HII9 IN S. HILARIUM ARELATENSEM EPISCOPUM PROLEGOMENA. 1220

la, Viia ei Apologia , seu , ut interior litulus liabet, A Genuina Hilarii scripta ab iis qux fide minus ex-

plorala aut falso illi iribuunlur, secrevit. Ad illa duoS. Hilarii Arei. Vita, et quod superett Opusculorum

ejusdem, cum excusit codicibut el manuscriplo sanctce

Aretatensit Ecclesioe collata a Paschasio Qnesnello ;ad

calcem Operum Leonis M. abeo editorum T. I, pagg.

729—776.

In liisce opusculis Qucsnellus nihil cnmplexus est

prxierquam Vitam Btonorali ad codicem Arelaten-

sero et Bollandianam editionem releciam , Metrum

in Genesin el Epistolam ad Eucherium Lugdunensem.

Narrationemde Miraculis Genesii, qu* apud Surium

Hilarii nomine decorata legitur, ab ejus facundia ab-

horrere scribit et polius Honorati Massiliensis siylum

redolere. Apologia pro S. Uilario et Ecclesia Are-

latensit juribus antiquis inter Disseriationes Leonis

tantum pertinere existimavit, Honorati Vitam seilicet

el Epistolam ad Eucherium; ex altera elasse irii

exscribi fecit, Melrum in Genetin , Carmen de Fru-

tribus Machabatis, quse duo reele Hilario Arelaien i

adjudicari existimat, et Genesii Miraculum.

Texlus Vitse llonorali pro fundamento habet re-

censionem Bollandianam; raro leciiones Quesnelli

admiss* sunt. Consulnit el ipse quidem Salinasins

codiccs mss. bibliothecae Reginae Suecorum n. 615

cl 1025, anliquos et optimae notac,

sed magis ad

tuendas Bollandianas lectiones quam novas invehen-

d;is. Teslalurenim mss. auctorilate aliisque de cau-

sis parce ct verecunde loca qu-cdam se restiiuisse

Operibus tomo secundo adjimctas est quinla , spe- B feliciler Bollandi sagacitate correcta , deformataque

ctaique ad Epitlolam Leonis X (al. XXXXIX) ad

episcopos Viennensis provincim.

1677 . Lugduni , apud Anissonios; in-fol. S. Hilarii

Arelaiensis Opuscula , videlicet Epi-tola ad Euche-

rium, Epistola brevis ad Augustimun, hisioria Gime-

seos heroico carmine descripla ; in Bibl. Max. PP.

T. Vll, pagg. 1228—50.

1700. Lugduni, apud Joannem Certe; in-fol. S. Hi-

larii Arelatcnsis episcopi Vita, Opusculu el Apologia ;

cum Leonis M. Ope.ribus edidit Paseh. Quesnellus

T. I, pagg. 561— 86.

S£CULO XVIII.

1751. Romw, tgpis Jo. Zempel ; in-8*. S. Hilarii

Arelatensis episcopi Opuscula ad mss. codd. insi

veritis quam eniendala in sequenlibus ediiionibus.

Nec voluit capitum nunierorumque distinctionem a

Bollando invectam lurbare , ne citalionum varietale

lectores scriptoresque inutiliter fatigarentur. Plnra

etiain ad noias observationesque , quarum quidem

satis copiosa materia jam a Joanue Barrali parala

fuerat, Bollandus conlulit. Quodattinet ad epistolain

adEucheritim.el eam codicis ms. ope recensuisse et

emenclasse profiietur Salinasius ,sicuti ea quoe ab

his secrevisse eum sigiiificavimus ,ad opiimarum

editionum, quales sunt Weitxii, Quesnelti, PP. Mau-

rinorum et lioswitjdi, (idem repraiseniavit.

Carmen de Providenlia , quod ullo specioso argu-

menio Hilario tribui negai, dalurus erat in appendice

gnioresque editiones recensita ac notis illusirata a C aj dissertationem quam mediiabatur apologeticam,

D. Jo. Salinas Neapotitano, elc.,cum Vincenlio in qua praeter aiia et hujus carminis doctrinam cu-

Lirinensi. riosius examinare constiluerat.

S. HILARII ARELATENSIS VITAAb * auctore ejusdem S. Hilarii discipulo scripla.

Ex edilione Balleriniana Operum S. Leonis Magni tom. II.)

PROOEMHJM.

1. Conscius imperitix mese, et non ignarus igna-

• Qui S. Honoratnm Mnssiliensem episcopnm se-

quentis Vit;e auclorem cxisiimant,

nullius codicis naiictotitale niiunltir. Soluin insistunl leslimonin vul-

gati Gcnnadii cap. 99, iibi de S Honoraio Massi-

liensi scribitur : Sanciorum qnoque Patrum Vitaa ad

adificationem potierorum conplal ipse tegendnt, prmcipue nuirilnris (Barralis legil meri(oris) sui Hilarii

Arelatensis. Niioc vero j:im inier erudiios conslutillud caput 99 non csse Gennadii, sed posteriori ad-ditamento Operi ip-ius fnisse subjectum. Eniinveroin plnribus mss. libris deesl, quod oliservariini Pc-

lrus„Franciscus Cliiffletius, Mincus, Suffridus Peui,

ei ErrieVtus Salomonis Cypriani; ei (quod plurimumvalel) abesi etiam a nonuiiUis anliquis cxemplarilmsalias adiliiiones pr;clerentibus , quas in vetusti'ri-

bns vel sincerinrilms rodicibus haiitlqnaqiiam inve-

nies. flinc quoi|iie S. Ilonorati elogium omiltltur aS. Isidortf, a S. lilelfonso, ab llonorio Augustodu-nensi, c: ;i Siiibcrlo; qui postremi e Gciiiiariio po-tissiiniiin cx-i ripscre. In coriice 100 S. Crncis io (lie-

tusaUm tienniiiii caialojjus desinit in Joaune Antio-

viae, dum lenerum verecundise frontem silentii la-

lebris volui cunctabundus operire , eamque sub

cheno, idcmque deprehenditur in ms. Vat, 551, H\n prioribus Gennadii edilionibus, quas Aleriensis exalio codice impressit. Pcrveliislum exeiupluiii capi-tuli calhedralis Veroneosis eumdem caialogum adJoannem Antiochennm usque pari mndo perdncii, ct

solum post hnjiis elogiimi duo addilamenla subjicit,

allcruio de Gelasio poulifice, de ipso Gennadio altc-

rum. Hsec so!a additio posl primam ediiionein ope-ris abeodem Gennadio profecta crcdi poiesi. Csteraantem C;csani Arelaiensis, Rugimii C;irlliaa;inen-is,

Juliani Poinerii, el Gennadii Massilicnsiseln^ia, quasin cditis quidem legunlur, at in ;intiqiiiorilius memo-raiis exemplaribus desiini , pnsienoribus incerli,

seu incertorum scriptornm :idililamenlis iribne ila

snoi. Id vero de elogio S. Ilonoraii niulto magis pa-tct, quippe quod in aliquot eliam ex iis mss. non

Ipgitur, qune ceiera addiiamenti exhibent al Ponie-riuoi tisque, uii Peirns Citiffleiins animadverlit. HincErnesiiis S.ilomonis C.ypriaiM de h^c capiie 99 judi-cium ferens scripsit in editione Fabricii : Hauc ViUtHonorati descriptionem ineplissimus quidam homuncu-

I

HH VITA S. HILARII ARElATENSIS. il«

veliiuine taciturnitatis abscondere, jnssionibus vcne- A spernii. Ego, ut sic dixerim, linjus rei non imraerito

Mbilibus diulissime repugnavi. Sed vicii meritum

dominiirum praesentiumque poniificum; si tninen

obedicnlis temeritas non imminuai judicium lam su-

blimium saeerdoltim : quia cui fandi facnllas non

suppetit nberlate lofjuemli, imlncla rusiicitale de-

pressus frusna vocalur in culpam, si nequeat exco-

lere propnsitam sterili sermone materiem ; cnjus

ponderis magniiiidine angustus aiiinius in ipso pr;c-

fationis exonlio prafocalnr, dnminmimeras virlulum

palmas hinc inde circumspicit,* nec iucipere quod

aggiedi conatur, queat, nec quod coeperit , supplere

pravaleat.

CAPUT PlilMUM.

Nalalhtm nobililas ab llilario et auctore ejus ritw

poslhabila

2. Beatissimi igiltir Hilarii , peculiaris pairis, mn-

nat hi singularis, antislitis summi, docloris eximii ,

pii inblitiiloris, Vilam sermone pauperculo, sensu

tenui cupiens demonstraie, dignum duco nequaquammore rbetorico patriam parentesque memorare :

quia etiam ipse in laudibus vcnerandi propinqui

prxeelsuin stemma natalium maliiit nobilitare dum

respuit, commendare dum proelerit, dilatare dum

arbitror faciendam esse jacturain, ubi pra'coniorum

siibliinium redundat ubertas : mnre arlificum, qui

compo-ihin diadema preiiosum, sic eligunl veias

gemmas, ut aliquas tamen prxterire noscantur in-

dustria : ita et ego, ubi virtutum exnberant marga-rita:

, nonnullas necessario praetermittam ,ut vil«

ipsius pretiosissimum monile, nou luimanis gemmis

ornalum, sed supernig virlulibus splendiduin, sine

arlilicis mann, preliositate propria commendetur.

Pniinde infanline ejns rudimenla,indolem pueriliir;

jam tnnc qu;e subseeiita sunt,b vultus nivei cando-

rem, fatgentiwm luminiim faces, modestum gradien-

lis iiicessum, i-nem fiagrantis ingenii, iuexliausium

f.ciinilia' fonlein, pliilosopliicorum dogmalum c in-

B lerioreni veramque doclrinam , pr*clara posterig

tradila ejus eloqiiiomnnimenta lesianlur, brevi irado

.coinpendio,d

illis deliniens hx'C ret|uirenda perso-

nis, iu quibus lama insignia neqiieunt fruclificare

virtulutn. Ego aulem, qui in liumililate graliant, in

mundi conlemplu sapienliam, in auctoris amore jus-

litiain, in carnis mortificatione prudeiitiam, in pe-

renniiim prxmiorum comparatione foriitudinem

|ir;»:dico, illa omnia necessaria dissimulationc pra>

lus Gemiadio supposuil. Stylus plnne diversus est a

Cennadii noslri scriplurm genere; nec est in codicibus

nostris.

Eui vero boc capul Gcnnadiiim non babeat aucto-

rem, cum tauien invcniatur in aliiJOttl udn reeenti-

lius mss. Gennadii, seriptiuii et adilitiint m-gari ne-

qnit a ve'.ii to aliquo ignmo scriptore, qni lloiioiato CMassilieusi ililaiii Viiana attribnit. Neque idcirco baec

Vila edcni llonoralo t erte adjiidic.inda est. ViUe

linjiis auclor ipsius llilarii c\se>|iiiis inlcrfnil . ex

cap. 2i, ul>i etiam Basilinm nomiuai, liim presbyle-riim, poslea vero, cuni scribeliat, epi-copum ; "iia:

Honnraii Massilieusis atali non repngnain. At non

propierea liiccerlus est auclor. Kx tiibus enitn mss.

exemplis qn.c Itat I 'ims nota siint, duo, videlicet

Lirinense et Vaticainim Regina: Ui5, auctoris iiomiiie

carent ; terlium vero Arelalense, licci ejusdeni Ec-

clesia: sit cin llil.iiins pra;ftiit, i.on lamen llonnra-

lum, setl Reveremium aiiciotein pra-ferl, ipicinadino-dum Peti us Saxius el Qiiesnelltis ipst: tesianttir. Ilaec

Arelalensis manuscripti iuscriplio pa-sim rejicilur,

eo qui.d Saxius pularit Reverenlii n ini.n: imlicari

Ravenmum Arelatensem, qni llilario iinmediate sne-

ces^it. Ravennio eniin banc Viiam cniiveiiire ihn

pos e ex eo cognoseitur , quia in cadeiii lns cmii

laudc nominaiur Ravennius. etc 23 Hilarii succes- j)sores plurali iiiimero appeilaiunr. Ex capile aiileni

24 liquet hanc Vilam fui.-se -criplam loi annorum

tpatiit evotutis posl llilarii inorlem, id esi -ub lineni

scctili v, cUtn Ravenmus jaindiu anle e vtvis exe. s-

serit. Quesnellus suspicatur Hotioratura Ma siliensem

suli Retcrenlii nnmiiie lalere vnlui.-se, ut aliis ejns-d in aevj ci ictiioiiis scriptoribus placuit. Al nulla

otxurril raiiocut Ilonoiatns, si Vha: auclnr liiit, nonlam lalere quam cnnficium iionieii dperi pra

l

ligl»re

mliierii, cuni prcserliin de Vii.i agatur ipi.e, jitssio-

inbus venerabitibus exarata ,ul in prooemin li.nlitur,

venim aiiciorem aliis cogniluiii alieuo nouiine occul-

taii non sinebat.

Ilinc recte forlassis cardinalis Baronitis, Mirxus,et Papehrochius iu suspicionem venerunt, banc Vitam

Reverentii iiuinine iuscripiaiii, esse divers ali illa

quain Honorato Ma>sihensi ainiquu-aiicior apud vul-

gatiiin Gennadimu attnbuit; et Keverentio nobis

ignoio ex ms. codieis Arelatensis fide adjndicandantexislimant. Hic auctor episcopns credilur ex illis

extremi capit s verbis quibus se sacerdoiem appellat.At prajterquam quod hocce capul dcest in ins. Vat.

Regiiue. sncerdotis noineu ntui semper pro episcopo,sed noiiniiiiiqiiani eliani pro pres'.yiero accipitur, ut

pliiribus exemplis probare licerei. Se 1 ne in exierna

divagfiniir, idem Vita: auclor cuiiieap. 8 intcr saerasHilarii episcopi curas relulit, sacerdoles Domini nonsolum verbis, sed faclis accendere diyna sacerdotia

consecrare pomijiees ordinare; sacerdotes a pon-tificil)iisdisiinguens,!iacerdo(Kmvoce presbyteros pro-fecto iniellcxit; cum praseriim instriicuo non lara

vcrbis qtiam !ai tis adliib inla iispresbyteriscongruat ,

qui una t uiii llilario vii.tin degebanl. Aiiclorem qui-dein Vil;c, licet sncerdoiis nomine appellatum, pre-

sbyleriim, ciim scrtpsit, non vero episcopum fuisse,f illemontiiis ex abis ejusdem Vita? Incis collegit not.

6 in Hilaruim. Quod sicretlatur episcopns, Reveren-tiiun ignoia: sedis episcopum Vita: auctorem crederenifail vetal tpiin ad llo loratiim .Massiliensem confu-

gieniluin sil. Qniciimque vero hic aiictnr judicetnr,cerie a studio aliquo defendendi Hilarii, qaoad ea in

ipnliiis Leoms ct-nsiiram iiicurrit, alienum non fuisse

cx nosins observationibiis in dis-eri. 5 Quesnelli

pirt. i, c. I, ii. 5, facile intelliges.Ilanc Vitani Hanalis publici juris fecit ex antiqiio

codice monasierii Lirinensis, ac exinde inseria liiit

iihiin ! Siiin ediiioin.Eaiiidenireciiseriint Bullandisla

cnm ciiicndaiiiniibiis ecodiceregiuae Siiecorum, quas

paler Po-siims ad ij:so-> misil. Quesnellus in sua edi-

tioue codice Arelaiensi usus est. Nos plurimiim ile-

beinus dili^enii;e D. I). Joannis Saltnis canonici re-

gularis Laler uien-is, qui eamdem Viiam impress.tRoiua: an. 1732. Non solum enim lautlalas eoitlohes

iccolnit, veriim eliam accuralissime consuluit ins.

Val. liegina: 645, qni ulruin sit ille idem quem P.

Possinus apiul eamilcin reguiam lunc viventera inve-

nit, an diversus, igiioratur•Que>n., ne incipere... supplere provideal. Ms. Vat.

Reg. ei B llandislas Becnfl sumiis.b €'dd. Litin. et Vat. Reg., nivei nitorem itittut.

c Liriu., anteriorem.d Mss. Arel. et Val Reg., m itlis.

H» S. HILARII ARELATENSIS EPISCOPI »524

tereo; illuJ recte xstimans narrationis cxordium , A tere promitio; illa tilii et in pra>6enti provisums qu.-e

qnod ipse judicavit conversationis sux dignum esse

priucipium, quemadinodum portum vcrx saluiis in-

travcrit ,vitse istius naufragio superalo, prxlibarc

teniabo.CAPUT II.

miarium convenit llonoratut ut ad Deum eonvertal.

5. Iliino igiiur dum bealx mcmoiix llonoratus

paier in novx viix immorlaliiatcin cupcrct pieiaiis

regcnerare viscerilius , congregatioiicm per se Do-

inino °conqul>itam paii-illiilooi dereliqtiit. Ad pa-

iriam, ex qu.i eimi ainor coelestiuni cxpuleral, tauii

iilii revocavil afleclus. Corporc iuflriiiUg, inenle va-

litlus el robiistus, sobolem novam spiiiiali adliorta-

tionc concipiens, instructioiic roniians , or.itionibiis

non xstimas, el in fuiuro qux non possunl bactenus

cogitari.

CAPUT III.

Repugnat Hilarius llonorato. Ilitjus violen'a suppli-catio. Deliberatio Hilurii convcrswnem paiturienlii.

i. Sed cuni R. Ililarius cxcrciialione pra-cipua ,

qua pnllcliat, acrimonia, qua cxteros superabal, elo-

qucntix fonic , quo ipsis suis insiiitiloribiis plus

iliicliai, isla dcsirucrei ; non facile suscipieuduin

cretlens, quud siiminum esse inen:is videbat iniuiiu,

13. Iliinoratiis ad Deum lota seaniini \irluie convcr-

tit. Quo faclo 110» sulum laslidienlis assensum, ve-

niiii eliam luiinilciii ct sulijccium Cbrisio auciore

lacrymis gemitibusqiie promcriiit. Quem blanda

procreans in corde prxclari ccspilis sanctnm senieii B adhorialione non flexerai, violenla snpplicalione su-

aratrn fidei percoleuduni j.iciebat periius agricola ,

quod oraiioiium pcrennibus donis et lacrymarum

fluemibus rivis irrigabat. Sed auima generosa, quxfalsam aique fallentein sxculi fcliciiatem iiiniiniero

doclrinarum labore couceperai, cnm ad coelestis

regni inilitiam vocarctur, non levein babuit facilem-

queb traciaium ; quundoquidem se siibliliicr inge-

rebat dulcedo prxsenliiim, ul veram frugein el glo-

riuii abslralicrct liiiurorum. Scd pius paier liis

adhnriaiionibus animiim mundi prosperiiaic con-

strictiim solvere gesiicbal : Ego, fili, superna inspi-

ratione flammalns, ut perennis vitx gloriam conse-

quaris ad eadeni loca pro le redire compellor, unde

jamdiii fiigieiiiluin csse salubri, ut cernis, delinilinnc

peravit ; prostraius in conspeciu Doinini , ul euin-

dem celsius exaltarci; producens flumiua lacryma-

rum, uta lacrymis cxiinerel fiiluroruin. Illico in ejus

peciorc novx cogiiaiionis flucius cxxsluat : susci-

taniur altercanliiim divcrsa inler se consilia volun-

laiiim, ei cui iuvilantis Domini ingcrebanlur prxmia,

ipsi iiibilominus mundi opponunlur obstacula. In

suscipienda igitur coclcstis mililix tirocinia cxcilalus,

talia secuin ipse deliberat : Iu studiis sxculi consti-

luti iionnumquam suadendi deliberatinne suscepia ,

justa ab injuslis, ulilia ab iuuiilibus, perpeusa salu-

briler exaniinaiione discrevimus. Nonnumquam hu-

manis nuribtH blandientes spcciem justitix oraiorlx

ariis venustalc celavimus. II. c quid agenduni est, ubi

constilui. Non libi lerrena, sedcoelestia; noncaduca C causa vertiiur salulis atern-e, nbi slaius anmx et

ciini mundo, scd xterna cum Cbrislo, eodem spon-

sore quo largiiore muncris, in perpeluum provi-

lurus. Ista, qux scqueris, ct quoe auimo eouoepisii,

mors polest•

intercipere omni commtinis a-tali :

qua: autem suadeo iion descrentes parant diviiias ,

ied mansuras; nec tcmporalia commoda , sed xler-

na ; nec litulos vanescentiurn boiioriim, sed peren-

nem gloriam Iribuunt aiigel<>rum. Iu sxculi conver-

salione volaiili, quam Scriptura propheiica iimbrae

apparenii el illico vanesccnti ciedidit comparaudam,

dicens, Dies mei sicut umbra pr.ctereunl (Psnt. cxtm,

i), rccie quidquid aspicitur,ddecepinriuin judica-

lur. Et ideo seu corporum vires, seu pairiinnnioriHn

facullales, seu feliciiatis*aiigmcula , vel diversa-

iiiiiiiiloruui coelorum esl pensauda sectiritas? Giandi

maiuriiaie Iraclanda sunt, in quibus ad pnrtum poa-

niiendi ncc ralio supcrest , nec recursus. ^Cquiiatii

lance cuncia pensanda sunt, qux utilitalis ponderemensuram suppleant in libra justitix. Cuncta quxa mnnalibus expetuniur, licei incomparabiliier velut

pretiosa desidereniur, ipsa continuo adeptione vi-

lescunl ; natura humaiia vitiorum noxio insolens

appeiim, non contenla, quod voluii, non saiiata ,

quod concupivii, in novas cupidilatum faces flam-

m.iriim morc detrimenlis suis crescens, pabuli as-

siiuiptinne dcfii icns, nec intelligens qund nonntim-

quam in ipsis couaiibus morie iinm.tiira moriem

cogitur subire perpcluam. El idcircn quid jusiitia ,

rum pro>peritatum insignia, pene esi ut anle Irans- D prudeniia, furlitudo, lenipcraniia demonsirare so

eant quam producta Ixtilia r, quolibet usu auciorem leant, ut digiuim esi, cogilemus

iio ipiani ulilcciare. Qux lainen plus melu amissionis

excruciaoi amaiorem quam sux prospcriialis aiu-

bini la-lilicenl possideulcm. Jugiter suspecta, ncc

lamen inaneoiia, more subdoli liostis ingcrentis par-

v.mi pr-Tdam, ut possii aniuiaui perpeiuo lehcre ca-

piivam. Ei ideo accciisus ikmi bumano aflcctu, scd

ilirino iiutu, quia non fallit ille qoi dixii inlcrius :

M.igna ei supra quam credi possunt de le mihi me-

• C •(!. Liiin , nequiiitnm pniixilliim. Post panca,ras'c-i* prn ccrUftiuM m eoilciu Lirin. et iu Vai.Reg.

k Lirill c.nd., liactuvil.' Ms. Arel., incipere ; et post pauca , pro cetnti

5. Justiiia persuadet niliil Auciori Redempioriquc

pr.cpiuiciidiim : quia proplcrea Divinitas ad oos bu-

miliaia descendit, ut ad coelesii a regna nos facerci

pervcnire. Recle depulaliir cideni vila, qni dedii.

Itedcmpiori debelur obscquiiiin. Amplei icnda devo-

lio, qux gloriam paiit dignilalis angelio.-e. Prudcii-

lia similiter docet illorum exempla debere seclari ,

qui Domino placuerunl. Eligamus crgo, qui nosirum

Lir n. Iiabci criminis.d Val. R-g , derrplio.'

l-.dil. R iii. iloi. argumenta.' Cod. Lir. addit teviter.

1225 VITA S. HILARII ARELATENSIS. 1226

lirmet ambiguum. Abraham primus occurrit, qui A usibuspauperum.vel refrigeriisdcpiilatmonachorum.

egrcdi compulsus e palria praeceplum converlit in

prxmium. Astra jussus aspicere, credidit quod con-

tra naturam promitlebata aeternitas. Promissum

verlit in debitum. Istum decet imitari innumera slcl-

larum comparaiione fecundum; qui exstilit regni

b ccelestis conviva gloriosus, cujus sinus recte dici-

ttir paradisus animarum. Forliludo cordis animae ge-

neros* niliil bumile, nibil abjectum permittit arri-

pere. Celsa seclari, ardua conscendere, facit adversa

superare. desperalioncm fortibus probationem nul-

laienus exbibere permittens. Temperantia Regi cce-

Ioruin tcmplum provocat praeparandum , fugalis

'.enebris vitiorum , replere lumine splendidissimo

puritaiis; abjectis volupiatum fetoribus, caslitaiis

Nequeo, ut dignum est, vel aesiimare, vel dicere,

quemadmodum sreculi voluplas, quae aetatis lubrico

et illecebroso humanae fragilitatis solet escnrio prava

delectatione decipere, ex animo hujus beati abjccta

fuerit b respuendo salubri damnala consilio, rationa-

bili evitata perfugio, desideratae eremi glorificata

secreto : illum evangelicumhpercontatorem merito

superans, virlute vincens, perfecia consummatione

transcendens. Ille vendere noluit, hic universa dis-

traxit; ille tristis abscessit, bic laelificatus ' sacculi

paradisum fesiinanter intravit. Astructioni nostrse

dignum B. Euehcrius testimonium perhibct, ila di»

cens : Et tu licet omnetn censum in Chrhti panperesi Christo dives effuderis, tu licet proeferas annis juve-

fragrare ihymiamalc. Proinde quia justitia Conditori B nem, moribus senem, tamen plus est quod eremum

nos tradere, prudenlia majorum exempla seclaii , concupisti.

fortitudo conirarias prosternere polcstates, tempe-

rantia templum auctori parari debere, justae defini-

tionis deliberatione suaserunt ; contemptum pristi-

num spontaneo cmendemus occursu : quia non bunc,

sed illum a quo missus est , offendemus, si causam

saltitis dissimulationc aliqua, vcl occupaiionc mun-

dana crediderimus esse c levandam; et quia laborcm

ipsius supcrna poienliadinviiavit, ut spolia diaboli

victor ipse suscipial.

CAPUT IV.

Cedit Hilariits saculoque nunlium remittit. Gratia prm-venil liberum arbilrium.

6. Aslruclioni nostrae ipsc B. Hitarius leslimoniiim

CAPUT V.

Uilarius ad monasterium Lirinense secedit. Eremumad tempus relinquit.

7. Rupiis ergo occupationum catenis, et auctori

facullatibus traditis, lanio duce lerrestrem ingreditur

Lirinensis Insulx paradisum ; non undc, more primi

Adae, in liujus vitae miueretur exsilinm, sed upde

jure victoris adcoelestia postmodum regna raperetur.

Hiucjain omnibus nota illa mentis acrimonia, ardenskanima, menscompuncta, quemadmodum singuloruni

in ea servorum Dei profectus alacri inspeclione

pervaserit, perseverantiam hauscrii, vigilias vicerit.ab-

stincnliam rapuerit, humililalismansueludinem tran-

pratbet ita dicens :e Hcesitantim mece invitante pio Q scenderit, oralionis instaniiam superavcrit, lacryma-

Domino, tolus cum voluptatibus suis mundut astabat :

quid relinquendum, quid appeiendum viderelur, animus

meus lumquam coltatis apttd amicum traclatibus venti-

tabat. Quotiens in unimo meo velle el nolle successit?

Et quid plura ? Absente illo parles suas in me Chrislus

exsequitur. Tali dcfinitione firinauis occurrit, aspectu

sereno, animo securo, submisso colloquio, quemad-modum luim.inum arbiirium divina proccedens gralia

Icommularct in melius, digna conversatinne, scrmone,

menle, habiluqtie demonstrans, manum conlinuo in

Evangelii mifsurus aratrum, ne relro vel cogitatione

respiceret. Obita taxatione omnium prxdiorum lo-

tiusque subslanliae, acceplas a germano pccunias vel

rum flumina merueril, gratias omnium sibimei vin-

dicavcrii, compunciionum virtutes atiraxerit, elvim

intulerit regno ccelorum, pontificalis gloria mundonola satis superque monslravit. Si quidem quantum

compunctionis tunc acquisierit, hinc aperte cngnosci-

tur, quod postmodum in mcdia civitate eremiiica fecit

insiituta fervere.

8. Amorem aulem secreti ita medullitus hausit in-

serlum, ut cum illum ducem suum patremque pro-

fectuum in sacerdotali fastigio collocaium sub ordi-

nalionis principium crediderit comilandum, stalim

definierit relinquendum. Quantus amor eremi fuit,

apud quem B. Honorati dilectio potuit studio cha-

a Codex Arelai., noianie Quesnello, stipra lincam D eremi. D. Salinas optime monuit sceculi paradisumalia manu lialiel, wtatis; et, ut videtur, optime

b Lir. et Vat. Reg., perennis.c Quesn., lcetandum, ex mss. Arel. et Lir., notavit-

que in Arel. alia manu, latendam. Cod. Vat. Reg.,latandum. Bollandislae ei edit. Rom. 1732, levandam;iiiijue niagis placuil.

dQuesnelltis in margine : Forte incitavit.

'-' Idem Quesn., Harsilanliam meam. Magis arrisit

Bnll niilistai iiiii lectio, quam duo mss. Lirin. et Vat.

Reg. approbant.1 BollandistaB,et edit. Rom., commutarat. Mox pro

conversaiione legebalur conversione. Emendaviinus

ope inss. Val. Beg. el Lirin.

b Bolland. et edit. Roni., repente salubri. Mox de-

vderabili pro desiderala in ms. Lirin.1 Arel. cod., peccalorem; et pro merito ms. Lir.,

nieriiis.

>Quesnel. in margine : Id est hujus vitie, vel lege

Patrol. L.

hic vocari insulam Lirinenscm, uii vocaiur ab Euclie-

rio in libro de Laud. eremi ad ipsum Hilarium niisso,

ex quo Viiac anctor profecit. ld auiem multo magisex sequenti capite conlirmari potest, ubi Lirinensis

insulce paradisus nominatur.

i Cod. Lir. delet Christo.k Idem cod. delet novem voces sequenies1 Idem cod., non poluit. Haec auiem lumen acci-

pientex Eucherii epistola de Laude eremi, cujus ex-

cerptum Auclor hoc loco inseruit. Priusenim, inquitille ad Hilarium scribens, cum desertum peteres, comi-

talus [ratrem (id est Honorainm) videbaris. Nunc atmdesertum repelieris, eliam palrem reliquisli. At qualemillum, quanlumque, quanto tibi semper dileelionit cullu

observatum, quam singulari tibi affectione devinclum?

ut cujus charitati prce\erre nihil possis, nisi (orte sotam

eremi charitutem.

39

1227 IN S. HILARIUM ARELATENSEM EPISCOPUM PROLEGOMENA. 122S

ritatts iniminui? Sed, o ardentissima cnmpunctionis A slratione sollicilus, quam exstaret de suscipiendi

flamma, nequeo tuuni, sauciato intuiln, videre ful-

gorem. Quid lanlopere fugis? Qtiid deseris? Qunsi

alibi pnssis lumen *parare, quain ubi auclor elege-

rit. Licet velis proprio gaudere secreto, licet con-

sueto eremi rapiaris affectu pairem deserens, pa-

;er effectus poslmodum reverteris. Relaiioni huic

scripta beali Eucherii proebent attestationcm, quae ad

eum direcla teslantur : Magno, inquit, oninio egressus

itudum de domo lua et de cognatione lua itsque in mare

tnugnum recedentia eremi secreta penetraveras ; majore

tamen virtule repelita a te esl eremvs quam pelila. Si-

quidem hospes ingressus habuisli ducem et velul ilineris

tui praevium, quem deinde etiam militice aeleslis magi-

strum; cumque in pontiftcali fastigio persequendum

officii onere occnpatus, diuruis nocturnisque fletibus

voluntaiem sibi Domini declarari flagiiahat* enixe.

Cumque positum in itinere sollicila exspectatinne

pavor jmlicii l:iiigaret, etiam clara vore, qu n iniiin-

secns volve.bantur, omnibus patefecit. Licel fortiter,

inquit, charitatis illigatum me vinculo leneaiis, et vio-

lenta cuslodum manibus catena cingal astriclum, nisi

Dominus voluntatis sna? mihi dederil signitm, nequa-

quam sucerdolii sum smcepinrus offtcium. Iiaque ctim

tali affatu cunctorum vota atqoe animos vulnera sel,

ac mceMo ducentium agmine vallareiur, Alaiuanni-

cum descendens castellum, nivese eolnmha> desuper

advenientis et residentis in capiie, ac si divinocon-

firmntns ailactn, omne amputavil ambiguum. Quae

putasses, ad familiare eremi secretum te amor retulit. B nec ab illis civinm mililumque freiuentibns lurbis

Et quia nobis multorum necesse est aslruciionibus

narrationem suscepii operis confirmare, quisqub ple-

nius ista scire voltierit,b opus illud ubi ha:e digne

sunt digesta, percurrat.

CAPUT VI.

Honoratum in exlremis positum convenit. Designaturab Honoralo sibi successurus Hilarius. Rapuur ad

episcoputum.

9. Emenso c biennio, cum ad meriti proprii per-

cipiendum praemium ex incerto vilse istius cursu

beatus ponlifex vocaretur Honoratus, missis episiolis,

ut extremis suis interesse deberet adnionuit. Ila jus-

sionem ejus festinavit implere, ac si rcvocaretnr ad

eremum. Ciimque ad lantum virumcrebrasuhlimium

virorum ngmina benedictionis accipicndae gratia ad- C

ventarent, coeperunt de successore beati llonorati

flagiiare rcsponsum. Excilati desnper animi de ele

ctione ponlificis ad jiidicium perrecttiri lesiimonium

postulabant; supremo haliiu summum merilis singti-

laribus digilo demonsiravit aniisiiiem. Impensis ergo

supremis obsequiis, iterum sancius Hilaritis ad eremi

secreta fesiinat. Sed illa Diviniiatis potentia, quae

modis occultis suam per liumana ministeria peragit

voluniatem, illuUris Cassii, qui tunc prxerai milili-

bus, animum repenle succeudit,ut ignotum.ut longe

positum, ul denique ad eremum properaniem arden-

ter expeterei, fortiier retineret, violenter attrahcret.

Eleclum civium numerum cum non parva manu di-

j-igit miliianium. Feliciter pervenilur : spiriialis prae-

da astat anle oculos inquirentium, ct niliilomiuus •

ignoratur. Qtiorumdam tamcn indiciis declarata ca-

jiitiir. Et, osupernae graliae ilispensalio inaudila 1 ibi

officia pasioris oves egerunt, nec immerito postmo-

duin ahegit exinde lupum, ubi oves primitus officia

pastoris peregerunt. Cuinqiie sollicito gregis agmine

servaretur, animus ejus plus de divini judicii demon-

atque custodiis vel abigi poluit, vel lerrita separari,

quin healo vertici superposita Domini voluniatem,

dum secur.i residet, apertissime demnnsiraret. Ntillo

dubitalionis vesligioileinceps derelicio, nhi cotombpe

species, quae jam limc comparata Spiriiui sancto

super caput Jesu venit in baptismo, pnntificis iiunque

fittuii °designavit ntilu divino specialius dignitalcm.

Scilicetqnae supemam benedictionem pernicihuspen-

nis, siridenli volatu, terris velocius deportasset, ut

prius qtiam vocibus bumanis, favore superno dignus

poniifex clamarettir. ln tam praeclarn culiu novoqnc

miraculo exigebat materiae magnitudo diutius immo-

rari, nisi narrationis ordo ccepia compelleret expli-

care.

CAPUT VII.

Arelatem pervenit Hilarius. Seminarium episcopale teu

congregalio ecclesiaslica sub episcopi manu.

10. f Dum ergo voluntale oinnes alacres lam de

confirmato inviccm voto, quam de oslenso summi

pontificis mcrito laetiores ad Arelalensem perveniunt

civitaiem, occurritur, festinatur, primas delicias vul-

lus sui splendore advenienlibus praebens, merita in-

terioris hoininis exterioris pulchritiidine demonstra-

bat. Eniinenlissimam sacerdoiii diguilatem et novum

privilegium sanctilatis angelico praelerens vultu, agno-

scitur ct agnoscit ; in quo agnitus est, magnus exsli-

tit; in quo agnovil, major apparuit. Sicut sacerdotii

gradu summus, ita huniilitalis descensu fasiigium

celsse sublimiiaiis indepius. vere perfectus Clirisli

discipiilus, qui vias magislri seculus, exercuit do-

cendoquod didicit. Consecratur in sacerdolio jamdiu

virtutum meritis consecratus. Amplectendum conse-

crationis ministerium, quod auxit merita consecran-

tnm. Effectus nomine sacerdos, qui jampridem erat

virtutum decoralus iusignibus. Quod ita ardenter ac

slrenue coepit ac oerfectissime consummavit, ut in

a Ms. Lirin. et edit. Rom., prazslare.h

lil cst, laudalam Eucberii epistolam.cBarralissuspicabaiurlegendum.fneiinto, eoquod

assignahat llonorati moriem an. 430. Ai ex epist.

Prosperi ad Augustinum liquel S. llilarium, qui S.Honorato snccessii, luisse episcopum an. -129. ApudHoUand. hic 'ocus ellertur sic : Gemens a biennio cum

ad meriti proprii percipiendum ex meritopramium, ex

vitm ipsius cursu, etc.d Cod. Lirin., obnixe; et post pauca Arel., sollicilw

exspeciationis.e Mb. Lirin., designaverit specialem digni-

talem.f Idem nis. cum Rcg. Vai., Domini ergo.

1329 VITA S. HILARlI ARELaTENSIS. 1630

illius lemporis incerto lumullu, quem pax longa \ sacra minisieria captivis potius solatia quam prae-

•nutrierat, congregationem subiio in.-tiiui-rcL secreli

ciipidam, continenliae virtule crescentem, quam suo

nou uiiuus pene imbuit exemplo quam foruiavit elo-

quio. Hnic affeclu animi promptum, sed effeclu ser-

monis imparem me esse profileor, ut incipere audeam,

qua pietate sustinueril inlirinos, quibus ilocirinis im-

bueiit imperitos. Quidquid iu viriute summum, in

celsitudine arduum, in mortiflcatioiie corporis aspe-

rum, in sxculi coiitemplu vilissiinum, aequitateju-

stiiiie pretiosum, correciione providum, sapientiae

consideratione praecipuiim, ccelesti desiderio sempi-

ternum, exercuit, implevit, ostendit. Adeptus ipse

ccclestem gloriam, exemplo suo fecit alios adipisci.

Ad philosophiae supernae dogmata expeditus iucessit,

starent Ecclesiis oiiiauienta. Quid dicam cupidus?

Quid omitiam nescius, a!> liis qui majora sciunt

negligens judicandus ? Quidquid argchti ouiiics ba-

silicse liabuerunt, capiivorum rcdeniptioni protiiiiis

deputavit; ciimqueorniiiacogiiovisseUxpeiisa,t:xsnl-

tans atque congraliilans, quia vota (idelium dispen-

salione sua videbat cceli in sedem pra-missa. Num-

quidnam poierit asstimari quanlum visceribtis cjus

insederit pieias, qui usque eo credidit omnia distr,a-

lienda, quonsquead paienas vel caliccs vilreos veni-

relur? Acce.idit studia offerentium dispensatioue

laudabili, nec ut ffatigarenturrejccit, sed ut iterato

offerrent uberius excitavit, quod offereniium devotio

gralanter optavit, ut oblatio sua priniuin sacris alta-

ut alii quoque incederent inflammavit. Usum vitce B r 'DUS> postmodum meinbiorum Cliristi redemptio

temporaria; minimis, immo nullis excgit impendiis, nibus niiliiaret.

et ita docuit singulis diemm curriculis transigendum

ad obtinenda futura proemia. Innovato studio semperexarsit ,

et ut alii inardescerent oraiione et adltor-

latione coegit.

CAPUT VIII.

Episcopus faclus, fit oninium exemplum. Ornamentaecclesiarum pauperibus erogat.

11. Cum primum speculatoris suscepit offtcium,

in seipso piiinuin monstravit quemadmodum cou-

gregaiio mundum contemiieret, corpus despiceret,

et vitia superaret, fatigaretur laboribus, minuum

quoquc operibus conlinuis bvexareiur, sanclis pagi-

nis inhaererel, jejuniis vigiliisque sludium commo-

CAPUT IX.

Vl se gessit erga servos Dei.

12. Quemadmodum etiam servi Dei debeant hono-

rari, documeniis spiritalibus salubrilcr imiiaudum

posleris uon negavit. Nam cum sanctum Caprasium,

sicui ipsedicere solitus erat, angelica in insulis con-

versatione degentem infirmitato fatigari corporea,

ceitis mintiis comperisset, ad ejus occursum celeri se

feslinatione proripuit : ad cujus pedes residens, ut

sui nieminisset, liumiliiate submissa et virtute in-

clyta fl.igitabat. Juste, dum tanto eremi incola? ini-

peudit obsequium, Ct singdlarem prxbet liumiiitalis

affectum s sacerdotalem dignilaiein quo niagisexlol-

daret, unius tunicce legmine aestatis ardorem ei bie- C leret solerter invenit. ln eodem loco tunc lempiiris

mis rigorem conicnta tolerarct, iter pcdibus conlice-

rel; talia sibi suisque ingerens documenta : Mandu-

candi necessitus incumbil, semina jaciamus : vini

perceptio praisumenda esl; vineas excotamus. Implevit

illud apostolicum, ne quem forte gravaret otiosus,

victus proprii habita ralione. Si quid operis super-

fuerat,• misericordia: deputabat expensis. ln me-

dilatione jugiter permanere, verbi ministerio indesi-

nenler insistere , multiplicibus ccelestis sapiemia)

mystcriissaginari, Deum proxiinumque diligere, sa-

cerdotes Domini non solum verbis, sed factis accen-

dere, zeli superni amulatione flagrare, instituere

monasieria ,u:diflcare d

lenipla , digna sacerdotia

consecrare, propriis non solum manibus, sed nec

periculis temperare, suscipere orpbanos, conflrmare 1)

monachos ,accersire saBculares institutione sua,

pontifices ordiuare, ita quotidianam sui actus discu-

tere ralionem, ut superno juilici lamqiiam mullipli-

catum dispcnsationis suae taleutum uiteretur inge-

rere. lia viscera ejus misericordia quaiiebat et pie-

tas, ac si solus ad redimendum paginis ccelcstibus

urgereiur. Tractavit, secum deliberavit,e effecit ut

sanciuni Faustum presbyterum pariter ei abbatein

ila fulurorum prajscius honoravit, ut inter se etsan-

ctos sacerdotcs Theodoruin et Maximum mcdiumhcompulerit residere. Constat ergo humilitalis cul-

mina |>roprio eum comparasse despecltt, et celsum

proinde virtutum meruisse fasiigiiun. Sed forte ha2c

lanta ct tam multiplicia verae bumilitatis excmpla

aliquod superbia:'

supercilium generarunt, el nou

potius sublimia liumilitatis compar iiint celsa prse-

conia. Exstitit rigidus, sed superbis; exstitit lerribi-

lis, sed stcculi iniquitate turgenlibus, coeuodoxiae va-

nitate tumentibus. Caelcrum congregationi sanctac et

consiiiiiiiiaiis viris, non solum cor aique aiiinium,bed

et corpus quoque promplissime prosternebat.

CAPUT X.

Qualis erga swculi potestates.

13. Quanlum igitur dislrictionis babuerit in causa

justiiiae, aperlissime declaravil ;ila ut ni: dignitati

quidem pepercerit praefecturae. Nam cum sa?pius

priclccium temporis illius secrete monuisset ut ab

injuslis judiciis se temperaret, et consuetudinario

* Cod. Lir., minuerat.b Idem cod., vescerelur.c Idcm cum Bollai.d., pauperum deputabat.dLirin., templa digna sacerdolio, propriis, elc.

Dcin, a voce propriis, ad lemperare, cod. Arel.

Kiiiorat.

eLir., etfecit.

' Mss. Lir. et Val. Reg., fatigaret.« Val. Reg. et Lir., sacerdotii dignitate.bLir., compellercl.

1 Idem cod. et Bolland., periculum. Moxcod. Lir.,mblimibiti, liollaud., tubiimis.

1131 JJ S. HILART M ARELATENSEM EPISCOPUM PROLEGOMENA. 1232

Iapsu illo ferretur in prxceps, accidil ut dum in ba- A qui snis scriptis rnerito claruerunt,•

Silvius, Euse-

silica Constantia sacra solemnia celcbrantur, produ

ctis fontibus coelestium doctrinarum fidelium corda

rigarct, subito cum suo ingrederetur officio prxfe-

ctura. Quam dura ibidem cerneret immorantera, a

prxdicatione cessavit, dicens non essc condignum

ut quiejus pro salute propria contempserat monita,

spiritalis cibi perciperet alimema. At ubi ille digna

confusione perfusus egressus est, convivium quod

inchoavcrat spirilalium deliciarum profusissime ci-

bum rursus iunovato studio coepit prxbere agmi-

nibus populorum. Prxmisit et reliquil exemplum

qualiter constantix virtuio mundanx conterani de-

beanl potestales.

CAPUT XI.

Qualis in proedicatione verbi.

44. Temporalis vero ejus prxdicaiio quantum flu-

men eloquenlix habuerit,*quas sentenliarum gem-

mas sculpserit, aurum siipcrnorum sensuum repere-

rii, argentum splendenlis cloquii abundaverit, de-

scriplionum varias piciuras et rhetoricos colores

expresserit, ferreum spiriialis gladii acumen in

truncandis hxrelicorum veucnalis crroribus exer-

cuerit, non dicam disserere, scd nec cogilare me

posse protestor. Sedilibus bpra paraiis in jejunio,

ab hora diei sexla usque in ejus decimani epulis ple-

bem spiritalibus saginabat, pascendo esurire coge-

bat, esurienies nequaquara pascere dcsisiebat. Ne-

scio uirura saiietas plus famem fidelium provocarct,

nn edendo plcbem magis coegcrit csiirire, iinplens

illud • propbcticum dictum : Qui edunt me adliuc C

csuriau, et qui bibunt me adhuc siiient (Eceli. xxiv,

29). Si perilorum turba defuisset, simplici serraone

rusticorum corda nutriebat ; at ubi instructos su-

pervenisse vidisset, sermone ac vultu pariter in

quadam gratia insolita excitabalur, seipso celsior

apparebat, utejusderadprxclari auciores lemporis,

bius, Domnulus admiraiiane succensi in liaec verba

proruperint : Non doctrinam, non eloquentiam, sed

ncscio quid super homines conscculum. Quid plura

dicam? Nisi dicendi pausa desuper eidem advenis-

set, sermonem finire non potuerat, tanta gratia

exiindanle, et miraculo f et stupore crcscenie, ut

pcritissimis desperationem tunc auctoribus sseculi

ejns inferrct oralio : in tantum m Livius tcraporis

illius poeta et auctor insignis publice proclam.>ret :

Si Auguslinits s post te (uissel, judicarelur inferior.

Et licet gratia ejus ex his operibus, quae eodem di-

ccndi impetu concepit, genuii, ornavit, protulil, pos

sit absque hxsitalione dignosci; Vita scilicet anlisti-

tis Honorali, homilix in totitis anni festiviiatibusex-

]} peditx, Symboli exposilio ambienda, epislolarura

vcro tanlus numcrus, versus etiam fontis ardentis :

at ne quis me xsiimet falsa foriassis asserere, te-

stimonjum beati Eucberii episcopi jusium credidi

adhibcndum, qui ejus volumine prosa versuque per-

ceplo, ita respondit : El lu licet sis clarus eloquio,

clarus ingenio ; lu licet prwferas annis juvenem, mo-

ribus sencm. Et Auxiliaris auclor Romana? facundiic :

Dirtu difficile est quanti mihi pretii fuerint littera;

sanclilalis tuce, in quibus ita expressam facun^iam

recognovi , sicut tenes in uliis modestix morumque

operibus principalum. Jgnosce de le sludiose minora

dicenli :hquia semper in prcedicatione sui virtus eru-

bescit ; cum hoc ipsum verecundia; genus pars magna

virtulit sit.

CAPUT XII.

Qualis ad mensam et in labore manuum.

15. Inaudita forsitan crederer replicarc, nisi hoc

magnorum virorum dictis, scriplis, leslimoniisque

(innarem. Sedili mensaque apposita,• liber ingere-

batur et rctia, aslanie notario. Liber prxbebal animo

cibum, manus nectendi velocitaie currebant, notarii

» Oclo voces seqq. desunt in ms. Arel.bQuesn. in margine, id est mensis ad cibum su-

mendum paralis. At de sedilibus quae jejunis audilo-

ribus verbum Dei auditiiris parabaniur, U-xc acci-

pienda esse opiime noiavit D. Salinas. Licet enimmultis io locis a lidebbus stautibus audirentur con-ciones sacraj, ut conslat ex Opiaio I. iv, c. S, ubi ne-

gat populum iu Ecclesia sedendi habere licentiam;tamen, ut referl S. Aug. lib. de Caiccli. Rtid. c. 13:

Longe consullius in quibusdam liansiiiarinis Eccleiiis

non solum antistites sedenles loquimtur ad poimlum,ted etinm ipsi populo sedilia tubjacenl, ne quisquaminfirmior slando laxatus a saluberrima inteniione aver-

tatur, aut eliam coualur abscedere. Id perictili inagis

;

multo immiitebai jejnnii icinpore, cnin populo adhuc;

jejuno miss:e stib vesperam celebrarenmr, euni(|iiea sexla hora ad decimam nsque H larius in verbi Dei

prxdicatione deiineret. Post paura ante voces, ab

hora, Quesnellus pra.>misit piriicnlam ut, quam me-lius deleiidam putavinius cum mss. Vat. Reg. ct Li-

ita.i uti eiiam ISidland.c Lir. cod., Sapientim diclum.dQuesn., prolati. Mss. Lir. el Vat. Reg., prailati.

Prnpleriinus lcctionem bolland. Mox, pro meritis cla-

ruerunt, cod. Vai. Reg. Iiabet, meritis tummi; Bol-

land., merili tummi.* Quinam fuerint lii tres auciores Bollandi conli-

nuaior non invenit. Joannes Salinas Domnutum a Si-

donio Apollinaii lib. iv, ep. 25, et lib. ix, ep. 13 et

15, commendatum notavit; cxqiiibus lestimoniis is

natione Afer, et vir apprime doctus, ac ob lilieras

qua^stor fuisse cognosciiur. Silvium vero in Cbro-nico Prosperi Tironis noinine edito memoraium re-

pcrimus ad annum 15 Tbeodosii Junioris post Ilono-

ni morlein, id e>t ad an. 439 : Silvius, inquit, lur-

balx admodum mentit post mililioe in palatio exactas

munera, iiti ,i<« de religione conscripsit. Est etiam au-

ctor Kalendarii a Bollandistis ediii lom. VI Junii,

n part. ii, pag. 182, el inscripti Euclierio cpiscopo"an. 449, ut palet ex noialionibus Bollandi toni. I

Januar. in prrf.ii. c. 4, § 3, ac cx epistola iuiocu-

patoria ipsius Silvii apparel, euin aliornm quoqueoperum liii-se auciorem, qux ad cumdem Eucb^rium

legenda miserat. De Eusebio niliil scinms.f Cod. Arel., ex stupore, et niox, uudiloribus, pro

aucloribus.s Ms. Lir., post Hilarium; Bolland., post le

,

Hilari.h Idcm. cod., quia temper in precatione virtuth sit.

1 D. Salinas alia lectione et inicrpunctione : liber

ingerebalur ; et Titio attante notario, liber prcebe-

bat, elc. Niliil vero iminutavinius in leclione vulgaia,

qux item est codicum : quia nectendi verbum, quod,

niox subjicitur, retia requirat.

1233 VITA S. HILARH ARELATENSIS. 1454

i simul fcrebanlur arliculi, et oculus paginam percur- A dum manus ejus impositione benedicitur, visum se

rebai. Advcniens sanctus Edesius riictoricie facun-

dix et inetricx arlis peritissimus vir, stupens et ad-

iiiirans bxc Ixlus elfudit :

Vidi ego, nec dignns Unta ad praeconia testis,a Prolixos soles jugi cessisse labori.

NeclPiuli ralio varias injunxerat boras,

Nec fiiiein precibus niuutiis fecerat aclus.

Credere vix possuiu queiuquau) sic lempore eodemNectcre dictantem, relegendo, lecta 1> fatcndo,

Ore, manu simul uoc operari, atteudere, fari.

Cibum sine leciione non sumpsit. Ab eodem in

civilaiibus ista est c invccia priniitus consuetudo. Et

tanta parcilate vita est illins sustenlata, ut raro sx-

cularium aliquem invitaret. In onini actu, in omni

loco quidquid ad profeclum pertinere poterat, alacer

recepisse proclamat : xstimo quod antea interiori

homini prxstitit, qnod exleriori postinodumhimpe-

Iravit. Qux. recepto lumine ducem vix ulierius non

qoxsivit. Precibus ejus non ambigo impctralum ut

tanimn miraculttm ad pau os admndum perveniret.

Die etiam Doininico dum lectinuum snlenniia reci-

tanttir, quiilaiu phanlasniale coiisliiclus, Sancte, in-

quit, Hitari, cur me lorques? publica voce procla-

raans. Tunc beatus Hilarius ea qua polerat Dominum

vi constringit el rogat. Cumque se obtintii-se sensis-

set : Imperal tibi Jesus, ait, ul de islo ' homine nul-

lam facias mentionem. Qua supplicalione, quasi qui-

biisdam catenis asiringeretur, obmuluit, i et disces-

sit. Plus obmutuisse congaudens, quia ejus meritum

inquirere, siremiiis exercere, solers consueveratjj poiueril occultari, quam pbsmalis vigentis sospitale

consummare. Jam <|ueuiadmodumd Salinas expetens

• automata propriis manibtis et sudore confecerit,

hebdomada completa, die Dominico, media nocte

consurgere, et iriginta millia pedibus conflcere:

posiinoduni sacris solemnibus inleresse, et usque ad

horam scptiinam populos p.iscere ; ut dignum est,

nec antiquorum posset explicare facundia.

CAPUT XIII.

Qualis in pcenitentix tribunali. Forma deprecaloria

poenilentim. Leciionum solemnia.

16. Quotiescumque poenilenliam dcdit, soepef die

Dominico ad eum turba varia confluebai ; volabat ad

ejus castigationcm, quicuinque adesse volebat, la-

crymarum se iinbribus eluebat, coelestibus judiciis

CAPUT XIV.

Pythonem expettit. Exeuntes a basitica reiinet.

17. Sacrilegium ctiam , quod spiritus Pythonis

muliere obtenta influxerat kcivitati, quam solerti

spiritalis arle ronsilii exstinxerit, neqnaquam silen-

lio prxtermittam. Comprehensam jubet recensilis

lectionibus veteris Teslamcnli in cancello ecclesi*

publirx collocari. Quid lex juberet, quantum mali

Cbrisiianis mentibus diabolicx perversitaiis prcpina-

ret astutia , sermone profluo demonstravil. Et ne

ullus dcinceps tanto sacrilegio, dum dxmonum re-

f-pon-a perquirit, sponte se subderet, necessaria

instruclione perdocuit : nuilam deinceps excusatio-

teniius, promissisquesucccnsus ; tanli gemitus, lanti Q nem, eiiam negligentibiis, dereliaquens, quam id-

I

flettis astantibus nasccbantur, ut vitx praesentis lior-

reiet liabiiaciiliini. Quisita futuri judicii ntonstravit

examen? Quis ita lenebrosum terribiliier intimavit

incendiuin ? Quis ita s fliimen exurentis pariler et ra-

pientis cruciatiis expressit? Quis ita vulnera con-

scicnti.c ante nculos inspicicnda reduxil? Admoni-

tiune eompleta cum lacrymis supplicationum sumebat

exordia, ut poeniientiae fructum, quem monendo con-

tulerat, oraudo (irmaret. Nam mulier quxdam cxca,

• Quesn.,

Plexos sole jugi digitos cessisse labori;

el notavit ccd. Lir. Iiaberc, Prolixos soles. Ita ctiamVat. el apud Boll., quod prseferendum fiiit, cumpriina syllaba vocis jngi longa sit. Mox pro Neclendi

circo pnblice fecisset statui, ut non licerei postmo-

dum ignorari. Prxcepit ut abiret malignus spiritus.

Tum, quia videbal se aperte proditum, nec postmo-

dum decipiendis animabus clandestina fraude valiiu-

rtim : Quo, inquit, vadam? Et sanctus advertcns

quantum Dei gratia suo minisierio cffecisset, Ixlus

exclamat :' Maximum purgalionis indicium est, ne-

scire quo redeas.

18. Populos ctiam post evangelicam leclionem

ad Salinas laborantium hcec inslrumenta confecisse.

Qiie-n.— Quidam volunt hxc aiilomala fuisse ma-

clnnas quibus aqua in Salinas derivabatur.r ll.cc qux de pceniieuiiis ab llilario episcopo ctim

magna pceniieuiiuui frequeniia quolibet die Dominico

iniposiiis tradunliir, privalam ei secrelam confessio-ratio in Val. Rcg. el Boll., Neclendi operulio, male. J) nem iiidicant:nequeenini singulis Domiuicis publica

b Id est fando ; iinde iu versu >eq., fari* Cod. Lir., invenia. Qnod aulcni diciiur, hxc le-

gendi consiieiudo iu civiialibus primiius invecla, sob-

iiitelligendum esl, in Galtias: nain leclio ad uiensametiani ab Angusiino adbibita fuit in civilate Hippo-ncnsi, teste Possidio in ejus Vita. Porro Lirinenses

monachi, -qui pariter legebanl ad mensam, extracivilalein degeb.mt.

d Quesnellus iu marginali notalione : Oppidumputo itlud quod Salona nunc dicilur, jacelque inter

Arelatem et Aquas Sextias, ab hac urbe quinque loucis,ab itla septem circiler distans. Vutgo Salon appella-tur ; in Tabiilu qeographica Hondii Salins, cui respon-del vox Honorali, Salinx.

e Cod. Arel. et ex parte Lir. hxc ad marg. : Au-lomata sunl instrumenta in arte mechanica, quw nullo

labore, sed sua quasi sponte moventur : unde ex his verbis

conjicere licet S. Hilarium suis manibus pro commodo

poenileniia dabatur, sed privatim, uii de pceniientiisitcm ab Ambrosio privaiim tradilis Paulinus refert

in cjus Vila : Quotiescumque illi aliquis ad percipien-dam pcenitentiam tupsus suos confessus esset, ita flebatul el illum \\ere compelleret. . . Causas autem crimi-

num. quas ilti confitebalur, nulli nisi Domino soti,

opud quem inlercedebat, loquebatur, etc. Hinc eliam

S. Lco ep. 1G8, c. 2 : lierum conscientiam sufftcit

sotis sacerdotibus indicari confessione secreta,

i Codd. Lir. et Vai. Reg., fluvii,h Ms. Arel., imperavit.1

Lir., nomine.) Idem Lir. delet, et discessil, sicut delent etiam

Bollaud. et Vat. Reg. codex, qui mox subdit, plut te

obtinuisse congaudens.k Lir. et Boll. delent, civitati.

1Quesn., Maximum purgati orbis. Magis placuit

Boll. lectio, qux cod. Vat. Reg. conlirmatur.

4235 LN S. IHLARIUM ARELATENSEM EPISCOPUM PROLEGOMENA. «256

egredientes (ali clamore revocavit : Exite, inquit, A pro cujus gemitu et dolore non minus vulneris vir

exite, quia hoc vobis de gehenna facere non licebil.

Tiiiii spiritalis zeli semulatio singularis ullionem pce-

nsc terribilem ob eorum exegit injuriam. Nam cum

facilis ad eum tmic inaniter excitata populorum turba

et b inconsueta deceptaque venisset, ejusque animum

conciiasset, civilatis pars maxima misso desuper

terribili conQagravit incendio ; quod ipsi quoque qui

non mediocribus suut dispendiis fatigali, propria

voce ob ejus vindictam venissecognoscentes, clama-

verunt flebiliter ejus genibus provoluti, misericor-

diam postulantes. llle autem lectioni intenlus, vigi-

liis deditus, orationi ac jejuniis jugiter mancipatus,

cilicii asperitate exilitatem tenuali corporis macera-

bat. Nec hiemis quidemcfiigore, quo solent torren-

beatus excepit in corde, quam collisus sustinebat in

corpore. Cumque ministri vulnus immensum juges

et indefessos sacerdoti gemitus exloro,ueret, quia

ejusdem cellse erat ejus cella conjuncia, remedia vir

sanctus more solito supplicaiionibus flagitabai. P.ui-

lulum sopore depressus vidit & reverendam emiuus

astare personam, qu% moestiiiae causas sollicite per-

quirebat. Ille collisum leviiae pedem, non solum moe-

rorem sibi tristitioe, sed vulnus animi indicai i; lli'

xisse. Percontatur : Vh, inqtiit, ut dolor omnis abs-

cedat? Opiare se omni aviditate, respondit. Produc,

ail, pedemh vicarium succidendum, et omnis protinus

dolor ministri aufugiet. Pedem sine hoesitatione pro-

temlit, ictum fericntis libenter excepit, tantosque

liafluininaglacialirigoreconstringi.pedesindumento B dolor accessit, ut refectionis dulcedinem doloris ex-

cludcret magnitudo. Evigilans non dubitavit implen-

dum quod fuerat '

promissum. Ad prsefali cellulam

dirigit inquirentem, ut qualiier se levita scntiret

protinus nuntiaret. Mandat ille omnem recessisse

dolorem ; quielem i insuper esse concessam. Merito

ejus pieiate saualus credilur, cujus inquisiiione quie-

tissimus reperitur. Qui in revelalione proximi meni-

brorum propriorum jacturam credidit faciendam,

implevit divinum prseceptum, quin immo felicitcr

et cxcessit, dicente Domino : Diliges proximum tutim

sicut teipsum {Matth. xxu, 57); ecce invenitur hic

beatus dilexisse proximum ksupra se, qui, quan-

tum definiiio menlis habuit, membra tradidit ampu-tanda propria, ut sanaret aliena.

CAPUT XVI.

Celidonium deponit.

21. In excursibus autem quis, ut dignum est, ex-

plicabil quantum ejus prsesentia profectum contulc-

rit civitatibus Gallicanis, sanctum Germanum sxpiiu1expetendo, cuin quo sacerdotum minisirorunii|iie

curam et vitam, nec non profectus excessusquc tra-

ctabat. Ubi ejus adventus innoluit, flammata ad utros-

que nohilium et mediocrium sludia convolariini,

astruentes Celidonium iniemuptam suo adbibuisse

consortio : quod aposlolicse sedis auctorilas et ca-

nonum probibent siatuta; simul ingerentes sseculj

administratione perfunclum capitali aliquos conde-

innasse senlentia. Tantae rei uovitale permoti, le-

adjeclo lexit,d numquam linum lanamve concedens.

CAPUT XV.

Zelus animarum el compalientis animi exemplum.Primx sedis GaUiarum episcopus cum suis clericis

in semiuario simul habiians.

19. Psalmorum mysieriis suavi modulatione can-

tatis, flelus uberesadjungebal; orationem gemitibus

inenarrabilihus duplicabat, ab opere nec in noctis

obscuro desistens. Manus nola rapiebantur velocitate

nectendi; mens recoleudi exerccbatur industria. Se-

mel evigilatus nec oculis pepercit, nec membra po-

suit ad quietem, nihil aliud agens nisi ut eum spiri-

tales hostium catervse invenirent occupatum pariter

et armatum.

20. In his profectihus constitutum subitus ardor G

accendit, ut Ueliodori matrem hseresis Arianse vin-

culis colligatam expeteret, illuminaret, attraberet,

et in seternum oblaturus in prsesentia consecraret.

Pietatis autem suse insignia in bis, quos ad cceli regna

prxmisit, ila inlimis misericordise visreribus demon-

slravit, ut nullus valeat imitari. Minimi cujusque le-

ctoris transitu ejusdem animus taliter vtilnerabatur

interius, ut singultibus qualeretur, et profunderet

flelus uberrimos, et non aliter ac si unici pignoris

solalio caruisset; casus qtioque inflrmitatesque suo-

rum, vulnera propria repulabal; quod sancti Cyrilli

tum levitae manifesto patuit documenlo, qui basilicis

prxpositus construendis, dum marmorum crustas

et llieatri proscenia celsa deponeret,• fldei opere

nudans loca luxuriae, quod sacrum parabat ornatibus, D stes wimperant pra:parari. Conveniunt ex aliis locis

subilo molarum funibus ruptis , impelus desuper probatissimi sacerdoles. Res oinui ratione prudentia-

marmoris venientis f stantis pedem cum extrema que discutilur. Accusatio tesiimoiiiis confirmatur.

digitorumparteoccupatum collideret atoueminueret: Adhibelur vera simplexque deflnitio, ut quein Scri-

• Idem abusus obtinuit eliam sub S. Csesario Hi-larii successore, uti colligitur ex ipsius serm. 280et seqq., in append. Augustini, et ex Cypriano in ejusVita lib. i, ii. U.

bForte, inconsulta. Quesn.

c Lir. et Bolland., rigore, et dein, atgore.d

Lir., numquam sinum lanamine concedens : forle

contegens. Qdesn.• Cod. Lir., fideli; et mox sanctum pro sacrum.1

Lir., itantis; Quesn., stalim. Nostra leclio estms. Vat. Reg. et Uolland.

•Lir., reverentem; etpaulo post, justitia: pro «ri-

StltUB.h

Edili, vicario. Melior visa est Iectio ms. Arela-

tensis; vicarium enim pedem vocatum crcdiiuus pe-dem ipsius llilarii, qui pro pede Levitae succidcndus

petimr.s Cod. Arel., repromissum.

Ii Salinas prscfert, desuper.k

Lir., supra se ipsum. .

1 Idem cod., exspectando; et postea delet, curamet.

mLir., impetrant. Jacobus Cujacius Observ. lib.

xv, c. 38, legit, permotus.. . imperat.

1237 VITA S. IIILARII

pturarum regu.se removebant, voluntaie propria se Aremovere di'berei. IHe Urbem credidit expeiendam,

ibiqne se injuslo rignre astruit condemnatum. Quod

ubi eomperit vir be;ilus, quanto sludii ardore, quan-

toque zelo superno fneril iiiHaniinattis, ut non hiemis

asperitatem, non Alpium stridores atlenderet, vel

•frigora, non vitrea glacialis crnstae spicula proli-

nus resolvenda desuper, nec gladii icttii similes ex-

paverit aculeos dependenleg, vi frigoris lerrorem

moriifei um gelu concrelo velut vibrantem dexteram

imitantes. Verum ille inconcussa fidei radice con-

stanier animatus, pracserlim qui ad lantam b volun-

tarius venerat paupertatem, ut pedibus iter aggre-

diens conficere non timeret. Inlrepidus urbem Ro-

mam sine equo, sine • sagmario vel sago, omni

diriicttltate superata festinus iniravit. B

CAPUT XVII.

Quid Romm actum ab Hilnrio. Quid Arelatem reversus

egit llilarius.

22. Aposloloruin ac mariyrum occnrsu peraclo,

beato Leoni papae illico se praesentat, cum reveren-

tia impendi ns obsequium, et cuin humilitale depo-

scens ut Lcclesiaruin statum more solito ordinaret :

astruens ali>|tios apud Gallias publicain merito ex-

cepisse seuientiam, et in Urbe s.icris aliaribus in-

teresse. Rogal atque constringil ut si suggestionem

suam libenter excepit, secrele jubeat emendare, et

se ad officia, non ad causam vcnisse; protestandi

ordine, non accusandi, quae sunt acta suggerere.

Porro autem si aliud velit, se non futurum esse

ARELATENSIS. «3«

molestum. Et quia tanlorum virorum praeseriira

jam ad supernam graliam vocatorum, nec in nar-

ralione audeo judicia ventilare, hoc breviter leti-

gisse snfficiat, quod soltis tantos sustinuit, quod

nequaqttam minantes expavit, quod inquirentes edo-

cuit, quod aliercantes vicit, quod potenlibus non cessit,

quod in discrimine vitoe dpositus commtinioni ejus,

quem cum tanlis viris damnaveral, conjungi imlla-

tenus acquievii, quod custodibus appositis, hiemis

rigore saivienle, quos ratione non flezcrat, cretlidit

relinquendos.• In civitatcm regressus, licet corpo-

rali iiiflrmitate fractus, tamen perfectione sancms

et pietate promptissimus , totum se ad placaudumtunc animum sancti Leonis inclinata bumilitaie con-

vertit. ' Misit primitus S. Ravennium tunc presby-

tertim, postmodum proprium successorem, deinde

sancium Nectarium sanctumque Constantium pra>;

cipuos sacerdotes. El qtiias quanta in bac causa

dictaverit,

huic operi nulla possum ratione con-

nectere,h Auxiliaris tunc praifecu quae fuerit sen-

tenlia, credidi 'inserendam, cujus hajc verba sunt :

Sanctos Nectarium et Constantium sacerdotes de bea-

liludinis tuoe parte venientes digna admiratione sus~

cepi. Cum his swpius sum toculus de virtute animi

atque constantia, contemptuque rerum humanarum,

quo inter (ragilitates nostras semper beatus es. Mam

quid potest in hac corporea vita esse I secundum,

qua cum sil misera, lamen non polesl esse perpelua ?

Locutus sum eiiam cum sancto papa Leone. Hoc loco,

credo , atiquanlum animo perhorrescis ; sed cum. pro-

• Lir., [ragores.h Ms. Lirin., votuntarie.• ldem cod., saginario. Sagmarius est mulus seu

eqims sarcinarius.d Cod. Vat. Reg., positum. Duo hic ineredibilia

narr.nuur ab auctore Vilae, quem ex populari famade Roin.e gestis scnbenlem, in nonnullis bont fide

errare polnisse, in Oliservntionibiis ad ilissert. 5Quesnelli part. i, c. 1, aiiiinadverliinus. Incredibile

si ilicet esl S. Hilarium Roime fuisse in discrimine

vitx, eidnnque custodes appositos, sive ne fugerel,Sive ne a quopiam laederetur. Si quid cniin peiiculivel injui iae j Ci-lidonii amicis ipsi limendiini erat in

Urlie, inulto magis inetuencliim fuisset in itioere,

cum pedes, et solus, vel cum paucis Roma excessis-

set. Si vero S. Leo, suae maiisuetiidinis obbtus,

aliquam ei vim inferendam puiasset, fuga ejus au-

diia, nullo negotio po tiisset praecipere ut noiuiiilli

ipsnm slaiim inseculi, in Urbem reducerent. Sedviolentiae ejusmodi alienae omnino eranl a moribus nej'is lemporis, el I pontilicis indole; nec excogiiat;e

"vidciilur, nisi ui Ililani fuga a Roinauo judicio, S|ie-

cioso aliquo nomine excusaretur. Mox communioni

ejus reposuimus ex diubus mss. Lir. et Vai. Reg.,

pro communioni suw. Respicitur Romanum fieium,

quo llilarius, qui quesius iuerat, aliquos apud Gal-

lias piililicam sentenliam promerilos, in Vrbe sacris

altaribusinterisse.nm acquievit ibidem conjungi coin-

munioni ejus Celidonii, qiiem riie el recte abs se in

Gallicana synodn condeiiniaiiiiii puiabat. Hnc respi-cieus S. Leo epist. 10, c. 7, Hilariuin aposlolieai com-

munionis exsortem iradidit, eo quod ex Urbe aufogere

malnil, quam una cum Celidonio sacris ibidem in-

leresse.e

l.ir., ln civitatis recessu.1 ba ez emendatione Cujacii. Mss. Lir., Arel. et

Vat. Reg. perperam, tlisso primitut sancto Raven-

nio, etc.

6 Cod. iiir., quantum.h Judicium Leonis in causa Celidonii, quo Hilarii

senteniia cassata fuit, contigisse an. 44S, ex Va-leniiniani Novella, nuam dediiiius epist. II, mani-festum est. Porro Albinus, qni fuit proefecius prne-lorio lialie ilcruin an. 445, ex Novella 22 ejusdemValenliniani, lianc prsefeciuram adliuc gerebat 15kal. Julii an. 445, ex Novella 2, de Manich:eis, necnon an. 440, ex Novella \ et 2, de Testamenlis, et

an. 447, ex aliis Novellis. l^itur Auxiliarem pnefe-ctum pnetorio lialiae fuisse hoc lempore, quo anleLeonis judicium ad Hilarium scripsit, nonnulli per-peram opinali siini. Porro Auxentium pra'fecturamUrbis ailminisliasse 18 kal. Maii an. 445 discinius

ex Novella de Corporaiis , lit. 26. Nisi in viiam Hi-

larii Auxiliaris nornen pro Auxentii errore librario-

rum irrepii': Ivie Auxiliarein, qui ex inscripiioneAreiatciisi i.uiiue servala, fuit pnelectus praetorioGalliarum circa an. 455 (vide MafTeium in Antiquit.Galliae ep. 1, pag. 58) et Arelate residebat, ut exViia S. Germani Anlissiodorensis colligiiur num.

51, unde cum Hilario amicitiani inierat : bunc, in-

quam , Anxiliarem Auxentio in praefectura Urbis

proecessisse credibilius est, quam successisse : si-

quidein cuni de Hilarii negolio Romae scripsit, ibi-

dem prDBfecturam gerebal. Quae enim pro Ililario

gessit, aniecesserunt Leonis epistolam, ct Valeoti-

niani Novellam ediiam vui id. Julias. Forte vero

Auxiliaris, licet in Urbe per hoc tempus dcgeret,nec praefectus praetorio Ilalix , nec pr3Dfeclus Urbis

erat , sed praefecturam praelorio Galliarum ilerunt

post Marcellum agebat hoc an. 445, et aliqua ignotmde causa Romam petierat, ut aliis praefectis non-

numquam accidisse comperimus.1 Ms. Arel. in margine alia manu, inserendum.i Idem cod. in marg. alia manu, tecurum.

1250 IN S. HILAKIUM ARELATENSE.M EPISCOPUM PROLEGOMENA. 1240

posiii tui lenax sis ,et scmper cequalis , nulloque A Aaron quondam pontificis tegmine decoralum, quod

cotitmolicnis fetle rupiaris, sicut uullis exlolleris ille-

cebris gaudiorum, ego nec minimum quidem faclum

bentitudinis luce arrogantice memini contagione fttscari.

Sed impatienter ferunt homines, si sic luquamur, quo-

modo nobis conscii sumus. Aures prceterea Romano-

rrm quadam leneritudine plus trahuntur ; in quamsi se sanctitas tua subinde demitiat

, plurimum tu,

nihil perditurus, acquiris. Da mihi hoc, et exiguas

mtbes parvon mulalionis serenitate compesce.

CAPUT XVIII.

Toium se pasloralibus muniis addicit el pcenitentiw.

23. TaJia percipiens loium se oraiioni, pradica-

lioni, operaiioni velut incipiens mancipavit, rignre

districlus, miseratioue propensus, largitione prom-

plissimus; non contenlus quaea inveniebantur in-

gerere, nisi solatia consolaiionum rivis fletuum cu-

mulassel. Unde sancius '• Edesius ita proscijuitur,

dicens poetice :

Vidi ego praevenlum fletu,*magis ubere flelu,

Quod crevit nummis, cnpiebat creseere voiis.

Quam prnrnpla viget iniseralio, i|uain cila donisGratia! necsoluin fueras ad muueia largus :

Majores comilantur opes pietaie mimstra.

24. Abstinendo viclu , operi insistendo, ilinera

pedibus conficiendo ita se tenuavit, fatigavit, ex-

hausit , ut vix quadragesimi octavi auni cii culnni

adimjileret. Non enim virtutum celsa illa perfeciio,

quru i:oii solum locum, sed condignam in cailis

paraverat mansionem , nioras diutius est passa ler

renas. Sed fidelis servus implens proeceptum, desi

divina per Moysen jussione mira tum fuerat anis

varielate contcxtum. Duodecim gemmarum multi-

plici ac diverso sjilendore pectus ornari, ejusdemque'

niveo liumeros fulgore vestiri. Slola quoque dispari

varielaie micanle membra circumdari, quam by^o,fcocco, jacinibo, radio coruscanie, colore dissouo

metallo preliosam spirilalium maiius docta decora-

vit arlificum. Preliosiora pulcliriiudinum (iiiam di-

ximus ornamenla, quia Deo sunt auctore foimala

alque construcla, b linnivolciitia cnmmota gressibus

incedentis, et inlrinsecus malugranatis illis.i, iciibus

claris personabant exlrinsecus saluliferumqiie tin-

niium. Ciimque ita mcritorum |icrennium dmiis ,

pnrmiis atque miineribus se ceriaret adornaiiim,

B iiumano nffeclu adjici sibi desnper vesiimenla oinni-

modis flagiiab.it. Quod ubi didicit abuegari, et vidit

(ilium siiuiii sanctum Ravenuium applicari ad di-

vina mystetia consecranda, intellexit se esse migra-

turum. Quam beaius igitur, quamque inclytus Paier,

qui adhuc in sxculo consiiluius , illius h veri sacer-

dotis , quem in muhiplici colorum varielate non

figura , sed meritorum veritas proprie decorabai,

est pr.emiuin consecutus. Cur non ei monslraretur

in uinicaj illius tegmine, quod in omni virtulum

diversitate possederat? Cur non ei revelareiur in

vestimenli illius pulcliriiudine, quod erat ei in stola

perpetua compensandum ? Quem enim decoraverat

coniinenlia menlis illaesce ,et in quo immaculaiaj

conscientix lucebat auctoritas, merito lamina auri

derans promissum, corpus siium diversis segriiudi-C Wgenlis spccultim verccunda; fiontis ejus oblexe-

nibus mancipavit, ut superna; monetae d aurum obri-

zum, xgriludinum caliculo excoclum, thesauris re-

conderetur seternis.

CAPUT XIX.

Visione ccelesli recreatur, qua etiam prainoscil succes-

sorem suum.

25. Ergo ubi infirmilate crescente, non virtus

nientis, sed ipsa esl corporis consumpta materies,

quo siudio alacri omnes et exhonatioue relevare,

in proposilo permanere, facunda et necessaria per-

suasioue coegerit, nequeo explicare. Igitur in ultimo

ambiguo consliiulus , accepil inaiiifesix revelalionis

non mediocre solatium. Mcns ejus ad boc in soporc• relaxala est, ut ei singularis prsemii magniludo

patefacta virtutum suarum depingeret ornamenta.

Videl sacris se iuteressc mysleriis. Inluetur tunicx

a Sic ex codd. Vat. Reg. et Roll. Apud Quesn.,niiniis recie, inhibebanlur.

•'

Lir., Edecius.c Lir. , magno ubere fletus. Bollandislas hos versus

exhibent ex emendalione P. Possini, qui ex api-

cibus in mcmbrana Reginoe signaiis eos sibi visuscst possc restiiuere sic :

Vidi rgo prseventus fletu magisubere flelus,Quod dabal in iiummis, cupiebat crescrre volis.

Quam prompta vigel miseratio, quam cita donisGratia ! nec solum fueral ad munera largus,Majores sed opes avida pietate mioislrat.

Hanc lectionem Joannes Salinas prajtulit.d Idem Lir. cod., verum, et mox, calculo exorlum,pro calkulo excodum.

rat. Quem virtutum semper' extulerat principalus,

dignum preliosiorum lapidum textus ornabat. Cur

non bysso circumdarelur, quem ) castitatis zona

conslrinxerat? Nam , ut vere loquar, principalis

ejus lamina aucloritate lidei et ignea flainma rulila-

vit. Gemmae quoque omnium virlutum splendore

sidereo micuerunt: rationale micuit pecloris, fulsit

1clogium pielaiis, jiistiliac byssinum , continentix

cingulum , prxdicationis linuivolum , malogranata

bonae spei opere et sermone jugiter sonuerunt.

CAPUT XX.

Uilarii morituri exhortalio ad suos.

26. Cum ergo lanta ac lali esset consnlatione

relevatus alque perfusus, congregatinni ad solaiium

"pariler ct exemplum alacri sermone disseruit, ista

1 omnes allocutionis voce compellans adjecit : « Vitoe

eLir., laxala.

{ Idem ms., croco.

s Cod. Lir., tinniola, Vat. Reg., tinnivola, id est

tintinnabiila a veste pendeniia, qu:e incedeiulo cnn-

Ciiliebantur. Apud Sidoniiim , linnibulatas lcgitur ;

et forte tinnibula hoc loco legendum est. Posl paucapro claris cod. Lir. habet, clarum.

hQuesn. ex mss. Lir. et Arel., viri; ac in mar-

gine noiavit, forte veri. Hanc leciionem, quam editio

Rom. exbibei, praniiliiniis.1Lir., exallarat; Arel., principalitat.

i Lir. addit, zeli.

k Cod. Arel., logium; et postea Lir., linniolum.1 Codd. Lir. et Arel., omnis.

iiU VITA S. HILAIUl AKELATENSIS. 1242

curricula hucusque peregimus ; jam ad illud ire-Aeruitet plorantes, ut cum vera exsullatione decan-

mendumsupernae majeslatisevocamurexamen. Viam

carnis liujus et incerlam vitam saeculi praesenlis in-

gressi, jussionibus paruimus Crealoris,* ac servitulis

prnpriac peractis olliciis , ad veram perennemque

patriam praelata consolalinne migrabimus. Miiitavi-

mus liuciisque spiritali milili.i. •> lnfidi corporis acu-

lcos cilifii asperitateconlulimus. Abslinentiae rigore

ac vigiliarum Iassiludineuniversa vitiorum ccrtamina

auxiliosuperavimus desiiperimploralo. Ccgitationum

laqueos sancta inediiaiioue disrupimus. Occupaii

siudiis doctriiiae ccelestis, talenium perennilatis mul-

titudini fidelium nou cessavimus erogare. Naviga-

vimus per vilac isiius pelagus, et diver.-a, juvanle

Domioo, virtutum mercimonia cum fenore usuroe sa-

luiiferoe Deo refcrenda percepimus. Ad portum quie- B perniciem novi laboris inferat delicatis

lis Doniino gubernante ccepimus propinquare. Cum

istius mundi principibus ,cum quibus Apostolus de-

scribit bellum juge esse, confliximus, quod nulli de-

erit quicumque ad beaiiludinem ccelesli gratia proe-

cedenle, et industria subsequenle voluerit pervcnire.

Alisolutum me et liberatum ad Domini mei iuiuiium

credo eodem propitiante venlurum. Ad ea c pramia

obtinenda perseveranti cursu vobis sunt peragemla

certamina. Ille utique, qui selivore proprio perdidil,

qui procul odoralur bellum (Job. xxxix, 28), et ad

vocem tuboc, quasi cuncti esse debeaut in sua poie-

slate, diutina autiquitatecallidus, subtilitate dolosus,

decipiendi assiduitaie aique arle perilus, qui elect s

(iascitur escis , et perdiiione perfecloruin s.iginalur,

tenl : Oculi mei semper ad Dominum , quia ipte eeel-

letde laqueo pedes meos (P$. xxiv, 15) : ut liberi ad

aniiuntiand.iin pacem incipiant esse pretiosi. Et ideo

quidquid in prasenti poiesl ab auctoris amore sepa-

rare, ocslimandum est inimicum. Si me liumana non

fallit illusio, grandis tempesias liuic imminet civitati :

non mediocris, sed satis gravis incumbit affliciio. Adomnia contraria adversaque vos jugiter pracparatc.

Fidem Trinitatis immobiliter retinete. Scripturarum

inleriora penetrale, ut abyssum invocanles in voce

cataractarum, id est credenlium,d terras dono ?u-

pcruo irrigare omnimcdis non cesselis. Sil veslis as-

perior, panis grossior, cibus durior. Iler nihilominus

conflciatiir pedibus expediiis, ne ucccssitas subita

quia ut

exercitalio rcbustum, sicdesidia reddet ignavum. >

CAPUT XXI.

iloriem prmnunlial ac moritur.

27. H.ic igitur adhonatione cmnplela, juhetcnn*

gregationem mceslam sacriflcium vesperlinoc laudis

offerre, et cibum consiietudinaiia relectioue perci-

pere, dicens : Ilora diei undecima anima mea de corpo-

ris domicilio liberala ad svpenium judicem festinabit.

Cumque modulatione psalmorum soliia officia aucio

ris in laudibus alacer coepissct offerre; jam redien»

atque commigrans, inquit : i Voces sauctae, voces

quae ad aures pervcnitis aucloris, me quoque Domino

commendate. > Fratrum deinccps refectione cnm-

pcenam propriam, salutem reputat alienam, non me- C pleta, manu oculos alque os crucis Dominica3 signo

diocre xstimans solalium, si ad superna tendenles

laqueis capiat peccatorum, et funibus perditiouis ;

quos etiam prophela suspirans dicebat : Funes pec-

calorum circumplexi sunl me (Ps. cxviu, 51). Ilic sa-

lutis bumanaB inimicus cavcndus est; huic oinnimo-

dis «ppugiianduin est el lesistendum. Quomodo enim

poterit incedere jam ligatus, vel audebit repugnare

captivus? Habebit procul dubio in infernali poena

participem, quem lenueril in s.rculi volupiate con-

sorlem. Hujus foriiludinem Dominus beato Job mon-

strac.s, ita dicit : Auritm repulat velut lutum ; Jorda-

nif alveum avido se cestimal ore sorbere (Job. xli, 21 ,

22). Quid est, aurum rer ulat ut lulum? nisi san-

ctorum vitam, velut lulum se aestimat calcaturum :

inuuieiis, et in oratione persistens, securus innume-

ris sanctorum e choris occurreniibus laetus gaudens-

que proliciscilur ad palriam supemam.28. Hincjam qualiter sit univcrsa civitas congre-

gala , quemadmodum unusquisque non patrem aut

inatrem vel unicum, sed omnium religiosorum alque

orpbanorum singularem fleverit geniiorem, quis ut

dignum est explicabil? Nullus a fleiu, nullus cessa-

vit a gemitu. Parem cunciis luctum diteclio univer-

salis iudixerat; eralque velut seminarium lacryma-

rum, gencralis dolor omnium diligentiurn. tlbi basi-

licae beati ac protomartyris Stephani venerabile cor-

pus illalum est,' lolius populi cum fletu vox una

procedit. i/<BC, inquil, dies querelas injuslce imputatio-

proclamanlc prophela -.Eruede luio [cecis pedes meos D nis perpeluo resecavit; ut amplius quam in praedica

(Ps. xxxix, 5). Jordanis aulem fluenta quae sunt,

nisi baplismi sacramenta , quae sua crcdit impugna-

lione devoranda? Lutea compago anliquitatem po-

lentiamqne ejus non poiest sine Dei gratia superare;

lamen jugi certamine et indesinenti conllictu ejus

sunl insidiae tolerandae. Spectator certaminis humaiii

quotidianam exercitii palaestram placidus inluetur.

Videt ignita jacula dirigi, sed lacrymarum facit fonte

restingui. Cernit laqueos praeparari; sed orantes

Adjecimus ac ex edit. Rom.D Ms. Lir., Infidelis.« Ex edit. Hom. D. Salinas addidimus, prcemia.d Cod. Lir., iras, et dein, vestitus, pro vestis

tione suflicit non dicamus. Fidei populus nimio ar-

dore succensusmembra sancta, dumvult contingere,

pene discerpsit.

CAPUT XXII.

ExsequiwS. Hilarii.

29. Studio congregationis effectum est ut colum-

nis ardentibus cereorum binc et inde populos abige-

rent c irruentes nocle. Vigiliis expedilis, cum moesii

solis claritas repularetur obscura ad exsequias vene-

e Lir. addit, sacris.

1 Arel. cod., citius.

« Edit. Salinas, irruentes. Noctis vigiliit.

tuz IN S. HILAR. ARELAT. EPISC. PROLLGOMENA. — S. HILARII VITA. \Ui

randas, non solum fidelium, sed eliam Judseorum A proprise civitali ex sua insiiiuiione providit, verumconcurrunt agmina copiosa : omnium lacrymae invi-

cem se superare certabant. Deficiente voce, gemitus

increseebant. Ilebraam concinenlium linguam in

exsequiis honorandis audisse merecolo. Nain nosirns

ita moeror obsederat, ut ab officio solilo impaliens

doloris inliibuerit magnitudo.a Dein cum ante beati

Genesii aliare sanctum corpus inferrenl, utriusque

sexus tantus cum lacrymis datus est clainor, ulaslra

ipsa percussa vicarium e cceln reddiderinlinsoliium,

et tonilruis comparandum, Iragoreb con-ono reboa-

tum. llinc ilerum nova dileclio graviori fleiu corda

succemlii, dum singuli cupiunt fimbriam decerpere,

corpusque conlingere. Sancii Basilii tum presbyteri,

nunc pontilicis sunimi invenit industria, ut maximam

eiiam i diversa loca illuminare accensis fidei calore

innumeiis lampadibus, el super candelabrum ponere

procuravit. Ac sic in singulis ejus gralia conrale-

sccns quoiidianis profcciibus gener it.t renasciiur :

quia quidquid ex ejus instiiutioue producitur,k eidem

meriiissime deputatur. Capiiis utique lucris ascrini-

tur, qnidquid membrorum uberrimo cultu percipitiir.

Pro omnibus sollicitus, in certamine vila; istius

consiitutis orationum solatia impend.t, pra-seniiam

visitationis altribuil, sanctae castigationis vel inciepa-

tionis ininimera ac reverenda pnccepta seminavit spi-

ritalis et peritus agricola, nunc minitans et dolens,

exsultans et trislis, bctns et nnxius, lurliulenius et

paiiens, serenus atque terribilis, durus et placidns,

parlein coopertorii utraque maiiu discerplam, qua B remissus atque dislrictus; nunc suspirio gemens, sed

corpus ejus legebatur,c

arriperet , et longius rece-

dens dividendo populis erogaret. Dum disperliendi

studio l.ctilicat populum tanto inunere, paululum re-

trabuniur a sepulcro, et sic corpus illud vcnerabile

alque decorum, ne ilerum devolis d laederclur obse-

quiis, clam est posiium in sepulcro. Quod ubi populi

intellcxerunt esse lumulutiim, lanium subilo omnes

clamorem cum gemiiu proprio reddiderunt, ut tecta

ipsius basilic.c discissa corruerc et populos obruere

putarentur.

CAPUT XXIII.

Quam pretiosa S. Hilarii memoria et vites fructmuber.

30. Vita illius in morte fit apud animos omnium

cum gaudio uberes lacrymas funlens. De cujus pe-

ctoris exundanti fluvio et fonte cbaritatis irriguo sic

bausit unusquisque quod voluit ac poiuit, ul niillum

damnum largitas sancla sentiret; sed erogando r.u-

mulum potius feneraior thesauri coelesiis acceperit.

Quia lcrc est munerum nalura ccelestium, ut prolu-

siori fenore in se jugiler crescat, et cum dcfeeisse

puletur, quasi semper incipiat, atquel imminulionis

paupertalem descendens augmentuin qiioddam de

delrimento dispensator divinus semper oblineat.

CAPUT XXIV.

Elogium Hilarii.

31. magna, prsecelsa ac singularis catervn gra-

pretiosa et desiderium lam • ccelestis amistitis in C tiarum ! Quam veneranda recordatione obiutibus

laudem renascitur. Eodem lumulato , cum plausu

coepit doctrina illius recenseri, memoria ciun gloria

pncdicari; mundi conlemptus, compunciionis affe-

ctus, lacrymarum fluvius, lemporaliialis impetus,

pieiaiis thesaurus, juslitisc culmen, temperantia: mo-

deramen, f omnibus in exemplum trahuntur. Quid

plura? Civitas universa quidquid sacramcnlo confir-

mare voluisscl, iioinen ejus proferebai; asiruens si-

milem postmodum non fiilurum. Scd sumniiim est,

quod or.nitc ipso amor verus ulcumque potuii liabere

mendacium. Nam non solum in successoribus, sed

adhuc in miiltorum pontificum renasci non cessat

augmentis ; cum quibus dum s laborans hic partici-

pat (emporarios fructus, sine dubio aeternorum com-

prxsentatis, et beneficiis senliiis, profectibus nostris

adliuc militare cognosceris! Tot annorum spaiiis

evolutis , in tuorum filiorum rcnasci non cessas

honoiibus atque reparari. Juste perpetuis lauditm

liiulis honoraris, qui intcrpellaris etaudis, pro sup-

plicantibus intercedens conveneris et reddis; con-

siringeris, et ut postulata impetrentur exsequeris;

rogaris, et Deo praastanle obtinere non desinis. Ecce

laudis pretiosum titulum, post cmeritae sanclit.uis

excessum. Ecce caput laureis virentibus et crucis

stemmate corouatum, et fruclu viriutum folioque

contextum, quod non defluit in aeternum. Ecce pnc-

conium post obitum triumphalibus meritis propo-

nendum. Jacet in sepulcro ejus corpus condilum,

parefficiturgaudiorum ; sicut arbor paradisi fecunda, D cujus precibus reserantur regna coelorum. In diversa

et quid in praesenti offerat, et quid postmodum gi-

gnendo relinquat, singulari''

posieritaiis fertiliiate

procreare non desinit. Quanticumque seu per ipsumnutu ceetesti, scu post ipsuin Dei providentia ordi-

nati sunt sacerdotes, qui ejus intercessioni respon-

dere eruditione 'doctrinoc,ac crescentibus merilis,

gralia juvante, contendunt. Felix, qui non tantum

* Lir. et Bolland., Demum antequam beali.b

Boll., cum sono.c Cod. Lir., abriperel.dQuesn. , redderetur. Correctionem praebuit ms.

Vat. Heg.•Lir., singularis.

' Quatuor voces seqq. desiderantur in Yat. Reg.

virtutum culmina innovari luorum non desistunt in-

signia merilorum. Cur anima tua non majora |>ra>

slet in paradisi bealitudine posita, quam in sa-culi

certamine consiiluta ; cujus virtutem ne signa pro-

derent, oratio impetravit? (Jnicum pignus et decus

sacerdotii, et totius coelcstis scicntia? thcsauri jugi-

ter ex tuo corde manarunt. Lucerna tua fidei lumina

et apud Boll.

s Lir., laborem temporariis fruclibut.h Idem cod., prosperitniis.1 Arel. ms., doclores.

'

i Lir., dxvina; et postea Arel., eccensm.1Lir., ejusdem merilis deputalur.

1Ibidem, in munitionit

»245 ADMONIT. IN S. HILARH ARELATENSIS OPUSCULA: 1246

splendens, etiam caeteras super Ecclcsiae candela- A b anie resurrectionis diem, dum Canvpilapidei spatia

brum positas lucere concessit. Vocaius ab auclore peragrasti, paslores singulos unda baptisini regene-

ad laboris iniclum et perenne refrigerium feliciier rando «bapiizasti, et baplizatosrccte viveredncuisti.

pervcnisti, in illa beatissima pairiarcbariiin societaie Fac ergo, quoesumus, ut qui le ad Cbristuni feliciler

receptus, animae tuse siugularia niodo conspicis or- venisse, et sine fine te regnare cum illo gloriamur,

namenla : qu:e ita creverunt divinne grnliae adju- tuis conlimiis precibus muniamur, intcrventu protc-

mentii , ul pretiosis viilutum manibus perenniler gamur, el qua frueris ctim Ciirisio gloria perfiua-

conspicua decnrentur. mur *.

52. Qni continentiae puritateomnium Scripiurarum 33. Cum ergo tanti talisque viri testimoniiiin me-

lliynii.nnale tcmplum tui cordis et corporis flagrare rita ejus perliibnerint, digneque facta laudavcrint,

fecisti, ci ut in eo aucior reqniesceret , perennis in- quia pussibiliiatis immemor, impulsu amoris, ineatt-

dusiria: vigilantia prsepara-ii. Qui secreii ainore ani- tus ad tanlum praeconium prosilivi, vcniam spcrare

nium i|ii(ique afTectniiique pavisii. Qui cuni psalmo- prasumpsi : ut in illo merilorum suorum praeclaro

rum iwdula ione flumina lacrymartim jiinxisti. Qui lastigio constiiulus, etiam pro me inteipellare non

in decathordn pra-ceptorum inorlbus pariieret voci- cesset, illisqfie venerabilibus pairiarcharum ccelibtis

bus pra-suliasti ; viastluras custodiendo viia etinsti- n aggregaius, ad praesidiiim nnstrum turbain piae• so-

tiitioiie pradicasti. Qtii spiriialis organi coelesiis har- dalitalis asciscal; obtinens ul non actu meo, non

moniie suavisnno caulu R variain niDdiilaminis dul- ignavia conlristetiir : quncirca me ejus suffragium

cedinem concrepasti. Qui sacrificio jcjunii extcrio- muniat, sed suis patrociniis merilum saccrdotis in

rem bomineui cominciis, vigiliarumsolita assiduiiale illa exaniinalione iremenda facial inveniri : rcgnanle

inieriorem cursu strenuo obleclare non desiiiisli. Domino nostro Jesu Christo, cui est honor et gloria

lllud auiem praeiereundum esse non credidi, qui in ssecula saeculorum. Amen.

aLir., vnria modulatioms dulcedine ; et dein ms. c Vat. Reg. omittit, baptizasti.

Arel., sacii/iciis, pro sacriftcio.d Ilic desinit cnd. Vat. hteg. nec nnn is quo usus

b Quesn. iiiserini pariicuiani aut, qnam ulpote re- est P. Possinus,ui Bnllandi cnniinuator tradit. Ex

dunilaiiiciii expuiigeiidam putavimus. Roll. omiitunt hoc indicio idem videiur bic codex, ac Vai. Regina;.eliam voces, ante reparationis diem, qnai cum in mss. ' Qnesn. , soliditalis. Ex lioll. et Salinas emcinla-

legantur, reiiuciidaj fuerunt. vimus, ut in mss. legilur.

EPITAPHIUM S. HILARII

/n tabula marmorea parieli infixa in ecclesia sancti Honorati.

Aniistes Doniini, qui paupertaiis amorem

Prapponens auro, rapuit ccelestia regna,

Hilarius; cui palma obittis, et vivere Christus;

Contemnens fragilem terreni corporis usum,

Hic carnis spolium liquit ad astra volans.

aSpernit opes dum quaerit opes, mortalia mutans,

Perpeluum ccelum donis lerrestribtis emit :

Gemma sacerdotum, plebisque orbisque magister.

Rustica quin etiam pro Cliristo munia sumens,

Servile obsequium non dedignatus adire,

b Officio vixit minimus, sed culmine summus.

Nec mirum si post meruiltua limina, Christe,

Angelicasque domos intravit et aurea regna,

Divitias, paradise, tuas, fragranlia semper

Gramina, ethalantes divinis floribus horlos,

Subjeciasque videt nubes et sidera cceli.

Inscriptio tumulo ipsi S. Hilarii insculpta.

SACROSANCTJE LECIS ANTISTESHIL.4.RIUS HIC QUIESCIT.

> Arel. cod., sprevit; et mox Lir., vitans, pro tnutans.

b Bolland., obsequio.

ADMONITIO IN S. HILARII ARELATENSLS OPUSCULA.

1. Primum locum tribuimus sermoni S. Hilarii de C datinrem notaiionibusque loenpletaium ediditP. RoViia S. Iloiiorati episcopi Arelatensis, quem emcn- svreidus an. 1620, iterumqtie Jo. Bollandus tom. II.