2013- 2014

SpecialEdition

Θρησκευτικός ΤουρισμόςΜεσαιωνικά Μοναστήρια και Ορθοδοξία Πόλος Έλξης και Οικονομικής Ανάπτυξης μιας Χώρας

Ένα ταξίδι στη Σερβία

2ο ΓΕΛ Αμπελοκήπων

Περιεχόμενα2 «ΘρησκευτικόςΤουρισμός:

ΜεσαιωνικάΜοναστήριακαιΟρθοδοξίαΠόλοςΈλξηςκαιΟικονομικήςΑνάπτυξηςμιαςΧώρας»

5 ΗΕκδρομήστηΣερβία6 Φωτογραφίεςαπότην

εκδρομήστηΣερβία8 ΕπίσκεψηστηΜονή

Βλατάδων10 ΙστορίατηςΣερβίας 18 ΕπιστήμονεςτηςΣερβίας21 ΑξιοθέατακαιΟρθοδοξία28 ΟιΜαθητέςτου

Προγράμματος29 ΟιΕκπαιδευτικοίτου

Προγράμματος

ΜιαεργασίαστοπλαίσιοτωνπρογραμμάτωνΠεριβαλλοντικήςΕκπαίδευσηςΔυτικήςΘεσσαλονίκης

ΓιατηνπαρούσαέκδοσηεργάστηκανοιμαθητέςκαιοιμαθήτριεςτουΒ2τμήματοςτου2ουΓΕΛΑμπελοκήπων

Στοιχειοθεσία-επιμέλεια:Ειρήνη Μαραγκόζη,φιλόλογος

συζητήθηκαν με τους μαθητές μας, με στόχο τον προβληματισμό και την παραγωγή ολόπλευρης σκέψης.

Αποκορύφωμα του περιβαλλοντικού μας προγράμματος ήταν η τετραήμερη εκδρομή στη Σερβία, όπου δόθηκε η ευκαιρία στους μαθητές να επισκεφτούν τα μέρη για τα οποία είχαν προηγουμένως προετοιμαστεί και να κερδίσουν πολύτιμες εμπειρίες.

Εξίσου σπουδαία ήταν και η δράση που πραγματώσαμε στη Μονή Βλατάδων, στην παλιά πόλη της Θεσσαλονίκης, όπου και εκεί ο μαθητές άδραξαν την ευκαιρία να δουν και να μάθουν για ένα ορθόδοξο μοναστήρι της Βυζαντινής περιόδου, στο πλαίσιο της τοπικής μας Ιστορίας.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλουμε στην Κα Δέσποινα Μιχελάκη, υπεύθυνη των Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων Δυτικής Θεσσαλονίκης για τη βοήθεια και την εμψύχωση. Και φυσικά ευχαριστούμε ιδιαιτέρως τον διευθυντή του 2ου ΓΕΛ Αμπελοκήπων, κ. Νικόλαο Αναγνώστου για τη στήριξη και τη θετική του διάθεση. Ευχόμαστε ολόψυχα και τις επόμενες χρονιές να συνεχίσουμε με την ίδια δημιουργικότητα και θέληση, με στόχο την παραγωγή και άλλων περιβαλλοντικών προγραμμάτων. •

32

Το σχολικό έτος 2013-2014 μάς δόθηκε η ευκαιρία να συμμετάσχουμε σε μια καινοτόμο δράση αναλαμβάνοντας το περιβαλλοντικό πρόγραμμα με τίτλο «Θρησκευτικός Τουρισμός: Μεσαιωνικά Μοναστήρια και Ορθοδοξία Πόλος Έλξης και Οικονομικής Ανάπτυξης μιας Χώρας», που τελικά επιλέχτηκε να είναι η Σερβία.

Η ιδέα για το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν μάς ήρθε ξαφνικά. Τα τελευταία χρόνια όλο και πληθαίνουν οι τουρίστες που επιλέγουν μέρη στα οποία υπάρχει και θρησκευτικό ενδιαφέρον. Και μια τέτοια χώρα, την οποία επισκέπτονται και πολλοί Έλληνες ακριβώς για αυτό το λόγο, είναι η Σερβία με τα πολυάριθμα μοναστήρια της και τη διάχυτη παντού ατμόσφαιρα Ορθοδοξίας.

Από την άλλη, είναι γεγονός πως τις τελευταίες δεκαετίες η χώρα μας έχει ανοίξει την αγκαλιά της σε όλους τους βαλκάνιους λαούς και πολλοί από τους μαθητές μας έχουν καταγωγή από βαλκανικές χώρες. Ως εκπαιδευτικοί έχουμε συνειδητοποιήσει την επιτακτική ανάγκη να φέρουμε όλους τους μαθητές σε επαφή με την Ιστορία και την Παράδοση των γειτονικών χωρών, προκειμένου να αρθεί ο φόβος για το διαφορετικό, για το Άλλο. Στόχος μας είναι η συνειδητοποίηση πως με τους γείτονές μας πιο πολλά μάς ενώνουν, παρά μάς χωρίζουν και πως οι Βαλκάνιοι που τόσες φορές έχουν συγκρουστεί στη διάρκεια της Ιστορίας, είναι καιρός να αφήσουν τα παλιά μίση και τα εθνικιστικά παραληρήματα στη λήθη.

Σκοπός μας ήταν να σταθούμε στους σημαντικότερους σταθμούς της Ιστορίας της Σερβίας, στις σημαντικές ιστορικές προσωπικότητές της, στους παγκοσμίου φήμης επιστήμονές της, αλλά και στην Ορθόδοξη Σερβία!

Θέλαμε οι μαθητές μας να γνωρίσουν τα περίφημα μοναστήρια της χώρας αυτής, και να μάθουν για τις ομοιότητες και τις διαφορές Ελλήνων και Σέρβων Ορθοδόξων. Ακόμη, επιθυμία μας ήταν να εισαγάγουμε τους μαθητές στην ιδέα του θρησκευτικού τουρισμού. Γιατί επισκέπτονται οι τουρίστες τη Σερβία; Γιατί τα μοναστήρια έχουν τόσους πολλούς επισκέπτες; Τι οικονομικό όφελος έχει η χώρα από το θρησκευτικό τουρισμό και τι προϊόντα παράγονται στα μοναστήρια; Και αυτά λοιπόν ήταν ερωτήματα που τέθηκαν και

«Θρησκευτικός Τουρισμός: Μεσαιωνικά Μοναστήρια και Ορθοδοξία Πόλος Έλξης και

Οικονομικής Ανάπτυξης μιας Χώρας»

Όμως, στη ζωή δεν επιτυγχάνονται όλοι οι στόχοι με τη μία. Το κέρδος είναι η προσπάθεια και η αποκόμιση όλο και κάποιας πιο καινούριας γνώσης, πληροφορίας ή μεθοδολογίας, που μας φέρνει βήματα πιο κοντά στη μάθηση.

Πιο συγκεκριμένα λοιπόν, οι μαθητές έψαξαν στο Διαδίκτυο και συνέλεξαν πληροφορίες για τα εξής θέματα που αφορούν τη Σερβία: Ιστορία της Σερβίας, σημαντικοί Σέρβοι επιστήμονες, τα μοναστήρια της Φρούσκα Γκόρα, η Μονή των Αρχαγγέλων, ο Πύργος Ντεμπόισα, όπου θανατώθηκε ο Ρήγας Φεραίος κ.ά.

Σιγά σιγά οι εργασίες μαζεύονταν, οι μαθητές ένωναν

το παζλ που αφορούσε τη Σερβία και ετοιμάζονταν για την εκδρομή στη γείτονα χώρα. Εκεί, όλοι ξέραμε, πως θα είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε βίωμά μας τα όσα στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς απλώς διαβάζαμε ή συζητούσαμε... Με την ολοκλήρωση της σχολικής χρονιάς και του προγράμματός μας, σκεφτήκαμε να φτιάξουμε αυτό το περιοδικό, ώστε να κατατεθεί η προσπάθεια μαθητών και εκπαιδευτικών.

Επιθυμία μας είναι να μοιραστούμε αυτό που κάναμε, να μην ξεχαστεί η δουλειά μας και να λάβουμε και κάποια ανατροφοδότηση, που θα μας δώσει θάρρος να κάνουμε κάτι πρωτότυπο και χρήσιμο και τις επόμενες σχολικές χρονιές! •

Το Μάρτιο του 2014 τα τμήματα της Β΄ Λυκείου επισκέφτηκαν τη γείτονα χώρα Σερβία.

Οι μαθητές και οι συνοδοί καθηγητές επισκέφτηκαν Ορθόδοξα μοναστήρια της περιοχής, πήραν μια γεύση από το μοναστικό τρόπο ζωής και ένιωσαν τους ισχυρούς δεσμούς που ενώνουν Έλληνες και Σέρβους. Ακόμη, επισκέφτηκαν το μουσείο Τέσλα, έμαθαν για τον μεγάλο αυτόν επιστήμονα και εμπνεύστηκαν από το πρότυπο ζωής και αφοσίωσης στην επιστήμη που εκείνος πρέσβευε.

Πάνω από όλα όμως πέρασαν καλά, μοιράστηκαν μια ακόμη συλλογική εμπειρία στο πλαίσιο των σχολικών δραστηριοτήτων και ένιωσαν μέλη της σχολικής κοινότητας, που στόχο έχει τη γνώση και τη χαρά μέσα από δημιουργικές δράσεις.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ στα παιδιά που ήταν συνεργάσιμα και έτοιμα για μάθηση, αλλά και στους συνοδούς καθηγητές, που δίχως το δικό τους μεράκι, η εκδρομή αυτή δεν θα μπορούσε να πραγματωθεί.

Οι καθηγητές αυτοί είναι: Κομελίδης Γιώργος, Καραλή Ελισάβετ, Λεούδη Ρέα, Μπαξεβάνης Αντώνης και Σεβδαλή Ιωάννα. •

Το Πρόγραμμά μας

Τις πρώτες μας συναντήσεις με τα παιδιά τις ξεκινήσαμε το Δεκέμβρη του 2013, αφότου είχαμε καταθέσει το σχέδιο υποβολής στη ΔΔΕ Δυτικής Θεσσαλονίκης και είχαμε λάβει την έγκριση από το τμήμα Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων. Στην αρχή συζητήσαμε αρκετά, ανταλλάξαμε ιδέες και καταλήξαμε στη θεματολογία των εργασιών που θα έκαναν οι μαθητές, αλλάζοντας ωστόσο κάποιους από τους αρχικούς μας στόχους. Έπειτα έγινε ο χωρισμός των μαθητών σε ομάδες και η ανάθεση των εργασιών τους.

Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότερες εργασίες κατέληξαν να είναι βιβλιογραφικές, μια και ο φόρτος από τα μαθήματα δεν επέτρεψε στα παιδιά να κάνουν άλλου είδους έρευνα με ερωτηματολόγια και με συνεντεύξεις, όπως αρχικά προσδοκούσαμε.

Η Εκδρομή στη Σερβία

54

INDESIGN MAGA-

76

Φωτογραφίες από την εκδρομή στη Σερβία (2014)

Επίσκεψη στη Μονή Βλατάδων

Στις 29 Απριλίου 2014 με τους μαθητές και τις μαθήτριες του προγράμματός μας επισκε-φτήκαμε τη Μονή Βλατάδων στην άνω πόλη της Θεσσαλονίκης. Μαζί μας η υπεύθυνη Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων, κα Δέσποινα Μιχελάκη, η οποία μάς πρόσφερε τις πολύτιμες γνώσεις της στηρίζοντας έμπρακτα την όλη μας προσπάθεια.

Στη Μονή Βλατάδων μάς υποδέχτηκαν ο Γραμματέας του Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατε-ρικών Μελετών, κύριος Νικόλαος Γιάνναρος και η κυρία Ιωάννα Ζαΐρη, βιβλιοθηκάριος του Π.Ι.Π.Μ.

Αρχικά ο κύριος Γιάνναρος και η κυρία Ζαΐρη μάς έδωσαν κάποιες ιστορικές πληροφορίες για τη Μονή Βλατάδων. Έπειτα μας ενημέρωσαν για το εκδοτικό και ερευνητικό έργο που επιτελεί το ίδρυμα και για την προσπάθεια του προσωπικού να ψηφιοποιήσει τους χιλιάδες φωτογραφημένους κώδικες που βρίσκονται σε μοναστήρια του Αγίου Όρους. Επίσης μάς εξήγησαν ότι είναι ανάγκη να ολοκληρωθεί το ερευνητικό έργο του ιδρύματος, προκειμένου να διασωθεί το πολύτιμο περιεχόμενο των κωδίκων, τους οποίους απειλεί η φθορά του χρόνου. Επιπλέον μάς εξήγησαν ότι οι κώδικες δεν περιέχουν μόνο πληροφορίες θεολογικού ενδιαφέροντος, αλλά και αστρονομικές και ιατρικές - φαρμακευτικές πληροφορίες.

Έπειτα ακολούθησε η περιήγησή μας στο ναό της Μονής Βλατάδων και στις βιβλιοθήκες του Π.Ι.Π.Μ.. Οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να δουν τους χώρους όπου γίνεται η έρευνα και να πάρουν μια ιδέα για τη διαδικασία που ακολουθείται προκειμένου να μετατραπούν οι κώδικες σε ψηφιακή μορφή, καθώς και για την τεχνολογία που έχουν στη διάθεσή τους οι ερευνητές. Τέλος, όλοι μας εντυπωσιαστήκαμε από τα παλαιά βιβλία που διαθέτει το ίδρυμα και από την αγάπη των ερευνητών για να συντηρηθεί αυτό το κομμάτι της ελληνικής Ιστορίας και Παράδοσης.

Η Μονή Βλατάδων βρίσκεται σε υψόμετρο 120 μέτρων περίπου και έχει ωραία θέα προς την πόλη της Θεσσαλονίκης. Σήμα κατατεθέν της Μονής είναι τα πανέμορφα παγώνια που εδώ και χρόνια ομορφαίνουν και φυλάνε τη Μονή!

Η Μονή ιδρύθηκε κατά τα μέσα του 14ου αιώνα σε χώρο που πιθανώς να φιλοξενούσε παλαιότερο ναό, από τον κρητικής καταγωγής μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Δωρόθεο Βλαττή και τον αδελφό του Μάρκο. Οι πρώτες ιστορικές αναφορές στη Μονή Βλατάδων γίνονται το 1405 στο οδοιπορικό του Ρώσου περιηγητή Ιγνατίου του Σμολένσκ.

Κατά τον 15ο αιώνα η Μονή γνώρισε μεγάλη ακμή. Μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης οι Τούρκοι τής έδωσαν κάποια προνόμια, που επικυρώθηκαν και με φιρμάνι του Μωάμεθ Β΄ το 1446. Εξάλλου, από ορισμένα κτίσματα οθωμανικής τεχνοτροπίας φαίνεται ότι τον 16ο αιώνα στη μονή εγκαταστάθηκαν Τούρκοι. Το 1633, με σιγίλλιο του Πατριάρχη Κυρίλλου Λούκαρι, η Μονή Βλαττάδων προσαρτήθηκε ως μετόχιο στη Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους. Το 1801 ανακαινίσθηκε το καθολικό της μονής, αλλά το 1870 μια πυρκαγιά κατέστρεψε μέρος της, συμπεριλαμβανόμενης και της βιβλιοθήκης. Οι ζημιές επισκευάσθηκαν με έξοδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Σήμερα η Μονή ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Από το αρχικό κτίσμα σώζεται μόνο το ιερό και λίγα άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Κοντά στο καθολικό της Μονής, που τιμάται στο όνομα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, υπάρχει θολωτό παρεκκλήσιο του 14ου αιώνα με τοιχογραφίες της εποχής των Παλαιολόγων. Σύμφωνα με τοπική παράδοση η Μονή είναι κτισμένη στον τόπο όπου κήρυττε ή διέμενε ο Απόστολος Παύλος κατά τη διαμονή του στην πόλη. Σώζονται 93 κώδικες και το αρχείο της Μονής, που κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μεταφέρθηκαν για ασφάλεια στη Μονή Ιβήρων. •

Ιστορία της Μονής Βλατάδων

98

Στέφανος Νεμάνια

Ο Άγιος Συμεών o Χιλανδαρινός (ο Μυροβλήτης, κοσμικό όνομα Στέφανος Νεμάνια, 1113 - 13 Φεβρουαρίου 1199) ήταν μέγας Ζουπάνος της Ράσκας (Μεσαιωνική Σερβία), δημιουργός ισχυρού μεσαιωνικού Σερβικού κράτους και ιδρυτής της μεγάλης δυναστείας των Νεμανιδών. Θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς Σέρβους ηγεμόνες και μαζί με το γιο του Σάββα είναι θεμελιωτής της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η περίοδος της ηγεμονίας του θεωρείται η σημαντικότερη για την ιστορία και τον πολιτισμό των Σέρβων.

Ο Νεμάνια είχε από νεαρή ηλικία φιλοδοξίες και έδειξε τάσεις για την εξουσία. Έριξε από την εξουσία τον αδερφό του Τίχομιρ και έγινε μέγας Ζουπάνος της Σερβίας. Στο εσωτερικό της χώρας προσπάθησε να ενισχύσει τη δύναμή του. Οργάνωσε μία Σύνοδο εναντίον των Βογομίλων, και μετά απ’ αυτήν αντιμετώπισε, με τη βοήθεια του στρατού και ιδιαίτερη σκληρότητα, τους οπαδούς της θρησκευτικής αυτής κίνησης, που από την Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρούνταν αίρεση.

Διατηρούσε αρχικά καλές σχέσεις με το Βυζάντιο, αφού μετά τη διάλυση της Αντιβυζαντινής Συμμαχίας, στην οποία συμμετείχε, σύναψε το 1172 ειρήνη με τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μανουήλ Κομνηνό και δήλωσε υποταγή σ’ αυτόν.

Στο εξωτερικό, αναζητούσε

ισχυρούς συμμάχους εναντίον του Βυζαντίου, στέλνοντας αντιπροσωπεία έως τη Νυρεμβέργη για συνομιλίες με τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Βαρβαρόσα (1155 - 1190), ταυτόχρονα όμως ήταν και πιστός υποτελής στον Μανουήλ Κομνηνό στέλνοντάς προς βοήθεια του βυζαντινού στρατού σερβικά στρατεύματα τα οποία πήραν μέρος στην μάχη του Μυριοκέφαλου το 1176.

Μετά το θάνατο του Κομνηνού ξεκίνησε και πάλι τις επιθέσεις στα εδάφη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και από το 1183 ως το 1190, βοηθούμενος από την Ουγγαρία, κατέλαβε σημαντικές περιοχές φτάνοντας ως το Ντουμπρόβνικ.

Το 1189 συναντήθηκε με τον Βαρβαρόσα που είχε κατέβει σε σταυροφορία και περνούσε από την Νις. Ο Νεμάνια συμμάχησε με τον Βαρβαρόσα εναντίον του Βυζαντίου, επιδεινώνοντας έτσι τις βεβαρημένες σχέσεις που είχε με τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ισαάκιο Β΄.

Μετά τη συμφωνία ειρήνης στις 14 Φεβρουαρίου 1190 στην Αδριανούπολη μεταξύ του Ισαάκιου και του Βαρβαρόσα, ο Ισαάκιος στράφηκε εναντίον των Σέρβων και των Βουλγάρων και τερμάτισε την εκστρατεία με ήττα του Νεμάνια το 1190, επαναφέροντας έτσι όλα τα εδάφη αυτά μαζί με τη Ράσκα στη Βυζαντινή επικράτεια.

Την περίοδο που ο Στέφανος βασίλεψε έκτισε στη χώρα του μεγαλειώδη αρχιτεκτονικά μνημεία. Επί της βασιλείας του έκανε πρώτη φορά την εμφάνισή του η γνωστή αυθεντική τεχνοτροπία ανοικοδομήσεως ναών από τους Σέρβους, που ονομάστηκε τεχνοτροπία τής Ράσκα.

Τελικά, ο Νεμάνια εγκατέλειψε τα εγκόσμια το 1197 και έγινε ο μοναχός στο Άγιο Όρος, παίρνοντας το όνομα Συμεών. Εκεί αναστήλωσε μαζί με τον γιο του Σάββα την Ιερή Μονή Χιλανδαρίου όπου και πέθανε το 1199. Το λείψανό του μεταφέρθηκε στη Μονή Στουντένιτσα και θάφτηκε στο νότιο τοίχο. Η Ορθόδοξη εκκλησία τον τιμά ως Άγιο. •

Μίλος Ομπρένοβιτς

Ο Μίλος Ομπρένοβιτς ή Μίλος Οβρένοβιτς ήταν Σέρβος επαναστάτης, πρίγκιπας, Χριστιανός Ορθόδοξος και ιδρυτής και Ηγεμόνας της νεότερης Σερβίας, καθώς και της ομώνυμης βασιλικής δυναστείας της Σερβίας.

Γεννήθηκε στις 18 Μαρτίου του 1780 στο χωριό Μπρουσνίτσα, ή Ντόμπριντζα. Ήταν γιος του Τέσα ή Θεόδωρου, από το Μαυροβούνιο, τον οποίο παντρεύτηκε η μητέρα του Βίσνια σε δεύτερο γάμο, μετά το θάνατο του πρώτου συζύγου της Οβρέν Μαρτίνοβιτς.

Ο Μίλος Οβρένοβιτς αναδείχθηκε σε μέγας κτηνοτρόφος της περιοχής της Σερβίας και απέκτησε τεράστια πλούτη με συνέπεια να καταστεί σπουδαία ηγετική φυσιογνωμία, που όλοι υπάκουαν στο λόγο του. Το 1813, μετά την κατάπνιξη της πρώτης επανάστασης κατά των Τούρκων, της οποίας ηγείτο ο Καραγιώργης

Ιστορία της Σερβίας

Ο Οθωμανικός ζυγός στον οποίο ήταν υποδουλωμένη η Σερβία για περισσότερο από 400 χρόνια, τερματίστηκε το 19ο αιώνα. Οι οικογένειες των Ομπρένοβιτς και Καραγιώργεβιτς υπήρξαν και οι ηγέτες των επαναστάσεων ενάντια στους Τούρκους, ενώ μετά την απελευθέρωση εναλλάσσονταν στο θρόνο, αφήνοντας τα σημάδια τους στη σερβική ιστορία και την τέχνη. Στις αρχές του 20ού αιώνα το Βασίλειο της Σερβίας γνώρισε σημαντική πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη.

Οι Γιόβαν Τσβίγιτς, Νίκολα Τέσλα, Μιχαΐλο Πούπιν, Γιόσιφ Πάντσιτς και Μιλουτίν

Μιλάνκοβιτς είναι μερικά από τα ονόματα με ιδιαίτερα σημαντική συμβολή στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.

11

(Τα τέσσερα C είναι από τις λέξεις “Samo Sloga Srbina Spas-ava” , που σημαίνει “Μόνο η Ενότητα Σώζει του Σέρβους”)

10

Ελληνική Επανάσταση του 1821

Κατά την έκρηξη του ελληνικού επαναστατικού κινήματος του 1821 στη Μολδοβλαχία ο Μίλος Ομπρένοβιτς φέρεται να είχε επαφές με τη Φιλική Εταιρεία και να είχε μυηθεί. Συγκεκριμένα οι τρεις σπουδαίοι στρατιωτικοί αρχηγοί της Βλαχίας, ο Σάββας Καμινάρης, ο Γιάννης Φαρμάκης και ο Γεωργάκης Ολύμπιος είχαν καταβάλει πολλές προσπάθειες από το 1820 για να συνάψουν στρατιωτική συμμαχία μεταξύ Ελλήνων και Σέρβων. Όμως ο Μίλος Ομπρένοβιτς, επειδή επιθυμούσε περισσότερο την ειρηνική επίλυση των ζητημάτων της χώρας του, προέβαλε διάφορους λόγους για να αποφύγει την επίσημη συμμαχία, χωρίς όμως και να αποθαρρύνει τους Φιλικούς στο σκοπό τους.

Πάντως, περί το τέλος του Δεκεμβρίου του 1820 κατορθώθηκε, σε συνεννόηση με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, να διατυπωθούν οι όροι μιας συνθήκης συμμαχίας, δυστυχώς όμως ο κομιστής της στον Μίλος, φιλικός Αριστείδης Παππάς έπεσε στα χέρια των Τούρκων και η συμμαχία δεν συνάφθηκε ποτέ. Γεγονός πάντως είναι ότι την Ελληνική Επανάσταση του 1821, ο Μίλος ούτε την αποκήρυξε, αλλά ούτε και απέτρεψε τη συμμετοχή Σέρβων αγωνιστών σε αυτήν. •

Πέτροβιτς, με τον οποίο ο Μίλος είχε αντιπαλότητα, οι Τούρκοι αναγνώρισαν αυτόν Κνέζη (= Δούκα) της κεντρικής Σερβίας.

Δύο χρόνια αργότερα όμως, την Κυριακή των Βαΐων, 23 Απριλίου 1815, ο Μίλος Οβρένοβιτς πήρε την απόφαση να ηγηθεί της νέας επανάστασης κατά των Τούρκων, οπότε και ύψωσε τη σημαία της ανταρσίας στη μικρή εκκλησία του χωριού Τακόβου. Αμέσως διατάχθηκε να εκστρατεύσει εναντίον του ο μέχρι τότε Μέγας Βεζίρης Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς, ο οποίος και κατέπνιξε κάθε επαναστατική δράση. Το αξιοσημείωτο της επανάστασης εκείνης ήταν ότι ο Μίλος δεν επιζητούσε τελεία ανεξαρτησία, αλλά μόνο το υπ’ αυτόν αυτοδιοίκητο της Σερβίας, υπό την κυριαρχία της Υψηλής Πύλης.

Δύο χρόνια μετά, το 1817 επέστρεψε στη Σερβία ο Καραγιώργης για ν’ αναλάβει νέα επαναστατική δράση κατά των Τούρκων. Ο Οβρένοβιτς τότε βρήκε την ευκαιρία να τον δολοφονήσει και να στείλει το κεφάλι του Καραγιώργη στην Κωνσταντινούπολη. Η κίνησή του αυτή είχε ως αποτέλεσμα να ανακηρυχτεί Ηγεμόνας όλης της Σερβίας, τίτλο τον οποίο θα του αναγνωρίσει πολύ αργότερα ο Σουλτάνος με ειδικό φιρμάνι, δίνοντάς του το δικαίωμα δημιουργίας στρατού, ενώ με ένα δεύτερο τού αναγνωριζόταν η κληρονομικότητα του τίτλου, ως αμοιβή «διά της προς τον Σουλτάνον πίστεώς του».

Δημιουργός πλέον και επίσημα του νέου Πριγκιπάτου της Σερβίας και ανακηρύσσοντας πρωτεύουσα την πόλη Κραγκούγιεβατς, προχώρησε στην πρώτη διοικητική διαίρεση και σε αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις, ενώ στις 15 Αυγούστου του 1830 συγκρότησε τον πρώτο

εθνικό στρατό. Το 1831 και υπό την προστασία της Ρωσίας προχώρησε στη δημιουργία Αυτοκέφαλης Εκκλησίας, ανεξάρτητης από το Οικουμενικό Πατριαρχείο που αναγνωρίστηκε αργότερα, το 1920, σε Πατριαρχείο Σερβίας.

Το 1835 προσπάθησε να εισαγάγει ξεχωριστό σύνταγμα (ουσιαστικά απεξάρτησης από την Υψηλή Πύλη), το οποίο όμως υποχρεώθηκε στη συνέχεια ν΄ αποσύρει μετά τις πιέσεις και των Μεγάλων Δυνάμεων, Ρωσίας και Αυστρίας. Τελικά το 1838 η Υψηλή Πύλη τού παραχώρησε ιδιαίτερο Καταστατικό Χάρτη προστατευόμενης Ηγεμονίας. Ο Μίλος Οβρένοβιτς πέθανε στις 25 Σεπτεμβρίου του 1860 στο Βελιγράδι. Τούτον διαδέχθηκε στο θρόνο ο ανεψιός του Μιλάνος. •

Ιστορία της Σερβίας

Πέτρος Α’ της Σερβίας

Ο Πέτρος Α’ ήταν βασιλιάς της Σερβίας, μέλος του Οίκου των Καραγιώργεβιτς. Γεννήθηκε το 1844 και από ηλικία 14 ετών έζησε στην εξορία με τον πατέρα του μέχρι το 1903. Το 1870 κατά το Γαλλοπρωσσικό πόλεμο υπηρέτησε ως εθελοντής και αργότερα μαζί με τους Βόσνιους κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1903, όταν δολοφονήθηκε ο Βασιλιάς της Σερβίας Αλέξανδρος Ομπρένοβιτς και η Βασίλισσα Ντράγκα από συνωμότες αξιωματικούς, ο Πέτρος βρισκόταν στη Γενεύη. Τότε κλήθηκε από την Εθνοσυνέλευση η οποία και τον ανακήρυξε Βασιλιά της Σερβίας. Ο Πέτρος Καραγιώργεβιτς αναλαμβάνοντας επέδειξε ιδιαίτερη δυναμική στα τότε δρώμενα στη Βαλκανική. Άρχισε μια σειρά διπλωματικών προσεγγίσεων και Συμφωνιών κυρίως κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επιπλέον εισήγαγε στη χώρα του πλείστες εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις θέτοντας και τα θεμέλια ενός εξοπλιστικού προγράμματος παραγωγής όπλων. Υπήρξε από τα κυρίαρχα πρόσωπα στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Το 1914, λόγω της κακής κατάστασης της υγείας του, αναγκάσθηκε να μεταβιβάσει τα βασιλικά του καθήκοντα στον διάδοχο Αλέξανδρο Καραγιώργεβιτς ο οποίος και ανακηρύχθηκε αντιβασιλεύς. Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Πέτρος έλαβε τον τίτλο «Βασιλεύς των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων», μολονότι είχε αποσυρθεί στην Τοπόλα όπου και πέθανε το 1921. •

1312

Γιόσιπ Μπροζ Τίτο

Ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο ήταν ο ιδρυτής του μεταπολεμικού Γιουγκοσλαβικού κράτους και ηγέτης της κομμουνιστικής αντίστασης στην κατεχόμενη Γιουγκοσλαβία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Μαζί με τον Νάσερ, τον Παντίτ Νεχρού, και τον Μακάριο προώθησε την ιδέα του Κινήματος των Αδεσμεύτων.

Γεννήθηκε το 1892 στην περιοχή Ζαγκόριε της Κροατίας, από πατέρα αγρότη, ο οποίος το 1913 έχασε όλη του την περιουσία λόγω χρεών. Εργάσθηκε σε ένα εργοστάσιο παραγωγής μηχανών στο Ζάγκρεμπ και αργότερα σε εργοστάσιο μηχανοκατασκευών στη Λιουμπλιάνα της Σλοβενίας. Το 1911 πήγε ως εργάτης στο εργοστάσιο της Skoda στην Τσεχοσλοβακία και μετά στη Γερμανία και στο εργοστάσιο αυτοκινήτων Daimler, στην Αυστρία.

Το Φθινόπωρο του 1913 κατατάχθηκε για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία στον Αυστροουγγρικό Στρατό. Τον Απρίλιο του 1915 αιχμαλωτίσθηκε από τους Ρώσους. Μαζί με άλλους αιχμαλώτους μεταφέρθηκε για καταναγκαστική

Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912 - 1913)

Με το όνομα αυτό έχουν μείνει γνωστοί στην ιστορία οι δύο πόλεμοι που έγιναν το 1912 και 1913, από τα συμμαχικά στρατεύματα της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου εναντίον της Τουρκίας (Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος). Στη συνέχεια από τους σύμμαχους Έλληνες και Σέρβους εναντίον της Βουλγαρίας (Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος).

Η Σερβία στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο

Μετά την προηγηθείσα συμμαχία των Βαλκανικών κρατών στις 30 Σεπτεμβρίου του 1912 οι βαλκανικές αυτές χώρες έστειλαν συλλογικά τελεσίγραφο στην Τουρκία με το οποίο ζητούσαν τη διασφάλιση της αυτονομίας των εθνικών μειονοτήτων τους που ζούσαν στο έδαφός της. Το τελεσίγραφο απορρίφθηκε από την Πύλη, αφήνοντας ως μοναδική επιλογή τον πόλεμο.

Ο σερβικός στρατός κατευθύνθηκε νότια και νοτιοανατολικά και κατέλαβε διαδοχικά τις πόλεις: Νοβιπαζάρ, Μητροβίτσα, Πριστίνα, Σκόπια, Μοναστήρι και περνώντας τον Αξιό, το Κρίβολακ, το Ιστίπ και τη Γευγελή. Προωθήθηκε και προς τα δυτικά, μέχρι την Αδριατική και κατέλαβε το Δυρράχιο και το βόρειο τμήμα της σημερινής Αλβανίας, σε συνεργασία και με το Μαυροβούνιο.

Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος έληξε με την υπογραφή της Συνθήκης Λονδίνου (1913) που συνομολογήθηκε μεταξύ των νικητών συμμάχων, (Ελλάδας, Βουλγαρίας, Μαυροβουνίου και Σερβίας) αφενός και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου.

Κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, η Σερβία διέθετε 220.000 άντρες πεζικό, 5.000 άντρες ιππικό και 500 πολυβόλα.

Η Σερβία στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο

Τον Μάιο του 1913 η Ελλάδα και η Σερβία υπογράφουν συνθήκη συμμαχίας εξαιτίας της επιθετικής συμπεριφοράς της Βουλγαρίας. Αιτία του πολέμου ήταν η διαφωνία των συμμάχων σχετικά με τη διανομή των καταληφθέντων εδαφών. Πιο συγκεκριμένα, η Βουλγαρία δεν αναγνώριζε την ελληνική κατοχή της Θεσσαλονίκης και η Σερβία δεν δεχόταν να παραχωρήσει εδάφη που είχε καταλάβει στη Βουλγαρία, όπως θα έπρεπε, σύμφωνα με τη σερβοβουλγαρική συνθήκη. Αυτή τους την άρνηση οι Σέρβοι τη δικαιολογούσαν, γιατί δεν είχε εκπληρωθεί η προϋπόθεση της συνθήκης ότι η Σερβία θα έπαιρνε έξοδο προς την Αδριατική. Τον Ιούνιο άρχισαν οι πολεμικές επιχειρήσεις.

Η συνολική δύναμη του σερβικού στρατού ήταν πεζικό: 260.000, ιππικό: 3.000 και 500 Πυροβόλα όπλα. Ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος έληξε με τη Συνθήκη Βουκουρεστίου (1913) δημιουργώντας μια νέα κατάσταση στα Βαλκάνια. Η Σερβία προσάρτησε τη βόρεια Μακεδονία με το Μοναστήρι, τα Σκόπια και τη Στρώμνιτσα.

Ιστορία της Σερβίας

Γιουγκοσλαβισμός

Ο γιουγκοσλαβισμός ήταν μια ισχυρή πολιτική δύναμη κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που πυροδότησε τη δολοφονία του Αρχιδούκα της Αυστρίας Φραγκίσκου Φερδινάνδου και την επακόλουθη κήρυξη πολέμου και εισβολή της Αυστροουγγαρίας στη Σερβία.

Στάδια Δημιουργίας του Κράτους της Σερβίας

Το Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας σχηματίστηκε το 1918, ως Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων και μετονομάστηκε το 1929. Έμεινε με αυτό το όνομα μέχρι την εισβολή της Γερμανίας στη χώρα το 1941.

Αμέσως μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1945, δημιουργήθηκε σοσιαλιστικό κράτος στη θέση του παλιού βασιλείου ως Δημοκρατική Ομοσπονδιακή Γιουγκοσλαβία, που το 1946 έγινε Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας και στις 7 Απριλίου 1963 Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Παρέμεινε έτσι μέχρι το 1992, οπότε οι τέσσερις από τις έξι συνιστώσες δημοκρατίες (Σλοβενία, Κροατία, Π.Γ.Δ.Μ. και Βοσνία-Ερζεγοβίνη) αποσχίστηκαν. Οι εναπομείνασες δημοκρατίες της Σερβίας και του Μαυροβουνίου παρέμειναν ενωμένες μετονομάζοντας το κράτος σε Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Το 2003, το όνομα Γιουγκοσλαβία εγκαταλείφθηκε επίσημα όταν το κράτος μετασχηματίστηκε σε μια χαλαρή κοινοπολιτεία που ονομάστηκε Σερβία και Μαυροβούνιο. Η Βουλή του Μαυροβουνίου το 2006 αποφάσισε την απόσχιση του από την κοινοπολιτεία. Με αυτήν ολοκληρώθηκε η διάλυση της παλαιάς Γιουγκοσλαβίας.•

1514

εργασία στα Ουράλια, από όπου δραπέτευσε για να πάει στη Φινλανδία. Συνελήφθη και φυλακίσθηκε στην Αγία Πετρούπολη. Δραπέτευσε ξανά και πήγε στη Σιβηρία, όπου εγκαταστάθηκε στην περιοχή Ομσκ, όπου το 1918 παντρεύτηκε την Πελαγία Μπελούσοβα, στέλεχος του Σοβιετικού Κ.Κ., γεγονός που του άνοιξε τις πόρτες του κόμματος.

Τον Αύγουστο του 1937 τοποθετήθηκε από την Κομιντέρν, Γενικός Γραμματέας τού ΚΚΓ και το 1939 επέστρεψε από τη Μόσχα παράνομα στη Γιουγκοσλαβία, μέσω Κωνσταντινούπολης και Θεσσαλονίκης.

Το 1941 αμέσως μετά την εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση, ο Τίτο οργάνωσε το αντάρτικο κίνημα στη Γιουγκοσλαβία με σκοπό να καταφέρει να είναι η κυρίαρχη δύναμη μετά τον πόλεμο, ώστε να εγκαθιδρύσει σοβιετικού τύπου καθεστώς στη χώρα. Στρατολόγησε εκατοντάδες μαχητές στη Σερβία, την Κροατία, τη Βοσνία, το Μαυροβούνιο και τη Σλοβενία. Τον Ιανουάριο του 1942 δημιουργήθηκε ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός της Γιουγκοσλαβίας και στο τέλος του ίδιου χρόνου, το Μπίχατς στην Ερζεγοβίνη, έγινε η πρωτεύουσα της ελεγχόμενης από το κομμουνιστικό κόμμα περιοχής που κάλυπτε το ένα πέμπτο της προπολεμικής Γιουγκοσλαβίας. Χτυπάει αλύπητα τις άλλες (δεξιές ή κεντρώες) αντιστασιακές ομάδες σκοπεύοντας να τις εκμηδενίσει, ώστε να μην υπάρχουν εμπόδια στην κατάληψη της εξουσίας μετά τη λήξη του πολέμου.

Το 1943 ανέλαβε την προεδρία της προσωρινής κυβέρνησης των ανταρτών. Μόλις ο Σοβιετικός στρατός ελευθέρωσε τη Γιουγκοσλαβία το Αντιφασιστικό Συμβούλιο Εθνικής Απελευθέρωσης σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση με πρόεδρο τον Τίτο. Το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου ο Τίτο

ανακήρυξε τη Γιουγκοσλαβία «Λαϊκή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία».

Το 1948, εξαιτίας των ιμπεριαλιστικών του φιλοδοξιών στα Βαλκάνια, ο Τίτο ήρθε σε ρήξη με τον Στάλιν. Στις 18 Μαρτίου τα μέλη της Σοβιετικής στρατιωτικής αποστολής εγκατέλειψαν τη Γιουγκοσλαβία, καταγγέλλοντας ότι υπάρχει αντισοβιετικό κλίμα στη χώρα.

Στα τέλη Ιουνίου, η Κομινφόρμ, διέγραψε τη Γιουγκοσλαβία από μέλος της, κατηγορώντας τη

γιουγκοσλαβική ηγεσία για απόκλιση από τις αρχές του Μαρξισμού-Λενινισμού. Όλες οι χώρες του ανατολικού μπλοκ διέκοψαν τις σχέσεις τους με το ΚΚΓ.

Το Μάιο του 1949 ο Τίτο σε μία κίνηση φιλίας προς το Δυτικό κόσμο έκλεισε τα σύνορα στους Έλληνες κομμουνιστές αντάρτες, στερώντας έτσι το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας από ανεφοδιασμό και επιταχύνοντας την ήττα του. Το 1963 με το Σύνταγμα που καθιερώθηκε στη χώρα, ο Τίτο ανακηρύχθηκε ισόβιος πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας.

Πέθανε στις 4 Μαΐου του 1980, σε ηλικία 88 ετών.

Τα οικονομικά προβλήματα της Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του 1980, έφεραν δυσαρέσκεια και αναταραχές, οι οποίες έδωσαν χώρο στην αναβίωση των εθνικιστικών παθών της περιοχής. Αυτό που επακολούθησε ήταν χειρότερο από τις προσδοκίες ακόμα και των πιο απαισιόδοξων αναλυτών, που δεν περίμεναν να ξαναδούν πόλεμο στην καρδιά της Ευρώπης.

Το 1981 έγινε η πρώτη διαμαρτυρία των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου που ζητούσαν ανακήρυξη της περιοχής ως αυτόνομης δημοκρατίας. Η εξέγερση καταπνίγηκε από κομμουνιστές όλων των εθνικοτήτων ως αντιδραστική και το 1983 καταδικάστηκαν για διάδοση «εθνικιστικού μίσους» μια ομάδα μουσουλμάνων ακτιβιστών με αρχηγό τον Αλίγια Ιζετμπέκοβιτς.

Από το 1986 έως το 1989 ο εθνικισμός αρχίζει να ανεβαίνει στη Σερβία και δημοφιλέστερος πολιτικός της χώρας γίνεται ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς ο οποίος υποστηρίζει ανοικτά ένα εθνικιστικό πρόγραμμα. Μετά από διαμαρτυρίες των Σέρβων της ημιαυτόνομης επαρχίας του Κοσσυφοπεδίου ότι καταπιέζονται από την αλβανική πλειονότητα αποστέλλονται στην περιοχή αστυνομικές δυνάμεις. Το Μάρτιο του 1989 η Σερβική Βουλή αποφασίζει να μειώσει δραστικά το βαθμό αυτονομίας του Κοσσόβου και της Βοϊβοντίνας. Τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου ο νέος Πρόεδρος της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς με την ευκαιρία των εορτασμών των

600 χρόνων από τη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου εκφωνεί στο χώρο της μάχης λόγο παρουσία ενός εκατομμυρίου Σέρβων υποσχόμενος ότι «κανείς δεν θα τους νικήσει».

Οι Αλβανοί ζητάνε τη βοήθεια Κροατών και Σλοβένων. Οι σχέσεις Σλοβενίας/Σερβίας και Κροατίας/Σερβίας διαρκώς χειροτερεύουν. Το 1990 η Ένωση Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών διασπάται σε εθνικά κόμματα. Διεξάγονται οι πρώτες ελεύθερες εκλογές σε 45 χρόνια. Οι εθνικιστές κερδίζουν σε όλες τις περιοχές. Ο Εμφύλιος πόλεμος είναι προ των πυλών, που θα οδηγήσει στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.

Μετά από τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ (1999) η Σερβία βρέθηκε και πάλι σε τροχιά ανάπτυξης, ενώ μετά και τη διάλυση της συνομοσπονδίας με το Μαυροβούνιο το 2006 αποτελεί και πάλι μόνη της ανεξάρτητο κράτος. •

Ιστορία της Σερβίας

1716

Διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας - Βομβαρδισμοί

1918

Ο Νίκολα Τέσλα (10 Ιουλίου 1856 - 7 Ιανουαρίου 1943) ήταν Σέρβος εφευρέτης, μηχανολόγος και ηλεκτρολόγος μηχανικός, ένας από τους σημαντικότερους φυσικούς στην Ιστορία της Επιστήμης.

Ο Τέσλα είναι κυρίως γνωστός για τις επαναστατικές του συνεισφορές στους κλάδους του Ηλεκτρισμού και του Μαγνητισμού στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Οι ανακαλύψεις και η θεωρητική εργασία του αποτέλεσαν τη βάση για την εφαρμογή του σημερινού συστήματος εναλλασσόμενου ρεύματος. Εφευρέσεις όπως τα πολυφασικά συστήματα διανομής ισχύος και ο κινητήρας εναλλασσόμενου ρεύματος συνετέλεσαν στην εκδήλωση της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Η μονάδα της έντασης του μαγνητικού πεδίου στο SI, το Τέσλα, ονομάστηκε προς τιμήν του στο Γενικό Συνέδριο Μέτρων και Σταθμών του Παρισιού το 1960. Εκτός από τη δουλειά του στον ηλεκτρομαγνητισμό και τα συστήματα ισχύος, ο Τέσλα λέγεται ότι έχει συνεισφορές και στη θεμελίωση της ρομποτικής, του τηλεχειρισμού, στην ανάπτυξη του ραντάρ και της επιστήμης υπολογιστών, όπως και στην επέκταση της βαλλιστικής, της πυρηνικής και θεωρητικής φυσικής. Το 1943 το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών τον αναγνώρισε ως τον εφευρέτη της ασύρματης επικοινωνίας.

Ο Τέσλα ισχυριζόταν ότι το 2035 η μόλυνση του νερού θα είναι πολύ χαμηλή, τα ποσοστά παραγωγής δημητριακών πολύ αυξημένα, και η αναδάσωση όλων των καμένων και άνυδρων περιοχών και η εκμετάλλευση των πηγών ενέργειας θα γίνεται με τρόπο φιλικό για το περιβάλλον. Σύγχρονοι μελετητές του έργου του τον έχουν αποκαλέσει «τον άνθρωπο που εφηύρε τον Εικοστό Αιώνα» και «προστάτη άγιο του σύγχρονου

ηλεκτρισμού».

Η ζωή ενός μεγάλου εφευρέτη

Ο Τέσλα επέλεξε τη Βουδαπέστη για να ξεκινήσει την καριέρα του, καθώς εκείνη την περίοδο ο Τιβαντάρ Πούσκας, γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, είχε εξασφαλίσει άδεια από τον Τόμας Έντισον για τη δημιουργία ενός τηλεφωνικού κέντρου στη Βουδαπέστη. Καθώς η χρηματοδότηση και οι εργασίες για την εγκατάστασή του δεν είχαν ολοκληρωθεί, ο Τέσλα προσελήφθη τελικά ως τεχνικός σχεδιαστής στο Κεντρικό Τηλεγραφικό Γραφείο της Ουγγαρίας αποκτώντας πολύτιμη πρακτική εμπειρία. Όταν λίγους μήνες μετά

εγκαταστάθηκε τελικά το τηλεφωνικό κέντρο της Βουδαπέστης, ο Πούσκας προσέλαβε τον Τέσλα, o οποίος κατάφερε να υλοποιήσει αρκετές βελτιώσεις στον εξοπλισμό του κέντρου, ενώ, όπως ο ίδιος μαρτυρά στην αυτοβιογραφία του, τελειοποίησε και έναν τηλεφωνικό ενισχυτή, τον οποίο όμως δεν κατοχύρωσε ως ευρεσιτεχνία.

Μετά την πώληση του τηλεφωνικού κέντρου από τον Πούσκας, ο Τέσλα προσλήφθηκε στην Ηλεκτρική Εταιρεία Έντισον (Société Electrique Edison) με έδρα το Ιβρύ (σημερινό Ιβρύ-σιρ-Σεν), στα περίχωρα του Παρισιού. Ήταν η πρώτη φορά που ο Τέσλα ήρθε σε άμεση επαφή με το έργο του Έντισον και απέκτησε βαθύτερη γνώση και εμπειρία γύρω από τις γεννήτριες και τους κινητήρες. Σύντομα ξεχώρισε για τις ικανότητές του, έχοντας μάλιστα ένα πλούσιο θεωρητικό επιστημονικό υπόβαθρο σε αντίθεση με τους περισσότερους υπαλλήλους τού Έντισον, ενώ ανέπτυξε έναν αυτόματο ρυθμιστή για τα δυναμό τού Έντισον, προκαλώντας τον ενθουσιασμό του προέδρου της Ηλεκτρικής Εταιρείας, Λουί Ρο.

Τον Οκτώβριο του 1883 ανέλαβε να επισκευάσει τον ηλεκτρικό σταθμό του Στρασβούργου στον οποίο σημειώθηκε έκρηξη κατά την επίσκεψη του Γερμανού Κάιζερ Γουλιέλμου Α’. Εκεί του δόθηκε επίσης η ευκαιρία να πραγματοποιήσει επιτυχημένα πειράματα πάνω στην ιδέα του για έναν κινητήρα εναλλασσόμενου ρεύματος. Οι προσπάθειές του

εντούτοις να εξασφαλίσει οικονομική στήριξη για την εφεύρεσή του στέφθηκαν τότε με αποτυχία. Ο Τέσλα επέστρεψε στο Παρίσι το Φεβρουάριο του 1884. Την άνοιξη του ίδιου έτους, του προτάθηκε να εργαστεί στην επιχείρηση του Έντισον στη Νέα Υόρκη.

Από το 1936 έως το θάνατο του το FBI παρακολουθούσε τις συνομιλίες και τις κινήσεις του Τέσλα φοβούμενοι ότι είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με την σταλινική Σοβιετική Ένωση. Το 1937 ένα αμάξι χτύπησε τον Τέσλα σπάζοντάς του αρκετά πλευρά και κλονίζοντας σοβαρά την υγεία του. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Νίκολα Τέσλα είχε να αρρωστήσει από τα 30 του χρόνια, όπως δήλωνε ο ίδιος, ο οποίος πίστευε ότι για αυτό «ευθύνονται» τα πειράματά του. Το κράτος της Γιουγκοσλαβίας, μετά το ατύχημα του, του έβγαλε ισόβια σύνταξη.

Το 1941, με την επέκταση του ναζισμού στην Ευρώπη και τον αναβρασμό του παγκοσμίου πολέμου, ο Τέσλα ήθελε να κατασκευάσει ένα «νέο» υπερόπλο για να σώσει την πατρίδα του. Τελικά πέθανε το 1943 στις 7 του Γενάρη αλλά τον βρήκαν νεκρό δυο μέρες μετά γιατί είχε κρεμάσει, όπως έκανε πάντα, στην πόρτα του δωματίου του την επιγραφή «Μην Ενοχλείτε, Εργάζομαι». •

Νίκολα Τέσλα

ΟΕπιστήμονες της Σερβίας

καλαμποκιού. Επίσης στις πλαγιές υπάρχουν πολλά περιβόλια και αμπέλια, πυκνά δάση φυλλοβόλων δέντρων, καθώς και περίπου 700 είδη φαρμακευτικών βοτάνων. Ιδιαίτερης ομορφιάς είναι οι 14 τεχνητές λίμνες, αλλά και οι μεγάλες πόλεις που είναι χτισμένες στους πρόποδες του βουνού. Μερικά από τα πολλά είδη ζώων που κατοικούν εκεί είναι ζαρκάδια, ελάφια, νυφίτσες, αγριογούρουνα, τσακάλια και λαγοί.

Τα εξαιρετικά καλά διατηρημένα σέρβικα μοναστήρια του βουνού Φρούσκα γκόρα μοιάζουν με το Άγιον Όρος. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τα μοναστήρια Krušedol, Μικρή και Μεγάλη Remeta, Hopovo κ.ά., που ακτινοβολούν ομορφιά και αγιότητα, παρότι αποτελούσαν στόχο βανδαλιστικών επιθέσεων, ιδίως κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τα σημαντικότερα μοναστήρια

Krušedol Το μοναστήρι χτίστηκε μεταξύ 1509 και 1516 από τον αρχιεπίσκοπο Βελιγραδίου Μάξιμο και τη μητέρα του Αγγελίνα. Ο Μάξιμος, κατά κόσμον Τζούρατζ ή Τζόρτζε Μπράνκοβιτς ήταν Σέρβος ηγέτης του δεσποτάτου της Σερβίας, που αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπος και μοναχός και πήρε το όνομα Μάξιμος. Πέθανε το 1516 και το 1523 ανακηρύχθηκε άγιος.

Ο ναός του μοναστηριού είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα του ρυθμού της Μοραβίας με στοιχεία

Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς

Ο Μιλουτίν Μιλάνκοβιτς (28 Μαΐου 1879 - 12 Δεκεμβρίου 1958) ήταν Σέρβος αστρονόμος, γεωφυσικός και πολιτικός μηχανικός, περισσότερο γνωστός για τους λεγόμενους Κύκλους του Μιλάνκοβιτς, που ερμηνεύουν αστρονομικώς τις Εποχές των Παγετώνων και γενικά τις μακροχρόνιες μεταβολές στο κλίμα της Γης. Ο Μιλάνκοβιτς παρακολούθησε την Ανώτερη Τεχνική Σχολή στη Βιέννη, από όπου απεφοίτησε ως πολιτικός μηχανικός το 1902 και πήρε διδακτορικό το 1904. Μετά εργάσθηκε στη μεγάλη εταιρεία Adolf Baron Pittel Betonbau-Unternehmung στη Βιέννη, σχεδιάζοντας φράγματα, γέφυρες, υδραγωγεία κ.ά.

Το 1909 τού προσφέρθηκε η έδρα των Εφαρμοσμένων Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, την οποία και αποδέχθηκε. Από τότε επικεντρώθηκε στην καθαρή επιστημονική έρευνα. Το 1912 ασχολήθηκε για πρώτη φορά με το ηλιογενές κλίμα και τις θερμοκρασίες που επικρατούν πάνω στους πλανήτες.

Δυστυχώς, μόλις είχε παντρευτεί όταν, το 1914, ξέσπασε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Αμέσως τέθηκε υπό περιορισμό από τους Αυστριακούς στο Nezsider και κατόπιν στη Βουδαπέστη, όπου όμως του επιτρεπόταν να εργάζεται στη βιβλιοθήκη της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών. Μέχρι το τέλος του πολέμου είχε ολοκληρώσει μία μονογραφία, που τυπώθηκε το 1920 από τη Γιουγκοσλαβική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών στο Παρίσι με τον τίτλο Μαθηματική Θεωρία των Θερμικών Φαινομένων που Προκαλεί η Ηλιακή Ακτινοβολία. Τα αποτελέσματα που ανακάλυψε και περιέγραψε στο έργο του αυτό τον έκαναν γνωστό στον επιστημονικό κόσμο, ιδίως η «καμπύλη του

ηλιακού φωτός που δέχεται η γήινη επιφάνεια», που συζητήθηκε και έγινε ευρύτερα αποδεκτή το 1924. Στην εισαγωγή του, ο Μιλάνκοβιτς αναπτύσσει παραπέρα τη θεωρία των πλανητικών κλιμάτων με ειδική αναφορά στη Γη. Στο δεύτερο εγχειρίδιο ο Μιλάνκοβιτς έγραψε 4 κεφάλαια όπου αναπτύσσει τη θεωρία του για τους «Κύκλους του Μιλάνκοβιτς», που βασίσθηκε πάνω σε παλαιότερη θεωρία του Τζέιμς Κρολ (1821–1890). Ο Μιλάνκοβιτς πέτυχε να βελτιώσει αυτή τη θεωρία χρησιμοποιώντας ακριβέστερους υπολογισμούς της τροχιάς της Γης, που είχαν δημοσιευθεί το 1904 από τον Ludwig Pilgim. Με πλήρη συναίσθηση ότι η θεωρία του

είχε ολοκληρωθεί επιτυχώς, ο Μιλάνκοβιτς αποφάσισε να συλλέξει τις διάσπαρτες σχετικές δημοσιεύσεις του σε ένα βιβλίο. Το έργο αυτό μεταφράσθηκε στην αγγλική (ως Canon of Insolation of the Ice-Age Problem) μόλις το 1969.

Ο Μιλάνκοβιτς ασχολήθηκε με το ημερολογιακό ζήτημα και δημιούργησε ένα νέο ημερολόγιο για τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, το «Αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο», που είναι σχεδόν ταυτόσημο με το Γρηγοριανό Ημερολόγιο, αλλά ακριβέστερο. Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες των Βαλκανίων το δέχθηκαν

περιορίζοντας έτσι τις εσωτερικές και λαϊκές αντιδράσεις φανατικών που αντιδρούσαν στην αποδοχή του Γρηγοριανού ημερολογίου, μετά την εισαγωγή του από τις κυβερνήσεις των χωρών τους. Εκτός από το επιστημονικό του έργο, ο Μιλάνκοβιτς ενδιαφερόταν πολύ και για την Ιστορία της Επιστήμης. Συνέγραψε πανεπιστημιακό σύγραμμα για την Ιστορία της Αστρονομίας και δύο εκλαϊκευτικά βιβλία. Ο Μιλάνκοβιτς ήταν μέλος της Σερβικής και της Γιουγκοσλαβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, μέλος της «Λεοπολδινείου» Γερμανικής Ακαδημίας Φυσιοδιφών του Halle και πολλών επιστημονικών εταιρειών του κόσμου. •

2120

Βουνό Φρούσκα Γκόρα

Τα όρη Φρούσκα Γκόρα (Fruška Gora σημαίνει «Βουνά των Φράγκων») είναι οροσειρά στην κεντρική Σερβία. Εκτείνονται σε μήκος περίπου 75 χιλιομέτρων και πλάτος από 12 έως 15 χιλιόμετρα και καλύπτουν μια έκταση 255 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Τα όρη Φρούσκα Γκόρα το 1960 ανακηρύχθηκαν εθνικός δρυμός, και αποτέλεσαν το πρώτο εθνικό πάρκο στη Σερβία. Η ψηλότερη κορυφή είναι ο Ερυθρός Κοτ που φτάνει τα 539 μέτρα. Το πιο σημαντικό μνημείο είναι τα 16 μοναστήρια της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που είναι χτισμένα σε όλο το βουνό, αλλά και πολλά κάστρα ή οχυρά των χρόνων του Μεσαίωνα.

Οι κοιλάδες και οι πλαγιές του βουνού Φρούσκα Γκόρα καλύπτονται με λιβάδια, βοσκοτόπια και καλλιέργειες

Επιστήμονες της Σερβίας Αξιοθέατα και Ορθοδοξία

μπαρόκ, που όμως προστέθηκαν αργότερα. Το 1716 το μοναστήρι κάηκε, όταν οι Τούρκοι αποχωρούσαν από το Στερν. Λίγα χρόνια μετά, το 1721, άρχισε η ανακαίνισή του, η οποία ολοκληρώθηκε το 1760. Είναι γυναικείο μοναστήρι και φιλοξενεί τον τάφο της οικογένειας Μπράνκοβιτς.

Η Μονή Krušedol ανακηρύχτηκε μνημείο Πολιτισμού το 1990 και λειτουργεί υπό την αιγίδα της Δημοκρατίας της Σερβίας.

Velika RemetaΣύμφωνα με το μύθο η Μονή ιδρύθηκε από τον Dragutin στο τέλος του 13ου αιώνα, αν και τα παλαιότερα

ιστορικά ντοκουμέντα που έχουμε για το μοναστήρι χρονολογούνται στα 1562. Διαθέτει ένα επταώροφο κωδωνοστάσιο, που είναι το ψηλότερο στη Φρούσκα Γκόρα. Στη διάρκεια των αιώνων καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε πολλές φορές.

Novo HopovoΠρόκειται για το σημαντικότερο μοναστηριακό συγκρότημα του βουνού Φρούσκα Γκόρα. Η ίδρυσή του ανάγεται πριν από την τουρκική κατάκτηση το 1521. Πρόκειται για γυναικείο μοναστήρι, ενώ ο ναός που υπάρχει στο μοναστήρι είναι αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο. Το μοναστήρι ήταν το σημαντικότερο εκπαιδευτικό κέντρο των Σέρβων το 16ο αιώνα. •

2322

παλαιότερος ναός του 15ου αιώνα.

Το Κοβίλιε κατά τη μακρόχρονη ιστορική πορεία του υπέστη καταστροφές και ανακαινίσεις, όπως και πολλά άλλα μοναστήρια. Η μεγαλύτερη ωστόσο καταστροφή συνέβη το έτος 1849, όταν στον

εμφύλιο πόλεμο την εποχή της Αυστροουγγρικής μοναρχίας οι πιο μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ Σέρβων και Ούγγρων διεξήχθησαν γύρω από το μοναστήρι. Οι Ούγγροι μετά την ήττα τους έκαψαν όλα τα κτίρια της Μονής. Το Καθολικό ανακαινίστηκε και το καινούριο εικονοστάσιό του τοποθετήθηκε το 1892. Ο παλιός ναός όμως κατεδαφίστηκε λόγω ανεπανόρθωτων βλαβών. Το παλιό κτίριο της Μονής με τα κελιά και το αρχονταρίκι κτίστηκε επίσης στα μέσα του 18ου αιώνα. Μετά το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο με τη δήμευση της περιουσίας από το κράτος, το μοναστήρι χάνει όλη την ακίνητη περιουσία του, και έτσι από τα 1.000 εκτάρια γης απομένουν μόνο τα 5, και το μοναστήρι με δύο ιερομόναχους απλά επιβιώνει. Την περίοδο από το 1980 έως 1990 μένει εντελώς ακατοίκητο.

Καινούρια σελίδα στην ιστορία της Μονής γράφεται από το 1990, όταν ο Επίσκοπος Μπάτσκας Ειρηναίος εγκαθιστά τρεις μοναχούς, και μετέπειτα επισκόπους, τον Πορφύριο Πέριτς, τον Φώτιο Σλάντογιεβιτς και τον Αντρέα Τσίλερτζιτς. Ο Επίσκοπος Πορφύριος είναι ο νυν ηγούμενος της Μονής. Από τότε το μοναστήρι πληθαίνει και σήμερα έχει συνολικά περίπου 30 μοναχούς και δοκίμους.

Μονή των Αρχαγγέλων στο Κοβίλιε

Η Ιστορία της ΜονήςΤην Ιερά κοινοβιακή Μονή των Αρχαγγέλων στο Κοβίλιε, κατά την παράδοση, ίδρυσε ο ίδιος ο Άγιος Σάββας Αρχιεπίσκοπος Σερβίας τον 13ο αιώνα, όταν σε αυτό το μέρος συμφιλίωσε δύο στρατούς,

τον Σέρβικο και τον Ουγγρικό. Το Κοβίλιε ήταν κέντρο μόρφωσης μοναχών, δασκάλων, ιερέων και πνευματικό καταφύγιο για τους ανθρώπους της περιοχής, όπως άλλωστε και τα περισσότερα μοναστήρια.

Μια ξεχωριστή σελίδα στα χρονικά της Μονής γράφεται από το 1772 με τον ερχομό του αρχιμανδρίτη Ιωάννη Ράϊτς, ο οποίος ήταν επιφανής ιστορικός και καθηγητής στην Τιμισοάρα, στο Καρλοβίκιο και στο Νόβι Σάντ.

Το πιο γνωστό του έργο ήταν η μεγάλη Ιστορία κάποιων Σλαβικών λαών, Βουλγάρων, Κροατών και Σέρβων, η οποία ήταν γνωστή και αποδεκτή ως ένα σημαντικό έργο στους επιστημονικούς κύκλους της Ευρώπης το 18ο αιώνα. Ο τάφος του ακόμα και σήμερα βρίσκεται στο Καθολικό της Μονής δίπλα στο βόρειο τοίχο.

Η Μονή καθ’ όλη την ιστορία της ήταν ανδρική, εκτός από μια μικρή περίοδο από το 1933 έως το 1941. Με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου οι Ούγγροι κατέκτησαν αυτήν την περιοχή και έδιωξαν τις μοναχές πρώτα στο Σρεμ και μετά στη Μονή Ραβάνιτσα. Το Καθολικό της Μονής κτίστηκε από το 1741 έως το 1749. Δίπλα του υπήρχε και ένας

Αξιοθέατα και Ορθοδοξία

Παραγωγή και δραστηριότητες της Μονής

Σήμερα το Μοναστήρι δραστηριοποιείται σε πολλούς τομείς. Διαθέτει εργοστάσιο-κηροπλαστείο, που καλύπτει τις ανάγκες όλης της επαρχίας Μπάτσκας. Έχει μελίσσια και είναι γνωστό για την παραγωγή παραδοσιακού ρακιού από διάφορα φρούτα (κυδώνι, αχλάδι, βερίκοκο, δαμάσκηνο, λικέρ από πράσινο καρυδάκι, κάλβαδο και κονιάκ) υψηλής ποιότητας. Επίσης έχει και αγιογραφείο.

Από το 2006 αρχίζει μια ιδιαίτερη δραστηριότητα που αφορά στο πρόγραμμα απεξάρτησης από όλες τις μορφές εθισμού με την ονομασία «Η Γη των Ζώντων». Έξι σπίτια - θεραπευτικές κοινότητες, όλα εκτός κατοικημένων περιοχών, στεγάζουν συνολικά πάνω από 100 άτομα, τα οποία συμμετέχουν στο πρόγραμμα.

Στην πλειονότητά τους τα σπίτια βρίσκονται στην περιοχή της Επαρχίας Μπάτσκας. Το πρόγραμμα παρέχεται δωρεάν από το μοναστήρι, το οποίο και εξασφαλίζει τους πόρους για όλα τα έξοδα.

Με τη βοήθεια Ελλήνων ιατρών οργανώνεται και εξοπλίζεται μικρό οφθαλμιατρείο το 2004, όπου αφιλοκερδώς, μοναχός οφθαλμίατρος προσφέρει τις υπηρεσίες του σε όλους (λαϊκούς και κληρικούς).

Η Μονή είναι από τις πρώτες που ανανέωσε τη Βυζαντινή ψαλτική και εξέδωσε 4 δίσκους. Με την ευλογία του Επισκόπου Ειρηναίου Μπούλοβιτς ιδρύθηκε Σχολείο Βυζαντινής Ψαλτικής στο Νόβι-Σάντ, όπου διδάσκει ο πρωτοψάλτης της Μονής.

Μετά από πολύχρονη προσπάθεια της αδελφότητας όλη η έκταση της γης που κατείχε πριν από το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο έχει επιστραφεί και οργανώνεται αγροτικό συγκρότημα, όπου εργάζονται γύρω στα 40 άτομα. Έχει και μικρό τυροκομείο για τις ανάγκες της αδελφότητας.

Ακολουθώντας το αγιορείτικο τυπικό στο μοναστήρι τελείται καθημερινά η Θεία Λειτουργία, ενώ νηστεία κρατείται τη Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή και οι μοναχοί δεν καταναλώνουν ποτέ κρέας.

Το 2003 αρχίζει το χτίσιμο του μεγάλου ξενώνα και η ανακαίνιση του Καθολικού, ενώ το 2009 ολοκληρώνεται το παρεκκλήσι των αγιορειτών Πατέρων (τοιχογραφία, δάπεδο, εικονοστάσιο). Το 2010 αρχίζει η αγιογραφία του Καθολικού η οποία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. •

(Πληροφορίες από το ενημερωτικό φυλλάδιο της Μονής)

ΟΤα Χριστούγεννα των Σέρβων

Οι Σέρβοι, και ορισμένοι άλλοι ορθόδοξοι πιστοί, γιορτάζουν τα Χριστούγεννα στις 7 Ιανουαρίου, σύμφωνα με το παλιό, Ιουλιανό ημερολόγιο. Η Γέννηση του Ιησού Χριστού αποτελεί το σύμβολο της νέας ζωής, της υγείας και της ευημερίας. Για αυτό οι Σέρβοι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα τέσσερις μέρες. Ασφαλώς, κατά τη διάρκεια αυτού του εορτασμού υπάρχουν πολλά και διάφορα ήθη και έθιμα, που αποτελούν μείγμα ορισμένων παλιών, ειδωλολατρικών εθίμων, και νέων, χριστιανικών.

Επίσημα, ο εορτασμός των Χριστουγέννων αρχίζει στις 6 Ι α ν ο υ α ρ ί ο υ . Τότε, νωρίς το πρωί ο νοικοκύρης πάει σε ένα κοντινό δάσος και κόβει ένα κλαδί βελανιδιάς ή δρυός, που στα σερβικά λέγεται badnjak, και το φέρνει στο σπίτι. Αυτό το κλαδί συμβολίζει το δένδρο που έφεραν οι καλοί βοσκοί και το οποίο ο δίκαιος Ιωσήφ έβαλε στη φωτιά για να ζεσταθεί το σπήλαιο, στο οποίο γεννήθηκε ο Χριστός. Τα μέλη της οικογένειας υποδέχονται θερμά το κλαδί βελανιδιάς, το καλωσορίζουν και προσφέρουν διάφορα δώρα. Ύστερα, οι νοικοκυρές και τα παιδιά στρώνουν άχυρο στο δάπεδο, για να δημιουργήσουν την ατμόσφαιρα του σπηλαίου, και λένε «Καλημέρα, τίμιο κλαδί βελανιδιάς. Ας είναι τίμιο το σπίτι μας, το κλαδί μας και το ψητό κρέας της σούβλας!». Ο νοικοκύρης και η νοικοκυρά δίνουν διάφορα δώρα και παιχνίδια στα παιδιά, τα οποία κάνουν τους ήχους της κότας και του κοτόπουλου, επειδή η κότα φυλάγει τα κοτόπουλα με την αγάπη της, ακριβώς έτσι όπως και ο Ιησούς Χριστός ήρθε στον κόσμο μας για να μεταδώσει διάχυτα την αγάπη προς τον άνθρωπο.

Τη νύχτα των Παραμονών των Χριστουγέννων, τα μέλη της οικογένειας συγκεντρώνονται γύρω από το τραπέζι και τρώνε νηστήσιμα φαγητά: φασόλια, φακές, ψαρικά κ.ά.

Στις 7 Ιανουαρίου, ανήμερα τα Χριστούγεννα, οι Σέρβοι πάνε πρώτα στην εκκλησία και παρακολουθούν Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία, και έπειτα κοινωνούν (κυρίως αυτοί που νήστευαν 40 μέρες). Στο σπίτι υποδέχονται πολλούς καλεσμένους, και καλωσορίζουν ιδιαίτερα τον πρώτο που θα περάσει από το κατώφλι του σπιτιού,

ο οποίος εύχεται χαρά και ευημερία στα μέλη της οικογένειας, και αυτοί τού δίνουν διάφορα δώρα. Ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι φωνάζει «Γεννήθηκε ο Χριστός!» και όλοι οι άλλοι απαντούν «Στ’ αλήθεια γεννήθηκε!».

Το τραπέζι είναι γεμάτο με διάφορα φαγητά, ανάμεσα στα οποία κυριαρχεί

το ψητό κρέας της σούβλας. Παράδοση επίσης αποτελεί το χριστουγεννιάτικο στρόγγυλο ψωμί των Χριστουγέννων μέσα στο οποίο κρύβεται ένα νόμισμα. Από το ψωμί αυτό (κάτι σαν τη δική μας βασιλόπιτα) παίρνουν όλοι οι καλεσμένοι ένα κομμάτι και όποιος βρει το νόμισμα πιστεύεται πως θα έχει και καλή τύχη. Ο νοικοκύρης λέει διάφορες προπόσεις, εύχεται «Καλά Χριστούγεννα» σε όλους, και τότε αρχίζει το τραγούδι και η εύθυμη ατμόσφαιρα, στην οποία όλοι υμνούν τον Χριστό. •

(Πηγή: σχετικό αφιέρωμα της δημοσιογράφου Oli-vera Milovanović.)

Αξιοθέατα και Ορθοδοξία

2524

Το Πάσχα των Σέρβων

Το Πάσχα είναι η ευτυχέστερη θρησκευτική γιορτή για τους παραδοσιακούς Σέρβους, καθώς αποτελεί ιδανική ευκαιρία για οικογενειακές συνεστιάσεις. Οι σερβικές εκκλησίες, ιδίως στο Κόσοβο, γεμίζουν πιστούς τη Μεγάλη Παρασκευή και την αναστάσιμη λειτουργία του Σαββάτου. Μετά τη λειτουργία, ανταλλάσσουν βαμμένα αυγά και δώρα και επιστρέφουν στο σπίτι για το Πάσχα, τη μοναδική μέρα του χρόνου που οι Σέρβοι δεν πηγαίνουν σε νεκροταφεία, καθώς η γιορτή αυτή συνιστά νίκη της αιώνιας ζωής.

Το βάψιμο των αβγών τη Μεγάλη Παρασκευή αποτελεί ίσως το πιο ευχάριστο πασχαλινό έθιμο στη Σερβία. Αν και η παράδοση επιτάσσει το κόκκινο χρώμα, τα σύγχρονα ήθη επιτρέπουν πλέον τη χρησιμοποίηση όλων των χρωμάτων.

Ένα ακόμα έθιμο είναι η ζωγραφική πάνω στα βαμμένα αυγά, κάτι με το οποίο καταπιάνονται κυρίως τα νεαρότερα μέλη των οικογενειών.

Το πρώτο βαμμένο αυγό φυλάσσεται για να προστατεύει το σπίτι έως το επόμενο Πάσχα. Την Κυριακή του Πάσχα, οι Σέρβοι συνηθίζουν να επισκέπτονται συγγενείς και φίλους και να προσφέρουν βαμμένα αβγά ως δώρα. Οι οικοδεσπότες με τη σειρά τους προσφέρουν επίσης βαμμένα αβγά.

Η συγκέντρωση της οικογένειας για το πασχαλινό τραπέζι είναι μία παράδοση βαθιά ριζωμένη στην ιστορία της Σερβίας. Αυτό που χαρακτηρίζει το τραπέζι του Πάσχα είναι το αρνί και το σπανάκι, συνοδευόμενα με ραπανάκια και κρεμμύδια. Η οικοδέσποινα ψήνει στρογγυλό ψωμί. Και το γεύμα ξεκινά με το τσούγκρισμα των αβγών... •

Ο Πύργος Νεμπόισα ήταν σημαντικό αμυντικό κτίσμα έξω από το Φρούριο του Βελιγραδίου και βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Σάβα και Δούναβη. Χτίστηκε γύρω στο 1460 από τους

Ούγγρους, πάνω στα θεμέλια ρωμαϊκού πύργου του 1ου αιώνα με σκοπό την ενίσχυση της προστασίας της πόλης από τους Τούρκους. Μετά την πτώση του Βελιγραδίου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ο πύργος μετατράπηκε σε φυλακή.

Στη φυλακή αυτή θανατώθηκε ο Ρήγας Φεραίος το 1798 και ο Μητροπολίτης Βελιγραδίου Μεθόδιος το 1800.

Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι ο Ρήγας Φεραίος ή Βελενστιλής ήταν από τους πρωτοπόρους της αφύπνισης του ελληνικού έθνους που τελικά οδήγησε στην Ελληνική Επανάσταση χωρίς τελικά ο ίδιος να την προλάβει. Εκτός από το Θούριο, το ποίημα που μεταφέρει το επαναστατικό μήνυμα, ο Ρήγας είχε οραματιστεί μια μεγάλη αλλαγή στο χώρο των Βαλκανίων με το ελληνικό στοιχείο να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Η ενσωμάτωση των ιδεών του Διαφωτισμού και των επαναστατικών κινημάτων απέναντι στα παλαιά καθεστώτα είναι που τον κατέστησαν στα μάτια των Οθωμανών, και όχι μόνο, ως επικίνδυνο για τη δημόσια τάξη της εποχής με αποτέλεσμα τη σύλληψή του και θανάτωσή του

στον πύργο Ντεμπόισα.

Ο πύργος Ντεμπόισα ανακηρύχθηκε ιστορικό μνημείο και αναστηλώθηκε στις αρχές του 20ού

αιώνα. Το 2011 έγιναν περαιτέρω εργασίες αναστήλωσης και ο πύργος μετατράπηκε σε μουσείο με κοινή Σερβική και Ελληνική χρηματοδότηση που άρχισε το 2007.

Ονομασίες του Πύργου

Ο πύργος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην άμυνα της Ουγγρικής τότε πόλης του Βελιγραδίου ενάντια στους Τούρκους κατά την πολιορκία του 1521. Η πτώση του πύργου ακολουθήθηκε από την εισβολή των Τούρκων στην πόλη.

Κατά την εποχή της κατοχής του Βελιγραδίου, ονομαζόταν Λευκός Πύργος και είχε ανοικοδομηθεί με εντολή του σουλτάνου Σουλεϊμάν. Αργότερα αναφερόταν επίσης ως Πύργος Τιμισοάρα. Ο πύργος έλαβε το όνομα Νεμπόισα (δηλαδή άφοβος, ατρόμητος) στις αρχές του 18ου αιώνα, από τον τότε διάσημο κεντρικό πύργο του κάστρου του Στέφαν Λαζάρεβιτς που είχε το ίδιο όνομα και ο οποίος είχε καταστραφεί το 1690 σε μια πολιορκία. •

2726

Ο Πύργος Νεμπόισα

Αξιοθέατα και Ορθοδοξία

2928

Στα προγράμματα «Θρησκευτικός Τουρισμός: Μεσαιωνικά Μοναστήρια και Ορθοδοξία Πόλος Έλξης και Οικονομικής Ανάπτυξης μιας Χώρας» και «Μοναστήρια - Παραδοσιακές Μονάδες Οικολογικής Ανάπτυξης: Ιστορία και Μοναστική Ζωή στο Άγιο Όρος» συμμετείχαν οι μαθητές της Β΄ Λυκείου:

Αλεξίου ΕλένηΑμανατιάδου ΜαρίαΑναστασιάδου ΕλευθερίαΑναστασίου ΆγγελοςΒαβουλίδης ΚωνσταντίνοςΒαϊράμη ΜαρίαΒαρυτιμίδης ΑντώνιοςΓατούλα ΧριστίναΓιάνκο ΝατάνιαΓιαννακίδου ΜαρίαΓκαλιμάνης ΒασίλειοςΓκάρα ΝαταλίαΓκίνι ΚιάραΓκουτίνας ΓεώργιοςΓουμάτη ΕλένηΓραμματικοπούλου ΧριστίναΔαμιανός Βασίλειος – ΜαρίνοςΔαρατζής ΠαύλοςΔεληγιαννίδης ΣταύροςΕμινίδου ΒαλέριαΚαμπούρης ΙωάννηςΚαπετανίδου ΣταυρούλαΚαραγιάννη ΘώμηΚατράκη ΓεωργίαΜπάτζου ΑικατερίνηΓάνος ΜιχαήλΕυθυμιάδης Ηρόδοτος

Ζαΐμοβα Χριστίνα Ζήκος ΑριστείδηςΘεοδοσίου ΑικατερίνηΙορδανίδης ΑλέξανδροςΙωαννίδου Βασιλική-ΣτεφανίαΚαλαϊτζίδου ΕλένηΚαμηλάρης ΜάριοςΚανελλίδης ΔημήτριοςΚαραμούτα ΒασιλικήΚαραπαναγιώτου ΜαρίαΚαριπίδης ΙωάννηςΚαριπίδου ΧριστίναΚαρλοβασίλη ΜαρίαΚεπαπίδου Ξένη

Κεσίδου ΓαλήνηΚεσισικλή ΆνναΚούσκουρα ΆνναΚυριακόπουλος ΝικόλαοςΒασιλειάδης ΠασχάληςΜαυρόπουλος ΜιχαήλΜαυρίδου ΠαναγιώταΜηνασίδου ΦωτεινήΜίνογλου Μαρία-ΕιρήνηΜορέλος ΑπόστολοςΜούχλια ΜαριάνθηΜπακάλογλου Μαρία

Μπαλάσκα ΌλγαΜπαλτούκα ΒάγιαΜπέλιου ΣοφίαΜπλάχαβα ΜαρίαΜπούχτης ΙωάννηςΜπράμε ΒίλμαΜυροφορίδου ΦωτεινήΝικολαΐδη ΆνναΝτόλκου ΚωνσταντίναΟμάνη ΣουσάναΠαπαδημητρίου ΣταυρούλαΠαπαδοπούλου ΕυθυμίαΠαπαευαγγέλου ΑργύριοςΤέγου Μαρίνα-Πανωραία

Παλιάτσος ΠαναγιώτηςΠαπαθανασίου ΕλένηΠαπαμανουσάκη ΧρυσούλάΠαπαναστασίου ΣταυρούλαΠασκουλάρη Μαρία-ΆνναΠαυλάτος ΓεώργιοςΠαυλίδη ΚωνσταντίναΣαββίδης ΘεόδωροςΣαββίδου ΔέσποιναΣαββόγλου ΙωάνναΣέραση ΜαρίαΣιμσεροπούλου ΣοφίαΣκλαβούνου

Μαγδαληνή-ΧριστίναΣύγκος ΓεώργιοςΤόπτσης ΕλευθέριοςΤσαρναούσης ΒασίλειοςΤσίκαλα ΒαρβάραΤσιούκας ΑναστάσιοςΤσομπάνης ΠαντελεήμωνΤσομπανοπούλου ΗλιάναΧαντζάκη ΕυγενίαΧριστοφορίδης Φίλιππος - Θεοχάρης

Οι εκπαιδευτικοί που εργάστηκαν στο Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα «Θρησκευτικός Τουρισμός: Μεσαιωνικά Μοναστήρια και Ορθοδοξία πόλος έλξης και οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας»:

Ειρήνη Μαραγκόζη: συντονίστρια

Καραλή Ελισάβετ: συμμετέχουσα

Μπαξεβάνης Αντώνιος: συμμετέχων

Σεβδαλή Ιωάννα: συμμετέχουσα

Οι εκπαιδευτικοί που εργάστηκαν στο Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα «Μοναστήρια - Παραδοσιακές Μονάδες Οικολογικής Ανάπτυξης: Ιστορία και Μοναστική Ζωή στο Άγιο Όρος»:

Μπαξεβάνης Αντώνιος: συντονιστής

Αξαρλή Βασιλική: συμμετέχουσα

Καραλή Ελισάβετ: συμμετέχουσα

Σεβδαλή Ιωάννα: συμμετέχουσα

Οι μαθητές του Προγράμματος Οι εκπαιδευτικοί του Προγράμματος

30

2ο ΓΕΛ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ2013 - 2014

Μια εργασία στο πλαίσιο των προγραμμάτων

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δυτικής

Θεσσαλονίκης