+ All Categories
Home > Documents > Gdri competition laws and institutions

Gdri competition laws and institutions

Date post: 10-Jun-2015
Category:
Upload: gdri
View: 418 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
Popular Tags:
124
saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti konkurenciis kanonebi da institutebi saerTaSoriso praqtikis mimoxilva 1
Transcript
Page 1: Gdri competition laws and institutions

saqarTvelos ganviTarebis kvleviTi instituti

konkurenciis kanonebi da institutebi saerTaSoriso praqtikis mimoxilva

T b i l i s i

2012

1

Page 2: Gdri competition laws and institutions

Sinaarsi

abreviatura

Sesavali

------------------------------------------------------------------------------------------------ 4

nawili I. antimonopoliuri regulirebis samarTlebrivi safuZvlebi

Tavi I konkurenciis kanonebis miznebi, gavrcelebis sfero ----------- 8

da ZiriTadi koncefciebi

Tavi II konkurenciis kanonebis ZiriTadi debulebebi ---------------------- 22

2.1 antikonkurenciuli SeTanxmebebi/xelSekrulebebi ----------------------- 22

2.2 dominirebuli mdgomareoba da misi borotad d gamoyenebasTan

dakavSirebuli akrZalvebi

------------------------------------------------------------------------29

2.3 koncentracia (Serwymebi da SeZenebi, gaerTianebebi)

------------------------42

nawili II. konkurenciuli politikis aRmasrulebeli organoebis

dizainisa da efeqtianobis Sesaxeb

Tavi III. konkurenciis saagentoebis (komisiebis, ofisebis) dizaini ---52

Tavi IV. konkurenciis saagentoebis (komisiebis, ofisebis) efeqtianobis

Sesaxeb

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

59

daskvnebi da winadadebebi

-------------------------------------------------------------------------71

gamoyenebuli literatura

------------------------------------------------------------------------72

danarTebi

----------------------------------------------------------------------------------------------------77

danarTi 1. konkurenciis kanonebi da aRmasrulebeli institutebi danarTi 2 konkurenciisa da momxmarebelTa dacvis organoebi danarTi 3 kanonmdeblobis miznebi gamokiTxuli qveynebis mixedviTdanarTi 4-5 mniSvnelovani sabazro Zalauflebis Sefasebis ZiriTadi kriteriumebi

2

Page 3: Gdri competition laws and institutions

(SerCeva moxda mxolod SeTavazebuli kriteriumebidan, Tumca sxva kriteriumebsac iyeneben)danarTi 6 konkurenciis saagentoebis msaxasiTeblebi SerCeuli qveynebis mixedviTdanarTi 7 dominirebis prezumpcia da usafrTxoebis zRvruli normebi

abreviatura

ADB - aziis ganviTarebis banki

CARICOM - karibis qveynebis gaerTianeba

COMESA – aRmosavleT da dasavleT afrikis saerTo bazari

DCFTA – SeTanxmeba Rrma da yovlismomcveli Tavisufali vaWrobis

Sesaxeb

DOJ- AaSS iusticiis departamenti

ICN - konkurenciis saerTaSoriso qseli

EU - evrokavSiri

EC - evrokomisia

EBRD - evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis banki aziis

ECN - evropis konkurenciuli qseli

FTC – aSS vaWrobis federaluri komisia

FTA – SeTanxmeba Tavisufali vaWrobis Sesaxeb

MERCOSUR – 1991 wlis politikur-ekonomikuri SeTanxmeba argentinas

brazilias, urgvais da paragvais Soris

OFT - Tavisufali vaWrobis ofisi

OECD - ekonomikuri TanamSRomlobisa da ganviTarebis organizacia

PCA –SeTanxmeba partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb

UNCTAD - gaeros vaWrobisa da ganviTarebis komisia

WTO - msoflios savaWro organizacia

WB - msoflio banki

DF

3

Page 4: Gdri competition laws and institutions

Sesavali

antimonopoliuri regulirebis tradiciebis mqone qveynebSic ki

gansxvavebulia damokidebuleba konkurenciis kanonebis miznebisa da

maTi miRwevis saSualebebisadmi. miuxedavad amisa, yvela erTsulovania

Semdegi principebis mimarT:

- konkurenciis kanonebi unda iswrafodnen monopoliuri qcevisa da

iseTi SeTanxmebebis Tavidan acilebisken, romlebic zians ayenebs

momxmarebels.

- am kanonebma unda Seqmnan xelSemwyobi pirobebi axali

kompaniebis gamosasvlelad bazarze da arsebulTa Soris jansaRi

konkurenciis dasacavad

- kanonis iZulebiTi aRsrulebis reJimi unda iyos cxadi, prognozirebadi

da transparentuli, raTa daarwmunos rogorc investorebi, rom isini

daculi iqnebian bazarze damkvidrebuli firmebis antikonkurentuli

qcevebisagan da maTi saqmianobac obieqturad iqneba Sefasebuli;

aseve moqalaqeebi imaSi, rom daculi iqnebian monopolisti

sawarmoebis mxridan mdgomareobis borotad gamoyenebisa da

diqtatisagan.

konkurenciuli kanonmdebloba SesaZloa iyos zedmetad mkacri an

loialuri. Sesabamisad, gansxvavebuli iqneba misi praqtikuli efeqtic. orive

SemTxvevaSi wagebulia momxmarebeli Semdeg garemoebaTa gamo:

a) Tu kanoni zedmetad loialuria, momxmarebels uwevs

dausabuTeblad gazrdili fasebis gadaxda, radganac konkurenti firmebi

dausjelad axorcieleben Serwymas, farul SeTanxmebebs da sabazro

Zalebis SemzRudav sxva qmedebebs. dominirebuli kompaniebi ki aseve

4

Page 5: Gdri competition laws and institutions

dausjelad ,,aSeneben” sxva kompaniebisaTvis bazarze Sesasvlel

barierebs.

b) Tu kanoni Zalze mkacria biurokratiis miswrafebam warmoebis

moculobebisa da fasebis kontrolisadmi SesaZlebelia gamoiwvios bazarze

moqmedi samewarmeo struqturebis iniciativis paralizeba. aseT

SemTxvevaSi mosalodnelia, rom warmatebuli firmebi daisajon sruliad

damsaxurebulad miRebuli maRali mogebis gamo, an sxva

kompaniebisaTvis miyenebuli zianisaTvis. operaciebis vertikaluri

integracia maqsimaluri efeqtianobis donemde ekrZalebaT aradominirebul

kompaniebsac ki, romlebic ar floben mniSvnelovan sabazro

SesaZleblobebs da Sesabamisad, survilic rom hqondeT, naklebad

SesaZlebelia, rom isini borotad gamoiyeneben sakuTar sabazro Zaluflebas.

es cnobili dilemaa da ekonomikuri Teoria da praqtika gamoyofs

antimonopoliuri kanonebidan im komponentebs (e.w. ,,indikatorebs”),

romelTa gamoyenebiTac SesaZlebelia ganisazRvros Tu ramdenad

warmatebiT SeZles ama Tu im qveynis kanonmdeblebma misi

gadaWra.kerZod:amasTan, Sinaarsobrivad sworad gaazrebuli da wakiTxuli

kanoni mxolod pirveli nabijia imis gasagebad Tu rogor imoqmedebs igi

saqmian wreebze, momxmareblebze da sazogadoebaze. interesebze

mniSvnelovnadaa damokidebuli rogor iqneba sakanonmdeblo debulebebis

gamoyenebuli antimonopoliuri organoebis mier da ganmartebuli

mosamarTleebis mier.

konkurenciis saerTaSoriso wesebi da principebi da, rac mTavaria,

konkurenciis roli ekonomikis ganviTarebasa da sazogadoebis keTildReobis

amaRlebaSi, dRis wesrigSi ayenebs konkurenciuli politikis Seqmnisa da

gajansaRebis amocanas nebismier qveyanaSi. Sesabamisad qveynebis

umravlesobaSi konkurenciuli politika ganixileba rogorc ekonomikuri

politikis fganuyofeli nawili da reformebis erTerTi ZiriTadi mimarTuleba.

aRniSnulze miuTiTebs mraval qveyanaSi ganxorcielebuli da mimdinare

reformebi konkurenciis sferoSi da konkurenciis kanonisa da politikis

srulyofis mizniT ganxorcielebuli maregulirebeli qmedebebi. gansakuTrebiT

gaaqtiurda konkurenciis politikis reformebi 90-ian wlebSi, rac ukavSirdeba

postsocialistur qveynebSi mimdinare saxalxo meurneobis

demonopolizaciis, saxelmwifo qonebis privatizebisa da ekonomikis

liberalizebis procesebs.

5

Page 6: Gdri competition laws and institutions

saqarTveloSi am sakiTxebis aqtualoba gamowveulia rogorc

konkurenciis AaRiarebuli roliT ekonomikis zrdasa da ganviTarebaSi da

momxmarebelTa keTildReobis amaRlebaSi, aseve antikonkurenciuli

praqtikis gaaqtiurebiT (m.S. sasaqonlo bazrebis monopolizaciis

gaZlierebuli tendenciebiTa da karteluri SeTanxmebebis aSkara niSnebiT)

da saqarTvelos evrotlantikuri ambiciebiT. yovelive zemoarniSnuli qveynis

xelisuflebas akisrebs Sesabamis valdebulebebs da maT Soris zrunvas

konkurenciuli politikis iseTi elementebis uzrunvelyofaze, rogoricaa: a)

konkurenciis saTanado, cxadi da prognozirebadi wesebis arseboba, b) maT

dacvaze efeqturi saxelmwifo zedamxedveloba, g) aRsrulebis sando da

gamWvirvale praqtika.

saqarTveloSi konkurenciis politikis samarTlebrivi da organizaciuli

bazis mSenebloba araTanmimdevrulobiT, wyvetilobiTa da

winaaRmdegobebiT xasiaTdeboda. iseve rogorc sxva postsocialistur

qveynebSi, saqarTveloSi konkurenciuli politika, rogorc ekonomikuri

politikis sruliad axali mimarTuleba, garkveuli obieqturi problemebisa da

subiqturi winaaRmdegobebis (maT Soris biznes interesebis mqone

gavleniani saxelisuflebo wreebis mxridan) fonze viTardeboda, rasac kidev

ufro arTulebda 90-ian wlebSi qveyanaSi Seqmnili umZimesi politikuri da

socialur-ekonomikuri viTareba. miuxedavad amisa, antimonopoliuri

politikis ganviTarebis sawyis etapze iyo garkveuli warmatebebic, rogorc

sakanonmdeblo bazis aseve instituciuri ganviTarebisa da kanondmeblobis

aRsrulebis procesSi. aRniSnulze miuTiTebs, rogorc antimonopoliuri

samsaxuris saqmianobis amsaxveli masalebi, aseve araerTi saerTaSoriso

organizaciisa, Tu ucxoeli eqspertis Sefasebac (vrclad es sakiTxebi

ganxilulia analitikur mimoxilvaSi: saqarTvelos konkurenciuli politikis

retrospeqtiva -1992-2012 ww) da rCevebic Semdgomi ganviTarebisa da

politikis efeqtianobis amaRlebisaTvis. sagulisxmoa, rom 2000-iani wlebis

dasawyisSi nacvlad konkurenciuli politikis ganviTarebisa da saerTaSoriso

normebTan miaxloebisa (rasac saqarTvelos xelisuflebas 1996 wels

evrokavSirTan da mis wevr qveynebTan xelmowerili partniorobisa da

TanamSromlobis xelSekrulebac avaldebulebda) da antimonopoliuri

samsaxuris statusis gaZlirebisa (rasac im dros moqmedi antikorufciuli

sabWoc xazgasmiT miuTiTebda), TandaTanobiT gamoikveTa zogadi

konkurenciuli kanonmdeblobis dargobrivi niSniT fragmentaciisa da im dros

6

Page 7: Gdri competition laws and institutions

moqmedi antimonopoliuri samsaxuris dasustebis mcdeloba. dasanania,

rom vardebis revoluciis Semdeg damokidebuleba konkurenciuli

politikisadmi kidev ufro gauaresda. Sesabamisad, dReisaTvis, rodesac

araerT postocialistur qveyanaSi konkurenciuli politikis ganvitarebis 20 wlis

Sedegebs aanalizeben, saqarTveloSi, konkurenciuli politikis reforma kvlav

aqtualuria da SeiZleba iTqvas, rom yvelaferi Tavidan iwyeba

aseT viTarebaSi, aucileblad mogvaCnia sakanonmdeblo cvlilebebis

imgvarad gaazreba, rom saTanado politikuri nebis pirobebSi SesaZlebeli

iyos saqarTvelos konstituciiT (30-e muxliT) garantirebuli konkurencis

ganviTareba da momxmarebelTa uflebebis uflebebis relizacia SedarebiT

naklebi regulirebis tvirTiTa da danaxarjebiT. amasTan,

gasaTvaliswinebelia, rom sakanonmdeblo cvlilebebi da Sesabamisi

samarTlebrivi normebis dakanoneba mxolod pirveli nabijia konkurenciuli

garemos gajansaRebis gzaze da, Tu rogor imoqmedebs kanoni saqmiani

wreebis, momxmareblebisa da sazogadoebis interesebze damokidebulia

sakanondbelo debulebebis interpretaciaze, ganmartebaze da

gamoyenebaze aRmasrulebeli organoebisa da mosamarTleebis mier.

Sesabamisad, dRis wesrigSia ara mxolod konkurenciis cxadi wesebis

dakanoneba, aramed kanonmdeblobis administrirebisa da iZulebiTi

aRsrulebis efeqtiani sistemis Seqmnis sakiTxic.

winamdebare analitikuri mimoxilva miznad isaxavs farTo

sazogadoebis informirebas konkurenciis saerTaSoriso principebis,

wesebisa, agreTve sxvadsxva qveynebis kanonebisa da maTi aRsrulebis

aprobirebul meqanizmebze. migvaCnia, rom es masala, sxva faqtorebTan

erTad, mniSvnelovnad gaadvilebs konkurenciis Sesaxeb kanonmdeblobis

ZiriTadi debulebebis formirebas/gaazrebas da Sesabamisi aRmasrulebeli

institutis dizainis ZiriTadi elementebis gansazRvras.

nawili pirveli. antimonopoliuri regulirebis samarTlebrivi safuZvlebi

Tavi 1. konkurenciis kanonebis mizani, gavrcelebis sfero da

ZiriTadi koncefciebi

7

Page 8: Gdri competition laws and institutions

saerTaSoriso doneze aRiarebuli biznesis SemzRudavi praqtikis

saxelmwifo kontrolis (maT Soris msoflios savaWro organizaciisa da

ekonomikuri ganviTarebisa da TanamSromlobis organizaciisa da gaeros)

wesebi da principebi saxelmwifoebs mouwodebs miiRon, srulyon da

efeqturad ganaxorcielon Sesabamisi sakanonmdeblo aqtebi, daafuZnon

kanonmdebloba biznesis Semzudavi praqtikis (mogvianebiT es termini

Seicvala antikonkurenciuli biznes praqtikiT) aRkveTisa da efeqturi

regulirebis principebze, uzrunvelyon aradiskriminaciuli midgoma yvela

sawarmosadmi, srulyon kanonis iZulebiTi aRsrulebis RonisZiebebi.

analogiuri moTxovnebi da principebi gaTvaliswinebulia evrokavSiris

sadamfuZneblo xelSekrulebis (axali, lisabonis redaqciiT - xelSekruleba

evrokavSiris funqciobis Sesaxeb - TFEU, amoqmedda 2009 wlidan),

konkurenciuli samarTlis ZiriTadi debulebebis saxiT da evrosabWos (1993)

gadawyvetilebaSi e.w. “kopenhagentis kriteriumebis” saxiT, romelsac

unda akmayoflebdes gawevrianebis msurveli nebismieri kandidati

qveyana.

dReisaTvis, msoflios 120-ze met qveyanaSi miRebulia

gansxvavebuli dasaxelebis, dizainis, Tumca msgavsi struqturuli

elementebis (e.w. ZiriTadi funqcionaluri debulebebis) Semcveli kanonebi

konkurenciis Sesaxeb (SemdgomSi - kanoni) da aRsrulebis meqanizmebi

(ix. danarTi 1)

yvela kanoni Seicavs met naklebad zust, zogad, an ufro konkretul,

vrcel an lakonur a) zogad debulebebs kanonis mizani/miznebis da

amocanebis, gavrcelebis sfero/moqmedebis masStabis Sesaxeb da

ZiriTadi koncefciebi/definiciebis gansazRvrebebs.;

b) e.w. ZiriTad debulebebs, romlebSic Camoyalibebulia “konkurenciuli

TamaSis wesebi”, maT Sorisaa: ZiriTadi akrZalvebi/akrZaluli qmedebebi

da SeTanxmebebi, gamonaklisebi; g) Sesabamisi institutis administraciuli

mowyobisa da kanonis administrirebasTan dakavSirebul debulebebs; d)

darRvevaTa prevenciisa da aRkveTis zomebs da RonisZiebebs,

(sanqciebis CaTvliT); gasaCivrebis procedurebs, zaralis anazRaurebis

meqanizmebs da sxva sakiTxebs. zogierTi kanoni exeba momxmarebelTa

dacvisa da sxva maregulireblebTan urTierTobebis gamijvnisa da

koordinaciis sakiTxebsac.

8

Page 9: Gdri competition laws and institutions

konkurenciis kanonis mizani (da amocanebi): zogadad, konkurenciis

kanonis mizania sasaqonlo da momsaxurebis bazrebze konkurenciis

ganviTareba da dacva. konkurenciis, rogorc procesis (da ara misi romelime

konkretuli monawilis) dacva, rac TavisTavad gulisxmobs antikonkurenciuli

efeqtis mqone nebismieri praqtikis SeTanxmebis/qmedebis/qcevis

prevencias, gamovlenasa da aRkveTas. konkurenciis Sesaxeb kanonebis

mizani da amocanebi gamomdinareoben konkurenciis SemzRudavi

praqtikidan da Sesabamisad, dakavSirebulia iseTi qmedebebis

gamovlenas, dauSveblobasa da aRkveTasTan, rogoricaa: antikonkurenciuli

SeTanxmebebi sawarmoTa Soris, Serwymebi da SeZenebi Tu maT

Sedegad mosdevs sabazro Zalauflebis koncentracia, dominirebuli

mdgomareoba da misi borotad gamoyeneba, rasac Sedegad mosdevs

konkurenciis Sesusteba da aRkveTa da uaryofiTad moqmedebs vaWrobis

ganviTarebaze da ekonomikur ganviTarebaze. sakamaTo ar aris, rom

sakanonmdeblo debulebebi ise unda iyos formulirebuli, rom

emsaxurebodes kanonis mizans da amocanebs, ar iZleodes maTi ormagi

interpretaciis saSualebas, an qmnides gaugebrobas maTi aRsrulebis

procesSi. amasTan, nebismieri saxelmwifo mowodebulia miiRos da

gaaumjobesos da efeqturad aRasrulos Sesabamisi sakanonmdeblo

aqtebi, agreTve aucilebeli samarTlebrivi da administraciuli kontrolis

procedurebi ( maT Soris transnacionaluri korporaciebis SemzRudavi

praqtikis winaaRmdeg).

miuxedavad msgavsi miznebisa, romlebic ukavSirdeba konkurenciis

mxardaWeras da dacvas, an masTan dakavSirebul sakiTxebs, sxvadsxva

qveynis kanonebi miznebis gansxvavebuli formulirebebiT xasiaTdebian.

damaxasiaTebelia sxvadasxva kombinaciaSi iseTi frazebis gamoyeneba,

rogoricaa: konkurenciis ganviTareba, waxaliseba da dacva; kapitalisa da

ekonomikuri Zalauflebis koncentraciis kontroli; inovaciebis waxaliseba;

sazogadoebis keTildReobis uzrunvelyofa da dacva; momxmarebelTa

keTildReobis uzrunvelyofa da interesebis dacva da sxva. UNCTAD mier

Catarebuli kvlevis (kvlevaSi monawileobda 33 qveyana) SedegebiT,

kanonis erTerTi ZiriTadi amocanaa efeqtiani konkurenciis procesis (rogorc

mizanis da saSualebis) uzrunvelyofa (32 qveyanaSi), momxmareblis

keTildReobis uzrunvelyofa (30 qveyanaSi), efeqtianobis amaRleba (20

9

Page 10: Gdri competition laws and institutions

qveyanaSi), 1ekonomikuri Tavisuflebis uzrunvelyofa (13 qveyana).

Sesabamisi debulebebis Sinaarsi qveynebis mixedviT warmodgenilia

cxrilSi (ix. cxrili 1).

konkurenciis Sesaxeb kanonebi msgavsia gamoyenebuli koncefciebis

da maTi ganmartebebiს TvalsazrisiTac. amasTan, rogorc praqtika

adasturebs, ganmartebebis simravle damaxasiaTebelia im qveynebis

kanonebisaTvis, sadac konkurenciuli politika SedarebiT axalia da,

Sesabamisad, konkurnciuli kulturac nakleb ganviTarebulia. Uufro

ganviTarebuli qveynebi ki ganmartebebze aqcents ZiriTadad meorad

kanonmdeblobasa da instruqciebSi amaxvileben. aSS-Si am sakiTxSi

gansakuTrebuli roli aqvT sasamarTlo gadawyvetilebebs. rac Seexeba

konceptualur msgavsebas, es ukanaskneli ganpirobebulia da aixsneba

saerTaSoriso praqtikaSi damkvidrebuli (UNCTAD, wesebisa da principebis

kompleqsi, OECD da sxva wyaroebi) harmonizaciisa da ganviTarebis ufro

maRal stadiaze myofi qveynebis gamocdilebis gaTvaliswinebis

tendenciebiT. ama Tu im qveynis konkurenciuli politikis formirebaze

gansakuTrebul gavlenas axdens saerTaSoriso organizaciebis

rekomendaciebi da tipiuri normebi, agreTve ama Tu im ekonomikuri Tu

politikuri blokisa da gaerTianebis pirobebi wevri/ gawevrianebis msurveli

qveynebisaTvis. sailustraciod gamodgeba OECD-WB da UNCTAD-is tipiuri

kanonebi konkurenciis Sesaxeb, EU Acquis ( wesebi konkurenciis sferoSi)

da UNCTAD antikonkurenciuli praqtikis SemzRudavi wesebi da principebi,

aseve evrokomisiis instruqciebi, meToduri miTiTebebi da sxva masalebi.

kanonis amocanebi - konkurenciis Sesaxeb kanonebis ZiriTadi mizania

konkurenciis ganviTareba da dacva, xolo amocanebis speqtri sxvadasxva

kanonebSi met naklebad gansxvavebulia da qvemoT CamoTTvlilidan erTi

an ramdenime komponentisagan Sedgeba (ix.cxr. 1):

- momxmareblis keTildReoba

- ekonomikuri efeqtianobis zrda (resursebis optimaluri ganawileba da

maqsimalurad sasargeblod gamoyeneba, warmoebis efeqtianoba. iseTi

garemos Seqmna romelic waxalisebs efetqianobis amaRlebas da sxva);

- konkurenciis procesi (mraval kanonSi pirdapiraa miTiTebuli

konkurenciis procesis SenarCunebis auciloblobaze im qmedebebis

SezRudvis gziT, romelic aferxebs bazarze Sesvlasa da keTilsindisiri

1

Page 11: Gdri competition laws and institutions

konkurenciis pirobebis SenarCunebas. swored konkurenciis procesis

dacva ganixileba kanonis miznis miRwevis (maT Soris momxareblis

dacvisa da keTildReobis amaRlebis) ZiriTad xerxad;

- sxva mosazrebebi (mravali kanoni sxva mosazrebebsac Seicavs,

romlebic uSualod konkurenciis kanonis sferos ar ganekuTvneba:

magaliTad zogierT kanonSi deklarirebulia iseTi amocanebi, rogoricaa

keTilsindisieri konkurencia, erovnuli ekonomikis ganviTareba, regionaluri

ganviTareba, aqcenti amaTu im dargobrivi politikaze da sxva).

aSS uzenaesi sasamarTlos poziciaa, rom antimonopoliuri

kanonmdeblobis ganxorcielebisas/dacvisas analizis procesSi naklebi

yuradReba daeTmos sakiTxebs, romelic pirdapir ar exeba konkurencias.

da rom analizis sagani unda iyos SezRudvis konkretuli faqti da misi

mniSvneloba konkurenciisaTvis da ara is, Tu ramdenad sasargebloa

konkurencia zogadad sazogadoebis interesebis an garkveuli dargisaTvis

gansxvavebuli midgomebi konkurenciis kanonis miznebTan dakavSirebiT

cxrili 1

qveyana kanonis mizani

alJiri Tavisufali konkurenciis organizeba da waxaliseba,

ekonomikuri efeqtianobis stimulireba da momxmareblis

keTildReobis amaRleba

samxreT

afrika

Tanabari monawileoba erovnul ekonomikaSi, ekonomikis

efeqtianobisa da qmedunarianobis amaRleba, araregulirebad

bazrebze momxmareblis Tavisufali arCevanis uzrunvelyofa,

potencialis gazrda saerTaSoriso konkurenciisaTvis,

konkurentuli ekonomikis xelisSemSleli praqtikis SezRudva,

sakuTrebis uflebebis gadacema sazogadoebrivi interesebis

gaTvaliswinebiT, ekonomikis sferoSi konkurenciis

monitoringisaTvis damoukidebeli dawesebulebebis Seqmna,

am sferoSi qveynis saerTaSoriso valdebulebebis Sesruleba

Sveicaria ekonomikis damRupveli an socialuri Sedegebis mqone

1

Page 12: Gdri competition laws and institutions

kartelebis an sxva SezRudvebis/qmedebebis Tavidan acileba

sabazro ekonomikis interesebisa liberalur principebze

damyarebuli midgomebis gaTvaliswinebiT

ungreTi sasaqonlo bazrebze konkurenciis mxardaWerasTan

dakavSirebuli sazogadoebis interesebis dacva, keTilsindisieri

saqmiani praqtikisa da momxmarebelTa interesebis dacva

dania resursebis efeqtiani gadanawilebis waxaliseba realuri

konkurenciis gziT sawarmoTa da momxmarebelTa

keTildReobisaTvis

ukraina ekonomikuriis konkurenciis mxardaWera da dacva,

monopolizmis SezRudva, ekonomikuri efeqtianobisa da

konkurentul urTierTobebze damyarebuli ekonomikis

efeqtiani funqcionirebis uzrunvelyofa

evrokavSi

ri

Seqmna sistemisa, romelic ar dauSvebs Sida bazarze

konkurenciis rRvevas

norvegia konkurenciis waxaliseba da am gziT resursebis efeqtiani

gadanawileba, momxmareblis interesebis gaTvaliswinebiT

zambia konkurenciis waxaliseba da dacva, monopoliebisa da

koncentraciebis regulireba, momxmareblis keTildReobis

dacva, warmoebisa da ganawilebis efeqtianobis amaRleba

da sxva.

CineTi monopoliuri qcevis Tavidan acileba, keTilsindisieri

konkurenciis dacva ekonomikuri efeqtianobis amaRleba,

momxmareblTa interesebis da sazogadoebrivi interesebis

dacva da jansaRi socialisturi ekonomikis ganviTareba

Svecia kanoni miznad isaxavs efeqtiani konkurenciis xelisSemSleli

pirobebis likvidacias warmoebisa da ganawilebis sferoSi

ruseTi ek. sivrcis mTlianoba, saqonlis Tavisufali gadaadgileba,

konkurenciis dacva, ekonomikuri saqmianobis Tavisufleba da

sasasaqonlo bazrebis efeqtiani funqciobisaTvis pirobebis

1

Page 13: Gdri competition laws and institutions

Seqmna

somxeTi Tavisufali konkurenciis waxaliseba da dacva, Sesabamisi

garemos Seqmna mewarmeobis ganviTareba da

momxmareblis uflebebis dacva

indoeTi imdenad vrceli formulirebaa, rom citireba zedmetad

miviCnieT (q.l.)

taivani savaWro operaciebis mowesrigeba, momxmareblis

interesebis dacva, ekonomikuri stimuluroba da ayvaveba (Tu

aRorZineba?)

laTinuri

amerikis

qveynebi:

antitrastuli zomebis gamoyeneba konstituciiT garantirebuli

iseTi uflebebis dasacavad, rogoricaa Tavisufali mewarmeoba,

qonebis socialuri mniSvneloba, momxmarebelTa dacva,

ekonomikuri Zalauflebis borotad gamoyenebis dauSvebloba

da sxv.

kolumbia konkurencia konstituciuri uflebaa da saxelmwifom unda

miiRos kanonebi ekonomikuri Tavisuflebis SezRudvis

sawinaaRmdegod da ibrZolos borotad gamoyenebis

nebismieri formis winaaRmdeg

panama Tavisufali konkurenciisa da SejibrebiTobis procesis dacva,

monopoliuri praqtikis da sxva SezRudvebis aRkveTa da

momxmareblis uzenaesi uflebebis dacva

peru monopolisturi, makontrolebeli da SemzRudavi praqtikis

aRkveTa, romelic exeba konkurenciis Tavisuflebas da sxva.

kanada konkurenciis mxardaWera da dacva ekonomikisa da misi

unaris stimulirebis mizniT, raTa gaizardos kanadis

monawileioba msoflio bazrebze da, rom mcire da saSualo

sawarmoebs SeeZloT monawileoba ekonomikaSi da

momxmaeblisaTvis konkurenciuli fasebisa da arCevanis

uzrunvelyofa da sxva

aSS efeqtianobis konkurenciis procesis (rogorc saSualebis da

rogorc miznis) uzrunvelyofa, momxmareblis keToldReobis

uzrunvlyofa, ekonomikuri efeqtianobis amaRleba

1

Page 14: Gdri competition laws and institutions

wyaro: Modal law on competition (2010), available at: http://www.unctad.org

rac Seexeba saqarTvelos konkurenciuli kanonmdebelobis ZiriTad mizans,

sxvadasxva wlebSi miRebul, gauqmebul da moqmed sakanonmdeblo

aqtebSi igi gansxvavebulad ganimarteba (ix. cxrili 2)

konkurenciis kanonis mizani saqarTveloSi

cxrili 2

sakanonmdeblo aqtis dasaxeleba kanonis mizani

saxelmwifo sabWos dekreti

“monopoliuri saqmianobis

aRkveTisa da konkurenciis

ganviTarebis Sesaxeb” (1992)

dekretSi mizani calke gansazRvruli ar

aris, Tumca gamokveTilia is amocanebi

rasac unda emsaxurebodes

antimonopoliuri organo. kerZod: me-13

muxlis Tanaxmad, ZiriTadi amocanebia:

“mewarmeobis mxardaWera da

sasaqonlo bazrebze konkurenciis

ganviTarebisaTvis pirobebis Seqmna;

monopolizmis, bazarze dominirebuli

mdgomareobis borotad gamoyenebis

tavidan acilebisa da SezRudvis,

arakeTilsindisieri konkurenciis

aRmofxvris RonisZiebaTa

ganxorcieleba; antimonopoliuri

kanonmdeblobis dacvis saxelmwifo

kontroli.”

saqarTvelos kanoni monopoliuri

saqmianobisa da konkurenciis

„am kanonis mizania saqarTveloSi

samewarmeo saqmianobis

1

Page 15: Gdri competition laws and institutions

Sesaxeb (1996) xelSewyobisa da konkurentuli garemos

SeqmnisaTvis organizaciul-

samarTlebrivi bazis Seqmna da

momxmarebelTa uflebebis dacva

(muxli 1. p1)“.

saqarTvelos kanoni „ Tavisufali

vaWrobisa da konkurenciis

Sesaxeb“(2005)

” - fizikuri da iuridiuli pirebisaTvis, maTi

organizaciuli-samarTlebrivi da

sakuTrebis formis miuxedavad,

saqarTveloSi Tavisufali vaWrobisa da

konkurenciisaTvis barierebis moxsna,

kerZod:

a)ekonomikuri agentebis

konkurenciisaTvis xelis arSeSla;

b)bazarze Sexvlis administraciuli

barierebis aRkveTa da bazarze

ekonomikuri agentebis Tavisufali

daSvebisaTvis xelis arSeSla;

g) saxelmwifo da adgilobrivi xelisuflebis

organoebis mxridan diskriminaciuli

barierebis arsebobis aRkveTa da maTi

Seqmnis dauSvebloba;

d) SezRuduli konkurenciis pirobebSi

regulirebad ekonomikur sferoebSi

sazogadoebis sasicocxlo da

ekonomikuri interesebis dacva.”

saqarTvelos kanonis proeqti ”Tavisufali

vaWrobisa da konkurenciis Sesaxeb”

(2012 wlis 29 martis mdgomareobiT)

მუხლი 2.

“ამ კანონის მიზანია საქართველოში თავისუფალი ვაჭრობისა და კონკურენციის უზრუნველყოფა, კერძოდ:

ა) თავისუფალი მეწარმეობისა და კონკურენციის განვითარების ხელშეწყობა;

ბ) ბაზრის ლიბერალიზაციის ხელშეწყობის მიზნით, სახელმწიფო ორგანოს ან/და

1

Page 16: Gdri competition laws and institutions

ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს მხრიდან ბაზარზე შესვლის ადმინისტრაციული, სამართლებრივი და დისკრიმინაციული ბარიერების დაუშვებლობა;

გ) ბაზარზე ეკონომიკური აგენტების თავისუფალი დაშვებისათვის პირობების უზრუნველყოფა;

დ) ეკონომიკურ აგენტებს შორის კონკურენციის არამართლზომიერი შეზღუდვის დაუშვებლობა;

ე) ეკონომიკური აგენტების საქმიანობისას მათი თანაწორუფლებიანობის დაცვა;

ვ) დომინირებული მდგომარეობის ბოროტად გამოყენების დაუშვებლობა;

ზ) სახელმწიფო ორგანოს ან/და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს მხრიდან ეკონომიკური აგენტებისათვის ისეთი ექსკლუზიური უფლებამოსილებების მინიჭების დაუშვებლობა, რომელიც არამართლზომიერად ზღუდავს კონკურენციას;

ი) უფლებამოსილი ორგანოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებისას მაქსიმალური საჯაროობა, ობიექტურობა, არადისკრიმინაციულობა და გამჭვირვალობა”.

konkurenciis Sesaxeb kanonebis ZiriTadi struqturuli elementebia:

zogadi nawili (mizani, definiciebi, kanonis gavrcelebis sfero), ZiriTadi

funqcionaluri debulebebi (antikonkurenciuli SeTanxmebebis, monopoliuri

1

Page 17: Gdri competition laws and institutions

mdgomareobis borotad gamoyenebis dauSvebloba, Serwymebi da

SeZenebi, maTTan dakavSirebuli notifikaciis sistemebi da sagamoZiebo

procedurebi. zogier kanonSi am CamonaTvals emateba debulebebi

seqtorul maregulireblebTan urTierTobebis reglamentirebasTan,

momxmarebelTa dacvasTan dakavSirebiT) da debulebebi kanonis

administrirebasTan dakavSirebiT. es ukanaskneli moicavs administraciuli

organos (miuxedavad dasaxelebisa: saagento, komisia, ofisi da sxva)

Seqmnisa da funqciobis ZiriTad mareglamentirebel normebs, romlebic

exeba iseT sakiTxebs rogoricaa: organos dizaini, mandati, Tanamdebobaze

daniSnvis da gaTavisuflebis procedurebi (zogierT SemTxvevaSi

sakvalifikacio moTxovnebic), iZulebiTi aRsrulebis meqanizmebs (sanqciebi

da sxva) gadawyvetilebebis gasaCivrebis procedurebs da sxva sakiTxebs.

bazris monawileTa da TviT konkurenciisaTvis mniSvnelovania rogorc

kanonis ZiriTadi debulebebis aseve miznebis, gamoyenebis sferoebisa da

gamonaklisebis swori gaazreba da cxadad Camoyalibeba, raTa

administrirebis procesi ar iyos moulodneli da araprognozirebadi

sazogadoebisaTvis. gasaTvalisiwinebelia, rom rac ufro axalia sistema

(mag. indoeTi, barbadosi, nikaragua, iamaika, indoeTi da sxva) miT ufro

vrcel da detalur ganmartebebs gvTavazobs kanoni ama Tu im

definiciasTan dakavSirebiT. zogierT SemTxvevaSi erTidaigive termins

sxvadasxva datvirTvac gaaCnia. am mxriv sainteresoa samarTlebrivi

ganmartebebi da konkurenciasTan dakavSirebuli koncefciebi.

yvela kanoni konkurenciis Sesaxeb gansazRvravs subiqtebis wres,

romlebzec vrceldeba kanoniT dawesebuli normebi, kanonis moqmedebis

obieqtur sferos - akrZaluli qmedebebisa da gamonaklisebis saxiT da

kanonis gavrcelebis teritoriul areals masStabs moqmedebisa.

AamasTan, rekomendebulia, rom subieqtebis gansazRrisas CamoiTvalos

ara konkretuli adresatebi, aramed maxasiaTeblebi Tu visze da ra

SemTxvevaSi SeiZleba gavrceldes kanonis debulebebi. magaliTad: kanoTa

umravlesoba subiqtebis wres gansazRvravs, rogorc: nebismieri

samarTlebrivi formisa da sakuTrebis tipis sawarmo, romemlic eweva

komerciul saqmianobas (zogierTi qveyana kanonis miznebisaTvis am

ganmartebaSi aqcevs saxelmwifo da adgilobrivi TviTmmarTvelobis

organoebsac da fizikur pirebsac). evropaSi gavrcelebulia meurne

subieqtis koncefcia, romelic ganimarteba, rogorc ekonomikuri saqminobis

1

Page 18: Gdri competition laws and institutions

monawle - iuridiuli statusisa da dafinansebis xerxebis/wyaroebis

miuxedavad; indoneziaSi m/subieqti gulisxmobs yvela iuridiul da fizikur

pirs, romelic qveynis teritoriaze axorcielebs ekonomikur saqmianobas

( mniSvneloba ara aqvs damoukideblad Tu xelSekrulebis safuZvelze);

indoeTis kanonSi sawarmo gansazRvrulia, rogorc piri an samTavrobo

uwyeba romelic, amaTu im formiT dakavSirebulia saqonelwarmoebisa da

brunvis, momsaxurebis, investirebis, dazRvevis da sxva mravali saxis

saqmianobasTan (Zalian vrceli CamonaTvalia!) garda saxelmwifos

suverenuli funqciebis(maT Soris Tavdacva, atomuri energetika, savaluti

reJimi) ganxorcielebasTan dakavSirebuli saqmianobisa; ukrainaSi –

meurne subieqti gansazRvrulia, rogorc piri ( maT Soris saxelmwifo da

adgilobrivi mmarTvelobis organoebi), romelic saqmianobs warmoebis an

realizaciisa da SeZenis sferoSi an axorcielebs sxva saxis sameurneo

saqmianobas; somxeTis kanoni vrceldeba meurne subieqtebisa da

xelisuflebis organoebis mizanmimarTul qmedebebze, romelTac SeuZliaT

gamoiwvion konkurenciis Sesusteba, SezRudva da aRmofxvra, agreTve

arakeTilsindisieri konkurenciis faqtebze, garda kanoniT gansazRvruli

qmedebebisa da sferoebisa; koreis respublikaSi - kanoni vrceldeba

sawarmoebze, daqiravebul muSebzec da Tanadebobis pirebzec, romlebic

moqmedeben sawarmos saxeliT. gamonaklisebi gansazRvreba amave

kanoniT.

kanonis gamoyenebisaTvis mniSvnelovania dominirebuli

mdgomareobis, dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebis,

horizontaluri da vertikaluri SeTanxmebebis, karteluri SeTanxmebebis,

sabazro Zalauflebis da misi koncentraciis, Sesabamisi bazris, sasaqonlo da

geografiuli bazris da sxva koncefciebi.

sakanonmdeblo debulebebis gamoyenebis safuZvelia Sesabamisi

bazris gansazRvra. Sesabamisi bazris gansazRvris meTodikaSi ki yvelaze

mniSvnelovania dakonkretdes saqoneli/momsaxureba, rac warmoadgens

konkurenciis sagans da ganisazRvros areali/sfero, sadac adgili aqvs

metoqeobas. safuZveli sasaqonlo bazris gansazRvrisa aris

urTierTCanacvlebadi saqonlis koncefcia. sxvadasxva qveynis

kanonmdebloba Sesabamis bazars gansazRvravs, rogorc sasaqonlo an

teritoriuli bazars, rogorc areals, sadac meurne subieqtebi konkurireben

1

Page 19: Gdri competition laws and institutions

garkveuli periodis ganmavlobaSi da garkveuli saqonlis mowodebasa da

momsaxurebisaSi.

kanonis gamoyenebis sfero/igive gavrcelebis areali/masStabi:

UNCTADis tipiuri kanoni konkurenciis Sesaxeb da sarekomendacio

principebi gansazRvravs, rom kanoni gamoiyenebodes yvela dargis,

SeTanxmebebisa da subieqtebis mimarT, romelTac kavSiri aqvT saqonlisa

da momsaxurebis komerciul gacvlasTan,. Tumca, zogierT SemTxvevaSi

garkveuli politikuri samarTlebrivi da sxva miznebi/mizezebi gamoiyeneba

arealis SesazRudad (maT Soris ,ganskuTrebuli jgufebis interesebis

lobireba). UNCTAD-is monacemebiT, ukanaskneli 20 wlis ganmavlobaSi

miRebuli kanonebis umravlesoba sakmaod zogadi iyo da maTi

dakonkreteba, rogorc wesi, droTa ganmavlobaSi xdeboda, praqtikis

gaTvaliswinebiT. cnobilia, rom 70-ian wlebSi kanadis kanonmdebloba ar

vrceldeboda bankebze dazRvevaze, aviakompaniebze. aSS-Si wlebis

ganmavlobaSi kanonis moqmedeba ar vrceldeboda ramdenime seqtorze

(dazRveva, transporti, profesiuli beisboli, energetika), nawilobriv aseve

iyo dazRveva – evrokavSirSi. am momentis gamoyenebas xSirad (Tumca

sul sxva miznebiT/ motivebiT) cdiloben dainteresebuli pirebi da/an maTi

lobistebi, gansakuTrebiT gardamaval da ganviTarebad qveynebSi (vTqvaT,

jer biznesi ganviTardes da Semdeg avamoqmedoT kanoni; rom amerikaSi

kanonmdebloba monopoliebis sawinaaRmdegod Seiqmna da sxva. am

logikiT jer unda Seiqmnas monopolizebuli bazrebi da mere daiwyos

zrunva konkurenciuli garemos gajansaRebaze?!).

cxadia, saerTaSoriso praqtikis gaTvaliswinebiT, misaRebia

dasabuTebuli gamonaklisebis daweseba garkveuli seqtorebisaTvis da ara

ama Tu im piris an pirTa jgufisaTvis. Tumca, rogorc praqtika adasturebs,

konkurenciisaTvis aranakleb saSiSia misi wesebis ignorireba ekonomikis

demonopolizebisa da liberalizebis sawyis etapze (rodesac xdeba

saxelmwifo monopoliebis Canacvleba kerZo monopoliebiT da

saxelisuflebo wreebi cdiloben ama Tu im formiT SeinarCunon gavlena maTi

zedamxedvelobis arelidan gasul saqmianobaze; qveyanaSi yalibdeba

nomenklaturuli biznesi; Cveulebrivi movlenaa diskriminaciuli da

aragamWvirvale saprivatizebo procesebi da tenderebi da sxv).

1

Page 20: Gdri competition laws and institutions

kanonma konkurenciis Sesaxeb unda uzrunvelyos antikonkurenciuli

qmedebebis prevencia da aRkveTa da am mizniT Seqmnas saTanado

meqanizmebi Dkonkurenciis wesebisa da principebis aradiskriminaciuli

da Tanmimdevruli gamoyenebisaTvis. Sesabamisad, yvela kanoni

konkurenciis Sesaxeb Seicavs ekonomikuri agentebis garkveuli saxis

SeTanxmebebisa da qmedebebis amkrZalav normebs da iTvaliswinebs

maTi iZulebiTi aRsrulebis RonisZiebebsac. imavdroulad, TiTqmis yvela

qveynis konkurenciul kanonmdeblobaSi vxvdebiT gamonaklisebis

ganmsazRvrel debulebebs (TviT kanonSi an kanonqvemdebare aqtebSi).

cnobilia jgufuri da kerZo gamonaklisebi. jgufurAgamonaklisebs

ganekuTvneba inteleqtualuri sakuTreba da saavtoro uflebebi gamoyenebis

sferoebi, Tumca am ukanaskneliT sargebloba xSirad badebs konkurenciuli

problemebs, da Sesabamisad midgomebi nelnela icvleba (mag. aSS,

espaneTi da gaerTianebuli samefo cdiloben gansazRvron inteleqtualuri

sakuTrebis adgili konkurenciasTan mimarTebaSi) da arc Tu iSviaTad

mrewvelobis garkveuli seqtorebi (mag. israelSi – gamonaklisSi eqceva

SeTanxmebebi, romelic exeba soflis meurneobis produqcias, saerTaSoriso

sazRvao da sahaero gadazidvebs, gadazidvebis bazris yvela monawile am

qveynis rezidenti, an saerTaSoriso asociaciis wevrebi arian). .zogierTi

qveyanaSi konkurenciis kanonis moTxovnebi ar vrceldeba saeqspoto

kartelze samamulo ekonomikis dacvis motiviT; gamonaklisTa Soris xSirad

gvxvdeba soflis meorneobis mTeli dargebi an/da garkveuli produqcia,

Sromis bazari, transporti da regulirebadi dargebi, ufro kvalificiuri

formulirebiTebiT ki am dargebis infrastruqturuli segmentebi, romlebic

naturaluri monopoliis niSnebiT xasiaTdebian (zogierT qveyanaSi aseTi

dargebi mTlianad gamosulia konkurenciuli regulirebis sferodan) da,

romlebzec vrceldeba eqs ante regulaciis principebi sxva kanonebis

Sesabamisad. amasTan, regulirebis sakiTxebSi saerTaSoriso doneze

aRiarebuli araerTi eqspertebi xazgasmiT miuTiTebs zogadi konkurenciis

wesebis yvela dargSi SeuzRudavad gamoyenebis sargeblianobaze da

aucileblobaze (Jacobs, 2000).

sazogadod konkurenciis kanonebis gavrcelebis areali ganisazRvreba

ramdenime niSniT: kanonis gamoyenebis sferos mniSvnelovani

aspeqtebia: subiqturi sfero, anu visze vrceldeba kanoni; sagnobrivi sfero,

2

Page 21: Gdri competition laws and institutions

anu ra saxis saqmianobis regulirdeba kanoniT; teritoriuli sfero, ra

teritoriaze moqmedebs kanoni. zogierTi qveynis kanoni vrceldeba mxolod

konkretuli qveynis teritoriaze, zogierTi nebismier antikonkurenciuli

qmedebaze, miuxedavad imisa sad imyofeba subieqti, mTavaria ra

gavlena aqvs mas qveynis teritoriaze konkurenciis procesebze. mesame

SemTxvevaa kanonis eqstrateritoriuli gamoyeneba (sagnobrivi

gamoyeneba – faqti sxvagan xdeba, magram axdens gavlenas qveyanaSi

– aSS, evropa, germania da singapuri, romelmac es principi daakanona

qveynis gareT ganxorcielebul qmedebebzec an qveynis gareT myofi

mxarebis mier ganxorcielebul qmedebebze. amasTan,

gasaTvalisiwinebelia, rom rodesac saubaria konkurenciis dacvis

regionalur reJimebze, ibadeba kiTxva sad mTavrdeba nacionaluri da sad

iwyeba regionuli reJimi?

Tavi 2. konkurenciis kanonebis ZiriTadi debulebebi

konkurenciis Sesaxeb sakanonmdeblo aqtebis ZiriTadi debulebebi

koncentrirebulia firmaTaSoris SeTanxmebebze, dominirebuli kompaniebis

saqmianobaze, Serwymebze da sxva organizaciul struqturul cvlilebebze.

( Tu gaviTvaliswinebT centraluri da aRmosavleT evropis qveynebis

ekonomikis struqturas, savsebiT bunebrivia, rom am qveynebis

kanonmdebloba ufro metad ( vidre amerikuli), koncentrirebulia

dominirebuli firmebis qcevis kontrolze, rac garkveulwilad aixsneba am

qveynebis ekonomikis zemonopolizebuli warsuliT). Ggarda amisa,

zogierTi qveynis kanonSi mniSvnelovani adgili eTmoba arakeTilsimdisieri

konkurenciis calkeuli formebis amkrZalav debulebebs (analogiuri midgoma

iyo saqarTvelos 1996 wlis kanonSi, muxli 9).

2.1 antikonkurenciuli SeTanxmebebi/xelSekrulebebi

aRiarebulia, rom horizontaluri da vertikaluri SeTanxmebebi sruliad

gansxvavebuli movlenebia da kanoni, romelic mkveTrad ar mijnavs maT

srulyofas saWiroebs. aucilebelia, rom kanonSi mkveTrad gamijnos

upirobod antikonkurentuli SeTanxmebebi, romelTa ukanonod

aRiarebisaTvis saWiroa mxolod faqtis dafiqsireba da SeTanxmebebi,

2

Page 22: Gdri competition laws and institutions

romelTa kanonierebis dadgena specialistebis damatebiT Zalisxmevas

saWiroebs, raTa adgili ar hqondes antikonkurentuli qcevebis

gamarTlebisaTvis argumentebis dausabuTebel da dausrulebel Ziebas

mewarmeTa mxridan an/da aRmasrulebelTa zedmet aqtivobas da

resursebis umiznod xarjvas iq sadac dominirebuli firmebis aSkaad

normalur qcevasTan gvaqvs saqme. Ees sakiTxi gansakuTrebul

mniSvnelobas iZens axlad formirebadi sabazro ekonomikisaTvis

Sesabamisad mizanSewonilia rom calsaxad gansazRvruliyo da

dakanonebuliyo mkacri wesebi konkurenciis SemzRudavi SeTanxmebebis

mimarT; xelSemkvreli pirobebi Tu masSi monawileoben mcire firmebi

saziano araa sazogadoebisaTvis. Sesabamisad, SeTanxmebebi romelSic ar

monawileoben dominirebuli firmebi ar unda warmoadgendes

antimonopoliuri kontrolis sagans.

ekonomikiri agentebis SeTanxmebebze msjelobisas aucilebelia

gaimijnos horizontaluri (SeTanxmeba warmoebisa da ganawilebis erT

doneze moqmed, anu konkurent firmebs Soris) da vertikaluri

SeTanxmebebis (SeTanxmeba warmoebisa da ganawilebis sxvadasxva

doneze moqmed firmebs Soris) kategoriebi. kanonTa erT nawilSi

antikonkurenciul SeTanxmebebში მოიაზრება orive saxis SeTanxmebebi,

ზogierT qveynebSi ki kosta rika, samxreT afrika, indonezia da sxva

calcalke formuლirebebi aqvT horizontalur da vertikalur SeTanxmebebTan

dakavSirebiT, aseve დომინირებული მდგომარეობის ბოროტად

გამოყენებთან დაკავშირებით debulebebis gamoyeneba SeiZleba vertikalur

SeTanxmebebTan dakavSirebiთ rodesac eRTi mxare dominirebul

mdgomareobaSia. zogierTi qveyana ubralod krZalavs antikonkurenciul

SეTanxmebebs da gadawyvetilebis miRebas aRmasrulebels utovebs. aseTi

midgoma erTis mxriv gamarთlebulia -moqnilobis kuთxiT, თumca garkveul

SemTxvevebSi, gansakuთrebiT axal sistemaSi, qmnis gaurkvevlobis

moments da umjobesia garkveulad iyos Camoyalibebuli romeli saxis

SeTanxmebebi iTvleba ukanonod. garkveuli qveynebis kanonebi

akrZalvebTan erTad akrZaluli qmedebeბis konkretuli kategoriebis

ჩamonaTvalsac gvთavazoben.

amasTan, gansakuTrebuli yuradRebis sagania horizontaluri

SeTanxmebebis is kategoria, romelic cnobilia karteluri SeTanxmebebis

2

Page 23: Gdri competition laws and institutions

saxeliT (maT Sorisaa: fasebis fiqsireba, produqciis moculobis SezRudva

winaswari SeTanxmebiT, teritoriebis dayofa da bazrebis an

momxmarebelTa sxva niSniT ganawileba da jgufuri boikoti gayidvaze an

SeZenaze (e.w. “bid rigging” - mraval qveyanaSi mkacrad isjeba).

mravali qveyana kartelur SeTanxmebebs Tvlis upirobod

kanonsawinaarmdegod da maTi ukanonod aRiareba ar moiTxovs

damatebiT kvlevas, gansxvavebiT sxva saxis SeTanxmebebisagan,

romelTa antikonkurenciuli efeqti kvlevis sagania. mraval qveyanaSi

karteluri SeTanxmebebi kriminals ganekuTvneba, maSin rodesac sxva

saxis hozizontaluri SeTanxmebebi isjeba mxolod administraciuli wesiT.

gansakuTrebiT mkacria midgoma koluziur tenderebis mimarT, radgan es

uSualod exeba saxelmwifo Sesyidvebs da vnebs sazogadoebriv interesebs.

karteluri garigebebisagan gansxvavebiT horizontaluri SeTanxmebis

sxva saxeobebi (maT Soris erToblivi marketingi, reklama, erToblivi

SeZena, erToblivi sawarmo, informaciuli TanamSromloba, kvleva da

ganviTareba da sxva mraval qveyanaSi gonivrulobis wesiT ganxilvis

sagania.

aSS-s antimonopoliuri kanonmdeblobiT (Sermanis kanonis pirveli

nawiliT, romelic exeba antikonkurentul SeTanxmebebs), akrZalulia

nebismieri kontraqti, piroba an molaparakeba, romelic mimarTulia

vaWrobis an komerciuli saqmianobis SezRudvaze Statebs Soris”.

miuxedavad aseTi formulirebisa konkurentebs Soris SeTanxmebis mravali

saxe saWiroebs dawvrilebiT iuridiul ganxilvas imis dasadgenad

aRemateba Tu ara konkurenciis SezRudviT sazogadoebis

keTildReobisaTvis miyenebuli zarali im upiratesobebs rac SeiZleba

mohyves am SezRudvebs. amasTan, arseboben konkurentebs Soris

SeTanxmebebis iseTi formebi, romlebic iTvleba upirobod sazianod da

dauSvebelia nebismieri gadaxra maT iuridiul SefasebaSi. magaliTad:

SeTanxmeba fasebze, bazris dayofa, momxmareblis mimagreba

gansazRvrul momwodeblebze winaswari xelSekrulebebiT. SeTanxmebebis

es saxeobebi iTvleba upirobod ukanonod. erTaderTi rac saWiroa maT

ukanonod cnobisaTvis aris maTi arsebobis faqtis dadastureba. aSS-Si

miRebuli gansxvaveba SeTanxmebebs Soris, romlebic miCneulia upirobod

ukanonod ufro gasagebi gaxdeba Sermanis kanonTan dakavSirebuli

sasamarTlo gadawyvetilebebis gacnobiT. am gansxvavebis mniSvneloba

2

Page 24: Gdri competition laws and institutions

azriT swored imaSi mdgomareobs, rom mewarmeebs mieTiTebaT maTi

zogierTi mosalodneli qmedebebis kanonsawinaaRmdego xasiaTze,

agreTve imazec, rom amiT iqmneba administraciuli da sasamarTlos

xarjebis ekonomiis SesaZlebloba, imdenad ramdenadac bevr SemTxvevaSi

gamoricxulia ekonomikuri efeqtis winaswari Sefasebis aucilebloba

(pitmani, 1992).

rac Seexeba vertikalur STanxmebebs, mravali specialisti Tvlis rom

maTi umravlesoba eqvemdebareba mizanSewonilobis wesiT ganxilvas,

miuxedavad imisa, rom zogierTi maTgani (maT Soris sacalo fasis dadgena

mimwodeblisagan, eqskluziuri garigebebi (rodesac firma ver irCevs

myidvels an gamyidvels), eqskluziuri SeTanxmebebi sadistribucio

teritoriebTan dakavSirebiT, xelSemkvreli SeTanxmebebi (rodesac sqonlis

SeZena SesaZlebelia mxolod damatebiT pirobiT/saqonlis SeZeniT)

garkveul problemebs uqmnis konkurenciul process.

gamonaklisebi/avtorizacia

mravali iurisdiqcia awesebs individualur da jgufur gamonaklisebs kanoniT

dadgenili akrZalvebidan (mag. Ggamonaklisia xelSekruleba, romlis

mizania kvleva da ganviTareba). individualur gamonaklisebis

avtorizaciisaTvis aucilebelia specialuri mimarTva Sesabamisi faqtebiTa da

argumentebiT xelSekrulebasTan dakavSirebiT. Sesabamisad, mravali

qveynis kanonmdebloba iTvalisiwinebs e.w. notifikaciis procedurebs

(Setyobinebis formebs, maTi wardgenisa da ganxilvis vadebs da sxva

sakiTxebs). rogorc praqtika gviCvenebs, umravlesoba aplikaciebisa

dadebiTi gadawyvetilebiT mTavrdeba. am faqtoris da aplikaciebis

/Setyobinebebis ganxilvis procesis Sromatevadobis gaTvaliswinebiT

evrokavSirma gaauqma savaldebulo notifikaciis rejimi da moaxdina

seriozuli reforma Serwymebis regulirebis sferoSi (evrosabWos direqtiva

139/2004, mario monti, axali regiulaciebis Sesaxeb).

aSS kanonmdebloba ar cnobs gamonaklisebs da Sesabamisad arc

notifikaciis reJims exeba. Tumca sasamarTlos araerTxel miuRia

gadawyvetileba gamonaklisebTan dakavSirebiT.

rac Seexeba individualur gamonaklisebs maTi gansazRvris ZiriTadi

kriteriumia sargeblianoba sazogadoebisaTvis. am TvalsazrisiT sainteresoa

2

Page 25: Gdri competition laws and institutions

evrokavSiris midgoma. (TFEU 101/3 muxli). garda amisa, aRiarebulia, rom

garigebebi mcire sabazro wilis mqone firmebs Soris konkurenciisaTvis

safrTxis Semcveli ar aris da Sesabamisad mraval qveyanaSi (m.S.

evrokavSirsa da mis wevr qveynebSi) dawesebulia e.w. De minimis

wesebi, romlis Tanaxmadac umniSvnelo garigebebis kategoriaSi eqceva

SeTanxmebebi/xelSekrulebebi mxareTa Soris Tu maTi erToblivi sabazro

wili 10-15 procents ar aRemateba (gaaCnia SeTanxmebis saxes da

qveyanas).

gasaTvaliswinebelia, rom arc evrokavSirSi da arc OECD qveynebSi,

gamonaklisebi kanoniT dawesebuli akrZalvebidan ar vrceleba kartelur

SeTanxmebebze. aRniSnulTan dakavSirebiT, yuradRebas iqcevs “Tavisufali

vaWrobisa da konkurenciis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis proeqti, romelic

29 Tebervals meore mosmeniT miiRo saqarTvelos parlamentma. proeqtiT

gaTvaliswinebulia mravali jgufuri da kerZo gamonaklisi. amasTan, mravali

qveynis msgavsad, saqarTvelos kanonproeqtic iTvaliswinebs konkurenciis

umniSvnelod SemzRudav garigebebs, Tumca proeqtiT gaTvaliswinebuli

zRvruli normebi Zalian maRalia da ar Seesabameba saerTaSoriso praqtikas

(vrclad es sakiTxi, ixileT: q.lafaCi ”arsebiTi SeniSvnebi “Tavisufali

vaWrobisa da konkurenciis Sesaxeb” saqarTvelos kanonproeqtze”). garda

imisa, rom proeqti gansakuTrebiT ”guluxvia” gamonaklisebTan

dakavSirebiT, ar iTvaliswinebs zemoxsenebul daTqmas, romlis

Tanaxmadac gamonaklisebi ar vrceldeba karteluri SeTanxmebebis

kategoriaze. rac am proeqtis seriozuli naklia.

rogorc aRvniSneT, zogierTi kanoni gamonaklisebs avrcelebs mcire da

saSualo firmebis SeTanxmebebze, Tu isini arsebiT gavlenas ar axdenen

konkurenciaze da xels uwyoben maT efeqtian TanamSromlobas (Tumca

aseT midgomas ar iziarebs zogierTi mkvlevari. mag. ixilavs ra aRmosavleT

da centraluri evropis postsocialisturi qveynebis kanonebis Sesabamis

debulebebs, pitmani Tvlis rom zogierTi kanonis formulirebiT yvelaze

aSkara fasebze garigebac ki SesaZloa Sedges, im imediT, rom mxareebi

SeZleben antimonopoliuri organoebis darwmunebas, rom es faqti ar

iwvevs konkurenciis SezRudvas). cnobilia e.w ‘krizis kartelebis’ da sxvaTa

avtorizaciis (gamonaklisad aRiarebis) SemTxvevebic, Tumca garkveul

garemoebebSi. mag.: iaponiisa da germaniis antikarteluri kanonmdeblobiT

daSvebuli iyo e.w. racionaluri da antikrizis kartelebi mxareTa moTxovnis

2

Page 26: Gdri competition laws and institutions

Sesabamisad. mogvianebiT orive qveyanam gaauqma es gamonaklisebi

(Sesabamisad 1999 da 2005 wlebSi). aRsaniSnavia, rom im qveynebSic ki,

sadac aseTi gamonaklisebi dRemde daSvebulia isini, TiTqmis, ar

gamoiyeneba (unctad, 2010).

Setyobinebis reJimi – rogorc SeTanxmebebis, aseve Serwymebis

administrirebisaTvis mravali qveyana awesebs Setyobinebis rejims da

specialur moTxovnebs mxareTa mimarT, maT Soris SeTanxmebis mxareTa

saregistracio monacemebis, damfuZneblebisa da SeTanxmebis saxeobisa

da sxva detalebis Sesaxeb informaciis wardgenis Taobaze. konkurenciis

organo ixilavs da garkveuli garemoebebis gaTvaliswinebiT dasaSvebad an

ukanonod miiCnevs garigebas da Sesabamis daskvnas ugzavnis

ganmcxadeblebs (administraciuli werilis, rekomendaciis an sxva formiT).

am sisitemas gaaCnia, rogorc dadebiTi aseve uaryofiTi momentebi. kargi

magaliTia evrokavSirSi 1962 wlidan moqmedi sistema (romelic Seicvla),

aTasobiT Setyobineba da Sesabamisi xarjebi. eqspertebis azriT,

instiucionaluri ganviTarebis /Camoyalibebis pirvel etapze es sistema

SesaZloa sasargebloc ki iyos monacemTa bazis Sesaqmnelad. garda

amisa, rig SemTxvevaSi, am sistemis gamoyenebiT cnobili xdeba iseTi

antikonkurenciuli qmedebebis Sesaxeb, romelzedac samsaxurs

warmodgenac ar eqneboda. axal, jer kidev Camouyalibebel sistemebSi,

sadac kanonmdeblobis ZiriTadi koncefciebi sazogadoebisaTvis naklebad

cnobilia, notifikaciis (Setyobinebis) sistemas SeuZlia dadebiTi rolis

Sesruleba konkurenciis kulturis formirebaSic. rac Seexeba naklovanebebs:

aseTi reJimi SesaZloa aRmoCndes kontrproduqtiuli konkurenciis

saagentosaTvis resursebis gamoyenebis TvalsazrisiT da Seasustos Zalebi

sxva aranakleb mniSvnelovan mimarTulebebze. miT umetes, rom xSirad

Setyobinebebis simravlis miuxedavad maTi detalurad ganxilva mainc

SeuZlebelia.

miuxedavad gansxvavebuli midgomebisa, rogorc savaldebulo aseve

nebayoflobiTi Setyobinebis SemTxvevaSi, kanoni aucileblad unda

iTvaliswinebdes Setyobinebis ganxilvis vadebs. amasTan,

gasaTvalsiwinebelia, rom nebarTva SesaZloa eqvemdebarebodes

gamoTxovas axali garemoebebis gamovlenis an sxva dasabuTebul

SemTxvevebSi.

2

Page 27: Gdri competition laws and institutions

firmaTaSoris SeTanxmebebis regulirebasTan dakavSirebiT,

sainteresoa ukanasknel wlebSi evrokavSiris qveynebSi damkvidrebuli e.w.

Serbilebis/Semwynareblobis programa. programa iTvaliswinebs

antikonkurenciul SeTanxmebebsa da garigebebSi monawile pirisaTvis

sasjelis Semsubuqebas, an piris srulad gaTavisuflebas sasjelisgan, im

SemTxvevaSi Tu es ukanaskneli amxels SeTanxmebis monawileebs da

iTanamSromlebs faqtis gamoZiebis procesSi. (mag. poloneTis

konkurenciisa da momxmarebelTa dacvis ofisis wliuri angariSis Tanaxmad,

2010 wels am programiT sargeblobis 8 SemTxveva dafiqsirda. maT Soris

erTerTi sayofacxovrebo saRebavebis distributorebis monawileobiT. firma,

romelmac amxila karteli, am da sxva garemoebebis gaTvaliswinebiT

saerTod gaTavisuflda sasjelisagan, maSin rodesac danarcen or kompanias

daekisra jarima, Sesabamisad 39 mln da 9 milioni polonuri zlotis

odenobiT).

22 dominirebuli mdgomareoba da misi borotad gamoyenebis

dauSvebloba

kontrolis ganxorcieleba dominirebuli mdgomareobis mqone firmebis

saqmianobaze maT mier mdgomareobis SesaZlo borotad gamoyenebis

Tavidan acilebisa da aRkveTis mizniT antimonopoliuri regulirebis erTerTi

ZiriTadi mimarTulebaa. A yvela kanoni konkurenciis Sesaxeb, Seicavs

rogorc dominirebis ganmsazRvrel kriteriumebs, aseve CamonaTvals im

qmedebebisa, romlebic kvalificirdeba, rogorc mdgomareobis borotad

gamoyeneba. zogierT qveyanaSi am sakiTxebs calke kanoniT

aregulireben.

zogadad, ekonomikur Teoriasa da praqtikaSi gavrcelebuli

mosazrebebiT (da ara romelime konkretuli kanonis Tanaxmad),

ekonomikuri agenti iTvleba dominirebuli mdgomareobis mqoned Tu mas

SeuZlia bazarze zemoqmedeba konkurentebisagan damoukideblad.

cnobilia koleqtiuri dominirebis cnebac. mag evrokavSirSi (keisebi nestle,

perie). konkurenciuli kanonmdeblobiT ikrZaleba ara dominirebuli

mdgomareoba (xSirad monopoliuri mdgomareoba da dominirebuli

mdgomareoba erTi da nigive mniSvnelobiT gamoiyeneba), aramed misi

2

Page 28: Gdri competition laws and institutions

borotad gamoyeneba. Sesabamisad, meti sicxadisaTvis nebismieri

dainteresebuli pirisTvis mniSvnelovania dazusteba Tu ra iTvleba borotad

gamoyenebad. mravali kanoni maT Soris UNCTAD modeluri/tipiuri

EUkanoni (muxlis 4/2) gvTavazobs akrZalul qmedebebaTa CamonaTvals

(Tumca ara amomwuravs).

dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebis sawinaaRmdego

zomebi gaTvaliswinebulia TiTqmis yvela qveynis antimonopoliur

kanonmdeblobaSi. aRsaniSnavia, rom am problemas ukavSirdeba AaSS-s

pirveli antimonopoliuri kanonic, ,,Sermanis aqti’’ (1890) miRebac, romlis

meore seqciis Tanaxmad bazris monopolizeba iTvleba ukanonod, xolo

konkretuli mewarmeebis saqmianobis garkveuli saxeebi (maT Soris

SeTanxmeba fasebis erToblivad dawesebaze da bazrebis dayofaze

konkurentebs Soris) mimarTuli bazris monopolizebaze iTvleba danaSaulad.

A1914 wels miRebuli iqna ,,kleitonis aqti’’ (romelmac ukanonod

gamoacxadda safaso diskriminacia, anu saqonlis miyidva sxvadasxva

momxmareblebisaTvis gansxvavebuli fasiT) da kanoni ,,federaluri savaWro

komisiis Sesaxeb”, romelic iTvaliswinebda am komisis Seqmnas da misTvis

antimonopoliuri kanonebis ganxorcielebis uflebamosilebebis dakisrebas.

aRsaniSnavia, rom Tu Sermanis aqti ewinaaRmdegeboda arsebul

monopoliebs, kleitonis aqti ukanonod acxadebs maTi nebismieri formiT

warmoqmnas.

aSS-s antimonopoliuri kanonmdeblobis debulebebis umravlesoba,

romlebic exeba monopolizacias (aSS-s kanonmdeblobaSi monopolizacia

dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebis mniSvnelobiT

gamoiyeneba) koncentrirebulia ZiriTadad ori kategoriis akrZalul qcevebze,

rogoricaa:

1. dominirebuli mdgomareobis eqspluatacia (rac gamoixateba

monopoliuri fasebis dawesebaSi, momxmarebelTaTvis dausabuTebeli

pirobebis SeTavazebasa da sxva qmedebebSi)

2. TviT dominirebuli mdgomareobis SenarCuneba da ganmtkiceba,

rac gamoixateba bazarze axali monawileTaTvis bazarze Sesasvleli

barierebis SeqmnaSi da ganmtkicebaSi, konurenciis ganviTarebisaTvis

xelSemSleli pirobebis SeqmnaSi.

2

Page 29: Gdri competition laws and institutions

aSS-s antimonopoliuri regulirebis praqtikis analizi gviCvenebs, rom

Sermanis aqtis Sesabamisad antimonopoliuri kanonmdebloba ufro

aqtiurad gamoiyeneba darRevaTa meore kategoriis anuU im qmedebebis

mimarT, romelic aferxebs bazarze konkurenciis ganviTarebas, rac kidev

erTxel mianiSnebs, rom sazogadoebisaTvis saSiSad iTvleba ara

mdgomareoba, aramed mdgomareobiT borotad sargebloba. (ix. rasel

pitmani, ,,antimonopoliuri politika da kanonmdebloba amerikis SeerTebuli

StatebSi”).

amasTan, dominirebuli firmebis qcevis kontrolTan dakavSirebiT aSS-

Tvis damaxasiaTebelia midgoma, rom antimonopoliuri kanonmdeblobis

gamoyenebis safuZveli unda iyos principi, rom firmis qcevas bazarze

ganapirobebs pirvel rigSi dargis struqtura, Tumc dRemde sadiskusioa - ra

unda iyos antimonopoliuri gamoZiebis sagani qceva Tu bazris struqtura.

gavrcelebuli mosazrebebiT, monopolisturi bazris mqone dargSi bunebrivia

firmebis qcevac iqneba monopolisturi. gansxvavebuli mosazrebaa, rom

TviT monopolizebuli dargic ki SesaZloa iyos teqnologiurad progresuli da

awarmoebdes maRali xarisxis produqcias momxmareblisaTvis misaRebi

fasiT. amitom, azri ara aqvs antimonopoliuri kanonmdeblobis

gamoyenebas warmatebiT funqcionirebadi, Tundac monopoliuri

mdgomareobis mqone firmebis mimarT, Tu isini xelovnurad ar aferxeben

konkurenciis ganviTarebas.

dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebis akrZalvebs

iTvaliswinebs evrogaerTianebis sadamfuZneblo xelSekrulebis 82-e muxli

(axali, lisabonis redaqciiT evrokavSiris funqciobis Sesaxeb xelSekrulebis

102-e muxli), romlis Tanaxmadac ikrZaleba evrogaerTianebis saerTo

bazarze dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyeneba, Tu amgvarma

qmedebam SesaZloa mniSvnelovnad SezRudos vaWroba wevr

saxelmwifoebs Soris. amave muxlis Tanaxmad dominirebis borotad

gamoyenebad iTvleba iseTi qmedebebis Cadena, rogoricaa: arasamarTlani

fasebis (monopoliurad maRali, romelic arsebiTad gansxvavdeba sawarmos

mier gaweuli danaxarjebisagan, an mtaceblurad dabali fasis daweseba,

romlis mizania bazridan konkurentebis gaZeveba), an vaWrobis

arasamarTliani pirobebis daweseba; warmoebis bazrebis, an teqnikuri

ganviTarebis SezRudva; savaWro partniorebis diskriminacia da sxva

2

Page 30: Gdri competition laws and institutions

qmedebebi. xelSekrulebiT agreTve gaTvaliswinebulia, rom am muxlis

debulebebis gamoyeneba SesaZlebelia mxolod ori pirobis, sawarmos

dominirebisa da mis mier mdgomareobis borotad gamoyenebis faqtis

erTdroulad arsebobis SemTxvevaSi. Ggarda amisa, am muxlis debulebebis

gamoyenebisaTvis aucilebelia, rom geografiuli bazari moicavdes minimum

erTi qveynis mTlian teritorias. ufro konkretulad: evrogaerTianebis

xelSekrulebis Tanaxmad (TFEU muxli 102):

”1. akrZalulia erTi an meti ekonomikuri agentis mier dominirebuli

mdgomareobis borotad gamoyeneba saerTo bazarze an mis mniSvnelovan

nawilze rogorc Seusabamo saerTo bazarTan Tu mas SeuZlia imoqmedos

saerTo bazarze.

2) monopoliuri mdgomareobis borotad gamoyenebad CaiTvleba:

a) pirdapir an arapirdapir arasamarTliani gasayidi an SesaZeni fasebis an

vaWrobis sxva romelime arasamarTliani pirobis daweseba;

b) momxmareblis sazianod warmoebis, bazrebis an teqnikuri ganviTarebis

SezRudva;

g) savaWro partniorebTan araTanabari pirobebis gamoyeneba

erTgvarovani garigebebis SemTxvevaSi, riTac maT ayenebs araTanabar

pirobebSi konkurenciis TvalsazrisiT

d) xelSekrulebis dadebas uqvemdebarebs sxva mxareebis mier

damatebiTi pirobebis aRebas, romelic Tavisi bunebiT an komerciuli

daniSnulebiT ar ukavSirdeba xelSekrulebis sagans;

e)xelyofs sxva ekonomikuri agentebis konkurenciul SesaZleblobebs ise

rom gavlenas axdens konkurenciaze

v) iTxovs gansxvavebul angariSsworebas da sxva saqmian pirobebs rac

iarsebebda konkurenciis SemTxvevaSi

z) uars ambobs dauSvas sxva ekonomikuri agentebi mis kuTvnil qselSi an

sxva insfrastruqturul saSualebebSi (qselis paraleluri gamoyeneba)

Sesabamisi anazRaurebis sanacvlod, garda im SemTxvevebisa , roca

dominirebuli ekonomikuri agenti daamtkicebs, rom funqciuri Tu sxva

mizezebis gamo qselis (an infrastruqturis saSalebebis) paraleluri

gamoyeneba SeuZlebelia”.

dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyeneba erTerTi yvelaze

winaaRmdegobrivi sakiTxia konkurenciis kanonTan mimarTebaSi.

3

Page 31: Gdri competition laws and institutions

sakamaToa, rogorc is Tu ra iTvleba mdgomareobis borotad gamoyenebad,

aseve misi gansazRvris kriteriumebic. pasuxi damokidebulia konkurenciuli

regulirebis miznebze (keTildReoba, efeqtianoba, konkurenciis procesis

dacva) da agreTve imazec Tu ra Rirebulebebi iqneba gaTvaliswinebuli

konkurenciis analizis procesSi (mag. momxmarebelTa mdgomareoba, Tu

ekonomikuri efeqtianoba).

zogadad – dominireba niSnavs mniSvnelovan gavlenas. ekonomikuri

Sinaarsi ki bazarze sawarmos dominirebuli mdgomareobisa gamoixateba

mis unarSi damoukideblad daawesos konkurenciuli fasebTan

SedarebiT maRali fasi da xangrZlivad SeinarCunos igi.

Ddominirebuli mdgomareobis borotad gamoyeneba SesaZloa

gamoixatebodes iseT qmedebebSi, rogoricaa: warmoebis Semcireba da

fasebis aweva konkurentebisa da momxmarebelTa reaqciis

gauTvaliswineblad, xarisxisa da asortimentis daqveiTeba/Semcireba, uari

inovaciebze da sxva. zogierTi kanoni ar gansazRvravs dominirebis

kriteriumebs da konkurenciis organos aniWebs uflebas analizis safuZvelze

daadginos igi. qveynebis umravlesobaSi dominirebis gansazRvris

kriteriumebi, iseve rogorc dominirebis prezumpciis ganmsazRvreli norma

kanoniTve ganisazRvreba. Tumca aRiarebulia, rom mniSvnelovani

sabazro wili SesaZloa iyos mxolod erTerTi da ara erTaderTi kriteriumi

dominirebis gansazRvrisa. Sesabamisad, kanonTa umravlesoba

miuTiTebs, rom dominirebuli mdgomareobis dadgenis procesSi

gaTvaliswinebuli unda iqnes sxva faqtorebic, rogoricaa bazarze Sesasvleli

barierebi, faqtiuri da potenciuri konkurentebi, myidvelis gavlena,

mniSvnelovani wilis xangrZlivad floba, masStabis ekonomia, sanedleulo

wyaroebTan da pirvelad gadamuSavebasTan xelmisawvdomoba,

vertikaluri integraciis xarisxi, bazris ganviTarebis maCveneblebi,

sawarmosa da misi konkurentebis finansuri resursebi (potenciali) da sxva

mravali. mraval sistemaSi gaTvaliswinebulia e.w. dominirebisa da

Zalauflebis borotad gamoyenebis prezumpciuli, zRvruli normebi. maT

Soris e.w. safe harbours saxiT, rac imas niSnavs, rom zRvrul normaze mcire

sabazro wilis flobis SemTxvevaSi kompaniis mier mdgomareobis borotad

gamoyenebis sakiTxi arc ixileba (ix. cxrili 2), ufro maRali wilis

SemTxvevaSi ki mdgomareobis borotad gamoyenebis faqtis arseboba

dgindeba zemoTCamoTvlili faqtorebis gaTvaliswinebiT. iseTi sistemebic

3

Page 32: Gdri competition laws and institutions

arsebobs, sadac zRvruli wili sakmarisia dominantad cnobisaTvis da

sawinaaRmdegos mtkicebis tvirTi ekisreba sawarmos, rac profesiul

wreebSi kanonis naklad iTvleba. cxadia, zRvruli normebis arseboba (sxva

faqtorebTan erTad) aadvilebs Sesabamisi normebis gamoyenebas, Tumca

im pirobiT, rom ar moxdeba maTTvis zedmeti mniSvnelobis miniWeba, rac

gamoiwvevs an zedmetad mkacr aRsrulebas an piriqiT. dominirebasTan

dakavSirebuli faqtebis analizisaTvis aseve mniSvnelovani faqtorebia

konkurencia, bazarze Sesasvlelad da importis moculoba. cxadia, Tu

ramdenime firma cdilobs bazarze SeRwevas, da es procesi xelovnurad ar

izRudeba, nebismier ukve damkvidrebul firmas gauWirdeba

mdgomareobis xangrZlivad SenarCumneba da, miT umetes, xangrZlivad

gamoyeneba. amasTan, rac ufro viwroa Sesabamisi bazris ganmarteba

miT ufro advilia poziciis mopoveba/gamyareba/SenarCuneba bazarze.

gasaTvaliswinebelia isic, rom akrZalul qmedebaTa CamonaTvali zogierT

kanonSi Zalian vrcelia, Tumca amomwuravi ar aris. garda amisa zogierTi

eqsperti miiCnevs, rom rigi kanonebisa Seicavs saSiS formulirebebsac,

romelTa pirdapirma gamoyenebam SesaZloa gamoiwvios bazarze sruliad

kanonierad moqmedi dominanti firmebis ukanonod Seviwroebac. mag.

cnobilia keisi saqarTvelos antimonopoliuri samsaxuris praqtikidan, rodesac

erTerTi sadazRvevo kompania, mxolod imitom gamocxadda dominantad

da iyo mcdeloba misi monitoringis reJimSi moqcevisa, rom mas erTaderTs

hqonda dazRveuli gemi! (anu gemebis dazRveva ganxilul iyo calke

bazrad). cxadia kompaniam es faqti gaaprotesda da savsebiT

samarTlianadac. analogiuri faqtebi cudad aisaxeba konkurenciis damcavi

organos avtoritetze. analogiur debulebebs orpir maxvils uwodebs Tavis

SromebSi rasel pitmani (Pittman, 1997). aseve kritikulad afasebs dsT

qveynebis kanonebis zogierT akrZalvebs iunktadis eqsperti natalia

iaCeistova (YYacheistova, 2000). analogiuri poziciaa gamoxatuli statiaSi:

”saqarTvelos antimonopoliuri kanonis ZiriTadi debulebebis Sefaseba rasel

pitmanis testiT” (q.lafaCi, 2001, 2002). gamokvlevebiT (ICN, 2010)

dasturdeba, rom dominirebasTan dakavSirebul saqmeTa ganxilvis procesSi

konkurenciis saagentoebis umravlesoba iTvaliswinebs zemoTCamoTvlili

faqtorebidan yvelas an umravlesobas (danarTi 4,5).

aRsaniSnavia, rom evrokomisia firmis sabazro Zalauflebis

Sefasebisas iyenebs yvela qvemoT CamoTvlil kriteriums: sabazro wili,

3

Page 33: Gdri competition laws and institutions

konkurentebis mdgomareoba bazarze, bazarze Sesasvleli an warmoebis

gafarToebis barierebi, masStabis an qseluri efeqtebi, myidvelis sabazro

Zalaufleba, sanedleulo bazebis faqtorebis xelmisawvdomoba/vertikauri

integracia, sabazro mdgomareobis stabiluroba, bazris ganviTarebis done,

mniSvnelovani aqtivebisadmi wvdoma, firmisa da misi konkurentebis

finansuri resursebi, fasebis maRali done, firmis mogeba. analogiuri

midgomebi aqvT ukrainas, britaneTs, SvedeTs, Sveicarias, ruseTs,

rumineTs, latvias, axal zelandias, bulgareTs, safrangeTs. aSS, espaneTi,

singapuri, germania, indoeTi, CexeTi (es ukanaskneli, iseve rogorc

meqsika, nakleb yuradRebas amaxvilebs Zalauflebis xangrZlivobaze da

bazris ganviTarebis xarisxze) naklebad an saerTod ar amaxvilebs

yuradRebas bolo or maCvenebelze. firmis resursebs, finansur

mdomareobas da mogebas ar iTvaliswinebs israeli, iamaika, irlandia,

italia, aSS (garda israelisa es jgufi aseve ignorirebas ukeTebs fasebis

maRal donesac).

sayuradReboa, rom amerikuli midgomebiT sazogadod sawarmo,

romelic kanonierad inarCunebs dominirebul mdgomareobas uflebamosilia

daawesos nebismieri fasi sakuTar produqciaze da momsaxurebaze da

miiRos nebismieri mogeba, rac Tavis mxriv Taviseburi stimuli xdeba

bazarze axali monawileebis Sesasvlelad da xels uwyobs konkurenciis

ganviTarebas da Sesabamisad sazogadoebis keTildReobis amaRlebas.

zemoaRniSnulis da sxva faqtorebis gaTvaliswinebiT, Tavisufali bazris

pirobebSi dausabuTeblad migvaCnia sawarmoTaTvis (Tu isini ar

warmoadgenen bunebrivi monopoliebis subieqtebs an ar awarmoeben

saqonels/momsaxurebas, romelTa tarifebic eqvemdebareba saxelmwifo

regulirebas, an romelTa SeZenac savaldebulo an sasicocxlod aucilebelia)

fasebis regulirebis ama Tu im formis, maT Soris rentabelobis zRvruli

normis daweseba.

praqtika adasturebs, rom dominirebis gansazRvrisas erTerTi yvelaze

mniSvnelovan kriteriumad aRiarebulia bazarze Sesasvleli barierebi

(blokireba/Seferxeba bazarze), romlebic kvalificirdeba rogorc: struqturuli

barierebi (romelic dakavSirebulia dargis maxasiaTeblebaTan: teqnologia,

warmoebis xarjebi, moTxovnileba) da

strategiuli barierebi (romlebic sxvadsxva formiT iqmneba TviT

moqmedi firmebis mier. bazarze damkvidrebul firmebs SeuZliaT

3

Page 34: Gdri competition laws and institutions

gaaZlieron struqturuli barierebi, an daemuqrnon bazarze axal Semsvlelebs

(mag. gaaZlieron sawarmoo simZlavreebi saWiroebis SemTxvevaSi e.w.

fasebis omis gamosacxadeblad, izrunon infrastruqturuli obieqtebTan

sxvebisTvis misadgomebis garTulebaze da sxva).

sakanonmdeblo barierebi (tarifebi, qvotebi, normatiuli aqtebi

eqskluziur uflebebTan dakavSirebiT, rac saboloo jamSi aZlierebs ama Tu

im subieqtis mdgomareobas sakanonmdeblo doneze) da sxva saxis

adinistraciuli winaRobebi (rac arc Tu iSviaTad lobisturi saqmianobis

Sedegia). administraciuli barierebi sakmaod gavrcelebulia postsocialisturi

qveynebis praqtikaSi. swored am problemis gamoZaxilad unda CaiTvalos

is faqti, rom postkomunisturi kanonebis umravlesoba, maT Soris yofili

sabWoTa kavSiris TiTqmis yvela qveynis pirveli Taobis kanoni Seicavs

specialur debulebebs da awesebs pirdapir akrZalvebs saxelmwifo

xelisuflebis antikonkurenciul qmedebebze. analogiur debulebebs Seicavda

saqarTvelos saxelmwifo sabWos 1992 wlis dekreti “monopoliuri

saqmianobis SezRudvisa da konkurenciis Sesaxeb” (muxli 7), saqarTvelos

kanoni (1996) “monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis Sesaxeb” (muxli

10) da saqarTvelos kanoni (2005) “Tavisufali vaWrobisa da konkurenciis

Sesaxeb”. Tumca es ukanaskneli naklebad SeiZleba ganxilul iqnes, rogorc

kanoni konkurenciis Sesaxeb.

dominirebuli mdgomareobis borotad gamoyenebis tipiuri

SemTxvevebia:

a) mtacebluri fasebi, anu fasebis TviTRirebulebaze dabali fasis

daweseba bazridan konkurentis gaZevebis mizniT.

rac ufro diversificirebuli pozicia aqvs sawarmos da rac ufro Zlieria igi

finansurad miT ufro metad SeuZlia mas am midgomiT sargebloba. Tumca,

hqonda Tu ara adgili am qmedebas aucilebelia dadgindes analiziT. zogierT

sistemaSi cdiloben dadgenas ramdenad didia albaTobaa dakarguli

Tanxebis ukan amoRebisa momavalSi, konkurentis gandevnis Semdeg.

SesaZloa, rom aseTi politika momxmareblisaTvis droebiT sasargebloc ki

aRmoCndes. sxva sistema ki saerTod ar iTvaliswinebs am saSiSi albaTobis

faqtors da Tvlis, rom aseTi qmedeba ukanonod unda CaiTvalos Tu mxare

ver asabuTebs fasis kavSirs TviTRirebulebasTan. garda mtacebluri fasisa,

cnobilia SemTxvebic, rodesac saqonlis an momsaxurebis SeZena xdeba

mxolod konkurentis SeCerebis/ Camocilebis mizniT. (paraleli SeiZleba

3

Page 35: Gdri competition laws and institutions

gavavloT saprivatizacio obieqtis, an konkurenti sawarmos aqtivebis

SeZenasTan ara misi Semdgomi gamoyenebis, aramed misi gaCerebisa da

Sesabamisi bazris segmentis dakavebis mizniT. swored amitom rogorc

konkurenciis aseve adgilobrivi warmoebis dacvisa da ganviTarebis mizniT,

saprivatizebo da sainvesticio proeqtebis antimonopoliuri eqspertizis

procesSi aucilebelia yuradRebis gamaxvileba im faqtze, rom

gaTvaliswinebuli iyos sxva pirobebTgan erTad profilis SenarCuneba. sxva

ESemTxvevaa ar mihyido konkurents aucilebeli masalebi

saqmianobisaTvis.

dabali fasebi sasargebloa momxmareblisaTvis. Sesabamisad rigi

gansakuTrebiT ganviTarebuli qveynis (maT Soris aSS) uwyebebi sakmaod

frTxilad udgebian am sakiTxs da faqtis kvalificirebisas pirvel rigSi bazris

struqturas iTvaliswineben. rig SemTxvevebSi arc maRali fasis daweseba

ganixileba mdgomareobis Sefasebisa da qmedebis kvalifikaciis ZiriTad

kriteriumad.

gansxvavebuli midgomebi: evrokomisia miiCnevs ukanonod mxolod

ganzraxul mtaceblur fasebs konkurentebis Seviwroebisa da bazarze

mdgomareobis ganmtkicebis mizniT, rac zians ayenebs momxmareblebs

da keisebis ganxilvas iwyebs mxolod Sesabamisi mtkicebulebebis

arsebobisas. CineTis kanoni, TviTRirebulebaze dabal fasad gayidvas

krZalavs. imavdroulad iTvaliswinebs SemTxvevebs, rodesac aseTi praqtika

ar CaiTvleba ukanaonod, mag sawarmos daxurva, sezonuri fasdaklebebi

da sxva. monRoleTis kanoni ukrZalavs monopolistebs produqciis gayidvas

TviTRirebulebaze dabal fasad konkurentebis gandevnis mizniT; brazilia

krZalavs dasabuTebis gareSeE saqonlis TviTRirebulebaze dabal fasad

gayidvas. kolumbia mtaceblur fasebs ixilavs, rogorc mdgomareobis

borotad gamoyenebas.

sainterseoa amerikuli midgoma. aSS-s umaRlesma sasamarTlom

daaskvna, rom aseTi faqtis dasadgenad aucilebelia ori piroba, TviT dabali

fasis arseboba da meore, rom arsebobs saSiSi albaToba e.w fasebSi

investiciis ukan dabrunebisa. Sesabamisad, aucilebelia ganasxvavo

konkurenciisaTvis xelSemwyobi dabali fasi antikonkurenciuli mtacebluri

fasisagan, radganac fasebis Semcireba xSirad sruliad samarTliani

miznebisaTvis, mag. saqmiani operaciebis gafarToebisaTvis gamoyeneba,

rac TviT konkurenciis arsia” (ix. )

3

Page 36: Gdri competition laws and institutions

b) diskriminaciuli fasis an vaWrobis gansxvavebuli pirobebis

gamoyeneba – aseTi faqtebi ar gamoirCeva antikonkurenciuli efeqtiT,

Tumca ekonomikuri dasabuTebais gareSe mraval qveyanaSi kvalificirdeba,

rogorc diskriminacia. mag. SeRavaTi mudmivi klientebisaTvis SesaZloa

iyos miCneuli dausabuTeblad da imavdroulad, SeRavaTi didi moculobis

garigebaze CaiTvalos kanonierad (masStabis ekonomikis gamo); an

SesaZloa aixsnas imiT, rom sxvadasxva garigeba daido sxvadasxva

sabazro pirobebSi, an klienti ufro kargad vaWrobda da sxva. aseve

SeRavaTebi mudmivi klientebisaTvis SesaZloa ganxilul iqnes rogorc

momxmareblis sakeTildReo qmedeba, Tumca konkurencisaTvis sazianoc

aRmoCndes Tu gamoiyenebuli iqneba mxolod msxvili klientebis

sasargeblod. safaso diskriminaciis erTerTi gamovlinebaa saqonlis EerTnair

fasad gayidva, rodesac miwodebis xarjebis gansxvavebulia. aseTive

akrZalvebi diskriminaciaze vrceldeba momsaxurebisa da gayidvis

pirobebzec.

g) gadasayidi (xelaxla gasayidi) fasebis dadgena gansxvavebuli

midgomebi: brazilia ukrZalavs dominant kompaniebs fasis an sxva

gansxvavebuli pirobebis dadgenas distributorebisa da sacalo

movaWreebisaTvis mesame pirebTan mimarTebaSi. evropaSi es sakiTxi

ganixileba, rogorc vertikaluri SeTanxmebebis antikonkurenciuli elementi.

SvedeTSi maqsimalur fasze SezRudva ar wesdeba, minimalurTan

dakavSirebiT ki kanoni iTvaliswinebs garkveul qmedebebs Tu igi

mniSvnelovan gavlenas axdens konkurenciaze. kanada iTvalisiwinebda

sisxlis samarTlis sasjels gadasayidi fasebis SenarCunebaze. 2009 wlidan

Seicvala midgoma da gaTvalisiwinebulia mxolod administraciuli sanqciebi,

isic im SemTxvevaSi, Tu sasamarTlo daadgens, rom es faqti uaryofiT

gavlenas axdens konkurenciaze (ara mxolod dominantebis aramed sxva

kompaniebis mimarTac). aSS-Si Sermanis kanoniT minimaluri fasis

dadgena iTvleba upirobod ukanono qmedebad (Tu werilobiTi Tanxmobaa

distributorTan), rac Seexeba maqsimaluri fasis dadgenas es sakiTxi ixileba

gonivrulobis principiT.

3

Page 37: Gdri competition laws and institutions

d) garigebaze dausabuTebeli uari – ukanonod iTvleba gansakuTrebiT,

maSin rodesac dominanti flobs iseT saSualebebs, romelTa gamoyenebac

sasicocxlod mniSvnelovania konkurentisaTvis. analogiuri sakiTxi xSirad

ixileba rogorc vertikaluri antikonkurenciuli SeTanxmebeba. kanonTa

umravlesobaSi analogiuri midgomaa eqskluziur da SerCeviT

ganawilebasTan dakavSirebuli sakiTxebisadmi.

cnobilia, rom sabazro zalauflebis borotad gamoyenebis problema

gansakuTrebiT aqtualuria liberalizebul seqtorebSi, sainteresoa am mxriv

telekomunikaciebis sfero. sakamaTo ar aris, rom telekompaniis bazrebis

liberalizaciam ( dargSi kerZo investiciebis Sesvlam) gaafarTova axali

produqtebis da momsaxurebis arCevani, Seamcira fasebi da gaaumjobesa

momsaxurebis xarisxi. rac Seexeba saqarTvelos, miuxedavad

gaumjobesebuli maregulirebeli modelisa da rigi dargobrivi parametrebisa,

bazris monawileTa azriT, am sferoSi kvlav aqtualuria sabazo Zalauflebis

borotad gamoyenebis problema bazarze damkvidrebuli (an axali da

jerjerobiT ualternativo ) kompaniebis mier, rac gamoixateba iseT

qmedebebSi rogoricaa a) bazarze dominirebuli kompaniis mflobelobaSi

arsebul qselebTan daSvebis garTuleba, b) gadajvaredinebuli subsidireba

da momxmareblis erTi kategoriis xarjebis meore kategoriis

momxmareblisaTvis dakisreba c) mewarme subieqtebis aratanabar

pirobebSi Cayeneba d) momxmarebleli arCevanis xelovnuli Sezrudva, e)

fasiT diskriminacia da sxva, rac, rogorc Cans aramarto qarTuli realobaa,

aramed damaxasiaTebelia am sferos (iseve rogorc sxva liberalizebuli

seqtorebisaTis) ganviTarebisaTvis gansakuTrebiT gardamaval qveynebSi,

rac dastureba konkretuli keisebiT sxvadasxva qveynebis praqtikidan.

e) gayidvebi damatebiTi pirobebis SeTavazebiT - ixileba saqonlis

gayidvis gansxvavebuli sqemebi: 1) (a + b) erTad, calke „a“ da calke „b“,

da Tu erTerTs meoresTan erTad iyidi SeRavaTiT isargebleb; 2) „a“-s ver

iSeiZen, Tu ar iyide „b“-c. aseTi midgoma xSirad gamoiyeneba im saqonlis

saralizaciod, romelsac hyavs ufro aqtiuri konkurenti da mis mier, radgan

visac dominirebuli mdgomareoba ukavia moTxovnadi saqonlis bazarze

mas advilad SuZlia Tavs moaxvios momxmarebels damatebiTi sagnis

Sesyidva. cxadia, aseTi praqtika sazianoa momxmareblisaTvis da agreTve

vnebs konkurencias. iurisdiqciebis umravlsebaSi konkurenciis organo

3

Page 38: Gdri competition laws and institutions

ixilavs Sesabamis qmedebebs da paketuri SeTavazebis SemTxvevaSi

iRebs garkveul zomebs Tu dominanti firma ar daasabuTebs Tavisi

qmedebis marTlzomierebas. amerikaSi Tavsmoxveuli pirobebi ganixileba,

rogorc qmedeba, rodesac erTi mxare yidis amaTu im saqonels mxolod im

pirobiT Tu meore mxare damatebiT SeiZens sxva saqonels an

momsaxurebas. an ukidures SemTxvevaSi dasTanxmdeba, rom ar iyidis

am saqonels sxva pirisagan. ( ganawilebiTi ekonomikis pirobebSi deficituri

saqonlis Tavis fasad SeZenis erTerTi piroba xSirad iyo sxva saqonlis

gasaRebac, rasac momxmarebeli xSirad siamovnebiT Tanxmdeboda,

Tumca igives ver vityviT sabazro urTierTobebze (mag. konkretuli

sadazRvevo kompaniis sadazRvevo polisis SeZena samanqano kreditis

aucileblei piroba iyo wlebis ganmavlobaSi, anlaogiuri SemTxvevebi iyo

sxva qveynebSic, Tumca saqarTvelosagan gansxvavebiT, Tundac

ukrainasa da belorusSi, isini ar darCenilan Sesabamisi stuqturebis

reagirebis gareSe;

SeTanxmeba xelSemkvreli pirobebis Sesaxeb CaiTvleba ukanonod

mxolod maSin, rodesac gamyidveli sargeblobs erTi saqonlis sabazro

kontroliT da aiZulebs gamyidvelebs romlebic ar eTanxmebian SeiZinon

sxva saqonelic. pasuxismgebloba iZulebiTi asortimentisaTvis Sermanis

kanonis pirveli nawilis Tanaxmad dgeba maSin, Tu: sakiTxi exeba or

gansxvavebul sagans da mopasuxe ar utovebs klients sxva gzas, garda

imisa, rom iZulebiT iyidos Tavsmoxveuli sqoneli raTa SeiZinos misTvis

sasurveli saqoneli.

xaverdovani revoluciebis Semdeg centraluri da aRmosavleT evropis

qveynebis reformatorebi da swavlulebi dadgnen sakamaTo amocanis

winaSe,E sxva kanonebs Soris miRebul iqna konkurenciis Sesaxeb

kanonebic (ungreTi, poloneTi, CexeTi, litva) da gaaqtiurda teqnikuri

daxmareba US, EU da EC mxridan. imavdroulad, gansakuTrebiT pirvel

etapze, aSS- Si gamoikveTa gansxvavebuli poziciebic konkurenciis

kanonebis mniSvnelobas, mizanSewonilobasa da danergvasTan

dakavSirebiT (Codec,1992). zogierTi kritikosi miiCnevda, rom sabazro

ekonomika unda iyos orientirebuli nebadarTul da ara amkrZalav

qmedebebze, mogebis maqsimizaciaze da sawarmoTa Tavisuflebaze

samTavrobo Carevebisagan. Tumca, rogorc praqtika adasturebs sabazro

Zalebis Tavisuflebis garanti swored konkurenciis damcavi normebia

3

Page 39: Gdri competition laws and institutions

(PPittman,2004) . gamoiTqva SeSfoTeba (Codec,1992, 1998), rom aseTi

kanonebi da, miT umetes maTi Zalian mkacrad aRsruleba, Seicavs

safrTxes konkurenciuli qcevis waxalisebisa da bazrebis gafarToebisaTvis.

kritikosebi kamaTobdenen, rom dominirebuli mdgomareobis

borotad gamoyenebasTan dakavSirebuli debulebebi (monopolizacia -

Sermanis kanoni mixedviT) centraluri da aRmosavleT evropis qveynebSi

Seasruleben e.w. „troas cxenis“ rols warmatebul sawarmoebSi. Cikagos

skolis zemoxsenebuli warmomadgeneli ganviTarebadi qveynebis

antitrastTan dakavSirebiT aRniSnavda, rom “ antitrastuli saagentoebi

SezRudulad unda moiqcnen iZulebiT aRsrulebaSi specifikuri perse illegal

debulebebisa da fasebis fiqsaciasa da sxva debulebebTan dakvSirebiT“.

rasakvirvelia aSS aRmasruleblebica da teqnikuri daxmarebis gamwevnic

SeSfoTebulni arian am debulebebis zrvargadasuli aRsrulebiT werda

pitmani.

rac Seexeba realobas: „axla rodesac CEE yvela qveyanas aqvs

konkurenciis kanonebi da amTi aRsrulebis 10 welze meti praqtika,

mizanSewonilia am praqtikis gaanalizeba da Sefaseba, xom ar

moqmedeben antitrastuli organoebi fasebis makontroleblisa da ara

konkurenciis ganviTarebisaTvis xelSmwyobisa da damcvelis rolSi, xom ar

iyo maTi qmedebebi warmosaxviTi da mimarTuli mxolod didi sabazro wilis

mqone kompaniebis mimarT. werda pitmani statiaSi ,,Abuse of Dominance

Provisions in Central and East European Competition Laws: Have Fears of Over

Enforcement Been Born Out?“. amave statiaSi avtori aanalizebs 1996 da 2001

wlebSi dominirebuli mdgomareobis porotad gamoynebis 110

SemTxvevas (romelTa udidesi nawili - 62 poloneTze modis) da daaskvnis,

rom aRsrulebis sferoSi aqtivoba (cxadia, rodesac misi safuZvelia

saTanadod dasabuTebuli kanodarRveva da ara mxolod firmis sabazro

Zalaufleba), sruliadac ar aisaxeba negatiurad mTliani Sida produqtis zrdis

tempebze da ar aferxebs ekonomikur zrdas qveynis ekonomikis

masStabiT. sailustraciod mohyavs poloneTi, romelic Tu ganxilul saqmeTa

raodenobis mixedviT vimsjelebT, yvelaze meti antimonopoliuri aqtivobiT

gamoirCeoda, Tumca, amas qveynis ganviTarebis tempebi ar Seuferxebia.

rogorc praqtika gviCvenebs, saziano SeiZleba iyos ara zogadad kargad

gaazrebuli sakanonmdbelo debulebebi, aramed maTi araswori

interpretacia, an zedmetad mkacri aRsruleba, rac dRis wesrigSi ayenebs

3

Page 40: Gdri competition laws and institutions

aRsrulebis meqanizmebis srulyofisa da am procesSi biznesisadmi

keTilganwyobis aucileblobas (OECD,2007).

rogorc avtori aRniSnavs: monopoliuri mdgomareobis borotad

gamoyenebasTan dakavSirebuli debulebebis aRsrulebis praqtikis analizi

(romelic ganxorcielda 11 qveyanis magaliTze) cxadhyofs, rom

moCvenebiTi(an damaluli) eSmakebis materializeba ar moxda.

(PPittman,2004)

konkurenciis kanonebis “tolerantoba” ki swored imaSi mdgomareobs

rom isini ar iTvaliswineben Carevas sawarmos saqminobaSi, vidre TviT es

ukanasknelni ar gadawyveten sakuTari qmedebebiT xeli SeuSalon bazarze

sxva sawarmoebis Sesvlas, damkvidrebasa da Tavisufal saqmianobas.

2.3 koncentracia (Serwymebi da SeZenebi, gaerTianebebi)

Serwymebis kontroli miznad isaxavs Tavidan aicilos SeZenis an

sxva struqturuli kombinaciebiis gziT iseTi sawarmoebis warmoqmna

romelTac eqnebaT stimulebic da SesaZleblobac sabazro Zalauflebis

borotad gamoyenebisa.

rogorc praqtika adasturebs, Serwymebis didi umravlesoba

prokonkurenciulia. Tumca, maT Soris arian konkurenciisaTvis safrTxis

Semcveli da SemzRudavi xasiaTis da miznebis SemTxvevebic. yvela

kanoni konkurenciis Sesaxeb Seicavs SerwymebTan dakavSirebul

debulebebs, Tumca maTi Sinarsi da gamoyenebis /aRsrulebis formebi

mraval SemTxvevaSi gansxvavebulia. Sesabamisad, gansxvavebulia

damokidebulebac horizontaluri, vertikaluri da konglomeratuli Serwymebis

mimarT.

Serwymebis analizis mniSvnelovani elementebia: struqturuli da

qceviTi faqtorebi, mxareTa sabazro wili, zRvruli normebi, im kriteriumebis

arseboba, romliTac ganisazRvreba unda aikrZalos garigeba Tu CaiTvalos

gamonaklisad, proceduruli sakiTxebi, maT Soris notifikaciis sistemebi

(savaldebulo da nebayoflobiTi), post faqtum intervenciebi, sanqciebi da

4

Page 41: Gdri competition laws and institutions

sxva. amasTan, rogorc saerTaSoriso pratqikis analizi gviCvenebs

Tanamedrove Serwymebis kontrolis sistemebSi msgavseba ufro metia

vidre gansxvaveba. rac mniSvnelovanwilad Sedegia imisa, rom

ukanasknel wlebSi mravalma qveyanam garkveuli damatebebi Seitana

Serwymebis kontrolTan dakavSirebul debulebebSi da am procesebSi

aSkarad SeiniSneba saerTo orientirebisadmi swrafva.

termini “koncentracia” – xSirad Serwymis/gaerTianebis sinonimad

gamoiyeneba da ganimarteba rogorc sxva sawarmoze kontrolis

mopoveba Serwymis, SeZenis an sxva gziT. koncentraciis done /xarisxi ki

gamoiyeneba sasaqonlo bazrebze konkurentuli garemos Sefasebis ZiriTad

raodenobriv kriteriumad. sabazro Zalauflebis koncentrciis raodenobrivi

SefasebisaTvis gamoiyeneba ori maCvenebeli: koncentraciis koeficienti

(CR), romelic ganisazRvreba rogorc bazarze moqmedi kompaniebis

sabazro wilis jami (mag. CR CR3, CR4, CR8, CR10) da herfindal hirSmanis

indeqsi (HHI), romliTac iangariSeba, bazarze moqmedi kompaniebis

sabazro wilebis kvadratebis jami. Aam koeficientebis mniSvnelobebis

mixedviT Sesabamisi bazari kvalificirdeba, rogorc:

- maRali koncentraciis – CR3 >70%, xolo HHI > 2000

- saSualo koncentraciis – 45 < CR3 < naklebia 70%, 1000 < HHI <2000

- susti koncentraciis – CR3 < 45%, xolo HHI < 1000 maRali. koncentracia

niSnavs sabazro Zalauflebis Tavmoyras mcire raodenobis monawileTa

xelSi, rac gansakuTrebul problemebs qmnis im SemTxvevaSi Tu bazarze

Sesasvleli maRali barierebia. sabazro koncentraciis doqtrina farTod

gamoiyeneba Zalauflebis indikatoris rolSi. zogadad, koncentraciis zrda

maRali sabazro barierebis pirobebSi sakmaod saSiSia monopolizaciis

TvalsazrisiT da qmnis pirobebs mdgomareobis borotad

gamoyenebisaTvis.

Serwyma – korporaciuli samarTlis terminia da gulisxmobs ori

sawarmos gaerTianebas, romlis Sedegadac erTerTi maTgani wyvets

arsebobas. Serwymis gageba konkurenciis kanonmdeblobaSi ufro vrcelia

da gulisxmobs SeZenas, STanTqmas, erToblivi sawarmos Seqmnas,

kontrolis mopovebas, an Tundac erTi da igive pirebs sxvadasxva

kompaniebis direqtoratSi.

SeZena/ STanTqma – SeZena niSnavs sawarmos mTlianad SeZenas,

an msxvili wilebis SeZenis gziT (an Tundac nawil-nawil minoritaruli wilebis

4

Page 42: Gdri competition laws and institutions

SeZenas droTa ganmavlobaSi im raodenobiT, rac uzrunvelyofs kontrolis

mopovebas samizne sawarmoze) gavlenis/kontrolis mopovebas. mraval

qveyanaSi sawarmoSi mniSvnelovani wilebis SeZena eqvemdebareba

Setyobinebas (notifikacias) Tu igi wilis SemZens kontrolis saSualebas

aZlevs gamyidveli sawarmos bazarze. Setyobinebebis msgavsi sistema

sxva sferoSic aris gaTvalisiwinebuli. mag. fasiani qaRaldebis Sesaxeb

bazris kanonmdeblobiT, maT Soris saqarTveloSic, mniSvnelovani wilis

(kapitalis bazarze sxvasxva qveyanaSi mniSvnelovan SenaZenad iTvleba

da eqvemdebareba Setyobinebas sawarmos aqciebis 5-10% -SeZena).

amasTan, amave kanonmdeblobiT, sawarmos wilis SeZena, miuxedavad

misi odenobisa, eqvemdebareba Setyobinebas Tu SemZeni mmarTveli

organos wevria. sawarmoo xazis an sxva struqturuli erTeulis SeZena

agreTve kvalificirdeba, rogorc ESerwyma. STanTqma, anu mtruli Serwyma,

gulisxmobs samizne kompaniis SeZenas misi survilis gareSe.

gansakuTrebuli SemTxvevaa erToblivi sawarmo, romelic iqmneba

garkveuli konkretuli miznis/proeqtis gansaxorcieleblad da rogorc wesi,

miznad isaxavs ama Tu im sasargeblo funqciebis ganxorcielebas an

sinergiis realizebas (aliansebi aviaciaSi, telekomunikaciaSi da sxva).

cxadia, Tu erToblivi sawarmos mizania axali funqciis an Zvelis ukeTesad

ganxorcieleba igi prokonkurenciulia. Tumca, SesaZloa am procesma

gamoiwvios sabazro Zalauflebis iseTi koncentraciac, rac safrTxes uqmnis

konkurencias da biznesis mxareTa integraciis xarisxis gaTvaliswinebiT

SesaZloa warmoadgendes SeniRbul formas fasebis fiqsaciisa.

Sesabamisad, erToblivi sawarmos Seqmnis calkeuli SemTxvevebi SesaZloa

ganxilul iqnes, rogorc konkurenciulic da antikonkurenciulic.

gansakuTrebuli SemTxvevaa erTi da igive pirTa monawileoba

konkurenti sawarmoebis mmarTvel organoebSi. rodesac erTi da igive piri

ramdenime sawarmos direqtoratis wevria, an rodesac ramdenime

sawarmos direqtori imavdroulad sxva erT sawarmos direqtoratSia. aseT

SemTxvevaSi iqmneba noyieri niadagi imisaTvis, rom investiciebTan,

warmoebasTan, da sxva sakiTxebTan dakavSirebuli saerTo strategiebis

Sedegi iyos bazris ganawileba, an konkurenciis sxva formiT SezRudva.

vertikaluri aliansis TvalsazrisiT, es iyos kavSiri momwodebelsa da

momxmarebels Soris, rac xels uSlis maT konkurenciul arealSi

saqmianobas. analogiuri faqtebi xSirad qmnis problemebs korporaciul

4

Page 43: Gdri competition laws and institutions

marTvaSi da wilobrivi fasiani qaRaldebis mflobelTa (gansakuTrebiT mcire

aqcionerTa) uflebebis realizebaSi. Sesabamisad. maTi Tavidan acilebis

garkveul meqanizmebi gaTvaliswinebulia mravali qveynis korporaciuli

samarTalSi, maT Soris saqarTvelos kanonSi “mewarmeTa Sesaxeb” (muxli

konkurenciis akrZalvis Sesaxeb) da fasiani qaRaldebis kanonmdeblobaSic.

gansxvavebuli midgomebi: braziliaSi, CineTSi, evrokavSirSi

Sesabamisi aqtebiT regulirdeba. aSS moicavs aqtivebis, an xmis uflebis

mqone aqciebis SeZenas regulirebasac (regulirdeba hard skot rodinos

aqtiT , 1976). A

aSS Serwymebis regulireba efuZneba princips, rom konkurencia

aucilebelia, imisaTvis rom momxmareblebma gamoiyenon/isargeblon

sabazro ekonomikis sikeTeebiT. amasTan mravali Serwyma/SeZena

prokonkurentulia da mTavari gamowvevaa antikonkurentuli garigebebis

gamovlena. Serwymebis ganxilva xdeba ZiriTadad kleitonis aqtTan

SesabamisobaSi. es kanoni krZalavs Serwymebs da SeZenebs Tu maTi

efeqti SesaZloa iyos konkurencviis SezRudva and monopoliis warmoqmna

(Cramer, 1996)

cnobilia SemTxvevebi, rodesac patara qveynebis analitikosebi da

konkurenciis saagentoebi Serwymebis kontrols ar miiCneven

mizanSewonilad. maTi azriT aseTi midgoma xels uSlis sawarmoebis im

zomamde konsolidacias, rac aucilebelia saerTaSoriso bazarze maTi

konkurentunarianobas misaRwevad. es Tema uSualo kavSirSia “erovnuli

Cempionebis” TemasTan da, rogorc praqtika da Teoria adasturebs, aseTi

midgoma naklebad ganapirobebs warmatebebs saerTaSoriso bazrebze da

xSirad mxolod adgilobrivi bazrebis monopolizebiT (an poziciebis

SenarCunebiT) mTavrdeba. arsebobs sxva mosazrebebic, romlis

Tanaxmadac liberalizebis masStabebTan erTad es Tema ufro aqtualuri

xdeba da Sesabamisad unda iyos aqtiuri ganxilvis sagani. (magaliTebi)

ekonomikuri TvalsazrisiT, Serwymebi SesaZloa iyos horizontaluri,

vertikaluri da konglomeratuli. konkurenciuli efeqtis TvalsazrisiT ufro

saSiSad iTvleba horizontauri Serwymebi, anu Serwymebi warmoebisa da

ganawilebis erTsa da imave doneze moqmed konkurent/potenciur

konkurent firmebs Soris da rogorc wesi iwvevs bazris monawileTa

raodenobis Semcirebas, koncentraciis zrdas da qmnis sabazro Zalauflebis

zrdisa da am ukanasknelis borotad gamoyenebis SesaZleblobasa. garda

4

Page 44: Gdri competition laws and institutions

amisa, gasaTvaliswinebelia is faqtic rom bazris monawileTa raodenobis

SemcirebasTan erTad ufro advili xdeba darCenil monawileTa saqmianobis

koordinaciac rac Tavis mxriv noyier niadags qmnis karteluri

SeTanxmebebisaTvis.

rac Seexeba vertikaluri Serwymebs, isini potenciurad SesaZloa

sasargebloc ki iyos sinerjiis TvalsazrisiT da momxmareblisaTvis. Tumca

nklebad transparentul pirobebSi vertikalurma Serwymebma SesaZloa

gamoiwvion warmoeba ganawilebis xazis koordinacia, konkurentebis

Seviwroeba da barierebis gaZliereba axali konkurentebisaTvis erT an

ramdenime funqcionalur doneze. (ungreTis keisi)

konglomeratuli Serwyma sazogadod ar cvlis Sesabamisi bazrebis

struqturas Tumca garkveul SemTxvevebSi SesaZloa iseTi Zalaufleba

mianiWos mxares, romelic mas miscems calkeul bazarze konkurenciis

aRkveTis saSualebasac (magaliTebi)

antikonkurenciuli Sewymebis kontrolis mizniT sxvadasxva qveyana

iyenebs winaswari savaldebulo Setyobinebis, eqs post savaldebulo

Setyobinebis an nebayoflobiTi Setyobinebis rejimebs. miuxedavad

Setyobinebis moqmedi sistemisa konkurenciis organo uflebamosilia

gamoiZios Serwyma da dasabuTebis SeTxvevaSi moiTxovos sasamarTlos

mier Sesabamisi zomebis gatareba, maT Soris: konkurenciis

sawinaaRmdego efeqtis aRmofxvra. proceduruli efeqtianobis TvalsazrisiT

TiTqmis yvela qveyana zRudavs Setyobinebas daqvemdebarebuli

transaqciebis odenobas garkveuli ekonomkuri garemoebebiT da

kriteriumebiT. maT Sorisaa: Setyobinebis zRvruli maCveneblebi, geografia,

mxareTa aqtivebis Rirebuleba an brunva, erToblivi sabazro wili. mag.

avstraliis kanoni iTxovs winaswar Setyobinebas Serwymis Taobaze Tu

transaqcia urTierCanacvlebadi produqciis mwarmoeblebs exeba da maTi

erToblivi sabazro wili 20 % aRemateba; gaerTianebuli samefoSi ki

winaswar Setyobinebas eqvemdebareba Serwyma Tu samizne kompaniis

brunva 70 milion funtsterlings aRemateba an mxareTa erToblivi wili 25 %

da metia; Setyobineba savaldebuloa evrokavSirSi Tu garigebis mxareTa

brunva (msoflio masStabiT) aRemateba 5 miliards; Tu mxareTa (calcalke)

brunva aRemateba 250 milion evros, garda im SemTxvevisa Tu erTerTi

mxaris brunvis 2/3 modis mxolod erTi qveynis bazarze. samxreT afrikaSi

Setyobineba savaldebuloa mxolod im SemTxvevaSi, rodesac saqme exeba

4

Page 45: Gdri competition laws and institutions

msxvil da saSualo Serwymebs. zRvruli normebi ki aqtivebisa da brunvis

maCveneblebis mixedviT yovelwliurad dgindeba. SvedeTis

kanonmdeblobiT Setyobineba aucilebelia, Tu eroblivi brunva aRmateba 1

miliard Svedur krons, ori mxare mainc TiToeulis brunva iyo 200 milioni.

StatebSi gamoiyeneba ramdenime kriteriumi: Tu Serwyma gavlenas exeba

amerikis vaWrobas, Tu Rirebuleba aqtivebis an aqciebisa, romelic iqneba

SeZenili AaRemateba garkveul zRvars (romelic yovelwliurad dgindeba

(62,5 milionze meti, 2010 wlis mixedviT) da TviT mxareTa wliur gayidvebs

(yvela maTgani yovelwliurad dgindeba).

SerwymasTan dakavSirebuli konkretuli keisis konkurenciuli efeqtis

analizisaTvis gamoiyeneba iseTi kiTxvebi, rogoricaa:

- ramdenad Seamcirebs es garigeba konkurencias,

- gamoiwvevs Tu ara dominirebuli mdgomareobis warmoamqnas da

- ra daemarTeba konkurencias – SeizRudeba, aRmoifxvreba Tu

Tavidan iqneba acilebuli

sxvadasxva kanoni Seicavs Sesabamisobis testis gansxvavebul

formulirebas. mag aSS: kleitonis kanoni krZalavs SeZenebs, romelic

arsebiTad Seasustebs konkurencias da gamoiwvevs sasaqonlo bazris

monopolizebas. sainteresoa am mxriv horizontaluri Serwymebis meToduri

miTiTebebis gacnoba (Horizontal Merger Guidelines, 2010). evrokavSiri krZalavs

Serwymebs, romelic mniSvnelovnad Seasustebs konkurencias saerTo

bazarze an mis mniSvnelovan nawilSi, an qmnis, an aZlierebs monopoliur

mdgomareobas. cxadia, yvela SemTxvevaSi daskvna efuZneba bazris

analizis Sedegebs (EC merger regulation139/2004 ).

Serwymebis monitoringTan dakavSirebiT arsebobs konsensusi, rom

saagentoebma ise unda warmarTon es procesi, rom dainteresebul

mxareebma ar gadaifiqron Serwymebi da imavdroulad SesaZlebeli iyos

potenciurad antikonkurenciuli efeqtis garigebebis gamovlena da Tavidan

acileba. mravali qveyana sakiTxs udgeba sajaro interesebis

gaTvalisiwinebiT da cdilobs Serwymebze kontrolis sistemis saWiroebis

uaryofas da am midgomis axsnas/gamarTlebas nacionaluri Cempionebis,

dasaqmebis, industriuli ganviTarebis mcire biznesis mxardaWeris da sxva

motivebiT. Tumca, garda imisa, rom maTi mniSvnelobis miuxedavad es

sakiTxebi ekonomikuri politikis sxva sferodana, rogorc praqtika adasturebs

nacionaluri Cempionebis Tema xSirad mTavrdeba ara maTi saerTaSoriso

4

Page 46: Gdri competition laws and institutions

konkurentunarianobis amaRlebiT, aramed emsaxureba mxolod qveynis

Sida bazarze monopoliuri mdgomareobis SenarCuneba/ganmtkicebasa da

gamoyenebas. rac Seexeba antikonkurenciuli Serwymebis

sawinaaRmdego zomebs, zogierTi qveyana iTxovs sawarmos

restruqturizacias, zogierTi akisrebs sanqciebs. struqturuli zomebis

gatareba advilia winaswari Setyobinebis Ddros. piriqiT ki status qvos

aRdgena gacilebiT problemuria. qceviTi zomebi naklebad efeqturia.

magaliTad, evrokomisiaSi notifikaciis ganxilvas SesaZloa mowyves

SEmdegi qmedeba: a) analizi ramdenad eqvemdebareba koncentraciis

konkretuli aqti regulirebas, b) exeba Tu ara saerTo bazars, g) aRZravs Tu

ara es qmedeba eWvs antikonkurenciuli efeqtis Taobaze. notifikacis

wardgenidan 3 kviris ganmavlobaSi.

gaTvalisiwnebulia jarima araswori da aradrouli informaciis

wardgenisaTvis wliuri brunvis erTi procentis@ odenobiT; wliuri brunvis

10% mde Tu garigeba ewinaaRmdegeba/ar Seesabameba regulaciebs da

mxareebi ar emorCilebian komisiis moTxovnas; dRiuri brunvis 5 %

odenobiT darRvevis TiToeul dReze. analogiuri jarimis odenoba aSS-Si

Seadgens 16000 dolars darRvevis yovel dReze.

rac Seexeba qveynis sazRvrebs gareT registrirebuli firmebis an

transnacionalur Serwymebs, romlebic nacionalur bazrebze axdenen

gavlenas an pirdapiri gayidvebis an subsidiarebis meSveobiT: is faqti, rom

sxvadasxva qveyana iyenebs sxvadsxva testebsa da midgomebs, miT

umetes gansxvavebul sabazo pirobebSi, gansxvavebul daskvnebs badebs

erTi da igive procesTan dakavSirebiTa. garda amisa, gansxvavebuli

sakanonmdbelo moTxovnebi da, arc Tu iSviaTad kvlevebis dublireba

mniSvnelovnad zrdis administrirebis xarjebs. am da sxva problemebis

gadawyveta SesaZlebelia saerTaSoriso TanamSromlobis farglebSi.

cnobili amerikeli eqsperti rusel pitmani miiCnevs, rom Serwymebis

winaswari Setyobinebis meqanizmi udidesi gamogonebaa Tanamedrove

konkurenciis kanonebis aRsrulebaSi. kerZod, es sistema Tu igi kargad aris

gaazrebuli (ise rogorc aSS-Si da evrokavSirSia):

- saSualebas iZleva winaswar Sefasdes Serwymis konkurenciuli

efeqtebi da Tavidan iqnas acilebuli xarjebi, rasac adgili eqneboda

Serwymis post faqtum ganxilvisa da uaryofiT daskvnis SemTxvevaSi;

4

Page 47: Gdri competition laws and institutions

- astimulirebs SerwymiT dainteresebul mxareebs informaciis droulad

wardgenaze;

- aiZulebs administraciul organoebs procedurebiT dadgenil vadebSi

ganixilon aplikaciebi da sxva.

rasel pitmani statiaSi ,,centraluri da aRmosavleT evropis qveynebis

antimonopoliuri kanonmdeblobis zogierTi gansakuTrebuli debulebebi”

(1992) Svidi kiTxvisagan Semdgari testiT afsebs Cexoslovakiis federaciuli

respublikis, poloneTis, ungreTisa da ruseTis federaciis pirveli Taobis

antimonopoliuri kanonebs. xuTi wlis Semdeg igive avtoris statiaSi ,,

‘’(1997) kiTxvari ganvrcobilia da Sefasebulia zemoxsenebuli qveynebisa

da rumineTis kanonebi konkurenciis Sesaxeb maTSi Setanili cvlilebebisa

da damatebebis gaTvaliswinebiT. e.w. pitmanis testi araerTxel iqna

gamoyenebuli sxvadsxva qveynebis maT Soris saqarTvelos konkurenciis

kanonis SefasebisaTvis (Lapachi, 2001). es kiTxvebia:

1. mkveTrad gansxvavebulia Tu ara kanonis damokidebuleba horizontaluri

da vertikaluri SeTanxmebebis mimarT

2. ganixilavs Tu ara kanoni aSkarad kartelur SeTanxmebebs, rogorc

upirobod (TavisTavad) kanonsawinaaRmdego movlenas

3. zRudavs Tu ara kanoni vertikalur SeTanxmebebs im kompaniebs Soris,

romlebsac ar gaaCniaT mniSvnelovani sabazro SesaZleblobebi

4. icavs Tu ara kanoni bazris potenciur monawileebs bazarze

damkvidrebuli kompaniebis konkurenciis SemzRudavi qmedebebisagan

5. iTvleba Tu ara konkurentisaTvis zianis miyeneba upirobod

kanonsawinaaRmdegod

6. ,,domonirebuli” kompaniebis saqmianobis SemzRudavi debulebebiT

Zalian gaadvilebuli xom ar aris ama Tu im kompaniis mikuTvneba

dominirebulTa kategoriisaTvis

7. iTvaliswinebs Tu ara kanoni dominirebuli kopaniebis mier dawesebuli

fasebis kontrols

8. rogori moTxovnebia dawesebuli Serwymebis da gaerTianebebis

Setyobinebaze

4

Page 48: Gdri competition laws and institutions

9. rogoria dagegmili Serwymebis analizis SezRudvebi da Caurevlobis

Sedegebi?

10. ra kriteriumebiT xdeba mosalodneli Serwymebis Sefaseba?

zemoxsenebul kiTxvebze pasuxebis mixedviT SesaZlebelia Sefasdes

ramdenad sasargeblo iqneba konkurenciis ganviTarebisa da zogadad

sazogadoebis keTildReobisavis am kanonebis ganxorcieleba

antimonopoliuri regulirebis tradiciebis armqone qveynebisaTvis. garda

amisa, gasaTvaliswinebelia, rom amaTu im qveyanaSi biznesis

dawyebamde warmoebis SesaZleblobebis Sefasebis mizniT nebismieri

investori cdilobs winaswar Seiswavlos arsebuli sakanonmdeblo baza, raTa

gaarkvios xom ar iqneba misi qveynisTvis savsebiT misaRebi

( kanonierebis TvalsazrisiT) esa Tu is qmedeba kanonsawinaaRmdego am

qveyanaSi da Sesabamisad kanoni romelic xels uwyobs jansaRi

konkurenciis ganviTarebasa dacvas imavdroulad aRiqmeba, rogorc

investiciebis mozidvis winapiroba. statiis avtoris azriT, testis Sedegebi

Taviseburi orientiri iqneba, rogorc samTavrobo dawesebulebebisaTvis,

romelTac ekisrebaT pasuxismgebloba antimonopoliuri kanonmdeblobis

ganxorcielebaze, agreTve sasamarTlo xelisuflebis

warmomadgenlebisaTvis.

saTanado Teoriuli analizis Sedegad zemoaRniSnul kiTxvebze

pasuxebis mixedviT pitmani akeTebs daskvnas, rom:

- kanoni, romelic Tundac eWvs qveS ayenebs dominirebuli firmis

warmatebul strategias mxolod misi sabazro mdgomareobis gamo aSkarad

xels uSlis bazris ganviTarebas.

- horizontaluri da vertikaluri SeTanxmebebi sruliad gansxvavebuli

movlenebia da Sesabamisad kanoni, romelic mkveTrad ar miJnavs maT

srulyofas saWiroebs

- aucilebelia rom kanonSi mkveTrad gaimijnos upirobod antikonkurentuli

SeTanxmebebi romelTa ukanonod aRiarebisaTvis saWiroa mxolod faqtis

dafiqsireba da SeTanxmebebi, romelTa kanonierebis dadgena

specialistebis damatebiT Zalisxmevas saWiroebs, raTa adgili ar hqondes

antikonkurentuli qcevebis gamarTlebisaTvis argumentebis dausabuTebel

da dausrulebel Ziebas mewarmeTa mxridan an/da aRmasrulebelTa zedmet

4

Page 49: Gdri competition laws and institutions

aqtivobas da resursebis umiznod xarjvas iq sadac dominirebuli firmebis

aSkaad normalur qcevasTan gvaqvs saqme. E es sakiTxi gansakuTrebul

mniSvnelobas iZens axlad formirebadi sabazro ekonomikisaTvis

Sesabamisad mizanSewonilia rom calsaxad gansazRvruliyo da

dakanonebuliyo mkacri wesebi konkurenciis SemzRudavi SeTanxmebebisa

da SeTanxmebuli qmedebebis mimarT.

- mkvlevarTa azriT, xelSemkvreli pirobebi Tu masSi monawileoben mcire

firmebi saziano araa sazogadoebisaTvis. Sesabamisad, SeTanxmebebi

romelSic ar monawileoben dominirebuli firmebi ar unda warmoadgendes

antimonopoliuri kontrolis sagans, radganac

- dominirebuli firmebis SeTanxmebuli qmedebebis SemTxvevaSi kanoni

aucileblad unda iTvaliswinebdes mxolod maTi antikonkurentuli formebis

Tavidan acilebas.

- Tu kanoni dominirebas mxolod erTi kriteriumiT, calsaxad mxolod

sabazro wiliT gansazRvravs igi aSkarad seriozuli naklis mqonea da sxva.

dRes, rodesac saqarTveloSi kvlav dRis wesrigSia konkurenciis cxadi

da, aRsrulebis TvalsazrisiT, prognozirebadi wesebis Seqmna (da es procesi

ukve meramdened Tavidan iwyeba!) migvaCnia, rom es kiTxvebi SesaZloa

gamoyenebul iqnes, rogorc indikatorebi kanonmdeblobis Seqmnisa da

srulyofis procesSi.

nawili II: aRmasrulebeli institutebis dizainisa da efeqtianobis

Sesaxeb

Tavi III. konkurenciis organoebis dizaini

sazogadod cnobilia, rom Tavisufali sabazro ekonomikis pirobebSi

bazris monawileni TavisTavad ar arian daculi antikonkurentuli

qmedebebisagan. antimonopoliur regulirebas, konkurenciisa da

momxmarebelTa dacvas Qqveynebis umravlesobaSi axorcieleben sxva

saxelmwifo uwyebebisagan damoukidebeli makontrolebel/maregulirebeli

organoebi komisiebis, saagentoebis, biuroebis, ufro iSviaTad ki

4

Page 50: Gdri competition laws and institutions

ekonomikuri profilis saministroebis Sesabamisi struqturuli qvedanayofis an

saqveuwyebo struqturebis saxiT.

gaeros vaWrobisa da ganviTarebis komisiis modeluri kanonis

mixedviT, kanoni unda iTvaliswinebdes rogorc administraciuli struqturis

Seqmnisa da saqmianobis samarTlebriv CarCos: struqturas, dafinsebis

wyaroebs da Tanamdebobis pirTa sakvalifikacio moTxovnebs, daniSnvisa

da gaTavisuflebis procedurebs, imunitetisa da sxva sakiTxebs.

saerTaSoriso praqtika konkurenciuli regulirebis sferoSi gvTavazobs

mravalferovnebas struqturuli modelebisa, iseve rogorc gansxvavebul

mandats konkurenciis organoebisa. qveynebis umravlesobaSi funqciebis

ganawilebis mixedviT Semdegi modelebi an maTi garkveuli variaciebi

gamoiyeneba:

- orsafexuriani sasamarTlos modeli. am SemTxvevaSi administraciuli

organo ikvlevs danaSaulis niSnebs da sakiTxs aRZravs saerTo

sasamarTloSi misi Semdegomi saapelacio sasamarTloSi gasaCivrebis

SesaZleblobiT;

- orsafexuriani instituciuri modeli – administraciuli organo ikvlevs sakiTxs

da Seaqvs sarCeli specializebul sasamarTloSi Semdgomi apelaciis uflebiT

ufro zemdgom, igive profilis sasamarTloSi, an zogadi profilis saaapelacio

sasamarTloSi

- integrirebuli modeli administraciuli organo uflebamosilia rogorc

gamoZiebaze aseve sanqcionirebaze, ise, rom asrulebs sasamarTlos

funqciasac. gadawyvetilebis specializebul an zogad sasamarTloSi

gasaCivrebis uflebiT (unctad. modal law.2010 )

praqtikaSi farTod gamoiyeneba am modelebis variaciebi. yvela

models Tavisi upiratesi da naklovani mxareebi gaaCnia. konkurenciis

politkaze pasuxismgebeli administraciuli organoebi mniSvnelovnad

gansxvavdebian uflebamosilebebis speqtriTac. kerZod, zogierT qveyanaSi

(peru, kolumbia, axali zelandia) erT uwyebaSi Tavmoyrilia ramdenime

organos funqcia (mag. SemzRudavi biznes praqtikis kontroli,

momxmarebelTa dacva, sareklamo saqmianobis kontroli da korporaciuli

samarTali), rac garkveuli azriT, uzrunvelyofs Tanmimdevruli politikis

gatarebas, gacilebiT naklebi danaxarjebiT da naklebi riskiT biznesis

mxridan gavlenis moxdenisa. AaSS federaluri vaWrobis komisia, poloneTis

konkurenciisa da momxmarebelTa dacvis ofisi momxmarebelTa uflebebis

5

Page 51: Gdri competition laws and institutions

dacvisa da antimonopoliuri regulirebaze uflebamisilebis erT uwyebaSi

Tavmoyris TvalsaCino magaliTia. CineTi da aSS imiTac gamoirCeva, rom

ramdenime dawesebuleba axorcielebs ama Tu im funqcias, an

dublirebas aqvs adgili kanongamoyenebasTan dakavSirebiT. am

TvalsazrisiT saintereso magaliTia aSS antitrast departamenti da federaluri

vaWrobis komisia. erT mxriv, adgili aqvs garkveul sirTules da dublirebas.

meores mxriv, dublireba ama Tu im sferoSi SesaZloa aRmoCndes ufro

mkacri aRsrulebis garanti da gaarTulos daintreresebul pirTa

zemoqmedeba kanonis aRsrulebis procesze. ama Tu im Tu modeli

arCevans ganapirobebs konkretuli qveynis saxelmwifoebrivi modeli,

socialuri, ekonomikuri da politikuri da sxva faqtorebi. aRsanisnavia, rom

ukanasknel wlebSi SeiniSneba tendenciebi erTiani (kombinirebuli)

modelebis gamoyenebisa.

rogorc praqtika gviCvenebs, araerT qveyanaSi konkurenciis

sakiTxebze uflebamosileba miniWebuli aqvs ama Tu im saministros

SemadgenlobaSi arsebul specialur departaments (aseTi modeli iyo

gamoyenebuli saqarTveloSic 1992-1997 wlebSi). miuxedavad

zemoaRniSnulisa farTovdeba konsensunsi konkurenciis sakiTxebze

pasuxismgebeli damoukidebeli organoebis sasargeblod. uwyebrivi

damoukideblobis sakiTxi gaTvaliswinebulia saerTaSoriso organizaciebis

rekomendaciebSic da modelur kanonebSic (naxevrad an srulad

damoukidebeli saxelmwifo uwyeba sasamarTlo da administraciuli

uflebamosilebebiT, maT Soris gamoZiebis/gamokvlevebis, sanqciis

gamoyenebis uflebiT. cxadia am ukanaskneli gadawyvetilebebis

gasaCivrebis SesaZleblobebiT).

axali uwyebebis umravlesoba gardamaval qveynebSi cdilobs

moipovos rac SeiZleba meti administraciuli damoukidebloba, romelsac

safuZvlad uZevs sami principi; gadawyvetilebis miRebis Tavisufleba,

biujeti da sakadro damoukidebloba.

gansxvavebuli sakanonmdeblo midgomebi – institucionaluri konfiguracia

ცხრილი 3

qveyana

orsafexuriani sasamarTlo sistema

5

Page 52: Gdri competition laws and institutions

avstralia komisia momxmarebelTa da konkurenciis sakiTxebze

pasuxismgebelia darRvevebis gamokvlevaze da

uflebamosilia sakiTxi aRZras federalur sasamarTloSi

darRvevaSi SemCnel pirTa mimarT

gadawyvetilebas iRebs federaluri sasamarTlo

iamaika keTilsindisieri konkurenciis komisia ikvlevs sakiTxs da

Semdeg gadascems uzenaes sasamarTlos, romelsac

gamoaqvs gadawyvetileba jarimis dakisrebis Taobaze

orsafexuriani institucionaluri modeli

samxreT afrika sami organo funqciobs: konkurenciis komisia, sasamarTle

konkurenciis sakiTxebze, saapelacio sasamarTlo

konkurenciis sakiTxebze

konkurenciis komisia uflebamosilia kanonsawinaaRmdego

qcevebis da qmedebebis gamoZiebasa da gamokvlevaze.

sasamarTlo uflebamosilia ganixilos nebismier sakiTxi

kanoniT akrZalul qmedebebTan dakavSirebiT da miiRos

Sesabamisi gadawyvetileba, maT Soris gadasinjos komisiis

gadawyvetilebebi

sasamarTlos gadawyvetileba SesaZloa gasaCivrdes

konkurenciis sakiTxebis saapelacio sasamarTloSi

orsafexuriani institucionaluri modeli

Cile erovnuli ekonomikuri prokuratura ixilavs darRvevebs

konkurenciis sferoSi da aRZravs sakiTxs Tavisufali

konkurenciis dacvis sasamarTloSi (an sxva sasamarTloSi),

romelic warmoadgens damukidebel konkurenciis

sakiTxebze specializebul sasamarTlos da axorcielebs

uflebamosilebas umaRlesi sasamarTlos zedamxedvelobiT

integrirebuli modeli

evrokavSiri ixilavs da iRebs samarTlebriv gadawyvetilebebs

Serwymebze da sxva antikonkurenciuli efeqtis mqone

praqtikaze, romelic exeba wevr qveynebs Soris vaWrobas

5

Page 53: Gdri competition laws and institutions

CineTi kanoni iTvaliswinebs, rom saxelmwifo sabWo qmnis

antimon. Komisias, romelic Tavis mxriv pasuxismgebelia

antimonopoliuri politikis organizebaze,

xelmZRvanelobaze. igive sabWo amtkicebs

Semadgenlobas da saqmianobis wess. es saagento

pasuxismgebelia kanonis gamoyenebza. saWiroebis

SemTxvevaSi analogiuri saagentoebi iqmneba

provinciebsa, avtonomiur regionebsa da centralur

qalaqebSi.

sxvadasxva qveyanaSi gansxvavebulia dasaqmebulTa raodenobac

da misi gansazRvrisadmi midgomac. es ukanaskneli zogierT qveyanaSi

sakanonmdeblo aqtebiTve dgindeba ( alJiri, argentina, bulgareTi, brazilia,

kosta rika, ruseTi, malta, meqsika, panama, peru, portugalia, koreis

respublika da sxva), zogierTi kanoni saerTod ar exeba (Sveicariis,

indoeTis) kadrebis ricxovnobas, avstraliaSi ki es sakiTxi mTavrobis an

Sesabamisi saministros prerogativaa.

gansxvavebulia pasuxismgebel pirTa Tanamdebobaze daniSnvis

procedurebic. Dda sakvalifikacio moTxovnebic. mraval qveyanaSi uwyebis

xelmZRvaneli/ komisiis Tavmjdomare da wevrebi iniSnebian umaRlesi

politikuri instanciis mier (mag. prezidenti, parlamenti an EerToblivad),

zogan mTavrobis xelmZRvanelis mier. qveynebis umravlesobaSi

gadawyvetileba eqvemdebareba gamoqveynebas oficialur gamocemaSi.

zogierT qveyanaSi konkurenciis organos struqtura da saqmianobis wesebi

ganisazRvreba kanoniT, sxva SemTxvevaSi ki aseTi detalebi Sesabamisi

kanonmdeblobis safuZvelze struqturis doneze wydeba.

rac Seeexeba sakavalifikacio moTxovnebs: aRiarebulia, rom

efeqtiani aRsrulebisaTvis saWiroa saTanado sakvlifikacio unar Cvevebis

mTeli speqtri. pirvel rigSi ekonomikisa da samarTlis sferos codna,

saxelmwifo marTvis garkveuli gamocdileba, da garkveuli dargobrivi

codna. gundi unda axdendes saTanado saeqsperto codnis

demonstrirebas. zogierTi qveyanaSi es moTxovnebi sakanonmdeblo

aqtebiT dgindeba (mag braziliaSi auclelbelia maRali kvalifikacia da

umwikvlo reputacia, pakistanSi garda codnisa da profesiuli aRiarebisa

5

Page 54: Gdri competition laws and institutions

kandidatebs moeTxovebaT minimum 10 wlis staJi garkveul sferoebSi

muSaobisa da sxva). konkurenciis saagentoebis maxasiaTeblebi OECD

zogierTi qveynisaTvis 2000 wlis mdgomareobiT da analogiuri monacemebi

zogierTi postsocialisturi qveynisaTvis warmodgenilia danarTebSi 5,6.

rig qveynebSi kanoniT gaTvaliswinebulia interesTa konfliqtebis

sakiTxic (indoeTi, germania, ungreTi, italia, meqsika). CvenTvis cnobili

yvela kanoni gamoricxavs sxva Semosavalze / mogebaze

orientirebul/anazRaurebad saqmianobaSi monawileobas, garda kanoniT

gansazRvrulisa. arc erTi qveyana ar krZalavs paralelur samecniero

pedagogiur saqmianobas.

Tanamdebobaze yofnis vadebi gansxvavdeba qveynidan qveyanaSi.

Mmag: italiaSi 7, ungreTSi 6, somxeTSi, indoneziaSi 5, argentinaSi 4,

braziliaSi 2, SveicariaSi uvadod, meqsikaSi 10 wliT ganisazRvreba. mraval

qveyanaSi gaTvaliswinebulia Tanamdebobaze meore vadiT daniSnvac,

Tumca mxolod erTxel (es ZiriTadad exeba komisiur/kolegiur organoebs).

umravles SemTxvevaSi kanoni gansazRvravs ganTavisuflebis

procedurebsac, rac administraciuli organos stabilurobis da

damoukideblobis mniSvnelovani garantia. mxolod vadis gasvlis Semdeg

an sxva kanoniT gansazRvrul SemTxvevbSi, mag. janmrTelobis

mdgomareoba (serbia, samxreT afrika, iaponia), bankrotoba ( malavi,

malta, singapuri, iaponia), garkveul vadaze xangrZlivi Svebuleba -

avstralia, movaleobis arasaTanadod Sesruleba (meqsika) disciplinaruli

gadacdoma (ungreTi) da sxva.

mravali qveynis kanonmdeblobaSi gaTvaliswinebulia pasuxismgebel

pirTa imunitetic (mag. pakistanSi TviT organo da misi NTanamdebobis

pirebi sruli imunitetiT sargebloben nebismieri sarCelis da samarTlebrivi

devnis winaaRmdeg). Tumca, gavrcelebuli mosazrebiT, imunitetma xeli ar

unda SeuSalos sasamarTlo ganxilvebs da sarCelis aRZvras

uflebamosilebis gadametebis an sxva ukanono qmedebebis SemTxvevaSi.

konkurenciis saagentoebis dizainTan dakavSirebiT CvenTvis

gansakuTrebiT sainteresoa evrokavSiris wevr qveynebSi gamoyenebuli

modelebi. 2011 wlis mdgomareobiT evrokavSiris wevri qveynebis

konkurenciuli organoebis maxasiaTeblebi asaxulia danarTSi 7.

(analitikuri cxrili momzadebulia uSualod wevri qveynebis sagentoebis

5

Page 55: Gdri competition laws and institutions

wyaroebze dayrdnobiT). yofili sabWoTa kavSirisa da mcire ekonomikis

mqone qveynebis analogiuri struqturebis maxasiaTeblebic.

saqarTvelosaTvis optimaluri parametrebi gaTvaliswinebulia

konkurenciis Sesaxeb Cvens mier momzadebul kanonproeqtis Sesabami

debulebebSi.

Tavi IV. konkurenciis saagentoebis (komisiebis, ofisebis)

efeqtianobis Sesaxeb

Tanmimdevruli antimonopoliuri politika sabazro reformebis erTerT

ZiriTad mimaRtulebad da sazogadoebis ketildReobis aicilebel pirobad

aRiqmeba rogorc ganvitarebuli aseve gardamavali ekonomikis qveynebSi.

postsocialistur qveynebSi saxalxo meurneobis demonopolizaciisa da

ekonomikis liberalizaciis procesebTan erTad ekonomikuri politikis erTerT

ZiriTad mimarTulebad ganisazRvra antimonopoliuri regulirebis,

konkurenciuli politikisa da momxmarebelTa dacvis samarTlebrivi da

organizaciuli bazis ganviTareba. Sesabamisi organoebis statusisa da

uwyebrivi damoukideblobis, rogorc konkurentuli politikis efeqtianobis

aucilebeli (Tumc arasakmarisi) piroba yovelTvis idga saerTaSoriso

organizaciebisa da eqspertTa yuradRebis centrSi. Akonkurenciisa da

momxmarebelTa dacvaze saxelwifo kontrolis ganmaxorcielebli organoebis

damoukideblobis sasargeblod miuTiTeben antimonopoliuri regulirebisa da

momxmarebelTa dacvis Teoriuli winamZRvrebi da sayovelTaod aRiarebuli

principebi, iseve rogorc Sesabamisi kanonebis gamoyenebis sferoebi da

mraval qveynebSi (maT Soris post socialistiuri evropisa da dsT-s qveynebis

umravlesobaSi) aprobirebuli institucionaluri mowyobis modelebi (ix.

danarTi 1, 2). dReisaTvis rogorc aRmosavleTi da centraluri evropis

postsocialistur, aseve yofili ssrk qveynebSi Seqmnilia da funqcioben

iuridiulad (zogan uwyebrivadac) damoukidebeli antimonopoliuri

organoebi gansxvavebuli saxelebiT, Tumca msgavsi funqciebiT. mag:

ruseTSi – federaluri antimonopoliuri samsaxuri (yofili antimonopoliuri

politikisa da mewarmeobis mxardaWeris saministro), ukrainaSi

antimonopoliuri komiteti, uzbekeTSi demonopolizaciisa da konkurenciis

5

Page 56: Gdri competition laws and institutions

ganviTarebis saxlmwifo komiteti, estoneTSi _ konkurenciis saagento (2008

wels Seicvala), litvaSi - konkurenciis sabWo, latviaSi konkurenciis sabWo,

yazaxeTSi bunebrivi monopoliebis, konkurenciis dacvisa da mcire biznesis

mxardaWeris saagento, yirgizeTSi – antimonopoliuri politikis saxelmwifo

komiteti, somxeTSi - ekonomikuri konkurenciis dacvis saxelmwifo komisia

(2001 wlamde funqciobda departamenti ekonomikis saministros

struqturaSi), azerbaijanSi saxelmwifo antimonopoliuri komiteti (2007

wlamde funqciobda ekonomikuri ganviTarebis saministros antimonopoliuri

politikis departamenti), belorusiaSi _ mewarmeobisa da investicebis

saministro, moldaveTSi - ekonomikisa da reformebis saministro,

saqarTveloSi – ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministrosTan

arsebuli Tavisufali vaWrobisa da konkurenciis saagento (2004 wlamde

ekonomikis, vaWrobisa da mrewvelobis saministrosTan arsebuli saxelwifo

antimonopoliuri samsaxuri, romelic 1997-2000 wlebSi warmoadgenda

kanoniT Seqmnil sajaro samarTlis iuridiuli pirs, 2001 wlidan gardaiqmna

saqveuwyebo dawesebulebad, Semdeg isev sajaro samarTlis iuridiul pirad,

2004 wels ki saerTod gauqmda da mis nacvlad Seiqmna Tavisufali

vaWrobisa da konkurenciis saagentod. 2010 wlidan saagento formalurad

uwyebrivad damoukidebel saagentod, Tumca misi uflebamosilebebi igive

2005 wlis kanoniT ganisazRvreba). wlebis ganmavlobaSi saqarTvelos

antimonopoliuri organo asocirdeboda ekonomikis saministrosTan,

romelsac garkveul wlebSi dargobrivi funqciebic gaaCnda (mrewvelobis,

vaWrobis, ekonomikis saministro) da Sesabamisad, aSkara iyo interesTa

SeuTavseboloba, razedac xSirad miuTiTebdnen, rogorc saerTaSoriso

organizaciebis warmomadgenlebi da damoukidebeli eqspertebi, aseve im

periodSi moqmedi antikorufciuli sabWo. Tumca, Sesabamisi dadgenilebis

pasuxad miviReT ara instituciurad gaZlierebuli damoukidebeli samsaxuri,

aramed aseve saministros daqvemdebarebaSi myofi antimonopoliuri

samsaxurisa da fasebis inspeqciis gaerTianeba, miuxedavad maTi

konceptualuri SeuTavseblobisa (zogierTi eqspertis SefasebiT am reformis

ZiriTadi Sedegi iyo fasebis inspeqciis „gadarCena“).

igive SeiZleba iTqvas postsocialistur evropazec, sadac yvela

qveyanaSi garda sloveniisa (konkurenciis dacvis ofisi ekonomikuri

urTierTobebisa da ganviTarebis saministroSi) da makedoniisa

5

Page 57: Gdri competition laws and institutions

(monopoliebis saagento - ekonomikis saministroSi), funqcioben

uwyebrivad damoukidebeli organoebi, kerZod: slovakeTSi -

antimonopoliuri ofisi, poloneTSi _ konkurenciisa da momxmarebelTa dacvis

ofisi, ungreTSi - ekonomikuri konkurenciis ofisi, bulgareTSi – konkurenciis

dacvis komisia, rumineTSi – konkurenciis sabWo da , CexeTSi –

konkurenciis dacvis ofisi da sxva.

konkurenciis damcavi organoebis gansxvavebuli dizainis

miuxedavad, isini mTeli rigi saerTo maxasiaTeblebiT gamoirCevian.

Camoyalibebulia garkveuli kriteriumebic ras unda pasuxobdes efeqtiani

sajaro maregulirebeli uwyeba konkurenciis sferoSi. maT Sorisaa:

damoukidebloba, angariSvaldebuleba, transparentuloba, mandatis

Sesabamisi dafinanseba da saTanado adamianuri resursebiT ( ganaTlebuli,

saTando profesiuli wvrTna gavlili da arakorumpirebuli) uzrunvelyofa,

gasaCivrebis kargad organizebuli procedurebi da sxva. amasTan,

sakamaTo araa, rom saagentos efeqtianoba damokidebulia, rogorc gare

faqtorebze, aseve TviT saagentoSi mimdinare procesebze da

procedurebze. maT Soris gansakuTrebiT mniSvnelovania: amocanebisa da

prioritetebis sworad dasaxva da resurebebis efeqtiani ganawileba

saqmianobis ZiriTad mimarTulebebze.

konkurenciis saagentoebis dizainsa da efeqtianobasTan

dakavSirebiT, sainteresoa gaeros konkurenciisa da vaWrobis komisiis

eqspertis, viliam kovasikis (FFTC yofili Tavmjdomaris da wlebis

ganmavlobaSi komisiis wevri, msoflios 20-ze met qveyanas, maT Soris

saqarTvelos, uwevda teqnikur daxmarebas) sxvadasxva wlebSi da

tribunidan gamoTqmuli mosazrebebi konkurenciis saagentos efeqtianobis

maxasiaTeblebTan dakavSirebiT. qvemoT warmoadgenilia saerTaSoriso

praqtikaSi aRiarebuli midgomebi konkurenciis politikis aRsrulebaze

uflebamosili organoebis efeqtianobis aucilebel porobebTan da

procedurebTan dakavSirebiT.

1. efeqtiani konkurenciis sagento –Sefasebis kriteriumebi

dizaini da institucionaluri simZlavreebi is ZiriTadi faqtorebia romlebic

gavlenas axdenen dasaxuli miznebis miRwevaze. efeqtianobaze gavlenas

axdens agreTve is garemo romelSic saagentos uwevs Tanaarseboba.

saqminaobis Sefasebis erTerTi kriteriumia ramdenad axdens igi am

5

Page 58: Gdri competition laws and institutions

garemoze gavlenas/ramdenad SeuZlia gardaqmnas garemo konkurenciuli

efeqtis TvalsazrisiT. viliam kovaseki saagentos SefasebisaTvis or kiTxvaze

pasuxiT interesdeba: ra Sedegebi hqonda saagentos intervenciebs

kanonis miznebTan mimarTebaSi? da saagentos procesebma Seuwyo Tu

ara xeli resursebis gadanawilebas sakanonmdeblo miznebis realizaciis

sasargeblod? am kiTxvebze pasuxis gacema SesaZlebelia wliuri

angariSebis, analitikuri mimoxilvebis, sxvadasxva saxis kiTxvarebze (maT

Soris saerTaSoriso organizaciebis mier SemuSavebuli) pasuxebiT da sxva

saxis masalebiT. analizis SedegebiT efeqtianad iTvleba saagento Tu igi

asrulebs mis winaSe dasaxul amocanebs resursebis saTanado/sworad

gamoyenebiT. saqmianobis calkeuli keisebis, kvlevebis, mosmenebis,

sxvadasxva saxis komunikaciebis da advokatirebis mcdelobis Sedegebis

analizi aadvilebs imis gansazRvras ra iqneba ukeTesi momavlisaTvis.

2. saagentos dizainis elementebi – optimaluri dizanis ZiriTadi

elementebia: a) samarTlebriv statusTan dakavSirebuli elementebi, b)

statusi ufro farTo samTavrobo struqturaSi da agreTve biznesisa da

momxmarebelTa warmomadgenlebTan urTierTobebSi g) Sida procesebis

organizacia. garda am elementebisa aucilebelia arsebobdes cxadi

saapelacio normebi da procesebi xorcieldebodes arakorumpirebul,

kvalificiur garemoSi da transparentulobis moTxovnebis dacviT (garda im

SemTxvevbisa rodesac saqme exeba konfidencialur informacias).

damoukidebloba - samarTlebrivi da institucionaluri CarCo unda

uzrunvelyofdes saagentos damoukideblobas mis saqmianobaSi da am

damoukideblobis dabalansebas angariSvaldebulebiT. samarTlebrivad

garantirebuli unda iyos rogorc politikuri, aseve organizaciuli da finansuri

damoukidebloba, raTa minimumamde davides an gamoiricxos saagentos

yoveldRiur saqmianobaSi Carevis riski. imavdroulad unda iyos

gaTvaliswinebuli damoukideblobisa da angariSvaldebulebis balansis

uzrunvelmyofi iseTi normebi da procedurebi, rogoricaa:

a) sawesdebo damoukideblobiT aRWurva, anu gaTavisufleba amaTu im

saxelmwifo uwyebis yoveldRiuri kontrolisagan

b) Tanamdebobaze daniSvnis naTlad gansazRvruli kriteriumebi

g) xelisuflebis aRmasulebeli da sakanonmdeblo Stos monawileoba

Tanamdebobaze daniSvnis procedurebSi

5

Page 59: Gdri competition laws and institutions

d) pasuxismgebeli pirebis (mag. aRmasrulebeli direqtori, an komisiis

wevrebi modelis gaTvaliswinebiT) daniSnva gansazRvruli fiqsirebuli vadiT,

romelic ar unda emTxveodes saarCevno cikls da Tanamdebobidan vadaze

adre gaTavisuflebis akrZalva garda gansakuTrebuli kanoniT

gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa, amasTan mniSvnelovania, rom

kolegialuri organos SemTxvevaSi calkeuli wevrebis vadebi ar unda

emTxveodes erTmaneTs da saarcevno ciklebs (miRebuli pratqikaa,

rodesac ama Tu im komisiis pirveli Semadgenlobis wevrebi iniSnebian

gansxavebuli vadebiT 1,2,3,4,5 wliani – xolo Semdegi, axali wevrebi 5 wliT/

an sxva vadiT)

e) saagentos uzrunvelyofa adeqvaturi resursebiT unda gamoricxavdes

masze sabiuJeto meqanizmebiT zemoqmedebis SesaZleblobas

v) saagentoebis gaTavisufleba sajaro samsaxurebSi dawesebuli saxelfaso

SezRudvebisagan (gansakuTrebiT im qveynebSi sadac sajaro seqtoris

dafinanseba mwiria), maRalkvalificiuri kadrebis mozidva SenarCunebis

mizniT

z) saagentos gadawyvetilebebis ar unda eqvemdebarebodes Secvlas

aRmasruleblis mxridan, garda kanoniT aRwerili da gasaCivrebis SedegebiT

gaTvalswinebuli SemTxvevebisa).

uwyebrivi damoukidebloba: dReisaTvis arsebuli konkurenciis

saagentoebis umravlesoba sxva samTavrobo struqturebisagan

damoukidebelia, naxevarze naklebi saministroebs eqvemdebareba (unctad,

guidebook). sxvadasxva wyaroebSi miTiTebulia sxvadasxva cifri

konkurenciuli reJimebis mqone qveynebisa, Tumca maTi raodenoba ukve

120-s aRemateba (1990 wels gaeros monacemebiT mxolod 24 iyo). maTi

umetesoba ukanaskneli ori dekadis warmonaqmnia. mravali maTgani

ganviTarebad da gardamaval qveyanaSia (ix. danarTi).

finansuri damoukidebloba aRiarebulia erTerT mTavar elementad

instituciuri damoukideblobisa. dafinansebis wyaroebze saubrisas

gasaTvalisiwinebelia, rom TviTdafinanseba (TurqeTi) xSirad qmnis

zedmeti intervenciebis risks, iseve rogorc damokidebuleba mTlianad

biujetze – iwvevs politikuri damokidebulebis riskebis zrdas (UNCTAD,2011).

5

Page 60: Gdri competition laws and institutions

angariSvaldebuleba sazogadoebis mimarT – sazogadoeba

(politikosebi, media, biznesi, akademiuri wreebi, momxmareblebi da sxva)

uflebamosilia icodes vin aris pasuxismgebeli gadawyvetilebaze, ras

efuZneboda misi miReba, vin arian dainteresebuli mxareebi, rogor

mimdinareobda sakonsultacio procesebi da sxva. angariSvaldebulebis

uzrunvelyofis gavrcelebuli formebia:

- kanonebis, da kanonqvemdebare aqtebis gamoqveyneba, wesdebis

gamoqveyneba, sadac cxadad iqneba gawerili amocanebi, funqciebi,

uflebamosilebebi, movaleobebi;

- saagentos gadawyvetilebebis gasaCivrebis SesaZleblobebi

sasamarTloSi an sxva arapolitikuri dawesebulebSi. Tumca raRac zRvari

aucileblad unda iqnes dawesebuli, raTa Tavidan iqnes acilebuli aRsrulebis

gadavadebis mizniT gamowveuli gasaCivrebebi.

- saagentos valdebuleba wliuri angariSebis gamoqveynebisa finansur

angariSTan erTad, sakanonmdeblo organos an sxvaTa mier misi

Semdgomi ganxilvis mizniT

- wevrebis gaTavisuflebis formaluri wesebis arseboba

- dasabuTebuli gadawyvetilebebis gamoqveyneba da sxva.

transparentuloba - transparentuloba potenciurad gamoricxavs

mikerZoebuli diskriminaciuli gadawyvetilebebis miRebas, zrdis ndobisa da

legitimurobis xarisxs. Sesabamisad, aucilebelia yvela wesi, politika,

principebi iyos gamoqveynebuli da gansajaroebuli. mniSvnelovani

datvirTva aqvs sajaro mosmenebsa da konsultaciebs. aucileblobis

SemTxvevaSi, transparentulobis xarisxi SesaZloa Semcirdes Tu saqme

exeba komerciulad mgrZnobiare keisebs da sxva saxis konfidencialur

informacias.

bazris gaaqtiureba da sainvesticio garemos gajansaRebis

aucilebloba moiTxovs sakanonmdeblo garkveulobas. konkurenciis

saagentoebis saqmianoba unda iyos ganWvretadi da emorCilebodes

dadgenil wesebs. gasaTvaliswinebelia agreTve precedentebis pativiscemis

aucilebloba (anu gadawyvetilebebi ar unda Seicvalos garda im

SemTxvevebisa, rodesac arsebobs dasabuTebuli informacia, rom am

gadawyvetilebam gamoiwvia seriozuli problema an warmoiSva axali

garemoebebi, romlebic ganapirobeben sakiTxisadmi damokidebulebis

6

Page 61: Gdri competition laws and institutions

Secvlas ) da Tanmimdevruloba (Seicvalos saagentos midgomebi da

erTidaigive/ an msgavs garemoebebSi miiRos msgavsi gadawyvetilebebi,

rac gamoricxavs samarTlis SerCeviT aRsrulebas).

saTanado statusi da aRmasrulebeli Zalaufleba - kanonis

iZulebiTi aRsrulebis efeqtiani pratqikis uzrunvelsayofad aucilebelia

saTanado statusi da aRmasrulebeli Zalaufleba. arsebobs gamoTqma, rom

„makontrolebeli organo ar unda iyos ukbilo“. mas unda hqondes cxadad

gamokveTili, formalurad gansazRvruli aRmasrulebeli Zalaufleba (cxadi

mandati), rasakvirvelia unarTan da movaleobebTan erTad, rom

ganaxorcielos misi uflebamosilebebi da saWiroebis SemTxvevaSi, iZulebiT

aRasrulos kanonieri gadawyvetilebebi. konkurenciis saagentoebs unda

hqondeT iseTi uflebebi, romelic saSualebas miscems maT: a) srulad

gamoiZion (maT Soris informaciis moTxovnis, moZiebisa da droulad

miRebis ufleba), da droulad aRkveTon darRvevebi b) moiTxovon

sasamarTlosgan amaTu im qmedebis ganxorcieleba, an jarimis dakisreba

kanondamrRvevebze.

aRsanisnavia, rom statusisa da uflebamosilebebis daubalansebloba

iyo erTerTi ZiriTadi problema (ramac xeli SeuSala im periodisaTvis araerTi

”Tamami” saqmisa da principuli daskvnis saboloo Sedegamde miyvana)

saqarTvelos antimonopoliuri samsaxuris saqmianobaSi (lafaCi, 2003).

kadrebi da finansuri resursebi – kvalifikaciis problema, dabali

sajaro xelfasebi, korufciisa da kerZo seqtoris mxridan ”dapyrobis” riski (es

ukanaskneli gansakuTrebiT aqtualuria dargobrivi maregulirebeli komisiebis

SemTxvevaSi) is safrTxeebia rac gansakuTrebuli simwvaviT dgas

ganviTarebadi qveynebis saagentoebisaTvis.

dafinansebis ZiriTadi wyaroa sabiujeto asignebebi da mosakreblebi

SerwymebTan dakavSirebuli Setyobinebebis ganxilvaze. sanqciebis

nawilis datovebam saagentos ganskargulebaSi SesaZloa gamoiwvios

stimulireba sadamsjelo qmedebebisa, meores mxriv mxolod sabiujeto

dafinansebam SesaZloa gaaZlieros saxelisuflebo gavlena.

dafinansebasTan dakavSirebiT gansakuTrebiT sainteresoa konkurenciis

saagentoebis biujetebis Sedareba, rogorc absoluturi aseve fardobiTi

maCveneblebSi (mTlian Sida produqtTan, aseve erT sul mosaxleze mSp-

6

Page 62: Gdri competition laws and institutions

Tan mimarTebaSi). dafinansebis maCveneblebis Sedarebisas,

gasaTvaliswinebelia isic, rom rom saagentoebis modelebi, iseve rogorc

maTi mandati erTmaneTisagan gansxvavdeba. aRniSnulTan dakavSirebiT

absoluturad miuRebelia saqarTvelos kanonproeqtiT gaTvalisiwnebuli

safasuris, rogorc gancxadebebis ganxilvis winapirobis daweseba.

3. Sida procesebi

miznebisa da amocanebis gansazRvra, prioritetizacia, resursebis

sworad ganawileba. rogorc wesi, saagentos zogadi miznebi

sakanonmdeblo aqtebiT ganisazRvreba. Tumca personalisaTvis meti

sicxadisaTvis TiToeuli saagento Tavisi wesebiT, procedurebiTa da

sxvadsxva saxis meToduri Tu sarekomendacio masalebiT ufro naTlad

ayalibebs specifikur miznebs da maTi miRwevis RonisZiebebs da erTian

procedurul wesebs, miT umetes Tu gaaCnia regionaluri ofisebi.

prioritetebi - prioritetebis gansazRvris dros gamoiyeneba

gansxvavebuli midgomebi. mag: Serwymebis ganxilva sabazro wilis

principiT, an specifikuri seqtorebis gamorCeva, romelzec moxdeba

koncentrireba. meore midgomaa e.w. danaxarjebi-sargebelis analizi iseTi

kriteriumebiT, rogoricaa a) efeqti samomxmareblo bazarze sadac

ganxorcieldeba intervencia b) samuSaos strategiuli mniSvneloba, g)

mosaldneli Sedegis albaToba d) resursebze mosalodneli danaxarji

saerTaSoriso praqtika adasturebs, rom prioritetebis didi xniT adre

gansazRvra araefeqturia. gansakuTrebiT rTulia strategiebisa da

prioritetebis gansazRvra axali saagentoebisaTvis, romelTac isedac mravali

problema aqvT kadrebis, uflebamisliebebis, biznes garemoSi konkurenciis

kulturis ar arsebobisa da sxva saxiT. am sakiTxebze gansakuTrebul

yuradRebas amaxvilebdnen amerikeli eqspertebi saqarTvelos

antimonopoliuri samsaxurisaTvis momzadebul rCevebSi politikis

ganxorcielebisaTvis.

resursebis ganawileba aseve mniSvnelovania Semdgomi motivaciisa

da ganviTarebisaTvis. ganaTlebuli, kvalificiuri, gawvrTnili Semadgenloba.

maTi stimuli SesaZloa iyos paralelurad kvlevebisa da akademiuri

saqmianobis SeTavseba, profesiuli maRalkvalificiuri treningebi. unarebi da

treningebi proeqtis menejmentSi komunikaciasa advokatirebasa da sxva

6

Page 63: Gdri competition laws and institutions

sakiTxebSi is aucilebeli faqtorebia, romlebic ayalibeben saagentosaTvis

saWiro kadrebis upiratesobas.

4. gamowvevebi

konkurenciis saerTaSoriso qselis – ICN (aerTianebs msoflioSi arsebul

TiTqmis yvela uwyebas da saerTaSoriso organos romelic funqciobs

konkurenciis sferoSi) SefasebiT SedarebiT axali saagentoebi iseTi

gamowvebis winaSe dganan, rogoricaa:

- samarTlebrivi problemebi, rogorc kanonis dizainis da sakiTxebis

speqtris, aseve im sakanonmdeblo SezRudvebis TvalsazrisiT, rac ar

iZleva saTanado aRsrulebis SesaZleblobebs;

- arasakmarisi TanamSromloba da koordinacia xelisuflebis sxva

StoebTan;

- mwiri biujeti;

- kvalificiuri kadrebis deficiti rogorc qveyanaSi, aseve arsebobis

SemTxvevaSi maTi mozidvisa da SenarCunebis TvalsazrisiT;

sasamarTloebis moumzadebloba specifiur sakiTTxebSi, konkurenciis

arasaTanado kultura biznes wreebSi da sxva (ICN,2006)

mravali saagento cdilobs cvlilebebis Setanas kanomdeblobaSi da

koordinaciisa da urTierTobebis sakiTxebis daregulirebas SeTanxmebebisa

da memorandumebis gamoyenebiT.

UNCTAD kvlevam reformebis procesSi myofi qveynebis

saagentoebisa kidev erTxel daadastura, rom efeqtianoba moiTxovs

stabilur kadrebs. miuxedavad imisa, rom mniSvnelovan Tanamdebobeze

daniSvnis kriteriumebi winaswar gansazRvrulia, kadrebis xSir cvlas mainc

uaryofiTi efeqti aqvs nebismieri samsaxurisTvis, miT umetes axali

institutebisaTvis. arsebobs gansxvavebuli mosazrebac, rom

Camoyalibebuli samsaxurebis saqmianobis Sedegebi ar unda iyos

damokidebuli mxolod misi lideris personalur Tvisebebze.

„warmoidgineT axali instituti, axali kadrebiT da SeadareT ukve

Camoyalibebul samsaxurs Tavisi instituciuri mexsierebiT, sainformacio

resursiT, urTierTobebiT, procedurebiT, ramdenime gamocdili xeliT da sxva

upiratesobebiT. realoba ki isaa, rom damoukidebeli saagento siaxlea

6

Page 64: Gdri competition laws and institutions

mraval qveyanaSi, rac kidev ufro met problemebs qmnis legitimurobisa da

rolis dasamkvidreblad“.

zogierTi eqspertis azriT (Kovacic, 2010) konkurenciis saagentos

arsebobis pirveli 10 wlis ganmavlobaSi gansakuTrebiT aqtualuria:

- sazogadoebis ndoba da damkvidreba arsebul maregulirebel garemoSi

efeqtiani aRsrulebiT, iseve rogorc advokatirebiT, sajaroobiTa da kargi

procesiT

- kargi liderebis mozidva da SenarCuneba da gundis Camoayalibeba

- akontrolos molodinebi da moTxovnebi

- SeinarCunos/moipovos avtonomiis gadawyvetilebebis miRebaSi,

magram ara izolacia politikiyri procesebidan

-mosamarTleebis darwmuneba kanonis moqmedebis araealTan

dakavSirebiT

- administraciuli procesis adeqvaturobis uzrunvelyofa

- kavSirebis damyareba sxva institutebtan, maT Soris maregulirebel

komisiebTan, momxmarebelTa organozaciebTan, universitetebTan,

mediasTan da sxva

- biznesisa da sazogadoebis gaTviTcnobiereba konkurenciis kanonebSi.

sazogadod cnobilia, rom dapyrobisa da korufciis problemis winaSeE

dgas yvela maregulirebeli organo. Sesabamisad nebismieri regulatoris

Seqmnis, an reorganizebis procesSi gansakuTrebuli yuradReba unda

mieqces iseT sakiTxebs, rogoricaa: uflebamosilebebis

angariSvaldebulebebiT dabalanseba, interesTa konfliqtebis gamoricxva da

saqmianobis transparentulobis uzrunvelyofa. amasTan

gasaTvaliswinebelia, rom ganviTarebadi da gardamavali qveynebiisaTvis

damaxasiaTebelia, angariSvaldebulobis arsebuli meqanizmebis sisuste,

Sedegebisa da indikatorebis deficiti, parlamentis sisuste,

aratransparentuloba (iSviaTad qveyndeba gadawyvetilebebi) da sxva

problemebi. rigi garemoebebis gamo am qveynebSi ufro garTulebeulia

kanonis aRsruleba da samarTlebrivi dacva. mraval qveyanaSi jer kidev didi

araformaluri seqtoris wili, patara bazrebi da maRali barierebi,

arasaTanado simZlavreebi da politikur ekonomikuri problemebi kidev ufro

aqtualurs xdis kargi konkurenciuli kanonebis aucileblobas.

kidev ufro didi problema am qveynebisaTvis arakonkurenciuli

bazrebia. miuxedavad didi saWiroebisa axalgazrda saagentoebi dganan

6

Page 65: Gdri competition laws and institutions

seriozuli institucionaluri, politikuri adamianuri da finansuri SezRudvebis

winaSe, rac arTulebs konkurenciis Sesaxeb kanonebis iZulebiT aRsrulebas.

aseT viTarebaSi aTvlis wertili unda iyos: saerTaSoriso praqtika da

Sesabamisi:

a) konkurenciis kulturis ganviTareba

b) kanonebis, saxelmZRvaneloebisa da procedurebis ganaxleba

c) aRsrulebis meqanzmebis ganviTareba.

arc Tu iSviaTad axali saagentoebi – Seqmnilia struqturuli cvlilebebis

gamo da ar warmoadgenen organul produqts arsebul socialur,

ekonomikur da politikur garemoSi. maT ar gaaCniaT saTanado politikuri da

ekonomikuri mxardaWera, Tumca isini, arc Tu iSviaTad, dakompleqtebuli

arian unariani da arasaTanadod dafinansebuli kadrebiT. aseT viTarebaSi

ibadeba kiTxvebi:

- im sazogadoebaSi, sadac konkurenciis idea ewinaaRmdegeba

istoriul an tradiciul Rirebulebebs, ra nabijebi unda gadaidgas, rom

saagenti iyos misaRebi sazogadoebisaTvis?

- Tu kvalifikacia aRsrulebisaTvis ar aris sakmarisi rogor unda moiqces

xelisufleba dasawyisisTvis?

- im sazogadoebaSi, romlebic xasiaTdeba dominanti firmebiT (anu

monopolizebuli bazrebiT), saagento Tu efeqtianad muSaobs is

aucileblad gaiCens politikuri opozicias. ra startegiaa ukeTesi?

- instituciuri mSeneblobis roli aRsrulebis procesSi. ra iTvleba

saukeTeso praqtikad kvalifikaciis asamaRlelad?

- Ra principiT unda moxdes pirveli wlebisTvis prioritetebis formulireba

da sxva.

yovelive zemoaRniSnulisa da qarTuli realobis gaTvaliswinebiT,

migvaCnia, rom qveyanaSi unda Seiqmnas da funqciobdes saTanado

resursebiT (finansuri da sakadro) uzrunvelyofili realurad damoukidebeli

maregulirebeli organo (arsebiTi mniSvneloba ara aqvs ra erqmeva mas),

romlis funqciebic, saqmianobis ZiriTadi mimarTulebebic, aRmasrulebeli

uflebamosilebac, dizainis elementebic, proceduruli sakiTxebic da

gadawyetilebis gasaCivrebis procedurebic naTlad iqneba gansazRvruli

sakanonmdeblo aqtebiT.

6

Page 66: Gdri competition laws and institutions

sazogadod aRiarebulia, rom gansxvavebuli formulirebebis

miuxedavad maregulirebeli organoebis damoukideblobis ZiriTad

maxasiaTeblebad iTvleba organizaciuli avtonomiis iseT atributebi,

rogoricaa - qonebrivi damoukidebloba, rac aucilebelia saTanado profesiuli

unaris gamomuSavebisa da distanciebis SenarCunebisaTvis da

uzrunvelyofs gadawyvetilebebis miRebis Tavisuflebas.

arsebobs sayovelTao konsensusi maregulirebeli organoebisaTvis

oficialuri dacviTi meqanizmebis Sesaxeb, esenia:

_ maregulirebeli organosaTvis gansazRvruli uflebamosilebebis gadacema,

romelic gaaTavisuflebs mas saministroebis Carevebisagan;

_ Tanamdebobaze daniSvnis profesiuli kriteriumebis gansazRvra;

_ Tanamdebobaze daniSvnis procesSi aRmasrulebebli da sakanonmdeblo

organoebis monawileoba

_ gansazRvruli vadiT daniSvna, maTi TviTneburi gadayenebis gareSe;

_ vadebis cvalebadoba, raTa isini ar daemTxves saarCevno vadebs cikls,

xolo komisiuri organos Seqmnisas TiToeuli wevris uflebamosilebebis

cvalebadoba;

_ maregulirebeli organoebis gaTavisufleba sajaro samsaxurisaTvis

damaxasiaTebeli saxelfaso SezRudvebisagan;

_ da sxva.

es meqanizmebi ganakuTrebiT mniSvnelovania im qveynebisaTvis,

romlebsac regulirebis mwiri tradiciebi aqvT (Tumca arsebobs azri imis

Sesaxeb, rom damoukidebloba iluziaa maRalganviTarebuli sabazro

ekonomikis qveynebSic ki ,,sadac sasaxlidan erTi zaric ki yvelafers cvlis”).

aseve udavoa, rom arc erT kanons ar Seswevs unari TavisTavad Secvalos

instituciuri garemo, magram arsebobs araerTi argumenti damoukidebeli

maregulirebeli organoebis Seqmnis sasargeblod, Tundac arasaxarbielo

garemoSi.

aseTive erTsulovnebaa, rom damoukidebloba dabalansebuli unda

iyos angariSvaldebulebiT. savaldebuloa kontrolisa da wonasworobis dacvis

iseTi meqanizmebis amoqmedeba, rogoricaa:

mkacri gamWvirvalobis uzrunvelyofa gadawyvetilebaTa miRebis

procesis sajarooba da regularuli angariSgeba sazogadoebebisadmi

interesTa konfliqtis aRkveTa

6

Page 67: Gdri competition laws and institutions

organos gadawyvetilebebTan dakavSirebiT efeqturi sapelacio sis-

temis Camoyalbeba

organos biujetis guldasmiT Seswavla Semowmeba Cveulebriv

sakanonmdeblo organos mier

maregulirebeli organos Semowmeba gareSe revizorebisa da sxca

damoukidebeli sakontrolo organoebis mier

arajerovani qcevis SemTxvevaSi Tanamdebobis pirebis daTxova

samsaxuridan

migvaჩnia, rom am pirobebis dacva saqarTveloSi bevr rames

gaaumjobesebda da ara mxolod konkurenciis sferoSi.

konkurenciis politika, miznad isaxavs bazris monawileTa Soris

jansaRi konkurenciis ganviTarebis xelSewyoba/waxalisebas da dacvas,

agreTve saxelmwifo politikis sxva sferoebSi konkurenciuli garemos

uzrunvelmyofi (ganviaTarebis xelSemwyobi) procesebis mxardaWeras.

konkurenciis politikis warmateba damokidebulia im socialur ekonomikur da

politikur garemoze, romelSic konkurenciis saagentoebs uwevT arseboba.

zogierT qveynebsa da regionebSi biznesis warmomadgenlebi da

mTavroba aRiarebs konkurenciis rols, miznebs da pativs scems

institutebs. sxva SemTxvevbSi biznes garemo da mTavroba jer kidev

adaptaciis procesSia. calke SemTxvevaa, e.w Barefoot, anu naklebad

sasurveli konkurenciis ofisebi, romlebic ibrZvian aRiarebisa da

damkvidrebisaTvis (saqarTvelo am mxrivac gamonaklisia: garkveul wlebSi

nacvlad damkvidrebisa, sagento agrZelebda fasadur arsebobas).

winamdebare mimoxilva miznad isaxavs ara mxolod sazogadoebis

informirebas msoflios sxvadasxva qveynebSi arsebuli konkurenciis

kanonebisa da Sesabamisi aRmasrulebeli institutebis Sesaxeb, aramed,

sxva qveynebis gamocdilebis gaTvaliswinebiT optimaluri modelis

gansazRvras saqarTvelosTvis.

6

Page 68: Gdri competition laws and institutions

dominirebis qveda zRvari 40% Tumca sxva faqtorebic gaiTvalisiwineba

gamoyenebuli literatura

Antitrust Law and Economics in a nutshell (1994), Flourth edition.West Publishing Co.

Averitt Neill, RobertLande ‘Consumer sovereignty: A United Theory of Antitrust and Consumer Protection Law’ Antitrust Law Journal, Volume 65, Number 3, spring 1997

Boner Roger and James Langenfeld, Liberal Trade and Antitrust in Developing Nations, Reg., Spring (1992)

Codek P. E., A Chicago-School Approach to Antitrust for Developing Economies, Antitrust Bulletin, 261 (1998)

Codek P. E., One U.S. Export Eastern Europe Does Not Need, Regulation 20 (1992)

Clark J, “Restraints by Regional and Local Governments on Competition: Lessons from Transition Countries,” Brooklyn Journal of International Law 25 (1999).

Maria Coppola Tineo and Russell Pittman, Abuse of Dominance Enforcement under latin american Competition laws, 2006

Competition law in the developing world: A fish out of water? www.oecd.org

Competition Law of Ukraine, legal acts, Kiev, 2002

Council Regulation (EC) No 139/2004 of 20 January 2004 on the control of concentrations between undertakings (the EC Merger Regulation) Official Journal L 24, 29.01.2004, p. 1-22

Commission Regulation (EC) No.802/2004 implementing Council Regulation (EC) No. 139/2004 (The "Implementing Regulation") and its annexes (Form CO, Short Form CO and Form RS)

Commission Consolidated Jurisdictional Notice under Council Regulation (EC) No 139/2004 on the control of concentrations between undertakings. The jurisdictional notice can be found on the Competition DG’s website at http://ec.europa.eu/comm/competition/mergers/legislation/draft_jn.html

6

Page 69: Gdri competition laws and institutions

Commission Consolidated Jurisdictional Notice under Council regulation (EC) No

139/2004 on the control of concentrations between undertakings [Official Journal C 95

16.04.2008].

Council Regulation (EC) No 1/2003 of 16 December 2002 on the implementation of the rules on competition laid down in Articles 81 and 82 of the TreatyOfficial Journal L 1, 04.01.2003, p.1-25

Cooperation between the competition authorities in the EU: new challenges for central and eastern European Countries” 2004 Law in Transition. EBRD

Conclusions of the Copenhagen European Council, 1993

Cooperation between the competition authorities in the EU: new challenges for central and eastern european countries. By Philip Lowe Director General for Competition in cooperation with Patrick Lindberg and Dorothe Dalheimer, Directorate General for Competition, European Commission. law in Transition 2004 pp. 55-59

Foundation of an effective competition agency. Note by the INCTAD secretariat, 2011

ICN(2003) Building credible competition authorities in developing and transition economies. Presented at ICN second annual conference in Mexico

ICN (2006), Lessons to be learnt from the experiences of yung competition agenciesPIWG, subgroup 2. Available at: http://www.internationalcompetitionnetwork.org

Kovacic WE (2005) Using evaluation to improve the performance of competition policy authorities. In Evaluation of the actions and Rsources of the competition authorities DAF/COMP (2005)30. Available at http//:www.oecd.org/dataoecd/7/15/

Kovacic WE (2010). The first decade:challenges facing new competition agencies. Available at http://www.ftc.gov/speeches

Kovacic WE (2007) Lucky Trip? Perspectives from a Foreign Advisor on Competition Policy, Development and tEchnical Assistance. European Competition Journal, December 2007, pp317-328

Kovacic W. and Ben Slay, “Perilous Beginnings: The Establishment of Antimonopoly and Consumer Protection Programs in the Republic of Georgia,” Antitrust Bulletin (1998), 15-43.

Lee (2004), Model Competition Laws: The World Bank-OECD and UNCTADApproaches Compared

Lapachi k. "Policy Paper in Competition Policy - Summary of EU Acquiz in the Field of

Competition " – GEPLAC research paper, 2009 http://www.geplac.ge/eng/Reports.php

Lapachi K. “Competition policy and enforcement of antimonopoly legislation in Georgia: the level of approximation with the EU competition provisions and the necessity of further harmonization” – GEPLAC research paper, 2008, http://www.geplac.ge/eng/Reports.php

6

Page 70: Gdri competition laws and institutions

Lapachi K.“Georgia - Profile: “Competition Regimes in the World – A Civil Society Report”, Published by CUTS International, India, 2005, pp.375-379;

Lapachi K., ,,An examination of the present competition law of Georgia using Pittman’s criteria” , The Antitrust Bulletin, - The Journal of American and Foreign Antitrust and Trade Regulation, USA, Federal Legal Publications, Inc.,Vol. XLVII, Number 1, Spring 2002, pp187 – 215;

Lapachi K., ,,Anti-monopoly Regulation in Transition Country: The Example of Georgia ”, European Competition Law Review, Volume 22, Issue 9 (September 2001, London, ,,Sweet & Maxwell”), pp. 374 –382;

lafaCi q. ,,monopolisturi qcevis kontrolis meqanizmebis srulyofis sakiTxebisaTvis”, qarTuli samarTlis mimoxilva (TACIS, GEPLAC), meore kvartali, 2001. gv. 55-65;

lafaCi q. ,,debatebi antimonopoliuri organos damoukideblobis Sesaxeb”, 2003

lafaCi q., ,,neba miboZeT, ar dageTanxmoT”, ,,saq. respublika”, 2004,

19 agvisto

Model Law on Competition (2010). United Nations, Geneva.

Notice on cooperation within the European Competition Network, http://europa.eu.int/comm/competition/antitrust/legislation

OECD (2007) Guidelines to Business on Monopolization and Abuse of Dominance

OECD(2007) Competition Assesment Toolkit

Russell Pittman (2004), Abuse of Dominance Provisions in Central and East European Competition Laws: Have Fears of Over Enforcement Been Born Out? World Comp.245 (2004)

Russell Pittman, “Some Critical Provisions in the Antimonopoly Laws of Central and Eastern Europe,” The International Lawyer 26 (1992), 485-503;

Pittman Russell, “Merger Law in Central and Eastern Europe,” The American University Journal of International Law and Policy 7 (1992), 649-666;

Pittman Russell, “Competition Law in Central and Eastern Europe: Five Years Later,” Antitrust Bulletin 43 (1998), 179-228.

7

Page 71: Gdri competition laws and institutions

Progress of approximation of Georgian Legislation with EU Acquiz in the Area Covered by Art. 43 of PCA (as of December 2009), http://www.geplac.ge/newfiles/Food_Safety_Strategy.pdf

Peer Review of Competition Law and Policy: Armenia Presentation by: Mr. William E. Kovacic, consultant for UNCTAD, and Mr. David Lewis, consultant for UNCTAD. Materials of the Sixth United Nations Conference to Review All Aspects of the Set of Multilaterally Agreed Equitable Principles and Rules for the Control of Restrictive Business Practices, Geneva, 8–12 November 2010,

Rossi, J.(2004), Competition law enforcement mechanisms. Law in transition2004. Available at: www. ebrd.org/law

Second Generation of Regulatosy reforms By Scot Jacobs (IMF conference in 1999, Washington DC)

Small Economies and Competition Policy – A Fair Deal?, Summary of presentations and discussions/conference materials, October 2007, Luxemburg Chamber of Commerce, www.smaleconomies.org

The Set of Multilaterally Agreed Equitable Principles and Rules for theControl of Restrictive Business Practices, United Nations, 1980.

The Comprehensive Strategy in Competition Policy http://www.geplac.ge/newfiles/Comprehensive%20Strategy%20in%20Competition%20Policy.pdf

The role of competition policy in promoting economic development: The appropriate designand effectiveness of competition law and policy. Note by the UNCTAD secretariatTD/RBP/CONF.7/3

Treaty establishing the European Community (Consolidated version)

Treaty of functioning of European Union

The United nations Set of Principles and Rules on Competition, Geneva, 2000

Alexander Tushuri and Tato Urjumelashvili, “Law of Georgia ‘On Monopolistic Activity and Competition’ -- An Overview,” Georgian European Legal Review (III, 2000). UNCTAD guidebook on competition systems, available at http://www.unctad.org/en/docsUNCTAD Peer Reviews on competition policy. Available at http://www.unctad.org/templates

UNCTAD (2007) Criteria for evaluating the effectiveness of competition authorities TD/B/COM.2?CLP/69

Maria Vizgliasindi, Laura Cempbel (2004), The EBRD: promoting transition through competition, Law in Transition . Available at www.ebrd.com/law

World Bank (2002). World Development Report 2002. World Bank, Washington, D.C.

7

Page 72: Gdri competition laws and institutions

World Bank and OECD (1999). A Framework for the Design and Implementationof Competition Law and Policy. World Bank and OECD, Washington, D.C.

World Competition Regimes. India. CUTS International, 2006

Yachiestova N., “Competition Policy in Countries in Transition -- Legal Bases and Practical Experience,” United Nations, New York and Geneva (2000), Advance Copy, UNCTAD/ITCD/CPL/Misc.16.

Yacheistova N., International Competition: Law, Regulation and Cooperation, UNCTAD. New-York and Geneva, 2001

danarTebi

danarTi 1. konkurenciis kanonebi da aRmasrulebeli institutebi danarTi 2 konkurenciisa da momxmarebelTa dacvis organoebi danarTi 3 kanonmdeblobis miznebi gamokiTxuli qveynebis mixedviTdanarTi 4-5 mniSvnelovani sabazro Zalauflebis Sefasebis ZiriTadi kriteriumebi(SerCeva moxda mxolod SeTavazebuli kriteriumebidan, Tumca sxva kriteriumebsac iyeneben)danarTi 6 konkurenciis saagentoebis msaxasiTeblebi SerCeuli qveynebis mixedviTdanarTi 7 dominirebis prezumpcia da usafrTxoebis zRvruli normebi (“safe harbours”)

7

Page 73: Gdri competition laws and institutions

konkurenciis kanonebi da aRmasrulebeli institutebi

danarTi 1

qveyana

K

kanonis saxelwodeba aRmasrulebeli instituti

1 albaneTi konkurenciis Sesaxeb, 1995 konkurenciis organo

2 avstralia 1974, 2009 kanoni savaWro praqtikis Sesaxeb konkurenciisa da momxmarebelTa

komisia

3 avstria 1988, 2002, 2005 Kkartel აქტ konkurenciis federaluri organo

4 alJiri ekonomikuri konkurenciis dacvis Sesaxeb (1995, 2003) konkurenciis sabWo

5 argentina konkurenciis Sesaxeb 1980, 1999, 2001 konkurenciis dacvis erovnuli komisia

6 azerbaijani antimonopoliuri regulirebis Sesaxeb (1993) saxelmwifo antimonopoliuri komiteti

7 axali zelandia komerciis Sesaxeb (1986, 2008)

8 aSS antitrastuli kanonmdebloba

Sermanis aqti- 1890, kleitonis aqti 1914,

federaluri vaWrobis komisiis SEsaxeb 1914,

hart-skot-rodinos aqti da 1996

DOJ- iusticiis departamenti

FTC –federaluri vaWrobis komisia

9 bolivia 2006 wlis monacemiT jer kidev saproeqto stadiaze

11 brazilia 1994,2002 F

federaluri kanoni konkurenciis dacvis sistemis Sesaxeb

(1994, 2002)

ekonomikuri uSiSroebis

administraciuli sabWo (

iusticiis saministros ekonomikuri

samarTlis samdivno

ekonomikuri monitoringis samdivno

(SEAE)

12 benini 1994 wlis kanoni, 2001 wlis cvlilebebiT, garda amisa

gamoiyeneba UEMOA gaerTianebis kanonmdbeloba

dasaqmebis mrewvelobisa da

vaWrobis saministro (konkurenciisa

da vaWrobis sammarTvelo)

13 bocvana 2010

manamde “kompaniebis Sesaxeb” da “vaWrobis

Sesaxeb” sakanonmdeblo aqtebiT regulirdeboda

konkurenciis organo

7

Page 74: Gdri competition laws and institutions

calkeuli aspeqtebi

14 bosnia hercegovina konkurenciis sabWo

15 belorusia antimonopoliuri komiteti?

16 burkina faso burkina fasoSi konkurenciis regulirebis Sesaxeb (1994,

2002), garda amisa gamoiyeneba UEMOA gaerTianebis

kanonmdbeloba

konkurenciisa da moxmarebis

erovnuli komisia

17 ბelgia Eekonomikuri konkurenciis dacvis Sesaxeb (1991,

1999, 2002,2006)

konkurenciis sabWo

18 bulgareTi kanoni Kkonkurenciis dacvis Sesaxeb 1991, 1998,

2008

konkurenciis komisia

19 barbadosi Tavisufali konkurenciis Sesaxeb 2003

20 gaerTianebuli samefo keTilsindisieri vaWrobis Sesaxeb 1973, konkurenciis

Sesaxeb 1980, konkurenciis Sesaxeb 1989,

sawarmoTa Sesaxeb 2002

keTilsindisieri vaWrobis ofisi

konkurenciis komisia

21 Ggermania konkurenciis SezRudvis sawinaaRmdego aqti (1957,

1998, 2005)

federaluri kartel ofisi

22 grenlandia konkurenciis komisia

23 Ggambia gaerTianebis kanonmdbeloba konkurenciis damoukidebeli komisia

24 Ggana 2010 wels momzadebis statiaze iyo

25 Ggaboni gamoiyeneba UEMOA gaerTianebis kanonmdbeloba

26 gvatemala saproeqto stadia

27 dania konkurenciis kanoni (aqti) 1997, 2007 konkurenciis uwyeba

28 dominikebis resp. 2008

29 ეvrokaვSiri kevrogaerTianebis sadamfuZneblo xelSekrulebis

konkurenciis wesebi xelSekrulebiTdan

(EU Competition Acquiz) 1957, 2009)

generaluri direqtorati konkurenciis

sakiTxebze

30 estoneTi konkurenciis kanoni (aqti) konkurenciis sabWo?

31 espaneTi konkurenciis dacvis Sesaxeb (1989, 2007) konkurenciis komisia

32 egvipte monopoliebis Tavidan acilebisa da konkurenciis

Sesaxeb 1978, 2005

konkurenciis organo

33 el-salvadori konkurenciis dacvis

superintendance

(samdivno)

34 eTiopia komerciis kodeqsi 1960 weli, savaWro praqtikis

Sesaxeb, 2002 weli

35 ekvadori organuli kanoni konkurenciis Sesaxeb, proeqti, 2004

7

Page 75: Gdri competition laws and institutions

36 venesuela 1992 Tavisufali konkurenciis mxardaWerisa da dacvis

Sesaxeb

tavisufali konkurenciis dacvisa da

mxardaWeris organo /

37 vietnami konkurenciis kanoni 2004 konkurenciis administrirebis

departamenti

38 zambia konkurenciisa da Tavisufali vaWrobis aqti 1994 konkurenciis komisia

39 zimbabve konkurenciis aqti 1996, 2001 konkurenciis komisia

40 თurqeTi konkurenciis dacvis Sesaxeb aqti (1994, 2005, 2009) konkurenciis organo

41 indonezia 1999 kanoni monopoliuri praqtikis akrZalvisa da

arakeTilsindisieri biznessis Sesaxeb

biznes konkurenciis

zedamxedvelobis

42 indoeTi monopoliebisa da SemzRudavi savaWro praqtikis

Sesaxeb, 1969, 2002 konkurenciis aqti (2002),

konkurenciis komisia

43 islandia konkurenciis Sesaxeb, 1993

44 irlandia konkurenciis Sesaxeb (1991, 2002, 2006),

Serwymebisa da STanTqmebis kontrolis Sesaxeb

(1978 dan 1996 mde)

konkurenciis organo

45 israeli vaWrobis SezRudvebis Sesaxeb (1988) antitrastuli organo

46 italia bazrebisa da konkurenciis dacvis wesebi (1990, 2005,

2006)

konkurenciis organo

47 iordania konkurenciis Sesaxeb, 2002, 2004 konkurenciis dacvis ofisi

ekonomikisa da vaWrobis

saministros SemadgenlobaSi

48 iamaika keTilsindisieri konkurenciis aqti 1993 federaluri vaWrobis komisia

49 iaponia kerZo monopolizaciis akrZalvisa da keTilsindisieri

vaWrobis mxardaWeris aqti )igive antimonopoliuri aqti

1947,2009

keTilsindisieri vaWrobis komisia

50 kot divuari konkurenciis Sesaxeb 1978,1991,1997 konkurenciis komisia

51 kenia kanoni vaWrobis kontrolis, monopoliebisa da

SemzRudavi biznes praqtikis Sesaxeb

Mkonkurenciis organo

52 kviprosi konkurenciis dacvis Sesaxeb 1989 konkurenciis dacvis komisia

53 kolumbia konkurenciis mxardaWerisa das SemzRudavi

komerciuli praqtikis Sesaxeb 1992, 2009

vaWrobisa da konkurenciis umaRlesi

sazedcamxedvelo organo

54 kosta rika konkurenciis mxardaWerisa da momxmarebelTa

efeqtiani dacvis Sesaxeb (1992, 1994)

konkurenciis mxardaweris komisia

55 kenia SemzRudavi savaWro praqtikis, monopoliebisa da

vaWrobis kontrolis Sesaxeb (aqti)

monopoliebisa da fasebis komisia

56 koreis resp. monopoliebis regulirebisa da keTilsindisieri vaWrobis

Sesaxeb (1980, 2007)

7

Page 76: Gdri competition laws and institutions

57 lesoto 2010 saproeqto stadia

58 luqsemburgi SemzRudavi komerciuli praqtikis regulirebis Sesaxeb

(1970, 2004, 2008)

konkurenciis sabWo

59 litva konkurenciis Sesaxeb (1999) konkurenciis sabWo

60 latvia 1997 konkurenciis Sesaxeb,,,,, 2002,2009. konkurenciis sabWo

61 lixtenSteini erovnuli ekonomikis ofisi

62 laosi Ddekreti savaWro konkurenciis Sesaxeb komerciis saministro

63 makedonia Kkonkurenciis SezRudvebis akrZalvis Sesaxeb, 1991 konkurenciis dacvis komisia

64 malaizia saproeqti statia

65 malta konkurenciis regulirebisa da keTilsindisieri vaWrobis

uzrunvelyofis Sesaxeb 1995, 2007

momxmarebelTa da konkurenciis

dacvis ganyofileba

konkurentunarianobisa da

komunikaciebis saministro

66 Mmalavi 1998 konkurenciisa da Tavisufali vaWrobis Sesaxeb konkurenciisa da keTilsindisieri

vaWrobis komisia

67 Mmali 1998 komerciis erovnuli direqtorati

68 Mmavrikia 1980 keTilsindisieri vaWrobis aqti, 2007 keTilsindisieri vaWrobis komisia

konkurenciis tribunali

69 Mmaroko 1999 konkurenciis komisia

saapelacio tribunali

70 meqsika federaluri kanoni ekonomikuri 1993konkurenciis

Sesaxeb

konkurenciis federaluri komisia

71 monRoleTi arakeTilsindisieri konkurenciis akrZalvis Sesaxeb 1993,

2002

araketilsindisieri konkurenciis

maregulirebeli organo

72 moldova 1992.2000 monopoliuri saqmianobis SezRudvisa da

konkurenciis ganviTarebis Sesaxeb

konkurenciis dacvis erovnuli

saagento

73 moa 1994,2002

montenegro konkurenciis dacvis administracia

74 niderlandebi konkurenciis Sesaxeb (1997, 2009) konkurenciis uwyeba

75 nikaragua konkurenciis mxardaWeris Sesaxeb (2006)

76 norvegia konkurenciis kanoni (2004, 2008) konkurenciis organo

77 namibia 2003 konkurenciis aqti (manamdec iyo calkeuli

maregulirebeli normebis saxiT)

mrewvelobisa da vaWrobis

saministro

78 pakistani monopoliebisa da SemzRudavi savaWro pratqikis

Sesaxeb 1970,2007,2010

konkurenciis komisia

79 panama konkurenciis dacvis Sesaxeb (1996, 2008) konkurenciisa da momxmarebelTa

dacvis uwyeba

7

Page 77: Gdri competition laws and institutions

80 paragvai saproeqto stadia

81 papua axali gvinea momxmareblisa da konkurenciis Sesaxeb, 2002 momxmarebelTa da konkurenciis

dacvis damoukidebeli komisia

82 peru dekreti Tavisufal konkurenciaze moqmedi

SemzRudavi praqtikis kontrolisa da monopoliebis

winaaRmdeg (1990)

konkurenciis komisia

83 poloneTi konkurenciisa da momxmarebelTa dacvis Sesaxeb

(2000, 2007)

konkurenciisa da momxmarebelTa

dacvis ofisi

84 portugalia 2003 wlis 11 ivnisisa da 18 ianvris kanonebi, 2008 konkurenciis uwyeba

85 ruseTi sasaqonlo bazrebze konkurenciisa da monopoliuri

saqmianobis SezRudvis Sesaxeb

federaluri antimonopoliuri

samsaxuri

86 rumineTi Kkonkurenciis Sesaxeb 1996,2003 konkurenciis sabWo

konkurenciis ofisi

87 სafrangeთi Dfasebis liberalizaciisa da konkurenciis Sesaxeb (1977,

1986, 2008)

konkurenciis sabWo

konkurenciisa da momxmarebelTa

dacvis saqmeTa da TaRliTObis

kontrolis generaluri direqcia

88 saberZneTi monopoliebisa da oligopoliebis kontrolisa da Tavisufali

konkurenciis dacvis Sesaxeb (1977, 1995, 2000)

89 salvadori Tavisufali konkurenciis Sesaxeb 2006, 2007

90 samxreT korea- keTilsindisieri vaWrobis komisia

serbia da montenegro 1996 federaluri antimonopoliuri kanoni serbiaSi: konkurenciis dacvis

komisia

montenegroSi: konurenciis dacvis

administracia

seiSeli Tavisufali konkurenciis komisia

siria konkurenciis komisia

91 singapuri konkurenciis aqti (Tavi 50b), 2006 kanoni konkurenciis komisia

92 slovakeTi ekonomikuri konkurenciis dacvis Sesaxeb (2001),

jgufuri gamonaklisebis Sesaxeb konkurenciis

SemzRudavi SeTanxmebebis akrZalvebidan

gamonaklisebis Sesaxeb (2001, 2002, 2009)

antimonopoliuri ofisi

93 somxeTi Eekonomikuri konkurenciis dacvis Sesaxeb (2000)

94 saqarTvelo 1992-saxelmwifo sabWos dekreti Caanacvla

1996 wlis kanonma “monopoliuri saqmianobisa da

konkurenciis Sesaxeb”, romelic gauqmda 2005 wels

Tavisufali vaWrobisa da

konkurenciis saagento

7

Page 78: Gdri competition laws and institutions

da miRebul iqna “Tavisufali vaWrobisa da konkurenciis

Sesaxeb”

2012 weli - kanoni konkurenciis Sesaxeb –saproeqto

stadia

95 slovenia 1991, 1999,2004 konkurenciis SezRudvebis Tavidan

acilebis Sesaxeb

konkurenciis dacvis ofisi

96 samxreT afrika konkurenciis kanoni (1955, 1979, 1998, 2000) konkurenciis komisia

97 სvezilendi 2008 konkurenciis komisia

98 სenegali 1965, 1994, fasebis konkurenciisa da ekonomikuri

davebis Sesaxeb

gamoiyeneba UEMOA gaerTianebis kanonmdebloba

konkurenciis erovnuli komisia

siera leone antikonkurenciuli praqtikis aRsakveTad gamoiyeneba

kotonis SeTanxmebis 45-e muxli.

99 trinidadi da tobago keTilsindisieri vaWrobis Sesaxeb (2006) konkurenciisa da vaWrobis komisia

10

0

taivani 1991 Tavisufali vaWrobis Sesaxeb Tavisufali vaWrobis komisia

10

1

tailandi Ffasebis kontrolisa da antimonopoliuri regulirebis

Sesaxeb, 1979

konkurenciis komisia komerciis

saministroSi

10

2

ტogo saproeqto stadia

10

3

tunisi 1991 (1999,2000,2002

)konkurenciis kanoni

konkurenciis sabwo

vaWrobis generaluri direqtorati

10

4

tanzania 1994, 2002 Tavisufali vaWrobis aqti keTilsindisieri konkurenciis komisia

10

5

tajikeTi monopoliuri saqmianobisa da konkurenciis

ganviTarebis Sesaxeb (1993, 2005)

antimonopoliuri politikis

departamenti – ekonomikis

ganviTarebisa da vaWrobis

saministroSi

10

6

Uukraina 1991, 1996, 2001 monopoliuri saqmianobis

SezRudvisa da arakeTilsindisieri konkurenciis

prevenciis Sesaxeb

saxelmwifo antimonopoliuri komiteti

10

7

ungreTi arakeTilsindisieri da SemzRudavi sabazro praqtikis

akrZalvis Sesaxeb (20021990, 1996, 2010)

konkurenciis

uwyeba/saagento/organo Tu

ekonomikuri konkurenciis ofisi

10

8

uzbekeTi 1992, 1996 antimonopoliuri kanoni demonopolizaciis, konkurenciisa da

mewarmeobis mxardaWeris

saxelmwifo komiteti

7

Page 79: Gdri competition laws and institutions

10

9

filipinebi konstituciia 1987,

sajaromo kodeqsis (1930) muxli 186 aRwers dasjad

antikonkurenciul qmdebebs, xolosaproeqti statia

mniSvnelovani sakanonmdeblo aqtebia: respublikis

aqti 3247 monopoliebisa da vaWrobis SemzRudavi

gaerTianebebis Sesaxeb; fasebis aqti, intelqtualuri

sakuTrebis Sesaxeb da sxva aqtebi.

vaWrobis regulirebisa da

momxmarebelTa dacvis biuro

(vaWrobisa da mrewvelobis

saministroSi)

11

0

fineTi konkurenciis SezRudvis Sesaxeb (1992, 2009) konkurenciis organo

11

1

fiji komerciis Sesaxeb 1998 konkurenciis komisia

11

2

yirgizeTi konkurenciis Sesaxeb antimonopoliuri politikis saxelmwifo

departamenti

11

3

yazaxeTi- 1998 arakeTilsindisieri konkurenciis Sesaxeb konkurenciis dacvis komiteti

11

4

Sri lanka Tavisufali vaWrobis komisiiis Sesaxeb 2003 momxmarebelTa sakiTxebis ofisi

11

5

SvedeTi konkurenciis aqti 1993, 2008 konkurenciis uwyeba

11

6

Sveicaria federaluro kanoni kartelebisa da konkurenciis sxva

SezRudvebis Sesaxeb (1985, 1995, 2004)

konkurenciis komisia

SeniSvna: 1999 wlis ianvarSi

Seiqmna biuro, romelic

uflebamosilia keTilsindisieri

savaWro pratqikis sakiTxebze.

11

7

CexeTi komerciuli konkurenciis dacvis aqti 1991, 2009 konkurenciis dacvis ofisi

11

8

Cile antimonopoliuri kanoni 1973, 1980, 2005 konkurenciis komisia

11

9

CineTi antimonopoliuri kanoni (1993, 2008)

12

0

centraluri afrikis

respublika

gamoiyeneba UEMOA gaerTianebis kanonmdbeloba

12

1

hondurasi 2006 konkurenciis dacvisa da

mxardaWeris komisia

xorvatia konkurenciis saagento

COMESA Sesabamisi xelSekruleba KaRmosavleT da samxreT afrikis

qveynebis saerto bazris

7

Page 80: Gdri competition laws and institutions

konkurenciis komisia

UEMOA Sesabamisi xelSekruleba

CARICOM Sesabamisi xelSekruleba karibis qveynebis gaerTianebis

konkurenciis komisia

MERCOSUR Sesabamisi xelSekruleba

wyaroebi: ICN, UNCTAD da CUTS-CIER masalebiModal law on competition(2010). Chapter I, Anex I - Names of Competition Laws (www.unctad.org) Annex 1. Evolution of competition law in the world. Competition Regimes in the world – A civil Society Report xxviii (2006). India. (www.cuts.org) UNCTAD handbook on competition legislation, annex I, pp 79-81.da Sesabamisi saagentoebis vebgverdebi

SeniSvna: msoflios konkurenciul angariSSi (2006) ganxilulia kidev ramdnime qveyana, maT Soris: senegali – 1994 wlis kanoni fasebis, konkurenciisa da ekonomikuri davebis Sesaxeb, islandiis konkurenciis aqti( 1993), albaneTis konkurenciis Sesaxeb kanoni (1995) serbia da montenegro federaluri antimonopoliuri kanoni, makedoniis kanoni konkurenciis SezRudvis Sesaxeb (1999), barbudas arakeTilsindisieri konkurenciisagan dacvis bili (2001) , iordaniis konkurenciis kanoni (2002), papua axali gvineas billi damoukidebeli momxmareblisa da konkurenciis Sesaxeb (2002), namibiis konkurenciis aqti (2003), barbadosis keTilsindisieri konkurenciis aqti (2003), elsalvadoris kanoni Tavisufali konkurenciis Sesaxeb (2004), egviptis konkurenciisa da monopoliebis prevenciis Sesaxeb kanoni (2005), angola - kotonis SeTanxmebis 45-e muxli (bili sabazro konkurenciisa da mzadebis Sesaxeb), benini, sadac konkurencia regulirdeba aRmosavleT afrikis ekonomikuri da monetaruli kavSiris regulaciebiT (WAEMU)danarTSi miTiTebulia dRes moqmedi kanonebi kanonebis miRebisa da maTSi cvlilebebis TariRebi. amasTan gasaTvalsiwnebelia, rom rig qveynebs gacilebiT adrec hqondaT garkveuli maregulirebeli aqtebi konkurenciis sferoSi. MmagaliTad: axali zelandiis pirveli aqti monopoliebis prevenciis Sesaxeb 1908 wliT TariRdeba, norvegiis fasebis regulirebis aqti, romelic Seicavs konkurenciis debulebebsac – 1920 welsaa miRebuli, argentinis pirveli sakanonmdbelo aqti 1923 wliT, xolo estoneTis pirveli kanoni konkurenciis Sesaxeb (“arakeTilsindisieri konkurenciis winaaRmdeg”) 1931 wliT TariRdeba, iseve rogorc –CexeTis kanoni kartelebisa da kerZo monopoliebis winaaRmdeg da daniis kanoni fasebis SeTanxmebis Sesaxeb. cnobilia, rom 1980 wlamde mxolod 30 qveyanas hqonda konkurenciis Sesaxeb sakanonmdeblo aqtebi, 2000 wels es ricxvi ukve 84-s aRwevda, dReisaTvis - 120 –s aRemateba. .

დანართი 2

Competition & Consumer Protection Authorities Worldwide

The following jurisdictions have antitrust or consumer protection laws. Follow the selected link to the consumer protection or competition agency’s web site.

8

Page 81: Gdri competition laws and institutions

Country Competition Agency Consumer Protection Agency

Albania Competition Authority Consumer Protection Commission

Algeria Competition Council  

Andean Commu-nity

General Secretariat

Argentina National Commission for the Defense of Competition

Undersecretary of Consumer Defense

Armenia State Commission for the Pro-tection of Economic Competi-

tion

 

Australia Australian Competition and Consumer Commission (ACCC)

Austria Federal Competition Authority (BWB)

Federal Ministry for Social and Consumer Protection

Azerbaijan State Service for Antimonopoly Policy and Consumer Rights' Protection

Barbados Fair Trading Commission

Belarus The Antimonopoly Committee of the Republic of Belarus

 

Belgium Belgian Competition Authority Privacy Protection Commission DG Enforcement and Mediation

Benin Ministry of Trade, Industry, and Employment Promotion; Man-agement of Competition and

Internal Trade

 

Bosnia & Herze-govina

Council of Competition Council for Protection of Con-sumers

Botswana Competition Authority Consumer Protection Unit, De-partment of Trade and Con-

sumer Protection

Brazil Administrative Council for Eco-nomic Defense (CADE)

Office of Consumer Protection and Defense, Ministry of Justice

Secretariat for Economic Law Enforcement (SDE)

Secretariat for Economic Moni-toring (SEAE)

Bulgaria Commission on Protection of Competition (CPC)

8

Page 82: Gdri competition laws and institutions

  Commission for Trade and Con-sumer Protection

Burkina Faso National Commission of Com-petition and Consumption

 

Cameroon National Competition Commis-sion

 

Canada Competition Bureau Canada

Competition Tribunal

  Office of Consumer Affairs

  Consumer Measures Committee

Caribbean Com-munity

CARICOM Competition Commission

 

Chile National Economic Prosecutor National Consumer Service (SERNAC)

Tribunal for the Defense of Free Competition

 

China State Administration for Industry and Commerce (SAIC)

Anti Monopoly Bureau, Ministry of Commerce

 

National Development and Re-form Commission (NDRC)

 

Colombia Superintendence of Industry and Commerce

Common Market for Eastern and Southern Africa (COMESA)

Competition Commission  

Costa Rica Commission for the Promotion of Competition

Directorate of Consumer Support

Côte d’Ivoire Competition Commission  

Croatia Croatian Competition Agency Consumer Protection Depart-ment, Ministry of Economy,

Labour and Entrepreneurship

Cyprus Commission for the Protection of Competition

Commission for Personnel Data Protection

Czech Republic Office for the Protection of Competition

Ministry of Industry and Trade

8

Page 83: Gdri competition laws and institutions

Denmark Danish Competition and Con-sumer Authority

Danish Consumer Ombudsman

Dominican Re-public

Procompetencia Pro-Consumidor

Egypt Egyptian Competition Authority Egyptian Consumer Protection Agency

El Salvador Superintendence of Competition

Defensoría del Consumidor

Estonia Competition Authority Consumer Protection Board

European Union Competition Directorate (DG-COMP)

Health and Consumer Direc-torate (DG-SANCO)

European Free Trade Area

EFTA Surveillance Authority  

Faroe Island Faroese Competition Authority  

Fiji Commerce Commission  

Finland Finnish Competition Authority Consumer Agency and Ombudsman

France Competition Authority  

Directorate-General of Competition, Consumption and the Re-pression of Fraud

Gambia Competition Commission Standards and Consumer Pro-tection Board, Ministry of Trade,

Industry, Regional Integration and Employment

Georgia State Antimonopoly Service  

Germany Federal Cartel Office German Ministry for Consumer Protection, Food and Agricul-

ture

Greece Hellenic Competition Commission

General Secretariat of Con-sumer Affairs

Greenland Greenland Competition Authority

 

Guyana Competition and Consumer Affairs Commission (CCAC)

Honduras Commission for the Defense and Promotion of Competition

Honduras Consumer Protection Agency

Hungary Hungarian Competition Authority

Hungarian Authority for Con-sumer Protection

8

Page 84: Gdri competition laws and institutions

Iceland Competition Authority The Consumer Agency

India Competition Commission of India

Department of Consumer Affairs

Indonesia Commission for the Supervi-sion of Business Competition

(KPPU)

National Consumer Protection Agency (NCPA)

Ireland Competition Authority National Consumer Agency

Israel Israel Antitrust Authority (IAA) Director of Consumer Protection

Italy Italian Antitrust Authority

 Ministry for Economic Develop-ment, Directorate-General for

Market Harmonization and Con-sumer Protection (DGAMTC)

Jamaica Fair Trading Commission

  Consumer Affairs Comission

Japan Japan Fair Trade Commission

  Cabinet Office, Quality-of-Life Policy Bureau

Jersey Channel Islands Competition and Regulatory Authority

 

Jordan Competition Directorate at the Ministry of Industry and Trade

 

Kazakhstan Agency for the Protection of Competition

 

Kenya Competition Authority of Kenya  

Kosovo Kosovo Competition Commission

 

Kyrgyz Republic State Commission for Anti-monopoly Policy

 

Laos Ministry of Commerce  

Latvia Competition Council Consumer Rights Protection Centre

Liechtenstein Office for National Economy (AVW)

 

Lithuania Competition Council State Consumer Rights Protec-

8

Page 85: Gdri competition laws and institutions

tion   Authority

Luxembourg Competition Council

Competition Inspection  

Macedonia Commission for Protection of Competition

 

Malawi Competition and Fair Trading Commission

 

Mali National Directorate for Com-merce and Competition

(DNCC)

 

Malaysia Malaysia Competition Commission

Ministry of Domestic Trade and Consumer Affairs

Malta Competition and Consumer Affairs Authority

Mauritius Competition Commission of Mauritius

Consumer Protection Unit, Min-istry of Commerce and Con-

sumer Protection

Mexico Federal Competition Commission

Federal Consumer Protection Commission (Profeco)

Moldova National Agency for the Protec-tion of Competition

 

Mongolia Authority for Fair Competition and Consumer Protection

Montenegro Administration for Protection of Competition

 

Morocco Competition Council  

Namibia Competition Commission  

Netherlands Netherlands Competition Authority

Consumer Authority, Ministry of Economic Affairs

New Zealand Commerce Commission

  Ministry of Consumer Affairs

Nicaragua Procompetencia  

Nigeria   Consumer Protection Council

Norway Norwegian Competition Authority

Norwegian Consumer Ombudsman

Pakistan Competition Commission of Pakistan

 

Panama Authority for Consumer Protection and Competition Defense

8

Page 86: Gdri competition laws and institutions

Papua New Guinea

Independent Consumer and Competition Commission

Paraguay   National Integrated Consumer Protection System

Peru National Institute for the Defense of Competition and the Protec-tion of Intellectual Property (INDECOPI)

Philippines Bureau of Trade Regulation and Consumer Protection, Depart-ment of Trade and Industry

Poland Office of Competition and Consumer Protection

Portugal Competition Authority National Commission for Data Protection

Directorate-General for Con-sumers, Ministry of Economy

and Innovation (DGC)

Romania Competition Council National Authority for Consumer Protection

Russia Federal Antimonopoly Service Federal Service on Customers' Rights

Saudi Arabia Council of Competition Protection

Consumer Protection Associa-tion

Senegal National Competition Commis-sion

 

Serbia Commission for the Protection of Competition (CPC)

Sector for Trade, Consumer Protection and Price Policy,

Ministry of Trade and Services

Seychelles Seychelles Fair Trading Commission

Singapore Competition Commission  

Slovak Republic Antimonopoly Office Consumer Protection Depart-ment, Ministry of Economy

Slovenia Competition Protection Office  

South Africa Competition Commission National Consumer Commission

Competition Tribunal National Consumer Tribunal

South Korea Fair Trade Commission Korea Consumer Agency (KCA)

8

Page 87: Gdri competition laws and institutions

Spain National Competition Commission

National Institute of Consumers

Sri Lanka Consumer Affairs Authority

Swaziland Swaziland Competition Commission

 

Sweden Swedish Competition Authority Swedish Consumer Agency

Switzerland Competition Commission Federal Consumer Affairs Bureau

Syria Competition Commission  

Taiwan Fair Trade Commission Consumer Protection Commit-tee, Executive Yuan

Tajikistan State Agency on Antimonopoly Policy and Support of En-

trepreneurship, Ministry of Eco-nomics and Trade

 

Tanzania Fair Competition Commission  

Thailand Office of Trade Competition Commission (OTCC)

Consumer Protection Board

Trinidad and To-bago

Fair Trading Commission  

Tunisia Competition Council  

General Director of Competi-tion and Domestic Trade

Turkey Turkish Competition Authority (Rekabet Kurumu)

 

Ukraine Antimonopoly Committee State Committee of Ukraine for Technical Regulation and Con-

sumer Policy

United Kingdom Competition Commission  

Office of Fair Trading

United States Federal Trade Commission

Department of Justice  

Uruguay Commission for Promotion and Defense of Competition

Consumer Defense Area, Direc-torate-General of Commerce, Ministry of Economy and Fi-

nance (ADECO)

Uzbekistan State Committee on Demonopolization and Development of

8

Page 88: Gdri competition laws and institutions

Competition

Venezuela Superintendence for the Pro-motion and Protection of Free

Competition (Pro-Competencia)

Institute for the Defense of Peo-ple's Access to Goods and Ser-

vices

Vietnam Vietnam Competition Authority

Vietnam Competition Council  

West African Eco-nomic and Mone-tary Union

Department of Competition  

Zambia Zambia Competition Commis-sion

 

Zimbabwe Ministry of State Enterprises, Anti-Monopolies and Anti-Cor-

ruption

 

კანონმდებლობის მიზნები გამოკითხული ქვეყნების მიხედვით

დანართი 3

/ქვეყანამიზანი

კონკურენციის პროცეს

ის როგორ

ც მიზანის

და შედეგის ეფექტიანობის უზრუნველყოფა

მომხმარებლის კეტილდღეობის უზრუნველყოფა

ეფექტიანობის ამაღლე

ბა

ეკონომიკური თავისუფლების უზრუნველყოფ

მცირე და

საშუალო

ბიზნესისათვის საქმიანობის

სამოქმედო

სივრცის უზრუნველყოფა

) მხარდაჭერა

პატიოსნ ებისა და

ტანასწორობის პრინციპების

გავრცელება

მომხარებლისათვის

არჩევანის

თავისუფლების უზრუნველყოფ

ბაზტის ინტეგრაციის

მიღწევა

1 ავსტრალია

2 ბrazilia

3 bulgareTi

4 კanada

5 Cile

6 CexeTi

8

Page 89: Gdri competition laws and institutions

7 evrokomisia

8 safrangeTi

9 Gგermania

10 ungreTi

11 indoeTi

12 irlandia

13 Italia

14 israeli

15 Iamaika

16 იაპონია

17 ჯერსი

18 korea

19 latvia

20 meqsika

21 ჰolandia

22 აxali zelandia

23 pakistani

24 rumineti

25 ruseTi

26 singapuri

27 slovakeTi

28 samxreT

afrika

29 ესპანეთი

30 SvedeTi

31 Sveicaria

32 TurqeTi

უკრაინა

8

Page 90: Gdri competition laws and institutions

33 gaerTianebul

i samefo

აშშ

კვლევის მიხედვით, სააგენტოების უმრავლესობა ეფექტიანი კონკურნციის უზრუნველყოფას განიხილავს როგორც დამოუკიდებელ მიზანს (ბრაზილია, ბულგარეთი, ჩილი, ჩეხეთი,საფრანგეთი, გერმანია, , ისრაელი, იაპონია, მექსიკა, რუსეთი, შვეიცარია, თურქეტი, უკრაინა) ) , ნაწილი (აშშ, რუმინეთი, სამხრეთ აფრიკა, შვედეთი, კანადა, ევროკავშირი, უნგრეთი, ირლანდია, იტალია, იამაიკა, ჯერსი, კორეა, ლატვია, ჰოლანდია, ახალი ზელანდია) კონკურენციას განიხილავს როგორც მიზანს და როგორც საშუალებას, ხოლო მესამე კატეგორია (გაერთიანებული სამეფო, სლოვაკეთი, სინგაპური, ავსტრალია) კონკურენციის პროცესს განიხილავს როგორც საშუალებას სხვა მიზნების მისაღწევად. წყარო: Modal law on competition. Available on http://www. unctad.org

mniSvnelovani sabazro Zalauflebis Sefasebis ZiriTadi kriteriumebi(SerCeva moxda mxolod SeTavazebuli kriteriumebidan, Tumca sxva

kriteriumebsac iyeneben)

danarTi 4

qveyana firmisada misi konkurentebis sabazro wili

bazarze Sesasvleli da warmoebis gafarToebis barierebi

konkurentebis mdgomareoba da sabazro qceva

myidvelis sabazro Zalaufleba

ავსტრალიაbraziliabulgareTikanadaCileCexeTievrokomisiasafrangeTiGermania ungreTiindoeTiirlandiaitalia israeliiamaika korealatviameqsikaholandia axali zelandia pakistani

9

Page 91: Gdri competition laws and institutions

ruminetiruseTisingapurislovakeTisamxreT afrikaესპანეთიSvedeTiSveicariaTurqeTigaerTianebuli samefoukrainaaSS

garda zemoTCamoTvlili faqtorebisa, sabazro Zalauflebis SeafsebisaTvis qveynebi aanalizeben sxva faqtorebsac, kerZod: bulgareTi – firmis finansur resursebs, sxva subieqtebTan urTierTobebs, damoukideblobas konkurentisagan, momwodeblebisa da myidvelebisagan; indoeTi - finansur resursebs; israeli masStabis ekonomias da qselur efeqtebs; jersi unars warmatebiT gazardos fasebi da gaauaresos xarisxi konkurentebisagan, myidvelebisa da momwodeblebis saTanado reaqciis gareSe; meqsika – unars calmxrivad daadginos fasebi, SezRudos miwodeba da eqsportimportze xelmisawvdomobas; ruseTi - vertikaluri integraciis xarisxs, bazris ganvitarebis xarisxs; aSS – fasebis kontrolisa da konkurentebis gandevnis unars da sxva.

mniSvnelovani sabazro Zalauflebis Sefasebis ZiriTadi kriteriumebi (SerCeva moxda mxolod SeTavazebuli kriteriumebidan, Tumca sxva სააგენტოები სხვა

kriteriumebsac iyeneben)

danarTi 5

9

Page 92: Gdri competition laws and institutions

qვeyana

Fფir

mis

dam

მis

ი ko

nkure

nte

bis

wili

baza

Mko

nkure

nte

bis

qce

va d

a m

dg

om

are

ob

a

Baza

rze S

Esa

svle

li d

a w

arm

oeb

is g

afa

rToebis

bari

ere

bi

masS

tabis

ekon

om

ia d

a q

selu

ri e

feqte

bi

Mm

yid

velis

sab

azr

o z

ala

ufleb

a

war

mo

ebis

faqt

ore

bis

xel

mis

awv

do

mo

ba

da

vert

ikal

uri

int Zala

uflebis

zang

rZliv

ob

a

Bazr

is s

imw

ife a

n d

inam

iuro

ba

ars

eb

iTi a

qti

veb

isad

mi w

vdom

a

ფir

mis

a d

a m

isi kon

kure

nte

bis

finan

suri

resu

rseb

i

ავსტრალია

ბrazilia

bulgareTi

კanada

Cile

CexeTi

evrokomisia

safrangeTi

Gგermania

ungreTi

indoeTi

irlandia

Italia

israeli

Iamaika

იაპონია

ჯერსი

korea

latvia

meqsika

9

Page 93: Gdri competition laws and institutions

ჰolandia

აxali zelandia

pakistani

rumineti

ruseTi

singapuri

slovakeTi

samxreT afrika

ესპანეთი

SvedeTi

Sveicaria

TurqeTi

gaerTianebuli

samefo

ukraina

aSS

შერჩეული ქვეყნების მიხედვით კონკურენციის სააგენტოების მახასიათებლები

დანართი 6

არგენტინა ავსტრალია კანადა მექსიკასააგენტოს დასახელება

კონკურენციის დაცვის ეროვნული კომისია

კონკურენციისა და მომხმარებლის კომისია

კონკურენციის ტრიბუნალი

კონკურენციის ფედრალური კომისია

გადაწყვეტილების მიმღები სტრუქტურა

5 კომისიონერი;პრეზიდენტი ექვემდებარება

6 სრული კომისიონერი. აგრეთვე რამდენიმე

4 იურისტი წევრი და 8 არაიურისტი წევრი

5 კომისიონერი

9

Page 94: Gdri competition laws and institutions

კომერციის სამდივნოსოტხი წევრიდან 2 იურისტია და 2 ეკონომისტი

არსრულ შტატზე- ასოცირებული კომისიონერი

გადაწყვეტილების მიღების პროცედურები

კომისიონერების დანიშნვა (თუ წარდგენა?) ხდება ეკონომიკის სამინისტროს მიერ

დანიშნვა ხდება გენერალური გუბერნატორის ( მმართველის) მიერ, რომელიც ასრულებს მინისტრთა ჯკაბინეტის მრჩევლის როლს.ასოცირებული კომისიონერების დანიშნვა ხდება მომხმარებელტა საკითხთა მინისტრის მიერ

იურისტი წევრები ინიშნებიან ფედრალურ მოსამართლეთაგან იუსტიციის სამინისტროს სარეკომენდაციო საბჭოს მმართველის მიერ;სხვა წევრები ;არაიურისტი წევრბი კი მრეწველობის სამინისტროს სარეკომენდაციო საბჭოს მმართველის მიერ

დანიშნვა ხდება პრეზიდენტის მიერ

თანამდებობაზე დანიშვნის პირობები

4 წლიანი ვადა. განხლება შსაძლებელია

5 წლიანი ვადა, განახლების პირობით

7 წლის ვადით. განახლება შესაძლებელია

10 წლიანი ვადით; განახლებადი და სტაგგერედ

საკვალიფიკაციო მოთხოვნები

კომისიონერები უნდა იყვნენ აღიარებული ექსპერტები შსაბამის საკითხებზე, მინიმუმ 30 წლის, და მინიმუმ 4 წლიანი პროფესიული გამოცდილების

ცოდნა და გამოცდილება ეკონომიკის, ვაჭრობის, სამართლის საჯარო მმართველობის ან მომხმარებელთა დაცვის სფეროებშისფეროებში. მინიმუმ ერთ სრულ კომისიონერს მაინც უნდა ჰქონდეს ცოდნა და გამოცდილება კონკურენციის საკითხებზე

იურისტი წევრები უნდა იყვნენ მოსამართლეები ფედერალური სასამართლოსი

მექსიკის მოქალაქე გამოცდილებით კონკურენციისსფეროში და საჯარო სამსახურის ან აკადემიური საქმიანობის გამოცდილებით.ასაკი 35-75ა

გათავისუფლების პირობები

გათავისუფლება შესაძლებელია მხოლოდ მკაცრად განსაზრვრულ პირობებში სპეციალური ტრიბუნალის მიერ, რომელსაც თავმჯდომარეობს ხაზინის პროკურორი და ტრიბუნალი

გუბერნატორს შუძლია გატვალისუფლება მენტალური და ფიზიკური პრობლემების, ბანკროტობიის, სხვა ანაზღაურებად საქმიანობაში მონაწილების ან გამოუცხადებლობის გამო

იურისტები - ვიდრე ინარჩუნებენ ფედერალური სასამართლოს მოსამართლის პოზიციას;დანარჩენების გათავისუფლება შეიძლება გარკვეული მიზეზებით

შსაძლებელია მხოლოდ დასაბუთებული გადაცდომის შმთხვევაში

9

Page 95: Gdri competition laws and institutions

შდგება 4 იურისტისგან, რომელთაც აქვთ გამოცდილება 10 პროფესიული წლიანი

დაფინანსების წყაროები

სახელმწიფო ბიუჯეტი

სახელწიფო ბიუჯეტი;მოსაკრებლების ნაწილი

სახელწიფო ბიუჯეტი

სახელწიფო ბიუჯეტი

სახელფასო პირობები

საჯარო მოსამსახურის სახელფასო პირობები

საჯარო სამსახურის პირობები

საჯარო სამსახურის პირობები

საჯარო სამსახურის პირობები

dominirebis prezumpcia da usafrTxoebis zRvruli normebi (“safe harbours”)

danarTi 7

qveyana

dominirebis prezumpciuli norma usafrTxoebis zRurblisabazro wili sakam

aToa Tu ara

safuZveli sabazro wili

sakamaToa Tu ara

safuZveli

brazilia 20 ki kanoni 20 ara instruqciabulgareTi

35 ki kanoni 20 ki instruqcia

kanada 80 ki precedentuli samarTali

35 ara instruqcia

CexeTi 40 ara kanonigermania

35 ki kanoni

ungreTi 20 ara instruqciaisraeli 50 ara kanoniiamaika

50 ki instruqcia

korea 50 ki kanoni 10 ara kanonilatvia 40 ki kanoniaxali zelandi

20 ara instruqcia

9

Page 96: Gdri competition laws and institutions

apakistani

33 ki kanoni

rumineTi

40 ki instruqcia

ruseTi 50 ki kanoni 20 ki kanonisamxreT afrika

40 ara kanoni

SvedeTi

40 ki

ukraina 35 ki kanoni 35 ara kanoniaSS 70 %

sabazro barierebis arsebobisa da warmoebis moculobis zrdis Semaferxebeli mtkicebulebebis arsebobastan erTad

ki precedentuli samarTali

sasamarTloebi praqtikulad ar cnoben sabazro Zalauflebas 50%ze qvemoT

ara precedentuli samarTal

wyaro: saerTaSoriso konkurenciuli qselis me-6 konferenciis masalebi. 2007

9


Recommended