El Hadi BELLA
Awal d usefru
Asqamu Unnig n Timmuz$a
2007
Awal d usefru
6
TAZWART
Ad tettedduv, ad tedewwirev, ad tiliv wissen $ef wacu i tettxemmimev. Ad temmagrev tam$art tesnev-tt. Ad tmesteqsim, deg tmeslayt-is ad s-d-tebru i usefru-agi :
Wellah ur tt-ncudd ur tt-nefsi Ay ul tthenni Eçç lmektub teqqimev
Ad tt-steqsiv $ef bab n usefru-nni i d-tenna. Ad k-tini : - D agla n Dda Lâarbi n Menûur. Ad s-tiniv : - Deg wanisi-t Dda Lâerbi-ayi ? - Deg wanisi-t ?….D mmi-s n taddart-ik !
Ad k-turar deg uqerruy-ik. Ad s-teqqarev deg wul-ik : “Amek ara ssne$ Äantara, Imru al Qays i iâacen deg lqern wis setta ; i ibeâden $ef umkan deg ized$e$ s 4000 km; amek ara ssne$ Livius Andronicus, amedyaz n rrum i iâacen sin leqrun qbel ad d-ilal Sidna Äisa, ur tessne$ ara Dda Lâerbi, axxam-is d wexxam-nne$ gar-asen 100 lmitrat “akka deg tegnewt” !?”. Ad tutev, ad tkerbev ad d-tessaliv kra isefra nivnin, ur tettawvev ara $er leb$i-k. Axaîer widak akk i ten-yemmalen, cfan fell-asen, yiwen seg-sen ur d-yeqqim. A k-d-yennernu yiwen n lexber : maççi siwa Dda Lâabi kan i illan…Illa yiwen qqaren-as Dda Maêmud Uâacur - n telmatt - taddart-is tettqabal tin n Dda Lâerbi.
Keçç, txeddmev kan ayen i mi tessenv d wayen i mi tzemrev : Astilu d iccer n lka$ev deg loib, awqet i tesliv i wawal a t-id-tjerrdev; ma tesliv i lemtel a t-id-taruv ; ma d
Awal d usefru
7
asefru a t-id-tektebv. Akka, ass d awal ass d asefru, almi i tessuliv “awal d usefru”.
Mi tunagev ad tfehmev, tufiv zi$en, qbel ad ssnen leonas tira, deg usefru i teffren amezruy-nsen ; Asefru d lfenn n wawal yessibnin-it win ara t-yemlen, yessibnin-it win ara s-yeslen. Deg usefru i îîeîent tmeslayin n ddunit bac i d- gmant almi i d-u$ent akk timura.
Aêric amezwaru Isefra $ef ddunit
Awal d usefru
10
01
Ay asmi i d-usi$ $er werbib Tamurt ur iyi-teâjib Ayen i d-yusan d lâali-t
Ëki$ i win yellan d aêbib Meskud nettjerrib Maççi nemmal-it
Ten$a-yi lkeyya n werbib Ur s-ufi$ îîbib Siwa ilili d tleggit
02
A win yufan taweqqayt n rraj Ad yesâu lkuraj A tt-isu ad yeddu leâmer-is
Fehme$ baba deg lêedyaj Mi ibeddel zzwaj D arbib-is maççi d mmi-s
03
èéi$ ççina deg uftis I iâlay yixef-is Ëedd ur yezmir a tt-yali
Rri$-as targa s lqis Ad isu uéar-is Ad iyi-tesserwu lebnani
Awal d usefru
11
Asmi i d-yewweî nnfeâ-is Yekkes-iyi-tt bab-is Nekk εâecca$ d aéawali
04
Aql-i am ijider ameréu Iêeslen deg uzezzu Iâebbed imeîîi d leâyaî
Asmi i illa Ifer itthuzu Saâttin izegger agemmaî
Rebbi ittâuzzu ittdullu Ifeqqer i$ennu Lbaz neqben-t yuzaî
05
Aql-i deg lêebs ameqran Lbeqq, ikurdan Lkarîa-w ur tban sani
Mi iyi-d-wwin sebâa inagan S ééur i d-usan Kul tamdint ccehden fell-i
S Rebbi i ttgallan A sidi lêekkam D wayi i d aêraymi
Awal d usefru
12
06 1
Mi lli$ d Meêmud uÄacur Mmuge$ d acercur Qqle$ d bu dehcur Ssuli$-d tajnant ubakur A tt-izzenz Äli bu qendur Wa a tt-isu d ccrab deg bilkur
07
D lêeqq-ik ay aéiîuî Deg lâecc-ik ad tezhuî ad ternuî Deg lâecc-ik a gma labas
Lukan ad ak-d-êku$ ad tettruî Fursi awer teb$uî Lemjerreb tejreê tasa-s
Teîra did-i am umessuî Sâi$ mm-i d abezîuî Iâeyyed ur yeéri baba-s
08
Win yettabaâen medden Ad yeffe$ $er webrid n lweswas Deg luîa ad yeqqim weêd-s Ddunit-is ad teqqel d lêebs
1 Asefru-agi n yiwen la s-qqaren Dda Maêmud u Äacur n Telmat.
Awal d usefru
13
09
Ketbe$ tabratt yiwen wass S uqalam n rrasas Wenâe$-as lfugira
Aweî a xuya tiniî-as Ad tejreê tasa-s S lwijab ur iyi-d-terri ara
Gulle$ ad as-aru$ s îîul useggas Ëader ad iyi-teêqerî taggara
10 2
Attan deg Yi$eldan teééad ajilban Wissen anda i truê Attan deg Telmatt téeîî taxlalt Wissen anda i truê Attan deg Uwrir tcudd acenbir Wissen anda i truê
11 3
Wellah ur tt-ncudd ur tt-nefsi Ay ul tthenni Eçç lmektub teqqimeî
Mexfa ad tiliî d abujehli Ad tâasiî Rebbi A k-semmin medden l$aleî
2 I$eldan, Talmat, Awrir d tudrin deg at Wertiran. 3 Asefru-agi n Dda Lâarbi n Menûur n taddart I$il Ufella.
Awal d usefru
14
Lâic ad d-yas tthenni S laden n Rebbi Mejrud qbel ad tlalleî
12
Ssiwel a tagarfa D acu ara d-tessiwel tgarfa ? Axxam ur nesâi tarfa Welleh ur iâell taffa Ccer din isgunfa
Ssiwel a neqqaba D acu ara d-tessiwel neqqaba ? Iwessa-yi baba £ef zzwaj n taddart ala Isquîuî talaba Issegray-d leâdawa
Ssiwel ay agtul D acu ara d-yessiwel wegtul? Ccbaêa n tenqelt lecîuî Ccbaêa n tebîirt d lexîuî Ccbaêa n weqbayli d akebbuî Cbaêa n tmeîîuyt d aâebbuî
13
A yemma amek ara xedme$ I tfunast mm yeqwiren
Uggade$ ad neddhe$ Ayetma deg xilla ad iyi-n$en
Nettat aneêkam ulac Aserdun iîebbalen
Awal d usefru
15
14
Asmi i ibeîîu qessam Nekk yufa-iyi-d deg ye$zer Taqabact deg ufus-iw Zerâe$ lqesber Mi i s-nni$ : I lêeqq-iw? Yenna-iyi-d : Sber
Asmi i ibeîîu qessam Nekk yufa-yi-d deg tala Taqabact deg ufus-iw Neqqce$ taga Mi i s-nni$ : I lêeqq-iw? Yenna-iyi-d: Kemm ala
15
Lukan akka i nwi$ ad îrunt £ef twenza-w tamcumt £ef zik i illa uêezzem
Yemma deg listaâε tezxem Deg ddiq tt$urun-tt Sheblent ul-iw s îîmeâε
Azi$ b$ant a iyi-zlunt Isem-iw a t-mêunt Fkant-t ixef-iw i loameâ
16
Ddunit win i tseggem Lazem a tt-yeddem Tefka-yas lfayda ur teooar
Awal d usefru
16
Ayen i iâedda a t-yexdem Kulci s leâzem Lâerd-is yennestar
Maççi am nekk Mi teâkes tezmert tenqes Ansi kki$ d lâerr
17
Ata wul-iw yehtata Yemmut deg lmut-a Yewwi-t Rebbi d rray-is
Caîent fell-as tlufa Deg snat $er tlata Leoruê $zan ussan-is
Leâbad n tura Ttneqlaben am tata Nâell tamurt-a êaca ssellaê-is
18
Ata wul-iw yettferfir Ikcem-it lêir Yegguma a t-ye$der yiîes
Is$i iffe$-d s ugecmir Taktult s ukecmir seççernunen seg lemsayes
Kra win i xedme$ lxir Irra-yi lxir Isîer-iyi aglim $ef yidis
Awal d usefru
17
19
Tislit i illan b syasa Ad tekker ssbeê Ad tferreê lêala Am$ar-is d lâessa A s-tesres tasumta A s-d-tger a$rum bessa
Tslit ur nelli b syassa Ad tekker ssbeê Ad têewwes deg ttberna Am$ar-is d lâersa A s-tekkes tasumta Ad tger $ef u$rum lâessa
Tislit i ittêibin am$ar Loetta-s am nnwar Udem-is am lefnar Ayen teçça d letmar Tislit i ikerhen am$ar Loetta-s am us$ar Am uêerbebu deg l$ar A s-tâebbi zzbel n It Xyar A s-tger abuneqqar
20
Taîsa deg ul-iw ééayet Cbi$ lmeyyet Taswiât fell-i tettbeddil
Ma d tura ddi$ d ccmayet Rwi$ lemrayet Negra-d deg zzman n ttbehdayel
Awal d usefru
18
21
A yemma êenna a yemma Amek ara s-xedme$ I tayi i ittna$en did-i
Nekk êesbe$-tt d arseî Ïîegren medden $er ugudi
kemm tettâanadeî Tajellabt lemdahbi
22
Ay aéar n îîib a win ibernen I lâali aêbib win izemren
23
Lqedd n tezwaft Ulanda i kem-naf Kemmi têeooebî Nekki d axewwaf
Tiî trekkem Ul-iw yeb$a-kem Kemmi d tameéyant Duru berka-kem
24
Azrem yuli tabelluît Asxab irra $ef tâebuît Argaz deg Fransa Tam$art teqqel-iyi d tanuî
Awal d usefru
19
25
Uli$-d seg uzniq îre$ Sli$ i lîufan yettru Rri$-d tiî-iw $er deffir
D acu i kem-yu$en a daâwessu ? Tam$art n yemma i izewjen Teddem agusim tettêukku
26
I iâeddan fell-i ur cfi$ Deg uxxam-iw nfi$ Lidd lâic, lidd llebsa Ijreê wul-iw r$i$ Lekmal-is deg useggas
27
Qqim deg sslama a tazzant £er loameâ i $-id-nettbekkir
Qqim g sslama a zzin arqaq A tin i xedme$ lxir
Sameê-iyi s wul Ad $ibe$ a d-qle$ bxir
28
A taninna tabeêrit ur iîîas îîir Win i kem-ixedemen ccer Kemm err-as-t d lxir
Awal d usefru
20
Ass-a azekka A kem-d-yettfekkir D ussan ineggura axir
29
A yul-iw ddu weêd-k Rebbi a k-isellek Ïixxer $ef leâbad n lweqet-a
Win teddiî a k-yehlek Taggara a k-yemlek Fella-k yeêfeî tilufa
30
A êeq lêenni d ilemni Ablaî a d-ye$li seg yigenni Ad d-yesbeê $ef umel$i$-nni Awal-ayi wellah ur t-nenni
31 4
Ëesben-a$ am lmal Cci loayêin kifkif Abrid i $-yewwi lêal Newêel ya laîif
Ad tteddu$ ad ttwessi$ D ccer akk ixeddmen Am um$ar am yileméi Tt$il-k a lmut $iwel
4 Asefru-agi ccuke$ maççi n tama-nne$, axaîer deg-s awalen ur ten- nessexdam ara nekni.
Awal d usefru
21
Tamment teqqel d ifelfel Qlil irgazen n lâali Deg asmi i tt-id-nmuqel
32
Äéi$ leonan d imreyyes Deg tteffaê d lxux almi i ikna
Ddme$-d lemqes rwi$ afras Tt$ile$ ad ççe$ nnfeâ-is deg ccetwa
Yusa-d yiwen d imêebbes Yerwa aâeffes Ssaêa deg ééher-is yeqwa
33
Tecfiî a âzuzu tecfiî Fell-am i rwi$ leâtab I ddi$ deg yiî Lweêc asemmiî
Almi iyi-semman medden l$aleî Lxir n medden akk terriî Ëaca agla-w teooiî Ssaêa akka ixeddmen leêbab
34
Lâid ameqran mechur £er yinselmen medkur Ttmicbaêen s lêenni
Awal d usefru
22
Taâacurt tewweî-d unkur Mkul wa yebda yettfur Nekki zerâe$ langri
D qessam i d ame$dur Iqsem-a$ s lour Akka i$-yexdem ilindi
35
Yya-d a ééher-iw yya-d Yya-d ad nsewweq lexmis A k-awi$ a k-zzenze$ Ittenâaoab deg lxelq-is Win ur nesâi ééher Ula ara i s-yeg i$il-is
Yya-d a ééher-iw yya-d Yya-d ad nsewweq loemâa A k-awi$ a k-zzenze$ Ittenâaoab deg lxelq-is Ëedd ééher-is yefka-yas Anda irra ad d-yawi
Ëedd meskin llah $aleb Imenna lmut ur tt-yufi
36
Aql-a$ nettneqqil ablaî Nqeddem leêwari
B$i$ a kem-âelle$ d taoarett-iw A tamexluqt n lâali
Awal d usefru
23
Ma ddre$ a kem-rre$ lxir Ma mmute$ illa Rebbi
37
Ay ul-iw ur ttqelliq Rebbi d aênin yettrezziq Lêut deg lebêer âacen
Mi d-u$e$ yiwen n îriq Le$zel-iw rqiq Ttesîaden-iyi medden am uccen
A yemma yen$a-yi lxiq Yen$a-yi îerîiq Lmeêna iderwicen
38
A wi yufan ééher-is d tamila A t-yawi $er lexla A s-yessençew din afriwen-is
Ëedd a t-id-tafeî d ccmata ²²èéher yerna lmeârifa Akken ittlewwiâ s ddunit
Wayeî lmeâna tiâiwja Zzin ssifa Tut-it $er lqaâa ddunit
39
Tazzant âlayen Äawen-iyi deg yimeîîawen
Awal d usefru
24
Kemm sîaray afriwen Nekk ad âebde$ imeîîawen
40
Asmi i iqqaz ugelzim Azu$ez issalay-d akal Timceî tneooer leêyuî
Sbedden-as tidekkalin Rnan fell-as timtiliyin yeddukel Aéekka-s yeqqur fell-as waluî
Ruê a win âzizen fell-i Ssummet akal ad terkuî
41
Ma d ul-iw yegguo fell-ak Lbenna tfukk-ak Err-d iîîij mi ara ye$li
42
Ay azerraâ n wecnaf Ïill-it ma yettbeâ-it yem$i
Ay asseyyad izerman Nnfeâ-ik din ur yelli
Tiéra $er Rebbi ur yelli D tidet kan i ittêibi
Awal d usefru
25
43
Agarfiw ihuzz tuyat Deg wul-is yeb$a nneîêa
Lbaz isers i wallen-is Ma yennu$ wellah ar yessetêa
D acu i k-yewwin a lmesseref £er Busellam bu nneîêa
44
Tarwiêt-iw âzizen Zzenze$ s frenk d sin
Teîra did-i am uéeréur Iâellen leâcuc $ef tzemrin
Mi rebêe$ medden akk d agla-w Mi xesre$ yiwen ur iyi-issin
45
D acu i k-yu$en ay ayyur Deg tegnaw yuli-k le$yar D imeîîawen ugujil Ma ara ad ibedd $ef wemnar Yettru ye$$ar a Rebbi Wi ara iyi-iâellen leqrar ?
Ay agîiî baba-k yemmut Wi ara k-d-yawin lqut Mya Rebbi yella Ëedd ur t-id-yefki yettu-t
Awal d usefru
26
46 5
Ata wedfel d b ukerfuf Ihudd akk lerfuf Sebâaε wussan d netta irennu Izger almi d It Äebbas Ise$li tifiras Irna ççina n We$baylu £er yemma serse$ s ta$ma-s £er baba mel-as i iîran Mi id-yusa wayyur n me$res Ifka-ya$-d times Ula d leêcic ur t-nufi Aql-iyi gemmre$ acnaf A yemma lwaâd yekker-iyi A win yeççan seksu weêdes Ded zzit ixnunnes Zzman i deg-id-negra Mi tâecca ééawra Tettemlas d taqendurt
47
Seg It Wertiran ar Äadni I tebâed tikli Ïîelbe$ i sadda ssmaê
Mmlale$ lqewwa n l$aci Rwan seg-i asteqsi D acu d sebba-k n rrwaê
Win yellan am nekki Ijerreb lemêani I netta i ma ad d-ini$
5 Asefru-agi ttawin-t-id $ef udfel i d-yewwten deg useggas n 1945, asmi i
yesse$li ixxamen, igla-d s ccer, iseggasen : 1946, 1947 d 1948.
Awal d usefru
27
Ferêen yeâdawen-iw ruê$ Äudden ur d-ttaqqale$ Win i yi-kerhen nekk did-s a nemqaîaâ
48
A kem-d-wajhent a ddunit A tin id-yefkan tameddit Ttnuse$ ur ggane$ uîan Deg wul-iw ur ufi$ talwit A k-yenâel Rebbi a cciîan Nekk ad letthu$ d téallit Win ur nettéalla ara Netta a s-tinim d lâali-t Lbero-is d lxali Irna izde$-it uâefrit Iîîef-it cciîan deg ufus Anda iruê iwwi-t
49
Têekkuî i ççina ugeîîun Sewwe$ s ubelyun Aâessas-is d amiâruf Aâessas-is fell-as idum Iggan s unezgum Seber-as ad teww s l$erd-is Tura yewwi-tt b uqamum I win ur s-nennum Budde$-as lmeêna i yixef-is
Awal d usefru
28
50
Sâi$ snat teqcicin Bêal tiâleotin Yiwen ur iga am nekki
Tura mi yi-uêwajent i snat gra$-d i lmeênat ula d ééelp ikker-iyi
51
èéi$ tabêirt deg luîa ttmer u sslaîa ççina, lxux temxuyaî
èéi$-as ééerb iéeîîa S zdaxel s berra menâe$-tt Ula seg yegîaî
Tura tusa-d loehla Tewwi-tt merra Nekki rebêe$-d cceêna d laâyaî
52
Awi-d afus-im Qqim $ef ukursi Baba-m d lqayed Äemmi-m d akunssay
Awi-d afus-im Qqim $ef ugertil Baba-m d lqayed Äemmi-m d lekbir
Awal d usefru
29
Awi-d afus-im Qqim-d $ef tsumta Baba-m d lqayed Äemmi-m d lxuoa
Awi-d afus-im Afus ayeffus Bru-d i tqendurt Nnahi deg leêbus
Awi-d afus-im Bu rebâa txutam Bru-d i tqendurt Timîerrezt n lekmam
Awi-d afus-im A kem-neqqen lêenni Bru-d i tqendurt Timîerrezt n yiri
53 6
Tayersa icudden ar tefsi Ay ul ttêenni Eçç lmektub teqqimeî Lâic-ik a d-yas fursi S$ur Rebbi Ijerred qbel a d-tlaleî Mexfa ad tiliî d abujahli Ad tâasiî Rebbi A k-semmin medden l$aleî
6 Asefru-agi yettcabah win n Dda lâerbi n Menûur. èer uîîun : 11
Awal d usefru
30
54
A ralla lqahwa a ralla A timcebbeêt isufa Icbeê win ikem-d-yewwin Xir ma yes$a-d tayuga
A ralla lqahwa a ralla A timcebbeêt inebgi Icbeê win i kem-d-yewwin Xir ma yes$a-d aâejmi
A ralla lqahwa a ralla A timcebbeêt n tmessi Icbeê win i kem-d-yewwin Xir ma yes$a-d aîaksi
A rrala lqahwa a rrala A timcebbeêt n lkanun Icbeê win i kem-d-yewwin Xir ma yes$a-d akamyun
55
Asmi i lli$ d ameéyan Ayetma tthennan I laêbus d lexîiyat
Imma tdeââu-yi s lxir A Rebbi xil xil Eoo-iyi mmi s leêyat
Tura nekcem deg lbulu$ Seg lwaldin i tt-nu$ Kksent-a$ leêya lxalat
Awal d usefru
31
56
A êeqq lyum d lâezza Ma d tasa-w tezza £ef uqcic d leêwal-is
Leâyun d îîeleq uzegza Lecfar d sseb$a Ma gne$ ires-d lexyal-is
Ttâudde$ d argaz lkenza Azi$ istehza Yegguma ad yettu tidak-is
57
A kikuc ! Ay aîiîuê uqemmuc Ablaâ am îîaêuna Leâbar sebâa n lekruc
A kiki Ay udem n yebekki Rwi$ fella-k aâekki Uggade$ a yi-tesebleweîeî nekki
58
Ula d win ara nceyyeâε ad iruê Imi iyi-d-nnan d amesmar Abrid-ik âeddi $er wedrar Tarusi $ef ussemmar Gulle$ ur ooi$ imawlan Alma cudden-iyi a$esmar
Awal d usefru
32
Ula d win nceyyeâε ad iruê Imi iyi-d-nnan d tissegnit Tarusi-k $ef tse$lit Sslam ssiweî-as-t i yelli Cabe$ ur âelle$ tislit
59 7
A lêbab-iw ffehmet-iyi D ayen i illan deg wul-iw Ddunit-iw t$$ur-iyi Tesettu-iyi deg iman-iw Ma ara ad d-mekti-$ ussan-nni Qqare$-d: Amek i truê teméi-w?
Tizziwin-iw akk zhant Fell-asent tufrar tafat Nekk tafat-iw ssensen-t Ttâice$ kan deg lmeênat Aql-i îîfe$ deg Rebbi Ïîemâe$ lxir $er zzat
Am ass-a ad tfak ccedda Ad teîfer-itt talwit Win imennan kra A t-yaweî deg ddunit Ad kun-wessi$ f lxedma Ssber d lâali-t
60
Ass n lexmis deg uzal Taxelqit ettemsazzal D adrim iâellan fell-i
7 Asefru n Karim Ait Hemmouda, taddart n Wanu.
Awal d usefru
33
Teffe$-d nnesra mm l$wal Tamdint tenhewwal Bgayet teêkem fell-i
Ayen i deg yixef-iw mejrud Yettwared s leqyud D lmeêna n Rebbi ad tâeddi
61
A kun-êku$ kra n lamer Am l$ayeb am lêader £ef tedyant i iîran did-i Ass deg i lli$ d ccaîer I ttjurru$ deg ssîer Meêêu$ talwiêt s ibeddi
Negra-d deg zzman nettwaêqer Kul yum d aêebber Nettmarki lxebz d akridi
62
Ay ul-iw ili-k d uêric Ur ttmagga d aqcic Tura ur d-yeqqim laman Ccwaîen ff$en-d am loic àçuren-d afrag d waâric èéerben s nois i waman
Mi izem yeçça-t wemcic I$eééa-t am leêcic Wehmen seg-s widak ye$ran
Awal d usefru
34
63
A wi yufan ééher-is d aqelwac A t-yezlu i warrac Ad ideâ ixef-is deg yilili
Ëedd iqessem-as qeddac Lebsa n ccac Yerna zzwaj lâali
Nekk a sidi weâlac Mi d ééher ulac Eçç a$rum terjuî Rebbi
64
A ééher-iw a bu tlufa £ur-i i d-yestufa Amzun $$i$-as bab-as
Iqsem-iyi-d akurfa Deg yiî n loemâa Yenna-yi-d: iwi-d, nni$-as: anef-as
Wellah ur wi$ akurfa Deg yiî n loemâa Nekk d ccer ad nemdeêêas
65
Ttesâa uttesâin d sellaê Ffhem a lêabeq A win ye$ra deg yasin
Taninna teqqim teâweq Lbaz a tt-yexneq Ugtent fell-as tersasin
Aêric wis sin
Isefra $ef umezruy
Awal d usefru
38
01
A Fransa a yudem n ta$aî Berka tiyyiti d leâyaî Imjahden a kem-$elben A kem-ssuf$en seg Lafayat
A Fransa a yudem n wegtul Berka tiyyiti deg lebêur Imjahden a kem-$elben A kem-nehren am u$yul
A Fransa a yudem n texsi Berka tiyyiti d imeîîi Imjahden a kem-$elben A kem-ssuf$en deg Laljiri
A Fransa a yudem uîarus Berka tiyyiti d leêbus Imjahden a kem-$elben Tura iâawen-ihen Rruss
02
Labyu thuzz ifer-is A $-d-tawi lexber-is Lmumen tejreê tasa-s
Ben Oellul irkeb iman-is £er temdint n Swis A Rebbi ma ur teîalleî fell-as
Fell-ane$ iréa leâmer-is Ittâin deg ddin-is A Rebbi tiliî did-s
Awal d usefru
39
03
Aql-a$ deg Wexnaq Ubesbas 8
Deg labri s ddaw tala Ulac tarewla Sslam ssiweî-it i yemma I iyi-d-iooan i lmeêna
Aql-iyi dg obel Awras Dinna d aâessas Rebbi a kem-isebber a yemma Mmi-m in$a-t rrsas
04
Iêîer-d ccher n leêlal Tabburt ubaryar teldi I win yeb$an ad yekrez Ad d-yawi lurd $er urumi Tayerza s iâudiwen Afellaê-is d agumi Tâuhed tmurt ur tekriz Ukan ad d-yem$i ilili
Iêîer-d ccher n leêlal Tabburt ubaryar teqfel I win yeb$an ad yekrez Ad d-yawi lurd $er lâesker Tayerza s iâudiwen Afellaê-is d Äebdeqader Tâuhed tmurt ur tekriz Ukan a d-yem$i ééaâter
Iêîer-d ccher n leêlal Yiwen ur isebb deg zitma
8 Axnaq Ubesbas, d amkan teffren deg-s lmuoahidin.
Awal d usefru
40
I win yeb$an ad yekrez A d-yawi lurd $er lyuîna Tayerza s iâudiwen Afellaê-is d Äebdella Tâuhed tmurt ur tekriz Ukan ad d-tem$i l$aba
05
Ahna lmuoahidin Mi i d-usan seg obel Awras Ssura-nsen tecbeê Bêal tarwa u$ilas Ad-tilim d ssaoiâin Fransa a tt-neqleâ $ef lsas
06
Ur ttsamaêe$ i laîak Laîak n wass n loemâa N$an Meqran d Buzid Raêen ooan leqraya
07
I istuêec uzniq n telmatt Isegma uzezzu N$an Sliman Uâacur Ooan Lâerbi yettru
08
Wwah a dadda Ïibi D acu i k-xedme$ a Rebbi
Awal d usefru
41
Gzem aqemmuc $ef sebâa Teooeî aqerruy-iw akenni
Ad d tas imma ad iyi-teâqel Ad tbeqqi sslam did-i
09
Wellah ur iyi-i$aî uksum-iw Deg l$aba teçça tninna Iyi-$aîen d arraw-iw Ooi$ deg berra
Wellah ur iyi-i$aî uksum-iw Deg l$ana yeçça uoaêmum Ur iyi-$aîen d idamen-iw Deg lqaâa $zan amdun Iyi-$aîen d arraw-iw Widak ooi$ i leâmum
Wellah ur iyi-i$aî uksum-iw Deg udrar teçça tsekkurt Ur iyi-$aîen ara idamen-iw Deg lqaâa teçça tzemmurt Iyi-$aîen d arraw-iw Widak ooi$ i tmeîîuyt
10
Ahna lmuoahidin Mi i d-wwîen luîa n telmatt Lâesker yessirkli Loic yuli aéru
N$an lêao ameqran Ooan Ïeyyeb yettru
Awal d usefru
42
11
Äuhde$ ur ççi$ tamellalt £ef tedyant i ikren deg telmatt Judd a Baba Ëemza 9
Taddart teffe$ salamat
12
Lâeslama s sifil I win mi teqqur tasa Swan aman d ssabun Trisiti tesru$a Nebbuîi $ef ayetmaten Widak i d-yeîren seg l$aba
13
Berkamt a lxalat berkamt Berkamt aneqqi deg nnwal Gremt aman rnumt iwzan Sukkemt-id seg u$erbal
Ad yeçç loic ad iruê D lweqt ad yali $er udrar
Berkamt a lxalat berkamt Berkamt aneqqi deg seksu Gremt aman ternumt awren Sersemt taccuyt ad teêmu Ad yeçç loic ad iruê Ula$er Fransa ad d-tejbu
9 Baba Ëemza d lwali deg Telmat.
Awal d usefru
43
14
Ahna lmuoahidin Mi i d-usan deg mya yid-sen Sslaê yusa-d i tewwar Rran sifil ttar
15
Ajundi atan deg udrar Wehme$ d acu i d lqut-is Amada$ yefka-t i gma-s Ittwaçç idis-is Aâuhed ur yeqqil axxam-is Alama yeddem leâlam-is
16
A win yeddan d si Ëmimi Ad yerfed tamaîeryat Yes-s ad yali $er ttura Tensa tafat deg yiî
A win yeddan d si Ëmimi Ad yerfed tamaîeryat n seooao Yes-s ad yali $er ttura Tensa tafat deg lfilao
A win yeddan d si Ëmimi Ad yerfed lmuskut Yes-s ad yali ttura Tensa tafat deg uqbu
Awal d usefru
44
17
A timetreî taberkant A tin iâelleq u$ilas Asmi iff$e$ $er loihad Mmi ooi$-t $er imma-s Ma ddre$ ad d-qqle$ $ur-s Ma mmute$ lajel fell-as
A timetreî taberkant A tin iâelleq usaru Asmi if$e$ $er loihad Mmi ooi$-t deg usu Ma ddre$ ad d-qqle$ $ur-s Ma mmute$ a kem-yessedhu
18
Aql-iyi deg It Yeâla Deg labri ddaw tayda Tusa-d tem$art n loennet Tewwi-yi-d lqahwa Aâîi-kem ssaêa a yemma Tikli-nne$ siwa laâca Nekkat ad d-nawi lêuriyya
19
Digul 10 yefka-ya$-d irden £ef Ämiruc asmi i t-refden Ulama yemmut amiruc Lezzayer tesâa irgazen
10 De Gaule aselway n tmurt n Fransa (1890-1970).
Awal d usefru
45
Digul yefka-ya$-d udi £ef Ämiruc asmi i i$li Ulama yemmut Ämiruc Lezzayer tesâa akursi
Digul yefka-ya$-d timéin £ef Ämiruc asmi i t-wwin Ulama yemmut Ämiruc Lezzayer s tâellamin
20
A lyuîna a bu tuyat Iâellen lêebs n lxalat Ruê ad d-taliî adrar Irgazen-nsent d ibelêurat
21
Aql-iyi deg Tefli n Weéru Tedewwir fell-i labyu Ini-as i yemma taâzizt Ma xedme$-as kra ad iyi-teâfu
Aqli-iyi deg Waêfir n Burdim Tibbura $elqent fell-i Mi iyi-âellen trisiti Hedre$-d ayen ur nelli
22
Si Ïeyyeb yemmut deg uzal L$aci akk yettazzal Ruêet ay ayetma ad trewlem Ma d nekk ad mmte$ $ef listiqlal
Awal d usefru
46
Sâu laâqel a yemma-s Mmi-m telqeî-it loennet
23
Ass n lettnayen i d amcum Mi i d-wwin aksum Tiqcicin fetlent seksu
Fkant-as taîsa n wuglan £ant aselman Nuhni kkaten rradyu
Deg wasmi nesla yemmut Sifil yettru
25
Laîak yekker deg It We$lis Gar Ämirc d Fransis A lounud ata yekker ddêis
25
Ay aîaksi seyyeê seyyeê Lâal ugumi teqbeê Ämiruc rwaê zlu-tt £ef twenza-s ulac rrneê
26
Ccuhada ay izmawen A wid i iêurbrn s nnif
Awal d usefru
47
Temmutem $ef lezzayer Ad êyun wid i d-yegran
Deg Nufember temsefhamem Tuf$a n weâdaw tban
àçan neâma s ééur Yerna êseben-a$ d lêiwan
£ef l$aci kerzen tamurt Idurar d i$ezran
Argaz tameîîuyt ttwaêeqren Llaé êafi âeryan
Kecmen-a$-d almi d tabburt Deg ufrag acêal n$an
Imma-s mmi-s ttrun Ur érin d acu i iîran
Lbaîel yerna-d zzhir £elqen ula d iberdan
Ilaq kan tuf$a n weâdaw Lfuci, aseêsaê deg sin
Taêya loazayer yuli-d Ttsiyiêen I$ezran
A k-yerêem Rebbi a ccahid Win yemmuten $ef leâlam
Temmutem $ef Lezzayer Ad êyun wid I d-egran
Awal d usefru
48
27 11
Ad cekre$ It Wertiran Lejdud-nne$ s loemla
Nnif d lêerma âlayen Widak i fehhemen s lmawna
Deg udrar kan I zed$en Leqraya-nsen d rraêma
Sida Lêusin d Lmulud D ccix Sidi Yaêya
Mbla ma ttu$ Lmuhub Saâid n Jberni yerna
Wid iêefîen leqran S ttefssil d lmeâna
Tturk Aêeddad tesnem-t S lâilem n lfalek d tjerrumt A kun-yerêem Rebbi a îelba I isefhamen s lemâun
£as nekni ur ne$ri ara Nettbeâ-ikun-d s nniya
A k-iâuz Rebbi a Lfudil Friêa, Mziyen âlayen D ccix Sidi Ttwati Tacerâit-nsen tessawal
Cerfa d I$buliyen S Rebbi d Nnbi d leânaya Bu jelili d uâidli
11 Isefra : 26 d 27 d agla n Rabeê Aoâuî.
Aêric wis krav
Isefra $ef teflest
Awal d usefru
52
01
Cciîan d ibelbel Iddal-iyi s iêembel Yeqqar-iyi gen mazal lêal Ass-a d adfel
Cciîan d ayahudi Iddal-iyi s ubidi Yeqqar-iyi gen mazal lêal Ass-a d abeêri
Cciîan d afezzaî Ssbaê yettawi le$laî Yeqqar-iyi gen mazal lêal Aîu n wass-a d asemmaî
02
Lmut tewweî-d tifednin I$san fsin Ttrut a lwaldin deg sin
Lmut tewweî-d tiwleééit D tim$errit Bqaâlaxir a ddunit
Lmut tewweî-d $er teblult Texser teksumt Heyyit ikerri tezlum-t
Lmut tewweî-d $er tgecrar Ifuk wurar Nejmaâemt a tuddar
Awal d usefru
53
Lmut tewweî $er tmessaî Tettru mm tecraî Axxam yeqqim d asemmaî
Lmut tewweî $er wammas Tettru tmeîîuyt-is Ëzen ay ajeggu alemmas
Lmut tewweî $er yedmaren Ttembacaren Am tegrurt izamaren
Lmut tewweî $er uâenqiq Yekfa tteêqiq Ëedd yettru, êedd yettcewwiq
Lmut tewweî $er uyendur Jemden lehdur Tettruî a win yellan d aêrur
03
Äusse$ lefjer n ssbeê Tabburt ma ara ad d-teldi Nekk ur lli$ d taîemmaât Ttâussu$ tin n Rebbi Win yeîîfen seg-s ur i$elli Lmektub ad inadi
Äusse$ lefjer n ssbeê Ad ééale$ nafila Dâi$ i Rebbi εâzizen Ad yecfeâε$ef luma Win yeîîfen seg-s ur yettaggad
Awal d usefru
54
04
Ad selli$ fella-k a Nnbi Ass-a d lettnayen Cwahed n tamment taêrurt Izîan berdayen Sal $ef Nnbi d rressul D sidna Oebrayel
Ad selli$ fella-k a Nnbi Ass-a d ttlata Cwahed n tamment taêrurt Izîan $ef tlata Sal $ef Nnbi d rressul Ternuî ssuêaba
Ad selli$ fella-k a Nnbi Ass-a d larebâa Cwahed n tamment taêrurt Izîan $ef rebâa Sal $ef Nnbi d rressul D lalla Faîima
Ad selli$ fella-k a Nnbi Ass-a d lexmis Cwahed n tament taêrurt Izîan s l$erd-is Sal $ef Nnbi d rressul Ïernuî-iyi leêbab-is
05
Win ur nettéalla ara diri-t Mexfa a s-tinim d lâali-t Lberj-is izde$-it uâefrit
Awal d usefru
55
Win ur nettéalla ara ssbeê Dewâessu seg-s tenfeê Am netta am lhayca Ixuss-itt usneêneê
Aêric wis kué
inzan
Awal d usefru
58
A bu snat yiwet texîa-k. A k-yefk lâid i tâacurt. A Rebbi dawi ni$ awi. A ta$aî kemm s ucamar nekk s ucamar. A tidak isliwliwen, abrid iîul. A t-id-arwe$, txenqeî-t. A win ijebbden amrar ixef-is ata $ur-i. A win yessawalen ur iyi-kkat, xwu-iyi siwa deg tafat A win yettrebbin ibki, la taduî, la ayefki. A$anim igdder, irna isuî-d fell-as waîu. Abuxruf ur yezmir i yiman-is, yerna aoe$lal $ef yiri-s. Adfel ddu-yas, lgerra dduri-yas, ma d agris iqeîîeâ tikerkas. Aéar taberruyt. Aêebber qbel ad îebber. Aêlil waynu ma drus ad d-nernu. Aggad win i k-yettaggaden. Aguîif deg urumi maêêla. Ah ! A Rebbi ur k-ne$aî, ikerri tecckeî-it ta$aî. Akken i d-yusa wass a t-ikes umeksa. Aluî, ablaî ay It Ta$laî. Am uzembil n lebsel: lfuêa, taéayt. Am win iceîîêen i uder$al. Amcic yeggan $ef umaîun. Ameyyez qbel aneggez. Ameâmac deg tmurt ider$alen d azerqaq. Anda yewweî lxir, Ad yaweî ccer. Anez ad ute$ win illan deffir-k. Ansi i sen-d-tekkiî i yIlmayen d asawen. Ansi i tekka ta$aî ad yeîfer mmi-s. Aqerruy-iw d ini, win yeb$un yini. Argaz ur nxeddem efk-as taruka ad yalem. As$ar n wulmu ad irreé wala ad yeknu. Aseggas deg i b$i$ ad d-s$e$ lefrac, ufi$ agertil ulac. Aùmayaf win ixedmen kra a t-yaf. Awer ad iyi-yefk Rebbi ayen iyi-tbudd imma. Ay azarez n taduî akken i tufiî lehl-ik tedduî Ay ul ssen ad tebnuî taccuyt mm rebâa ifassen. Ayeddid ur yettengay alma yeççur.
Awal d usefru
59
Ayen i d-tnewwel tmeâfunt a t-ççen warraw-is. Azgen i taddart, azgen i umexlul. Aâdaw-ik ma yeqqel-ak d a$yul, ur t-rkkeb ara
B$i$ nnif, qqime$ deg rrif. Bedd ad twaliî, ddu ad tawiî, qim ulac. Beééa din i iééa.
Cceêêa ma ara yeççar ukufi. Ceyyâe$-t ad d-yawi azlaf, yewwi-d acnaf
D acu ara teççeî ay i$id deg yibrir. D acu i tettunageî ay ader$al? D tafat! D amaîun i ittnazaâen. D aqettun i nettara $er taffa. D aâebbuî i irefden tigecrar. Ddu yella, qqim ulac. Deg uîar-iw wala deg usebbaî-iw. Deg yiî neggan, deg wass ur nettruê sani.
Ëerrem-as i wu$emoa, ad runoa. Ëewwes $ef targit ma tesâa iéuran.
Ff$en-d iîarren-ik deg uzembil. Ffi-d, seqqi-d a lla Rqiya, ma tettuî-iyi s lexîiya.
Ggen alma d azal, ad tafeî sseâd-ik mazal.
I zineî, i melluleî, ad inâel Rebbi taxxamt deg i d-tluleî. I$za Rebbi deg u$yul i s-yekksen acciwen. Ifut-ik lefjer ay am$ar. Igla uzegzaw s uquran.
Ïîef deg leqîeâ ujenwi ad tjerêeî; Ïîef deg ufus n treggext ad teclefîeî; Ïîef deg ufus n wul ad têemleî. Ïîlam uîellis. Ïîmeâ issexsar îîbeâε.
Awal d usefru
60
Ïîrad uqbel ad texlu. I s-yenna weréaé. Ijbbed iqqeres. Inna-yas ut-it, in$a-t. Inna-yas wuccen: “Lexrif xerfayen; ssif εâamayen; ccetwa yumayen!” Irden n wedrar d sris,tasiert ioer-itt ufîis, qqim-d a yinebgi ad teççeî rrfis. It Bubirek serwaten, It umalu qqaren llah ibarek. Ittruê zzit anda yella umurej. Ïuccen, îuccen, aâdaw-ik d uccen. Iwzan qbel ifrax.
Kkes-as-d seg ucamar-is tbexxreî-as. Kkre$ ad ggeêle$, ddre$le$. kra yella, kra yerna. Kul aceqquf yeqqel d tarbuyt. Kul tirect tesâa akurfa. Kul yiwen yeqqar-as : “ D ibawen-iw i ittewwan”.
L$erî imekken-it umeqqran, imekken-it umeééyan. Leêbab d leêbab, nniya ulac. Leoruê d iqdimen, ssebba-nsen d ifzimen. Leâqel d aâdaw n bab-is. Lfuêa uqemmuc ; tem$er uâebbuî ; tegzel i$allen. Lmut d aéar maççi d nnwar. Lxir d uzzal, ccer d uffal.
Ma ara d-iciî err-it i tyuga. Ma ddre$ kra ur tesâi$, Ma mmute$ xilla i d-ooi$. Ma nîeîal $er limin numen, ma neîîal $er ccla$em nuhem. Ma tekcem-d tsemîit, heyyi-d tiser$it. Ma telluéeî, ruê $er texwalt; Ma tettwaêqerî, ruê $er tegmatt. Ma tenxer, wexxer. Ma ur d-nezdim, ad d-neskucceî. Ma ur nerkib ad neckenîeî. Medden $elben-iyi, nekk $elbe$ tamcumt n yemma.
Menhu ara d-yinin ifuê yimi-k a belêaret.
Awal d usefru
61
Meqrit wuîan $ef yimuîan. Mi ara d-ilal a s-nsemmi. Mi ara s-âerqent i wuccen, ittarra-tt $ef ibeâucen. Mmag d uccen, ur k-tetten ara wuccanen; Ur ttmaga ara d uccen, ad teççeî d uccanen. Mya lmut ad mmte$, aql-i mmute$.
Nekk ad gne$ $er tebburt i qerbe$ $er ubrid. Nekk ttmeslaye$ $ef nnger, netta yeqqar-iyi acêal n dderya i tesâiî. Nenna, nenna, lfayda ur telli; am win i d-issulin aêriq ilili. Nnan-as i wuccen : « Ad teîwiî?” Ittru. Nnan-as : «Tetteééeg tebkitt», yenna-yasen: “tban $ef udem- is”. Nunag ur nufi, neqqel $er yirden ukufi.
Qbel a k-ssne$ jaêe$, tura mi i k-ssne$ rrtaêe$. Qqsen-t waréaéen, yerra ttar deg ibéiéen.
Rrbiâ n ssur, yem$i-d iqqur. Rret azger i uéeîîa.
S iggaggen s ifeggaggen. Seg ugemmaî ar ugemmaî, yya-d a nemmickaî. Seyyi ni$ skef. Smekti-d agujil $ef imeîîawen. Ssaba teqqel $er laryuf, Iîîef-itt îîbib d umiâruf. Ssne$-t am loib-iw. Ssuq iâmer, l$aci ulac.
Ta$aî umeksa iréa-tt, ibubb-itt. Taddart n tâessast leqrar-is ad texlu. Taksart d taksart, Rebbi ifka afus. Tame$ra tfukk, yeqqim-d lâib i bu tjujar. Tameddit i d-qqaren medden lâeslama. Tameîîuyt iêerrzen axir n tyuga ikerrzen. Tamâayt deffir imensi. Tasirt teééad, awren ulac.
Awal d usefru
62
Tasusmi d uletma-s n tmusni. Teddez, tebrez am idegrez. Terrâed deg Buêemza, temken Muêend-nne$ deg tmalutt. Tiî telfe$, ugel yeffe$. Tilisa n wawal am tidak n wakal. Tin yefran leâmert tennu$. Tireggax seg-wen a yis$aren. Tisekrin, timellalin. Tissas n wemcum i sent-ifehhemen d gma-s. Ttemtaten yizmawen, ttlalen-d yismawen.
Uf, uf, a lembula, ad tgeî am l$ula. Ul irêa, tizmert ulac. Ulac ticraî mbla idammen. Ulac xali deg tsirt. Uqbel asekrif a nezwir nnif. Ur d-yettem$ay ujegu deg umagraman. Ur iêerrec yiwen alama yeââuggen. Ur iyi-ttêibbi am Rebbi, ur iyi-xenneq am ibki. Ur neddi d Rebbi, ur nferrej iîebbalen. Ur teddu d win ittaooan, ur zedde$ d win ittgaooan. Ur ttaggad win irwan mi ara yellaé, aggad amellaéu ma ara yerwu. Ur yeîîamaâ uyeddid deg udlaw. Ut-it $ef walim ad yettu timéin. Uzzal ittwat $ef leêmu.
Wa d sidi, wa d aydi. Wellah deg ur hent-êukkeî, ur hent-$eééiî Wi i d-yeéran taéult-ik ay akli. Win i tu$ imma nekk d arbib-is. Win ikersen kra s yiîudan-is, ad t-yefsi s wuglan-is. Win iqublen aêibus, ad yawi akemmus. Win mi izhur wudem, ccîiê $ur-s d asehlan. Win ur néeîî, ayen yufa yels-it, Win ur nessin ad ixiî, ad issekmel deg lxiî. Win ur nessin i lxir, yerr areîîal. Win ur nesâi tarbaât, ur yett$imi deg tejmaât.
Awal d usefru
63
Win ur nettnawal ayen yufa yeçç-it. Win yeb$an tamessaî izzenz ta$eggaî , win yeb$an Äli yarew- it-id. Win yeççan lêeqq-is, yeqqen tiî-is
Yekker ad yeddu tikli n tsekkurt, teâreq-as tin n tyaéiît. Yemger waydi deg ubidi. Yemmut ilindi, yeêzen aseggas-a Yenna-yas ublaî: ad fsi$ Yenna-yas ukura: ula ara d-ini$. Yeqqel ufessas d tazart. Yeqqel umcic d a$ulas. Yeqqim almi d tameddit icudd lemîella. Yettak-d Rebbi irden i yir tu$mas. Yettêibbi ddeq am tubrast. Yewweî yiggig tablaî. Yir lhayca ur tt-deqqim, yir as$ar ur t-ttleqqim, yir lâebd ini- d ni$ qim.
Äecra tsiyar deg yiwen ulemsir. Äell-as aluî ay aêeddad. Äli d iri-t, ajellab-is d lâali-t.
Tiẓrigin n Usqamu Unnig n Timmuzɣa Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité
oOo
Collection “Idlisennneɣ” 01 Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003
(Tasuqelt Abdenour HADJSAID d Youcef MERAHI ) 02 Slimane ZAMOUCHE, Uḍan n tegrest, 2003. 03 Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003. 04 Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003. 05 Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004. 06 Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004. 07 S. HACID et K. FARHOUH, Laṣel ittabaɛ laṣel akk d : Tafunast igujilen, 2004. 08 Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et
lexique animal, 2004. 09 Lhadi BELLA, Lunǧa, 2004. 10 Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah
MANSOURI, Ageldun amecṭuḥ ) 11 Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004. 12 Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004. 13 Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmaziɣt tatrart, édition revue et
augmentée, 2004. 14 Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004. 15 Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i ɣdnnan gar yetran, 2004. 16 Moussa OULD TALEB, Mmis n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI) 17 Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prénoms amazighs, 2004. 18 Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basɣar, 2004. 19 Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004. 20 Abdelhafidh KERROUCHE, Teɣzi n yiles, 2004. 21 Ahmed HAMADOUCHE, Tiɣri n umsedrar, 2004. 22 Slimane BELHARET, Awal ɣef wawal, 2005. 23 Madjid SI MOHAMEDI, Afus segm, 2005. 24 Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij aḥric I, 2005. 25 Collectif, Tibḥirt n yimedyazen, 2005. 26 Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nniḍen, 2005. 27 Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaḍal, 2005. 28 Yahia AIT YAHIATÈNE, Faḍma n Summer, 2006. 29 Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiṭij aḥric II, 2006. 30 Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006. 31 Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006. 32 Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. 33 Ali MAKOUR, Ḥmed n ugellid, 2006. 34 Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeǧǧigin, 2006. 35 Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006. 36 O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecṭuḥ n ugama, 2006. 37 Ali ELHADJEN, Tudert d usirem, 2006. 38 Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007. 39 Djamal BENAOUF, Di tmurt uɛekki, 2007. 40 Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2007.
41 Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2007. 42 Ramdane ABDENBI, Anagi, 2007. 43 Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ɣef ṭṭrad 54/62, 2007. 44 Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2007. 45 Said IAMRACHE, Timenna n Saɛid Iɛemrac, 2007. 46 Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007. 47 Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007. 48 Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007. 49 Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007. 50 Naima HADJOU, Amennuɣ n tudertiw, 2007. 51 Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007. 52 Omar KHAYAM, Rubaɛiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE) 53 Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI) 54 Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007.
Actes de colloques Actes des journées d'étude sur « La connaissance de l'histoire de l'Algérie », mars
1998. Actes des journées d'étude sur « L'enseignement de Tamazight », mai 1998. Actes des journées d'étude sur « Tamazight dans le système de la communication»,
juin 1998. Actes des journées d'étude sur « Approche et étude sur l'amazighité », 2001. Actes du colloque sur « Le mouvement national et la revendication amazighe »,
2002. Actes du colloque international sur « Tamazight face aux défis de la modernité »,
2002. Actes des séminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et
l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003. Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars
2004. Actes du colloque sur « Le patrimoine culturel immatériel amazigh », 2006. Actes du colloque sur « Le libycoberbère ou le Tifinagh ; de l'authenticité à l'usage
pratique », 2007.
Revue « Timmuzgha » Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité : N° 01, avril 1999, N° 18, mai 2008.
Autres publications Chafik MOHAMED, Aperçu sur trente trois siècles de l'histoire des imazighènes,
1997. Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000. Idir ElWatani, L'Algérie libre vivra, 2001. Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son
harmonie. Tome1Histoire et fondements d'un débat argumentaire, 2007. Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie générative du kabyle : l'emphase et son
harmonie. Tome2, Analyse et représentation phonologique, 2007. Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008. Catalogue des publications du HCA, 2008.
Consultings Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyiḍ, 1998. Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA) Nora TIGZIRI Amar NABTI, Etude sur « L'enseignement de la langue amazighe :
bilan et perspectives », 2004. Iddir AMARA, Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie, 2006. Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la grande
Kabylie, 2006. Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbères communes,
2006/2007. Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite,
2006/2007. Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamaziɣt, 2007. M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007. Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuɣin n tesnukyest, 2007. Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbère, 2007. M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007. Moussa IMARAZENE, Timɛayin n leqbayel, 2007. Nora BELGASMIA, L'expression écrite en tamazight, 2007. Mouloud LOUNAOUCI, Projet de création d’un Centre de terminologie amazighe,
TERAMA, 2007.
Cet ouvrage est publié dans le cadre de la Collection « Idlisen-nne$ »
Initiée par la Direction de la Promotion Culturelle du Haut Commissariat à l’Amazighité
© Tous droits réservés
Dépôt Légal : 2692006 ISBN : 9961789393
Achevé d’imprimer sur les presses de Les Oliviers Tiziouzou
Tel : 026210719 Fax : 026219540