Green Book: Chapter A - Good Governance

7/24/2019 Green Book: Chapter A - Good Governance

http://slidepdf.com/reader/full/green-book-chapter-a-good-governance 1/77

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: http://www.researchgate.net/publication/272160786

Ministry of Health of the Republic of Macedonia: Green Book, Chapter I: GOOD

GOVERNANCE, Committee for Advancement of

Healthcare System (unpublished)

CONFERENCE PAPER · SEPTEMBER 2010

DOI: 10.13140/2.1.4652.1126

READS

31

1 AUTHOR:

Vera P. Simovska

University "St. Kliment Ohridski" - Bitola

91 PUBLICATIONS 10 CITATIONS

SEE PROFILE

Available from: Vera P. Simovska

Retrieved on: 07 November 2015

http://www.researchgate.net/profile/Vera_Simovska?enrichId=rgreq-a02a71ab-9b33-45c5-b056-b42683aa48d5&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI3MjE2MDc4NjtBUzoxOTU5NTU0MDkzMzAxODhAMTQyMzczMDgxODgzNw%3D%3D&el=1_x_4

http://www.researchgate.net/?enrichId=rgreq-a02a71ab-9b33-45c5-b056-b42683aa48d5&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI3MjE2MDc4NjtBUzoxOTU5NTU0MDkzMzAxODhAMTQyMzczMDgxODgzNw%3D%3D&el=1_x_1


http://www.researchgate.net/institution/University_St_Kliment_Ohridski-Bitola?enrichId=rgreq-a02a71ab-9b33-45c5-b056-b42683aa48d5&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI3MjE2MDc4NjtBUzoxOTU5NTU0MDkzMzAxODhAMTQyMzczMDgxODgzNw%3D%3D&el=1_x_6



http://www.researchgate.net/?enrichId=rgreq-a02a71ab-9b33-45c5-b056-b42683aa48d5&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI3MjE2MDc4NjtBUzoxOTU5NTU0MDkzMzAxODhAMTQyMzczMDgxODgzNw%3D%3D&el=1_x_1

http://www.researchgate.net/publication/272160786_Ministry_of_Health_of_the_Republic_of_Macedonia_Green_Book_Chapter_I_GOOD_GOVERNANCE_Committee_for_Advancement_of_Healthcare_System_%28unpublished%29?enrichId=rgreq-a02a71ab-9b33-45c5-b056-b42683aa48d5&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI3MjE2MDc4NjtBUzoxOTU5NTU0MDkzMzAxODhAMTQyMzczMDgxODgzNw%3D%3D&el=1_x_3

http://www.researchgate.net/publication/272160786_Ministry_of_Health_of_the_Republic_of_Macedonia_Green_Book_Chapter_I_GOOD_GOVERNANCE_Committee_for_Advancement_of_Healthcare_System_%28unpublished%29?enrichId=rgreq-a02a71ab-9b33-45c5-b056-b42683aa48d5&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzI3MjE2MDc4NjtBUzoxOTU5NTU0MDkzMzAxODhAMTQyMzczMDgxODgzNw%3D%3D&el=1_x_2



КОМПИЛАЦИЈА НА ПРИДОНЕСИ ЗАЗЕЛЕНАТА КНИГА

„Унапредување на здравствениот систем во Република Македонија„

- сумарен приказ на придонеси, заклучно со 02.11.2009 година -

ГЛАВА I

УПРАВУВАЊЕ СОЗДРАВСТВЕНИОТ СИСТЕМ



2

СОДРЖИНА

Вовед

ГЛАВА I

УПРАВУВАЊЕ ВО ЗДРАВСТВОТО

Вовед

1. Состав на Управниот одбор на ФЗОМ

2. Улогата на Министерството за здравство и ФЗОМ

3. Закон за медицински сестри и акушерки и нивната улога

4. Контрола на квалитет на услугите на здравствената заштита

5. Проценка на националните потреби во здравството

6. Автономија на универзитетските болници

8. Биоетички прашања во медицината

9. Улогата на локалната самоуправа во здравствената заштита

10. Академија за здравствена заштита во рамките на Институтот за јавно

здравје: обука, истражување, медицинска мапа

11. Национален инвентар на здравствените ресурси

12. Министерски интерсекторски совет за здравствена заштита

13. Формулари и договори во здравствениот систем

14. Совет за проценка на здравствената и медицинската технологија

15. Закон за мртво проверителство

16. Акредитација на здравствените установи

17. Планирање и управување со човековите ресурси

18. Закон за фармацевтска (аптекарска) дејност

19. Превентивна трудова медицина



3

Вовед

Следејќи ги упатствата за подготовка на Зелената книга, направена е Предлог-

компилација на материјалите од Зелената книга категоризирани во поглавјето

„Управување во здравството“.

Поткомитетот за управување во здравството прифати 18 клучни прашања (области)

за управувањето во здравството, а за овие прашања беа поднесени ЏЏЏЏЏ

прилози.

Бројот на прилозите е многу различен и варира и според број (од 1 до 7) и споредсодржина. Оттука варираат и дадените компилации и резимеа на одредени

поглавја кои с едадени како предлог на компилација за во Белата книга.

Начин на работа:

Пристап

Направен е обид да се компилираат придонеситепо одредени прашања и тоа по

редослед како се доставени во Зелената книга. При тоа максимално се користени

изворните текстови од прилозите, а минорни и незначителни измени се направени

само заради задржување на фокусот на поедини придонеси, без при тоа да семенува духот и идејата на доставениот придонес.

Поднесувачите на прилозите се дадени на почетокот од секое прашање за

дискусија со име и со институцијата што ја претставуваат.

Систематизирање:

Во зависност од бројот на придонеси по одредена област и од пристапот кој е

третиран во прашањата од интерес и во прилозите во Зелената книга, во

компилацијата најчесто е даден кус опис на сегашната состојба, потоа се зацртани

проблемите кои би требало да се решат, можни решенија од страна на сите коидале прилог, а на крајот се предложени прашања за дебата. Изворите кои се

користени, примерите од други земји и позитивните достигнувања кај нас во

изминатиот период исто така не се дел од направената компилација, затоа што тие

непотребно би го оптеретувале материјалот во обем и не се во функција на целта

на Белата книга – идентификација на проблемите и нивно отварање кон јавноста за

расправа по понудените модалитети за нивно решавање.



4

Прашањата се третирани по редослед како што се дадени во Зелената книга и

онака како се распоредени во неа, иако некои многу слични придонеси и прашања

од интерес се третираат во различни тематски области. Изготвувачите на

материјалот не си ја дозволија слободата да ги прераспоредуваат дадените

прилози од една во друга тематска област, ниту да даваат свои коментари за

состојби и констатации кои се приложени, а во меѓувреме се решени, надминати

или се зацртани смерници различни од коментираните во прилозите. Исто така тие

не си зедоа за право да ги коментираат доставените предлози на Закони, освен

што е констатирано дека се тие приложени кон придонесите од Зелената книга.

Уредници:

Проф. д-р Мирјана Кочова

Доцент. д-р Вера Симовска

Проф. д-р Елисавета Стикова



5

1. Coстав на Управниот одбор на ФЗОМ

2. Македонско лекарско друштво, Проф Д-р Мирјана Кочова3. Лекарска комора на Македонија, Проф Д-р Елисавета Стикова

4. Лекарска комора на Македонија, Проф Д-р Никола Пановски

5. НВО Борка, Герасим Тренчески, финасиски аналитичар

6. НВО Борка, Зоран Христовски

Тековна состојба

Основање и основни задачи на Фондот за здравствено осигурување на Македонија

(ФЗОМ)

За остварување на правата на осигурениците по основ на задолжителнотоздравствено осигурување се основа Фонд за здравствено осигурување кој има

статус на правно лице, врши дејност од јавен интерес и е самостоен во својата

работа (чл. 53 од Законот за здравствено осигурување). Формата и начинот на

работата на Фондот поблиску се дефинира со Статутот на Фондот (Сл. Весник РМ

бр. 85/2007)

1. Делокруг на работата на ФЗОМ

Остварување на правата од задолжителното осигурување и плаќање на услугите на

здравствените установи со кои Фондот склучува договор за остварување на

задолжителното здравствено осигурување на осигуреноците.

Сретствата за задолжително здравствено осигурување се остваруваат од: придонеси - од плати, пензии, сретства за невработени и од приходите на

лицата што вршат самостојна дејност

дополнителен придонес за случај на повреди на работа и професионални

заболувања

учество на осигурениците

буџет и др.

Приходите од придонесите од бруто плати во структурата на приходите на Фондот

за 2008 година учествуваат со 53,23 %, трансферните приходи (придонеси од

пензии, невработени и сл.) со 44, 3 % и другите неданочени приходи со 2,46%. Во

1. Состав на

Управниот

одбор на ФЗОМ



6

структурата на вкупните приходи во буџетот за здравствена заштита само 1,4 % се

од државниот буџет со исклучок

на трансферите од Владата за ФЗО.

2. Управување со ФЗОМ и именување на членови на управниот одбор на ФЗОМ

Врз основа на чл. 55 од Законот за здравствено осигурување со Фондот управува

Управен одбор составен од 7 членови кои на предлог на министерството за

здравство, Министерството за финасии, професионалните асоцијации и

граѓанските здруженија ги именува и разрешува Владата на РМ за време од 4

години.

Во составот на управниот одбор влегуваат по еден претставник на:

Министерството за здравство и Министерството за финансии

Еден претставник на Сојузот на синдикатите

Еден претставник на Стопанската комора

Еден претставник на Лекарската и стоматолошката комора

Еден претставник на Здружението на пензионерите

Еден претставник од Здружението на потрошувачите

Проблеми

Најголем дел од структурата на сретствата кои се слеваат во Фондот се

сретства на граѓаните и тие треба да имаат право и должност да учествуваат

во управувањето на работата на Фондот.

Секој осигуреник одделува сретства за дополнителен придонес за случај на

повреда на работа и професионално заболување, а изостанувааткритериуми за користење на овие сретства и транспарентност во нивното

насочување (во примарната, секундарната и терцијарната здравствена

заштита).

Нееднаквост меѓу одредени комори и здруженија, само Сојузот на

синдикатите и Стопанската комора имаат екслузивно и со закон

гарантирано право да учествуваат во управувањето на ФЗОМ. Ова право е

одземено и на Фармацевстката комора како професионална асоцијација.

Сите членови на Управниот одбор ги именува и разрешува Владата на

Република Македонија, со што се зајакнува политичкото влијание во

работата на ФЗОМ и се изместува улогата на граѓанинот/осигуреник Инпутот на осигурениците како примачи на здравствени услуги и на

докторите како даватели на здравствени услуги е недоволен.

Политичката моќ и влијанието на Владата имаат преголема улога во

работата и управувањето со ФЗОМ (Претседател и потпретседател на УО се

министри.

УО донесува одлуки со мнозинство гласови, сто значи минимум 4, а двајца

од нив се претставници на Владата, тоа значи дека другите претставници се

само 2 што е многу малку.



7

Владата го назначува и разрешува Директорот на фондот попредлог на

Министерот за здравство, со што политичкото влијание се засилува.

Надзор над работата на Фондот врши Министерството за здравство, што со

оглед на претходно наведеното претставува конфликт на интереси

Фондот е делумно независен и со тоа не е вистински купувач на услуги.

Фондот финансира услуги во установи со кои нема склучено договор или

има делумен договор, а во кои нема право на контрола на услугите

(приватни поликлиники и болници).

Избрзаните решенија без претходна симулација водат кон правни и

економски последици (интервенции на Уставниот суд, прелевање на

финансиски средства од државните во приватните институции и сл.)

Можни решенија

Формирање на Собрание на фондот кое ќе ги предлага членовите на

Управниот одбор од страна на осигурениците.

Зголемување на бројот на членовите на УО на ФЗОМ на 9 члена со еден

преставник од ЈЗУ и еден од ПЗУ при што претставниците на

Министерството за здравство и за финансии ќе бидат постојани

потпретседатели со право на вето за периодот од 4 години. Алтернатива:

УО се состои од 11 члена (+претставници од Заводите за здравствена

заштита од осигурениците)

Членовите да се избираат според однапред подготвени критериуми

(terms of reference) кои ќе им бидат доставени на предлагачите

Зголемување на учеството на осигурениците со севкупниот процес науправување со ФЗОМ формирање на Собрание на ФЗОМ кое би броело

од 25-45 членови, од кои 51% од осигурениците во кое според паритетна

основа би влегувале претставници на давателите и корисниците на

услугите

Бројот на членовите на Собранието (можен предлог 25-45 членови) како

и базата за предлагање на членови во УО да се утврди со правен акт.

Директорот на Фондот треба да биде избиран на Конкурс, од страна на

Собранието на ФЗОМ.

Воведување систем на отчетност на УО и на Директорот на ФЗОМ пред

Собранието на ФЗОМ. Надзорот над работата на ФЗОМ треба да ја врши Комисија избрана од

Собранието на ФЗОМ, составена по истите критериуми како и

Собранието на ФЗОМ

Потребно е донесување на законски и подзаконски акти, вклучувајќи и

Правилник за начинот и постапката за формирање на собрание на ФЗОМ

Точно утврдување на процедурата на делегирање на членовите на

Управниот одбор;

Оневозможување во иднина да се повтори ситуацијата било кој од

членовите на УО на ФЗОМ да има право на вето;



8

Транспарентност

Подготовка на јавен пишан документ секоја година за можностите за

покривање на правата на осигурениците кои ќе важат за сите осигуренициподеднакво (Со тоа ќе се обезбеди соодветна динамика на додавање или

гаснење на одредени права од осигурувањето според потребите и

можностите на буџетот)

Добра поврзаност со сите здравствени институции, но и контрола на

трошење на средствата

Да се оформи дополнително и доброволно здравствено осигурување, па

Фондот со тие установи кои нудат само ,,надстандардни услуги,, да склучува

договори за лекување на своите осигуреници кои се дополнително

осигурани.

Министерството за здравство при дозвола за работа да инсистира

здравствената установа да има дел во кои ќе се изведуваат ткн. стандардни

здравствени услуги од основниот (за сега и еинствен) пакет предвиден за

осигурениците.

Набавката на важни лекови или средства во рамките на Фондот; при тоа да

се користат совети од експерти во областа

Контрола на спроведување на ДРГ системот во 6 месечни интервали

Во областа на здравственото осигурување

o партиципација ко-осигурување

o социјално осигурување

o национално здравствено осигурување

o растот на јавната потрошувачка (како неуспех на јавниот сектор (publicsector failure)

Во областа на управување со здравствената заштита

o како да се дизајнира договор за купување на здравствени услуги

o како да се идентификуваат здравствените приоритети

o како да се оценува извршувањето на договорот

Други надлежности:

o да основа работни тела

o да го надгледува извршувањето на финансискиот план на ФЗОМ

o да одлучува за надокнадата и материјалните трошоци на членовите

на У.О Предлог за разрешување на член на У.О. да дава Министерот за

здравство



9

Структура на собранието и УО

Преставници на осигуреници: Собрание Управен

одбор

1. Работодавачи 6 2

База: Стопански комори

2. Сам. вршители на дејност и земјоделци 4 1

База: Здруженија на сам вршители на дејност

Адвокатска комора

Здруженија на земјоделци

3. Пензионери 2 1

База: Здруженија на пензионери

4. Граѓани 3 1

База: Здруженија на граѓани за заштита на пациентиЗдруженија на потрошувачи

Преставници на даватели на услуги

1. Здравствени установи 8 2

База: ЈЗУ, ПЗУ

Лекарски комори

Лекарски друштва

Здруженија на медицински сестри

Синдикат на здравствена дејност

Преставници на државата

1. Министерство за здравство 2 1(Заради имплементација и контрола на

здравствените стратегии и политики)

2. Министерство за финасии 2 1

(Заради контрола на финсиските

стратегии и политики)

Колку е прифатливо решението од постоење паралелен државен фонд и приватни

фондови треба да покажат симулациите што би се направиле во таа насока. Притоа

не треба да се зазгуби од вид дека приватен фонд може да работи рентабилно,

според некои меѓународни искуства, доколку има меѓу 800 илјади и еден милион

активни осигуреници што не е случај во Р.Македонија. /

Прашања за дебата:

Дали сметате дека Фондот за здравство треба да се трансформира?

Дали сметате дека е неопходно Собрание на осигуреници?

Од колку членови да се состои Собранието, 25-30-40-45?

Колки члена треба да има управниот одбор, 7,9, 11?

Дали треба да се донесепосебна законска регулативе за структурата и

функцијата на Фондот за здравство и Управниот одбор?



10

2.4. Лекарска комора на Македонија, Проф. Д-р. Никола Пановски

Прета точка: Овозможување на основни предуслови за купување на здравствени

услуги


Фондот е купувач на услуго само во аптеките и ПЗЗ. Доколку истите на

работат рентабилно, истите се затвораат, се трансформираат или го

редуцираат бројот на вработени според потребите и можностите.

Упатствата за екување на болестите донесени во 2006 година не се

применуваат доследно.

ДРГ системот кој се воведува, не би можел да профунционира како средство

за финасирање на установите во јавното здравство. Тој систем ќе биде само

добар индикатор колку која установа работи рентабилно и до некаде

индикатор за квалитетот.

Добар дел од здравствените установи апсолутно не може да опстанат, и во

случај да ги имаат најдобрите менаџери, без да се отстрани

превработеноста во нив, па 90% од расходите се за плати

Во такви услови ќе се крати на лкови и услуги, со што се влошуваат

здравствените услуги на корисниците.


За да се купуваат услуги од секундарното и терцијарното здравство треба:

Да се дефинираат потребите на Фондот во количина и квалитет

За тоа е неопходен осигурителен пакет сразмерен на средствата

прибрани во Фондот

Неопходна е медицинска мапа за потребите на населението од

здравствени услуги

Програма на Владата со решенија и социјални пакети, за згрижување

на ЈЗУ и вработените во нив, за кои е очигледно дека немаат

елементарни услови да добијат работа од Фондот доколку се изведе јавна набавка

Преоден период за постепено остварување на овие цели, кој треба

да трае неколку години

Неопходна е самостојност на здравствените установи и одговорност,

во планирањето на кадар, во планирањето на реалните можности и

потреби, во наградувањето.

Без да се решат овие и веројатно многу други чекори, безпредметно е да се

зборува за начините на купување на здравствени услуги.



11

2. Улогата на Министерството за здравство

2.1. Потребни промени во Министерството за здравство


Надлежностите на Министерството за здравство се уредени со Законот за

организација и работа на органите на државната управа1, членот 22:

„Министерството за здравство ги врши работите што се однесуваат на:

- здравствена заштита и здравствено осигурување на населението;

- загаденост на воздухот, водата, земјиштето и животните продукти;

- организацијата и развојот на здравството;

- заштитата на населението од заразни болести, од штетното влијание на

гасовите, јонизирачките зрачења, бучавата, загаденоста на воздухот, водата

и земјиштето;

- прехранбените производи и предметите за општа употреба;

- хигиено-епидемиолошката состојба;

- лековите, помошните лековити средства, медицинските помагала,

медицинската опрема, санитетските уреди и материјали;

- отровите и опојните дроги;

- надзорот од негова надлежност и

- врши други работи утврдени со закон.

Во состав на Министерството за здравство се:

- Државниот санитарен и здравствен инспекторат и

- Бирото за лекови.

Со Законот за измени и дополнувања на Законот за организација и работа на

органите на државната управа2, во составот на МЗ е додадена и Дирекцијата за

храна ( член 10).

1 Службен весник на РМ, бр. 58/2000

2. Улогата на

Министерството

за здравство



12

Согласно Законот за заштита од јонизирачко зрачење и радијациона сигурност3, се

пропиша обврска за формирање на Дирекција за јонизирачко зрачење. Истата е

веќе формирана како независен орган , односно не функционира во состав на

министерството за здравство.

Согласно Законот за лековите, помошните лековити средства и медицинските

помагала4, Бирото за лекови треба да се трансформира во независна Агенција за

лекови до 1.1.2010.

Предуслов за реформи

Анализата на Министерството, во рамки на анализата на здравствениот

сектор, треба да заземе значајно место, за да се препорачаат мерки и активности

за унапредување на функционалноста и ефикасноста на Министерството, како

управувач во унапредениот здравствен сектор (да може да се носи со современите

предизвици на доброто управување ).Проблеми:

Недоволно детализирање и планирање при донесување на програми

Несоодветно функционирање на администрацијата во

Министерството

Пропусти во формирањето и функцијата на комисиите како помошни

тела

Недоволен надзор и контрола во сите нивоа на здравството

Несоодветен избор и функција на Советот на Министерот

Несоодветен избор и назначување на менаџерски тимови на сите

нивоа Несоодветна и кампањака комуникација со давателите на

здравствени услуги и со јавноста

Mожни решенија

2.1.1.Независна и детална функционална анализа и реконструкција на

Министерството за здравство, како управувач со здравствениот сектор по

однос на:

1.Обемот на функции

2.Начинот на функционирање

3.Екипираност и кадар

4.Финансирање

5.Комуникации со здравствени институции и јавноста

2 Службен весник на РМ, бр.82/08 3 Службен весник на РМ, бр.48/02 4 4 Службен весник на РМ, бр.21/98



13

Ад 1. Рангирање на функциите на министерството по важност и приоритет.

На прво место е улогата во обезбедување и контрола на здравствена заштита и

осигурување на населението (спроведување на сдравствена политика), а потоа

сите други.

Во функциите како засебна функција да се наведе соработката со ФЗО

Ад 2. За начинот на функционирање да се предвиди:

Соодветно донесување програми врз база на:кост бенефит анализа,

критериуми за изведувачите на програмата, тим од Министерството за

поддршка, финансирање и сл.)

Формирање на комисии со членови избрани врз основа на претходно

подготвени критериуми

Подготовка на правилници за работа, без субјективни решенија и притисоци

Воспоставување на редовен стручен надзор на сите нивоа кој ѓе опфати

покрај квалитетот на здравствените услуги и квалитетот на менаџирањето и

задоволството на вработените

Формирање на соодветен Совет на Министерот

Членовите да се избираат по одредени критериуми

Секој член да има засебна советодавна функција од рамките на

својата експертиза

Анализа на спроведените решенија

Соодветен избор на менаџерските тимови во болниците

o Транспарентни и навремени конкурси

o Условите на конкурсот да се прилагодени на нивотона здравственазаштита (пример: во академска институција, директорот мора да

има највисоко академско звање, заради реномето и едукативниот

карактер)

o Соодветен избор на Управните одбори во болниците

o По разрешување на раководниот тим, задолжителен детален

извештај

Ад 3. Екипираност и кадар

Соодветна едукација на администрацијата по сектори

Стручна анализа на проблемите и решенија ослободени од

политички влијанија (пример поделба на Клинички центар) Надминување на разноликоста во комплетното екипирање и кадар

во поедини сектори.

Формирање на листа (ростер) на експерти кои би му биле на

располагање на Министерството за консултација за здравствени,

економски или правни прашања во одредени ситуации.

Задржување на младиот кадар едуциран преку проекти на Светската

банка и други (спречување на одлив заради политички или лични

причини).



14

Ад 4. Финансирање

Донесување финансиски годишен план за споменатите активности

Ад 5. Комуникација со јавноста

МЗ треба јасно да објави врз основа на буџетот каков план има за секоја

година. Врз основа на овој план јавноста ќе може да смета на одреден

развој во здравствените услуги кои ќе бидат достапни за сите осигуреници.

За воведувањето на нови бенефиции на осигурениците треба добро да се

планира и прецизно да се информира јавноста

Секоја нова бенефиција треба да биде детализирана во подзаконски акт.

Редовна комуникација за проблемите со здравствените институции, а не

само при медиумски атак

Изменување и дополнување на основните акти на Министерството за здравство,

особено на Правилникот за систематизација на работните места, но и на

Правилникот за начинот на работа на Министерството за здравство, со цел за:

правилна поставеност на функциите и структурата во

Министерството,

правилна кадровска екипираност (унапредување на човековите

ресурси)

соодветни механизми за интерна и екстерна комуникација и

координација (протоколи за работа)

соодветен систем за следење и проценка на извршувањето

/извршените задачи (Контрола на имплементацијата!!!!!)

соодветен менаџмент на процесите, кадрите (државнатаадминистрација) и финансиите

соодветен менаџмент на правните и управните постапки

потполна подготвеност за обврските од Евро-атлантските интеграции.

2.1.2 Улога Министерство за здравство-Фонд за здравство


Според Законот за здравствено осигурување ФЗОМ има бројни функции во

рамките на задолжителното осигурување на сите нивоа, прибирање на средства иодредување на приоритети за финансирање.

Фондот за здравствено осигурување со промените во законската регулатива

доби ингеренции на независен орган, со тоа што контролната функција се сведува

со присутвото на претставниците од двете министерства. Токму тие претставници

ги именува и Собранието на Република Македонија. Фондот, врз основа на

овластувањата имаше право мериторно да одлучува за содржината и склучување

на договорите со вршителите на здравствените услуги, да ја врши финансиската

контрола, а во некои сегменти и стручната контрола врз работата на докторите. Ако



15

за финансиската контрола, или спроведувањето на договорите во тој домен

Фондот има кадар, за стручната контрола дефинитивно нема.

Во сегашниов момент тој решава за и финансира инвестициони вложувања во

здравството што се преклопува како функција со онаа на Министерството за

здравство.

Соодносите помеѓу Министерството за здравство и ФЗОМ имаат неколку

невралгични точки заради кои е можна неусогласеност и тоа:

1.Министерот за здравство дава согласност за цените на здравствените услуги од

задолжителното здравствено осигурувањекако и на цените за лековите,

медицинските помагала, опремата: Цените се арбитрарни и далеку под реалните.

2.Од страна на ФЗОМ на институциите им се доделуваат годишни буџети на основа

на претходно работење што е крајно несоодветно бидејќи претходното работење

било, исто така, со несоодветни цени, а обемот и видот на услугите нема начин да

се ревидира. Ова доведува донеусогласеност на потребните и извршените услуги и

несоодветно исполнување на правата на пациентите, а одговорноста за тоа обично

се префрла помеѓу Фондот и Министерството за Здравство.

3. Во моментов не постојат други фондови за осигурување, па за сите потреби од

осигурувањето и осигурениците и здравствените институции се обраќаат до ФЗОМ,

а доколку не можат да ги реализираат се обраќаат за интервенција до МЗ. Тоадоведува до посебна улога на Фондот и до можности за нееднаков однос и кон

осигурениците и кон институциите, како и до можност за некоординирана акција

меѓу ФЗОМ и МЗ.

4. Личен доход на здравствените работници

Не посоти вреднување според вложениот труд на здравствените работници

и тоа води до големо незадоволство и демотивирање. Не постои

евиденција за дневните активности ниту системи за индивидуално

наградување.

Примањето на нов кадар, назначувањето на раководните позиции и

прераспределувањето на работните места кои носат финансиски

последици за поедините здравствени работници се одвива стихијно,

нетранспарентно и неаргументирано.

5.Фондот договара обезбедување на здравствени услуги на осигурените лица со

здравствените установи според нормативи и стандарди базирани врз усвоена

медицинска доктрина за ефикасна и рационална здравствена заштита. Многу често

одвоените средства не се доволни за усвоената медицинска доктрина, а за

поединечни пациенти се одвојуваат средства и повеќе од усвоената медицинска

доктрина без за тоа да има посебни препораки (примери: упатување на лекување



16

во странство на пациенти за кои според медицинската доктрина тоа не било

потребно или биле во клинички терминален стадиум, или странската институција

одбила да изврши интервенција заради ризикот).

6.Врши увид и контрола на договорениот обем и вид на обезбедени здравствени

услуги на осигурените лица во здравствените установи. Овој увид е многу

нередовен. Се врши кога ќе стигне поплака, а не рутински на одредено време.

7.Одлуките на Комисиите за правата на осигурениците во прв степен ги формира

Фондот, а Министерството формира Комисии во втор степен. Бидејќи не постојат

прецизни правилници за должностите на овие комисии, ова претставува уште една

причина за некоординираност.

8.ФЗОМ склучува договори и со приватни институции. Овие договори, освен запримарното здравство, се нетранспраентни и создаваат незадоволство во

институциите на јавното здравство заради различните цени.

ФЗОМ по својата функција би требало да работи координирано со здравствената

политика и програма на МЗ. Но, тој не е обврзан да дава периодични извештаи во

текот на годината за тоа до каде е оваа цел постигната.

9. Не постои координираност помеѓу финансискиот надзор на здравствените

институции од страна на ФЗОМ и стручниот надзор од страна на МЗ. Заради тоа

постојат неуедначени раководни кадровски решенија кои долго опстојуваат и се

кочница за неопходните реформи во здравството.10. Нема евалуација на ефектите од задолжителната менаџерската едукација.


Измена на постоечките законски одредби со прецизирање на функциите

каде ФЗОМ и МЗ се преклопуваат и јасно определување на ингеренциите,

особено во врска со контролата на трошењето на средствата на

осигурениците за задолжително осигурување, покриенотст на групите за

задолжително осигурување, инвестиционите програм и реализацијата на

здравствената политика и програм за работа. Посебно е потребна координација на работата во секундарната и

терцијарната здравствена заштита (со болниците и клиниките)

Формирање на Комитет за контрола на здравствените услуги составен од

членови на МЗ и ФЗОМ на највисоко ниво кој ќе заседава барем еднаш на 6

месеци и ќе ги разгледува заедничките прашања.

Јасна распределба на одговорноста на ФЗО и МЗ за одржување,

опремување , кадровско екипирање и контрола на болниците и клиниките.

Озаконување на редовна комуникација со болниците и клиниките е

неопходна, заради навремено откривање на несоодветен менаџмент,



17

несоодветно трошење на средствата и/или несоодветно менаџирање на

здравствениот персонал било како несоодветно распределување или

несоодветно однесување.

Координација на финансиската и стручната контрола на болниците,

клиниките и единиците на ПЗЗ како во ЈЗУ, така и во ПЗУ.

Релативно самостоен фонд за здравствено осигурување со највисок орган

Собрание би подразбирало спроведување државна политика во областа на

здравството, со соработка на Министерството за здравство и Управниот

одбор како претставник на Собранието. Треба да се обезбедат независни

контроли како во областа на финансиското и другото работење на

докторите (заеднички комисии на Собранието и министерството за

здравство) и стручната контрола (Лекарската комора на Македонија).

Можни решенија за поединечни актуелни проблемиПлаќање за извршени услуги

Итна евалуација на ефектите од воведувањето на ДРГ и транспарентно

прикажување на резултатите

Санација на проблемите со овој метод на плаќање.

Итно имплементирање на основните пакети на услуги на сите нивоа на

здравствена заштита.

Донесување на правилник за меѓусебна координација на МЗ и ФЗОМ во

овој сегмент.

Реформатирање на договорите со здравствените институции. Тие мора даодговараат на обемот на здравствени услуги и на нивната цена.

Формулирање на поинаков ДРГ за терцијарните универзитетски институции

(пример Словенија).

Формирање на преговарачки тим од здравствените институции кој ќе ги

склучува договорите.

Во склучувањето на овие договори мора да има место и МЗ заради

спроведување на здравствената политика.

Дефинирање на осигурителните пакети

Основниот ФЗОМ мора да биде државен во земја со финансиски можностикако Република Македонија за да се обезбеди основното осигурување на

социјално загрозените лица.

Формирање на други фондови за осигурување како надрградба на

основниот пакет за оние осигуреници кои можат да инвестираат повеќе.

Донесување на законски акти кои ќе ги дефинираат услугите од

дополнителното осигурување.



18

Личен доход на здравствените работници

Воведување на мониторинг за извршената работа на здравствените

работници на сите нивоа (евиденција, број на прегледи, работно време,

посебни залагања).

Обезбедување на систем за наградување

Примањето на нов кадар, назначувањето на раководните позиции и

прераспределувањето на работните места мора да одговараат на

потребите на иснтитуциите.

Санкции за несоодветни решенија.

Еднаков достап на сите пациенти до подеднаква здравствена заштита.

Подготовка на правилници за секое поединечно право од осигурувањето

вклучително и упатувањето на лекување во странство, но и контрола на

извршената работа.

Транспарентна листа координирана помеѓу ФЗОМ и МЗ за правата на

осигурениците.

Санкции за несоодветни решенија.

Комуникација здравствени институции/МЗ/ФЗО

Редовни извештаи од страна на менаџерите на здравствените институции

до ФЗОМ и МЗ за реализирањето на бизнис планот.

Повратна информација од страна на ФЗОМ и МЗ во врска со овие извешати.

Редовна контрола на работењето.

Правилник за работата на сите тела на Министерството и редовно апдејтирање

на овие правилници кои ќе вклучуваат

Самостојност

Отчетност

Договори за здравствени услуги

Транспарентни договори за здравствените услуги склучени со приватните

интитуции (за сите услуги, а не само за оние кои се популарни)

Уедначени пакети на услуги помеѓу јавните и приватните здравствени

институции Уедначен начин на плаќање (ДРГ)

Редовен финансиски и стручен надзор на здравствените институции на сите

нивоа што може да се спроведе како координирана акција на Комисија од ФЗОМ и

МЗ (со претставници од Коморите)

Еднаков надзор на приватните како на државните институции по однос на

потрошувачката

Евалуација на менаџерските тимови.



19

ФЗОМ треба редовно да доставува до МЗ извешати за реализирање на

годишната здравствена политика предвидена од МЗ и изнаоѓање на законски

решенија за новите услуги и инвестиции.

2.2 Остварувањето на здравствената политика е тесно поврзана со:

Здравствената стратегија

Акциониот план

Програмите на здравствена заштита

Пристапот треба да е интерсекторски со активно учество на сите релевантни

сектори и средства за комуникација, медиумски пристап и групни едукации.

Министерството за здравство и фондот треба да соработуваат по следниве

прашања

а) Колку средства треба да се даде за здравствената заштита - на кој начин

ке се осигураат тие средства( колку директно ке плакаат поединци колку државата)

б) На кои групи и жители ке се дадат приоритети ( кому, кои, колку)

в) Какво ке биде правото и практичното влијание на населението на

оријентацијата на здравствената заштита во смисол на:

управувањето на здравството

самозштитно организирање (степенот на децентрализација и локална

самоуправа)г) Кои се здравствените приоритети сега и кои се очекуваат

Колку ке треба да се даде за нивно решавање ( колку ке чинат) .Какви решенија во

однос на:

превентивната здравствена заштита

лечење и рехабилитација

примарна, специјалистичко консултативна и болничка здравствена заштита

д) Кој ке биде ставот према здравствената технологија (посебно на

алтернативните форми на заштита , самозаштита и научна медицина).

Поттикнување на развојот и примена на нови технологии и научни достигнувања,

самиот Технолошкиот напредок бара и нова организација.

ѓ) Организација и управување на здравството

обликување на здравствената политика која обезбедува здравје на

поединец и популација

продукција на здравствени ресурси

донесување на стандарди

осигурување на квалитет( механизми за контрола на квалитет)

внатрешни поврзаности

адекватна информираност



20

е) Каква ке биде соработката, поделбата на работата, разграничувањето

на надлежностите и влијанието на други општествени фактори - Министерство за

труд и социјална заштита , образование, екологија, земеделие...

ж) Координација и контрола на однесувањето на учесниците во

здравствениот систем

з) Механизми на економска помош ( мобилизација на финансиски

средства, алокација на здравствени расходи)

За Јавното здравство треба да се одреди:

- приоритетноста на Јавното здравство со прашања и проблеми

- идентификација на ресурси

- пристап за мобилизација на ресурси

- анализа на трошоците и искористеноста на ресурсите во склоп на работните

процеси- релација помеѓу вработените во здравството и функционирањето на

здравствениот систем- регионален распоред - да се креира политиката на тимска

работа

- дефинирање на мерливи стратешки цели

- дефинирање на клучни показатели на изведба за секоја цел

- симулација, симулација, симулација

- пилотирање на одбраниот пат

- изработка на начин на контрола( квалитет)

- воведување на слобода на избор на лекари во сите здравствени институции

и овозмоување на здравствените работници да ги користат здравственитеинституции во јавната сопственост за лечење на свои пациенти (со 4 часа работно

време државно а дополнителното по строго пропишана процедура за оние кои се

определиле за работа државо и приватно).

- воведување на ноќни клиники во јавното здравство за дополнителна работа

и вонстандардни услуги за оние со полно работно време во државно( да ги

задржат добрите лекари)

Здравствената потрошувачка е проблем на сите држави без разлика дали го

имаат применето Бизмарковиот или Беверџиевиот модел на здравствено

осигурување.

-да се регулира понудата и побарувачката на здравствените услуги

- осигурување на квалитетот на здавствената заштита

- стимулација на економската ефикасност (чинковитост) на здравствените

установи

-акредитација на здравствените установи

- регистрација и лиценцирање на здравствените работници.



21

3.Закон за медицински сестри и акушерки и нивната улога3.1 Здружение на медицински сестри акушерки и техничарки -албанки “Флоренс

Најтингејл“, Фетаи Наџие


Медицинската сестра, акушерка и друг среден персонал се најголема

професионална група во здравството на Р. Македонија и представуваат повеќе од

1/3 од вкупниот број здравствени работници во областа на здравствената

заштита.Нивната дејност во составот на болничката услуга опфаќа 24 часовно

згрижување на болниот, бројни дијагностички и терапевтски постапки,непрекинато следење на состојбата на болниот и навремено известување на

лекарите за сите промени кај пациентите.

Според наши соснанија и разни други испитувања на сестрински услуги –

акушерски отпаѓаат повеќе од 70% од сите постапки за време на болничкото

лекување. Ова зборува дека оваа групација на здравствени работници има голем

удел во вкупното болничко лекување и битно влијае на успешноста и квалитетот на

здравствените услуги.

На ниво на Република Македонија улогата на медицинската сестра,

акушерката и другиот медицински персонал е зачувување на здравјето на

населението, меѓутоа нивната пожртвуваност во секојдневното работење не е

ценета како што треба а ова е појава во сите медицински Установи на ниво на

Репубика Македонија.

Медицинската сестра во секојдневното работење опфаќа вештини и знаења

на здравствена нега, секојдневно ги почитуваат начелото на правото на здравјето

на пациентите, како и чување на професионална тајна за сите податоци со

состојбата на пациентот.

Со ова нивно работење тежнеат да се фокусираат на создавање на здрава

нација и развој на економијата.

Проблеми: Недоволна дефинираност на сестринскиот труд во актуелната законска

регулативе

3. Закон за

медицинскисестри и акушерки

и нивната улога



22

Непостоење на обврска и критериуми за усовршување на средно и високо

медицинскиот кадар

Несоодветна систематизација на работни места според едукацијата


Донесување на Закон за сестринска дејност кој ќе ги опфати сите аспекти на

работа, статус, едукација, континујирана едукација преку семинари,

конгреси и симпозиуми и вреднување на трудот

Донесување на преодни одредби за сестрите со стаж над 20 години

Отворање Сектор за сестринство при Министерството за здравство со Шеф

на секторот-сестра,

Предвидување на работно место директор на сестри на

унивезитарните и другите клиники со висока квалификација

Утврдување на работно место на Главна медицинска сестра на ниво на

установа соодветен коефициент (предлог 0.37) кој би се вградил во

колективниот договор.

Во Правилникот за организација на работа и Систематизација на работни

места да се предвидат работни места за здравствените работници со

завршено високо стручно образование во траење од 3 години (системот

Болоња),

Mедицинските сестри – акушерки, рентген техничари, фармацевтски

техничари, лаборанти и др., со средна стручна спрема над 20 години

работноno искуство, односно овој кадар со висока стручна спрема да можеда врши самостојна дејност по добивање лиценца за работа, која се

предлага во предлог Законот за сестринска дејност.

Со систематизација за организација на работните места за медицински

сестри да биде предвидено VII степен на стручна подготовка.

Извори

Секторските директиви на Европската Унија за регулирани професии

Кралски колеџ за акушерки од Лондон Обединето Кралство

Европската Асоцијација на акушерки

Меѓународната Конфедерација на акушеркиПредлогот за донесување на Закон за сестринска и акушерска дејност доставено од

собрание од група пратеници.

Програмата при министерство на здравство на Република Косово според европски

нормативи (прописите на Финска).

Колективен Договор за здравствена дејност на Р.М., Статутот на ЈЗУ Клиничка

болница и Правилникот за систематизација.

Закон за изменување и дополнување на Законот за здравствена заштита

Сл.Весник на Р. Македонија бр. 5/2007 година.редлог Законот за сестринска

дејност.



23

3.2 Здружение на медицински сестри техничари и акушерки на Република

Македонија, Велка Гавровска Лукиќи Тања Трајковска

Прашање од интерес:

Состојбата во акушерството во Република Македонија

Потреба од закон за регулирање на акушерската дејност и рестартирање на

едукацијата на соодветно ниво


Според податоците во месец јуни 2009 година во Република Македонија има 1205

акушерки и гинеколошко-акушерски сестри и тоа 470 акушерки и 735 гинеколошко

акушерски сестри од кои 1190 се со средно стручно образование, 15 со високостручно образование. Од вкупниот број акушерки само 230 работат во

акушерството а останатите на гинеколошко-акушерските оддели, операциони сали

и др. Гинеколошко акушерски сестри во Република Македонија се школуваат

заклучно до 2003/2004 година кога е запишана и последната генерација

гинеколошко акушерски сестри. Едукацијата на акушерките на високото

образование започнува 2006/2007, а последната генерација е запишана во

учебната 2008/2009 во Битола и Тетово. Од овие генерации произлегува и бројот

15 кој се однесува на дипломирани акушерки до јуни 2009 од Високата

медицинска школа во Битола, додека во Тетово запишаните акушерки ја

завршуваат втората година од своите три годушни студии.Земајќи го во предвид ибројот на недоносени кој за 2008 година изнесува 954 новородени или 4,01 % од

вкупната бројка на новородени како и сеуште високата стапка од скоро 17%о

перинатална смртност укажува на потреба од зголемување на акушерките во

антенаталната нега како би им помогнале на малиот број на лекари во примарната

здравствена заштита околу сузбивањето на прематуритетот и переинаталниот

морталитет во Република Македонија.

Проблеми

Работата на акушерките, како втора по големина професионална групација

во составот на здравствената заштита, не е соодветно законски уредена.

Во Република Македонија не постои законска регулативa која ќе ги одреди

правата и должностите на акушерките како и дефинирање на минимумот на

потребна едукација и лиценца за работа, регистрирање во национален регистер.

Сите Европски земји ја почитуваат секторската директива на Европската Унија за

регулирани професии и акушерската дејност ја регулираат со посебни закони.

Старосната структура на акушерките е крајно неповолна заради

дисконтинуираната едукација на овој кадар.



24


Донесување закон во кој ќе се уредат прашањата за вршење на акушерската

дејност, стандардите на нивното образование, условите за обавување на

дејноста и др.

Континуирано едуцирање на профилот акушерки како неопходен

Mапирање на човечките ресурси од областа на акушерството и повторно

рестартирање на едукацијата на акушерките на соодветно ниво ( високо

образование) според Директивите на Европската Унија

Препознавање на акушерските интервенции

Изработка на стандарди, нормативи и компетенции на акушерската пракса

Изработка на протоколи по кои би работеле сите акушерки во сите болници,

родилни центри и примарна здравствена заштита

Едукативни курикулуми изработени од акушерките, предмети и практична

настава на идни акушерки од акушерки едукатори

Оддел во Министерството за здравство за сестрински и акушерски прашања



25

4. Превентивна медицина на труд

Институт за медицина на трудот на РМ-Скопје, Колаборативен центар

на СЗО, Канцеларија на СЗО на Република Македонија, Прим. д-р

Стефан Тодоров, Проф. д-р Јованка Караџинска-Бислимовска Асс. д-р

Марија Кишман –Христовска

Лекарска комора на Македонија, Проф. д-р Јован Тофовски

ЦЕРМ – Асоцијација на здравствени организации – Сектор за проценка

на ризик на работно место, Проф. д-р Елисавета Стикова

Вовед

Безбедноста и здравјето на работа претставува нов и современ концепт за

унапредување на здравјето на професионално експонираните работници и за

превенција на професионалните болести и повреди на работа.

Воспоставувањето на интегриран пристап во обезбедувањето на безбедност и

здравје на работа се темели на обврската за хармонизирање на националното

законодавство со директивите на Европската Унија, конвенциите на МОТ,

Глобалниот план за акција за здравје на работниците на СЗО за периодот oд 2008-

2017 година, како и со Стратегијата на Европската комисија за здравје и безбедност

на работа.

И покрај донесувањето на Законот за безбедност и здравје на работа (Сл. Весник

РМ бр. 92/07) и неколку подзаконски акти, пред нас се уште стои обврската за

целосно дефинирање на здравствените политики и изготвување на стратешките

документи со кои ќе се воспостави модерен, ефикасен и економичен систем за

безбедност и здравје на работа во Република Македонија, кој во овој момент

недостасува.

Во структурата на населението работоактивната популација учествува со 41,38%, а

бројот на вработените за кои е задолжително да се спроведат мерките за

4. Превентивна

медицина натруд



26

безбедност и здравје, вклучувајќи ги и задолжителните превентивни прегледи,

изнесува повеќе од 434 000 вработени во 2007 година.

Здравствената заштита на работниците во Република Македонија е организирана

во рамките на примарната и терцијарната здравствена заштита. Во текот на 2007

година примарната здравствена заштита се обезбедуваше во 22 места/пунктови на

јавниот сектор во 14 здравствени региони, со вкупно ангажирани 38 доктори-

специјалисти по медицина на труд и 42 здравствени работници со виша и средна

стручна подготовка. Во однос на 2006 година тоа претставува намалување на

вкупните капацитети и ангажирани ресурси за повеќе од 50%, кога здравствената

заштита на работниците се обезбедуваше во 46 места/пунктови во 24 здравствени

региони и со 87 ангажирани специјалисти по медицина на трудот.

Според здравствено статистичките податоци, во текот на 2007 година во

примарната здравствена заштита се реализирани 110247 посети кај доктор, од кои

59664 се први посети. Водечка причина за посетите кај доктор и пруженитездравствени услуги во дејноста за здравствена заштита на работниците е

есенцијалната (примарната) хипертензија. Ова заболување во структурата на

морбидитетот на работничката популација учествува со 17,7%, со стапката на

морбидитет од 62,2/10000. Понатаму следат акутниот фарингит и тонзилит, дијабетот

и бронхитот, емфиземот и другите хронични обструктивни болести на белите

дробови, кои во структурата на вкупно регистрираните заболувања учествуваат со

7,2%, 5,8% и 3,8%, а стапките на регистрираниот морбидитет се движат од

25,4/10000 до13,5/10000.

Сегашните слободни проценки покажуваат дека околу 50 доктори специјалисти по

медицина на труд се ангажирани како избрани доктори, околу 25 се ангажирани во јавно-здравствениот сектор во рамките на здравствените домови и институти,

околу 20 се ангажирани во Министерството за здравството, Фондот за пензиско-

инвалидско осигурување или инспекциските служби и исто толку има ангажирано

во повеќе од 10 приватни здравствени установи што се занимаваат исклучиво со

превентивни прегледи на работници.

Овие податоци јасно укажуваат дека здравствената заштита на работниците во

Република Македонија има своја традиција и претставува солидна основа за

понатамошен развој во согласност со препораките, Конвенциите и директивите на

МОТ и ЕУ.


Постојат два различни аспекта на вака дефинираното прашање:

I. Развој и унапредување на интегрираниот мултидисциплинарен систем за

безбедност на работа и професионално здравје во согласност со базичните

принципи зацртани во ЕУ - директивата 89/391/ЕЕС и ILO конвенцијата бр. 161 за

службите за професионално здравје. Ова прашање е предмет на интерсекторска

соработка меѓу Минисерството за труд и социјала и Министерството за

здравство.



27

II. Обезбедување на примарна, секундарна и терцијарна амбулантно-поликлиничка

и болничка здравствената заштита на работниците (дијагноза, лекување и

рехабилитација и оценка на работна способност) која треба да ја обезбедуваат

докторите специјалисти по медицина на труд во рамките на здравствениот

сектор. Ова прашање е во надлежност на Министерството за здравство.

I. Развој и унапредување на интегрираниот мултидисциплинарен систем за

безбедност на работа и професионално здравје

Владата на РМ и Министерството за здравство манифестира силна политичка

подршка за унапредување на безбедноста и здравјето на работа како еден од

среднорочно зацртаните приоритети за наше пристапување кон ЕУ. Постојат

повеќе индикатори кои одат во прилог на остварување на ова подршка, одинтегрирање на овој сегмент во Стратегијата за здравство на Република

Македонија до 2020 година, до вклученост во Годишната програма за Превентивна

здравствена заштита со финансиска подршка од преку 4 милиони денари во 2009

година, до потпишување на Двогодишни договори за соработка на МЗ со СЗО во

оваа област во неколку последователни циклуси и формирање на Институт за

медицина на труд. Но, и покрај тоа, недостасуваат многу легислативни,

организациони и институционални недоречености и проблеми кои

оневозможуваат забрзан развој на оваа дејност.

* Неопходно е да се направи разлика меѓу професионално здравје од една имедицина на труд од друга страна (occupational health versus occupational medicine)

Проблеми и ограничувачки фактори:

Не постои Стратегија за безбедност и здравје на работа,

Не постои Акционен план за развој и унапредување на здравјето и

безбедноста на работа,

Нема Програма за работа во областа на здравјето и безбедноста на работа и

покрај тоа што ова претставува законска од Законот за здравје и безбедност

на работа кој е донесен уште во 2007 година(Сл.весник РМ бр. 92/07),

Постои Предлог програма “Нов модел на Службите за медицина на трудот

во Република Македонија“ која е целосно недостапна за стручната јавност и

во која поради отсуство на критериуми и услови, службите и институциите

од областа на здравје на работа во државата се ставени во нерамноправна

положба, а оние за безбедност воопшто и не се предвидени во овој

Предлог-модел

Во новодонесениот Закон за здравје и безбедност на работа е воспоставена

категорија на „овластени“ служби за медицина на труд без инструмент за



28

дефинирање на дополнителни критериуми и услови овластување, со што

повторно службите и институциите од оваа област се ставени во неедналква

и нерамноправна положба,

Не се хармонизирани директивите кои произлегуваат од основната ЕУ

директива 89/391/ЕЕС, особено оние што се однесуваат на безбедноста и

здравјето на работниците (преку 60 директиви), со што се оневозможува

современ пристап во безбедноста и заштиата н здравјето на работниците,

Не постои Правилник за начинот и постапката за изведување на

превентивните медицински прегледи што претствува обврска од законот за

здравје и безбедност на работа, а постоечкиот е стар повеќе од 20 години

(Сл. Весник РМ бр. 27/88),

Нема Листа на максимално дозволени концентрации на штетни гасови,

пареи и аерсоли во работната средина. Постоечкиот е постар од 35 години и

се повикува на JUS – Z.BO.001 стандард од 1971 година,

Нема листа на биолошки експозициони гранични вредности,

Листата на професионални болести донесена во 2004 година (Сл. Весник на

РМ бр. 88/2004) има 113 болести е најобемна во споредба со листите од

сите останати земји во регионот. Во оваа Листа има дури и болести што се

предизвикани од агенси кои воопшто ги нема кај нас.

Бројот на регистрирани професионални болести во државата е занемарливо

мал (10-20 годишно), а службите по медицина на труд кои функционираат

во јавно-здравствената мрежа, немаат пријавено ниту една професионална

болест,

Нетранспарентност во работата при донесувањето на значајни документи иодржување на значајни конференции и настани со што се забавуваат

реформските процеси,

Отсуство на транспарентни, стручно засновани и законски утврдени

критериуми за основање и финансирање на службите за медицина на труд,

Не постојат стручни основи за спроведување на дејноста – правилници,

водичи.

Мерки, активности и можни решенија:

Донесување на Стратегија за безбедност и здравје, Програма и Акционенплан,

Формирање на Совет за безбедност и здравје на работа (формиран НЗ),

Формирање на Агенција за здравје и безбедност ан работа (согласно ЕУ),

Воспоставување на интегриран инспекциски надзор во рамките на

новоформираната Агенција,

Формирање на Стручна комисија за медицина на труд при Министерството

за здравство,

Зајакнување на капацитетите и улогата на Министерството за здравство во

мултидисциплинарниот систем за безбедност и здравје на работа,



29

Подинамичен процес во донесување и на преостанатите подзаконски акти

согласно ЕУ регулативата, со усвојување на сет на стандарди за медицина на

труд,

Подршка на интерсекторска соработка и трипартитно партнерство,

Воспоставување на обврска извештаите од реализираните програмски

активности и учество на работни конференции јавно да се презентираат и да

се направат достапни до сите потенцијални корисници,

Развој на системот и нов модел на на служби за медицина на труд низ

транспарентен процес на јавна расправа и со вклученост ан сите

заинтересирани субјекти,

Стимулирање на јавно-приватно партнерство,

Развој на систем за контрола на квалитетот,

Развој на информативниот систем и заживување на Регистарот за

професионални болести и за повреди на работа според европските

препораки (EODS и ESAW) во согласност со Законот за евиденции во областа

на здравството,

Континуирана медицинска едукација и континуиран професионален развој.

II. Обезбедување на здравствената заштита на работниците и медицина на

трудот

1. Дејноста за здравствена заштита на работниците во примарната здравствена

заштита повеќе не постои и докторите специјалисти по медицина на труд во

најголем дел се трансформираа во избрани доктори и работата какоконцесионири,

2. Во Република Македонија не постои секундарна и терцијарна амбулантно-

поликлиничка и болничка здравствена заштита на работниците за лекување на

професионални болести, болести во врска со работата и повреди на работа.


јавно-здравствениот систем за здравје и безбедност на работа треба да се

оддели од клиничката медицина на труд и да се ориентира кон креирање

на политики, стратешки докумети за развој, на методологии за работа, конхармонизирање на легислативата и развој на стандарди, развој на OSHAS

18000 и др.,

клиничката медицина на труд (амбулантно-поликлиничка и болничка) да се

воспостави на сите три нивоа на здравствена заштита и да се фокусира кон

дијагноза, лекување и оценка на работната способност и да се одделели од

системот за безбедност и здравје на работа,

да се разгледа можноста за воспсотавување на интегрирани тимови за

медицина на труд во примарната здравствена заштита.



30

III. Финансирање на услугите од областа на заштита и унапредување на

здравјето на работниците

Постои задолжително дополнително осигурување за професионални

болести и повреди на работа, без дополнителни критериуми за користење

на овие сретства,

Постои различен пристап во финансирањето на службите мпо медицина на

труд: некои од работодавачите, некои од Фондот и/или од Буџетот, а некои

од сите три извори,


Да се утврдат јасни критериуми и насоки за користење на задолжителното

дополнителното здравствено осигурување,

Да се утврдат јасни критериуми за дефинирање на мрежата на служби за

медицина на труд и наместо 43 такви служби колку дозволува Законот за

здравствена заштита да функционираат во РМ има само 6, кои опстојуваат и

работат под бенефицирани услови,

Да се формира посебен Фонд за осигурување од повреди и професионални

болести,

Дас се дефинираат различни стапки за осигурување во согласност со

утврдениот степен на професионален ризик на работно место.

. Превентивна медицина на труд



31

5. Контрола на квалитет на услугите на здравствената заштита

5.1. Еколошко друштво “Еко-мисија“ Скопје, Петар Бошевски

5.2. Македонско Лекарско Друштво, Д-р. Весна Јаневска

5.3. Адриалаб, Д-р. Маја Тодоровска

5.4. Здружение за борба против рак, „БОРКА – За секој нов ден“

Скопје, Зоран Христовски


недостатокот на безбедност (т.е. отсуство на квалитет на услугата)

во ФЗО постои служба за контрола на работењето во јавните здравствени

установи

Комисија при МЗ за стручен надзор на работата на лабораториите во РМ од

13 члена

нема задолжителна надворешна контрола на квалитетот

Превилник за транспорт на крв и други биолошки течности

Во договорите заработа кои с епотпишуваат со ФЗО не постојат протоколи

со кои се дефинира видот на здравствената услуга, па оттука и контролорите

не се во состојба да вршат соодветна контрола на здравствените услуги,

Отсуство на соодветна едукација на контролорите за стручна проценка на

квалитетот на услугата


Подигање на свесноста кај пациентите за нивните права според Законот за

заштита на правата на пациентите

Зголемена контрола на работењето на јавните здравствени установи во

одласта на финансиско работењеи јавни набавки.

Изработка на стратегија за оцена на квалитет на работата на лабораториите

Анализа на актуелната состојба во 200-те биохемиски лаборатории колку ги

има во РМ во однос на простор, опрема, кадар, услуги

5. Контрола на

квалитет науслугите



32

Континуиран надзор во исполнувањето на пропишаните услови за простор,

опрема и кадар и услуги

изработка на протоколи за пружање на здравствените услуги кои треба дастанат составен дел на Договорите кои ФЗОМ ги склучува со Здравствените

установи

составување на тимови за контрола во кои ќе бидат специјалисти од областа

од која се врши контролата

утврдување на систем на санкции од за здравствената установа која не ги

почитува воспоставените протоколи за лекување на поодделни болести.



33

6. Проценка на националните потреби во здравството

6.1. ХЕПА Македонија Национална организација за унапредување наздравјето низ физичка активност, Доцент Д-р. Вера Симовска

6.2. Еколошко друштво „Еко-мисија„ г-дин Петар Бошевски

6.3. НВО Борка - Скопје, Д-р Милан Ристески

6.4. Доц. д-р Михаил Кочубовски,Национален соработник со СЗО за

одговор при кризни состојби

М-р Маргарита Спасеновска СЗО Офицер за подготовка и одговор

при кризни состојби

6.5. Македонско лекарско друштво, Проф. Д-р. Јован Тофоски

6.6. Доцент Д-р. Вера Симовска, експерт

6.7. Републичко здружение на бубрежно болни граѓани „Нефрон„,

Спиро Мицоски, Прим. Д-р Љубинко Трпеноски

6.8. Проф. Д-р Елисавета Стикова

6.9. Центар за регионални истражувања и соработка “Студиорум“,

Билјана Котевска

6. Проценка на

националнитепотреби



34


Доцент. Д-р. Вера Симовска, експерт

6.1. Национален центар за испитување на здравјето поврзано со

бихејвиоралните ризик фактори кај населението

Национален центар за испитување на здравјето и ризикот за развој на

хроничните болести поврзано со начинот на живеење, односно мониторинг

над бихејвиоралните ризик фактори опфака испитување на навиките во

исхраната, физичката активност, пушењето, консумирање на алкохолот,

оралното здравје, повредите, како и испитувања на здравјето на жената во

однос на канцерот на дојката и матката. Воедно се следат и социо-демографските карактеристики кај населението.

Мониторинг над бихејвиоралните ризик фактори според методологијата на

Светската здравствена организација ( FINBALT Health Monitor ) локално

адаптиран е значајно сретство во утврдување на приоритетите во

здравството, создавање база на јавни информации за начинот на живеење

поврзан со здравјето и дистрибуција на ризик факторите, идното планирање

на превентивните програми, развој на Национални акциони планови за

превенција на хроничните болести, како и при евалуација на ефективноста

на Националната јавно-здравствена политика.


Отсуство на мониторинг над бихејвиоралните ризик фактори поврзани со

здравјето на населението, во услови кога хроничните незаразни болести,

особено кардиоваскуларните болести и малигните неоплазми се во постојан

пораст.

Отсуство на Национален систем за базично, јавно-здравствено следење и

анализа на здравствената состојба поврзана со бихејвиоралните ризик фактори.

Можни решенја

Воспоставување на Национален јавно-здравствен центар за испитување на

здравјето поврзано со бихејвиоралните ризик фактори заеднички за развој на

повеке хронични болести во Република Македонија со следните функции:

- утврдување на приоритетите во здравството,

- создавање база на јавни информации за начинот на живеење поврзан со

здравјето и дистрибуција на ризик факторите на ниво на ПЗЗ,



35

- идното планирање на превентивните програми,

- развој на Национални акциони планови за превенција на хроничните

болести по пат на редукција на кључните ризик фактори,

- координација во спроведување на стручно-научните проекти на локално и

национално ниво, соработка со земјите на Балканот,

- едукација во домен на здравиот начин на живеење (исхрана, физичка

активност),

- евалуација на ефективноста на Националната јавно-здравствена политика.

Забелешка

Колаборативните центри во Европа и САД објавија практикуми за едукација

на кадри од областа на здравтвената администрација како на пример,

формирање и одржување на база на податоци за бихејвиоралните ризикфактори и здравствената состојба на населението, нивно истражување,

анализа и слично.



6.2. Национална стратегија и програма за унапредување на здравјето низ

физичка активност кај населението во Република Македонија

Вовед:

Намалената физичка активност (хипокинезијата) кај населението е една од

трите кључни ризик фактори одговорни за зголемениот морбидитет и

морталитет од најчестите хронични болести во земјата како што се

кардиоваскуларните, дијабетот тип 2 и некои типови на карциноми.

Податоци за преваленција на хипокинезијата кај населението се неопходни

при утврдување на здравствените потреби, изготвување на здравствената

стратегија и проценка на ефикасноста на превентивните интервенции воРепубликата.


Во услови кога намалената физичка активност постана јавно-здравствен

проблем, во Републиката сеуште не е изготвена Национална стратегија и

програма за унапредување на здравјето низ физички и спортски активности кај

децата, адолесцентите, адултната популација и стрите лица.



36

Нема Акционен план за имплементација на Глобалната стратегија на СЗО за

исхрана, физичка активност и здравје во Република Македонија.

Училишните деца во Републиката имаат намалени кардиореспираторни

способности, под предвидениот аеробен праг за дадената возраст и пол.

Утврден е растечки тренд на хипокинезија и кај адултната популација што во

2002 година изнесуваше 64.5% од вкупното адултно население.

Нема подршка од креаторите на политиката во земјата, а досегашните

активности беа реализирани од невладиниот сектор.

Иницијативата започна во 2003 год. со одбележување на Светскиот ден

Движење за здравје-СИНДИ (WHO Move for Health, 2003/04), продолжи во

рамките на Европската ХЕПА мрежа и учество во повеке проекти на ЕУ (WHOHEPA Europe, 2005, EUNAAPA, 2006-08 , PASEO, 2009- ).


- Да се дополни Националната стратегија за јавно здравје во Република

Македонија, во делот унапредување на здравјето (Health promotion)со

изготвување на Акционен план за имплементација на Национална стратегија и

програма за унапредување на здравјето низ физички и спортки активности.

- Министерството за здравство да заземе централна улога во имплементација

на оваа мултисекторска стратегија и програма во која би требало да земат

учество секторите спорт, образование, транспорт и урбано планирање.



6.3. Формирање Национален Центар-Институт по спортска медицина во

Република Македонија и воведување Катедра по спортска медицина на

Медицинскиот факултет.

Вовед:

Спортската медицина е посебна медицинска гранка која во својата суштина

на делување има превентивен карактер. Основна цел на спортската

медицина е да ја следи и проучува здравствената состојба, физичкиот

развиток и функционалните способности на сите лица кои се бават со

систематски дозирана физичка активност, различни форми на физичка

култура, спортска рекреација, организиран спорт и физичко воспитување во

училиштата.



37

Унапредување на здравјето (health promotion) е во сржта на јавно-

здравствената стратегија на Европската унија, како и на Република

Македонија, вклучувајки ги физичките и спортски активности, нивното

влијание врз продолжување на работниот и животен век на населенеието и

превентивно-тераписките ефекти на дозираниот физички напор врз ризик

факторите за развој на хроничните болести (ХНБ).


Отсаство на Национален Центар-Институт по спортска медицина во услови

кога намалената физичка активност постана јавно-здравствен проблем во

унапредување на здравјето на населението и кључен ризик фактор за

зголемување на морбидитетот од хроничните незаразни болести (ХНБ).

Значењето на редовната физичка и спортска активност во унапредување на

здравјето е сеуште декларативен став за поголемиот број на доктори без

знаење тој да се преточи во конкретно, практично делување. Ова наметна

потреба од трансфер на знаења од областа по спортска медицина.

Нема Катедра по спортска медицина на Медицинскиот факултет во

согласност со одлуката на Европското здружение по спортска медицина и

Советот на Европа.

Во согласност со официјалната постапка, во сите земји-членки на ЕУ и

асоцијативни земји е потребно да се формираат Национални Центри-

Институти по спортска медицина како наставна база за спроведување на

специјализацијата по спортска медицина со курикулум од 4 години.

Постапката за нејзина акредитација во ЕУ е во завршна фаза.

Нема редовна додипломска настава, како и постдипломски, магистерски и

дикторски студии по спортска медицина на Медицинскиот факултет.

Наставната програма по предметот спортска медицина што за прв пат е

воведен на Високата школа за физиотерапевти на Медицинскиот факултет

во Скопје, во 2009 год. се обавува на 4 различни катедри поради недостаток

на матична катедра по спортска медицина.

Докторите на медицинските науки од областа спортска медицина не можат

да добијат наставно-научни звања и да се вклучат во наставата, бидејки не

постои матична Катедра по спортска медицина.



38

Нема доволно специјалисти по спортска медицина во иако сегашниот број

на специјалисти ги покриваат скоро сите региони во Република Македонија.

Неопходни се млади кадри поради старосната структура на сегашниот

специјалистички кадар.


Да се трансформира поранешниот Завод по спортска медицина во

Национален Центар-Институт по спортска медицина како наставна база на

Медицинскиот факултет.

Да се формира матична Катедра за спроведување на специјализација по

спортска медицина со курикулум од 4 год., како и додипломска и

постдипломски настава на Медицинскиот факултет-решение што го донесеЕвропското здружение по спортска медицина и Советот на Европа.

Да се зголеми бројот на специјалистите по спортска медицина со што би се

овозможило тие да се вклучат во спортско-медицинската практика и

истражувањата на ниво на институтите, врвниот и училишен спорт,

спортските здруженија, како и во следење на превентивно-тераписките

ефекти на дизираниот физички напор.

Да се воведат семинари по спортска медицина за едукација на тренери,

клубски доктори и други стручни кадри од облста на физичката култура испорт.

Забелешки

Интернационалната декларација Движење за здравје на СЗО и ФИМС

(WHO/FIMS: ”Physical activity for Health” 1995) беше упатена до владите на

сите земји во светот со цел да се создадат соодветни предуслови и воведат

адекватни мерки за практична примена на физичката активност и спортот за

секој граганин, од детството па се до староста како најзначајна мерка во

превентивната медицина. Притоа беше нагласено спортската медицина да

не се идентификува едино со грижа за врвните спортисти и со

допингувањето.



39


Доцент. Д-р. сц. Вера Симовска, експерт

6.4. Превентивна и клиничка нутриционистика

Вовед:

Постојат два различни аспекта на потесната здравтвена специјалност oд

областа Хигиена на исхраната кај здрави и болни лица, односно

Mедицинската диететика:

- Развој и унапредување на превентивната нутриционистика. Прашање

кое е во рамките на јавното здравје.

- Обезбедување на примарна, секундарна и терцијарна амбулантно-поликлиничка и клиничка нутриционистика.


Фондот за здравствено осигурување нема решение за финансирање на

здравствени услуги од областа на медицинската диететика, односно хигиена на

исхраната кај здрави и болни лица. Тие се применуваат во унапредување на

здравјето како диетопревентивни здравствени услуги, диетотераписки

нефармаколошки третмани или кај високо ризичните и болни лица, во

коњукција со медикаментната терапија.

Министерството за здравство нема развојна компонента во Националната

стратегија зa јавно здравje, во делот унапредување на здравјето низ препораки

за здрава исхрана на база на тредиционалната храна и исхрана.

Постои дефицит на субспецијалистичкиот кадар од областа на хигиена на

исхраната, односно медицинската диететика. Оваа релативно нова медицинска

гранка има потреба да се развие во Република Македонија. Неопходно e да се

започне со едукација на здравствените работници. Субспецијализацијата

"Хигиена на исхраната" е во состав на Катедрата по хигиена на Медицинскиот

факултет во Скопје, но сеуште не се спроведува.


1. Да се формира Национален јавно здравствен центар/институт iза

медицинска диететика кој би бил ориентиран кон креирање на стратешки

докумети за развој на методологиja на работа, надзорен систем за следење

на разликите во исхраната поврзани со здравјето на населението, кон

хармонизирање на легислативата, развој на стандарди и превентивни

програми.



40

2. Да се изготви План и програма за субспецијализација по хигиена на

исхраната на Медицинскиот факултет, во согласност со Европските

стандарди, а наменети за едукација на доктори, специјалисти од одредени

медицински гранки. Во наставата да бидат вклучени и субспецијалистите по

хигиена на исхраната.

3. Да се дефинира сет на задолжителни курсеви од областа на медицинската

диететика за сите здравствени работници од примарната, секундарната и

терцијарната здравствена заштита насочени кон одредени категории на

население, особено вулнерабилните групи, како и кон нутритивно-

поврзаните болести и состојби.

4. Да се дефинираат центри/единици кои работат како Советувалишта задиететика каде се вршат диетотераписки здравствени услуги според

стандардизирана методологија.


6.5. Заштита од нејонизирачко зрачење


Република Македонија нема Закон за заштита од нејонизирачко зрачење,

наспроти порастот на употреба на извори на јонизирачко зрачење воживотната и работната средина.


Донесување на Закон за нејонизирачко зрачење,


6.6. Автологна трансплантација на матични клетки

Тековна состојба Брзиот развој на транслационата медицина во светот веќе дава опции за

автологни трансплантации, а кај нас со оваа проблематика се бави само

клиниката за хематологија во рамките на трансплантацијата,

За повеќе од 100 заболувања (меѓу кои и мултипната склероза,

амилотрофичната латерална склероза, епилепсија на темпоралниот лобус,

дијабет тип I, traumatic brain injury, spinal cord injury, се дури до

шизенцефалии и поренцефалии, церебрална парализа, поголем дел од

автоимуните заболувања, реконвалесценција од акутен инфаркт на



41

миокардот, итн) третманот со матични клетки е најевтиниот начин на

лекување.


Да се оформи тим кој би се обучувал во референтни центри на други земји,

за автологна трансплантација на матични клетки и вон рамките на

хематологијата.

Да се пристапи кон формирање на катедра и Институт, кој покрај

автологните трансплантации на матични клетки би се занимавал со сите

останати домени на транслационите третмани,

Прашање од интерес:6.7 База на податоци и аналитички пристап во следењето на состојбите во

здравството


Отсуство на релевантни податоци и база на податоци за аналитички пристап

во расправата и разрешувањата на прашањата од доменот на здравствената

заштита


Формирање на сектори за аналитика во рамките на МЗ и ФЗО

Формирање на тимови на аналитичари кои би се обучувале во земји каде вакви

системи успешно функционираат


6.8 . “Здравствена стратегија на Република Македонија 2020“

Тековна состојба:

Отсуство на вистинско и релевантно демократско учество на сите засегнати

чинители во процесот на донесување на “Здравствена стратегија наРепублика Македонија 2020“.

Потреба од Ревизија на Стратегијата за развој на здравството во Република

Македонија со инкорпорирање на сите релевантни аспекти на здравството

донесена во процес на демократска јавна расправа на сите чинители

вклучени во реформските процеси кај нас.



42


Ревизија на “Здравствена стратегија на Република Македонија 2020“

отпочнување на процес за структурирано создавање на ресурси кој ќе гивклучи сите здравствени работници.


6.9. Градење капацитети за подготвеност и одговор на јавно-здравствените

закани при вонредни/кризни состојби;

Формирање на Центар за јавно-здравствена подготвеност за одговор на

закани и катастрофи;

Имплементација на Меѓународен здравствен правилник (IHR, 2005)


Формирана е интерсекторска Комисија за подготовка на здравството за

одговор и функционирање во кризни состојби,

подготвен е Национален план за подготовка и одговор на здравствениот

систем при вонредни/кризни состојби, како и планови на ниво на

болници во Р. Македонија, со посебен осврт на плановите за одговор на

пандемискиот грип,

во Програмата за превентивна здравствена заштита во Република

Македонија за 2009 година, во точка 11 внесени се програмски задачи

кои имаат за цел редуцирање на влијанието на итни состојби и

катастрофи врз здравјето,

Извршена е евалуација на подготвеноста за одговор при

вонредни/кризни состојби на регионалните Центри за јавно здравје,

Нема воспоставено интегриран систем за следење (surveillance) и систем

за рано предупредување и брз одговор (EWRAS) на сите јавно-

здравствените закани, со што е отежната имплементацијата на МЗП во

еден негов дел,


да се воспостави национална програма за едукација во областа на јавно

здравствена подготвеност на сите целни групи и посебно на работниците од

првата линија на одговор:

o Да се воспостави Центар за јавно-здравствена подготвеност и

одговор на закани и катастрофи при во рамките на Медицински

факултет и/или Школа за јавно здравство со цел за едукација на

студентите и експертите во оваа област

o Да се воспостави Сектор за јавно здравствена подготвеност во

рамките на јавно-здравствениот систем во Република Македонија, а



43

со цел за креирање на политиките и тренинг на јавно здравствените

работници и работниците од првата линија на одговор,

o Да се воспостави Национален програм за континуирана медицинска

едукација во областа на јавно здравствена подготвеност и

медицина на катастрофите.

Да се воспостави интегриран систем за прибирање на податоци, следење,

известување и рано предупредување (EWRAS) за сите закани – природни

катастрофи, хемиски, биолошки и радиолошки агенси како основа за

имплементација на Меѓународниот здравствен правилник (IHR, 2005),

Да се дефинира системот за управување со залихи и опрема потребни како

резерва во случај на вонредна/кризна состојба,

проверка на интегралниот систем за подготовка и одговор на здравствениот

систем на Република Македонија при вонредни/кризни состојби иорганизирање на симулациони вежби,


6.10. Категоризација на прехранбените производи според нутритивната

вредност


Неконтролирана употреба на мултивитамински препарати

Употреба на разни адитиви, вештачки бои, засладувачи, конзерванси во

прехранбената индустрија, Заблуда на потрошувачите и нивна злопупотреба.


воведување на дестимулација на производство и потрошувачка на

ризичните/штетните видови на храна,

да се воведе категоризација и означување на прехранбените производи

според нивната нутритивна вредност т.е. според препорачливоста за

употреба од аспект на биолошките потреби на организмот на човекот.

Да се воведе диференцирана даночна стапка во зависност од степенот на

корисност на прехранбените производи и нивната нутритивна вредност,


6.11. С тандарди и нормативи и досега не е направена соодветна квалитетна

акредитација во согласност со стандардите и нормативите не ЕУ


Не постојат стандарди и нормативи за работа на болничките

здравствени установи ниту нивна акредитација



44

Не постојат редовни годишни извештаи за работа на болниците кои би

биле официјално испечатени и достапни

Нема можност за анализа на квалитетот на работата и на здравствените

услуги и соодветно рангирање на институциите


Создавање на годишни извештаи за работата на болниците изработен

според утврдени барања на МЗ кои треба да се јавно достапни.


6.12. Кадаверичната трансплантацијата и донирање на органи од лица со

иреверзибилна церебрална – мозочна смрт.


И покрај постоењето на Закон закон за условте за земање, разменување,

пренесување , пресадување делови на човековото тело зарди леkување,

трансплантацијата не ги задоволува потребите ниту се искористени

потенцијалите од оваа област

Во нашата земја речиси и дека не постои кадаверична трансплантација,

Годишно умираат околу 100 лица со т.н. мозочна смрт и од нив не се

користи ниту еден орган за трансплантација,


донесување на подзаконските акти кои ја регулираат материјата нa земање

на органи за трансплнтација, а се во врска со законот за условите за

земање,разменување, пренесување и пресадување делови од човековото

тело заради лекување

Обезбедување на просторни кадровски и технички услови за

интензивирање на трансплантацијата.


6.13. Воспоставување на систем за објективно следење, анализа и оценка на

перформансите на здравствениот систем на РМ


Отсуството на ваков систем оневозможува ефикасно управување и

постигнување на задоволувачки резултати при управувањето со здравството.



45


обезбедувањ ена просторни кадровски и технички услови за

интензивирање на трансплантацијата, за секој од сегментите во здравствениот систем да се дефинираат клучните

перформансите како индикатори за функционирањето на системот

да се утврдат методите за прибирање, евидентирање и обработка на

податоците и критериуми за нивна објективна анализа и оценка на

перформансите на здравствениот систем,


6.14. Потреба од законска, институционална и кадровска реформа во органи

кои работат на безбедност на храна со фокус на Дирекција за храна


појава на пазарот на храна која е лоша по здравјето и храна која е

непогодна за консумација – небезбедна храна

Голем број на актери надлежни за безбедноста на храна, испреплетеност и

преклопување на надлежностите, слаба меѓусебна координација, како и

долго одложуваниот почеток на темелната реформа во овој сектор ги

влошува состојбите од оваа област,

Европската унија во неколку последователни извештаи за напредокот на

Македонија во поглавјето 12 посочува на слабата кадровска екипираност на

органите кои работат во областа на безбедност на храна,

отсуството на номинирана лабораторија за официјална контрола на храна,

како и лаборатории за одделни тестови или групи за тестирање.


хармонизирање на македонското со законодавството од областа на

безбедност ан храна со она на Европската Унија,

Институционална реформа мора да доведе до јасна поделба на

надлежностите во оваа област, како и ново делегирање на надлежности восогласност со европското законодавство,

градење на капацитетите преку рационализација на бројот на кадрите,

тренинг и студиски посети во центри за безбедност на храна во земји на

Европската унија и зајакнување на лабораториските капацитети.



46

7. Автономија на универзитетските болници.

Академските здравствени интитуции во Република Македонија се во јавниотсектор на здравството. Остваруваат здравствена, наставна и научна дејност во

областа на медицината и интердисциплинарните науки. Тие се опфатени со

законот за здравствена заштита, и со законот за високо образование. По однос на

здравствената заштита се опфатени како болници, а според законот за високо

образование како Универзитетски клиники.

Академските институции од областа на медицината, се во рамките на

јавното здравство и под тројна функционална и финансиска ингеренција:

Министерството за образование и наука, Министерството за здравство и

неодминливо Фондот за здравствено осигурување. Формирани се уште 2 државни

медицински факултети. Дефинирани се и клинички болници и универзитетскиклинички болници (клиники).

Финансиската поддршка најмногу се остварува од ткн. здравствен денар,

средствата од министерството за образование и минимално од средствата

наменети за научно-истражувачка дејност, минимални средста на

самофинансирање, по исклучок од други извори. Вкупното финансирање има

рестриктивен карактер, а очекуваната извршена работа е несразмерно

екстензивна, без водење сметка за високиот квалитет, обемот, квалификациите и

бројот на стручњаци кои ја извршуваат.

По однос на здравствената заштита се опфатени како болници, а според

законот за високо образование како Универзитетски клиники.

Ваквата поставеност не дава доволно услови за соодветна автономија,бидејќи и Министерството за здравство и Министерството за образование имаат

значајна улога во финансирањето, усмерувањето на здравствените услуги,

финансирањето на високиот академски кадар, а со тоа значајно се ограничува

автономијата, директно спроведувајќи ги директивите на надлежните

министерства.

Актуелно, сем одредбите за автономија во Законот за виско образование и

во Сатутот на Универзитеот Св. Кирил и Методиј и актите на Медицинскиот

факултет, не постои друга конзистентна регулатива за сеопфатно дефинирање на

нивното комплексно функционирање. Автономијата, за академските институции и

7. Автономија на

универзитетските

болници



47

компетитивното однесување во системот на здравствена заштита е важен елемент

за мотивирање на здравствениот персонал за спроведување на солидна

здравствена заштита и соодветна едукација на студентите.

Во 2007 год, без значајно учество на Универзитетските клиники,

постоечкиот клинички центар се раздели на 32 правни субјекти, со што се

зголемија трошоците за администрација и одржување, се зголеми бројот на

процедурите за набавки на материјали и апаратура, а нивното функционирање

стана компликувано и недоволно финансирано..

Проблеми

1. Непостоење на соодветна автономија бидејќи и Министерството за

здравство и Министерството за образование имаат значајна улога во

финансирањето, усмерувањето на здравствените услуги, финансирањето на

високиот академски кадар, а со тоа значајно се ограничува автономијата.2. Вработувањата се наложени и не постои контрола на квалитетот на новите

вработени, што оневозможува соодветна кадровска политика, а тоа

значајно ја ограничува авотномијата во развојот.

3. Наградувањето на наставниот кадар е симболично и унифицирано

(линеарно), независно од ангажираноста што оневозможува мотивираност

на академскиот кадар.

4. Одлив на квалификуван и млад кадар заради дестимулираност.

5. Несоответно ниво на компетентност, интегритет и искуство и академски

постигнувања на менаџерските тимови, а големи овластувања и

истовремено слаба комуникација, со што се слабеее кохезијата наинституцијата и акдемската позиција.

6. Ндоволно планирање и запазување на критериуми на квалитет во

кардовска политика, на медицинскиот, но особено на административниот

персонал, што ја попречува долгорочната соодветна кадровска политика.

7. Незадоволство на студентите од условите за студирање

8. Академските здравствени институции само ги спроведуваат директивите на

владините институции (Министерството за здравство, Министерството за

образование и наука) без да бидат консултирани за решенија во

здравството или едукацијата на здравствениот кадар (Поделбата на

Клиничкиот центар на 32 засебни правни субјекти е типичен пример).


Неопходно е донесување на легислатива за автономија на академските институции

и тоа:

Една од основните мерки е да се изнајде начин за цврста врска помеѓу

овие институции во рамките на Медицинскиот факултет (повторно

поврзување на Универзитетските клиники), што и од здравствен и од

наставен и научно-истражувачки како и финансиски аспект подобро ќе

резултира со квалитет спрема можностите на државата, а ќе биде на



48

добробит и на студентите и на пациентите, секако и докторите и другиот

персонал;

Подобра интерресорска координација на надлежните министерства со

обзир на специфичностите и потребите, или формирање на независно тело

како координатор;

Зголемување на влијанието на компетентните членови на институцијата по

утврдени критериуми, кои како независно тело ќе имаат советодавна улога

во креирањето на политиката на менаџерскиот тим (можно Борд);

Макасимално одбегнување на политички импликации, а основен

критериум мора да биде квалифицираноста и успешната реализација;

Автономија во подборот на здравствени услуги.

Автономија во едукативниот процес (планирање и финансирање на

едукацијата на лекари, сестри, здравствени соработници)

Автономија во стручниот развој (воведување на одредени методи и

процедури)

Автономија во вработувањето на персонал (интервју, портфолио според

потребите на работното место)

Автономија во одлучувањето за отворање или затворање на одредени

служби.

Задолжителни механизми за едукација на сите вработени во институцијата,

на прво место здравствените работници, активност кои треба задолжително

и со програма да се составен дел на финансиските планови;

Автономија во склучувањето договори со други институции на истото или

други нивоа на здравствена заштита со цел за сеопфатен пакет наздравствени услуги или со цел за подобрување на едукативниот процес

(бази за едукација на студентите и специјализантите)

Автономија во барање на редовни и алтернативни финансиски ресурси од

страна на буџетот за здравство, образование и наука и нивно користење

(барање на реали финансиски средства според планот за работа,

одлучување за нивно приоритетно користење, аплицирање за проекти,

донации и сл.)

Автономија на катедрата за едукативните прашања

Автономија во распределбата на работното време на академскиот кадар

(Академската институција често врши наставна дејност во време вон одработното, а тоа не се зема предвид при наградувањето)

Реализирањето на автономијата на академските институции е можна само

со измена во менаџирањето на овие институции на следниов начин:

Во врска со здравствената дејност неопходно е формирање на борд на

директори (сегашните шефови на оддели или искусен академски кадар) кој

ќе му предлага на менаџерскиот тим решенија за најважните прашања)

Повторно ставање во функција на стручните колегиуми како највисоко

стручно тело на установата и како координатор помеѓу здравствените,

наставните и научните активност



49

Соодветно формирање на други тела (комисии) според однапред одредени

критериуми

Формирање на систем на наградување на наставниот и здравствениот кадар

според сработеното

За реализирање на ова значајна реформа потребна е соодветна законска

рамка и подзаконски акти, но и механизми за контрола на нивното

спроведување.



50

7. Биоетички прашања во медицината

8.1. Сектор за европски интеграции при Министерство за

здравство, г-ѓа Снежана Чичевалиева и м-р Роберт

Величковски

8.2. Лекарска комора на Македонија, Проф. Д-р. Елисавета

Стикова

8.3. Лекарска комора на Македонија, Проф. Перко Колевски,

Акад. Проф. Др. Живко Попов, Проф. Др. Нинослав

Ивановски

8.4. НВО Борка, Д-р Милан Ристески


Глобален пристап кон палијативната грижа

Палијативна грижа претставува целосна активна грижа на пациенти, чија болест не

подлежи на медикаментозно лекување, каде што акцентот е ставен на контрола на

болката и други симптоми, како и на психолошки, социјални и духовни проблеми

(СЗО, 1990).

Тековна состојба:Демографија

Демографски Р. Македонија се соочува со стареење на популацијата,

Просечното траење на животот е 73,5 години и е помало од просекот во ЕУ,

а траењето на здравиот живот е 63,4 години

пациентите постари од 65 години учествуваат со 37,94% во вкупниот

морбидитет, а 68% од нив имаат од три до пет хронични заболувања

истовремено. Повеќе од 20% од вкупната популација на стари лица имаат

крајно нарушена здравствена состојба и немаат соодветна здравствена и

социјална грижа и нега

8. Биоетички

прашања вомедицината



51

способноста за самостоен живот опаѓа со стапка од 1% до 2% годишно

годишно се регистрираат околу 6000 нови случаи на рак, а околу 900-1000

нови пациенти годишно користат терминална палијативна грижа,

во структурата на морталитетот на популацијата доминираат хроничните

незаразни болести (кардиоваскуларни и малигни болести)

68% од болните умираат во домашни услови, а 28,2 во болнички услови,

најголем дел од смртните случаи се кај возрасната група над 75 години или

43,6%,

податоците за влијание на стилот на живот не покажуваат значајни

отстапувања од состојбите регистрирани во земјите на ЕУ.

Едукација

РМ има вишок на здравствени работници,

Во последната деценија не постојат значајни промени во бројот на

вработени здравствени работници

Бројот на студенти по медицина е намален за 20%,

Континуираната медицинска едукација не е официјално

воведена, има специјализации од 30 гранки на медицината, 8

од стоматологија и 8 од фармација

Здравствени услуги и капацитети

Македонија има 10 000 болнички кревети или 4.8 кревети на 1000 жители

вклучувајќи два хосписа,

Примарна здравствена заштита се обезбедува низ повеќе од 1200 одделниустанови со 1722 доктори (294 се рурални единици каде се вработени

повеќе од 59% од докторите на медицина),

Специјалистичко консултативна здравствена заштита е обезбедена во 328

установи во кои во 1997 година беа вработени 580 доктори на медицина,

Во 2004 година во Македонија работеле 17 349 медицински работници

(4573 доктори).

Здравствено законодавство

Постојат системски и голем број на други закони и правилници,

Се работи на подобрување на квалитетот на стандардите за палијативнатагрижа

Здраствено осигурување - финансирање на здравствена заштита

задолжително здравствено осигурување кое ги вклучува речиси сите

граѓани на Република Македонија;

дополнително осигурување воспоставено со плаќање на здравствени услуги

кои не се опфатени со задолжителното здравствено осигурување

нема доброволно осигурување



52

5 % од БДП се наменети за здравството (вклучувајќи ги и приватните

плаќања за кои се проценува дека изнесуваат 1% и само 1,4% од државниот

буџет)

Очекуван развој на здравството во Rепублика Македонија до 2020 година

Развојот на здравствениот систем мора да ги вгради основните етички

начела: хуманоста, взаемноста и солидарноста.

Неопходно е да се работи на реализација на конвенциите, декларациите,

резолуциите, препораките и др.

Меѓународна соработка и комуникација

Досегашниот развој на палијативна заштита ја вбројува Република

Македонија во регионален лидер и фактор кој ќе придонесува и понатаму

во европската и светската заедница.

Потребно е понатамошно унапредување на соработка и комуникацијата со

досегашните бројни институти, институции и асоцијации


Свест и разбирање - да се подобри професионалната и јавната свест за

разбирањето и улогата на палијативна заштита во поддршка на потребите

на луѓето кои умираат и нивните семејства,

Професионална едукација - да се поддржат едукативните потреби на

специјализираната работна сила за палијативна заштита, со цел да сезадоволат комплексните потреби за грижа

Свест на политичко ниво – да се изгради системска и политичка свест дека

квалитетот на грижа за луѓето кои умираат и нивните семејства претставува

интегрален дел од здравствениот систем,

Квалитет и ефикасност - да се поддржи одржливоста и постојаното

подобрување на квалитетот и ефикасност на постојните услуги за

палијативна заштита, да се организираат служби и центри за палијативна

заштита низ целата земја и да се формираат стандарди за палијативна

заштита базирани на докази,

Ресурси и административна поддршка - да се формираат ефикасниадминистративни структури за поддршка и алокација на ресурси кои

учествуваат во обезбедување на најдобра палијативна заштита во

интегрален систем на услуги,

Развој на услуги - евалуацијата и истражувања за потребите на пациентите и

воспоставување на модели за обезбедување на услуги согласно потребите,

Истражување и евалуација - Да се промовираат, поддржат и

имплементираат резултатите од истражувањата во задоволување на

потребите на пациентите,



53

Партнерства во грижата – партнерство во координацијата на грижата,

партнерството во грижата, партнерство во планирањето и обезбедувањето

на услугата


Заштита на правата на работниците како пациенти


Податоците од здравствени досиеја на работниците што се однесуваат на

нивната здравствена состојба, се употребуваат без нивна согласност при

остварувањето на правата од работен однос и правата од пензиско и

инвалидско осигуравање (пр. боловања, документација за ИПК, извештаи

од превентивни прегледи), Не постои систем за барање на писмена согласност за давање и користење

на здравствени податоци за здравјето на работникот од трети лица


Имплементација на Законот за заштита на правата на пациентите

Донесувањ на технички водич за формата и содржината на медицинската

документација која се користи при утврдување на здравствената состојба и

работната способност на работниците, а која им е достапна на

нездравствени работници или неовластени здравствени работници.


Дарување на ткива и органи з атрансплантација


За користењето на трансплантацијата како метод на лекување се потребни

стручна екипа, услови з аработа и добра организациска подготовка

Обезбедување на доволен број органи е поврзан со соодветна мотивациска

и промотивна активност

Основните принципи од крводарувањето: доброволност, бесплантост ианонимност

Во Македонија од 1977г. се вршат трансплантациина бубрези, а подоцна и

коскена срцевина, односно матични клетки. Од 250-те трансплантации на

бубрези 17 се од кдаверичен донор, другите се од жив донор

Постои Закон за трансплантација донесен 1995г., но правилниците за

имплементација на овој закон сеуште не се донесени



54


Неопходно е да се осовремени постоечкиот Закон за трансплантација од

1995 година (Сл. Весник на РМ бр 30/95),

Неопходно е да се донесе Правилник за за организационата поставеност,

содржина и начин на работа на Националното координативно тело за

трансплантација на органи и ткива- МАКЕДОНИЈА ТРАНСПЛАНТ. Предлогот

текстот на овој Правилник е составен дел на придонесите дадени во

Зелената книга.


Терминална и палијативна нега

Тековна состојба Во Република Македонија има само една институција за терминална и

палијативна нега, поради што се создаваат проблеми во обезбедување на

место

Матичните лекари на пациентите кандидати за палијативна нега не се

доволно обучени за предизвиците кои оваа нега ги наметнува пред нив

Постојат проблеми да с еобезбеди домашна посета и нега вон подрачјето на

Скопје.


Децентрализација на специјализирана терминална и палијативна нега, со

развивање на ситем на домашна нега.

Законски регулирање и обука со цел палијативната нега да се обезбедува

преку матичните доктори и во услови на домашна посета и нега



55


Доцент Д-р сци. Вера Симовска, експерт

9. Улога на локалната самоуправа во здравствената заштита

9. Улога на локалната самоуправа – општината во унапредување и заштита на

здравјето на граганите со креирање на здрави општини „Здравје во сите локални

стратегии“

Вовед:

Здравјето е највисоко поставено на Европската агенда вклучувајки

принципи и предизвици за здравје во сите локални стратегии. Земјите-членки

на ЕУ креираа локални, регионални и национални стратегии и имплементирааакциони планови за редуцирање на здравствените разлики мегу граганите.

Програмата за јавно здравје на Европската комисија под наслов „Заедно за

здравје“, 2008-2013 е фокусирана на зголемување на солидарноста и

просперитетот мегу граганите.

Здравјето е детерминирано од фактори во домен не само на здравствениот

сектор, туку и пошироко. Затоа е потребно да се примени интегриран и

координиран пристап во унапредување на заштитата на здравјето на граганите,

особено кај вуллнерабилните групи. Активна подршка од политичарите е

одлучувачки фактор во креирањето на здрави општини.

Редуцирање на социјалните и економски разлики е можно со зголемување на

вработувањето пришто би се редуцирале разликите во здравствената и работна

способност, како и функционалниот капацитет кај граганите. Здрава нација и

развој на економијата е една од целите во Република Македонија.

9. Улога на локалната

самоуправа воздравствената заштита



56


Здравствените проблеми се комплекс и не можат да се решат едино со

постоење на здравствените служби.

При политичко креирање на локалната самоуправа-општината неопходно е

да се интегрираат здравствените содржини со општествените фактори.

Докторите со завршени постдипломски студии по јавно здравје

(специјализација или постдипломски студии) во моментот немаат адекватни

работни места како планери во унапредување на јавното здравје.


1. Да се покрене соработка на ниво на локалната самоуправа мегу политичарите,

здравствените институции и соработниците од другите сектори вклучувајки ги

докторите кои се едуцирани во домен на јавното здравје како „Планери за

унапредување на здравјето“ на ниво на заедницата. Тие би биле одговорни за

развој и имплементација на сеопфатен план за унапредување и заштита на

здравјето на граганите на ниво на локалната самоуправа низ

мултидисциплинарен и мултисекторски пристап.

2. Креирање на здрави општини според ЕУ би биле во насока кон следното:

- Планирање мерки и активности за намалување на здравствениот јаз, мерки

за унапредување на здравиот начин на живеење особено кај сиромашните

грагани.

- Мерки на социјалната политика: подобрување на месечните примања,

намалување на невработеноста, сиромашното живеење и мерки за едукација

на населението.

-Зголемување на работната способност и функционалниот капацитет, што од

друга страна ке води кон зголемување на продуктивноста на граганите.

- Намалување на трошоците за здравствена застита.

3. Урбано планирање на здрави општини може да се предложи како една форма

на примарна превенција и соработник во здравствените исходи.

Забелешка

Да се реориентира Националната стратегија за јавно здравје, како и новиот закон

кој е во нацрт форма кон утврдување на Национална стратегија за превенција и

контрола на хроничните болести во согласност со Глобалниот Акциониот план за

превенција и контрола на ХНБ (СЗО, 2009-2013) и имплементација на Национална

стратегија за исхрана, физичка активност и здравје на СЗО (2009).



57

10 Академија за здравствена заштита во рамките на Институтот за јавно

здравје: обука, истражување, медицинска мапа

10.1. Македонско лекарско друштво,Проф. Д-р Марија Кочова

10.2. Д-р Сем Вакнин, надворешен експерт

10.3. Доцент Др. Вера Симовска, експерт

10.4. Лекарска комора на Македонија, Проф. Д-р Елисавета

Стикова

10.5. Лекарска комора на Р.М., Д-р Биљана Петковска-Огњанова

10.6. Лекарска комора на Македонија, Проф. Д-р Владимир

Борозанов


Академија за здравствена заштита во рамките на Институтот за јавно здравје:

обука, истражување, медицинска мапа


Нема Академија за здравствена заштита, иако некои од нејзините функции

ги извршува Институтот за јавно здравство

Вакви институции се воспоставени во многу земји, но со различен опсег на

активности. Тоа зависи специфичните потреби, интереси и можности,

Во однос на обуката, тренингот и истражувањто не постои перманенетенпрограм за едукација и доедукација на административен кадар кој би се

грижел за сите аспекти на јавната здравствена заштита

Во Република Македонија има воспоставени и акредитирани институции за

едукација и истражување, а се формираат и нови центри и оддели кои се

поврзани со здравството, јавното здравство, здарвствената политика,

управувањето и паралелизам

Медицинската мапа како активност не припаѓа кон обуката, тренингот и

истражувањето и има за цел здравствено-статистичките податоци на лесен,

10. Академијаза здравствена

заштита



58

едноставен и визуелно прифатлив начин да ги направи достапен до што

поголем број на корисници,

стратегијата за развој и трансформација на здравството треба да се базира

на повеќе сегменти кои ќе овозможат комплетен, квалитетен,

професионален, економичен и рентабилен здравствен систем, нашето

внимание треба да се фокусира, меѓу останатото и на изградба на адекватна

здравствена мрежа на целата територија,

во предлог – Законот за јавно здравје не е предвидено формирање на

Академија за

како елементи на прашањето од интерес


Обуката, тренингот и континуираната медицинска едукација треба да ги

следи постоечките законски одредби и институционални капацитети во

државата

Формирање на Академија бара добро искуство и треба да биде во состав на

едукативна единица (факултет), а Медицнскиот факултет има капацитети да

спроведува интердисциплинарна едукација и паралелизав во оваа област

не е потребен,

Министерството треба да воспостави Академија за Здравство со следните

одговорности:

o Обука за администратори во здравството со особено внимание на

администрација и реформа на системи. Академијата ќе поканинадворешни експерти за позиции на лектори и професори .

o Заедно со Државниот институт за здравствена заштита, одржување

на бази на податоци на проучувања на случаи и практики врз основа

на докази ( кои се вклучуваат во Кохран Мрежата).

o Ажурирање и одржување на Здравствената мрежа на Македонија.

Заради зајакнување на капацитетите и проширување на обемот на

активностите е потребно да се воспостави Академија за Здравство во

рамките на Институтот за јавно здравје, која би била и организациона

единица на Министерството за здравство,

да се обезбеди континуирана медицинска едукација за докторите општа

медицина, докторите-специјалисти од клиничките гранки на медицината и

докторите ангажирани во јавното здравство за суштинските знаења и

практики што се неопходни за унапредување на здравјето на населението

На Медицинскиот факултет да се акредитираат нови курсеви и програми за

здобивање на звање за областа на јавното здравје за кои кај нас нема

формална едукација (јавно-здравствени аналитичари, проценка на ризик во



59

животната и работната средина, јавно здравствената промоција и едукација,

јавно здравствена генетика и др.

Во Институтот за јавно здравје да се воспостави здравствена мапа која

според софтверските решенија ќе дава можност за on-line пристап кон

основните и ажурирани здравствено-статистички индикатори со можност за

нивно визуелно прикажување – картограми, динамика на развој, табели,

Неопходно е изготвување на мрежа на здравствени установи на целата

територија на Република Македонија, со прецизно дефинирање на бројот

на ординации од примарна здравствена заштита спрема бројот на

пациентите и нивниот територијален распоред.

Потребно е дефинирањ ена рзвојна стратегија со посебен осврт на :

o точно планирање на бројот на студентите запишани на

медицинските факултети;

o точно планирање на бројот на ученици во средните медицинскиулилишта;

o континуирано следење на старосната структура на докторите во

примарна здравствена заштита;

o соодветно пополнување на сите медицински единици со кадар;

o следење на сите здравствени единици (развој, опременост,

усовршување, професионалност, рентабилност......).



60

11. Национален инвентар на здравствените ресурси

Д-р Сем Вакнин, надворешен експерт


Голем број на земји имаат национални здравствени инвентари, но тие се најчесто

делумни.

Во САД на пример, постои Национален инвентар за здравство, Национален

инвентар за материјали, за трауматски болнички центри, итн. Сите се одржуваат од

страна на владата (Оддел за здравство и услуги), или од страна на универзитетите и

тинк танк.

Националнииот Систем за здравство на Англија го одржува националниот

инвентар.

Австралија има Национален инвентар за здавствени услуги.Канада имаНационални инвентари за различни видови на опрема( на пр: дизајнирање).

Постојат национални инвентари во многу земји во Југоисточна Азија и во дел од

земјите во Европа( на пример Франција и Шпанија).

Во Р.Македонија постои централен регистар за целосната медицинска опрема во

јавните но не и приватните здравствени установи.


Проширување на постоечкиот централен регистар со вклучување на:

o

Целосната медицинска опрема во јавно поседуванитездравствени установи како и во приватните здравствени

установи( во второстепеното, како и во третостепеното

здравство). Одржување на регистар за медицинскиот

персонал.

o Одржување на регистар за имоти кои се користат од службите

за здравство.

o Одржување на регистар за капиталот, инфраструктурата и

опремата кои се користат во здравството.

11. Национален

инвентар наздравствените

ресурси



61

o Поврзување и соработка со другите државни органи (УЈП,

Царина, Општини) за да се потврди прецизноста и

современиот статус на регистрите. Пренесување на информации до Здравствената мрежа на Македонија (

заедно со Јавниот Инситут за Здравство или Академијата за здравствена

заштита).



62

12. Министерски интерсекторски совет за здравствена заштита

Македонско Лекарско Друштво, Проф. др Мирјана Кочова

Д-р Сем Вакнин, надворешен експерт

Лекарска комора на Македонија, Проф др Владимир Борозанов


Министерството за Здравство овозможува управување со целиот здравствен

систем на Република Македонија. Но секторот е поделен. Различни видовина функции се извршуваат од Фондот за здравствено осигурување (условно

под Министерството, но всушност полу-независна институција),

Министерство за труд и социјална политика, Министерство за одбрана,

Министерство за образование и Министерство за локална самоуправа.

Во моментов не постои совет на министрите од министерствата кои се

вклучени во решавање на здравствените проблеми на населението.

Интерсекторските прашања се решаваат со меѓусебна обично билатерална

комуникација зависно од типот на проблемот, но овој начин не дава

можност за сеопфатен пристап.


Да се основа Министерски интерсекторски совет за здравствена заштита со

следниве членови:

Министер за Здравство-Председавач

Министер за Финансии

Министер за Одбрана

Министер за Образование

12. Министерски

интерсекторскисовет за

здравствена

заштита



63

Министер за Локална Самоуправа

Директор на Фондот за Здравствено Осигурување- Консултативна улога

Советот ќе има состаноци периодично. Негови функции ќе бидат:

o Да ги координира здравствените активности кои имаат потреба од

придонес или соработка со повеќе од едно Министерство

o Да разменат информации кои се однесуваат на здравствените

проблеми

o Да разменат податоци и да координираат активности во случај на

итни здравствени случаеви

o Да ги решаваат несогласувањата помеѓу самите Министерствата

o Да обезбедат финансирање,работна сила и ресурси

Советот ќе има постојан Секретаријат.

Ова тело би го формирала Владата на РМ со задача во одредени интервали(два до три пати годишно) да ги разгледаат сите интерсекторски прашања

поврзани со здравството.

Можат да се решаваат и други прашања за кои сите имаат интерес.

За донесените согледувања и решенија ќе изготвуваат извештај кој ќе биде

разгледуван од Владата, а по поtreba i od Parlamentot.

За поедини решенија, интерсекторскиот совет може да консултира

здравствени работници од ростерот на консултанти.



64

13. Формулари и договори во здравствениот систем

13.1. Д-р Сем Вакнин, надворешен експерт


Во моментот во Македонија нема објавени стандардни договори, формулари или

критериуми за спроведување на постапките во секторот за здравство.

Искуството во светот- особено во Англија покажува дека објаувањето на

стандардизирани документи (формулари, договори, критериуми за спроведување)

заштедува многу финансии и ја подобрува ефикасноста на системот.


Министерството во електронска и испечатена форма треба да објави:

Стандардизирани договори помеѓу сите кои се влучени во

здравството: снабдувачи, клинети, пациенти, заедници итн.

Стандардизирани формулари за снабдувачи, клинети, пациенти,

влада итн.

Референци и критериуми за спроведување (вклучувајќи

квалитативни клинички методи и рефернци) вклучени во договорите

помеѓу купувачите и снабдувачите како и во процесите наакредитација и докфалификации.

13. Формулари и

договори воздравствениот

ситем



65

14. Совет за проценка на здравствената и медицинската технологија

14.1 Д-р Никола Грпчевски, м-р


Во Република Македонија сеуште не постои Совет за проценка на здравствената и

медицинската технологија.


Проценка на здравствена и медицинска технологија претставува

систематска евалуација на особините, ефектите и други импликации на и од

здравствената и медицинска технологија.

Целта на советот за здравствена и медицинска технологија е да гиинформира креаторите на политики за здравствени и медицински

технологии, каде креирањето на политики се зема како поширок термин кој

вклучува одлуки кои се однесуваат на, пр. индивидуално ниво на пациентот,

ниво на оној кој пружа здравствена услуга, здравствена установа или на

регионално, национално и интернационално ниво.

Што се евалуира кај здравствените и медицински технологии?

Технички особини

Безбедност

Ефективност и ефикасност

Економски импликации

Општествени, правни, етички и/ или политички влијанија

Советот за проценка на здравствената и медицинска технологија ги советува:

Министерството и ФЗО за тоа дали одредени технолшки достигнувања

треба да бидат дел од основниот пакет на здравствени услуги и како тие ќе

помогнат

Лекари и пациенти за соодветна употреба на здравствени интервенции за

конкретни здравствени потреби и околности

14. Совет запроценка на

здравствената имедицинската

технологија



66

Институт за јавно здравје во врска со иницирање на програми на јавно

здравје ( пр. вакцинации, скрининг и др)

Правници и политички структури за изготвување и усвојување закони и

политики во врска со технолошки иновации, истражување и развој,

регулатива и др.

Болници и други здравствени установи при донесување одлуки во врска со

инвестирање во технологија и нејзин менаџмент

Состав

Советот треба да биде интердисциплинарно тело.

Дадени се принципи на формирање и функционирање од странски земји кои би

можеле да се применат.



67

15 Закон за мртвопроверителство

15.1. Медицински факултет Скопје, Институт за судска медицина,

криминалистика, медицинска етика и деонтологија, Проф.

Д-р Алексеј Дума

15.2. Сектор за европски интеграции при Министерство за

здравство, Г-ѓа Снежана Чичевалиева


Закон з амртвопроверителство


Р.Македонија во 2008 година се пријавени 19137 смртни случаи, 222

мртвородени деца, 223 умрени доенчиња на возраст до 1 година и 117умрени на возраст од 0-6 дена,

Ниедно починато лице, без разлика каде настапила смртта (во здравствена

организација, на јавно место или ви куќа), не може да се закопа без

издадена потврда за смрт.

Во законодавството на РМ прашањето на мртвопроверителството е

регулирано со Законот за здравствена заштита, во глава XV. Преглед на

умрените и обдукција, со девет одредби (член 181-190, како и со

Правилникот за начинот на спроведување на прегледот на умрените и

обдукција од 1984 година.5

Досега, на ниво на Република Македонија, не е формирана служба замртвопроверителство и не е усвоен Закон (Правилник) за начинот на

спроведување на прегледот на умрените и обдукција


неопходно е донесување на Закон за мртвопроверители

Неопходно е, согласно меѓународните стандарди и искуства, да се формира

служба за мртвопроверителство во која би работеле лекари –

мртвопроверители кои ги именува Министерот за здравство, по претходно

добиена лиценца за завршена едукација со проверка на

5 Службен весник на РМ, бр.41/84

15. Закон за

мртвопроверителство



68

Бројот на мртвопроверители треба да биде еден на 40000 жители

Потребно е воспоставување на единствен систем на специјализирани

служби низ целата држава за мртвопроверителство и за размена на

информации,

Потребно е воспоставување на јасни правни обврски за заштита на личните

податоци, специфично поврзани за мртвопроверителството,

Потребно е донесување на нов Закон за мртвопроверителство, следејќи ги

практиките во ЕУ и САД, а во соработка со Министерството за внатрешни

работи,

Врз основа член 181 од Законот за здравствена заштита (“Службен весник на

Република Македонија”, број 38/91) Министерот за здравство треба да

донесе Правилник за начинот на спроведување на прегледот на умрените и

обдукцијата.

(Предлогот на Правилникот е составен дел на придонесот кон Зелената

книга).

Формирање на Центар за мртвопроверителство (номинирање на Институтот

за судска медицина за Центар).



69

16. Акредитација на здравствените установи

Македонско лекарско друштво: Проф. Д-р. Јован Тофоски,

Проф Д-р М. Кочова, ЛКМ: Проф Д-р Елисавета Стикова, Д-р Никола Грпчевски


Акредитацијата ја вршат независни тела кои го евалуираат степенот на

усогласеност на здравствената установа со претходно одредени стандарди.

Во Република Македонија постојат форми на задолжително лиценцирање

на институциите, објавени во одредени правилници, а најзначаен е

Правилникот за минимум услови за отпочнување на работа на

здравствените организации.

Лиценцирањето на докторите е регулирана постапка и се обавува прекулекарската комора и Македонското лекарско друштво.

Сертифицирањето се сведува само на формалното образование за звање во

степен, а не и за други форми на сертифицирана обука.

Не постои акредитација на сите здравствени установи во Република

Македонија за вршење на здравствена дејност.

Дури, нема солидна проверка за бројот на лекари кои работат без лиценца

и на највисокото ниво на здравствена заштита, а уште помалку во руралните

болници и други здравствени установи.

Поголем број од болничките здравствени установи дури немаат комплетно

изработени стандарди и нормативи и досега не е направена соодветнаквалитетна акредитација во согласност со стандардите и нормативите не ЕУ.

Во најголем број на болнички установи во извесен релативно подолг период

наназад не постојат редовни годишни извештаи за работа на болниците кои

би биле официјално испечатени и достапни, за јавноста по однос на што би

можел да се анализира и цени квалитетот на здравствените услуги и

рангирање на институцијата.

За Универзитетските и другите клиники постои акредитација за

едукативната дејност која е неопходна заради процена на нивото на

16. Акредитацијана здравствените

установи



70

здравствената заштита и заради проверка на условите за едукација на

студентите.

Со отворањето на приватните болници, нема никаква проверка по однос на

услугите што ги пружаат, персоналот што го вработуваат и следењето на

медицината базирана на докази.

Законот за склучување на договори со болниците донесен во Република

Македонија 2007 година содржи некои од условите неопходни и при

процесот за акредитација, но не ги содржи сите елементи и служи само за

обезбедување на финансиски средства за болниците и содржи елементи на

менаџирањето, а не на самите здравствени услуги.

Акредитацијата на здравствените установи би довела до гаранција за

квалитетот и нивото на нивното работење, како и нивно рангирање според

квалитетот и обемот на услугите, а со тоа и до начин за селективно

финансирање.

Проблеми

1. Со непостоењето на акредитацијата здравствените институции немаат

потврда за обемот на услугите и нивниот квалитет, па се можни секакви

злоупотреби од типот воведување на процедури кои се надвор од

медицината базирана на докази

2. Можна е примена на различни скапи, а неакредитирани процедури кои се

одразуваат врз џебот, а не ретко и врз здравствената состојба на

пациентите. Ова првенствено се однесува на приватните здравствени

установи.3. Од друга страна болници кои немаат соодветни услови на работа се

рангирани како клиники.

4. Не е дефинирано кои процедури се на секундарно, а кои на терцијарно ниво

5. Одредени менаџери на институции воведуваат методи без да имаат

соодветен персонал и едукација.

Од акредитацијата на институциите произлеува и нивното финансирање

Moжни решенија

Донесување закон за задолжителна акредитација на сите здравствените

институции кој ќе опфати

o Акредитација на објектот и условите во кои ќе се изведува здравствената

дејност (простор, стандарди, специјални услови и сл.)

o Акредитација на опременост со медицинска апаратура и достапност на

медицинските процедури

o Едукација и број на здравствениот кадар според бројот на корисниците на

услугите. Обученост за користење на апаратурата. Потребно е да се

евалуираат здравствените работници на секое ниво.



71

o Искуството на тимот со претходна активност во областа (на пример установа

која претходно покажувала добри резултати ќе добие повеќе

акредитациони бодови)

o Акредитација на менаџерскиот тим и организационата поставеност -

задоволување на условите за менаџирање на соодветното ниво (постоење

на сите тела како комисии, етички комитет, консултациони тимови и сл.)

o Квалитет на услугите (време на чекање, исход на процедурите, задоволство

на пациентите)

o Национална и интернационална препознатливост на установата

(вршење на комплицирани дијагностички и тераписки процедури,

сеопфатно згрижување од интердисциплинарни тимови, соработка со

институции од странство, сопствени процедури, меѓународна

препознатливост на врвните специјалисти и сл.)

o Резултати од претходни стручни контролиo Искористеност на опремата и кадарот

Според софистицираноста на процедурите, едукацијата на кадарот, квалитетот на

услугите и организационата поставеност ќе се акредитира нивото на здравствена

заштита.

Aкредитационата постапка треба да се заснова на

o прифатени и објавени стандарди,

o стандардите да се прифатливи и објективно да можат да се

достигнат,

o

да ја изведуваат квалификувани и компетентни професионалци (peerreview),

o да ја водат независни тела.

Јасна дистинкција меѓу функциите, опсегот на активности и принципите на

работа меѓу лиценцирањето, сертификацијата и акредитацијата

Воспсоставување на национална рамка за отпочнување на акредитацијата

на здравствените установи

Лекарската комора треба да биде вклучена во сите фази на процесот кои

претходат до целосното воспоставување на акредитационата постапка, а

пред се во:

o Дефинирање и спроведување на акредитацијата

o утврдување на динамиката за нејзина имплементација,

o развојот, тестирањето и дисеминацијата на стандардите

учество на Комората во назависното тело за акредитација

Формирање на независно тело (Комисија, Агенција или Совет) за

акредитација на болници претставена од експерти во областа на

здравството и правната регулатива, претставници од МЗ, ЛКМ

o Акредитационото тело треба да организира адекватен подготвителен

курс за акредитација кој ќе соодветствува со предходно

пропишаните стандарди.



72

o Сите потенцијални членови на акредитационото тело треба да го

завршат истиот курс за да квалификуваат како акредитатори.

Да се изготви механизам за казни (за оние кои нема да бидат

акредитирани), но и механизам за наградување (за оние кои ќе бидат

акредитирани). Казните и наградите да ги спроведува Министерството за

здравство на РМ.

Акредитацијата да се врши на циклуси од три години и да ги опфаќа ЈЗУ и

ПЗУ.

За споредување на резултатите и можно следователно рангирање на

болниците МЗ треба да пропише единствен формулар со прашања и барани

информации како што тоа на пример го работи NHS во Велика

Британија.Овие годишни извештаи треба да се достават до МЗ , како книга

трајно да се чуваа во институцијата за секоја година и да се достапни на

јавноста.



73

17. Планирање и управување со човековите ресурси

Македонско Лекарско Друштво, Д-р. Весна Јаневска

Д-р Никола Грпчевски м-рЛекарска комора на Р.М., Д-р Биљана Петковска-Огњанова

Здружение за борба против рак „БОРКА – За секој нов ден“ Скопје, Зоран

Христовски


Според СЗО, човечките ресурси во здравственот сектор се дефинирани како

“човечки ресурси за здравје” во кои спаѓаат сите индивидуи кои се ангажирани во

дејности чија примарна задача е унапредувањето на здравјето. Тука спаѓаат

медицински сестри, лекари, акушерки и фармацевти од јавниот и приватниот

сектор.

Менаџментот на хумани ресурси јасно ги утврдува потребите на здравствениот

систем од компетентен и стабилен здравствен кадар со кој ќе може да ги исполни

своите цели, да ги поседува вистинските луѓе, на соодветно место и во соодветно

време.

Главни функции на ХР менаџмент се: регрутација, селекција, проценување

на перформанси, надомест, развој, бенефиции и односи со работодавач.

Во Р. Македонија постојат јавни здравствени институции во кои постои

недостаток на кадар или е неискористен.

Во дел од јавните здравствени институции постои недостаток од високо

специјализиран кадар.

Во други се вработува постојано, без планирање Во ПЗЗ постојаните промени на легислативата за лекарските тимови не оди

паралелно со планирање на искористеноста на кадарот и неговата

економска оправданост

Во дел од установите кадарот не е искористен.

Не постојат нормативи

Постои потреба од подобро планирање и менаџирање со хуманите ресурси

во здравствениот систем.

17. Планирање иуправување со

човековите

ресурси



74


Точна процена во сегашниов момент преку воведување на централизирана

електронската обработка на податоци како основа за темелна анализа

Формирање на медицинска мапа која ќе ги покаже реалните потреби

Создавањето на кадар треба да се планира на среднорочен и долгорочен

период

Долгорочна проценка на потребниот здравствен кадар, земајќи ги предвид:

Бројот на вработени

Возрасна структура и профил на кадар

Територијална дистрибуција

Миграција

Потреби од специјалистички и субспецијалистички кадар

Оваа проценка треба да биде јавно достапна.

Релевантните факултети, високи и средни школи треба да ги усогласат

своите уписни политики со проценката на министерството за здравство. и со

мапата на здравствени установи

Усогласување на уписните политики на релевантните Школи и факултети со

националните потреби утврдени со предходно извршената проценка од

минстерството за здравство.

За оваа цел да се формира тело кое ќе се состои од претставници на

министерството за здравство, министерството за образование, деканатите и

раководните струкури на школите.



75

18. Закон за фармацевтска (аптекарска) дејност

18.1 Фармацевстска комора на Р. Македонија, Проф. Д-р Лидија Петрушевска-

Този


Аптекатрскиот систем се приватизираше во 2005 година и сега има 750

приватни/јавни аптеки

Трансформацијата се одвиваше на ниво на сопственост, која во најголем дел

помина кај нездравствени работници, без јасни критериуми и услови за

извршување на фармацевтската дејност

аптеките се претворија во “продавници”, a аптекарите во “продавачи”.

се овозможи да се создадат ланци на аптеки, чии сопственици се

веледрогерии, што уште повеќе ја усложни работата на индивидуалните

аптеки

Болничките/клиничките аптеки, останаа нерегистрирани, без дефиниран

обем и ниво на услуги, без регулатива за простор, опрема и кадар, систем за

следење на потрошувачката, па дури и без званично име.


Во “Здравствена стратегија на Rепублика Mакедонија-2020 сигурен,

ефикасен и правичен здравствен систем”, јасно е дефинирано

воведувањето на концептот на ‘фармацевтска грижа’ Оттука неопходно е донесување на Закон за фармацевтска (аптекарска)

дејност во кој би се регулирале најмалку условите за развивање на модели

за пружање на фармацевтски услуги во амбулантското пропишување на

лекови и извршување на нарачките на лекови во установите; примарните

услуги на фармацевтска нега; секундарните и терциерните услуги на

фармацевтска нега и функции кои не се поврзани со нега на пациентите, а за

кои се потребни фармацевти. Овој концепт веќе долго време се практикува

во повеќе ЕУ, Америка, Австралија, а во прилог на придонесот за Зелената

книга с еприкажани изворите на податоци за секоја земја одделно.

18. Закон за

фармацевтска(аптекарска)

дејност



Посебно треба да се посвети внимание на

o Улогата на јавните аптеки/фармацевти

o Улогата на амбулантните аптеки/фармацевти

o Улогата на болничките аптеки/фармацевти; структура и функција на

болничките аптеки

o Улогата на клиничките фармацевти.

Date post:	21-Feb-2018
Category:	Documents
Upload:	ass-prof-vera-simovska-md-phd
View:	223 times
Download:	0 times

Green Book: Chapter A - Good Governance

Documents