+ All Categories
Home > Documents > ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana...

ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana...

Date post: 05-Feb-2020
Category:
Upload: others
View: 3 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
296
Transcript
Page 1: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …
Page 2: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

iiDiʼll danʼ nsaʼa yel nban (El Nuevo Testamento en el Zapoteco de Yalálag)

New Testament in Zapotec, Yalálag (MX:zpu:Zapotec, Yalálag)copyright © 2000 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Zapotec, YalálagTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Zapoteco, Yalalag [zpu], MexicoCopyright Information

© 2000, Wycliffe Bible Translators, Inc.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works.(http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you do notchange any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include the above copyrightinformation:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Zapotec, Yalálag

© 2000, Wycliffe Bible Translators, Inc.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents. For other uses,please contact the respective copyright owners.2014-04-30PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 11 Jan 2020 from source files dated 30 Dec 2019d8abdc19-7872-5010-9ef1-465148ed0f0c

Page 3: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Contents

San Mateo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1San Marcos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40San Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63San Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Hechos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Romanos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1641 Corintios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1802 Corintios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Gálatas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206Efesios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212Filipenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217Colosenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2211 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2252 Tesalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2281 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2302 Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235Tito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239Filemón . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242Hebreos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243Santiago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2561 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2602 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2651 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2682 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2723 Juan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273Judas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274Apocalipsis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276

iii

Page 4: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 1:1 1 San Mateo 2:2

DIꞌLL WEN DANꞌ BZOJ SANMATEO

Xozxtaꞌo Jesucristonꞌ(Lc. 3:23‑38)

1 Ganni nyoj ra beꞌnn kaꞌ gok xozxtaꞌo Jesu-cristonꞌ, beꞌnnenꞌ gok Xhiꞌnn dialla David, naꞌDavidenꞌ gokeꞌ xhiꞌnn dialla Abraham.2 Abraham naꞌ gokeꞌ xa Isaac, naꞌ Isaakenꞌ gokeꞌ

xa Jacob,naꞌ Jacobenꞌ gokeꞌ xa Judá ren yezikre biꞌcheꞌ kaꞌ.3Naꞌ Judánꞌ ren Tamar naꞌ, gok akeꞌ xaxhnaꞌ Fares

ren Zara.Naꞌ Fares naꞌ gokeꞌ xa Esrom, naꞌ Esrom naꞌ gokeꞌ

xa Aram.4Naꞌ Aram naꞌ gokeꞌ xa Aminadab, naꞌ Aminadab

naꞌ gokeꞌ xa Naasón,naꞌ Naasón naꞌ gokeꞌ xa Salmón.5 Salmón naꞌ, ren Rahab gok akeꞌ xaxhnaꞌ Booz.Naꞌ Booz naꞌ, ren Rut gok akeꞌ xaxhnaꞌ Obed.Naꞌ Obed naꞌ gokeꞌ xa Isaí.6 Naꞌ Isaínꞌ gokeꞌ xa rey David, naꞌ rey Davidenꞌ

gokeꞌ xa Salomón.Naꞌ xhnaꞌ Salomón naꞌ gokeꞌ xhoꞌr Urías.7 Naꞌ Salomón naꞌ gokeꞌ xa Roboam, naꞌ Roboam

naꞌ gokeꞌ xa Abías,naꞌ Abías naꞌ gokeꞌ xa Asa.8Naꞌ Asa naꞌ gokeꞌ xa Josafat, naꞌ Josafat naꞌ gokeꞌ

xa Joram,naꞌ Joram naꞌ gokeꞌ xa Uzías.9Uzíasenꞌ gokeꞌ xa Jotam, naꞌ Jotam naꞌ gokeꞌ xa

Acaz,naꞌ Acazenꞌ gokeꞌ xa Ezequías.10 Naꞌll Ezequíasenꞌ gokeꞌ xa Manasés, naꞌ Man-

asésenꞌ gokeꞌ xa Amón,naꞌ Amón naꞌ gokeꞌ xa Josías.11 Josíasenꞌ gokeꞌ xa Jeconías ren yelaꞌ biꞌcheꞌ kaꞌ

bniꞌt,ka llanꞌ bcheꞌe beꞌnn Babilonia kaꞌ beꞌnn

Israel kaꞌ.12Bde gok kaꞌ, naꞌll gorje Salatiel xhiꞌnn Jeconías.Naꞌ Salatielenꞌ gokeꞌ xa Zorobabel.13Naꞌ Zorobabelenꞌ gokeꞌ xa Abiud, naꞌ Abiud naꞌ

gokeꞌ xa Eliaquim.Naꞌ Eliaquim naꞌ gokeꞌ xa Azor.14Naꞌ Azor naꞌ gokeꞌ xa Sadoc, naꞌ Sadoc naꞌ gokeꞌ

xa Aquim,naꞌ Aquim naꞌ gokeꞌ xa Eliud.15 Naꞌ Eliud naꞌ gokeꞌ xa Eleazar, naꞌ Eleazar naꞌ

gokeꞌ xa Matán.

Naꞌ Matán naꞌ gokeꞌ xa Jacob.16Naꞌll Jacobenꞌ gokeꞌ xa José beꞌnnenꞌ gok xhyio

María.Naꞌ María naꞌ gok xhnaꞌ Jesús beꞌnnenꞌ nziꞌi

Cristo,lleꞌnen nen beꞌnn brej Diosenꞌ sorén yel

llnebiaꞌ keꞌen lliꞌo.17Naꞌ bzorao kanꞌ bllaꞌa xhiꞌnn dialla da Abra-

ham naꞌ, bllinte kanꞌ bllaꞌa xhiꞌnn dialla da David,zaꞌa chdaꞌ (14) kwen dialla keꞌe kaꞌ, naꞌ xhiꞌnndialla da Davidenꞌ bllinte ka lla beꞌx akeꞌ beꞌnnIsrael kaꞌ, bcheꞌe akeꞌ leakeꞌ Babilonianꞌ, bllaꞌa yechdaꞌ kwen dialla keꞌe kaꞌ. Kanaꞌ bllinte ka llanꞌgorje Cristonꞌ, bllaꞌa ye chdaꞌ kwen dialla keꞌe kaꞌ.

Kanꞌ gok ka gorj Jesucristonꞌ(Lc. 2:1‑7)

18 Kinꞌ gok kanꞌ gorj Jesucristonꞌ. Maríanꞌ banak diꞌll siꞌi Josénꞌ leꞌe wchaynaꞌa akeꞌ. Bixhaka gokbeꞌe Josénꞌ, ba noaꞌ Maríanꞌ bdaꞌo koneSpíritu ke Diosenꞌ. 19 Naꞌ Josénꞌ beꞌnnenꞌ ba nakdiꞌll siꞌi Maríanꞌ, gokeꞌ beꞌnn wen rao Dios. Naꞌllbeneꞌ xhbab chaꞌ kwej yichjeꞌ Maríanꞌ llillize,naꞌ bi wsieꞌ Maríanꞌ zdoꞌ. 20 Nna llonteꞌ xhbabkaꞌ, bdekze bichgal keꞌe, kate to angl beꞌnn bseꞌlXanllo Dios, broeꞌraweꞌ leꞌe rao bichgal keꞌen,naꞌll lleꞌe leꞌe:

—José, rweꞌ gorjoꞌ rao dialla ke rey David. Billeboꞌ siꞌo Maríanꞌ xhoꞌroꞌ, ka nak bidaꞌon so naꞌ,bidaꞌo ke Spíritu ke Diosenꞌ. 21 Naꞌ bidaꞌon sonaꞌ gakbeꞌ to bidaꞌo byio, naꞌ wsiꞌo rabeꞌ Jesús, leLebeꞌn yekaꞌbeꞌ doꞌl ke beꞌnn yell kebeꞌ kaꞌ.

22Gok yeolol da kaꞌ nench gok kanꞌ bne Diosenꞌ,kanꞌ bzoj to beꞌnn beꞌe xtiꞌlleꞌn kanaꞌ, bneꞌe:23 To noꞌr weꞌo noꞌr nna napchiꞌi kwineꞌ, weꞌe to

bidaꞌo byio.Naꞌ kat sobeꞌ naꞌ, wsiꞌi akebeꞌ Emanuel.Naꞌ Emanuelenꞌ lleꞌnen nen: Diosenꞌ zorenkzeꞌlliꞌo.

24 Naꞌll babando Josénꞌ, bayoll bnereꞌ yerenꞌ,beneꞌ kanꞌ goll angl ke Diosenꞌ leꞌe, naꞌll jaxieꞌMaríanꞌ rilleꞌ. 25Naꞌ bi bzoreneꞌ leꞌe ka to beꞌnn zoren xhoꞌreꞌ, to bzoazeꞌ leꞌe bdapeꞌ leꞌe baraꞌnne,bllinte lla bzo bidaꞌo byio keꞌen. Naꞌ bsieꞌbeꞌ Jesús.

2Beꞌnn siꞌn kaꞌ nziꞌi magos jaraꞌnn akeꞌ Jesúsenꞌ

1 Ka llanꞌ llnebiaꞌ rey Herodes, gorj Jesúsenꞌganꞌ nziꞌi Belén, to yell ganꞌ nbane Judea. NaꞌJerusalén naꞌ bllin to chop beꞌnn siꞌn beꞌnn nziꞌimagos, zaꞌk akeꞌ do ganꞌ llraꞌ willre. 2 Naꞌ bnnabakreꞌ beꞌnn rao yell kaꞌ, lle akeꞌ leakeꞌ:

—¿Gann rey ke beꞌnn Israel kaꞌ, beꞌnnenꞌ neakeꞌ ba braꞌ? Nnézetoꞌ ba gorjeꞌ, le breꞌtoꞌ berj

Page 5: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 2:3 2 San Mateo 3:4keꞌen ganꞌ llraꞌ willre, naꞌllenꞌ zaꞌtoꞌ zadyeꞌrao-toeꞌ.

3Ka bene reyHerodesenꞌ kaꞌ, to bitkraꞌn gokreꞌ,leskaꞌ yeolol beꞌnn Jerusalén kaꞌ. 4 Naꞌll batopreyenꞌ yeolol bxoz wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌleskaꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ. Naꞌ bnnabreꞌ leakeꞌ, garenꞌ ne akeꞌgarj Cristonꞌ. 5Naꞌll goll beꞌnn kaꞌ Herodesenꞌ:

—Belén naꞌ garjeꞌ ganꞌ nbane Judea, le kaꞌn lliadanꞌ bzoj to beꞌnn beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ:6Ka nak yell Belén ganꞌ llaꞌa dialla ke da Judánꞌ,naksen yell da zaꞌke rao yell wnebiaꞌ kaꞌ zjalliꞌ

ganꞌ nbane Judeanꞌ.Le to beꞌnn Belén naꞌ gakeꞌ beꞌnn wnebiaꞌ,naꞌ Leꞌe gakeꞌ beꞌnn braonꞌ rao yeololte beꞌnn

Israel, le leakeꞌn nak beꞌnn kiaꞌ.7 Naꞌll goxh Herodesenꞌ beꞌnn siꞌn kaꞌ nziꞌi

magos llillize nench jakeꞌ raweꞌn, naꞌll bnnabreꞌleakeꞌ batyaꞌnnenꞌ breꞌe akreꞌ braꞌ berjenꞌ. 8Naꞌllbseꞌleꞌ leakeꞌ Belén naꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Lechejchk, lelljawiá, lelljadirj bidaꞌon to lloaꞌ.Naꞌ kate yellélerebeꞌn, yeddixjweꞌre nadaꞌ, nenchnaꞌ chaꞌa lljeꞌrawabeꞌ.

9 Bayoll bene beꞌnn siꞌn kaꞌ nziꞌi magos kanꞌgoll reyenꞌ leakeꞌn, naꞌll broꞌ akeꞌ nez. Naꞌll berjdanꞌ breꞌe akreꞌ ganꞌ llraꞌ willenꞌ, zejen leꞌ yebánꞌlliaraon rao akeꞌn, bllinten yoꞌ ganꞌ zo bidaꞌo naꞌ,naꞌ jasén. 10Naꞌll llawé beꞌnn siꞌn kaꞌ kwis ka breꞌeakreꞌ berjenꞌ da yobre. 11 Naꞌll ka bllin akeꞌ yoꞌganꞌ zo bidaꞌon ren xhnaꞌbeꞌ Maríanꞌ, naꞌll bcheꞌkxhib akeꞌ, ben akebeꞌ xhen. Naꞌll bsarj akeꞌ danꞌnoꞌx akeꞌn, naꞌ brej akeꞌ ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro,naꞌ yare, naꞌ to da laꞌ xhix da nziꞌi mirra, naꞌ beꞌeakeꞌn kebeꞌ. 12Naꞌ ka nna niꞌt beꞌnn siꞌn kaꞌ Belénnaꞌ, bdixjweꞌ Diosenꞌ leakeꞌ rao bichgale, bill yedéakeꞌ ganꞌ zo Herodesenꞌ. Naꞌll bakaꞌa akeꞌ ye tonez yobre, ballín akteꞌ rall akeꞌ.

Bxhonnj akeꞌ jakeꞌ Egipto13 Naꞌ ka ba zayej beꞌnn siꞌn kaꞌ, to angl ke

Xanllo Dios broeꞌraweꞌ Josénꞌ rao bichgale, naꞌlleꞌe leꞌe:

—Byas, bcheꞌe bidaꞌon ren xhnaꞌbeꞌn, lelljakganꞌ nziꞌi Egipto, naꞌ gannaꞌ sore, naꞌ kate netellaꞌ,kanaꞌll wak wayedre, le Herodes naꞌ llayirjebeꞌnench gotebeꞌ.

14 Naꞌll le byaste Josénꞌ, bcheꞌe bidaꞌon renxhnaꞌbeꞌ, naꞌ zjakeꞌ Egiptonꞌ. 15 Naꞌll bzo akeꞌEgipto naꞌze chak bllin lla got Herodesenꞌ, naꞌkaꞌ gok kanꞌ bne Diosenꞌ danꞌ bzoj to beꞌnn beꞌextiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bneꞌe: “Ganꞌ nziꞌi Egipto naꞌ,bayaxhaꞌ xhiꞌnnaꞌn.”

Herodes naꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn wakaꞌa ya ake nench lljetakeꞌ bidaꞌo byio ake

16Naꞌll ka gokbeꞌe rey Herodes kanꞌ bene beꞌnnsiꞌn kaꞌ leꞌe, ka nak bill badé akeꞌ ganꞌ zoeꞌn, naꞌllgoklleꞌe kwis. Naꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn wakaꞌa ya keꞌe kaꞌnench jet akeꞌ yeolol bidaꞌo byio zerao bi de chopize, le kaꞌt byi bsaꞌke nak bidaꞌon llayirjeꞌ. Naꞌ jetakeꞌ bi kaꞌ gorj ak Belén naꞌ, naꞌ yezikre yell daꞌokaꞌ nechj Belén naꞌ. 17 Naꞌ danꞌ bet akeꞌ bidaꞌokaꞌ, bzoa diꞌll kanꞌ bzoj da Jeremías, beꞌnnenꞌ beꞌextiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ llian:18Nente chiꞌi beꞌnn Ramá,ka llasbell akeꞌ niꞌt akeꞌ yel wan.Noꞌr kaꞌ nake xhiꞌnn dialla da Raquel llayaꞌchraꞌll

akeꞌ, llak akreꞌ ke xhiꞌnn akeꞌ daꞌo kaꞌ,naꞌ bi lleꞌn akreꞌ no yeyoeꞌ leakeꞌ yel llxhenraꞌlle,

le ba wasaꞌt akbeꞌn.19 Ka bde got Herodesenꞌ, to beꞌnn nak angl ke

Xanllo Dios broeꞌraweꞌ Josénꞌ rao bichgale ka nnazoeꞌ Egiptonꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe:

20—Nnaꞌ byas bacheꞌe bidaꞌon ren xhnaꞌbeꞌ naꞌ,naꞌ lelljayak Israel naꞌ. Ba got beꞌnn kaꞌ llayirjbidaꞌon nench yesoꞌtebeꞌ.

21 Naꞌll bayas Josénꞌ, bacheꞌe bidaꞌon naꞌren xhnaꞌbeꞌ, naꞌ jayakeꞌ yell ke akeꞌ Israelenꞌ.22 Bixha ka bene Josénꞌ ba zo Arquelaonꞌ llnebieꞌroraz da xeꞌe Herodes naꞌ, naꞌll bllebeꞌ wayejeꞌ doganꞌ nbane Judea. Naꞌll bdixjweꞌ Diosenꞌ leꞌe raobichgale, bi llayaꞌleꞌ lljayakeꞌ Judeanꞌ, naꞌ lljayakeꞌganꞌ nziꞌi Galilea naꞌle. 23Naꞌ ke len naꞌ ballín akeꞌNazaretenꞌ, naꞌ jazó akeꞌ gannaꞌ. Naꞌ kaꞌ bzoa diꞌllkanꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bneakeꞌ: “Wsiꞌi akeꞌ Leꞌe beꞌnn Nazaret.”

3Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis bdixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke

Diosenꞌ(Mr. 1:1‑8; Lc. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1 :19‑28)

1 Bde zan iz, kate Juan beꞌnnenꞌ bchoa nisenꞌbyejeꞌ latj dachenꞌ do ganꞌ nbane Judea. 2 Naꞌllbllin beꞌnn kaꞌ ganꞌ zoeꞌn, naꞌ bdixjweꞌreꞌ leakeꞌ,lleꞌe leakeꞌ:

—Lewayate ke da xhinnj ba benre, le ba bllin llannebiaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ.

3 Ke Juan naꞌ bzoj da Isaías beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ, naꞌ bneꞌe:Beꞌnnenꞌ nne zillj latj dachenꞌ, neꞌe:“¡Legón xhnid, legonchaꞌo nez ganꞌ te Xanllonꞌ,lewsarj yichjraꞌlldaꞌore ka llon to beꞌnn llsarj to

nez li!”4 Naꞌ xha Juan naꞌ goken de yich xha camello,

naꞌ bchej lloaꞌ leꞌen to yid, naꞌ bdaweꞌ bichsoa

Page 6: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 3:5 3 San Mateo 4:15ren blliꞌndaꞌo ke beser yiꞌxe. 5 Beꞌnn llaꞌa yellJerusalén naꞌ, naꞌ beꞌnn llaꞌa yeolol yell kaꞌ ganꞌnbane Judea, naꞌ leskaꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa yell kaꞌnechj yeo Jordán naꞌ, bazaꞌa akeꞌ jak akeꞌ ganꞌ zoJuan naꞌ. 6Naꞌ bxoarap akeꞌ bi da xhinnj kaꞌ nonakeꞌn, naꞌll bchoa Juan naꞌ leakeꞌ nis lo yeo Jordánnaꞌ.

7 Leskaꞌ jak zan beꞌnn Israel kaꞌ beꞌnn kaꞌ nziꞌifariseo, naꞌ beꞌnn kaꞌ nziꞌi saduceo. Jakeꞌ nenchbchoa Juan naꞌ leakeꞌ nis. Naꞌ ka breꞌe Juan naꞌleakeꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¡Reꞌ nakre beꞌnn zban beꞌnn wxhiyeꞌe, llonreka bele! ¿No bzejnieꞌ reꞌ, wak warare rao danꞌwseꞌl Diosenꞌ katenꞌ goneꞌ yel koxchis ke beꞌn-nachenꞌ? 8 Chaꞌ rennere ba bayátere ke da xhin-njenꞌ nonre naꞌ, llayaꞌl gonre da wen nench gak-beꞌe beꞌnne ba ballaꞌa yichjraꞌlldaꞌore. 9Bi gonzrexhbab nnere: “Xhiꞌnn dia lla Abrahamnetoꞌ.” Yejkaꞌ niꞌt nga, wakte gon Diosenꞌ wayaken xhiꞌnndialla Abraham. 10 Leskaꞌ ba noꞌxteꞌ banchenꞌ xh-nid, yeolol yay da bi llbia daxhix wen, wchoyeꞌ doroe, gaken waye da wzeyeꞌ. 11 Nadaꞌ da li llchoaꞌreꞌ nis chaꞌ wayátere ke da xhinnjenꞌ nonre, zanza zaꞌre ye to beꞌnne goneꞌ nench choꞌ Spírituke Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ, da llon ka llonyiꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ za zaꞌa koꞌllraꞌ zaꞌklleꞌ ka nadaꞌ,ni jeze da yelaꞌ xhereꞌn bi gak gonaꞌ. 12 Katenꞌyedeꞌn, goneꞌ ka llon beꞌnn kate llsoeꞌ trigo, llazieꞌtrigonꞌ, naꞌ llzeyeꞌ yixh bebe ken. Leꞌe napeꞌ to yiꞌda bi wayorkze.

Jesúsenꞌ blloeꞌ nis(Mr. 1:9‑11; Lc. 3:21‑22)

13 Naꞌ bzaꞌa Jesúsenꞌ ganꞌ nbane Galilea, naꞌbyejeꞌ ganꞌ zo Juan naꞌ lloaꞌ yeo Jordán naꞌ, nenchchoeꞌ nis. 14 Naꞌ Juan naꞌ bi goꞌnreꞌ wchoeꞌJesúsenꞌ nis, lleꞌe Leꞌe:

—Nadraꞌn llayaꞌl wchoaꞌo nis, naꞌ rweꞌroꞌ zaꞌzoꞌwchoaꞌ rweꞌ nis.

15Naꞌll lle Jesúsenꞌ Juan naꞌ:—Bchoa nadaꞌ nis. Da naꞌn llayaꞌl gonllo nench

gak yeolol danꞌ ne Diosenꞌ gak.Naꞌtell bcheb Juan naꞌ bchoeꞌ Leꞌe nis. 16Naꞌ ka

bayoll blloa Jesúsenꞌ nis, naꞌll ballojeꞌ lo nisenꞌ,le byarjte yebánꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ, naꞌ breꞌreꞌSpíritu ke Diosenꞌ, betjen ka to plom daꞌo, bllinenjasorenen Leꞌe. 17 Naꞌ ben akreꞌ bnne Diosenꞌbeꞌnnenꞌ zo yebánꞌ, bneꞌe:

—Beꞌnn ninꞌ nak xhiꞌnnaꞌ nllieꞌraꞌ, llaweraꞌllayazraꞌllaꞌ kwis.

4Gokraꞌll daxiꞌonwkoꞌyelen Jesúsenꞌ goneꞌ da xhinnj(Mr. 1:12‑13; Lc. 4:1‑13)

1 Naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ benen nench byejJesúsenꞌ latj dachenꞌ ganꞌ gokraꞌll daxiꞌonwkoꞌye-len Leꞌe goneꞌ da xhinnj.

2Naꞌ bi bdaokzeꞌ rao choa (40) lla choa yere, naꞌka bde choa lla naꞌ, bdoneꞌ. 3 Naꞌ jabiꞌy daxiꞌonganꞌ ze Jesúsenꞌ, llen Leꞌe:

—Chaꞌ rennroꞌ nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios,benchk yej ki yeyak aken yet xtir.

4Naꞌll lle Jesúsenꞌ len:—Nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Kere toze yet xtir danꞌ

gaollo naꞌ, llonnyel nbanke lliꞌo beꞌnnach, renkzediꞌll danꞌ ll-lloj lloaꞌ Diosenꞌ nbanrenllo.”

5 Naꞌll bcheꞌe daxiꞌon Leꞌe Jerusalén naꞌ, ganꞌnak yell ke Dios. Naꞌ bcheꞌn Leꞌe yichjo yodaꞌoganꞌ nak zeraoze sibe, 6naꞌll llen Leꞌe:

—Chaꞌ rennroꞌ nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios, bx-hiꞌtchek ganni, lljasoteꞌo lleꞌle, le nyoj xtiꞌllDiosenꞌ:Diosenꞌwseꞌleꞌ beꞌnnkaꞌ nak angl keꞌe gakrén akeꞌ

rweꞌ,naꞌ goꞌx akeꞌ rweꞌ nench ke lljacheꞌo yej.

7Naꞌll lle Jesúsenꞌ len:—Leskaꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Bi llayaꞌl nnabroꞌ

Diosenꞌ chaꞌ rennreꞌ kanꞌ neꞌen.”8 Da yobre bcheꞌe daxiꞌon Leꞌe to rao yaꞌ da

nak sib kwis, naꞌ broeꞌn Leꞌe yeolol yell da zjalliꞌdoxhen yellrio, naꞌ ren yel zaꞌk yel nbaraz ke kaꞌ.9Naꞌ gollen Leꞌe da yobre:

—Yeolol da ki llreꞌroꞌ ganni, gonaꞌn rallnaꞌochaꞌ rweꞌ wcheꞌk xhiboꞌ rawaꞌ, naꞌ gonoꞌ nadaꞌxhen.

10Naꞌll lle Jesúsenꞌ len:—Bayej kaꞌle, daxiꞌo, nyojkze leꞌ xtiꞌll Diosenꞌ:

“Llayaꞌl gonliraꞌlloꞌ Dios, naꞌ toze Leꞌen weꞌraꞌo.”11Naꞌll bakwas daxiꞌon kaꞌle, naꞌ le bllinte angl

ke Diosenꞌ jakrén akeꞌ Leꞌe.Jesúsenꞌ bzoraweꞌ bdixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌ

do ganꞌ nbane Judeanꞌ(Mr. 1:14‑15; Lc. 4:14‑15)

12 Naꞌ bazaꞌa Jesúsenꞌ ganꞌ nbane Judeanꞌ, naꞌbayejeꞌ ganꞌ nbane Galilea, ka benreꞌ ba yoꞌ Juannaꞌ lo rill ya. 13 Naꞌ bzeꞌe yell Nazaretenꞌ, jasoeꞌyellenꞌ nziꞌi Capernaum, danꞌ lliꞌ lloaꞌ nisdaꞌonawllo ganꞌ nziꞌi Zabulón, naꞌ ganꞌ nziꞌi Neftalí.14 Naꞌ gok kanꞌ bne da Isaías beꞌnn beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ, ka bzojeꞌ danꞌ llia:15 Ka nak ganꞌ ne Galileanꞌ ganꞌ llaꞌa zan beꞌnn bi

nak beꞌnn Israel,

Page 7: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 4:16 4 San Mateo 5:18ganꞌ nziꞌi Zabulón, naꞌ Neftalí ganꞌ nban akreꞌ

lloaꞌ nisdaꞌo ye chlaꞌ yeo Jordán naꞌ,16nchole yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ llaꞌa gannaꞌ.Bixha Diosenꞌ bseꞌleꞌ to beniꞌ xhen lo yichjraꞌll-

daꞌo beꞌnn kaꞌ,gok akeꞌ ka beꞌnn wat, naꞌ Diosenꞌ ba bacheꞌe lo

yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn.17Kanaꞌ bzorao Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ, naꞌ bneꞌe:—Lewayate ke da xhinnj ba benre, le ba zo rez

nnebiaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ.Jesúsenꞌ goxheꞌ tap beꞌnn wxhen bel(Mr. 1:16‑20; Lc. 5:1‑11)

18 Jesúsenꞌ zejeꞌ lloaꞌ nisdaꞌo ke Galilea, kabreꞌreꞌ chop beꞌnn wxhen bel nziꞌi Simón Pedro,naꞌ ren biꞌcheꞌ Andrés, llzaꞌl akeꞌ yixj danꞌ zenrénakeꞌ bel kaꞌ lo nisenꞌ. 19Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Ledá gonre nadaꞌ txhen, naꞌ gonaꞌ nench reꞌwtopre beꞌnne, naꞌ yelloj akeꞌ rao da xhinnj keakeꞌ kaꞌ.

20 Naꞌll le bsanraꞌllte yixj bel ke akeꞌn, jannaoakeꞌ Jesúsenꞌ.

21 Naꞌ Jesúsenꞌ bzeꞌe ye raꞌt, naꞌ breꞌreꞌ Jacoboxhiꞌnn Zebedeo, naꞌ ren biꞌcheꞌ Juan, yoꞌ akeꞌ to lobarco ren xa akeꞌn, llayonchaꞌo akeꞌ yixj ke akeꞌn.Naꞌ leskaꞌ goxh Jesúsenꞌ leakeꞌ, lljannao akeꞌ Leꞌe.22Naꞌll le ben akteꞌ barconꞌ rallnaꞌa xa akeꞌn, naꞌjannao akeꞌ Jesúsenꞌ.

Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ beꞌnn zan(Lc. 6:17‑19)

23 Jesúsenꞌ byejeꞌ yeolol yell kaꞌ zjalliꞌ do ganꞌnbane Galilea, broeꞌ bsedreꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa totoyodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ. Naꞌ bdixjweꞌreꞌ DiꞌllWen naꞌ, kanꞌ nnebiaꞌ Diosenꞌ. Naꞌ bayoneꞌ beꞌnnkaꞌ llak biteze yillweꞌ. 24Naꞌ doxhente yellrio ganꞌnbane Siria bllirj diꞌllenꞌ, yeolol ke da wen kaꞌbeneꞌn. Naꞌ beꞌnn Siria kaꞌ jwaꞌa akeꞌ yeolol beꞌnnweꞌe kaꞌ raweꞌn, beꞌnn llak biteze yillweꞌ, beꞌnnlley llra, beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ renbeꞌnn llak xhgot, naꞌ beꞌnn bi dá niaꞌnaꞌa ak, naꞌbayoneꞌ leakeꞌ. 25Naꞌ zan beꞌnne bnao Leꞌe, beꞌnnllaꞌa ganꞌ nbane Galilea, naꞌ ren beꞌnn yell kaꞌ nziꞌiDecápolis, naꞌ beꞌnn zaꞌk Jerusalén, naꞌ beꞌnn zaꞌkyezikre yell daꞌo kaꞌ zjalliꞌ do Judea, naꞌ beꞌnn zaꞌkdo chlaꞌ yeo Jordán.

5Diꞌll danꞌ bzejnieꞌ Jesúsenꞌ to rao yaꞌ(Lc. 6:20‑23)

1Ka breꞌe Jesúsenꞌ beꞌnn zan ba ndop rao yaꞌn,naꞌ bllieꞌ naꞌze, naꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ,

jabiꞌy akeꞌ ganꞌ llieꞌn. 2Naꞌll bzoraweꞌ bzejnieꞌreꞌleakeꞌ, bneꞌe:

3 —Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llakbeꞌe akreꞌ yalljakreꞌ gakrén Diosenꞌ leakeꞌ, le leakeꞌn nak Diosenꞌtxhen beꞌnn llnebiaꞌ.

4 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llakyaꞌch akreꞌ, le leakeꞌnweꞌe Diosenꞌ yel llxhenraꞌll ke akeꞌ.

5 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llexjraꞌll akeꞌ, le leakeꞌngon Diosenꞌ rallnaꞌa akeꞌ doxhen danꞌ bchebeꞌgoneꞌ ke akeꞌ.

6 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llon ka beꞌnn llbil don,nenchgak akeꞌ beꞌnnwen raoDiosenꞌ, le Dios naꞌngon kanꞌ zeraꞌll akeꞌn.

7 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llayaꞌchraꞌll akeꞌ beꞌnne,kaꞌkze gon Diosenꞌ ke leakeꞌ yeyaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ.

8 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ ba bayib lo raꞌlldaꞌo akeꞌ,le leakeꞌn yereꞌe akreꞌ Diosenꞌ.

9 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llabeklli akeꞌ beꞌnn dile,le Diosenꞌ wazaꞌkreꞌ leakeꞌ ka xhiꞌnneꞌ.

10 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ chaꞌ llallayrao akeꞌ, naꞌllsaꞌkziꞌ akeꞌ leakeꞌ ni ke da wen naꞌ llon akeꞌrao Diosenꞌ, leakeꞌn gak Diosenꞌ txhen beꞌnnenꞌllnebiaꞌn.

11 ’Nbaraz ke reꞌ chaꞌ danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌnziꞌchiꞌll beꞌnne reꞌ, naꞌ wsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ, chirjlaꞌllakeꞌ diꞌll wenraꞌll keré. 12 Leyewé lesó nbaraz, leDios naꞌkze goneꞌ da wen keré kate yellinre ganꞌllieꞌn. Kanꞌ llon aksreꞌ reꞌ naꞌ, kaꞌkze ben xozxtaꞌoakeꞌ kaꞌ ren beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.

Nakllo ka zeꞌde naꞌ ka beniꞌ rao yellrionꞌ(Mr. 9:50; Lc. 14:34‑35)

13 ’Reꞌ nakre ka zeꞌde rao beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellri-onꞌ. Zeꞌdenꞌ nakenwen, bixha chaꞌ zeꞌd naꞌ ba bdeke bill naken znaꞌ, ¿akxha gonllon nench yeyakenznaꞌ da yobre? Billbi de gónellon, naꞌ choꞌnnllonwrej wchekw beꞌnn len.

14 ’Naꞌ reꞌ nakre ka beniꞌ da llseniꞌ ke yeololbeꞌnne. Naꞌ nakre ka to yell da lliꞌ to rao yaꞌ, naꞌyeololte beꞌnne llreꞌe akreꞌn. 15Notno waꞌl to dawseniꞌ, naꞌ siꞌzeꞌ to da wdoꞌseꞌn, zan wzeꞌen sibenench wseniꞌn ke yeolol beꞌnn llaꞌa lo yoꞌ. 16 Naꞌka nak reꞌ llayaꞌl soteze sore gonre da wen nenchreꞌe beꞌnne, naꞌ kaꞌ weꞌrao akeꞌ Xallo Dios beꞌnnzo yebá.

Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ kanꞌ llia leꞌ leyenꞌ17 ’Bi gákere chaꞌ nadaꞌ zaꞌa walanaꞌ ley danꞌ

bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj yezikre beꞌnnkaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. Zaꞌa nench gokkanꞌ llia yeolol xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ.18 Da likzenꞌ te ke yellrio ni, ren da kaꞌ llreꞌlloleꞌ yebá naꞌ, naꞌ niaꞌ, ni raꞌt danꞌ nyoj leꞌ ley naꞌ,bi gak yeranen, gaktelle yeolol danꞌ nllia Diosenꞌ

Page 8: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 5:19 5 San Mateo 5:44biaꞌa gak. 19 Ke len naꞌ notezre chaꞌ bi gonrekanꞌ llian naꞌ, laꞌkze chaꞌ naken le zerao da daꞌo,naꞌ leskaꞌ chaꞌ wroeꞌre beꞌnn yobre bi chejleꞌ keleyenꞌ, bi nakre beꞌnn brao ke ganꞌ llia Diosenꞌllnebieꞌ. Naꞌ notezre chaꞌ gonre kon kanꞌ llian naꞌ,lekze kaꞌ chaꞌ wroeꞌre beꞌnn yobre gon akeꞌ kanꞌnen naꞌ, Dios beꞌnnenꞌ zo yebá naꞌ llnebieꞌ, nneꞌenakrenre beꞌnn brao. 20 Niaꞌ reꞌ, chaꞌ bi wchaꞌayichjraꞌlldaꞌorenꞌ nench gakllen wen rao Diosenꞌ,kerke kanꞌ nak ke beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌllsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, bi yellinreyebá ganꞌ llia Diosenꞌ llnebieꞌ.

Da xhinnjenꞌ llonllo chaꞌ llakllaꞌa lwelljllo(Lc. 12:57‑59)

21 ’Bakze nnézere kanꞌ bzejnieꞌ da Moisésenꞌbeꞌnn kaꞌ bllaꞌa kanaꞌ, bneꞌe: “Nono gotre. Naꞌchaꞌ no gote lwellj beꞌnnache, koxchis kaꞌ wchoyakeꞌ akre gon akeꞌ keꞌe.” 22 Naꞌ nadaꞌ llepaꞌ reꞌ,chaꞌ llakllaꞌre lwellj beꞌnnachre, Diosenꞌ goneꞌ yelkoxchis keré. Naꞌ notezeꞌ chaꞌ ziꞌchiꞌll lwelljeꞌ,llayaꞌl gon beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌn yel koxchis ke akeꞌ.Naꞌ notezeꞌ chaꞌ llaꞌd diꞌll lwelljeꞌ, waseꞌl Diosenꞌleꞌe lo yiꞌ gabil.

23 ’Naꞌ chaꞌ kat zere lo yodaꞌon nench weꞌre bidanꞌ lleꞌnere weꞌre weꞌraore Diosenꞌ, naꞌ lljadin-raꞌllre bdilrenre to beꞌnn lwelljre, 24naꞌze llayaꞌlewkwaꞌnnre choll danꞌ noꞌxre, naꞌll lljayeꞌxhenrebeꞌnnenꞌ. Yeyoll naꞌ wak lljwaꞌre danꞌ llayaꞌlweꞌre Diosenꞌ.

25 ’Kate to beꞌnne gaweꞌ xhia keré rao koxchis,chak yoꞌre nez naꞌ, lewiá akre koꞌre xhnneze, naꞌyezorenreꞌ wen nench bi lljweꞌe reꞌ yoraꞌo. Chaꞌbi broꞌre xhnneze rao nezenꞌ zejrenꞌ, ka llinre raokoxchisenꞌ, goneꞌ reꞌ rao naꞌa xaꞌy kaꞌ, naꞌ koꞌ akeꞌreꞌ lo rill ya. 26 Diꞌll li llepaꞌ reꞌ, kere wabejeꞌ reꞌchaꞌ bi chixhjre doxhen danꞌ llbaꞌyre.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ bi gak wzoa xto akeꞌ27 ’Ba breꞌkzere ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ nen:

“Bi tarenre noꞌr yobre beꞌnn bi nak noꞌr keré.”28Naꞌ nadaꞌ llepaꞌ reꞌ, noteze beꞌnne chaꞌ llwieꞌ tonoꞌre, naꞌ llzeraꞌlleꞌ leꞌe, ba llonkzeꞌ da xhinnjenꞌlo raꞌlldaꞌweꞌ, rebze ba llonkzeꞌ ka beꞌnn kaꞌ llzoaxto akeꞌ.

29 ’Naꞌ chaꞌ yejraore chaꞌwenꞌ llonen nenchgonre da xhinnje, wenre chenak kwejreyejraorenꞌ naꞌ lljachoꞌnnren, kerke da gonre daxhinnjenꞌ. Wenre chenak kweyiꞌ to yejraorenꞌ,kerke da kweyiꞌ doxhenre lo yiꞌ gabilenꞌ ni kelen. 30 Naꞌ chaꞌ naꞌrenꞌ chaꞌwenꞌ lleꞌnen xobenreꞌ gonre da xhinnje, wenre chenak wchoyrennaꞌ lljachoꞌnnren, kerke da gonre da xhinnjenꞌ.

Wenre chenak kweyiꞌ to naꞌrenꞌ, kerke da kweyiꞌdoxhenre lo yiꞌ gabilenꞌ ni ke len.

Beꞌnn kaꞌ nchaynaꞌa bi llayaꞌl yeraꞌa akeꞌ(Mt. 19:9; Mr. 10:11‑12; Lc. 16:18)

31 ’Lekze nnézere ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌnen: “Noteze beꞌnn yeraꞌa ren noꞌr keꞌe, llayaꞌlchas to da weꞌe diꞌll baraꞌ akeꞌn.” 32 Naꞌ nadaꞌllepaꞌ reꞌ noteze beꞌnn llaraꞌreneꞌ noꞌr keꞌen, naꞌchaꞌ bibi doꞌl de ke noꞌrenꞌ dareneꞌ beꞌnn yobre,rao da nxhollenꞌ llzoeꞌ leꞌe, lloneꞌ nench sorénnoꞌrenꞌ ye to beꞌnn bi nak xhyiweꞌ. Naꞌ notezebeꞌnn yechaynaꞌreneꞌ to noꞌre beꞌnn baraꞌa renbeꞌnn keꞌe, rebze da xhinnjenꞌ gonkzeꞌ ka danꞌllonkze beꞌnnenꞌ darén xhoꞌr beꞌnne.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ llayaꞌl weꞌllo diꞌll li33 ’Naꞌ leskaꞌ ba nnézkzere ka danꞌ bzejnieꞌ da

Moisésenꞌ da xozxtaꞌollo kaꞌ kanꞌ golleꞌ leakeꞌ:“Góntere chaꞌ bi danꞌ bchebre gonre rao Xan-llo Diosenꞌ.” 34 Naꞌ nadaꞌ niaꞌ reꞌ, bi waꞌlrizreDiosenꞌ nere: “Yebá naꞌ llzoaꞌ diꞌll linꞌ lloaꞌa”,kat bi da gonre, le yebá naꞌn zo Diosenꞌ llnebieꞌ.35 Naꞌ bi nnerizre: “Yellrio ninꞌ llzoaꞌn diꞌll linꞌlloaꞌa”, le yellrionꞌ ke Dios naꞌkzenꞌ. Naꞌ bi nnere:“Jerusalén naꞌ llzoaꞌn diꞌll linꞌ lloaꞌa”, le nakenyell ke Dios beꞌnn nake le zerawe beꞌnne llnebiaꞌ.36Naꞌ bi nnere: “Yichjaꞌ ni llzoaꞌn diꞌll linꞌ lloaꞌa”,le bi gak gonre nench yich yichjrenꞌ yeyaken dalliche o chaꞌ yeyakenda gasje. 37Kat nnerewaken,waksen naꞌ; naꞌ chaꞌ nere bi gaken, bi gaksen naꞌ.Le billre diꞌll da nnere nench chejleꞌ akeꞌ ke reꞌ binaken wen.

Bi gakllaꞌllo beꞌnn llwie lliꞌo(Lc. 6:29‑30)

38 ’Nnézere ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ nen:“Chaꞌ to beꞌnn goneꞌ ziꞌ yejraorenꞌ, wak way-onre ziꞌ yejraweꞌn, naꞌ chaꞌ to beꞌnne wxoꞌpeꞌ tolayrenꞌ, wakse yexoꞌpre to layeꞌn.” 39 Naꞌ nadaꞌniaꞌ reꞌ: Bi wllonre wsaꞌkziꞌ beꞌnne reꞌ. Chaꞌ tobeꞌnne kapeꞌ xaꞌyre, lewzé da ye chlaꞌn kapeꞌn.40 Chaꞌ to beꞌnne llakyollreneꞌ reꞌ, naꞌ lleꞌn-reꞌ wkeꞌe xhare, leweꞌe latje wkaꞌrenteꞌ xhadonkerénꞌ. 41 Naꞌ chaꞌ to beꞌnn goneꞌ bien chejren-reꞌ waꞌre no yoaꞌ keꞌen do achj hor, lechejreneꞌlewaꞌn chop ka ton neꞌe naꞌ. 42 Naꞌ chaꞌ bi danꞌllnnabe beꞌnne reꞌ, chaꞌ naken zi da weꞌre, leweꞌn;lekwej chaꞌ bi danꞌ llnnabeꞌ kwejreꞌ.

Llayaꞌl llieꞌllo beꞌnn laꞌkze llwiereꞌ lliꞌo(Lc. 6:27‑28, 32‑36)

43 ’Naꞌ lekze bannézere ley kerénꞌ llian: “Llayaꞌlllieꞌre beꞌnn lwelljre, naꞌ wiere beꞌnn llwie reꞌ.”44 Naꞌ nadaꞌ niaꞌ reꞌ, llayaꞌl llieꞌre beꞌnnenꞌ llwie

Page 9: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 5:45 6 San Mateo 6:23reꞌ, naꞌ llayaꞌle nnabre rao Dios gak wen ke nobeꞌnne ziꞌchiꞌll reꞌ. Legón wen ke beꞌnne llwie reꞌ,leyelwill Dios nench gak wen ke no beꞌnn llsaꞌkziꞌreꞌ. 45 Chaꞌ kaꞌ gonre, llroeꞌkzere nakre xhiꞌnnDios beꞌnnenꞌ llia yebá. Le Leꞌen lloneꞌ llraꞌ willnench llseniꞌn ke beꞌnn wen ak, naꞌ ren ke beꞌnnwen da xhinnj ak. Naꞌ leskaꞌ lloneꞌ llak yejw kebeꞌnn wen ren ke beꞌnn wen da xhinnj ak. 46Naꞌchaꞌ reꞌ llieꞌre chraoze beꞌnne llieꞌ reꞌ, naꞌ bi llieꞌrebeꞌnn yobre, ¿bixha da wen gon Diosenꞌ kerénꞌ?Le kaꞌkze llon beꞌnn wachixhj kaꞌ. 47 Naꞌ chaꞌ nobiꞌch lwelljre kaꞌze llwapre lliox, ¿llákere chaꞌwennaꞌ llonre kaꞌ? Bi nakenwen kaꞌ, le kaꞌn llon beꞌnnkaꞌ bi nombiaꞌ Dios. 48Zan llayaꞌl gakre beꞌnnwenbeꞌnn chaꞌo kon noteze beꞌnne, kanꞌ nak XalloDios beꞌnn zo yebá nakeꞌ beꞌnn wen beꞌnn chaꞌo.

6Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ akrenꞌ llayaꞌl gonllo danꞌ

llazraꞌll Diosenꞌ1 ’Kat gonre to da wen, bi gonren nench reꞌe

beꞌnn kaꞌ reꞌ, naꞌ yeyoeꞌrao akeꞌ reꞌ. Chaꞌ kaꞌllonre, bibi da wen gon Xallo Diosenꞌ keré. 2 Kelen naꞌ kat weꞌre beꞌnne chaꞌ bi da yalljreꞌ, biweꞌren nench nneze beꞌnn kaꞌ. Le kaꞌkzenꞌ llonbeꞌnn chop rao kaꞌ, lloeꞌ akeꞌ bi da lloeꞌ akeꞌ dolo yodaꞌo, naꞌ do tnez nench nneze beꞌnn ake,naꞌ llayoeꞌrao akeꞌ leakeꞌ. Da li niaꞌ reꞌ, kone kaꞌllaxhj danꞌ llon akeꞌ, naꞌ Diosenꞌ bibi da wen degoneꞌ ke akeꞌ chet kaꞌ. 3 Zan reꞌ, chaꞌ bi da weꞌreto beꞌnne, leweꞌn llillize. 4 Leweꞌn ga bi gakbeꞌebeꞌnne, naꞌ bi yeyoeꞌrao akeꞌ reꞌ, naꞌll Xallo Diosbeꞌnnenꞌ llreꞌe yeolol da kaꞌ llonllonꞌ, goneꞌ nenchgak wen keré.

Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ akrenꞌ gonllo yelwill-llo Dios(Lc. 11:2‑4)

5 ’Kat yelwillre Diosenꞌ, bi gonre kanꞌ llon beꞌnnchop rao kaꞌ, llawé akreꞌ sellá akeꞌ yelwill akeꞌDiosenꞌ lo yodaꞌo ke akeꞌn, naꞌ do skin do tnez,nench reꞌe beꞌnne kanꞌ llon akeꞌn. Da li niaꞌ reꞌ,ba bxhiꞌte raxhj beꞌnn kaꞌ rao yellrio naꞌze. 6 Zanreꞌ katenꞌ yelwillre Diosenꞌ, leyeyoꞌ lo yoꞌ keréto wrazre, leyesejte ganꞌ yoꞌrenꞌ, naꞌll weꞌrenreXallo Diosenꞌ diꞌll, laꞌkze bi llreꞌlloeꞌ, zorenkzeꞌlliꞌo, Lekzeꞌn llwieꞌ yeolol danꞌ llnnabrenꞌ, naꞌgoneꞌ da wen keré.

7 ’Naꞌ kat yelwillre Diosenꞌ, bi weꞌre toz kadiꞌll weꞌre kanꞌ llon beꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ Diosenꞌ.Le leakeꞌn llak akreꞌ chaꞌ diꞌll zan naꞌ lloeꞌ akeꞌnaꞌzenꞌ, siꞌte Diosenꞌ xtiꞌll akeꞌn. 8 Bi gonrekanꞌ llon akeꞌn, le Xallo Diosenꞌ, ka za nnábtere,

ba nnéztereꞌ binꞌ yálljere naꞌ. 9 Kinꞌ yelwillreDiosenꞌ:Xa, rweꞌ lliaꞌo yebá,nak laꞌy raꞌon.10Yedchga yel llnebiaꞌ koꞌon.Gakchga kanꞌ lleꞌnroꞌ rao yellrionꞌ kanꞌ llak yebá

naꞌ.11Danꞌ gaotoꞌ tlla tlla bennchgan nnaꞌ.12Naꞌ baziꞌxhen ketoꞌ kanꞌ llonnetoꞌ, llaziꞌxhentoꞌ

ke beꞌnne biteze da llon akreꞌ netoꞌ.13Naꞌ biwsanraꞌlloꞌ netoꞌ yexjtoꞌ rao da xhinnjenꞌ,bkwas brekyiꞌll netoꞌ rao da xhinnjenꞌ.Le rweꞌn llnebiaꞌo, naꞌ napoꞌ yel wak, nakoꞌ beꞌnn

zaꞌk xhen zejlikane.Kaꞌn gakchga.

14 ’Naꞌ chaꞌ llaziꞌxhenre ke lwellj beꞌnnachrebiteze da llon akreꞌ reꞌ, Xallo Dios beꞌnnenꞌ zoyebá, leskaꞌ yeziꞌxheneꞌ yeolol da xhinnj keré.15 Naꞌ chaꞌ reꞌ bi llaziꞌxhen ke lwelljre, leskaꞌkzebi yeziꞌxhenkze Xallo Diosenꞌ keré.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ akre gonllo was16 ’Kat gonre was, bi gon lloaꞌraorenꞌ ka beꞌnn

zoyaꞌche, kanꞌ llon beꞌnn chop rao kaꞌ. Llonakeꞌ nench reꞌe beꞌnn chaꞌ bi danꞌ llon akeꞌ,naꞌ wayoeꞌrao beꞌnn leakeꞌ. Da li niaꞌ reꞌ, babxhiꞌte raxhj beꞌnn kaꞌ rao yellrio naꞌze. 17 Zanreꞌ, kat gonre wasenꞌ, lewapaꞌ yichjraore, lechiblloaꞌraore. 18Kaꞌn gonre nench ke gakbeꞌe beꞌnnechaꞌ wasenꞌ nonre, le toze Xallo Dios naꞌn llayaꞌlgakbeꞌreꞌ, le Leꞌen zoreneꞌ reꞌ, laꞌkze chaꞌ bi llreꞌl-loeꞌ. Xallo Dios naꞌn llreꞌreꞌ yeolol da llonrenꞌ, naꞌgoneꞌ da wen keré.

Yel wniaꞌ da de yebá(Lc. 12:33‑34)

19 ’Bi koꞌchaꞌore da nak yel wniaꞌ rao yellrioni, le weyiꞌn. Le balen le lltetebaꞌ, naꞌ ye balenllbia re, naꞌ leskaꞌ llaz beꞌnn wan, naꞌ kwan akeꞌn.20 Zan Dios naꞌ lewxenraꞌlleꞌ nench gonneꞌ dawen da chaꞌo keré da bi te ke, kat yellinre yebáganꞌ zoeꞌn, naken da bi wtebaꞌ, ni ke kwiazere, ni beꞌnn wan bi gak kwanen. 21 Le ganꞌngoꞌchaꞌore danꞌ llazraꞌllre naꞌn, gannaꞌn zokzeyichjraꞌlldaꞌorenꞌ.

Beniꞌ ke yichjraꞌlldaꞌollo(Lc. 11:34‑36)

22 ’Yejraore llian naken ka to beniꞌ nench reꞌre.Chaꞌ bibi llaken, llreꞌkzere kwasro. 23 Zan chaꞌyejraorenꞌ bi naken wen, doxhenre ncholen chetkaꞌ. Naꞌ chet kaꞌ beniꞌ ke Dios danꞌ nere zorén reꞌnaken xchole, xchol kwisenꞌ nak yichjraꞌlldaꞌorechet kaꞌ.

Page 10: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 6:24 7 San Mateo 7:20

Diosenꞌ naꞌ yel wniaꞌ(Lc. 16:13)

24 ’Nono gak gon llin ren chopre xaneꞌ to chiꞌze,le chaꞌ kaꞌ goneꞌ, wiereꞌ to xan llin naꞌ, naꞌ llieꞌreꞌbeꞌnnenꞌ ye to; naꞌ goneꞌ llin ke toeꞌ do yichj doraꞌlleꞌ, naꞌ ke beꞌnnenꞌ ye to, goneꞌn kaze raꞌlleꞌ.Kaꞌkze ke reꞌ bi gak gonre xchin Diosenꞌ, naꞌwaráltere gonre llin, seraꞌllre gakre beꞌnn wniaꞌ.

Diosenꞌ llap llwieꞌ xhiꞌnneꞌ kaꞌ(Lc. 12:22‑31)

25 ’Ke len naꞌ llepaꞌ reꞌ, bi kwek yichjre chraozebi da yeꞌj gaore chak nbanre, leskaꞌ bi kwekyichjre chraoze ke xharaꞌnre. Le zaꞌkll yel nbankerénꞌ ker ka yel waonꞌ. Lekze kaꞌ kwerp kerénꞌ,zaꞌkllen ker ka xharaꞌnrenꞌ. 26 Lewiá ke ba kaꞌ zoxir llasdá rao lla, ni ke llaz llarap akzbaꞌ, naꞌ ni daꞌxhoaꞌ ke akbaꞌ bi zo, naꞌ Xallo Dios beꞌnnenꞌ zoyebá naꞌ llwaokzebaꞌ. ¿Kere zaꞌkllre ker ka ba kaꞌzo xirenꞌ? 27Naꞌ ni tore kere wak yesdón kwinreye tchit, chaꞌ kweꞌ yichjzre gakre beꞌnn tonne.

28 ’Naꞌ ¿bixchen lliꞌ yichjzre kwis ke xharaꞌnre?Lewiá ke yej daꞌo zjallaꞌa lyiꞌxe, llazochaꞌo aksenlaꞌkze bibi llin llon aken, ni ke llab akzen yere.29 Da li niaꞌ reꞌ, rey Salomón naꞌ, gokeꞌ raꞌll wenkwis, naꞌ ni kaꞌ bi ballinkze xharaꞌneꞌn katk yelnbaraz ke yej daꞌo kaꞌ. 30Diosenꞌ noneꞌ nbaraz dazjadé lyiꞌxe laꞌkze to chop llaze so aken, naꞌ llzeyakeꞌn. Bixha reꞌ, ¿bi llákere gonlle Diosenꞌ wenkeré chaꞌ reꞌ nxenraꞌllreꞌ? 31 Ke len naꞌ bi kweꞌyichjre ke bi danꞌ yálljere, nere: “¿Bi yeꞌj gaollo,naꞌ bi gakllo?” 32 Ke nak beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌllDios, kon lloeꞌlaꞌll akeꞌ llayirj akeꞌ da ki. Zanlliꞌo, nnézkze Xallo Dios beꞌnnenꞌ zo yebá naꞌ binꞌyálljello. 33 Llayaꞌle kweꞌ yichjre, naꞌ wzenayre keDiosenꞌ nench nnebieꞌ yichjraꞌlldaꞌore, naꞌ gakrebeꞌnn wen raweꞌn. Naꞌ yeolol da kaꞌ yálljerenꞌ,Dios naꞌkze gonneꞌn. 34Bi kweꞌ yichjre bi gak wxewillje, le dekze latj wxe, kweꞌ yichjllo da za zaꞌa.Le tlla tlla nsaꞌkzen da zed ke.

7Bi llayaꞌl wchoybiaꞌllo ke beꞌnne(Lc. 6:37‑38, 41‑42)

1 ’Bi wlliayiꞌllre beꞌnne, nench ke wlliayiꞌllDiosenꞌ reꞌ. 2 Kon kanꞌ llonre llchoybiaꞌre kebeꞌnne, kaꞌkze gon Diosenꞌ wchoybieꞌ keré. Naꞌkanꞌ llónere beꞌnne, kaꞌ gonkze Diosenꞌ ke reꞌ.3 ¿Bixchen llwiazoꞌ beb daꞌon yoꞌ lo rao beꞌnn biꞌ-choꞌn, naꞌ bi llwiaꞌo beb xhen naꞌ, yoꞌ lo rao rweꞌ?4 ¿Bixchen yezoꞌ bibiꞌchoꞌn: “Anchk wabejkeraꞌbeb daꞌon yoꞌ lo raoꞌn?” ¿Bixha danꞌ yoꞌ lo rao

rweꞌ? 5 ¡Beꞌnn chop rao! Zgaꞌtek babej beb xhennaꞌ, yoꞌ lo rao rweꞌ, naꞌllenꞌ yereꞌroꞌ kwasro, naꞌgak wabejoꞌ yixh bebenꞌ yoꞌ lo rao beꞌnn biꞌchoꞌn.

6 ’Naꞌ bi weꞌrentezre xtiꞌll Diosenꞌ beꞌnn kaꞌbi llazraꞌll len naꞌ, nxholl gon akreꞌ reꞌ znia kallon beꞌkw wxhoxhjtinbaꞌ beꞌnne. Bi gonre kabeꞌnn wzaꞌlzeꞌ da chaꞌo ak rao kuch ak, nxhollwrejchekw akbaꞌn.

Kanꞌ llayaꞌl nnábello Diosenꞌ(Lc. 11:9‑13; 6:31)

7 ’Lewnnab, chaꞌ bi wnnabre, gonnkze Diosenꞌlen; lechirj, chaꞌ bi chirjre, wllelkzen; lewseꞌkw,naꞌ wyarjkze choꞌre. 8 Le noteze beꞌnne bi dallnnabeꞌ, wziꞌkzeꞌn; naꞌ beꞌnn llyirjeꞌ, wllelkz-ereꞌn; naꞌ beꞌnn llnneꞌe, llsarj akseꞌ keꞌe.

9 ’Kaꞌ reꞌ, chaꞌ xhiꞌnnre nnábebeꞌ reꞌ to yet xtir,kere weꞌrebeꞌ to yej. 10 Naꞌ chaꞌ nnábebeꞌ reꞌ tobel gaobeꞌ, kere lloeꞌrebeꞌ to bele znia. 11 Laꞌkzenaktere beꞌnnwendaxhinnj ak, nnézkzere lloeꞌrexhiꞌnnre kaꞌ to da wen. Naꞌ bixha Xallo Diosenꞌ zoyebá naꞌ, gonlleꞌ wen ke beꞌnn llnnabe Leꞌe bi danꞌyalljreꞌ.

12 ’Naꞌ yeolol danꞌ lleꞌnere gon beꞌnnach keré,kaꞌkze llayaꞌle gonre ke akeꞌ, le kaꞌn llak ka nyojleꞌ leyenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌkanaꞌ.

Nez da yellín yebá naken ka to nez nchoꞌpe(Lc. 13:24)

13 ’Lechoꞌo nez danꞌ nak choꞌpze, le da raꞌynak nez danꞌ lljasán beꞌnn kaꞌ ganꞌ kweyiꞌ akeꞌ.Naꞌ beꞌnn zan lljak nez raꞌyenꞌ. 14 Le choꞌpzenak nezenꞌ danꞌ lljasán lliꞌo ganꞌ de yel nbanzejlikanenꞌ, naꞌ to chopze beꞌnn ake zaꞌk akreꞌlljakeꞌ nez choꞌpenꞌ.

Danꞌ llon beꞌnn kaꞌ gakbeꞌllo kanꞌ nak akeꞌn(Lc. 6:43‑44)

15 ’Llayaꞌl wiare nench ke chejleꞌre xtiꞌll beꞌnnwenraꞌll kaꞌ, beꞌnn kaꞌ ne lloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Dios, nonakeꞌ ka xhiꞌr maxh daꞌo, naꞌ loere nak akeꞌ kabeꞌkw yiꞌo, ba llao xhiꞌr daꞌo kaꞌ. 16Ka nak da llbiatoto yay nnézello bi yayenꞌ. Ka nak yay yeꞌchenꞌbi llbian uvas, naꞌ ni yay yixenꞌ bi llbianhigo. Kaꞌnllayaꞌl gakbeꞌre ke beꞌnn kaꞌ ziyeꞌe reꞌ, kat reꞌre bidanꞌ llon akeꞌ naꞌ. 17 Yay danꞌ nak yay wen naꞌ,daxhix wenkze llbian. Naꞌ yay danꞌ bi nak wennaꞌ, lekze daxhix bi nak wen kwian. 18Le bi gak toyay xhix wen kwiazen daxhix bi nak wen, leskaꞌyayenꞌ bi nak wen naꞌ, bi gak kwiarizen daxhixwen. 19Yeololte yay da bi llbia daxhix wen, llchoyxane len naꞌ llzeyeꞌn. 20 Naꞌ ka nak danꞌ llon

Page 11: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 7:21 8 San Mateo 8:17toto beꞌnne, nnézello chaꞌ nakeꞌ beꞌnn wen o chaꞌnakeꞌ beꞌnn wen da xhinnj.

Kere yeolol beꞌnne yelline latj ke Xanllo Diosenꞌ(Lc. 13:25‑27)

21 ’Kere yeolol beꞌnn kaꞌ llalwill nadaꞌn, ne akeꞌ:“Xantoꞌ, Xantoꞌ”, yellín yebánꞌ ganꞌ llia Diosenꞌllnebieꞌ. Kon beꞌnne gon kanꞌ lleꞌne Xaꞌ Diosbeꞌnne llia yebá naꞌ, leakzeꞌ yellín ganꞌ llieꞌ naꞌ.22Kat llin lla gonaꞌ yel koxchis ke beꞌnn kaꞌ, beꞌnnzan ye akeꞌ nadaꞌ: “Xantoꞌ, ba beꞌtoꞌ xtiꞌlloꞌn, naꞌkone raꞌon, babejtoꞌ daxiꞌo kaꞌ zjallaꞌa yichjraꞌll-daꞌo beꞌnne, naꞌ leskaꞌ kone raꞌo naꞌ, bentoꞌ da zanyel wak ake.” 23 Naꞌ kanaꞌ yep akeꞌ: “Bi nombiaꞌreꞌ, kaꞌle lelljayak, reꞌ beꞌnn wen da xhinnje.”

Ka nak ke chop ran yoꞌ(Lc. 6:47‑49; Mr. 1:22)

24 ’Beꞌnnenꞌ llzenay xtiꞌllaꞌn, naꞌ lloneꞌ kanꞌ niaꞌnaꞌ, lloneꞌ ka to ke beꞌnn siꞌn beꞌnn ben rill, naꞌbxieꞌ ranenꞌ to rao yej war. 25 Naꞌ ka gok yejsiꞌoxhen, naꞌ bda to beꞌ war, naꞌ blloj yeo da xhenbayechjte ganꞌ zo rilleꞌn. Naꞌ bi bzoen wzalen len,le lliꞌ ranen to rao yej war. 26 Naꞌ beꞌnn llenreꞌxtiꞌllaꞌ ni, naꞌ bi lloneꞌ kanꞌ niaꞌ naꞌ, lloneꞌ rebzeka to beꞌnn bi bwia ganꞌ gon rilleꞌn, naꞌ beneꞌnto rao yoxh. 27 Ka gok yejsiꞌo xhen naꞌ, bllojyeonꞌ bayechjten ganꞌ zo yoꞌ keꞌen, naꞌ bda beꞌ,naꞌ bzoen bzalen len blleyiꞌtekazen.

28 Naꞌ ka bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, naꞌllllabane beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, kanꞌ broeꞌ bsedreꞌleakeꞌn. 29 Le kanꞌ bzejnieꞌreꞌn, nakbieꞌkze napeꞌyel llnebiaꞌ, kere bzejnieꞌreꞌ kanꞌ llzejnieꞌ beꞌnnkaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ.

8Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn llen yillweꞌ danꞌ ne lepra(Mr. 1:40‑45; Lc. 5:12‑16)

1 Beꞌnn zan zanao Jesúsenꞌ kanꞌ bayetjeꞌ raoyaꞌn. 2 Naꞌ to beꞌnn llak yillweꞌ danꞌ ne leprajabiꞌyeꞌ raweꞌn, naꞌ bcheꞌk xhibeꞌ, naꞌll lleꞌe Leꞌe:

—Xanaꞌ, chaꞌ lleꞌnroꞌ, wakse wakaꞌo yillweꞌ kiaꞌni.

3 Naꞌll le blite naꞌa Jesúsenꞌ bdaneꞌ leꞌe, lleꞌeleꞌe:

—Lleꞌnkzraꞌ, bayak.Naꞌll le bayakte ka nak yillweꞌn llakeꞌn. 4Naꞌll

lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Notno yeꞌo kaꞌ. Byej jawiá bxozenꞌ nench

reꞌreꞌ ba bayakoꞌ. Naꞌ beꞌe danꞌ llayaꞌl weꞌweꞌ danꞌbne da Moisésenꞌ kaꞌ, nench naꞌ yeyakoꞌ yall raoley naꞌ. Kaꞌ ben nench yeolol beꞌnne nnez akreꞌba bayakoꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnnwen llin ke to xanwakaꞌaya kaꞌ

(Lc. 7:1‑10)5 Ka bllin Jesúsenꞌ ganꞌ nziꞌi Capernaum, le

bllinte to xan beꞌnn wakaꞌa ya beꞌnn Roma, jatileꞌLeꞌe, naꞌ goꞌtyoereꞌ Leꞌe, 6 lleꞌe Leꞌe:

—Xantoꞌ, beꞌnn wen llin kiaꞌn deꞌe rillaꞌn llakeꞌyillweꞌ, nat niaꞌneꞌe, naꞌ ll-llayraweꞌ kwis.

7Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Saꞌrenaꞌ rweꞌ yeyoneꞌ.8Naꞌ xan wakaꞌa yanꞌ lleꞌe Leꞌe:—Xantoꞌ, bi nakaꞌ beꞌnn zaꞌk saꞌrenoꞌ nadaꞌ

rillaꞌn, ganniteze bnne, naꞌ wayakte beꞌnn wenllin kiaꞌn. 9Nadaꞌ zo beꞌnn llnebiaꞌ nadaꞌ, naꞌ lekzeniꞌt beꞌnn wakaꞌa ya kiaꞌ llnebiaꞌ akeꞌ. Kate llepaꞌtoeꞌ: “Byej”, naꞌ llejteꞌ, naꞌ kate llepaꞌ ye toeꞌ:“Da”, naꞌ le lledteꞌ, naꞌ kate llepaꞌ beꞌnn wen llinkiaꞌn: “Da ni gonoꞌ”, naꞌ le llonteꞌn.

10 Naꞌ ka bene Jesúsenꞌ xtiꞌll xan wakaꞌa yanꞌ,naꞌll babanreꞌ, naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen:

—Da linꞌ niaꞌ reꞌ, ni to beꞌnn Israel bi nnagonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ ka beꞌnn ni. 11Naꞌ ni niaꞌ reꞌ,beꞌnn zan beꞌnn zaꞌk doxhen yellrio, lljalleꞌrénakeꞌ txhen xozxtaꞌollo Abraham naꞌ, Isaakenꞌ renJacobenꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ llnebieꞌ. 12 Zan ka nakbeꞌnn kaꞌ llayaꞌl so ren Diosenꞌ chenake, leakeꞌnyeseꞌleꞌ lo gabil ganꞌ nake xchole, yesbell akeꞌ togaoxoxj lay akeꞌ.

13Naꞌll lle Jesúsenꞌ xan wakaꞌa ya kaꞌ:—Ba gok wayejoꞌ, ba bayakte beꞌnn wen llin

koꞌon kon kanꞌ benliraꞌlloꞌn ba gok.Naꞌ le bayakte beꞌnn wen llin ke xan wakaꞌa ya

kaꞌ.Jesúsenꞌ bayoneꞌ xhnaꞌ noꞌr ke Pedronꞌ(Mr. 1:29‑31; Lc. 4:38‑39)

14Naꞌll byej Jesúsenꞌ rill Pedronꞌ, naꞌ breꞌreꞌ xh-naꞌ noꞌr ke Pedronꞌ deꞌe yoeꞌ da la res. 15 Jesúsenꞌbdaneꞌ taꞌk beꞌnnweꞌen, le ballachte da lanꞌ. Naꞌllle bayaste noꞌrenꞌ bsinieꞌ da bdao akeꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan(Mr. 1:32‑34; Lc. 4:40‑41)

16 Naꞌ betj lleꞌ naꞌ, bllin beꞌnn zan ganꞌ zoJesúsenꞌ, naꞌ ncheꞌe akeꞌ beꞌnn zan beꞌnn yoꞌ dax-iꞌo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. Naꞌll to bnneze Jesúsenꞌ, leballojte daxiꞌo kaꞌ, naꞌ leskaꞌ bayoneꞌ yeolol beꞌnnllak billre yillweꞌ daꞌo. 17 Kaꞌn beneꞌ nench gokkanꞌ llia xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ bzoj da Isaíasenꞌ kanaꞌ,nen: “Leꞌen yekeꞌe yel ll-llayrao kello, naꞌ yekeꞌeyeolol yillweꞌ kellonꞌ.”

Kanꞌ goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ gokraꞌll gon Leꞌe txhen(Lc. 9:57‑62)

Page 12: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 8:18 9 San Mateo 9:1118 Jesúsenꞌ breꞌreꞌ ba bllin beꞌnn zan nechj akeꞌ

Leꞌe, naꞌll golleꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌnench laꞌy akeꞌ ye chlaꞌre nisdaꞌon. 19 Naꞌ bllojto beꞌnn llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, lejabiꞌyteꞌ rao Jesúsenꞌ lleꞌe Leꞌe:

—Maestro, wzaꞌrenaꞌ rweꞌ kon gateze chejoꞌ.20Naꞌll lle Jesúsenꞌ Leꞌe:—Beꞌz kaꞌ zo ga llallín akbaꞌ lltas akbaꞌ, naꞌ ba

kaꞌ zo xir dá rao lla, llia xoꞌnn akbaꞌ, zan nadaꞌ,nakaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, bitbi zo gayeziꞌraꞌllaꞌ.

21Naꞌll blloj ye to beꞌnn zejrén Jesúsenꞌ txhen,naꞌ lleꞌe Leꞌe:

—Xanaꞌ, zgaꞌtek benn latj wkwaꞌchaꞌ xaꞌn kategateꞌ, naꞌll nnawaꞌ rweꞌ.

22Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Da nnao nadaꞌ, bkwaꞌnn beꞌnn wat kaꞌ, wk-

waꞌchze lwellj beꞌnn wat kaꞌ.Jesúsenꞌ brekllieꞌ to beꞌ xhen lo nisdaꞌon(Mr. 4:35‑41; Lc. 8:22‑25)

23Naꞌll Jesúsenꞌ, le byoꞌteꞌ lo barconꞌ ren beꞌnnkaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ. 24Naꞌt ka zejen lo nisenꞌ,bzorao dá to beꞌ xhen, naꞌ ren nisdaꞌon bzoraoyitjen, naꞌ ba llayoll nis lo barconꞌ, naꞌ ba tasJesúsenꞌ. 25Naꞌll basbán akeꞌ Leꞌe, lle akeꞌ Leꞌe:

—¡Xantoꞌ, basrá lliꞌo, ba llbeyiꞌllo!26Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Bixchen llebrizre? ¿Bi llonliraꞌllre nadaꞌ?Naꞌll byaseꞌ balwilleꞌ beꞌn ren nisdaꞌon, naꞌll le

blleꞌlliten. 27Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhennaꞌ,babán akreꞌ kanꞌ beneꞌn. Naꞌll lle lwellj akeꞌ:

—¿Noxha beꞌnnenꞌ lla? Rente kaze beꞌ, naꞌ rennisdaꞌo naꞌ llzenayen keꞌe.

Chop beꞌnn Gadara yoꞌ akeꞌ daxiꞌo(Mr. 5:1‑20; Lc. 8:26‑39)

28 Naꞌ ballineꞌ ye chlaꞌ nisdaꞌon ganꞌ lliꞌ rallbeꞌnn Gadara kaꞌ. Naꞌ jatil chop beꞌnne Leꞌe,beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. Beꞌnn ki bazo aktekzeꞌ latj ganꞌ lljakwaꞌch akeꞌ beꞌnn wat kaꞌ,naꞌ ba llraydo akeꞌ kon no lldeze gannaꞌ, nollnollakse te do tnezenꞌ. 29 Naꞌll besiaꞌ akeꞌ, lle akeꞌJesúsenꞌ:

—¿Bi de koꞌo kone netoꞌ? Rweꞌ Xhiꞌnn Diosdogarje. ¿Zaꞌo zadsaꞌkziꞌo netoꞌ, renchaꞌ bi nnallin lla ketoꞌ yellayraotoꞌ?

30 Naꞌ kwitze llasdá zan kuch ak, llao akbaꞌ.31Naꞌll goꞌtyoe daxiꞌo kaꞌ Jesúsenꞌ, lle aken Leꞌe:

—Chaꞌ kaꞌ yebejoꞌ netoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn ki,benn latj wayejtoꞌ ganꞌ zjallaꞌa kuch kaꞌ.

32Naꞌll lle Jesúsenꞌ leaken:—Wakse, lewayej.

Naꞌll balloj aken yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ, naꞌzjayakdon ganꞌ llaꞌa kuch kaꞌ. Naꞌll bayetjnninnkuch kaꞌ leꞌ yaꞌ ganꞌ llaꞌa akbaꞌn, naꞌ jallaꞌa akbaꞌlo nisdaꞌon, naꞌ got akbaꞌ weꞌj akbaꞌ nis.

33 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llap kuch kaꞌ, breꞌe akreꞌ kanꞌgoken, baxhonnj akeꞌ, naꞌ jayell akeꞌ beꞌnn raoyell kaꞌ kanꞌ goken, naꞌ kanꞌ ba bayak beꞌnn kaꞌbyoꞌ daxiꞌon. 34Naꞌll yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellenꞌjatil akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll ka breꞌe akreꞌ Leꞌen, goꞌ-tyoe akreꞌ Leꞌe wazeꞌe rall akenꞌ.

9Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnne bi dá niaꞌneꞌe(Mr. 2:1‑12; Lc. 5:17‑26)

1 Jesúsenꞌ bayoeꞌ lo barconꞌ, balaꞌyeꞌ ye chlaꞌrenisdaꞌon, naꞌ ballineꞌ rao ralleꞌ. 2Naꞌ bllin txhonnjbeꞌnn nlen akeꞌ to beꞌnn, bi dá niaꞌneꞌe, nxoaakeꞌ leꞌe to rao bray. Ka gokbeꞌe Jesúsenꞌ kanꞌnxenraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌll lleꞌe beꞌnn weꞌen:

—Bawé xhiꞌnnaꞌ, ni llaziꞌxhenaꞌ ke da xhinnjkoꞌo kaꞌ.

3 Naꞌll bale beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, ben akreꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ beꞌnnweꞌen, bzaꞌraꞌll akeꞌ to lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, naꞌllbne akeꞌ: “Beꞌnn ni llkadieꞌ ke Diosenꞌ neꞌe kaꞌ.”4 Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ ka danꞌ zaꞌraꞌll beꞌnn kaꞌ, naꞌllgolleꞌ leakeꞌ:

—¿Bixchen llzaꞌraꞌllrizre da xhinnj lo raꞌll-daꞌore? 5 Llákere bi napaꞌ yel llnebiaꞌ naꞌ yepeꞌ:“Ni llaziꞌxhenaꞌ da xhinnj koꞌon.” ¿Bixha chaꞌyepeꞌ: “Bayas naꞌ bayej”? 6 Nadaꞌ nakaꞌ BeꞌnnGorj Radj Beꞌnnach wroeꞌraꞌ reꞌ, naꞌ zoaꞌ yellrioni, napaꞌ yel llnebiaꞌ nench yeziꞌxhenaꞌ da xhinnjke beꞌnnachenꞌ.

Naꞌll golleꞌ beꞌnn xhinnjenꞌ:—Bayas, bayoaꞌ ganꞌ bxhoaꞌo, naꞌ bayej rilloꞌ.7 Naꞌll bayas beꞌnnenꞌ zayejeꞌ rilleꞌ. 8 Naꞌ

beꞌnn kaꞌ breꞌe kanꞌ goken blleb akeꞌ kwis, naꞌllbeꞌrao akeꞌ Diosenꞌ kanꞌ beneꞌ beꞌe yel wak keꞌenJesúsenꞌ.

Ka gok brej Jesúsenꞌ Mateonꞌ(Mr. 2:13‑17; Lc. 5:27‑32)

9 Ka bde Jesúsenꞌ ganꞌ lliꞌ Mateonꞌ llchixhjeꞌdanꞌ llayaꞌl wayej yell ganꞌ llnebiaꞌ leakeꞌn, naꞌbreꞌe Jesúsenꞌ leꞌen, naꞌll lleꞌe leꞌe:

—Da nnao nadaꞌ.Naꞌll bzollaꞌa Mateonꞌ zejreneꞌ Leꞌe.10 Ka goken bllin Jesúsenꞌ rill Mateonꞌ, naꞌ lliꞌ

akeꞌ llao akeꞌ txhen ren ye zan beꞌnn wachixhj ak,naꞌ ren yelaꞌ beꞌnn wen da xhinnje, naꞌ renkzebeꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ. 11 Ka breꞌe beꞌnn

Page 13: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 9:12 10 San Mateo 9:35fariseo kaꞌ lliꞌ ren Jesúsenꞌ leakeꞌ txhen, naꞌll lleakeꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:

—¿Bixchen beꞌnnenꞌ llroeꞌ llsede reꞌn llaoreneꞌtxhen beꞌnn wachixhj kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn wen daxhinnj kaꞌ?

12 Naꞌ ka bene Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, naꞌll lleꞌeleakeꞌ:

—Beꞌnn bibi yillweꞌ llake, bi yalljreꞌ beꞌnn wenrmell, zan beꞌnnenꞌ llak yillweꞌn, leꞌen yalljreꞌbeꞌnn wen rmellenꞌ. 13 Lelljased bi zej xtiꞌllDiosenꞌ danꞌ nyoj: “Lleꞌnraꞌ yeyaꞌchraꞌllre beꞌnne,kere kon gotre bayiꞌx gákere nadaꞌ nxenraꞌllre.”Kere zaꞌa zadyexhaꞌ beꞌnn wen akenꞌ, zan zaꞌazadwiaꞌ beꞌnn wayatre ke da xhinnj ba ben akeꞌ.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ nonLeꞌe txhen naꞌ was

(Mr. 2:18‑22; Lc. 5:33‑39)14Naꞌll beꞌnn kaꞌ nao Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis,

jabiꞌy akeꞌ rao Jesúsenꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:—¿Bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ was beꞌnn kaꞌ nao

rweꞌn, naꞌt netoꞌ llontoꞌ was, leskaꞌ beꞌnn fariseokaꞌ llon akeꞌ was?

15Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Bixha wak so beꞌnn ak yel wan, beꞌnn llon

akeꞌ yexh ga llak yel wachaynaꞌa chak lliꞌrénwachaynaꞌn leakeꞌ? Bi gak soreneꞌ leakeꞌ yel wan.Zan wllin lla wagaꞌa beꞌnn byionꞌ, kanaꞌllenꞌ gonakeꞌ was.

Diꞌll kob ke Jesúsenꞌ bi gak wchixrenllon da kaꞌ naobeꞌnn gor kaꞌ

16 ’Gaga zo beꞌnne gonreneꞌ llin raꞌll kobe,yedeꞌen xheꞌe gore, le raꞌll kobenꞌ, yebeꞌn katchiben, naꞌ wcheꞌzen xheꞌe gorenꞌ, yezikre yarjganꞌ nlleꞌzen. 17 Naꞌ leskaꞌ nono zo beꞌnnkaꞌchaꞌorizeꞌ xis uva kobenꞌ to lo blloy yid gore,le xis uva kobenꞌ wcheꞌzen blloy yid gorenꞌ, naꞌllopten kweyiꞌ. Zan kaꞌchaꞌweꞌ xis uva kobenꞌ loblloy yid kobe, nench bi kweyiꞌ xis uvanꞌ, naꞌ kaꞌllopten bi kweyiꞌ.

Jesúsenꞌ basbaneꞌ xhiꞌnn Jairo naꞌ bayak ye to noꞌrebdan xheꞌen

(Mr. 5:21‑43; Lc. 8:40‑56)18 Nna lloeꞌte Jesúsenꞌ diꞌll naꞌ, bllindokze to

beꞌnn wnebiaꞌ, bcheꞌk xhibeꞌ rao Jesúsenꞌ, lleꞌeLeꞌe:

—Le bayollte got to xhiꞌnnaꞌ noꞌre. Choꞌdo naꞌwxoa naoꞌn yichjbeꞌ nench yebanbeꞌ.

19Naꞌll bzollaꞌa Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, naꞌ byejrén akeꞌ beꞌnn wnebiaꞌn. 20Naꞌka zjakeꞌ naꞌn, bnao to noꞌre leakeꞌ, ba gok chllinn(12) iz llzoeꞌ waꞌa, naꞌ beneꞌ bien jabiꞌyeꞌ awllo

koꞌll Jesúsenꞌ, jataneꞌ xheꞌen. 21 Le kanꞌ bzaꞌraꞌlleꞌto lo raꞌlldaꞌweꞌ, bneꞌe: “Kon chaꞌ ba bdanaꞌxheꞌen, wayaksaꞌn.” 22Naꞌ bayechj Jesúsenꞌ bwieꞌnoꞌrenꞌ, naꞌll lleꞌe leꞌe:

—Bendipraꞌlloꞌ xhiꞌnnaꞌ. Ba bayaksoꞌ danꞌ llon-liraꞌlloꞌ nadaꞌ.

Naꞌ le bayakte noꞌrenꞌ.23 Ka bllin Jesúsenꞌ rill beꞌnn wnebiaꞌn, naꞌ

breꞌreꞌ ba zjallaꞌa beꞌnn zan, llon akeꞌ txhen, naꞌllasbell akeꞌ, naꞌ ba llaꞌa beꞌnn llkwell bllej. 24Naꞌlllleꞌe leakeꞌ:

—Lelljayak. Kere got bidaꞌo noꞌr ninꞌ, taszbeꞌn.Naꞌll beꞌnn kaꞌ lltitj akreꞌ Leꞌe. 25 Naꞌll bayoll

bachacheꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ, naꞌll byoeꞌ beꞌxeꞌ taꞌkbidaꞌo watenꞌ, naꞌll le bayástebeꞌ. 26 Naꞌ yelwakenꞌ beneꞌn goslas diꞌllenꞌ yeolol yell kaꞌ zjalliꞌdo naꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ chop beꞌnn lchole27 Naꞌ ka badé Jesúsenꞌ, bnaodo chop beꞌnn

lchol Leꞌe, naꞌ besiaꞌ akeꞌ zillje, goll akeꞌ Leꞌe:—¡Rweꞌn nakoꞌ xhiꞌnn dialla da rey David,

bayaꞌchraꞌll netoꞌ!28Naꞌ ka bayoꞌ Jesúsenꞌ lo yoꞌn, naꞌ byoꞌ beꞌnn

lchol kaꞌ, naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Llonliraꞌllre nadaꞌ gak gonaꞌ nench yereꞌre?Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Awaꞌ xantoꞌ, llejleꞌtoꞌ.29Naꞌll bdan Jesúsenꞌ yej rao akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—Yereꞌchgare kon kanꞌ nxenraꞌllre nadaꞌ.30Naꞌll le bayakte yej rao akeꞌn, bareꞌe aktereꞌ.

Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Bi weꞌre diꞌll kanꞌ gok bayak yejraorenꞌ.31 Bixha kate bazaꞌa akeꞌ naꞌ, jadá akeꞌ doxhen

ganꞌ nziꞌi Galilea, lloeꞌ akeꞌ diꞌll ka danꞌ benJesúsenꞌ ke akeꞌn.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn blloje32Naꞌ ka ballach beꞌnn kaꞌ, le bllinte beꞌnn yob

akreꞌ, ncheꞌe akeꞌ ye to beꞌnn blloje yoꞌ daxiꞌoyichjraꞌlldaꞌweꞌn. 33 Naꞌll Jesúsenꞌ le babejteꞌdaxiꞌon, le bannete beꞌnnenꞌ. Naꞌ beꞌnn zan breꞌekanꞌ goken, naꞌll babán akreꞌ kwis, naꞌll ne akeꞌ:

—Lliꞌo beꞌnn Israel, da nellenꞌ breꞌllo yel wak-enꞌ nak kaꞌ.

34Naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ ne akeꞌ:—Xan daxiꞌo kaꞌn llakrenen leꞌe, nench llabejeꞌ

daxiꞌon zjayoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ.Jesúsenꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌ beꞌnn kaꞌ

35 Jesúsenꞌ jateꞌe toto yell, naꞌ toto yell daꞌozjalliꞌ do naꞌ, jazejnieꞌreꞌ beꞌnn Israel kaꞌ lo yodaꞌoke akeꞌn, naꞌ bdixjweꞌreꞌ leakeꞌ Diꞌll Wen kanꞌnnebiaꞌ Diosenꞌ, naꞌ bayoneꞌ beꞌnn kaꞌ llak biteze

Page 14: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 9:36 11 San Mateo 10:25yillweꞌ, naꞌ biteze da llak ke akeꞌ. 36Naꞌ ka breꞌreꞌba bllay beꞌnn zan, naꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ. Kagokbeꞌreꞌ llakllejlaꞌll akeꞌ, akre gon akeꞌ, naꞌ nonollraꞌ gakrén leakeꞌ ka danꞌ llallayrao akeꞌn. Niꞌtakeꞌ ka xhiꞌr daꞌo, ba nono llraꞌ gap leakbaꞌ.37Naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:

—Da li niaꞌ reꞌ, ka beꞌnn gon wrapenꞌ gonllo, daxhen llin naꞌ de, naꞌ to chopze beꞌnnwrap kaꞌ nak.38 Lennabe Dios beꞌnnenꞌ nak xan llin naꞌ, wseꞌleꞌyezikre beꞌnn wen llin rao llin naꞌ.

10Jesúsenꞌ brejeꞌ postl kaꞌ ben Leꞌe txhen(Mr. 3:13‑19; Lc. 6:12‑16)

1 Jesúsenꞌ btopeꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ non Leꞌetxhen, naꞌ beꞌe leakeꞌ yel wak nench wabej akeꞌdaxiꞌo zjayoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, naꞌ wayónakeꞌ biteze yillweꞌ da llak akeꞌ.

2Ki re beꞌnn chllinn kaꞌ: Simón lekze leꞌen reꞌePedronꞌ, beꞌnnenꞌ gok beꞌnnnell, naꞌ Andrés biꞌchPedro naꞌ, naꞌ Jacobo ren Juan xhiꞌnn Zebedeo,3 naꞌ Felipe, naꞌ Bartolomé, naꞌ Tomás, naꞌ Mateobeꞌnnenꞌ gok wachixhje, naꞌ Jacobo xhiꞌnn Alfeo,naꞌ Lebeo beꞌnnenꞌ goll akseꞌ Tadeo, 4 naꞌ Simónbeꞌnnenꞌ ben txhen beꞌnn kaꞌ nziꞌi cananistas, naꞌren Judas Iscariote beꞌnnenꞌ ben Jesúsenꞌ rallnaꞌabeꞌnn kaꞌ llwie Leꞌe naꞌ.

Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ jatixjweꞌ akreꞌxtiꞌlleꞌn

(Mr. 6:7‑13; Lc. 9:1‑6)5 Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ, jatixjweꞌ

akreꞌ xtiꞌlleꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—Bi chejre rall beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel,

leskaꞌ bi chejre yell kaꞌ zjalliꞌ Samaria. 6 Lelljakganꞌ llaꞌa beꞌnn Israel kaꞌ, le leakeꞌn nak akeꞌ kaxhiꞌr daꞌo ba bnit. 7 Lelljak lelljatixjweꞌ ba zo rezllin lla nnebiaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebá. 8 Lewayónbeꞌnn llak bi yillweꞌ, naꞌ lewayón beꞌnn kaꞌ llakyillweꞌ danꞌ ne lepra, leyesbán beꞌnn wat ak, naꞌleyebej daxiꞌo kaꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne.Bibi bchixhj Diosenꞌ reꞌ, benneꞌ reꞌ yel wak keꞌennench gonre da ki, ke len naꞌ legakrén beꞌnne, naꞌbi wchixhjre.

9 ’Naꞌ bi waꞌre mell da nak oro, naꞌ mell plat naꞌmell kobr chak koꞌre nez. 10Naꞌ bi goꞌxre bzod, naꞌbi goꞌxre ye to xhare, ni ye to xher-re, ni xhis dawchiꞌchre, le ka nak reꞌ nakre beꞌnn wen llin keDios, llayaꞌlkze gonn akeꞌ reꞌ da yeꞌj gaore, ganꞌllseꞌlaꞌ reꞌn.

11 ’Naꞌ gateze yell ga llinre, zgaꞌtek lennab chaꞌzo to beꞌnn wen, beꞌnn yewere wrebe reꞌ rilleꞌn.Naꞌ chaꞌ ba brebeꞌ reꞌ rilleꞌn, gannaꞌze lesó. Kat

saꞌllre chejre ga yobre, kanaꞌll yezaꞌre. 12Naꞌ katllinre rill to beꞌnne, lewape lliox, naꞌ lennab soakeꞌ wen. 13 Naꞌ chaꞌ zjaniꞌt beꞌnn nak yichjraꞌll-daꞌo akeꞌn wen, gak ka danꞌ nnabrenꞌ, naꞌ so akeꞌwen. Naꞌ chaꞌ nono llraꞌ beꞌnn nak yichjraꞌlldaꞌoakeꞌn wen, naꞌ bi gak ka danꞌ nnabrenꞌ. 14Naꞌ chaꞌzo ga bi wreb akeꞌ reꞌ, naꞌ bi wzenay akeꞌ keré,leyelloj yoꞌn o yell ganꞌ bllinre, naꞌ leyebibte yobichte llia lo labre. 15 Da xhinnj xhen naꞌ, benbeꞌnn Sodoma kaꞌ ren beꞌnn Gomorra kaꞌ kanaꞌ,zan ni llepaꞌ reꞌ, kat llin lla gak yel koxchis keyeolol beꞌnne, kanaꞌ beꞌnn kaꞌ bi breb reꞌ rilleꞌn,da xhenll gak ke beꞌnn kaꞌ kerke kanꞌ gok kebeꞌnne Sodoma kaꞌ, ren Gomorra kaꞌ.

Gak da saꞌkziꞌllo16 ’Nadaꞌ wseꞌlaꞌ reꞌ ka llseꞌleꞌ xhiꞌr daꞌo radj

beꞌkw yiꞌo, lesó xhnid ka llon to bele, naꞌ maxhzelegón ka llon to byinn daꞌo. 17 Legap kwinre raobeꞌnn kaꞌ llwie reꞌn. Zjaniꞌt beꞌnn gon akeꞌ reꞌ raonaꞌa beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, nench bi gon bi ne akreꞌreꞌ. 18 Naꞌ lekze kaꞌ danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌ naꞌ,zjaniꞌt beꞌnn wcheꞌe reꞌ do rao rey, do rao nollrebeꞌnn llnebiaꞌ nench weꞌrén akreꞌ xtiꞌllaꞌn, leskaꞌrao beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel. 19 Naꞌ kat goꞌxakeꞌ reꞌ, wcheꞌe akeꞌ reꞌ rao beꞌnn kaꞌ, bi weꞌlaꞌllreakre nnere yelliꞌre xtiꞌll akeꞌn. Rawe ganꞌ zerenaꞌkze wzejnieꞌ Diosenꞌ reꞌ, akrenꞌ nnere. 20 Lekere reꞌn nnere, Spíritu ke Xallo Dios naꞌkzenꞌgonnen bixhanꞌ llayaꞌl nnere.

21 ’Kanaꞌ bale beꞌnnache, yeyechj akeꞌ gon akeꞌno biꞌch gorj akeꞌ rao naꞌa beꞌnne, naꞌ yesoꞌteleakeꞌ, naꞌ niꞌt beꞌnn gon akeꞌ xhiꞌnn akeꞌ kaꞌ, raonaꞌa beꞌnn yesoꞌtebeꞌ, naꞌ zjaniꞌt beꞌnne gon akeꞌxaxhnaꞌ akeꞌ kaꞌ, rao naꞌa beꞌnne yesoꞌte leakeꞌ.22Naꞌ ka yeololze beꞌnn wie akreꞌ reꞌ, danꞌ llonli-raꞌllre nadaꞌ, naꞌ noteze beꞌnn se war wxenraꞌlleꞌnadaꞌ llinte lla gateꞌ, leꞌen yerá. 23Chaꞌ beꞌnn llaꞌato yell lloje yeraye reꞌ, lelljazó ga yobre. Da li niaꞌreꞌ, bi nna wayoll tare yell kaꞌ ganꞌ nbane beꞌnnIsrael kaꞌ, kat yedaꞌ nadaꞌ da yobre Beꞌnn GorjRadj Beꞌnnach.

24 ’Kat to beꞌnn za wsede, bi nello naklleꞌ beꞌnnbraoll ka beꞌnnenꞌ llsede leꞌen, naꞌ to beꞌnn wenllin bi nello naklleꞌ braoll ka xaneꞌn. 25 Konllayaꞌle yewé beꞌnnenꞌ llsedenꞌ, chaꞌ yedoꞌlreꞌgakeꞌ kanꞌ llon beꞌnnenꞌ broeꞌ leꞌe naꞌ, naꞌ llayaꞌleyewé beꞌnn wen llin naꞌ, chaꞌ yedoꞌlreꞌ gakeꞌ kaxaneꞌ naꞌ. Naꞌ nadaꞌ nakaꞌ xanre, naꞌ beꞌnn kaꞌllwie nadaꞌn, llasné akeꞌ llonaꞌ txhen Beelzebú,danꞌ nak xan yeolol daxiꞌo ak, wasné aklleꞌ ke reꞌnakre nadaꞌ txhen.

Page 15: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 10:26 12 San Mateo 11:12Nonꞌ llayaꞌl llebllo(Lc. 12:2‑9)

26 ’Bi llebre beꞌnn biteze da gon akreꞌ reꞌ, lebibi de da ngaꞌche da nello bi wroeꞌrawe, naꞌbi de da nello nono yenneze len. 27 Da zan dabroeꞌraꞌ reꞌ ganꞌ ngaꞌchre, lennén ganꞌ llaꞌa beꞌnnzan. Naꞌ yeolol da kaꞌ ba bénerenꞌ, lechixjweꞌn,legón ka to beꞌnn ze yichjo llosieꞌ. 28 Bi llayaꞌlellebre beꞌnn kaꞌ got reꞌn. Bitbi gak gon akreꞌyichjraꞌlldaꞌore. Zan llayaꞌle llebre Diosenꞌ, leLeꞌen napeꞌ yel llnebiaꞌ, wlleyieꞌ kwerp kerénꞌ renyichjraꞌlldaꞌorenꞌ lo yiꞌ gabilenꞌ.

29 ’Nnézello byinn daꞌo kaꞌ bibi zaꞌk aktekbaꞌ,naꞌ Xallo Diosenꞌ llakbeꞌreꞌ kate llbeyiꞌ tobaꞌ.30 Rente yich yichjre kaꞌ nrab Diosenꞌ. 31Naꞌllenꞌniaꞌ bi llebre, zaꞌkll reꞌ kerke txhonnj byinn daꞌokaꞌ.

Beꞌnn wchebeꞌ naweꞌ Jesúsenꞌ(Lc. 12:8‑9)

32 ’Naꞌ noteze beꞌnne chaꞌ wchebeꞌ nnaweꞌnadaꞌ, lekze kaꞌ nadaꞌ wachebaꞌ rao Xaꞌ Diosenꞌllia yebá, yepeꞌ nak beꞌnnenꞌ nadaꞌ txhen. 33 Naꞌnotezeꞌ chaꞌ lloeꞌreneꞌ beꞌnnach diꞌll, naꞌ billchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ nadaꞌ, lekze kaꞌ nadaꞌweꞌre-naꞌ Xaꞌ beꞌnn zo yebá diꞌll, yepeꞌ bi nombiaꞌbeꞌnnenꞌ.

Gak akeꞌ chopre ni ke Jesúsenꞌ(Lc. 12:51‑53; 14:26‑27)

34 ’Bi gákere bedaꞌ nench nniꞌt ren lwellj beꞌnnkaꞌ wen naꞌ. Bi nniꞌt akeꞌ wen, le yesdil akeꞌ. 35Nike danꞌ ba bedaꞌ naꞌ, yesdile beꞌnn byio ren xaakeꞌ, naꞌ noꞌrenꞌ kone xhneꞌe, naꞌ noꞌrenꞌ yedil renxhorille leꞌe. 36Do lo yoꞌ rill akeꞌ naꞌze llaꞌa beꞌnnwie lwellj akeꞌ.

37 ’Naꞌ noteze beꞌnne chaꞌ llakllreꞌ xeꞌe naꞌ xh-neꞌen ka nadaꞌ, bi saꞌkeꞌ goneꞌ nadaꞌ txhen. Leskaꞌchaꞌ llakllreꞌ xhiꞌnneꞌ, ka nadaꞌ bi saꞌkeꞌ goneꞌnadaꞌ txhen. 38Naꞌ beꞌnn bi wsanraꞌll kwineꞌ naꞌnaweꞌ nadaꞌ, naꞌ goneꞌ ka to beꞌnn noaꞌ cruz keꞌe,bibi zaꞌkeꞌ goneꞌ nadaꞌ txhen chaꞌ kaꞌ. 39Beꞌnnenꞌllon bien yesrá yel nban ke kwineꞌ yellrio ni, leꞌenwniteꞌn, zan beꞌnnenꞌ llnit yel nban keꞌen ni kiaꞌnadaꞌ, leꞌen gaꞌt yel nban zejlikane keꞌe.

Da nbaraz da de yebánꞌ(Mr. 9:41)

40 ’Noteze beꞌnn llrebe reꞌ nadkzaꞌn llrebeꞌ,naꞌ beꞌnn llreb nadaꞌ renkze Dios beꞌnnenꞌ bseꞌlnadaꞌn llrebeꞌ. 41Naꞌ noteze beꞌnne wrebeꞌ beꞌnnlloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, ka da nbarazenꞌ siꞌi beꞌnnenꞌlloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, kaꞌ lekzen sieꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌwrebe to beꞌnn wen, ni ke danꞌ wrebeꞌ beꞌnnenꞌnak beꞌnn wen naꞌ, ka danꞌ nbarazenꞌ siꞌi beꞌnn

wen naꞌ, kaꞌ lekzen sieꞌ. 42Naꞌ noteze beꞌnne weꞌela txhiꞌyze nis yeꞌj beꞌnn llonliraꞌll nadaꞌ, ni kedanꞌ beꞌe akeꞌ beꞌnnenꞌ nxenraꞌll nadaꞌ nis weꞌjeꞌ,da li niaꞌ reꞌ, bi nnitrao ka nake danꞌ ben akeꞌn.

11Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis bseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ nak leꞌe

txhen ganꞌ zo Jesúsenꞌ(Lc. 7:18‑35)

1 Ka bayoll bzejnieꞌ Jesúsenꞌ beꞌnn chllinn kaꞌnon Leꞌe txhen naꞌ, bazeꞌe gannaꞌ, naꞌ byejeꞌ yellkaꞌ zjalliꞌ do naꞌ, jaroeꞌ jasedreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ beꞌnnkaꞌ zjallaꞌa gannaꞌ.

2 Bixha Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis, ba yoeꞌ lo rillyanꞌ. Benreꞌ diꞌll, ka yeolol danꞌ llon Cristonꞌ.Naꞌll bseꞌl Juan naꞌ chop beꞌnn kaꞌ non leꞌe txhennaꞌ, ganꞌ zo Jesúsenꞌ, 3 Jannab akreꞌ Leꞌe:

—¿Rweꞌn nakoꞌ beꞌnnenꞌ bexhtoꞌ wseꞌl Diosenꞌ,chaꞌ ye to beꞌnn yobrenꞌ kwexhtoꞌ?

4Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Lelljayak, naꞌ lelljayell Juan naꞌ doxhen danꞌ

ba breꞌre naꞌ, naꞌ da kaꞌ ba bénere naꞌ. 5 Beꞌnnlchol llareꞌe akreꞌ, beꞌnn xhinnj lladá akeꞌ, beꞌnnllak yillweꞌ danꞌ ne lepra llayak akeꞌ, beꞌnn kwellba llayén akreꞌ, naꞌ beꞌnn wat ba babán akeꞌ, naꞌbeꞌnn yaꞌch daꞌo kaꞌ llzenay akeꞌ Diꞌll Wen keDiosenꞌ. 6 ¡Nbaraz ke beꞌnnenꞌ bi llakganreꞌ, naꞌyezikre llejleꞌ kiaꞌ!

7Naꞌ ka ba zjayak beꞌnn kaꞌ bseꞌl Juan naꞌ, naꞌllbeꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ ndopenꞌ xtiꞌll Juan naꞌ,lleꞌe leakeꞌ:

—¿No beꞌnnenꞌ jawiare latj dachenꞌ? ¿To beꞌnnnak ka yia da zo lleꞌ da le llta beꞌ? 8 ¿Akre nakeꞌkanꞌ jawiare? ¿Nakeꞌ raꞌll chaꞌo? Ka beꞌnn kaꞌzjanak raꞌll chaꞌo, zo akeꞌ yoꞌ wen kwis, ka no rillbeꞌnn wnebiaꞌ. 9 ¿Noxhanꞌ jawiakzre chaꞌ? ¿Tobeꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ? Da li lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ,naꞌ ni yepaꞌ reꞌ, zaꞌklleꞌ ka noteze beꞌnn lloeꞌ xtiꞌllDios. 10Ke beꞌnn ni nyoj leꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, llian:Nadaꞌ Dios, wseꞌlaꞌ to beꞌnn kwiaraweꞌ raoꞌ, weꞌe

xtiꞌlloꞌnnench yeweꞌ xhnneze ganꞌ teꞌo naꞌ.11Da li niaꞌ reꞌ, nollre no beꞌnnachnna chas, beꞌnnnakll beꞌnn brao ka Juan naꞌ, beꞌnnenꞌ bchoabeꞌnne nis. Naꞌ nnaꞌ noteze beꞌnn llzenay ke Dios,nench nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌn, laꞌkzenakeꞌ beꞌnne le zeraoze beꞌnne bibi zaꞌke, gaklleꞌbeꞌnn braoll ka Juan naꞌ.

12 ’Kanꞌ bzorao Juan naꞌ bdixjweꞌreꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, naꞌ bchoeꞌ beꞌnne nis bllinte nnaꞌ, beꞌnnzan llon akeꞌn ga zerao zaꞌk akreꞌ, nench yedoꞌl

Page 16: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 11:13 13 San Mateo 12:10akreꞌ yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ. 13 Kanaꞌtenꞌ bzo-raon bllinte kanꞌ braꞌ Juan naꞌ, ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ, bzejnieꞌn lliꞌo ka nak yel llnebiaꞌ keDiosenꞌ. 14 Naꞌ xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyoj llian yedye to beꞌnn yedyén kanꞌ ben Elías, beꞌnnenꞌ beꞌextiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. Kaꞌ llian ke Juan naꞌ, kon chaꞌchejleꞌre. 15Reꞌ zo nayre, lewzenay xtiꞌllaꞌ ni.

16 ’¿Notek ka wsaꞌkraꞌ reꞌ llaꞌa nnaꞌ lla?Wsaꞌkraꞌ reꞌ ka bidaꞌo ak zjallaꞌa lao yaꞌa, naꞌ llelwellj akbeꞌ: 17 “Ba bkwelltoꞌ bllej, naꞌ bi byaꞌre,naꞌ ba beltoꞌ da llon nyaꞌchraz, naꞌ ni ke bllellzre.”18 Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis, bi weꞌj bdaochaꞌweꞌka lleꞌj llao nollre beꞌnne, naꞌ bnere keꞌe: “Daxiꞌoyoꞌ beꞌnnenꞌ.” 19 Naꞌ ka nak nadaꞌ Beꞌnnenꞌ GorjRadj Beꞌnnach, naꞌ llreꞌre lleꞌj llawaꞌ kwasro, naꞌnere kiaꞌ: “Le lleꞌj llaoxen beꞌnnenꞌ, naꞌ lloneꞌtxhen beꞌnn wachixhj kaꞌ, ren yezikre beꞌnn wenda xhinnj kaꞌ.” Zan zjallaꞌa akse beꞌnn llzenay keDiosenꞌ. Leakeꞌn llroeꞌ akreꞌ kanꞌ nak yel siꞌn keDiosenꞌ.

Da gak ke beꞌnn kaꞌ bi llzenay ke Diosenꞌ(Lc. 10:13‑15)

20 Naꞌll beꞌe Jesúsenꞌ xtiꞌll beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellkaꞌ, ganꞌ beneꞌ zan da yebán akreꞌn, naꞌ bdileꞌleakeꞌ danꞌ bi llayat akreꞌ ke da xhinnjenꞌ nonakeꞌn, naꞌll bneꞌe:

21 —¡Nyaꞌchraz ke reꞌ beꞌnn Corazín! ¡Naꞌnyaꞌchraz ke reꞌ beꞌnn Betsaida! Chenake broeꞌraꞌbeꞌnn kaꞌ niꞌt yell kaꞌ nziꞌi Tiro, naꞌ Sidón yel wakkiaꞌn ka danꞌ ba broeꞌraꞌ reꞌ, batnaꞌ ba bayechj akeꞌbanao akeꞌ Diosenꞌ chenake, naꞌ llak akeꞌ to raꞌllgasj da nak zeꞌch, naꞌ llwazj kwin akeꞌ no de dallroeꞌn ba bayat akreꞌ chenake. 22Naꞌ niaꞌ reꞌ, katellin lla gak yel koxchis ke yeolol beꞌnne, da xhenllyellayraore kerke beꞌnn Tiro, naꞌ beꞌnn Sidón kaꞌ.23 Naꞌ reꞌ beꞌnn Capernaum, llákere ba zekzreyebá, ga lleꞌle gor wazaꞌleꞌ reꞌ, ga yellayraore.Chenak benaꞌ da yebane beꞌnn kaꞌ bllaꞌa ganꞌ nziꞌiSodomanꞌ kanꞌ ba benaꞌ raore ni, bayat akreꞌ xtoꞌlakeꞌn chenake, naꞌ bi blleyiꞌ yell ke akeꞌn chenake.24 Niaꞌ reꞌ, gakll keré ye raꞌt ka ke beꞌnn Sodomakaꞌ, katenꞌ llin lla gak yel koxchis ke yeolol beꞌnnkaꞌ.

Beꞌnn kaꞌ gonliraꞌll Jesúsenꞌ nniꞌt akeꞌ nbaraz(Lc. 10:21‑22)

25Naꞌll balwill Jesúsenꞌ Diosenꞌ, bneꞌe:—Lloeꞌrawaꞌ rweꞌ Dios Xa, rweꞌn llnebiaꞌo yebá

naꞌ yellrionꞌ, bkwaꞌchoꞌ da ki, bi byejnieꞌ beꞌnnsiꞌn kaꞌ len, naꞌ broeꞌroꞌn beꞌnn yaꞌch beꞌnn naknexjraꞌlle. 26 Benoꞌ kaꞌ Xa, le kaꞌn gokraꞌlloꞌ rweꞌ.

27Naꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ:—Yeololte da de, Xaꞌn ba beneꞌn rallnaꞌ, naꞌ

nono nombiaꞌ Xhiꞌnneꞌn, toz Xaꞌ naꞌn nombieꞌLeꞌe, naꞌ nono nombiaꞌ Xaꞌn, toz nadaꞌ nak Xhiꞌn-neꞌ nombieꞌ, naꞌ kon no llbejaꞌ nadaꞌ llroeꞌreꞌkanꞌ nak Xaꞌn. 28 Ledá ganꞌ ziaꞌ ni, yeololtere balljaxaꞌkraꞌlle, naꞌ noaꞌre danꞌ nak ka to yoaꞌ ziꞌ.Naꞌ nadaꞌ gonnaꞌ ka yeziꞌraꞌllre. 29 Legón nadaꞌtxhen, lewsed kanꞌ niaꞌ ni, le nadaꞌ nakaꞌ beꞌnnxate beꞌnn nexjraꞌlle, naꞌ kaꞌ yeziꞌraꞌll yichjraꞌll-daꞌorenꞌ. 30 Danꞌ niaꞌ gonre naꞌ, bi naken bniꞌ,naken ka to yoaꞌ da bi naktek ziꞌ.

12Beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen blechj akeꞌ dao ke

trigo to lla nbaꞌnne(Mr. 2:23‑28; Lc. 6:1‑5)

1 To lla nbaꞌnn ke beꞌnn Israel kaꞌ bde Jesúsenꞌren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen to rao yellrio ga detrigo. Naꞌ bdon beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌbzorao ll-lechj akeꞌ dao ke trigonꞌ, naꞌ bdao akeꞌn.2Naꞌ breꞌe beꞌnn fariseo kaꞌ kanꞌ ben akeꞌn, naꞌ lleakeꞌ Jesúsenꞌ:

—¿Bixchen llon beꞌnn kaꞌ llin, beꞌnn kaꞌ nonrweꞌ txhen naꞌ, llon akeꞌ to da bi llayaꞌl gonllo llanbaꞌnne?

3Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Bi nna golre kanꞌ ben da rey Davidenꞌ to

lla ka bdon akeꞌ ren beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ? 4 Byoeꞌganꞌ nak rill Diosenꞌ, naꞌ bdaweꞌ yet xtir danꞌnak laꞌy da bi llayaꞌl gao beꞌnn bi nak bxoz, naꞌleskaꞌ bdaorén beꞌnn kaꞌ zej ren Leꞌe txhen naꞌlen. 5 ¿Leskaꞌ bi nna golre leꞌ ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ ganꞌ llian, bxoz kaꞌ bi llaziꞌraꞌll akeꞌ loyodaꞌo braonꞌ lla kaꞌ nak lla nbaꞌnne? Naꞌ nono ll-lliayiꞌll leakeꞌ danꞌ llon akeꞌ llin naꞌ. 6Ni llepaꞌ reꞌ,nadaꞌ zoaꞌ ganni zaꞌkllaꞌ ye raꞌt ka yodaꞌo braonꞌ.7Xtiꞌll Dios danꞌ nyoj nen: “Lleꞌnraꞌ yeyaꞌchraꞌllrebeꞌnne kerke da gotzre no bayiꞌx, gákere nadaꞌnlloeꞌraore.” Chenak llejnieꞌre kanꞌ naken naꞌ, biwxoare doꞌl koꞌll beꞌnn bibi doꞌl nape. 8 Niaꞌ reꞌ,nadaꞌn nakaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, nakaꞌ xanllanꞌ llapre baraꞌnne.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn nxhoꞌn chlaꞌ neꞌe(Mr. 3:1‑6; Lc. 6:6‑11)

9 Jesúsenꞌ bazeꞌe gannaꞌ, naꞌ byoeꞌ to lo yodaꞌoke beꞌnn Israel kaꞌ. 10 Naꞌ lo yodaꞌo naꞌ, zo tobeꞌnn nxhoꞌn chlaꞌ neꞌe, naꞌll lle beꞌnn fariseo kaꞌJesúsenꞌ:

—¿De latj wayonllo beꞌnn xhinnj to llanbaꞌnne?

Page 17: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 12:11 14 San Mateo 12:37Lle akeꞌ Leꞌe kaꞌ nench kone len wlliayiꞌll akeꞌ

Leꞌe.11Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Bixha chaꞌ reꞌ nniꞌt xhiꞌr daꞌo keré, naꞌ chaꞌ

tobaꞌ lljachoꞌbaꞌ to lo yell zitj lla nbaꞌnne, ¿wsan-raꞌllrebaꞌ, bi yebejrebaꞌ rao lla naꞌ? 12 Ke lennaꞌ niaꞌ, dekze latj gakrenllo beꞌnne, llanꞌ nak llallapllo baraꞌnne, le zaꞌklle to beꞌnne kerke to xhiꞌrdaꞌo.

13Naꞌll lleꞌe beꞌnnenꞌ nxhoꞌn taꞌkeꞌn:—Bli naꞌon.Naꞌ le blite naꞌa beꞌnnenꞌ, bayakten wen ka

danꞌ ye chlaꞌ. 14Naꞌll ka ballach beꞌnn fariseo kaꞌyodaꞌon, naꞌ llayirjlaꞌll akeꞌ akre ka gon akeꞌ gotakeꞌ Jesúsenꞌ.

Danꞌ bzoj da Isaíasenꞌ ke Jesúsenꞌ15 Ka gokbeꞌe Jesúsenꞌ kaꞌ, naꞌ babeꞌyiꞌlleꞌ

bayejeꞌ ga yobre. Beꞌnn zan jannao Leꞌe, naꞌllbayoneꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llak yillweꞌ. 16 Naꞌllgoꞌtyoereꞌ leakeꞌ, bi weꞌrén akeꞌ beꞌnn diꞌll nonꞌbayón leakeꞌ. 17 Beneꞌ kaꞌ nench bzoa xtiꞌllDiosenꞌ danꞌ bzoj da Isaíasenꞌ, kanꞌ bneꞌe:18 Beꞌnn ninꞌ nakeꞌ beꞌnn wen llin kiaꞌ, beꞌnn

brejaꞌ, naꞌ beꞌnn nllieꞌraꞌ.Naꞌ llaweraꞌ danꞌ lloneꞌn.Naꞌ nadaꞌ wseꞌlaꞌ Spíritu kiaꞌn sorenteze sorenen

Leꞌe.Naꞌ chixjweꞌreꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa doxhen

yellrio da nak da li llazraꞌllaꞌ gon akeꞌ.19Naꞌ bi gakyollreneꞌ beꞌnn kaꞌ, ni ke gosiaꞌzeꞌ,nono yene ka nak chieꞌ do tnez kaꞌ.20 Bi wzoꞌye da nak lleꞌne.Bi wasoreꞌ to yiꞌ daꞌo, da za bzorao llaꞌle,llinte lla goneꞌ gak kon ka da zjazé lilla rao yellrio

ni.21 Naꞌ beꞌnn llaꞌa yeolol yell, so akeꞌ kwexh akeꞌ

Leꞌe.Bne akeꞌ ke Jesúsenꞌ babejeꞌ daxiꞌo kone yel wak ke

daxiꞌon(Mr. 3:19‑30; Lc. 11:14‑23; 12:10)

22 Naꞌ zo to beꞌnne lchole, naꞌ nakteꞌ blloje,yoꞌnyaz daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌweꞌ, naꞌll jwaꞌa akeꞌleꞌe rao Jesúsenꞌ. Naꞌ babejeꞌ daxiꞌon yoeꞌn, naꞌllle bareꞌtereꞌ, naꞌ le banneteꞌ. 23Naꞌll yeolol beꞌnnkaꞌ breꞌe kanꞌ beneꞌn, babán akreꞌ kwis. Naꞌll llelwellj akeꞌ:

—¿Kere beꞌnn ninꞌ bezllo yedeꞌ rao dialla ke reyDavidenꞌ lla?

24Naꞌ ka bene beꞌnn fariseo kaꞌ diꞌll ki, naꞌll neakeꞌ:

—Bitbi yel wak nap beꞌnnenꞌ. Xan daxiꞌo kaꞌnziꞌi Beelzebú naꞌn llakrén leꞌe, llabejeꞌ daxiꞌo kaꞌyoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne.

25 Naꞌ ka gokbeꞌe Jesúsenꞌ kanꞌ zaꞌraꞌll lo raꞌll-daꞌo beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Yeololte da llnebiaꞌ chaꞌ gaken chopre, kwey-iꞌn, naꞌ leskaꞌ to yell o to yoꞌ rill beꞌnnenꞌ, chaꞌgaken chopre, bi sibian. 26 Leskaꞌ chaꞌ daxiꞌonyebejen ye to daxiꞌo yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne,weyiꞌ yel llnebiaꞌ ken, le kwinzen ba lladilrenen.27 Naꞌ chaꞌ reꞌ nere xan daxiꞌo kaꞌ llakrén nadaꞌllabejaꞌ daxiꞌon, chaꞌ naken kanꞌ nere naꞌ, ¿noxhallakrén beꞌnn kaꞌ nao reꞌn nench yebej akeꞌ daxiꞌokaꞌ yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne? Naꞌ danꞌ llon akeꞌnaꞌ, llroeꞌn reꞌ bi naken kanꞌ nere naꞌ. 28 Zan kenak nadaꞌ, Spíritu ke Dios naꞌn llonnen nadaꞌ yelwak nench llabejaꞌ daxiꞌo kaꞌ, naꞌ ka danꞌ llonaꞌnaꞌ, llroeꞌn reꞌ ba bllin lla nnebiaꞌ Diosenꞌ.

29 ’¿Akre gak choꞌ to beꞌnn wan lo yoꞌ ke tobeꞌnn war nench sieꞌ bi da de keꞌe, chaꞌ bi wchejeꞌleꞌe? Zan kaꞌn goneꞌ, naꞌll gak sieꞌ bi da de kebeꞌnnenꞌ lo yoꞌ rilleꞌn.

30 ’Beꞌnn bi lloneꞌ nadaꞌ txhen, llwiereꞌ nadaꞌn.Naꞌ beꞌnn bi llakreneꞌ nench wzenay beꞌnn kaꞌkiaꞌ, yezikre lloneꞌ nench nono wzenaykze kiaꞌ.

31 ’Ke len naꞌ llepaꞌ reꞌ, yeolol da xhinnj da llonbeꞌnnach, naꞌ yeolol diꞌll yaꞌ, danꞌ llach lloaꞌ akeꞌn,Dios naꞌ yeziꞌxheneꞌ ke akeꞌ, zan nollre beꞌnne,chaꞌ nneꞌe ke Spíritu ke Diosenꞌ, ni ke yeziꞌxhenzeDiosenꞌ keꞌe. 32 Naꞌ chaꞌ no beꞌnne llnneꞌe kiaꞌnadaꞌ, nakaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, waziꞌx-henkze Diosenꞌ keꞌe; zan chaꞌ no beꞌnne nneꞌe keSpíritu ke Diosenꞌ, kbatlle yeziꞌxhen Diosenꞌ keꞌe,ni nnaꞌ ni batteze.

Diꞌllenꞌ weꞌllo naꞌ llroeꞌn bi danꞌ yoꞌ lo raꞌlldaꞌollo(Lc. 6:43‑45)

33 ’Ka nak no yay xhix kaꞌ, danꞌ nak yay wennaꞌ, daxhix wenkze llbian, naꞌ yay danꞌ bi nakyay wen lekze daxhix bi nak wen llbian. Naꞌ kaꞌllnnézello akrenꞌ nake danꞌ llbia toto yay kaꞌ, naꞌllnnézello kanꞌ nak yayenꞌ. 34 ¡Kanꞌ nakse reꞌ,nakre beꞌnn zban, beꞌnn wxhiyeꞌe, llonre ka bele!Bibi diꞌll wen gak weꞌre ka nak yoꞌ da xhinnjenꞌlo raꞌlldaꞌore. Le yeololte diꞌllenꞌ ll-lloj lloaꞌllonꞌda zaꞌkze lo raꞌlldaꞌollo naꞌn. 35 To beꞌnn wenlloeꞌkzeꞌ diꞌll wen, le kon kanꞌ nake lo raꞌlldaꞌweꞌnaꞌn lloeꞌ diꞌllenꞌ; naꞌ to beꞌnn wen da xhinnj lloeꞌdiꞌll da ke zaꞌke, le kaꞌn nakse raꞌlldaꞌweꞌn. 36Naꞌni niaꞌ reꞌ, kate llin lla gon Diosenꞌ yel koxchiske yeolol beꞌnne, kanaꞌ yeolol beꞌnne wadé akeꞌyeolol diꞌll danꞌ ba beꞌe akeꞌ da bibi zaꞌke. 37 Naꞌkone diꞌll danꞌ weꞌre, Dios naꞌ choyraweꞌ keré chaꞌnapre doꞌle, naꞌ chaꞌ bibi doꞌl napre.

Page 18: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 12:38 15 San Mateo 13:14Beꞌnn kaꞌ bi llzenay ke Diosenꞌ bnnab akeꞌ gon

Jesúsenꞌ yel wak(Mr. 8:12; Lc. 11:29‑32)

38 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ lle akeꞌ Jesúsenꞌ:

—Maestro, lleꞌnetoꞌ gonoꞌ to yel wak da reꞌtetoꞌnench nnézetoꞌ chaꞌ da linꞌ bseꞌl Diosenꞌ rweꞌ.

39Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Reꞌ yoꞌ da xhinnj lo raꞌlldaꞌore, naꞌ ba bsan-

raꞌllre Dios. Naꞌ llnnabre gonaꞌ ye to yel wakda reꞌtere, zan bi gonaꞌ ka danꞌ llnnabrenꞌ,zeraoze ka danꞌ broeꞌ Diosenꞌ reꞌ, ka danꞌ ben-reneꞌ da Jonás, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.40 Jonásenꞌ byoeꞌ lo leꞌ bel xhen naꞌ chonn llachonn yere. Naꞌ kaꞌkze nadaꞌ, Beꞌnn Gorj RadjBeꞌnnach gataꞌ, naꞌ choaꞌ lo banꞌ chonn lla chonnyere. 41Naꞌ kat llin lla gon Diosenꞌ yel koxchis keyeolol beꞌnne, kanaꞌ beꞌnn Nínive kaꞌ wabanrénakeꞌ beꞌnn ki llaꞌa nnaꞌ, naꞌ wchoybiaꞌ akeꞌ keakeꞌ, le leakeꞌn, ka ben akreꞌ xtiꞌll da Jonásenꞌ,bayat akreꞌ ke da xhinnj ke akeꞌn, naꞌ nadaꞌzaꞌktellaꞌ kerke Jonásenꞌ. 42 Naꞌ lekze lla naꞌ katgon Diosenꞌ yel koxchis ke yeolol beꞌnne, noꞌrenꞌbnebiaꞌ yellenꞌ re Sabá, wabanreneꞌ txhen beꞌnnki llaꞌa nnaꞌ, naꞌ wchoybieꞌ ke akeꞌ, le leꞌen ziꞌtkwis bedeꞌ badzenayeꞌ yel siꞌn ke da Salomón naꞌ,naꞌ nadaꞌ zaꞌktellaꞌ kerke Salomón naꞌ.

Daxiꞌon lljalloꞌn da yobre lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne(Lc. 11:24‑26)

43 ’Kate to daxiꞌo llallojen yichjraꞌlldaꞌo beꞌn-nenꞌ, naꞌ dan llayirjen ga lljachoꞌn ga yobre. Naꞌchaꞌ bi ll-llelen to latj ga yeziꞌraꞌllen, 44 naꞌllnnen: “Wayaꞌchkaꞌ lljawiaꞌ ganꞌ ballojaꞌn, chaꞌgak lljalloaꞌ da yobre.” Naꞌll llayejen lljawian ganꞌzo beꞌnnenꞌ, naꞌ kate reꞌren raꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ,naken ka to yoꞌ da nxhi nloa, naꞌ ndachen. 45Naꞌlllljatopen ye gall daxiꞌo da llonll ka len, naꞌllyellaꞌa aken txhen lo raꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ. Naꞌ chaꞌkaꞌ ba ben akeꞌn, naꞌll yezikre gakll ke beꞌnnenꞌ,kere kanꞌ gok keꞌe kanaꞌ. Naꞌ kaꞌ yaꞌnnkzenꞌ gakke beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ, llaꞌa nnaꞌ lla.

Xhnaꞌ Jesúsenꞌ ren biꞌcheꞌ kaꞌ bllin akeꞌ ganꞌ zoeꞌn(Mr. 3:31‑35; Lc. 8:19‑21)

46 Nna lloeꞌte Jesúsenꞌ diꞌll ren beꞌnn kaꞌ, kabllin xhneꞌe ren biꞌcheꞌ kaꞌ, naꞌ gokraꞌll akeꞌweꞌrén akeꞌ Leꞌe diꞌlle. 47 Naꞌ to beꞌnn ze rengannaꞌ golleꞌ Jesúsenꞌ:

—Xhnaꞌo ren beꞌnn biꞌchoꞌ kaꞌ ze akteꞌ koꞌllenaꞌ, lleꞌn akreꞌ weꞌrén akeꞌ rweꞌ diꞌlle.

48Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—¿Noxhanꞌ nak xhnaꞌ, naꞌ noxha nak biꞌchlwelljaꞌ?

49 Naꞌll bli neꞌen ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ nak Leꞌetxhen naꞌ, naꞌll bneꞌe:

—Beꞌnn kinꞌ nak xhnaꞌ, naꞌ biꞌch lwelljaꞌ. 50 Lenoteze beꞌnne llone kanꞌ llazraꞌll Xaꞌ Dios beꞌn-nenꞌ zo yebá naꞌ, leꞌen nak beꞌnn biꞌchaꞌ, beꞌnnzanaꞌ naꞌ xhnaꞌ.

13Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka llon to beꞌnn goz goꞌnne(Mr. 4:1‑9; Lc. 8:4‑8)

1 Rao lla naꞌ, bzaꞌa Jesúsenꞌ yoꞌ ganꞌ zoeꞌ naꞌjachieꞌ lloaꞌ nisdaꞌon. 2Naꞌll bdop beꞌnn zan kwisganꞌ llieꞌn, naꞌll byepeꞌ lo barconꞌ jachieꞌ. Yeololbeꞌnn kaꞌ bdopenꞌ zellá akeꞌ lloaꞌ nisdaꞌon ga nakyo bill. 3 Naꞌll da zan da broeꞌ bsedreꞌ leakeꞌbsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ, bneꞌe:

—To beꞌnn wen llin jezeꞌ nbaz, 4 naꞌ ka zejeꞌlloseꞌ nbazenꞌ, raꞌt danꞌ llazeꞌ naꞌ, jeꞌten lloaꞌ nez,naꞌ byinn kaꞌ llasdá leꞌ yebánꞌ betj akbaꞌ jataoakbaꞌn. 5 Naꞌ ye raꞌtenꞌ jachaꞌn ga nake rao yejga lliꞌ chdeꞌjze yo, naꞌ da naꞌ, byob braꞌn le raꞌtzeyo lliꞌ ganꞌ jeꞌten naꞌ. 6 Naꞌ ka braꞌ will naꞌ,bzeyen len, naꞌ byechen le bi nyintek roe zitj. 7Yeraꞌtenꞌ jagoꞌnnen ga nak lo yay yeꞌche, ka blliꞌoyay yeꞌchenꞌ, naꞌ benen len roe. 8 Naꞌ ye raꞌtenꞌjagoꞌnnen ga nak yo chaꞌo, naꞌ braꞌ aken, naꞌ balenbllia to gayoa (100) weje toton, naꞌ ye balen bllianwyon (60) weje, naꞌ ye balen chi lloa (30) weje.9Reꞌ zo nayre, lewzenay kaꞌn niaꞌn.

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll bixchen bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ kanꞌbzejnieꞌreꞌ leakeꞌ

(Mr. 4:10‑12; Lc. 8:9‑10)10Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen jabiꞌy akeꞌ

awllo, lle akeꞌ Leꞌe:—¿Bixchen llsaꞌkrebroꞌ bi da kaꞌ katenꞌ llroeꞌ

llsedroꞌ beꞌnne?11Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Nono nna nneze kanꞌ nak yel llnebiaꞌ ke

Diosenꞌ, zan nnaꞌ ba lloneꞌ nench reꞌ ba llon-liraꞌllre nnézeren. Zan beꞌnn yobre bi wroeꞌDiosenꞌ leakeꞌ. 12 Le noteze beꞌnn llzenay xtiꞌllDiosenꞌ wzejnieꞌlle Diosenꞌ leakeꞌ, nench chanlldanꞌ chejnieꞌ akreꞌn, naꞌ noteze beꞌnne bi llzenay,da daꞌon ba nnez akreꞌ raꞌten, yekaꞌa Diosenꞌ len.13 Ke len naꞌ llroeꞌ llsedraꞌ beꞌnn ki kone da kaꞌllsaꞌkrebraꞌ, le llreꞌe aktereꞌ danꞌ llonaꞌn, naꞌ billakbeꞌe akreꞌ bi zejen naꞌ, llen aktereꞌ xtiꞌllaꞌn,naꞌ bi llejnieꞌ akreꞌn. 14Ke len naꞌ beꞌnn ki ba llzoaakeꞌ diꞌll kanꞌ bzoj da Isaíasenꞌ, kanꞌ bneꞌe:

Page 19: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 13:15 16 San Mateo 13:36Da li yénere, naꞌ bi chejnieꞌre akre zejen daꞌn

yénerenꞌ.Naꞌ reꞌtere, naꞌ bi wayakbeꞌre bi zejen danꞌ llreꞌre

naꞌ.15 Nak akeꞌ beꞌnn bi llzenay, ba natkze yichjraꞌll-

daꞌo beꞌnn ki.Bi llen akreꞌ kwasro, naꞌ nchod rao akeꞌn, le bill

lleꞌn akreꞌ reꞌe akreꞌ kone rao akeꞌ naꞌ,naꞌ yen akreꞌ kone nay akeꞌ naꞌ,naꞌ chejnieꞌ akreꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌ, naꞌ yeyat

akreꞌ, naꞌll gak yebej akeꞌ lo da xhinnjenꞌ.16 ’Naꞌ reꞌ nakre nadaꞌ txhen, nbaraz keré danꞌ

llwiare da kaꞌ llonaꞌn, naꞌ llzenayre xtiꞌllaꞌn, naꞌllejleꞌre. 17 Da li niaꞌ reꞌ, zan beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ, naꞌ zan beꞌnn kaꞌ yezikre bzenayke Diosenꞌ kanaꞌ, gokraꞌll akeꞌ kwis reꞌe akreꞌ danꞌllreꞌre nnaꞌ, naꞌ bill goꞌle reꞌe akreꞌn. Naꞌ gokraꞌllakeꞌ kwis yen akreꞌ danꞌ llénere naꞌ, naꞌ leskaꞌ billgoꞌle yen akreꞌn.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ ke danꞌ bsaꞌkrebreꞌ ke beꞌnngozenꞌ

(Mr. 4:13‑20; Lc. 8:11‑15)18 ’Lewzenay ke, kinꞌ chejnieꞌllo diꞌll ke beꞌnn

wen llin naꞌ, jez nbazenꞌ. 19 Noteze beꞌnn llenextiꞌll Diosenꞌ danꞌ llzejnieꞌ ke yel llnebiaꞌ keꞌen,naꞌ chaꞌ bi llejnieꞌreꞌn, le llinte daxiꞌon llabejenlen lo raꞌlldaꞌweꞌn; naꞌ nakeꞌ ka nbaz danꞌ jeꞌt lloaꞌnezenꞌ. 20Naꞌ nbaz danꞌ jachaꞌa ganꞌ nak lo yejenꞌ,naꞌ bi bdin roe, naken ka beꞌnn kaꞌ le llawete xtiꞌllDiosenꞌ kat llen akreꞌn, 21 leakeꞌn nak ka da bi nyinroe zitj, chollze llejleꞌ akeꞌ ke xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌkat bi da daꞌo llak ke akeꞌ, naꞌ kat llwie beꞌnneleakeꞌ danꞌ llzenay akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, le llbej yichjakteꞌ xtiꞌlleꞌn. 22 Naꞌ nbaz danꞌ jagoꞌnn ganꞌ naklo yay yeꞌche danꞌ bi blliꞌo naꞌ, zejen ka beꞌnnkaꞌ ba bene xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ da zed kaꞌ da derao yellrio ni, naꞌ yel wniaꞌ danꞌ ziyeꞌe lliꞌo, billoeꞌn latje yegaꞌnn xtiꞌll Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌn,naꞌ nak akeꞌ ka nbaz danꞌ bibi llbia. 23 Naꞌ nbazdanꞌ jagoꞌnn rao yo chaꞌo naꞌ, zejen ka beꞌnnenꞌllene xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ llejnieꞌreꞌn naꞌ llzenayeꞌn.Nak akeꞌ ka danꞌ bllia to gayoa (100) weje, naꞌ yebalen bllia wyon (60) weje, naꞌ ye balen chi lloa(30) weje.

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ke nbaz danꞌ nziꞌi trigo ren yayyiꞌxe

24Naꞌll beꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ ye to diꞌll, lleꞌeleakeꞌ:

—Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ llonenrebze ka gok ke to beꞌnnenꞌ jez nbaz wen raoyellrio keꞌen. 25 Naꞌ do llere ka tas akeꞌ, byej to

beꞌnn llwie leꞌe, naꞌ jazaꞌleꞌ nbaz yiꞌx ganꞌ ba nazbeꞌnnenꞌ trigonꞌ, bayoll naꞌ naꞌll bazeꞌe. 26Naꞌ tochiꞌze braꞌ nbaz yiꞌxenꞌ ren trigonꞌ, naꞌ ka bzoraotrigonꞌ llbian. 27 Naꞌ gokbeꞌe beꞌnn wen llin kexan yellrionꞌ, naꞌll jayakeꞌ jayell akeꞌ xan akeꞌn:“Ke beꞌnne, ¿kere nbaz wen ke trigonꞌ gozoꞌ raoyellrio koꞌon? ¿Bixchen nchixzen yiꞌxe da bibillbia?” 28Naꞌll lle xan akeꞌn leakeꞌ: “To beꞌnn llwienadaꞌn jen kaꞌ.” Naꞌll lle beꞌnn wen llin kaꞌ leꞌe:“¿Akxha gontoꞌ? ¿Wlaꞌlltoꞌ yiꞌxenꞌ?” 29 Naꞌ lleꞌeleakeꞌ: “Bi wlaꞌllren nench ke wlaꞌllrentere trigonaꞌ. 30 Waljezen naꞌ chiꞌo akllen txhen. Naꞌ katllin lla yeziꞌre danꞌ gozre naꞌ, kanaꞌ niaꞌ zgaꞌtekyiꞌx naꞌ, laꞌllre gonren to bnok weje, naꞌ cheyen,naꞌtelle yetopre trigonꞌ wllaꞌchaꞌoren.”

Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka nbaz ke mostaz(Mr. 4:30‑32; Lc. 13:18‑19)

31Naꞌll beꞌe diꞌll kanꞌ nak yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ,bneꞌe:

—Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ rebzenaken ka to nbaz ke mostaz, ka danꞌ goz to beꞌnnrao yellrio keꞌen. 32 Laꞌkze nbaz ke mostazenꞌnakllen da daꞌo ka nbaz kaꞌ yelaꞌ, naꞌ kate llraꞌnnaꞌ, leren ll-lliꞌoll ka billre yay, llakllen to yayxhenlle, naꞌll lljallia no xoꞌnn byinn daꞌo kaꞌ raoxhoꞌze naꞌ.

Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka kwa binn(Lc. 13:20‑21)

33Naꞌll bsaꞌkrebe Jesúsenꞌ ye to da yobre, lleꞌeleakeꞌ:

—Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ, nakenka kwa binn da bxhiꞌi to noꞌre, naꞌ bchixeꞌn trobyezj, naꞌ baslliꞌon kwa ke yet xtir naꞌ.

Kanꞌ ben Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ(Mr. 4:33‑34)

34 Yeolol da ki broeꞌ bsede Jesúsenꞌ rao beꞌnnzan kaꞌ bzenay keꞌen ganꞌ zeꞌe naꞌ. Broeꞌ bsedreꞌleakeꞌ, bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ, bibi bzejnieꞌreꞌ leakeꞌbillre. 35 Beneꞌ kaꞌ nench gok kanꞌ bzoj beꞌnn kaꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ:Wroeꞌ wsed akreꞌ, wsaꞌkrebraꞌ bi da kaꞌ,naꞌ yep akeꞌ da nono nna nneze, da ngaꞌch ka

bxhete yellrio.Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ bi zeje diꞌllenꞌ beꞌe ke nbaz yiꞌx

ren ke nbaz trigonꞌ36 Bayoll broeꞌ bsedreꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa naꞌ,

baseꞌl Jesúsenꞌ leakeꞌ lljayakeꞌ. Naꞌ byoeꞌ lo yoꞌganꞌ zo akeꞌ naꞌ, naꞌll jabiꞌy beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, awllo kwiteꞌn lle akeꞌ Leꞌe:

—Bzejnieꞌcheke netoꞌ akre zeje diꞌllenꞌ beꞌon ketrigonꞌ ren nbaz yiꞌx naꞌ.

Page 20: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 13:37 17 San Mateo 14:637Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Kinꞌ naken: ka nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj

Beꞌnnach, nakaꞌ ka beꞌnnenꞌ goz nbaz wen naꞌ.38Naꞌ doxhente yellrio ni, naken ka latj ganꞌ gozeꞌtrigo naꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llzenay ke Diosenꞌ nakakeꞌ ka nbaz wen naꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌlldaxiꞌon leakeꞌn nak ka nbaz yiꞌx naꞌ. 39 Daxiꞌonnaken beꞌnnenꞌ goz nbaz yiꞌx naꞌ. Naꞌ llanꞌ gakyel koxchis ke yeolol beꞌnn kaꞌ naken ka llanꞌllon akeꞌ wrape, naꞌ angl kaꞌ nak akeꞌ ka beꞌnnkaꞌ llon wrapenꞌ. 40 Naꞌ kanꞌ llatop akeꞌ yiꞌx kaꞌ,naꞌ llzey akenꞌ, kaꞌn gak ke beꞌnn kaꞌ llnneréndaxiꞌon kat llin lla gak yel koxchis ke yeololbeꞌnne. 41 Nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnachwseꞌlaꞌ angl kiaꞌ kaꞌ kat llin lla naꞌ, nench yetopakeꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ, llkoꞌyele beꞌnne yobre gonakeꞌ da xhinnj, naꞌ yezikre beꞌnn llon da xhinnj.42 Naꞌ yeseꞌleꞌ leakeꞌ lo yiꞌ gabil ga chaꞌa akeꞌ kechnare chey akeꞌ, gannaꞌ kwell akeꞌ, to gaoxoxjlay akeꞌ. 43 Kanaꞌllenꞌ Xallo Diosenꞌ goneꞌ nenchbeꞌnn kaꞌ llon da wen naꞌ, nniꞌtrén akeꞌ Leꞌetxhen, le leakeꞌn nak xhiꞌnneꞌ, naꞌ yeyak akeꞌ kabeniꞌ ke will kat yellín akeꞌ yebá ganꞌ llia Diosenꞌllnebieꞌ. Reꞌ zo nayre lewzenay xtiꞌllaꞌn.

Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka mell xhen dangaꞌch

44 ’Naꞌ Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌnaken ka to mell xhen da ngaꞌche to rao yellrio.Naꞌ to beꞌnne ballelreꞌn, naꞌll bakwaꞌcheꞌn dayobre lekze rao yellrio naꞌkze, naꞌ llawereꞌ kwiszayejeꞌ, naꞌll jayeꞌte yeolol bi da de keꞌe nenchbazieꞌ yellrio ganꞌ ngaꞌch mellenꞌ.

Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka to beꞌnn llyirj yejchaꞌo

45 ’Naꞌ yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌllonen ka ke to beꞌnn dá lloꞌt biteze, naꞌ deꞌe yirjeꞌyej chaꞌo danꞌ nziꞌi perla. 46 Naꞌ kat ll-llelreꞌ toyej chaꞌo da zaꞌk, naꞌ llayoꞌteꞌ yeolol bi da de keꞌenench wayaꞌweꞌ yej chaꞌon.

Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka yixj wxhen bel47 ’Naꞌ yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ

zaꞌkrebren ka to yixj bel. Naꞌ bal beꞌnn wxhenbel kaꞌ bzaꞌl akeꞌ yixj ke akeꞌn lo nisdaꞌon, naꞌbxhenen zan kwen ba llaꞌa lo nisdaꞌon. 48 Naꞌka ba ballaꞌn naꞌ, babej akeꞌn lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌllllabé akebaꞌ, naꞌ ba nak wen, llallaꞌa akebaꞌ lollom. Naꞌ ba kaꞌ bi nak wen naꞌ, lloꞌnn akebaꞌ.49 Kanꞌ gak katenꞌ llin lla, te ke yellrio ni. Anglkaꞌ yebej akeꞌ beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ zjarén radjbeꞌnn kaꞌ nake beꞌnn wen rao Diosenꞌ. 50 Naꞌll

wazaꞌleꞌ leakeꞌ lo yiꞌ gabil ganꞌ lljallell akeꞌ gazeraoze to gaoxoxj lay akeꞌ yel llallayrao ke akeꞌ.

Xtiꞌll Dios danꞌ byoj kanaꞌ ren danꞌ llzejnieꞌ Jesúsenꞌ51 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—¿Zyejnieꞌre yeolol da ki ba broeꞌraꞌ reꞌn?Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Zyejnieꞌkzetoꞌn.52Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Noteze beꞌnne chaꞌ llak llroeꞌ llsedreꞌ ley ke

Diosenꞌ danꞌ byoj kanaꞌ, naꞌ chaꞌ llzenaykzeꞌ kanꞌllroeꞌ llsedraꞌ ke yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, naꞌllenꞌnakeꞌ ka to xan yoꞌ beꞌnne napeꞌ yeolol da zaꞌkeda yalljreꞌ llonreneꞌ llin, balen nak da kobe, naꞌbalen nak da gore.

Jesúsenꞌ ballineꞌ Nazaret(Mr. 6:1‑6; Lc. 4:16‑30)

53 Ka bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll ki, naꞌll bazeꞌe.54 Naꞌ bayejeꞌ ralleꞌn, naꞌ jaroeꞌ jasedreꞌ beꞌnnwrall keꞌe kaꞌ lo yodaꞌo ke akeꞌn. Naꞌ babán akreꞌkwis ke diꞌllenꞌ lloeꞌn, naꞌ lle lwellj akeꞌ:

—¿Ga jasedeꞌ yel siꞌn naꞌ? ¿Naꞌ gaxha jaxieꞌyel wak ki lloneꞌ? 55 ¿Kere leꞌen xhiꞌnn beꞌnnwenchaꞌo yayenꞌ, naꞌ xhneꞌen reꞌe María? Naꞌbiꞌcheꞌ kaꞌ re Jacobo, José, Simón naꞌ Judas. 56Naꞌlekze niꞌt zaneꞌ kaꞌ rall-llo ni. ¿Akxha llaken lloeꞌdiꞌll ki, naꞌ llakteꞌ lloneꞌ yel wak ki?

57Naꞌ bi gokraꞌll akeꞌ chejleꞌ akeꞌ keꞌe, naꞌll lleꞌeleakeꞌ:

—Yeololze beꞌnne lloeꞌrao akeꞌ beꞌnn lloeꞌ xtiꞌllDios, zan ka nak beꞌnn wrall keꞌe kaꞌ, naꞌ beꞌnn loyoꞌ keꞌe bi llap akeꞌ leꞌe baraꞌnne.

58 Naꞌll to chopze yel wak beneꞌ Nazaretenꞌ lenono byejleꞌ keꞌe.

14Kanꞌ gok bet akeꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis(Mr. 6:14‑29; Lc. 9:7‑9)

1 Ka llanꞌ llnebiaꞌ beꞌnnenꞌ re Herodesenꞌ ganꞌnbane Galileanꞌ benreꞌ diꞌll kanꞌ llze ke Jesúsenꞌ.2Naꞌll golleꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ:

—Beꞌnn ninꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis babaneꞌradj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌllenꞌ llak lloneꞌ yel wak ki.

3 Bne Herodesenꞌ kaꞌ le leꞌen golleꞌ beꞌnn kaꞌbeꞌx akeꞌ Juan naꞌ, naꞌ bchej akeꞌ niaꞌneꞌe, naꞌ broꞌakeꞌ leꞌe lo rill yanꞌ. Beneꞌ kaꞌ, xtoꞌl Herodíasbeꞌnnenꞌ nak xhoꞌr biꞌcheꞌ beꞌnnenꞌ re Felipe. 4Legoll Juan naꞌ leꞌe:

—Bi llayaꞌle sorenoꞌ xhoꞌr biꞌchoꞌn.5 Herodes naꞌ, gokraꞌlleꞌ goteꞌ Juan naꞌ, naꞌ bi

bayaxhjreꞌ, bllebeꞌ beꞌnn kaꞌ, le beꞌnn zan beꞌnnyell llejleꞌ akeꞌ ke Juan naꞌ, lloeꞌ xtiꞌll Dios. 6 Naꞌ

Page 21: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 14:7 18 San Mateo 14:36ka btil Herodesenꞌ iz, ben akeꞌ lnni, naꞌll xhiꞌnnHerodíasenꞌ bi noꞌre bllojbeꞌ byaꞌbeꞌ rao beꞌnnzan kaꞌ. Naꞌll bayazraꞌll Herodesenꞌ kwis kanꞌ byaꞌbi noꞌr weꞌon. 7 Naꞌll bzoeꞌ Diosenꞌ wieꞌ bi dagoneꞌ keꞌe, chaꞌ bi weꞌe bi noꞌr weꞌon kon bitezennábebeꞌ leꞌe. 8 Naꞌll bkoꞌyele xhnaꞌbeꞌn lebeꞌnench yebeꞌ Herodesenꞌ:

—Yichj Juan beꞌnnenꞌ llchoa nis naꞌ, bennenganni, naꞌ wlliaꞌon to lo yeꞌnn nllirje.

9Naꞌ reyenꞌ gokreꞌ kwis kanꞌ goll bi noꞌr weꞌonleꞌen, le ba bzoeꞌ Diosenꞌ rao beꞌnn zan kaꞌweꞌebeꞌkon biteze da nnábebeꞌ leꞌe, naꞌllenꞌ benchazeꞌdanꞌ bnnabbeꞌn. 10 Naꞌll golleꞌ beꞌnn kaꞌ wchoyakeꞌ yen Juan naꞌ, lo rill ya ganꞌ yoeꞌn. 11Naꞌ blliaakeꞌ yichjeꞌn to lo yeꞌnn nllirje, naꞌ beꞌe akeꞌn binoꞌr weꞌon, naꞌ jayeꞌbeꞌn xhnaꞌbeꞌ.

12Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Juan naꞌ txhen jaxhiꞌi akeꞌkwerp keꞌen, naꞌ jakwaꞌch akeꞌn. Naꞌtelle jayakeꞌganꞌ zo Jesúsenꞌ jayell akeꞌ Leꞌe kanꞌ goken.

Jesúsenꞌ bwaweꞌ gaꞌy mir beꞌnne(Mr. 6:30‑44; Lc. 9:10‑17; Jn. 6 :1‑14)

13Ka bene Jesúsenꞌ kanꞌ gok ke da Juannaꞌ, naꞌllle bazaꞌteꞌ, bayoeꞌ to lo barco zayejeꞌ to latj dachga nollno lljannao Leꞌe. Bixha beꞌnn kaꞌ zjallaꞌayell kaꞌ zjalliꞌ lloaꞌ nisdaꞌon, ka bnnez akreꞌ kaꞌ,naꞌll bzaꞌa akeꞌ rall akeꞌn zjak kon niaꞌ akeꞌ jatilakeꞌ Jesúsenꞌ. 14 Ka ballín Jesúsenꞌ lloaꞌ nisdaꞌon,breꞌreꞌ llaꞌa beꞌnn zan, naꞌll bayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ.Naꞌ bayoneꞌ beꞌnn weꞌe ke akeꞌ kaꞌ. 15Naꞌll ka ballen will, jak beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen raweꞌn, lleakeꞌ leꞌe:

—Zello to latj ga bibi de, naꞌ ba nak ba wlleꞌ.Baseꞌlchaz beꞌnn ki nench lljayakeꞌ yell daꞌo kaꞌlliꞌ awlloze lljadirj akeꞌ da yeꞌj gao akeꞌ.

16Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Bi llayaꞌl lljayakeꞌ kaꞌze, reꞌ leweꞌe akeꞌ da gao

akeꞌ.17Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Gaꞌyze yet xtir kellonꞌ de, naꞌ ye chop belyaꞌ.18Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Lelljaxiꞌn ganni.19Naꞌ le gollteꞌ beꞌnn kaꞌ blleꞌ akeꞌ rao yiꞌxenꞌ.

Le bxhiꞌteꞌ yet xtir gaꞌy kaꞌ ren belyaꞌ kaꞌ yechope, naꞌ le bwiateꞌ leꞌ yebáre beꞌe yel llioxkenke Dios, naꞌll bxhoxhjen beꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, nench bdislas akeꞌn bdao beꞌnn kaꞌ.20Yeololeꞌ bdao berj aktereꞌ. Bayoll naꞌ batop akeꞌdanꞌ bagaꞌnnen, naꞌ goken ye chllinn llom da kaꞌbagaꞌnnen da goxhj kaꞌ. 21 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bdaonꞌnak akeꞌ ka do gaꞌy mir beꞌnne byio, llakze kerenoꞌr kaꞌ ren bidaꞌo kaꞌ.

Jesúsenꞌ bzeꞌe rao nisdaꞌon(Mr. 6:45‑52; Jn. 6 :16‑21)

22 Bayoll naꞌ, le gollteꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, wllaꞌa akeꞌ lo barconꞌ nench kwiaraoakeꞌ wlaꞌy akeꞌ ye chlaꞌre nisdaꞌon, chak bagaꞌnnLeꞌen, baseꞌleꞌ beꞌnn zan kaꞌ zjayakeꞌ. 23 Bayollbaseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ, bayepeꞌ to rao yaꞌ ga balwilleꞌDiosenꞌ towraze, naꞌ ka golenꞌ, tozeꞌ zeꞌe rao yaꞌn.24 Naꞌ barconꞌ danꞌ zjallaꞌa beꞌnn kaꞌ bseꞌlen, bazjazén ka do kllol nisdaꞌon, le zebraz ll-lliꞌy nisenꞌlen, llas lljataꞌ nisdaꞌon, ka naken dá beꞌn zban.25 Naꞌ ka do bal-llen bayetj Jesúsenꞌ yaꞌn, naꞌllzejeꞌ ganꞌ zjak beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌzejeꞌ kon nieꞌ to rao nisdaꞌoze. 26 Naꞌ ka breꞌeakreꞌ Leꞌen, le blleb akeꞌ, besiaꞌ akeꞌ ka zejeꞌ raonisdaꞌon. Naꞌll ne akeꞌ:

—¡Da yaꞌjenꞌ llreꞌllo!27Naꞌll le balwillte Jesúsenꞌ leakeꞌ, bneꞌe:—¡Leyewé, nadaꞌn, bi llebre!28Naꞌll le gollte Pedronꞌ Leꞌe:—Xantoꞌ, chaꞌ rennroꞌ rweꞌn, bne yedaꞌ ganꞌ

zeꞌo rao nisenꞌ.29Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Da chaꞌ.Naꞌ le bllojte Pedronꞌ lo barconꞌ zejzeꞌ ganꞌ ze

Jesúsenꞌ rao nisdaꞌon. 30 Bixha ka breꞌreꞌ dá beꞌnres, naꞌ bllebeꞌ naꞌ bzorao llazeꞌ lo nisenꞌ. Naꞌllbesieꞌ lleꞌe Jesúsenꞌ:

—¡Xanaꞌ, basrá nadaꞌ!31 Naꞌ le bzete taꞌk Jesúsenꞌ bayoꞌxeꞌ leꞌe, naꞌll

lleꞌe leꞌe:—¿Bixchen bi benliraꞌlloꞌ, naꞌ gokganroꞌ nadaꞌ?32 Naꞌ kate bayoꞌ Jesúsenꞌ ren Pedronꞌ lo bar-

conꞌ, le blleꞌllite beꞌn. 33 Beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa lobarconꞌ bcheꞌk xhib akeꞌ rao Jesúsenꞌ ben akeꞌLeꞌe xhen, ne akeꞌ:

—Dogarjkze Xhiꞌnn Dios rweꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan ganꞌ nziꞌi Genesaret(Mr. 6:53‑56)

34 Bayoll naꞌ blaꞌy akeꞌ nisdaꞌon, naꞌll bllin akeꞌganꞌ nziꞌi Genesaret. 35 Kate bayombiaꞌ beꞌnnGenesaret kaꞌ Jesúsenꞌ, bdislas akeꞌ diꞌllenꞌ yeololyell daꞌo kaꞌ zjalliꞌ awlloze nench bnnez akereꞌba bllin Jesúsenꞌ rall akeꞌn. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌayell kaꞌ, bcheꞌe akeꞌ yeolol beꞌnn weꞌe kaꞌ raweꞌn.36Naꞌ goꞌtyoe akreꞌ Leꞌeweꞌe latj goꞌx akeꞌ la raꞌtzexhnieꞌ xheꞌen, naꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ beꞌx len lebayak akteꞌ.

Page 22: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 15:1 19 San Mateo 15:3115

Diꞌll zban ll-lloj lloaꞌllonꞌ ll-llonen gak raꞌlldaꞌollonꞌyall rao Dios

(Mr. 7:1‑23)1 Bal beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke

ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ bzaꞌa akeꞌ Jerusalénnaꞌ, bllin akeꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ, llnnab akreꞌ Leꞌe:

2 —¿Bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ non rweꞌ txhenkanꞌ ben xozxtaꞌollo kaꞌ, bi llnaꞌa akeꞌ weltze totokweꞌ akeꞌ gao akeꞌ?

3Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Leskaꞌ reꞌ, ¿bixchen bi ngoꞌ yichjre gonre

kanꞌ ne Diosenꞌ llayaꞌl gonllo, naꞌ llonre xhenka danꞌ ben beꞌnn gor kaꞌ ba bde? 4 Diosenꞌ babneꞌe kanꞌ gonllonꞌ, danꞌ bneꞌe: “Legap baraꞌnnxaxhnaꞌre”, naꞌ “Noteze beꞌnne chaꞌ yellieꞌ diꞌllxaxhneꞌe llayaꞌl gateꞌ.” 5 Naꞌ reꞌ llákere wak tobeꞌnn yeꞌe xaxhneꞌe: “Bitbi de gonnaꞌ gakrenaꞌrweꞌ, yeolol da de kiaꞌ ba biaꞌa Diosenꞌ len.” 6Naꞌllnere billbi llayaꞌl weꞌe xaxhneꞌen chaꞌ kaꞌ. Danꞌnere kaꞌ, llbekre kaꞌle danꞌ ne Diosenꞌ, naꞌ naorellonre ka danꞌ ben beꞌnn gor kaꞌ ba bde kanaꞌ.7 Reꞌ beꞌnn chop rao ba llonyaꞌnnre kanꞌ bzoj daIsaíasenꞌ keré, ganꞌ nen:8Beꞌnn ki llon akeꞌ nadaꞌ xhen kon lloaꞌ akeꞌ nazeꞌ,kere lloeꞌrao akeꞌ nadaꞌ do yichj do raꞌll akeꞌn.9 Bibi zaꞌk danꞌ lloeꞌrao akeꞌ nadaꞌn,ka nak llroeꞌ llsed akreꞌ da bayirjlaꞌll beꞌn-

nachzenꞌ.10Naꞌll goxheꞌ beꞌnn kaꞌ ndop gannaꞌ, naꞌ lleꞌe

leakeꞌ:—Lewzenay danꞌ yepaꞌ reꞌ ni, naꞌ lechejnieꞌn.

11 Kere da lleꞌj llao beꞌnnachenꞌ llonen leꞌe gakeꞌbeꞌnn wen da xhinnj rao Diosenꞌ. Diꞌll danꞌ ll-llojlloeꞌ naꞌ, len naꞌ llon leꞌe bi gakeꞌ yall rao Diosenꞌ.

12Naꞌll jabiꞌy beꞌnn kaꞌ awllo, beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:

—¿Zakbeꞌroꞌ gokllaꞌa beꞌnn fariseo kaꞌ, kanꞌben akreꞌ xtiꞌlloꞌn?

13Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Wllin lla kate Xaꞌ beꞌnnenꞌ llia yebá naꞌ, goneꞌ

ka llon to beꞌnn kat ll-laꞌlleꞌ no yay da bi gozeꞌ.14 Waljechaze beꞌnn fariseo kaꞌ, le ka to beꞌnnlcholenꞌ nak akeꞌ, le to beꞌnn lchol kere wakkoꞌreneꞌ nez ye to lwellj lchole, wa lljabix akeꞌ dolo broj chet kaꞌ.

15Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Bzejnieꞌcheke netoꞌ akxha zejen kanꞌ bneꞌo

naꞌ.16Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Rente reꞌ bi nna chejnieꞌre ka da ki ba bniaꞌ

ni? 17 ¿Bi llejnieꞌre yeolol danꞌ lleꞌj llao beꞌnnache

lloꞌn lo leꞌe, naꞌ ll-llin lla lladen? 18 Zan yeololdiꞌll da lloeꞌ beꞌnnach, lo raꞌlldaꞌweꞌn ll-llojen. Naꞌchaꞌ naken no diꞌll zban, len naꞌ llonen nenchraꞌlldaꞌweꞌn bi naken yall rao Diosenꞌ. 19 Lelo raꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌn llarjlaꞌll akeꞌ llon akeꞌ daxhinnj, naꞌ llasoꞌte beꞌnne, naꞌ llzoa xto akeꞌ, naꞌllzorén lwellj akeꞌ laꞌkze bi nchaynaꞌa akeꞌ, naꞌllban akeꞌ, naꞌ llyirjlaꞌll akeꞌ xtiꞌll lwellj akeꞌ, naꞌllasnné akeꞌ ke beꞌnne. 20 Da kinꞌ ll-llonen nenchbi gak beꞌnne yall rao Dios, kere danꞌ bi llnaꞌa akeꞌkat gao akeꞌ naꞌn.

To noꞌr bi nak beꞌnn Israel benliraꞌlleꞌ Jesúsenꞌ(Mr. 7:24‑30)

21Bazaꞌa Jesúsenꞌ gannaꞌ, naꞌ bayejeꞌ do ganꞌ lliꞌyell kaꞌ nziꞌi Tiro ren Sidón. 22 Naꞌ to noꞌr beꞌnnyellenꞌ nziꞌi Canaán beꞌnn bi nake beꞌnn Israel,bzeꞌe ralleꞌn, naꞌ bllineꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ, naꞌ jatileꞌLeꞌe, naꞌll besieꞌ lleꞌe Leꞌe:

—¡Xanaꞌ, rweꞌ nakoꞌ xhiꞌnn dialla da rey David,bayaꞌchraꞌllchga nadaꞌ! To xhiꞌnnaꞌ noꞌrenꞌ yoꞌdaxiꞌo yichjraꞌlldaꞌobeꞌ, nnaꞌstek ll-llayraobeꞌ.

23Naꞌ Jesúsenꞌ bi beꞌlaꞌlleꞌ ke noꞌrenꞌ. Naꞌ beꞌnnkaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, zjakeꞌ awllo, goꞌtyoe akreꞌJesúsenꞌ lle akeꞌ Leꞌe:

—Balliꞌi noꞌrenꞌ, le llakia lloneꞌ naweꞌ lliꞌo.24Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Diosenꞌ bseꞌleꞌ nadaꞌ nench llakrenaꞌ beꞌnn

Israel kaꞌ, le leakeꞌn nak akeꞌ ka xhiꞌr daꞌo ballakllejlaꞌlle.

25 Naꞌll zej noꞌrenꞌ jacheꞌk xhibeꞌ rao Jesúsenꞌ,naꞌ lleꞌe Leꞌe:

—¡Xanaꞌ, gokrenchga nadaꞌ!26Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Bi naken wen yekaꞌrizllo yel wao ke xhiꞌnnllo

kaꞌ, naꞌ weꞌrizllo beꞌkw gaobaꞌn.27Naꞌll lle noꞌrenꞌ Leꞌe:—Laꞌkze naken kaꞌ, Xanaꞌ, beꞌkw kaꞌ wak yetop-

baꞌ blaꞌa daꞌo kaꞌ, llexj xhan ganꞌ llbeꞌ xanbaꞌllaweꞌ.

28Naꞌll bayechj Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—¡Da xhen gore nxenraꞌlloꞌ, noꞌre! Gakchga

kanꞌ lleꞌnroꞌn.Naꞌll le bayakte xhiꞌnn noꞌrenꞌ.Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan

29 Bazaꞌa Jesúsenꞌ gannaꞌ, naꞌ byejeꞌ nez danꞌllde awlloze lloaꞌ nisdaꞌo Galilea naꞌ, naꞌll byepeꞌto rao yaꞌ jachieꞌ. 30 Naꞌ beꞌnn zan bllin rao yaꞌnganꞌ lliꞌ Jesúsenꞌ, ncheꞌe akeꞌ no beꞌnn nxhinnje,beꞌnn bi llak saꞌa, beꞌnn lchole ake, naꞌ beꞌnn bllojake, naꞌ beꞌnn bi zo niaꞌnaꞌa, naꞌ ren beꞌnn llakwde wdere yillweꞌ, naꞌ bniꞌt akeꞌ leakeꞌ xhniaꞌJesúsenꞌ, naꞌll bayoneꞌ yeololteꞌ. 31 Naꞌll babane

Page 23: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 15:32 20 San Mateo 16:16beꞌnn kaꞌ kwis ka breꞌe akreꞌ banné beꞌnn bllojkaꞌ, naꞌ bayak beꞌnn kaꞌ bi zjazó niaꞌnaꞌa, naꞌ badábeꞌnn xhinnj kaꞌ, naꞌ bareꞌe beꞌnn lchol kaꞌ. Naꞌllbzorao lloeꞌxhen akeꞌ Dios ke beꞌnn Israel kaꞌ.

Jesúsenꞌ bwaweꞌ tap mir beꞌnne(Mr. 8:1‑10)

32 Jesúsenꞌ le goxhteꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Wa llayaꞌchraꞌllaꞌ beꞌnn ki, le ba gok chonn llallaꞌrén akeꞌ nadaꞌ ganni, naꞌ bibi de da gao akeꞌ.Naꞌ bi lleꞌnraꞌ yesán akeꞌ kaꞌze, le kere ba bdaoakeꞌn, nench ke chaz akeꞌ da xchol do tnez.

33Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Ganꞌ zollo ni naken to latj dach, ga bibi dekze

chras. ¿Ga llélello da gao yeolol beꞌnn ki?34Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Balxha yet xtir de keré?Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Gallze yet xtir daꞌo de, naꞌ ye to chop belyaꞌ

daꞌo. 35 Naꞌll golleꞌ beꞌnn zan kaꞌ kweꞌ akeꞌ raoyonꞌ. 36 Naꞌll beꞌxeꞌ gall yet xtir kaꞌ, naꞌ renbelyaꞌ daꞌo kaꞌ, naꞌll beꞌe yel llioxken ke Dios,naꞌll bxhoxhjeꞌn beꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ, naꞌ bdislas akeꞌn rao yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌanaꞌ. 37 Yeolol akteꞌ bdao berj aktereꞌ. Bayoll naꞌbatop akeꞌ da kaꞌ bagaꞌnne, naꞌ bayaken ye gallllom. 38 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bdaonꞌ nak akeꞌ ka do tapmir beꞌnn byio, llakze kere noꞌr kaꞌ ren bidaꞌo kaꞌ.39Naꞌ bayoll naꞌ, baseꞌleꞌ beꞌnn zan kaꞌ zjayak akeꞌ,naꞌ le bayoꞌteꞌ to lo barco, naꞌ zayejeꞌ yell kaꞌ ganꞌnbane Magdala.

16Bnnab akeꞌ gon Jesúsenꞌ to yel wak da reꞌe akreꞌ(Mr. 8:11‑13; Lc. 12:54‑56)

1 Le jabiꞌyte bal beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ ren beꞌnnsaduceo kaꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ, gokraꞌll akeꞌ kwejakeꞌ Leꞌe diꞌll, nench naꞌ gaꞌt da wakw akeꞌ Leꞌexhia chole. Naꞌ bnnab akeꞌ goneꞌ to yel wak dareꞌe akreꞌ da zaꞌa yebá. 2Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Kat llwiare leꞌ yebánꞌ do ba wlleꞌ, naꞌll nere:“Wallaꞌa wxe, le ba llaxhná leꞌ yebánꞌ.” 3 Naꞌkate llreꞌre llazé bej xhna leꞌ yebánꞌ kat lleniꞌ,naꞌll nere: “Wak yejw zay, le ba ze bej xhna leꞌyebánꞌ.” Beꞌnn chop rao ake, reꞌ nnézkzere chaꞌwak yejw zay, naꞌ chaꞌ wak zeꞌye katenꞌ llreꞌreakre nak leꞌ yebánꞌ, naꞌ bi llayakbeꞌre bi zejen dakaꞌ llon Diosenꞌ ka llanꞌ ba zollo nnaꞌ. 4 Reꞌ yoꞌda xhinnj lo raꞌlldaꞌore, naꞌ ba bsanraꞌllre Diosenꞌ.Naꞌ llnnabre gonaꞌ ye to yel wak da reꞌtere, zanbi gonaꞌ ka danꞌ llnnabrenꞌ, zeraoze ka danꞌ broeꞌ

Diosenꞌ reꞌ, ka danꞌ benreneꞌ da Jonás, beꞌnnenꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.

Naꞌll bayoll bneꞌe kaꞌ, bazeꞌe ganꞌ ze akeꞌn.Danꞌ llzejnieꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ naken ka kwa binn(Mr. 8:14‑21)

5Naꞌll ka ballín akeꞌ ye chlaꞌre nisdaꞌo Galileanꞌ,beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bi jadinraꞌll akeꞌyeyoꞌx akeꞌ yet xtir da gao akeꞌ. 6Naꞌll lle Jesúsenꞌleakeꞌ:

—Lewiayaꞌnn ke kwa binn ke beꞌnn fariseo kaꞌ,naꞌ ke beꞌnn saduceo kaꞌ.

7Naꞌll lle lwellj akeꞌ:—Danꞌ bibi yet xtir noꞌxllo naꞌn, naꞌllenꞌ neꞌe

kaꞌ.8 Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ ka diꞌllenꞌ lloeꞌrén lwellj

akeꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixchen llakrizere danꞌ bi noꞌxre yet xtir

naꞌ? ¿Bi llonliraꞌllre nadaꞌ napaꞌ yel wak wawaꞌreꞌ? 9 ¿Bi nna chejnieꞌren? ¿Bi lljadinraꞌllrekanꞌ bwawaꞌ gaꞌy mir beꞌnne kone gaꞌyze yet xtirdaꞌo? Naꞌ lekze, ¿bi zaꞌraꞌllre ye bale llomenꞌbagaꞌnn danꞌ batoprenꞌ? 10 Leskaꞌ ¿bi zaraꞌllrebwawaꞌ ye tap mir beꞌnne, kone gallze yet xtirdaꞌo? ¿Zaꞌraꞌllre ye bale llom da goxhj batopre dabagaꞌnne? 11 ¿Bixchen llákere danꞌ bi noꞌxre yetxtir naꞌn, llepaꞌ reꞌ kaꞌ, lewiayaꞌnn kanꞌ nak kwabinn ke beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ ke beꞌnn saduceokaꞌ?

12 Naꞌll bayakbeꞌe akreꞌ, kere beꞌe diꞌll ke kwadanꞌ llonrén akeꞌ llin danꞌ llaslliꞌo yet xtir naꞌ, beꞌediꞌllenꞌ kaꞌ, nench ke gakchixe lo yichjraꞌlldaꞌoakeꞌn ka nak danꞌ llroeꞌ llsed beꞌnn fariseo kaꞌ renbeꞌnn saduceo kaꞌ.

Pedronꞌ bneꞌe Jesúsenꞌ nakeꞌ Cristo beꞌnnenꞌ bseꞌlDiosenꞌ llnebieꞌ

(Mr. 8:27‑30; Lc. 9:18‑21)13 Ka bllin Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe

txhen, ganꞌ nziꞌi Cesarea de Filipo, naꞌll golleꞌleakeꞌ:

—¿Bixha llasné beꞌnn kaꞌ noxha nadaꞌ?14Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Bal akeꞌ ne akeꞌ nakoꞌ da Juan beꞌnnenꞌ bchoa

nis. Naꞌ ye baleꞌ ne akeꞌ da Elías rweꞌ, beꞌnnenꞌbeꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ. Naꞌ ye bal akeꞌ ne akeꞌ daJeremíasenꞌ, naꞌ ye baleꞌ ne, kon to beꞌnn kaꞌ beꞌextiꞌll Diosenꞌ kanaꞌtenꞌ.

15Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixha reꞌ? ¿No nere nakaꞌ?16Naꞌll Simón Pedronꞌ lleꞌe Leꞌe:—Rweꞌn nakoꞌ Cristo beꞌnnenꞌ brej Diosenꞌ

nnebieꞌ, naꞌ nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios beꞌnn zoke chnare.

Page 24: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 16:17 21 San Mateo 17:1617Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Simón, xhiꞌnn Jonás, nbaraz koꞌo rweꞌ danꞌ

bneꞌo kaꞌ, notno beꞌnnach bzejnieꞌ rweꞌ kanꞌbneꞌon. Toze Xaꞌ beꞌnnenꞌ llia yebá, Leꞌen bze-jnieꞌreꞌ rweꞌ. 18 Naꞌ nadaꞌ niaꞌ, rweꞌn reꞌo Pedro,naꞌ raꞌo naꞌ, lleꞌnen nen to yej war. Ka to beꞌnnllon yoꞌ llbieꞌ da nak yej war, nench gonreneꞌnllin kat kwekeꞌ ran yoꞌ keꞌen, kaꞌkzenꞌ llbejaꞌ rweꞌgonoꞌ xchinaꞌ, gakoꞌ beꞌnn lliarao lljatopoꞌ beꞌnngon akeꞌ nadaꞌ txhen. Ni ke bi deze gon yel wak keyel gotenꞌ, nench gonen leakeꞌ gan. 19 Naꞌ gonaꞌrallnaꞌo yel llnebiaꞌ danꞌ zaꞌa yebá. Yeololte dawchejoꞌ rao yellrionꞌ, llejten yebá, naꞌ yeololte dayeselloꞌ rao yellrionꞌ, wayellten yebá.

20Naꞌll lleꞌe leakeꞌ nono ye akeꞌ chaꞌ Leꞌen nakeꞌCristonꞌ.

Jesúsenꞌ bzorao llyixjweꞌreꞌ gateꞌ(Mr. 8:31‑9:1; Lc. 9:22‑27)

21 Kanaꞌ bzorao Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌnon Leꞌe txhen naꞌ, llayaꞌl chejeꞌ Jerusalén naꞌ.Naꞌ neꞌe beꞌnn gor brao kaꞌ, naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ,naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌwsaꞌkziꞌ akeꞌ Leꞌe, naꞌ yesoꞌte Leꞌe, naꞌ yeyónn llanaꞌ, yebaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. 22 Naꞌll bcheꞌePedronꞌ Leꞌe ga yobre to wraze, naꞌll bzoraolloeꞌreneꞌ Leꞌe diꞌll, bdileꞌ Leꞌe, lleꞌe Leꞌe:

—Xanaꞌ, Dios gakreneꞌ rweꞌ bi gak koꞌo kadiꞌllenꞌ lloeꞌo ganni.

23 Naꞌ Jesúsenꞌ bayechjeꞌ bwieꞌ Pedronꞌ, naꞌlllleꞌe leꞌe:

—¡Kwas kaꞌle, daxiꞌo! Llkoꞌyelroꞌ nadaꞌ nenchbi gonaꞌ kanꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌa gonaꞌn, kerexhbab ke Diosenꞌ nsaꞌo, xhbab ke beꞌnnachenꞌnsaꞌo.

24 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ:

—Noteze beꞌnn chaꞌ lleꞌnreꞌ gakeꞌ nadaꞌ txhen,llayaꞌl wsanraꞌll kwineꞌ, naꞌ goneꞌ ka to beꞌnn noaꞌcruz keꞌe, naꞌ nnaweꞌ nadaꞌ. 25Noteze beꞌnn lleꞌn-reꞌ yesrá yel nbanke kwineꞌ yellrio ni, wniteꞌn, naꞌnotezewnit yel nban keꞌen ni kiaꞌ nadaꞌ, leꞌen gaꞌtyel nban zejlikane keꞌe. 26 ¿Bixha zaꞌken naꞌ, chaꞌto beꞌnne goneꞌ gan doxhente da de rao yellrio,naꞌ kweyieꞌ, bi gaꞌt yel nban zejlikane keꞌe? ¿Bikone gaꞌweꞌ yel nban naꞌ? 27Nadaꞌ Beꞌnnenꞌ GorjRadj Beꞌnnach kat yedaꞌ da yobre yellrio ni nsaꞌayel zaꞌk xhen ke Xaꞌ Diosenꞌ, naꞌ wchiaꞌ angl kiaꞌkaꞌ, kanaꞌ gonaꞌ ke toto beꞌnnach so akeꞌ nbaraz ochaꞌ wsaꞌkziꞌ akeꞌ, kon da ben totoeꞌ. 28 Da li niaꞌreꞌ, balre llaꞌre ganni bi nna gatre, kat llin lla reꞌrenadaꞌ yedrenaꞌ yel llnebiaꞌ kiaꞌn, nadaꞌ Beꞌnn GorjRadj Beꞌnnach.

17Jesúsenꞌ gokeꞌ ka to beniꞌ(Mr. 9:2‑13; Lc. 9:28‑36)

1 Bde gok xop lla bcheꞌe Jesúsenꞌ Pedronꞌ renJacobo, naꞌ ren Juan, biꞌch Jacobonaꞌ, naꞌ zre akzeꞌjakeꞌ to rao yaꞌ sibe. 2 Naꞌ llwia akteꞌ kat bllaꞌayichjrao Jesúsenꞌ, gok llaktit kwis lloaꞌraweꞌn kanꞌnak will naꞌ, naꞌ xharaꞌneꞌn goken llich kwis,goken ka beniꞌ. 3 Rawe naꞌ breꞌe akreꞌ da Moisésren da Elías lloeꞌrén akeꞌ Jesúsenꞌ diꞌlle. 4Naꞌll llePedronꞌ Jesúsenꞌ:

—Xantoꞌ, le wen zollo ganni. Chaꞌ lleꞌnroꞌ, naꞌgontoꞌ chonn yoꞌ, to koꞌo, naꞌ to ke Moisés, naꞌ yeto ke Elías naꞌ.

5 Nna lloeꞌte Pedronꞌ diꞌll kaꞌ, kat byechjzeto bej llaktit leakeꞌ, naꞌ lo bej naꞌ ben akreꞌbne Diosenꞌ: “Beꞌnn ninꞌ nak xhiꞌnnaꞌ nl-lieꞌraꞌ llayazraꞌllaꞌ, llaweraꞌ kwis keꞌe. Ke Leꞌenwzenayre.”

6Ka bene beꞌnn kaꞌ ncheꞌe Jesúsenꞌ kaꞌ, to bllebakzeꞌ, naꞌ byal akeꞌ slloaꞌre rao yonꞌ. 7Naꞌll jabiꞌyJesúsenꞌ jaxoa neꞌen yichj akeꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Lewayas. Bi llebre.8 Naꞌ ka balis yichj akeꞌn, nollno llraꞌ ye toze

Jesúsenꞌ zeꞌe.9 Bayoll naꞌ, ka llayetj akeꞌ leꞌ yaꞌ naꞌ, lle

Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Ka nak danꞌ breꞌre ni, bi weꞌre diꞌll kaꞌ. Kat

nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach yebanaꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ, kanaꞌll wak weꞌre diꞌll kaꞌ.

10 Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, lle akeꞌLeꞌe:

—¿Bixchen beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, lle akeꞌ netoꞌ zgaꞌtek da Elías beꞌnn bzokanaꞌn llayaꞌl yedeꞌ da yobre?

11Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Da likzenꞌ zgaꞌtek da Elías naꞌn yedeꞌ, naꞌll

yeyonchaꞌweꞌ yeololte. 12 Zan ni llepaꞌ reꞌ, babedkze Elíasenꞌ, naꞌ nono bayombiaꞌ chaꞌ leꞌen,naꞌ ben akreꞌ leꞌe ka lleꞌn akreꞌ; naꞌ kaꞌkzenꞌwsaꞌkziꞌ akeꞌ nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach.

13 Naꞌll gokbeꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ,lloeꞌ diꞌll ke da Juan beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnne nis.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to bidaꞌo llen xhgot(Mr. 9:14‑29; Lc. 9:37‑43)

14Naꞌ ka bllin akeꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn zan kwis, tobeꞌnn jatileꞌ Jesúsenꞌ, jacheꞌk xhibeꞌ raweꞌn, naꞌlleꞌe Leꞌe:

15 —Xantoꞌ, bayaꞌchraꞌllchga xhiꞌnnaꞌ ni, lellazbeꞌ xhgot, naꞌ llallayraobeꞌ, naꞌ da zan ras babyalbeꞌ do lo yiꞌ leskaꞌ lo nis. 16Naꞌ ba badwaꞌbeꞌ

Page 25: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 17:17 22 San Mateo 18:13rao beꞌnn koꞌo kaꞌ non rweꞌ txhen naꞌ, naꞌ bi gokakeꞌ yeyón akebeꞌ.

17Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¡Reꞌ, beꞌnn bi llonliraꞌlle, naꞌ llonre ka nen

keré! ¿Ye art serenaꞌ reꞌ? Lla ledá waꞌa bidaꞌonni.

18 Naꞌll Jesúsenꞌ bdileꞌ daxiꞌon, naꞌ ballojen loyichjraꞌlldaꞌo bidaꞌon. Naꞌll le bayaktebeꞌ.

19 Bayoll gok kaꞌ, naꞌll jak beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ awllo, goll akeꞌ Leꞌe:

—¿Bixchen bi goktoꞌ yebejtoꞌ daxiꞌon?20Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Bi gokre yebejren le bi byejleꞌre ke Diosenꞌ

wak goneꞌ yellojen. Da li niaꞌ reꞌ, chenak danꞌ lle-jleꞌrenꞌ naken ka to nak nbaz ke mostaz, naꞌ yereyaꞌ ni: “Bakwas ganni, naꞌ jazó gannaꞌte”, naꞌllgakte kanꞌ nerenꞌ. Gaga de da bi gak gonre konchaꞌ llejleꞌre ke Diosenꞌ. 21 Nench saꞌke yebejredaxiꞌo kaꞌ, ka da kaꞌ babejaꞌ yichjraꞌlldaꞌo bidaꞌon,llayaꞌl gonre was, naꞌ yelwilltezre Diosenꞌ.

Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ da yobre gateꞌ(Mr. 9:30‑32; Lc. 9:43‑45)

22Naꞌll ka zayej Jesúsenꞌ Galilea naꞌ, ren beꞌnnkaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, golleꞌ leakeꞌ:

—Nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, dekz degakaꞌ rallnaꞌa beꞌnne kaꞌ llwie nadaꞌ, 23 got akeꞌnadaꞌ, naꞌ yeyoll got akeꞌ nadaꞌ naꞌ yeyónn llayebanaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ.

Naꞌ gokyaꞌche beꞌnn keꞌe kaꞌ, ka ben akreꞌxtiꞌlleꞌn.

Llayaꞌl chixhj akeꞌ ke yodaꞌo braonꞌ24 Ka ballín akeꞌ Capernaum naꞌ, jak beꞌnn kaꞌ

llchixhj ke gaxt ke yodaꞌo braonꞌ rao Pedronꞌ, naꞌgoll akeꞌ leꞌe:

—¿Bi yixhjmaestro kerénꞌ da llayaꞌl chixhjeꞌ keyodaꞌo brao ni?

25Naꞌll lle Pedronꞌ leakeꞌ:—Llyixhjkzeꞌn.Naꞌll Pedronꞌ kanꞌ byoeꞌ lo yoꞌn, le gollte

Jesúsenꞌ leꞌe:—¿Akre llakroꞌ Simón? Ka nak beꞌnn wnebiaꞌ

kaꞌ zjallaꞌa yellrio ni, ¿noxhanꞌ llakroꞌ llchixhjakeꞌ? ¿Beꞌnn wrall ke akeꞌn o chaꞌ beꞌnn ziꞌtenꞌ?

26Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Beꞌnn ziꞌtenꞌ llchixhj akeꞌ.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Naꞌ lliꞌo naktello beꞌnn wrall ke akeꞌ bi llayaꞌl

chixhjllo ke yodaꞌon. 27 Zan nench nono bi nnekello, byej lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌ bzaꞌl yixj koꞌon, naꞌbel nellenꞌ senoꞌ naꞌ, lo lloaꞌbaꞌ naꞌ llelroꞌ to mell.Naꞌ yeyoꞌxoꞌn, naꞌ lljatixhjoꞌ ke lloptello.

18Gokyoll beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen nore nakll

beꞌnn brao(Mr. 9:33‑37; Lc. 9:46‑48)

1 Naꞌll jak beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen jabiꞌyakeꞌ kwiteꞌn, lle akeꞌ Leꞌe:

—¿Nore netoꞌ gaklltoꞌ beꞌnn brao kat gon Diosbeꞌnnenꞌ llia yebánꞌ nnebiaꞌo?

2Naꞌll goxh Jesúsenꞌ to bidaꞌo, naꞌ bzeꞌebeꞌ kllolakeꞌn. 3Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Da li niaꞌ reꞌ, notezre chaꞌ biwchaꞌa yichjraꞌll-daꞌore, naꞌ wayakre ka to bidaꞌo, kbat gakreDiosenꞌ txhen beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn. 4Noteze beꞌnnechaꞌ yeyakeꞌ ka bidaꞌo ni, naꞌ waxhexjraꞌlleꞌ raoDiosenꞌ, naꞌllenꞌ gakeꞌ beꞌnn brao ke Diosenꞌ beꞌn-nenꞌ llnebiaꞌ. 5 Naꞌ noteze beꞌnne gonreꞌ bidaꞌoak wen ka bidaꞌo ni, danꞌ llonliraꞌllbeꞌ nadaꞌ,nadkzaꞌn llonreꞌ wen.

Llayaꞌl wiallo ke wlliꞌyllo beꞌnne goneꞌ da xhinnje(Mr. 9:42‑48; Lc. 17:1‑2)

6 ’Noteze beꞌnne goneꞌ bix to bidaꞌo ki nxenraꞌllnadaꞌ gonbeꞌ da xhinnj, nakteren wen naꞌ, wchejakeꞌ yeneꞌ to yej yiche, naꞌ wzaꞌl akeꞌ leꞌe lonisdaꞌo, kerke da goneꞌ nench gon to bidaꞌo ki daxhinnj. 7 Nyaꞌchraz naken ke beꞌnnach danꞌ deda zan yellrio ni, da llkoꞌyelen beꞌnnachenꞌ gonakeꞌ da xhinnj, zan nyaꞌchraz ke beꞌnn llkoꞌyeleꞌbeꞌnne nench goneꞌ da xhinnje.

8 ’Ke len naꞌ, chaꞌ niaꞌnaꞌrenꞌ llxhoben reꞌ,gonre da xhinnj, wenre chenak wchoyren, kerkeda gonre da xhinnjenꞌ. Wenre yellinre ganꞌ de yelnban naꞌ, yallje chlaꞌ taꞌkre, naꞌ nlloy chlaꞌ niaꞌre,kerke da yeyejre lo yiꞌ gabilenꞌ nyaꞌtezre. 9 Naꞌchaꞌ yejraorenꞌ llxhoben reꞌ, gonre da xhinnj,wenre chenak kwejre raorenꞌ kerke da gonre daxhinnjenꞌ. Wenre yellinre ganꞌ de yel nban naꞌ,yallje chlaꞌ yejraorenꞌ, kerke yeyejre lo yiꞌ gabilenꞌzo chop laꞌte yejraorenꞌ.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka gok ke xhiꞌr daꞌo ba goklle-jlaꞌlle

(Lc. 15:3‑7)10 ’Lewiachga bi gónere bidaꞌo ki nxenraꞌll

nadaꞌ kaze. Ni niaꞌ reꞌ, angl kaꞌ llap aksebeꞌ, naꞌniꞌt akseꞌ llwia akeꞌ rao Xaꞌ Diosenꞌ llia yebánꞌ.11 Le nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, zaꞌa nenchwasraꞌa beꞌnn kaꞌ ba nbeyiꞌ.

12 ’¿Akxha gákere? Chaꞌ zo to beꞌnn nape togayoa (100) xhiꞌr daꞌo, naꞌ chaꞌ nnit tobaꞌ, ¿biwkwaꞌnneꞌ ba tapralj twalj kaꞌ (99), naꞌ lljadirjeꞌbadaꞌon bnit do radj yaꞌn? 13 Da li niaꞌ re, katyellélerebaꞌn, yewereꞌ kwis ba ballelebaꞌ, kerke ba

Page 26: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 18:14 23 San Mateo 19:5

tapralj twalj kaꞌ, nna niꞌt naꞌ. 14 Kaꞌkzenꞌ nakenke bidaꞌo ki. Xallo Dios beꞌnnenꞌ llia yebá naꞌ, billeꞌnreꞌ kweyiꞌ ni tobeꞌ.

Akre llayaꞌl gonllo yeziꞌxhenllo ke beꞌnn biꞌchllo(Lc. 17:3)

15 ’Chaꞌ to beꞌnn lwelljre goneꞌ to da xhinnjkeré, lechej lelljeꞌreneꞌ diꞌll llopzre. Naꞌ chaꞌwayakbeꞌreꞌ da xhinnjenꞌ beneꞌ, naꞌ wzenayeꞌkeré, ba bayonoꞌ beꞌnn biꞌchoꞌn gan naꞌ, chet kaꞌ.16 Naꞌ chaꞌ bi llejleꞌ diꞌllenꞌ lljeꞌrenreꞌn, wenrelewcheꞌe ye to chop beꞌnn lwelljre nench naꞌ reꞌeakreꞌ ba goꞌtyoere beꞌnnenꞌ yechaꞌa yel kanꞌ llonkeꞌen. 17 Naꞌ chaꞌ bi wzenaykzeꞌ keré, naꞌ leweꞌediꞌll kanꞌ lloneꞌn rao yeololre kanꞌ nakre lldop ll-llayre lloeꞌraore Diosenꞌ. Naꞌ chaꞌ bi wzenaykzeꞌke yeololre, bill gonreꞌ txhen. Wenre legoneꞌ kato beꞌnn bi nxenraꞌll Dios, ka no beꞌnn wachixhjebeꞌnn llon da xhinnj.

18 ’Da li niaꞌ reꞌ, yeololte da wchejre rao yellrio,wllejten yebá, naꞌ yeololte da yesellre rao yellri-onꞌ, wayellten yebá.

19 ’Naꞌ da yobre niaꞌ reꞌ, chaꞌ ntil chopre raoyellrio ni, naꞌ gonre toze diꞌll bi danꞌ nnábereDiosenꞌ, Xaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ gonnkzeꞌdanꞌ nnáberenꞌ. 20 Le ganꞌ nllay chop chonnrellonre nadaꞌ xhen, gannaꞌ zorenkzaꞌ reꞌ txhen.

21Naꞌll jabiꞌy Pedronꞌ lleꞌe Jesúsenꞌ:—Xantoꞌ, bixha chaꞌ to beꞌnn lwelljaꞌ bi da

goneꞌ kiaꞌ da wlleyiꞌ nadaꞌ, ¿bale ras llayaꞌl yez-iꞌxhenaꞌ keꞌe? ¿Zerao gall ras?

22Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Kere niaꞌ zerao gall ras yeziꞌxhen ke

lwelljrenꞌ, ni niaꞌ reꞌ wyon chi (70) ras de gallras wejenꞌ, yeziꞌxhenreꞌ.

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ke to beꞌnn bi bxhiꞌxheneꞌ dallbaꞌy beꞌnn lwelljeꞌ keꞌe

23 ’Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ llia yebánꞌ za-ꞌkreben ka ben to beꞌnn wnebiaꞌ, naꞌ llbaꞌy beꞌnnwen llin keꞌe kaꞌ xhmelleꞌ, naꞌ gokraꞌlleꞌ weꞌreneꞌleakeꞌ diꞌll arkenꞌ llbaꞌy akeꞌ keꞌe. 24 Ka bzoraollwieꞌ arkenꞌ llbaꞌy totoeꞌ, naꞌ bllin beꞌnn nellbeꞌnnenꞌ nak beꞌnn wen llin keꞌen llbaꞌyeꞌ chi mirmell danꞌ nziꞌi talento, naꞌ naken mell xhen kwis.25 Naꞌ beꞌnn naꞌ bibi xhmelleꞌ de da yeyixhjeꞌn.Naꞌll beꞌnn wnebiaꞌn golleꞌ beꞌnn wen llin keꞌekaꞌ lljeꞌt akeꞌ leꞌe ren xhoꞌreꞌ naꞌ, naꞌ ren xhiꞌnneꞌkaꞌ, naꞌ ren yeolol da zjadé ke akeꞌ nench yeyaxhjdanꞌ llbaꞌy akeꞌn. 26 Naꞌll bcheꞌk xhib beꞌnnwen llin keꞌen raweꞌ, goꞌtyoereꞌ leꞌe lleꞌe leꞌe:“Xanaꞌ, bdapchga yel llxhenraꞌll kiaꞌ, wayonnkzaꞌ

doxhente danꞌ llbaꞌyaꞌ koꞌon.” 27Naꞌll bayaꞌchraꞌllbeꞌnn wnebiaꞌn leꞌe, baziꞌxheneꞌ danꞌ llbaꞌyeꞌkeꞌen, naꞌll bsaneꞌ leꞌe. 28 Bixha ka ballojeꞌ rillxaneꞌ naꞌ, le balláytereꞌ ye to beꞌnn lwelljeꞌ, beꞌnnllbaꞌy keꞌe raꞌte. Naꞌll le beꞌxteꞌ leꞌe, beꞌxeꞌ yeneꞌ,lleꞌe leꞌe: “Bayónn danꞌ llbaꞌyoꞌ kiaꞌn nnaꞌsteke.”29 Naꞌll beꞌnn lwelljeꞌn leskaꞌ le bcheꞌkte xhibeꞌraweꞌ, lleꞌe leꞌe: “Bdapchga yel llxhenraꞌll kiaꞌ,wayonnkzaꞌ doxhen danꞌ llbaꞌyaꞌ koꞌon.” 30Bixhaleꞌen bi bxhiꞌxheneꞌ ke beꞌnn lwelljeꞌn, le gollteꞌbeꞌnn kaꞌ goꞌx akeꞌ leꞌe koꞌ akeꞌ leꞌe rill ya, naꞌgolleꞌ beꞌnn kaꞌ bi yebej akeꞌ leꞌe chaꞌ bi nnayeyixhjeꞌ keꞌen danꞌ llbaꞌyeꞌn. 31Naꞌll beꞌnn wenllin kaꞌ yelaꞌ, ka breꞌe akreꞌ kanꞌ benreꞌ beꞌnnenꞌ,naꞌ gok akreꞌ kwis. Naꞌll byej akeꞌ rao xan akeꞌn,jell akeꞌ leꞌe kanꞌ benreꞌ beꞌnn lwelljeꞌn. 32 Naꞌllgoxh beꞌnn wnebiaꞌn leꞌe da yobre, naꞌll lleꞌeleꞌe: “¡Beꞌnn wen da xhinnj kwis nakkazoꞌ! Nadaꞌbaziꞌxhenaꞌ koꞌo doxhente danꞌ llbaꞌyoꞌ kiaꞌn, legoꞌtyoeroꞌ nadaꞌ yeziꞌxhenaꞌn koꞌon. 33 ¿Bixchenbi bayaꞌchraꞌlloꞌ beꞌnn lwelljoꞌn llbaꞌy koꞌon kanꞌbenaꞌ nadaꞌ bayaꞌchraꞌllaꞌ rweꞌ?” 34Naꞌll gokllaꞌabeꞌnn wnebiaꞌn kwis, naꞌll golleꞌ beꞌnn kaꞌ broꞌakeꞌ leꞌe lo rill ya ga yellayraweꞌ, naꞌ bi yellojkzeꞌchaꞌ bi nna wayixhjeꞌ doxhen danꞌ llbaꞌyeꞌn.

35 Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ:

—Kanꞌ gon Xaꞌ beꞌnnenꞌ llia yebánꞌ keré, chaꞌ billaziꞌxhenre ke lwelljre do yichj do raꞌllre bitezeda gon akreꞌ reꞌ.

19Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ bi naken wen wsan xhoꞌr xhyio

beꞌnne(Mr. 10:1‑12; Lc. 16:18)

1 Bayoll bne Jesúsenꞌ yeolol da ki, naꞌll bazeꞌeganꞌ nbane Galileanꞌ, naꞌ balaꞌyeꞌ ye chlaꞌre yeoJordán naꞌ, byejeꞌ ganꞌ nbane Judea. 2Naꞌll beꞌnnzan zanao Leꞌe, naꞌ bayoneꞌ beꞌnn weꞌe ak.

3Naꞌll bale beꞌnn fariseo kaꞌ jakeꞌ ganꞌ zoeꞌ naꞌ,gokraꞌll akeꞌ kwej akeꞌ Leꞌe diꞌll nench naꞌ gaꞌt dawakw akeꞌ Leꞌe xhia chole, naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:

—¿Wak yeraꞌa to beꞌnn ren noꞌr keꞌen, beꞌnnnchaynaꞌreneꞌ, chaꞌ bi llazraꞌlleꞌ kanꞌ llon noꞌrkeꞌen?

4Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bi nna wrabre kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ? Llian

kanꞌ bxhe yellrionꞌ, naꞌ ben Diosenꞌ beꞌnn nelleto beꞌnn byio naꞌ ye to noꞌre. 5Naꞌll bneꞌe: “Beꞌnnbyio naꞌ, wsanraꞌll xaxhneꞌe nench soreneꞌ noꞌrkeꞌe naꞌ, naꞌ llop akeꞌ gak akeꞌ ka toze beꞌnne.”

Page 27: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 19:6 24 San Mateo 19:30

6 Naꞌ kaꞌ bill nak akeꞌ chopeꞌ, ba nak akeꞌ tozbeꞌnne. Ke len naꞌ beꞌnn ba bkoꞌd Dios bi gakyelaꞌa beꞌnnach leakeꞌ.

7Naꞌll goll akeꞌ Leꞌe:—Chaꞌ kaꞌ naken chaꞌ, ¿bixchen bne da

Moisésenꞌ, kat to beꞌnne yeraꞌrén noꞌr keꞌen,llayaꞌl chas to yich da weꞌe noꞌr keꞌen nench weꞌndiꞌll ba baraꞌa akeꞌn?

8Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Benn da Moisésenꞌ latj yeraꞌrén noꞌr kerénꞌ,

le llwieꞌ yel kanꞌ nak yichjraꞌlldaꞌo war keré naꞌn,naꞌllenꞌ bneꞌe kaꞌ. Le kanꞌ ben Diosenꞌ beꞌnn nellkaꞌ, bi nnello gokraꞌlleꞌ yeraꞌa akeꞌ. 9 Naꞌ nadaꞌllepaꞌ reꞌ, noteze beꞌnn llaraꞌreneꞌ noꞌr keꞌen, naꞌchaꞌ bibi doꞌl de ke noꞌrenꞌ dareneꞌ beꞌnn yobre,naꞌ llchaynaꞌreneꞌ ye to noꞌr yobre, rebze lloneꞌka beꞌnn llzoa xto. Naꞌ noteze beꞌnn byio yechay-naꞌreneꞌ noꞌre beꞌnn bsanraꞌll beꞌnn keꞌen, rebzeda xhinnjenꞌ llonkzeꞌ ka danꞌ llonkze beꞌnnenꞌdarén xhoꞌr beꞌnne.

10 Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen lle akeꞌLeꞌe:

—Chaꞌ kaꞌ naken ke beꞌnn byio ren noꞌr keꞌen,wenkre chenak bi wchaynaꞌa akseꞌ.

11Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Kere yeolol beꞌnne chejnieꞌ da ni, toze beꞌnn

kaꞌ ba bzejnieꞌ Diosenꞌ bi zejen naꞌ. 12 Zjaniꞌtbeꞌnn kaꞌ, ka llarj akteꞌ bi lleꞌn akreꞌ wchaynaꞌaakeꞌ. Naꞌ niꞌt ye bal beꞌnn llagaꞌnn kaꞌze, ni kebeꞌnn yobre. Leskaꞌ niꞌt ye bal beꞌnn bi llchaynaꞌaakeꞌ, lleꞌn akreꞌ gon akeꞌ xchin Diosenꞌ beꞌnnenꞌzo yebá llnebieꞌ. Lewzenay ka danꞌ ba bniaꞌn chaꞌDiosenꞌ ba beneꞌ chejnieꞌre.

Jesúsenꞌ benlaꞌyeꞌ bidaꞌo ak(Mr. 10:13‑16; Lc. 18:15‑17)

13Naꞌll jwaꞌa akeꞌ bidaꞌo ak rao Jesúsenꞌ nenchwxoa neꞌen yichj akbeꞌ, naꞌ nnabeꞌ rao Diosgakreneꞌ leakbeꞌ. Bixha beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ, bdil akeꞌ beꞌnn kaꞌ ncheꞌe bidaꞌo kaꞌ. 14 Naꞌlllle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Leweꞌe latj yed bidaꞌo kaꞌ rawaꞌ ni, bi wllonre,le beꞌnn kaꞌ nak ka bidaꞌo kinꞌ, leakeꞌn nakDiosenꞌtxhen beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ.

15Naꞌll bayoll bxoa neꞌen yichj bidaꞌo kaꞌ, ben-laꞌye leakbeꞌ, naꞌll bazeꞌe.

Beꞌnn weꞌo nak beꞌnn wniaꞌ(Mr. 10:17‑31; Lc. 18:18‑30)

16 Naꞌ bllin to beꞌnn weꞌo ganꞌ zo Jesúsenꞌ, naꞌlleꞌe Leꞌe:

—Maestro, rweꞌ nakoꞌ beꞌnn wen, ¿Bi da wenllayaꞌl gonaꞌ nench gaꞌt yel nban zejlikane kiaꞌ?

17Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—¿Bixchen lleꞌo nadaꞌ beꞌnn wen? Toze beꞌnnwen naꞌ zo, Leꞌen nak Dios. Chaꞌ lleꞌnroꞌ gaꞌt yelnban zejlikane koꞌo, llayaꞌl gonoꞌ kanꞌ ne Diosenꞌ.

18Naꞌll bneꞌe:—¿Bixha da kaꞌ?Naꞌ Jesúsenꞌ golleꞌ leꞌe:—Bi gotoꞌ beꞌnne, bi tarenoꞌ xhoꞌr beꞌnne, naꞌ bi

kwanoꞌ, bi chirjoꞌ diꞌll wenraꞌll ke lwelljoꞌ. 19Bdapbaraꞌnn xaxhnaꞌo, naꞌ bllieꞌ beꞌnn lwelljoꞌ kanꞌnllieꞌre kwinoꞌ.

20Naꞌll lle beꞌnn weꞌon Jesúsenꞌ:—Yeololte da ki ba benaꞌ, ka nna nakaꞌ bidaꞌote.

¿Bixha nna yallj gonaꞌ nnaꞌ?21Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:—Chaꞌ lleꞌnroꞌ gakoꞌ kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, jayeꞌt

yeolol da de koꞌo, naꞌ mell danꞌ goꞌtoꞌn naꞌ, beꞌenbeꞌnn yaꞌch, naꞌll gaꞌt yel wniaꞌ koꞌo yebá, naꞌtellyedoꞌ nnaoꞌ nadaꞌ.

22 Naꞌ ka bene beꞌnn wniaꞌn kanꞌ goll Jesúsenꞌleꞌen, gokreꞌ kwis, zayejeꞌ le yel wniaꞌ xhen naꞌnapeꞌ.

23 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ:

—Da li llepaꞌ reꞌ, bniꞌ kwis naken ke to beꞌnnwniaꞌ, weꞌe latj nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌ.24 Ni yepaꞌ reꞌ da yobre, sétere te to bayiꞌxe banꞌnziꞌi camello lo nay yeꞌchich, kerke to beꞌnnwniaꞌweꞌe latj nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌn.

25Naꞌll beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, llabánakreꞌ kanꞌ bneꞌen, naꞌ lle akeꞌ Leꞌe:

—¿Noxha yerakzenꞌ chaꞌ?26 Jesúsenꞌ bwieꞌ leakeꞌ, naꞌll golleꞌ leakeꞌ:—Beꞌnnachenꞌ bi gak goneꞌn, zan Dios naꞌ wak

goneꞌ yeololte.27Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Netoꞌ ba bsanraꞌlltoꞌ yeolol da de ketoꞌ nench

naotoꞌ rweꞌ. ¿Bixha da wen gaꞌt ketoꞌ nnaꞌ chaꞌ?28Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Da li niaꞌ reꞌ, nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌn-

nach, kat yekob Diosenꞌ yellrio ni, naꞌ nadaꞌ kwiaꞌnnebiaꞌ kanꞌ llnebiaꞌ Dios beꞌnnenꞌ llia yebánꞌ.Naꞌ reꞌ chllinn naꞌ, kweꞌre kwitaꞌn nnebiaꞌre, naꞌgonre yel koxchis ke chllinn kwen beꞌnn kaꞌ nakbeꞌnn Israel. 29 Naꞌ noteze beꞌnne ba bsanraꞌllrilleꞌ, biꞌcheꞌ, zaneꞌ, xaxhneꞌe, xhoꞌreꞌ, xhiꞌnneꞌ,naꞌ yellrio keꞌe danꞌ llzenayeꞌ kiaꞌn, Diosenꞌ way-oeꞌ leꞌe ka do to gayoa (100) ras, ka yeolol da kaꞌbsanraꞌlleꞌ naꞌ. Naꞌ leskaꞌ gaꞌt yel nban zejlikanekeꞌe. 30 Naꞌ beꞌnn zan, nak akeꞌ ka beꞌnn lliaraonnaꞌ, wllin lla kat yeyak akeꞌ ka beꞌnn zaꞌa xhante,naꞌ beꞌnn kaꞌ nak akeꞌ ka beꞌnn zaꞌa xhante nnaꞌ,leakeꞌn yeyak akeꞌ ka beꞌnn lliarao.

Page 28: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 20:1 25 San Mateo 20:2820

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ke beꞌnn wen llin ak1 Jesúsenꞌ bneꞌe:—Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ llia yebánꞌ llsaꞌkre-

braꞌn ka ke to beꞌnn napeꞌ to yellrio ga nazeꞌ lbauvas. Naꞌ bzeꞌe rillenꞌ to tzir daꞌo byejeꞌ jatirjeꞌbeꞌnn wen llin gon akeꞌ llin rao yellrio keꞌen llanaꞌ. 2 Naꞌ bgaꞌnnreneꞌ diꞌll beꞌnn wen llin kaꞌ, todenario chixhjeꞌ totoeꞌ, kon ka llak tlla llin. Naꞌllbseꞌleꞌ leakeꞌ ganꞌ de llin naꞌ. 3Naꞌ ka do lladá ga,byejeꞌ ganꞌ llak yaꞌan, naꞌ breꞌreꞌ nna llaꞌll beꞌnn bide xchin. 4Naꞌ lleꞌe leakeꞌ: “Lechejrén ganꞌ nazaꞌlba uvas kiaꞌn, lelljén llin, naꞌ wyixhjkzaꞌ reꞌ kallayaꞌle.” Naꞌll jak beꞌnn kaꞌ. 5 Da yobre byejeꞌka do wawill, naꞌ ka do lladá chonne. Breꞌreꞌ nnallaꞌll beꞌnne bibi llin de ke akeꞌ, naꞌll bseꞌleꞌ leakeꞌnench lljen akeꞌ llin ganꞌ nazeꞌ lba uvas keꞌen.6 Naꞌ ka do lladá gaꞌy tlleꞌlre byejeꞌ da yobre, naꞌbreꞌllreꞌ nna niꞌtll beꞌnne bibi llin llon akeꞌ. Naꞌlllleꞌe leakeꞌ: “¿Bixchen bi byejre llin?” 7 Naꞌll lleakeꞌ leꞌe: “Notnobnenetoꞌ lljentoꞌ llin.” Naꞌll lleꞌeleakeꞌ: “Lechejrén chaꞌ, lelljén llin ganꞌ nazaꞌ lbauvas kiaꞌn. Naꞌ chixhjkzaꞌ reꞌ ka llayaꞌlkze.” Naꞌlljak beꞌnn kaꞌ. 8 Naꞌ ka gol naꞌ, xan lba uvas naꞌ,lleꞌe beꞌnn wen llin brao keꞌen: “Bayaxh beꞌnnwen llin kaꞌ nench chixhj akoeꞌ, beꞌnn kaꞌ braꞌkanꞌ ba llayoll llin naꞌ, soraoꞌ chixhjoꞌ, naꞌtellrechixhjoꞌ beꞌnn kaꞌ braꞌ da nelle.” 9 Naꞌll bzoraobeꞌnn wen llin braonꞌ yixhjeꞌ zgaꞌtek beꞌnn kaꞌbllin lladá gaꞌye ba wlleꞌn, bdixhjeꞌ leakeꞌ twejdenario totoeꞌ. 10 Naꞌ ka bzorao bdixhjeꞌ beꞌnnkaꞌ bzorao tzir naꞌ, naꞌ llak akreꞌ chaꞌ chixhjlleꞌleakeꞌ da xhenllenꞌ. Naꞌ tozkze ka bdixhjeꞌ yeololakteꞌ. 11 Naꞌ ka bayoll bxhiꞌi raxhj beꞌnn kaꞌ,bzorao tzir naꞌ, gokllaꞌa akeꞌ, bi byazraꞌll akeꞌ kanꞌben xan llin naꞌ, naꞌ bchachrén akeꞌ leꞌe. 12 Neakeꞌ: “Do lla bllayrao netoꞌ rao zeꞌyenꞌ bentoꞌllin koꞌon, naꞌ rebze ka bdixhjoꞌ netoꞌ ren beꞌnnkaꞌ ben llin to hor wejze.” 13 Naꞌ xan llin naꞌgolleꞌ toeꞌ: “Beꞌnn nllieꞌraꞌ, bitbi da xhinnj llonaꞌkeré. ¿Kere bnetello to denario chixhjaꞌ reꞌ? 14Babxhiꞌi raxhjoꞌ, wak wayejoꞌ, lleꞌnraꞌ waꞌa beꞌnn kikon kanꞌ ba bennaꞌ rweꞌ, laꞌkze braꞌ akeꞌ ba wlleꞌ.15Nadaꞌ gonaꞌ kon ka lleꞌnraꞌ ren da de kiaꞌ. ¿Chaꞌllakxheꞌroꞌ danꞌ nakaꞌ beꞌnn wen naꞌ?”

16 Kanꞌ naken naꞌ, beꞌnn zan nak akeꞌ ka beꞌnnlliarao, naꞌ wllin lla kat yeyak akeꞌ ka beꞌnn zaꞌaxhante, naꞌ beꞌnn kaꞌ nak akeꞌ ka beꞌnn zaꞌaxhante nnaꞌ, leakeꞌn yeyak akeꞌ ka beꞌnn lliarao.Le beꞌnn zan naꞌ llayaxheꞌ, naꞌ txhonnjzeꞌn llalloj.

Da yobre bdixjweꞌ Jesúsenꞌ gateꞌ(Mr. 10:32‑34; Lc. 18:31‑34)

17 Ka bzaꞌa Jesúsenꞌ chejeꞌ Jerusalén naꞌ, naꞌbrejeꞌ kere beꞌnn chllinn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ,naꞌll golleꞌ leakeꞌ:

18—Nnaꞌ ba zejllo Jerusalén naꞌ, ganꞌ gon akeꞌnadaꞌ rao naꞌa bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnnkaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌwchoy akeꞌ kiaꞌ gataꞌ, nadaꞌ nakaꞌ Beꞌnn Gorj RadjBeꞌnnach. 19 Naꞌ gon akeꞌ nadaꞌ rao naꞌa beꞌnnbi nak beꞌnn Israel nench wtitj akreꞌ nadaꞌ, naꞌchintat akeꞌ nadaꞌ, naꞌ got akeꞌ nadaꞌ, wdaꞌa akeꞌnadaꞌ leꞌ yay cruz, naꞌ yeyónn lla naꞌ, yebanaꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ.

Xhnaꞌ Jacobo naꞌ Juan naꞌ bnnabeꞌ kweꞌ xhiꞌnneꞌkaꞌ kwit Jesúsenꞌ katenꞌ nnebieꞌ naꞌ

(Mr. 10:35‑45)20 Naꞌll byej xhiꞌnn Zebedeo beꞌnn kaꞌ nziꞌi

Jacobo ren Juan, naꞌ ren xhnaꞌ akeꞌ naꞌ, naꞌ bcheꞌkxhib xhnaꞌ akeꞌn rao Jesúsenꞌ. Naꞌ lleꞌe Leꞌe:

—Llnnabraꞌ rweꞌ to okré.21Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:—¿Bixha okrénꞌ lleꞌnroꞌ gonaꞌ?Naꞌll lleꞌe Leꞌe:—Lleꞌnraꞌ llopte xhiꞌnnaꞌ ki, kweꞌ akbeꞌ chlaꞌ

weje kwitoꞌn kate llin lla nnebiaꞌon.22 Jesúsenꞌ lleꞌe Jacobonꞌ ren Juan naꞌ:—Reꞌ ni ke nnézzere ka danꞌ llnnabrenꞌ.

¿Wchoyraꞌllre tere yel ziꞌ yel yaꞌ ka danꞌ tiaꞌ nadaꞌ,gak keré kanꞌ gak kiaꞌ naꞌ?

Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Wzoekzetoꞌ.23Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Da likze tere yel ziꞌ yel yaꞌ ka danꞌ tiaꞌ nadaꞌ,

naꞌ gak keré kanꞌ gak kiaꞌn, zan bi naken rallnaꞌnniaꞌ noxhanꞌ kweꞌ kwitaꞌn kat llin lla nnebiaꞌ naꞌ,beꞌnn kaꞌ ba brej Xaꞌ Dios naꞌn, leakeꞌn gak kweꞌakeꞌ kwitaꞌn.

24Naꞌll ka bene beꞌnn ye chi keꞌe kaꞌ, kanꞌ bnebeꞌnn kaꞌ chop naꞌ, gokllaꞌa akeꞌ leakeꞌ. 25 Naꞌllgoxh Jesúsenꞌ yeololeꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Ba nnézkzere beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ toto yell, llonakeꞌ wzenay beꞌnn kaꞌ nak rallnaꞌa akeꞌ, naꞌbeꞌnn kaꞌ nak beꞌnn brao llnebiaꞌ akeꞌ leakeꞌ.26 Zan bi naken kaꞌ ke reꞌ, chaꞌ notezre lleꞌneregakre beꞌnn brao, llayaꞌl wxhexjraꞌllre gakrenrelwelljre. 27 Naꞌ chaꞌ notezre lleꞌnere gakre beꞌnnlliarao, zgaꞌtek llayaꞌle gakre ka to beꞌnn wen llinke beꞌnn lwelljre. 28 Ka nakzen kiaꞌ nadaꞌ, BeꞌnnGorj Radj Beꞌnnach, kere zaꞌa nench wzeniaꞌnaꞌabeꞌnne nadaꞌn, zaꞌa nench wzeniaꞌnaꞌ beꞌnnach,

Page 29: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 20:29 26 San Mateo 21:21naꞌ llsanraꞌll kwinaꞌ got akeꞌ nadaꞌ ni ke xtoꞌlbeꞌnnach.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ rao chop beꞌnn lchol(Mr. 10:46‑52; Lc. 18:35‑43)

29 Naꞌ ka bazaꞌa akeꞌ yell Jericónꞌ beꞌnn zan banao Leꞌe. 30 Naꞌ chop beꞌnn lchol zjalliꞌ lloaꞌ nezganꞌ zayejeꞌ naꞌ, naꞌll ka gokbeꞌe akreꞌ ba zayejJesúsenꞌ ganꞌ zjalliꞌ akeꞌn, naꞌll besiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ:

—¡Xantoꞌ, rweꞌn nakoꞌ xhiꞌnn dialla rey David!¡Bayaꞌchraꞌllchga netoꞌ!

31Naꞌ beꞌnn zan kaꞌ zanao Leꞌen bdil akeꞌ leakeꞌnench kweꞌ akeꞌ llize. Naꞌ leakeꞌn yezikre bnneakeꞌ zilljlle:

—¡Xantoꞌ, rweꞌ nakoꞌ xhiꞌnn dialla rey David!¡Bayaꞌchraꞌllchga netoꞌ!

32 Naꞌll brexh Jesúsenꞌ, naꞌ goxheꞌ leakeꞌ jakeꞌraweꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixhanꞌ lleꞌnere gonaꞌ ke reꞌ?33Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Xantoꞌ, lleꞌnetoꞌ yereꞌtoꞌ.34 Jesúsenꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ, naꞌ bdaneꞌ

yejrao akeꞌn, naꞌll le bareꞌe aktereꞌ, naꞌll bnao akeꞌLeꞌe.

21Jesúsenꞌ byoeꞌ Jerusalén(Mr. 11:1‑11; Lc. 19:28‑40; Jn. 12 :12‑19)

1 Ka ba ll-llin akeꞌ Jerusalén naꞌ, naꞌ byej akeꞌyell danꞌ nziꞌi Betfagé, ganꞌ zo yaꞌ ganꞌ nziꞌi YaꞌOlivos. Naꞌll bseꞌl Jesúsenꞌ chop beꞌnn kaꞌ nonLeꞌe txhen naꞌ, 2 lleꞌe leakeꞌ:

—Lechej yell danꞌ lliꞌ kwite kaꞌle, naꞌ kat llinrenaꞌ, naꞌ reꞌre to burr noꞌre daꞌbaꞌ yay, naꞌ rente toxhiꞌnnbaꞌ. Naꞌ lewsell akbaꞌ, naꞌ lewcheꞌe akbaꞌganni. 3 Naꞌ chet kaꞌ no bi ye reꞌ, naꞌ leyé akeꞌ:“Xantoꞌ naꞌn yalljreꞌ leakbaꞌ. Kat yeyoll naꞌ leyedsán aktetobaꞌ.”

4 Gok da ki nench bzoa diꞌll kanꞌ bzoj beꞌnnenꞌbeꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ, bneꞌe:5Goll beꞌnn kaꞌ niꞌt ganꞌ nziꞌi Sión naꞌ:“Lewiakeroꞌ, ba zaꞌa rey kerénꞌ,beꞌnn maxh daꞌo nakeꞌ, naꞌ llieꞌ koꞌll to burr daꞌo,xhiꞌnn bayiꞌx banꞌ lloaꞌ yoaꞌ.”

6 Naꞌll byej beꞌnn kaꞌ yell daꞌon, naꞌ ben akeꞌkanꞌ goll Jesúsenꞌ leakeꞌ. 7 Naꞌll bacheꞌe akeꞌburrenꞌ rente xhiꞌnnbaꞌ daꞌon ganꞌ ze Jesúsenꞌ,naꞌll bxoa no xha akeꞌ koꞌllbaꞌn, naꞌll bllia Jesúsenꞌkoꞌllbaꞌn. 8Beꞌnn zan kwis ben akeꞌ Jesúsenꞌ xhen,naꞌ bchirj no xha akeꞌ tnezenꞌ, nench brej burrenꞌlen, naꞌ ye baleꞌ bchoy akeꞌ no xhoꞌz yay, naꞌ bniꞌtakeꞌn tnezenꞌ. 9 Naꞌ beꞌnn kaꞌ lliarao, ren beꞌnnkaꞌ nao koꞌllre, llosiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ:

—¡Beꞌnn zaꞌk beꞌnn ni, nakeꞌ xhiꞌnn dialla reyDavid! ¡Nak laꞌy beꞌnnenꞌ zaꞌa ganni, beꞌnn bseꞌlXanllo Dios! ¡Doweꞌrao Diosenꞌ!

10 Naꞌ ka byoꞌ Jesúsenꞌ Jerusalén naꞌ, yeololbeꞌnn kaꞌ llaꞌa yellenꞌ llabán akreꞌ, naꞌll ne akeꞌ:

—¿Noxha beꞌnnenꞌ braꞌ ni lla?11 Naꞌll beꞌnn kaꞌ zaꞌrén Jesúsenꞌ, balliꞌi akeꞌ

xtiꞌll akeꞌn, goll akeꞌ leakeꞌ:—Beꞌnn ninꞌ Jesús, beꞌnn zaꞌa yell Nazaret ganꞌ

nbane Galilea, naꞌ lloeꞌ xtiꞌll Dios.Jesúsenꞌ bachacheꞌ beꞌnn kaꞌ llon yaꞌa liaꞌ yodaꞌo

braonꞌ(Mr. 11:15‑19; Lc. 19:45‑48; Jn. 2 :13‑22)

12 Jesúsenꞌ byoeꞌ liaꞌ yodaꞌo braonꞌ, naꞌllbachacheꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ lloꞌt, naꞌ beꞌnn kaꞌllaꞌo. Naꞌll bllixeꞌ ganꞌ nkwaꞌa beꞌnn kaꞌ mell danꞌllchaꞌa akeꞌn, naꞌ blloꞌnneꞌ ganꞌ llbeꞌ beꞌnn kaꞌ lloꞌtplom daꞌo. 13Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Rillaꞌn, naken yoꞌ gallayaꞌl yelwill beꞌnn nadaꞌ”, naꞌ reꞌ ba nonren kabroj ke beꞌnn wan.

14 Naꞌll zjak beꞌnn lchol kaꞌ, naꞌ ren beꞌnnxhinnj kaꞌ raweꞌn, naꞌll bayoneꞌ leakeꞌ. 15 Bixhabxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke leydanꞌ bzoj da Moisésenꞌ, ka breꞌe akreꞌ yel wakdanꞌ llon Jesúsenꞌ, gokllaꞌa akeꞌ kwis, naꞌ leskaꞌbllaꞌa akeꞌ ka ben akreꞌ besiaꞌ bidaꞌo kaꞌ llaꞌa doliaꞌ yodaꞌo ne akbeꞌ: “¡Beꞌnn zaꞌk beꞌnn ni, nakeꞌxhiꞌnn dialla rey David!” 16Naꞌll lle akeꞌ Jesúsenꞌ:

—¿Zenroꞌ binꞌ bne bidaꞌo kaꞌ?Jesúsenꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn, golleꞌ leakeꞌ:—Bénkzeraꞌ. ¿Bi nna wrabre kanꞌ nyoj xtiꞌll

Diosenꞌ? Nen:Ba benoꞌ nench xkwiꞌd kaꞌ,ren bdaꞌon nna llaꞌll,llon akbeꞌ rweꞌ xhen kwis.

17 Naꞌll ballojeꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ, naꞌ bazeꞌeyellenꞌ. Naꞌ lleꞌ naꞌ, goꞌyeꞌ ganꞌ nziꞌi Betania.

Jesúsenꞌ beneꞌ deꞌe yay higonꞌ da bibi llia(Mr. 11:12‑14, 20‑26)

18 Naꞌ tzir bateyó, bagoꞌ akeꞌ nez zjayakeꞌJerusalén naꞌ da yobre. Naꞌ bdon Jesúsenꞌ. 19Naꞌbreꞌreꞌ to yay higo zon lloaꞌ nezenꞌ, naꞌ jawieꞌ chaꞌllian daxhix. Naꞌ bibi llian, xhlaꞌyzenꞌ llia. Naꞌgolleꞌ yayenꞌ:

—Billbi daxhix kwiakzoꞌ.Naꞌll le byechte yayenꞌ. 20 Naꞌll babane beꞌnn

keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, ka breꞌe akreꞌ kanꞌgoken, naꞌll ne akeꞌ:

—¿Akre goken le byechte kaze yayenꞌ?21Naꞌllenꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

Page 30: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 21:22 27 San Mateo 21:46—Da li niaꞌ reꞌ, chaꞌ gonliraꞌllre Diosenꞌ, naꞌ bi

gakgánere, wakse gonre kanꞌ benaꞌ naꞌ, naꞌ yechyayenꞌ, naꞌ lekze wak yere yaꞌ ni: “Kwas ganni,naꞌ jasó lo nisdaꞌo naꞌle”, naꞌ wakse kanꞌ nnerenꞌ.22Naꞌ chaꞌ gonliraꞌllre Diosenꞌ, biteze da nnábereDiosenꞌ kat yelwillrenꞌ, gonnkzeꞌn.

Yel llnebiaꞌ ke Jesúsenꞌ(Mr. 11:27‑33; Lc. 20:1‑8)

23Naꞌll Jesúsenꞌ byejeꞌ yodaꞌo braonꞌ da yobre.Naꞌ ka llroeꞌ llsedreꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, le jabiꞌytebxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn gor brao kaꞌ,llnebiaꞌ yell Israelenꞌ, bnnab akreꞌ Leꞌe:

—¿Bi yel llnebiaꞌ napoꞌ llonoꞌ da ki? ¿No bennyel llnebiaꞌn llonoꞌn?

24Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—Leskaꞌ nadaꞌ dekze to da nnabraꞌ reꞌ. Chaꞌ

yelliꞌre xtiꞌllaꞌn, naꞌll nniaꞌ bi yel llnebiaꞌn llonaꞌda ki. 25 Lennechk, ¿noxha bseꞌl da Juan beꞌnnenꞌbchoa beꞌnne nis? ¿Diosenꞌ bseꞌl leꞌe, o chaꞌbeꞌnnachenꞌ?

Naꞌll lle lwellj akeꞌ:—Chaꞌ yelloeꞌ Diosenꞌ bseꞌl leꞌe, naꞌ yeꞌe lliꞌo:

“¿Bixchen ke byejleꞌre keꞌe chaꞌ?” 26 Naꞌ bi gakyelloeꞌ beꞌnnachenꞌ bseꞌl leꞌe, le yeololte beꞌnnellaꞌa do ganni llejleꞌ akeꞌ Diosenꞌ bseꞌl da Juan naꞌ,beꞌe xtiꞌlleꞌn, naꞌ nxholl bi gon akreꞌ lliꞌo.

27Naꞌll balliꞌi akeꞌ xtiꞌlleꞌn lle akeꞌ Leꞌe:—Bi nnézetoꞌ.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Leskaꞌ nadaꞌ bi yepaꞌ reꞌ bi yel llnebiaꞌn llonaꞌ

da kaꞌ.Diꞌll da beꞌe Jesúsenꞌ ka ben chop xhiꞌnn beꞌnne

28Naꞌ Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Lewayakbeꞌchk bi zejen danꞌ yepaꞌ reꞌ ni: To

beꞌnne bzo chop xhiꞌnneꞌ, naꞌ golleꞌ tobeꞌ: “Xhiꞌn-naꞌ, lleꞌnraꞌ chejoꞌ nnaꞌ lla, lljenoꞌ llin ganꞌ nazllolba uvas kaꞌ.” 29Naꞌll llebeꞌ leꞌe: “Kaꞌa, bi chaꞌa.”Naꞌ bdere bayátebeꞌ, naꞌll byejbeꞌ. 30 Naꞌll byejeꞌganꞌ zo xhiꞌnneꞌn ye to, naꞌll lleꞌebeꞌ kanꞌ gollkzeꞌbi biꞌchbeꞌ naꞌ. Bi naꞌ le bchebtebeꞌ llebeꞌ leꞌe:“Wakse, naꞌ chaꞌa.” Naꞌ bi byejbeꞌ. 31 Lennechk,¿norbeꞌ bi ki chop ben kanꞌ gokraꞌll xabeꞌn?

Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—Bi nell naꞌ.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Ka naksen. Diꞌll likze niaꞌ reꞌ, beꞌnn wachixhj

kaꞌ, naꞌ noꞌr reꞌe kaꞌ, wyobll wzenay akeꞌ keDiosenꞌ nnebieꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌ kerke reꞌ. 32 Kanak da Juan beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnne nis, bad-soreneꞌ reꞌ ganni, naꞌ bdixjweꞌreꞌ reꞌ kanꞌ llayaꞌlgonre. Naꞌ bi byejleꞌre keꞌe. Naꞌ beꞌnn wachixhjkaꞌ, naꞌ ren noꞌre reꞌe kaꞌ byejleꞌ akeꞌ keꞌe. Bixha

reꞌ, kate gokbeꞌre kanꞌ ben beꞌnn kaꞌ ba bye-jleꞌ akeꞌ keꞌe, naꞌ bi bayátere da xhinnj kerénꞌchejleꞌre keꞌe.

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ka benbeꞌnnwen llin beꞌnnbi llonwen

(Mr. 12:1‑12; Lc. 20:9‑19)33 ’Lewzenay ke ye to diꞌll weꞌrenaꞌ reꞌ ni. Bzo

to beꞌnn gozeꞌ chkweꞌ xhen lba uvas rao yellriokeꞌen, naꞌ bzechjeꞌn reꞌje. Naꞌ benchaꞌweꞌ to gawsieꞌ uvas kaꞌ. Naꞌll beneꞌ ye to da nak sibe galljakwaꞌa beꞌnn kaꞌ gap akeꞌ lba uvas kaꞌ.

’Naꞌ bkwaꞌnneꞌ yellrionꞌ rao naꞌa beꞌnn yezieꞌ bidanꞌ weꞌen naꞌ, naꞌll bzeꞌe zejeꞌ ziꞌte. 34Ka bllin llayeziꞌi akeꞌ danꞌ goz akeꞌ naꞌ, bseꞌleꞌ beꞌnn wen llinkeꞌe kaꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ noneꞌ rallnaꞌa lba uvaskaꞌ, nench yeziꞌi akeꞌ raꞌt ka to danꞌ llayaꞌl yezieꞌn.35 Bixha beꞌnn kaꞌ nak rao naꞌa len naꞌ, beꞌx akeꞌbeꞌnn kaꞌ bseꞌleꞌn, toeꞌ bdin akeꞌ yay, ye toeꞌ betakeꞌ, naꞌ ye toeꞌ bchekw akeꞌ leꞌe yej. 36Naꞌll bseꞌlxan akeꞌn beꞌnn zanll ka beꞌnn nell kaꞌ, naꞌ lekzekaꞌ ben akreꞌ beꞌnn kaꞌ.

37 ’Naꞌll bseꞌleꞌ xhiꞌnnkzeꞌ, llakreꞌ xhiꞌnneꞌ naꞌ,wap akebeꞌ baraꞌnne. 38 Bixha beꞌnn kaꞌ nak rall-naꞌa lba uvas kaꞌ, ka breꞌe akreꞌ xhiꞌnneꞌn, naꞌll llelwellj akeꞌ: “Beꞌnn ni yegaꞌnn ren yellrio ke xeꞌenkat gateꞌ. Lechoꞌo lljetlloeꞌ nench yegaꞌnnrenllonlliꞌo.” 39 Naꞌll beꞌx akeꞌ leꞌe, babej akeꞌ leꞌe ganꞌllaꞌa lba uvas kaꞌ, naꞌll bet akeꞌ leꞌe.

40 Bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, bneꞌe:—¿Akxha llákere gon xan yellrionꞌ ke beꞌnn

kaꞌ, bkwaꞌnnreneꞌ lba uvas keꞌe kaꞌ kat yellinkzekwineꞌ?

41Naꞌll balliꞌi akeꞌ xtiꞌlleꞌn ne akeꞌ:—Beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ goteꞌ, naꞌ bi

yeyaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ, naꞌ yeyoneꞌ yellrionꞌ rallnaꞌabeꞌnn yobre beꞌnn gon wen, yeyoeꞌ akeꞌ leꞌe ka toda llayaꞌleꞌ.

42Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Bi nna wrabre kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ? Nen:

Yej danꞌ bi byoꞌraꞌll beꞌnnwen yoꞌ kaꞌ, gonrén akeꞌllin,

len naꞌ ba naken yej skin.Da nanꞌ ben Xanllo Diosenꞌ,naꞌ naken da yebánello kwis.43 Ke len naꞌ llepaꞌ reꞌ, reꞌ bi llzenayre ke Dios,kwej yichjeꞌ reꞌ, naꞌ kwejeꞌ beꞌnn yobre beꞌnnwzenay keꞌe, nench nnebieꞌ yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ.44 Ka nak yejenꞌ, noteze beꞌnn yaleꞌ rawen wach-jeꞌ, naꞌ chet kaꞌ bix yejenꞌ koꞌlleꞌ, wchochjten leꞌe.

45 Naꞌ ka bene bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnnfariseo kaꞌ diꞌllenꞌ beꞌe Jesúsenꞌ, gokbeꞌe akreꞌ keleakseꞌn bneꞌe kaꞌ. 46 Naꞌll gokraꞌll akeꞌ goꞌx akeꞌ

Page 31: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 22:1 28 San Mateo 22:32Leꞌe, naꞌ blleb akeꞌ bi gone beꞌnn kaꞌ leakeꞌ, lebeꞌnn llaꞌa rao yell naꞌn, ba byejleꞌ akeꞌ keꞌe, nakeꞌbeꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios.

22Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka ke to beꞌnn ben lnni bchay-

naꞌa xhiꞌnneꞌ1 Da yobre beꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll lleꞌe

leakeꞌ:2—Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, llonen rebe ka danꞌ

gok ke beꞌnn ni. Bzo to beꞌnn wnebiaꞌ beneꞌgaxt ka bchaynaꞌa xhiꞌnneꞌn. 3Naꞌ bllin lla soraolnninꞌ, naꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ, jalwillakeꞌ beꞌnn kaꞌ beneꞌ yexh chej akeꞌ lnni naꞌ, bixhanono gokraꞌll chej lnni keꞌen. 4 Naꞌll golleꞌ yetxhonnj beꞌnnwen llin keꞌe kaꞌ: “Lelljell beꞌnn kaꞌba benaꞌ yexhenꞌ yed akeꞌ, ba bsiniaꞌ da gaollo.Ba betaꞌ bayiꞌx ak ba zerao nak ba xhen. Naꞌ yeakreꞌ yed akeꞌ gaollo danꞌ ba bsiniaꞌ naꞌ.” 5 Naꞌbeꞌnn kaꞌ beneꞌ yexhenꞌ ben akeꞌ kaze. Toeꞌ byejeꞌjawieꞌ yellrio keꞌe, naꞌ ye toeꞌ byejeꞌ jaxinnjeꞌ bida goꞌteꞌ. 6Naꞌ ye bal akeꞌ beꞌx akeꞌ beꞌnn wen llinke beꞌnn wnebiaꞌn, basoꞌn akeꞌ ziꞌ ke akeꞌ, naꞌ betakeꞌ leakeꞌ. 7 Naꞌll ka bene beꞌnn wnebiaꞌn kanꞌgoken, naꞌ goklleꞌe. Naꞌ bseꞌleꞌ wakaꞌa ya keꞌe kaꞌjet akeꞌ beꞌnn kaꞌ basoꞌt beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ,naꞌ bzey akeꞌ rall akeꞌn. 8 Naꞌll golleꞌ beꞌnn wenllin keꞌe kaꞌ: “Ba bsiniaꞌ danꞌ gaollo rao lnninꞌ,naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ benaꞌ yexhenꞌ nakbieꞌ bi zaꞌkakeꞌ yed akeꞌ. 9 Lechej lelljatá yeolol nez, naꞌ leyéyeolol beꞌnn yellayre yed akeꞌ lnninꞌ.” 10Naꞌll byejbeꞌnn wen llin kaꞌ yeolol nez kaꞌ, naꞌll jatop akeꞌkon yeolol beꞌnne badil akreꞌ, no beꞌnn wen, naꞌren beꞌnnwen da xhinnj, nench ballaꞌa lo yoꞌ ganꞌllak lnni naꞌ.

11 ’Bixha ka byoꞌ beꞌnn wnebiaꞌn jawieꞌ beꞌnnkaꞌ llaꞌa naꞌ, naꞌ breꞌreꞌ to beꞌnne bi nakeꞌ raꞌll danꞌllayaꞌl gakeꞌ rao lnni naꞌ. 12Naꞌll lleꞌe leꞌe: “Beꞌnnnllieꞌraꞌ, ¿akre gok byoꞌ ganni, le bi nakoꞌ raꞌlldanꞌ llayaꞌl gakoꞌ?” Beꞌnn naꞌ bibi ballelreꞌ akreyeꞌe leꞌe. 13 Naꞌll goll beꞌnn wnebiaꞌn beꞌnn wenllin keꞌe kaꞌ, wchej akeꞌ niaꞌneꞌe nench yebej akeꞌleꞌe, lljalek akeꞌ leꞌe ganꞌ nak xchol, naꞌ kwelleꞌgaoxoxj layeꞌ. 14 Le beꞌnn zan naꞌ llayaxheꞌ, naꞌtxhonnjzeꞌn llalloj.

Danꞌ llayaꞌl gaxhj rao beꞌnn llnebiaꞌ(Mr. 12:13‑17; Lc. 20:20‑26)

15 Naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ bdop akeꞌ, naꞌ llayirjakeꞌ akrenꞌ gon akeꞌ, nench kwej akeꞌ Jesúsenꞌ diꞌllda wdeꞌ akreꞌ, naꞌ gao akeꞌ xhia keꞌe. 16Naꞌ beꞌnnfariseo kaꞌ, bseꞌl akeꞌ beꞌnne nak akeꞌ txhen, naꞌ

ren ye bale beꞌnn llon Herodes txhen, nench jellakeꞌ Jesúsenꞌ:

—Maestro, nnézetoꞌ zotezoꞌ lloeꞌo diꞌll li, naꞌllzejnieꞌroꞌ beꞌnne danꞌ llazraꞌll Diosenꞌ gonllo,naꞌ bi llwiaꞌo chaꞌ bi ne beꞌnn kaꞌ, le kere llwiaꞌo kanak yichjrao beꞌnnach. 17 Ke len naꞌ zadnnábetoꞌrweꞌ. ¿Naken wen no chixhj da llayaꞌl chixhjllorao beꞌnnenꞌ nak le zeraoze wnebiaꞌ, beꞌnnenꞌ lliaRoma, chaꞌ bi naken wen?

18Naꞌ Jesúsenꞌ bayakbeꞌreꞌ ka da xhinnjenꞌ yoꞌlo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ beꞌnn chop rao. ¿Bixchen lleꞌnere wllixrenadaꞌ ren xtiꞌllaꞌn? 19 Lewroeꞌchek nadaꞌ to melldanꞌ yixhjrenꞌ.

Naꞌll beꞌe akeꞌ Leꞌe to mell danꞌ nziꞌi denario.20Naꞌll bnnabe Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—¿Noxha raonꞌ daꞌa leꞌ mell ni? ¿No ranꞌ nyojleꞌ ni?

21Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Ke César beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wnebiaꞌn lliꞌ

Romanꞌ.Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Da nak ke César lewayoeꞌn leꞌe; naꞌ da llayaꞌl

weꞌre Dios, leweꞌn Dios.22 Naꞌll ka ben akreꞌ kaꞌ, babán akreꞌ naꞌ bsan

akeꞌ, naꞌll zjayakeꞌ.Bnnab akeꞌ akrenꞌ gak kat yebán beꞌnn wat kaꞌ(Mr. 12:18‑27; Lc. 20:27‑40)

23Naꞌ rao lla naꞌ, ballín beꞌnn saduceo kaꞌ ganꞌzo Jesúsenꞌ. Beꞌnn kaꞌ ne bi yebán beꞌnn wat kaꞌ,naꞌll bnnab akreꞌ Jesúsenꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:

24—Maestro, da Moisésenꞌ bneꞌe, chaꞌ to beꞌnnbyio nchayneꞌe, naꞌ chaꞌ gateꞌ, naꞌ nono xhiꞌnneꞌso, naꞌ no beꞌnn biꞌcheꞌ llayaꞌl yechayneꞌe ren noꞌrwazebenꞌ, nench nniꞌt xhiꞌnn dialla ke biꞌcheꞌn.25 Naꞌ radjtoꞌ ni bzo beꞌnn gok gall biꞌcheꞌ, beꞌnnnellenꞌ bchayneꞌe, naꞌ goteꞌ nono xhiꞌnneꞌ bzo.Naꞌll beꞌnnwllope naꞌ, bachaynaꞌreneꞌ noꞌrwazebnaꞌ. 26 Naꞌ leskaꞌ goteꞌ, naꞌ nono xhiꞌnneꞌ bzo.Naꞌ leskaꞌ gok ke beꞌnn wyonne naꞌ, bllinte yeololbeꞌnn gall kaꞌ, toz kaꞌ gok ke akeꞌ. 27Naꞌ bayoll gotyeolol beꞌnn kaꞌ, naꞌll gotrén noꞌr naꞌ. 28 Naꞌ katyebán akeꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ, ¿noxhare beꞌnn gallkaꞌ gak xhoꞌre leꞌe? Le yeololteꞌn bchaynaꞌrénakeꞌ leꞌe.

29Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Krerenꞌ llonre danꞌ nere kaꞌ, bi nnézere kanꞌ

llia xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyojen, bi nombiaꞌre yelwak keꞌen. 30 Katenꞌ yebán beꞌnn wat kaꞌ, billbiwchaynaꞌa gak, le gak akeꞌ ka angl beꞌnn zjazóyebá. 31Naꞌ ka nak danꞌ yebán beꞌnn wat kaꞌ, ¿binna wrabre da ni, kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ? Nen:32“Nadaꞌ nakaꞌ Dios keAbraham, naꞌ Dios ke Isaac,

Page 32: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 22:33 29 San Mateo 23:16naꞌ Dios ke Jacob.” Le Diosenꞌ bi nakeꞌ Dios kebeꞌnn wat, nakseꞌ Dios ke beꞌnn ban.

33 Beꞌnn kaꞌ ndopenꞌ babán akreꞌ, ka ben akreꞌdiꞌll danꞌ bzejnieꞌreꞌ leakeꞌn.

Danꞌ nakll da brao llayaꞌl gonllo(Mr. 12:28‑34)

34 Ka bnneze beꞌnn fariseo kaꞌ, bzoalli Jesúsenꞌbeꞌnn saduceo kaꞌ, naꞌll badop akeꞌ jakeꞌ raweꞌn.35 Naꞌ to beꞌnn nsed ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ,gokraꞌlleꞌ kwejeꞌ Jesúsenꞌ diꞌll, naꞌ lleꞌe Leꞌe:

36 —Maestro, ¿norenꞌ nakll da brao danꞌ nlliaDiosenꞌ biaꞌa gonllo?

37Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:—“Llieꞌroꞌ Dios do yichj do raꞌlloꞌ ga zeraoze.”

38 Da ninꞌ nak da nell da lliarao gonllo. 39 Naꞌda wllope naꞌ, ka rebze naksen ren da nell naꞌ:“Llieꞌroꞌ beꞌnn lwelljoꞌ, kanꞌ nllieꞌroꞌ kwinoꞌ.”40 Chop da kinꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌa gonllo, noꞌxeꞌndoxhen danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ danꞌ bzojbeꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.

¿No nak dialla Cristonꞌ?(Mr. 12:35‑37; Lc. 20:41‑44)

41Naꞌ ndop bllay beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ bnnabeJesúsenꞌ leakeꞌ:

42—¿Bi xhbab llonre ke Cristonꞌ beꞌnnenꞌ brejDiosenꞌ yednnebiaꞌn? ¿No xhiꞌnn dialla nakeꞌ?

Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Xhiꞌnn dialla da rey Davidenꞌ.43Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Chaꞌ kaꞌ naken chaꞌ, ¿bixchen kanꞌ broeꞌ

Spíritu ke Diosenꞌ Davidenꞌ, bneꞌe Cristo naꞌn nakXaneꞌ? Naꞌllenꞌ bzojeꞌ bneꞌe:44Xanllo Diosenꞌ golleꞌ Xanaꞌn:“Blleꞌ kwitaꞌ ni nnebiaꞌrenoꞌ nadaꞌ,naꞌll gonaꞌ yeolol beꞌnn llwie rweꞌ, wxhexj yichj

akeꞌ wzenay akeꞌ koꞌo.”45 ¿Naꞌ chaꞌ Davidenꞌ golleꞌ leꞌe “Xanaꞌ”, akxhagak nnello nak Cristonꞌ xhiꞌnn dialla da reyDavid?

46 Naꞌll nollno gokse yelliꞌi xtiꞌlleꞌn. Naꞌlla naꞌte, nollno bayaxhjkze billre nnab akreꞌJesúsenꞌ.

23Jesúsenꞌ golleꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ

llsedre ke leyenꞌ de doꞌl ke akeꞌ(Mr. 12:38‑40; Lc. 11:37‑54; 20:45‑47)

1 Jesúsenꞌ bzoraweꞌ beꞌreneꞌ beꞌnn keꞌe kaꞌ diꞌll,beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, ren beꞌnn kaꞌ bllayganꞌ zoeꞌ naꞌ, naꞌ bneꞌe:

2 —Beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ naꞌ, ren beꞌnnfariseo kaꞌ, ba zjalan akeꞌ latj ke da Moisésenꞌ.3 Naꞌ wzenayre kat weꞌe akeꞌ diꞌll, kanꞌ ne xtiꞌllDios naꞌ, naꞌ gonre kanꞌ ne akeꞌn. Zan bi gonrekanꞌ llon leakeꞌn, le bi llon akeꞌ kanꞌ ne akeꞌ naꞌ.4 Le ley ke akeꞌn naken ka to yoaꞌ ziꞌ, da nono soewaꞌa, len naꞌ lleꞌn akreꞌ waꞌa beꞌnn yobre len, naꞌbi llwaꞌa akeꞌn leakeꞌ, naꞌ ni ke lldaꞌbaꞌy akzeꞌ gonakeꞌ kanꞌ ne akeꞌ naꞌ. 5Ka nak beꞌnn ki yeolol danꞌllon akeꞌn, llon akeꞌn ga reꞌe beꞌnne leakeꞌ, nenchgon akeꞌ leakeꞌ xhen. Da xhen non akeꞌ yich kaꞌ,nchej akeꞌ do naꞌa akeꞌ, do roxhga akeꞌ ganꞌ lliaxtiꞌll Diosenꞌ. Naꞌ da tonn xhen non xha akeꞌn.6Naꞌ llawé akreꞌ lljacheꞌ akeꞌ ga lljacheꞌ beꞌnn braokaꞌ, katenꞌ lljakeꞌ ga llak no lnni, naꞌ kat llej akeꞌyodaꞌo ke akeꞌn. 7 Llawé akreꞌ gap beꞌnne leakeꞌbaraꞌnne kate llallay akreꞌ leakeꞌ do lao yaꞌa. Naꞌllawé akreꞌ ye beꞌnne leakeꞌ: “Rabí, Rabí” (da nilleꞌnen nen beꞌnn llzejnieꞌ beꞌnne).

8 ’Zan reꞌ bi yewere ye beꞌnne reꞌ Rabí, le tozenadaꞌ Cristonꞌ nakaꞌ beꞌnn llzejnieꞌ beꞌnne. Naꞌyeololre nakre ka biꞌch lwelljre. 9 Naꞌ leskaꞌ biyezreꞌ noteze beꞌnne: “Xa”, le toze Dios beꞌnnenꞌzo yebánꞌ nak Xallo. 10 Naꞌ bi yewere chaꞌ yebeꞌnne reꞌ: “Xanaꞌ”, le toz nadaꞌ Cristonꞌ nakaꞌka beꞌnn lliarao raore. 11 Chaꞌ nol reꞌ nakrebeꞌnn brao, llayaꞌl wxhexjraꞌllre gakrén lwelljre.12Le noteze beꞌnne llayoneꞌ xhen kwineꞌ, Dios naꞌgoneꞌ sieꞌ to zdoꞌ, naꞌ beꞌnne llxhexjraꞌll raweꞌ,Dios naꞌ goneꞌ gakeꞌ xhen.

13 ’Zan ¡nyaꞌchraz naken keré llroeꞌ llsedre keleyenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnn choprao! Llonre kaꞌkze beꞌnn llsej yebá ke XanlloDiosenꞌ. Naꞌ ni ke lldez reꞌ, naꞌ ni ke lloeꞌzre latjte beꞌnn yobre.

14 ’Naꞌ ¡nyaꞌchraz gak keré llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakrebeꞌnn chop rao! Llkaꞌre no yoꞌ ke noꞌr wazeb kaꞌ,naꞌ da lldeꞌre kat llalwillre Diosenꞌ, scha llzerelloeꞌre diꞌll. Wallayraollre kerke nollre beꞌnn llonda xhinnj.

15 ’Naꞌ ¡nyaꞌchraz gak keré llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakrebeꞌnn chop rao! Llejteze llejre, lljatirjre beꞌnnziꞌte, beꞌnn gonrén reꞌ txhen; ke chop rasre wal-layrao akeꞌ, ka nak baziꞌi akeꞌ danꞌ llroeꞌ llséderenaꞌ, naꞌ llak aklleꞌ beꞌnn wen da xhinnj ka reꞌ.

16 ’¡Nyaꞌchraz gak keré! ¡Nakre ka beꞌnn lchol,beꞌnn llgoꞌ ye to beꞌnn yobre nez! Nere notezebeꞌnne chaꞌ neꞌe: “Yodaꞌo braonꞌ llzoaꞌn, diꞌll linꞌlloaꞌa”, naꞌ nere kere bi zejen kanꞌ bneꞌen. Zan

Page 33: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 23:17 30 San Mateo 24:2chaꞌ neꞌe: “Yeolol bi da nak de ya chaꞌo nziꞌi orodanꞌ de lo yodaꞌon llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, naꞌllnere llayaꞌl goneꞌ kanꞌ bneꞌen. 17 ¡Reꞌ nakreꞌ ka tobeꞌnn lchol bi llejnieꞌre! ¿Llákere chaꞌ danꞌ nak deya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, zaꞌkllen kerke yodaꞌo ganꞌxhoan nak laꞌyenꞌ naꞌ? 18 Naꞌ leskaꞌ nere chaꞌ tobeꞌnn neꞌe: “Rao bkoy ganꞌ llxoa akeꞌ danꞌ lloeꞌraoakeꞌ Dios llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, naꞌ nere bi zejenkanꞌ bneꞌen. Zan chaꞌ neꞌe: “Danꞌ xhoa rao bkoylo yodaꞌo naꞌ, llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, naꞌllenꞌ nerellayaꞌl goneꞌ kanꞌ bneꞌen. 19 ¡Reꞌ nakre ka beꞌnnlchole bi llejnieꞌre! ¿Llákere chaꞌ zaꞌkll danꞌ xhoarao bkoyenꞌ, kerke bkoy ke Diosenꞌ ganꞌ xhoannak laꞌyenꞌ naꞌ? 20 Le chaꞌ to beꞌnne neꞌe: “Raobkoy danꞌ zo lo yodaꞌon llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”,renkze danꞌ xhoa rao bkoy naꞌ, ba llzoeꞌ chet kaꞌneꞌe kaꞌ. 21Naꞌ chaꞌ beꞌnne neꞌe: “Yodaꞌon llzoaꞌn,diꞌll linꞌ lloaꞌa”, lekze kaꞌ Diosenꞌ llzoeꞌ chet kaꞌ,le naꞌkzenꞌ zo Diosenꞌ. 22 Naꞌ chaꞌ to beꞌnn neꞌe:“Yebánꞌ llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, Dios naꞌkzenꞌllzoeꞌ chet kaꞌ, le naꞌn zo Diosenꞌ llnebieꞌ.

23 ’¡Nyaꞌchraz gak keré llsedre ke ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnnchop rao! Laꞌkze lloeꞌtere Diosenꞌ raꞌt wej totokwen yiꞌx da llazre, da kaꞌ nziꞌi anis, naꞌ comino,naꞌ menta, naꞌ billre yiꞌxe, naꞌ llsanraꞌllre, billllzenayre ke da kaꞌ nak da lliaraoll gonllo, kanꞌne xtiꞌll Diosenꞌ ganꞌ nen llayaꞌl gonre da nakwen rao Dios, naꞌ llayaꞌl yeyaꞌchraꞌllre lwellj beꞌn-nachre, naꞌ llayaꞌl gonre danꞌ ba bnere gonre. Naꞌda kinꞌ nakll da llia biaꞌll gonre, naꞌ bi kwej yichjrebi weꞌre da kaꞌ lloeꞌkzre Dios naꞌ. 24 ¡Nakre kabeꞌnn lchol, beꞌnn llgoꞌ ye to beꞌnn yobre nez!Rebze llonre ka to beꞌnne llabej bebe daꞌo riz yoꞌloe danꞌ lleꞌjeꞌn, naꞌ bi llakbeꞌreꞌ chaꞌ lleꞌjeꞌn, naꞌllebeꞌ da xhenll.

25 ’¡Nyaꞌchraz naken keré llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakrebeꞌnn chop rao! Nakre ka yeꞌnn da to koꞌllzellyibeꞌ, bi llyibeꞌ loe. Naꞌ llake beꞌnne reꞌ nakrebeꞌnn wen, renchaꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ zeraꞌllrebi da de ke beꞌnne, naꞌ llawere llakaꞌren. 26 ¡Reꞌbeꞌnn fariseo, nchol yichjraꞌlldaꞌore! Leyeyateda xhinnj kerénꞌ, nench gakre beꞌnn wen. Naꞌllgakre ka to yeꞌnn danꞌ yibe koꞌlle ren loe.

27 ’¡Nyaꞌchraz naken keré llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakrebeꞌnn chop rao! Nakre ka to ba, da noneꞌ nbarazkoꞌllre, naꞌ loere llaꞌn llit ke beꞌnn wat, naꞌ yeololda bi nak yall. 28Kaꞌn llonrenꞌ, naꞌ llake beꞌnn reꞌ,

nakre beꞌnn wen, renchaꞌ lo raꞌlldaꞌorenꞌ nakrebeꞌnn chop rao, naꞌ beꞌnn wen da xhinnj kwis.

29 ’¡Nyaꞌchraz naken keré llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakrebeꞌnn chop rao! Llonchaꞌore lloaꞌ ba ke beꞌnnkaꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ, naꞌ llonchaꞌore lloaꞌ bake yezikre beꞌnn gok beꞌnn wen. 30 Naꞌ nere:“Chenak lliꞌo ba zollo kanꞌ bzo xozxtaꞌollo kaꞌ, bibenrén aklloeꞌ txhen, got akeꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ.” 31Naꞌ danꞌ llonrenꞌ llroeꞌn toz kanaksrenꞌ kanꞌ gok da xozxtaꞌore kaꞌ, bet beꞌnn kaꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. 32 ¡Lewzeraochaze legónbi ka da zban kaꞌ, bill goꞌle gon da xozxtaꞌore kaꞌ!

33 ’¡Reꞌ nakre beꞌnn zban, naꞌ beꞌnn wxhiyeꞌe,llonre ka bele! ¿Akre gonre nench gak yerare loyiꞌ gabil, ganꞌ ba nwia Diosenꞌ waseꞌleꞌ reꞌ? 34 Kelen naꞌ, wseꞌlaꞌ beꞌnn weꞌreneꞌ reꞌ xtiꞌllaꞌn, naꞌ nobeꞌnn siꞌn, naꞌ nollre beꞌnnwzejnieꞌre reꞌ xtiꞌllaꞌn.Naꞌ reꞌ gotre baleꞌ, wdaꞌa akreꞌ leꞌ yay cruz, naꞌye baleꞌ chintatre do lo yodaꞌo keré naꞌ, naꞌ yebaleꞌ wrayre, lljakeꞌ gateze yell. 35Naꞌ danꞌ gonrekaꞌ, gapre doꞌl ke yel got ke beꞌnn wen kaꞌ, ba gotrao yellrio ni, bxhiꞌzen kanꞌ brarj xchen da Abel,beꞌnnenꞌ gok beꞌnnwen rao Dios, naꞌ bayollten keda Zacarías xhiꞌnn da Berequías. Le Zacaríasenꞌbet xozxtaꞌore kaꞌ leꞌe radj yodaꞌo za llinl-llo ganꞌzo bkoyenꞌ. 36 Diꞌll li niaꞌ reꞌ, reꞌ nbanre nnaꞌ,koꞌllre xhoa yel got ke yeolol beꞌnn kaꞌ basoꞌtxozxtaꞌore kaꞌ.

Jesúsenꞌ gokre kwis ni ke beꞌnn Jerusalén kaꞌ(Lc. 13:34‑35)

37 ’Reꞌ beꞌnn Jerusalén, llotre beꞌnn kaꞌ ba bseꞌlDiosenꞌ lladzejnieꞌre reꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ ba bchekwreleakeꞌ yej. Da zan ras gokraꞌllaꞌ yetopaꞌ reꞌ, kallon to bellj ba ncheꞌe xhiꞌnne, llatobbaꞌ leakbaꞌlo xirbaꞌn, naꞌ bi gokraꞌllre. 38 Naꞌ yell kerénꞌyegaꞌnnchgan ka to danꞌ nzanraꞌll. 39Naꞌ ni llepaꞌreꞌ, bill reꞌre nadaꞌ llinte lla nnereꞌ: “Nbaraz bazaꞌa beꞌnnenꞌ nseꞌl Xanllo Diosenꞌ ganni nnebieꞌ.”

24Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ wllin lla yechinnj akeꞌ yodaꞌo

braonꞌ(Mr. 13:1‑2; Lc. 21:5‑6)

1 Naꞌ ka ba llazaꞌa Jesúsenꞌ yodaꞌo braonꞌ, za-yejeꞌ ga yobre, jabiꞌy beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ ganꞌ zeꞌen, naꞌ bzorao llroeꞌ akreꞌ Leꞌe yodaꞌonkatkenꞌ naken naꞌ. 2 Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌllakeꞌn, bneꞌe:

—¿Llreꞌre katkenꞌ naken naꞌ? Da li niaꞌ reꞌ, ni toyej ki zjankwaꞌa ganni, noꞌx lwellje bi yegaꞌnnen.Yeololen yeyinnj aken.

Page 34: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 24:3 31 San Mateo 24:38Kanꞌ gak kat ba zo rez wayoll yellrionꞌ(Mr. 13:3‑23; Lc. 21:7‑24; 17:22‑24)

3 Naꞌ lliꞌ Jesúsenꞌ rao yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos,jabiꞌy beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ kwiteꞌn, naꞌ lleakeꞌ Leꞌe:

—Lleꞌnetoꞌ nnézetoꞌ batenꞌ gak da kaꞌ. Naꞌ¿akre gak nnézetoꞌ katenꞌ ba zo bawze yedoꞌ, naꞌba rez yeyoll yellrionꞌ?

4Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn:—Lewiá kwasro nono siyeꞌe reꞌ. 5 Le zan beꞌnne

llach yellrio ni, beꞌnn yeꞌne wlan akeꞌ latj kiaꞌni, naꞌ nne akeꞌ: “Nadaꞌn Cristo.” Naꞌ beꞌnn zangore siyeꞌe akeꞌ. 6Naꞌ sorao yénere llak wdile dogateze, naꞌ yénere wak wdile, naꞌ bi llebre, le kaꞌllayaꞌlkze gaken. Naꞌ kere le wayollte yellrionꞌ.7 Le til toto yell, yell xhen ren ye to yell xhen,naꞌ kweꞌ yillweꞌ, naꞌ gaꞌt win, naꞌ xoꞌ do gateze.8Yeolol da ki gaken, naꞌ naken ka ga zorao yel lleyllra.

9 ’Naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa gateze yell, wie akreꞌreꞌ danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌn, naꞌ gon akeꞌ reꞌ raonaꞌa beꞌnn kaꞌ llwie reꞌ, naꞌ wsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ, naꞌgot akeꞌ reꞌ. 10 Naꞌ kanaꞌ beꞌnn zan beꞌnn ballonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ, kwej yichj akeꞌ bill gonliraꞌllakeꞌ nadaꞌ. Naꞌ leskaꞌ wayechj akeꞌ gon lwellj akeꞌrao naꞌa beꞌnn kaꞌ llwie leakeꞌn. 11Naꞌ beꞌnn zansiyeꞌe akeꞌ ne akeꞌ: “Xtiꞌll Diosenꞌ llyixjweꞌraꞌ”,nench siyeꞌe akeꞌ beꞌnn zan. 12 Naꞌ ka nakenba llak da ke nxhia naꞌ, beꞌnn zanll beꞌnn kaꞌyesoꞌn da xhinnjenꞌ, naꞌ wsan akeꞌ bill llieꞌ lwelljakeꞌ. 13Naꞌ noteze gonzidraꞌlle, naꞌ bi kwej yichjeꞌdanꞌ llonliraꞌlleꞌ nadaꞌn llinte gateꞌ, leꞌen yerá.14 Naꞌ lljak beꞌnne doxhen yellrionꞌ, lljatixjweꞌakreꞌ Diꞌll Wen naꞌ, nench nneze beꞌnnachenꞌllayaꞌle wzenayeꞌ ke Dios, nench nnebieꞌ lo raꞌll-daꞌo akeꞌn, naꞌ kate ba bnneze beꞌnne llaꞌa dogateze, kanaꞌllenꞌ yeyoll yellrionꞌ.

15 ’Daniel beꞌnnenꞌ bdixjweꞌre xtiꞌll Diosenꞌkanaꞌ, bzojeꞌ ke da zban kwis, danꞌ wxinnj lat-jenꞌ ganꞌ llonliraꞌll-llo Diosenꞌ. Naꞌ kat reꞌre babllin danꞌ ganꞌ zo yodaꞌo braonꞌ (beꞌnne llrabeda ni llayaꞌle chejnieꞌreꞌn), 16 kanaꞌ beꞌnn llaꞌaganꞌ nbane Judea, llayaꞌl wxhonnj akeꞌ lljakeꞌ doyaꞌ daꞌore. 17 Naꞌ beꞌnn dá do yichjo keꞌe, biyeyetjeꞌ yetop xchinraze da de lo yoꞌ rilleꞌn. 18Naꞌbeꞌnn dá yiꞌxe, bi yeyeje rilleꞌ lljaxhieꞌ xharaꞌne.19 ¡Nyaꞌchraz naken ke noꞌr kaꞌ nna noaꞌ bdaꞌo, naꞌnoꞌr kaꞌ llwaꞌll bdaꞌo lo lla naꞌ! 20Lennabe rao Diosbi wxhonnjre kat llak zay, naꞌ rao lla nbaꞌnne.21Lewaꞌt yel ziꞌ yel yaꞌ, ka bi nna gaꞌten rao yellrioni, naꞌ yeyoll naꞌ, billbi gaꞌte ye to ka len. 22 Naꞌchenak Xanllo Diosenꞌ bi yezaꞌcheꞌ llanꞌ gak kaꞌ,

nono yerakze; zan wazaꞌcheꞌn, ni ke danꞌ nllieꞌreꞌbeꞌnn kaꞌ ba brejeꞌ llonliraꞌll Leꞌe naꞌ.

23 ’Kanaꞌ chaꞌ no ye reꞌ: “Lewiá, ni zo Cristonꞌbeꞌnnenꞌ brej Diosenꞌ nnebieꞌ”, naꞌ “Lewiá, naꞌzoeꞌ”, bi chejleꞌre. 24 Le chas beꞌnn wxhiyeꞌe,beꞌnn gakraꞌll akeꞌ wlan akeꞌ latj kiaꞌ ni, naꞌ gonakeꞌ ka beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios. Naꞌ gon akteꞌ yelwak da reꞌe beꞌnne, naꞌ billre da yebán akreꞌ,nench siyeꞌe akeꞌ leakeꞌ. Naꞌ rente beꞌnn kaꞌba brej Diosenꞌ nak Xhiꞌnneꞌ, yeꞌne beꞌnn wx-hiyeꞌe kaꞌ siyeꞌe akeꞌ, chaꞌ gak siyeꞌe akeꞌ leakeꞌ.25 Ba nnézere kanꞌ gaken, le bakze bdixjweꞌraꞌ reꞌyeolol danꞌ gaken. 26 Naꞌ chaꞌ no ye reꞌ: “Latjdach naꞌ zo Cristonꞌ”, bi chejleꞌre, naꞌ chaꞌ ye akeꞌreꞌ: “Zot Cristonꞌ lo yoꞌ naꞌ”, bi chejleꞌre ke akeꞌ.27Kanꞌ llak kat llep yes llseniꞌn doxhen leꞌ yebánꞌ,lekze kaꞌn gak kat llin lla yedaꞌ da yobre, nadaꞌBeꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach yedaꞌ da yobre, naꞌyeolol beꞌnne reꞌe akreꞌ nadaꞌ. 28 Ni llonen ka kebeꞌnnenꞌ ne: “Ganꞌ de ba wat naꞌn ll-llay chodkaꞌ.”

Kanꞌ gak kat yed Jesucristonꞌ da yobre(Mr. 13:24‑37; Lc. 21:25‑33; 17:26‑30, 34‑36)

29 ’Naꞌ kat yeyoll yel llzaꞌkziꞌ ke beꞌnnachenꞌ,willenꞌ yeyaken xchole, naꞌ beonꞌ bill wseniꞌn,naꞌ berj kaꞌ raꞌll aken leꞌ yebánꞌ, naꞌ yeolol dallreꞌllo leꞌ yebánꞌ, gak aken ka llak yellrionꞌ katllxhoꞌ. 30 Kanaꞌll beꞌnn llaꞌa yellrionꞌ reꞌe akreꞌnadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, lliaꞌ radj bejren yel wak xhen kiaꞌn ren yel beꞌnn zaꞌk kiaꞌn,naꞌ beꞌnn llaꞌa gateze yell kaꞌ zjallaꞌa rao yellrionꞌkwell akeꞌ kwis. 31 Naꞌ katenꞌ yedaꞌn, kwell totrompet zillje, naꞌ llach angl kiaꞌ kaꞌ, yetop akeꞌbeꞌnn kaꞌ doxhente yellrio, beꞌnn kaꞌ ba brejaꞌ nakakeꞌ nadaꞌ txhen doxhente yellrio, naꞌ ga zeraozenak ziꞌte.

32 ’Lewzenay ke wsaꞌkrebraꞌn ka to yay higo:Kate llagaꞌ xhlaꞌyenꞌ, llagaꞌn laꞌy lleꞌne, bannézere ba zo nez yeraꞌ yej. 33 Naꞌ leskaꞌ katreꞌre ba llak da ke nxhia, kaꞌn ba bniaꞌ naꞌ, kanaꞌllnnézere ba zo rez yedaꞌ da yobre. 34Da li niaꞌ reꞌ,beꞌnn kaꞌ llaꞌa nnaꞌ, nna nban akteꞌ kate sorao gakda ki. 35 Ka nak yebánꞌ ren yellrionꞌ wllin lla katte ke, zan ka nak xtiꞌllaꞌn kere da te ke kaꞌzenꞌ.

36 ’Zan nono nneze bi llanꞌ, bi horenꞌ gak kaꞌ, niangl kaꞌ niꞌt yebá naꞌ, ni nadaꞌ. Toze Xaꞌ Dios naꞌnnezreꞌ.

37 ’Kanꞌ gok ka llanꞌ bzo da Noénꞌ, kanꞌ gaksekatenꞌ yedaꞌ nadaꞌ da yobre, nakaꞌ BeꞌnnGorj RadjBeꞌnnach. 38Le kanꞌ gok kanꞌ za yerabj akeꞌ nisenꞌ,kanꞌ bzo da Noénꞌ, llaꞌa akeꞌ lleꞌj llao akeꞌ, naꞌ

Page 35: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 24:39 32 San Mateo 25:22llchaynaꞌa akeꞌ lloeꞌ akeꞌ yel wachaynaꞌa ke noxhiꞌnn akeꞌ, nna llon akteꞌ kaꞌn bllin lla byoꞌ daNoénꞌ lo barconꞌ. 39Ni ke gokbeꞌe akzreꞌ binꞌ gak,ka gokll yejsiꞌo xhen naꞌ, naꞌ babia nisenꞌ, kanaꞌllgokbeꞌe akreꞌ. Lekze kaꞌn gakze kat yedaꞌ dayobre, kanaꞌllenꞌ yeyakbeꞌe akreꞌ. 40 Kanaꞌn chopbeꞌnn niꞌt yiꞌxe, toeꞌ yeziaꞌ naꞌ ye toeꞌ yekwaꞌnnaꞌ.41Naꞌ chop noꞌre ze llot akeꞌ, toeꞌ yeziaꞌ naꞌ ye toeꞌyekwaꞌnnaꞌ.

42 ’Ke len naꞌ lesó lekweze, le bi nnézere billa yaꞌnne yedaꞌ da yobre, nadaꞌn nakaꞌ Xanre.43 Legón xhbab ke da ni, chaꞌ nneze xan yoꞌn dobi hor yaꞌnnenꞌ llin beꞌnn wan naꞌ rilleꞌn, naꞌ bitaskzeꞌ nench bi weꞌe latj choꞌ beꞌnnenꞌ rilleꞌnkwaneꞌ xchinrazeꞌ. 44 Ke len naꞌ, lesó lekwezebatkrenꞌ yedaꞌ da yobre, le katenꞌ bi llonre xhbabyedaꞌ, kanaꞌn yedaꞌ nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj RadjBeꞌnnach.

Beꞌnn wen llin bi llon wen(Lc. 12:41‑48)

45 ’Notezre chaꞌ zore rez batteze, nakre ka tobeꞌnn wen llin beꞌnn nak beꞌnn siꞌn, naꞌ beꞌnnllon da llayaꞌl goneꞌ. Naꞌ chaꞌ to beꞌnn wen llinlloneꞌ wen kwis, naꞌll gon xaneꞌn rallneꞌe rilleꞌn,naꞌ weꞌe da yesaꞌo beꞌnn wen llin kaꞌ, kat llayaꞌlgao akeꞌ. 46Naꞌ chaꞌ beꞌnnwen llin keꞌen, llontezeꞌkon kanꞌ goll xaneꞌn leꞌe, nbaraz soeꞌ kat yellínxaneꞌn. 47 Diꞌll li niaꞌ reꞌ, xaneꞌn goneꞌ rallneꞌeyeolol da de keꞌe. 48 Zan chaꞌ nakeꞌ beꞌnn wenllin xhawatraz, naꞌ goneꞌ xhbab neꞌe: “Ba ll-llerexanaꞌn, bi yeyedzeꞌ.” 49 Naꞌll soraweꞌ tilreneꞌbeꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ, naꞌ yeꞌj gaoxeneꞌ ren nollrebeꞌnnwazó. 50Naꞌll yellín xaneꞌn to lla bi nnezreꞌ,naꞌ yedoꞌlreꞌ leꞌe. 51 Naꞌ danꞌ bi lloneꞌ wen naꞌ,xaneꞌn chintateꞌ leꞌe, naꞌ lljazoeꞌ leꞌe radj beꞌnnchop rao kaꞌ, gannaꞌ lljallell akeꞌ to gaoxoxj layakeꞌ.

25Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ kanꞌ ben chi noꞌr weꞌo

1 Leskaꞌ bne Jesúsenꞌ:—Nnaꞌ waꞌa diꞌll kanꞌ gak kat nnebiaꞌ Dios,

beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ, llonen rebze kanꞌ gok ke chinoꞌr weꞌo. Naꞌ zjanoꞌx akeꞌ twej da llseniꞌ ke akeꞌ,jakeꞌ jalexh akeꞌ yelloj beꞌnn byionꞌ llchaynaꞌn.2 Naꞌ gaꞌy noꞌr kaꞌ bzaꞌa nak akeꞌ beꞌnn llejnieꞌ,naꞌ ye gaꞌye nak akeꞌ beꞌnn xhawatraz. 3 Noꞌrxhawatraz kaꞌ bi beꞌx akeꞌ lmet ceit da gonrénakeꞌ llin, kat yebill danꞌ yoll lo danꞌ llseniꞌ keakeꞌn. 4Naꞌ noꞌr kaꞌ llejnieꞌn, noꞌx akeꞌ da wseniꞌke akeꞌn, rente lmet ceit da gonrén akeꞌ llin, kat

yebill danꞌ yoll lo danꞌ llseniꞌ ke akeꞌ naꞌ. 5 Naꞌtblle wachaynaꞌn, naꞌ noꞌr kaꞌ brezenꞌ btas akeꞌchak bez akeꞌn. 6 Naꞌ to beꞌnn bnneꞌe zillj, ka dollere lleꞌe leakeꞌ: “Ba llalloj wachaynaꞌn, lechoꞌolljenrenlloeꞌ txhen.” 7 Ka golleꞌ leakeꞌ kaꞌ, yeololnoꞌr kaꞌ bazellaꞌ, naꞌll bayonchaꞌo akeꞌ danꞌ llseniꞌke akeꞌn. 8 Naꞌ noꞌr xhawatraz kaꞌ, lle akeꞌ beꞌnnye gaꞌy kaꞌ: “¿Bi gonn raꞌt ceit kerénꞌ netoꞌ? Leba llabill ketoꞌ ni.” 9 Naꞌ noꞌr kaꞌ lle akeꞌ leakeꞌ:“Bi gak gonntoꞌn, le nxholl bi gaken ke yeolol-llo. Zan lelljaxiꞌn ganꞌ lloꞌteꞌn.” 10 Bixha noꞌrxhawatraz kaꞌ, jakeꞌ jaxiꞌi akeꞌ ceitenꞌ. Naꞌ chakzjakeꞌ naꞌle, ballín beꞌnn wachaynaꞌn, naꞌ noꞌr kaꞌnon xhnidenꞌ, bayoꞌrén akeꞌ leꞌe txhen ganꞌ llaklnninꞌ, naꞌ beꞌnn wen llin kaꞌ basej akteꞌ yoꞌn.11 Ka ballín noꞌr kaꞌ bi ben xhnidenꞌ, jazé akeꞌlloaꞌ yoꞌn, naꞌ llnne akeꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa lo yoꞌn:“¡Beꞌnne, bsarje ganni choꞌtoꞌ!” 12 Naꞌ leꞌen lleꞌeleakeꞌ: “Diꞌll li niaꞌ, bi wsarjaꞌ choꞌre le bi nombiaꞌreꞌ.”

13 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ:

—Kanꞌ llayaꞌl sore rez batenꞌ yednnebiaꞌ, le binnézere bi llanꞌ, naꞌ batenꞌ yedaꞌ yellrio ni dayobre, nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka ben to beꞌnn bkwaꞌnnreneꞌbeꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ mell keꞌen

14 ’Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ,llonen ka ke to beꞌnne byejeꞌ to yell ziꞌte. Naꞌllanꞌ bzeꞌe naꞌ, goxheꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ, naꞌbkwaꞌnneꞌ rallnaꞌa akeꞌ xhmelleꞌ da napeꞌ. 15Toeꞌbkwaꞌnnreneꞌ leꞌe gaꞌy mellenꞌ nziꞌi talento. Naꞌye toeꞌ bkwaꞌnnreneꞌ leꞌe chop mellenꞌ. Naꞌ beꞌn-nenꞌ ye to bkwaꞌnnreneꞌ leꞌe to mellenꞌ. Kon kanꞌllwieꞌ llon totoeꞌ beꞌe leakeꞌ. Bayoll naꞌ bzeꞌe broeꞌnez. 16 Naꞌ beꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ gaꞌy mell naꞌ,le bzoraoteꞌ llonreneꞌn llin, naꞌ beneꞌ gan lekzeye gaꞌyen. 17 Lekze kaꞌ beꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌchop mellenꞌ, naꞌ beneꞌn gan ye chopen. 18 Naꞌbeꞌnnenꞌ beꞌe ye to mellenꞌ, byejeꞌ jakwaꞌcheꞌxhmell xaneꞌn ga bcheꞌnneꞌ lo yo.

19 ’Gok scha kat ballín xan akeꞌn, naꞌll gox-heꞌ leakeꞌ, nench naꞌ wannabeꞌ danꞌ bkwaꞌnneꞌrallnaꞌa akeꞌn. 20 Naꞌ bllin beꞌnn wen llin keꞌebeꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ gaꞌy mellenꞌ, naꞌll lleꞌeleꞌe: “Xanaꞌ, ni de gaꞌy mellenꞌ bennoꞌ nadaꞌ, naꞌba benaꞌ gan ye gaꞌyen.” 21Naꞌ xaneꞌ naꞌ, lleꞌe leꞌe:“Ba benoꞌ da wen. Nakoꞌ beꞌnn wen llin wen, babenoꞌ ka llayaꞌl gonoꞌ kone da daꞌon bkwaꞌnnrenaꞌrweꞌn, ke len naꞌ, gonaꞌ rallnaꞌo da xhenlle. Byoꞌnench sorenoꞌ nadaꞌ nbaraz.” 22 Naꞌll ka bllinbeꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ chop mellenꞌ, naꞌll lleꞌe

Page 36: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 25:23 33 San Mateo 26:9leꞌe: “Xanaꞌ, ni de da chop mell danꞌ bkwaꞌnnoꞌn,naꞌ benaꞌ gan ye chopen.” 23 Naꞌll lleꞌe leꞌe: “Dawen benoꞌ nakoꞌ beꞌnn wen llin wen. Ba benoꞌ kallayaꞌl gonoꞌ kone da daꞌon bkwaꞌnnrenaꞌ rweꞌn.Naꞌ nnaꞌ gonaꞌ rallnaꞌo da xhenlle, byoꞌ nenchsorenoꞌ nadaꞌ nbaraz.” 24 Naꞌ ka bllin beꞌnnenꞌbkwaꞌnnreneꞌ tomellenꞌ, naꞌll lleꞌe xaneꞌn: “Ni dexhmelloꞌn bkwaꞌnnrenoꞌ nadaꞌn. Nnezraꞌ nakoꞌto beꞌnn znia, naꞌ llarapoꞌ to ga goz beꞌnn yobre,naꞌ llatopoꞌ ga goz beꞌnn yob akre. 25 Ke lennaꞌ, jacheꞌnnaꞌ lo yo, naꞌ bkwaꞌchaꞌ xhmelloꞌn,le bllebaꞌ wnitaꞌn. Ganni de xhmelloꞌn, baziꞌn.”26Naꞌll lle xaneꞌn leꞌe: “¡Beꞌnn wen llin ke nxhia,beꞌnn ria! Nnézteroꞌ llarapaꞌ ga goz beꞌnn yobre,naꞌ llatopaꞌ ga goz beꞌnn yobre. 27 Naꞌ chaꞌnnézteroꞌ kaꞌ, ¿bixchen ke brejoꞌ xhmellaꞌn beꞌnnyobre, nench yeziaꞌn, naꞌ ren yichje da gonengan?” 28 Naꞌll golleꞌ beꞌnn wen llin kaꞌ yelaꞌ:“Leyekaꞌa mell danꞌ bkwaꞌnnrenaꞌ beꞌnn ni, naꞌweꞌrén beꞌnnenꞌ ba noꞌx chi mell naꞌ. 29 Le notezebeꞌnn gon wen kone danꞌ weꞌe xaneꞌn leꞌe, naꞌxaneꞌn weꞌlleꞌ leꞌe da xhenlle. Naꞌ noteze beꞌnnebi llonreneꞌ llin danꞌ weꞌe xaneꞌn leꞌe naꞌ, xaneꞌnyekeꞌe da daꞌon beꞌe leꞌen. 30Naꞌ ka nak beꞌnnwenllin ria ni, leyebejeꞌ lewzaꞌleꞌ ganꞌ nak xchole, naꞌlljachelleꞌ naꞌ gaoxoxj layeꞌ.”

Jesúsenꞌ goneꞌ yel koxchis ke yoꞌy yell31 ’Katenꞌ yedaꞌ da yobre nadaꞌn Beꞌnnenꞌ Gorj

Radj Beꞌnnach, nsaꞌa yel zaꞌk xhen kiaꞌn, naꞌnchiaꞌ yeolol angl kiaꞌ kaꞌ, naꞌ kwiaꞌ gapaꞌ yelllnebiaꞌ xhen. 32 Naꞌ beꞌnn ke yeolol yell, yedopakeꞌ rawaꞌn. Naꞌ kat ba niꞌt yeololeꞌn, naꞌ soraoyelaꞌ akeꞌ, ka llon to beꞌnn gop xhiꞌre, kat llabejeꞌto kere xhiꞌr kaꞌ, naꞌ kere chib kaꞌ. 33Naꞌ beꞌnn kaꞌnak ka xhiꞌr daꞌo, wniꞌt akeꞌ kwitaꞌn chlaꞌ chaꞌwe,naꞌ beꞌnn kaꞌ nak ka chiv, wniꞌt akeꞌ kwitaꞌn yechlaꞌ rbese. 34 Naꞌ nadaꞌ nakaꞌ rey yepaꞌ beꞌnnkaꞌ niꞌt chlaꞌ chaꞌwenꞌ: “Ba ben Xaꞌ Diosenꞌ sorenbaraz, ledá ganni nench nnebiaꞌrenre nadaꞌ,kanꞌ ba nllia Diosenꞌ biaꞌa, kanꞌ bxhe yellrio naꞌte.35 Le ka bdonaꞌ, bennre da bdawaꞌ; naꞌ wilraꞌ nis,naꞌ bennre da weꞌjaꞌ; naꞌ ka gokaꞌ beꞌnn ziꞌte,naꞌ brebre nadaꞌ rillre. 36 Naꞌ ka bi de xharaꞌnaꞌ,naꞌ bennre da gokaꞌ; naꞌ ka gokaꞌ yillweꞌ, naꞌbadraꞌnnre nadaꞌ; naꞌ ka byoaꞌ rill ya, naꞌ bad-wiare nadaꞌ.” 37Naꞌ beꞌnn wen kaꞌ ye akeꞌ nadaꞌ:“Xantoꞌ, ¿bat breꞌtoꞌ rweꞌ donoꞌ, naꞌ benntoꞌ dabdaoꞌ? Naꞌ ¿batenꞌ wilroꞌ naꞌ benntoꞌ da weꞌjoꞌ?38Naꞌ ¿batenꞌ gokoꞌ ka beꞌnn ziꞌte naꞌ brebtoꞌ rweꞌrilltoꞌ? Naꞌ ¿batenꞌ breꞌtoꞌ rweꞌ bi de xharaꞌnoꞌnaꞌ benntoꞌ da gokoꞌ? 39Naꞌ ¿batenꞌ gokoꞌ yillweꞌnaꞌ byoꞌ rill ya, naꞌ badwiatoꞌ rweꞌ?” 40 Naꞌll yep

akeꞌ: “Da li niaꞌ re, ka nak bayaꞌchraꞌllre beꞌnnlwelljre kaꞌ, le leakeꞌn nak akeꞌ ka biꞌchaꞌ, ka zanaꞌ,laꞌkze bibi zaꞌk aktekeꞌ rao beꞌnnach, nadkzaꞌnbayaꞌchraꞌllre.”

41 ’Naꞌ beꞌnn kaꞌ niꞌt ye chlaꞌ rbesre, yep akeꞌ:“Lekwas kaꞌle, ba llia biaꞌa keré kweyiꞌre, lelljayaklo yiꞌ gabil, danꞌ bi llayolkze ganꞌ ba nak xhnidke daxiꞌon ren angl ke kaꞌ. 42 Le ka bdonaꞌ,bi bennre da gawaꞌ, ka wilraꞌ, naꞌ bi bennreda yeꞌjaꞌ. 43 Ka gokaꞌ beꞌnn ziꞌte, bi bennre gatasaꞌ; ka bi de xharaꞌnaꞌ, bi bennre da gakaꞌ; kagokaꞌ yillweꞌ, naꞌ ka byoaꞌ rill ya, bi badraꞌnnrenadaꞌ.” 44 Naꞌll nne akeꞌ: “Xantoꞌ, ¿batenꞌ bibayaꞌchraꞌlltoꞌ rweꞌ, ka bdonoꞌ, naꞌ wilroꞌ, naꞌgokoꞌ beꞌnn ziꞌt, naꞌ bi de xharaꞌnoꞌ naꞌ gokoꞌyillweꞌ, naꞌ byoꞌ rill ya?” 45 Naꞌll yep akeꞌ: “Da liniaꞌ reꞌ, danꞌ bi bayaꞌchraꞌllre beꞌnn lwelljre kaꞌ,laꞌkze bibi zaꞌk akeꞌ rao beꞌnnach, renkze nadaꞌnbi bayaꞌchraꞌllre.” 46 Naꞌll saꞌkziꞌ beꞌnn wen daxhinnj kaꞌ ke chnare, naꞌ beꞌnn wen kaꞌ so akseꞌnbaraz ke chnare.

26Llayirjlaꞌll akeꞌ akre gon akeꞌ goꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ(Mr. 14:1‑2; Lc. 22:1‑2; Jn. 11 :45‑53)

1 Bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, golleꞌ beꞌnn keꞌekaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:

2 —Ba nnézere ye chop llazenꞌ, llin gaꞌle lnniPaskw kellonꞌ. Naꞌ kanaꞌ gakaꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ,naꞌ wdaꞌa akeꞌ nadaꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, nadaꞌ BeꞌnnGorj Radj Beꞌnnach.

3 Naꞌll badop yeolol bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ renbeꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, naꞌren beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell Israelenꞌ, ganꞌzo rill bxoz braonꞌ, beꞌnnenꞌ re Caifás. 4Llayirjlaꞌllakeꞌ akre gon akeꞌ siyeꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ, nench goꞌxakeꞌ Leꞌe, naꞌ got akeꞌ Leꞌe. 5Naꞌ llasné akeꞌ:

—Bi goꞌxlloeꞌ rao lnni naꞌ, nench ke gakbeꞌebeꞌnn zan, naꞌ gon akeꞌ dá nne.

To noꞌr bwazjeꞌ ceit xhix yichj Jesúsenꞌ(Mr. 14:3‑9; Jn. 12 :1‑8)

6 Naꞌ zo Jesúsenꞌ ganꞌ nziꞌi Betania, rill Simónbeꞌnnenꞌ gok yillweꞌ danꞌ ne lepra. 7Naꞌ chak lliꞌJesúsenꞌ llaweꞌ naꞌ, bllin to noꞌr noꞌxeꞌ to lmetda yoll ceit da laꞌ xhix, naꞌ zaꞌken da xhen. Naꞌbwazjtiteꞌn yichj Jesúsenꞌ. 8 Naꞌ beꞌnn kaꞌ nonJesúsenꞌ txhen, breꞌe akreꞌ kanꞌ ben noꞌrenꞌ, naꞌllgokllaꞌa akeꞌ bne akeꞌ:

—¿Bixchen kon benditjereꞌ ceit xhix ni?9 Chenak beꞌtllon, naꞌ gaꞌt mell xhen chenake,naꞌ weꞌllon gakrenen beꞌnn yaꞌch.

Page 37: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 26:10 34 San Mateo 26:3710 Jesúsenꞌ benreꞌ kanꞌ bne beꞌnn kaꞌ, naꞌll lleꞌe

leakeꞌ:—¿Bixchen nere kaꞌ ke noꞌrenꞌ? Da wen naꞌ

beneꞌ kiaꞌ ganni. 11 Beꞌnn yaꞌch kaꞌ, niꞌt akseꞌbatteze niꞌtrén akeꞌ reꞌ, zan nadaꞌ bill zorenaꞌreꞌ ye scha. 12 Bwazjeꞌ nadaꞌ ceit xhixenꞌ, nenchkat gaꞌchaꞌn, ba naktiaꞌ xhnid. 13 Diꞌll li niaꞌ reꞌ,doxhen yellrio do gateze lljatixjweꞌ beꞌnn DiꞌllWen danꞌ llzejnieꞌ kiaꞌn, dekz de yene beꞌnn kaꞌ,kanꞌ ben noꞌr ni, nench lljadinraꞌll akeꞌ leꞌe.

Judas bchebeꞌ goneꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌa bxoz wnebiaꞌkaꞌ

(Mr. 14:10‑11; Lc. 22:3‑6)14Naꞌ to beꞌnn chllinn kaꞌ, beꞌnnenꞌ nziꞌi Judas

Iscariotenꞌ, byejeꞌ jawieꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ. 15Naꞌjelleꞌ leakeꞌ:

—¿Bi gonnre nadaꞌ nench wdiaꞌ Jesúsenꞌ raonaꞌre?

Naꞌll le beꞌe akteꞌ leꞌe chilloa (30) mell plat.16 Naꞌllenꞌ le bzoraote Judasenꞌ bayirjlaꞌlleꞌ akregoneꞌ, wdieꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ.

Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ kanꞌ gon akeꞌ lljasaꞌraꞌll akeꞌ yelgot keꞌen

(Mr. 14:12‑25; Lc. 22:7‑23; Jn. 13 : 21‑30; I Cor.11:23‑26)

17Bllin lla nell llaꞌl lnni, katenꞌ llao akeꞌ yet xtirdanꞌ bi nchix kwa binn, naꞌ beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌtxhen, jakeꞌ ganꞌ zoeꞌ, naꞌ lle akeꞌ Leꞌe:

—¿Garenꞌ lleꞌnroꞌ lljasiniaꞌtoꞌ ganꞌ gaollo xcheꞌke Paskwnꞌ?

18Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Lelljak yellenꞌ, naꞌ leyé to beꞌnnenꞌ: “Mae-

stronꞌ neꞌe, ba rez llin lla gak danꞌ llayaꞌl gakkeꞌen, naꞌ rilloꞌ ni, lleꞌnreꞌ gaorentoeꞌ xcheꞌ lnniPaskwnꞌ.”

19Naꞌll ben beꞌnn kaꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leakeꞌn,naꞌ jasiniaꞌ akeꞌ ke lnni Paskwnꞌ.

20Naꞌ ka ba llen willenꞌ, blleꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnnchllinn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ bdao akeꞌ. 21Kalliꞌ akeꞌ llao akeꞌ naꞌ, lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Diꞌll li niaꞌ reꞌ, to reꞌ wdere nadaꞌ rao naꞌabeꞌnn kaꞌ llwie nadaꞌ.

22 Naꞌll gokyaꞌch akreꞌ ga zeraoze, naꞌ bzoraotwej twej akeꞌ llnnab akreꞌ Leꞌe:

—Xantoꞌ, ¿nadaꞌn gonaꞌ kaꞌ?23Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—To beꞌnnenꞌ llaorén nadaꞌ txhen toze yeꞌnne,

leꞌen wde nadaꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ. 24 Ka naknadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, ka nyojkze kiaꞌngot akeꞌ nadaꞌ, zan ¡nyaꞌchraz naken ke beꞌnnenꞌgon nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ! Wenre chenak bibzokzeꞌ yellrionꞌ.

25 Naꞌ Judas beꞌnnenꞌ wde Jesúsenꞌ rao naꞌabeꞌnn kaꞌ, lleꞌe Leꞌe:

—Maestro, ¿nadaꞌn wdiaꞌ rweꞌ rao naꞌa beꞌnnkaꞌ?

Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Awaꞌ, rweꞌn.26 Naꞌ ka llao akeꞌ naꞌ, bxhiꞌi Jesúsenꞌ to yet

xtir naꞌ, naꞌ bayoll beꞌe yel llioxken ke Dios naꞌ,bxhoxhjeꞌn, naꞌ beꞌen beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Lesiꞌn, legaon, da ninꞌ nake kwerp kiaꞌn.27Naꞌll bxhieꞌ to leo daꞌo ganꞌ yoll xis uva, naꞌll

beꞌe yel llioxken ke Dios, naꞌ beꞌen leakeꞌ, lleꞌeleakeꞌ:

—Yeololre, leyeꞌj raꞌt weje danꞌ yoll lo leo ni.28 Da ninꞌ xchenaꞌ, naꞌ larjen ni ke doꞌl xhiake beꞌnnach. Naꞌ larjen nench sorao gak dakobenꞌ, danꞌ bcheb Diosenꞌ goneꞌ gakreneꞌ beꞌn-nach. 29 Naꞌ niaꞌ reꞌ, bill yeꞌjaꞌ xis uvanꞌ, llintella kat ba zollo txhen ganꞌ zo Xaꞌ Diosenꞌ llnebieꞌ,kanaꞌll yeyeꞌjaꞌn da yobre.

Jesúsenꞌ bneꞌe kanꞌ gon Pedronꞌ bi wchebeꞌ chaꞌnombieꞌ Leꞌe

(Mr. 14:26‑23; Lc. 22:31‑34; Jn. 13 :36‑38)30 Bayoll bel akeꞌ ben akeꞌ xhen Diosenꞌ, naꞌll

bzaꞌa akeꞌ jakeꞌ rao yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos. 31Naꞌlle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Nnaꞌ lleꞌ, yeololre gakgánere kanꞌ gak kiaꞌn.Le nyojkzen leꞌ xtiꞌll Diosenꞌ llian: “Gotaꞌ beꞌnngop xhiꞌrenꞌ, naꞌ xhiꞌr kaꞌ gaslas akbaꞌ.” 32 Naꞌkate yesbán Diosenꞌ nadaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ,wyobll yellinaꞌ nadaꞌ Galileanꞌ ka reꞌ.

33Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Laꞌkze yeolol beꞌnn ki wsanraꞌll akeꞌ rweꞌ, zan

nadaꞌ bi wsanraꞌllkzaꞌ rweꞌ.34Naꞌ lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Diꞌll li kwis niaꞌ rweꞌ, ka za kwellre lekwnꞌ

nnaꞌ lleꞌ, chonn ras ba gok bi wcheboꞌ chaꞌ nom-biaꞌo nadaꞌ.

35Naꞌll Pedronꞌ lleꞌe Leꞌe:—Laꞌkze chaꞌ gatrenaꞌ rweꞌ, kbat nniaꞌ bi nom-

biaꞌ rweꞌ.Naꞌ lekze kaꞌ goll beꞌnn kaꞌ yelaꞌ Leꞌe.Jesúsenꞌ balwilleꞌ Diosenꞌ lo reꞌj ganꞌ nziꞌi Getse-

maní(Mr. 14:32‑42; Lc. 22:39‑46)

36 Naꞌll bllin akeꞌ ganꞌ nziꞌi Getsemaní, naꞌ lleJesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:

—Gannize lekweꞌ, chak chaꞌa nadaꞌ gannaꞌte,yelwillaꞌ Diosenꞌ.

37 Naꞌll bcheꞌe Pedronꞌ ren ye chop xhiꞌnnZebedeo, bi kaꞌ nziꞌi Jacobo ren Juan. Naꞌ Jesúsenꞌ

Page 38: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 26:38 35 San Mateo 26:64bzorao llakyaꞌchreꞌ kwis. Naꞌll billbi wen bzokzeꞌ.38Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌ ni, llakyaꞌchraꞌ kwis,llakraꞌ kon gatkzaꞌ katekenꞌ llallayrawaꞌ ni. Naꞌnize leyegaꞌnne, lewnnaꞌ ren nadaꞌ yere bi tasre.

39 Naꞌll blliaraweꞌ ye raꞌte, naꞌll jeꞌteꞌ rao yonꞌslloaꞌre, naꞌll balwilleꞌ Diosenꞌ, bneꞌe:

—Xa, chaꞌ wak ten kaꞌze, benchga bi saꞌkziaꞌ,naꞌ bi gak kiaꞌ kanꞌ ba zo gak naꞌ. Zan bi llnnabaꞌgak da nniaꞌ nadaꞌ, kon kaꞌ neꞌo rweꞌn gakchga.

40Naꞌll bayejeꞌ ganꞌ zjalliꞌ beꞌnn kaꞌ chonne, naꞌjadiꞌreꞌ tas beꞌnn kaꞌ. Naꞌ lleꞌe Pedronꞌ:

—¿Ni choll daꞌo bi gok wnnaꞌrenre nadaꞌ yere?41 Bi tasre, lewalwill Dios nench ke gon daxhinnjenꞌ reꞌ gan. Nnezraꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌlleꞌnere wnnaꞌrenre nadaꞌ yere, naꞌ kwerp kerénꞌbi zoen.

42 Naꞌll bzeꞌe da wllop ras ganꞌ zjalliꞌ akeꞌn naꞌjalwilleꞌ Diosenꞌ, bneꞌe:

—Xa, chaꞌ gak ten kaꞌze, benchga nench bisaꞌkziaꞌ, naꞌ gakchga kon kanꞌ neꞌo rweꞌ.

43 Naꞌll bayejeꞌ ganꞌ lliꞌ beꞌnn kaꞌ da yobre, naꞌjadiꞌreꞌ tas akeꞌ lliachaꞌ bichgalenꞌ koꞌll rao akeꞌn.44Naꞌ bzeꞌe da yobre ganꞌ lliꞌ akeꞌn jalwilleꞌ Dios dawyonn ras, naꞌ bneꞌe kanꞌ ba bnekzeꞌ naꞌ. 45Naꞌllballineꞌ da yobre ganꞌ zjalliꞌ beꞌnn chonn kaꞌ, naꞌlllleꞌe leakeꞌ:

—¡Letas, lewaziꞌraꞌll! Ba bllin lla, nadaꞌ, BeꞌnnGorj Radj Beꞌnnach, gakaꞌ rallnaꞌa beꞌnn wenda xhinnj kaꞌ. 46 ¡Lewayas, lewayoꞌo! Ba zaꞌabeꞌnnenꞌ gon nadaꞌ rao naꞌa akeꞌn.

Kanꞌ gok kanꞌ beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ(Mr. 14:43‑50; Lc. 22:47‑53; Jn. 18 :2‑11)

47 Nna lloeꞌte Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, kat bllinkzeJudasenꞌ, beꞌnnenꞌ gok txhen ren beꞌnn chllinnkaꞌ. Naꞌ ncheꞌe beꞌnn zan kwis zjanoꞌx akeꞌ no yay,no spad, beꞌnn bseꞌl bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnngor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell Israelenꞌ. 48 Naꞌ Judasbeꞌnnenꞌ bde Leꞌe rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, golleꞌ leakeꞌakrenꞌ goneꞌ wroeꞌreꞌ nonꞌ goꞌx akeꞌ, naꞌ bneꞌe:

—Beꞌnnenꞌ wnoꞌpaꞌ naꞌ, lekzeꞌn Jesúsenꞌ, naꞌ legoꞌxtereꞌ.

49Naꞌll le jabiꞌyteꞌ kwit Jesúsenꞌ, lleꞌe Leꞌe:—Padiox, Maestro.Naꞌ le bnoꞌpteꞌ Leꞌe. 50Naꞌ Jesúsenꞌ lleꞌe Leꞌe:—Beꞌnn nllieꞌraꞌ, ¿bi ken zaꞌo ganni?Naꞌll le jabiꞌyte beꞌnn zan kaꞌ, beꞌx akeꞌ

Jesúsenꞌ, naꞌll le bcheꞌe akteꞌ Leꞌe.51 Naꞌ to beꞌnn nak Jesúsenꞌ txhen, le brejte

spad keꞌen, bdineꞌn beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wen llin

ke bxoz braonꞌ, bchoyteꞌ chlaꞌ nayeꞌ. 52 Naꞌll lleJesúsenꞌ leꞌe:

—Bagoꞌ spad koꞌon lo rille, le beꞌnn goteꞌ beꞌnnkone spad naꞌ, lekze len goten leꞌe. 53 ¿Bi nnezroꞌwakse nnabraꞌ Xaꞌn, wseꞌleꞌ angl zan kwis beꞌnngakrén nadaꞌ chenake? 54 Zan chaꞌ kaꞌ gonaꞌ,¿akxha gak danꞌ llayaꞌl gaken danꞌ nyoj xtiꞌllDiosenꞌ nen kinꞌ gak?

55Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ zjeꞌx Leꞌen:—¿Bixchen nonre nadaꞌ ka to beꞌnn wan, naꞌ

zaꞌre zadxiꞌre nadaꞌ kone spad naꞌ ren yay? Ren-chaꞌ yeo lla blleꞌkzaꞌ lo yodaꞌo braonꞌ, bzejnieꞌraꞌbeꞌnne llaꞌa naꞌ, naꞌ bi beꞌxre nadaꞌ. 56 Naꞌ danꞌllak ki, llzoa diꞌll kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ, danꞌ bzojbeꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ.

Naꞌll yeolol beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ,bxhonnj akeꞌ brej yichj akeꞌ Leꞌe.

Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ ganꞌ gak yel koxchisenꞌ(Mr. 14:53‑65; Lc. 22:54‑55, 63‑71; Jn. 18 : 12‑14,

19‑24)57 Naꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌx Jesúsenꞌ, bcheꞌe akeꞌ Leꞌe

rao Caifás, beꞌnnenꞌ nake bxoz brao, ganꞌ ba ndopbeꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell naꞌ, naꞌ ren beꞌnnkaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ. 58 NaꞌPedronꞌ naweꞌ ziꞌt ziꞌtre, bllinteꞌ rill bxoz brao naꞌ,naꞌ byoeꞌ naꞌ bllieꞌ liaꞌ naꞌze ren beꞌnn kaꞌ llapyodaꞌo brao naꞌ, le gokraꞌlleꞌ reꞌreꞌ akrenꞌ gak keJesúsenꞌ.

59Naꞌ yeolol bxozwnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ yezikre beꞌnngor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell naꞌ, llayirjlaꞌll akeꞌ bi diꞌllwenraꞌllenꞌ wxoa akeꞌ koꞌll Jesúsenꞌ, nench gotbeꞌnn kaꞌ Leꞌe. 60 Naꞌ gok scha, bi ballel akereꞌbillre wlliayiꞌll akeꞌ Leꞌe, laꞌkze beꞌnn zan llaꞌalloeꞌ akeꞌ diꞌll wenraꞌllenꞌ. Llakte kaꞌn bllin chopbeꞌnn wxhiyeꞌe ake, bxoa akeꞌ doꞌl koꞌll Jesúsenꞌ.61Naꞌ bne akeꞌ:

—Beꞌnn ni bneꞌe: “Nadaꞌ wachinnjaꞌ yodaꞌobrao ke Diosenꞌ, naꞌ chonn llaze wayontiaꞌn.”

62Naꞌll bzollaꞌa bxoz braonꞌ, lleꞌe Jesúsenꞌ:—¿Bibi de nneꞌo, ka nak danꞌ ll-lliayiꞌll beꞌnn ki

rweꞌn?63 Bibi bnekze Jesúsenꞌ. Naꞌll lle bxoz braonꞌ

Leꞌe:—Dios naꞌ llzoaꞌ, bnne netoꞌ, chaꞌ da linꞌ nakoꞌ

Cristo beꞌnnenꞌ nak Xhiꞌnn Dios.64 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Naksen kanꞌ nere, leskaꞌ niaꞌ reꞌ, wllin lla

reꞌre nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, lliaꞌkwit Diosenꞌ beꞌnnenꞌ nape le zerawe yel wakxhen, naꞌ nnebiaꞌreneꞌ, naꞌ reꞌre yetjaꞌ leꞌ yebánꞌradj bejenꞌ.

Page 39: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 26:65 36 San Mateo 27:1765 Ka bene bxoz braonꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ, le

bcheꞌzte xheꞌen, nench broeꞌreꞌ da xhinnj kwisenꞌbne Jesúsenꞌ kaꞌ. Naꞌll bneꞌe:

—Nnaꞌ ba bénere kanꞌ bnneꞌe ke Diosenꞌ, nnaꞌnollno yálljello gao xhia keꞌe. 66 ¿Akxha nere keꞌennaꞌ?

Naꞌll balliꞌi beꞌnn kaꞌ xtiꞌlleꞌn ne akeꞌ:—Llayaꞌl gateꞌ.67 Naꞌll blliꞌ akeꞌ xheꞌn lloaꞌ raweꞌn, naꞌ braꞌll

akeꞌ Leꞌe, naꞌ baleꞌ broꞌ akeꞌ ke xaꞌye. 68 Naꞌll lleakeꞌ Leꞌe:

—Chaꞌ rweꞌn nakoꞌ Cristo, banneyaꞌchk, ¿nonꞌbraꞌll rweꞌ?

Pedronꞌ bi bchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ Jesúsenꞌ(Mr. 14:66‑72; Lc. 22:56‑62; Jn. 18 :15‑18, 25‑27)

69Naꞌ lliꞌ Pedronꞌ liaꞌre, ka bllinkze to noꞌr wenllin ke Caifásenꞌ, naꞌ golleꞌ leꞌe:

—Renkze rweꞌn nakoꞌ Jesúsenꞌ txhen, beꞌnnGalilea naꞌ, ke.

70 Naꞌll bi bcheb Pedronꞌ rao yeolol beꞌnn kaꞌzjallaꞌa naꞌ, chaꞌ nakeꞌ Jesúsenꞌ txhen, naꞌll lleꞌenoꞌrenꞌ:

—Bi nnezraꞌ bi diꞌllenꞌ lloeꞌo.71Naꞌll le llallojte Pedronꞌ lloaꞌ yoꞌn, ka breꞌe ye

to noꞌr wen llin naꞌ leꞌe, naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ llaꞌanaꞌ:

—Renkze beꞌnn ninꞌ nakeꞌ txhen Jesús beꞌnnNazaretenꞌ.

72 Naꞌ da yobre bi bchebeꞌ chaꞌ nakeꞌ txhenJesúsenꞌ. Naꞌll bneꞌe:

—Dios naꞌ llzoaꞌ, gak bi da gak kiaꞌ, chaꞌ ziyaꞌdanꞌ niaꞌ bi nombiaꞌ beꞌnnenꞌ neꞌo kaꞌ.

73Naꞌll gokse ye choll, ka zjak beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ,lle akeꞌ Pedronꞌ:

—Da lijekzenꞌ, nakoꞌ beꞌnn kaꞌ txhen, lenakbieꞌze nneꞌo kanꞌ nne beꞌnn Galilea kaꞌ.

74 Naꞌ Pedronꞌ bzorao biteze bneꞌe, naꞌ leskaꞌbneꞌe:

—Diosenꞌ goneꞌ ga saꞌkziaꞌ chaꞌ ziyaꞌ danꞌ niaꞌbi nombiaꞌ beꞌnn naꞌ.

Kat le bllellte lekwnꞌ. 75 Naꞌll jadinraꞌll Pe-dronꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe: “Ka za kwellre lek-wnꞌ, chonn ras ba gok bi wcheboꞌ chaꞌ nombiaꞌonadaꞌ.” Naꞌll bazeꞌe, naꞌ jallell-loljeꞌ kwis.

27Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ rao Pilatonꞌ(Mr. 15:1; Lc. 23:1‑2; Jn. 18 :28‑32)

1Ka byeniꞌ naꞌ, badope yeolol bxoz wnebiaꞌ kaꞌ,naꞌ beꞌnn gor wnebiaꞌ kaꞌ llnebiaꞌ yell Israelenꞌ,naꞌ bchoy akeꞌn got akeꞌ Jesúsenꞌ. 2Naꞌ bchej akeꞌLeꞌe, naꞌll jwaꞌa akeꞌ Leꞌe rao beꞌnnenꞌ llnebiaꞌnnziꞌi Poncio Pilato.

Judas naꞌ bayot kwineꞌ3 Judas beꞌnnenꞌ ben Jesúsenꞌ rao naꞌa beꞌnn

kaꞌ, ka gokbeꞌreꞌ ba bchoybiaꞌ akeꞌ ke Jesúsenꞌ gotakeꞌ Leꞌe, naꞌll bayatreꞌ kwis danꞌ beneꞌ Leꞌe raonaꞌa bxozwnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ. Naꞌllbyejeꞌ rao akeꞌn, naꞌ bayoeꞌ leakeꞌ chilloa (30)mellplatenꞌ. 4Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Da xhinnjenꞌ benaꞌ, benaꞌ rallnaꞌre to beꞌnnbibi doꞌl napeꞌ.

Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—Bibi doꞌl nap netoꞌ kanꞌ benoꞌn.5 Naꞌll le bzaꞌlte Judasenꞌ mell kaꞌ lo yodaꞌo

braonꞌ, le bazaꞌteꞌ zayejeꞌ, naꞌ jaroꞌ do yeneꞌ bayotkwineꞌ.

6Naꞌll bxoz wnebiaꞌ kaꞌ le batop akteꞌ mellenꞌ,naꞌll lle lwellj akeꞌ:

—Bi gak koꞌllonꞌ ganꞌ yoꞌ mell ke yodaꞌon, lenaken mell danꞌ bdixhjllo yegaꞌa yel nban ke tobeꞌnne.

7 Naꞌll ben akeꞌ diꞌll yeziꞌi akeꞌ to yellrio keto beꞌnn wen yeꞌse ren mell naꞌ, naꞌ gaken tolatj ga wkwaꞌch akeꞌ beꞌnn ziꞌt ake. 8 Ke lennaꞌ yellrio naꞌ, nziꞌi Yellrio Llen, naꞌ nna nziꞌtenkaꞌ nnaꞌ lla. 9 Kanꞌ gok nench gok kanꞌ bzoj daJeremías, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, ganꞌnen: “Bxhiꞌi akeꞌ chilloa mell plat, danꞌ ne beꞌnnIsrael kaꞌ, zaꞌk to beꞌnne. 10Naꞌ baziꞌi akeꞌ yellrioke to beꞌnn wen yeꞌse, kanꞌ bne Xanllo Diosenꞌnadaꞌ.”

Blliayiꞌll akeꞌ Jesúsenꞌ rao Pilatonꞌ(Mr. 15:2‑5; Lc. 23:3‑5; Jn. 18 :33‑38)

11Ka bllin Jesúsenꞌ rao beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn, naꞌlllleꞌe Leꞌe:

—¿Rweꞌn nakoꞌ rey ke beꞌnn Israel kaꞌ?Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌlleꞌn, bneꞌe:—Kanꞌ bnekzoꞌ naꞌ nakaꞌ.12 Naꞌll ll-lliayiꞌll bxoz wnebiaꞌ kaꞌ Leꞌe, ren

beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ naꞌ. Naꞌ bibi bnekzeꞌchras. 13Naꞌll lle Pilatonꞌ Leꞌe:

—¿Bi llenroꞌ katek xhia zan naꞌ, llwakw akeꞌkoꞌlloꞌ ni?

14 Naꞌ ni to xtiꞌlleꞌn bi balliꞌkze Jesúsenꞌ, naꞌllbabane Pilatonꞌ kwis.

Bchoybiaꞌ akeꞌ gat Jesúsenꞌ(Mr. 15:6‑20; Lc. 23:13‑25; Jn. 18 :38‑19 :16)

15 Naꞌ de to da llon beꞌnn kaꞌ, katenꞌ llaꞌl lnnipaskwnꞌ, yesán beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn to beꞌnn yoꞌ rillya, kat llaꞌl lnni Paskwnꞌ, kon beꞌnn nnab beꞌnnyell. 16Naꞌ lo rill ya naꞌ, yoꞌ to beꞌnne llze ke kwis,nakeꞌ beꞌnn wen da xhinnj, naꞌ reꞌe Barrabás.17Naꞌ lle Pilatonꞌ beꞌnn kaꞌ ndopenꞌ:

Page 40: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 27:18 37 San Mateo 27:47—¿Nore beꞌnn ki lleꞌnere wasanaꞌ? ¿Wasanaꞌ

Barrabás naꞌ, chaꞌ Jesús naꞌ, beꞌnnenꞌ ne akeꞌnakeꞌ Cristo?

18 Le gokbeꞌe Pilatonꞌ llaxhéꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌJesúsenꞌ, naꞌllenꞌ ben akeꞌ Leꞌe rao neꞌen.

19 Naꞌ ka lliꞌ Pilatonꞌ ganꞌ lloneꞌ yel koxchisnaꞌ, le bllinte to rson da bseꞌl noꞌr keꞌen, lleꞌeleꞌe: “Bitbi gonroꞌ beꞌnnenꞌ, le bibi doꞌl napeꞌ. Lebllayrawaꞌ ncheꞌe, naꞌ rao bichgal kiaꞌn breꞌdaꞌo-raꞌ Leꞌe.”

20Naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌllnebiaꞌ naꞌ, ba bkoꞌyel akreꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ,nench nnab akeꞌ wsaneꞌ Barrabás naꞌ, naꞌ nnabakeꞌ gat Jesúsenꞌ. 21 Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ dayobre:

—¿Nore beꞌnn ki chop lleꞌnere wasanaꞌ?Naꞌll ne akeꞌ:—Barrabás naꞌ.22 Pilatonꞌ lleꞌe leakeꞌ:—¿Akxha gonaꞌ Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ ne akeꞌ

Cristonꞌ?Naꞌ yeololeꞌ bne akeꞌ:—¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz!23Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ:—¿Bixha da xhinnj ba beneꞌ naꞌ?Naꞌll besiaꞌ akeꞌ da yobre ne akeꞌ:—¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz!24 Gokbeꞌe Pilatonꞌ bikzbi de goneꞌ. Ba llaꞌa

beꞌnn kaꞌ llakia kwis, naꞌll bseꞌleꞌ to beꞌnn jaxieꞌnis, baneꞌe rao beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Beꞌnn ni bibi da xhinnj noneꞌ. Bi nakenxhbaꞌyaꞌ chaꞌ ba betreꞌ, xhbaꞌy reꞌ naken chaꞌ babetreꞌ.

25Yeolol beꞌnn zan kaꞌ bne akeꞌ:—Kere bi gon danꞌ gaken xhbaꞌytoꞌ, naꞌ xhbaꞌy

no xhiꞌnntoꞌ ke nake yel got ke beꞌnn ni.26 Naꞌll basán Pilatonꞌ Barrabásenꞌ kanꞌ bnnab

beꞌnn kaꞌ. Bayoll naꞌ, naꞌll golleꞌ beꞌnn wakaꞌa yakaꞌ, bdintat akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll beneꞌ Leꞌe rao naꞌaakeꞌn, nench wdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ.

27 Naꞌll bcheꞌe wakaꞌa ya kaꞌ Leꞌe lo yoꞌ kebeꞌnnenꞌ llnebiaꞌn, naꞌ batop akeꞌ yeolol wakaꞌaya kaꞌ. 28Naꞌll bdinn akeꞌ xharaꞌneꞌn, naꞌ bwakwakeꞌ Leꞌe to raꞌll xhna, ka danꞌ llak rey kaꞌ. 29Naꞌllben akeꞌ to da nak de lba yeꞌche, naꞌ bliz akeꞌnyichjeꞌn, naꞌ neꞌe chaꞌwenꞌ bgoꞌx akeꞌ Leꞌe to xhis.Naꞌll bcheꞌk xhib akeꞌ raweꞌn, nench btitj akreꞌLeꞌe, naꞌ ne akeꞌ:

—¡Sechga ke beꞌnn wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ!30 Naꞌll blliꞌ akeꞌ Leꞌe xheꞌn, naꞌll bakaꞌa akeꞌ

xhisenꞌ noꞌxeꞌn, naꞌll bdin akeꞌn yichjeꞌ. 31 Bayollbtitj akreꞌ Leꞌen, bakaꞌa akeꞌ raꞌll xhnanꞌ danꞌ

bwakw akeꞌ Leꞌen, naꞌll bawakw akeꞌ Leꞌe xhakzeꞌ.Naꞌll bcheꞌe akeꞌ Leꞌe jadaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruz.

Bdaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ leꞌ yay cruz(Mr. 15:21‑32; Lc. 23:26‑43; Jn. 19 :17‑27)

32 Naꞌll ka blloj akeꞌ yell naꞌ, le badil akteꞌ tobeꞌnn Cirene re Simón, naꞌ bchieꞌ akreꞌ leꞌe weꞌecruz ke Jesúsenꞌ.

33Naꞌ bllin akeꞌ to latj ganꞌ nziꞌi Gólgota, lleꞌnennen latj ke llit wat. 34 Naꞌll beꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ zozichj da nchixe to da zlaꞌ yeꞌjeꞌn, naꞌ ka gokbeꞌreꞌkanꞌ naken naꞌ, naꞌ bi weꞌjeꞌn. 35 Naꞌ ka bayollbdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌll bditjen akeꞌxharaꞌneꞌn, llwia akeꞌ naraꞌchk norenꞌ llayaꞌl totoakeꞌ. Naꞌ danꞌ ben akeꞌ kaꞌ, bzoa diꞌll kanꞌ bzojbeꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bneꞌe: “Wlaꞌaakeꞌ xharaꞌneꞌn, naꞌ siꞌi ke ke akeꞌ chitje akreꞌn.”36 Naꞌll blleꞌ akeꞌ bdap akeꞌ Leꞌe. 37 Naꞌ yichjcruzenꞌ ganꞌ deꞌe naꞌ, bzoj akeꞌ danꞌ blliayiꞌll akeꞌLeꞌe, naꞌ llian: “Beꞌnn ni Jesúsenꞌ rey ke beꞌnnIsrael kaꞌ.”

38 Naꞌ lekze kaꞌ, bdaꞌa akeꞌ ye chop beꞌnn wanchlaꞌ weje kwiteꞌn, toeꞌ chaꞌwe ye toeꞌ rbese.39 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bde ganꞌ deꞌe naꞌ, llta yichj akeꞌgoll akeꞌ Leꞌe diꞌll yel yaꞌ, 40 bne akeꞌ:

—Rweꞌn bneꞌo yechinnjoꞌ yodaꞌo braonꞌ, naꞌchonn llaze yeyonteꞌon. Naꞌ basrachk kwinoꞌ chaꞌrweꞌn nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios, bayetjchek leꞌyay cruzenꞌ.

41 Naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌllsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ renbeꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ,yeololeꞌ bne akeꞌ diꞌll yel yaꞌ bne akeꞌ:

42 —¡Beꞌnn zan basreꞌe, naꞌ nnaꞌ bi llak yesrákwineꞌ! Chaꞌ nakeꞌ rey ke lliꞌo beꞌnn Israel,yeyetjeꞌ leꞌ yay cruz ganꞌ deꞌe naꞌ, naꞌll chejleꞌllokeꞌe. 43 Leꞌe llonliraꞌlleꞌ Dios, le bneꞌe: “DogarjeXhiꞌnn Dios nadaꞌ.” ¡Naꞌ reꞌchekello yesrá DiosenꞌLeꞌe nnaꞌ, chaꞌ llakreꞌ Leꞌe!

44Naꞌ beꞌnnwan kaꞌ zjadaꞌa leꞌ yay cruzenꞌ chlaꞌweje kwiteꞌn, leskaꞌ bchachrén akeꞌ Leꞌe.

Kanꞌ gok kanꞌ got Jesúsenꞌ(Mr. 15:33‑41; Lc. 23:44‑49; Jn. 19 :28‑30)

45Naꞌ ka do wawill, doxhente yellrionꞌ bacholebllinte lladá chonne. 46 Naꞌ ka lladá chonne naꞌ,besiaꞌ Jesúsenꞌ zillje bneꞌe:

—Elí Elí, ¿lama sabactani? (Lleꞌnen nen: Dioskiaꞌ, Dios kiaꞌ, ¿bixchen ba bsanraꞌlloꞌ nadaꞌ?)

47Naꞌ bal beꞌnn kaꞌ zjazé naꞌ, ne akeꞌ:—Lewzenay keꞌe, beꞌnn ni llalwilleꞌ da Elías

beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ.

Page 41: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 27:48 38 San Mateo 28:1348 Naꞌll le bllojte to beꞌnn zejdoeꞌ jaxieꞌ to

xhiꞌre, naꞌ bzaꞌlleꞌn zo zichjenꞌ da nak zlaꞌn,naꞌ bzoeꞌn to rao xhis tonne, naꞌll jazoeꞌn lloaꞌJesúsenꞌ nench xoꞌpeꞌn. 49 Naꞌ ye baleꞌ lle lwelljakeꞌ:

—Dokwezchek, chaꞌ ke yed Elíasenꞌ yedsreꞌeLeꞌe.

50 Naꞌll le besiaꞌte Jesúsenꞌ da yobre zillj kwis,naꞌ le bayonteꞌ spíritu keꞌen rallnaꞌa Dios. 51 Naꞌka hor naꞌ, blleꞌz kllole raꞌll danꞌ ze lo yodaꞌobraonꞌ, bxhiꞌzen yichje ballinte lleꞌle, naꞌ llebrazbxhoꞌ, goxhjte yej ake. 52 Naꞌ leskaꞌ byarj ba kebeꞌnn ba got. Naꞌ zan beꞌnn kaꞌ benliraꞌll Diosenꞌ,babán akeꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. 53 Naꞌ bde naꞌ, kababán Jesúsenꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, balloj akeꞌ loba ke akeꞌn, naꞌll jayakeꞌ jaroeꞌrao akeꞌ Jerusalén.Naꞌ zan beꞌnn breꞌe leakeꞌ.

54Naꞌ xan wakaꞌa ya kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llaꞌallap Jesúsenꞌ, ka nak breꞌe akreꞌ bxhoꞌn, naꞌ bitezegok, naꞌ blleb akeꞌ kwis, naꞌ ne akeꞌ:

—Da likze beꞌnn ni, nakeꞌ dogarj Xhiꞌnn Dios.55Leskaꞌ naꞌ zjallaꞌa zan noꞌr ak, zjazé akeꞌ ziꞌtre

llwia akeꞌ. Beꞌnn kaꞌ bnao Jesúsenꞌ, ka bazeꞌeGalilea naꞌte llakrén akeꞌ Leꞌe bi da byalljreꞌ. 56Naꞌren María Magdalena, naꞌ ren María beꞌnnenꞌnak xhnaꞌ Jacobo, naꞌ José, naꞌ ren María xhoꞌrZebedeo.

Bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ(Mr. 15:42‑47; Lc. 23:50‑56; Jn. 19 :38‑42)

57 Ka betj lleꞌ naꞌ, bed to beꞌnn wniaꞌ beꞌnnArimatea re José, naꞌ leskaꞌ bzenayeꞌ ke Jesúsenꞌ.58 Josénꞌ byejeꞌ rao Pilatonꞌ jannabeꞌ kwerp keJesúsenꞌ, naꞌ Pilatonꞌ bayoeꞌ kwerp ke Jesúsenꞌleꞌe. 59 Naꞌll baziꞌi Josénꞌ kwerp ke Jesúsenꞌ,naꞌll baraꞌlleꞌ Leꞌe to raꞌll xhen raꞌll yalle. 60 Naꞌbroeꞌ kwerp keꞌen to lo broj keꞌe, da bcheꞌnneꞌleꞌ yej. Naꞌll btoleꞌ to yej xhen lloaꞌ brojenꞌ,nench basejen len, naꞌll bazeꞌe. 61 Naꞌ MaríaMagdalenanꞌ, naꞌ ye to María beꞌnn yobre, jacheꞌakeꞌ lloaꞌ brojenꞌ.

Bkwaꞌnn akeꞌ beꞌnn llape ganꞌ bgaꞌch Jesúsenꞌ62 Naꞌ bateyó, bde lla kanꞌ llsiniaꞌ akeꞌ ke lla

nbaꞌnn, badop bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn fariseokaꞌ jakeꞌ ganꞌ zo Pilatonꞌ. 63Naꞌ lle akeꞌ leꞌe:

—Ba jadinraꞌlltoꞌ kanꞌ bne da beꞌnn wxhiyeꞌngotenꞌ, kanꞌ nna nbaneꞌ: “Yeyónn lla naꞌ, yebanaꞌradj beꞌnn wat kaꞌ.” 64 Ke len naꞌ bseꞌlchek beꞌnnlljatap akeꞌ lloaꞌ brojenꞌ ganꞌ jakwaꞌch akeꞌ Leꞌenaꞌ, nench ke lljak beꞌnn kaꞌ gok leꞌe txhen tlleꞌlrelljarej akeꞌ kwerp keꞌen, naꞌ ye akeꞌ beꞌnn ak,babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ da ke nxhiall gak,

kerke diꞌll danꞌ bdise da nell, kanꞌ bneꞌe Diosenꞌbseꞌle Leꞌe.

65Naꞌll goll Pilatonꞌ beꞌnn kaꞌ:—Gonnaꞌ reꞌ wakaꞌa ya ak, lewcheꞌe akeꞌ nench

gap akeꞌ ga zeraoze yezoe akreꞌ.66Naꞌll byej akeꞌ ren wakaꞌa ya kaꞌ, naꞌ bchiꞌch

akeꞌ sey leꞌ yej, danꞌ daꞌa lloaꞌ brojenꞌ, naꞌ bkwaꞌnnakeꞌ wakaꞌa ya kaꞌ bdap akeꞌn.

28Jesúsenꞌ babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ(Mr. 16:1‑8; Lc. 24:1‑12; Jn. 20 :1‑10)

1 Ka bde lla nbaꞌnne, bal dmionꞌ María Mag-dalena ren María beꞌnnenꞌ ye to, byej akeꞌ jawiáakeꞌ ganꞌ bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ. 2Naꞌ le bxhoꞌte,le to angl ke Xanllonꞌ betjeꞌ yebánꞌ, naꞌ bllineꞌbkeꞌe yej danꞌ nsej lloaꞌ brojenꞌ, naꞌ bllieꞌ raoyejenꞌ. 3 Llaktit kwis nake lloaꞌraweꞌn, kaꞌkze gallep yes, naꞌ xharaꞌneꞌn naken llich kwis ka beye.4 Naꞌ ka breꞌe beꞌnn kaꞌ llapenꞌ, to bxhiz akzeꞌblleb akeꞌ bacholraꞌll akteꞌ. 5Naꞌ anglenꞌ lleꞌe noꞌrkaꞌ:

—Bi llebre, nadaꞌ nnezraꞌ llayirjre Jesúsenꞌ,beꞌnnenꞌ bdaꞌa akeꞌ leꞌ yay cruz naꞌ. 6Nollno llraꞌganni, ba babaneꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ kanꞌ bnekzeꞌ.Ledá ke, lewiá ganꞌ broꞌ akeꞌ Leꞌen. 7Sete lelljayak,lelljadixjweꞌ beꞌnn kaꞌ nak Jesúsenꞌ txhen, yeakreꞌ ba babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. Naꞌ ye akreꞌwyoblle yellín Jesúsenꞌ Galileanꞌ, kerke leakeꞌ, naꞌGalilea naꞌ reꞌe akreꞌ Leꞌe. Kanꞌ bne Dios naꞌbadtixjweꞌraꞌ reꞌ.

8 Naꞌll le bazaꞌte noꞌr kaꞌ lloaꞌ brojenꞌ, do llebakzeꞌ naꞌ llawé akreꞌ, zjayakdoeꞌ jadixjweꞌ akreꞌbeꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen kanꞌ gok naꞌ. 9 Naꞌka zjayakeꞌ naꞌ, ballay akreꞌ Jesúsenꞌ tnez. Naꞌllbwapeꞌ leakeꞌ lliox. Naꞌll bcheꞌk xhib akeꞌ raweꞌn,naꞌ bdeꞌl akeꞌ nieꞌn, naꞌll beꞌrao akeꞌ Leꞌe. 10Naꞌlllle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Bi llebre lelljadixjweꞌ beꞌnn lwelljllo kaꞌ,llayaꞌl lljakeꞌ Galileanꞌ nench reꞌe akreꞌ nadaꞌ.

Beꞌnn kaꞌ gop lloaꞌ brojenꞌ jadixjweꞌ akreꞌ bxoz kaꞌkanꞌ goken

11 Naꞌ chak zjayak noꞌr kaꞌ yellenꞌ, bal wakaꞌaya kaꞌ, beꞌnn kaꞌ bdap ganꞌ bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ,jayakeꞌ yellenꞌ, naꞌ jadixjweꞌ akreꞌ bxoz wnebiaꞌkaꞌ doxhen kanꞌ goken. 12 Naꞌll badop bxozwnebiaꞌ kaꞌ, ren beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yellIsraelenꞌ, naꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll akre gon akeꞌ, kanꞌlloeꞌ wakaꞌa ya kaꞌ diꞌll gok naꞌ. Naꞌll beꞌe akeꞌwakaꞌa ya kaꞌ mell xhen. 13 Lle akeꞌ leakeꞌ:

Page 42: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Mateo 28:14 39 San Mateo 28:20—Chaꞌ no nnab akrenꞌ gok, naꞌ ye aktezreꞌ

tlleꞌlre ka tasre naꞌ, badrej beꞌnn kaꞌ non leꞌetxhen naꞌ kwerp keꞌen lo broj naꞌ, naꞌ jaroꞌ akeꞌLeꞌe ga yobre. 14 Naꞌ chaꞌ ba bene beꞌnnenꞌllnebiaꞌn diꞌll ki, netoꞌ lljeꞌrentoeꞌ diꞌll nench bibigon akreꞌ reꞌ.

15 Naꞌ bxhiꞌi wakaꞌa ya kaꞌ mell danꞌ beꞌe akeꞌleakeꞌn, nench ben akeꞌ kon kanꞌ goll akeꞌ leakeꞌnaꞌ. Naꞌ to nnaꞌ lla, nna ne akeꞌ yeolol ka bnewakaꞌa ya kaꞌ, doxhen ganꞌ llaꞌa beꞌnn Israel kaꞌ.

Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ lljatixjweꞌ akreꞌ xtiꞌlleꞌndoxhente

(Mr. 16:14‑18; Lc. 24:36‑49; Jn. 20 :19‑23)16Naꞌ beꞌnn chnej kaꞌ nak Jesúsenꞌ txhen, jakeꞌ

Galileanꞌ rao yaꞌ ganꞌ golleꞌ leakeꞌ kaꞌ. 17 Naꞌ kabreꞌe akreꞌ Jesúsenꞌ, beꞌrao akeꞌ Leꞌe kwis. Naꞌ yebaleꞌ bi llejleꞌ akeꞌ chaꞌ Leꞌen. 18Naꞌll zej Jesúsenꞌganꞌ ze akeꞌ naꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Ba ben Diosenꞌ rao naꞌ, doxhen yel llnebiaꞌdanꞌ de yebá naꞌ, naꞌ yellrio ni. 19 Ke len naꞌlechej, lelljased lelljaroeꞌ beꞌnn kaꞌ, yeolol yellnench gonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ. Naꞌ lewchoa akeꞌ nis,nench wroeꞌn ba llonliraꞌll akeꞌ Xallo Diosenꞌ, naꞌXhiꞌnneꞌ Jesucristo naꞌ, naꞌ ren Spíritu keꞌe naꞌ.20Naꞌ lewroeꞌ lewsed akreꞌ, nench gon akeꞌ yeololdanꞌ ba gollaꞌ reꞌ naꞌ. Nadaꞌ zorenkzaꞌ reꞌ yeo lla,naꞌ kaꞌkze sorenkzaꞌ reꞌ yeyollte yellrio ni. Kaꞌngakchga.

Page 43: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 1:1 40 San Marcos 1:27

DIꞌLL WEN DANꞌ BZOJ SANMARCOS

Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis bdixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen keDiosenꞌ

(Mt. 3:1‑12; Lc. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1 :19‑28)1Ki bzoraoDiꞌllWenke Jesucristo, beꞌnnenꞌ nak

Xhiꞌnn Dios.2 Kanaꞌ bzo to beꞌnn golle Isaías, beꞌe xtiꞌll

Diosenꞌ, naꞌ ki bzojeꞌ:Wseꞌlaꞌ to beꞌnn kwiaraweꞌ raoꞌn, weꞌe xtiꞌlloꞌn,nench yeweꞌ xhnneze ganꞌ teꞌon.3 Leꞌe nneꞌe zillj latj dachenꞌ nneꞌe:“¡Legón xhnid, legonchaꞌo nez ganꞌ te Xanllonꞌ,lewsarj yichjraꞌlldaꞌore ka llon to beꞌnn llsarj to

nez li!”4 Naꞌ kaꞌn gok kat bllin Juan naꞌ latj dachenꞌ, naꞌbchoeꞌ beꞌnn nis, naꞌ bdixjweꞌreꞌ beꞌnne llayaꞌlwayat akreꞌ ke da xhinnj ke akeꞌn, naꞌ choaꞌ akeꞌnis nench waziꞌxhen Diosenꞌ ke da xhinnj ke akeꞌkaꞌ. 5 Beꞌnn zan beꞌnn zaꞌk doxhen ganꞌ nbaneJudea, naꞌ beꞌnn zaꞌk Jerusalén lljakeꞌ lljazenayakeꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ ka nak llxoarap akeꞌ da xhinnjke akeꞌn, naꞌ llchoeꞌ leakeꞌ nis lo yeo ganꞌ nziꞌiJordán.

6 Naꞌ Juan naꞌ gokeꞌ raꞌll da nak de yich xhacamello, naꞌ bchej lloaꞌ leꞌen to yid, naꞌ bdaweꞌbichsoa ren blliꞌndaꞌo ke beser yiꞌxe. 7 Naꞌ lly-ixjweꞌreꞌ beꞌnne neꞌe:

—Za zaꞌa ye to beꞌnne naplle yel llnebiaꞌ kanadaꞌ, ni jeze da lleꞌkaꞌ yeyaljaꞌ xhereꞌn bi zaꞌkaꞌ.8Da li nadaꞌ llchoaꞌ reꞌ nis, zan Leꞌe goneꞌ ka yedsóSpíritu ke Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌore.

Jesúsenꞌ blloeꞌ nis(Mt. 3:13‑17; Lc. 3:21‑22)

9Naꞌ ka llanꞌ llchoaꞌ Juan naꞌ beꞌnn nis, Jesúsenꞌbzeꞌe ganꞌ nziꞌi Nazaret ganꞌ nbane Galileanꞌ, naꞌbyejeꞌ lloaꞌ yeo ganꞌ nziꞌi Jordán, naꞌ bchoaꞌ Juannaꞌ Leꞌe nis. 10Bixha chak llalloj Jesúsenꞌ lo nisenꞌ,byarj yebánꞌ, naꞌ betj Spíritu ke Diosenꞌ, nakenka to plom daꞌo jasorenen Leꞌe. 11 Naꞌ blloj chiꞌiDiosenꞌ yebánꞌ, bneꞌe:

—Rweꞌ nakoꞌ xhiꞌnnaꞌ nllieꞌraꞌ, llaweraꞌllayazraꞌllaꞌ kwis.

Gokraꞌll daxiꞌonwkoꞌyelen Jesúsenꞌ goneꞌ da xhinnj(Mt. 4:1‑11; Lc. 4:1‑13)

12Naꞌll Spíritu ke Diosenꞌ, le benten nench byejJesúsenꞌ ganꞌ nak latj dachenꞌ. 13 Gannaꞌ bzoeꞌchoa (40) lla radj bayiꞌx znia ake. Naꞌ danꞌ llnebiaꞌ

daxiꞌo kaꞌ bkoꞌyelen Leꞌe, gokraꞌllen gon Jesúsenꞌda xhinnj. Naꞌll angl kaꞌ bllin akeꞌ gokrén akeꞌJesúsenꞌ.

Jesúsenꞌ bzoraweꞌ llyixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ(Mt. 4:12‑17; Lc. 4:14‑15)

14 Bayoll broꞌ akeꞌ Juan naꞌ rill ya, Jesúsenꞌballineꞌ ganꞌ nbane Galileanꞌ llyixjweꞌreꞌ DiꞌllWen, ka nak yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ. 15 Lleꞌe beꞌnnkaꞌ:

—Ba bllin lla gak danꞌ nwia Diosenꞌ goneꞌ, naꞌsorao nnebieꞌ, lewayate ke da xhinnj keré kaꞌ, naꞌlechejleꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌ.

Jesúsenꞌ goxheꞌ tap beꞌnn wxhen bel(Mt. 4:18‑22; Lc. 5:1‑11)

16 Jesúsenꞌ deꞌe lloaꞌ nisdaꞌo Galileanꞌ, naꞌbreꞌreꞌ chop beꞌnnwxhen bel, beꞌnn re Simón renbiꞌcheꞌn re Andrés, naꞌ llzaꞌl yixj bel ke akeꞌn lonisenꞌ. 17Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Ledá gonre nadaꞌ txhen, naꞌ gonaꞌ nench reꞌwtopre beꞌnne, naꞌ yelloj akeꞌ rao da xhinnj keakeꞌ kaꞌ.

18 Naꞌll le bsanraꞌllte yixj bel ke akeꞌn, naꞌ lebnao akteꞌ Leꞌe.

19Naꞌ bzaꞌa Jesúsenꞌ ye raꞌte, naꞌ breꞌreꞌ Jacoboren Juan, xhiꞌnn Zebedeo, lliꞌ akeꞌ lo barco keakeꞌn llatiꞌx yixj bel ke akeꞌn. 20 Leskaꞌ le goxhteꞌleakeꞌ, naꞌ bkwaꞌnnrén akeꞌ xa akeꞌn beꞌnn wenllin kaꞌ, naꞌ bnao akeꞌ Jesúsenꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌll-daꞌweꞌ

(Lc. 4:31‑37)21 Naꞌ bllin Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe

txhen yellenꞌ re Capernaum, naꞌ ka bllin to llanbaꞌnne ke beꞌnn Israel kaꞌ, byejeꞌ lo yodaꞌo, naꞌbzorao llroeꞌreꞌ leakeꞌ. 22Naꞌ llabane beꞌnn kaꞌ kediꞌllenꞌ lloeꞌn, le nneꞌe ka beꞌnn nap yel llnebiaꞌ,le bi llon beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ kaꞌ. 23Bixha loyodaꞌo naꞌ, lliꞌ to beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌweꞌ,naꞌ bzorao llosieꞌ neꞌe:

24—¿Bixchen zadchixkoꞌ ren netoꞌ, Jesús beꞌnnNazaret? ¿Zaꞌo zadlleyiꞌo netoꞌn? Nnézkzeraꞌ norweꞌ, rweꞌn Beꞌnn Nak Laꞌy bseꞌl Diosenꞌ.

25 Jesúsenꞌ benreꞌ daxiꞌon znia lleꞌen:—¡Llakia llonoꞌ, balloj yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ!26Naꞌll daxiꞌon bnnibchachen beꞌnnenꞌ, naꞌ be-

siaꞌn zillj kwis, naꞌll ballojen yichjraꞌlldaꞌo beꞌn-nenꞌ. 27 Yeolol beꞌnn kaꞌ llabán akreꞌ kwis, naꞌlllle lwellj akeꞌ:

—¿Akre chejnieꞌllo danꞌ? ¿Bi da kobenꞌ llroeꞌllsede beꞌnnenꞌ? Ka naken ren yel wak keꞌenllalwilleꞌ daxiꞌon naꞌ llzenayten.

Page 44: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 1:28 41 San Marcos 2:14

28 Sete bnneze beꞌnn zan kanꞌ goken, doxhenganꞌ nziꞌi Galileanꞌ bze ke Jesúsenꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ xhnaꞌ noꞌr ke Simón Pedro(Mt. 8:14‑15; Lc. 4:38‑39)

29 Ka balloj Jesúsenꞌ lo yodaꞌon, naꞌ zjayakeꞌtxhen ren Jacobo, naꞌ Juan naꞌ, jakeꞌ rill Simónnaꞌ, ren Andrés. 30Bixha xhnaꞌ noꞌr ke Simón naꞌ,deꞌe yoeꞌ da la res, le beꞌrén akteꞌ Jesúsenꞌ diꞌllkanꞌ llaken.

31Naꞌ jabiꞌyeꞌ, beꞌxeꞌ taꞌkeꞌn, naꞌ baliseꞌ leꞌe, leballachte da lanꞌ, le bzoraote llsinieꞌ da gao akeꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan(Mt. 8:16‑17; Lc. 4:40‑41)

32Ka ba zaꞌa llen willenꞌ, naꞌ ba llze yere, jwaꞌaakeꞌ beꞌnn zan rao Jesúsenꞌ beꞌnn llak yillweꞌ,naꞌ beꞌnn yoꞌ daxiꞌo. 33 Yeolol beꞌnn yell bdopakeꞌ lloaꞌ yoꞌ ganꞌ zoeꞌn. 34 Beꞌnn zan bayoneꞌ,beꞌnn llak wde wdere yillweꞌ, naꞌ babejeꞌ daxiꞌoyichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, naꞌ bi beꞌe latj nne daxiꞌokaꞌ, le nnez akseren noxhanꞌ nakeꞌ.

Jesúsenꞌ bdeꞌe doxhen Galilea llyixjweꞌreꞌ xtiꞌllDiosenꞌ

(Lc. 4:42‑44)35 Naꞌ nakte nnaxte byas Jesúsenꞌ, naꞌ bllojeꞌ

zejeꞌ to latj dach, naꞌ lloeꞌreneꞌ Diosenꞌ diꞌlle.36 Naꞌ Simón Pedro ren beꞌnn kaꞌ non leꞌe txhennaꞌ, jakeꞌ jadirj akeꞌ Leꞌe. 37 Ka ballel akreꞌ Leꞌen,lle akeꞌ Leꞌe:

—Yeolol beꞌnn kaꞌ dá akeꞌ llayirj akeꞌ rweꞌ.38Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Lechoꞌo yell wrill kaꞌ nench chixjweꞌ akreꞌ

xtiꞌll Diosenꞌ, le ke len naꞌ ba bedaꞌ.39 Doxhen ganꞌ nbane Galileanꞌ bda Jesúsenꞌ

llyixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ toto yodaꞌo ke beꞌnnIsrael kaꞌ, naꞌ llabejeꞌ daxiꞌo yoꞌ yichjraꞌlldaꞌobeꞌnne.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn llen yillweꞌ danꞌ ne lepra(Mt. 8:1‑4; Lc. 5:12‑16)

40Naꞌ to beꞌnn llen yillweꞌ danꞌ ne lepra, byejeꞌrao Jesúsenꞌ, goꞌtyoereꞌ Leꞌe, naꞌ bcheꞌk xhibeꞌlleꞌe Leꞌe:

—Chaꞌ lleꞌnroꞌ, wakse wakaꞌo yillweꞌ kiaꞌ ni.41Naꞌ Jesúsenꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ leꞌe, naꞌ bli taꞌkeꞌn

bdaneꞌ leꞌe, naꞌ golleꞌ leꞌe:—Lleꞌnkzraꞌ, bayak.42 Bayoll bneꞌe kaꞌn, le bayakte beꞌnnenꞌ, naꞌ

bagaꞌnnteꞌ yall kwis.43Naꞌll Jesúsenꞌ baseꞌleꞌ leꞌe, naꞌ goꞌtyoereꞌ leꞌe,

44 lleꞌe leꞌe:—Notno yeꞌo bayonaꞌ rweꞌ, kon byej rao bx-

ozenꞌ nench reꞌreꞌ ba bayakoꞌ, naꞌ beꞌe danꞌ nllia

da Moisésenꞌ biaꞌa weꞌllo, nench yeyakoꞌ yall raoleyenꞌ. Kaꞌ ben nench yeolol beꞌnne nnez akreꞌ babayakoꞌ.

45 Bixha beꞌnnenꞌ ka bazeꞌe naꞌ, bzorao lloeꞌdiꞌll kanꞌ gok bayakeꞌn. Ke len naꞌ bill gokse choꞌJesúsenꞌ yell kaꞌ, naꞌ bdeꞌe llillize do ga ndach, naꞌdekz de beꞌnn zan lljakse raweꞌn beꞌnn zaꞌk dogateze.

2Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn bi dá niaꞌneꞌe(Mt. 9:1‑8; Lc. 5:17‑26)

1Gok chop chonn lla bzaꞌa Jesúsenꞌ Capernaumnaꞌ, kat ballineꞌ da yobre, naꞌ bnneze beꞌnn kaꞌzoeꞌ yoꞌ. 2 Le bdopte beꞌnn zan kwis bllinte lloaꞌyoꞌn bayichochjten to nollno llakse choꞌ. Naꞌbdixjweꞌreꞌ leakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. 3Kat le bllinte tapbeꞌnn nlen akeꞌ to beꞌnn bi dá niaꞌneꞌe. 4 Naꞌ bigok choꞌrén akeꞌ leꞌe, llin akeꞌ raweꞌn le llaꞌa beꞌnnzan kwis. Naꞌll blep akeꞌ leꞌe yichjore, naꞌ bsarjakeꞌ to latj ga bletj akeꞌ leꞌe do ka nak ganꞌ xhoeꞌn,naꞌ bllineꞌ rao Jesúsenꞌ. 5 Naꞌ gokbeꞌe Jesúsenꞌnxenraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌll golleꞌ beꞌnn xhinnjenꞌ:

—Xhiꞌnnaꞌ, ni llaziꞌxhenaꞌ da xhinnj koꞌon.6 Lo yoꞌ naꞌ zjalliꞌ bal beꞌnn llsedre ke ley

danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, kate ben akreꞌ kanꞌ bneJesúsenꞌ, ben akeꞌ xhbab: 7 “¿Bixchen nez beꞌn-nenꞌ kaꞌ? Wakadiꞌ ke Diosenꞌ lloneꞌ. Nollno gakyeziꞌxhen da xhinnj ke beꞌnne, le zeraoze Dios.”8Naꞌ Jesúsenꞌ bayakbeꞌreꞌ kanꞌ llon akeꞌ xhbabenꞌ,naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen llonre xhbabenꞌ kaꞌ? 9 Llákere binapaꞌ yel llnebiaꞌ naꞌ yepeꞌ: “Ni llaziꞌxhenaꞌ daxhinnj koꞌo”, naꞌ bi zaꞌk xtiꞌllaꞌn. ¿Bixha chaꞌyepeꞌ: “Bayas, baziꞌi ganꞌ xhoaꞌo naꞌ bayej”?10Ni nnézere, nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnachnapaꞌ yel llnebiaꞌ rao yellrio nench yeziꞌxhenaꞌ daxhinnj ke beꞌnne.

Naꞌll golleꞌ beꞌnn xhinnjenꞌ:11 —Ni llepaꞌ rweꞌ, bayas, baziꞌi ganꞌ bxhoaꞌon

naꞌ bayej rilloꞌ.12 Le bayasdote beꞌnnenꞌ, zanleneꞌ ganꞌ bx-

hoeꞌn, llwiate beꞌnnkaꞌ ballojeꞌ. Naꞌ llabanebeꞌnnkaꞌ, naꞌ lloeꞌrao akeꞌ Dios ne akeꞌ:

—Gatga nna reꞌllo ka danꞌ gok nnaꞌ lla.Ka gok brej Jesúsenꞌ Leví(Mt. 9:9‑13; Lc. 5:27‑32)

13Bde naꞌ, byej Jesúsenꞌ lloaꞌ nisdaꞌon da yobre,naꞌ beꞌnn zan bdop, naꞌ broeꞌ bsedreꞌ leakeꞌ. 14Naꞌbdieꞌ ga lliꞌ to beꞌnn re Leví, nakeꞌ xhiꞌnn beꞌnnenꞌ

Page 45: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 2:15 42 San Marcos 3:10re Alfeo, llieꞌ ganꞌ llchixhjeꞌ danꞌ llayaꞌl wayej yellganꞌ llnebiaꞌ leakeꞌ. Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—Da nao nadaꞌ.Naꞌll bzolleꞌe, naꞌ bnaweꞌ Leꞌe.15 Naꞌ bde naꞌ, lliꞌ Jesúsenꞌ llaoreneꞌ leakeꞌ tx-

hen rill Levínꞌ, naꞌ ren beꞌnn zan beꞌnn wachixhj,naꞌ yezikre no beꞌnn wen da xhinnj, naꞌ renbeꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen, le beꞌnn zan naꞌ naoLeꞌe. 16 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, breꞌe akreꞌJesúsenꞌ llaoreneꞌ beꞌnn wachixhj kaꞌ txhen, naꞌbeꞌnn wen da xhinnj kaꞌ yelaꞌ, goll akeꞌ beꞌnn kaꞌnon Jesúsenꞌ txhen:

—¿Bixchen llaoreneꞌ wachixhj kaꞌ, naꞌ renbeꞌnn wen da xhinnj kaꞌ txhen?

17Ka bene Jesúsenꞌ kaꞌ, naꞌll golleꞌ leakeꞌ:—Beꞌnn bibi yillweꞌ llake, bi yalljreꞌ beꞌnn wen

rmell, zan beꞌnnenꞌ llak yillweꞌn, leꞌen yalljreꞌbeꞌnn wen rmellenꞌ. Kanꞌ naken kiaꞌ nadaꞌ, kerezaꞌa zadyexhaꞌ beꞌnn wen akenꞌ, zan zaꞌa zadwiaꞌbeꞌnn wen da xhinnj akenꞌ.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ nonLeꞌen txhen naꞌ was

(Mt. 9:14‑17; Lc. 5:33‑39)18Bixha gok to lla beꞌnn kaꞌ non Juan naꞌ txhen,

naꞌ beꞌnn kaꞌ non beꞌnn fariseo kaꞌ txhen non akeꞌwas, naꞌ bal beꞌnn kaꞌ jak akeꞌ rao Jesúsenꞌ, naꞌ lleakeꞌ Leꞌe:

—¿Bixchen beꞌnn kaꞌ non Juan naꞌ txhen, naꞌbeꞌnn kaꞌ nao beꞌnn fariseo kaꞌ llon akeꞌ was, naꞌbeꞌnn kaꞌ non rweꞌ txhen naꞌ, bi llon akeꞌ was?

19Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Bixha wak gon beꞌnn kaꞌ was, beꞌnn kaꞌ

llon akeꞌ yexh ga llak yel wachaynaꞌa chak lliꞌrénbeꞌnnenꞌ llchaynaꞌn leakeꞌ? Chak nna zo beꞌnnbyionꞌ, llon akeꞌ leꞌe txhen, ker wak gon akeꞌ was.20Zanwllin lla kat wagaꞌa beꞌnn byionꞌ, kanaꞌllenꞌgon akeꞌ was.

21 ’Ni to beꞌnn kat wadeꞌe raꞌll, siꞌzeꞌ to raꞌllkobe wadeꞌen da gorenꞌ. Chaꞌ kaꞌ goneꞌ, raꞌllkobenꞌ, kat chiben, wabeꞌn, naꞌ da gorenꞌ yezikrecheꞌzen. 22 Leskaꞌ nono kaꞌchaꞌoze xis uva kobenꞌto lo blloy yid gore, le xis uva kobenꞌ wcheꞌzenblloy yid gorenꞌ naꞌ larjen. Ke nak xis uva kobenꞌllayaꞌl kaꞌchaꞌweꞌn lo blloy yid kobe.

Beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen blechj akeꞌ dao ketrigo to lla nbaꞌnne

(Mt. 12:1‑8; Lc. 6:1‑5)23 Bixha gok to lla nbaꞌnne ke beꞌnn Israel kaꞌ,

bde Jesúsenꞌ ga naz akeꞌ trigo, naꞌ beꞌnn kaꞌ nonLeꞌe txhen naꞌ, bzorao ll-lechj akeꞌ dao ke trigonꞌ.24Naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ lle akeꞌ Leꞌe:

—Bwiake kanꞌ llon beꞌnn kaꞌ non rweꞌ txhennaꞌ, ¿bixchen llon akzeꞌ kaꞌ? Llon akeꞌ da bi llayaꞌlgonllo lla nbaꞌnne.

25Naꞌ Jesúsenꞌ golleꞌ leakeꞌ:—¿Bixha bi nna golre kanꞌ ben da rey Davidenꞌ

kanaꞌ? Ka bdoneꞌ ren beꞌnn kaꞌ zejreneꞌ txhennaꞌ.26 Kanꞌ byoeꞌ ganꞌ nak rill Diosenꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌre Abiatar nakeꞌ bxoz, Davidenꞌ bdaweꞌ yet xtirke Diosenꞌ da bi de latj gao noteze beꞌnne, tozebxoz kaꞌ gak gao len; Davidenꞌ bdaweꞌn, naꞌ leskaꞌbdaorén beꞌnn kaꞌ zejrén leꞌe txhen naꞌ len.

27 Leskaꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Ni ke beꞌnnachenꞌ brej Diosenꞌ lla nbaꞌnne

nench sieꞌn banez, kere brejeꞌ beꞌnnachenꞌ nenchgonchieꞌ lla naꞌn. 28 Llayaꞌl nnézere nadaꞌ, Beꞌn-nenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, nakaꞌ xan llanꞌ llaprebaraꞌnne.

3Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn nxhoꞌn chlaꞌ neꞌe(Mt. 12:9‑14; Lc. 6:6‑11)

1Gokye to ka byoꞌ Jesúsenꞌ to lo yodaꞌo ke beꞌnnIsrael kaꞌ, naꞌ lliꞌ to beꞌnn nxhoꞌn chlaꞌ neꞌe. 2 Balbeꞌnn kaꞌ lliꞌnao akeꞌ chaꞌ wayón Jesúsenꞌ leꞌe torao lla nbaꞌnne, nench gaꞌt da lljatao akeꞌ xhiarao koxchis kaꞌ. 3 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ nattaꞌkeꞌn:

—Bzollá, naꞌ bze radjllo ni.4Naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ:—Lennechk, ¿de latj gonllo da wen o chaꞌ

gonllo da xhinnj rao lla nbaꞌnne? ¿Wak yesrallobeꞌnne o chaꞌ weꞌllo latj kwiayieꞌ?

Naꞌ beꞌnn kaꞌ ka ben akreꞌ kaꞌ, to blleꞌ akzeꞌllize, billbi bne akseꞌ. 5 Jesúsenꞌ bwieꞌ leakeꞌ znia,le gokyaꞌchreꞌ ka nak bi llejleꞌ akeꞌ keꞌe. Naꞌll lleꞌebeꞌnnenꞌ:

—Bli naꞌon.Naꞌ bli naꞌa beꞌnnenꞌ, le bayakten. 6 Naꞌ ka

ballach beꞌnn fariseo kaꞌ, bzorao lloeꞌ akeꞌ diꞌll renbeꞌnn kaꞌ non txhen Herodes naꞌ, akre gon akeꞌgot akeꞌ Jesúsenꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan lloaꞌ nisdaꞌon7 Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ,

broꞌ akeꞌ nez jakeꞌ lloaꞌ nisdaꞌo, naꞌ beꞌnn zanbeꞌnn Galilea kaꞌ bnao Leꞌe, naꞌ ren beꞌnn Judea.8Naꞌ beꞌnn zaꞌk Jerusalén, naꞌ beꞌnn zaꞌk ganꞌ nziꞌiIdumea, naꞌ beꞌnn zaꞌk chlaꞌ yeo Jordán, ren beꞌnnzaꞌk ganꞌ nziꞌi Tiro, naꞌ ganꞌ nziꞌi Sidón, ka nakbnnez akreꞌ yel wak kaꞌ lloneꞌn, beꞌnn zan jakeꞌganꞌ zoeꞌn. 9 Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ nonLeꞌe txhen naꞌ, gon akeꞌ xhnid to barco ga choeꞌnench kewchiꞌd beꞌnn zan kaꞌ Leꞌe, 10 le beꞌnn zan

Page 46: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 3:11 43 San Marcos 4:12kwisenꞌ bayoneꞌ, naꞌ yeolol beꞌnn yoꞌ yillweꞌ jabiꞌyakeꞌ to llbiachaꞌ akeꞌ Leꞌe, ka nak lleꞌn akreꞌ kanakeꞌ Leꞌe. 11 Naꞌ beꞌnn kaꞌ yoꞌ daxiꞌon, ka llreꞌeakreꞌ Leꞌen, llcheꞌk xhib akeꞌ naꞌ daxiꞌo kaꞌ llosiaꞌaken ne aken:

—Rweꞌn nakoꞌ Xhiꞌnn Dios.12 Naꞌ Jesúsenꞌ benreꞌ daxiꞌo kaꞌ znia nench bi

weꞌe aken diꞌll nonꞌ nakeꞌ.Jesúsenꞌ brejeꞌ postl kaꞌ ben Leꞌe txhen(Mt. 10:1‑4; Lc. 6:12‑16)

13 Bde naꞌ, byejeꞌ to rao yaꞌ, naꞌ goxheꞌ balbeꞌnn jakeꞌ ganꞌ llieꞌn. Ka bllin akeꞌ raweꞌ naꞌ,14 brejeꞌ chllinn (12) beꞌnne nench gon akeꞌ Leꞌetxhen, naꞌ wseꞌleꞌ leakeꞌ chixjweꞌ akreꞌ xtiꞌlleꞌn.15 Naꞌ beꞌe leakeꞌ yel llnebiaꞌ nench wayón akeꞌbeꞌnnweꞌe, naꞌwabej akeꞌ daxiꞌo yoꞌ yichjraꞌlldaꞌobeꞌnn ak. 16 Ki re beꞌnn chllinn kaꞌ: Simónbeꞌnnenꞌ bsieꞌ Pedro. 17 Jacobo ren Juan beꞌnnbiꞌcheꞌn, nak akeꞌ xhiꞌnn Zebedeo, naꞌ bsieꞌ leakeꞌBoanerges, da ni lleꞌnennenbeꞌnn llon ka yiꞌ bziꞌokat llachjen; 18 naꞌll Andrés, Felipe, Bartolomé,Mateo naꞌ Tomás, Jacobo xhiꞌnn Alfeo, Tadeo,naꞌ Simón, beꞌnnenꞌ ben txhen beꞌnn kaꞌ nziꞌicananista, 19 naꞌll Judas Iscariote, beꞌnnenꞌ, kabllin lla, beneꞌ Jesúsenꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ llwieLeꞌe.

Bayoll naꞌ ballín akeꞌ yoꞌ.Bne akeꞌ ke Jesúsenꞌ babejeꞌ daxiꞌo kone yel wak ke

daxiꞌon(Mt. 12:22‑32; Lc. 11:14‑23; 12:10)

20 Yoꞌ naꞌ bdop beꞌnn zan kwis da yobre, ni kellakze kweꞌ akeꞌ gao akeꞌ. 21Ka bene biꞌch lwelljeꞌkaꞌ kanꞌ llaken, jakeꞌ gokraꞌll akeꞌ wacheꞌe akeꞌLeꞌe, le llak akreꞌ bije zo yichjraꞌlldaꞌweꞌ wen naꞌ.

22 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, beꞌnn kaꞌ zaꞌk Jerusalén naꞌ, bne akeꞌ:

—Beelzebú danꞌ llnebiaꞌ daxiꞌo kaꞌ, noeꞌn Leꞌeyel wak, naꞌllenꞌ llabejeꞌ daxiꞌo kaꞌ yichjraꞌlldaꞌobeꞌnne.

23Naꞌll goxh Jesúsenꞌ leakeꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—¿Akxha gon danꞌ llnebiaꞌ daxiꞌo kaꞌ wabej

kwine? 24Chaꞌ to yell naken chopre, lldilrén lwelljakeꞌ, wllin lla kwiayiꞌn. 25 Chaꞌ to lo yoꞌ dil akeꞌnak akeꞌ chopre bi sibia akeꞌ, wllin lla waraꞌ lwelljakeꞌ. 26 Naꞌ chaꞌ daxiꞌon dil ren lwellje nakenchopre, sete wlliayiꞌ kwine chet kaꞌ.

27 ’Nono gak choꞌ lo yoꞌ ke to beꞌnn war, naꞌ sieꞌbi da de keꞌe. Zgaꞌtek lleꞌnen wchejeꞌ leꞌe, naꞌllenꞌgak sieꞌ bi da de keꞌe.

28 ’Da li niaꞌ reꞌ, biteze bi da xhinnj gon beꞌnnkaꞌ, naꞌ bi da zban ne akeꞌ, de yel llaziꞌxhen keakeꞌ. 29 Zan chaꞌ nne akeꞌ ke Spíritu ke Diosenꞌ, bi

waziꞌxhenkzeDiosenꞌ ke akeꞌ, xhia xhen llia beꞌnnkaꞌ gon kaꞌ ke chnare.

30 Bneꞌe kaꞌ le leakeꞌn bne akeꞌ, daxiꞌon yoeꞌ.Xhnaꞌ Jesúsenꞌ ren biꞌcheꞌ kaꞌ bllin akeꞌ ganꞌ zoeꞌn(Mt. 12:46‑50; Lc. 8:19‑21)

31 Naꞌ llakte kaꞌn, kat bllin xhneꞌe ren biꞌcheꞌkaꞌ, naꞌ bze akteꞌ liaꞌte, naꞌ bseꞌl akeꞌ beꞌnnegaxheꞌ Jesúsenꞌ chejeꞌ ganꞌ ze akeꞌn. 32Naꞌ beꞌnnkaꞌ nechj Leꞌen, goll akeꞌ Leꞌe:

—Xhnaꞌo ren biꞌchoꞌ kaꞌ ze akeꞌ ganni, llayirjakeꞌ rweꞌ.

33Naꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—¿Noxhanꞌ nak xhnaꞌ? ¿Nonꞌ nak biꞌchaꞌ?34 Naꞌll bwieꞌ beꞌnn kaꞌ lliꞌ nechj Leꞌen, naꞌ

bneꞌe:—Beꞌnn kinꞌ xhnaꞌ, naꞌ biꞌchaꞌ. 35 Le yeolol

beꞌnn kaꞌ llon kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, leakeꞌn nakbiꞌchaꞌ, zanaꞌ naꞌ xhnaꞌ.

4Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka llon to beꞌnn goz goꞌnne(Mt. 13:1‑9; Lc. 8:4‑8)

1 Da yobre byej Jesúsenꞌ lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌbzorao llroeꞌ llsedreꞌ beꞌnne, naꞌ beꞌnn zan kwisbdop, to benen bien byoeꞌ to lo barco da xhoa raonis, naꞌ bllieꞌ loenꞌ naꞌ beꞌnn zan kaꞌ, ze akteꞌ raoyo billre. 2Naꞌ llroeꞌ llsedreꞌ leakeꞌ bsaꞌkrebreꞌ bida kaꞌ, naꞌ beꞌreneꞌ leakeꞌ to diꞌll ke to beꞌnn llaz.Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

3 —Lewzenay ke, to beꞌnn wen llin jezeꞌ trigo.4 Bixha ka nak zejeꞌ lloseꞌ nbaz kaꞌ, balen jeꞌtenlloaꞌ nez, naꞌ betj byinn daꞌo, banꞌ dá rao lla, naꞌbdaobaꞌn. 5Naꞌ ye balen jagoꞌnnen rao yej ga bibiyo detek, sete braꞌ aken. 6 Naꞌ ka nak bi nyinroe zitj, ka bnnaꞌ willenꞌ naꞌ byechen. 7Naꞌ balenjachaꞌa radj yay yeꞌche, naꞌ blliꞌo yay yeꞌchenꞌ, naꞌbenen len roeꞌ, naꞌ bibi bllian. 8Naꞌ ye balen jeꞌtenrao yo chaꞌo, naꞌ braꞌ akeꞌn, naꞌ blliꞌon, naꞌ balenbllian chilloa (30) wej, balen bllian wyon (60) wej,naꞌ balen bllian do to gayoa (100) wej.

9Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Reꞌ zo nayre, lewzenay xtiꞌllaꞌ ni.Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll bixchen bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ kanꞌ

bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ(Mt. 13:10‑17; Lc. 8:9‑10)

10 Ka ballach beꞌnn zan kaꞌ, naꞌ bagaꞌnn beꞌnnchllinn kaꞌze, naꞌ ye bal beꞌnn kaꞌ nak leakeꞌtxhen, bnnab akreꞌ Leꞌe akre zejen naꞌ, ke diꞌllenꞌbeꞌreneꞌ leakeꞌ. 11Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ ba brej Diosenꞌ nench nnézere kanꞌ lloneꞌllnebieꞌn, zan beꞌnn kaꞌ yelaꞌ bi llejleꞌ kiaꞌ, koneda ki llsaꞌkrebraꞌ lloeꞌrén akeꞌ diꞌlle. 12 Llonaꞌ kaꞌ

Page 47: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 4:13 44 San Marcos 5:2nench gak kanꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ: laꞌkze wia akeꞌ bigakbeꞌe akreꞌ bi danꞌ, laꞌkze yen akreꞌ bi chejnieꞌakreꞌn, naꞌ bi wayat akreꞌ, naꞌ bi yeziꞌxhen Dios keakeꞌ.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ ke danꞌ bsaꞌkrebreꞌ ke beꞌnngozenꞌ

(Mt. 13:18‑23; Lc. 8:11‑15)13Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Bi llejnieꞌre diꞌll kaꞌ lloeꞌrenaꞌ reꞌ? Chaꞌ bi

llejnieꞌre diꞌll ki, ¿akxha gak chejnieꞌre da kaꞌllsaꞌkrebraꞌ yelaꞌ? 14 Beꞌnnenꞌ llazenꞌ nakeꞌ kabeꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios. 15Nbaz kaꞌ jeꞌt lloaꞌ nezenꞌnaken ka beꞌnn kaꞌ llene xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ le ll-llinte daxiꞌon llabejen danꞌ yoꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌn.16Naꞌ bal beꞌnne llak ke akeꞌ ka nbaz danꞌ jeꞌt raoyejenꞌ, kate llen akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ llawé akreꞌ ziꞌiakeꞌn. 17 Naꞌ bi nyin roe zitj, chollze llejleꞌ akeꞌ.Kate bi llak ke akeꞌ, naꞌ llaꞌdyiꞌ beꞌnn leakeꞌ kedanꞌ nao akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, le llabiꞌ akteꞌ. 18 Naꞌye bale llak ke akeꞌ ka nbaz danꞌ jeꞌt radj yayyeꞌchenꞌ. Llen akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ naꞌ ziꞌi akeꞌn,19 bixha da zed kaꞌ da de rao yellrio ni, naꞌ yelwniaꞌ danꞌ ziyeꞌe lliꞌo, naꞌ yel llzeraꞌll billre dayobre, ll-llonen chejleꞌ akeꞌ kwasro, naꞌ bi llak gonakeꞌ kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ. 20 Naꞌ leskaꞌ niꞌt beꞌnnllak ke akeꞌ ka nbaz danꞌ jeꞌt rao yo chaꞌon. Beꞌnnkaꞌ, ka llen akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, llejleꞌ akeꞌ do yichjdo raꞌll akeꞌ, naꞌ llon akeꞌ kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, llonakeꞌ kanꞌ llak ke nbaz danꞌ braꞌn, naꞌ blliꞌon, naꞌbalen bllia chilloa, naꞌ wyon, naꞌ do to gayoa wejtoton.

Da ngaꞌche llinkze lla llroeꞌrawe(Lc. 8:16‑18)

21 Leskaꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Kat llwaꞌlre yiꞌ, ¿akre llonre? ¿Lldoꞌsren to

llom o chaꞌ llzoren xhanre ganꞌ llxhoare lltasre?¿Bi lldaꞌren sib nench llseniꞌn doxhen? 22 Bibi deda ngaꞌch da bi wroeꞌrawe, naꞌ to da llak llillizeda bi nneze beꞌnne len. 23 Reꞌ zo nayre da llene,lewzenay xtiꞌllaꞌn.

24 Leskaꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Lewiayaꞌnn kanꞌ niaꞌ ni. Le kon kanꞌ llonre

naꞌ, kaꞌn gonDiosenꞌ ke reꞌ. Naꞌ yezikre goneꞌ danꞌba bénere xtiꞌlleꞌn. 25Beꞌnn de keꞌe, weꞌlleꞌ leꞌe yeraꞌte, naꞌ beꞌnnenꞌ bi de keꞌe, to wakeꞌe da daꞌonapeꞌ.

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ka llon to nbaz kat ll-lliꞌon26 Leskaꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Kanꞌ gonDiosenꞌ nnebieꞌ, wsaꞌkrebaꞌn ka llon

to beꞌnn llazeꞌ xhoaꞌ rao yellrio keꞌe. 27Naꞌ xhoaꞌbinnenꞌ llraꞌnnaꞌ ll-lliꞌon, naꞌ beꞌnnenꞌ kon lltaseꞌ,

naꞌ llaseꞌ yeo lla, ni ke llakbeꞌzreꞌ akrenꞌ llak ll-lliꞌon. 28 Yellrio naꞌn llonen nench llraꞌn, naꞌllakten yer, naꞌll llraꞌn dao, naꞌ lldaꞌn zaꞌ. 29 Naꞌkat ba naken yez, le llrapteꞌn.

Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka nbaz ke mostaz(Mt. 13:31‑32; Lc. 13:18‑19)

30 Leskaꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Akre ka chejnieꞌllo kanꞌ llon Diosenꞌ llne-

bieꞌn, akre ke wsaꞌkrébellon? 31Wsaꞌkrebraꞌn kanbaz ke mostaz, kat llazeꞌn, laꞌkze nakten da daꞌorize kerke no nbaz yobre, 32 ka llazeꞌn naꞌ, llraꞌnnaꞌ ll-lliꞌon, llakten da xhenll kerke yay daꞌo ake,naꞌ llon xhoꞌze, naꞌ lletj byinn kaꞌ dá rao lla, llonxoꞌn akbaꞌ rao xoꞌzenꞌ.

Kanꞌ ben Jesúsenꞌ llsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ(Mt. 13:34‑35)

33Kone danꞌ bsaꞌkrebre Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ beꞌnnkaꞌ lldop llzenay xtiꞌlleꞌn kon ka to llejnieꞌ akreꞌ.34 Naꞌ kone danꞌ bsaꞌkrebreꞌ bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ,naꞌll kat bill llaꞌa beꞌnn zan kaꞌ, bzejnieꞌreꞌ beꞌnnkaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, kanꞌ zejen da kaꞌ bsaꞌkre-breꞌ.

Jesúsenꞌ brekllieꞌ to beꞌ xhen lo nisdaꞌon(Mt. 8:23‑27; Lc. 8:22‑25)

35 Lekze lla naꞌ, ka betj lleꞌ, lleꞌe leakeꞌ:—Wlaꞌyllo chlaꞌre nisdaꞌon.36 Beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bkwaꞌnn akeꞌ

beꞌnn kaꞌ llaꞌa llzenayenꞌ, naꞌ bsaꞌa akeꞌ barco ganꞌba yoꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ leskaꞌ bnao ye bal beꞌnn nsaꞌato chop barco yobre. 37Bixha kat bzorao dá to beꞌxhen rao nisdaꞌon, naꞌ bzorao lloll nis lo barconꞌ,naꞌ ba llonen da yiꞌchen. 38 Naꞌ de Jesúsenꞌ taseꞌxhniaꞌ barconꞌ nkoyeꞌ to ga nxoa yichjeꞌn, naꞌjasbán akeꞌ Leꞌe, lle akeꞌ Leꞌe:

—¡Maestro! ¿Bi llakbeꞌroꞌ ka nak ba llbeyiꞌllo?39 Naꞌll byaseꞌ, naꞌ babekllieꞌ beꞌn, naꞌ golleꞌ

nisdaꞌon:—¡Babeꞌ lli!Le brexhte beꞌn ren nisdaꞌon, bayakte lli.

40Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixchen llebre? ¿Bi de yel llonliraꞌll ke reꞌn?41Naꞌll blleb akeꞌ kwis, naꞌ lle lwellj akeꞌ:—¿Noxha beꞌnnenꞌ? Rente kaze beꞌ, naꞌ ren

nisdaꞌo naꞌ llzenayen keꞌe.5

To beꞌnn rao yellenꞌ nziꞌi Gadara yoeꞌ daxiꞌo(Mt. 8:28‑34; Lc. 8:26‑39)

1Naꞌ bllin Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ, chlaꞌ nisdaꞌo ganꞌ nak rall beꞌnn Gadara kaꞌ.2 Bixha ka ballojeꞌ lo barconꞌ, le bllinte to beꞌnn

Page 48: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 5:3 45 San Marcos 5:39jatileꞌ Leꞌe, beꞌnn blloj latj ganꞌ lljakwaꞌch akeꞌbeꞌnn wat kaꞌ, beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌweꞌ.3 Beꞌnn naꞌ ba zotekzeꞌ latj ganꞌ lljakwaꞌch akeꞌbeꞌnn wat kaꞌ, naꞌ nono llakse wchej leꞌe, ni konno gden. 4 Da zan ras ba bchej akeꞌ niaꞌneꞌe konegden, naꞌ ka bize llaleꞌe gden naꞌ, naꞌ llxhoxhjteꞌn,ni to nono zoekze leꞌe. 5Do lla do yere deꞌe llosieꞌdo rao yaꞌ kaꞌ, naꞌ do radj ba ke beꞌnn wat kaꞌ,llayón ziꞌ kwineꞌ kone yej. 6 Kate breꞌreꞌ Jesúsenꞌziꞌtre, naꞌll zejdoeꞌ jacheꞌk xhibeꞌ raweꞌn. 7 Naꞌllbesieꞌ zillj, lleꞌe Jesúsenꞌ:

—¿Bi de koꞌo kone nadaꞌ, Jesús? Rweꞌ XhiꞌnnDios zo yebá. ¡Ni ke Dios llaꞌtyoeraꞌ rweꞌ, biwsaꞌkziꞌo nadaꞌ!

8Neꞌe kaꞌ, le Jesúsenꞌ ba golleꞌ daxiꞌon:—¡Balloj yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ!9Naꞌll bnnab Jesúsenꞌ lleꞌen:—¿Bi reꞌo?Naꞌll llen Leꞌe:—Da Zan naꞌ riaꞌ, le nyantoꞌ.10Naꞌll goꞌtyoereꞌ Jesúsenꞌ bi wrayeꞌ daxiꞌo kaꞌ

ziꞌt ganꞌ llaꞌa aken naꞌ. 11 Naꞌ awlloze gannaꞌ zoto yaꞌ ga zjallaꞌa kuch zan ake, llao akbaꞌ yiꞌxe.12Daxiꞌo kaꞌ llaꞌa beꞌnnenꞌ, goꞌtyoe aken Jesúsenꞌlle aken Leꞌe:

—Bseꞌl netoꞌ ganꞌ zjallaꞌa kuch kaꞌ, naꞌ bennlatje lljallaꞌtoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo akbaꞌn.

13Naꞌll beꞌe Jesúsenꞌ latj. Ka ballach daxiꞌo kaꞌyichjraꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ, jallaꞌa aken lo kuch kaꞌ.Naꞌ nake ka chopmir akbaꞌ. To gokllejlaꞌllze kuchkaꞌ, naꞌ bzorao bix dol akbaꞌ to le bdinnj, jabixaktebaꞌ lo nisdaꞌon, naꞌ wasaꞌtbaꞌ, weꞌj akbaꞌ nis.

14Naꞌ beꞌnn kaꞌ llap kuch kaꞌ, baxhonnjdo akeꞌzayejdo akeꞌ, jadixjweꞌ akreꞌ beꞌnn llaꞌa lyell, naꞌbeꞌnn llaꞌa lyiꞌxe kanꞌ goken. Naꞌ bllach beꞌnn kaꞌjawiá akeꞌ. 15 Ka bllin akeꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ, naꞌbreꞌe akreꞌ beꞌnnenꞌ bllaꞌa daxiꞌo kaꞌ, ba babieꞌwen, ba bayak xharaꞌneꞌ. Naꞌ blleb akeꞌ. 16 Naꞌbeꞌnn kaꞌ breꞌe kanꞌ goken, beꞌrén akeꞌ beꞌnn kaꞌbdop naꞌ diꞌlle, kanꞌ gok bayak beꞌnnenꞌ bllaꞌadaxiꞌo kaꞌ, naꞌ kanꞌ gok ke kuch kaꞌ. 17Naꞌ bzoraobeꞌnn kaꞌ llaꞌtyoe akreꞌ Jesúsenꞌ wayejeꞌ ga yobre.

18Naꞌ ka bayoeꞌ lo barconꞌ, beꞌnnenꞌ byoꞌ dax-iꞌon bnnabeꞌ weꞌe Jesúsenꞌ latjeꞌ lljannaweꞌ Leꞌe.19Naꞌ bi beꞌe Jesúsenꞌ latjeꞌ, naꞌ golleꞌ leꞌe:

—Bayej rilloꞌ ga llaꞌa biꞌch lwelljoꞌ, naꞌ beꞌrénakeꞌ diꞌll ka yel wak xhen naꞌ, ba broeꞌ XanlloDiosenꞌ rweꞌ, naꞌ kanꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ rweꞌn.

20 Naꞌ zayej beꞌnnenꞌ, naꞌ yell kaꞌ ganꞌ nbaneDecápolis bzoraweꞌ lloeꞌreneꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll kanꞌ

ben Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ leꞌe yel wak xhen keꞌen; naꞌyeolol beꞌnn kaꞌ llabán akreꞌ kwis.

Jesúsenꞌ basbaneꞌ xhiꞌnn Jairo, naꞌ bayak ye tonoꞌre bdan xheꞌen

(Mt. 9:18‑26; Lc. 8:40‑56)21Ka ballín Jesúsenꞌ ye chlaꞌ nisdaꞌon zayoeꞌ lo

barconꞌ, naꞌ jazeꞌe lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌ bdope beꞌnnzan kwis. 22Naꞌ bllin to beꞌnn re Jairo, nakeꞌ beꞌnnwnebiaꞌ ke yodaꞌo ke yellenꞌ. Ka breꞌreꞌ Jesúsenꞌle bcheꞌkte xhibeꞌ raweꞌn. 23 Naꞌ goꞌtyoereꞌ Leꞌe,lleꞌe Leꞌe:

—Zo to xhiꞌnnaꞌ noꞌre, ba llak watbeꞌ; chenaksaꞌo wxoa taꞌkoꞌn yichjbeꞌ naꞌ wayakbeꞌ, bi gatbeꞌ.

24Naꞌll zejreneꞌ leꞌe, leskaꞌ beꞌnn zan kwis nao,to llchiꞌd akeꞌ Jesúsenꞌ. 25 Bixha radj beꞌnn kaꞌren to noꞌre, ba gok chllinn (12) iz llzoeꞌ waꞌa.26 Naꞌ da xhen ba ballayraweꞌ ba bdeꞌe rao wenrmell kaꞌ, gaxt xhen ba beneꞌ bi llayakseꞌ, yezikrellak yillweꞌ keꞌen. 27 Bixha ka bénkzereꞌ lloeꞌ akeꞌxtiꞌll Jesúsenꞌ, naꞌll zejeꞌ jannaweꞌ radj beꞌnn zankaꞌ, naꞌ jataneꞌ xha Jesúsenꞌ. 28 Le kanꞌ bzaꞌraꞌlleꞌlo raꞌlldaꞌweꞌn bneꞌe: “Laꞌ xheꞌe naꞌze lljatanaꞌwayaktiaꞌ.” 29 Bixha ka jataneꞌ xheꞌen, le brexhtewaꞌan llzoeꞌn, naꞌ le gokbeꞌtereꞌ ba bayakeꞌ. 30NaꞌJesúsenꞌ le gokbeꞌtereꞌ ka ben yel wak keꞌen llin,naꞌll bayechjeꞌ llnnabreꞌ beꞌnn zan kaꞌ:

—¿Nonꞌ bdan xhaꞌn?31Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak Leꞌe txhen naꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:—Ba breꞌkzeroꞌ kanꞌ nao beꞌnn llchiꞌd akeꞌ rweꞌ.

¿Bixchen nnabrizoꞌ nonꞌ bdan xhaꞌon?32 Naꞌll bayechjeꞌ llwieꞌ noxhanꞌ bdankze

xheꞌen. 33 Naꞌll lleb noꞌrenꞌ do xhiztiteꞌ, le babayakbeꞌreꞌ bayakeꞌ kwasro, naꞌll zejeꞌ jacheꞌkxhibeꞌ rao Jesúsenꞌ, naꞌ beꞌe diꞌll doxhente kanꞌgoken. 34Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—Xhiꞌnnaꞌ, danꞌ nxenraꞌlloꞌ naꞌn, ba basrá rweꞌ,ka nake nnaꞌ ba bayakoꞌ, bayejchga wen.

35Naꞌ zete Jesúsenꞌ lloeꞌ diꞌllenꞌ, ka bllindokzebal beꞌnn zaꞌa rill Jaironꞌ, beꞌnnenꞌ nak beꞌnnwnebiaꞌ ke yodaꞌon, naꞌll lle akeꞌ Jaironꞌ:

—Ba gotte xhiꞌnnoꞌn, ¿bixchen nna llonllroꞌMaestronꞌ zede?

36 Bixha Jesúsenꞌ, ka benreꞌ kanꞌ bne beꞌnn kaꞌ,naꞌ lleꞌe Jaironꞌ:

—Bi lleboꞌ, kon benliraꞌlle.37 Naꞌ bi beꞌe latj no nnao Leꞌe, Pedro naꞌze,

naꞌ Jacobo, naꞌ Juan, beꞌnnenꞌ nak biꞌch Jacobo.38 Naꞌ byej akeꞌ rill beꞌnnenꞌ; ka bllineꞌn, benreꞌllak llakia, llaꞌa beꞌnn llasbell akeꞌ llak akreꞌ. 39Kabyoeꞌ lo yoꞌn lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen llonre llakia bellre? Kere got bidaꞌonoꞌr ninꞌ, taszbeꞌn.

Page 49: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 5:40 46 San Marcos 6:2240 Naꞌll lltitje beꞌnn kaꞌ Leꞌe. Naꞌll bachacheꞌ

leakeꞌ liaꞌre, naꞌ bcheꞌe xaxhnaꞌ bidaꞌon, naꞌ renbeꞌnn kaꞌ nao Leꞌe naꞌ, naꞌll byoeꞌ ganꞌ xhoabidaꞌon. 41Naꞌ beꞌxeꞌ taꞌkbeꞌ, naꞌ lleꞌebeꞌ:

—Talita, cumi —da ni lleꞌnen nen: Bidaꞌo noꞌreni llepaꞌ rweꞌ, bayas.

42 Le bayaste bidaꞌo noꞌrenꞌ, naꞌ le badatebeꞌ,naꞌ bidaꞌo noꞌrenꞌ nakebeꞌ chllinn (12) iz. Naꞌbeꞌnn kaꞌ llabán akreꞌ kwis. 43 Naꞌ Jesúsenꞌ goꞌ-tyoereꞌ leakeꞌ notno ye akeꞌ kaꞌ, naꞌ golleꞌ leakeꞌweꞌe akeꞌ da gao bidaꞌo noꞌrenꞌ.

6Jesúsenꞌ ballineꞌ Nazaret(Mt. 13:53‑58; Lc. 4:16‑30)

1 Naꞌ bazaꞌa Jesúsenꞌ ballineꞌ ralleꞌ, naꞌ naobeꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ. 2 Naꞌ ka bllin llanbaꞌnne ke beꞌnn Israel kaꞌ, byejeꞌ lo yodaꞌon naꞌllroeꞌreꞌ leakeꞌ. Beꞌnn zan bzenay xtiꞌlleꞌn, naꞌllabán akreꞌ kwis, naꞌll ne akeꞌ:

—¿Ga jaxiꞌrizeꞌ danꞌ nnezreꞌn? ¿No beꞌrize leꞌeyel siꞌn ni? ¿Gaxha jaxieꞌ yel wakenꞌ llayoneꞌbeꞌnne? 3 ¿Kere beꞌnn ninꞌ nakeꞌ beꞌnn waxhí yay,xhiꞌnn María? Nombiaꞌllo biꞌcheꞌ kaꞌ, re Jacobo,naꞌ José, naꞌ Judas, naꞌ Simón, naꞌ ganni niꞌt zaneꞌkaꞌ.

Ke len naꞌ bi gokraꞌll akeꞌ wzenay akeꞌ keꞌe.4Naꞌll lle Jesúsenꞌ le akeꞌ:

—To beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios, gateze llap akeꞌ leꞌebaraꞌnne, zan ralleꞌ ker no llejleꞌ keꞌe, ni biꞌchlwelljeꞌ, ni lo yoꞌ rilleꞌ.

5Naꞌ bi gok wroeꞌreꞌ yel wak keꞌen, le bi byejleꞌakeꞌ keꞌen. To chopze beꞌnn kaꞌ bayak, ka nakenbxoa taꞌkeꞌn yichj akeꞌ. 6Naꞌ llabane Jesúsenꞌ kwiska naken chras bi byejleꞌ akeꞌ. Naꞌ jateꞌe yell kaꞌyelaꞌ jaroeꞌreꞌ beꞌnn ake.

Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ jatixjweꞌ akreꞌxtiꞌlleꞌn

(Mt. 10:5‑15; Lc. 9:1‑6)7 Naꞌll goxh Jesúsenꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ, naꞌ

bseꞌleꞌ chop wej akeꞌ, beꞌe leakeꞌ yel llnebiaꞌ keꞌennench wabej akeꞌ no daxiꞌo yoꞌ yichjraꞌlldaꞌobeꞌnne. 8 Naꞌ golleꞌ leakeꞌ bibi goꞌx akeꞌ ke tnez,kon toze yay da wchiꞌch akeꞌ, naꞌ bibi bzod goꞌxakeꞌ, ni yet xtir, ni mell. 9 Kon xher akeꞌ naꞌzewrej akeꞌ, naꞌ chkweꞌze xharaꞌn akeꞌ danꞌ nak akeꞌnaꞌze, naꞌ bi goꞌx akeꞌ ye to da yobre. 10Naꞌll lleꞌeleakeꞌ:

—Chaꞌ to yoꞌ ga llinre, gannaꞌze sore llinteyezaꞌre rao yellenꞌ. 11Chaꞌ to yell ga llinre bi wrebakeꞌ reꞌ, naꞌ bi yeꞌn akre wzenay akeꞌ xtiꞌllrenꞌ,lewalloj rao yellenꞌ, naꞌ le wabibte bichte lo labre,

nench naꞌ wayakbeꞌe akreꞌ da xhinnjenꞌ llon akeꞌ.Da li ganni niaꞌ reꞌ, katenꞌ llin lla gak yel koxchiske yeolol beꞌnne, da xhen da saꞌkziꞌ beꞌnn ki kerkebeꞌnn kaꞌ bllaꞌa yell kaꞌ re Sodoma ren Gomorra.

12Naꞌll bllach akeꞌ llyixjweꞌ akreꞌ beꞌnne, llayaꞌlwayat akreꞌ ke da xhinnj kaꞌ llon akeꞌn. 13 Naꞌllabej akeꞌ daxiꞌo kaꞌ yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, naꞌbeꞌnn llak yillweꞌ llwat akeꞌ leakeꞌ ceit, naꞌ llayónakeꞌ leakeꞌ.

Kanꞌ gok bet akeꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis(Mt. 14:1‑12; Lc. 9:7‑9)

14 Herodes beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ Galileanꞌ, benreꞌkanꞌ llon Jesúsenꞌ, le doxhen gannaꞌ ba lloeꞌ akeꞌxtiꞌlleꞌn. Naꞌll bne Herodesenꞌ:

—Juan, beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnn kaꞌ nis, leꞌen bababán radj beꞌnn wat kaꞌ, leꞌe napeꞌ yel wak xhen,naꞌllenꞌ llak lloneꞌ da ki.

15Naꞌ zjallaꞌa ye bal beꞌnn ne akeꞌ:—Beꞌnn naꞌn re Elías, beꞌnn beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ

kanaꞌn.Naꞌ ye bal akeꞌ ne akeꞌ:—To beꞌnn kaꞌ lloeꞌje xtiꞌll Diosenꞌ, o chaꞌ kon

to beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ babán.16Naꞌ Herodes naꞌ, ka nak llenreꞌ kanꞌ ne beꞌnn

kaꞌ, naꞌll bneꞌe:—Juan naꞌkzenꞌ, beꞌnnenꞌ gollaꞌ beꞌnn kaꞌ

wchoy akeꞌ yen naꞌ, leꞌen babán radj beꞌnn watkaꞌ.

17 Herodes naꞌ, goklleꞌe Juan naꞌ, naꞌ bseꞌleꞌbeꞌnn kaꞌ beꞌx akeꞌ leꞌe, naꞌ bchej akeꞌ leꞌe gden,naꞌ broeꞌ leꞌe rill ya. Beneꞌ kaꞌ xtoꞌl danꞌ bakaꞌaHerodesenꞌ to noꞌrenꞌ re Herodías, noꞌr ke Felipebiꞌcheꞌ naꞌ, nench bazoreneꞌ leꞌe, gokeꞌ xhoꞌreꞌ.18 Le Juan naꞌ lleꞌe leꞌe:

—Da xhinnjenꞌ benoꞌ bakaꞌo xhoꞌr biꞌchoꞌnzorenoeꞌ.

19Naꞌll Herodías naꞌ, bwiereꞌ Juan naꞌ, naꞌ blleꞌ-naweꞌ leꞌe kat gaꞌt latj goteꞌ leꞌe, naꞌ bi zaꞌkereꞌ.20 Herodes naꞌ, bllebeꞌ goteꞌ Juan naꞌ, le nnezreꞌnakeꞌ beꞌnn llon da li, nakeꞌ beꞌnn ke Dios, naꞌbdapeꞌ leꞌe nench ke lljet Herodíasenꞌ leꞌe ganꞌyoeꞌ naꞌ. Laꞌkze bi llejnieꞌreꞌ kanꞌ ne Juan naꞌ,llawereꞌ llzenayeꞌ xtiꞌlleꞌn. 21 Bixha ka bllin llaka btil Herodesenꞌ iz, naꞌ beneꞌ to lnni, beneꞌwao nench bdaoreneꞌ beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ ren leꞌen,naꞌ ren beꞌnnenꞌ nak xan wakaꞌa ya keꞌe kaꞌ, naꞌbeꞌnn brao kaꞌ llaꞌa Galilea naꞌ; naꞌ gok latj keHerodíasenꞌ kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ. 22 Bixha xhiꞌnnHerodías naꞌ, nakbeꞌ to bi noꞌre byoꞌbeꞌ ganꞌ llaklnninꞌ, naꞌ jayaꞌbeꞌ; naꞌ Herodesenꞌ bayazraꞌlleꞌkwis kanꞌ byaꞌbeꞌn, leskaꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌreneꞌn,llawé akreꞌ kanꞌ byaꞌbeꞌn. Naꞌll lle reyenꞌ binoꞌrenꞌ:

Page 50: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 6:23 47 San Marcos 6:55—Naꞌ bnnab bitteze lleꞌnroꞌ, naꞌ gonnaꞌn.23Naꞌ bchebeꞌ, lleꞌebeꞌ:—Kondannaboꞌ gonnaꞌn, laꞌkze chaꞌ nneꞌo achj

da kaꞌ ganꞌ llnebiaꞌ ni.24Naꞌll ballojdobeꞌ jayeꞌrenbeꞌ xhnaꞌbeꞌn diꞌlle

llebe leꞌe:—¿Bi ka wnnabraꞌ Herodesenꞌ?Naꞌll lle xhnaꞌbeꞌn lebeꞌ:—Bnnab yichj Juan naꞌ, beꞌnnenꞌ llchoa beꞌnn

kaꞌ nis.25Naꞌll bayoꞌdobeꞌ ganꞌ lliꞌ reyenꞌ, llebeꞌ leꞌe:—Lleꞌnraꞌ yichj Juan naꞌ, beꞌnnenꞌ llchoa beꞌnn

kaꞌ nis nnaꞌstek, naꞌ bxoan to lo yeꞌnne nllirj.26 Herodesenꞌ gokreꞌ kwis ka benreꞌ bne bi

noꞌrenꞌ kaꞌ, naꞌ lleꞌn ke lleꞌnreꞌ bzoeꞌ diꞌll kanꞌgollebeꞌ, le ba bchebeꞌ rao yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌaren leꞌe txhen naꞌ, weꞌebeꞌ danꞌ bnnabbeꞌ naꞌ.27 Le baseꞌlte reyenꞌ to wakaꞌa ya nench jachoyeꞌyen Juan naꞌ. 28 Ka bllin wakaꞌa yanꞌ lo rill yanꞌ,naꞌ bchoyeꞌ yen Juan naꞌ, naꞌ baxoeꞌn to lo yeꞌnnnllirj, naꞌ zanoꞌxeꞌn, naꞌ beꞌen bi noꞌr naꞌ; naꞌ binoꞌr naꞌ bayoeꞌtebeꞌn xhnaꞌbeꞌ.

29 Ka bene beꞌnn kaꞌ non Juan naꞌ txhen kanꞌba gok naꞌ, naꞌll byej akeꞌ jaxhiꞌi akeꞌ kwerp keꞌenjakwaꞌch akeꞌn.

Jesúsenꞌ bwaweꞌ gaꞌy mir beꞌnne(Mt. 14:13‑21; Lc. 9:10‑17; Jn. 6 :1‑14)

30 Bde naꞌ, ballín postl kaꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ,naꞌ beꞌrén akeꞌ Leꞌe diꞌll kanꞌ jen akeꞌn, naꞌ kanꞌjazejnieꞌ akreꞌ beꞌnne xtiꞌlleꞌn. 31Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Ledá, lechoꞌo to latj dach gannaꞌ yeziꞌraꞌll-llocholl.

Bneꞌe kaꞌ, le beꞌnn zan naꞌ, llediꞌ leakeꞌ to ni kellakze latj gao akeꞌ. 32 Naꞌll byoꞌ akeꞌ to lo barcozjak leakzeꞌ bllin akteꞌ to latj ga nono llraꞌ. 33Naꞌtbeꞌnn zan breꞌe kanꞌ bzaꞌa akeꞌn, bayombiaꞌ akeꞌJesúsenꞌ. Naꞌ yell kaꞌ zjalliꞌ awlloze, beꞌnn zanbllach zjakdo akeꞌ kon niaꞌ akeꞌ, ba llaꞌa akreꞌ kabllin ren Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ ncheꞌn, naꞌ badil akeꞌLeꞌe. 34Ka balloj Jesúsenꞌ lo barconꞌ, breꞌreꞌ beꞌnnzan kwis ba llaꞌa akreꞌ gannaꞌ, naꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌleakeꞌ, le llaꞌa akeꞌ ka llaꞌa xhiꞌr daꞌo ba nono llraꞌxan, naꞌll bzoraweꞌ da zan broeꞌreꞌ leakeꞌ. 35Bixhaka ba llonen ba wlleꞌ, jabiꞌy beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:

—Letek gale naꞌt ganni naken ga nollno llraꞌ.36 Goll beꞌnn kaꞌ lljayakeꞌ nench lljakeꞌ ganꞌ llaꞌabeꞌnn kaꞌ llen lyiꞌxe, naꞌ yell daꞌo kaꞌ zjalliꞌ donaꞌze, lljaxiꞌi akeꞌ da gao akeꞌ, le bibi noꞌx akeꞌ dagao akeꞌ.

37Naꞌll ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn lleꞌe leakeꞌ:—Reꞌ, leweꞌe akeꞌ da gao akeꞌ.

Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—¿Ga lljaxiꞌtoꞌ mell ke chop gayoa (200) lla llin,

naꞌ lljaxiꞌtoꞌ da gao beꞌnn ki?38Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bale yet xtir noꞌxre? Lewiachke.Naꞌll bwia akeꞌ, naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—De gaꞌy yet xtir, naꞌ ye chop belyaꞌ.39 Naꞌll golleꞌ leakeꞌ kweꞌ akeꞌ kwen kwen rao

yiꞌxenꞌ. 40 Naꞌll brekw akeꞌ to gayoa (100) wejakeꞌ, naꞌ do chiyon (50) wej akeꞌ. 41 Naꞌll bxhieꞌgaꞌy yet xtir kaꞌ, naꞌ bel kaꞌ ye chope. Naꞌll blisraweꞌn llwieꞌ yebáre benlaꞌyeꞌn, naꞌll bxhoxhjenbeꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ bdislasakeꞌn. Leskaꞌ bdislas akeꞌ bel kaꞌ chop, rao yeololbeꞌnn kaꞌ. 42 Naꞌ ka badao yeolol akteꞌ, naꞌ berjaktereꞌ kwasro. 43 Naꞌ batop akeꞌ da laꞌo kaꞌ,naꞌ goken ke do chllinn (12) llom, ren bel kaꞌbagaꞌnnenꞌ. 44 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bdaonꞌ nak akeꞌ kado gaꞌy mir beꞌnne.

Jesúsenꞌ bzeꞌe rao nisdaꞌon(Mt. 14:22‑27; Jn. 6 :16‑21)

45 Naꞌll le gollte Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, wayoꞌ akeꞌ lo barconꞌ wabiarao akeꞌ,lljayakeꞌ Betsaida yellenꞌ lliꞌ chlaꞌ nisdaꞌon, chaknna naꞌy Leꞌen llaweꞌ beꞌnn kaꞌ nez. 46 Bixhaka bayoll baweꞌ beꞌnn kaꞌ nezenꞌ, byejeꞌ rao yaꞌjeꞌreneꞌ Diosenꞌ diꞌlle. 47 Naꞌ ka golen, barconꞌzayoꞌ beꞌnn kaꞌ, ba dan kllol nisdaꞌon, naꞌ Jesúsenꞌye toze deꞌe rao yo billenꞌ. 48 Naꞌ breꞌreꞌ kallakdil ren beꞌnn kaꞌ llsaꞌa akeꞌ barconꞌ, le beꞌnzaꞌn krere; ba llonten balze kate zayejeꞌ ganꞌ llaꞌaakeꞌn, zayejeꞌ to raonisenꞌ, lleꞌnreꞌ yedieꞌ rao akeꞌ.49 Bixha ka breꞌe akreꞌ Leꞌen zayejeꞌ rao nisdaꞌonaꞌn, gok akreꞌ chaꞌ bxen naꞌ, naꞌll besiaꞌ akeꞌ.50Le yeolol akeꞌ, ka ba breꞌe akreꞌ Leꞌen blleb akeꞌ.Naꞌll balwilleꞌ leakeꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—¡Legón war, nadaꞌn, bi llebre!51Naꞌll bayepeꞌ lo barconꞌ ganꞌ llaꞌa akeꞌn, naꞌll

le brexhte beꞌn, naꞌll llabán akreꞌ kwis. 52 Le nnallon akeꞌ yel wan danꞌ bwaweꞌ beꞌnn gaꞌy mir kaꞌ,bi llejnieꞌ akyaꞌnnreꞌ, le nna nchole yichjraꞌlldaꞌoakeꞌn.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan ganꞌ nziꞌi Genesaret(Mt. 14:34‑36)

53 Ka bayoll blaꞌy akeꞌ nisdaꞌon, bllin akeꞌ ganꞌnbane Genesaretenꞌ, naꞌ balloj akeꞌ lo barconꞌ.54Kaballoj akeꞌ lo barconꞌ, le bayombiaꞌ akteꞌ kazeJesúsenꞌ. 55 Naꞌll bllachdo yeolol beꞌnn yell kaꞌganꞌ nbane Genesaretenꞌ, zaꞌkrén akeꞌ beꞌnn weꞌekaꞌ, nlen akeꞌ leakeꞌ do ka nak ganꞌ xhoa akeꞌ naꞌ.Naꞌ jwaꞌa akeꞌ leakeꞌ kon ga nnez akreꞌ zo Jesúsenꞌ.

Page 51: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 6:56 48 San Marcos 7:2956 Naꞌ kon ganꞌ ll-llineꞌ do yell daꞌo kaꞌ, do yellxhen kaꞌ, do lyiꞌxe llniꞌt akeꞌ beꞌnn weꞌe kaꞌ dotnez; naꞌll llaꞌtyoe akreꞌ Leꞌe, weꞌe latj laꞌ kan akzeꞌlloaꞌ xheꞌe, naꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llgan Leꞌen llayakakteꞌ.

7Diꞌll zban ll-lloj lloaꞌllonꞌ ll-llonen gak raꞌlldaꞌollonꞌ

yall rao Dios(Mt. 15:1‑20)

1 Bal beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre leydanꞌ bzoj da Moisésenꞌ beꞌnn kaꞌ zaꞌk Jerusalénnaꞌ, jabiꞌy akeꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ. 2 Ka breꞌe akreꞌbal beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen bi bnaꞌa akeꞌzan ras kanꞌ llon leakeꞌ kat gao akeꞌ, naꞌll bdaoakeꞌ xhia. 3 (Le beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ yeolol beꞌnnIsrael kaꞌ, nao akeꞌ klleꞌllo danꞌ bsed xozxtaꞌo akeꞌkaꞌ, llayaꞌl wnaꞌa akeꞌ zan ras to kwen to kwenkat gao akeꞌ. 4 Leskaꞌ kat llallín akeꞌ lljakeꞌ laoyaꞌa, chaꞌ bi wnaꞌa akeꞌ kwasro bi gao akeꞌ. Leskaꞌllayiblolj akeꞌ no xchinraz akeꞌ de ya, llayib akeꞌno tas, no leo, no yeꞌse de ya, naꞌ ren ga llxhoa akeꞌlltas akeꞌ, da zan da kaꞌ nao akeꞌn.) 5 Naꞌll beꞌnnfariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ bnnab akreꞌ Leꞌe:

—¿Bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ non rweꞌ txhenkanꞌ ben xozxtaꞌollo kaꞌ, bi llnaꞌa akeꞌ weltze totokweꞌ akeꞌ gao akeꞌ?

6Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¡Reꞌ beꞌnn chop rao nakre! Da likzenꞌ bzoj da

Isaíasenꞌ ke reꞌ kanaꞌ, kanꞌ bneꞌe:Beꞌnn ki llon akeꞌ nadaꞌ xhen kon lloaꞌ akeꞌ nazeꞌ,kere lloeꞌrao akeꞌ nadaꞌ do yichj do raꞌll akeꞌn.7 Bibi zaꞌk danꞌ lloeꞌrao akeꞌ nadaꞌn,ka nak llroeꞌ llsed akreꞌ da bayirjlaꞌll beꞌn-

nachzenꞌ.8Kaꞌn llonre llkwasre diꞌll biaꞌa ke Xanllo Diosenꞌkaꞌle, naꞌ lloeꞌlaꞌllre llonre da bayirj beꞌnnach, kanak llayibre zan ras no leo, no tas keré, naꞌ lliꞌyichjre llonre da zan ka da ki.

9 Leskaꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Llbej yichjre danꞌ ne Diosenꞌ gonre nench

nnaore danꞌ bayirjlaꞌll beꞌnnach. 10 Zan ka nakda Moisésenꞌ, ki bzojeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ: “Llayaꞌl gapxaxhnaꞌre baraꞌnne”, naꞌ “Beꞌnnenꞌ yichjbieꞌ kexaxhneꞌe llayaꞌl gateꞌ.” 11 Zan reꞌ nere: “Kondanꞌ ye akeꞌ xaxhnaꞌ akeꞌ: Bibi de gonnaꞌ gakrenaꞌreꞌ, le yeolol da de kiaꞌ naken danꞌ nziꞌi Corbán”(lleꞌnen nen ba benaꞌn rallnaꞌa Diosenꞌ). 12 Konekaꞌ lloeꞌre latj bi gakrén beꞌnn kaꞌ xaxhnaꞌ akeꞌ.13Kone kaꞌ llbekre kaꞌle danꞌ ne Diosenꞌ, naꞌ naoredanꞌ bkwaꞌnn da xozxtaꞌore kaꞌ, naꞌ llonre yelaꞌ kanak da ki.

14 Naꞌll goxh Jesúsenꞌ beꞌnn zan kaꞌ, naꞌ lleꞌeleakeꞌ:

—Lewzenay ke kanꞌ niaꞌ ni yeololre, naꞌlechejnieꞌ. 15 Kere da kaꞌ lleꞌj llao beꞌnn kaꞌ, llonleakeꞌ gak akeꞌ beꞌnn wen da xhinnj rao Diosenꞌ.Da xhinnj kaꞌ ll-lloj lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌn, lennaꞌ llonen leakeꞌ beꞌnn wen da xhinnj. 16 Reꞌ zonay da yénere, lewzenay.

17Ka bazaꞌa Jesúsenꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn zan kaꞌ, naꞌbyoeꞌ yoꞌ, naꞌll bnnab beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ, akre zejen danꞌ bayoll bneꞌen. 18 Naꞌll lleꞌeleakeꞌ:

—¿Leskaꞌ reꞌ bi llejnieꞌre danꞌ niaꞌ? ¿Bi lle-jnieꞌre kere danꞌ lleꞌj llao beꞌnn kaꞌ llon leakeꞌbeꞌnn wen da xhinnj rao Diosenꞌ? 19 Le danꞌ lleꞌjllao akeꞌn kere lloꞌn lo yichjraꞌlldaꞌollo, llejen loleꞌllo choll, naꞌ lladeten.

Bneꞌe kaꞌ, nench broeꞌreꞌ yeolol yel wao nakenwen gaollon. 20Naꞌll bneꞌe da yobre:

—Danꞌ ll-lloj yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ, len naꞌllon leakeꞌ beꞌnnwen da xhinnj. 21Le lo yichjraꞌll-daꞌo akeꞌ naꞌn, ll-llach da xhinnjenꞌ llwia akeꞌ gonakeꞌn, naꞌ llzoa xto akeꞌ, naꞌ llzorén lwellj akeꞌlaꞌkze bi nchaynaꞌa akeꞌ, naꞌ llasoꞌt akeꞌ beꞌnne;22 naꞌ llban akeꞌ, naꞌ llzeraꞌll akeꞌ mell ke beꞌnnyobre, naꞌ llon akeꞌ da xhinnj, naꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌllwenraꞌlle, naꞌ llon akeꞌ da nak zdoꞌ, naꞌ llaxheꞌakreꞌ beꞌnne, naꞌ llyirj akeꞌ xtiꞌll beꞌnne, naꞌ nakakeꞌ beꞌnn yaꞌraꞌlle, llon akeꞌ da ke llayaꞌl gonakeꞌ. 23 Yeolol ka nak da xhinnj ki, ll-llach loyichjraꞌlldaꞌo beꞌnnachenꞌ, naꞌ llonen leꞌe beꞌnnwen da xhinnj rao Diosenꞌ.

To noꞌr bi nak beꞌnn Israel benliraꞌlleꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 15:21‑28)

24 Naꞌ bazaꞌa Jesúsenꞌ zayejeꞌ ganꞌ nbane yellkaꞌ re Tiro naꞌ Sidón. Naꞌ byoeꞌ to lo yoꞌ bigokraꞌlleꞌ nneze beꞌnne chaꞌ gannaꞌ bllineꞌ, bixhabi gok kwaꞌcheꞌ. 25 Le bnnezte to noꞌre, tobeꞌnn zo to xhiꞌnneꞌ noꞌre, binꞌ yoꞌ daxiꞌo. Naꞌllzejdoeꞌ jacheꞌk xhibeꞌ raweꞌn. 26 Naꞌ noꞌr naꞌ,bi nakeꞌ beꞌnn Israel, nakeꞌ beꞌnn yell ganꞌ nziꞌiSirofenicia; goꞌtyoereꞌ Jesúsenꞌ yebejeꞌ daxiꞌonyoꞌ xhiꞌnneꞌn. 27 Bixha Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:

—Zgaꞌtek llayaꞌl weꞌllo latj yerje xhiꞌnnllo kaꞌ,le bi naken wen siꞌrizllo danꞌ llao akbeꞌn, wzaꞌl-llon rao beꞌkw ak.

28Naꞌll balliꞌi noꞌrenꞌ xtiꞌlleꞌn, lleꞌe Leꞌe:—Kaꞌ naksen, Xa, zan wakse gao akbaꞌ blaꞌ daꞌo

kaꞌ, llexj ganꞌ llbeꞌ xhiꞌnnllo kaꞌ.29Naꞌll lle Jesúsenꞌ noꞌrenꞌ:—Da li kwis kanꞌ neꞌon. Bayej naꞌ, ba ballojte

daxiꞌon yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo xhiꞌnnoꞌ noꞌrenꞌ.

Page 52: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 7:30 49 San Marcos 8:2430 Bixha ka ballineꞌ rilleꞌn, ba ballojteꞌ daxiꞌon

yoꞌ xhiꞌnneꞌn, naꞌ ba xhoatebeꞌwenganꞌ lltasbeꞌn.Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn kwell beꞌnn bi llak nneꞌe

31 Bde naꞌ bazaꞌa Jesúsenꞌ ganꞌ nbane Tironꞌ,badeteꞌ ganꞌ nbane Sidón, naꞌ ganꞌ nbane Decápo-lis ballinteꞌ lloaꞌ nisdaꞌo Galilea. 32 Naꞌ jwaꞌaakeꞌ to beꞌnn kwell, naꞌ beꞌnn ni bi llak nneꞌe,naꞌll llaꞌtyoe akreꞌ Jesúsenꞌ laꞌ wxoaze taꞌkeꞌnyichjeꞌ. 33Naꞌll brej Jesúsenꞌ leꞌe tozeꞌ radj beꞌnnkaꞌ, naꞌ bcheꞌe leꞌe ga yobre, naꞌll bzeb xhbeneꞌlo nay beꞌnnenꞌ, naꞌll bxhejeꞌ xheꞌn, naꞌ bdaneꞌroll beꞌnnenꞌ. 34 Naꞌll blis raweꞌn llwieꞌ yebáre,llabanreꞌ, naꞌ lleꞌe beꞌnnenꞌ:

—¡Efata! —Lleꞌnen nen: ¡Bayarje!35 Naꞌ le bayarjte nay beꞌnnenꞌ, leskaꞌ bayak

rolleꞌn, naꞌ gok banneꞌe kwasro. 36 Naꞌll gollJesúsenꞌ leakeꞌ notno ye akeꞌ kanꞌ bayoneꞌ beꞌn-nenꞌ. Naꞌ laꞌkze golleꞌ leakeꞌ kaꞌ, yezikre lloeꞌbeꞌnn kaꞌ diꞌlle. 37Naꞌ le llabane beꞌnn kaꞌ, ne akeꞌ:

—Le wen ba beneꞌ, llakteꞌ lloneꞌ nench yeyenebeꞌnn kwell, naꞌ beꞌnn kaꞌ bi llak nneꞌe, llannéakeꞌ.

8Jesúsenꞌ bwaweꞌ tap mir beꞌnne(Mt. 15:32‑39)

1To lla ka badopbeꞌnn zan kwis, naꞌ beꞌnn kaꞌ bide da gao akeꞌ, naꞌ Jesúsenꞌ goxheꞌ beꞌnn kaꞌ nonLeꞌe txhen naꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

2 —Llayaꞌchraꞌllaꞌ beꞌnn ki, ba gok chonn llallaꞌrén akeꞌ lliꞌo, naꞌ bibi de gao akeꞌ. 3 Naꞌ chaꞌyeseꞌl akeꞌ kaꞌze, nxholl chaz akeꞌ da xchol dotnez, le bal akeꞌ zaꞌa akeꞌ ziꞌte.

4Naꞌll lle beꞌnn kaꞌ Leꞌe:—¿Ga llélello da gao yeolol beꞌnn ki? Ganꞌ zollo

ni naken to latj dach ga bibi dekze chras.5Naꞌll bnnabreꞌ leakeꞌ:—¿Bale yet xtir noꞌxre?Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Gallen.6Naꞌll golleꞌ beꞌnn zan kaꞌ kweꞌ akeꞌ rao yo, naꞌll

bxhieꞌ gall yet xtir kaꞌ, naꞌ beꞌe yel llioxken keDios; naꞌll bzoraweꞌ llxhoxhjen, naꞌll beꞌe beꞌnnkaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ leakeꞌ jalek akeꞌ gaꞌayet xtir kaꞌ rao beꞌnn zan kaꞌ. 7 Leskaꞌ de yeto chop bel daꞌo ak, naꞌ benlaꞌyebaꞌ, naꞌ beꞌebaꞌleakeꞌ nench bdis akebaꞌ. 8 Ka gok bdao akeꞌ,berj aktereꞌ kwasro, naꞌ batop akeꞌ da laꞌo kaꞌbagaꞌnne, naꞌ goken ye gall llom. 9 Naꞌ beꞌnn kaꞌbdaonꞌ, nak akeꞌ ka do tap mire. Bayoll naꞌ, naꞌllbaseꞌe leakeꞌ. 10 Naꞌ bayoeꞌ lo barco ren beꞌnn

kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, ballín akteꞌ ganꞌ nbaneDalmanuta.

Bnnab akeꞌ Jesúsenꞌ goneꞌ to yel wak da reꞌe akreꞌ(Mt. 16:1‑4; Lc. 12:54‑56)

11Naꞌ beꞌnn kaꞌ nziꞌi fariseo bzorao akeꞌ llaꞌdyiꞌakeꞌ Leꞌe diꞌlle, llnnab akeꞌ goneꞌ to yel wakda yebán akreꞌ, naꞌll reꞌe akreꞌ chaꞌ da li zerénDiosenꞌ Leꞌe. 12 Naꞌ Jesúsenꞌ gokreꞌ to lo raꞌll-daꞌweꞌ, bneꞌe:

—¿Bixchen llnnabre to da reꞌtere nenchnnézere chaꞌ Diosenꞌ bseꞌl nadaꞌ? Diꞌll li niaꞌ, biwroeꞌraꞌ reꞌ danꞌ llnnabrenꞌ.

13 Naꞌ bkwaꞌnneꞌ leakeꞌ, naꞌ bayoeꞌ lo barconꞌzayejeꞌ ye chlaꞌre nisdaꞌon.

Danꞌ llzejnieꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ naken ka kwa binn(Mt. 16:5‑12)

14 Beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen gonraꞌll akeꞌgoꞌx akeꞌ da gao akeꞌ, tiꞌchga yet xtir noꞌx akeꞌ lobarconꞌ. 15Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Lewiá ke siꞌrizre kwa binn ke beꞌnn fariseokaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llon txhen Herodes naꞌ.

16Naꞌll bzorao lloeꞌrén lwellj akeꞌ diꞌll, ne akeꞌ:—Danꞌ bi noꞌxllo yet xtir naꞌn neꞌe kaꞌ.17 Naꞌ Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ ka diꞌllenꞌ lloeꞌrén

lwellj akeꞌn, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixchen lloeꞌre diꞌll ke danꞌ bi noꞌxre yet

xtir naꞌ? ¿Bi nna chejnieꞌre bi zejen danꞌ niaꞌkaꞌ? ¿Nchole yichjraꞌlldaꞌorenꞌ? 18 ¿Zote raore,naꞌ bi llreꞌre? ¿Zote nayre, naꞌ bi llénere? ¿Billjadinraꞌllre kanꞌ ba broeꞌraꞌ reꞌ yel wak kiaꞌn?19Kanꞌ bwawaꞌ gaꞌymir beꞌnne ren gaꞌyze yet xtir,¿bale llom da laꞌo batopre?

Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Chllinnen (12).20 —Leskaꞌn kone gall yet xtir naꞌ, bwawaꞌ tap

mir beꞌnne. ¿Bale llom da laꞌo batopre?Naꞌll ne akeꞌ:—Gallen.21Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bi nna chejnieꞌre kanꞌ niaꞌ?Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn lchol ganꞌ nziꞌi Betsaida

22 Ka bllin akeꞌ ganꞌ nziꞌi Betsaida naꞌ, lejwaꞌa akteꞌ to beꞌnn lchole raweꞌn, naꞌ goꞌtyoeakreꞌ Jesúsenꞌ chaꞌ kaneꞌ leꞌe. 23 Naꞌll le beꞌx-teꞌ taꞌk beꞌnn lcholenꞌ, naꞌ brejeꞌ leꞌe yell. Naꞌbtopeꞌ xheꞌn raweꞌn, naꞌll bxoa taꞌkeꞌn yichjeꞌ, naꞌllnnabreꞌ leꞌe chaꞌ llreꞌreꞌ raꞌte. 24 Naꞌ beꞌnnenꞌnak beꞌnn lcholenꞌ lleꞌe Leꞌe:

—Llreꞌraꞌ beꞌnn kaꞌ nak akeꞌ ka yay, naꞌ zaꞌaakeꞌn.

Page 53: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 8:25 50 San Marcos 9:1325 Naꞌll bdaꞌa taꞌk Jesúsenꞌ raweꞌn da yobre,

naꞌ beneꞌ nench bareꞌreꞌ, naꞌ gok bareꞌreꞌ kwasro.26Naꞌ baseꞌleꞌ leꞌe rilleꞌ, lleꞌe leꞌe:

—Bi lljadaꞌo lyell, naꞌ notno weꞌrenoꞌ diꞌll kanꞌbayonaꞌ rweꞌn.

Pedronꞌ bneꞌe Jesúsenꞌ nakeꞌ Cristo beꞌnnenꞌ bseꞌlDiosenꞌ llnebieꞌ

(Mt. 16:13‑20; Lc. 9:18‑21)27Naꞌ le byejte Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe

txhen yell daꞌo kaꞌ zjalliꞌ do ganꞌ nbane Cesareade Filipo. Ka zjakeꞌ tnez naꞌn, bnnabreꞌ beꞌnn kaꞌnao Leꞌen:

—¿Bi ne beꞌnn kaꞌ noxha nadaꞌ?28Naꞌll balliꞌi akeꞌ xtiꞌlleꞌn lle akeꞌ Leꞌe:—Bal akeꞌ ne akeꞌ rweꞌn Juan beꞌnnenꞌ bchoa

nis. Naꞌ ye bal akeꞌ ne akeꞌ Elíasenꞌ. Ye baleꞌ neakeꞌ nakoꞌ to beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.

29Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixha ne reꞌ? ¿Noxha nadaꞌ?Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Rweꞌn Cristo beꞌnn bseꞌl Diosenꞌ.30Naꞌll golleꞌ leakeꞌ, nono weꞌrén akeꞌ diꞌll chat

Leꞌen Cristo.Jesúsenꞌ bzorao llyixjweꞌreꞌ gateꞌ(Mt. 16:21‑28; Lc. 9:22‑27)

31Ka bzorao Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ kanꞌ gakkeꞌen, lleꞌe leakeꞌ:

—Dekz de wsaꞌkziꞌ akeꞌ nadaꞌ, nakaꞌ Beꞌnn GorjRadj Beꞌnnach. Beꞌnn gor brao ke beꞌnn Israel kaꞌ,naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre keley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, bi choꞌraꞌll akeꞌ nadaꞌ,naꞌ got akeꞌ nadaꞌ, naꞌ wayón lla naꞌ, wabanaꞌ.

32 Kwasro llzejnieꞌreꞌ leakeꞌ kanꞌ gak keꞌen.Naꞌll brej Pedronꞌ Leꞌe radj beꞌnn kaꞌ, bzoraweꞌdileꞌ Leꞌe danꞌ neꞌe kaꞌ. 33 Naꞌ Jesúsenꞌ bayechjeꞌllwiatezeꞌ beꞌnn kaꞌ, benreꞌ Pedronꞌ znia lleꞌe leꞌe:

—¡Babiꞌy kaꞌle, llonzoꞌ ka llon daxiꞌore! Bi llbekyichjoꞌ danꞌ lleꞌne Dios, llbek yichjzoꞌ danꞌ lleꞌnebeꞌnnachre.

34 Naꞌll goxheꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen, naꞌyezikre beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Noteze beꞌnne chaꞌ lleꞌnreꞌ gakeꞌ nadaꞌ txhen,llayaꞌl wsanraꞌll kwineꞌ, naꞌ goneꞌ ka to beꞌnn noaꞌcruz keꞌe, naꞌ naweꞌ nadaꞌ. 35Noteze beꞌnn lleꞌnreꞌyesrá yel nban ke kwineꞌ yellrio ni, wniteꞌn, naꞌnoteze wnit yel nban keꞌen ni kiaꞌ nadaꞌ, naꞌ nike xtiꞌllaꞌ naꞌ, leꞌen gaꞌt yel nban zejlikane keꞌe.36 ¿Bixha zaꞌken naꞌ, chaꞌ to beꞌnne goneꞌ gandoxhente da de rao yellrio, naꞌ kweyieꞌ, bi gaꞌt yelnban zejlikane keꞌe? 37 ¿Bi kone gaꞌweꞌ yel nbannaꞌ? 38Noteze beꞌnne chaꞌ wayeꞌreꞌ ni kiaꞌ nadaꞌ,leskaꞌ ke xtiꞌllaꞌn rao beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ

llaꞌa nnaꞌ, beꞌnn kaꞌ ba bsanraꞌll Dios, leskaꞌ nadaꞌBeꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, wayeꞌraꞌ ke beꞌnnkaꞌ katenꞌ yedaꞌ nsaꞌa yel banez ke Xaꞌ Diosenꞌkate yedrenaꞌ angl keꞌe kaꞌ.

91 Leskaꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Diꞌll li niaꞌ reꞌ, balre llaꞌa ganni nnaꞌ, nna

nbanre kate llin lla reꞌre Diosenꞌ, wroeꞌ yel wakxhen keꞌen kanꞌ llnebieꞌn.

Jesúsenꞌ gokeꞌ ka to beniꞌ(Mt. 17:1‑13; Lc. 9:28‑36)

2 Bde xop lla, goxh Jesúsenꞌ Pedronꞌ, naꞌ Ja-cobonꞌ, naꞌ ren Juan naꞌ, naꞌ bcheꞌe leakeꞌ to raoyaꞌ sibe, naꞌ nollre no bcheꞌe akeꞌ. Naꞌ llwia akteꞌnaꞌ, kate bllaꞌa yichjrao Jesúsenꞌ. 3Naꞌ xharaꞌneꞌngoken llaktit, goken llich kwis kaꞌkze beye, ni tonono gakse gon len kanꞌ goken naꞌ, laꞌkze llebrazchiben. 4 Naꞌ breꞌe akreꞌ da Elías ren da Moiséslloeꞌrén akeꞌ Jesúsenꞌ diꞌlle. 5 Naꞌll Pedronꞌ lleꞌeJesúsenꞌ:

—Maestro, le wen zollo ganni. Naꞌ gontoꞌchonn yoꞌ de yixh, to koꞌo rweꞌ, naꞌ to ke Moisés,naꞌ ye to ke Elías naꞌ.

6 Naꞌ ni ke llakbeꞌzreꞌ binꞌ neꞌe, do llebtit akeꞌdanꞌ llreꞌe akreꞌn. 7 Kat blleꞌ to bej ganꞌ llaꞌaakeꞌn byechjen leakeꞌ, naꞌ lo bej naꞌ, ben akreꞌ bneDiosenꞌ:

—Beꞌnn ninꞌ, xhiꞌnnaꞌ nllieꞌraꞌ, llayaꞌlwzenayre keꞌe.

8Ka bwiado akeꞌ da yobre nollno breꞌe akreꞌ. Yetoze Jesúsenꞌ ze.

9 Ka llayetj akeꞌ leꞌ yaꞌ naꞌ, golleꞌ leakeꞌ bi weꞌeakeꞌ diꞌll ka danꞌ breꞌe akreꞌn, lleꞌe leakeꞌ:

—Kat yebanaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, nadaꞌ nakaꞌBeꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, kanaꞌll wak weꞌre diꞌllkaꞌ.

10 Naꞌ kaꞌ ben akeꞌ, bi beꞌe akeꞌ diꞌll, naꞌ bibyejnieꞌ akreꞌ danꞌ golleꞌ leakeꞌ danꞌ yebaneꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ. 11Naꞌll bnnab akreꞌ Leꞌe:

—¿Bixchen nerize beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, zgaꞌtek da Elías naꞌn de yedeꞌyellrionꞌ ka za yedre Cristonꞌ?

12Naꞌllenꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—Da likzenꞌ zgaꞌtek da Elías naꞌkze yedeꞌ nench

yeweꞌ xhnneze danꞌ llak rao yellrio; leskaꞌ nyojenka nak Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnachenꞌ wsaꞌkziꞌakeꞌ Leꞌe, naꞌ gon akeꞌ Leꞌe kaze. 13Ni niaꞌ reꞌ, babedkze da Elíasenꞌ, naꞌ ben akreꞌ leꞌe kon ka nenke akeꞌ, le kanꞌ ba nyojkzen gak keꞌe.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to bidaꞌo yoꞌ daxiꞌo(Mt. 17:14‑21; Lc. 9:37‑43)

Page 54: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 9:14 51 San Marcos 9:4214 Bixha ka ballín Jesúsenꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ

yelaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, breꞌreꞌ beꞌnn zan nechjleakeꞌ, naꞌ zjazé beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ llakyollrén akeꞌ leakeꞌ. 15Kate breꞌeakreꞌ Leꞌen llabán akreꞌ, naꞌll jakdoeꞌ jawap akeꞌLeꞌe lliox. 16Naꞌll bnnabreꞌ leakeꞌ:

—¿Bi ken llakdilrenre beꞌnn kaꞌ?17 Naꞌ blloj to beꞌnne radj beꞌnn zan kaꞌ, lleꞌe

Jesúsenꞌ:—Maestro, ganni nchiaꞌ to xhiꞌnnaꞌ yoꞌbeꞌ dax-

iꞌo, naꞌ nonen lebeꞌ blloj. 18 Kon ka zezbeꞌ lloꞌxenlebeꞌ llxizen lebeꞌ, llarj pep blliꞌn lloaꞌbeꞌ, naꞌllaoxoxj laybeꞌ, naꞌ zjazé llyechbeꞌ. Naꞌ gollaꞌbeꞌnn kaꞌ non rweꞌ txhen naꞌ, chaꞌ yebej akeꞌdaxiꞌon, naꞌ bi gok akeꞌ.

19Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¡Reꞌ nakre beꞌnn zid bi llejleꞌre! ¿Bate zerenaꞌ

reꞌ? Naꞌ naraꞌchk ye arte soeraꞌ serenaꞌ reꞌ. Ledáwaꞌa bidaꞌon ganni.

20 Naꞌll jwaꞌa akeꞌ bidaꞌon, bixha daxiꞌon yoꞌbidaꞌon, ka breꞌen Jesúsenꞌ bxizen bidaꞌon reskwis, bzalen lebeꞌ lltolen lebeꞌ, llalj pep blliꞌnlloaꞌbeꞌ. 21Naꞌll llnnabeꞌ Jesúsenꞌ xabeꞌn:

—¿Artxha ba gok llonen lebeꞌ ki?Naꞌll lleꞌe Leꞌe:—Kanakbeꞌ bidaꞌote. 22Naꞌ da zan ras ba bzalen

lebeꞌ do lo yiꞌ do lo nis, to lleꞌnen wlleyiꞌn lebeꞌ.Chaꞌ rweꞌ wak wayonobeꞌ, naꞌ bayaꞌchraꞌll netoꞌbayonbeꞌ.

23Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Wakse kon chaꞌ llonliraꞌlloꞌ, beꞌnnenꞌ llejleꞌn

wakse danꞌ llnnabeꞌn.24 Le balliꞌte xa bidaꞌon xtiꞌlleꞌn, lleꞌe Leꞌe:—¡Llejliaꞌ; gokrén nadaꞌ gonliraꞌllaꞌ yezikre!25 Ka breꞌe Jesúsenꞌ ba llaꞌll beꞌnn zanlle, naꞌll

bdileꞌ daxiꞌon yoꞌ bidaꞌon lleꞌen:—Daxiꞌo, rweꞌn nonoꞌ bidaꞌon blloje naꞌ nkwell-

beꞌ, naꞌ llepaꞌ rweꞌ yellojoꞌ chras lo yichjraꞌlldaꞌobidaꞌon. Bsanbeꞌ, naꞌ bill wayoꞌ yichjraꞌlldaꞌobeꞌnda yobre.

26 Daxiꞌon besiaꞌn, naꞌ ye to bxizen bidaꞌonziꞌllo, naꞌll ballojen; kaꞌkze bi wat bkwaꞌnnenlebeꞌ. Ka breꞌe beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, naꞌll ne akeꞌ:

—Baje gotbeꞌn.27Naꞌ Jesúsenꞌ beꞌxeꞌ taꞌkbeꞌn balisebeꞌ, bazol-

laꞌtebeꞌ.28 Naꞌll ka byoꞌ Jesúsenꞌ lo yoꞌ, beꞌnn kaꞌ non

Leꞌe txhennaꞌ, jannab akreꞌ Leꞌe towrazeꞌ, lle akeꞌLeꞌe:

—¿Bixchen bi gok netztoꞌ yebejtoꞌ daxiꞌon?29Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Nench gak yebejre ka daxiꞌon llon ki, llayaꞌlweꞌlaꞌllre yelwillre Diosenꞌ naꞌ gonre was.

Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ da yobre gateꞌ(Mt. 17:22‑23; Lc. 9:43‑45)

30 Ka bazaꞌa akeꞌ gannaꞌ, badé akeꞌ ganꞌ nbaneGalilea, naꞌ Jesúsenꞌ bi gokraꞌlleꞌ no nneze chaꞌdeꞌe gannaꞌ. 31 Le llzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, dekz degakaꞌ rallnaꞌa beꞌnne kaꞌ llwie nadaꞌ got akeꞌnadaꞌ, naꞌ yeyoll got akeꞌ nadaꞌ, naꞌ yeyónn llayebanaꞌ.

32Naꞌ beꞌnn kaꞌ chras bi byejnieꞌ aksereꞌ bi kenneꞌe kaꞌ, to lleb akzeꞌ wnnab akreꞌ Leꞌe.

Gokyoll beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen nore nakllbeꞌnn brao

(Mt. 18:1‑5; Lc. 9:46‑48)33 Naꞌ bllin akeꞌ Capernaum, ka ba zo akeꞌ yoꞌ

naꞌ, bnnabe Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Bi diꞌllenꞌ lloeꞌzre beche?34 Leakeꞌn bibi bne akseꞌ, to bze akeꞌ llize

llak zban akreꞌ, le ka bechre zaꞌke tnez naꞌn,llakdil akeꞌ norenꞌ nakll beꞌnn brao. 35 Naꞌll blleꞌJesúsenꞌ, naꞌ goxheꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ, naꞌ lleꞌeleakeꞌ:

—Kon to reꞌ chaꞌ lleꞌnere gakre beꞌnn brao,llayaꞌl gakre ka to beꞌnn bibi zaꞌke ga zeraoze, naꞌgakre beꞌnn wzeniaꞌnaꞌa lwelljre.

36 Naꞌll goxheꞌ to bidaꞌo, bzeꞌebeꞌ kllol akeꞌn,naꞌ bdeꞌlebeꞌ lleꞌe leakeꞌ:

37 —Noteze beꞌnne gonre bidaꞌo wen, ni kiaꞌnadaꞌ, nadkzaꞌn llonreꞌ wen chet kaꞌ, naꞌ beꞌnnelloneꞌ wen ren nadaꞌ, kere nadaꞌn llonreꞌ wen,beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌn llonreꞌ wen.

Beꞌnne bi llwie lliꞌo, txhen naꞌ lloneꞌ lliꞌo(Lc. 9:49‑50; Mt. 10:42)

38Naꞌll Juan naꞌ, lleꞌe Jesúsenꞌ:—Maestro, breꞌtoꞌ to beꞌnn llabejeꞌ daxiꞌo yoꞌ

yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne kone raꞌo rweꞌ, naꞌ bi noneꞌlliꞌo txhen, naꞌ golltoeꞌ bi goneꞌ kaꞌ, le bi naweꞌlliꞌo.

39Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Bi wllonre goneꞌ kaꞌ, chaꞌ to beꞌnne lloneꞌ

yel wak llwaꞌleꞌ raꞌa, zeje diꞌll txhen naꞌ lloneꞌnadaꞌ, bi gak nneꞌe krere kiaꞌ. 40 Chaꞌ to beꞌnnebi llwiereꞌ lliꞌo, txhenkzenꞌ nakeꞌ lliꞌo. 41 Notezebeꞌnne chaꞌ gonneꞌ laꞌ txhiꞌyze nis yeꞌjre, ni kedanꞌ nonre nadaꞌ txhen, da li niaꞌ reꞌ, bi nnitraoka nake danꞌ gon akeꞌn.

Llayaꞌl wiallo ke wlliꞌyllo beꞌnne goneꞌ da xhinnj(Mt. 18:6‑9; Lc. 17:1‑2)

42 Leskaꞌ bne Jesúsenꞌ:

Page 55: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 9:43 52 San Marcos 10:23—Noteze beꞌnn goneꞌ bix to bidaꞌo ki nxenraꞌll

nadaꞌ gonbeꞌ da xhinnjenꞌ, naktere wen wchejakeꞌ yeneꞌ to yej yich, naꞌ lljazaꞌl akeꞌ leꞌe lonisdaꞌo, kerke da goneꞌ bix to bidaꞌo ki. 43 Chaꞌto taꞌkre llxhoben reꞌ gonre da xhinnjenꞌ, wenrechenak wchoyren, kerke da gonre da xhinnjenꞌ,wenre yellinre ganꞌ de yel nban naꞌ, yallj chlaꞌtaꞌkrenꞌ, kerke da zo llopten wayejre lo gabil gallaꞌlnninn yiꞌ da nono soekze yesor len. 44Gannaꞌllaꞌa waraꞌo ba bi llat, leskaꞌ yiꞌ da bi llayore.45 Chaꞌ niaꞌrenꞌ llxhoben reꞌ gonre da xhinnjenꞌ,wenre chenak wchoyren, kerke da gonre daxhinnjenꞌ, wenre yellinre ganꞌ de yel nban naꞌ,yallj chlaꞌ niaꞌre, kerke da zo llopten wayejregabil ga llaꞌlnninn yiꞌ da nono soekze yesor len.46 Gannaꞌ llaꞌa waraꞌo ba bi llat, naꞌ yiꞌ da billayorkze. 47 Chaꞌ danꞌ llreꞌe raorenꞌ llxhoben reꞌnench gonre da xhinnjenꞌ, wenre chenak kwejreyejraorenꞌ, kerke da gonre da xhinnjenꞌ, wenreyedoꞌlere ganꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ kon ren chlaꞌzeraorenꞌ, kerke da zo llopten yeseꞌleꞌ reꞌ gabil.48 Gannaꞌ llaꞌa waraꞌo ba bi llat, naꞌ yiꞌ da billayore.

49 ’Yeolol beꞌnne te akeꞌ gak akeꞌ prueb, naꞌyeololte beꞌnn wayón kwineꞌ rallnaꞌa Dios, gakakeꞌ ka da nweꞌe zeꞌde. 50Dawen zeꞌdenꞌ, zan chaꞌnit yel znaꞌ ken, billbi de gonre nench wayakenzich. Naꞌ legón reꞌ ka zeꞌd naꞌ, legón da wen, naꞌlesorén lwelljre wen.

10Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ bi naken wen wsan xhoꞌr xhyio

beꞌnne(Mt. 19:1‑12; Lc. 16:18)

1Bde naꞌ, bzaꞌa Jesúsenꞌ Capernaum, naꞌ byejeꞌganꞌ nbane Judea, balaꞌyeꞌ ye chlaꞌ yeo Jordán naꞌ.Naꞌ da yobre bllay beꞌnn zan kwis ganꞌ zoeꞌn, naꞌbzoraweꞌ llzejnieꞌreꞌ leakeꞌ kanꞌ llonkzeꞌ. 2Naꞌ balbeꞌnn fariseo kaꞌ jabiꞌy akeꞌ, naꞌ llnnab akreꞌ Leꞌechaꞌ naken wen beꞌnn kaꞌ nchaynaꞌa wsan noꞌr keakeꞌ. Lle akeꞌ Leꞌe kaꞌ, le lleꞌn akreꞌ kwej akeꞌ Leꞌediꞌll nench akre nneꞌe. 3 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—¿Akxha ne ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ?4Naꞌll bne akeꞌ:—Da Moisésenꞌ beꞌe latj wsanraꞌll lwellj akeꞌ,

naꞌ chaste to yich weꞌn diꞌll baraꞌa akeꞌ.5 Jesúsenꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—Yel yichjraꞌlldaꞌo zid keré naꞌn, beꞌe da

Moisésenꞌ latj gonre kaꞌ. 6 Zan da nell ka bxheyellrionꞌ, “Diosenꞌ beneꞌ beꞌnn byio ren noꞌre.”

7 Ke len naꞌ bneꞌe: “Beꞌnn byio yereꞌe kwit xaxh-neꞌe, naꞌ sieꞌ noꞌre, 8naꞌ chop akeꞌ gak akeꞌ ka tozebeꞌnn.” Naꞌllenꞌ bill nak ke ke akeꞌ, ba nak akeꞌtoze beꞌnne. 9 Ke len naꞌ, beꞌnn ba bkoꞌd Diosenꞌ,bi gak yelaꞌa beꞌnnach leakeꞌ.

10 Ka ballín akeꞌ yoꞌ naꞌ, beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, bnnab akeꞌ da yobre kanꞌ goll beꞌnn kaꞌLeꞌen. 11Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Noteze beꞌnn chaꞌ wsanraꞌll xhoꞌreꞌ, naꞌ sieꞌye to noꞌr yobre, da xhinnj xhen naꞌ lloneꞌ kexhoꞌreꞌ, llonkzeꞌ ka beꞌnn zo xto. 12 Leskaꞌ noꞌrenꞌchaꞌ wsanraꞌll xhyiweꞌ, naꞌ sieꞌ ye to beꞌnn yobre,leskaꞌ llonkzeꞌ ka beꞌnn zo xto.

Jesúsenꞌ benlaꞌyeꞌ bidaꞌo ak(Mt. 19:13‑15; Lc. 18:15‑17)

13Naꞌll jwaꞌa akeꞌ bidaꞌo ak rao Jesúsenꞌ nenchkaneꞌ yichj akbeꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ,ben akreꞌ beꞌnn kaꞌ znia. 14Ka breꞌe Jesúsenꞌ kanꞌllon akeꞌn, goklleꞌe leakeꞌ, naꞌ golleꞌ leakeꞌ:

—Leweꞌe latj yed bidaꞌo kaꞌ rawaꞌ ni, bi wllonre;le beꞌnn kaꞌ nak ka bidaꞌo ki, leakeꞌn nak Diosenꞌtxhen beꞌnn llnebiaꞌ. 15 Da li niaꞌ reꞌ, notezebeꞌnne chaꞌ bi goneꞌ ka llon bidaꞌo ki nxenraꞌllakbeꞌ nadaꞌ, ni ke gakzeꞌ gakeꞌ Diosenꞌ txhenbeꞌnnenꞌ llnebiaꞌ.

16Naꞌll bdeꞌleꞌ toto bidaꞌo kaꞌ, bxoa taꞌkeꞌn yichjakbeꞌn, naꞌ benlaꞌyeꞌ leakbeꞌ.

Beꞌnn weꞌo nak beꞌnn wniaꞌ(Mt. 19:16‑30; Lc. 18:18‑30)

17 Ka broꞌ Jesúsenꞌ nez, zejdo to beꞌnn weꞌojacheꞌk xhibeꞌ raweꞌn, naꞌ llnnabreꞌ Leꞌe:

—Maestro, nakoꞌ beꞌnn wen kwis, ¿akre gonaꞌnench gaꞌt yel nban zejlikane kiaꞌ?

18 Jesúsenꞌ golleꞌ Leꞌe:—¿Bixchen llezoꞌ nadaꞌ beꞌnn wen? Nono

beꞌnn wen llraꞌ, toze Diosenꞌ nak beꞌnn wen.19 Rweꞌ nnezkzroꞌ binꞌ ne Diosenꞌ gonllo: “Bitarenoꞌ wdewdere noꞌre, bi gakoꞌ beꞌnnwen xhia,bi kwanoꞌ, bi wxoaꞌo da xhinnj koꞌll beꞌnne da bibeneꞌ, bi siyeꞌo, bdap baraꞌnn xaxhnaꞌo.”

20Naꞌll lleꞌe Leꞌe:—Maestro, yeolol da ki llonaꞌ ka nna naktiaꞌ

xkwiꞌdte.21Naꞌll Jesúsenꞌ bwieꞌ leꞌe, llakreꞌ leꞌe, lleꞌe leꞌe:—Ye toze da yallj gonoꞌ; bayej jayeꞌt yeolol da

de koꞌo, naꞌ mell danꞌ goꞌtoꞌn naꞌ, beꞌen beꞌnnyaꞌch, naꞌll gaꞌt yel wniaꞌ koꞌo yebá, naꞌtell yedoꞌnnaoꞌ nadaꞌ.

22 Bixha ka benreꞌ kaꞌ, gokreꞌ kwis, zayejeꞌllakreꞌ, le nakeꞌ beꞌnn wniaꞌ kwis.

23 Naꞌll bayechj Jesúsenꞌ bwieꞌ beꞌnn kaꞌ nechjLeꞌen, naꞌ lleꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:

Page 56: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 10:24 53 San Marcos 10:48—¡Bniꞌ kwis naken ke to beꞌnn wniaꞌ, weꞌe latj

nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌ!24Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen naꞌ, llabán

akreꞌ kwis kanꞌ bneꞌen, naꞌ bne Jesúsenꞌ ye to, lleꞌeleakeꞌ:

—Reꞌ, xhiꞌnnaꞌ, bniꞌ kwis naken ke beꞌnn kaꞌnxenraꞌll yel wniaꞌ ke akeꞌn, weꞌe akeꞌ latj nnebiaꞌDiosenꞌ yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. 25 Sétere te to bayiꞌxebanꞌ nziꞌi camello lo nay yeꞌchich, kerke to beꞌnnwniaꞌ weꞌe latj nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌn.

26 Naꞌ llabán akreꞌ kwis kanꞌ ben akreꞌ bneꞌen,naꞌll lle lwellj akeꞌ:

—¿Noxha gakze yerá chaꞌ?27 Jesúsenꞌ llwieꞌ leakeꞌ, naꞌll bneꞌe:—Da li beꞌnnachenꞌ bibi gak goneꞌ, zan ka nak

Diosenꞌ, yeololte llak lloneꞌ, bibi de da gakreꞌ bniꞌgoneꞌn.

28Naꞌll Pedronꞌ lleꞌe Leꞌe:—Netoꞌ ba bsanraꞌlltoꞌ yeolol da de ketoꞌ nench

naotoꞌ rweꞌ.29 Jesúsenꞌ bneꞌe:—Diꞌll li llepaꞌ reꞌ, chaꞌ to beꞌnne bsanraꞌlleꞌ

rilleꞌ, biꞌcheꞌ, zaneꞌ, xaxhneꞌe, noꞌr keꞌe, xhiꞌnneꞌ,yellrio keꞌe, ni kiaꞌ nadaꞌ nenchwzenayeꞌ xtiꞌllaꞌn,30 zaꞌklle da wayoeꞌ Diosenꞌ leꞌe, da xhenll wayoeꞌDiosenꞌ leꞌe, kerke da kaꞌ bsanraꞌlleꞌn, to gayoa(100) ras ke to danꞌ bnitenꞌ wayoeꞌ leꞌe, laꞌkzechaꞌ bllayraweꞌ, naꞌ kate llin lla naꞌ, weꞌe yel nbanzejlikane keꞌe. 31Naꞌ llepaꞌ reꞌ, beꞌnn zan nak akeꞌka beꞌnn lliarao nnaꞌ, wllin lla kat yeyak akeꞌ kabeꞌnn zaꞌa xhante, naꞌ beꞌnn kaꞌ nak akeꞌ ka beꞌnnzaꞌa xhante nnaꞌ, leakeꞌn yeyak akeꞌ ka beꞌnnlliarao.

Da yobre bdixjweꞌ Jesúsenꞌ gateꞌ(Mt. 20:17‑19; Lc. 18:31‑34)

32 Ka yoꞌ akeꞌ nez, llep akeꞌ llin akeꞌ ganꞌ nziꞌiJerusalén naꞌ, Jesúsenꞌ lliaraweꞌ rao beꞌnn kaꞌ nonLeꞌe txhen naꞌ, naꞌll llon akeꞌ yel wan nao akeꞌ llebakeꞌ. Naꞌll da yobre Jesúsenꞌ goxheꞌ beꞌnn chllinnkaꞌ ga yobre, naꞌ bzorao lloeꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll kanꞌgak keꞌen. 33 Lleꞌe leakeꞌ:

—Lewiake nnaꞌ, zejllo Jerusalén naꞌ, nadaꞌ,Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, gakaꞌ rao naꞌa bxozwnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ wchoy akeꞌ kiaꞌ gataꞌ, naꞌ gon akeꞌnadaꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel. 34Naꞌwtitj akreꞌ nadaꞌ, chintat akeꞌ nadaꞌ, wxiꞌt akeꞌxheꞌn yichjrawaꞌ, naꞌ got akeꞌ nadaꞌ. Naꞌ wayónnlla naꞌ yebanaꞌ.

Jacobo naꞌ Juan bnnab akeꞌ kweꞌ akeꞌ kwit Jesúsenꞌganꞌ nnebieꞌn

(Mt. 20:20‑28)35 Jacobonꞌ ren Juan naꞌ, xhiꞌnn Zebedeonꞌ,

jabiꞌy akeꞌ kwit Jesúsenꞌ, naꞌ lle akeꞌ Leꞌe:—Maestro, lleꞌnetoꞌ gonoꞌ to okré ketoꞌ.36Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixhanꞌ lleꞌnere gonaꞌ?37Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Lleꞌnetoꞌ kat ba llnebiaꞌo naꞌ, gonnoꞌ latj

yedlleꞌtoꞌ chlaꞌ wej kwitoꞌn.38 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Bi llejnieꞌre bi danꞌ llnnabre. ¿Wchoyraꞌllre

tere yel ziꞌ yel yaꞌ, ka danꞌ tiaꞌ nadaꞌ, gak keré kanꞌgak kiaꞌn?

39Naꞌ bne akeꞌ:—Waktoꞌ.Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Da likze tere yel ziꞌ yel yaꞌ, ka danꞌ tiaꞌ nadaꞌ,

naꞌ gak keré kanꞌ gak kiaꞌn. 40 Zan ka nak danꞌkweꞌre chlaꞌ wej kwitaꞌn, kere nadaꞌ nniaꞌ nokweꞌ kwitaꞌn, Dios naꞌn ba brejeꞌ beꞌnn kaꞌ kweꞌkwitaꞌn.

41 Ka bene beꞌnn ye chi kaꞌ yelaꞌ kanꞌ goll akeꞌLeꞌen, gokllaꞌa akeꞌ Jacobonꞌ ren Juan naꞌ. 42 NaꞌJesúsenꞌ goxheꞌ leakeꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ nnézere ka beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ toto yell,llon akeꞌ wzenay beꞌnn kaꞌ nak rallnaꞌa akeꞌn,leskaꞌ beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn brao, llnebiaꞌ akeꞌleakeꞌ. 43 Zan reꞌ bi gonre kaꞌ, chaꞌ reꞌ lleꞌneregakre beꞌnn brao, llayaꞌl wxhexjraꞌllre gakrenrebeꞌnn lwelljre. 44 Naꞌ chaꞌ notezre lleꞌnere gakrebeꞌnn lliarao, zgaꞌtek llayaꞌle gakre ka to beꞌnnwen llin ke beꞌnn lwelljre. 45 Le nadaꞌ, BeꞌnnGorj Radj Beꞌnnach, kere zaꞌa nench gakrén beꞌnnnadaꞌn, zaꞌa nench gakrenaꞌ beꞌnn kaꞌ, naꞌ llsan-raꞌll kwinaꞌ got akeꞌ nadaꞌ, ni ke xtoꞌl beꞌnnach.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn lchol re Bartimeo(Mt. 20:29‑34; Lc. 18:35‑43)

46 Naꞌ bllin akeꞌ yellenꞌ re Jericó. Naꞌ ka ballalloj Jesúsenꞌ yell naꞌn ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen, naꞌ yezikre beꞌnn zan, tnez naꞌ lliꞌ to beꞌnnlchole llnnabeꞌ lmoxh. Beꞌnn naꞌ re Bartimeo, naꞌnakeꞌ xhiꞌnn to beꞌnn re Timeo. 47 Ka gokbeꞌreꞌbadé Jesús beꞌnnNazaretenꞌ tnezenꞌ, naꞌ bzoraweꞌllosieꞌ neꞌe:

—¡Jesús, xhiꞌnn dialla ke rey David, bayaꞌchraꞌllnadaꞌ!

48Naꞌll bene beꞌnn zan kaꞌ leꞌe znia nenchkweꞌellize, bixha beꞌnn lcholenꞌ yezikre besieꞌ bneꞌe:

—¡Xhiꞌnn dialla ke rey David, bayaꞌchraꞌllnadaꞌ!

Page 57: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 10:49 54 San Marcos 11:2749Naꞌll brexh Jesúsenꞌ, naꞌ lleꞌe beꞌnn kaꞌ:—Legaxheꞌ nile.Naꞌ goxh beꞌnn kaꞌ leꞌe, lle akeꞌ leꞌe:—Bxenraꞌlle, bzollaꞌa, le llaxheꞌ rweꞌn.50 Naꞌll bkwas beꞌnn lcholenꞌ raꞌllenꞌ xhoa

koꞌlleꞌn, naꞌll zejdoeꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ. 51Naꞌll lleꞌeleꞌe:

—¿Bixhanꞌ lleꞌnroꞌ gonaꞌ koꞌo?Naꞌll bne beꞌnn lcholenꞌ:—Maestro, lleꞌnraꞌ yereꞌraꞌ.52Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Bayej nnaꞌ, danꞌ nxenraꞌlloꞌ naꞌn ba basrá

rweꞌ.Le bareꞌtereꞌ, naꞌll bnaweꞌ Jesúsenꞌ ganꞌ zejeꞌn.

11Jesúsenꞌ byoeꞌ Jerusalén(Mt. 21:1‑11; Lc. 19:28‑40; Jn. 12 :12‑19)

1 Ka ba zjakeꞌ awlloze Jerusalén naꞌ, naꞌ bllinakeꞌ yell kaꞌ nziꞌi Betfagé, naꞌ Betania ganꞌ zo yaꞌganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos. Naꞌ bseꞌl Jesúsenꞌ chop beꞌnnkaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, 2 lleꞌe leakeꞌ:

—Lechejchk yell daꞌon lliꞌ chlaꞌ naꞌ, naꞌ katechoꞌre yellenꞌ, naꞌ lljatiꞌre to burr daꞌa yay, nito nono nna kwia lebaꞌ, naꞌ wsellrebaꞌ, naꞌ yed-santerebaꞌ ganni. 3 Chaꞌ lloj to beꞌnn nneꞌe:“¿Bixchen llonzre kaꞌ?”, naꞌ leyeꞌe: “Xantoꞌ naꞌyálljrebaꞌ choll, le wadsántetobaꞌ.”

4 Naꞌll byej akeꞌ, naꞌ le jatiꞌ aktereꞌ to burrenꞌdaꞌbaꞌ yay lloaꞌ yoꞌ da zo lloaꞌ nez, le bsell aktebaꞌ.

5Naꞌ bal beꞌnn kaꞌ zjazé gannaꞌ, lle akeꞌ leakeꞌ:—¿Bixhanꞌ llonre? ¿Bixchen llsellrebaꞌ?6 Naꞌ goll akeꞌ leakeꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leakeꞌ

naꞌ. Naꞌ beꞌe akeꞌ latj bcheꞌe akebaꞌ. 7 Naꞌllle bacheꞌe akteꞌ burrenꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ, naꞌllbxoa akeꞌ no xha akeꞌ koꞌll burrenꞌ, naꞌll bllieꞌbaꞌ.8 Leskaꞌ beꞌnn zan zjakeꞌ llchirj akeꞌ no xha akeꞌtnezenꞌ, naꞌ ye bal akeꞌ bchoy akeꞌ no xhoꞌz yay,naꞌ llyixj akeꞌn tnezenꞌ.

9Naꞌ beꞌnn kaꞌ lliarao, naꞌ beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen,yeolol akeꞌ llosiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ:

—¡Doweꞌrao Dios! ¡Nak laꞌy beꞌnnenꞌ zaꞌa gannibeꞌnn bseꞌl Xanllo Diosenꞌ! 10 ¡Zeꞌe nnebieꞌ kanꞌbnebiaꞌ xozxtaꞌollo David! ¡Doweꞌrao Dios zoyebá!

11 Naꞌ bllin Jesúsenꞌ Jerusalén, naꞌ byoeꞌ liaꞌyodaꞌo braonꞌ. Naꞌ bayoll bwieꞌ bayechjteꞌ, naꞌ lezayejteꞌ ganꞌ ne Betania ren beꞌnn chllinn kaꞌ, leba nak ba wlleꞌ.

Jesúsenꞌ beneꞌ deꞌe yay higonꞌ da bibi llia(Mt. 21:18‑19)

12 Bateyó ka bazaꞌa akeꞌ Betanianꞌ bdonJesúsenꞌ. 13 Naꞌ ziꞌtre breꞌreꞌ to yay higo da llialaꞌye, naꞌll zejeꞌ llwieꞌ chaꞌ llian higo, bixha kabllineꞌn kere bi llia danꞌ, laꞌyze llian le bi nna llinlla kwian. 14Naꞌll lle Jesúsenꞌ yay higonꞌ:

—Chras nollno gaokze da xhixenꞌ llbiaꞌo.Naꞌ beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen ben akreꞌ kanꞌ bneꞌen.Jesúsenꞌ bachacheꞌ beꞌnn kaꞌ llon yaꞌa liaꞌ yodaꞌo

braonꞌ(Mt. 21:12‑17; Lc. 19:45‑48; Jn. 2 :13‑22)

15 Bde naꞌ, bllin akeꞌ ganꞌ nziꞌi Jerusalén. Naꞌka byoꞌ Jesúsenꞌ liaꞌ yodaꞌo braonꞌ, naꞌ bzoraweꞌllaraydoeꞌ beꞌnn kaꞌ llon yaꞌa, beꞌnn kaꞌ lloꞌt, naꞌbeꞌnn kaꞌ llaꞌo. Bzaleꞌ ganꞌ nkwaꞌa mell danꞌllchaꞌa akeꞌ, leskaꞌ blloꞌnneꞌ ganꞌ llbeꞌ beꞌnn weꞌtplom kaꞌ. 16 Nollno beꞌe latj te liaꞌ yodaꞌon, chaꞌbi da noeꞌ goꞌteꞌ. 17 Naꞌll bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ, lleꞌeleakeꞌ:

—Kinꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Rillaꞌn, naken galljak beꞌnn zaꞌa yeolol yell yelwill akeꞌ nadaꞌ”; naꞌreꞌ, ba nonren ka to lo broj ke beꞌnn wan.

18 Beꞌnn kaꞌ nak bxoz wnebiaꞌ, naꞌ ren beꞌnnkaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, benakreꞌ kanꞌ bneꞌe naꞌ, naꞌll llayirjlaꞌll akeꞌ akre kagon akeꞌ nench got akeꞌ Leꞌe, le lleb akeꞌ Leꞌe, kanak doxhente yell, llabán akreꞌ kanꞌ llzejnieꞌreꞌleakeꞌn. 19 Naꞌ kate golenꞌ, le bazaꞌte JesúsenꞌJerusalén naꞌ.

Yay higo danꞌ bene deꞌe byechten(Mt. 21:20‑22)

20 Tzir bateyó badé akeꞌ ganꞌ zo yay higonꞌ, naꞌbreꞌe akreꞌ byechte do roe. 21 Pedronꞌ jadinraꞌlleꞌkanꞌ goll Jesúsenꞌ yayenꞌ, naꞌ lleꞌe Leꞌe:

—Maestro, bwiakeroꞌ yay higonꞌ danꞌ benoꞌdeꞌen byechte kaꞌzenꞌ.

22 Jesúsenꞌ ballieꞌ xtiꞌlleꞌn lleꞌe leꞌe:—Lewxenraꞌll Dios. 23 Diꞌll likze llniaꞌ reꞌ,

notezre chaꞌ yere yaꞌn zo gannaꞌ: “Bkwas naꞌjasó lo nisdaꞌo”, naꞌ bi gakgánere naꞌ wxenraꞌllre,wakte kanꞌ nerenꞌ. 24 Ke len naꞌ niaꞌ reꞌ, bitezeda wnnabre ka yelwillre Diosenꞌ, chaꞌ wxenraꞌllredo yichj do raꞌllre, gonteꞌ danꞌ nnabrenꞌ. 25 Naꞌkatenꞌ yelwillre Diosenꞌ, leyeziꞌxhen ke no beꞌnnechaꞌ bi benreꞌ reꞌ nench lekze kaꞌ, Xallo Diosenꞌbeꞌnn zo yebá yeziꞌxheneꞌ da xhinnj ke reꞌ. 26 Zanchaꞌ reꞌ bi yeziꞌxhenre ke beꞌnne, Xallo Dios zoyebá bi yeziꞌxheneꞌ ka da xhinnj ke reꞌ.

Yel llnebiaꞌ ke Jesúsenꞌ(Mt. 21:23‑27; Lc. 20:1‑8)

27 Naꞌll ballín akeꞌ Jerusalén naꞌ da yobre, naꞌchak dá Jesúsenꞌ liaꞌ yodaꞌo braonꞌ, jabiꞌy bxoz

Page 58: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 11:28 55 San Marcos 12:21wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ, naꞌ renbeꞌnn gor brao ke beꞌnn Israel kaꞌ. 28Naꞌll lle akeꞌLeꞌe:

—¿Bi yel llnebiaꞌ napoꞌ llonoꞌ da ki? ¿No bennyel llnebiaꞌ llonoꞌ kaꞌ?

29 Jesúsenꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—Leze de to da nnabraꞌ reꞌ, naꞌ chaꞌ yelliꞌre

xtiꞌllaꞌn, naꞌll yepaꞌ reꞌ bi yel llnebiaꞌn llonaꞌ daki. 30 ¿Noxhanꞌ bseꞌl Juan naꞌ, beꞌnnenꞌ bchoabeꞌnn nis? ¿Diosenꞌ bseꞌl leꞌe o chaꞌ beꞌnnachenꞌ?Leyelliꞌi xtiꞌllaꞌn.

31Naꞌll lloeꞌrén lwellj akeꞌ diꞌll, ne akeꞌ:—Chaꞌ nnello Dios bseꞌl leꞌe, naꞌ yeꞌe lliꞌo:

“¿Bixchen ke byejleꞌre ke leꞌe chaꞌ?” 32Naꞌ leskaꞌchaꞌ nnello beꞌnnachenꞌ bseꞌl leꞌe, bi gak.

Kaꞌ bne akeꞌ, le lleb akeꞌ beꞌnn yell, le yeololakeꞌ byejleꞌ akeꞌ da li Diosenꞌ bseꞌl Juan naꞌ, nenchbeꞌe xtiꞌlleꞌn.

33Naꞌll lle akeꞌ Jesúsenꞌ:—Bi nnézetoꞌ.Naꞌll Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Leskaꞌ nadaꞌ bi yepaꞌ reꞌ no benn nadaꞌ yel

llnebiaꞌn da llonrenaꞌ ki.12

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ka benbeꞌnnwen llin beꞌnnbi llonwen

(Mt. 21:33‑46; Lc. 20:9‑19)1 Jesúsenꞌ bzorao llzejnieꞌreꞌ leakeꞌ, llsaꞌkrebreꞌ

da kaꞌ neꞌe:—To beꞌnn gozeꞌ lba uvas, naꞌ bzechjeꞌn reꞌje,

naꞌ beneꞌ to ga wsieꞌ uvas kaꞌ, naꞌ beneꞌ to yoꞌ sibga lljasé beꞌnn gap len.

’Naꞌll bkwaꞌnneꞌ yellrionꞌ lo naꞌa beꞌnn wiaakeꞌn de achj wej, naꞌll broeꞌ nez zejeꞌ ziꞌte. 2Katebllin lla wachib akeꞌ uvas kaꞌ, baseꞌleꞌ to beꞌnnwen llin keꞌennench lljaxhieꞌ ka to da llayaꞌleꞌ naꞌ.3 Naꞌ beꞌnn wen llin kaꞌ beꞌx akeꞌ leꞌe, ben akeꞌziꞌ keꞌe, naꞌ baseꞌl akeꞌ leꞌe bibi bayoeꞌ akeꞌ leꞌe.4 Naꞌll xan yellrionꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn yobre; leskaꞌbdaꞌa akeꞌ leꞌe yej, ben akteꞌ weꞌe yichjeꞌ, ye tochiꞌi bchachrén akeꞌ leꞌe. 5 Naꞌll baseꞌlkzeꞌ beꞌnnyobre, naꞌ leskaꞌ bet akteꞌ leꞌe. Naꞌll baseꞌleꞌ beꞌnnzan, leskaꞌ bal beꞌnn kaꞌ ben akeꞌ ziꞌ ke akeꞌ, naꞌ yebaleꞌ basoꞌt akeꞌ.

6 ’Naꞌ zo ye to xhiꞌnn kwineꞌ bi tiꞌche nllieꞌreꞌkwis, naꞌ bayoll naꞌ, lleꞌn ke lleꞌnreꞌ bseꞌlebeꞌ neꞌe:“Xhiꞌnnaꞌ ni wap akjebeꞌ baraꞌnne.” 7Bixha beꞌnnkaꞌ nlan lba uvas kaꞌ, ka breꞌe akreꞌ xhiꞌnneꞌn,naꞌll lle lwellj akeꞌ: “Beꞌnn ninꞌ xhiꞌnn xan reꞌjenꞌ,lebeꞌ yegaꞌnn ren danꞌ de ke xabeꞌn, ledá gotllobeꞌnaꞌ gak danꞌ kello.” 8Naꞌll bzap akebeꞌ, bet akebeꞌ,brej akebeꞌ lo reꞌjenꞌ jazaꞌl aktebeꞌ koꞌllre.

9Naꞌll Jesúsenꞌ bnnabreꞌ leakeꞌ:—¿Akre ka llákere? ¿Akre gon xan yellrionꞌ ke

beꞌnn kaꞌ? Chej kwineꞌ wlleyieꞌ ke beꞌnn wen llinkaꞌ, naꞌ yeyoneꞌ yellrionꞌ rallnaꞌa beꞌnn yobre.

10 ’¿Bi nnawrabre kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ? Nen:Yej danꞌ bi byoꞌraꞌll beꞌnnwen yoꞌ kaꞌ, gonrén akeꞌ

llin,len naꞌ ba naken yej skin.11 Da ni ben Xanllo Diosenꞌ, naꞌ naken zi

yebánello.12Naꞌll gokraꞌll akeꞌ goꞌx akeꞌ Leꞌe, ka bayejnieꞌ

akreꞌ ke leakeꞌn beꞌe diꞌllenꞌ nak kaꞌ; naꞌ blleb akeꞌbeꞌnn yell, naꞌ bsan akeꞌ bibi ben akreꞌ Leꞌe, naꞌzjayakeꞌ.

Danꞌ llayaꞌl gaxhj rao beꞌnn llnebiaꞌ(Mt. 22:15‑22; Lc. 20:20‑26)

13 Naꞌ bseꞌl akeꞌ bal beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ yebal beꞌnn kaꞌ non txhen Herodes naꞌ, nench lljalejakeꞌ diꞌll lloaꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ gaꞌt da lljataorén akeꞌxhia. 14Ka bllin akeꞌ ganꞌ zoeꞌn, naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:

—Maestro, nnézetoꞌ nakoꞌ beꞌnn lloeꞌ diꞌll li,bi llziꞌo lloaꞌ xtiꞌll beꞌnnach, naꞌ toz ka llonroꞌyeolol beꞌnne, naꞌ llroeꞌroꞌ lixhej kanꞌ zej xhnnezDiosenꞌ. ¿Llonen bien chixhjtoꞌ da llnnab beꞌn-nenꞌ nak le zeraoze wnebiaꞌ, beꞌnnenꞌ llia Roma?¿Wyixhjtoꞌn o chaꞌ bi chixhjtoꞌn? ¿Bi ka nezoꞌrweꞌ?

15Naꞌ le bayakbeꞌtereꞌ kere do raꞌll akeꞌn llnnabakreꞌ Leꞌe, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen lleꞌnere kwejre nadaꞌ diꞌlle?Lewroeꞌchk nadaꞌ to xhmellrenꞌ.

16Naꞌll broeꞌ akreꞌ Leꞌe ton, ka breꞌreꞌ mellenꞌ,naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Noxha raonꞌ daꞌa leꞌ mell ni? ¿No ranꞌ nyojleꞌ ni?

Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Ke César, beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn.17Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Da nak ke César lewayoeꞌn leꞌe; naꞌ da llayaꞌl

weꞌre Dios, leweꞌn Dios.Naꞌ llabán akreꞌ kanꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn.Bnnab akeꞌ akrenꞌ gak kat yebán beꞌnn wat kaꞌ(Mt. 22:23‑33; Lc. 20:27‑40)

18 Naꞌll beꞌnn saduceo kaꞌ jakeꞌ raweꞌn. Naꞌbeꞌnn ki ne akeꞌ bi de yebán beꞌnn watenꞌ, naꞌllbnnab akreꞌ Leꞌe:

19—Maestro, da Moisésenꞌ bzojeꞌ chaꞌ to beꞌnnbyio gateꞌ, naꞌ bagaꞌnn noꞌr keꞌe, naꞌ nono xhiꞌnnakeꞌ bzo, naꞌ beꞌnn biꞌch beꞌnn wat naꞌ, llayaꞌlyezieꞌ noꞌr wazeb naꞌ, nench nniꞌt xhiꞌnn diallake biꞌcheꞌn. 20 Naꞌ bzo gall biꞌch ake, beꞌnnnelle bchayneꞌe, naꞌ le gotteꞌ nono xhiꞌnneꞌ bzo.21 Beꞌnn wllope naꞌ, le baziꞌteꞌ noꞌrenꞌ, naꞌ leskaꞌ

Page 59: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 12:22 56 San Marcos 13:1

le gotteꞌ nono xhiꞌnneꞌ bzo. Naꞌll baziꞌi beꞌnnwyonne naꞌ leꞌe, lekze kaꞌ gok keꞌe. 22 Naꞌ kaꞌgok ke toto beꞌnn kaꞌ bzorén noꞌrenꞌ bayate beꞌnngall kaꞌ, naꞌ ni toeꞌ bi bzo xhiꞌnn akeꞌ wasaꞌt akeꞌ,bayoll naꞌ gotrén noꞌrenꞌ. 23 Bixha kat yebánbeꞌnn wat kaꞌ, ¿noreꞌ gak xhyio noꞌrenꞌ, le yeololbeꞌnn gall kaꞌn bzoreneꞌ?

24 Jesúsenꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn:—Llakchíxere le bi llejnieꞌre kanꞌ ne xtiꞌll

Diosenꞌ, naꞌ bi nnézere akrenꞌ nake yel wak keDiosenꞌ. 25 Kat yebán beꞌnn wat kaꞌ, bill wchay-naꞌa akeꞌ, ni ke weꞌe akzeꞌ xhiꞌnn akeꞌ wchaynaꞌaakbeꞌ, le gak akeꞌ ka angl beꞌnn llaꞌa yebá. 26 Kanak danꞌ nnabre chaꞌ yebán beꞌnn wat kaꞌ, ¿binna golre danꞌ bzoj da Moisésenꞌ ganꞌ llian kanꞌbalwill Diosenꞌ leꞌe to lo yay yeꞌche da lleye?Lleꞌe leꞌe: “Nadaꞌ nakaꞌ Dios beꞌnn lloeꞌrao Abra-ham, naꞌ Dios beꞌnn lloeꞌrao Isaac, naꞌ Dios beꞌnnlloeꞌrao Jacob.” 27 Le Diosenꞌ bi nakeꞌ Dios kebeꞌnn wat, nakseꞌ Dios ke beꞌnn ban. Naꞌllenꞌ niaꞌ,ni ke llejnieꞌzere danꞌ nerenꞌ.

Danꞌ nakll da brao llayaꞌl gonllo(Mt. 22:34‑40)

28 To beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ zeꞌe llzenayeꞌ ka lloeꞌrén Jesúsenꞌbeꞌnn kaꞌ diꞌlle, naꞌ gokbeꞌreꞌ kwasro balliꞌiJesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, naꞌ bnnabreꞌ Leꞌe:

—¿Norenꞌ nakll da brao danꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌagonllo rao yeololten?

29Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:—Da ninꞌ da nak da lliarao rao yeololte danꞌ

nllia Diosenꞌ biaꞌa gonllo: “Reꞌ beꞌnn Israel,lewzenay, toze Xanllo Diosenꞌ nakeꞌ. 30Naꞌ llieꞌroꞌXanllo Diosenꞌ do yichj do raꞌlloꞌ.” Da naꞌnda nakll lliarao gonllo. 31 Naꞌ da wllopenꞌ karebze naksen: “Llieꞌroꞌ beꞌnn lwelljoꞌ kanꞌ nllieꞌkwinoꞌ.” Billre bi de da nakll lliarao ka da ki.

32Naꞌll ne beꞌnnenꞌ llsedre ke leyenꞌ:—Wakse, maestro, da wen kwis kanꞌ neꞌon.

Toze Diosenꞌ nakse, nollno llraꞌ ye to ka Leꞌe.33 Naꞌ llieꞌlloeꞌ do yichj do raꞌll-llo, naꞌ llieꞌllolwelljllo ka nllieꞌ kwinllo, zaꞌkllen kerke da gotllono bayiꞌx, naꞌ wzeyllobaꞌ weꞌraollo Dios.

34 Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ ballieꞌ xtiꞌlleꞌn kwasro,naꞌll lleꞌe leꞌe:

—Kere da xhen yalljen nench Diosenꞌ nnebieꞌyichjraꞌlldaꞌon.

Naꞌ nollno bayaxhjkze billre da nnab akreꞌ Leꞌe.¿No nak dialla Cristonꞌ?(Mt. 22:41‑46; Lc. 20:41‑44)

35 Jesúsenꞌ llzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa llyoꞌ yo-daꞌon, lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen neze beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ,Cristonꞌ nakeꞌ xhiꞌnn dialla ke rey David?36Renchaꞌ kwinkzeDavidenꞌ bneꞌe kon ka bzejnieꞌSpíritu ke Diosenꞌ leꞌe:Xanllo Dios golleꞌ Xanaꞌn:“Blleꞌ kwitaꞌn ni,naꞌ gonaꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llwieꞌ rweꞌn, wxhexj

yichj akeꞌ wzenay akeꞌ koꞌo.”37Chaꞌ kwinkzeDavidenꞌ neꞌe nakeꞌ Xaneꞌ, ¿akxhagak nello Cristonꞌ nakeꞌ xhiꞌnn dialla keDavidenꞌ?Le kwin Davidenꞌ golleꞌ leꞌe: “Xanaꞌ.”

Beꞌnn zan beꞌnn yell llazraꞌll akeꞌ llzenay akeꞌxtiꞌlleꞌn.

Jesúsenꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ de doꞌl keakeꞌ

(Mt. 23:1‑36; Lc. 11:37‑54; 20:45‑47)38 Rawe llzejnieꞌ Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ, naꞌll lleꞌe

leakeꞌ:—Lewiayaꞌnn kanꞌ llon beꞌnn kaꞌ llsedre ke

ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, llawé akreꞌ llak akeꞌto raꞌll tonne da chaꞌo, naꞌ gap beꞌnne leakeꞌbaraꞌnne do lao yaꞌa. 39Naꞌ leakeꞌ ll-lan akeꞌ kweꞌakeꞌ ga llbeꞌ beꞌnn brao lo yodaꞌo kaꞌ, naꞌ leskaꞌllon akeꞌ do ga llak wao. 40 Naꞌ llkaꞌa akeꞌ rillnoꞌr wazebe, naꞌ da lldeꞌ akreꞌ, scha llze akeꞌ katellalwill akeꞌ Diosenꞌ nechkze ten kaꞌze. Da xhenda de saꞌkziꞌ beꞌnn kaꞌ kanꞌ llon akeꞌn.

To noꞌr wazeb beꞌe mell(Lc. 21:1‑4)

41 Ka lliꞌ Jesúsenꞌ kwite ga llia ganꞌ llgoꞌ akeꞌmell ke yodaꞌon, naꞌ llwieꞌ ka llgoꞌ beꞌnn kaꞌ mell,beꞌnn zan beꞌnn wniaꞌ kaꞌ llgoꞌ akeꞌ da xhen.42 Ka bllin to noꞌr wazebe, naꞌ nakeꞌ noꞌr yaꞌche,broeꞌ chop mell daꞌo da bibi zaꞌktek. 43 Naꞌllgoxh Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌen txhen naꞌ, lleꞌeleakeꞌ:

—Diꞌll li llepaꞌ reꞌ, ka noꞌr wazeb ni, nakeꞌ beꞌnnyaꞌch daꞌo, da xhenll zaꞌk danꞌ broeꞌn kerke dabroꞌ beꞌnn kaꞌ yelaꞌ. 44 Le beꞌnn kaꞌ broꞌ akeꞌ da babagoꞌnne, zan ka nak noꞌrenꞌ, rao yel yaꞌch keꞌenbeꞌe ka da lallibe de keꞌe.

13Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ wllin lla yechinnj akeꞌ yodaꞌo

braonꞌ(Mt. 24:1‑2; Lc. 21:5‑6)

1 Ka ba llazaꞌa Jesúsenꞌ yodaꞌo braonꞌ, to beꞌnnnonꞌ Leꞌe txhen golleꞌ Leꞌe:

—¡Maestro, bwia ke da xhen nak yodaꞌon, naꞌleskaꞌ da xhen nak yej kaꞌ naken naꞌ!

Page 60: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 13:2 57 San Marcos 13:372 Jesúsenꞌ ballieꞌ xtiꞌlleꞌn, lleꞌe leꞌe:—Ka nak yoꞌ xhen ki llwiare, wllin lla wayinnj

akeꞌn, ni to yej ngoꞌd lwellje bi yegaꞌnne.Kanꞌ gak kat ba zo rez wayoll yellrionꞌ(Mt. 24:3‑28; Lc. 21:7‑24; 17:22‑24)

3Naꞌ jakeꞌ yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos, naꞌ llgaꞌnnenchlaꞌ ganꞌ zo yodaꞌo braonꞌ, naꞌ bllieꞌ, naꞌll Pe-dronꞌ naꞌ Jacobo, naꞌ Juan, naꞌ Andrés naꞌ, jannabakreꞌ Leꞌe to wraze:

4 —Bnechk netoꞌ, ¿batxhanꞌ gak kanꞌ babneꞌon? ¿Akxha gakze nnézello katenꞌ ba zo rezgak yeolol da ki bneꞌo ni?

5 Jesúsenꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn:—Lewiayaꞌnn kwasro, notno siyeꞌe reꞌ. 6 Beꞌnn

zan yednné akeꞌ nak akeꞌ Cristo. Naꞌ siyeꞌe akeꞌbeꞌnn zan.

7 ’Kate yénere ba zaꞌa wdile, ba llak wdile, billebre, le kaꞌn dekz de gak, naꞌ kere le wayollteyellrio naꞌn. 8 Naꞌll tile toto yell, naꞌll yell xhenren ye to yell xhen, naꞌ xoꞌ do gateze, naꞌ gak win,naꞌ bi gak bi nne, kone kaꞌ sorao yellayrao beꞌnnellaꞌa yellrio.

9 ’Lewiake, lljwaꞌa akeꞌ reꞌ do rao koxchis, naꞌdo lo yodaꞌo kaꞌ, naꞌ chintat akeꞌ reꞌ, lljwaꞌaakeꞌ reꞌ no rao rey, no rao beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ nikiaꞌ nadaꞌ, naꞌ kaꞌn weꞌrén akreꞌ xtiꞌllaꞌ. 10 Naꞌllonen bien nneze beꞌnn llaꞌa doxhen yellrio DiꞌllWen ke Diosenꞌ. 11 Katenꞌ lljwaꞌa akeꞌ reꞌ raobeꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, bitbi gákere choꞌrizre da zedakre nnere. Kat ba zere rawe naꞌ, gonn Diosenꞌdiꞌll yelliꞌre xtiꞌll akeꞌn, naꞌ kere reꞌkzenꞌ nnere,Spíritu ke Dios naꞌkzenꞌ wzejnieꞌn reꞌ. 12Kanaꞌ balbeꞌnn wayechj akeꞌ gon akeꞌ beꞌnn biꞌch akeꞌ kaꞌ,rao naꞌa beꞌnn got leakeꞌ, naꞌ nniꞌt beꞌnn gon akeꞌxhiꞌnn akeꞌ kaꞌ, rao naꞌa beꞌnn got akeꞌ leakbeꞌ,naꞌ nniꞌt beꞌnnwayechj akeꞌ gon akeꞌ xaxhnaꞌ akeꞌkaꞌ, rao naꞌa beꞌnn got leakeꞌ. 13Naꞌ yeololte beꞌnnwie akreꞌ reꞌ ni kiaꞌ nadaꞌ, naꞌ noteze beꞌnn se warwxenraꞌlleꞌ nadaꞌ llinte lla gateꞌ, leꞌen yerá.

14 ’Daniel beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ bzojeꞌ,wllin lla so da zban da ke wayazraꞌll Dios. (Beꞌnnllol diꞌll ni llayaꞌl chejnieꞌreꞌ.) Naꞌ kat reꞌre ba zodanꞌ ganꞌ bi llayaꞌl son, kanaꞌ beꞌnn llaꞌa Judeanꞌllayaꞌl wxhonnj akeꞌ lljakeꞌ do yaꞌ daꞌore. 15Beꞌnndá yichjo rilleꞌ, bi llayaꞌl wayetjeꞌ wayoeꞌ lo yoꞌ,lljaxhieꞌ no xchinrazeꞌ. 16 Naꞌ beꞌnn dá lyiꞌxe,bi llayaꞌl wabieꞌ lljaxhiꞌi xharaꞌneꞌ. 17 Nakennyaꞌchraz ke noꞌr noaꞌ xhiꞌnne, naꞌ noꞌr kaꞌ nkaꞌbdaꞌo ka lla naꞌ. 18 Lennab rao Dios katenꞌ gak daki bi gaken beꞌo zay. 19 Da xhen yellayrao beꞌnnekate llin llanꞌ, kanꞌ bxe Diosenꞌ yellrio nono nna

yellayrao katekenꞌ yellayrao akeꞌ kanaꞌ, naꞌ yeyollnaꞌ, billbi gaꞌte ye to ka len. 20 Chenak Diosenꞌ bigoneꞌ kwexhen kanꞌ llaken, ni to nono yerakze,zan ni ke beꞌnn kaꞌ ba brejeꞌ naꞌ, ni ke leakeꞌngoneꞌ kwexhen.

21 ’Naꞌ chaꞌ kanaꞌ, no yerize reꞌ: “Ledá, zoteCristonꞌ ganni”, naꞌ “Lechej gannaꞌ zoeꞌ”, bichejleꞌre. 22 Beꞌnn zan beꞌnn wxhiyeꞌe chaꞌa yell-rionꞌ, nne akeꞌ leakeꞌn nak Cristonꞌ, naꞌ leakeꞌnlloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. Gon akteꞌ yel wak, naꞌ billreda yebane beꞌnn kaꞌ kon ka siyeꞌe akeꞌ, nxholltewxoayay akeꞌ beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ. 23Naꞌ lesóxhnid ka nak ba llepaꞌ reꞌ yeolol kanꞌ gonen nnaꞌ.

Kanꞌ gak kat yed Jesucristonꞌ da yobre(Mt. 24:29‑35, 42‑44; Lc. 21:25‑36)

24 ’Naꞌ ka nake lla ka yeyoll yellayrao beꞌnn kaꞌ,kanaꞌ willenꞌ yecholen, leskaꞌ beꞌon bill wseniꞌn.25 Berj kaꞌ llia leꞌ yebánꞌ yexj aken, naꞌ yel wakke yebánꞌ danꞌ ngaꞌchen, gaken ka llak yellrionꞌkat llxhoꞌ. 26 Kanaꞌll reꞌe beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellrionꞌnadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnachenꞌ, zaꞌa radjbej kaꞌ nsaꞌa yelwakxhen renyel beniꞌ xhenkiaꞌn.27 Naꞌll wseꞌlaꞌ angl kiaꞌ kaꞌ, yetop akeꞌ beꞌnn kaꞌba brejaꞌ doxhente yellrio, ga zeraoze llayollen,naꞌ ga zeraoze llayoll yebá.

28 ’Lechejnieꞌ ka diꞌllenꞌ weꞌrenaꞌ reꞌ ke yay higonaꞌ: Kat ba llagaꞌ xhlaꞌye naꞌ, llnnézere ba rez llinlla yeyoꞌllo rinne. 29Naꞌ lekze kate reꞌre ba llak dake nxhia kanꞌ ba bniaꞌ naꞌ, kanaꞌll nnézere ba zorez yedaꞌ da yobre. 30Da li llniaꞌ reꞌ, beꞌnn kaꞌ llaꞌannaꞌ, nna nban akteꞌ kate sorao gak da ki. 31 Kanak yebánꞌ ren yellrionꞌ wllin lla kat te ke, zan kanak xtiꞌllaꞌn kere da te ke kaꞌzenꞌ.

32 ’Zan nono nneze bi llanꞌ, bi horenꞌ gak kaꞌ, niangl kaꞌ niꞌt yebá naꞌ, ni nadaꞌ. Toze Xaꞌ Dios naꞌnnezreꞌ.

33 ’Ke len naꞌ, lewiá, lesó xhnid, leyelwill Dios,le bi nnézere batenꞌ yedaꞌ da yobre. 34 Gonenrebze ka ke to beꞌnne broꞌ nez zejeꞌ, naꞌ bkwaꞌnnrilleꞌ, naꞌ bkwaꞌnneꞌ da gon toto beꞌnn wen llinkeꞌe kaꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌ bze llapenꞌ, lleꞌe leꞌe bi taseꞌ,naꞌ wnneꞌe yere. 35 Leskaꞌ reꞌ, lesó xhnid, le binnézere bi llanꞌ waraꞌ xan yoꞌn, chaꞌ ba llze yere ochaꞌ do llere o kat ba bell lekw o chaꞌ do ba lleniꞌ.36 Le nxholl kate wareꞌen, yeddiꞌreꞌ reꞌ tasre kwis.37 Da ni llniaꞌ reꞌ, naꞌ lekze kaꞌ niaꞌ yeolol beꞌnne;lesó xhnid.

14Llayirjlaꞌll akeꞌ akre gon akeꞌ goꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:1‑5; Lc. 22:1‑2; Jn. 11 :45‑53)

Page 61: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 14:1 58 San Marcos 14:28

1Ye chop llare llin lnni paskwnꞌ, katenꞌ llao akeꞌyet xtir da bi nchix kwa binn; naꞌ beꞌnn kaꞌ nakbxozwnebiaꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzojdaMoisésenꞌ, lloeꞌ akeꞌ diꞌll akre ka gon akeꞌ siyeꞌeakeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ goꞌx akeꞌ Leꞌe, naꞌ yesoꞌt akeꞌLeꞌe. 2Naꞌ ne akeꞌ:

—Bi goꞌxlloeꞌ rao lnninꞌ nench ke gakbeꞌe beꞌnnyell, naꞌ gon akeꞌ dá nne.

To noꞌr bwazjeꞌ ceit xhix yichj Jesúsenꞌ(Mt. 26:6‑13; Jn. 12 :1‑8)

3Naꞌ zo Jesúsenꞌ Betania rill beꞌnnenꞌ re Simón,beꞌnnenꞌ goke yillweꞌ danꞌ ne lepra. Naꞌ ka llieꞌllaweꞌ naꞌ, bllin to noꞌre noꞌxeꞌ to lmet de yejchaꞌo, naꞌ yollen ceit da laꞌ xhix nziꞌi nardo, naꞌzaꞌken da xhen; le blaꞌteꞌ lmetenꞌ le bwazjteꞌnyichj Jesúsenꞌ. 4Naꞌ bale beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa gannaꞌgokllaꞌa akeꞌ, naꞌll lle lwellj akeꞌ:

—¿Bixchen benditjerize noꞌrenꞌ ceit xhixenꞌ?5 Wenre chenak beꞌteꞌn ke to da llon beꞌnn ganchonn gayoa (300) lla llin, naꞌ gakreneꞌn beꞌnnyaꞌche.

Naꞌll bi ne bi zill akeꞌ, lle akeꞌ noꞌrenꞌ.6Naꞌ Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Waljezen. ¿Bixchen llereꞌ kaꞌ? Da wen naꞌ

beneꞌ kaꞌ. 7 Ka nak beꞌnn yaꞌch kaꞌ llaꞌa akseꞌradjrenꞌ, naꞌ wakse gakrén akreꞌ batteze, zan kanak nadaꞌ, nnaꞌzenꞌ zorenaꞌ reꞌ. 8 Ka nak danꞌbwazj noꞌrenꞌ ceit xhixenꞌ yichjaꞌn, ba bentegueꞌke da llayaꞌlkze gon akeꞌ kat gaꞌchaꞌn. 9Diꞌll li niaꞌreꞌ, doxhen yellrio do gateze lljatixjweꞌ beꞌnn DiꞌllWen danꞌ llzejnieꞌ kiaꞌn, dekz de yene beꞌnn kaꞌ,kanꞌ ben noꞌr ni, nench lljadinraꞌll akeꞌ leꞌe.

Judas bchebeꞌ goneꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌa bxoz wnebiaꞌkaꞌ

(Mt. 26:14‑16; Lc. 22:3‑6)10 Naꞌll Judas Iscariotenꞌ beꞌnnenꞌ ren radj

beꞌnn chllinn kaꞌ, byejeꞌ rao bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌbchebeꞌ goneꞌ Jesúsenꞌ rallnaꞌa akeꞌ. 11 Ka benakreꞌ kaꞌ, bawé akreꞌ kwis, naꞌll bcheb akeꞌ weꞌeakeꞌ leꞌemell. Naꞌll Judasenꞌ bzoraweꞌ llayirjlaꞌlleꞌakre goneꞌ gak latjeꞌ goneꞌ Jesúsenꞌ rallnaꞌa akeꞌ.

Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ kanꞌ gon akeꞌ lljasaꞌraꞌll akeꞌ yelgot keꞌen

(Mt. 26:17‑29; Lc. 22:7‑23; Jn. 13 :21‑30; 1Co. 11 :23‑26)

12 Bllin lla nell lnni kat llao akeꞌ yet xtir danꞌbi nchix kwa binn, leskaꞌ llot akeꞌ xhiꞌre nenchlljasaꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ babej Diosenꞌ xozxtaꞌo akeꞌkaꞌ ganꞌ nziꞌi Egipto. Beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen lle akeꞌLeꞌe:

—¿Gaxha lleꞌnroꞌ lljasiniaꞌllo da gaollo ke lnnipaskwnꞌ?

13 Naꞌll bseꞌleꞌ chop beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen,lleꞌe leakeꞌ:

—Lechej yellenꞌ, naꞌ kat choꞌre naꞌ, le wal-láytere to beꞌnn zanzoa leo nis xhichjeꞌ, naꞌ lennaotereꞌ. 14 Naꞌ ganꞌ wayoeꞌ naꞌ, naꞌ choꞌre, naꞌyere xan yoꞌn: “Maestronꞌ neꞌe ki: ¿Ganꞌ zo yoꞌganꞌ gaorenaꞌ beꞌnn kaꞌ non nadaꞌ txhen ke lnnipaskwnꞌ?” 15Naꞌll le wroeꞌtereꞌ reꞌ to yoꞌ da zo yeto kwia yichje ba zon xhnid. Gannaꞌ le wsiniaꞌteredanꞌ gaollonꞌ.

16Naꞌll byej chop beꞌnn kaꞌ, ka byoꞌ akeꞌ yellenꞌgokte doxhen kanꞌ golleꞌ leakeꞌn, naꞌ bsiniaꞌ akeꞌke lnni paskwnꞌ.

17 Ka betj lleꞌ naꞌ, bllin ren Jesúsenꞌ beꞌnnchllinn kaꞌ ganꞌ zo yoꞌn. 18 Naꞌ bllieꞌ ganꞌ gaoakeꞌn, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Diꞌll likze niaꞌ reꞌ, to reꞌ llaorenre nadaꞌ tx-hen, gonre nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ llwie nadaꞌ.

19 Naꞌll bzorao gok akreꞌ, naꞌ twej twej akeꞌllnnab akreꞌ Leꞌe:

—¿Kere nadaꞌn gonrizaꞌ kaꞌ lla?20Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—To reꞌ rao beꞌnn chllinn ki, llrabjrenre nadaꞌ

yet xtir kerénꞌ lo yeꞌnnenꞌ, leꞌen gonreꞌ nadaꞌ kaꞌ.21 Ka nak nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, kanyojkze kiaꞌn got akeꞌ nadaꞌ, zan ¡nyaꞌchraz nakenke beꞌnnenꞌ gon nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ! Wenrechenak bi bzokzeꞌ yellrionꞌ.

22Naꞌll ka ba llao akeꞌ naꞌ, bxhieꞌ yet xtirenꞌ, naꞌbenlaꞌyeꞌn, naꞌ bxhoxhjeꞌn beꞌen leakeꞌ, naꞌ bneꞌe:

—Lesiꞌn, len naꞌ naken kwerp kiaꞌ.23Naꞌll bxhieꞌ leo daꞌon, naꞌ beꞌe yel llioxken ke

Dios, naꞌll beꞌe leakeꞌ xis uvanꞌ weꞌe yeolol akeꞌ.24Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Da ni naken xchenaꞌ, naꞌ larjen ni ke beꞌn-nach, naꞌ llroeꞌn sorao to da kobe danꞌ bchebDiosenꞌ goneꞌ gakreneꞌ beꞌnnach. 25 Diꞌll likzeniaꞌ, bill yeꞌjaꞌ xis uvanꞌ llinte lla kat yeyeꞌjaꞌn dayobre ganꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ.

Jesúsenꞌ bneꞌe kanꞌ gon Pedronꞌ bi wchebeꞌ chaꞌnombieꞌ Leꞌe

(Mt. 26:30‑35; Lc. 22:31‑34; Jn. 13 :36‑38)26 Bayoll bel akeꞌ da beꞌrao akeꞌ Diosenꞌ, naꞌll

bllach akeꞌ zjakeꞌ ganꞌ zo yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos.27Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Nnaꞌ lleꞌ yeololre gakgánere, naꞌ wkwaꞌnnrenadaꞌ, gak kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Gotaꞌbeꞌnnenꞌ llap xhiꞌr kaꞌ, naꞌ gaslas xhiꞌr kaꞌ.” 28Naꞌ

Page 62: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 14:29 59 San Marcos 14:60kat wasbán Diosenꞌ nadaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ,wabiarawaꞌ raore wayaꞌa Galileanꞌ.

29Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Laꞌkze chaꞌ yeolol beꞌnn ki wkwaꞌnn akeꞌ

rweꞌ, nadaꞌ bi wsanraꞌllaꞌ rweꞌ.30Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Da li kwis llepaꞌ rweꞌ, za kwellre lekwnꞌ da

wllope nnaꞌ lleꞌ, kat gak chonn ras, ni kewchebzoꞌchaꞌ nombiaꞌo nadaꞌ.

31Naꞌ Pedronꞌ yezikre lleꞌe Leꞌe:—Laꞌkze chaꞌ gatrenaꞌ rweꞌ, kbat nniaꞌ bi nom-

biaꞌ rweꞌ.Naꞌll toz kaꞌ bne yeolol akteꞌ.Jesúsenꞌ balwilleꞌ Diosenꞌ lo reꞌj ganꞌ nziꞌi Getse-

maní(Mt. 26:36‑46; Lc. 22:39‑46)

32 Bllin akeꞌ ganꞌ nziꞌi Getsemaní, naꞌ lleJesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:

—Gannize lekweꞌ, chak lljeꞌrenaꞌ Diosenꞌ diꞌlle.33Naꞌ bcheꞌe Pedronꞌ, ren Jacobo ren Juan naꞌ,

naꞌ ba bzorao llakyaꞌchreꞌ. 34Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Wa ba llakyaꞌch raꞌlldaꞌwaꞌn kwis, llakaꞌ ka

beꞌnn le gatte, naꞌ gannize legaꞌye, lewnnaꞌ yere.35Naꞌll bdieꞌ ye raꞌte, naꞌ bcheꞌk xhibeꞌ, blleꞌkeꞌ

janoꞌpteꞌ rao yo, naꞌ bzoraweꞌ llalwilleꞌ Diosbnnabeꞌ chaꞌ wak ten kaꞌze, bi gak keꞌe kanꞌ ba zogak keꞌe naꞌ. 36Ka llalwilleꞌ Dios naꞌn, bneꞌe:

—Xa Dios, rweꞌ llak llonoꞌ yeololte, benchga bisaꞌkziaꞌ kanꞌ ba zo gak naꞌ, zan bi gak ka lleꞌnraꞌnadaꞌ, kon ka nnekzoꞌ rweꞌ gak.

37Naꞌll le zayejteꞌ jawieꞌ beꞌnn kaꞌ nkwaꞌnneꞌn,naꞌ jadiꞌreꞌ leakeꞌ tas akeꞌ kwis. Naꞌll lleꞌe Pedronꞌ:

—Simón, ¿bixchen le tasoꞌ kwis? ¿Bi gokwchachoꞌ bichgalenꞌ choll daꞌozenꞌ? 38 Bi tasre,lewalwill Dios nench ke gon da xhinnjenꞌ reꞌ gan.Nnezraꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ lleꞌnere wnnaꞌrenrenadaꞌ yere, naꞌ kwerp kerénꞌ bi zoen.

39 Naꞌll zejeꞌ da yobre, jeꞌreneꞌ Diosenꞌ diꞌllekanꞌ ba bnekzeꞌ da nell naꞌ. 40 Ka ballineꞌ dayobre, leskaꞌ tas akeꞌ, le lliachaꞌ bichgalenꞌ koꞌllrao akeꞌn, ni ke bi llallel akzreꞌ bi ye akeꞌ Leꞌe.41 Da wyonn rase zayejeꞌ, naꞌ jadiꞌreꞌ leakeꞌ tasakeꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¡Letas, lewaziꞌraꞌll! Ba gok to kat, ba bllin lla,nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, gakaꞌ rallnaꞌabeꞌnn wen da xhinnj kaꞌ. 42 ¡Lewayas, lewayoꞌo!Gannize ba ze beꞌnnenꞌ gon nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnnkaꞌ.

Kanꞌ gok kanꞌ beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:47‑56; Lc. 22:47‑53; Jn. 18 :2‑11)

43 Naꞌ zete Jesúsenꞌ lloeꞌ diꞌll naꞌ, kat bllindoJudas beꞌnnenꞌ ren rao beꞌnn chllinn kaꞌ, ncheꞌebeꞌnn zan beꞌnn noꞌx no spad no yay, beꞌnn bseꞌlbxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ. 44 NaꞌJudasenꞌ beꞌnnenꞌ bde Leꞌe rao naꞌa beꞌnn kaꞌ,golleꞌ leakeꞌ akrenꞌ goneꞌ wroeꞌreꞌ nonꞌ goꞌx akeꞌ.Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Kon beꞌnnenꞌ wnoꞌpaꞌ naꞌ, lekzeꞌn. Naꞌlegoꞌxeꞌ, lewchejeꞌ, naꞌ lewacheꞌe.

45Naꞌll kate bllineꞌn, le jabiꞌyteꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌlleꞌe Leꞌe:

—Maestro.Naꞌ le bnoꞌpteꞌ Leꞌe. 46 Naꞌ beꞌnn kaꞌ ncheꞌe

Judasenꞌ, le beꞌx akteꞌ Leꞌe, naꞌll bchej akeꞌ Leꞌe.47 Naꞌ to beꞌnn kaꞌ ze gannaꞌ, le brejteꞌ spad

keꞌen bdineꞌn beꞌnnenꞌ nak beꞌnnwen llin ke bxozbraonꞌ, bchoyteꞌ chlaꞌ nayeꞌ. 48 Naꞌ bne Jesúsenꞌ,lleꞌe beꞌnn kaꞌ:

—¿Bixchen llonre nadaꞌ ka to beꞌnn wan, zaꞌrezadxiꞌre nadaꞌ kone spad, naꞌ ren yay? 49Renchaꞌyeo lla bzorenaꞌ reꞌ, broeꞌraꞌ reꞌ lo yodaꞌo braonꞌ,naꞌ bi beꞌxre nadaꞌ kanaꞌ. Naꞌ ka nak llak da ki,llak kaꞌ nench llak kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ.

50 Kanaꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen, baxhonnjakeꞌ bsanraꞌll akeꞌ Leꞌe.

To beꞌnn weꞌo bxhonnjeꞌ51Naꞌ to bi weꞌo naobeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ llelbeꞌ toze

xchan, naꞌ beꞌxrén akebeꞌ. 52Bixha to ballojzbeꞌ loxchan, naꞌ bsanraꞌllbeꞌn baxhonnjbeꞌ gal yidzbeꞌ.

Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ ganꞌ gak yel koxchisenꞌ(Mt. 26:57‑68; Lc. 22:54‑55, 63‑71; Jn. 18 : 12‑14,

19‑24)53Naꞌll jwaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ rao bxoz braonꞌ, naꞌll

badopeꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kebeꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke leydanꞌ bzoj da Moisésenꞌ. 54 Pedronꞌ naweꞌ ziꞌtziꞌte, ka byoꞌ akeꞌ rill bxoz braonꞌ, naꞌ reneꞌ byoꞌ,naꞌ blleꞌreneꞌ txhen beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌo braonꞌ,balleꞌreꞌ lloaꞌ yiꞌn.

55 Naꞌ bxoz brao kaꞌ ren beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ,llayirjlaꞌll akeꞌ bi da gao akeꞌ xhia ke Jesúsenꞌ, naꞌchan diꞌll keꞌe, naꞌ got akeꞌ Leꞌe. Naꞌ bibi ballelakreꞌ. 56 Bal akeꞌ ziyeꞌe akeꞌ ll-lliayiꞌll akeꞌ Leꞌe,naꞌ bill dile xtiꞌll akeꞌ ka ne akeꞌ. 57Naꞌll bzollaꞌabeꞌnn lloeꞌ ak diꞌll wxhiyeꞌe, ne akeꞌ:

58—Netoꞌ ba bénetoꞌ bneꞌe: “Nadaꞌ yechinnjaꞌyodaꞌon danꞌ ben beꞌnnache, naꞌ chonn llazewayontiaꞌ ye to yodaꞌo da bi gon beꞌnnach.”

59Naꞌ bi llakse toz diꞌlle ka ne yeololeꞌ.60 Naꞌll bzollaꞌa bxoz braonꞌ rao beꞌnn zan kaꞌ,

naꞌll lleꞌe Jesúsenꞌ:

Page 63: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 14:61 60 San Marcos 15:17—¿Bibi nnekzoꞌ ka nak danꞌ ll-lliayiꞌll beꞌnn ki

rweꞌn?61 Naꞌ Jesúsenꞌ bi balliꞌkzeꞌ xtiꞌlleꞌn, zeteze

lliteze, naꞌll lekze bxoz braonꞌ da yobre lleꞌe Leꞌe:—¿Bixha rweꞌn nakoꞌ Cristonꞌ, Xhiꞌnn Dios

beꞌnn le zeraoze nak laꞌye?62Naꞌll lle Jesúsenꞌ bxozenꞌ:—Nadaꞌn, naꞌ reꞌre nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj

Beꞌnnach, lljalliaꞌ kwit Xanllo Dios beꞌnnenꞌ napyel wak xhen, naꞌll reꞌreꞌ katenꞌ yedaꞌ yetjaꞌ leꞌyebánꞌ radj bejenꞌ.

63 Naꞌll bxoz braonꞌ bcheꞌz xharaꞌneꞌ nenchwroeꞌreꞌ da xhinnj kwisenꞌ bne Jesúsenꞌ, naꞌll lleꞌebeꞌnn kaꞌ:

—Bill yálljello beꞌnn se gaweꞌ xhia ke beꞌnn ni.64 Ba bénere kanꞌ bnneꞌe ke Diosenꞌ. ¿Akre kallákere? ¿Akre gonllo keꞌe?

Naꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ bchoy akeꞌ keꞌe gateꞌ.65 Naꞌ bal akeꞌ bzorao akeꞌ llxiꞌt akeꞌ xheꞌn

yichjraweꞌ, llsej akeꞌ raweꞌn, naꞌ llbaꞌll akeꞌ Leꞌe,naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:

—¡Bnneyaꞌchk noxhanꞌ braꞌll rweꞌ!Naꞌll beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌon llgap akeꞌ

lloaꞌraweꞌ.Pedronꞌ bi bchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:69‑75; Lc. 22:56‑62; Jn. 18 :15‑18, 25‑29)

66 Naꞌ Pedronꞌ llieꞌ liaꞌte radj beꞌnn kaꞌ, kabllinkze to noꞌr wet ke bxoz braonꞌ. 67 Ka breꞌreꞌPedronꞌ lliꞌreneꞌ beꞌnn kaꞌ lloaꞌ yiꞌn llayayeꞌ, naꞌllllwiayaꞌnneꞌ leꞌe, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—Ren rweꞌn nakrenoꞌ Jesúsenꞌ txhen beꞌnnNazaretenꞌ.

68Naꞌ Pedronꞌ bi bchebeꞌ, naꞌ bneꞌe:—Bi nombieꞌ, ni ke nnezzraꞌ binꞌ neꞌo.Naꞌll jazedoeꞌ lloaꞌ yoꞌ naꞌ, naꞌ le bllellte lekw.

69 Naꞌll noꞌr wetenꞌ llwiayaꞌnnkzeꞌ leꞌe da yobre,naꞌ lleꞌe beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ:

—Ren beꞌnnenꞌ ze gannaꞌ nakeꞌ beꞌnn kaꞌ tx-hen.

70 Naꞌ da yobre bi bchebkze Pedronꞌ. Gok yecholl kat beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa gannaꞌ da yobre lle akeꞌleꞌe:

—Li nakrenoꞌ beꞌnn kaꞌ txhen, da lijenꞌ, lelekze beꞌnnGalilea rweꞌ, nakbieꞌze nneꞌo kanꞌ nnebeꞌnn Galilea kaꞌ.

71Naꞌ le bzoraote bnneꞌe znia, lleꞌe beꞌnn kaꞌ:—Da li raoDios bi nombiaꞌ no beꞌnnenꞌ nere kaꞌ.72 Naꞌ le bllellte lekwnꞌ da wllop rase. Kanaꞌll

jadinraꞌll Pedronꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe: “Zakwellre lekwnꞌ da wllope, gak chonn ras biwcheboꞌ chaꞌ nombiaꞌo nadaꞌ.” Kanaꞌll jadin-raꞌlleꞌ, naꞌll bllelleꞌ kwis.

15Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ rao Pilatonꞌ(Mt. 27:1‑2, 11‑14; Lc. 23:1‑5; Jn. 18 :28‑38)

1 Kate byeniꞌ naꞌ badop bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌbeꞌnn gor brao ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ ren beꞌnnkaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌyeololte beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ Israel, naꞌ bchej akeꞌJesúsenꞌ, naꞌll jwaꞌa akeꞌ Leꞌe rao Pilatonꞌ. 2Pilatonaꞌ bnnabreꞌ Leꞌe:

—¿Rweꞌn nakoꞌ Rey ke beꞌnn Israel kaꞌ?Naꞌll ballieꞌ xtiꞌll beꞌnnenꞌ, bneꞌe:—Kanꞌ ba bnekzoꞌ naꞌ nakaꞌ.3 Naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, llaral akreꞌ ll-lliayiꞌll

akeꞌ Leꞌe. 4Naꞌll da yobre llnnabe Pilatonꞌ Leꞌe:—¿Bibi nekzoꞌ? Bwiake da zan danꞌ ll-lliayiꞌll

akeꞌ rweꞌn.5Naꞌ Jesúsenꞌ chras billbi bnekzeꞌ. Naꞌll llabane

Pilatonꞌ kwis.Bchoybiaꞌ akeꞌ gat Jesúsenꞌ(Mt. 27:15‑31; Lc. 23:13‑25; Jn. 18 :38‑19:16)

6Naꞌ de to da llon akeꞌ yeo iz, yesán Pilatonꞌ tobeꞌnn yoꞌ rill ya kat llaꞌl lnni Paskwnꞌ, kon beꞌnnnnab beꞌnn yell. 7 Naꞌ to beꞌnn re Barrabás yoeꞌrill yanꞌ, llaꞌreneꞌ beꞌnn yob akreꞌ le bxe akeꞌ towdile, naꞌ basoꞌt akteꞌ beꞌnne. 8Beꞌnn zan badope,naꞌ jakeꞌ jannab akeꞌwasánPilatonꞌ to beꞌnne kanꞌllonkzeꞌ yeo iz. 9Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ:

—¿Weꞌnerewasanaꞌ Rey kerénꞌ, reꞌ nakre beꞌnnIsrael?

10 Pilatonꞌ bneꞌe kaꞌ le gokbeꞌreꞌ danꞌ llaxhéꞌbxoz wnebiaꞌ kaꞌ Jesúsenꞌ, naꞌllenꞌ bde akeꞌ Leꞌerao neꞌen. 11 Naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, llkoꞌyel akreꞌbeꞌnn zan kaꞌ nench bnnab akeꞌ wasaneꞌ Barrabásnaꞌle. 12Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ da yobre:

—¿Akxha gonaꞌ ke beꞌnnenꞌ nere Rey ke beꞌnnIsrael kaꞌ?

13Naꞌll llosiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ:—¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz!14Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ:—¿Bixha da xhinnj ba beneꞌ naꞌn?Naꞌ leakeꞌn llosiaꞌ akeꞌ yezikre zillj kwis, ne

akeꞌ:—¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz!15 Naꞌll basán Pilatonꞌ Barrabásenꞌ nench

bagaꞌnneꞌ wen rao beꞌnn kaꞌ. Naꞌ golleꞌ beꞌnnkaꞌ bdintat akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll beneꞌ Leꞌe rallnaꞌaakeꞌ wdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ.

16 Naꞌll wakaꞌa ya kaꞌ, le bcheꞌe akteꞌ Leꞌe llyoꞌyoraꞌon ganꞌ lliꞌ Pilatonꞌ, naꞌ goxh akeꞌ wakaꞌa yakaꞌ yelaꞌ. 17 Naꞌll bwakw akeꞌ Leꞌe to raꞌll morad,naꞌ btiꞌx akeꞌ ye to de lba yeꞌche, naꞌ bliz akeꞌn

Page 64: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 15:18 61 San Marcos 16:3yichjeꞌn. 18 Naꞌll bzorao akeꞌ lltitj akreꞌ Leꞌe, neakeꞌ:

—¡Sechga ke beꞌnn wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ!19 Naꞌ bdin akeꞌ yichjeꞌn to xhis, naꞌll llxiꞌt

akeꞌ xheꞌn raweꞌ, naꞌ llcheꞌk xhib akeꞌ raweꞌnlltitj akreꞌ Leꞌe. 20 Bayoll btitj akreꞌ Leꞌen, naꞌllbayalj akeꞌ raꞌll tonnenꞌ, naꞌll bawakw akseꞌ Leꞌexhakzeꞌ, naꞌll bcheꞌe akeꞌ Leꞌe ganꞌ wdaꞌa akeꞌ Leꞌeleꞌ yay cruzenꞌ.

Bdaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ leꞌ yay cruz(Mt. 27:32‑44; Lc. 23:26‑43; Jn. 19 :17‑27)

21 Ka zjakeꞌ naꞌ, to beꞌnn zazaꞌa lyiꞌxe beꞌnnCirene beꞌnn re Simón xa Alejandro ren Rufo, naꞌbchieꞌ akreꞌ leꞌe nench bleneꞌ cruzenꞌ.

22Naꞌll ncheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ latjenꞌ nziꞌi Gólgotalleꞌnen nen Latj ke Yichj LlitWat. 23Naꞌll beꞌe akeꞌLeꞌe xis uva da nchix nell danꞌ nziꞌi mirra, naꞌ biweꞌjeꞌn. 24Naꞌll bdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ. Naꞌwakaꞌa ya kaꞌ, bditjen akeꞌ xharaꞌneꞌn, llwia akeꞌnaraꞌchk norenꞌ llayaꞌl toto akeꞌ.

25 Ka lladá ganꞌ bdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ.26Naꞌ yichj yay cruz naꞌ, bllia akeꞌ bi ken deꞌe gan-naꞌ, naꞌ llian: “Rey ke Beꞌnn Israel kaꞌ.” 27 Leskaꞌkwiteꞌ naꞌ, bzo akeꞌ ye chop cruz, naꞌ bdaꞌa akeꞌchop beꞌnn wan ake chlaꞌ wejeꞌ, toeꞌ chaꞌwe yetoeꞌ rbese. 28Naꞌ danꞌ ben akeꞌ kaꞌ, bzoa diꞌll kanꞌnyoj xtiꞌll Diosenꞌ ganꞌ nen: “Ben akeꞌ Leꞌe kabeꞌnn wen da xhinnj.”

29Naꞌ beꞌnn kaꞌ llde ganꞌ ndaꞌa akeꞌ Leꞌen, ll-lolyichj akeꞌ llchachrén akeꞌ Leꞌe, lle akeꞌ Leꞌe:

—Rweꞌn neꞌo yechinnjoꞌ yodaꞌon, naꞌ chonnllaze wayonteꞌon. 30 Basrachk kwinoꞌ, naꞌbayetjchk leꞌ yay cruzenꞌ.

31 Naꞌ leskaꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ ren beꞌnn kaꞌllsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, lltitj akreꞌLeꞌe, naꞌll lle lwellj akeꞌ:

—Basreꞌe beꞌnn yobre, naꞌ bi llasrá kwineꞌ naꞌ.32 Chaꞌ leꞌen Cristo, rey ke lliꞌo beꞌnn Israel,wayetjchkeꞌ leꞌ yay cruzenꞌ nench reꞌllo, naꞌllchejleꞌllo.

Leskaꞌ beꞌnn kaꞌ zjadaꞌa chlaꞌ wej kwiteꞌn lltitjakreꞌ Leꞌe.

Kanꞌ gok kanꞌ got Jesúsenꞌ(Mt. 27:45‑56; Lc. 23:44‑49; Jn. 19 :28‑30)

33 Ka bllin wa willenꞌ, bachol doxhen yellriobllinte lladá chonne. 34Ka bllin lladá chonn naꞌn,besiaꞌ Jesúsenꞌ zillje bneꞌe:

—Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? —da ni lleꞌnennen: Dios kiaꞌ, Dios kiaꞌ, ¿bixchen ba bsanraꞌlloꞌnadaꞌ?

35 Naꞌ bal beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa gannaꞌ, ben akreꞌkanꞌ bneꞌen, naꞌll ne akeꞌ:

—Lewiake llalwilleꞌ Elías, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌllDios kanaꞌ.

36Naꞌll zejdo to beꞌnnenꞌ, jaxieꞌ to da bzaꞌllen zozichje, bzoeꞌn to rao yia naꞌ jazeꞌen lloaꞌ Jesúsenꞌ,naꞌll bneꞌe:

—Ledachk wiallo chaꞌ yed Elíasenꞌ yedletjeꞌLeꞌe.

37 Naꞌll besiaꞌ Jesúsenꞌ zillj kwis, naꞌ goteꞌ.38Naꞌ raꞌllenꞌ ze lo yodaꞌon blleꞌzen goken chopre,bxhiꞌzen yichjte bllinte xhnieꞌ. 39Naꞌ xan wakaꞌayanꞌ zeꞌe rao Jesúsenꞌ, breꞌreꞌ doxhen kanꞌ besieꞌgoteꞌn, naꞌll bneꞌe:

—Da likze Xhiꞌnn Dios beꞌnnenꞌ.40 Leskaꞌ zjazé noꞌr ak llwia akeꞌ ziꞌtre, naꞌ

zerén María Magdalena, naꞌ María xhnaꞌ Jacobobeꞌnnenꞌ nak beꞌnnnaꞌch, naꞌ José naꞌ ren Salomé.41Noꞌr ki bnao akeꞌ Jesúsenꞌ ka nna zoteꞌ Galileanꞌ,naꞌ llakrén akeꞌ Leꞌe kat bi da yalljreꞌ, ren noꞌr yobakreꞌ bnao akeꞌ Leꞌe bzeꞌe Galileanꞌ zejeꞌ Jerusalénnaꞌ.

Bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 27:57‑61; Lc. 23:50‑56; Jn. 19 :38‑42)

42 Ka ba wlleꞌ naꞌ, naꞌ naken lla llsiniaꞌ akeꞌ,zeje diꞌll lla vispr ke lla nbaꞌnne ke beꞌnn Israelkaꞌ. 43Naꞌ to beꞌnn re José beꞌnn Arimatea, nakeꞌbeꞌnn brao radj beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ Israel naꞌ; leskaꞌba lloneꞌ rez batenꞌ sorao nnebiaꞌ beꞌnnenꞌ wseꞌlDiosenꞌ. Leꞌe beneꞌ raꞌll-lloy byejeꞌ rao Pilatonꞌ,naꞌ bnnabeꞌ kwerp ke Jesúsenꞌ. 44Ka bene Pilatonꞌba got Jesúsenꞌ, naꞌll llabanreꞌ, naꞌll goxheꞌ beꞌnnxan wakaꞌa ya kaꞌ nench bnnabreꞌ leꞌe chaꞌ dali yaꞌnnenꞌ ba goteꞌ. 45 Naꞌ beꞌnn wakaꞌa yanꞌlleꞌe leꞌe, da likzenꞌ ba goteꞌ, naꞌll beꞌe Pilatonꞌlatjeꞌ waletj Josénꞌ kwerp ke Jesúsenꞌ. 46 Josénꞌweꞌweꞌ to xchan, da baraꞌlleꞌ Leꞌe, ka baletjeꞌ Leꞌeleꞌ yay cruzenꞌ; naꞌll jakwaꞌch akeꞌ Leꞌe to lo bada bcheꞌnneꞌ leꞌ yej. Naꞌll btoleꞌ to yej xhen lloaꞌbrojenꞌ nench bsejen len. 47María Magdalena naꞌrenMaría xhnaꞌ Josénꞌ, ze akeꞌ llwia akeꞌ ganꞌ broꞌakeꞌ Jesúsenꞌ.

16Jesúsenꞌ babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ(Mt. 28:1‑10; Lc. 24:1‑12; Jn. 20 :1‑10)

1 Ka bde lla nbaꞌnne María Magdalena naꞌ renMaría xhnaꞌ Jacobo naꞌ ren Salomé, weꞌo akeꞌ dalaꞌ xhix nench lljawat akeꞌn kwerp ke Jesúsenꞌ.2Naꞌ nna nakte nnaxte lla dmionꞌ zjakeꞌ lloaꞌ banꞌ,le llraꞌte will bllin akeꞌ. 3Naꞌ zjakeꞌ tnez lle lwelljakeꞌ:

Page 65: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Marcos 16:4 62 San Marcos 16:20—¿Noxha wakaꞌa yejenꞌ danꞌ daꞌa lloaꞌ ba naꞌn?4 Bixha ka bllin akeꞌ naꞌn, breꞌe akreꞌ ba lliꞌ yej

xhennaꞌ kaꞌle. 5Kabyoꞌ akeꞌ lo ba naꞌn, breꞌe akreꞌto beꞌnn llaban llieꞌ chlaꞌ chaꞌore, naꞌ nakeꞌ to raꞌlltonne llichenꞌ kwis, naꞌll to blleb akzeꞌ. 6 Naꞌlllleꞌe leakeꞌ:

—Bi llebre, Jesús beꞌnn Nazaret naꞌn llayirjre,beꞌnnenꞌ bdaꞌa akeꞌ leꞌ yay cruzenꞌ. Ba babánbeꞌnnenꞌ, nollno xhoa ganni, lewiá ke ganꞌ bx-hoeꞌn. 7 Lelljayell beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌkaꞌ, ren Pedro naꞌ, ba za lliarao Jesúsenꞌ zayejeꞌGalilea, gannaꞌ reꞌreꞌ kanꞌ bnekzeꞌ naꞌ.

8 Naꞌll bazaꞌdo akeꞌ lloaꞌ banꞌ blleb akeꞌ kwis,notno llalwill akseꞌ le zebraz lleb akeꞌ.

Jesúsenꞌ broeꞌraweꞌ María Magdalena(Jn. 20:11‑18)

9 Ka nak babán Jesúsenꞌ zir dmio naꞌ, zgaꞌtekMaría Magdalena naꞌ, broeꞌraweꞌ, noꞌrenꞌ babejeꞌgall daxiꞌo. 10 Naꞌ leꞌe le jatixjweꞌtereꞌ beꞌnn kaꞌyelaꞌ bnao Jesúsenꞌ, le llaꞌa akeꞌ llakyaꞌch akreꞌbell akeꞌ. 11 Ka nak ben akreꞌ nbaneꞌ, naꞌ ba breꞌenoꞌr kaꞌ Leꞌe, naꞌ bi byejleꞌ akeꞌ.

Jesúsenꞌ broeꞌraweꞌ chop beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen(Lc. 24:13‑35)

12Bdegokki, chopbeꞌnnkaꞌ non Jesúsenꞌ txhenzjakeꞌ lyiꞌxe, naꞌ Jesúsenꞌ broeꞌraweꞌ leakeꞌ, nllaꞌrekanꞌ broeꞌraweꞌ beꞌnn kaꞌ to kwen. 13 Naꞌ leakeꞌjatixjweꞌ akreꞌ beꞌnn kaꞌ yelaꞌ, naꞌ ni ke byejleꞌzebeꞌnn kaꞌ ke akeꞌ.

Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ lljatixjweꞌ akreꞌ xtiꞌlleꞌndoxhente

(Mt. 28:16‑20; Lc. 24:36‑49; Jn. 20 :19‑23)14 Ka bde gok kaꞌ, naꞌll broeꞌraweꞌ yeolol beꞌnn

chnej kaꞌ, ka lliꞌ akeꞌ llao akeꞌ. Naꞌll benreꞌleakeꞌ znia yel yichjraꞌlldaꞌo war ke akeꞌn, le billejleꞌ akeꞌ ke beꞌnn kaꞌ breꞌe Leꞌen kanꞌ babaneꞌn.15Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Nnaꞌ chejre doxhen yellrio lelljatixjweꞌ xtiꞌl-laꞌn rao yeolol beꞌnne. 16Beꞌnn kaꞌ wxenraꞌll akeꞌnadaꞌ, naꞌ choa akeꞌ nis, leakeꞌn yerá. Zan beꞌnnkaꞌ bi wxenraꞌll akeꞌ nadaꞌ kweyiꞌ akeꞌ. 17 Beꞌnnkaꞌ wxenraꞌll nadaꞌ, wroeꞌ akreꞌ yel wak kiaꞌn, daki gon akeꞌ: kone raꞌa nadaꞌ, yebej akeꞌ daxiꞌo yoꞌyichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, naꞌ nne akeꞌ to diꞌll kobe.18 Laꞌkze chaꞌ goꞌx akeꞌ bel znia, bibi gónebaꞌleakeꞌ, laꞌkze yeꞌj akeꞌ da nak zi got leakeꞌ, bibi gakakreꞌ, wxoa taꞌk akeꞌ yichj beꞌnnweꞌe, naꞌwayaktebeꞌnn weꞌe kaꞌ.

Jesúsenꞌ bayepeꞌ yebá(Lc. 24:50‑53)

19Xanllo Jesúsenꞌ, bayoll beꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll ki,zayejeꞌ yebá, naꞌ jallieꞌ kwit Diosenꞌ. 20Naꞌ beꞌnnkaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bllach akeꞌ jatixjweꞌ akreꞌxtiꞌlleꞌn do gateze. Naꞌ Xanllonꞌ gokreneꞌ leakeꞌ,ben akeꞌ yel wak nench byejleꞌ beꞌnn kaꞌ naksextiꞌlleꞌn da li. Kaꞌn gakchga.

Page 66: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 1:1 63 San Lucas 1:36

DIꞌLL WEN DANꞌ BZOJ SANLUCAS

Da ni bzoj San Lucas ke Teófilo1Beꞌnn zan ba gokraꞌll akeꞌ wllia akeꞌ yich danꞌ

gok radjtoꞌ ni, le naken to da li, 2 naꞌ llonen bienwayojen kon kanꞌ bzejnieꞌ beꞌnn kaꞌ, breꞌe danellte kanꞌ goken. Leakeꞌn gok rallnaꞌa akeꞌ wze-jnieꞌ akreꞌn beꞌnne. 3Nadaꞌ leskaꞌ ba bnnabyollaꞌkwasro, akrenꞌ gok ka bxhen da nellte. Ke lennaꞌ, nnaꞌ llzojaꞌn koꞌo rweꞌ, Teófilo, llapaꞌ rweꞌbaraꞌnne, 4 nench wayoll nnezroꞌ ka nak da linꞌba nnézkzeroꞌn.

To angl bdixjweꞌreꞌ garj Juan beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnnnis

5Kanꞌ llnebiaꞌ beꞌnnenꞌ golle Herodes ganꞌ nziꞌiJudea, bzo to bxoz re Zacarías. Zacaríasenꞌ nakeꞌtxhen bxoz kaꞌ nziꞌi Abías. Naꞌ noꞌr ke Zacaríasenꞌre Elisabet, naꞌ nakeꞌ xhiꞌnn dialla ke da Aarón,beꞌnnenꞌ gok bxoz nelle. 6 Llon akeꞌ doxhen kanꞌne ley ke Diosenꞌ, naꞌ beꞌnn wen kwis nak akeꞌ, tonono bi ne ke akeꞌ. 7 Nono xhiꞌnn akeꞌ niꞌte, leElisabetenꞌ nakeꞌ beꞌnn will, naꞌ ba nak akeꞌ beꞌnngore.

8 Kate bllin lla bayaꞌl Zacaríasenꞌ ren beꞌnnlwelljeꞌ kaꞌ, choꞌ akeꞌ yodaꞌon. 9 Naꞌ kanꞌ llonkzebxoz kaꞌ, llbej twej twej akeꞌ nench lloeꞌ ll-jazeyeꞌ yar rao bkoy yodaꞌon. Naꞌ bayaꞌlkzeZacaríasenꞌ goneꞌn. 10 Chak lley yarenꞌ rao bkoyyodaꞌon, beꞌnn zan llaꞌa liaꞌre llalwill akeꞌ Dios.11 Bixha bllinkze to angl ke Xanllo Dios ganꞌze Zacaríasenꞌ, naꞌ jasé anglenꞌ kwit bkoy ganꞌllzeyeꞌ yarenꞌ. 12 Ka breꞌe Zacaríasenꞌ anglenꞌ,to gokllejlaꞌllzeꞌ, le llebrazenꞌ bllebeꞌ. 13 Naꞌllanglenꞌ golleꞌ leꞌe:

—Bi lleboꞌ Zacarías, Diosenꞌ ba bzenayeꞌ ke danꞌllnnaboꞌn, naꞌ nnaꞌ noꞌr koꞌo Elisabetenꞌ so toxhiꞌnneꞌ, naꞌ wsiꞌobeꞌ Juan. 14 Naꞌ soꞌo nbaraz,yeweroꞌ, naꞌ beꞌnn zan yewerén akreꞌ reꞌ katenꞌba gorjbeꞌn. 15 Bidaꞌon gakbeꞌ bi zaꞌk rao Dios,bi yeꞌjbeꞌ xis uva, naꞌ billre da llsolle beꞌnne, naꞌsorén Spíritu ke Diosenꞌ lebeꞌ ka za garjterbeꞌ.16 Naꞌ gonbeꞌ nench beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌ,wayechj akeꞌ weꞌrao akeꞌ Dios. 17 Naꞌ kwiaraobeꞌrao Xanllonꞌ, naꞌ Diosenꞌ weꞌebeꞌ Spíritu keꞌen,naꞌ gonbeꞌ kanꞌ ben Elías, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ. Beꞌnn dilrén xhiꞌnneꞌ, gonbeꞌwaniꞌt akeꞌ wen; beꞌnn bi llzenay, gonbeꞌ nench

wzenayeꞌ. Naꞌ gonbeꞌ nench beꞌnn kaꞌ nniꞌt akeꞌxhnid, weꞌrao akeꞌ Xanllonꞌ katenꞌ yedeꞌn.

18Naꞌll Zacaríasenꞌ lleꞌe anglenꞌ:—¿Akxha gak nnezraꞌ chaꞌ da li gak kanꞌ ba

bneꞌo nga? Le ba nakaꞌ beꞌnn gore, leskaꞌ noꞌrkiaꞌn ba ngoreꞌ.

19Naꞌll lle anglenꞌ leꞌe:—Nadaꞌn nakaꞌ angl Gabriel, naꞌ llonaꞌ xchin

Dios, Leꞌen bseꞌleꞌ nadaꞌ nench zadtixjweꞌraꞌ rweꞌdiꞌll wen nga. 20 Naꞌ nnaꞌ gaꞌnnoꞌ blloje, bi gaknneꞌo llinte katenꞌ garj xhiꞌnnoꞌn, le bi byejleꞌokanꞌ bniaꞌn, le da li da gakten.

21 Beꞌnn zan kaꞌ llaꞌa liaꞌre, llbexh akeꞌZacaríasenꞌ, naꞌ llabán akreꞌ danꞌ bi llallojzeꞌ loyodaꞌon. 22Bixha kate ballojeꞌn, kere gokll nneꞌe,naꞌ lloneꞌ zre senze, naꞌ bayakbeꞌe beꞌnn kaꞌ,breꞌdaꞌoreꞌn.

23 Ka bayoll xhman keꞌen naꞌ zayejeꞌ rilleꞌ.24 Bde naꞌ, biaꞌa xhiꞌnn Elisabet noꞌr keZacaríasenꞌ. Gaꞌy beꞌo bzozeꞌ yoꞌ keꞌe, bi bllojkzeꞌ,naꞌll lloeꞌrén kwineꞌ diꞌll neꞌe: 25 “Nnaꞌll ba benDiosenꞌ wen kiaꞌ, ba bakeꞌe yel zdoꞌ kiaꞌn, nollnonne kiaꞌ nna nakllaꞌ beꞌnn will.”

Anglenꞌ leskaꞌ bdixjweꞌreꞌ garj Cristonꞌ26Ba gok xop beꞌo noaꞌ Elisabetenꞌ bdaꞌo keꞌen,

kate bseꞌl Diosenꞌ anglenꞌ reGabriel to yell da nziꞌiNazaret ganꞌ nbane Galilea. 27Bseꞌleꞌ leꞌe ga zo tonoꞌr daꞌo, re María, ba naken siꞌi to beꞌnn re Joséleꞌe, naꞌ Josénꞌ nakeꞌ xhiꞌnn dialla rey David. 28Kabyoꞌ anglenꞌ lo yoꞌ ganꞌ zo Maríanꞌ, lleꞌe leꞌe:

—¡Padiox, Dios zoreneꞌ rweꞌ, nnaꞌ goneꞌ wenkoꞌo, gonlaꞌyeꞌ rweꞌ wdetere ka noꞌr kaꞌ yelaꞌ!

29Maríanꞌ bllebeꞌ kwis, naꞌ llakreꞌ bixchen llezeanglenꞌ leꞌe kaꞌ. 30Naꞌ anglenꞌ lleꞌe leꞌe:

—María, bi lleboꞌ, Diosenꞌ ba brejeꞌ rweꞌ, naꞌgoneꞌ wen koꞌo. 31 Goꞌo bdaꞌo, so to xhiꞌnnoꞌ, naꞌwsiꞌobeꞌ Jesús. 32Naꞌ Jesúsenꞌ gakeꞌ to beꞌnn brao,wsiꞌi akeꞌ Leꞌe Xhiꞌnn Dios beꞌnn zo yebá. NaꞌXanllo Diosenꞌ goneꞌ nench nnebieꞌ kanꞌ bnebiaꞌDavid xozxtaꞌweꞌn. 33Nnebieꞌ ganꞌ nziꞌi Israel kechnare, naꞌ bi te yel llnebiaꞌ keꞌen.

34Naꞌll lle Maríanꞌ anglenꞌ:—¿Akxha gakrizen le bi nna wchaynaꞌa?35Naꞌll goll anglenꞌ leꞌe:—Yed Spíritu ke Diosenꞌ choꞌn yichjraꞌlldaꞌon,

naꞌ yel wak ke Dios beꞌnn zo yebá son kweꞌjenrweꞌ, ke len naꞌ bidaꞌon garjenꞌ gakbeꞌ bi ke Dios,naꞌ wsiꞌi akebeꞌ Xhiꞌnn Dios. 36 Leskaꞌ noꞌr biroꞌ,Elisabetenꞌ, noꞌrenꞌ nak noꞌr will batnaꞌ, ba gokxop beꞌo nnaꞌ, noeꞌ bdaꞌo laꞌkze ba nakeꞌ beꞌnn

Page 67: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 1:37 64 San Lucas 1:78gore. 37 Le bibi de da nak bniꞌ, da bi gak gonDiosenꞌ.

38Naꞌll lle Maríanꞌ anglenꞌ:—Ni zoaꞌ nakaꞌ beꞌnn wen llin keꞌe, wakse gon

Diosenꞌ kiaꞌ kanꞌ ba bneꞌo nga.Kaꞌ gok, naꞌ bazaꞌa anglenꞌ zayejeꞌ.María jaraꞌnneꞌ Elisabet

39 Bde chop chonn lla, le byejte Maríanꞌ to yellda llia rao yaꞌ ganꞌ nbane Judea. 40 Naꞌ bllineꞌrill Zacaríasenꞌ, naꞌ byoeꞌ bwapeꞌ Elisabetenꞌ lliox.41 Bixha kate bene Elisabetenꞌ balwill Maríanꞌleꞌe, le bxhiꞌtte bdaꞌo keꞌen lo leꞌen, naꞌ Spírituke Diosenꞌ byoꞌn yichjraꞌlldaꞌweꞌ. 42 Naꞌ bawereꞌkwis bnneꞌe zillj, lleꞌe Maríanꞌ:

—Dios ba benlaꞌyeꞌ rweꞌ rao yeololte noꞌre,leskaꞌ bdaꞌo koꞌon nak laꞌybeꞌ. 43 Xhnaꞌ Xanlloba nakoꞌ, ker bi zaꞌkandaꞌ. ¿Bixchen zadraꞌnnzoꞌnadaꞌ? 44 Kate bnneꞌon, le bxhiꞌtte bdaꞌo kiaꞌn loliaꞌn bawebeꞌ. 45Nbaraz koꞌo rweꞌ ba byejleꞌo, dali gonte Diosenꞌ kanꞌ ba golleꞌ rweꞌn.

46Naꞌll bne Maríanꞌ lloeꞌraweꞌ Dios:Lloeꞌrawaꞌ Diosenꞌ do yichj do raꞌllaꞌ.47Naꞌ lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌ llaweraꞌ, le Diosenꞌ nakeꞌ

wasrá kiaꞌ.48 Laꞌkze nakaꞌ ka to beꞌnn wen llin, bibi zaꞌkaꞌ,

Diosenꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ nadaꞌ.Naꞌ beꞌnn zan beꞌnn llaꞌa nnaꞌ, naꞌ beꞌnn za chaꞌa

yellrio ni, nne akeꞌ kiaꞌ:“Nbaraz ke noꞌrenꞌ.”49 Diosenꞌ nakeꞌ beꞌnn wen, napeꞌ yel wak xhen,

ba beneꞌ da wen kwis kiaꞌ.¡Leꞌe nak laꞌye kwis!50Noteze beꞌnn llape Diosenꞌ baraꞌnne,leskaꞌ Diosenꞌ wayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ.51Naꞌll ba broeꞌreꞌ yel wak xhen keꞌen,naꞌ bachinnjeꞌ xhbab ke beꞌnn yaꞌraꞌll kaꞌ.52 Beꞌnn llnebiaꞌ, beꞌnn llon ka beꞌnn brao, ba

blliꞌyeꞌ beꞌnn kaꞌ kaꞌle,naꞌ blepeꞌ beꞌnn yaꞌch, beꞌnn nexjraꞌll kaꞌ.53 Beꞌnn yaꞌche, beꞌnn don, ba beꞌe leakeꞌ ka yerj

akreꞌ,zan beꞌnn wniaꞌ kaꞌ, laꞌkze bze taꞌk akeꞌ, bibi beꞌe

leakeꞌ.54 Ba gokreneꞌ Israelenꞌ, le yell keꞌen,le jadinraꞌlleꞌ wayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ.55 Ka diꞌll beꞌreneꞌ xozxtaꞌollo Abraham, bneꞌe

gonlaꞌyeꞌ yeolol xhiꞌnneꞌ za chaꞌa.56 Chonn beꞌo bzorén Maríanꞌ Elisabetenꞌ, naꞌll

bazeꞌe zayej rilleꞌ.Ka gok gorj Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis

57 Bixha kate bllin lla garj bdaꞌo ke Elisabetenꞌ,bzo to bidaꞌo byio. 58Ka gokbeꞌe biꞌch lwelljeꞌ kaꞌ,

naꞌ beꞌnn wrill ke akeꞌ, kanꞌ ba gokrén DiosenꞌElisabetenꞌ, ren akeꞌ bawerén akreꞌ leꞌe. 59 Gokxoꞌn lla naꞌ, jweꞌebeꞌ bzobeꞌ sen danꞌ nziꞌi cir-cuncisión. Naꞌ gokraꞌll akeꞌ wsiꞌi akebeꞌ kanꞌ rexabeꞌn, Zacarías. 60Naꞌ xhnaꞌbeꞌn bneꞌe:

—Kaꞌa, bi siꞌbeꞌ kaꞌ, Juan, siꞌbeꞌ.61Naꞌ lle akeꞌ leꞌe:—¿Bixchen? Nono biꞌch lwelljre llraꞌ beꞌnn re

kaꞌ.62Naꞌll ben akeꞌ sen rao xabeꞌn, llnnab akreꞌ leꞌe

akre lleꞌnreꞌ siꞌi bdaꞌon. 63 Naꞌ bnnabeꞌ to braydaꞌo, naꞌ bzojeꞌn bllieꞌn: “Juan, siꞌbeꞌ.” Yeololbeꞌnn kaꞌ llabán akreꞌ. 64 Naꞌ le gokte bannéZacaríasenꞌ, le bzoraote lloeꞌraweꞌ Dios. 65Yeololbeꞌnn wrill ke akeꞌ kaꞌ, blleb akeꞌ kwis, naꞌ yeololyell kaꞌ zjalliꞌ radj yaꞌ kaꞌ, doxhen yaꞌn ganꞌ nbaneJudeanꞌ, goslas diꞌll kanꞌ goken. 66 Naꞌ yeololbeꞌnn kaꞌ llene diꞌllenꞌ, da xhen llayón akeꞌ xhbablo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, ne akeꞌ:

—¿Notek gak bidaꞌon?Le nakbieꞌtekze llonlaꞌy Diosenꞌ lebeꞌ tlla tlla.Diꞌll da beꞌe Zacarías

67 Spíritu ke Diosenꞌ byoꞌn yichjraꞌlldaꞌoZacaríasenꞌ, naꞌ benen nench beꞌe diꞌll ki:68 Nak laꞌy kwis Xanllo Diosenꞌ ke lliꞌo beꞌnn

Israel,le ba breꞌe nench yesreꞌe lliꞌo nakllo yell keꞌe.69Rao dialla David beꞌnn ben xchin Dios batnaꞌ,ba bliseꞌ to beꞌnn nap yel wak nench yesreꞌe lliꞌo.70 Ka diꞌllenꞌ beꞌrén Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ, beꞌe

xtiꞌlleꞌn kanaꞌ,le leakeꞌn bzejnieꞌ akreꞌ beꞌnn xtiꞌlleꞌn.71Bchebeꞌ yesreꞌe lliꞌo rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, bi zorén

lliꞌo wen,naꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, llwie lliꞌo.72Naꞌ bchebeꞌ wayaꞌchraꞌlleꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ,naꞌ bi kwej yichjeꞌ ka diꞌllenꞌ beꞌreneꞌ leakeꞌn.73 Leskaꞌ golleꞌ xozxtaꞌollo Abraham naꞌ,74 wllin lla kate yesreꞌe lliꞌo rao naꞌa beꞌnn kaꞌ

llwie lliꞌon,nench gak weꞌraolloeꞌ, billbi nxholl sollo chaꞌ

gonllo xchineꞌn.75Naꞌllenꞌ gonllo da wen,gakllo rallneꞌe ke chnare.76 Naꞌ rweꞌ, xhiꞌnnaꞌ, beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios beꞌnn

zo yebá, nne akeꞌ koꞌo,rweꞌ kwiarao rao Xanllonꞌ, gonchaꞌo gonoꞌ xhnid

ganꞌ tieꞌn.77Rweꞌ wzejnieꞌroꞌ beꞌnn Israel kaꞌ,kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ yeziꞌxheneꞌ da xhinnj ke akeꞌn,

naꞌ kanꞌ lleꞌnreꞌ yesreꞌe leakeꞌ.78Dios kellonꞌ, yel llayaꞌchraꞌll keꞌen ba beneꞌ,nnaꞌ reꞌllo beniꞌn zaꞌa yebá.

Page 68: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 1:79 65 San Lucas 2:3579 Beꞌnn llaꞌa xchole, ka ga de yel got, reꞌe akreꞌ

beniꞌ keꞌen,naꞌllenꞌ reꞌllo garenꞌ kaꞌllo,naꞌ chejnieꞌllo ka gonllo nench chaꞌllo wen.

80 Bixha bidaꞌon zjaze ll-lliꞌobeꞌ, llejnieꞌtebeꞌdoxhen kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, naꞌ bzoteze bzobeꞌyiꞌxe ga nak latj dach, bllinte lla broeꞌraobeꞌ beꞌnnIsrael kaꞌ.

2Ka gok gorj Jesúsenꞌ(Mt. 1:18‑25)

1 Gok kanꞌ llnebiaꞌ beꞌnnenꞌ re Augusto Césarganꞌ nziꞌi Roma, bdixjweꞌreꞌ llayaꞌl kwia yich,yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa doxhen ganꞌ nbanreꞌn. 2Naꞌnaken da nell kwia beꞌnn yiche. Le kanaꞌ beꞌnnenꞌre Cirenio, llnebieꞌ ganꞌ nziꞌi Siria. 3 Naꞌ beneꞌnbien yeolol beꞌnn bayej rall akeꞌ, jallia akeꞌ yiche.

4Naꞌ Josénꞌ bzeꞌe Nazaret ga nbane Galilea, naꞌbayejeꞌ Belén ga nbane Judea yell ke David, lexhiꞌnn dialla David naꞌ leꞌe. 5 Zancheꞌteꞌ Maríanꞌnench kwia akeꞌ yiche, ba naken siꞌi lwellj akeꞌ.Naꞌ ba noaꞌMaríanꞌ bdaꞌo. 6Naꞌ zo akteꞌ Belén naꞌ,bllin lla saneꞌ. 7Naꞌ gorj bdaꞌo keꞌen, gokbeꞌ bidaꞌobyio, bi nelle, naꞌ braꞌllebeꞌ to raꞌlle, naꞌ jaxoeꞌbeꞌganꞌ ll-llaꞌa akeꞌ da llao bayiꞌxe, le bibi latj bllelakreꞌ ga weꞌe akeꞌ waziꞌraꞌll akeꞌ.

To angl bdixjweꞌreꞌ gop xhiꞌr kaꞌ ba gorj Cristonꞌ8 Rao yer naꞌ, awllo Belén naꞌ, llaꞌa bal beꞌnn

llnnaꞌ akeꞌ yer, llap xhiꞌr ke akeꞌ. 9 Kate to anglke Xanllonꞌ bllineꞌ ganꞌ llaꞌa akeꞌn, to yiꞌ xhenbseniꞌn ganꞌ llaꞌa akeꞌn, naꞌ blleb akeꞌ kwis. 10Naꞌanglenꞌ golleꞌ leakeꞌ:

—Bi llebre, naꞌ llyixjweꞌraꞌ reꞌ to da wen, dawayoꞌraꞌll yeolol beꞌnne. 11 Nnaꞌ gorj to wasrá,gorjeꞌ rao yell ke David, naꞌ reꞌe Cristo beꞌnn nakXanllo. 12 Chaꞌ chejre, ki nak nench yellélerebdaꞌon: llelbeꞌ to raꞌll, naꞌ xhoabeꞌ ga ll-llaꞌa akeꞌda llao bayiꞌx ake.

13Nna nete anglenꞌ kaꞌ, kate bllinkze angl zanllganꞌ ze anglenꞌ to, naꞌ angl zan kaꞌ, lloeꞌrao akeꞌDios ne akeꞌ:14 ¡Doweꞌrao Dios beꞌnn zo yebá!¡Naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrionꞌ, chaꞌa akchgueꞌ

xhbab wen, naꞌ kaꞌ bibi wdil kweꞌ!15 Ka bazaꞌa angl kaꞌ zayej akeꞌ yebá, gop xhiꞌr

kaꞌ lle lwellj akeꞌ:—Chejkello Belén naꞌ, lljawiallo bixhanꞌ gokse,

ka danꞌ bdixjweꞌ Xanllonꞌ lliꞌo.16 Naꞌ broꞌdo akeꞌ nez, ka bllin akeꞌn, naꞌ jadiꞌ

akreꞌ Maríanꞌ ren Josénꞌ ren bdaꞌon, xhoabeꞌ ganꞌ

ll-llaꞌa akeꞌ da llao bayiꞌx kaꞌ. 17Ka breꞌe gop xhiꞌrkaꞌ bdaꞌon, bzorao lloeꞌ akeꞌ diꞌll doxhen kanꞌ gollanglenꞌ leakeꞌ ke bdaꞌon. 18Yeolol beꞌnn kaꞌ benediꞌllenꞌ lloeꞌ akeꞌn, llabán akreꞌ kwis. 19 Maríanꞌbroꞌ yichjeꞌ kanꞌ bne beꞌnn kaꞌ, naꞌ lloneꞌ xhbab loraꞌlldaꞌweꞌ. 20Bde naꞌ, zayej gop xhiꞌr kaꞌ, lloeꞌraoakeꞌ Dios kon ba jawiá akeꞌ, naꞌ ba ben aktereꞌ kanꞌgoll anglenꞌ leakeꞌ.

Ka jwaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ yodaꞌo21 Ka gok xoꞌn lla naꞌ, bzoeꞌ bdaꞌon sen danꞌ

nziꞌi circuncisión, naꞌ bsiꞌi akebeꞌ Jesús, kanꞌ gollanglenꞌ leakeꞌ ka za garjterbeꞌ.

22 Bde ba bayak Maríanꞌ ren bdaꞌon yall konkanꞌ ne ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ jweꞌebeꞌyodaꞌo Jerusalén naꞌ, ga gakbeꞌ rallnaꞌa Dios. 23Lekanꞌ ne ley ke Xanllo Diosenꞌ: “Noteze bidaꞌo byiogarj bi nelle, da bien naꞌ gakbeꞌ rallnaꞌa Dios.”24Naꞌ byej akeꞌ beꞌrao akeꞌ Dios, ben akeꞌ kanꞌ neley keꞌen, ganꞌ nen ki: “Llayaꞌl gotre chop plomxtir o chaꞌ chop plom yiꞌx daꞌo.”

25 Naꞌ Jerusalén naꞌ, zo to beꞌnn re Simeón,naꞌ nakeꞌ to beꞌnn wen, naꞌ nxenraꞌlleꞌ Dios,bzoteze bzoeꞌ brexheꞌ katenꞌ llin lla gakrénDiosenꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ zorén Spíritu keDiosenꞌ leꞌe. 26 Spíritu ke Diosenꞌ bdixjweꞌnleꞌe ke za gattereꞌ, dekz de reꞌreꞌ Cristo beꞌn-nenꞌ wseꞌl Diosenꞌ. 27 Leskaꞌ Spíritu naꞌ, benennench byejeꞌ yodaꞌo braonꞌ. Yodaꞌo naꞌ zoeꞌ katebllin xaxhnaꞌ Jesúsenꞌ gon akeꞌ kanꞌ ne ley keDiosenꞌ. 28 Simeón naꞌ bnnabeꞌ bidaꞌon bdeꞌlebeꞌ,naꞌ beꞌraweꞌ Diosenꞌ bneꞌe:29 Ba gokse nnaꞌ Dios kiaꞌ,baziꞌchga nadaꞌ wen, nakaꞌ beꞌnn wen llin koꞌo,

kon ka diꞌllenꞌ beꞌrenoꞌ nadaꞌ.30Rawaꞌ ki nnaꞌ llreꞌren beꞌnnenꞌ yesrá netoꞌn.31Naꞌ ba benoꞌ to da reꞌte beꞌnn zan.32 Bidaꞌon gakbeꞌ beniꞌ, nench chejnieꞌ beꞌnn bi

nak beꞌnn Israel,naꞌ Lebeꞌ gon nench siꞌi yell koꞌo Israelenꞌ yel

baraꞌnn xhen.33 Naꞌll xaxhnaꞌ Jesúsenꞌ llabán akreꞌ, ka

llen akreꞌ diꞌllenꞌ lloeꞌ Simeón naꞌ ke bdaꞌon.34 Simeón naꞌ, bnnabeꞌ rao Dios gonlaꞌyeꞌ leakeꞌ.Naꞌll lleꞌe Maríanꞌ:

—Ni ke bidaꞌon beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌkweyiꞌ akeꞌ, naꞌ beꞌnn zan yerá akeꞌ. Lebeꞌ gakbeꞌto da wroeꞌn danꞌ bseꞌl Diosenꞌ Lebeꞌ, naꞌ beꞌnnzan bi choꞌraꞌll akeꞌ danꞌ ben Diosenꞌ kaꞌ. 35Leskaꞌgonbeꞌ nench gaꞌtbiaꞌ nore beꞌnn llaꞌa xhbabwen, naꞌ nore llaꞌa xhbab da bi nak wen. Naꞌrweꞌ, kaꞌkze to da látit chaz lo raꞌlldaꞌon, katekwallayraoꞌ ke bidaꞌon.

Page 69: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 2:36 66 San Lucas 3:1236 Leskaꞌ bzo to noꞌr re Ana, Jerusalén naꞌ.

Naꞌ Ananꞌ lloeꞌ xtiꞌll Dios, nakeꞌ xhiꞌnn Fanuel,beꞌnn nak xhiꞌnn dialla beꞌnnenꞌ re Aser. Naꞌba nakeꞌ beꞌnn gor, gall iz bzorén xhyiweꞌn leꞌe.37Naꞌ bgaꞌnneꞌ wazeb got xhyiweꞌn, ba gok tapraljtap (84) iz. Naꞌ yeo lla bzoteze bzoeꞌ yodaꞌobraonꞌ, lloeꞌraweꞌ Dios, llalwilleꞌ Dios do lla doyere, naꞌ lloneꞌ was. 38 Naꞌ goken jabiꞌyeꞌ ganꞌ zeJosénꞌ ren Maríanꞌ, naꞌ lloeꞌ yel llioxken ke Dios,naꞌ bzorao lloeꞌ xtiꞌll bidaꞌon rao yeolol beꞌnnkaꞌ llaꞌa, lloeꞌreneꞌ diꞌllenꞌ yeololte beꞌnn llbexh,batenꞌ wseꞌl Diosenꞌ beꞌnnenꞌ gakrén leakeꞌn.

39 Ka bayoll ben Maríanꞌ ren Josénꞌ yeolol kanꞌne ley ke Diosenꞌ, naꞌ zayej akeꞌ Nazaret ganꞌnbane Galilea. 40 Naꞌ Jesúsenꞌ zejze ll-lliꞌweꞌ, naꞌzejzell llejnieꞌreꞌ tlla tlla, naꞌ kaꞌ llakrente DiosenꞌLeꞌe.

Da ben Jesúsenꞌ ka byejeꞌ yodaꞌo brao Jerusalén naꞌ41 Naꞌ ganꞌ nziꞌi Jerusalén naꞌ llon beꞌnn Israel

kaꞌ lnni danꞌ ne paskw, naꞌ xaxhnaꞌ Jesúsenꞌ yeoiz lljakeꞌ lnninꞌ. 42 Ka goke Jesúsenꞌ chllinn (12)iz, bcheꞌe akeꞌ Leꞌe lnni Jerusalén naꞌ, kanꞌ llonakseꞌ. 43 Ka bde lnninꞌ bazaꞌa akeꞌ, naꞌ bi gokbeꞌeJosénꞌ ren Maríanꞌ, bagaꞌnn Jesúsenꞌ Jerusalénnaꞌze. 44 Llak akreꞌ chaꞌ zazaꞌreneꞌ beꞌnn kaꞌ yelaꞌ.Ba gokte tlla bagoꞌ akeꞌ nezenꞌ ka gokbeꞌe akreꞌ,naꞌ bzorao llayirj akeꞌ Leꞌe radj biꞌch lwellj akeꞌkaꞌ, naꞌ beꞌnn nombiaꞌ akreꞌ. 45Naꞌ bi llallel akreꞌLeꞌe, naꞌ babiꞌ akeꞌ Jerusalén naꞌ, da yobre llayirjakeꞌ Leꞌe.

46 Bixha bayónn lla kate ballel akreꞌ Leꞌe lo yo-daꞌo braonꞌ, naꞌ llieꞌ radj beꞌnn siꞌn kaꞌ, llroeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, llzenayeꞌ xtiꞌll akeꞌn, naꞌ llnnabyollreꞌleakeꞌ. 47 Beꞌnn kaꞌ llaꞌa llzenayenꞌ, llabán akreꞌkatkenꞌ llejnieꞌreꞌn, naꞌ kanꞌ llallieꞌ xtiꞌll beꞌnnsiꞌn kaꞌ. 48 Bixha ka breꞌe xaxhneꞌe kaꞌ Leꞌen,llabán akreꞌ, naꞌ goll xhneꞌen Leꞌe:

—Xhiꞌnnaꞌ, ¿bixchen ba benzroꞌ netoꞌ kaꞌ?Xaꞌon naꞌ ren nadaꞌ, le ba bdatoꞌ bayirjtoꞌ rweꞌ.

49Naꞌll Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixchen llayirjzre nadaꞌ? ¿Bi nnézere xchin

Xaꞌ naꞌn llayaꞌl gonaꞌ?50Bixha xaxhneꞌe kaꞌ, bi byejnieꞌ akreꞌ bixchen

golleꞌ leakeꞌ kaꞌ.51Naꞌ kaꞌ, zayej akeꞌ Nazaretenꞌ zancheꞌe akteꞌ

Jesúsenꞌ, naꞌ bzenayteze bzenayeꞌ ke akeꞌ. NaꞌMaríanꞌ kon lloneꞌ xhbab lo yichjraꞌlldaꞌweꞌ kanꞌllaken. 52Naꞌ kaꞌ, blliꞌo Jesúsenꞌ llejnieꞌreꞌ, Diosenꞌnaꞌ ren beꞌnn ak, llayoꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ lloneꞌn.

3Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis bdixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke

Diosenꞌ(Mt. 3:1‑12; Mr. 1:1‑8; Jn. 1 :19‑28)

1 Kanꞌ ba gok chiꞌno (15) iz llia beꞌnnenꞌ reTiberio César, beꞌnnenꞌ nak zerao wnebiaꞌ ganꞌnbane Roma, Poncio Pilatonꞌ leskaꞌ llnebieꞌ ganꞌnziꞌi Judea, naꞌ Herodesenꞌ llnebieꞌ ganꞌ nziꞌiGalilea, naꞌ biꞌch Herodes beꞌnnenꞌ re Felipe nakeꞌbeꞌnnenꞌ llnebiaꞌ ganꞌ nziꞌi Iturea, naꞌ ganꞌ nziꞌiTraconite, naꞌ beꞌnnenꞌ re Lisanias nakeꞌ beꞌnnenꞌllnebiaꞌ ganꞌ nziꞌi Abilinia. 2 Naꞌll Anás naꞌ, naꞌCaifás naꞌ, nak akeꞌ bxoz brao ke beꞌnn Israelkaꞌ. Iz naꞌ, beꞌrén Diosenꞌ Juan xhiꞌnn Zacaríasenꞌdiꞌlle ganꞌ zoeꞌ yiꞌxenꞌ, ganꞌ nak latj dachenꞌ.3 Naꞌll byejeꞌ toto yell kaꞌ lliꞌ to lloaꞌ yeo Jordánnaꞌ, llyixjweꞌreꞌ beꞌnne llayaꞌl wayat akreꞌ ke daxhinnj non akeꞌ, naꞌ choa akeꞌ nis nench waziꞌx-hen Diosenꞌ ke akeꞌ. 4 Llak kanꞌ bzoj Isaías beꞌnnbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bneꞌe ke Juan naꞌ:To beꞌnn llosiaꞌ lyiꞌxenꞌ neꞌe:“Legón xhnid, legonchaꞌo nez ganꞌ te Xanllonꞌ,lewsarj yichjraꞌlldaꞌore ka llon to beꞌnn llsarj to

nez li.5Ga nak lotj, llayaꞌl wallaꞌn yo,ga de nez da llep llaze, llayaꞌl wayaꞌten li.Ga bi nak lixheje, wayaꞌt linꞌ,naꞌ nez da niꞌt yej, llayaꞌl wayej lben.6Yeolol beꞌnn llaꞌa yellrio ni, reꞌe akreꞌ kanꞌ yesrá

Diosenꞌ beꞌnne.”7 Beꞌnn zan jakeꞌ rao Juan naꞌ, nench wchoeꞌ

leakeꞌ nis, naꞌll benreꞌ leakeꞌ znia bneꞌe:—¡Reꞌ nakre beꞌnn zban beꞌnn wxhiyeꞌe, llonre

ka bele! ¿No bzejnieꞌ reꞌ, wak warare rao danꞌwseꞌl Diosenꞌ katenꞌ goneꞌ yel koxchis ke beꞌn-nachenꞌ? 8 Chaꞌ rennere ba bayátere ke da xhin-njenꞌ nonre naꞌ, llayaꞌl gonre da wen nench gak-beꞌe beꞌnne ba ballaꞌa yichjraꞌlldaꞌore. Bi gonzrexhbab nnere: “Xhiꞌnn dia lla Abrahamnetoꞌ.” Yejkaꞌ niꞌt nga, wakte gon Diosenꞌ wayaken xhiꞌnndialla Abraham. 9 Leskaꞌ ba noꞌxteꞌ banchenꞌxhnid, yeolol yay da bi llbia daxhix wen, wchoyeꞌdo roe, gaken waye da wzeyeꞌ.

10Naꞌll beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, lle akeꞌ leꞌe:—¿Akxha llayaꞌl gontoꞌ nnaꞌ chaꞌ?11Naꞌll Juan naꞌ, lleꞌe leakeꞌ:—Chaꞌ de chop xherk kere, leweꞌe to xherk ke

beꞌnn bibi de keꞌe. Naꞌ beꞌnn de da llaweꞌ, leskaꞌweꞌe ke beꞌnn bi de da gaweꞌ.

12 Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak wachixhj, jabiꞌy akeꞌ lleꞌnakreꞌ choa akeꞌ nis, naꞌ lle akeꞌ leꞌe:

—Maestro, ¿Bixha gon netoꞌ?

Page 70: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 3:13 67 San Lucas 3:3613Naꞌll lle Juan naꞌ leakeꞌ:—Bi llayaꞌl wchixhjre da xhenll.14Leskaꞌ beꞌnnwakaꞌa ya kaꞌ bnnab akeꞌ, lle akeꞌ

Leꞌe:—¿Bi llayaꞌl gon netoꞌ?Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Bi wxoare koꞌll beꞌnne da wxhiyeꞌe, naꞌ bi

wkaꞌre bi da de ke beꞌnne. Legón banez ka to dallonre gan.

15 Naꞌ beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌ, ba llaꞌa akeꞌdá nne, llon akeꞌ xhbab chaꞌ Juan naꞌ nak Cristonꞌ.16Naꞌll Juan naꞌ, lleꞌe beꞌnn zan kaꞌ llaꞌn:

—Da li nadaꞌ llchoaꞌ beꞌnn nis, naꞌ za yed tobeꞌnn naplle yel wak ka nadaꞌ, bi zaꞌkaꞌ nadaꞌ kaLeꞌe, ni gaz da wadiaꞌ xhereꞌ bi zaꞌkaꞌ. Leꞌe wchoeꞌbeꞌnn nis kon ren Spíritu ke Diosenꞌ, da gon kallon yiꞌ. 17Katenꞌ yedeꞌn, goneꞌ ka llon beꞌnn katellsoeꞌ trigo, llazieꞌ trigonꞌ, naꞌ llzeyeꞌ yixh bebeken. Leꞌe napeꞌ to yiꞌ da bi wayorkze.

18Naꞌ kaꞌ, diꞌll zan da beꞌe Juan naꞌ, llyixjweꞌreꞌDiꞌll Wen ke Xanllonꞌ. 19 Juan naꞌ, leskaꞌ lleꞌeHerodes beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ Judeanꞌ, ka da xhinnjxhen naꞌ noneꞌ, zoreneꞌ Herodías noꞌr ke biꞌcheꞌnre Felipe. Leskaꞌ lleteꞌ leꞌe ka nak billre da xhinnjlloneꞌ. 20Naꞌ Herodes naꞌ, basyolleꞌ beneꞌ ye to daxhinnj xhen, broeꞌ Juan naꞌ rill ya.

Jesúsenꞌ blloeꞌ nis(Mt. 3:13‑17; Mr. 1:9‑11)

21 Bixha chak nna llchoa Juan naꞌ beꞌnn kaꞌnis, leskaꞌ bllin Jesúsenꞌ, naꞌ bchoa Juan naꞌ Leꞌenis. Bixha chak llalwill Jesúsenꞌ Dios naꞌn, byarjyebánꞌ, 22 naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ betjen bzorenenLeꞌe, naꞌ nak Spíritunꞌ ka to plom daꞌo, naꞌ benakreꞌ be xhnne ke Diosenꞌ bneꞌe:

—Rweꞌ nakoꞌ xhiꞌnnaꞌ nllieꞌraꞌ, llaweraꞌ llazraꞌl-laꞌ kwis.

Xozxtaꞌo Jesucristonꞌ(Mt. 1:1‑17)

23Chilloa (30) ize Jesúsenꞌ, kanꞌ bzoraweꞌ lloneꞌxchineꞌ danꞌ zadyeneꞌ rao yellrionꞌ, kon kanꞌ bneakeꞌ, gokeꞌ xhiꞌnn José, naꞌ Josénꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Elí,24 Elí naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Matat,Matat naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Leví,Levínꞌ naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Melqui, naꞌ Melqui naꞌ

gokeꞌ xhiꞌnn Jana,Jana naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn José.25 José naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Matatías, naꞌ Matatías naꞌ

gokeꞌ xhiꞌnn Amós,Amós naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Nahum,Nahum naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Esli, naꞌ Esli naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Nagai,

26Nagai naꞌ gokeꞌ xhiꞌnnMaat, naꞌ Maat naꞌ gokeꞌxhiꞌnn Matatías,

Matatías naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Semei,Semei naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn José, naꞌ José naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Judá.27 Judá naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Joana,Joana naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Resa, naꞌ Resa naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Zorobabel,Zorobabel naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Salatiel,Salatiel naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Neri.28Naꞌ Neri naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Melqui,Melqui naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Adi,Adi naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Cosam, naꞌ Cosam naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Elmodam,Elmodam naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Er.29 Er naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Josué, naꞌ Josué naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Eliezer,Eliezer naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Jorim,Jorim naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Matat.30Naꞌ Matat naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Leví,Leví naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Simeón,Simeón naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Judá, naꞌ Judá naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn José,José naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Jonán,Jonán naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Eliaquim.31Naꞌ Eliaquim naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Melea,Melea naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Mainán,Mainán naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Matata, naꞌ Matata naꞌ

gokeꞌ xhiꞌnn Natán.32Natán naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn David,David naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Isaí, naꞌ Isaí naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Obed,Obed naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Booz,Booz naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Salmón, naꞌ Salmón naꞌ

gokeꞌ xhiꞌnn Naasón.33Naasón naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Aminadab,Aminadab nanꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Aram, naꞌ Aram naꞌ

gokeꞌ xhiꞌnn Esrom,Esrom naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Fares,Fares naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Judá.34Naꞌ Judá naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Jacob,Jacob naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Isaac,Isaac naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Abraham, naꞌ Abraham naꞌ

gokeꞌ xhiꞌnn Taré,Taré naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Nacor.35 Nacor naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Serug, naꞌ Serug naꞌ

gokeꞌ xhiꞌnn Ragau,Ragau naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Peleg,Peleg naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Heber, naꞌ Heber naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Sala.36 Sala naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Cainán,

Page 71: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 3:37 68 San Lucas 4:26Cainán naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Arfaxad, naꞌ Arfaxad naꞌ

gokeꞌ xhiꞌnn Sem,Sem naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Noé,Noé naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Lamec.37Naꞌ Lamec naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Matusalén,Matusalén naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Enoc,Enoc naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Jared, naꞌ Jared naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Mahalaleel,Mahalaleel naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Cainán.38Cainán naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Enós, naꞌ Enós naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Set,Set naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Adán, naꞌ Adán naꞌ gokeꞌ

xhiꞌnn Dios.4

Gokraꞌll daxiꞌonwkoꞌyelen Jesúsenꞌ goneꞌ da xhinnj(Mt. 4:1‑11; Mr. 1:12‑13)

1 Naꞌ Jesúsenꞌ kon ren Spíritu ke Diosenꞌ ll-nebiaꞌtezen yichjraꞌlldaꞌweꞌn, bazeꞌe yeo Jordánnaꞌ, naꞌ Spíritunꞌ benen nench byej Jesúsenꞌ latjdachenꞌ. 2 Choa (40) lla bzoeꞌ naꞌ, naꞌ rao choa llanaꞌ, daxiꞌon bkoꞌyelen Leꞌe goneꞌ da xhinnj. Naꞌbeneꞌ was, bi bdaokzeꞌ da choa lla naꞌ, bde naꞌbdoneꞌ. 3Naꞌ jabiꞌy daxiꞌon llen Leꞌe:

—Chaꞌ da li nakoꞌ Xhiꞌnn Dios, bayonchk yej kiyet xtir.

4Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll daxiꞌon, lleꞌen:—Ki nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Kere toze yet xtir

danꞌ gaollo naꞌn, llonn yel nban ke lliꞌo beꞌnnach,renkze diꞌll danꞌ ll-lloj lloaꞌ Diosenꞌ nbanrenllo.”

5 Naꞌll bcheꞌe daxiꞌon Leꞌe to rao yaꞌ sibe, naꞌbroeꞌn Leꞌe yeolol yell zjalliꞌ rao yellrionꞌ. 6 Naꞌllen Leꞌe:

—Doxhen yel banez yel llnebiaꞌ ke yell ki,gonnaꞌ rweꞌ, le kiaꞌn naken, naꞌ kon no llazraꞌllaꞌwaꞌan. 7 Chaꞌ rweꞌ wcheꞌk xhiboꞌ weꞌraoꞌ nadaꞌ,doxhenen gonnaꞌ rweꞌ.

8Naꞌll lle Jesúsenꞌ daxiꞌon:—Byej kaꞌle daxiꞌo, ki nyoj xtiꞌll Diosenꞌ:

“Llayaꞌl gonliraꞌlloꞌ Diosenꞌ, naꞌ toze Leꞌenweꞌraꞌo.”

9 Naꞌ bcheꞌn Leꞌe yichjo yodaꞌo brao Jerusalénnaꞌ, jasé akteꞌ ga zerao nak sib, naꞌ llen Leꞌe:

—Chaꞌ da li nakoꞌ XhiꞌnnDios, bxhiꞌtchke gannilljasoteꞌo lleꞌle, 10 le ki nyoj xtiꞌll Diosenꞌ:Diosenꞌ wseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ nak angl keꞌe, gakrén

akeꞌ rweꞌ.11Naꞌ goꞌx akeꞌ rweꞌ,nench ke lljacheꞌo yej.

12Naꞌll goll Jesúsenꞌ len:—Leskaꞌ nyojen: “Bi llayaꞌl nnabroꞌ Diosenꞌ

chaꞌ rennreꞌ kanꞌ neꞌen.”

13 Bayoll kate billbi ballele daxiꞌon, akre kawkoꞌyelen Leꞌe, naꞌ blleꞌyiꞌllen to chiꞌi.

Jesúsenꞌ bzoraweꞌ llyixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ(Mt. 4:12‑17; Mr. 1:14‑15)

14 Naꞌ ka llnebiaꞌteze Spíritu ke Diosenꞌyichjraꞌlldaꞌo Jesúsenꞌ, bayejeꞌ ganꞌ nbaneGalileanꞌ, yeolol yell kaꞌ zjalliꞌ do naꞌ, bze keJesúsenꞌ. 15 Naꞌ llzejnieꞌreꞌ beꞌnn toto yell ga zoyodaꞌo ga lladop beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ yeolol beꞌnnkaꞌ lloeꞌrao akeꞌ Leꞌe.

Jesúsenꞌ ballineꞌ Nazaret(Mt. 13:53‑58; Mr. 6:1‑6)

16 Naꞌ ballineꞌ Nazaret ganꞌ blliꞌweꞌ. To llallap beꞌnn Israel kaꞌ baraꞌnne, byejeꞌ yodaꞌo ganꞌlladop beꞌnn Israel kaꞌ kanꞌ llonkzeꞌ, naꞌ bzolleꞌebeleꞌ yichenꞌ. 17 Naꞌ bgoꞌx akeꞌ Leꞌe danꞌ bzoj daIsaías beꞌnn beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ, naꞌ bsarjeꞌn, naꞌjadiꞌreꞌ ganꞌ nen ki:18 Spíritu ke Xanllonꞌ zorenen nadaꞌ,brejeꞌ nadaꞌ nench chixjweꞌraꞌ Diꞌll Wen keꞌen

beꞌnn yaꞌch;bseꞌleꞌ nadaꞌ nench wayonaꞌ beꞌnn bi zo wen, naꞌ

beꞌnn zo yaꞌche.Chixjweꞌraꞌ beꞌnn kaꞌ nzap daxiꞌon, Diosenꞌ

yesreꞌe leakeꞌ,waxaꞌ rao beꞌnn lchole,wasraꞌ beꞌnn llsaꞌkziꞌ da xhinnjenꞌ leakeꞌ.19 Chixjweꞌraꞌ ba bllin lla gakrén Diosenꞌ beꞌn-

nachenꞌ.20 Naꞌ batobeꞌ yichenꞌ, naꞌ bayoeꞌn beꞌnnenꞌ

nak rallnaꞌa len naꞌ, naꞌ jallieꞌ. Yeolol beꞌnn kaꞌllaꞌa lo yodaꞌon, llwiachich akeꞌ Leꞌe. 21Naꞌll lleꞌeleakeꞌ:

—Nnaꞌ llak kanꞌ llia leꞌ yichenꞌ.22 Beꞌnn kaꞌ bene xtiꞌlleꞌn, llabán akreꞌ katek

nbaraz nak xtiꞌlleꞌn, naꞌ bnne akeꞌ wen keꞌe. Naꞌlle lwellj akeꞌ:

—¿Kere beꞌnn ninꞌ xhiꞌnn José?23Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Cheke nnaꞌ yere nadaꞌ diꞌllenꞌ ne ki: “Wen

rmell rweꞌ, bayonchk rmell kwinoꞌ”. Naꞌ leskaꞌyere nadaꞌ: “Da kaꞌ ba bénetoꞌ benoꞌ Capernaumnaꞌ, gonchkoꞌn ralloꞌ ni nnaꞌ.”

24Naꞌll bneꞌe da yobre:—Da li llniaꞌ, ni to beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ,

bi choꞌraꞌll akeꞌ leꞌe ralleꞌ. 25 Da li llniaꞌ, zannoꞌr wazeb llaꞌa Israelenꞌ, kanꞌ bzo Elías beꞌnnenꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. Kanaꞌn chonn iz xopbeꞌo bi gok yej, naꞌ gok win rao yellrionꞌ, 26 naꞌDiosenꞌ bi bseꞌleꞌ Elíasenꞌ ganꞌ zjazó noꞌr wazebIsrael kaꞌ, zan bseꞌleꞌ leꞌe to yell da nziꞌi Sarepta

Page 72: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 4:27 69 San Lucas 5:11ga nbane Sidón, gannaꞌte bzo to noꞌr wazebgokreneꞌ. 27 Leskaꞌ beꞌnn zan beꞌnn llen yillweꞌdanꞌ ne lepra, bllaꞌa Israelenꞌ kanꞌ bzo Eliseo, nitoeꞌ bi bayak, toze beꞌnnenꞌ re Naamán beꞌnnSiria, lezeꞌ bayak.

28 Ka ben akreꞌ diꞌll ki, yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa loyodaꞌon, gokllaꞌa akeꞌ kwis. 29Naꞌ bzollaꞌdo akeꞌ,naꞌ brej akeꞌ Leꞌe yell, bcheꞌe akeꞌ Leꞌe to rao yaꞌawllo ganꞌ lliꞌ yellenꞌ, gokraꞌll akeꞌ wllix akeꞌ Leꞌe.30Naꞌ bi gok, llwia akteꞌ badieꞌ radj akeꞌn zayejeꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌll-daꞌweꞌ

(Mr. 1:21‑28)31 Naꞌ jasoeꞌ yell danꞌ re Capernaum ga nbane

Galilea, naꞌ toto lla llap beꞌnn Israel kaꞌ baraꞌnne,llzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ. 32Naꞌ llabán akreꞌ kanꞌ llze-jnieꞌreꞌn, le nakbieꞌze nnezreꞌ kwasro, naꞌ nseꞌeyel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ ka nak lloeꞌ diꞌllenꞌ.

33 Bixha lo yodaꞌo ganꞌ lladop akeꞌ naꞌ, lliꞌto beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌweꞌ, naꞌ bzoraollosieꞌ, 34 bneꞌe:

—Byej kaꞌle, ¿bixchen zadchixkoꞌ ren netoꞌ,Jesús beꞌnn Nazaret? ¿Zaꞌo zadlleyiꞌo netoꞌn?Nnézkzeraꞌ no rweꞌ, rweꞌn Beꞌnn Nak Laꞌy bseꞌlDios.

35Naꞌ benreꞌ daxiꞌon znia, golleꞌn:—¡Llakia llonoꞌ! ¡Lla balloj yichjraꞌlldaꞌo beꞌn-

nenꞌ!Naꞌll bllixtolen beꞌnnenꞌ, naꞌ ballojen, naꞌ bibi

goke beꞌnnenꞌ. 36 Yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌn, llabánakreꞌ, lle lwellj akeꞌ:

—¿Bitk diꞌllenꞌ ne beꞌnnenꞌ? Napeꞌ yel llnebiaꞌ,naꞌ yelwak, naꞌllenꞌ lleꞌe daxiꞌo kaꞌ yelloj aken, naꞌllalloj akten.

37Yeolol yell kaꞌ zjalliꞌ do naꞌ, bze ke Jesúsenꞌ.Jesúsenꞌ bayoneꞌ xhnaꞌ noꞌr ke Simón Pedro(Mt. 8:14‑15; Mr. 1:29‑31)

38 Jesúsenꞌ bazolleꞌe zayejeꞌ, naꞌ byejeꞌ rill tobeꞌnn re Simón. Naꞌ xhnaꞌ noꞌr ke Simón naꞌ,yoeꞌ da la, naꞌ goll akeꞌ Jesúsenꞌ wayoneꞌ noꞌrenꞌ.39 Naꞌ Jesúsenꞌ jabiꞌyeꞌ ganꞌ xhoa beꞌnn weꞌen,naꞌ blleꞌkeꞌ, naꞌ balwilleꞌ da lanꞌ. Naꞌ le bayaktenoꞌrenꞌ, le bayasteꞌ llsinieꞌ da gao akeꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan(Mt. 8:16‑17; Mr. 1:32‑34)

40 Ka ba llen willenꞌ, jwaꞌa akeꞌ beꞌnn zan llakbiteze yillweꞌ rao Jesúsenꞌ, naꞌ bxoa taꞌkeꞌn yichjtoto akeꞌ, naꞌ bayoneꞌ leakeꞌ. 41 Leskaꞌ ballojdaxiꞌo kaꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn zan ak, llosiaꞌaken, nen:

—¡Rweꞌ nakoꞌ Xhiꞌnn Dios!

Naꞌ benreꞌ daxiꞌo kaꞌ znia, bi beꞌe latj nne aken,le nnez akren Leꞌen Cristonꞌ.

Jesúsenꞌ bdeꞌe doxhen Galilea llyixjweꞌreꞌ xtiꞌllDiosenꞌ

(Mr. 1:35‑39)42 Bateyó ka byeniꞌ, bllojeꞌ byejeꞌ to latj dach.

Naꞌ beꞌnn kaꞌ llayirj akeꞌ Leꞌe, ka ballel akreꞌ Leꞌen,bzaꞌy akeꞌ Leꞌe, bi gokraꞌll akeꞌ chejeꞌ ga yobre.43Naꞌll golleꞌ leakeꞌ:

—Llonen bien chaꞌa yell kaꞌ yelaꞌ, lljatixjweꞌraꞌDiꞌll Wen ke Diosenꞌ, le ke len naꞌ bseꞌleꞌ nadaꞌ.

44 Naꞌ kaꞌ toto ga zo yodaꞌo ganꞌ lladop beꞌnnIsrael kaꞌ doxhen ganꞌ nbane Galileanꞌ, llejeꞌ llze-jnieꞌreꞌ leakeꞌ.

5Danꞌ ben Jesúsenꞌ lo nisdaꞌo(Mt. 4:18‑22; Mr. 1:16‑20)

1Gok ka ze Jesúsenꞌ lloaꞌ nisdaꞌo da nziꞌi Gene-saret, naꞌ beꞌnn zan kwis llaꞌa, to llchiꞌd akeꞌ Leꞌe,lleꞌn akreꞌ wzenay akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. 2Naꞌ breꞌreꞌawlloze lloaꞌ nisenꞌ, lliꞌ chop barco, naꞌ wxhenbelyaꞌ kaꞌ, ba balloj akeꞌ loenꞌ, llayib yixj bel keakeꞌn. 3 Naꞌ byoeꞌ to lo barco ke Simón naꞌ, naꞌgolleꞌ leꞌe, wlliꞌyeꞌn raꞌt kaꞌle lo nisenꞌ. Naꞌ bllieꞌbzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌn. 4 Ka bayoll broeꞌreꞌbeꞌnn kaꞌ, lleꞌe Simón naꞌ:

—Blliꞌy barconꞌ lo nis ganꞌ nak zitj naꞌ, naꞌlewzaꞌl yixj bel kerénꞌ nench senre bel.

5Naꞌll goll Simón naꞌ Leꞌe:—Maestro, do yer ba bentoꞌ llin, ni to gaz bel bi

bdoꞌletoꞌ, nnaꞌ kone xtiꞌlloꞌ ni wzaꞌlchektoꞌn.6 Naꞌ bzaꞌl yixj bel ke akeꞌn lo nisenꞌ, ba zan

belyaꞌ kaꞌ bzapen, to lleꞌne yixjenꞌ cheꞌzen. 7Naꞌllgoxh akeꞌ beꞌnn lwellj akeꞌ kaꞌ, llaꞌa lo barconꞌ yeto nench lljakrén akeꞌ leakeꞌ, naꞌ byej akeꞌ, naꞌbasllaꞌchochj akteꞌ barco kaꞌ, to llon aken da yiꞌchaken lo nisenꞌ. 8 Ka breꞌe Simón Pedronꞌ kanꞌgoken, bcheꞌk xhibeꞌn rao Jesúsenꞌ lleꞌe Leꞌe:

—¡Blleꞌyiꞌll kaꞌle Xanaꞌ, beꞌnn wen da xhinnjzenadaꞌ!

9 Bne Simón naꞌ kaꞌ, le bllebeꞌ kwis ren beꞌnnkaꞌ yelaꞌ, ke nak danꞌ bxhen akeꞌ belyaꞌ zan kaꞌ.10 Leskaꞌ Jacobo, naꞌ Juan xhiꞌnn beꞌnnenꞌ reZebedeo, llabán akreꞌ kwis, le nak akeꞌ txhen tozka llin llon akeꞌ ren Simón naꞌ. Naꞌll goll JesúsenꞌSimón naꞌ:

—Bi lleboꞌ, nnaꞌ soraoꞌweꞌo xtiꞌllaꞌn; kanꞌ llonoꞌdaꞌo wxhen belenꞌ, kaꞌ gonoꞌ taꞌo wtopoꞌ beꞌnne.

11Ka jalek akeꞌ barco kaꞌ yo billenꞌ, naꞌ bsanraꞌllxchinraz akeꞌn, naꞌ bnao akeꞌ Leꞌe.

Page 73: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 5:12 70 San Lucas 5:37Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn llen yillweꞌ danꞌ ne lepra(Mt. 8:1‑4; Mr. 1:40‑45)

12 Bixha gok ka dá Jesúsenꞌ to rao yell, byej tobeꞌnn llen yillweꞌ danꞌ ne lepra raweꞌn. Ka breꞌebeꞌnnenꞌ Jesúsenꞌ, bcheꞌk xhibeꞌ, blleꞌktekzeꞌ raoyonꞌ, goꞌtyoereꞌ Leꞌe, lleꞌe Leꞌe:

—Xanaꞌ, chaꞌ lleꞌnroꞌ, wakse wakaꞌo yillweꞌ kiaꞌni.

13 Naꞌll Jesúsenꞌ bli neꞌen, naꞌ bdaneꞌ leꞌe, naꞌbneꞌe:

—Lleꞌnkzraꞌ, bayak.Sete le bagaꞌte yillweꞌ ke beꞌnnenꞌ. 14 Jesúsenꞌ

goꞌtyoereꞌ leꞌe, ni to beꞌnn bi weꞌreneꞌ diꞌll kanꞌbayoneꞌ leꞌen, lleꞌe leꞌe:

—Byej rao bxozenꞌ, naꞌ beꞌe danꞌ nllia daMoisésenꞌ biaꞌa, nench yeyakoꞌ yall rao leyenꞌ. Kaꞌben nench yeolol beꞌnne nnez akreꞌ ba bayakoꞌ.

15 Yeolol yell kaꞌ, yezikre bze ke Jesúsenꞌ. Naꞌbeꞌnn zan kwis lldop llzenay akeꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌlljakeꞌ nench wakeꞌe biteze yillweꞌ llak akeꞌ. 16NaꞌLeꞌen ka llonkzeꞌ, llbeꞌyiꞌlleꞌ beꞌnn zan kaꞌ, llejeꞌto latj dach, naꞌ lloeꞌreneꞌ Diosenꞌ diꞌlle.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn bi dá niaꞌneꞌe(Mt. 9:1‑8; Mr. 2:1‑12)

17Gok to lla ka llzejnieꞌ Jesúsenꞌ beꞌnne, naꞌ lliꞌbeꞌnn kaꞌ nziꞌi fariseo, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llroeꞌ leydanꞌ bzoj da Moisésenꞌ, beꞌnn zaꞌk doxhen yellkaꞌ ganꞌ nbane Galilea, naꞌ Judea, naꞌ beꞌnn zaꞌkJerusalén. Naꞌ yel wak ke Xanllo Dios zorenenLeꞌe nench llayoneꞌ beꞌnn llak yillweꞌ. 18Bixha kabllinkze txhonnj beꞌnn, noaꞌ akeꞌ to beꞌnn bi dániaꞌneꞌe, nxoa akeꞌ leꞌe to rao bray. Lleꞌn akreꞌchoꞌ akeꞌ lo yoꞌn, lljwaꞌa akeꞌ beꞌnn weꞌen raoJesúsenꞌ. 19 Naꞌ ziꞌtere beꞌnn zan llaꞌa, kere llakchoꞌ akeꞌ, naꞌ byep akeꞌ yichjore, bkaꞌa akeꞌ dexkaꞌ, naꞌ bletj akeꞌ beꞌnn weꞌen do ka nakeꞌ, naꞌbdixj akeꞌ leꞌe rao Jesúsenꞌ. 20 Ka breꞌe Jesúsenꞌkanꞌ ben akeꞌn, gokbeꞌreꞌ nxenraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌlllleꞌe beꞌnn weꞌen:

—Beꞌnne, ni llaziꞌxhenaꞌ da xhinnj koꞌon.21 Naꞌll beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da

Moisésenꞌ, naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, ka ben akreꞌ kanꞌbne Jesúsenꞌ, ben akeꞌ xhbab, bne akeꞌ: “¿Nobeꞌnnenꞌ nezeꞌ kaꞌ? Llkadieꞌ ke Diosenꞌ, neꞌekaꞌ. Nollno gak yeziꞌxhen da xhinnj ke beꞌnne, lezeraoze Dios.”

22Naꞌ Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ kanꞌ llake lo yichjraꞌll-daꞌo akeꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen llake lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ kaꞌ?23 Llákere chaꞌ bi zaꞌk xtiꞌllaꞌ danꞌ llepaꞌ beꞌnnenꞌ:“Ni llaziꞌxhenaꞌ da xhinnj koꞌo naꞌn.” ¿Akxhagonre xhbab chaꞌ yepeꞌ: “Bayas naꞌ bayej”?

24 Zan ni wroeꞌraꞌ reꞌ, nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj RadjBeꞌnnach, napaꞌ yel wak nench wayonaꞌ beꞌnne,naꞌ leskaꞌ naptiaꞌ yel llnebiaꞌ nench yeziꞌxhenaꞌda xhinnj ke beꞌnne.

Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnn xhinnjenꞌ:—Ni llepaꞌ rweꞌ, bayas, baziꞌi ganꞌ bxhoaꞌon, naꞌ

bayej rilloꞌ.25 Le bayaste beꞌnn xhinnjenꞌ, llwiate beꞌnn kaꞌ

bazieꞌ ganꞌ bxhoeꞌn, naꞌ zayejeꞌ rilleꞌ lloeꞌraweꞌDios. 26 Yeolol beꞌnn kaꞌ llabán akreꞌ kwis, naꞌlloeꞌrao akeꞌ Dios, do llebtit akeꞌ ne akeꞌ:

—Nnaꞌ lla breꞌllo to da yel wan kwis.Ka gok brej Jesúsenꞌ Leví(Mt. 9:9‑13; Mr. 2:13‑17)

27 Bde naꞌ, blloj Jesúsenꞌ, naꞌ breꞌreꞌ to beꞌnnwachixhj beꞌnn re Leví. Llieꞌ ganꞌ llchixhjeꞌn, naꞌgoll Jesúsenꞌ leꞌe:

—Da nnao nadaꞌ.28Naꞌ le bzollaꞌteꞌ bsanraꞌlleꞌ yeolol xchinrazeꞌ,

naꞌ bnaweꞌ Jesúsenꞌ.29 Naꞌll ben Levínꞌ to lnni xhen, naꞌ jak beꞌnn

zan beꞌnn wachixhje, naꞌ ren yezikre beꞌnne. Naꞌblleꞌ akeꞌ llao akeꞌ. 30Naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke leydanꞌ bzoj daMoisésenꞌ, naꞌ fariseo kaꞌ, llaꞌdyiꞌ akeꞌbeꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, lle akeꞌ leakeꞌ:

—¿Bixchen llaorenre beꞌnn wachixhj, naꞌ renyezikre beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ txhen?

31Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Beꞌnn bibi yillweꞌ llake, bi yalljreꞌ beꞌnn wen

rmell, zan beꞌnnenꞌ llak yillweꞌn, leꞌen yalljreꞌbeꞌnn wen rmellenꞌ. 32Kere zaꞌa zadyexhaꞌ beꞌnnwen akenꞌ, zan zaꞌa zadwiaꞌ beꞌnn wayatre ke daxhinnj ba ben akeꞌ.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ nonLeꞌen txhen naꞌ was

(Mt. 9:14‑17; Mr. 2:18‑22)33Naꞌll bal beꞌnn goll akeꞌ Jesúsenꞌ:—¿Bixchen beꞌnn kaꞌ nao Juan beꞌnnenꞌ bchoa

beꞌnn nis, naꞌ beꞌnn kaꞌ nao beꞌnn fariseo kaꞌ,llonteze llon akeꞌ was, naꞌ llalwill akeꞌ Dios, naꞌbeꞌnn kaꞌ nao rweꞌn lleꞌj llao akseꞌ kwasro?

34Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixha wak gon beꞌnn kaꞌ was, beꞌnn kaꞌ

llon akeꞌ yexh ga llak yel wachaynaꞌa chak lliꞌrénwachaynaꞌn leakeꞌ? 35 Zan wllin lla kate wagaꞌabeꞌnn byionꞌ, kanaꞌllenꞌ gon akeꞌ was.

36Naꞌ beꞌreneꞌ leakeꞌ to diꞌll, bneꞌe:—Ni to beꞌnne, kate wadeꞌe to raꞌll xha da gor,

wxhoxhjeꞌ to raꞌll kob wadeꞌen. Chaꞌ kaꞌ goneꞌ,wlleyiꞌ raꞌll raꞌn kobenꞌ. Naꞌ leskaꞌ bi watilen toraꞌll kob ren to raꞌll gore. 37 Ni to beꞌnn leskaꞌ

Page 74: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 5:38 71 San Lucas 6:25

bi kaꞌchaꞌozeꞌ xis uva kobenꞌ to lo blloy yid gore.Chaꞌ kaꞌ goneꞌ, wcheꞌz xis uva kobenꞌ blloy yidgorenꞌ, naꞌ kaꞌ larj xis uva keꞌen, naꞌ kweyiꞌteblloy yidenꞌ. 38 Zan xis uva kobenꞌ kaꞌchaꞌweꞌn loblloy yid kobe, naꞌllenꞌ bibi gaken. 39Naꞌ beꞌnnenꞌbayoꞌraweꞌ lleꞌjeꞌ xis uva gorenꞌ, bill yeꞌnreꞌ yeꞌjeꞌxis uva kobenꞌ, naꞌ nneꞌe: “Nakll xis uva gorenꞌsia.”

6Beꞌnn kaꞌ nao Jesúsenꞌ blechj akeꞌ dao ke trigo to lla

nbaꞌnne(Mt. 12:1‑8; Mr. 2:23‑28)

1 Gok to lla nbaꞌnne ke beꞌnn Israel kaꞌ, ka yoꞌakeꞌ nez, bde akeꞌ ga naz akeꞌ trigo, naꞌ beꞌnn kaꞌnon Jesúsenꞌ txhen naꞌ, bzorao ll-lechj akeꞌ daoke trigonꞌ, naꞌ bxhoꞌb akeꞌn, naꞌ bdao akeꞌn. 2Naꞌbreꞌe beꞌnn fariseo kaꞌ kanꞌ llon akeꞌn, naꞌll lleakeꞌ leakeꞌ:

—¿Bixchen llonre kaꞌ? Llonre da bi llayaꞌlgonllo lla nbaꞌnne.

3Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ:—¿Bixha bi nna golre ganꞌ llian, ka ben da

Davidenꞌ ren beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ ka bdon akeꞌ?4 Kanꞌ byoeꞌ lo yodaꞌon, naꞌ bxhieꞌ yet xtir da banak laꞌy, da bi de latj gao noteze beꞌnne, toze bxozkaꞌ gak gao len, naꞌ Davidenꞌ bdaweꞌn, naꞌ leskaꞌbdaorén beꞌnn kaꞌ zejrén leꞌe txhen naꞌ len.

5Naꞌ leskaꞌ golleꞌ leakeꞌ:—Nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, leskaꞌ

nakaꞌ xan llanꞌ llapre baraꞌnne.Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn nxhoꞌn chlaꞌ neꞌe(Mt. 12:9‑14; Mr. 3:1‑6)

6 Gok ye to lla nbaꞌnne, ka byoꞌ Jesúsenꞌ to loyodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ llzejnieꞌreꞌ leakeꞌ.Naꞌ lliꞌ to beꞌnn nxhoꞌn neꞌe chaꞌwe. 7 Naꞌ beꞌnnfariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, lliꞌ akeꞌ lliꞌnao akeꞌ chaꞌ wayoneꞌbeꞌnnenꞌ rao lla llap akeꞌ baraꞌnne, naꞌ kaꞌ gaꞌtda lljatao akeꞌ xhia nench wlliayiꞌll akeꞌ Leꞌe.8 Jesúsenꞌ llakbeꞌtereꞌ kanꞌ llon akeꞌ xhbabenꞌ,naꞌll golleꞌ beꞌnnenꞌ nat chlaꞌ taꞌkeꞌn:

—Bazollaꞌa, naꞌ jasé kllole naꞌ.Naꞌ bzollaꞌa beꞌnnenꞌ. 9Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnn

kaꞌ:—Ni wnnabkeraꞌ reꞌ: ¿Bi llayaꞌl gonllo lla

nbaꞌnnenꞌ, gonllo dawen o chaꞌ gonllo da xhinnj?¿Wak yesrallo beꞌnn o chaꞌ weꞌllo latj kwiayieꞌ?

10 Llwiateze yeolol beꞌnn kaꞌ, golleꞌ beꞌnnenꞌ:—Bli naꞌon.

Naꞌ bli naꞌa beꞌnnenꞌ, le bayakte neꞌen.11 Gokllaꞌa beꞌnn kaꞌ kwis, naꞌ lloeꞌrén lwellj akeꞌdiꞌll akre gon akeꞌ ke Jesúsenꞌ.

Jesúsenꞌ brejeꞌ postl kaꞌ ben Leꞌe txhen(Mt. 10:1‑4; Mr. 3:13‑19)

12To lla byej Jesúsenꞌ to rao yaꞌ jalwilleꞌ Diosenꞌ,naꞌ do yer beꞌreneꞌ Leꞌe diꞌlle. 13 Kate byeniꞌ naꞌ,batopeꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ brejeꞌchllinn (12) beꞌnn nne lo razeꞌ, naꞌ bsieꞌ leakeꞌpostl. 14 Ki re beꞌnn chllinn kaꞌ: Simón beꞌnnenꞌbsieꞌ Pedronꞌ, naꞌ biꞌcheꞌn re Andrés, Jacobo, naꞌJuan, Felipe, naꞌ Bartolomé, 15 Mateo, Tomás,Jacobo xhiꞌnn beꞌnnenꞌ re Alfeo, Simón beꞌnnenꞌben txhen beꞌnn kaꞌ nziꞌi Zelote, 16 Judas biꞌchJacobo, naꞌll Judas Iscariote beꞌnnenꞌ, kanꞌ bllinlla, beneꞌ Jesúsenꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ llwie Leꞌen.

Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ beꞌnn zan(Mt. 4:23‑25)

17 Ka llayetjreneꞌ leakeꞌ leꞌ yaꞌn, naꞌ ballín akeꞌganꞌ nak raꞌche, naꞌ bze Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌnon Leꞌen txhen naꞌ, le ba llaꞌa beꞌnn zan zaꞌkdoxhen ga nbane Judea, naꞌ Jerusalén, naꞌ yell kaꞌre Tiro, naꞌ Sidón danꞌ lliꞌ lloaꞌ nisdaꞌo. Llaꞌa akeꞌwzenay akeꞌ xtiꞌlleꞌn, leskaꞌ wayoneꞌ yillweꞌ llakakeꞌ. 18 Ren beꞌnn yoꞌ akeꞌ daxiꞌo, bayoneꞌ leakeꞌ.19 Yeolol beꞌnn kaꞌ, lleꞌn akreꞌ lljatan akeꞌ Leꞌe, lene ka lljatan akeꞌ Leꞌen, ll-lloj yel wak keꞌen, naꞌllayak akteꞌ biteze yillweꞌ llak akeꞌ.

Beꞌnn kaꞌ so nbaraz, naꞌ beꞌnn kaꞌ zaꞌkziꞌ(Mt. 5:1‑12)

20 Jesúsenꞌ blis raweꞌn bwieꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen, naꞌll golleꞌ leakeꞌ:

—Nbaraz ke reꞌ beꞌnn yaꞌche, reꞌ gonre Diosenꞌtxhen katenꞌ nnebieꞌn.

21 ’Nbaraz ke reꞌ nnaꞌ bil donre, reꞌ gon Diosenꞌka yérjere kwasro.

’Nbaraz ke reꞌ nnaꞌ bellre, wllin lla kate yewere.22 ’Nbaraz ke reꞌ kate beꞌnn llwie akreꞌ reꞌ, naꞌ

waraꞌa akeꞌ reꞌ, naꞌ ziꞌchiꞌll akeꞌ reꞌ, naꞌ llreꞌe akreꞌreꞌ ka beꞌnn wen da xhinnj, ni ke danꞌ naorenadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach. 23Katenꞌ gonakreꞌ reꞌ kaꞌ, leyewé, yel banez xhen de keré katewallinre ganꞌ zo Diosenꞌ. Kaꞌkzenꞌ ben akreꞌ beꞌnnkaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ bllaꞌa kanaꞌ.

24 ’Zan nyaꞌchraz naken ke reꞌ, beꞌnn wniaꞌ, lennaꞌzenꞌ ziꞌre banez.

25 ’Nyaꞌchraz naken ke reꞌ, nnaꞌ nérjere kwasro,za llin lla tonrenꞌ.

’Nyaꞌchraz naken ke reꞌ, llawere nnaꞌ, za wal-layraorenꞌ, za llin lla gosiaꞌre.

Page 75: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 6:26 72 San Lucas 7:526 ’Nyaꞌchraz naken ke reꞌ, chaꞌ llon beꞌnn kaꞌ

reꞌ xhen, leskaꞌ ben xozxtaꞌo akeꞌ kaꞌ, ben akeꞌxhenbeꞌnn kaꞌ bxhiyeꞌe batnaꞌ, beꞌnn kaꞌ bne lloeꞌakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.

Llieꞌllo beꞌnn llwie lliꞌo(Mt. 5:38‑48; 7:12)

27 ’Naꞌ reꞌ llzenay, ni llniaꞌ reꞌ: Lellieꞌ beꞌnnll-lliayiꞌll reꞌ, legón wen ke beꞌnn llwie reꞌ.28 Lewnnab gak wen ke beꞌnn yichjbieꞌ keré, naꞌlewnnab gakrén Diosenꞌ beꞌnn llxoa da xhinnjkoꞌllre. 29 Beꞌnn kape chlaꞌ xaꞌyoꞌn, bze danꞌ yechlaꞌ naꞌ kapeꞌn. Chaꞌ beꞌnn yeꞌnzreꞌ wkeꞌe xherkkoꞌon, beꞌe latj wkaꞌa rente xhaꞌon. 30 Chaꞌ beꞌnnbi da nnabre reꞌ, leweꞌn, naꞌ chaꞌ beꞌnn wkeꞌe bida de keré, bi yennabren. 31Kon yeolol da wen dalleꞌnere gon beꞌnn kaꞌ ke reꞌ, kaꞌkze legón ke akeꞌ.

32 ’Chaꞌ reꞌ nllieꞌre beꞌnn nllieꞌzre reꞌ, ¿bixhazaꞌken naꞌ kaꞌ? Leskaꞌ llon beꞌnn wen da xhinnjkaꞌ, nllieꞌ akreꞌ beꞌnn nllieꞌre leakeꞌ. 33Chaꞌ llonrewen ke beꞌnn llone reꞌ wen, ¿bixha zaꞌken naꞌ kaꞌ?Leskaꞌ llon beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ. 34 Reꞌ katebi da llbejre, naꞌ kat bi lloeꞌre beꞌnne, nnézerewayonneꞌn, naꞌllenꞌ lloeꞌren, ¿bixha zaꞌken naꞌkaꞌ? Leskaꞌ llon beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ, llakrénakeꞌ beꞌnn wagoꞌ wzon ke akeꞌ. 35 Lellieꞌ beꞌnn kaꞌllwie reꞌ, legón da wen, leweꞌe beꞌnne bi da dekeré, bi kwexhzre wayónn akeꞌn, naꞌllenꞌ gakrexhiꞌnn Dios beꞌnnenꞌ zo yebá, Leꞌe gonneꞌ reꞌyel baraꞌnn xhen kate wallinre ganꞌ zoeꞌn. Leꞌelloneꞌ wen ke yeolol beꞌnne, laꞌkze nak akeꞌ beꞌnnwen da xhinnj. 36 Lewayaꞌchraꞌll, kanꞌ llon XalloDiosenꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌ noteze beꞌnn.

Bi llayaꞌl wchoybiaꞌllo ke beꞌnne(Mt. 7:1‑5)

37 ’Bi wlliayiꞌllre beꞌnne nench ke wlliayiꞌllDiosenꞌ reꞌ, naꞌ bi wchoybiaꞌre ke beꞌnne nench kewchoybiaꞌ Diosenꞌ ke reꞌ. Lewaziꞌxhen ke beꞌnne,naꞌ kaꞌ waziꞌxhen Diosenꞌ keré. 38 Leweꞌe, chaꞌ biweꞌre beꞌnne, ker da nnitrao kaꞌzenꞌ, dawayonnteXanllo Diosenꞌ, wa llaꞌchochjte wayonneꞌ, konka weꞌllo, kon ka zánello weꞌllo, leskaꞌn wayónnDiosenꞌ lliꞌo.

39Naꞌll beꞌreneꞌ leakeꞌ to diꞌll, bneꞌe:—¿Wak to beꞌnn lchol wseꞌe ye to beꞌnn lchol

yobre? Chaꞌ kaꞌ goneꞌ, llop akeꞌ lljabix. 40 Kato bidaꞌo llsede, kere zaꞌkll lebeꞌ kerke beꞌnnenꞌllsede lebeꞌn, zan chaꞌ lebeꞌ weꞌlaꞌllbeꞌ wsedbeꞌ,gonkzbeꞌ ka beꞌnnenꞌ llsede lebeꞌn.

41 ’¿Bixchen llwiazoꞌ beb daꞌon yoꞌ lo rao beꞌnnbiꞌchoꞌn, naꞌ bi llwiaꞌo beb xhen naꞌ, yoꞌ lorao rweꞌ? 42 ¿Bixchen yezoꞌ bibiꞌchoꞌn: “Anchk

wabejkeraꞌ beb daꞌon yoꞌ lo raoꞌn?” ¿Bixha danꞌyoꞌ lo rao rweꞌ, beꞌnn chop rao? Zgaꞌtek babejbeb xhen naꞌ, yoꞌ lo rao rweꞌ, naꞌllenꞌ yereꞌroꞌkwasro, naꞌ gak wabejoꞌ yixh bebenꞌ yoꞌ lo raobeꞌnn biꞌchoꞌn.

Danꞌ llon beꞌnn kaꞌ gakbeꞌllo kanꞌ nak akeꞌn(Mt. 7:17‑20; 12:34‑35)

43 ’Gaga zo yay wen da llbia daxhix da bi nakwen, leskaꞌ yay da bi nak wen, bi llbian daxhixwen. 44Kon da xhixenꞌ llbia yay naꞌn, nnézello kanak yayenꞌ. Bi llbia higo rao yay yeꞌche, leskaꞌ billbia yay yeꞌche uvas. 45 Beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wen,yichjraꞌlldaꞌweꞌn naken ka to ga llaꞌa da chaꞌo,naꞌn llchacheꞌ da wen kaꞌ lloneꞌn. Naꞌ beꞌnnenꞌnak beꞌnn wen da xhinnj, lo yichjraꞌlldaꞌweꞌ naꞌn,llchacheꞌ da ke nxhia kaꞌ lloneꞌn. Kon ke danꞌ llaꞌayichjraꞌlldaꞌollo naꞌn, len naꞌn ll-llach lloaꞌllonꞌkate nnello.

Ka nak ke chop ran yoꞌ(Mt. 7:24‑27)

46 ’¿Bixchen llezre nadaꞌ: “Xantoꞌ” naꞌ bi llonrekanꞌ niaꞌn? 47 Ni wzejnieꞌkeraꞌ reꞌ, ka llonbeꞌnnenꞌ llzenay xtiꞌllaꞌn, naꞌ lloneꞌ kaꞌn niaꞌn.48 Wsaꞌkrebeꞌ ka beꞌnn llon rilleꞌ, naꞌ brekweꞌranen to rao yej war. Naꞌ gok yejsiꞌo, babia nis,blloj yeo waꞌa byechjen ganꞌ zo yoꞌn, naꞌ bibigoke yoꞌn, le llian rao yej war. 49 Naꞌ beꞌnnenꞌkon llenreꞌ, naꞌ bi lloneꞌ kanꞌ niaꞌn, wsaꞌkrebeꞌ kabeꞌnnenꞌ ben rilleꞌ rao yo cholj, naꞌ bi bcheꞌnneꞌranen zitj, naꞌ ke blloj yeo waꞌa xhen naꞌ, bzalenyoꞌn kaꞌle, naꞌ blleyiꞌn.

7Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnnwen llin ke to xanwakaꞌa

ya kaꞌ(Mt. 8:5‑13)

1 Bayoll beꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll ki, naꞌbayoeꞌ yell Capernaum naꞌ. 2 Rao yell naꞌ zo tobeꞌnn nak xan beꞌnn kaꞌ, nak wakaꞌa ya, naꞌ zoto beꞌnn wen llin keꞌe beꞌnn nllieꞌreꞌ kwis, naꞌllak beꞌnnenꞌ yillweꞌ, ba llontekzen zi goten leꞌe.3 Naꞌ xaneꞌn benreꞌ ke Jesúsenꞌ, naꞌ bseꞌleꞌ chopchonn beꞌnn gor brao ke beꞌnn Israel kaꞌ, nenchlljalwill akeꞌ Jesúsenꞌ, chejeꞌ wayoneꞌ beꞌnnenꞌllak yillweꞌn. 4 Ka bllin beꞌnn kaꞌ rao Jesúsenꞌ,goꞌtyoe akreꞌ Leꞌe nench chejeꞌ wayoneꞌ beꞌnnweꞌen, lle akeꞌ Leꞌe:

—Beꞌnnenꞌ bseꞌl netoꞌ nakeꞌ to beꞌnn wen, naꞌllayaꞌl gakrenoeꞌ, 5 le nllieꞌreꞌ yell kellonꞌ, naꞌ konexhmelleꞌ beneꞌ to yodaꞌo ketoꞌ.

Page 76: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 7:6 73 San Lucas 7:346 Jesúsenꞌ byejreneꞌ leakeꞌ, ba zejteꞌ awlloze,

kate bseꞌl beꞌnnenꞌ nak xan wakaꞌa yanꞌ, beꞌnnyobre beꞌnn nakeꞌ txhen, naꞌ jatil akeꞌ Jesúsenꞌ, lleakeꞌ Leꞌe:

—Xantoꞌ, ne beꞌnnenꞌ: “Bi weꞌlaꞌlltkoꞌ, le bizaꞌkaꞌ choꞌo lo yoꞌ rillaꞌn. 7Ke lennaꞌ bi bayaxhjraꞌyed kwinaꞌ yedtilaꞌ rweꞌ. To bneze diꞌllenꞌ, naꞌwayakte beꞌnn wen llin kiaꞌn. 8 Nadaꞌ zo beꞌnnllnebiaꞌ nadaꞌ, naꞌ lekze niꞌt beꞌnn wakaꞌa ya kiaꞌllnebiaꞌ akeꞌ. Kate llepaꞌ toeꞌ: Byej, naꞌ llejteꞌ, naꞌkate llepaꞌ ye toeꞌ: Da, naꞌ le lledteꞌ, naꞌ kate llepaꞌbeꞌnn wen llin kiaꞌn: Da ni gonoꞌ, naꞌ le llonteꞌn.”

9 Ka bene Jesúsenꞌ diꞌll ki, llabanreꞌ kwis kebeꞌnnenꞌ, naꞌ bayechjeꞌ, lleꞌe beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen:

—Chak daꞌa radj beꞌnn Israel ki, gatga nnalljadiꞌraꞌ to beꞌnn wxenraꞌlle katkenꞌ nxenraꞌllbeꞌnnenꞌ.

10 Naꞌ zayej beꞌnn kaꞌ, ka ballín akeꞌ yoꞌn, babayakte beꞌnn wen llin ke beꞌnnenꞌ.

Jesúsenꞌ basbaneꞌ xhiꞌnn to noꞌr wazeb11 Bde naꞌ, byej Jesúsenꞌ to yell da nziꞌi Naín

ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, ren beꞌnn zanbeꞌnn yobre. 12 Ka le choꞌteꞌ yellenꞌ, kate zaꞌkbeꞌnn zan beꞌnn bllach yellenꞌ, nlen akeꞌ to beꞌnnwat, beꞌnnwatenꞌ nakbeꞌ bi tiꞌch rao xhnaꞌbeꞌ, naꞌxhnaꞌbeꞌ naꞌ nakeꞌ noꞌr wazeb. Beꞌnn zan beꞌnnrao yellenꞌ, non akeꞌ leꞌe txhen zjakeꞌ zjakwaꞌchakebeꞌ. 13Ka breꞌe Xanllonꞌ noꞌrenꞌ, bayaꞌchraꞌlleꞌleꞌe, naꞌ golleꞌ leꞌe:

—Bi kwelloꞌ.14 Naꞌll jabiꞌy Jesúsenꞌ jataneꞌ yiꞌnn ke bi wa-

tenꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ nlen yiꞌnnenꞌ brexh akeꞌ. Naꞌbneꞌe:

—Beꞌnn weꞌo, bayas.15 Naꞌ bi watenꞌ bayasbeꞌ, blleꞌbeꞌ, naꞌ bzorao

llannebeꞌ, naꞌ Jesúsenꞌ bayoeꞌbeꞌ beꞌnnenꞌ nakxhnaꞌbeꞌn. 16Yeolol beꞌnn kaꞌ blleb akeꞌ kwis, naꞌlloeꞌrao akeꞌ Dios ne akeꞌ:

—Ba braꞌ to beꞌnn brao xhen, beꞌnn lloeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ rao rall-llonꞌ, nnaꞌll ba jadinraꞌll Diosenꞌlliꞌo, naꞌ ba zadraꞌnneꞌ yell keꞌen.

17 Doxhen ganꞌ nbane Judeanꞌ ben akreꞌ kanꞌbeneꞌn, naꞌ yeolol yell kaꞌ lliꞌ do naꞌ, bze keJesúsenꞌ.

Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis bseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ nak leꞌetxhen ganꞌ zo Jesúsenꞌ

(Mt. 11:2‑19)18Beꞌnn kaꞌ nao Juan naꞌ, jazén akreꞌ leꞌe yeolol

ke da kaꞌ llon Jesúsenꞌ. Naꞌ goxh Juan naꞌ, chopbeꞌnn kaꞌ non leꞌe txhen naꞌ. 19Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Lechej ganꞌ zo Jesúsenꞌ, naꞌ yereꞌ: “¿Rweꞌnbeꞌnnenꞌ ne Diosenꞌ wseꞌleꞌ o chaꞌ kwexhtoꞌ beꞌnnyobre?”

20Kate bllin akeꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:—Juan beꞌnnenꞌ llchoaꞌ nis, bseꞌleꞌ netoꞌ, le

lleꞌnreꞌ nnezreꞌ chaꞌ rweꞌn beꞌnnenꞌ wseꞌl Diosenꞌo chaꞌ kwexhtoꞌ beꞌnn yobre.

21 Rao lla naꞌ, bayón Jesúsenꞌ beꞌnn zan beꞌnnllak biteze yillweꞌ. Bayoneꞌ beꞌnn yoꞌ daxiꞌo, naꞌleskaꞌ beꞌnn lchol bayoneꞌ. 22Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌxtiꞌll beꞌnn kaꞌ bseꞌl Juan naꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Lewayej, naꞌ lelljayell Juan naꞌ, yeolol dakaꞌ ba bénere, naꞌ ba breꞌre ganni: beꞌnn lcholllareꞌe akreꞌ, beꞌnn xhinnj lladá akeꞌ, beꞌnn llenyillweꞌ danꞌ ne lepra llayak akeꞌ, beꞌnn bi lleneba llayén akreꞌ, beꞌnn wat llabán akeꞌ, naꞌ beꞌnnyaꞌch llzenay akeꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌ. 23 ¡Nbarazke beꞌnnenꞌ bi llakganreꞌ, naꞌ yezikre llejleꞌ kiaꞌ!

24 Ka ba zayej beꞌnn kaꞌ bseꞌl Juan naꞌ, Jesúsenꞌbzorao lloeꞌ xtiꞌll Juan naꞌ, ren beꞌnn kaꞌ zjallaꞌn,lleꞌe leakeꞌ:

—¿No beꞌnnenꞌ jawiare latj dachenꞌ? ¿To beꞌnnnak ka yia da zo lleꞌ da le llta beꞌ? 25 ¿Bixhajawiakzre? ¿To beꞌnn nakeꞌ raꞌll chaꞌo? Kaꞌa,beꞌnn nakeꞌ raꞌll chaꞌon, yoꞌ wen zo akeꞌ, naꞌ rillbeꞌnn llnebiaꞌ zjallaꞌa akeꞌ lleꞌj llao akeꞌ kwasro.26 ¿Bixha jawiakzre chaꞌ? ¿To beꞌnn lloeꞌ xtiꞌllDios? Awaꞌ, ni llepaꞌ reꞌ, wdetere ka beꞌnn lloeꞌxtiꞌll Diosenꞌ. 27 Ke beꞌnn ninꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌganꞌ nen:Wseꞌlaꞌ to beꞌnn kwiaraweꞌ raoꞌn, weꞌe xtiꞌlloꞌn,nench yeweꞌ xhnneze ganꞌ teꞌon.28Ni llniaꞌ, gatga nna so to beꞌnn nak beꞌnn braoll,ka Juan beꞌnnenꞌ bchoa nisenꞌ. Naꞌ nnaꞌ notezebeꞌnn llzenay ke Dios, nench nnebiaꞌ Diosenꞌyichjraꞌlldaꞌweꞌn, laꞌkze nakeꞌ beꞌnne le zeraozebeꞌnne bibi zaꞌke, gaklleꞌ beꞌnn braoll ka Juan naꞌ.

29Beꞌnn zan beꞌnn yell, naꞌ ren wachixhj kaꞌ, kaben akreꞌ xtiꞌll Juan naꞌ, blloa akeꞌ nis le byejnieꞌakreꞌ nak akeꞌ beꞌnn wen da xhinnj rao Dios.30 Zan beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsed llroeꞌley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, bi gokraꞌll akeꞌ wchoaJuan naꞌ leakeꞌ nis, bi beꞌe akeꞌ latj gon Diosenꞌ dawen naꞌ llwieꞌ goneꞌ ke akeꞌ. 31 Naꞌ bne Jesúsenꞌda yobre:

—¿Akre ka wsaꞌkrebaꞌ beꞌnn ki llaꞌa nnaꞌ?¿Akre nak akeꞌ? 32 Ka bidaꞌo kate yitj akbeꞌ dolao yaꞌa, naꞌ lle lwellj akbeꞌ: “Ba bkwelltoꞌ bllej,naꞌ bi byaꞌre, naꞌ ba beltoꞌ da llon nyaꞌchraz,naꞌ ni ke bllellzre.” 33 Ka nak ba bed Juan naꞌ,bi weꞌe bdaochaꞌweꞌ, naꞌ bnere keꞌe: “Daxiꞌonyoꞌ beꞌnnenꞌ.” 34 Naꞌ nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj

Page 77: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 7:35 74 San Lucas 8:10Beꞌnnach, ba bedaꞌ rao yellrionꞌ, naꞌ lleꞌj llawaꞌkwasro, naꞌ nere kiaꞌ: “Le lleꞌj llaoxen beꞌnnenꞌ,naꞌ lloneꞌ txhen beꞌnn wachixhj kaꞌ, ren yezikrebeꞌnn wen da xhinnj kaꞌ.” 35 Zan zjallaꞌa aksebeꞌnn llzenay ke Diosenꞌ. Leakeꞌ llroeꞌ akreꞌ kanꞌnak yel siꞌn ke Diosenꞌ.

Jesúsenꞌ byejeꞌ rill to beꞌnn fariseonꞌ36 To beꞌnn fariseo re Simón, beneꞌ Jesúsenꞌ

yexh nench chejeꞌ rilleꞌn lljataweꞌ, naꞌ ka bllinJesúsenꞌ rill beꞌnn fariseonꞌ, bllieꞌ ganꞌ gao akeꞌn.37 Naꞌ rao yell naꞌ, zo to noꞌr wen da xhinnj, naꞌbnnezreꞌ ka bllin Jesúsenꞌ rill beꞌnnenꞌ. Ka balliꞌ Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ yelaꞌ llao akeꞌ, jabiꞌynoꞌrenꞌ noꞌxeꞌ to lmet da yoll nis da laꞌ xhix. 38Naꞌblleꞌk noꞌrenꞌ xhniaꞌ Jesúsenꞌ, bzorao belleꞌ kwis,naꞌ kone nis raweꞌn, llasbiseꞌ niaꞌ Jesúsenꞌ, naꞌllachechteꞌn ren yich yichjeꞌ, naꞌ llnoꞌpeꞌ nieꞌn,naꞌll lltopteꞌn nis danꞌ la xhixenꞌ. 39 Ka breꞌeSimón naꞌ, beꞌnnenꞌ ben Jesúsenꞌ yexhenꞌ, beneꞌxhbab: “Chenak beꞌnn ni nakeꞌ beꞌnn lloeꞌ xtiꞌllDios, wayakbeꞌreꞌ noꞌr wen da xhinnjze, noꞌrenꞌllone leꞌe kaꞌ.” 40Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:

—Simón, de to da lleꞌnraꞌ nniaꞌ rweꞌ.Naꞌll bne Simón naꞌ:—Bne, maestro.41Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—To beꞌnne llbej mell, bzo chop beꞌnn llbaꞌy

xhmelleꞌ. To beꞌnnenꞌ llbaꞌyeꞌ gaꞌy gayoa (500)mell da nziꞌi denario, naꞌ beꞌnnenꞌ ye to llbaꞌyeꞌchiyon (50) denario. 42 Llopte beꞌnn kaꞌ bibi de keakeꞌ wayixhj akeꞌ xhianꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌ brej leakeꞌmellenꞌ, bnitraweꞌn kaꞌze. Bnechk nadaꞌ, ¿norebeꞌnn ki chop bllieꞌllreꞌ xan mellenꞌ?

43Naꞌ bne Simón naꞌ:—Cheke beꞌnnenꞌ baziꞌxheneꞌ ke da xhenll.Naꞌll bne Jesúsenꞌ:—Da li kwis kanꞌ bneꞌon.44Naꞌll bayechjeꞌ bwieꞌ noꞌrenꞌ, naꞌ lleꞌe Simón

naꞌ:—¿Llreꞌroꞌ noꞌrenꞌ? Byoaꞌ rilloꞌn, bi bennoꞌ nis

chib niaꞌ, naꞌ noꞌrenꞌ, kone nis raweꞌ naꞌ, ba bdibeꞌniaꞌn, naꞌ llachechteꞌn ren yich yichjeꞌ.

45 Bi bnoꞌpoꞌ nadaꞌ, naꞌ noꞌrenꞌ, ka braꞌtiaꞌllnoꞌpeꞌ niaꞌn.

46 Bi btopoꞌ nadaꞌ ceit, zan noꞌrenꞌ ba btopeꞌniaꞌn to nis da laꞌ xhix. 47 Ni llniaꞌ rweꞌ, laꞌkzenakeꞌ noꞌr wen da xhinnj, de yel llaziꞌxhen keꞌe, leda xhen naꞌ nllieꞌreꞌ. Beꞌnn llbaꞌyeꞌ raꞌtze, raꞌtzede waziꞌxhenllo keꞌe, kaꞌ raꞌtze nllieꞌreꞌ.

48Naꞌll lleꞌe noꞌrenꞌ:—Ba baziꞌxhenaꞌ yeolol da xhinnj koꞌon.49 Beꞌnn kaꞌ lliꞌ llaoreneꞌ txhen naꞌ, bzorao lle

lwellj akeꞌ:

—¿Noxha beꞌnnenꞌ llaziꞌxhenzeꞌ da xhinnj kebeꞌnne?

50Naꞌll Jesúsenꞌ golleꞌ noꞌrenꞌ da yobre:—Danꞌ nxenraꞌlloꞌ naꞌn ba basrá rweꞌ,

bayejchga wen nnaꞌ.8

Txhonnj noꞌr gokrén akeꞌ Jesúsenꞌ1 Bde naꞌ, byej Jesúsenꞌ toto yell, yell xhen, naꞌ

yell daꞌo, jateꞌe jatixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌren beꞌnn chllinn kaꞌ. 2 Leskaꞌ txhonnj noꞌr naoLeꞌe, beꞌnn kaꞌ bakeꞌe yillweꞌ llak akeꞌ, naꞌ noꞌrbabejeꞌ daxiꞌo yoꞌ akeꞌ. Naꞌ ren to noꞌr re Maríabeꞌnn Magdala, babej Jesúsenꞌ gall daxiꞌo yoeꞌ.3Naꞌ ren ye to noꞌr re Xhuan, noꞌr ke to beꞌnn reChuza, naꞌ Chuzanꞌ nak rallneꞌe yoꞌ ke Herodes,naꞌ ren to beꞌnn re Susana, naꞌ ye to chop noꞌryobre. Noꞌr ki gokrén akeꞌ Jesúsenꞌ kon da de keakeꞌ.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ kanꞌ llon to beꞌnn goz goꞌnne(Mt. 13:1‑9; Mr. 4:1‑9)

4Naꞌll badop beꞌnn zan, beꞌnn zak toto yell kaꞌ,naꞌ kone da bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ,bneꞌe:

5 —To beꞌnn bllojeꞌ zejeꞌ goz trigo, naꞌ rawezejeꞌ lloseꞌ nbaz kaꞌ, balen jeꞌten lloaꞌ nez, naꞌbrejchekwbeꞌnn len, naꞌ byinn kaꞌ dá rao lla, bdaoakbaꞌn. 6 Naꞌ balen jeꞌten rao yej, braꞌ akten,naꞌ byechen le bibi goꞌp detek rao yejenꞌ. 7 Naꞌbalen jagoꞌnnen lo yay yeꞌche; naꞌ ka braꞌn naꞌ,bagaꞌrente yeꞌch kaꞌ, naꞌ benen len roe. 8 Naꞌbalen jeꞌten rao yo chaꞌo, naꞌ nbaraz braꞌn, naꞌbayoeꞌkazen nbaz kaꞌ to gayoa (100) wej toton.

Bayoll beꞌe diꞌll ki, bneꞌe zillj:—Reꞌ zo nayre, lewzenay xtiꞌllaꞌ ni.Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll bixchen bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ kanꞌ

bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ(Mt. 13:10‑17; Mr. 4:10‑12)

9Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ, bnnab akreꞌLeꞌe, lle akeꞌ Leꞌe:

—¿Akre chejnieꞌllo ka diꞌllenꞌ bayoll bneꞌon?10Naꞌ Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Reꞌ, ba brej Diosenꞌ nench nnézere da bi

bnneze beꞌnn bllaꞌa kanaꞌ, kanꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ,zan yezikre beꞌnn bi llejleꞌ, wsaꞌkrebraꞌ bi da kaꞌweꞌrén akeꞌ diꞌlle. Laꞌkzewia akeꞌ, bi gakbeꞌe akreꞌbi da kaꞌ; laꞌkze yen akreꞌ, naꞌ bi chejnieꞌ akreꞌn.

Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ ke danꞌ bsaꞌkrebreꞌ ke beꞌnngozenꞌ

(Mt. 13:18‑23; Mr. 4:13‑20)

Page 78: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 8:11 75 San Lucas 8:3811 ’Ni wzejnieꞌraꞌ reꞌ ka diꞌllenꞌ beꞌrenaꞌ reꞌ:

nbaz danꞌ bes beꞌnnenꞌ, xtiꞌll Dios naꞌn. 12 Naꞌda kaꞌ jeꞌt lloaꞌ nezenꞌ, naken ka beꞌnnenꞌ konllenreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ; naꞌll ll-llin daxiꞌon llabejenxtiꞌll Diosenꞌ danꞌ ba yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌweꞌn, naꞌkaꞌ bi llejleꞌ nench naꞌ yereꞌe. 13Naꞌ da kaꞌ jeꞌt raoyejenꞌ, naken ka beꞌnnenꞌ llawereꞌ kwis llzenayeꞌxtiꞌll Diosenꞌ; naꞌ bi nyin roe zitj, chollze llejleꞌ,naꞌ kate llak bi da llak keꞌe, le llsanteꞌ bill llnaweꞌDiosenꞌ. 14Naꞌ da kaꞌ jeꞌt radj yay yeꞌchenꞌ, nakenka beꞌnn kaꞌ llzenay xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ da zed, naꞌyel llawé danꞌ de rao yellrionꞌ, naꞌ yel llzeraꞌllmell, bi lloeꞌn latj chiꞌweꞌ rao xhnnez Diosenꞌ.15 Naꞌ da kaꞌ jeꞌt rao yo wen naꞌ, naken ka beꞌnnkaꞌ nak raꞌlldaꞌowen; ka llzenay akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ,ziꞌi akeꞌn, naꞌ llon akeꞌ kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, laꞌkzebiteze llak ke akeꞌ.

Da ngaꞌche llinkze lla llroeꞌrawe(Mr. 4:21‑25)

16 ’Ni to beꞌnne kate wxhenzeꞌ to yiꞌ, wdoꞌszeꞌnto yeꞌs leo, naꞌ ni ke wkwaꞌchzeꞌn xhanre ganꞌllxhoeꞌ lltaseꞌ, zan lldeꞌen sibe, naꞌllenꞌ wseniꞌnke yeolol beꞌnn llaꞌa lo yoꞌn. 17 Le gatga de toda ngaꞌche da bi wroeꞌrawe, naꞌ to da llon beꞌnnllillize da bi nneze beꞌnne.

18 ’Lewiayaꞌnn kanꞌ niaꞌ ni, le chaꞌ to beꞌnnllejnieꞌreꞌ, yezikre chejnieꞌllreꞌ; zan beꞌnnenꞌ billeꞌnreꞌ chejnieꞌreꞌ, ka to da daꞌo raꞌtenꞌ ba lle-jnieꞌreꞌn wagaꞌa.

Xhnaꞌ Jesúsenꞌ ren biꞌcheꞌ kaꞌ bllin akeꞌ ganꞌ zoeꞌn(Mt. 12:46‑50; Mr. 3:31‑35)

19Xhnaꞌ Jesúsenꞌ ren biꞌcheꞌ kaꞌ, bllin akeꞌ ganꞌzoeꞌn, naꞌ gokraꞌll akeꞌ choꞌ akeꞌ lo yoꞌn, kere gok,le ziꞌtere beꞌnn zan llaꞌa. 20Naꞌ goll akeꞌ Leꞌe:

—Xhnaꞌo ren beꞌnn biꞌchoꞌ kaꞌ, ze akteꞌ liaꞌ naꞌ,naꞌ lleꞌn akreꞌ reꞌe akreꞌ rweꞌ.

21Naꞌ Jesúsenꞌ golleꞌ leakeꞌ:—Beꞌnn kaꞌ llzenay xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ llon akeꞌ

kanꞌ niaꞌn, leakeꞌn nak xhnaꞌ, leakeꞌn biꞌchaꞌ.Jesúsenꞌ brekllieꞌ to beꞌ xhen lo nisdaꞌon(Mt. 8:23‑27; Mr. 4:35‑41)

22 Bixha gok to lla Jesúsenꞌ byoeꞌ to lo barco,ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌll golleꞌleakeꞌ:

—Laꞌyllo ye chlaꞌre nisdaꞌon.Naꞌll bsaꞌa akeꞌ barconꞌ. 23 Rawe zjakeꞌ rao

nis naꞌn, btas Jesúsenꞌ. Naꞌ bzorao dá to beꞌxhen rao nisenꞌ, naꞌ bzorao lloll nis lo barconꞌ,ba llontekzen nxholl kwis. 24Naꞌll basbando akeꞌJesúsenꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:

—¡Maestro! ¡Maestro, ba llbeyiꞌllo!

Naꞌll byaseꞌ balwilleꞌ beꞌn ren nisdaꞌon; chollzebabeꞌlli akten. 25Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Ganꞌ danꞌ nere nxenraꞌllre Dios?To lleb akeꞌ, naꞌ llabán akreꞌ kwis, lle lwellj akeꞌ:—¿Noxha beꞌnnenꞌ? Rente kaze beꞌ, naꞌ ren

nisdaꞌo naꞌ llzenayen keꞌe.To beꞌnn rao yellenꞌ nziꞌi Gadara yoeꞌ daxiꞌo(Mt. 8:28‑34; Mr. 5:1‑20)

26 Naꞌ bllin akeꞌ to yell da re Gadara, naꞌ lliꞌGadaranꞌ chlaꞌ nisdaꞌo ganꞌ nbane Galilea. 27 Kaballoj Jesúsenꞌ lo barconꞌ, to beꞌnn rao yellenꞌjatileꞌ Leꞌe, naꞌ beꞌnnenꞌ ba gok scha yoꞌ daxiꞌoyichjraꞌlldaꞌweꞌ. Naꞌ kon ba dazeꞌ bill llakzexharaꞌneꞌ; bill llzokzeꞌ rilleꞌ, naꞌ ba zotekzeꞌ doganꞌ lljakwaꞌch akeꞌ beꞌnn wat ake. 28 Ka breꞌreꞌJesúsenꞌ, zillj kwis besieꞌ; naꞌ bcheꞌk xhibeꞌ raweꞌnbneꞌe:

—¿Bi de koꞌo kone nadaꞌ, Jesús? Rweꞌ XhiꞌnnDios zo yebá. Bi wsaꞌkziꞌo nadaꞌ.

29 Neꞌe kaꞌ le Jesúsenꞌ llchieꞌreꞌ daxiꞌon yello-jen, le ba gok scha llnebiaꞌn yichjraꞌlldaꞌo beꞌn-nenꞌ. Laꞌkze ba bchej akeꞌ leꞌe kon gden, ll-choyyaꞌnneꞌ gden naꞌ, naꞌ llxhonnjeꞌ llgoꞌ daxiꞌonleꞌe yiꞌxre. 30Naꞌ Jesúsenꞌ golleꞌ beꞌnnenꞌ:

—¿Bi reꞌo?Naꞌ bneꞌe:—Nyantoꞌ.Bneꞌe kaꞌ le da zan daxiꞌo kaꞌn llaꞌa yichjraꞌll-

daꞌweꞌn. 31 Naꞌ goꞌtyoe daxiꞌo kaꞌ Jesúsenꞌ, biwseꞌleꞌn gabil. 32 Naꞌ awlloze gannaꞌ zo to leꞌyaꞌ, llaꞌa kuch zan llao akbaꞌ yiꞌxe, naꞌ daxiꞌokaꞌ, lle aken Jesúsenꞌ weꞌe latj lljachoꞌ aken lokuch kaꞌ, naꞌ beꞌe latj. 33 Ka balloj daxiꞌo kaꞌyichjraꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ, jachoꞌ aken lo kuch kaꞌ.Naꞌll to gokllejlaꞌllze kuch kaꞌ, bdol akbaꞌ to leꞌbdinnj, naꞌ wix akbaꞌ lo nisdaꞌon, naꞌ got akbaꞌweꞌj akbaꞌ nis.

34 Beꞌnn kaꞌ llap kuch kaꞌ, ka breꞌe akreꞌ kanꞌgoken, baxhonnjdo akeꞌ jatixjweꞌ akreꞌ beꞌnn, dolyell do lyiꞌxe kanꞌ goken. 35 Naꞌ ka bene beꞌnnkaꞌ xtiꞌll gop kuch kaꞌ, byej akeꞌ jawiá akeꞌ kanꞌgoken. Naꞌ jadiꞌ akreꞌ beꞌnnenꞌ byoꞌ daxiꞌo kaꞌyichjraꞌlldaꞌon, ba llieꞌ xhniaꞌ Jesúsenꞌ ba bayakxharaꞌneꞌ, naꞌ ba bazoeꞌ wen. Naꞌ blleb beꞌnn kaꞌkwis. 36 Beꞌnn kaꞌ breꞌen, beꞌrén akeꞌ beꞌnn kaꞌbllin naꞌ diꞌll, kanꞌ bayak beꞌnnenꞌ. 37Yeolol beꞌnnkaꞌ llaꞌa doxhen ganꞌ nbane Gadaranꞌ, goꞌtyoeakreꞌ Jesúsenꞌ yezeꞌe rall akeꞌn, le lleb akeꞌ kwis.Jesúsenꞌ bayoeꞌ lo barconꞌ, naꞌ bazeꞌe. 38 Naꞌka za wayoeꞌ lo barconꞌ, beꞌnnenꞌ balloj daxiꞌokaꞌ yichjraꞌlldaꞌon, goꞌtyoereꞌ Jesúsenꞌ weꞌe latj

Page 79: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 8:39 76 San Lucas 9:11nnaweꞌ Leꞌe. Bixha Jesúsenꞌ bi beꞌe latj, naꞌ golleꞌbeꞌnnenꞌ:

39—Bayej rilloꞌ, naꞌ jazenebeꞌnne katekwennaꞌba ben Diosenꞌ koꞌo.

Naꞌ zayej beꞌnnenꞌ, jateꞌe doxhen yell jazenreꞌbeꞌnne, katek da xhen naꞌ gokrén Jesúsenꞌ leꞌe.

Jesúsenꞌ basbaneꞌ xhiꞌnn Jairo, naꞌ bayak ye tonoꞌre bdan xheꞌen

(Mt. 9:18‑26; Mr. 5:21‑43)40Ka ballín Jesúsenꞌ Capernaum naꞌ, beꞌnn zan

ba llaꞌa llbexh Leꞌe, llawé akreꞌ ballineꞌ. 41 Naꞌbllin to beꞌnn re Jairo, beꞌnn nak rallneꞌe yodaꞌoke yellenꞌ, naꞌ bcheꞌk xhibeꞌ goꞌtyoereꞌ Leꞌe chejeꞌrilleꞌ, 42 le zo tiꞌch xhiꞌnneꞌ noꞌre bi de chllinn(12) iz llakbeꞌ yillweꞌ, naꞌ ba llatbeꞌ. Chak zejeꞌrill Jaironꞌ, beꞌnn zan kwis nao Leꞌe, to llchiꞌd akeꞌLeꞌe.

43 Bixha to noꞌre, leskaꞌ ba gok chllinn (12) izllakeꞌ yillweꞌ, bzoeꞌ waꞌa, ba beneꞌ gaxt doxhenxhmelleꞌ, llejeꞌ rao wen rmell, naꞌ bi llayakseꞌ.44 Naꞌ jabiꞌyeꞌ koꞌllre Jesúsenꞌ jataneꞌ xharaꞌneꞌn.Ka bdaneꞌ xharaꞌneꞌn, le brexhte yillweꞌ keꞌen.45Naꞌll le bnete Jesúsenꞌ:

—¿Nonꞌ bdan nadaꞌ?Ni toeꞌ bi bachebeꞌ, naꞌll Pedronꞌ ren beꞌnn kaꞌ

zjakrén leꞌe txhen naꞌ, bne akeꞌ:—Maestro, beꞌnn zan beꞌnn kaꞌ llchiꞌd rweꞌ, naꞌ

nechkoꞌ: “¿No bdan nadaꞌ?”46Naꞌll bnekzeꞌ da yobre:—Zo to beꞌnn bdan nadaꞌ; gokbeꞌteraꞌ ben yel

wak kiaꞌn llin.47 Ka breꞌe noꞌrenꞌ gokbeꞌte Jesúsenꞌ kanꞌ

jataneꞌ Leꞌen, to xhizeꞌ, to llebeꞌ jabiꞌyeꞌ raweꞌn,bcheꞌk xhibeꞌ, naꞌ beꞌe diꞌll rao yeolol beꞌnn kaꞌkanꞌ gok bdaneꞌ xharaꞌneꞌn, naꞌ bagaꞌte yillweꞌkeꞌen. 48Naꞌ lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—Xhiꞌnnaꞌ, danꞌ nxenraꞌlloꞌ naꞌn, ba basrá rweꞌ.Bayejchga wen.

49 Naꞌ lloeꞌteꞌ diꞌllenꞌ, kate bllin to beꞌnn bzaꞌarill Jaironꞌ, naꞌ lleꞌe Jaironꞌ:

—Bill wchieꞌroꞌ Maestronꞌ, ba gotte xhiꞌnnoꞌn.50 Ka bene Jesúsenꞌ kanꞌ bne beꞌnnenꞌ, naꞌll

golleꞌ Jaironꞌ:—Bi lleboꞌ, kon bxenraꞌlle, naꞌ wayakse xhiꞌn-

noꞌn.51 Ka byoeꞌ lo yoꞌn, nono beꞌkzeꞌ latj choꞌ ren

Leꞌe lete Pedro naꞌze, naꞌ Jacobo, naꞌ Juan, naꞌren xaxhnaꞌ bidaꞌo noꞌr naꞌ. 52 Yeolol beꞌnn kaꞌllaꞌn, bell akeꞌ llak akreꞌ bidaꞌon, naꞌll lle Jesúsenꞌleakeꞌ:

—Bi kwellre, kere gotbeꞌn, taszbeꞌn.

53 Naꞌ bxhill akeꞌ keꞌe, le nnez akreꞌ kwasro bagotbeꞌn. 54Naꞌll beꞌxeꞌ naꞌa bidaꞌo noꞌrwatenꞌ, naꞌbneꞌe:

—Bidaꞌo noꞌre, bayas.55 Naꞌ babán bidaꞌo noꞌrenꞌ, le bayástebeꞌ, naꞌ

goll Jesúsenꞌ leakeꞌ, weꞌe akeꞌ da gaobeꞌ. 56 Naꞌllxaxhnaꞌ bidaꞌon llabán akreꞌ kwis, naꞌ Jesúsenꞌgolleꞌ leakeꞌ nono weꞌrén akeꞌ diꞌll danꞌ goken.

9Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ jatixjweꞌ akreꞌ

xtiꞌlleꞌn(Mt. 10:5‑15; Mr. 6:7‑13)

1Naꞌ batop Jesúsenꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ, beꞌnn kaꞌnon Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ beꞌe leakeꞌ yel wak, naꞌ yelllnebiaꞌ nench yebej akeꞌ daxiꞌo yoꞌ yichjraꞌlldaꞌobeꞌnne, naꞌ wayón akeꞌ beꞌnn llak yillweꞌ. 2 Naꞌllbseꞌleꞌ leakeꞌ chixjweꞌ akreꞌ beꞌnne kanꞌ nak yelllnebiaꞌ ke Diosenꞌ, naꞌ wayón akeꞌ beꞌnn llakyillweꞌ. 3Naꞌll golleꞌ leakeꞌ:

—Bitbi goꞌxzre ke tnez, bi wayirjzre yaywchiꞌchre, ni bzod, ni yet, ni mell, ni ye chkweꞌxharaꞌnre bi goꞌxre. 4 Yell ga llinre, toz yoꞌ sorechak sore rao yellenꞌ. 5Chaꞌ to yell ga llinre bi siꞌiakeꞌ xtiꞌllrenꞌ, lewalloj yellenꞌ, lewabibte niaꞌrenench wallib bichtenꞌ blliare naꞌ, naꞌ gakbeꞌeakreꞌ da xhinnj xhen naꞌ llon akeꞌ.

6 Naꞌll bzaꞌa beꞌnn kaꞌ, byej akeꞌ toto yell,llyixjweꞌ akreꞌ DiꞌllWen keDiosenꞌ, naꞌ llayón akeꞌbeꞌnn llak yillweꞌ.

Kanꞌ gok bet akeꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis(Mt. 14:1‑12; Mr. 6:14‑29)

7 Herodes, beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ Galileanꞌ to llakeꞌtore, ka llenreꞌ yeolol da kaꞌ llon Jesúsenꞌ, naꞌda xhen llakganreꞌ ka nak llenreꞌ ne beꞌnn kaꞌ:“Cheke Juan naꞌ babanrizeꞌ.” 8 Ye bal akeꞌ ne:“Cheke Elíasenꞌ, ba baraꞌ rao yellrionꞌ da yobre.”Naꞌ llaꞌa beꞌnn ne akeꞌ: “To beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌllDios, beꞌnn bzo kanaꞌn ba babán, naꞌllenꞌ lloneꞌkaꞌ.” 9Naꞌll Herodesenꞌ bneꞌe:

—Nadaꞌ bseꞌlaꞌ beꞌnn ak bchoy akeꞌ yen Juannaꞌ, ¿noxha beꞌnnenꞌ ne akeꞌ kaꞌ?

Naꞌ le lleꞌne Herodesenꞌ reꞌreꞌ Jesúsenꞌ.Jesúsenꞌ bwaweꞌ gaꞌy mir beꞌnne(Mt. 14:13‑21; Mr. 6:30‑44; Jn. 6 :1‑14)

10 Ka ballín postl kaꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ, beꞌrénakeꞌ Leꞌe diꞌll kanꞌ jen akeꞌn. Naꞌ bcheꞌe leakeꞌto latj dach ganꞌ nbane yellenꞌ re Betsaida. 11 Kagokbeꞌe beꞌnn yell kaꞌ ba broeꞌ nez, naꞌ bnaoakeꞌ Leꞌe. Ka breꞌe Jesúsenꞌ leakeꞌ goxheꞌ leakeꞌ,

Page 80: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 9:12 77 San Lucas 9:40naꞌll bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ kanꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ, naꞌbayoneꞌ beꞌnn llak yillweꞌ.

12 Naꞌ ba llonen ba wlleꞌ, naꞌ beꞌnn chllinn kaꞌjabiꞌy akeꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:

—Bseꞌl beꞌnn ki lljakeꞌ yell kaꞌ lliꞌ do naꞌ, nenchchirj akeꞌ ga tas akeꞌ, naꞌ llel da gao akeꞌ, le ker bide ganni, naken to latj dach.

13Naꞌ lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:—Reꞌ llayaꞌl weꞌre da gao akeꞌ.Naꞌll bne akeꞌ:—Gaꞌy ze yet xtir, naꞌ ye chopze belyaꞌ daꞌo de

kello, lete chaꞌ lliꞌo lljeꞌollo da gao beꞌnn ki.14 Naꞌ nak ka do gaꞌy mir zre beꞌnn byio. Naꞌ

goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:—Leyé akeꞌ kweꞌ chiyon (50) wej akeꞌ, kwen

kwenze.15 Naꞌ kaꞌ ben akeꞌ, naꞌ blleꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ.

16 Naꞌ bxhieꞌ yet xtir gaꞌy kaꞌ, naꞌ belyaꞌ kaꞌ yechop, naꞌ le bwiateꞌ leꞌ yebáre, benlaꞌyeꞌn, naꞌ beꞌeyel llioxken ke Dios, naꞌll bxhoxhjeꞌn beꞌe beꞌnnkaꞌ non Leꞌen txhen naꞌ, naꞌ leakeꞌn le beꞌe akteꞌnbeꞌnn kaꞌ. 17 Yeolol akeꞌ bdao to berj aktereꞌ, naꞌbatop akeꞌ da laꞌo kaꞌ bagoꞌnnenꞌ, naꞌ goken yechllinn (12) llom.

Pedronꞌ bneꞌe Jesúsenꞌ nakeꞌ Cristo beꞌnnenꞌ bseꞌlDiosenꞌ llnebieꞌ

(Mt. 16:13‑19; Mr. 8:27‑29)18Gok ye to ka niꞌt beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen

ren Leꞌe, naꞌ Leꞌe lloeꞌreneꞌ Diosenꞌ diꞌlle towraze.Naꞌll golleꞌ leakeꞌ:

—¿Bi ne beꞌnn kaꞌ no nakaꞌ?19Naꞌ lle akeꞌ Leꞌe:—Llaꞌa beꞌnn ne akeꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis

rweꞌ, naꞌ ye baleꞌ ne akeꞌ Elías rweꞌ, naꞌ ye baleꞌneꞌe, kon to beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ babán.

20Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixha ne reꞌ, nonꞌ nakaꞌ?Naꞌll ne Pedronꞌ:—Rweꞌn Cristo beꞌnn bseꞌl Dios.Jesúsenꞌ bzorao llyixjweꞌreꞌ gateꞌ(Mt. 16:20‑28; Mr. 8:30‑9:1)

21Naꞌ Jesúsenꞌ goꞌtyoereꞌ leakeꞌ, ni to beꞌnn biweꞌrén akeꞌ diꞌll chaꞌ Leꞌen Cristonꞌ. 22 Naꞌll lleꞌeleakeꞌ:

—Nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, da xhenza wallayrawaꞌ, kaꞌn llayaꞌl gak. Ka nak beꞌnn gorkaꞌ llnebiaꞌ Israelenꞌ, naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌbeꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ,bi choꞌraꞌll akeꞌ xtiꞌllaꞌn, naꞌ got akeꞌ nadaꞌ, naꞌwayónn lla wabanaꞌ.

23Naꞌtell lleꞌe beꞌnn kaꞌ llaꞌn:—Noteze beꞌnne chaꞌ lleꞌnreꞌ gakeꞌ nadaꞌ txhen,

llayaꞌl wsanraꞌll kwineꞌ, naꞌ goneꞌ ka to beꞌnn noaꞌ

cruz keꞌe, naꞌ naweꞌ nadaꞌ. 24Noteze beꞌnn lleꞌnreꞌyesrá yel nban ke kwineꞌ yellrio ni, wniteꞌn, naꞌnoteze wnit yel nban keꞌen ni kiaꞌ nadaꞌ, leꞌengaꞌt yel nban zejlikane keꞌe. 25 ¿Bixha zaꞌkennaꞌ, chaꞌ to beꞌnne goneꞌ gan doxhente da derao yellrio, naꞌ kweyieꞌ, bi gaꞌt yel nban zejlikanekeꞌe? 26 Chaꞌ noteze beꞌnn wayeꞌreꞌ nadaꞌ, naꞌke xtiꞌllaꞌn, leskaꞌ nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌn-nach, wayeꞌraꞌ nniaꞌ nakeꞌ nadaꞌ txhen, katenꞌyedaꞌ da yobre nsaꞌa yel beniꞌ xhen kiaꞌn, naꞌ yelbeniꞌ ke Xaꞌn ren ke angl kaꞌ. 27 Da li niaꞌ reꞌ,balre llaꞌa ganni, bire nna llin lla gatre kate reꞌrennebiaꞌ Diosenꞌ.

Jesúsenꞌ gokeꞌ ka to beniꞌ(Mt. 17:1‑8; Mr. 9:2‑8)

28Gok ka to xhman ka beꞌe diꞌll ki, byejeꞌ to raoyaꞌ jeꞌreneꞌ Diosenꞌ diꞌlle, naꞌ ncheꞌe Pedronꞌ renJacobo, ren Juan naꞌ. 29 Chak lloeꞌreneꞌ Diosenꞌdiꞌllenꞌ, bllaꞌa yichjraweꞌn, naꞌ gok xharaꞌneꞌnllich kwis, to llaktiten. 30 Le bllinte da Moisés,naꞌ da Elías, beꞌnn kaꞌ bzo kanaꞌ, naꞌ lloeꞌrén akeꞌJesúsenꞌ diꞌlle. 31Naꞌ nechj beniꞌ xhen ke Diosenꞌleakeꞌ, naꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌll ke nak chej JesúsenꞌJerusalén, naꞌ wallayraweꞌ naꞌ gateꞌ. 32 Pedronꞌren beꞌnn kaꞌ ye chop, le nen btas ke akeꞌ; bixha bibtas akeꞌ, naꞌ breꞌe akreꞌ Jesúsenꞌ ren beniꞌ xhenkeꞌen, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ chop zerén Leꞌen. 33 Naꞌka ba llazaꞌ da Moisésenꞌ ren da Elíasenꞌ, Pedronꞌgolleꞌ Jesúsenꞌ:

—Maestro, lewen zollo ganni, naꞌ gonllo chonnyoꞌ de yixh, to koꞌo rweꞌ, to Moisés naꞌ, naꞌ ye toElías.

Bneꞌe kaꞌ le ker llakbeꞌreꞌ binꞌ neꞌen. 34 Naꞌneteꞌ kaꞌn, kate to bej byechjen leakeꞌ, naꞌll bllebPedronꞌ kwis ren beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ. 35 Kate benakreꞌ bnne Diosenꞌ lo bejenꞌ, bneꞌe:

—Beꞌnn ninꞌ Xhiꞌnnaꞌ, beꞌnn nllieꞌraꞌ; Leꞌenwzenayre keꞌe.

36 Ka bayoll ben akreꞌ be xhnne ke Diosenꞌ, naꞌbreꞌe akreꞌ ye toze Jesúsenꞌ zeꞌe. Nono beꞌrénakzeꞌ diꞌll ke danꞌ breꞌe akreꞌn, bzo akeꞌ llize.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to bidaꞌo llen xhgot(Mt. 17:14‑21; Mr. 9:14‑29)

37 Bateyó ka llayetj akeꞌ leꞌ yaꞌn, beꞌnn zan jatilleakeꞌ ganꞌ llayetj akeꞌn. 38Naꞌ blloj to beꞌnn radjbeꞌnn zan kaꞌ, bnneꞌe zillj lleꞌe Jesúsenꞌ:

—Maestro, ben okré bwia xhiꞌnnaꞌn, tiꞌchzelebeꞌn nak. 39 Llzap daxiꞌon lebeꞌ, naꞌ to ka zezbeꞌllosiaꞌbeꞌ, naꞌ llxizen lebeꞌ, naꞌ llonen llarj pepblliꞌn lloaꞌbeꞌ; lltolen lebeꞌ, naꞌ ni ke llallojzen.40 Ba gollaꞌ beꞌnn kaꞌ non rweꞌ txhen naꞌ, wabejakeꞌ daxiꞌon, naꞌ bi gok akeꞌ.

Page 81: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 9:41 78 San Lucas 10:541Naꞌll bne Jesúsenꞌ:—Reꞌ nakre beꞌnnwenda xhinnj, naꞌ bi llejleꞌre,

¿battenꞌ naꞌ zerenaꞌ reꞌ?Naꞌll lleꞌe beꞌnnenꞌ:—Da waꞌa xhiꞌnnoꞌn ni.42 Chak zej bidaꞌon raweꞌ naꞌn, bllixtol daxiꞌon

lebeꞌ ziꞌllo, naꞌ Jesúsenꞌ bdileꞌ daxiꞌon, naꞌ bal-lojen, naꞌ bayak bidaꞌon, naꞌ bayoeꞌbeꞌ xabeꞌn.43 Yeolol beꞌnn kaꞌ llabán akreꞌ, kanꞌ llreꞌe akreꞌyel wak ke Diosenꞌ.

Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ da yobre gateꞌ(Mt. 17:22‑23; Mr. 9:30‑32)

Nna zete beꞌnn kaꞌ, llabán akreꞌ danꞌ llonJesúsenꞌ, kate golleꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:

44 —Legón bien nench diꞌll ki choꞌn yichjraꞌll-daꞌore, le nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach,wllin lla gakaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ llwie nadaꞌn.

45 Naꞌ beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen, bi byejnieꞌ akreꞌbixchen neꞌe kaꞌ, le nna ngaꞌchen rao akeꞌn, naꞌleskaꞌ bi llayaxhj akreꞌ wnnab akreꞌ Leꞌe.

Gokyoll beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen nore gakllbeꞌnn brao

(Mt. 18:1‑5; Mr. 9:33‑37)46 Beꞌnn kaꞌ nao Jesúsenꞌ bzorao lloeꞌrén lwellj

akeꞌ diꞌll, norenꞌ gakll beꞌnn brao. 47 Jesúsenꞌgokbeꞌreꞌ kanꞌ llon akeꞌ xhbabenꞌ, naꞌ goxheꞌ tobidaꞌo bzebeꞌ kwiteꞌn. 48Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Notezre chaꞌ gakrenre ka bidaꞌon gonre wenkebeꞌ, danꞌ llonliraꞌllbeꞌ nadaꞌ, nadkzaꞌn gonrewen kiaꞌ chet kaꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ llakren nadaꞌ,Diosenꞌ, beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌn, llakreneꞌ chet kaꞌ.Naꞌ beꞌnnenꞌ bi llonxhen kwineꞌ, leꞌen nak beꞌnnbrao.

Beꞌnn bi llwie lliꞌo, txhen naꞌ lloneꞌ lliꞌo(Mr. 9:38‑40)

49Naꞌll Juan naꞌ golleꞌ Leꞌe:—Maestro, breꞌtoꞌ to beꞌnn llabejeꞌ daxiꞌo yoꞌ

yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne kone raꞌo naꞌ. Naꞌ golltoeꞌbill goneꞌ kaꞌ, le bi nakeꞌ lliꞌo txhen.

50Naꞌll Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Bi wllonre goneꞌ kaꞌ. Chaꞌ to beꞌnne bi

llwiereꞌ lliꞌo, txhenkzenꞌ nakeꞌ lliꞌo.Jesúsenꞌ bdileꞌ Jacobo ren Juan

51 Bixha ka ba zo llin lla, wayejeꞌ waziꞌi DiosenꞌLeꞌe, naꞌ bchoyraꞌlleꞌ chejeꞌ Jerusalén naꞌ. 52 Naꞌbseꞌleꞌ to chop beꞌnn blliarao raweꞌn, lljen akeꞌxhnid ganꞌ llineꞌn. Beꞌnn kaꞌ bseꞌleꞌn, byoꞌ akeꞌ toyell ga nbane Samaria. 53 Naꞌ beꞌnn Samaria kaꞌ,bi gokraꞌll akeꞌ choeꞌ yell ke akeꞌn, ni ke danꞌ llwiaakeꞌ lloneꞌ ka beꞌnn zej Jerusalénre. 54 Naꞌ Juan

naꞌ, ren Jacobonꞌ, ka breꞌe akreꞌ kanꞌ bene beꞌnnkaꞌ Jesúsenꞌ, goll akeꞌ Leꞌe:

—Xantoꞌ, ¿Lleꞌnroꞌ, gontoꞌ kanꞌ ben da Elíasbeꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ, wnnabtoꞌ yetj yiꞌzaꞌa yebá, wzeyen beꞌnn ki?

55Naꞌ bayechjeꞌ bdileꞌ leakeꞌ, bneꞌe:—Bi llakbeꞌre bi Spíritu xhinnje llnebiaꞌ reꞌ.

56 Le nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, kerebedaꞌ nench wlleyiaꞌ beꞌnnenꞌ, bedaꞌ nench yesráakreꞌn.

Bayoll bneꞌe kaꞌ, naꞌll zjakeꞌ yell yobre.Kanꞌ goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ gokraꞌll gon Leꞌe txhen(Mt. 8:19‑22)

57 Chak zjakeꞌ naꞌn, to beꞌnn golleꞌ Jesúsenꞌ:—Xanaꞌ, wnawaꞌ rweꞌ gateze chejoꞌ.58Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Beꞌz kaꞌ zo ga llallín akbaꞌ lltas akbaꞌ, naꞌ ba

kaꞌ zo xir dá rao lla, llia xoꞌnn akbaꞌ, zan nadaꞌ,nakaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, bitbi zo gayeziꞌraꞌllaꞌ.

59Naꞌ Jesúsenꞌ golleꞌ ye to beꞌnn yobre:—Da nnao nadaꞌ.Naꞌ beꞌnnenꞌ golleꞌ Leꞌe:—Xanaꞌ, zgaꞌtek benn latj wkwaꞌchaꞌ xaꞌn kate

gateꞌ, naꞌll nnawaꞌ rweꞌ.60Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Bkwaꞌnn beꞌnn wat kaꞌ, wkwaꞌchze lwellj

beꞌnn wat kaꞌ, zan rweꞌ byej jatixjweꞌ xtiꞌllDiosenꞌ.

61Naꞌll to beꞌnn yobre golleꞌ Jesúsenꞌ:—Wnawaꞌ rweꞌ Xanaꞌ, zgaꞌtek ben latj lljayeꞌre-

naꞌ biꞌch lwelljaꞌ diꞌlle.62Naꞌ Jesúsenꞌ golleꞌ leꞌe:—Chaꞌ to beꞌnn llwaꞌnneꞌ belle, naꞌ nchiꞌcheꞌ

radenꞌ nawebaꞌ; kere wayechjeꞌ, naꞌ llwiazeꞌ ganꞌba bdeꞌe naꞌ, beꞌnnenꞌ gon kaꞌ rao xhnnez Diosenꞌbi gakeꞌ nnaweꞌn.

10Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ wyon chi (70) beꞌnn jatixjweꞌ

xtiꞌlleꞌn1 Bde naꞌ, Xanllonꞌ brejeꞌ wyon chi beꞌnne, naꞌ

golleꞌ leakeꞌ kwiarao akeꞌ raweꞌn, naꞌ chej chopwej akeꞌ toto yell ganꞌ za tieꞌ naꞌ.

2Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Da li niaꞌ reꞌ, ka beꞌnn gon wrapenꞌ gonllo, da

xhen llin naꞌ de, naꞌ to chopze beꞌnnwrap kaꞌ nak.Lennabe Dios beꞌnnenꞌ nak xan llin naꞌ, wseꞌleꞌyezikre beꞌnn wen llin rao llin naꞌ. 3 Lechej, nillseꞌlaꞌ reꞌ, ka llseꞌleꞌ xhiꞌr daꞌo radj beꞌkw yiꞌo. 4Bigoꞌxre bzod ni mell, ni ye chkweꞌ xher-re, naꞌ bisezre schawapre beꞌnn lliox tnez. 5Yoꞌ ganꞌ llinre,

Page 82: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 10:6 79 San Lucas 10:34ka choꞌrenꞌ zgaꞌtek nnere: “Sochgarewen.” 6Chaꞌlo yoꞌ naꞌ zo to beꞌnn nak raꞌlldaꞌo wen, gonkzeDiosenꞌ gak wen keꞌe. Chaꞌ nono llraꞌ beꞌnn nakraꞌlldaꞌo wen, bi gak kanꞌ yerenꞌ. 7 Yoꞌ ga llinre,gannaꞌze sore, yeꞌj gaotezre kon da gonn akeꞌ. Kato beꞌnn wen llin llayaꞌl siꞌkze raxhjeꞌ, kaꞌkze kereꞌ; bi tasre toto yoꞌ. 8 Chaꞌ to yell ga llinre, konda gonn akeꞌ llayaꞌl gaore. 9 Lennab yeyak chaꞌbeꞌnn llak yillweꞌ, naꞌ leyé akeꞌ: “Ba bllin lla reꞌllokanꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ.” 10 Chaꞌ to yell ga llinre biwreb akeꞌ reꞌ, lechej do lyell, leyé akeꞌ: 11 “Bichtedanꞌ bllia lo niaꞌtoꞌn rao yell keré naꞌ, llabibtoꞌnnench waxhoan koꞌllre, naꞌ llayaꞌl nnézere ke yelllnebiaꞌ ke Diosenꞌ, ba braꞌ rao rallrenꞌ.” 12 Nillniaꞌ reꞌ, kate llin lla gon Diosenꞌ yel koxchis keyeolol beꞌnne, da xhenll yellayrao beꞌnn ki, kerkebeꞌnn Sodoma kaꞌ.

Da gak ke beꞌnn kaꞌ bi llzenay ke Diosenꞌ(Mt. 11:20‑24)

13 ’¡Nyaꞌchraz ke reꞌ beꞌnn Corazín! ¡Naꞌnyaꞌchraz ke reꞌ beꞌnn Betsaida! Chenake broeꞌraꞌbeꞌnn kaꞌ niꞌt yell kaꞌ nziꞌi Tiro, naꞌ Sidón yel wakkiaꞌn ka danꞌ ba broeꞌraꞌ reꞌ, batnaꞌ ba bayechjakeꞌ banao akeꞌ Diosenꞌ chenake, naꞌ llak akeꞌ toraꞌll gasj da nak zeꞌch, naꞌ llwazj kwin akeꞌ node da llroeꞌn ba bayat akreꞌ chenake. 14 Kate llinlla gak yel koxchis ke yeolol beꞌnne, da xhenllyellayraore kerke beꞌnn Tiro, naꞌ beꞌnn Sidón kaꞌ.15 Naꞌ reꞌ beꞌnn Capernaum, llákere ba zekzreyebá, ga lleꞌle gor wazaꞌleꞌ reꞌ, ga yellayraore.

16Naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen:—Beꞌnn wzenayeꞌ xtiꞌllrenꞌ, kiaꞌ nadkzaꞌn

wzenayeꞌ chet kaꞌ; naꞌ beꞌnnenꞌ bi wzenayeꞌxtiꞌllrenꞌ, kiaꞌ nadkzaꞌn bi wzenayeꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌbi wzenayeꞌ kiaꞌ nadaꞌ, ke Dios beꞌnnenꞌ bseꞌlnadaꞌn, bi wzenayeꞌ ke chet kaꞌ.

Ka ballín beꞌnn wyon chi kaꞌ17 Bixha gok kate ballín beꞌnn wyon chi kaꞌ,

llawé akreꞌ ballín akeꞌ, lle akeꞌ Jesúsenꞌ:—¡Xantoꞌ, rente daxiꞌo kaꞌ, llzenay aken ketoꞌ

kate llwaꞌltoꞌ raꞌon!18Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—To breꞌkazraꞌ llaz daxiꞌon lleꞌle, ka llaz yiꞌ

bziꞌo ka nak llnit yel llnebiaꞌ ken. 19 Gannillonnaꞌ reꞌ yel wak, nench wrejchekwre no bele,no xhban leo, naꞌ wrejchekwre doxhen yel wakke da lleꞌne wlliayiꞌ lliꞌo, naꞌ reꞌ bibi gákere. 20Naꞌbi wawétekere, ni ke danꞌ llzenay daxiꞌon keré,zan leyewé le ba nllia Diosenꞌ rarenꞌ leꞌ libr keꞌenyebá.

Bawé Jesúsenꞌ(Mt. 11:25‑27; Mr. 13:16‑17)

21Rawe naꞌ bawé Jesúsenꞌ, ka nak zorén Spírituke Diosenꞌ Leꞌen, naꞌ bneꞌe:

—Lloeꞌrawaꞌ rweꞌ Dios Xa, rweꞌn llnebiaꞌo yebánaꞌ yellrionꞌ, bkwaꞌchoꞌ da ki, bi byejnieꞌ beꞌnnsiꞌn kaꞌ len, naꞌ broeꞌroꞌn beꞌnn nak nexjraꞌlle.Benoꞌ kaꞌ Xa, le kaꞌn byoꞌraꞌlloꞌ.

22 ’Yeololte da de, Xaꞌn ba beneꞌn rallnaꞌ, naꞌnononombiaꞌ Xhiꞌnneꞌn, tozXaꞌ naꞌ nombieꞌ Leꞌe,naꞌ nono nombiaꞌ Xaꞌn, toz nadaꞌ nak Xhiꞌnneꞌnombieꞌ, naꞌ kon no llbejaꞌ nadaꞌ llroeꞌreꞌ kanꞌ nakXaꞌn.

23Naꞌ bayechjeꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhento wraz akzeꞌ:

—Nbaraz ke reꞌ llreꞌre nadaꞌ, naꞌ da kaꞌ llonaꞌn.24 Le beꞌnn zan beꞌnn beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ beꞌnnllnebiaꞌ bllaꞌa kanaꞌ, le gokraꞌll akeꞌ reꞌe akreꞌka da kaꞌ llreꞌre nnaꞌ, naꞌ bi breꞌe akreꞌn; naꞌ legokraꞌll akeꞌ yen akreꞌ ke danꞌ llénere nnaꞌ, naꞌ biben akreꞌn.

Diꞌll da beꞌe Jesúsenꞌ ke to beꞌnn wen25Naꞌ bzollaꞌa to beꞌnn llsed llroeꞌ ley danꞌ bzoj

da Moisésenꞌ, gokraꞌlleꞌ kwejeꞌ Jesúsenꞌ diꞌlle,lleꞌe Leꞌe:

—Maestro, ¿Bi llayaꞌl gonaꞌ nench gaꞌt yel nbanzejlikane kiaꞌ?

26Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—¿Akxha nyoj leꞌ leyenꞌ? ¿Akre nen?27Naꞌll beꞌnnenꞌ llejnieꞌ leyenꞌ kwasro bneꞌe:—“Llieꞌroꞌ Dios do yichj do raꞌlloꞌ, naꞌ llieꞌroꞌ

beꞌnn lwelljoꞌ, kaꞌkze nllieꞌroꞌ kwinoꞌ.”28Naꞌll Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Da li kanꞌ bneꞌon, kaꞌn ben, naꞌll banoꞌ zej-

likane.29 Naꞌ beꞌnnenꞌ, gokraꞌlleꞌ wroeꞌreꞌ dakze lix-

heje, naꞌ lleꞌe Jesúsenꞌ:—¿Ka noxha beꞌnnenꞌ nak beꞌnn lwelljaꞌn, naꞌ

llieꞌreꞌ?30Naꞌll bne Jesúsenꞌ:—To beꞌnn bzeꞌe Jerusalén, naꞌ zejeꞌ Jericó,

bixha gok bllayreꞌ beꞌnn wan, naꞌ bkaꞌa akeꞌ bikeꞌe da nseꞌe, ben akeꞌ ziꞌ keꞌe, naꞌ bkwaꞌnn akeꞌleꞌe tnezenꞌ ye zre ke bet akzeꞌ leꞌe. 31 Kaꞌ goken,kate bde to bxoz tnezenꞌ, ka breꞌreꞌ beꞌnn weꞌen,naꞌ bdieꞌ ye chlaꞌre nezenꞌ zejzeꞌ. 32Naꞌll bde ye tobeꞌnn kaꞌ nziꞌi levita, lleꞌnen nen beꞌnn llakrén loyodaꞌo, leskaꞌ ka breꞌreꞌ beꞌnn weꞌen, le bdeteꞌ yechlaꞌre. 33 Bixha to beꞌnn Samaria, bdieꞌ tnezenꞌ;ka breꞌreꞌ beꞌnn weꞌen, bayaꞌchraꞌlleꞌ leꞌe. 34 Naꞌjabiꞌyeꞌ kwiteꞌ, naꞌ bdibeꞌ weꞌe keꞌen, btopeꞌn ceit,naꞌ blloneꞌn xis uva, naꞌ beneꞌn rmell, naꞌ bchejeꞌnto raꞌlle. Naꞌ bleneꞌ leꞌe bllieꞌ leꞌe koꞌll burr keꞌen,

Page 83: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 10:35 80 San Lucas 11:20naꞌ bcheꞌe leꞌe ga zo to yoꞌ ga lltas beꞌnn yoꞌnez. Gannaꞌ basyolleꞌ bwieꞌ leꞌe. 35 Bateyó kayeweꞌ nezenꞌ, brejeꞌ chop mell danꞌ nziꞌi denario,naꞌ beꞌen xan yoꞌn, lleꞌe leꞌe: “Ben gokre bwiabeꞌnnenꞌ, chaꞌ billre da gonoꞌ gaxt, naꞌ wayixhjaꞌnkate zazaꞌa naꞌ.”

36Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ:—Bnechk rweꞌ, ¿nore beꞌnn ki chonne, gokreꞌ

ke beꞌnnenꞌ bran akeꞌn nakeꞌ beꞌnn lwelljeꞌ?37Naꞌ bne beꞌnnenꞌ llsed llroeꞌ leyenꞌ:—Beꞌnnenꞌ bayaꞌchraꞌll beꞌnn weꞌen bran

akeꞌn.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Lekze kaꞌn llayaꞌl gonoꞌ rweꞌ, wayaꞌchraꞌlloꞌ

yeolol beꞌnne.Jesúsenꞌ jaraꞌnneꞌ Marta ren María

38 Naꞌ Jesúsenꞌ baweꞌ nez da yobre, naꞌ bllinakeꞌ to yell, naꞌ rao yell naꞌ, zo to noꞌr re Marta,naꞌ beneꞌ Jesúsenꞌ yexh chejeꞌ rilleꞌ. 39 Naꞌ zo tobir Martanꞌ, naꞌ re María, naꞌ Maríanꞌ le blleꞌteꞌxhniaꞌ Jesúsenꞌ llzenayeꞌ xtiꞌlleꞌn. 40Naꞌ Martanꞌllaral-llreꞌ llsinieꞌ da gao akeꞌ, kate jabiꞌyeꞌ kwitJesúsenꞌ, lleꞌe Leꞌe:

—Xanaꞌ, ¿bi llakbeꞌroꞌ bi biraꞌn tozaꞌbkwaꞌnnbeꞌ, llsiniaꞌ ganni? Gollbeꞌ gakrenbeꞌnadaꞌ.

41Naꞌll Jesúsenꞌ lleꞌe Martanꞌ:—Marta,Marta, le lliꞌ yichjoꞌ danꞌ llsiniaꞌon, naꞌ

llakllejlaꞌlloꞌ danꞌ nyan da zed koꞌon. 42 Zan tozeda de da nak lliarao gonllo, len naꞌ ba brejMaríanꞌlloneꞌ, naꞌ nono gak wakaꞌa len.

11Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ ka weꞌrén akeꞌ Diosenꞌ diꞌlle(Mt. 6:9‑15; 7:7‑11)

1Gok ka zo Jesúsenꞌ to latj ga lloeꞌreneꞌ Diosenꞌdiꞌlle, bayoll naꞌ to beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen,golleꞌ Leꞌe:

—Xantoꞌ, bsede netoꞌ akrenꞌ weꞌrentoꞌ Diosenꞌdiꞌll, kanꞌ ben Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis, broeꞌreꞌbeꞌnn kaꞌ bnao leꞌen.

2Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Kate weꞌrenre Diosenꞌ diꞌll, ki nnere:

Xa, rweꞌ lliaꞌo yebá, nak laꞌy raꞌon.Yedchga yel llnebiaꞌ koꞌon.Gakchga kanꞌ lleꞌnroꞌ rao yellrionꞌ, kanꞌ llak yebá

naꞌ.3Naꞌ danꞌ gaotoꞌ tlla tlla, bennchgan nnaꞌ.4Naꞌ baziꞌxhen ketoꞌ,kanꞌ llon netoꞌ, llaziꞌxhentoꞌ ke beꞌnn biteze da

llon akreꞌ netoꞌ.Bi wsanraꞌlloꞌ netoꞌ, yexjtoꞌ rao da xhinnjenꞌ,

bkwas brekyiꞌll netoꞌ rao da xhinnjenꞌ.5Naꞌll leskaꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Bixha chaꞌ reꞌ, zo to beꞌnn nombiaꞌre kwasro,

naꞌ chejre rilleꞌn llere, naꞌ yereꞌ: “Beꞌnn nllieꞌraꞌ,ben gokre brej nadaꞌ chonn yet xtir; 6 braꞌ tobeꞌnn nllieꞌraꞌ beꞌnn zaꞌa ziꞌte, naꞌ bikzbi de kiaꞌwaꞌa gaweꞌ.” 7Naꞌ beꞌnnenꞌ walliꞌ kerénꞌ ganꞌ deꞌenaꞌ, yeꞌe reꞌ: “Bi gonroꞌ nadaꞌ zede, ¿bi llwiaꞌoba neyj yoꞌn, naꞌ ren xhiꞌnnaꞌ ki ba tastoꞌ, naꞌbi gak chasaꞌ gonnaꞌn?” 8 Ni niaꞌ reꞌ, laꞌkze binnen ke chaseꞌ gonneꞌn, naꞌ danꞌ zere llchieꞌrenaꞌ, wyaskzeꞌ gonneꞌ danꞌ llnnabrenꞌ. 9 Ke lennaꞌ niaꞌ reꞌ: Lewnnab, chaꞌ bi wnnabre, gonnkzeDiosenꞌ len; lechirj, chaꞌ bi chirjre, wllelkzen;lewseꞌkw, naꞌ wyarjkze choꞌre. 10 Le notezebeꞌnne bi da llnnabeꞌ, wziꞌkzeꞌn; naꞌ beꞌnn llyirjeꞌ,wllelkzereꞌn; naꞌ beꞌnn llnneꞌe, llsarj akseꞌ keꞌe.

11 ’Chaꞌ reꞌ zo to xhiꞌnnre, naꞌ wnnábebeꞌ reꞌ toyet xtir, kere weꞌzrebeꞌ to yej. Chaꞌ wnnábebeꞌreꞌ to belyaꞌ, kere weꞌzrebeꞌ to bele. 12 Naꞌ chaꞌwnnábebeꞌ reꞌ to xchit bellj, kere weꞌzrebeꞌ toxhban leo. 13 Chaꞌ reꞌ naktere beꞌnn wen daxhinnj, nnézere llayaꞌl weꞌe xhiꞌnnre da wen,gonntell Xare beꞌnnenꞌ zo yebá, gonneꞌ reꞌ Spíritukeꞌen kon chaꞌ wnnabren.

Bne akeꞌ ke Jesúsenꞌ babejeꞌ daxiꞌo kone yel wak kedaxiꞌon

(Mt. 12:22‑30; Mr. 3:19‑27)14 Bixha gok ka llabej Jesúsenꞌ to daxiꞌo yoꞌ to

beꞌnn blloj; ka balloj daxiꞌon, le bannete beꞌnnbllojenꞌ. Naꞌll llabanre beꞌnn kaꞌ llaꞌn. 15 Naꞌ balbeꞌnn kaꞌ bne akeꞌ:

—Llabejeꞌ daxiꞌo kaꞌ kone yel wak ke Beelzebúdanꞌ llnebiaꞌ daxiꞌo kaꞌ.

16Naꞌ ye baleꞌ, kon llnnab akeꞌ wroeꞌreꞌ yel wakkeꞌen, goneꞌ to da goneꞌ leꞌ yebá, nench gaꞌt dawxoa akeꞌ doꞌl koꞌlleꞌ. 17 Jesúsenꞌ llakbeꞌtereꞌ kanꞌnak xhbab ke akeꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Chaꞌ beꞌnn llaꞌa to yell gak akeꞌ chopre, wllinlla kate kwiayiꞌ yellenꞌ. Naꞌ chaꞌ beꞌnn llaꞌa to loyoꞌ, nak akeꞌ chopre, leskaꞌ wllin lla kate waranakeꞌ. 18 Leskaꞌ daxiꞌo kaꞌ, chaꞌ nak aken chopre,les bi gak soyib aken scha chet kaꞌ. Le kanꞌ nerellabejaꞌ daxiꞌo yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne kone yelwak ke Beelzebúnꞌ. 19 Chaꞌ naken kanꞌ nerenꞌ,¿bixha xhiꞌnnre kaꞌ, bi kone llabej akeꞌ daxiꞌo kaꞌyichjraꞌlldaꞌo beꞌnne? ¿Kone yel wak ke Beelzebúnaꞌn llon akeꞌ kaꞌ? Leakeꞌ wroeꞌ akreꞌ, krerenꞌ nakxhbab kerénꞌ. 20 Zan chaꞌ llabejaꞌ daxiꞌo kaꞌ koneyel wak ke Dios, len naken to da llroeꞌ ba bzoraollroeꞌ Diosenꞌ yel llnebiaꞌ keꞌen ganꞌ llaꞌrenꞌ.

Page 84: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 11:21 81 San Lucas 11:44

21 ’Kate to beꞌnn war, llapeꞌ rilleꞌn kon ren ya,notno gak choꞌ rilleꞌn. 22 Zan chaꞌ llin to beꞌnnnak beꞌnn warlle tilreneꞌ leꞌe, naꞌ goneꞌ leꞌe gan,naꞌ wkeꞌe ya keꞌen danꞌ nxenraꞌlleꞌn, naꞌ wkaꞌteꞌyeolol da de keꞌe, naꞌ chisen weꞌe beꞌnn kaꞌ nakeꞌtxhen.

23 ’Beꞌnn bi lloneꞌ nadaꞌ txhen, llwiereꞌ nadaꞌn.Naꞌ beꞌnn bi llakreneꞌ nench wzenay beꞌnn kaꞌkiaꞌ, yezikre lloneꞌ nench nono wzenaykze kiaꞌ.

Daxiꞌon lljalloꞌn da yobre lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne(Mt. 12:43‑45)

24 ’Kate to daxiꞌo llallojen yichjraꞌlldaꞌo beꞌn-nenꞌ, naꞌ dan llayirjen ga lljachoꞌn ga yobre. Naꞌchaꞌ bi ll-llelen to latj ga yeziꞌraꞌllen, naꞌll nnen:“Wayaꞌchkaꞌ lljawiaꞌ ganꞌ ballojaꞌn, chaꞌ gak ll-jalloaꞌ da yobre.” 25 Naꞌll llayejen lljawian ganꞌzo beꞌnnenꞌ, naꞌ kate reꞌren raꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ,naken ka to yoꞌ da nxhi nloa, naꞌ ndachen. 26Naꞌlllljatopen ye gall daxiꞌo da llonll ka len, naꞌllyellaꞌa aken txhen lo raꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ. Naꞌ chaꞌkaꞌ ba ben akeꞌn, naꞌll yezikre gakll ke beꞌnnenꞌ,kere kanꞌ gok keꞌe kanaꞌ.

Nbaraz ke beꞌnnenꞌ llzenayeꞌ ke Diosenꞌ27 Chak lloeꞌ Jesúsenꞌ diꞌll ki, to noꞌr ren

radj beꞌnn kaꞌ llaꞌa llzenay xtiꞌlleꞌn, bnneꞌe lleꞌeJesúsenꞌ:

—Nbaraz ke noꞌrenꞌ bxhan rweꞌ, naꞌ bwaꞌlleꞌrweꞌ.

28Naꞌ bne Jesúsenꞌ:—Nakllen nbaraz ke beꞌnnenꞌ llzenay xtiꞌll

Diosenꞌ, naꞌ lloneꞌn.Beꞌnn kaꞌ bi llzenay ke Diosenꞌ bnnab akeꞌ gon

Jesúsenꞌ yel wak(Mt. 12:38‑42; Mr. 8:12)

29Naꞌ ka badop beꞌnn zanll kwit Jesúsenꞌ, naꞌlllleꞌe leakeꞌ:

—Beꞌnn kaꞌ llaꞌa nnaꞌ, nak akeꞌ beꞌnn wenda xhinnj kwis, llnnab akeꞌ to da gonaꞌ nenchwroeꞌraꞌ yel wak kiaꞌn, naꞌ chejleꞌ akeꞌ kiaꞌ; zan bigak kanꞌ llnnab akeꞌn, toze kanꞌ gok ke da Jonásbeꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, kaꞌkzenꞌ gakkiaꞌ. 30 Ka danꞌ gok ke Jonásenꞌ, len naꞌ breꞌebeꞌnnNínive kaꞌ, naꞌ bayakbeꞌe akreꞌ Diosenꞌ bseꞌlleꞌe. Kaꞌn gok keꞌe naꞌ, kaꞌkzenꞌ gak kiaꞌ nadaꞌBeꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, naꞌ gaken to da reꞌebeꞌnn kaꞌ llaꞌa nnaꞌ. 31 Noꞌrenꞌ bnebiaꞌ yellenꞌ reSabá, kate llin lla gak yel koxchis ke yeolol beꞌnne,wabanreneꞌ txhen beꞌnn ki llaꞌa nnaꞌ, naꞌ wchoy-bieꞌ ke akeꞌ, le leꞌen ziꞌt kwis bedeꞌ badzenayeꞌ yelsiꞌn ke da Salomón naꞌ, naꞌ nadaꞌ zaꞌktellaꞌ kerkeSalomón naꞌ. 32 Beꞌnn Nínive kaꞌ, kate llin lla

gak yel koxchis ke yeolol beꞌnne, wabanrén akeꞌbeꞌnn ki llaꞌa nnaꞌ, naꞌ wchoybiaꞌ akeꞌ ke akeꞌ, leleakeꞌn ka ben akreꞌ xtiꞌll da Jonásenꞌ, bayat akreꞌke da xhinnj ke akeꞌn, naꞌ nadaꞌ zaꞌktellaꞌ kerke daJonásenꞌ.

Beniꞌ ke yichjraꞌlldaꞌollo(Mt. 5:15; 6:22‑23)

33 ’Ni to beꞌnne kate wxhenzeꞌ to yiꞌ, wk-waꞌchzeꞌn o chaꞌ wdoꞌszeꞌn to llom, zan lldeꞌensibe nench llseniꞌn ke yeolol beꞌnne. 34 Yejraorellian naken ka to beniꞌ nench reꞌre. Chaꞌ bibillaken, llreꞌkzere kwasro. Zan chaꞌ yejraorenꞌbi naken wen, doxhenre ncholen chet kaꞌ.35 Lewiayaꞌnn ke nnebiaꞌ da xcholenꞌ reꞌ, leweꞌelatj choꞌ beniꞌ keDiosenꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ. 36Chaꞌbill yoꞌllo ni raꞌt da xcholenꞌ, naꞌ doxhenyichjraꞌlldaꞌollo yoꞌn beniꞌn ke Dios, kanaꞌllenꞌchejnieꞌllo kanꞌ nak xhnnezDiosenꞌ, gonen kaꞌkzega llseniꞌ to yiꞌ xhen rao nezenꞌ.

Jesúsenꞌ golleꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌllsedre ke leyenꞌ de doꞌl ke akeꞌ

(Mt. 23:1‑36; Mr. 12:38‑40; Lc. 20:45‑47)37 Ka bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll ki, to beꞌnn

fariseonꞌ beneꞌ Leꞌe yexh rilleꞌ lljataweꞌ. Ka byoꞌJesúsenꞌ rill beꞌnnenꞌ, naꞌ bllieꞌ ganꞌ gao akeꞌn.38 Beꞌnn fariseonꞌ llabanreꞌ ka breꞌreꞌ kere bnaꞌataꞌk Jesúsenꞌ zan ras, kanꞌ llon leakeꞌn ka nakgaweꞌn. 39Naꞌll goll Xanllonꞌ leꞌe:

—Reꞌ beꞌnn fariseo ake, ka beꞌnn llayib tokoꞌllze tas yeꞌnnenꞌ llonre. Yichjraozrenꞌ nakyall, zan lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ llaꞌn da ke nxhia,llzeraꞌllre bi da de ke beꞌnne. 40 ¡Beꞌnn ke llejnieꞌnnakre! ¿Kere Diosenꞌ beꞌnnenꞌ ben yichjraorenꞌ,lekze Leꞌen beneꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ? 41 Leweꞌelmoxh, legakrén beꞌnne, naꞌllenꞌ gakre yall dox-henre.

42 ’¡Nyaꞌchraz ke reꞌ beꞌnn fariseo! LloeꞌreDiosenꞌ to raꞌt wej rao chi kwen ke yeolol dadaꞌo bixhj, ke nak no yixh kwan da llaziꞌre lo reꞌjkeré, da kaꞌ nziꞌi menta naꞌ rud, naꞌ llbej yichjrenꞌgonre da nak lliarao, ka nak danꞌ llieꞌllo Diosenꞌ,naꞌ gonllo da wen. Da li da llayaꞌl weꞌre da ki, naꞌbi wsanre yel nllieꞌ ke Diosenꞌ.

43 ’¡Nyaꞌchraz ke reꞌ, beꞌnn fariseo! Reꞌ ll-lanresiy nell kaꞌ niꞌt lo yodaꞌon, naꞌ do lao yaꞌa, llawereweꞌrao beꞌnn reꞌ.

44 ’¡Nyaꞌchraz naken keré llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakrebeꞌnn chop rao! Reꞌ nakre ka ba ke beꞌnn wat, dabi nlaꞌ; beꞌnn dá rawenꞌ, ni ke llakbeꞌe akzreꞌ akrenak loe.

Page 85: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 11:45 82 San Lucas 12:2145 Naꞌll to beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ golleꞌ

Jesúsenꞌ:—Maestro, rente netoꞌ llaꞌdyiꞌo neꞌo kaꞌ.46Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Leskaꞌ reꞌ llsedre ke leyenꞌ, nyaꞌchraz ke reꞌ,

ka nak llroeꞌre leyenꞌ beꞌnn yobre, llonrenꞌ ka toyoaꞌ ziꞌ da bi llzoe akreꞌ, naꞌ reꞌ, ni ke lldaꞌbaꞌyzrela kanzeren.

47 ’¡Nyaꞌchraz ke reꞌ, ka nak llayonchaꞌore raoba ke beꞌnn beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, le xozxtaꞌorekaꞌn bet leakeꞌ! 48 Kone kaꞌ llroeꞌre naksre xozx-taꞌore kaꞌ txhen, le leakeꞌn bet akeꞌ beꞌnn kaꞌ, naꞌreꞌ llayonchaꞌore ba ke akeꞌn.

49 ’Ke len naꞌ, rao yel siꞌn ke Diosenꞌ bneꞌe kaꞌnbatnaꞌte: “Wseꞌlaꞌ beꞌnn chixjweꞌ xtiꞌllaꞌn, naꞌbeꞌnn nne lo razaꞌ, bal akeꞌ got akeꞌ, naꞌ ye baleꞌkoꞌ akeꞌ rill ya.” 50 Reꞌ llonre kanꞌ bneꞌen, naꞌreꞌ llaꞌa nnaꞌ yellayraore, ni ke xchen beꞌnn kaꞌbet akeꞌn, kanꞌ bxhe yellrio llinte nnaꞌ lla. 51 Dabzoraozen kanꞌ bet beꞌnnenꞌ re Caín biꞌcheꞌn reAbel, bllinte kanꞌ gok ke Zacarías, beꞌnnenꞌ betakeꞌ radj yodaꞌo za llinl-llo ganꞌ zo bkoyenꞌ, reꞌllaꞌa nnaꞌ yellayraore ke yeolol beꞌnn ki gotenꞌ.

52 ’¡Nyaꞌchraz ke reꞌ llsed llroeꞌ leyenꞌ! Reꞌll-lanre nnézere yel siꞌn ke Diosenꞌ, ni reꞌ binnézeren kwasro, naꞌ beꞌnn llazraꞌlleꞌ nnezreꞌn,bi lloeꞌre latj nnezreꞌn.

53 Ka bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll ki, beꞌnn fariseokaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, bzorao ziꞌchiꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌ llbej akeꞌLeꞌe diꞌll. 54Naꞌ kaꞌ lliꞌnao akeꞌ bi diꞌllenꞌ lloj lloeꞌ,nench saꞌke gao akeꞌ xhia keꞌe.

12Da llzejnieꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ naken ka kwa binn

1 Naꞌ gok, beꞌnn zan kwis badop, naꞌ ka nakbadop beꞌnn zan naꞌ, to llrejchekwniaꞌ lwellj akeꞌ,naꞌll Jesúsenꞌ golleꞌ zgaꞌtek beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ:

—Lewiayaꞌnn kanꞌ llon beꞌnn fariseo kaꞌ, llonakeꞌ ka kwa binn danꞌ llchixeꞌ yezj yet xtirenꞌ,nench llonen yet xtirenꞌ nbaraz. To koꞌllzen nlaꞌakeꞌ beꞌnnwen, naꞌ llaꞌa da xhinnj lo raꞌlldaꞌo akeꞌ.2 Le bibi de da ngaꞌche da nello bi wroeꞌrawe, naꞌbi de da nello nono yenneze len. 3Naꞌllenꞌ bitezeda nnere ga ngaꞌche, beꞌnn zan yene len, naꞌ diꞌllda weꞌre lo yoꞌ keré, leskaꞌ beꞌnn yell nneze len.

Nonꞌ llayaꞌl llebllo(Mt. 10:28‑31)

4 ’Ni llniaꞌ reꞌ beꞌnnnllieꞌraꞌ, bi llebre chaꞌ beꞌnngot akeꞌ reꞌ, kwerp naꞌzenꞌ got akeꞌ chet kaꞌ, tenaꞌ billbi gak gon akeꞌ. 5 Ni llniaꞌ reꞌ, nonꞌ llayaꞌl

llebre, lelleb Dios, Leꞌen kate ba bakeꞌe yel nbankerénꞌ, ye to chiꞌi waseꞌleꞌ reꞌ lo yiꞌ gabil, Leꞌenllayaꞌl llebre.

6 ’Lewiake byinn daꞌo kaꞌ, chop chonnze mellllaꞌollo tap gaꞌybaꞌ, le bi zaꞌkbaꞌ da xhen. NaꞌDiosenꞌ ni tobaꞌ bi nsanraꞌlleꞌ. 7Rente yich yichjrekaꞌ nrab Diosenꞌ. Naꞌllenꞌ niaꞌ bi llebre, zaꞌkll reꞌkerke txhonnj byinn daꞌo kaꞌ.

Beꞌnn wchebeꞌ naweꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 10:32‑33; 12:32; 10:19‑20)

8 ’Ni llniaꞌ reꞌ, noteze beꞌnn chaꞌ wchebeꞌnnaweꞌ nadaꞌ, leskaꞌ nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj RadjBeꞌnnach, wachebaꞌ nakeꞌ nadaꞌ txhen rao angl keDios llaꞌa yebá. 9Naꞌ beꞌnnenꞌ bi wchebeꞌ nnaweꞌnadaꞌ, leskaꞌ nadaꞌ bi wachebaꞌ nakeꞌ nadaꞌ txhenrao angl ke Dios.

10 ’Noteze beꞌnne chaꞌ bi nne bi zille kiaꞌ nadaꞌ,Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, de yel llaziꞌxhenkeꞌe; zan chaꞌ to beꞌnn nne ke Spíritu ke Diosenꞌ,kbat yeziꞌxhen Diosenꞌ keꞌe.

11 ’Kate wcheꞌe akzeꞌ reꞌ rao beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌyodaꞌon, naꞌ rao koxchis, bi weꞌlaꞌllre akre kagonre, naꞌ akre ka nnere, 12wzerenkze Spíritu keDiosenꞌ reꞌ, naꞌ wroeꞌren reꞌ kanꞌ gonre, naꞌ akrennere.

To beꞌnn wniaꞌ ke llejnieꞌraz13 Radj beꞌnn zan kaꞌ llaꞌa rao Jesúsenꞌ, blloj to

beꞌnn golleꞌ Leꞌe:—Maestro, goll bi biꞌchaꞌn wlaꞌtoꞌ bien danꞌ

bkwaꞌnn xaxhnaꞌtoꞌn.14Naꞌ Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—¿No goll reꞌ, nadaꞌ llonaꞌ yel koxchis, naꞌ ll-laꞌ

bi da de ke beꞌnne?15Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Lewiá bi seraꞌllre bi gaꞌt keré, le kere kon ka

da dérellonꞌ, kaꞌ gaꞌtte yel nban kellonꞌ.16Naꞌ beꞌreneꞌ leakeꞌ to diꞌll, bneꞌe:—Bzo to beꞌnn wniaꞌ, de yellrionꞌ ga gozeꞌ,

naꞌ barapeꞌ da xhen. 17 Naꞌ beneꞌ xhbab bneꞌe:“¿Akxha gonaꞌ? Billbi latj de ga wllaꞌchaꞌwaꞌ danꞌbarapaꞌn.” 18 Naꞌll bneꞌe da yobre: “To da gonaꞌ,yechinnjaꞌ yoꞌ ganꞌ nllaꞌchaꞌwaꞌ kiaꞌn, naꞌ gonaꞌnda xhenll, naꞌ wllaꞌchaꞌwaꞌ danꞌ barapaꞌn, naꞌ renyeolol da de kiaꞌ. 19 Naꞌllenꞌ yeyep kwinaꞌ: Llannaꞌ biꞌchaꞌ, bxhiꞌi banez, weꞌe bdao, bzo nbaraz,da xhen da yoꞌchaꞌo koꞌ rweꞌ de da gaoꞌ zan iz.”20 Naꞌ Diosenꞌ golleꞌ leꞌe: “Beꞌnn ke llejnieꞌ, nnaꞌlleꞌ gatoꞌ, ¿no gao danꞌ nllaꞌchaꞌon?” 21 Naꞌ kanꞌnaken ke beꞌnnenꞌ zeraꞌlleꞌ chraoze bi gaꞌt keꞌeyellrio ni, naꞌ bibi yel wniaꞌ keꞌe de rao Dios.

Page 86: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 12:22 83 San Lucas 12:53Diosenꞌ llap llwieꞌ xhiꞌnneꞌ kaꞌ(Mt. 6:25‑34)

22Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen:—Llniaꞌ reꞌ, bi kwek yichjre chraoze da yeꞌj

gaore chak nbanrenꞌ, leskaꞌ bi kwek yichjrechraoze xharaꞌnre. 23Zaꞌkll yel nban kellonꞌ kerkedanꞌ yeꞌj gaollonꞌ, naꞌ zaꞌkll kwerp kellonꞌ kerkeraꞌll danꞌ llakllo naꞌ. 24 Lewiake bechj kaꞌ, ni kellaz llarap akzbaꞌ, ni ke zoze daꞌ xhoaꞌ kebaꞌ, naꞌDiosenꞌ llwaokzebaꞌ. Zaꞌkll reꞌ kerke bechj kaꞌ.25 Ni to reꞌ bi gak yesdón kwinre ye tchit, chaꞌkon kwek yichjzre gakre beꞌnn tonne. 26Naꞌ chaꞌda daꞌo naꞌ, nakten da ke nxhia bi llak gonre,¿bixchen choꞌzre billre da zed yobre?

27 ’Lewiake yej tiꞌl kaꞌ, bibi llin llon aken, nike llabzen yere, naꞌ ni llniaꞌ reꞌ, ni gaz beꞌnnenꞌgolle Salomón, ren yel wniaꞌ xhen keꞌen, bi gokxharaꞌneꞌ nbaraz kanꞌ nak yej daꞌo kaꞌ. 28 Chaꞌkaꞌ llone Diosenꞌ yej daꞌo kaꞌ, nench llzon nbaraz,laꞌkze nnaꞌzenꞌ zon, wxe ba byechen, naꞌ cheyen,gontell Diosenꞌ ke reꞌ nench zore nbaraz chenakwxenraꞌllre. 29 Reꞌ, bi choꞌre da zed, ni ke danꞌyeꞌj gaore naꞌze, leskaꞌ bi gakllejlaꞌllre. 30Le beꞌnnki llaꞌa yellrionꞌ, lezen naꞌ yoꞌ yichj akeꞌ, zan reꞌ,Xare beꞌnn zo yebá, ba nnézkzereꞌ kanꞌ yálljere daki. 31Llayaꞌl kweꞌ yichjre naꞌ wzenayre ke Diosenꞌ,nench nnebieꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ, naꞌ yeolol da kaꞌyálljerenꞌ, Dios naꞌkze gonneꞌn.

Yel wniaꞌ da de yebá(Mt. 6:19‑21)

32 ’Bi llebre laꞌkze nak to chopzre, XalloDiosenꞌ ba brejeꞌ reꞌ, nench nnebiaꞌ renre Leꞌe.33 Lewayoꞌte bi da de kere, leweꞌe beꞌnn chaꞌ biyalljreꞌ, chaꞌ gonre kaꞌ, naꞌllenꞌ gaꞌt yel wniaꞌxhen keré yebá da bi te ke, naꞌ da bi kwiayiꞌ.Gannaꞌ nono beꞌnn wan llraꞌ, nono badaꞌo llaꞌawtebaꞌn. 34 Le ganꞌ ngoꞌchaꞌore danꞌ llazraꞌllrenaꞌn, gannaꞌn zokze yichjraꞌlldaꞌorenꞌ.

To beꞌnn wen llin llayaꞌl soeꞌ xhnid ka yellín xaneꞌn35 ’Lesoteze xhnid ka beꞌnn llbexh sorao gon

llin, ba nkaꞌchoch leꞌe, naꞌ danꞌ llseniꞌ keꞌen llaꞌl-tezen. 36Llayaꞌl gonre ka beꞌnn wen llin, llaꞌa akeꞌllbexh akeꞌ xan akeꞌn, zejeꞌ ga llak to wchaynaꞌa.Kate yellineꞌn, naꞌ nneꞌe, le ze akteꞌ xhnid wsarjakeꞌ. 37Nbaraz ke beꞌnn wen llin kaꞌ, katenꞌ yellínxan akeꞌn, lljadiꞌreꞌ leakeꞌ llnnaꞌ akeꞌ yere; da lillniaꞌ reꞌ, kanaꞌll gonchieꞌ leakeꞌ, kwineꞌ wsinieꞌda gao akeꞌ. 38Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ katenꞌ, laꞌkzellinte llere, naꞌ llinte bale, chaꞌa akeꞌ xhnid, llnnaꞌakeꞌ yere. 39 Leskaꞌ, lewayón ke xhbab, chenak

to xan yoꞌ, nnezreꞌ batkrenꞌ chej beꞌnn wan kaꞌrilleꞌn, da li, ni ke taszeꞌ do yere, le kere weꞌe latjchoꞌ beꞌnnwankaꞌ rilleꞌn. 40Leskaꞌ reꞌ, lesó xhnid,le katenꞌ llonrenꞌ xhbab bi yedaꞌ, kanaꞌn yedaꞌ dayobre, nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach.

Beꞌnn wen llin bi llon wen(Mt. 24:45‑51)

41Naꞌ Pedronꞌ lleꞌe Leꞌe:—Xantoꞌ, ¿danꞌ llsaꞌkrebroꞌ da ki naken ke

netoꞌn o chaꞌ ke yeolol beꞌnnenꞌ?42Naꞌll bne Jesúsenꞌ:—Naksen ke noteze beꞌnne, chaꞌ goneꞌ ka to

beꞌnn wen llin beꞌnn llejnieꞌ; xaneꞌn, beneꞌ rall-neꞌe yoꞌ keꞌen, naꞌ beneꞌ rallneꞌe beꞌnn wen llinkaꞌ yelaꞌ, naꞌ kweꞌe xhnneze bi llin da llak, naꞌkate llin hor gao akeꞌ naꞌ, waweꞌ leakeꞌ. 43Nbarazke beꞌnnenꞌ, chaꞌ kate yellín xaneꞌn, lljadiꞌreꞌ leꞌelloneꞌ ka danꞌ bkwaꞌnneꞌ rallneꞌe goneꞌ. 44 Da lillniaꞌ, kanaꞌ goneꞌ rallneꞌe yeolol da de keꞌe. 45Zanchaꞌ beꞌnn wen llin naꞌ, nneꞌe lo yichjraꞌlldaꞌweꞌ:“Cheke wlleje xanaꞌn”, naꞌ sorao chineꞌ beꞌnnkaꞌ yelaꞌ, naꞌ yeꞌj gaoxeneꞌ, naꞌ sollreꞌ. 46 Bixhayellinkze xaneꞌ kat lla ke llwieꞌ yellineꞌ, kanaꞌwzap xaneꞌn leꞌe, chintateꞌ leꞌe, naꞌ wseꞌleꞌ leꞌe gayellayraweꞌ ga llaꞌa beꞌnn kaꞌ bi llzenay ke Dios.

47 ’Naꞌ beꞌnn wen llin naꞌ, chaꞌ nnezreꞌ kwasrobi danꞌ llayaꞌl goneꞌ, naꞌ bi lloneꞌn, bi soeꞌ xhnidkate yellín xaneꞌn, naꞌ chintateꞌ leꞌe. 48Naꞌ beꞌn-nenꞌ bi nnezreꞌ binꞌ nllia xaneꞌn biaꞌa goneꞌ, naꞌgonkzeꞌ ke da llayaꞌl chineꞌ leꞌe, raꞌtze chineꞌ leꞌe,le bi nnezreꞌn. Le beꞌnnenꞌ beꞌe Diosenꞌ leꞌe daxhen, leskaꞌ da xhen wannabreꞌ leꞌe, naꞌ beꞌnnenꞌbxenraꞌll Diosenꞌ leꞌe, beneꞌ rallneꞌe da xhen, lezeda xhenll wannabreꞌ leꞌe.

Gak akeꞌ chopre ni ke Jesúsenꞌ(Mt. 10:34‑36)

49 ’Ka beꞌnn badxhen to yiꞌ da wzey da derao yellrio ninꞌ badyenaꞌ, le lleꞌnkazraꞌ soraogaꞌlnninnen. 50De to dawar da gak kiaꞌ, naꞌ llakraꞌkwis, llbexhaꞌ kate llin lla gak kiaꞌ kaꞌ. 51 ¿Llákerechaꞌ bedaꞌ nench beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellrionꞌ gak akeꞌtozeꞌn? Kaꞌa, choprenꞌ gak akeꞌ. 52 Soraozen nnaꞌ,chaꞌ to lo yoꞌ nak gaꞌy akeꞌ, gak akeꞌ chopre, naꞌchonneꞌ gakyollrene chopeꞌ, chopeꞌ gakyollrenechonneꞌ. 53 Beꞌnn byionꞌ tilreneꞌ xhiꞌnneꞌ byionꞌ,naꞌ xhiꞌnneꞌ byionꞌ tilreneꞌ xeꞌen; noꞌrenꞌ tilreneꞌxhiꞌnneꞌ noꞌrenꞌ, naꞌ xhiꞌnneꞌ noꞌrenꞌ tilreneꞌ xh-neꞌen; noꞌrenꞌ tilreneꞌ xhorilleꞌ, naꞌ xhorilleꞌntilreneꞌ tawxhiꞌnneꞌn.

Bi gokbeꞌe beꞌnn kaꞌ binꞌ ba llak ganꞌ zo akeꞌn(Mt. 16:1‑4; Mr. 8:11‑13)

Page 87: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 12:54 84 San Lucas 13:2354Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnn zan kaꞌ llaꞌn:—Kate llreꞌre ba ze bej ganꞌ llen willenꞌ, naꞌ

nere: “Wak yejw.” Naꞌ llakte yej. 55 Naꞌ katellénere dá beꞌ da zaꞌa lleꞌle, naꞌ nere: “Wak zeꞌyennaꞌ.” Naꞌ llakte zeꞌye. 56 ¡Beꞌnn chop rao ak!Llwiare yebánꞌ, naꞌ yellrionꞌ, naꞌ llakbeꞌre chaꞌ gakzay o chaꞌ gak zeꞌye, naꞌ bi llakbeꞌre binꞌ ba llakganꞌ ba zore nnaꞌ.

Llayaꞌl koꞌllo xhnneze chaꞌ bi de ke lwelljllo(Mt. 5:25‑26)

57 ’¿Bixchen ke llayonre xhbab, akre ka gonreda wen? 58 Kate beꞌnn lljataweꞌ xhia rao koxchis,llxoa akeꞌ doꞌl koꞌllre, lekoꞌ xhnneze ka za llinrerao koxchisenꞌ, laꞌkze ba yoꞌtere nez, leweꞌlaꞌlllekoꞌ xhnneze, le chaꞌ llinre rao koxchisenꞌ, naꞌkoxchisenꞌ goneꞌ reꞌ rao naꞌ xaꞌy kaꞌ, naꞌ koꞌ akeꞌreꞌ lo rill ya. 59 Ni llniaꞌ reꞌ, kere wabejeꞌ reꞌ chaꞌbi chixhjre doxhen danꞌ llbaꞌyre.

13Lewayate ke da xhinnjenꞌ nench ke kwiayiꞌre

1 Rao lla naꞌ, bal beꞌnn kaꞌ llaꞌa ganꞌ llroeꞌJesúsenꞌ, beꞌrén akeꞌ Leꞌe diꞌlle kanꞌ ben Pilatonꞌ,bseꞌleꞌ beꞌnn bet akeꞌ txhonnj beꞌnn Galilea kaꞌ,kanꞌ llaꞌa akeꞌ lo yodaꞌo llot akeꞌ bayiꞌx lloeꞌraoakeꞌ Dios, naꞌ bchixeꞌ xchen akeꞌn ren ke bayiꞌxkaꞌ.

2Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—Llákere chaꞌ danꞌ gok ke beꞌnn kaꞌ kaꞌn, nak

aklleꞌ beꞌnn wen da xhinnjll, kerke beꞌnn Galileakaꞌ yelaꞌ. 3 Kere kaꞌn; ni llepaꞌ reꞌ, chaꞌ reꞌ biwayátere ke da xhinnj kerénꞌ, wllin lla kwiayiꞌrekanꞌ gok ke beꞌnn kaꞌ. 4 Beꞌnn kaꞌ chiꞌn chonne(18), got akeꞌ bdekw akeꞌ to zeꞌe sibe ganꞌ nziꞌiSiloé, ¿leskaꞌ llákere nak aklleꞌ beꞌnn wen daxhinnjll, kerke beꞌnn kaꞌ yelaꞌ llaꞌa Jerusalén naꞌ,naꞌllenꞌ gok ke akeꞌ kaꞌ? 5 Kere kaꞌn; ni llniaꞌ reꞌ,chaꞌ reꞌ bi wayátere ke da xhinnj kerénꞌ, wllin llaleskaꞌ kwiayiꞌre kanꞌ gok ke beꞌnn kaꞌ.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka llon to yay da bi llbia6Naꞌll Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ bneꞌe:—Bzo to beꞌnne, naꞌ lo reꞌj keꞌe ga nazeꞌ uvas,

zo to yay higo; naꞌ jawieꞌ chaꞌ llian daxhix, naꞌbibi llian. 7 Naꞌ golleꞌ beꞌnnenꞌ llap reꞌjenꞌ: “Bagok chonn iz lladwiaꞌ yayenꞌ chaꞌ llian daxhix,naꞌ bikzbi llbian; wenkre bchoyen, ke da zozennlanen yellrionꞌ.” 8Naꞌ goll beꞌnnenꞌ leꞌe: “Xanaꞌkwexhkello ye choll, la ye twiz rize; wcheꞌnnkeraꞌxhane, naꞌ wllaꞌn beꞌn. 9 Chaꞌ kwian daxhix, naꞌ

wkwaꞌnnllon, naꞌ chaꞌ bi kwiakzen, naꞌll wchoyl-lon.”

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to noꞌre lla nbaꞌnne ke beꞌnn Israelkaꞌ

10 Gok to lla, lla llap beꞌnn Israel kaꞌ baraꞌnne,byej Jesúsenꞌ lo yodaꞌon, naꞌ jazejnieꞌreꞌ leakeꞌ.11Naꞌ lliꞌ to noꞌre lo yoꞌn; ba gok chiꞌn chonn (18)iz nleo koꞌlleꞌ, le byoꞌ to daxiꞌo kwerp keꞌen, naꞌkere gokllwazeꞌe lilla. 12Kabreꞌe Jesúsenꞌ noꞌrenꞌ,goxheꞌ leꞌe, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—Noꞌre, nnaꞌ wayakoꞌ ke yillweꞌ koꞌon.13 Naꞌll bxoa taꞌk Jesúsenꞌ koꞌll noꞌrenꞌ, naꞌ

le bazete noꞌrenꞌ lilla barí koꞌlleꞌn. Naꞌ bzoraolloeꞌraweꞌ Dios. 14 Naꞌ beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ yoꞌn,goklleꞌe kwis danꞌ bayón Jesúsenꞌ noꞌrenꞌ to raolla llap akeꞌ baraꞌnne. Naꞌll beꞌnnenꞌ golleꞌ beꞌnnkaꞌ niꞌt lo yoꞌn:

—Xop lla llayaꞌl gonllo llin; rao xop lla kaꞌyedre, chaꞌ lleꞌnere wayakre, zan bi yedre llallapllo baraꞌnne.

15Naꞌll Xanllonꞌ golleꞌ beꞌnnenꞌ:—¡Beꞌnn chop rao ake! Laꞌkze nak lla llapre

baraꞌnne, dekz de llsellre bell keré, burr keré,lljaweꞌjrebaꞌ nis. 16 Naꞌ noꞌrenꞌ naktekeꞌ xhiꞌnndialla ke xozxtaꞌollo, Abraham, ¿kere leskaꞌ llayaꞌlwayelle ke danꞌ nchej daxiꞌon leꞌe ba gok chiꞌnchonn iz?

17Ka bayoll bne Jesúsenꞌ kaꞌ, le llakzbane beꞌnnkaꞌ llwie Leꞌen. Naꞌ beꞌnn kaꞌ yelaꞌ llayoꞌraꞌll akeꞌkwis kanꞌ lloneꞌn, le naken da wen.

Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka nbaz ke mostaz(Mt. 13:31‑32; Mr. 4:30‑32)

18Naꞌ bne Jesúsenꞌ:—¿Akre ka wsaꞌkrebaꞌ kanꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ?

19Wsaꞌkrebaꞌn ka nbaz ke mostaz da goz beꞌnn loreꞌj keꞌen, naꞌ ke braꞌn naꞌ, blliꞌon gokten to yayxhen, naꞌ byinn daꞌo kaꞌ jachia akbaꞌ rawen, benxoꞌnn akbaꞌ.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka nak kwa binn(Mt. 13:33)

20Naꞌll bne Jesúsenꞌ da yobre:—¿Akre ka wsaꞌkrebaꞌ kanꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ?

21Wsaꞌkrebaꞌn ka kwa binn da bxhiꞌi to noꞌre, naꞌbchixeꞌn trob yezj, naꞌ baslliꞌon kwa ke yet xtirnaꞌ.

Llayaꞌl choꞌllo lloaꞌ reyj yoꞌ danꞌ nchoꞌpen(Mt. 7:13‑14, 21‑23)

22 Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ beꞌnne toto yell ganꞌbdieꞌn, ka nak zejeꞌ Jerusalén naꞌ. 23 To beꞌnngolleꞌ Leꞌe:

—Xantoꞌ, ¿to chopze beꞌnn kaꞌ yeránꞌ?

Page 88: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 13:24 85 San Lucas 14:18Naꞌll golleꞌ beꞌnnenꞌ:24 —Leweꞌlaꞌll, lechoꞌo gan zo reyj yoꞌ danꞌ

nchoꞌpen, le llniaꞌ reꞌ, beꞌnn zan yeꞌn akreꞌ choꞌakeꞌ, naꞌ bi saꞌk akreꞌ. 25 Naꞌ gonen kate te naꞌ,xan yoꞌn wsejeꞌ reyj yoꞌn, naꞌ sorao gosiaꞌre leꞌreyj yoꞌn, nnere: “Xantoꞌ, bsarj choꞌtoꞌ.” Naꞌllyeꞌe reꞌ: “Bi nombiaꞌ reꞌ, bi nnezraꞌ ga beꞌnne reꞌ.”26 Naꞌll sorao nnere: “Weꞌe bdaorentetoꞌ rweꞌ,naꞌ bdateꞌo broeꞌroꞌ xtiꞌlloꞌn do lao yaꞌa ralltoꞌn.”27 Naꞌ da yobre yeꞌe reꞌ: “¿Kere ba bnetiaꞌ, binnezraꞌ ga zaꞌre? Lewayej kaꞌle, reꞌ beꞌnn wenda xhinnj.” 28 Kanaꞌ kwellyaꞌchre, gaoxoxj layrekate reꞌre Abraham naꞌ, naꞌ Isaac, naꞌ Jacob, naꞌyeolol beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, llaꞌaakeꞌ ganꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ yebánꞌ; naꞌ reꞌ bi renre.29Beꞌnn zan beꞌnn zaꞌk doxhen yellrio, yellín akeꞌyebá ganꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ, naꞌ kweꞌrén akeꞌ Leꞌelloaꞌ mes keꞌen. 30 Naꞌ ganni niaꞌ reꞌ, beꞌnn zannak akeꞌ ka beꞌnn lliarao nnaꞌ, wllin lla kat yeyakakeꞌ ka beꞌnn zaꞌa xhante, naꞌ beꞌnn kaꞌ nak akeꞌka beꞌnn zaꞌa xhante nnaꞌ, leakeꞌn yeyak akeꞌ kabeꞌnn lliarao.

Jesúsenꞌ gokreꞌ kwis ni ke beꞌnn Jerusalén kaꞌ(Mt. 23:37‑39)

31Naꞌ llak rao lla naꞌ, bllin bal beꞌnn fariseo kaꞌraweꞌn, lle akeꞌ Leꞌe:

—Baxhonnj, bayej do ga yobre, le Herodes naꞌ,lleꞌnreꞌ goteꞌ rweꞌ.

32Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Lelljayell beꞌzenꞌ: “Ye chop chonn llazenꞌ nna

dakzaꞌ llabejaꞌ daxiꞌo yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, naꞌllayonaꞌ beꞌnn llak yillweꞌ, naꞌtell wayoll xchi-naꞌn.” 33 Dekz de wasyollkzaꞌ gonaꞌ danꞌ llonaꞌnnnaꞌ, wxe, willj la llintekzaꞌ Jerusalén naꞌ, le chaꞌto beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ gateꞌ, Jerusalén naꞌkzellayaꞌl gateꞌ.

34 ’Reꞌ beꞌnn Jerusalén, llotre beꞌnn kaꞌ ba bseꞌlDiosenꞌ lladzejnieꞌre reꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ ba bchekwreleakeꞌ yej. Da zan ras gokraꞌllaꞌ yetopaꞌ reꞌ, kallon to bellj ba ncheꞌe xhiꞌnne, llatobbaꞌ leakbaꞌ loxirbaꞌn, naꞌ bi gokraꞌllre. 35Naꞌ nnaꞌ tach rillrenꞌ,gaꞌnnen ka ga nono llraꞌkze. Ni llniaꞌ reꞌ, billreꞌkzere nadaꞌ llinte lla nnere: “Nbaraz ba zaꞌabeꞌnnenꞌ nseꞌl Xanllo Diosenꞌ ganni nnebieꞌ.”

14Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn yoꞌ yi

1 Gok to lla llap beꞌnn Israel kaꞌ baraꞌnne,Jesúsenꞌ byejeꞌ rill to beꞌnn fariseo beꞌnn llnebiaꞌ,naꞌ jataweꞌ, naꞌ bal beꞌnn fariseo kaꞌ bdop rillbeꞌnnenꞌ, lliꞌnao akeꞌ Leꞌe. 2 Naꞌ rawe naꞌ, lliꞌ tobeꞌnn yoeꞌ yi. 3Naꞌ goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre

ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ beꞌnn fariseokaꞌ:

—¿Bi ne leyenꞌ? ¿De latj wayonllo beꞌnn llanbaꞌnne o chaꞌ bi de latj?

4Naꞌ ni to akeꞌ bi balliꞌi xtiꞌlleꞌn. Naꞌll Jesúsenꞌbeꞌxeꞌ taꞌk beꞌnnenꞌ, naꞌ bayoneꞌ leꞌe, naꞌll lleꞌeleꞌe:

—Bayej nnaꞌ, ba bayakoꞌ.5 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa rill beꞌnn

fariseonꞌ:—Nekxha reꞌ, chaꞌ to burr keré o chaꞌ bell keré

lljabixbaꞌ to lo yelle, ¿kere sete lljarejrebaꞌ, laꞌkzenak lla nbaꞌnne?

6Naꞌ billkze bi llallel akreꞌ ka ye akeꞌ Leꞌe.Beꞌnn kaꞌ llak yexh ga llak yel wachaynaꞌa

7 Chak lliꞌ Jesúsenꞌ rill beꞌnn fariseonꞌ, llwieꞌkanꞌ llon bal beꞌnn kaꞌ, ll-lan akeꞌ lljacheꞌ akeꞌraote ga ba nak kweꞌ beꞌnn brao, naꞌll beꞌreneꞌleakeꞌ to diꞌll, bneꞌe:

8 —Kate gon akeꞌ reꞌ yexh chejre ga llak yelwchaynaꞌa, bi lljacheꞌre raote ga lljacheꞌ beꞌnnbrao, ke gonzen llin beꞌnnenꞌ nak beꞌnn braoll.9 Naꞌll xan lnni yeꞌe reꞌ: “Leyezollaꞌa, leweꞌe latjkweꞌ beꞌnn ni.” Naꞌ yesolleꞌe reꞌ, lljalekwteꞌ reꞌxhante, naꞌ siꞌre zdoꞌ. 10 Zan kate gon akeꞌ reꞌyexh, wenre lelljacheꞌ xhante, naꞌ kate reꞌe xanlnninꞌ reꞌ, naꞌllenꞌ chaꞌ yeꞌe reꞌ: “Da nile blleꞌ.”Naꞌ lljalekweꞌ reꞌ raote, naꞌllenꞌ siꞌre yel baraꞌnne.11 Le beꞌnnenꞌ chaꞌ lleꞌnreꞌ gakeꞌ beꞌnn brao,yezikre wayexjeꞌ yegaꞌnnteꞌ xhane, naꞌ beꞌnnenꞌllakreꞌ bi zaꞌke, leꞌen gak beꞌnn brao.

12Naꞌ golleꞌ beꞌnnenꞌ ben Leꞌe yexhenꞌ:—Kate gonoꞌ wao, bi gonoꞌ yexh toze beꞌnn

nllieꞌroꞌ, no biꞌch lwelljoꞌ, no beꞌnn wrill koꞌobeꞌnn nak beꞌnn wniaꞌ, le leskaꞌ wayón akeꞌ rweꞌyexhe, naꞌ kaꞌ wayoꞌteꞌ wzon koꞌo. 13 Zan kategonoꞌ wao, goxh beꞌnn yaꞌche, beꞌnn nxhinnjniaꞌnaꞌa, naꞌ beꞌnn lchole. 14Naꞌ kaꞌ soꞌo nbaraz, leleakeꞌn bi gakwayón akeꞌ rweꞌ yexhe. Naꞌ kate llinlla wasbán Diosenꞌ beꞌnn wat, kanaꞌ gon Diosenꞌwen koꞌo.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka ben to beꞌnn ben wao15 To beꞌnn lliꞌrén Jesúsenꞌ txhen ganꞌ llao

akeꞌn, ka benreꞌ xtiꞌlleꞌn, bneꞌe:—Nbaraz ke beꞌnnenꞌ kwieꞌ gaoreneꞌ Diosenꞌ

txhen, katenꞌ ba llnebieꞌn.16Naꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe:—Bzo to beꞌnne, beneꞌ to wao xhen, naꞌ beꞌnn

zan beneꞌ yexhe. 17 Ka bllin lla gao akeꞌn, bseꞌlxan waonꞌ to beꞌnn wen llin keꞌen, lljatixjweꞌreꞌbeꞌnn kaꞌ beneꞌ yexhenꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ: “Ledánnaꞌ, ba bsiniaꞌte danꞌ gaollonꞌ.” 18Naꞌ beꞌnn kaꞌ,

Page 89: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 14:19 86 San Lucas 15:17dete da lldeꞌ akreꞌ nechkze bi lljakeꞌ waonꞌ. Toeꞌbneꞌe: “Za bxhiaꞌ to yellrio, naꞌ len chaꞌa lljawiaꞌ.Yeꞌo xanoꞌn bi gak yedaꞌ.” 19 Naꞌ ye toeꞌ bneꞌe:“Bxhiꞌzaꞌ gaꞌy kweꞌ belle, naꞌ za lljawiachkaꞌ akrellon akbaꞌ. Yechgoꞌ xanoꞌn, siꞌxheneꞌ bi gakyedaꞌ.” 20 Naꞌ ye toeꞌ bneꞌe: “Za bchaynaꞌ, naꞌ bigak yedaꞌ.” 21 Beꞌnn wen llin naꞌ, zayejeꞌ jayelleꞌxaneꞌn kanꞌ bne beꞌnn kaꞌ, naꞌ gokllaꞌa xan yoꞌnkwis, naꞌll golleꞌ beꞌnn wen llin keꞌen: “Byej dolao yaꞌa, jatateze do lyell, jaxiꞌi beꞌnn yaꞌch, beꞌnnxhinnj, beꞌnn lchole.” 22 Bayoll beneꞌ kaꞌ, naꞌllgolleꞌ xaneꞌn: “Xanaꞌ, ba benaꞌ kanꞌ bneꞌon, naꞌnna dellkze latj.” 23 Naꞌll beꞌnnenꞌ golleꞌ leꞌe:“Byejkze da yobre kon ga xhoa nez, naꞌ jaxiꞌiyezikre beꞌnne, ben bien choꞌ akeꞌ, le lleꞌnraꞌyellaꞌte yoꞌ kiaꞌn. 24 Le ni to beꞌnn kaꞌ benaꞌ yexhda nellenꞌ, bill gak gao akeꞌ danꞌ bsiniaꞌn.”

Akre llayaꞌl gonllo chaꞌ lleꞌnello nnaollo Cristonꞌ25 Beꞌnn zan kwis nao Jesúsenꞌ, naꞌll bayechjeꞌ

lleꞌe leakeꞌ:26 —Chaꞌ reꞌ nllieꞌllre xare, xhnaꞌre, noꞌr keré,

xhiꞌnnre, biꞌchre, zanre, naꞌ nllieꞌllre kwinrekerke nadaꞌ, bi gak gonre nadaꞌ txhen. 27 Naꞌbeꞌnnenꞌ bi lloneꞌ ka to beꞌnn noaꞌ cruz keꞌe, naꞌnnaweꞌ nadaꞌ, bi gak goneꞌ nadaꞌ txhen. 28 Chaꞌnotezre lleꞌnere gonre to yoꞌ, ¿kere zgaꞌtek kwe-jbiaꞌre ka to gaxt gonen, naꞌllenꞌ gonren? 29 Kegonrizen kon wxere rane naꞌze, naꞌ bi soere yesy-ollren; naꞌ reꞌe beꞌnne, naꞌ wtitj akreꞌ reꞌ, 30 neakeꞌ: “Kon bxe beꞌnnenꞌ yoꞌ keꞌen; kere bzoereꞌyesyolleꞌn.” 31 Chaꞌ to rey llwieꞌ chejeꞌ rao wdil,zgaꞌtek wyi wsaꞌkeꞌ chaꞌ gak soyibeꞌ; leꞌen napeꞌchi mir wakaꞌa ya, naꞌ beꞌnnenꞌ tilreneꞌn napeꞌgalj mireꞌ. 32Naꞌ chaꞌ llwieꞌ bi soereꞌ, ka nna zaꞌtebeꞌnnenꞌ tilreneꞌn ziꞌte, wseꞌleꞌ to beꞌnn lljadieꞌxtiꞌlleꞌn, naꞌ wnnabeꞌ yeniꞌt akeꞌ wen. 33 Kaꞌnnaken, chaꞌ reꞌ bi kwej yichjre yeolol da de keré,bi gak gonre nadaꞌ txhen.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka llon zeꞌde(Mt. 5:13; Mr. 9:50)

34Naꞌll bne Jesúsenꞌ da yobre:—Da wen kwis zeꞌdenꞌ, zan chaꞌ wnit yel zich

keꞌen, bikzbi de gónellon nench yeyaken zich dayobre. 35 Kate bill naken zichenꞌ, bill gak gonenllin, ni ke gakze gakrenen yellrionꞌ gaken beꞌn,naꞌll lljachoꞌnnllon yeo. Reꞌ zo nayre yénerelewzenay.

15Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka gok ke xhiꞌr daꞌo ba goklle-

jlaꞌlle(Mt. 18:10‑14)

1 Naꞌ bdop no beꞌnn wachixhj, naꞌ yezikre nobeꞌnnwen da xhinnj rao Jesúsenꞌ, naꞌ llzenay akeꞌxtiꞌlleꞌn. 2 Naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌllsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, ka breꞌeakreꞌ kaꞌ, naꞌll bne akeꞌ:

—Beꞌnnenꞌ llontezeꞌ beꞌnn wen da xhinnj kaꞌtxhen, naꞌ llaorenteꞌ leakeꞌ.

3Naꞌll Jesúsenꞌ beꞌe to diꞌll, bneꞌe:4 —Chaꞌ reꞌ niꞌt to gayoa (100) xhiꞌr keré, naꞌ

nnit tobaꞌ, ¿kere kwaꞌnnre ba tapralj twalj kaꞌ (99)lo reꞌj ke akbaꞌn, naꞌ chejre lljadirjre ba tiꞌchenꞌkon ka wallélerebaꞌ? 5Kate yellélerebaꞌn, yewerekwis waxoadorebaꞌ xhichjre. 6Ka yellinre rillrenꞌ,yetopre beꞌnn wrill keré, ye akreꞌ: “Leyewé rennadaꞌ, le ba ballélteraꞌ xhiꞌr kiaꞌn bnitenꞌ.” 7 Niniaꞌ reꞌ, leskaꞌ llawelle Diosenꞌ, naꞌ angl kaꞌ llaꞌayebánꞌ, kate to beꞌnn wen da xhinnj llayatreꞌ keda xhinnj ba beneꞌ, naꞌ llanaweꞌ Diosenꞌ, kerketapralj twalj beꞌnn wen, beꞌnn bibi doꞌl ke akeꞌ deda wayat akreꞌ.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka mell da bnite8 ’Naꞌ chaꞌ to noꞌr de chi mell plat keꞌe, naꞌ nnit

ton, ¿kere naꞌ waꞌleꞌ to yiꞌ, naꞌ wloeꞌ kwasro lo yoꞌkeꞌen to walléltereꞌn? 9Kate yellelen naꞌ, yetopeꞌnoꞌre nakeꞌ txhen, naꞌ no beꞌnn wrill keꞌe, naꞌyeꞌe leakeꞌ: “Leyewé ren nadaꞌ, ba ballélteraꞌ mellkiaꞌn bnitenꞌ.” 10 Ni niaꞌ reꞌ, leskaꞌ llawé angl keDiosenꞌ kate to beꞌnn wen da xhinnj, llayatreꞌ bida xhinnj beneꞌ.

Beꞌe diꞌll ke beꞌnnenꞌ benditjereꞌ bi da goꞌt keꞌe11 Leskaꞌ bne Jesúsenꞌ:—Bzo to beꞌnn, naꞌ bzo chop xhiꞌnneꞌ byio.

12Naꞌ binꞌ naꞌchenꞌ gollbeꞌ xabeꞌn: “Xa, bennteganadaꞌ danꞌ llayaꞌlaꞌ siaꞌn.” Naꞌll xa akbeꞌn bleꞌeda de keꞌe beꞌen leakbeꞌ. 13 Ker gok scha katebinꞌ naꞌchenꞌ, batopbeꞌ yeolol da nake kebeꞌ, naꞌllbroꞌbeꞌ nez byejbeꞌ to yell ziꞌte. Naꞌ benditjebeꞌxhmellbeꞌn, benbeꞌ da ke nxhia. 14 Bixha katebllin lla bayá xhmellbeꞌn, naꞌ le gokte towin xhendoxhen do ganꞌ zobeꞌn. Naꞌ billbi mell kebeꞌ de,siꞌbeꞌ da gaobeꞌ. 15 Naꞌ bdirjbeꞌ llin gonbeꞌ, naꞌbllinbeꞌ ga zo to beꞌnn beꞌe xchinbeꞌ, naꞌ bseꞌlebeꞌlyiꞌxe ga llaꞌa kuch zan keꞌe, naꞌ benbeꞌ gop kuch.16 Naꞌ llebraz donbeꞌ, to lleꞌnebeꞌ gaobeꞌ danꞌllao kuch kaꞌ, ni len nono lloeꞌ lebeꞌ. 17 Katejadinraꞌllbeꞌ naꞌ bnebeꞌ: “Beꞌnn zan beꞌnn wenllin ke xaꞌ zjallaꞌa, deteze de da llao akeꞌ, naꞌ nadaꞌ

Page 90: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 15:18 87 San Lucas 16:15lliꞌchkaꞌ ganni donaꞌ kwis. 18 To da gonaꞌ nnaꞌ,wayaꞌllaꞌ ganꞌ zo xaꞌn, naꞌ yepeꞌ: Xa, ba benaꞌ daxhinnj rao Dios, naꞌ rao rweꞌ. 19 Bill zaꞌkaꞌ nenchnaꞌ nneꞌo nakaꞌ ka xhiꞌnnoꞌ, ben nadaꞌ ka to beꞌnnwen llin koꞌo.” 20 Naꞌ netebeꞌ kaꞌn, bazollaꞌbeꞌbagoꞌbeꞌ nez, zayejbeꞌ ganꞌ zo xabeꞌn.

’Ka za yellinterbeꞌ, breꞌe xabeꞌn lebeꞌ, naꞌbayaꞌchraꞌllebeꞌ, naꞌ bzollaꞌdoeꞌ jatileꞌ xhiꞌnneꞌnbdeꞌlchochjebeꞌ, naꞌ bnoꞌpebeꞌ. 21 Naꞌll gollbeꞌxabeꞌn: “Xa, ba benaꞌ da xhinnj rao Dios, naꞌrao rweꞌ, bill zaꞌkaꞌ gonlloꞌ nadaꞌ ka xhiꞌnnoꞌ.”22 Naꞌ xabeꞌn le gollteꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ:“Lekwej chkweꞌ raꞌll chaꞌo lewakbeꞌ, lekoꞌ to dachaꞌo xhbenbeꞌ, naꞌ lewdé chkweꞌ xherbeꞌ. 23Naꞌlelljaxhiꞌi to bell banꞌ zerao llaꞌraꞌll, naꞌ legotbaꞌgaollobaꞌ, gonllo lnni. 24 Le xhiꞌnnaꞌn llakraꞌ chaꞌba gotbeꞌn, zan nbanbeꞌ; llakraꞌ chaꞌ ba bnitbeꞌn,naꞌ ba ballerbeꞌ.” Naꞌ bzorao llon akeꞌ lnni.

25 ’Xhiꞌnneꞌ bi wakenꞌ, datebeꞌ lyiꞌxe ke nakenllak kaꞌ, naꞌ ka zazaꞌbeꞌ lyiꞌxenꞌ, ka le yellintebeꞌyoꞌ naꞌn, bénebeꞌ llak llakia, llak wakwell, naꞌllak wayaꞌa. 26Naꞌ goxhbeꞌ to beꞌnn wen llin kaꞌ,naꞌ bnnabbeꞌ bixchen llak lnni. 27 Naꞌ beꞌnnenꞌlleꞌebeꞌ: “Bi biꞌchoꞌn baraꞌ, naꞌ xaꞌon ba beteꞌto bell ba zerao llaꞌraꞌll, danꞌ baraꞌbeꞌ wen naꞌ.”28 Naꞌ gokllaꞌbeꞌ kwis, naꞌ bi gokraꞌllbeꞌ wayoꞌbeꞌyoꞌ, naꞌ blloj xabeꞌn, goꞌtyoerebeꞌ wayoꞌbeꞌ. 29Naꞌbi ni gollbeꞌ xabeꞌn: “Ba gok scha zorenaꞌ rweꞌ,llonaꞌ xchinoꞌn, naꞌ llzenayaꞌ koꞌo, naꞌ ni to gazto chiv daꞌo bi nna gonnoꞌ nadaꞌ, nench gonaꞌlnni gaorenaꞌ beꞌnn kaꞌ nakaꞌ txhen. 30 Naꞌkate baraꞌ xhiꞌnnoꞌn binꞌ benditja da de koꞌo,naꞌ bdarenbeꞌ noꞌr wen da xhinnj ak, betteꞌo tobell ba llaꞌraꞌll kebeꞌ.” 31 Naꞌll lle xabeꞌn lebeꞌ:“Xhiꞌnnaꞌ, zorenkzoꞌ rweꞌ nadaꞌ, yeolol da de kiaꞌkoꞌkzoꞌn. 32 Zan llayaꞌl yewello ke bibiꞌchoꞌn, leza baraꞌbeꞌn, gokraꞌ chaꞌ ba gotbeꞌn, zan nbanbeꞌ,llakraꞌ chaꞌ ba bnitkzbeꞌn, naꞌ nnaꞌ ba ballerbeꞌ.”

16Beꞌe diꞌll ke to beꞌnne bi bdapeꞌ da de ke xaneꞌ

1 Naꞌll leskaꞌ goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen:

—Bzo to beꞌnn wniaꞌ, naꞌ bzo to beꞌnn wen llinkeꞌe, beꞌnn nak rallneꞌe yeolol da de keꞌe; bllin llakate jatao akeꞌ xhia rao beꞌnn wniaꞌn, goll akeꞌleꞌe, beꞌnn wen llin keꞌen le ll-lleyieꞌ da kaꞌ nakrallneꞌen. 2 Naꞌ beꞌnn wniaꞌn goxheꞌ beꞌnnenꞌ,naꞌ lleꞌe leꞌe: “Ba benraꞌ doxhen kanꞌ llonoꞌn.Llayaꞌl wiaꞌ bixhanꞌ llonkzoꞌ, zerao nnaꞌ gonnaꞌxchinoꞌ chet kaꞌ.” 3Naꞌll beꞌnnenꞌ bayoneꞌ xhbab,naꞌ bneꞌe: “¿Akxha gonaꞌ nnaꞌ, ba bne xanaꞌn

bill gonneꞌ xchinaꞌ? Naꞌ kere llak gonaꞌ llin war,naꞌ llayeꞌraꞌ wnnabaꞌ lmoxh. 4 Ba nnezraꞌ to dagonaꞌ nench kate xanaꞌn bill gonneꞌ xchinaꞌn, bazjallaꞌa beꞌnn wreb akeꞌ nadaꞌ rill akeꞌn.” 5 Naꞌgoxheꞌ toto beꞌnn kaꞌ llbaꞌy xhmell xaneꞌn, naꞌlllleꞌe beꞌnn nellenꞌ bllin naꞌ: “¿Arke llbaꞌyoꞌ kexanaꞌn?” 6Naꞌ bne beꞌnnenꞌ: “To gayoa (100) yeꞌsceitenꞌ llbaꞌyaꞌ.” Naꞌll bne beꞌnn wen llin naꞌ, nakrallnaꞌa da kaꞌ: “Blleꞌkeroꞌ, naꞌ de yich koꞌon, bzojda yobre ke chiyonzen naꞌ (50), llbaꞌyoꞌ.” 7 Naꞌlllleꞌe beꞌnnwllope: “¿Bixha rweꞌ, arkenꞌ llbaꞌyoꞌ kexanaꞌn?” Naꞌ bne beꞌnnenꞌ: “To gayoa (100) rrobtrigonꞌ llbaꞌyaꞌ.” Le bnete beꞌnnenꞌ nak rallnaꞌada kaꞌ: “Naꞌ de yich koꞌon, bzoj ganni tapraljzennaꞌ (80), llbaꞌyoꞌ.” 8Naꞌ beꞌnnwniaꞌn, ka gokbeꞌreꞌkanꞌ ben beꞌnn wen llin keꞌen, llabanreꞌ kwiskatek llejnieꞌreꞌ, laꞌkze nake to beꞌnn wen llin kenxhia, lleꞌe xhbab beneꞌ kaꞌ.

Naꞌll bne Jesúsenꞌ:—Naꞌ kaꞌ, beꞌnn kaꞌ lloꞌraꞌll danꞌ de rao yell-

rio nize, llayirjlaꞌll aklleꞌ, akre ka gon akeꞌ ganbeꞌnne, kerke beꞌnn kaꞌ ba dá rao beniꞌ ke Dios.

9 ’Naꞌ llniaꞌ reꞌ, legonrenteze llin mell danꞌ derao yellrionꞌ, nench gakrenre beꞌnne, naꞌ kate llinlla bill gonmellenꞌ llin, ba nllaꞌre beꞌnn wreb akeꞌreꞌ yebá ga sore ke chnare.

10 ’Beꞌnnenꞌ lloneꞌ da lixhej kone da daꞌo raꞌt dade keꞌe, naꞌ llroeꞌn kaꞌkze goneꞌ chaꞌ de da xhenkeꞌe. Naꞌ beꞌnnenꞌ bi goneꞌ da lixhej kon ren dadaꞌo raꞌten, kaꞌkze goneꞌ chaꞌ gaꞌt da xhen keꞌe.11 Naꞌ chaꞌ reꞌ, bi gonre da nak lixhej kon ren dade kere rao yellrionꞌ da te chelteze, ¿akxha gonDiosenꞌ rallnaꞌre da zaꞌkll da bi te ke? 12Naꞌ chaꞌke nollre beꞌnn yobre, bi gaprenꞌ baraꞌnn, ¿akxhawxenraꞌll no beꞌnne gonneꞌ reꞌ da nak keré?

13 ’Nono gak gon llin ren chopre xaneꞌ to chiꞌze,le chaꞌ kaꞌ goneꞌ, wiereꞌ to xan llin naꞌ, naꞌ llieꞌreꞌbeꞌnnenꞌ ye to; naꞌ goneꞌ llin ke toeꞌ do yichj doraꞌlleꞌ, naꞌ ke beꞌnnenꞌ ye to, goneꞌn kaꞌze raꞌlleꞌ.Kaꞌkze ke reꞌ bi gak gonre xchin Diosenꞌ, naꞌwaráltere gonre llin seraꞌllre gakre beꞌnn wniaꞌ.

14 Beꞌnn fariseo kaꞌ, nak akeꞌ beꞌnn llzeraꞌllmell, ka ben akreꞌ kanꞌ bne Jesúsenꞌ, bzorao lltitjakreꞌ Leꞌe. 15Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—To wrazrenꞌ llonxhen kwinre, naꞌ llonre kabeꞌnn wen tegar nechkze reꞌe beꞌnne, zan Diosnnezreꞌ kwasro ka nak yichjraꞌlldaꞌorenꞌ. Le de dallake beꞌnne, nakendawen, zan raoDiosenꞌ nakenda zban.

Ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ naꞌ yel llnebiaꞌ keDiosenꞌ

Page 91: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 16:16 88 San Lucas 17:1616 ’Ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj

beꞌnnkaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, benen llin zeraoka braꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis. Bzoraozen kanꞌbraꞌ Juan naꞌ, ba llnneze beꞌnne kanꞌ nak yelllnebiaꞌ ke Diosenꞌ, naꞌ beꞌnn zan llon akeꞌn gazerao zaꞌk akreꞌ, nench nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌll-daꞌo akeꞌ.

17 ’Ka nak yellrionꞌ, naꞌ da kaꞌ llia leꞌ yebánꞌ,wllin lla kwiayiꞌ aken, zan ke nak doxhen kanꞌ neley ke Diosenꞌ, dekz de gak kanꞌ nen naꞌ.

Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ bi naken wen wsan xhoꞌr xhyiobeꞌnne

(Mt. 19:1‑12; Mr. 10:1‑12)18 ’Noteze beꞌnn chaꞌ wsanraꞌll xhoꞌreꞌ, naꞌ sieꞌ

ye to noꞌr yobre, llonkzeꞌ ka beꞌnn zo xto. Naꞌnoteze beꞌnn yechaynaꞌreneꞌ to noꞌre beꞌnn bsanxhyiweꞌn leꞌe, rebze llonkzeꞌ ka llon beꞌnnenꞌdarén xhoꞌr beꞌnne.

To beꞌnn wniaꞌ naꞌ to beꞌnn yaꞌch re Lázaro19 ’Bzo to beꞌnn wniaꞌ zre raꞌll chaꞌo llakeꞌ, naꞌ

yeo lla llontekzeꞌ ka to lnnire danꞌ llaochaꞌweꞌ.20 Naꞌ leskaꞌ bzo to beꞌnn yaꞌch re Lázaro, naꞌblleꞌtezeꞌ bllieꞌ lloaꞌ yoꞌ ke beꞌnnwniaꞌn, naꞌ le llieꞌyeꞌlle. 21To lleꞌne Lázaronꞌ lljatopeꞌ blaꞌa kaꞌ, llexjganꞌ lliꞌ beꞌnn wniaꞌn llaweꞌ, naꞌ beꞌkw ake lljaleꞌakbaꞌweꞌe keꞌen. 22Bixha kate got beꞌnn yaꞌchenꞌ,naꞌ angl kaꞌ bacheꞌe akeꞌ leꞌe ganꞌ nak to latj wenganꞌ zo Abraham naꞌ. Naꞌ leskaꞌ got beꞌnn wniaꞌn,naꞌ bkwaꞌch akeꞌ leꞌe. 23 Lo gabil ganꞌ ballín beꞌnnwniaꞌn llallayraweꞌ, kate blis raweꞌn, naꞌ breꞌreꞌAbraham naꞌ, ren Lázaronꞌ, llaꞌa akeꞌ to latj naꞌnaken ziꞌte. 24Naꞌll besiaꞌ beꞌnnwniaꞌn zillj bneꞌe:“Xa Abraham, bayaꞌchraꞌll nadaꞌ, bseꞌl Lázaronꞌwasbis xhbeneꞌn, naꞌ wakoleꞌ raꞌt rollaꞌn, le llal-layrawaꞌ lo yiꞌn.” 25Naꞌll Abraham naꞌ, golleꞌ leꞌe:“Xhiꞌnnaꞌ, jadinraꞌlle, bxhiꞌo rweꞌ banez bzoꞌoyellrionꞌ, naꞌ Lázaronꞌ ballayraweꞌ bxhaꞌkzieꞌ, naꞌnnaꞌ llazieꞌ banez, naꞌ rweꞌ llallayraoꞌ. 26 Naꞌleskaꞌ to bdinnj xhen, nlaꞌn lliꞌo, naꞌ ni ke gakzeyedtoꞌ ganꞌ llaꞌrenꞌ, ni reꞌ bi gak yedre ganꞌ llaꞌtoꞌni.” 27 Naꞌll bne beꞌnnenꞌ: “Ben gokre chaꞌ, xaAbraham, baseꞌleꞌ rill xaꞌn, 28Le nna zo gaꞌy beꞌnnbiꞌchaꞌ, naꞌ chixjweꞌreꞌ leakeꞌ nench kewayed akeꞌganni yellayrao akeꞌ.” 29 Naꞌll lle Abraham naꞌleꞌe: “Naꞌ dekze yich danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌdanꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, lenwzenay akeꞌ ke chet kaꞌ.” 30 Naꞌll bne beꞌnnenꞌ:“Bi wzenay akeꞌ kaꞌ, xa Abraham, zan chaꞌ tobeꞌnn yebaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ weꞌreneꞌleakeꞌ diꞌlle, naꞌll chejleꞌ akeꞌ, naꞌ wayechj akeꞌ.”31Naꞌll goll Abraham naꞌ leꞌe: “Chaꞌ bi chejleꞌ akeꞌ

xtiꞌll Dios danꞌ ba dekze, leskaꞌ ni ke chejleꞌ akzeꞌ,laꞌkze yebán to beꞌnn wat.”

17Llayaꞌl wiallo ke wlliꞌyllo beꞌnne goneꞌ da xhinnj(Mt. 18:6‑7, 21‑22; Mr. 9:42)

1Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen:—Dekz de chaz da xhinnjenꞌ radjrenꞌ, zan

nyaꞌchraz ke beꞌnnenꞌ wchizeꞌ da xhinnjenꞌ.2 Nakteren wen wchej akeꞌ yeneꞌn to yej xhen,naꞌ wzaꞌl akeꞌ leꞌe lo nisdaꞌo, kerke da goneꞌ bixto bidaꞌo ki nxenraꞌll nadaꞌ gonbeꞌ da xhinnjenꞌ.3 Lewiá, chaꞌ to beꞌnn lwelljoꞌ, bi gonzreꞌ rweꞌ,byej beꞌreneꞌ diꞌll nench wayakbeꞌreꞌ binꞌ beneꞌ,naꞌ chaꞌ wayatreꞌ, baziꞌxhen keꞌe. 4 Naꞌ chaꞌ gallras goneꞌ bi da goneꞌ koꞌo rao tlla, naꞌ gall raszaꞌteꞌ yeꞌe rweꞌ: “Llayatraꞌ kanꞌ benaꞌn, baziꞌxhenkiaꞌ”, llayaꞌl yeziꞌxhenoꞌ keꞌe.

Llnnab akeꞌ gakreneꞌ leakeꞌ nench wxenraꞌll aklleꞌ5Naꞌll postl kaꞌ, goll akeꞌ Xanllonꞌ:—Gokrén netoꞌ nench yezikre wxenraꞌlltoꞌ.6Naꞌ lle Xanllonꞌ leakeꞌ:—Chenak danꞌ llejleꞌre naken ka to nak nbaz

ke mostaz, gakte yere yayenꞌ zo ganni: “Bkwasganni, naꞌ jasó lo nisdaꞌo naꞌle,” wzenayten keré.

Da llayaꞌl gon to beꞌnn wen llin7 Leskaꞌ bne Jesúsenꞌ:—Reꞌ yoꞌraore llonre, kate beꞌnn wen llin

keré llejeꞌ wawaꞌnn belle o chaꞌ gop belle, katellareꞌe yoꞌ kerénꞌ, kere naꞌ llereꞌ: “Blleꞌdo gaoꞌxcheꞌ.” 8 Yezikre llereꞌ: “Bsiniaꞌkeroꞌ da gawaꞌ;yedawaꞌ naꞌ, naꞌll gaoꞌ rweꞌ.” 9 Leskaꞌ kere llereꞌ:“Llioxkenoꞌ”, kate ba bayoll bsinieꞌ danꞌ bdaorenꞌ.10 Leskaꞌ naken ke reꞌ, naore nadaꞌ, kate ba benredoxhen kanꞌ ba bniaꞌ gonre, kanaꞌ nnere: “Beꞌnnwen llin ke nxhia naktoꞌ, gannenꞌ ba bentoꞌ danꞌbneꞌo gontoꞌ naꞌze.”

Jesúsenꞌ bayoneꞌ chi beꞌnn llak yillweꞌ danꞌ ne lepra11Bixha chak zej Jesúsenꞌ Jerusalénnaꞌ, bdieꞌ ga

zerao nbane Galileanꞌ ren Samaria. 12 Ka bllineꞌto lloaꞌ yell daꞌo, naꞌ blloj chi beꞌnn llak yillweꞌdanꞌ ne lepra, naꞌ jatil akeꞌ Leꞌe, bze akteꞌ ziꞌtre,13 besiaꞌ akeꞌ lle akeꞌ Leꞌe:

—¡Jesús, Maestro, bayaꞌchraꞌll netoꞌ!14Ka breꞌe Jesúsenꞌ leakeꞌn, golleꞌ leakeꞌ:—Lechej rao bxoz kaꞌ, naꞌ wia akeꞌ reꞌ.Bixha chak zjakeꞌ naꞌn, bayak akeꞌ. 15 Toeꞌ,

ka gokbeꞌreꞌ ba bayakeꞌn, naꞌ babieꞌ llosieꞌ zilljlloeꞌraweꞌ Dios. 16Ka ballineꞌ rao Jesúsenꞌ, bcheꞌkxhibeꞌ lloeꞌ yel llioxken keꞌe, beꞌnnenꞌ ben kaꞌ

Page 92: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 17:17 89 San Lucas 18:13nakeꞌ beꞌnn Samaria. 17 Ka breꞌe Jesúsenꞌ beꞌnntiꞌchenꞌ, bneꞌe:

—¿Kere chi beꞌnn kinꞌ bayak? ¿Gannxha beꞌnnga kaꞌ yelaꞌ? 18 ¿Tiꞌchga beꞌnn ziꞌt ni, babieꞌlloeꞌraweꞌ Dios?

19Naꞌ lleꞌe beꞌnnenꞌ:—Bayas, naꞌ bayej, danꞌ nxenraꞌlloꞌ naꞌn, ba

basrá rweꞌ.Kate llin lla wroeꞌ yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ(Mt. 24:23‑28, 36‑41)

20 Gok ka bnnabe beꞌnn fariseo kaꞌ Jesúsenꞌ,batenꞌ sorao nnebiaꞌ Diosenꞌ. Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Ke nake sorao nnebiaꞌ Diosenꞌ, ni ke nogakbeꞌze katenꞌ sorawen. 21 Ni ke no nneze:“Ganni ba llnebieꞌ”, naꞌ “Gannaꞌ ba llnebieꞌ”. Ballnebiaꞌkze Diosenꞌ do radjrenꞌ nnaꞌ.

22Naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:—Wllin lla kate le yeꞌnere reꞌre la tllaze kanꞌ

gon Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnachenꞌ, naꞌ reꞌ bigak kanꞌ lleꞌnerenꞌ. 23 Laꞌkze ye akeꞌ reꞌ: “Bazoteꞌ ganni”, o “Gannaꞌ ba zoeꞌ”; bi chejleꞌre kebeꞌnn kaꞌ, naꞌ bi nnao akreꞌ. 24 Kanꞌ llak kate llepyes, lloꞌnnte beniꞌ ken ye chlaꞌre yellrio to sete,kanꞌ gakse katenꞌ yedaꞌ nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj RadjBeꞌnnach, katenꞌ llin llanꞌ. 25 Naꞌ zgaꞌtek llayaꞌlwallayrawaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa nnaꞌ, bi chejleꞌakeꞌ kiaꞌ. 26 Kanꞌ gokse ka bzo da Noé, kanꞌ gaksekatenꞌ llin lla yed Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnachenꞌda yobre. 27 Kanꞌ bzo da Noénꞌ, llao akeꞌ, lleꞌjakeꞌ, llak wchaynaꞌa nile naꞌle, bllinte lla byoꞌ daNoénꞌ lo barco xhennaꞌ, naꞌll gok yejsiꞌo xhen, naꞌblleyiꞌ beꞌnn kaꞌ. 28 Leskaꞌ gok kanꞌ bzo beꞌnnenꞌgolle Lot, llao akeꞌ, lleꞌj akeꞌ, lloꞌt akeꞌ, llaꞌo akeꞌ,goz akeꞌ, baral akllreꞌ benchaꞌo rill akeꞌ. 29 Bixhaka balloj da Lotenꞌ yell Sodomanꞌ, naꞌ bzoraollyinnj yiꞌ barje, bexj da nak ka yoran, naꞌ bzeyenyeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellenꞌ. 30 Kaꞌkzenꞌ gakkatenꞌ yed Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach da yobrerao yellrionꞌ.

31 ’Naꞌ katenꞌ llin llanꞌ, chaꞌ to beꞌnn deꞌeyichjore, naꞌ llaꞌa xchinraze lo yoꞌn, bi llayaꞌlwayetjeꞌ lljaxhiꞌi xchinrazeꞌ kaꞌ. Naꞌ chaꞌ tobeꞌnn zejeꞌ lyiꞌxe, leskaꞌ bi llayaꞌl wabieꞌ wayejrilleꞌ. 32 Lelljadinraꞌll kanꞌ gok ke noꞌr ke da Lot.33Beꞌnnenꞌ yeꞌnreꞌ yesrá yel nban ke kwineꞌ, leꞌenwniteꞌn, naꞌ beꞌnnenꞌ wsanraꞌlleꞌ yel nban keꞌenni kiaꞌ nadaꞌ, leꞌen yerá.

34 ’Ni llniaꞌ reꞌ, lleꞌ naꞌ chaꞌ chop beꞌnn de akeꞌtxhen, toeꞌn yeziꞌi Diosenꞌ naꞌ ye toeꞌ gaꞌnneꞌ.35 Chop noꞌr lliꞌ akeꞌ llot akeꞌ, toeꞌn yeziꞌi Diosenꞌ,naꞌ ye toeꞌ gaꞌnne. 36 Chop beꞌnn chaꞌ da akeꞌ

txhen lyiꞌxe, toeꞌn yeziꞌi Diosenꞌ, naꞌ ye toeꞌgaꞌnneꞌ.

37Naꞌll goll beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ Leꞌe:—¿Gaxhanꞌ gak kaꞌ, Xantoꞌ?Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Naꞌ gonen ka ke beꞌnnenꞌ neꞌe: “Ganꞌ de ba

wat naꞌ, gannaꞌn wadopkze chod kaꞌ.”18

Ka gok ke to noꞌr wazeb naꞌ ye to beꞌnn bi llon yelkoxchis lixheje

1Naꞌ beꞌrén Jesúsenꞌ leakeꞌ diꞌll, bsaꞌkrebreꞌ kagok ke to noꞌr, nench broeꞌreꞌ leakeꞌ da lliaraoxhen naꞌ, weꞌrén akeꞌ Diosenꞌ diꞌll, naꞌ bi gatraꞌllakeꞌ. 2Naꞌ bneꞌe:

—Rao yell naꞌ bzo to beꞌnn llon yel koxchis,nono llapkzeꞌ baraꞌnne, ni Dios, ni lwellj beꞌnne.3 Naꞌ leskaꞌ rao yell naꞌ zo to noꞌr wazeb, naꞌweltze llej noꞌrenꞌ rao beꞌnn wen yel koxchisenꞌ,lleꞌe leꞌe: “Ben yel koxchis kiaꞌ, zo to beꞌnn lellsaꞌkzieꞌ nadaꞌ.” 4 Naꞌ gokte scha, bi broꞌkzeꞌxhnneze kanꞌ llak ke noꞌrenꞌ. Bixha kate bllin llabneꞌe: “Laꞌkze bi llapaꞌ baraꞌnne Dios ni beꞌnne,5gonllaꞌ yel koxchis keꞌen, nench ke yesdó noꞌrenꞌyel llxhenraꞌll kiaꞌn, le ziꞌte zed lloneꞌ.”

6Naꞌll bne Xanllonꞌ:—Lewayón ke xhbab kanꞌ bne beꞌnn wen yel

koxchisenꞌ, nakteꞌ beꞌnn llon da bi zej lixheje.7 ¿Kere leskaꞌ gon Diosenꞌ yel koxchis ke beꞌnn kaꞌba brejeꞌ llonliraꞌll Leꞌen, chaꞌ llalwill akeꞌ Leꞌe dolla do yere? ¿O chaꞌ wllereꞌ bi gakrenzeꞌ leakeꞌ?8 Ni llniaꞌ reꞌ, sete goneꞌ yel koxchis ke akeꞌ.Zan katenꞌ llin lla yedaꞌ nadaꞌ, Beꞌnn Gorj RadjBeꞌnnach, da yobre, ¿llaꞌrize beꞌnn nna nxenraꞌllDios?

Ka ben to beꞌnn fariseo naꞌ to wachixhj9 Naꞌ llaꞌa bal beꞌnn le nxenraꞌll kwin akeꞌ,

naꞌ llak akreꞌ nak akseꞌ beꞌnn wen, naꞌ llon akeꞌkaze nollre beꞌnn yobre, naꞌ beꞌe Jesúsenꞌ diꞌllbsaꞌkrebreꞌ bneꞌe:

10—Chop beꞌnn zjakeꞌ yodaꞌo brao, lljeꞌrén akeꞌDiosenꞌ diꞌlle, toeꞌ nakeꞌ beꞌnn fariseo, naꞌ yetoeꞌ nakeꞌ beꞌnn wachixhj. 11 Beꞌnn fariseonꞌzellatezeꞌ llalwilleꞌ Diosenꞌ, lloeꞌrao kwineꞌ neꞌe:“Dios, llioxkenoꞌ, le bi nakaꞌ beꞌnn wen da xhinnj,ka beꞌnn kaꞌ yelaꞌ, beꞌnn wan, beꞌnn laꞌkze zonoꞌr ke akeꞌ, darén akeꞌ noꞌr yobre, naꞌ ni kenakzaꞌ kanꞌ nak wachixhj ni. 12 Naꞌ chop ras raoto xhman llonaꞌ was, naꞌ da llonaꞌ gan, llbejaꞌto kwenen rao chi kwen, naꞌ lljwaꞌan yodaꞌon.”13 Naꞌ beꞌnn wachixhjenꞌ bzeteꞌ ziꞌtre, to ni kellayaxhjzreꞌ wlis raweꞌ yebá, naꞌ llbaꞌll lchoeꞌ neꞌe:

Page 93: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 18:14 90 San Lucas 18:43“¡Dios bayaꞌchraꞌll nadaꞌ, nakaꞌ beꞌnn wen daxhinnj!” 14Ni llniaꞌ reꞌ, beꞌnnwachixhjenꞌ, baziꞌx-hente Diosenꞌ keꞌe, naꞌ zayejteꞌ rilleꞌ nbaraz kerkebeꞌnn fariseonꞌ. Le beꞌnnenꞌ lloeꞌrao kwineꞌ,Diosenꞌ goneꞌ ka sieꞌ yel zdoꞌ, naꞌ gakbeꞌreꞌ bizaꞌke, naꞌ beꞌnnenꞌ llakreꞌ bibi zaꞌke, Diosenꞌ goneꞌka sieꞌ yel baraꞌnne.

Jesúsenꞌ benlaꞌyeꞌ bidaꞌo ak(Mt. 19:13‑15; Mr. 10:13‑16)

15Naꞌ jwaꞌa akeꞌ bidaꞌo rao Jesúsenꞌ nenchwxoataꞌkeꞌn yichj akbeꞌ. Naꞌ breꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen kanꞌ llon akeꞌn, naꞌ bdil akeꞌ beꞌnn kaꞌ.16Naꞌ Jesúsenꞌ goxheꞌ bidaꞌo kaꞌ, naꞌll bneꞌe:

—Leweꞌe latj yed bidaꞌo kaꞌ rawaꞌn, bi wllonre,le beꞌnn kaꞌ nak ka bidaꞌo ki, leakeꞌn nak Diosenꞌtxhen beꞌnn llnebiaꞌ. 17 Da li niaꞌ reꞌ, notezebeꞌnne chaꞌ bi goneꞌ ka llon bidaꞌo ki nxenraꞌllakbeꞌ nadaꞌ, ni ke gakzeꞌ gakeꞌ Diosenꞌ txhenbeꞌnnenꞌ llnebiaꞌ.

Beꞌnn weꞌo nak beꞌnn wniaꞌ(Mt. 19:16‑30; Mr. 10:17‑31)

18 To beꞌnn brao beꞌnn wniaꞌ, golleꞌ Jesúsenꞌ:—Maestro, rweꞌ nakoꞌ beꞌnn wen; bne nadaꞌ,

¿bi llayaꞌl gonaꞌ nench gaꞌt yel nban zejlikanekiaꞌ?

19 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—¿Bixchen llezoꞌ nadaꞌ beꞌnn wen? Nono llraꞌ

beꞌnn nak beꞌnn wen, toze Dios naꞌn nak beꞌnnwen. 20 Rweꞌ nnezroꞌ binꞌ ne Diosenꞌ gonllo: “Bitarenoꞌ noꞌr yobre, bi gotoꞌ beꞌnne, bi kwanoꞌ,bi wtobroꞌ beꞌnn bi da ke beneꞌ, bdap baraꞌnnxaxhnaꞌo.”

21Naꞌll bne beꞌnn weꞌon:—Yeolol da kaꞌ ba benaꞌ ka nna naktiaꞌ xkwiꞌde.22Ka bene Jesúsenꞌ kanꞌ bne beꞌnnenꞌ, naꞌll lleꞌe

leꞌe:—De ye to da llayaꞌl gonoꞌ, jayeꞌt yeolol da de

koꞌo, naꞌ mell danꞌ goꞌtoꞌn naꞌ, beꞌen beꞌnn yaꞌch,naꞌll gaꞌt yel wniaꞌ koꞌo yebá, naꞌtell yedoꞌ nnaoꞌnadaꞌ.

23Ka bene beꞌnnenꞌ kanꞌ bne Jesúsenꞌ, le gokreꞌ,bzoyaꞌcheꞌ le nakeꞌ beꞌnn wniaꞌ. 24 Ka breꞌeJesúsenꞌ gokyaꞌche beꞌnnenꞌ kwis, naꞌll bneꞌe:

—¡Bniꞌ kwis naken ke to beꞌnn wniaꞌ, weꞌelatj nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌ! 25 Séterete to bayiꞌxe banꞌ nziꞌi camello lo nay yeꞌchich,kerke to beꞌnn wniaꞌ weꞌe latj nnebiaꞌ Diosenꞌyichjraꞌlldaꞌweꞌn.

26Beꞌnn kaꞌ ka ben akreꞌ kanꞌ bne Jesúsenꞌ, benakeꞌ yel wan kwis, ne akeꞌ:

—¿Ka noxha yerakzenꞌ chaꞌ?27Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Da li de da bi gak gon beꞌnnachenꞌ to wrazeꞌ,zan wak gon Diosenꞌ len.

28Naꞌll bne Pedronꞌ:—Netoꞌ ba bsanraꞌlltoꞌ yeolol da de ketoꞌ, naꞌ ba

naotoꞌ rweꞌ.29Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Da li niaꞌ reꞌ, noteze beꞌnne, chaꞌ bsanraꞌlleꞌ

rilleꞌ, xaxhneꞌe, biꞌcheꞌ, noꞌr keꞌe, xhiꞌnneꞌ, nike danꞌ ba llnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌ, 30 dazaꞌktell weꞌe Diosenꞌ leꞌe nnaꞌ, rao yellrionꞌ, naꞌkate llin lla naꞌ, weꞌe yel nban zejlikane keꞌe.

Da yobre bdixjweꞌ Jesúsenꞌ gateꞌ(Mt. 20:17‑19; Mr. 10:32‑34)

31 Jesúsenꞌ goxheꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ chlaꞌre, naꞌlleꞌe leakeꞌ:

—Naꞌ chejllo Jerusalén naꞌ, gannaꞌ soaꞌ diꞌlldoxhen kanꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ bat-naꞌ kanꞌ gak kiaꞌ nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach.32Gannaꞌ gon akeꞌ nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn ziꞌt kaꞌ, naꞌwtitj akreꞌ nadaꞌ, gaꞌdyiꞌ akeꞌ nadaꞌ, naꞌ wxiꞌt akeꞌxheꞌn rawaꞌ. 33 Naꞌll chintat akeꞌ nadaꞌ, naꞌ gotakeꞌ nadaꞌ, naꞌ wayónn lla wabanaꞌ.

34Naꞌ beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen, ni ke byejnieꞌ akzreꞌbixchen bneꞌe kaꞌ, nna nchol yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn,naꞌllenꞌ bi llejnieꞌ akreꞌ.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn lchol(Mt. 20:29‑34; Mr. 10:46‑52)

35 Bixha gok ka le choꞌte Jesúsenꞌ yell danꞌ reJericó, to beꞌnn lchol llieꞌ lloaꞌ nezenꞌ, llnnabeꞌlmoxh. 36 Ka benreꞌ llde beꞌnn zan tnezenꞌ,bnnabeꞌ binꞌ llak. 37Naꞌ goll akeꞌ leꞌe:

—Jesús beꞌnnNazaretenꞌ lldieꞌ ganni nnaꞌsteke.38Naꞌll besieꞌ zillj, bneꞌe:—¡Jesús, Xhiꞌnn dia lla David, bayaꞌchraꞌll

nadaꞌ!39 Beꞌnn kaꞌ lliarao rao Jesúsenꞌ, ben akreꞌ leꞌe

znia nench bi goneꞌ llakia, naꞌ leꞌen yezikre besieꞌzillj, bneꞌe da yobre:

—¡Xhiꞌnn dia lla David, bayaꞌchraꞌll nadaꞌ!40 Naꞌ Jesúsenꞌ brexheꞌ, naꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ

lljwaꞌa akeꞌ leꞌe raweꞌn. Ka bllin beꞌnn lcholenꞌraweꞌn, lleꞌe leꞌe:

41—Bnechk, ¿bixhanꞌ lleꞌnroꞌ gonaꞌ?Naꞌll bneꞌe:—Xanaꞌ, lleꞌnraꞌ yereꞌraꞌ.42Naꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe:—Bareꞌe, danꞌ bxenraꞌlloꞌ naꞌn, ba basrá rweꞌ.43 Naꞌ le bareꞌte beꞌnnenꞌ, naꞌ bnaweꞌ Jesúsenꞌ

lloeꞌraweꞌ Dios. Ka breꞌe yeolol beꞌnn yell kanꞌbayakeꞌn, naꞌ beꞌrao akeꞌ Diosenꞌ.

Page 94: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 19:1 91 San Lucas 19:38

19Jesús naꞌ Zaqueo

1 Ka byoꞌ Jesúsenꞌ yellenꞌ re Jericó, naꞌ bdieꞌkllol yellenꞌ. 2 Jericó, naꞌ zo to beꞌnn re Zaqueo,naꞌ nakeꞌ beꞌnn llnebiaꞌ wachixhj kaꞌ, naꞌ nakeꞌbeꞌnn wniaꞌ. 3 Naꞌ le lleꞌnreꞌ reꞌreꞌ Jesúsenꞌ, naꞌkize llak le beꞌnn zan naꞌ nao Jesúsenꞌ; naꞌ bigok wieꞌ Leꞌe, le Zaqueonꞌ nakeꞌ to beꞌnn bchekodaꞌo. 4Naꞌll bzaꞌdoeꞌ blliaraweꞌ rao beꞌnn zan kaꞌ,naꞌ byepeꞌ to rao yay ganꞌ le tete Jesúsenꞌ. 5 Kabllin Jesúsenꞌ xhan yayenꞌ, blis raweꞌn, naꞌ breꞌreꞌZaqueonꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—Zaqueo, sete bayetj, rilloꞌ naꞌ tasaꞌ nnaꞌ lleꞌ.6 Naꞌ bayetjdoeꞌ, llawereꞌ kwis bacheꞌe Leꞌe

rilleꞌ. 7 Ka breꞌe beꞌnn kaꞌ kaꞌ, bzorao nne akeꞌke Jesúsenꞌ danꞌ bllineꞌ byoeꞌ rill to beꞌnn wen daxhinnj. 8Naꞌ Zaqueonꞌ bzelleꞌe, naꞌ lleꞌe Jesúsenꞌ:

—Xanaꞌ, achj da deraꞌ waꞌan beꞌnn yaꞌche, naꞌchaꞌ no beꞌnn bxoayayaꞌ bchixhjeꞌ da xhenll,wakse wayoaꞌ keꞌen laꞌkze tap rasre ke to danꞌbkaꞌan.

9 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Naꞌ bllin lla yerá beꞌnn kaꞌ, llaꞌa lo yoꞌ ni, le

leskaꞌ beꞌnn ni nakeꞌ xhiꞌnn Abraham. 10 Le nadaꞌBeꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach zaddirjaꞌ, naꞌ yesraꞌayeolol beꞌnn ba bnit.

Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka ben beꞌnn beꞌe beꞌnn wenllin keꞌe kaꞌ mell

11Naꞌ chak llen akreꞌ diꞌll ki, Jesúsenꞌ beꞌe diꞌllka nak ba zjakeꞌ awlloze Jerusalén naꞌ, le beꞌnn kaꞌnao Leꞌen, llak akreꞌ le llnebiaꞌte Diosenꞌ.

12Naꞌ bneꞌe:—To beꞌnn nak beꞌnn brao, bllojeꞌ zejeꞌ to yell

ziꞌte ga weꞌe akeꞌ leꞌe yel llnebiaꞌ, naꞌtell wabieꞌnnebieꞌ yell keꞌen. 13 Ka za koꞌtereꞌ nez, goxheꞌchi beꞌnnwen llin keꞌe, naꞌ beꞌe toto akeꞌ mell, naꞌgolleꞌ leakeꞌ: “Legonrén mellenꞌ llin chak zazaꞌanaꞌ.” 14 Naꞌll beꞌnn wrall keꞌe kaꞌ llwie leꞌe, kabreꞌe akreꞌ ba broeꞌ nezenꞌ, bseꞌl akeꞌ beꞌnn bnaoleꞌe, nench lljayell akeꞌ beꞌnnenꞌ weꞌe leꞌe yelllnebiaꞌn: “Bi lleꞌnetoꞌ nnebiaꞌ beꞌnnenꞌ netoꞌ.”15 Bixha kate bllin lla ballín beꞌnnenꞌ ralleꞌn, banakeꞌ beꞌnnwnebiaꞌ, naꞌ goxheꞌ beꞌnnwen llin kaꞌbeꞌemellenꞌ, le lleꞌnreꞌ nnezreꞌ akre ben akeꞌmel-lenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ leakeꞌn. 16Beꞌnn nellenꞌ bllineꞌraweꞌn, lleꞌe leꞌe: “Xanaꞌ, xhmelloꞌn benen gan yechi rasre ke to danꞌ bkwaꞌnnoꞌn.” 17 Naꞌll golleꞌbeꞌnnenꞌ: “Da wen benoꞌ, nakoꞌ beꞌnn wen llinwen, ren da daꞌo raꞌt naꞌ, ba broeꞌroꞌ nakoꞌ beꞌnnwen. Naꞌ nnaꞌ nnebiaꞌo chi yell.” 18 Naꞌll bllinbeꞌnn yobre bneꞌe: “Xanaꞌ, xhmelloꞌn benen gangaꞌy rasre ke to danꞌ bkwaꞌnnoꞌn.” 19 Leskaꞌ golleꞌleꞌe: “Leskaꞌ rweꞌ nnebiaꞌo gaꞌy yell.” 20Naꞌ bllin

ye toeꞌ, bneꞌe: “Xanaꞌ, nna de xhmelloꞌn danꞌ ben-noꞌn, broꞌchaꞌozaꞌn braꞌlltiaꞌn to bay, 21 bllebaꞌrweꞌ, le nakoꞌ to beꞌnn znia, llaziꞌo da bi benoꞌ, naꞌllrapoꞌ ga ke llazoꞌ.” 22 Naꞌ bne beꞌnn wnebiaꞌn:“Beꞌnn wen llin mellian, ka diꞌllenꞌ ll-lloj lloaꞌon,kaꞌ gonkzaꞌ koꞌo. Chaꞌ nnezroꞌ nakaꞌ beꞌnn znia,naꞌ llaziaꞌ da bi benaꞌ, naꞌ llrapaꞌ ga ke llazaꞌ,23 ¿bixchen ke jaloꞌ xhmellaꞌn ga choꞌchaꞌon naꞌgonen gan chak zazaꞌa naꞌ, naꞌ nna yeziaꞌn baxhoa la raꞌtze yichje?” 24 Naꞌll golleꞌ beꞌnn kaꞌzjallaꞌa kwiteꞌn: “Lewakaꞌa mellenꞌ noꞌxeꞌn, naꞌleweꞌn beꞌnnenꞌ ben gan ye chi ke to danꞌ bieꞌn.”25Naꞌ goll beꞌnn kaꞌ leꞌe: “¡Xantoꞌ, ba napkzeꞌ danꞌbeneꞌ gan naꞌ!” 26Naꞌ goll beꞌnn wnebiaꞌn leakeꞌ:“Llniaꞌ reꞌ, beꞌnnenꞌ ba napkzeꞌ da napeꞌ, yezikreweꞌe da yobre, naꞌ beꞌnnenꞌ bibi de keꞌe, rente dadaꞌo raꞌt, chaꞌ de keꞌe, yekaꞌa. 27Naꞌ ka nak beꞌnnkaꞌ llwie nadaꞌ naꞌ, bi gokraꞌll akeꞌ gakaꞌ beꞌnnwnebiaꞌ, lelljaxiꞌi akeꞌ, naꞌ lewchoy yen akeꞌ rawaꞌnga.”

Jesúsenꞌ byoeꞌ Jerusalén(Mt. 21:1‑11; Mr. 11:1‑11; Jn. 12 :12‑19)

28 Ka bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll ki, naꞌ broeꞌ nezzejeꞌ Jerusalén. 29 Ka ba zejeꞌ kwit yellenꞌ reBetfagé naꞌ Betania, ganꞌ zo yaꞌn ganꞌ nziꞌi YaꞌOlivos, bseꞌleꞌ chop beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen,30 lleꞌe leakeꞌ:

—Lechej yellenꞌ lliꞌ chlaꞌ naꞌ, kate choꞌre yel-lenꞌ reꞌre to burr daꞌbaꞌ yay, ba nono nna kwia,lewsellbaꞌ, naꞌ wcheꞌterebaꞌ. 31Naꞌ chaꞌ lloj beꞌnnyeꞌe reꞌ: “¿Bixchen llsellre burrenꞌ?”, leyeꞌe:“Xantoꞌ naꞌn yallje lebaꞌ.”

32 Naꞌ broꞌ beꞌnn kaꞌ nez, naꞌ gokte kanꞌ golleꞌleakeꞌn. 33 Ka llsell akeꞌ burrenꞌ, bllin xanbaꞌnlleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen llsellre burrenꞌ?34Naꞌ goll beꞌnn kaꞌ chopenꞌ leꞌe:—Xantoꞌ naꞌn yallje lebaꞌ.35 Naꞌ le bacheꞌe aktebaꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ, naꞌ

bxoa akeꞌ raꞌll da nak akeꞌ koꞌll burrenꞌ, naꞌ blliaakeꞌ Jesúsenꞌ koꞌllbaꞌn. 36 Ka nak zjakeꞌ naꞌn,llchirj akeꞌ no sab ke akeꞌ tnezenꞌ. 37Naꞌ ka le llinakteꞌ letj leꞌ yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos, naꞌ ba nakenawlloze Jerusalén naꞌ, bzorao beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhennaꞌ, llosiaꞌ akeꞌ zillj llawé akreꞌ, lloeꞌrao akeꞌDios, ka nak breꞌe akreꞌ yel wak ke Jesúsenꞌ, 38 neakeꞌ:

—¡Nak laꞌy Rey beꞌnnenꞌ zaꞌa nnaꞌ, beꞌnn bseꞌlXanllo Dios! ¡Doweꞌrao Diosenꞌ txhen ren beꞌnnkaꞌ llaꞌa yebánꞌ, nnaꞌ ba bllin lla yeniꞌtrenlloeꞌwen!

Page 95: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 19:39 92 San Lucas 20:1939Radj beꞌnn zan kaꞌ nao Jesúsenꞌ, ren beꞌnn kaꞌ

nak beꞌnn fariseo, naꞌ goll akeꞌ Jesúsenꞌ:—Maestro, bdil beꞌnn kaꞌ nao rweꞌn.40Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn:—Llniaꞌ reꞌ, chaꞌ beꞌnn ki so akeꞌ llize, yej ki le

gosiaꞌn weꞌrao akeꞌn nadaꞌ.41 Ka bllin Jesúsenꞌ awlloze Jerusalén naꞌ,

breꞌreꞌ yell Jerusalén naꞌ, naꞌ bllelleꞌ, 42naꞌ bneꞌe:—¡Chenak reꞌ llayakbeꞌre, nnaꞌtek de latj nench

wazore wen ren Diosenꞌ! Zan bi llakbeꞌre, le nnangaꞌchen rao reꞌ. 43Wllin lla kate beꞌnn kaꞌ llwiereꞌ, yedchaꞌa akeꞌ wayechjte ganꞌ llaꞌrenꞌ, nonogakse lloje. 44 Naꞌ yechinnj akeꞌ yellenꞌ, got akeꞌyeolol reꞌ llaꞌa rao yellenꞌ. Ni to yej da ndil lwelljebi yegaꞌnne, kaꞌn gak keré, le bi byejnieꞌre bi llanꞌbed Diosenꞌ, zadyakreneꞌ reꞌ chenake.

Jesúsenꞌ bachacheꞌ beꞌnn llon yaꞌa liaꞌ yodaꞌobraonꞌ

(Mt. 21:12‑17; Mr. 11:15‑19; Jn. 2 :13‑22)45 Ka bllin Jesúsenꞌ Jerusalén naꞌ, byoeꞌ yodaꞌo

braonꞌ, naꞌ bachacheꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llon yaꞌaliaꞌ yodaꞌon, 46naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Ki nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Rillaꞌn, naken yoꞌ gallayaꞌl yelwill beꞌnn nadaꞌ”, naꞌ reꞌ ba nonren kabroj ke beꞌnn wan.

47Yeo lla llzejnieꞌ Jesúsenꞌ leakeꞌ do liaꞌ yodaꞌobraonꞌ, naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedreke leyenꞌ, naꞌ ye bal beꞌnn brao ke beꞌnn Israelkaꞌ, llayirjlaꞌll akeꞌ akre ka gon akeꞌ got akeꞌ Leꞌe.48Naꞌ ni ke llallel akzreꞌ akre ka gon akeꞌ, le beꞌnnyell yel wan xhen llon akeꞌ, ka nak llzenay akeꞌxtiꞌlleꞌn.

20Yel llnebiaꞌ ke Jesúsenꞌ(Mt. 21:23‑27; Mr. 11:27‑33)

1Gok to lla ka llzejnieꞌ Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ yodaꞌobraonꞌ, llroeꞌreꞌ Diꞌll Wen ke Xanllo Diosenꞌ, katebllin bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre keley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kebeꞌnn Israel kaꞌ, 2 lle akeꞌ Leꞌe:

—Bnechk netoꞌ, ¿bi yel llnebiaꞌ napoꞌ llonoꞌ daki? ¿No benn yel llnebiaꞌn llonoꞌn?

3Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, bneꞌe:—Leskaꞌ nadaꞌ wnnabraꞌ reꞌ, lennechk, 4 ¿nonꞌ

bseꞌl Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis? ¿Diosenꞌ bseꞌl leꞌeo chaꞌ nollre beꞌnnachenꞌ?

5Naꞌ bzorao lloeꞌrén lwellj akeꞌ diꞌll, ne akeꞌ:—¿Akxha nnello? Chaꞌ nnello Diosenꞌ bseꞌl leꞌe,

naꞌ yeꞌe lliꞌo: “¿Bixchen bi byejleꞌre keꞌe chaꞌ?”6 Chaꞌ nnello lwellj beꞌnnkzllonꞌ bseꞌl leꞌe, nxholl

wchekw beꞌnn ki lliꞌo yej, le ne akeꞌ Juan naꞌngokeꞌ to beꞌnn bseꞌl Dios.

7 Naꞌll goll akeꞌ Jesúsenꞌ bi nnez akreꞌ no bseꞌlJuan naꞌ. 8Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Leskaꞌ nadaꞌ, bi nniaꞌ non benn nadaꞌ yelllnebiaꞌn nench llonaꞌ da ki.

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ka benbeꞌnnwen llin beꞌnnbi llonwen

(Mt. 21:33‑34; Mr. 12:1‑11)9 Naꞌ bne Jesúsenꞌ to diꞌll llzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ

llaꞌa llzenay xtiꞌlleꞌn:—To beꞌnne, gozeꞌ lba uvas rao yellrio xhen

keꞌen, naꞌ beneꞌn rallnaꞌa beꞌnne, naꞌ broeꞌ nezzejeꞌ ga yobre ga jasoeꞌ scha. 10 Ka bllin lla llalisbeꞌnn kaꞌ da kaꞌ llaz akeꞌn, beꞌnnenꞌ nak xaneꞌnbseꞌleꞌ to beꞌnn wen llin keꞌen, nench wazieꞌ ke toda llayaꞌleꞌ. Naꞌ ka bllin beꞌnnenꞌ, ben akeꞌ ziꞌ keꞌe,naꞌ bibi beꞌe akeꞌ leꞌe. 11Naꞌll beꞌnnenꞌ bseꞌleꞌ yeto beꞌnn wen llin keꞌe beꞌnn yobre, leskaꞌ goꞌdyiꞌakeꞌ leꞌe, naꞌ ben akeꞌ ziꞌ keꞌe, naꞌ bibi beꞌe akseꞌleꞌe. 12Naꞌll bseꞌlkzeꞌ beꞌnn yobre, naꞌ bentat akeꞌziꞌ keꞌe, ben akteꞌ leꞌe weꞌe, jazaꞌl akteꞌ leꞌe latjyobre.

13 ’Naꞌll xan yellrionꞌ bneꞌe: “¿Akxha gonaꞌnnaꞌ? Wseꞌlchekaꞌ xhiꞌnnaꞌ binꞌ nllieꞌraꞌ naꞌ,cheke gap akebeꞌ baraꞌnne.” 14 Bixha beꞌnn wenllin kaꞌ, ka breꞌe akreꞌ xhiꞌnn beꞌnnenꞌ, lle lwelljakeꞌ: “Beꞌnn ninꞌ xhiꞌnn xan yellrionꞌ, leꞌen llayaꞌlsiꞌi bien naꞌ, ledá gotlloeꞌ, naꞌ gak danꞌ kello.”15Naꞌ brej akeꞌ leꞌe lo reꞌjenꞌ, naꞌ bet akeꞌ leꞌe.

Naꞌll bne Jesúsenꞌ:—¿Akre llákere, akre gon xan yellrionꞌ ke beꞌnn

kaꞌ llon llin rao yellrionꞌ? 16 Chejeꞌ, naꞌ lljeteꞌleakeꞌ, naꞌ goneꞌ yellrionꞌ rallnaꞌa beꞌnn yobre.

Ka bayoll bene beꞌnn kaꞌ ka diꞌllenꞌ, bne akeꞌ:—¡Dios gakreneꞌ lliꞌo bi gonllo kaꞌ!17Naꞌll Jesúsenꞌ llwiatezeꞌ leakeꞌ, bneꞌe:—¿Ka akxha chejnieꞌllo ganꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ,

nen ki?:Yej danꞌ bi byoꞌraꞌll beꞌnnwen yoꞌ kaꞌ, gonrén akeꞌ

llin,len naꞌ ba naken yej skin.

18 Beꞌnn bixe, naꞌ lljagoꞌnneꞌ rao yejenꞌ,gachjtineꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌ chaꞌ yej naꞌ bixen wxejenleꞌe, wxhoxhjtinten leꞌe.

Danꞌ llayaꞌl gaxhj rao beꞌnn llnebiaꞌ(Mt. 21:45‑46; 22:15‑22; Mr. 12:12‑17)

19 Bayoll bne Jesúsenꞌ kaꞌ, bxoz wnebiaꞌ kaꞌ,naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ, le gokraꞌll akteꞌgoꞌx akeꞌ Leꞌe, le byejnieꞌ akreꞌ ni ke leakeꞌn beꞌediꞌllenꞌ kaꞌ, naꞌ blleb akeꞌ beꞌnn yell.

Page 96: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 20:20 93 San Lucas 21:420Naꞌ bseꞌl akeꞌ beꞌnn blleꞌnao Leꞌe, beꞌnn ben

ka llon Leꞌe txhenre, nench naꞌ kweꞌnao akeꞌ chaꞌbi diꞌll lloj lloeꞌ, naꞌ saꞌke gon akeꞌ Leꞌe rallnaꞌabeꞌnnwnebiaꞌn. 21Naꞌ beꞌnnkaꞌ goll akeꞌ Jesúsenꞌ:

—Maestro, nnézetoꞌ lloeꞌo diꞌll li llroeꞌroꞌ lix-heje, naꞌ toz ka llonoꞌ ren noteze beꞌnne, naꞌllzejnieꞌroꞌ kanꞌ nak xhnnez Diosenꞌ. 22 Lleꞌnetoꞌnnézetoꞌ, ¿naken wen chixhjtoꞌ danꞌ llnnab beꞌn-nenꞌ le zeraoze nak wnebiaꞌ, beꞌnnenꞌ llia Roma ochaꞌ bi naken wen?

23 Naꞌ Jesúsenꞌ bayakbeꞌreꞌ kere do raꞌll akeꞌnllnnab akeꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen lleꞌnzere gonreꞌre nadaꞌ?24 Lewroeꞌ nadaꞌ to xhmellrenꞌ.

Ka beꞌe akeꞌ Leꞌe mellenꞌ, naꞌ bneꞌe:—¿Noxha raonꞌ daꞌa leꞌ mell ni? ¿No ranꞌ nyoj

le ni?Naꞌll bne akeꞌ:—César beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ Roma naꞌn.25Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Da nake ke César lewayoeꞌn leꞌe; naꞌ da llayaꞌl

weꞌre Dios, leweꞌn Dios.26 Naꞌ bi llakse gon akeꞌ lloj to diꞌll krere lloaꞌ

Jesúsenꞌ rao beꞌnn kaꞌ llaꞌn, naꞌ llabán akreꞌ kanꞌllallieꞌ xtiꞌll akeꞌn, llazé akteꞌ llize.

Bnnab akeꞌ akrenꞌ gak kat yebán beꞌnn wat kaꞌ(Mt. 22:23‑33; Mr. 12:18‑27)

27 Naꞌll bllin bal beꞌnn kaꞌ nziꞌi saduceo, beꞌnnkaꞌ bi llejleꞌ yebán beꞌnn wat kaꞌ. Naꞌ goll akeꞌLeꞌe:

28 —Maestro, danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, gannaꞌnllian biaꞌa, chaꞌ to beꞌnn wchayneꞌe, naꞌ gateꞌ,naꞌ nono xhiꞌnneꞌ bzo, to beꞌnn biꞌcheꞌ wazieꞌnoꞌrenꞌ nench wazó lo raz beꞌnn watenꞌ. 29 Kigok bzo gall beꞌnne, beꞌnn nellenꞌ bxhieꞌ noꞌrenꞌ,naꞌ goteꞌ bi bzo xhiꞌnneꞌ. 30 Naꞌll biꞌcheꞌ, beꞌnnwllopenꞌ bazieꞌ noꞌrenꞌ, naꞌ leskaꞌ goteꞌ nonoxhiꞌnn akeꞌ bzokze. 31 Naꞌll beꞌnn wyonne bazieꞌnoꞌrenꞌ, leskaꞌ goteꞌ, naꞌ kaꞌ yeolol akeꞌ bzorénnoꞌrenꞌ, naꞌ yeolol akeꞌ got, ni to xhiꞌnn akeꞌ bibzo. 32 Naꞌll got ren noꞌrenꞌ. 33 Kate llin llayebán beꞌnn wat kaꞌ, ¿nore beꞌnn ki gakse beꞌnnke noꞌrenꞌ, le yeololeꞌn bzorén leꞌe?

34Naꞌ goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrio ni, llchaynaꞌa akeꞌ,

naꞌ llchaynaꞌa no xhiꞌnn akeꞌ. 35Zan ka nak beꞌnnkaꞌ ba nbej Diosenꞌ nench yebán akeꞌ, naꞌ yellínakeꞌ yebánꞌ, kere wchaynaꞌll beꞌnn kaꞌ, naꞌ nollnowchaynaꞌkze. 36Le kere naꞌ gat akeꞌ da yobrenꞌ, kaangl ke Diosenꞌ wayak akeꞌ, gak akeꞌ xhiꞌnn Diosdogarje, le ke len naꞌ ba basbaneꞌ leakeꞌ. 37Ka nakdanꞌ de yebán beꞌnn wat kaꞌ, kwin da Moisésenꞌbzejnieꞌreꞌn ka nak bzojeꞌ kanꞌ balwill Diosenꞌ leꞌe

to lo xhis yeꞌche, naꞌ bne Diosenꞌ nakeꞌ Dios keAbraham, Dios ke Isaac naꞌ Dios ke Jacob, le nbanbeꞌnn kinꞌ, naꞌllenꞌ bneꞌe kaꞌ. 38 Ka nak Diosenꞌ,bi nakeꞌ Dios ke beꞌnn wat, Dios ke beꞌnn ban naꞌnakeꞌ, naꞌ yeolol beꞌnn nxenraꞌlleꞌ Diosenꞌ, laꞌkzeba got akeꞌ, nban akseꞌ rao Leꞌe.

39 Naꞌ bal beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, goll akeꞌ Leꞌe:

—Da li kanꞌ bneꞌon, Maestro.40 Naꞌ bill bayaxhj akreꞌ wnnab akllreꞌ Leꞌe

billre da yobre.¿No nak dialla Cristonꞌ?(Mt. 22:41‑46; Mr. 12:35‑37)

41Naꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Bixchen ne akzeꞌ, Cristonꞌ nakeꞌ xhiꞌnn da

rey Davidenꞌ? 42Renchaꞌ kwin Davidenꞌ bzojeꞌ leꞌyich ke Salmos ki:Xanllo Diosenꞌ golleꞌ Xanaꞌn:“Blleꞌ kwitaꞌn,43 llinte lla ka gonaꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llwie rweꞌn,nniꞌt akeꞌ xhniaꞌon.”44 Chaꞌ Davidenꞌ bneꞌe Cristonꞌ nakeꞌ Xaneꞌ,¿akxha gakze Cristonꞌ xhiꞌnn dialla ke Davidenꞌchet kaꞌ?

Jesúsenꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ de doꞌl keakeꞌ

(Mt. 23:1‑36; Mr. 12:38‑40; Lc. 11:37‑54)45 Beꞌnn zan llaꞌa llzenay xtiꞌll Jesúsenꞌ, naꞌll

golleꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:46 —Lewiayaꞌnn kanꞌ llon beꞌnn kaꞌ llsedre ke

ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, llawé akreꞌ llak akeꞌto raꞌll tonn, naꞌ llawé akreꞌ gap beꞌnn leakeꞌbaraꞌnne do tnez, do lao yaꞌa, naꞌ do lo yodaꞌo.Leskaꞌ ga llak no wao, ll-lan akeꞌ ga ba nak kweꞌbeꞌnn brao. 47 Naꞌ llkaꞌa akeꞌ rill noꞌr wazebe,naꞌ da lldeꞌ akreꞌ, scha llze akeꞌ kate llalwill akeꞌDiosenꞌ nechkze ten kaꞌze. Da xhen da de saꞌkziꞌbeꞌnn kaꞌ kanꞌ llon akeꞌn.

21To noꞌr wazeb beꞌe mell(Mr. 12:41‑44)

1 Ka zo Jesúsenꞌ yodaꞌon, breꞌreꞌ ka llgoꞌ beꞌnnwniaꞌ kaꞌ mell danꞌ lldop lo yodaꞌon. 2 Leskaꞌbreꞌreꞌ ka bllin to noꞌr yaꞌch noꞌr wazeb, broeꞌchop mell daꞌo. 3Naꞌll bne Jesúsenꞌ:

—Da li llniaꞌ, noꞌr wazeb yaꞌch ni, da xhenll babroeꞌ kerke yeolol beꞌnn kaꞌ yelaꞌ. 4Le broꞌ akeꞌ daba bgoꞌnn billbi de gon akreꞌn, zan ka nak noꞌrenꞌ,rao yel yaꞌch keꞌen beꞌe ka da lallibe de keꞌe.

Page 97: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 21:5 94 San Lucas 22:2Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ wllin lla yechinnj akeꞌ yodaꞌo

braonꞌ(Mt. 24:1‑2; Mr. 13:1‑2)

5 Naꞌ bal beꞌnn kaꞌ llaꞌn, lloeꞌ akeꞌ diꞌll kateknbaraz nak yodaꞌo braonꞌ, naꞌ ka wallajllo nak yejkaꞌ naken naꞌ, naꞌ billre da non len nbaraz da lloeꞌakeꞌ ke yodaꞌon. Naꞌ bne Jesúsenꞌ:

6—Ka nak da kaꞌ llreꞌre nga, wllin lla kat ni toyej ki zjankwaꞌa ganni, noꞌx lwellje bi yegaꞌnnen.Yeololen yeyinnj aken.

Kanꞌ gak kat ba zo rez wayoll yellrionꞌ(Mt. 24:3‑28; Mr. 13:3‑23)

7 Naꞌll bzorao llnnab akreꞌ Jesúsenꞌ, lle akeꞌLeꞌe:

—Maestro, ¿batenꞌ gak kaꞌ? ¿Bixha gak katenꞌba zo rez gak kanꞌ bneꞌon?

8Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Lewiá ke nench ke no siyeꞌz reꞌ, naꞌ kaꞌre

nez yobre, le beꞌnn zan beꞌnn wxhiyeꞌe raꞌ, naꞌnne akeꞌ: “Nadaꞌn Cristonꞌ”, naꞌ “Ye chollze leyellayraote beꞌnn llaꞌa yellrionꞌ.” Bi chejleꞌre keakeꞌ. 9 Kate yénere gak wdile, naꞌ yénere do gayobre ba llak wdil, bi llebre, da llayaꞌl gakse da ki,naꞌ ker le wayollte yellrio naꞌn.

10Naꞌll bneꞌe:—Naꞌ til to yell ren ye to yell, naꞌ yell xhen ren

ye to yell xhen. 11Naꞌll xoꞌ gateze, naꞌ gakwin, naꞌraꞌ yillweꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ lleb akeꞌ kwis kanꞌ gaken,naꞌll biteze gak leꞌ yebánꞌ da yebán akreꞌ.

12 ’Naꞌ ka za gaktere da ki, goꞌx akeꞌ reꞌ, naꞌsiꞌchiꞌll akeꞌ reꞌ, naꞌ xobxexj akeꞌ reꞌ, wcheꞌe akeꞌreꞌ ga zo no yodaꞌo ga lladop akeꞌ, naꞌ koꞌ akeꞌreꞌ rill ya, naꞌ lljwaꞌa akeꞌ reꞌ no rao rey, raokoxchis, ni ke danꞌ nxenraꞌllre nadaꞌ. 13 Ka nakegon akeꞌ kaꞌ, naꞌ gaꞌt latj weꞌre xtiꞌllaꞌn. 14 Bigonre xhbab akre ka nnere, kate llinre rao beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ, 15 nadaꞌ gonnaꞌ diꞌll, naꞌ gonnaꞌ reꞌyel siꞌn nench gak walliꞌre xtiꞌll akeꞌn, ni ke nosoeze reꞌ. 16Naꞌ danꞌ llebraz wie akreꞌ reꞌn, kwinxaxhnaꞌre, biꞌchre, biꞌch lwelljre, naꞌ beꞌnn kaꞌnonre txhen, gon akeꞌ reꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ llwiereꞌn, naꞌ balre got akeꞌ. 17 Yeolol beꞌnn wie akreꞌreꞌ, ni ke danꞌ nxenraꞌllre nadaꞌn, 18 zan ni to yichyichjre bi kwiayiꞌ rao Dios. 19 Lesé war, naꞌ legapyel llxhenraꞌlle, naꞌ gonre gan.

20 ’Kate reꞌre ba llaꞌa wakaꞌa ya ba nechj akeꞌJerusalén naꞌ, nnézello ba zo rez kwiayiꞌn naꞌ.21 Reꞌ llaꞌa ganꞌ nbane Judeanꞌ, lewxhonnj lechejyaꞌ xhen, naꞌ reꞌ llaꞌa Jerusalén naꞌ, lellache; reꞌzej lyiꞌxe, bi yeꞌnzere wayoꞌre yell. 22 Le ba bllinlla yellayrao beꞌnn kaꞌ, naꞌ soa diꞌll kanꞌ nyoj xtiꞌllDiosenꞌ. 23 ¡Nyaꞌchraz ke noꞌr noaꞌ bdaꞌo, naꞌ noꞌr

nkaꞌ bdaꞌo kanaꞌ! Doxhen rao yellrionꞌ wallayraobeꞌnne, naꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa ganꞌ nbaneJudeanꞌ, Diosenꞌ goneꞌ yellayrao akeꞌ. 24Beꞌnn zangat rao wdilenꞌ, naꞌ beꞌnn zan wchach akeꞌ, naꞌwcheꞌe akteꞌ leakeꞌ rao yeolol yell xhen kaꞌ zjalliꞌrao yellrionꞌ, naꞌ beꞌnn ziꞌt bi nak beꞌnn Israel,chaꞌa akeꞌ wrejchekw akeꞌ Jerusalén naꞌ, llinte llabill nnebiaꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel.

Kanꞌ gak katenꞌ yed Jesucristonꞌ da yobre(Mt. 24:29‑35, 42‑44; Mr. 13:24‑37)

25 ’Naꞌ bi gak bi nne leꞌ yebánꞌ, willenꞌ, beꞌonnaꞌ berj kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrionꞌ, togak akeꞌ tore le llebraz lleb akeꞌ ka yen akreꞌ gonnisdaꞌon llakia, ka nak wlis beꞌn len. 26 Naꞌ danꞌlleb akeꞌn, to gatzi akeꞌ kanꞌ gak rao yellrionꞌ, lekanaꞌ wroeꞌrao doxhen yel wak da bi naꞌ reꞌllo leꞌyebánꞌ. 27Naꞌtellenꞌ reꞌe akreꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj RadjBeꞌnnachenꞌ, zeꞌe to lo bej nseꞌe yel wak xhenkeꞌen, naꞌ beniꞌ xhen keꞌen. 28Kate ba bzorao llakda ki, legondipraꞌlle, naꞌ leyewé le ba zo rez yesráDiosenꞌ reꞌ.

29Naꞌll bsaꞌkrebreꞌ llroeꞌreꞌ leakeꞌ:—Lewiá ke yay higo, naꞌ biteze yay, 30 kate ba

llagaꞌ xhlaꞌyen, naꞌ llakbeꞌre ba zo rez choꞌre raoba. 31 Leskaꞌkzenꞌ, katenꞌ ba llreꞌre llak da kaꞌ babniaꞌ ni, ba nnézere ba zo rez nnebiaꞌ Diosenꞌ.

32 ’Da li llniaꞌ reꞌ, beꞌnn kaꞌ llaꞌa nnaꞌ, nna nbanakteꞌ kate sorao gak da ki. 33 Ka nak yebánꞌ renyellrionꞌ wllin lla kat te ke, zan ka nake xtiꞌllaꞌnkere da te ke kaꞌzenꞌ.

34 ’Naꞌ lewiá, ke yeꞌj gaoxenre, sollere, naꞌkwiare ria, naꞌ choꞌ yichjre chraoze da de raoyellrionꞌ, naꞌ bi gakbeꞌre katenꞌ llin llanꞌ. 35Ka llakke to bayiꞌx daꞌo, ni ke llakbeꞌzebaꞌ lljabixbaꞌ galldoꞌlbaꞌ, kanꞌ gak ke beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrionꞌ.36Lewnnaꞌ yere, lewalwill Diosenꞌ nench gakreneꞌreꞌ katenꞌ llin lla naꞌ, naꞌ gak wallinre lljazere raoBeꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach.

37 Kaꞌ, yeo lla, Jesúsenꞌ llzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ doliaꞌ yodaꞌo braonꞌ, naꞌ yeo lleꞌ llayejteꞌ yaꞌ ganꞌnziꞌi Yaꞌ Olivos. 38Naꞌ kate lleniꞌ beꞌnn zan lladopyodaꞌo braonꞌ, naꞌ lljazejnieꞌreꞌ leakeꞌ.

22Beꞌe akeꞌ diꞌll yesoꞌt akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:1‑5, 14‑16; Mr. 14:1‑2, 10‑11; Jn. 11 :45‑53)

1 Bixha ba zo rez gaꞌl lnni danꞌ ne paskwJerusalén naꞌ, katenꞌ llao akeꞌ yet xtir danꞌ binchix kwa binn. 2 Naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌbeꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ,bzorao llyirjlaꞌll akeꞌ akre gon akeꞌ nench got akeꞌJesúsenꞌ, le lleb akeꞌ beꞌnn yell.

Page 98: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 22:3 95 San Lucas 22:353 Naꞌ daxiꞌon byoꞌn yichjraꞌlldaꞌo Judas, beꞌn-

nenꞌ nsiꞌi akeꞌ Iscariote, beꞌnnenꞌ nak txhen beꞌnnchllinn kaꞌ. 4 Naꞌll byejeꞌ jeꞌreneꞌ bxoz wnebiaꞌkaꞌ diꞌlle, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ nak xan beꞌnn kaꞌ llapyodaꞌon, kanꞌ goneꞌ Jesúsenꞌ rallnaꞌa akeꞌ. 5 Bawébeꞌnn kaꞌ kwis, naꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll weꞌe akeꞌ leꞌemell. 6 Judas naꞌ bchebeꞌ wdieꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌaakeꞌ, naꞌ bzorao lliꞌnaweꞌ gaꞌt latj goneꞌ Leꞌe raonaꞌa beꞌnn kaꞌ, kate bi gakbeꞌe beꞌnn yell.

Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ kanꞌ gon akeꞌ lljasaꞌraꞌll akeꞌ yelgot keꞌen

(Mt. 26:17‑29; Mr. 14:12‑25; Jn. 13 :21‑30; 1Co. 11 :23‑26)

7 Naꞌ ka bllin lla, ka llao akeꞌ yet xtir danꞌ binchix kwa binn, naꞌ leskaꞌ llot akeꞌ xhiꞌr kanꞌ llaꞌllnni Paskw. 8 Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ Pedronꞌ ren Juannaꞌ,lleꞌe leakeꞌ:

—Lechej lelljén xhnid, lelljasiniaꞌ danꞌ gaollolnni paskwnꞌ.

9Naꞌll goll akeꞌ Leꞌe:—¿Gaxha lleꞌnroꞌ lljasiniaꞌtoꞌn?10Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Kate choꞌre yellenꞌ, naꞌ walláyere to beꞌnne

zanzoeꞌ to lleꞌ nis xhichjeꞌ, lennaweꞌ, kon ga choꞌleꞌe, gannaꞌ choꞌre. 11Kate choꞌrenꞌ, leyé xanyoꞌn:“Maestronꞌ, neꞌe: ¿Ga zo yoꞌ ganꞌ gaotoꞌ xcheꞌ, renbeꞌnn kaꞌ non nadaꞌ txhen lnni paskw ni?” 12Naꞌwroeꞌreꞌ reꞌ to yoꞌ da zo chkwia, naꞌ ba de yeololda kaꞌ yálljellonꞌ, gannaꞌ wsiniaꞌre danꞌ gaollonꞌ.

13 Naꞌ bzaꞌa akeꞌ, gokte kanꞌ golleꞌ leakeꞌn, naꞌbsiniaꞌ akeꞌ danꞌ gao akeꞌn.

14 Ka bllin gao akeꞌ xcheꞌn, blleꞌ Jesúsenꞌ renpostl keꞌe kaꞌ. 15Naꞌ golleꞌ leakeꞌ:

—¡Le ba bzeraꞌllkazaꞌ gaorenaꞌ reꞌ, lnni paskwnꞌka za gataꞌ! 16 Ni llniaꞌ reꞌ, zerao nnaꞌ llaorenaꞌnreꞌ. Kate ba gok doxhen danꞌ llroeꞌraꞌ ni, naꞌ ballnebiaꞌ Diosenꞌ, kanaꞌll gaorenaꞌ reꞌ da yobre.

17Naꞌ beꞌxeꞌ leo daꞌon, beꞌe yel llioxken ke Dios,bneꞌe:

—Lesiꞌi da ni, naꞌ leyeꞌj raꞌt wejen yeololre.18 Llniaꞌ reꞌ, zerao nnaꞌ lleꞌjaꞌ xis uvanꞌ, llintella kate ba llnebiaꞌ Diosenꞌ; kanaꞌll yeyeꞌjaꞌn dayobre.

19 Naꞌll bxhieꞌ yet xtirenꞌ, naꞌ beꞌe yel llioxkenke Diosenꞌ, naꞌll bxhoxhjeꞌn beꞌen leakeꞌ, naꞌbneꞌe:

—Da ninꞌ naken kwerp kiaꞌ, ke nak nnaꞌ ll-sanraꞌllaꞌn ni ke reꞌ, kaꞌ gonre gaoren nenchlljasaꞌraꞌllre nadaꞌ.

20Naꞌ ka badaweꞌ xcheꞌn, beꞌxeꞌ leo daꞌon bneꞌe:—Danꞌ yoll lo leo daꞌo ni, naken to da llroeꞌn,

nnaꞌ sorao to da kob, danꞌ bcheb Diosenꞌ gakreneꞌ

reꞌ, ke len naꞌ, larj xchenaꞌn nench gaken da li.21Beꞌnnenꞌ gon nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ got nadaꞌ,leskaꞌ rawe ganꞌ lliꞌllo ni, nxoa taꞌkeꞌ. 22 Da li,nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, ba naksengak kiaꞌ kaꞌ, zan nyaꞌchraz ke beꞌnnenꞌ gon nadaꞌrao naꞌa beꞌnn kaꞌ got nadaꞌn.

23 Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bzoraollnnabe lwellj akeꞌ, nor akeꞌn gon Leꞌe rallnaꞌabeꞌnn kaꞌ llwie Leꞌen.

Lloeꞌrén lwellj akeꞌ diꞌll norenꞌ gak beꞌnn brao24 Leskaꞌ bzorao lloeꞌrén lwellj akeꞌ diꞌll, norenꞌ

gakll beꞌnn brao. 25Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ toto yell xhen, llawé akreꞌ

gon beꞌnn kaꞌ kon da nez leakeꞌ, naꞌ leskaꞌ llawéakreꞌ nne beꞌnne, nak akeꞌ beꞌnn wen. 26 Zan reꞌ,bi gonre kaꞌ, beꞌnnenꞌ yeꞌnzreꞌ gakeꞌ beꞌnn brao,llayaꞌl gakeꞌ ka beꞌnn bibi nneze, naꞌ beꞌnnenꞌyeꞌnzreꞌ nnebieꞌ radjrenꞌ, llayaꞌl gakeꞌ ka to beꞌnnwen llin keré. 27 Lennechk, ¿nore beꞌnnenꞌ nakbeꞌnn brao, beꞌnnenꞌ lliꞌ llao naꞌ, o chaꞌ beꞌnnenꞌllsiniaꞌ danꞌ gaweꞌ naꞌn? Nakbieꞌkze beꞌnnenꞌ lliꞌllao naꞌ, nak beꞌnn brao. Zan nadaꞌ ziaꞌ ganni kabeꞌnn wen llin keré, naꞌ ziaꞌ nench gakrenaꞌ reꞌbiteze da gak keré.

28 ’Laꞌkze biteze da ba gok kiaꞌ, reꞌ ba bzerenrenadaꞌ. 29 Leskaꞌ gonaꞌ nench nnebiaꞌre katenꞌgonn Xaꞌn yel llnebiaꞌ keꞌen nadaꞌ, 30 nenchkweꞌrenre nadaꞌ, naꞌ yeꞌj gaollo txhen katenꞌ ballnebiaꞌn, leskaꞌ gonaꞌ to latj ga kweꞌre nenchgonre yel koxchis, naꞌ wchoybiaꞌre ke beꞌnn Israelkaꞌ.

Jesúsenꞌ bneꞌe kanꞌ gon Pedronꞌ bi wchebeꞌ chaꞌnombieꞌ Leꞌe

(Mt. 26:31‑35; Mr. 14:27‑31; Jn. 13 :36‑38)31 Leskaꞌ goll Xanllonꞌ Simón Pedronꞌ:—Simón, Simón ba bnnab daxiꞌon nench

gonreꞌren reꞌ, gonen reꞌ ka llon beꞌnn llrobetrigo. 32Nadaꞌ ba bnnabaꞌ rao Dios gakreneꞌ rweꞌnench bi gakganroꞌ, naꞌ kate ba benoꞌ gan naꞌ,gakrenchgoꞌ beꞌnn biꞌchoꞌ ki.

33Naꞌll Pedronꞌ lleꞌe Leꞌe:—Xanaꞌ, ba bchoyraꞌllaꞌ kere lo rill yaze saꞌre-

naꞌ rweꞌ, gatrentekzaꞌ rweꞌ chet kaꞌ.34Naꞌll lleꞌe Pedronꞌ:—Pedro, llniaꞌ rweꞌ, bire nne kwell lekwnꞌ nnaꞌ

lleꞌ, llinte gak chonn ras bi weꞌo diꞌll nombiaꞌonadaꞌ.

Ba zo rez yellayrao Jesúsenꞌ35Naꞌ lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen:

Page 99: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 22:36 96 San Lucas 22:65—Kanꞌ bseꞌlaꞌ reꞌ, kaꞌn bibi beꞌxkzre, ni mell,

ni bzod, ni ye chkweꞌ xher-re; lennechk, ¿bibyálljere?

Naꞌ lle akeꞌ Leꞌe:—Bitbi byálljetoꞌ.Naꞌll bneꞌe:36 —Zan nnaꞌ, chaꞌ reꞌ de mell keré, lewaꞌn;

leskaꞌ chaꞌ napre bzod, legoꞌxen; naꞌ reꞌ bi naprespad, legoꞌt no xherk keré, naꞌ lesiꞌi ton. 37 Lellniaꞌ reꞌ, dekz de gak kiaꞌ kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌganꞌ nen ki: “Ben akreꞌ leꞌe ka llon akreꞌ beꞌnnwen da xhinnj.” Le danꞌ nyoj gak kiaꞌn dekz degaken.

38Naꞌll bne beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen:—Xantoꞌ, naꞌ de chop spad.Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Ba gokse to kate.Jesúsenꞌ balwilleꞌ Diosenꞌ lo reꞌj ganꞌ nziꞌi Getse-

maní(Mt. 26:36‑46; Mr. 14:32‑42)

39 Naꞌ blloj Jesúsenꞌ zejeꞌ yaꞌn ganꞌ nziꞌi YaꞌOlivos, ka llonkzeꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhenbnao akeꞌ Leꞌe. 40Ka bllin akeꞌ latjenꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Lewalwill Diosenꞌ nench ke gon da xhinnjenꞌreꞌ gan.

41 Naꞌll Leꞌen bdeteꞌ zejeꞌ, ke to ga llin to yejda llzaꞌl-llo, naꞌ bcheꞌk xhibeꞌ balwilleꞌ Diosenꞌ,42 bneꞌe:

—Xa, chaꞌ rweꞌ lleꞌnroꞌ, benchga bi wal-layrawaꞌ, zan bi gak kon ka nniaꞌ nadaꞌ, gak kanꞌnnekzoꞌ rweꞌ.

43Naꞌ betj to angl zaꞌa yebánꞌ bllineꞌ ganꞌ ncheꞌkxhibeꞌn, naꞌ btipraꞌlle Leꞌe. 44 Naꞌ llallayraweꞌkwis llake yichjraꞌlldaꞌweꞌn, naꞌ llalwilleꞌ Diosenꞌ,kate bzorao llayakloljeꞌ, naꞌ nis yes keꞌen nak-tekzen llen ll-llonen rao yonꞌ.

45 Bixha ka bayoll beꞌreneꞌ Diosenꞌ diꞌllenꞌ,bazolleꞌe. Ka ballineꞌ ganꞌ niꞌt beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, jadiꞌreꞌ leakeꞌ tas akeꞌ danꞌ llak akreꞌ.46Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen tasre? Lechas, naꞌ lewalwill Diosnench ke gon da xhinnjenꞌ reꞌ gan.

Kanꞌ gok kanꞌ beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:47‑56; Mr. 14:43‑50; Jn. 18 :2‑11)

47 Naꞌ zete Jesúsenꞌ lloeꞌ diꞌllenꞌ, kate bllinJudas beꞌnnenꞌ nak txhen ren beꞌnn chllinn kaꞌ,ncheꞌteꞌ beꞌnn zan, naꞌ jabiꞌyeꞌ kwit Jesúsenꞌbnoꞌpeꞌ Leꞌe. 48 Jesúsenꞌ golleꞌ Judasenꞌ:

—Judas, ¿llnoꞌpteꞌo nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj RadjBeꞌnnach, nechkze gonoꞌ nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌllwie nadaꞌn?

49 Bixha ka breꞌe beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen, goꞌx akeꞌLeꞌen, bne akeꞌ:

—Xantoꞌ, naꞌ de spad, ¿wzoyibllo?50 Toeꞌ bdineꞌ spad keꞌen, bchoyteꞌ yid nay

chaꞌwe beꞌnn wen llin ke bxoz braonꞌ. 51Naꞌ gollJesúsenꞌ leꞌe:

—Bi gonoꞌ kaꞌ.Naꞌll bdaneꞌ nay beꞌnnenꞌ, naꞌ bayakeꞌn. 52Naꞌll

goll Jesúsenꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌ nakxan beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌo braonꞌ, naꞌ beꞌnn gorbrao ke beꞌnn Israel kaꞌ, zjake lljeꞌx Leꞌen:

—Ka beꞌnn lljeꞌx to beꞌnn wan, zaꞌre noꞌxre yaynaꞌ spad. 53 Yeo lla blleꞌrenaꞌ reꞌ yodaꞌo braonꞌ,naꞌ bi beꞌxre nadaꞌ, zan nnaꞌ bllin lla gak kanꞌlleꞌnerenꞌ, nnaꞌ nnebiaꞌ da xcholenꞌ.

Pedronꞌ bi bchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:57‑58, 69‑75; Mr. 14:53‑54,66‑72; Jn. 18 :

12‑18, 25‑27)54Naꞌ beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ bcheꞌe akeꞌ Leꞌe rill

bxoz braonꞌ, Pedronꞌ bnaweꞌ Leꞌe ziꞌt ziꞌt. 55Beꞌnnkaꞌ bxhen akeꞌ to yiꞌ xhen liaꞌ ke bxozenꞌ, naꞌblleꞌrén Pedronꞌ leakeꞌ lloaꞌ yiꞌn. 56 To noꞌr nakwete, ka breꞌreꞌ Pedronꞌ llieꞌ lloaꞌ yiꞌn, naꞌ bwieꞌleꞌe, naꞌ bneꞌe:

—Beꞌnn ni leskaꞌ nakeꞌ txhen Jesúsenꞌ.57Naꞌ Pedronꞌ bi bchebeꞌ, naꞌ bneꞌe:—Noꞌre, bi nombiaꞌ beꞌnnenꞌ.58 Gok choll kate beꞌnn yobre breꞌreꞌ leꞌe, naꞌ

bneꞌe:—Renkze rweꞌn nakoꞌ beꞌnn kaꞌ txhen.Naꞌll bne Pedronꞌ:—Beꞌnne, bi nak akeꞌ txhen.59 Bixha ka gok choll kate beꞌnn yobre bneꞌe:—Da likze, beꞌnn ninꞌ nakeꞌ txhen ren Jesúsenꞌ,

le nakeꞌ beꞌnn Galilea.60Naꞌ Pedronꞌ golleꞌ beꞌnnenꞌ:—Beꞌnne, bi nnezraꞌ bi diꞌllenꞌ lloeꞌo.Naꞌ neteꞌ kaꞌn, kate le bllellte lekwnꞌ.

61 Xanllonꞌ le bayechjteꞌ bwieꞌ Pedronꞌ, naꞌjadinraꞌll Pedronꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe: “Birenne kwell lekwnꞌ nnaꞌ lleꞌ, llinte gak chonn ras,bi weꞌo diꞌll nombiaꞌo nadaꞌ.” 62 Pedronꞌ ballojeꞌganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ, da xhen gokreꞌ, naꞌ bllelleꞌkwis.

Bsaꞌkziꞌ akeꞌ Jesúsenꞌ naꞌ bdin akeꞌ Leꞌe(Mt. 26:67‑68; Mr. 14:65)

63 Beꞌnn kaꞌ llap Jesúsenꞌ, bzorao lltitj akreꞌLeꞌe, naꞌ llon akeꞌ ziꞌ keꞌe. 64 Bchej akeꞌ to raꞌllraweꞌn, naꞌ llbaꞌll akeꞌ yichjraweꞌn, naꞌ lle akeꞌLeꞌe:

—Banneyaꞌchk, ¿nonꞌ braꞌll rweꞌ?65Naꞌ da zan da lle akeꞌ Leꞌe, llaꞌdyiꞌ akeꞌ Leꞌe.

Page 100: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 22:66 97 San Lucas 23:29Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ ganꞌ gak yel koxchisenꞌ(Mt. 26:59‑66; Mr. 14:55‑64; Jn. 18 :19‑24)

66 Ka byeniꞌn, badop beꞌnn gor brao ke beꞌnnIsrael kaꞌ, naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌllsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌll goxhakeꞌ Jesúsenꞌ ganꞌ ze akeꞌn, le leakeꞌn llon yelkoxchisenꞌ. Ka bllineꞌn lle akeꞌ Leꞌe:

67—Bne chaꞌ, ¿rweꞌn Cristonꞌ? Chaꞌ rweꞌn, bnenetoꞌ kwasro.

Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Chenak nniaꞌ reꞌ, ni ke chejleꞌzre. 68 Chenak

nadaꞌ wnnabraꞌ reꞌ, ni ke yelliꞌzre xtiꞌllaꞌn, ni keyesanzre nadaꞌ. 69 Naꞌ soraozen nnaꞌ, BeꞌnnenꞌGorj Radj Beꞌnnach lljachieꞌ kwit Diosenꞌ, beꞌnnnak yel wak xhen.

70Yeolol akeꞌ goll akeꞌ Leꞌe:—¿Rweꞌn Xhiꞌnn Diosenꞌ chaꞌ?Naꞌll bneꞌe:—Reꞌn nere kaꞌ, naꞌ kaꞌn naksen.71Naꞌll bne akeꞌ:—Nollno beꞌnn yálljello gao xhia keꞌe; kwinllo

ba bénello kanꞌ bneꞌen.23

Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ rao Pilatonꞌ(Mt. 27:1‑2, 11‑14; Mr. 15:1‑5; Jn. 18 :28‑38)

1Yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌn bzollaꞌa akeꞌ, naꞌ bcheꞌeakeꞌ Jesúsenꞌ jwaꞌa akeꞌ Leꞌe rao Poncio Pilato,beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ Judea. 2 Naꞌ bzorao llao akeꞌxhia, llxoa akeꞌ doꞌl koꞌll Jesúsenꞌ rao Pilatonꞌ, neakeꞌ:

—Beꞌnn ni deꞌe llonchixreꞌ beꞌnne, naꞌ ll-lloneꞌchixhjtoꞌ danꞌ llnnab Césarenꞌ, neꞌe leꞌen Cristonꞌ,naꞌ nakeꞌ to beꞌnn wnebiaꞌ.

3Naꞌll Pilatonꞌ bnnabreꞌ Leꞌe:—¿Rweꞌn nakoꞌ Rey ke beꞌnn Israel kaꞌ?Naꞌll ballieꞌ xtiꞌll Pilatonꞌ, bneꞌe:—Kanꞌ bnekzoꞌ naꞌ nakaꞌ.4Naꞌll Pilatonꞌ lleꞌe bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn

kaꞌ llaꞌa naꞌ:—Ni to da xhinnj bi non beꞌnnenꞌ.5Naꞌ yezikre llchieꞌ akreꞌ, ne akeꞌ:—Llonchixreꞌ beꞌnne doxhen ganꞌ nbane Judea,

bzoraozeꞌ Galilea naꞌte, naꞌ ba braꞌte ganni.Jwaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ rao Herodes

6 Ka bene Pilatonꞌ bwaꞌl akeꞌ Galilea, naꞌbnnabeꞌ chaꞌ beꞌnn Galilea Jesúsenꞌ. 7 Ka bn-nezreꞌ beꞌnn Galilea Jesúsenꞌ, naꞌll bseꞌleꞌ Leꞌe raoHerodes naꞌ, le leꞌen llnebiaꞌ Galileanꞌ, naꞌ raolla naꞌ zo Herodes, Jerusalén naꞌ. 8 Herodesenꞌka breꞌreꞌ Jesúsenꞌ, le bawereꞌ, le batnaꞌte llenreꞌlloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ, naꞌ le lleꞌnreꞌ reꞌreꞌ yelwak danꞌ lloneꞌn. 9 Da zan da bnnabreꞌ Leꞌe,naꞌ bi balliꞌkze Jesúsenꞌ xtiꞌlleꞌn. 10 Naꞌ le zete

bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, llao akeꞌ xhia llchieꞌ aktekzreꞌ.11 Naꞌ Herodesenꞌ ren wakaꞌa ya keꞌe kaꞌ, bzoraoziꞌchiꞌll akeꞌ Jesúsenꞌ, lltitj akreꞌ Leꞌe. Naꞌ bwakwakeꞌ Leꞌe to raꞌll da llaktit, naꞌ baseꞌleꞌ Leꞌe raoPilatonꞌ da yobre. 12 Lla naꞌ, Pilatonꞌ ren Herodesbaniꞌt akeꞌ wen, le kere zo akeꞌ wen naꞌ.

Bchoybiaꞌ akeꞌ gat Jesúsenꞌ(Mt. 27:15‑26; Mr. 15:6‑15; Jn. 18 :39‑19:16)

13 Naꞌll Pilatonꞌ batopeꞌ bxoz kaꞌ, naꞌ beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ bal beꞌnn yell. 14Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ badwaꞌre beꞌnnenꞌ rawaꞌ, naꞌ nerellonchixreꞌ beꞌnne. Llwiátere nga ba bnnabyoll-reꞌ, bibi da xhinnj nonbeꞌnnenꞌ ka danꞌ lltóberenꞌ.15 Ba bseꞌleꞌ rao Herodesenꞌ, leskaꞌ bibi da xhinnjbreꞌreꞌ noneꞌ, bibi doꞌl keꞌe de, da llayaꞌl gateꞌ.16 Naꞌ wkwaꞌnneꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ chintat akeꞌLeꞌe, naꞌll yesaneꞌ.

17 Naꞌ llonen bien wsaneꞌ to beꞌnne yoꞌ rill yalla naꞌ, kanꞌ llak toto lla lnni paskw. 18 Naꞌ beꞌnnzan kaꞌ llaꞌn, bzorao llosiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ:

—¡Gat beꞌnnenꞌ, naꞌ basán Barrabásenꞌ!19 Barrabásenꞌ yoeꞌ rill ya, le bwiereꞌ beꞌnn

kaꞌ llnebiaꞌ, bxieꞌ to wdil rao yell, naꞌ beneꞌxhia. 20Pilatonꞌ lleꞌnreꞌ wsaneꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ golleꞌleakeꞌ chaꞌ wsaneꞌ Leꞌe. 21 Naꞌ beꞌnn kaꞌ, yezikrebesiaꞌ akeꞌ, ne akeꞌ:

—¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz! ¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz!22Da wyonn ras golleꞌ leakeꞌ:—¿Bixha da xhinnj beneꞌ naꞌn? Bi nna lljadiꞌraꞌ

chaꞌ bi da xhinnj beneꞌ da llayaꞌl gateꞌ. Wsaꞌkzieꞌ,naꞌll yesaneꞌ.

23 Naꞌ beꞌnn kaꞌ ze akeꞌ llchieꞌ akreꞌ, naꞌ llosiaꞌakeꞌ llnnab akeꞌ gat Jesúsenꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌkaꞌ da bnez leakeꞌ gok. 24Pilatonꞌ bchoyraꞌlleꞌ gakkanꞌ lleꞌn akreꞌn. 25 Naꞌ bsaneꞌ beꞌnnenꞌ llnnabakeꞌn, Barrabásenꞌ, beꞌnnenꞌ bxe wdil, naꞌ beneꞌxhia. Naꞌ beneꞌ Jesúsenꞌ rallnaꞌa akeꞌ, nench gonakreꞌ Leꞌe kanꞌ lleꞌn akreꞌn.

Bdaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ leꞌ yay cruz(Mt. 27:32‑44; Mr. 15:21‑32; Jn. 19 :17‑27)

26 Naꞌ bcheꞌe akeꞌ Leꞌe, brej akeꞌ Leꞌe yellJerusalén naꞌ, naꞌ tnez naꞌ, ballay akreꞌ to beꞌnnre Simón beꞌnn Cirene zazeꞌe lyiꞌxe, naꞌ bdaꞌa akeꞌyay cruzenꞌ koꞌlleꞌ, naꞌ noeꞌn bnaweꞌ Jesúsenꞌ.

27 Beꞌnn zan beꞌnn yell nao Leꞌe, naꞌ ren balnoꞌre. Naꞌ bell noꞌr kaꞌ, llak akreꞌ ke nak llwia akeꞌkanꞌ llon akreꞌ Leꞌen. 28 Naꞌ Jesúsenꞌ bayechjeꞌ,lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ noꞌr Jerusalén, bi kwellre kiaꞌ, lekwell kekwinre, naꞌ ke xhiꞌnnre. 29 Le wllin lla kate nneakeꞌ: “Nbaraz ke noꞌr will, naꞌ noꞌr bi bxhan, naꞌ

Page 101: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 23:30 98 San Lucas 24:11bi zo xhiꞌnneꞌ llwaꞌlleꞌ.” 30Kanaꞌ to nnab akeꞌ bixyaꞌ kaꞌ kwenen leakeꞌ, naꞌ to nnab akeꞌ kaꞌ bdinnjnench kwaꞌchen leakeꞌ. 31Chaꞌ ki llon akreꞌ nadaꞌ,nakaꞌ ka yay yaꞌ, gon aktellreꞌ reꞌ, nakre ka yayyeche.

32 Leskaꞌ ncheꞌe akeꞌ ye chop beꞌnn wen daxhinnj got akeꞌ. 33 Ka bllin akeꞌ latj ganꞌ nziꞌi LlitYichj Beꞌnn Wat, naꞌ bdaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ leꞌ yaycruzenꞌ, ren beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ ye chope,bdaꞌa akeꞌ leakeꞌ chlaꞌ weje. 34Kate bne Jesúsenꞌ:

—Xa, bxhiꞌxhen ke beꞌnn ki, le bi nnez akreꞌbinꞌ llon akeꞌ.

Naꞌ bditjen akeꞌ xharaꞌneꞌn, llwia akeꞌ naraꞌchknorenꞌ llayaꞌl toto akeꞌ. 35 Beꞌnn zan kaꞌ, ze akeꞌziꞌtre llwia akeꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ Israelenꞌ,leskaꞌ ren akeꞌ lltitj akreꞌ Leꞌe, ne akeꞌ:

—Beꞌnn yobre basreꞌe, yesrachke kwineꞌ nnaꞌ,chaꞌ leꞌen nak Cristonꞌ bseꞌl Dios.

36 Leskaꞌ wakaꞌa ya kaꞌ, lltitj akreꞌ Leꞌe, lljabiꞌyakeꞌ lljazé akeꞌ zo zichj lloeꞌ, 37naꞌ lleꞌ akeꞌ Leꞌe:

—¡Chaꞌ rweꞌn Rey ke beꞌnn Israel kaꞌ, basrachkkwinoꞌ!

38Naꞌ bllia akeꞌ diꞌll yichj cruzenꞌ, nen: “Beꞌnnninꞌ Rey ke beꞌnn Israel kaꞌ.” Llian diꞌll griego, naꞌdiꞌll latín, naꞌ diꞌll hebreo.

39 To beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ, daꞌa leꞌ yaycruzenꞌ, leskaꞌ llaꞌdyieꞌ Jesúsenꞌ, neꞌe:

—¡Chaꞌ rweꞌn Cristonꞌ basrá kwinoꞌ, naꞌ basráren netoꞌ!

40 Naꞌ beꞌnn lwelljeꞌn ye to, benreꞌ leꞌe znia,lleꞌe leꞌe:

—Rennriz rweꞌ nneꞌo, naꞌ bi llapoꞌ Diosenꞌbaraꞌnne, llwiateꞌo leskaꞌn ba daꞌllo ganni gatllo.41 Lliꞌo daꞌllo ganni llallayraollo, le kaꞌ llayaꞌlgakse kellonꞌ, le da xhinnjenꞌ benllo, zan beꞌnn ni,bibi da xhinnj beneꞌ.

42Naꞌll golleꞌ Jesúsenꞌ:—Lljadinraꞌllchgoꞌ nadaꞌ katenꞌ zaꞌo nnebiaꞌon.43Naꞌll Jesúsenꞌ golleꞌ leꞌe:—Da li llniaꞌ rweꞌ, nnaꞌ llate serenoꞌ nadaꞌ latj

wen ganꞌ zo Diosenꞌ.Kanꞌ gok kanꞌ got Jesúsenꞌ(Mt. 27:45‑56; Mr. 15:33‑41; Jn. 19 :28‑30)

44 Kanꞌ bllin wawillenꞌ, gok xchol rao yellrionꞌbllinte do lladá chonne. 45 Bill bnnaꞌ willenꞌ,naꞌ raꞌll danꞌ ze lo yodaꞌo Jerusalén naꞌ, blleꞌzengoken chopre. 46Naꞌll Jesúsenꞌ besieꞌ zillj, bneꞌe:

—Xa, llonaꞌ rallnaꞌo Spíritu kiaꞌn.Ka bayoll bneꞌe kaꞌn, goteꞌ.47 Naꞌ ze beꞌnnenꞌ nak xan wakaꞌa ya kaꞌ, ka

breꞌreꞌ kanꞌ goken, beꞌraweꞌ Dios bneꞌe:—Da likze beꞌnn wen beꞌnnenꞌ.

48 Beꞌnn zan kaꞌ llaꞌa llwianꞌ, ka breꞌe akreꞌdanꞌ goken, bazaꞌa akeꞌ llbaꞌll lchoꞌ akeꞌ. 49 Naꞌllbeꞌnn kaꞌ nombiaꞌ Jesúsenꞌ, ren noꞌr kaꞌ nao LeꞌenGalileate, ze akteꞌ ziꞌtre llwia akeꞌ kanꞌ llaken.

Bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 27:57‑61; Mr. 15:42‑47; Jn. 19 :38‑42)

50 To beꞌnn re José beꞌnn Arimatea, yell ganbane Judea, nakeꞌ txhen beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ Israe-lenꞌ, naꞌ nakeꞌ beꞌnn wen, beꞌnn wen da zej lix-heje. 51 Bzotezeꞌ brexheꞌ katenꞌ wroeꞌ Diosenꞌ yelllnebiaꞌ keꞌen, naꞌ bi beneꞌ txhen lwelljeꞌ kaꞌ, kenak danꞌ ben akeꞌn. 52Byejeꞌ rao Pilatonꞌ jannabeꞌkwerp ke Jesúsenꞌ. 53Naꞌ baletjeꞌ Jesúsenꞌ leꞌ yaycruzenꞌ, naꞌ braꞌlleꞌ Leꞌe to xchan, naꞌ bkwaꞌcheꞌLeꞌe. Broeꞌ Leꞌe to lo ba kob, to broj da beneꞌ leꞌyej ga nono nna lljachoꞌ. 54Naken lla llsiniaꞌ akeꞌke lnninꞌ, naꞌ le llinte lla nbaꞌnne.

55 Naꞌ noꞌr kaꞌ zaꞌa ren Jesúsenꞌ Galileate,bnaorén akeꞌ beꞌnn kaꞌ nlen Jesúsenꞌ, naꞌ breꞌeaktereꞌ ganꞌ broꞌ akeꞌ Leꞌen, naꞌ kanꞌ bxoa akeꞌkwerp keꞌen. 56 Bde naꞌ, bazaꞌa akeꞌ jenchaꞌo akeꞌza da la xhix, naꞌ nis da la xhix dawtop akeꞌ kwerpke Jesúsenꞌ. Naꞌ le byoꞌ akteꞌ lla nbane ke beꞌnnIsrael kaꞌ, naꞌ baziꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ ne leyenꞌ.

24Jesúsenꞌ babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ(Mt. 28:1‑10; Mr. 16:1‑8; Jn. 20 :1‑10)

1 Ka bllin lla nell ke xhman naꞌ, ka le zaꞌtecheniꞌ, txhonnj noꞌr kaꞌ, jakeꞌ ganꞌ zo broj danꞌnak banꞌ, noꞌx akeꞌ danꞌ benchaꞌo akeꞌ, danꞌ laxhix. 2Ka bllin akeꞌ naꞌ, breꞌe akreꞌ bill daꞌa yejenꞌlloaꞌ banꞌ, ba daꞌten chlaꞌre. 3Ka byoꞌ akeꞌ lo banꞌ,bill ballel akreꞌ kwerp ke Jesúsenꞌ. 4 Bixha naꞌze akeꞌ llon akeꞌ yel wan ke danꞌ bill xhoa kwerpke Jesúsenꞌ, kate bllin chop beꞌnn jasé akeꞌ kwitakeꞌn, llaktit xharaꞌn beꞌnn kaꞌ kwis. 5 Blleb noꞌrkaꞌ, naꞌ bcheꞌk xhib akeꞌ llwia akteꞌ rao yore, naꞌllgoll beꞌnn kaꞌ leakeꞌ:

—To beꞌnn ban, ¿bixchen llayirjzreꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ? 6 Nollno xhoa ganni, ba babaneꞌ. Lell-jadinraꞌll kanꞌ nna zorenteꞌ reꞌ ganꞌ nziꞌi Galileanaꞌ, 7 bneꞌe dekz de gakeꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ llwieLeꞌen, naꞌ got akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌwayónnlla yebaneꞌ.

8 Naꞌll jadinraꞌll noꞌr kaꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ. 9 Naꞌbazaꞌa akeꞌ lloaꞌ banꞌ, jatixjweꞌ akreꞌ beꞌnn chnejkaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ nak leakeꞌ txhen. 10 Ki renoꞌr kaꞌ: María beꞌnnMagdala, Xhuan, naꞌllMaríaxhnaꞌ Jacobo, naꞌ ye to chop noꞌr yobre, leakeꞌnbdixjweꞌ akreꞌ postl kaꞌ. 11 Naꞌ beꞌnn chnej kaꞌ,

Page 102: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 24:12 99 San Lucas 24:49

llak akreꞌ bi diꞌll ke nxhianꞌ lloeꞌ noꞌr kaꞌ, naꞌ bibyejleꞌ akeꞌ.

12 Naꞌ Pedronꞌ bzollaꞌdoeꞌ byejeꞌ jawieꞌ banꞌ,naꞌ ka bllineꞌn, raꞌllenꞌ bchel akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌzexhoan, naꞌ bazeꞌe llabanreꞌ ka danꞌ breꞌreꞌn.

Jesúsenꞌ broeꞌraweꞌ chop beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen(Mr. 16:12‑13)

13 Lekze lla naꞌ, chop beꞌnn kaꞌ bnao Leꞌen,zjakeꞌ to yell re Emaús, naꞌ Emaúsenꞌ llgoꞌnnen kachonn hor nez saꞌllo Jerusalén naꞌ. 14 Zjakeꞌ lloeꞌakeꞌ diꞌll ke da kaꞌ goken. 15 Chak zjak akeꞌ lloeꞌakeꞌ diꞌllenꞌ kaꞌ, kate bllin Jesúsenꞌ jabiꞌyeꞌ kwitakeꞌn, naꞌ zejreneꞌ leakeꞌ txhen. 16 Naꞌ chaokzeben Diosenꞌ nench bi wayombiaꞌ akreꞌ Leꞌe, laꞌkzellwia akteꞌ Leꞌe. 17Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bi diꞌllenꞌ lloeꞌre chak yoꞌre nezenꞌ? ¿Bix-chen zoyaꞌchre?

18 To beꞌnnenꞌ re Cleofas, lleꞌe Leꞌe:—¿Bixha tozoꞌ rweꞌ nakoꞌ beꞌnn ziꞌt zoꞌo

Jerusalén naꞌ, bi bnnezroꞌ bi gok do nej nnase?19Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Bixha gok?Naꞌ bne akeꞌ:—Danꞌ gok ke Jesús beꞌnn Nazaretenꞌ, gokeꞌ to

beꞌnn beꞌe xtiꞌll Dios. Beꞌnn yell bayakbeꞌe akreꞌxtiꞌlleꞌn nsaꞌn yel wak, naꞌ yeolol danꞌ beneꞌn,beneꞌn kon ren yel wak ke Dios. 20 Naꞌ bxozwnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ netoꞌ, ben akeꞌLeꞌe rao naꞌa beꞌnn kaꞌ llwie Leꞌen, naꞌ bchoybiaꞌakeꞌ llayaꞌl gateꞌ, naꞌll bdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yaycruzenꞌ. 21Netoꞌ lláketoꞌ Leꞌen gakreneꞌ Israelenꞌ,nench bill nnebiaꞌ beꞌnn ziꞌt kaꞌ len. Naꞌ nnaꞌba zejzen da wyonn lla gok kaꞌ. 22 Naꞌ leskaꞌllabánetoꞌ ka diꞌllenꞌ lloeꞌ noꞌr kaꞌ nonnetoꞌ txhennaꞌ, byej akeꞌ beꞌe bale, ka za cheniꞌ ganꞌ bkwaꞌchakeꞌ Leꞌen. 23Naꞌ bill breꞌe akreꞌ kwerp keꞌen, naꞌne akeꞌ breꞌe akreꞌ angl ak, naꞌ goll angl kaꞌ leakeꞌnbankzeꞌn. 24Naꞌll bal beꞌnnbyio kaꞌ naktoꞌ txhennaꞌ, byej akeꞌ lloaꞌ banꞌ, naꞌ doxhen kanꞌ ne noꞌrkaꞌ, kaꞌ nakten nono Jesúsenꞌ breꞌe akreꞌ.

25Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¡Yichj war kwis nakre, bi llejleꞌre danꞌ bzoj

beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ! 26 ¿Kere llian,zgaꞌtek wallayrao Cristonꞌ, naꞌtellenꞌ wroeꞌreꞌ yelllnebiaꞌ keꞌen?

27 Naꞌ bzorao llroeꞌreꞌ leakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ ganꞌllian lloeꞌn diꞌll ke Leꞌe. Bxhiꞌzen yich danꞌ bzojda Moisésenꞌ, naꞌll danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ, bzorao llroeꞌreꞌ leakeꞌ.

28 Naꞌ llakte kaꞌn, kate bllin akeꞌ yellenꞌ ganꞌzjakeꞌn, naꞌ Leꞌen beneꞌ ka beꞌnn zej ye raꞌte ziꞌtre.

29 Naꞌ goꞌtyoe akreꞌ Leꞌe, nench gaꞌyreneꞌ leakeꞌ,lle akeꞌ Leꞌe:

—Goꞌyrén netoꞌ, ba wlleꞌ nnaꞌ, la galte.Naꞌll goꞌyreneꞌ leakeꞌ. 30 Bixha gok, ka blleꞌ

akeꞌ ganꞌ gao akeꞌ naꞌ, bxhieꞌ yet xtirenꞌ, naꞌ beꞌeyel llioxken ke Dios, naꞌ bxhoxhjeꞌn beꞌen leakeꞌ.31Kanaꞌll gok akeꞌ ka beꞌnn baxhaꞌ rao, bayombiaꞌakreꞌ Leꞌe. Naꞌ Leꞌen to baranzeꞌ rao akeꞌn, billbreꞌe akreꞌ Leꞌe. 32Naꞌll lle lwellj akeꞌ:

—To llawé raꞌlldaꞌollonꞌ ke nak zaꞌllo tnezenꞌ,llroeꞌreꞌ lliꞌo kwasro xtiꞌll Diosenꞌ.

33 Naꞌ ne akteꞌ kaꞌ bazaꞌdo akeꞌ zayej akeꞌJerusalén naꞌ, kaꞌ ballín akeꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn chnejkaꞌ, ren beꞌnn kaꞌ yelaꞌ. 34Naꞌ goll beꞌnn chnej kaꞌleakeꞌ:

—Da likzenꞌ babán Xanllonꞌ, ba broeꞌraweꞌSimón naꞌ.

35Naꞌ beꞌnn kaꞌ chop, leskaꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll kanꞌgok zjakeꞌ tnezenꞌ, naꞌ kanꞌ gok ka bxhoxhjeꞌ yetxtir naꞌ, bayombiaꞌ akreꞌ Leꞌe.

Jesúsenꞌ broeꞌraweꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen(Mt. 28:16‑20; Mr. 16:14‑18; Jn. 20 :19‑23)

36Naꞌ llaꞌa akteꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌllenꞌ, kate bllinkzeJesúsenꞌ jaseꞌe kllol akeꞌn, naꞌ bwapeꞌ leakeꞌ lliox,bneꞌe:

—Chaꞌchga reꞌ wen.37 Blleb akeꞌ kwis, naꞌ llabán akreꞌ, llak akreꞌ

chaꞌ llreꞌdaꞌo akreꞌn o chaꞌ bxen naꞌ llreꞌe akreꞌ.38Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixchen llebre? ¿Bixchen llakgánere?39 Lewiá taꞌkaꞌ ni, naꞌ niaꞌn, nadkzaꞌn. Lekánnadaꞌ, ke nak to bxen, bill naken de llit, naꞌ beꞌrekanꞌ nakaꞌ nadaꞌn.

40 Ka neꞌe kaꞌn, llroeꞌtereꞌ leakeꞌ nieꞌn naꞌtaꞌkeꞌn. 41 Naꞌll bawé akreꞌ kwis, to llon akeꞌ kabeꞌnn bi llejleꞌ, naꞌ llabán akreꞌ kwis, naꞌll Jesúsenꞌlleꞌe leakeꞌ:

—¿Bi de raꞌt da gawaꞌ?42Naꞌll beꞌe akeꞌ Leꞌe raꞌt belyaꞌ, naꞌ raꞌt chiꞌxh

beser. 43 Llwia akteꞌ bdaweꞌ da kaꞌ. 44 Naꞌll lleꞌeleakeꞌ da yobre:

—Kaꞌ bnetekzaꞌ kanꞌ nna zorenaꞌ reꞌ, dekz degak kiaꞌ kanꞌ nyoj leꞌ ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ,naꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ,naꞌ danꞌ llia leꞌ yich ke Salmos kaꞌ.

45Naꞌll beneꞌ nench byejnieꞌ akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.46Naꞌ bneꞌe:

—Gok kanꞌ nyojkze gak ke Cristonꞌ, yel-layraweꞌ, naꞌ gateꞌ, naꞌ yebaneꞌ wayónn lla.47 Naꞌtellenꞌ llayaꞌl nneze beꞌnne xtiꞌlleꞌn, siꞌzenJerusalén naꞌ, llinte doxhen yellrio nnez akreꞌllayaꞌl wayat akreꞌ, yebiꞌraꞌll akeꞌ nench yeziꞌxhenDiosenꞌ ke akeꞌ. 48 Naꞌ reꞌ llayaꞌl weꞌre diꞌll kedoxhen da ki ba goken. 49 Naꞌ wseꞌlaꞌ Spíritu ke

Page 103: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Lucas 24:50 100 San Lucas 24:53Diosenꞌ, choꞌn lo yichjraꞌlldaꞌore, le kaꞌn bchebXaꞌn. Jerusalén naꞌze chaꞌre, kwexhre llinte llasiꞌre yel wak da zaꞌa yebá.

Jesúsenꞌ bayepeꞌ yebá(Mr. 16:19‑20)

50Naꞌ bchach Jesúsenꞌ leakeꞌ Jerusalénnaꞌ, bllinakteꞌ Betania, naꞌ blis taꞌkeꞌn benlaꞌyeꞌ leakeꞌ.51 Bayoll benlaꞌyeꞌ leakeꞌn, naꞌ bayepeꞌ zayejteꞌyebá, baziꞌi Diosenꞌ Leꞌe. 52 Naꞌ beꞌrao akeꞌ Leꞌe.Bayoll naꞌ, zayej akeꞌ Jerusalén naꞌ, llawé akreꞌkwis. 53 Naꞌ bzeteze bze akeꞌ yodaꞌo braonꞌlloeꞌrao akeꞌ Diosenꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 104: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 1:1 101 San Juan 1:31

DIꞌLL WEN DANꞌ BZOJ SAN JUANJesucristo beꞌnn nziꞌi Diꞌlle gorjeꞌ gokeꞌ beꞌnnach

1 Kanꞌ bxhete yellrionꞌ, ba zokze beꞌnnenꞌ nziꞌiDiꞌlle, naꞌ zorenkzeꞌ Dios naꞌ, naꞌ Lekzeꞌn Diosenꞌ.2Ba zorenkzeꞌ Diosenꞌ kanꞌ bxhe yellriote. 3 Leꞌenbeneꞌ yeolol da de. Bibi de, da bxhe to wrazzeda bi ben beꞌnnenꞌ nziꞌi Diꞌll. 4 Leꞌen nseꞌe yelnban, naꞌ yel nban keꞌe naꞌ, naken ka to beniꞌ danꞌnseniꞌ yichjraꞌlldaꞌo yeolol beꞌnnach. 5 Beniꞌnnseniꞌn ganꞌ nak xchole, naꞌ da xcholenꞌ bi bzoenwkweꞌjen beniꞌ keꞌen.

6 Bzo to beꞌnn re Juan, naꞌ bseꞌl Diosenꞌ leꞌe.7 Juan naꞌ beꞌe diꞌll ke beꞌnnenꞌ nsaꞌa beniꞌ naꞌ,nench byejleꞌ yeolol beꞌnnach keꞌe. 8 Kere Juannaꞌn nak beꞌnnenꞌ nsaꞌa beniꞌn, badezeꞌ diꞌllke beꞌnnenꞌ nsaꞌa beniꞌ ke yichjraꞌlldaꞌo beꞌn-nachenꞌ. 9Ba bllin lla braꞌ beniꞌ danꞌ nak dogarje,ba braꞌn yellrio ni, nench wseniꞌn yichjraꞌlldaꞌonoteze beꞌnne.

10Beꞌnnenꞌ nziꞌi Diꞌll ba zokzeꞌ yellrio ni. LaꞌkzeLeꞌen beneꞌ yellrionꞌ, beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellrio ni, bigokbeꞌe akreꞌ noxhanꞌ nakeꞌ. 11 Gorjeꞌ radj beꞌnnwrall keꞌe kaꞌ, naꞌ zan beꞌnn wrall keꞌe kaꞌ, bibyejleꞌ akeꞌ keꞌe. 12 Bal akzeꞌ byejleꞌ akeꞌ keꞌe, naꞌbeꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Leꞌen, beneꞌ nench nak akeꞌxhiꞌnn Dios. 13 Naꞌ kere nnello nak akeꞌ xhiꞌnnDios danꞌ gorj akeꞌ niꞌt xaxhnaꞌ akeꞌ naꞌzenꞌ. Naꞌlekze kere nak akeꞌ xhiꞌnn Dios, danꞌ bzorén tobeꞌnn byio to noꞌre naꞌ bzo xhiꞌnn akeꞌn, naꞌ leskaꞌkere danꞌ goꞌne beꞌnn byio so xhiꞌnneꞌ naꞌn; zandanꞌ benliraꞌll akeꞌ Leꞌe naꞌ, naꞌllenꞌ non Diosenꞌleakeꞌ ka xhiꞌnneꞌ.

14Naꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌi Diꞌll gorjeꞌ gokeꞌ beꞌnnach,naꞌ bzoreneꞌ netoꞌ. Naꞌ breꞌtoꞌ nakeꞌ to beꞌnnzaꞌk xhen kwis, le toze Leꞌen nakeꞌ dogarje XhiꞌnnDiosenꞌ, nllieꞌreꞌ lliꞌo beꞌnnach, badzejnieꞌreꞌ lliꞌodiꞌll li ke Diosenꞌ. 15 Juan naꞌ beꞌe diꞌll keꞌe, bneꞌe:

—Diꞌll ke beꞌnn ninꞌ badiaꞌ kanꞌ bniaꞌn: “Beꞌn-nenꞌ za zaꞌa, zaꞌklleꞌ ka nadaꞌ, le ba zokze Leꞌenkanꞌ bi nna soaꞌ nadaꞌ.”

16 Leꞌen nllieꞌreꞌ lliꞌo kwis yeolol lliꞌo llonliraꞌllLeꞌe, zokzeꞌ llakreneꞌ lliꞌo. 17 Le da Moisésenꞌ bze-jnieꞌreꞌ ley ke Diosenꞌ da xozxtaꞌollo beꞌnn Israelkaꞌ, naꞌ Jesucristonꞌ beꞌnnenꞌ bed naꞌ, badroeꞌrenllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo beꞌnnach, naꞌ badzejnieꞌreꞌ lliꞌodiꞌll li ke Diosenꞌ. 18 Nono zo beꞌnn ba breꞌreꞌDiosenꞌ, toze Xhiꞌnneꞌ tiꞌch naꞌ, beꞌnnenꞌ nak dog-arjeXhiꞌnnDios beꞌnnenꞌ zeteze zeꞌe kwiteꞌ, Leꞌenba bzejnieꞌreꞌ lliꞌo beꞌnnach, kanꞌ nak yichjraꞌll-daꞌo Xallo Diosenꞌ.

Juan beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnne nis beꞌe xtiꞌll Jesúsenꞌ(Mt. 3:11‑12; Mr. 1:7‑8; Lc. 3:15‑17)

19 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ beꞌnn Israel kaꞌ llaꞌaJerusalén naꞌ, bseꞌl akeꞌ to chop bxoz kaꞌ, naꞌ yebale beꞌnn gorje rao dialla da Leví, beꞌnn llakrénbxoz kaꞌ, nench jannab akreꞌ Juan naꞌ noxha leꞌe.20Naꞌ golleꞌ leakeꞌ lixheje:

—Kere nadaꞌn Cristonꞌ beꞌnnenꞌ bexhlloyedenꞌ.

21Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—¿Noxha rweꞌ chaꞌ? ¿Rweꞌn Elías beꞌnnenꞌ beꞌe

xtiꞌll Dios kanaꞌ chaꞌ?Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Kere nadkzaꞌn.Naꞌll bnnab akreꞌ leꞌe da yobre:—¿Rweꞌn nakoꞌ beꞌnnenꞌ yedtixjweꞌ netoꞌ xtiꞌll

Dios chaꞌ?Naꞌll golleꞌ leakeꞌ:—Kere nadaꞌn.22Naꞌll bnnab akreꞌ leꞌe da yobre:—¿Noxha rweꞌ chaꞌ? Nench yetoꞌ beꞌnn kaꞌ

bseꞌl netoꞌ kaꞌ. ¿Bixha nekzoꞌ ke kwinoꞌ?23Naꞌll goll Juan naꞌ leakeꞌ:—Nadaꞌn nakaꞌ beꞌnn nne zillj to latj dach, niaꞌ:

“Lewasarj to nez li ganꞌ te Xanllonꞌ”, kanꞌ bne daIsaías beꞌnnenꞌ bdixjweꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.

24 Naꞌ beꞌnn kaꞌ jak rao Juan naꞌ, beꞌnn fariseoakeꞌn bseꞌl leakeꞌ.

25Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—¿Bixchen llchoaꞌo beꞌnne nis, chaꞌ bi nakoꞌ

Cristo, naꞌ ni ke nakzoꞌ Elías, naꞌ ni beꞌnnenꞌbexhtoꞌ yed yedyeꞌe xtiꞌll Dios naꞌ?

26Naꞌll lle Juan naꞌ leakeꞌ:—Nadaꞌ llchoaꞌ beꞌnne nis, zan radjre naꞌ, ba

zo to beꞌnne bi nna gombiaꞌre. 27 Leꞌen zawroeꞌraweꞌ reꞌ, naꞌ zaꞌklleꞌ ka nadaꞌ, naꞌ danꞌ nakeꞌbeꞌnn zaꞌk naꞌ, ni ke zaꞌkzaꞌ nadaꞌ, ni jeze xhereꞌke gak wlechjaꞌ.

28 Yeolol da kinꞌ gok ganꞌ nziꞌi Betábara, danꞌlliꞌ chlaꞌ yeo Jordán ganꞌ llchoa Juan naꞌ beꞌnn kaꞌnis.

Jesúsenꞌ nakeꞌ ka xhiꞌr daꞌo ba llot beꞌnn Israel kaꞌnench llaziꞌxhen Diosenꞌ ke akeꞌ

29 Naꞌ bateyó breꞌe Juan naꞌ, zej Jesúsenꞌ ganꞌzeꞌe naꞌ, naꞌll lle Juan naꞌ beꞌnn kaꞌ nao leꞌen:

—Lewiá ke ganni zaꞌa beꞌnnenꞌ ba brej Diosenꞌ,nench yedkeꞌe xtoꞌl beꞌnnach. Beꞌnn ninꞌ nakeꞌka xhiꞌr daꞌo ba llot lliꞌo beꞌnn Israel, nenchllaziꞌxhen Diosenꞌ ke xtoꞌl-llo. 30 Ke Leꞌen biaꞌadiꞌll, bniaꞌ: “Beꞌnnenꞌ za zaꞌa zaꞌklleꞌ ka nadaꞌ, naꞌLeꞌen ba zokzeꞌ ka bi nna soaꞌ nadaꞌ.” 31 Naꞌ bibnnezraꞌ noxhanꞌ nakeꞌ, bixhaDios naꞌ bzejnieꞌreꞌnadaꞌ, ke len naꞌ zaꞌa zadchoaꞌ beꞌnne nis, nenchnneze yeolol beꞌnn Israel kaꞌ noxhanꞌ nakeꞌ.

Page 105: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 1:32 102 San Juan 2:832 Leskaꞌ bne Juan naꞌ:—Breꞌraꞌ betj Spíritu ke Diosenꞌ yebánꞌ, bllinen

ganꞌ zo Jesúsenꞌ. Bllinen naken ka to plom daꞌo,naꞌ bagaꞌnnrenen Leꞌe. 33 Nadaꞌ bi gokbeꞌraꞌchaꞌ nakeꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl Dios, Dios beꞌnnenꞌbseꞌl nadaꞌ llchoaꞌ beꞌnne nis golleꞌ nadaꞌ: “Nnaꞌreꞌkeroꞌ ka yetj Spíritu kiaꞌn, naꞌ yegaꞌnnrenenbeꞌnnenꞌ ba nbejaꞌ naꞌ. Le leꞌen nakeꞌ beꞌnnenꞌwzo Spíritu kiaꞌn lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne.” 34Naꞌba breꞌraꞌ ba gok kanꞌ bneꞌe naꞌ, naꞌllenꞌ lloaꞌ diꞌll,beꞌnn ninꞌ Xhiꞌnn Diosenꞌ.

Beꞌnn nell kaꞌ brej Jesúsenꞌ35Bateyó da yobre zerén Juannaꞌ ye chop beꞌnn

kaꞌ nao Leꞌen. 36Ka breꞌreꞌ bde Jesúsenꞌ, naꞌll lleꞌebeꞌnn kaꞌ:

—Lewiá ke beꞌnnenꞌ bseꞌl Diosenꞌ, beꞌnn naꞌnnakeꞌ ka xhiꞌr daꞌo banꞌ llot lliꞌo beꞌnn Israel,nench llaziꞌxhen Diosenꞌ da xhinnj kaꞌ nonllo.

37Naꞌ beꞌnn chop kaꞌ nao Juan naꞌ, ka ben akreꞌkanꞌ bneꞌen, naꞌll zjakdoeꞌ jannao akeꞌ Jesúsenꞌ.38 Ka bayechj Jesúsenꞌ llwieꞌ nao akeꞌ Leꞌen, naꞌlllleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixhanꞌ lleꞌnere?Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Rabí (lleꞌnen nen beꞌnn llzejnieꞌ beꞌnne),

¿gaxhanꞌ zoꞌo?39Naꞌll golleꞌ leakeꞌ:—Lechoꞌo naꞌ reꞌkere.Naꞌll byejrén akeꞌ Leꞌe, naꞌll breꞌe akreꞌ ganꞌ

zoeꞌn, naꞌll bagaꞌnnrén akeꞌ Leꞌe rao lla naꞌ, le banak ba wlleꞌ, ba llonen ka do lladá tap.

40 Naꞌ beꞌnn chop kaꞌ bzenay xtiꞌll Juan naꞌ,bnao akeꞌ Jesúsenꞌ, toeꞌ re Andrés, biꞌch SimónPedronꞌ. 41Naꞌll Andrés naꞌ, le jadirjteꞌ bi biꞌcheꞌnre Simón naꞌ. Naꞌll lleꞌe leꞌe:

—Ba ballaytoꞌ beꞌnnenꞌ ne akeꞌ Mesías. (NaꞌMesías naꞌ lleꞌnen nen Cristo.)

42Naꞌll bcheꞌe Andrésenꞌ beꞌnn biꞌcheꞌn ganꞌ zoJesúsenꞌ. Naꞌ ka breꞌe Jesúsenꞌ Simón naꞌ, naꞌlllleꞌe leꞌe:

—Rweꞌn Simón xhiꞌnn Jonás, rweꞌ wsiꞌtoꞌ Cefas.(Naꞌ Cefas naꞌ lleꞌnen nen Pedro.)

Jesúsenꞌ brejeꞌ Felipenꞌ ren Natanael43 Bateyó bayej Jesúsenꞌ Galileanꞌ, naꞌ jadiꞌreꞌ

Felipenꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe:—Choꞌ ren nadaꞌ.44 Felipenꞌ nakeꞌ beꞌnn yellenꞌ nziꞌi Betsaida

ganꞌ nak rall Andrésenꞌ, ren Pedro naꞌ. 45 NaꞌFelipenꞌ jawieꞌ Natanaelenꞌ, naꞌll lleꞌe leꞌe:

—Ba breꞌtoꞌ beꞌnnenꞌ bzoj da Moisésenꞌ xtiꞌlleꞌleꞌ leyenꞌ kanaꞌ, naꞌ lekze xtiꞌll Leꞌen bzoj beꞌnn

kaꞌ bdixjweꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. Leꞌen Jesús beꞌnnNazaret, xhiꞌnn José.

46Naꞌll Natanaelenꞌ bneꞌe:—¿Wllojrize da wen Nazaretenꞌ lla?Naꞌll lle Felipenꞌ leꞌe:—Choꞌ ke reꞌroꞌ.47Ka breꞌe Jesúsenꞌ ba zej Natanaelenꞌ ganꞌ zeꞌe

naꞌ, naꞌll bneꞌe:—Gannaꞌ zaꞌa to beꞌnnnak dogarje beꞌnn Israel,

ni raꞌt bi nakeꞌ beꞌnn wxhiyeꞌe.48 Ka bene Natanaelenꞌ kanꞌ ne Jesúsenꞌ, naꞌll

lleꞌe Leꞌe:—¿Akxha gok nombiaꞌo nadaꞌ?Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Breꞌraꞌ rweꞌ kanꞌ zeꞌo xhan yay higonꞌ, kanꞌ

za nne Felipenꞌ rweꞌ.49Naꞌll ne Natanaelenꞌ:—Maestro, rweꞌn nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios.

Rweꞌn nakoꞌ beꞌnnenꞌ bexhtoꞌ yednnebiaꞌ rall-lloIsraelenꞌ.

50Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—¿Danꞌ niaꞌ breꞌraꞌ rweꞌ xhan yay higo naꞌn,

naꞌllenꞌ llejleꞌo kiaꞌ? Za reꞌllroꞌ da zaꞌkll ye raꞌte.51 Leskaꞌ bneꞌe:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Nnaꞌ reꞌre leꞌ yebánꞌ

ganꞌ zo Diosenꞌ gaken ka to da yarje, naꞌ beꞌnn kaꞌnak angl keꞌe kaꞌ, chep chetj akeꞌ ganꞌ zoaꞌ nadaꞌnBeꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach.

2To yel wachaynaꞌa da gok yell ganꞌ nziꞌi Caná

1 Bayónn lla goꞌt to yel wachaynaꞌa yell ganꞌnziꞌi Caná ganꞌ nbane Galilea. Naꞌ xhnaꞌ Jesúsenꞌbyejeꞌ ganꞌ gok yel wachaynaꞌn. 2Naꞌ leskaꞌ goxhakeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌen txhennaꞌ. 3 Naꞌt babillkze xis uvanꞌ lleꞌj akeꞌ ganꞌ llaklnninꞌ, naꞌll xhnaꞌ Jesúsenꞌ golleꞌ Leꞌe:

—Billbi xis uva ke beꞌnn kaꞌ de.4Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—¿Bixchen neꞌo kaꞌ? Renchaꞌ bi nna llin lla

wroeꞌrawaꞌn.5Naꞌll lle xhneꞌen beꞌnn kaꞌ dá llwia bi da yallj

rao lnni naꞌ:—Legón kon binꞌ neꞌe naꞌ.6Naꞌ zjazó xop yeꞌs de yej, ga llgaꞌa akeꞌ nis da

llonrén beꞌnn Israel kaꞌ llin da llayib kwin akeꞌkon kanꞌ llia leꞌ ley naꞌ. Naꞌ toto yeꞌs kaꞌ lloll akendo chop chonn lleꞌ nis. 7Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnnkaꞌ dá llwia bi da yallj rao lnni naꞌ:

—Leyesllaꞌa nis lo yeꞌs kaꞌ.Naꞌll bdaꞌa akeꞌn nis ballaꞌa akten. 8 Naꞌll lleꞌe

leakeꞌ:

Page 106: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 2:9 103 San Juan 3:14—Legaꞌch raꞌtenꞌ, naꞌ leweꞌn beꞌnnenꞌ nak rall-

naꞌa lnni naꞌ.Naꞌll ben akeꞌ kanꞌ bneꞌe naꞌ. 9 Naꞌ beꞌnnenꞌ

nak rallnaꞌa lnninꞌ kon bnixeꞌn, naꞌ bi nnezreꞌ gazaꞌn, kon beꞌnn kaꞌ dá llwia bi da kaꞌ yallj raolnni naꞌze, nnez akreꞌ nisenꞌ bayak xis uvanꞌ, leleakeꞌn goꞌch akeꞌ nisenꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ bnix lennaꞌ, goxheꞌ beꞌnn byionꞌ llchaynaꞌn, 10 naꞌll lleꞌeleꞌe:

—Yeololte beꞌnnkaꞌ llon lnninꞌ, llde akeꞌ xis uvachaꞌon ka zorao lnni naꞌ, naꞌ kat ba weꞌj akeꞌ daxhen, naꞌll zorao akeꞌ llde akeꞌ xis uva da bi naktekwen naꞌ. Naꞌt rweꞌ nzaꞌyoꞌ xis uva chaꞌon, lldeꞌonnnaꞌll ba llayoll lnninꞌ.

11 Kaꞌn ben Jesúsenꞌ yell Canánꞌ ganꞌ nbaneGalileanꞌ, goken yel wak nell danꞌ beneꞌ nenchbroeꞌreꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌk xhen, naꞌ benliraꞌllbeꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ Leꞌe.

12 Bde naꞌ, byejeꞌ ganꞌ nziꞌi Capernaum renxhneꞌe naꞌ, ren biꞌcheꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ nonLeꞌe txhen naꞌ, naꞌ naꞌze goꞌy akeꞌ to chop chonnlla.

Jesúsenꞌ bachacheꞌ beꞌnn kaꞌ llon yaꞌa liaꞌ yodaꞌon(Mt. 21:12‑13; Mr. 11:15‑18; Lc. 19:45‑46)

13 Naꞌ ba zo gaꞌl lnni Paskw ke beꞌnn Israelkaꞌ, naꞌ byej Jesúsenꞌ Jerusalén naꞌ. 14 Ka bllineꞌliaꞌ yodaꞌo braonꞌ, beꞌnn zan zjallaꞌa lloꞌt akeꞌ nobell, no xhiꞌre, no plom, ba llonrén akeꞌ llin katllayoeꞌxhen akeꞌ Dios, naꞌ zjalliꞌ beꞌnn llchaꞌa akmell. 15Ka breꞌe Jesúsenꞌ kanꞌ llaken, naꞌ beneꞌ tosot nench bachacheꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa liaꞌyodaꞌon, yeolol no bell kaꞌ lloꞌt akeꞌn, no xhiꞌr kaꞌren beꞌnn kaꞌ llchaꞌa mell kaꞌ, beseꞌ xhmell akeꞌnrao yo, naꞌ blloꞌnneꞌ ganꞌ nkwaꞌa akeꞌ xhmellakeꞌn. 16Naꞌll golleꞌ beꞌnn kaꞌ lloꞌt plomenꞌ:

—Leyechach yeolol ba ki ganni. Bi gonre yaꞌarill Xaꞌn.

17Naꞌll jadinraꞌll beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ,kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ ganꞌ nen: “Danꞌ lliꞌ yichjaꞌkwis ke rilloꞌn zaꞌkziaꞌ.”

18Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ llasné akeꞌ:—¿Bi yel wak wroeꞌroꞌ netoꞌ, nench chejleꞌtoꞌ

koꞌo zaꞌkoꞌ bachachoꞌ beꞌnn kaꞌ?19Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ:—Leyechinnjchek yodaꞌo ni, naꞌ chonn llaze

wayontiaꞌn.20Naꞌll beꞌnn Israel kaꞌ, goll akeꞌ Leꞌe:—Xopayon (46) iz blle akreꞌ, ka ben akeꞌ yo-

daꞌon. ¿Naꞌ rweꞌ wayonchkoꞌn chonn llaze?21 Bixha Jesúsenꞌ kwineꞌn bsaꞌkreꞌ yodaꞌon

bneꞌe kaꞌ, naꞌ llake leakeꞌn chaꞌ yodaꞌo naꞌkzenꞌneꞌe kaꞌ. 22Naꞌ ka bllin lla babaneꞌ radj beꞌnn watkaꞌ, beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, jadinraꞌll akeꞌ

kanꞌ bneꞌen, naꞌll byejleꞌ akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ danꞌnyoj keꞌe naꞌ, leskaꞌ benliraꞌll akeꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ.

Jesúsenꞌ nnéztereꞌ bi yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo toto beꞌn-nach

23 Naꞌ chak zo Jesúsenꞌ lnni Paskwnꞌ Jerusalénnaꞌ, beꞌnn zan breꞌe akreꞌ yel wak kaꞌ beneꞌn, naꞌllbyejleꞌ akeꞌ keꞌe, nakseꞌ beꞌnn bseꞌl Dios. 24 BixhaJesúsenꞌ bi gotraꞌlltekeꞌ radj beꞌnn kaꞌ, le nombieꞌyichjraꞌlldaꞌo akeꞌn. 25 Bi byalljreꞌ no ye Leꞌe bixhbab yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ. Kwinkzeꞌnnezreꞌ binꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo toto beꞌnnach.

3Jesúsenꞌ ren Nicodemo

1 Bzo to beꞌnn fariseo beꞌnn golle Nicodemo.Gokeꞌ to beꞌnne wnebiaꞌ ke yell Israelenꞌ. 2 Byejeꞌrao Jesúsenꞌ tlleꞌlre, naꞌ lleꞌe Leꞌe:

—Maestro, nnézetoꞌ bseꞌl Diosenꞌ rweꞌ nenchwzejnieꞌroꞌ netoꞌ, le nono gak gon ka yel wak kaꞌllonoꞌn, chaꞌ bi zorén Diosenꞌ leꞌe.

3Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ rweꞌ, chaꞌ nonꞌ bi yeyarjeꞌ

ye to, bi gak reꞌreꞌ Diosenꞌ ganꞌ llnebieꞌn.4Naꞌll lle Nicodemonꞌ leꞌe:—¿Akxha gon to beꞌnne yeyarjeꞌ ye to, chaꞌ ba

nakeꞌ beꞌnn gore? ¿Waklle yeyoeꞌ lo leꞌe xhneꞌen,naꞌ yeyarjeꞌ ye to?

5Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ rweꞌ, chaꞌ nonꞌ bi yeyarjeꞌ

ren nis, naꞌ ren Spíritu ke Diosenꞌ, bi gak lljazoeꞌganꞌ zo Diosenꞌ llnebieꞌ. 6 Beꞌnn llarjeꞌ rao diallabeꞌnnach, lekze beꞌnnachkze leꞌe. Naꞌ beꞌnn llar-jeꞌ rao Spíritu ke Diosenꞌ, leꞌen de yel nban danꞌlloeꞌ Spíritunꞌ leꞌe. 7 Bi yebanroꞌ danꞌ bniaꞌ: “Llo-nen bien yeolol beꞌnne de yeyarjeꞌ ye to.” 8 Katllechj beꞌ, llechjen gateze, naꞌ llenroꞌ llolyoyen,naꞌ bi nnezroꞌ ga zaꞌn, naꞌ ni ke nnézzeroꞌ ga zejen.Kaꞌkzenꞌ naken ke yeolol beꞌnn kaꞌ llon Spíritu keDiosenꞌ nench llayarj akeꞌ ye to da yobre.

9Naꞌll lle Nicodemonꞌ Leꞌe:—¿Akxha gak kanꞌ neꞌo ni?10Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Rweꞌ llzejnieꞌroꞌ beꞌnn Israel kaꞌ xtiꞌll Dios,

¿bi llejnieꞌroꞌ da ki? 11 Da li netoꞌ llyixjweꞌtoꞌ dannézetoꞌ, naꞌ lloeꞌtoꞌ diꞌll ke da ba breꞌtoꞌ, naꞌ billejleꞌre. 12 Ba biaꞌa diꞌll danꞌ llak yellrio ni, naꞌ billejleꞌre. ¿Akxha gakrize chejleꞌre chenak niaꞌ reꞌdanꞌ llak yebá naꞌ?

13 ’Notno nna wayep yebánꞌ, toze nadaꞌ zaꞌayebánꞌ nakaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach. 14 Kanꞌgok latj dachenꞌ kanaꞌ, kanꞌ ben da Moisésenꞌ to

Page 107: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 3:15 104 San Juan 4:10bel de ya chaꞌon nziꞌi bronce, naꞌ bdeꞌebaꞌ to leꞌyay, kaꞌn llayaꞌl gak wdaꞌa akeꞌ nadaꞌ to leꞌ yay,nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach. 15 Kaꞌn gak kiaꞌnench noteze beꞌnn gonliraꞌlle nadaꞌ bi kwiayieꞌ,naꞌ gaꞌt yel nban zejlikane keꞌe.

Nllieꞌ Diosenꞌ beꞌnnach16 ’Kaꞌn nllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo beꞌnnach, naꞌllenꞌ

bseꞌleꞌ Xhiꞌnneꞌ tiꞌchenꞌ nench noteze beꞌnnegonliraꞌlle Leꞌe bi kwiayieꞌ, naꞌ gaꞌt yel nbanzejlikane keꞌe. 17 Diosenꞌ bi bseꞌleꞌ Xhiꞌnneꞌnyellrio ni, nench goneꞌ da wsaꞌkziꞌ beꞌnnach, zanbseꞌleꞌ Leꞌe nench yesreꞌe leakeꞌ rao da xhinnj keakeꞌn.

18 ’Noteze beꞌnne gonliraꞌll akeꞌ Xhiꞌnn Diosbeꞌnn tiꞌch naꞌ, bi yellayrao akeꞌ ke doꞌl ke akeꞌn,naꞌ beꞌnn kaꞌ bi gonliraꞌll akeꞌ Leꞌe, ba nlloyenke akeꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ ke chnare, le bi llonliraꞌll akeꞌXhiꞌnn Dios beꞌnn tiꞌch naꞌ. 19 Kanꞌ naken, kebeꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll Xhiꞌnn Diosenꞌ, ba nlloyenke akeꞌ, saꞌkziꞌ akeꞌ ke chnare, le ba bed XhiꞌnnDiosenꞌ, nseꞌe beniꞌ ke yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnach,bixha leakeꞌ naꞌn, llawé akllereꞌ danꞌ nak da xc-holenꞌ kerke beniꞌn, le da kaꞌ llon akeꞌ naꞌ, nakenda xhinnj. 20Yeololte beꞌnn kaꞌ llon da xhinnjenꞌ,llwie akreꞌ beniꞌ keꞌen, naꞌ bi llazraꞌll akeꞌ wzenayakeꞌ keꞌe, nench ke wroeꞌrawe da xhinnj kaꞌ llonakeꞌn. 21 Zan beꞌnn kaꞌ llon kanꞌ llia diꞌll li keDiosenꞌ, llawé akreꞌ lljabiꞌy akeꞌ ganꞌ nseniꞌ beniꞌke Diosenꞌ, len llroeꞌn zokze Diosenꞌ llakreneꞌleakeꞌ, nench llon akeꞌ kanꞌ llia diꞌll li keꞌe naꞌ.

Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis beꞌe diꞌll ke Jesúsenꞌ22 Bde naꞌ byej Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non

Leꞌe txhen naꞌ, yell daꞌo kaꞌ zjalliꞌ do ganꞌ nbaneJudeanꞌ, naꞌ chak zo akeꞌ naꞌ, bchoeꞌ beꞌnne nis.23Naꞌ leskaꞌ bchoa Juan naꞌ beꞌnn ak nis yell ganꞌnziꞌi Enóndanꞌ lliꞌ kwitze Salim, le naꞌ denis xhen,naꞌ jak beꞌnn kaꞌ ganꞌ bzoeꞌn nench bchoeꞌ leakeꞌnis. 24Kaꞌn gok ka bi nna koꞌ akeꞌ Juan naꞌ rill ya.

25 Naꞌ beꞌnn kaꞌ nao Juan naꞌ, goꞌd diꞌll lwelljakeꞌ ren beꞌnn Israel kaꞌ, akrenꞌ llayaꞌl gon beꞌnnenench yeyak akeꞌ xhiraꞌll rao Diosenꞌ. 26Naꞌll byejakeꞌ rao Juan naꞌ, naꞌ lle akeꞌ leꞌe:

—Maestro, beꞌnnenꞌ bzo ren rweꞌ ye chlaꞌ yeoJordán naꞌ, beꞌnnenꞌ lloeꞌo xtiꞌll naꞌ, ba llchoeꞌbeꞌnne nis, naꞌ yeololze beꞌnne lljakeꞌ ganꞌ zoeꞌn.

27Naꞌll lle Juan naꞌ leakeꞌ:—Bibi yedoꞌl beꞌnnachenꞌ chaꞌ bi weꞌe Diosenꞌ

len. 28 Nnézkzere kanꞌ ba bniaꞌn, kere Cristonaꞌ, nadaꞌ, beꞌnnenꞌ bseꞌl Diosenꞌ yednnebieꞌ lliꞌo.Zan nadaꞌ nakaꞌ beꞌnn bseꞌl Dios nench blliarawaꞌbadiaꞌ xtiꞌlleꞌn. 29Kat llak to yel wachaynaꞌa, tozebeꞌnnbyionaꞌ ziꞌi noꞌrenꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ nak txhen

beꞌnn byionꞌ llchaynaꞌn zereneꞌ leꞌe, llawereꞌ kanak llzenayeꞌ kanꞌ ne beꞌnnenꞌ llchaynaꞌn. Kanꞌllakraꞌ nadaꞌ, llaweraꞌ kwis. 30 Le Leꞌen llayaꞌlchejlleꞌ gon beꞌnne Leꞌe xhen, naꞌ nadaꞌ llayaꞌlyeyexjaꞌ.

Beꞌnn zaꞌa ganꞌ llia Dios31 Leskaꞌ bne Juan naꞌ:—Ka nak Cristonꞌ beꞌnnenꞌ zaꞌa ganꞌ llia

Diosenꞌ, Leꞌen nakeꞌ beꞌnn zaklle ka yeolol beꞌnne.Naꞌ beꞌnnach nak beꞌnn ke yellrio nize, diꞌll da deyellrio ni lloeꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ zaꞌa ganꞌ llia Diosnaꞌ, zaꞌklleꞌ ka yeolol beꞌnne. 32 Leꞌen lloeꞌ diꞌll kedanꞌ ba breꞌreꞌn, naꞌ diꞌll ke danꞌ ba benreꞌ ganꞌ lliaDiosenꞌ, naꞌ nono llzenay xtiꞌlleꞌn. 33Naꞌ beꞌnnenꞌllzenay xtiꞌll beꞌnnenꞌ zaꞌa yebá naꞌ, leꞌen llroeꞌreꞌlloeꞌ Diosenꞌ diꞌll li. 34 Beꞌnnenꞌ bseꞌl Diosenꞌ,lekzeꞌn lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, le Spíritu ke Dios naꞌzerenen Leꞌe, naꞌ kat Diosenꞌ weꞌe Spíritu keꞌen,bi llyiseꞌ raꞌt wejen. 35 Diosenꞌ nllieꞌreꞌ XhiꞌnneꞌCristonꞌ, naꞌ ba beneꞌ rallneꞌe yeolol bi da de keꞌe.36 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Xhiꞌnn Diosenꞌ, de yelnban zejlikane ke akeꞌ, zan beꞌnn kaꞌ bi llzenay keDiosenꞌ, bibi yel nban ke beꞌnn kaꞌ gaꞌte, le Diosnaꞌ goneꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ ke chnare.

4Jesúsenꞌ beꞌreneꞌ to noꞌr Samaria diꞌlle

1 Naꞌll Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ ba bnneze beꞌnnfariseo kaꞌ, naꞌ ne akeꞌ: beꞌnn zanll nao Jesúsenꞌ,naꞌ beꞌnn zanlle llchoeꞌ nis ka beꞌnn kaꞌ llchoaJuan naꞌ nis, 2 (laꞌkze kere kwin Jesúsenꞌ bchoeꞌbeꞌnn nis, beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, llchoaꞌakeꞌ nis). 3 Naꞌll ka bnneze Jesúsenꞌ kaꞌ, bazeꞌeJudeanꞌ bayejeꞌ Galilea.

4Naꞌ dekze de yedieꞌ Samaria naꞌle. 5Ka gokenballineꞌ to yell da nziꞌi Sicar ga nbane Samaria,to yell da lliꞌ kwitze ganꞌ de yellrio danꞌ beꞌe daJacobenꞌ xhiꞌnneꞌ Josénꞌ. 6 Gannaꞌ llia to bej danake zitj kwis, danꞌ nziꞌi Bej ke da Jacob. Kado wawillenꞌ ba lljaxaꞌke Jesúsenꞌ zayoeꞌ nez, naꞌjallieꞌ lloaꞌ bejenꞌ.

7 Ka bllin to noꞌr Samarianꞌ lloaꞌ bejenꞌ zjaxieꞌnis. Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—Benn raꞌt nis yeꞌjaꞌ.8 Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, zjakeꞌ lyell

zjaxiꞌi akeꞌ da gaorén akeꞌ Leꞌe. 9 Naꞌll lle noꞌrSamarianꞌ Leꞌe:

—¿Bixchen llnnabzeroꞌ nadaꞌ nis yeꞌjoꞌ, lebeꞌnn Israel rweꞌ, naꞌ noꞌr Samaria nadaꞌ?

(Le beꞌnn Israel kaꞌ, bi llalwill lwellj akeꞌ renbeꞌnn Samaria kaꞌ.) 10Naꞌll lle Jesúsenꞌ Leꞌe:

Page 108: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 4:11 105 San Juan 4:44—Nadaꞌ niaꞌ kaꞌ: “Benn raꞌt nis yeꞌjaꞌ”, naꞌ

chenak llayakbeꞌroꞌ danꞌ lleꞌne Diosenꞌ gonneꞌrweꞌ, naꞌ wayakbeꞌroꞌ noxha nadaꞌ, naꞌ babnnabroꞌ nadaꞌ, naꞌ bennaꞌ rweꞌ nis danꞌ llonnyel nban zejlikane chenake.

11Naꞌ noꞌrenꞌ lleꞌe Leꞌe:—Beꞌnne, bi noꞌxoꞌ da gaꞌchoꞌn le nak bejenꞌ

zitj. ¿Gaxha siꞌo nis danꞌ llonn yel nban naꞌ, neꞌokaꞌ? 12¿Llakroꞌ zaꞌklloꞌ ka da xozxtaꞌollo Jacobenꞌ,beꞌnnenꞌ bkwaꞌnnrén netoꞌ bej ni, ganꞌ weꞌjrénxhiꞌnneꞌ kaꞌ nis, naꞌ ren no bayiꞌx keꞌe kaꞌ?

13 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Noteze beꞌnne yeꞌj nis ke bej ni, dekze bilreꞌ

da yobre. 14Naꞌ noteze beꞌnne yeꞌjeꞌ nis danꞌ weꞌenadaꞌ, chras bill bilkzereꞌ, le danꞌ weꞌe nadaꞌngaken lo raꞌlldaꞌweꞌ ka to latje ga llraꞌ nis, nenchgaꞌt yel nban zejlikane keꞌe.

15Naꞌll lle noꞌrenꞌ Leꞌe:—Beꞌnne, bennchek nadaꞌ nisenꞌ neꞌo kaꞌ

nench bill yedaꞌ yedxiaꞌn gannite.16Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Jalwill xhyiꞌo, naꞌ dareneꞌ ganni.17Naꞌll lleꞌe Jesúsenꞌ:—Notno xhyiwaꞌ zo.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Rennkzroꞌ kanꞌ bneꞌon nono xhyiꞌo zo, 18 le

gaꞌy beꞌnn ba bzorenoꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌ zorenoꞌ nnaꞌ,kere xhyiꞌon. Da li kanꞌ bneꞌon.

19Naꞌll lle noꞌrenꞌ Leꞌe:—Beꞌnne, llakzraꞌ nakjeꞌo to beꞌnne llayixjweꞌ

bi da neDios. 20Daxozxtaꞌo netoꞌ beꞌnne Samaria,bxenraꞌll akeꞌ Diosenꞌ rao yaꞌn zo ganni, naꞌ reꞌnakre beꞌnn Israel, nere Jerusalén naꞌn llayaꞌlgonxhenlloeꞌ.

21 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Noꞌre, byejleꞌ kiaꞌ, wllin lla kat bill yedre rao

yaꞌ nite, yedyeꞌraore Xallo Diosenꞌ, ni Jerusalénnaꞌ. 22 Reꞌ nakre beꞌnn Samaria bi nombiaꞌyaꞌn-nre Dios beꞌnnenꞌ lloeꞌraorenꞌ. Zan netoꞌ beꞌnnIsrael, nombiaꞌtoꞌ Dios beꞌnnenꞌ nxenraꞌlltoꞌn, naꞌradjtoꞌ ni lloj to beꞌnn yebejeꞌ beꞌnnach rao daxhinnj. 23Wllin lla, naꞌ nnaꞌ ba bllinen, kat beꞌnngon Xallo Diosenꞌ xhen dogarje, naꞌ weꞌrao akeꞌLeꞌe kone yel wak ke Spíritu keꞌen, naꞌ weꞌrao akeꞌLeꞌe kanꞌ llayaꞌle, le Xallo Diosenꞌ llayirjeꞌ beꞌnneweꞌrao Leꞌe ki. 24 Diosenꞌ nakeꞌ Spíritu, naꞌllenꞌbeꞌnn kaꞌ weꞌrao Leꞌen, llayaꞌl weꞌrao akeꞌ Leꞌekanꞌ llayaꞌle kone Spíritu keꞌe naꞌkze.

25Naꞌll lle noꞌrenꞌ Leꞌe:—Nnezraꞌ wed beꞌnn ba brej Diosenꞌ beꞌnnenꞌ

nziꞌi Mesías, Leꞌen Cristo, naꞌ kate yedeꞌ naꞌ,yedzejnieꞌreꞌ lliꞌo yeolol da ki.

26Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Nadaꞌ nakaꞌ beꞌnnenꞌ neꞌo kaꞌ, naꞌ lloeꞌrenaꞌ

rweꞌ diꞌlle.27 Nna lloeꞌrente Jesúsenꞌ noꞌrenꞌ diꞌll kaꞌ, ka

ballindo beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ lloaꞌ bejenꞌ.Naꞌ babán akreꞌ lloeꞌreneꞌ to noꞌre diꞌlle, naꞌ bitbigoll akseꞌ Leꞌe bi diꞌllenꞌ lloeꞌreneꞌ noꞌrenꞌ, naꞌbixchen lloeꞌrenzeꞌ leꞌe diꞌlle. 28 Naꞌll bkwaꞌnnlleꞌ nis ke noꞌrenꞌ naꞌze, naꞌ bayejeꞌ yellenꞌ jayelleꞌbeꞌnn wrall keꞌe kaꞌ:

29 —Lechoꞌke wiare to beꞌnn ba golleꞌ nadaꞌyeolol da ba benaꞌ. ¿Kere Leꞌen Cristonꞌ lla,beꞌnnenꞌ ne akeꞌ yedenꞌ?

30 Naꞌll bllachdo akeꞌ yellenꞌ zjakeꞌ ganꞌ lliꞌJesúsenꞌ. 31Naꞌ chak zayej noꞌrenꞌ, beꞌnn kaꞌ nonJesúsenꞌ txhen naꞌ, llaꞌtyoe akreꞌ Leꞌe, lle akeꞌLeꞌe:

—Maestro, bdao.32Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—De to yel wao kiaꞌ da bi nna gombiaꞌre.33Naꞌll lle lwellj akeꞌ:—¿Kere no ba badwaꞌrize da bdaweꞌn lla?34Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Yel wao kiaꞌn naken gonaꞌ kanꞌ llazraꞌll

Diosenꞌ, beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ nench gak yeololda zeraꞌlleꞌ. 35 Reꞌ nere: “Nna dell ye tap beꞌoyedop danꞌ gozllonꞌ.” Naꞌ nadaꞌ niaꞌ, lewiá kedanꞌ naz akeꞌ rao yellrio, ba byechen ba lleꞌnenyedopen. 36 Beꞌnn llon ka beꞌnn llon wrap, balloneꞌ llin nench gaꞌt yel nban zejlikane ke beꞌnnllzenay xtiꞌll Diosenꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llyixjweꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, naꞌ rente beꞌnn kaꞌ llon nench wzenaybeꞌnn xtiꞌlleꞌ naꞌ, nniꞌt akeꞌ txhen nbaraz. 37 Diꞌllni nakenda li nen: “Beꞌnn yobre llaz naꞌ, naꞌ beꞌnnyobre llarape.” 38 Ba llseꞌlaꞌ reꞌ lljarapre ganꞌ bigozre, le reꞌ gonre wzenay beꞌnne xtiꞌll Diosenꞌdanꞌ ba bdixjweꞌ beꞌnn yobre.

39 Naꞌ beꞌnn Samaria kaꞌ, zaneꞌ benliraꞌllJesúsenꞌ danꞌ ben akreꞌ bne noꞌrenꞌ: “Ba golleꞌnadaꞌ yeolol da ba benaꞌ.” 40 Naꞌllenꞌ bllin beꞌnnSamaria kaꞌ ganꞌ lliꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ goꞌtyoe akreꞌLeꞌe yegaꞌnnreneꞌ leakeꞌ, naꞌll bagaꞌnnreneꞌ leakeꞌchop lla. 41Naꞌ beꞌnn zanlle benliraꞌll Jesúsenꞌ kaben akreꞌ diꞌll da kaꞌ beꞌreneꞌ leakeꞌn. 42 Naꞌll lleakeꞌ noꞌrenꞌ:

—Ba byejleꞌtoꞌ naꞌ, kere danꞌ bénetoꞌ xtiꞌlloꞌnaꞌzenꞌ, ba bénkzetoꞌ lloeꞌ kwineꞌ diꞌlle, naꞌ babnnézetoꞌ Leꞌen Cristonꞌ beꞌnnenꞌ yesrá beꞌnn kaꞌllaꞌa yellrio.

Jesúsenꞌ bayoneꞌ to xhiꞌnn beꞌnn wnebiaꞌ43Kagok chop lla naꞌ, bazaꞌa Jesúsenꞌ Samarianꞌ

zjayakeꞌ Galileanꞌ. 44 Kwinkze Jesúsenꞌ ba beꞌe

Page 109: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 4:45 106 San Juan 5:23diꞌll neꞌe, noteze beꞌnne llyixjweꞌ bi da ne Diosenꞌ,bi llap beꞌnn wrall keꞌe kaꞌ leꞌe baraꞌnne. 45 Kaballín akeꞌ Galileanꞌ, beꞌnn yell kaꞌ bareb akeꞌJesúsenꞌ, le ba breꞌe akreꞌ yeolol da wen naꞌ beneꞌrao lnni Jerusalén naꞌ, le renkze leakeꞌn jakeꞌlnninꞌ.

46 Naꞌ bayej Jesúsenꞌ da yobre yell Caná, danꞌlliꞌ ganꞌ nbane Galileanꞌ ganꞌ beneꞌ bayak nisenꞌxis uva, naꞌ yell Capernaum naꞌ, bzo to beꞌnn nonreyenꞌ rallneꞌe yel llnebiaꞌ, naꞌ llak xhiꞌnneꞌn yill-weꞌ. 47Ka benreꞌ ba bllin Jesúsenꞌ Galileanꞌ zazeꞌeJudea, naꞌll byejeꞌ jelleꞌ Jesúsenꞌ chejeꞌ lljayeneꞌxhiꞌnneꞌn, le ba lleꞌnen goten lebeꞌ. 48 Naꞌll lleJesúsenꞌ leꞌe:

—Chenak bi llreꞌre yel wak kiaꞌn, bi chejleꞌrekiaꞌ.

49Naꞌll lle beꞌnnenꞌ Leꞌe:—Beꞌnne, yoꞌkeroꞌ chaga bi nna gat xhiꞌnnaꞌn.50Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Bayejdo, bi gat xhiꞌnnoꞌn.Naꞌll byejleꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe, naꞌll bazeꞌe.

51 Ye raꞌtz yellineꞌ naꞌn, kat jatil beꞌnn wen llinkeꞌe kaꞌ leꞌe, naꞌll lle akeꞌ leꞌe:

—Ba bayakte xhiꞌnnoꞌn.52 Naꞌll bnnabreꞌ leakeꞌ ka do bi hor bzorao

bacheꞌbeꞌ, naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—Neje lladá to bde wawill, ballachbeꞌ da lanꞌ.53Naꞌll llakreꞌ ka hor naꞌkzenꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe

bi gatbeꞌ. Naꞌll benliraꞌlleꞌ Jesúsenꞌ, leꞌe naꞌ, renyeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa rilleꞌ naꞌ.

54 Da ni yel wak wllopenꞌ ben Jesúsenꞌ kanꞌzazeꞌe Judeanꞌ, naꞌ ballineꞌ Galileanꞌ.

5Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn nat chlaꞌ niaꞌneꞌe

1 Bde naꞌ gok ye to lnni ke beꞌnn Israel kaꞌ,naꞌ byej Jesúsenꞌ Jerusalén naꞌ. 2 Kwitze ganꞌ zoreyj ke zeꞌe danꞌ nechj yell naꞌ, danꞌ nziꞌi Reyjke Xhiꞌre, ga llia to ga yoll nis da nziꞌi Betesda,naꞌ zjazé gaꞌy lchir nkweꞌj kwite ganꞌ yoll nis naꞌ.3Naꞌ beꞌnn zan beꞌnn weꞌe, zjadé akeꞌ lo lchir kaꞌ,no beꞌnn lchol, no beꞌnn nxhinnj niaꞌ, no beꞌnnnat niaꞌnaꞌa akeꞌ, zjadé akeꞌ bexh akeꞌ batkrenꞌchas nisenꞌ. 4 Le twej twejze kat lletj to angl, naꞌllteꞌe nisenꞌ, naꞌ beꞌnnnellenꞌ lladoꞌl choꞌ lo nisenꞌllayoll llta anglenꞌ len naꞌ, llayakteꞌ biteze yillweꞌda llakeꞌ. 5Naꞌ de to beꞌnn ba gok chiꞌnchonnalloa(38) iz llakeꞌ yillweꞌ. 6 Naꞌ breꞌe Jesúsenꞌ leꞌe, naꞌgokbeꞌreꞌ ba gok scha deꞌe kaꞌ, naꞌll lleꞌe leꞌe:

—¿Lleꞌnroꞌ wayakoꞌ?7Naꞌll lleꞌe Jesúsenꞌ:

—Nono llraꞌ koꞌ nadaꞌ lo nisenꞌ katenꞌ dan naꞌ.Naꞌ chak zyaꞌ naꞌ, le lldedote beꞌnn yobre lletjeꞌ lonisenꞌ llagaꞌnntiaꞌ kaꞌze.

8Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Byas naꞌ batob ganꞌ xhoaꞌon, naꞌ badá.9 Naꞌll le bayakte beꞌnnenꞌ, naꞌ bazieꞌ ganꞌ

bxhoeꞌn, naꞌ bzorao badeꞌe. Naꞌ goken to llanbaꞌnne ka bi de latj gon beꞌnn Israel kaꞌ llin.10 Naꞌ beꞌnn wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ, lle akeꞌbeꞌnnenꞌ bayakenꞌ:

—Lla nbaꞌnn nnaꞌ, bi de lsens yeyoaꞌo ganꞌbxhoaꞌon.

11Naꞌll lle beꞌnnenꞌ leakeꞌ:—Beꞌnnenꞌ bayón nadaꞌ Leꞌen goll nadaꞌ: “Ba-

tob ganꞌ xhoaꞌo naꞌ badá.”12Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—¿Noxhanꞌ gollze rweꞌ kaꞌ: “Batob ganꞌ xhoaꞌo,

naꞌ badá”?13Naꞌ beꞌnnenꞌ bayakenꞌ, bi nnezreꞌ nonꞌ bayón

leꞌe, le Jesúsenꞌ to banitzeꞌ radj beꞌnn zan kaꞌ.14 Bdere badil Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ bayak lo lchiryodaꞌo braonꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—Ba bayakoꞌ nnaꞌ, llayaꞌl kwej yichjoꞌ bill gonoꞌda xhinnj, nench ke gak ye to da ziꞌllore koꞌo.

15Naꞌll bazaꞌdoeꞌ jayelleꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, Jesúsnaꞌn bayón leꞌe. 16 Naꞌll beꞌnn Israel kaꞌ, bzoraoblleꞌnao akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ llayirjlaꞌll akeꞌ akregon akeꞌ got akeꞌ Leꞌe danꞌ lloneꞌ yel wak kaꞌ llanbaꞌnne, kat bi de lsens gon beꞌnn Israel kaꞌ llin.17Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Xaꞌn zokzeꞌ llaraltezreꞌ, leskaꞌkze nadaꞌ.18Naꞌll llayirjlaꞌll akeꞌ akre gon akeꞌ nench got

akeꞌ Jesúsenꞌ, kere ni ke danꞌ bi lloneꞌ kanꞌ neley naꞌ, ganꞌ llwaꞌlen ke lla nbaꞌnne naꞌzenꞌ; danꞌbneꞌe Diosenꞌ nakeꞌ Xeꞌe, danꞌ zejen toze ka zaꞌkeꞌren Diosenꞌ.

Yel llnebiaꞌ danꞌ nap Xhiꞌnn Diosenꞌ19 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Bibi llak gonaꞌ to

wrazzaꞌ, kon da llreꞌraꞌ llon Xaꞌ naꞌn, len naꞌ llonaꞌle nakaꞌ Xhiꞌnneꞌ. 20 Le Xaꞌn nllieꞌreꞌ Xhiꞌnneꞌ,naꞌllenꞌ llroeꞌreꞌ nadaꞌ yeolol danꞌ lloneꞌn, naꞌwroeꞌreꞌ nadaꞌ da zaꞌklle ka da ki goneꞌ nenchyebánere. 21 Kanꞌ llon Xaꞌ Diosenꞌ llasbaneꞌbeꞌnne radj beꞌnn wat kaꞌ, kaꞌkzenꞌ llonaꞌ nadaꞌnakaꞌ Xhiꞌnneꞌ, lloaꞌ yel nban ke noteze beꞌnnellbejaꞌ nench gaꞌt yel nban ke akeꞌ. 22Naꞌ Xaꞌn billchoybieꞌ ke to beꞌnn napeꞌ doꞌle, zan ba beneꞌrallnaꞌ wchoybiaꞌ ke yeolol beꞌnnach chaꞌ nonꞌnap doꞌle. 23 Xaꞌn lleꞌnreꞌ yeolol beꞌnne goneꞌnadaꞌ xhen, naꞌ lekze kaꞌn llonaꞌ Leꞌe xhen, naꞌ

Page 110: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 5:24 107 San Juan 6:12beꞌnn bi lloneꞌ nadaꞌ xhen, Xaꞌ Dios naꞌkzenꞌ billoneꞌ xhen le Leꞌen bseꞌl nadaꞌ.

24 ’Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ, kanꞌ zjazén naꞌ: Beꞌnnllzenay xtiꞌllaꞌn, naꞌ llonliraꞌlleꞌ Dios beꞌnnenꞌbseꞌl nadaꞌ, de yel nban zejlikane keꞌe, naꞌ bisaꞌkziꞌ akeꞌ chras. Naꞌ bill nak akeꞌ ka beꞌnn watlo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn, le ba bakobeꞌ yichjraꞌlldaꞌoakeꞌn danꞌ ba llonliraꞌll akeꞌ Leꞌen. 25 Diꞌll li, diꞌllli niaꞌ reꞌ: Wllin lla kat beꞌnn kaꞌ nat yichjraꞌlldaꞌoakeꞌn, yen akreꞌ xtiꞌllaꞌn nakaꞌ Xhiꞌnn Dios, naꞌbeꞌnnwzenay kiaꞌ, waꞌt yel nban zejlikane ke akeꞌ,naꞌ kaꞌn ba bzorao llak nnaꞌ. 26 Xaꞌ Diosenꞌ nseꞌeyel nban zejlikane, naꞌ leskaꞌ beneꞌ nench nadaꞌnsaꞌa yel nban zejlikane, le Xhiꞌnneꞌ nadaꞌ. 27Naꞌleskaꞌ ba benneꞌ nadaꞌ yel llnebiaꞌ nench nnezraꞌnonꞌ nap doꞌle, le Leꞌen bseꞌleꞌ nadaꞌ nakaꞌ BeꞌnnGorj Radj Beꞌnnach. 28 Naꞌ bi yebánere kanꞌ niaꞌni, le wllin lla kat yeolol beꞌnn wat llaꞌa lo ba,yen akreꞌ katenꞌ yelwill akeꞌ. 29Naꞌ beꞌnn kaꞌ benda wen chak bzo akeꞌ yellrio ni, yebán akeꞌ, naꞌban akeꞌ ke chnare, naꞌ beꞌnn kaꞌ ben da xhinnjchak bzo akeꞌ yellrio ni, yebán akeꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ kechnare.

Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ napeꞌ yel wak30 ’Bibi gak gonaꞌ to wrazaꞌ. Le llzenayaꞌ bi

danꞌ ne Xaꞌn, nench kaꞌ llonaꞌ yel koxchis kebeꞌnnach. Naꞌ danꞌ niaꞌ gak ke toto beꞌnne lekzeda llayaꞌl gaken, le kere niaꞌ kon da lleꞌnraꞌ nadaꞌgaken, kon ka danꞌ ne Xaꞌ naꞌn gak, beꞌnnenꞌ bseꞌlnadaꞌ. 31Chaꞌ towrazaꞌ lloaꞌ xtiꞌll kwinaꞌ, bi nakento da chejleꞌre. 32 Zan beꞌnn yobre lloeꞌ diꞌll linoxhanꞌ nakaꞌ, naꞌ nnezraꞌ danꞌ lloeꞌ kiaꞌn nakenda li. 33Naꞌ ba bseꞌlre beꞌnne rao Juan naꞌ, nenchjannabreꞌ leꞌe akrenꞌ nak kiaꞌn, naꞌ beꞌrén Juannaꞌreꞌ diꞌll li noxha nadaꞌ. 34 Zan nadaꞌ bi yalljraꞌ nito diꞌll da weꞌe beꞌnnach kiaꞌ, kon da kizenꞌ niaꞌreꞌ nench chejleꞌre kiaꞌ nench yesrá Diosenꞌ reꞌrao da xhinnjenꞌ. 35 Juan naꞌ gokeꞌ ka to yiꞌ dallseniꞌ da xhen danꞌ bzejnieꞌreꞌ reꞌ ke Diosenꞌ, naꞌcholl daꞌon bawere danꞌ bzejnieꞌreꞌ reꞌn. 36 Naꞌde to da lloeꞌ xtiꞌllaꞌn da zaꞌklle ka diꞌll danꞌ lloeꞌJuan naꞌ kiaꞌ: llonaꞌ yeolol da ba broꞌ Xaꞌn rallnaꞌgonaꞌ, naꞌ da kaꞌ llonaꞌn lloeꞌn diꞌll, le Xaꞌ naꞌnbseꞌl nadaꞌ. 37Naꞌ Xaꞌ, beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌn leskaꞌlloeꞌ xtiꞌllaꞌ, laꞌkze bi nna yénere kanꞌ neꞌen, naꞌ binna reꞌre kanꞌ nakeꞌ naꞌ. 38Naꞌ bi nna choꞌ xtiꞌlleꞌnlo yichjraꞌlldaꞌore, le bi llonliraꞌllre nadaꞌ nakaꞌbeꞌnn bseꞌl Leꞌe. 39 Lewsedyaꞌnn xtiꞌll Diosenꞌ,le nnézere nsaꞌn yel nban zejlikane. Naꞌ len naꞌlloeꞌn diꞌll li kiaꞌn. 40Naꞌ reꞌ bi lleꞌnere gonliraꞌllrenadaꞌ nench gaꞌt yel nban zejlikane keré.

41 ’Ka nak nadaꞌ bi llyalljraꞌ nne beꞌnnach kiaꞌnakaꞌ beꞌnn zaꞌke. 42 Naꞌ nadaꞌ nombiaꞌ reꞌ, naꞌnnezraꞌ bi nllieꞌre Diosenꞌ. 43 Xaꞌn bseꞌl nadaꞌllonaꞌ kon da neꞌe, naꞌ bi llejleꞌre kiaꞌ. Naꞌ katzaꞌk beꞌnn llon akeꞌ ka da llarjlaꞌll akzeꞌ, lereꞌnllejleꞌre. 44 ¿Akxha gak chejleꞌre kiaꞌ nadaꞌn? Lellawere yeyoeꞌrao beꞌnne reꞌ, bi llazraꞌllre gonrenench toze Dios naꞌ nneꞌe llonre wen. 45 Naꞌbi gonre xhbab chaꞌ nadaꞌn ll-lliayiꞌllaꞌ reꞌ raoXaꞌn. Da Moisés naꞌn ll-lliayiꞌlleꞌ reꞌ raweꞌn, lellsedre kwis danꞌ bzojeꞌn llákere zore wen raoDios. 46Chenak reꞌ llejleꞌre xtiꞌll daMoisésenꞌ, kiaꞌnadkzaꞌn llejleꞌre chet kaꞌ, le xtiꞌllaꞌ nadaꞌn bzojeꞌ.47Naꞌ chaꞌ bi llejleꞌre danꞌ bzojeꞌ naꞌ, ¿akxha gonrechejleꞌre danꞌ llepaꞌ reꞌ naꞌ?

6Jesúsenꞌ bwaweꞌ gaꞌy mir beꞌnne(Mt. 14:13‑21; Mr. 6:30‑44; Lc. 9:10‑17)

1 Bde gok kaꞌ, byej Jesúsenꞌ ye chlaꞌ nis-daꞌo Galileanꞌ. Naꞌ nisdaꞌon leskaꞌ nziꞌn nisdaꞌoTiberias. 2 Naꞌ beꞌnn zan nao Jesúsenꞌ danꞌ babreꞌe akreꞌ yel wak danꞌ lloneꞌ llayoneꞌ beꞌnnweꞌekaꞌ. 3 Naꞌ byep Jesúsenꞌ to rao yaꞌ ren beꞌnn kaꞌnon Leꞌe txhen naꞌ, jacheꞌreneꞌ leakeꞌ. 4Naꞌ ba zorez gaꞌle lnni paskw ke beꞌnn Israel kaꞌ. 5 Naꞌ kabwia Jesúsenꞌ beꞌnn zan ba nao ak Leꞌe, naꞌll golleꞌFelipenꞌ:

—¿Gaxha siꞌllo da gao yeolol beꞌnn ki?6Bneꞌe kaꞌ naraꞌchek bi ne Felipenꞌ, le nnezkze

Leꞌen akrenꞌ goneꞌ. 7Naꞌll lle Felipenꞌ Leꞌe:—Chop gayoa (200) mell danꞌ nziꞌi denario yet

xtir, kere waken ni raꞌt wejen bi yellel akeꞌ.8 Naꞌ ye to beꞌnn non Jesúsenꞌ txhen reꞌe An-

drés, nakeꞌ beꞌnn biꞌch Simón Pedro. Naꞌ Andrésnaꞌ lleꞌe Leꞌe:

9 —Ganni ze to bidaꞌo, noꞌxbeꞌ gaꞌy yet xtirkebeꞌ da nak de yezj danꞌ nziꞌi cebada, naꞌ ye chopbelyaꞌ. Kere bi de gon da ki ke beꞌnn zan ki llaꞌaganni.

10 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ:

—Leyé yeolol beꞌnn kaꞌ kweꞌ akeꞌ.Naꞌ gannaꞌ de yix dak, naꞌll blleꞌ beꞌnn kaꞌ rao

yixenꞌ, nak akeꞌ ka do gaꞌy mir beꞌnn byio. 11Naꞌllbxhiꞌi Jesúsenꞌ yet xtir kaꞌ, beꞌe yel llioxken keDios. Bayoll naꞌ, beꞌen beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ bdislas akeꞌn rao beꞌnn kaꞌ zjalliꞌnaꞌ. Naꞌ leskaꞌ beneꞌ kone belyaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌetotoeꞌ kon ka berj akreꞌ bdao akeꞌ. 12 Naꞌ bayollbadao akeꞌ naꞌ, naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhennaꞌ:

Page 111: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 6:13 108 San Juan 6:44—Leyetop da kaꞌ bagaꞌnn ye raꞌt wejen nench

bitbi kwiayiꞌ.13 Naꞌll batop beꞌnn kaꞌ da laꞌo kaꞌ bagaꞌnnenꞌ,

naꞌ goken ye chllinn (12) llom danꞌ bagaꞌnn raoyet xtir gaꞌy kaꞌ, danꞌ ben akeꞌ de yezj danꞌ nziꞌicebada. 14Ka breꞌe beꞌnn kaꞌ yel wak danꞌ beneꞌn,naꞌll ne akeꞌ:

—Da li yaꞌnne beꞌnn ninꞌ nak beꞌnnenꞌ bexhlloyedtixjweꞌ lliꞌo xtiꞌll Diosenꞌ yellrio ni.

15 Ka gokbeꞌe Jesúsenꞌ ba ze beꞌnn kaꞌ wcheꞌeakeꞌ Leꞌe nench gon akeꞌ Leꞌe rey ke akeꞌ, naꞌllbazeꞌe, naꞌ byejeꞌ yaꞌ daꞌon tozeꞌ.

Jesúsenꞌ bzeꞌe rao nisdaꞌon(Mt. 14:22‑27; Mr. 6:45‑52)

16 Ka gol naꞌ, jayak beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhenlloaꞌ nisdaꞌon. 17 Naꞌll bayoꞌ akeꞌ to lo barcolljayakeꞌ ganꞌ nziꞌi Capernaum. Ba nak ba gol, naꞌbi nna yellín Jesúsenꞌ. 18Naꞌ bzorao llechj beꞌ raonisdaꞌon, naꞌll llas yitjen. 19Naꞌ ka bexte zjayakeꞌnba bagoꞌ akeꞌ nez lo barconꞌ rao nisdaꞌon, ka breꞌeakreꞌ ba zazaꞌa Jesúsenꞌ zazeꞌe rao nisenꞌ to kwitbarconꞌ, naꞌll blleb akeꞌ. 20Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Nadaꞌn, bi llebre.21 Naꞌll llawé akreꞌ kwis, bagoꞌ akeꞌ Leꞌe lo

barconꞌ. Ye chollze le ballín akteꞌ rao yo bill lloaꞌnisdaꞌon ganꞌ zjayakeꞌn.

Beꞌnn zan llayirj akeꞌ Jesúsenꞌ22Naꞌ bateyó naꞌ, beꞌnn zan bagaꞌnn chlaꞌ lloaꞌ

nisdaꞌo naꞌze, gokbeꞌe akreꞌ nono Jesúsenꞌ zejrén,naꞌ gokbeꞌe akreꞌ billbi barco yobre llasdá, tozedanꞌ zayoꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌze, naꞌbnnez akreꞌ bi zayoꞌ ren Jesúsenꞌ leakeꞌ lo barconaꞌ. 23Kat le ballinte barco da zayaꞌk yellenꞌ nziꞌiTiberias kwitze ganꞌ bdao akeꞌ yet xtir, danꞌ ganꞌbayoll beꞌe Xanllo Jesúsenꞌ yel llioxken ke Dios.24Naꞌ ka gokbeꞌe akreꞌ nono Jesúsenꞌ zerén leakeꞌganꞌ llaꞌa akeꞌ naꞌ, naꞌll ballaꞌa akeꞌ lo barconꞌjayakeꞌ Capernaum nench bayirj akeꞌ Jesúsenꞌ donaꞌ.

Yet xtir danꞌ lloeꞌ beꞌnne yel nban zejlikane25Naꞌll ka ballele beꞌnn zan kaꞌ Jesúsenꞌ ye chlaꞌ

nisdaꞌon, naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Maestro, ¿batkre bayedoꞌ ganni?26Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ, llayirjre nadaꞌ le danꞌ

bdaore kon ka bérjere naꞌn, kere llayirjre nadaꞌ nike da kaꞌ breꞌre yel wak kaꞌ danꞌ llonaꞌ naꞌn. 27 Billayaꞌl koꞌ yichjre gaꞌt da yeꞌj gaore, lekoꞌ yichjregaꞌt da gonn yel nban zejlikane keré. NadaꞌBeꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, gonnaꞌ to da yeꞌj

gaore, nench gaꞌt yel nban zejlikane keré. Le lennaꞌ, ba broꞌ Xaꞌ Diosenꞌ lo naꞌ gonnaꞌ reꞌ.

28Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—¿Bixhanꞌ llayaꞌl gontoꞌ naꞌ, nench gontoꞌ danꞌ

llazraꞌll Diosenꞌ?29Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Da ninꞌ llayaꞌl gonre, naꞌllenꞌ yewé Diosenꞌ,

gonliraꞌllre nadaꞌ nakaꞌ beꞌnn bseꞌl Leꞌe.30Naꞌll lle akeꞌ Jesúsenꞌ:—¿Bixha yel wak gonkzoꞌ chet kaꞌ, naꞌll gonli-

raꞌlltoꞌ rweꞌ? ¿Bi gonoꞌ? 31 Le da xozxtaꞌollo kaꞌ,bdao akeꞌ yet daꞌo danꞌ nziꞌi maná, chak bzo akeꞌlatj dachenꞌ, naꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ ke akeꞌ llian:“Yet xtir da zaꞌa yebánꞌ beꞌe leakeꞌ bdao akeꞌ.”

32Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Kere da Moisés

naꞌn beꞌe da xozxtaꞌollo kaꞌ yet xtirenꞌ, Xaꞌ Diosnaꞌkzenꞌ beꞌen leakeꞌ. Naꞌ Leꞌen llonneꞌ reꞌ yetxtirenꞌ danꞌ zaꞌa yebá ganꞌ zoeꞌ naꞌ. 33 Naꞌ danꞌzaꞌa yebá naꞌ, betjen yellrio ni, naꞌ lloeꞌn yel nbanke noteze beꞌnn gao len.

34Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Xantoꞌ, bennchga netoꞌ yeo lla yet xtirenꞌ

neꞌo kaꞌ.35Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Nadaꞌn nakaꞌ yet xtir danꞌ lloeꞌ beꞌnn yel

nban zejlikane. Naꞌ noteze beꞌnn wzenay kiaꞌbill toneꞌ, naꞌ beꞌnn gonliraꞌll nadaꞌ, bill bilreꞌnis chras. 36 Naꞌ ba bnekzaꞌ reꞌ, laꞌkze ba breꞌrenadaꞌ, naꞌ bi llonliraꞌllre nadaꞌ. 37 Yeololte beꞌnnkwej Xaꞌn nench gak akeꞌ nadaꞌ txhen, ll-llin llagonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ, naꞌ noteze beꞌnne yeꞌnreꞌgonliraꞌlleꞌ nadaꞌ, bi wkwaseꞌ kaꞌle. 38Nadaꞌ betjaꞌyebá zaꞌa yellrio ni, kere nench gonaꞌ ka nen kiaꞌnadaꞌn, kon kanꞌ ne Xaꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ naꞌngonaꞌ. 39 Leꞌen lleꞌnreꞌ bi waꞌa latje kweyiꞌ ni tobeꞌnn ba brejeꞌ, nench gak akeꞌ nadaꞌ txhen. Naꞌkat llin lla te ke yellrio ni, kanaꞌ yesbán akeꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ, chaꞌ ba got akeꞌ. 40 Xaꞌn lleꞌnreꞌyeolol beꞌnn kaꞌ gonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ, weꞌe akeꞌ yelnban zejlikane, naꞌ nadaꞌ yesbán akeꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ, chaꞌ ba got akeꞌ kat llin lla te ke yellrio ni.

41 Beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌ, bchach akeꞌ danꞌbne Jesúsenꞌ kaꞌ: “Nadaꞌ nakaꞌ yet xtir danꞌ betjyebá.” 42Naꞌ wasné akeꞌ:

—¿Kere beꞌnn ninꞌ Jesús, xhiꞌnn José lla? Nom-biaꞌkzllo xaxhnaꞌ beꞌnnenꞌ. ¿Bi diꞌllenꞌ lloeꞌ neꞌe,zeꞌe yebá, naꞌ betjeꞌ yellrio?

43Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Bi wchachre kiaꞌ. 44 Notno gak gonliraꞌll

nadaꞌ, chaꞌ Xaꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ, bi gakreneꞌleakeꞌ gonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ, naꞌ kat llin lla te ke

Page 112: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 6:45 109 San Juan 7:4yellrio ni, yesbanaꞌ leakeꞌ chaꞌ ba got akeꞌ. 45 Leganꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ nen:“Yeololeꞌ, Diosenꞌ wroeꞌ wsedreꞌ leakeꞌ.” Naꞌyeololeꞌ nneze kanꞌ ne Xaꞌn, naꞌ wzenay akeꞌnench gon akeꞌ kanꞌ neꞌe naꞌ, leskaꞌ gonliraꞌll akeꞌnadaꞌ.

46 ’Nono beꞌnn nna reꞌe Xaꞌn. Toze nadaꞌ babreꞌreꞌ le ganꞌ zoeꞌ naꞌn zaꞌa. 47 Diꞌll li, diꞌll li niaꞌreꞌ: Beꞌnn gonliraꞌll nadaꞌ, de yel nban zejlikaneke akeꞌ. 48 Nadaꞌ nakaꞌ yet xtir danꞌ lloeꞌ beꞌnneyel nban zejlikane ke akeꞌ. 49 Da xozxtaꞌollo kaꞌ,laꞌkze bdao akeꞌ yel wao da nziꞌi maná chak bzoakeꞌ latj dachenꞌ, naꞌ yeololteꞌ dekz de wasaꞌteka bllin lla ke akeꞌ. 50 Nadaꞌ lloaꞌ diꞌll ke toyet xtir da zaꞌa yebá, naꞌ beꞌnn gao len bi gateꞌ.51Nadaꞌn nakaꞌ yet xtir da zaꞌa yebánꞌ danꞌ nsaꞌayel nban zejlikane. Beꞌnn gao yet xtirenꞌ, wbaneꞌke chnare. Naꞌ yet xtir danꞌ weꞌe akeꞌn nench gaꞌtyel nban ke beꞌnnach, naken kwerp kiaꞌn.

52Naꞌll llaschach beꞌnn Israel kaꞌ llasné akeꞌ:—¿Akxha goneꞌ gonneꞌ kwerp keꞌen gaollon,

nezeꞌ kaꞌ?53Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj

Radj Beꞌnnach, chaꞌ bi gaore kwerp kiaꞌn, naꞌ chaꞌbi yeꞌjre xchenaꞌn, bibi yel nban zejlikane de keréchet kaꞌ. 54 Beꞌnn kaꞌ gao akeꞌ kwerp kiaꞌn, naꞌyeꞌj akeꞌ xchenaꞌn, ke chnare de yel nban ke beꞌnnkaꞌ, laꞌkze chaꞌ ba wasaꞌt akeꞌ, kat te ke yellrio ni,wasbanaꞌ leakeꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. 55 Le kwerpkiaꞌn naken dogarje yel wao, naꞌ xchenaꞌn nakendogarje da yeꞌjre. 56 Beꞌnn kaꞌ llasaꞌo akeꞌ kwerpkiaꞌn, naꞌ llaseꞌjeꞌ xchenaꞌn, de yel nban zejlikaneke beꞌnn kaꞌ, naꞌ nak akeꞌ nadaꞌ txhen, leskaꞌ nadaꞌnak akseꞌ txhen. 57 Xaꞌ Diosenꞌ bseꞌleꞌ nadaꞌ, naꞌLeꞌen napeꞌ yel nban naꞌ, naꞌ de yel nban kiaꞌ danꞌnakaꞌ toze ren Leꞌe. Naꞌ kaꞌkze gak ke beꞌnn gaokwerp kiaꞌn, so akeꞌ ke chnare, le gak akeꞌ nadaꞌtxhen. 58Kwerp kiaꞌn naken yet xtir da zaꞌa yebá,bi naken ka danꞌ bdao da xozxtaꞌollo kaꞌ kanaꞌ latjdachenꞌ, le beꞌnn bdao len dekze de got akeꞌ. Naꞌbeꞌnn gao yet xtir danꞌ niaꞌ nadaꞌ kaꞌ, ke chnareso akeꞌ.

59 Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ da ki lo yodaꞌo ke beꞌnnIsrael kaꞌ ganꞌ nziꞌi Capernaum.

Xtiꞌll Jesúsenꞌ lloeꞌn yel nban zejlikane ke beꞌnnwzenay len

60 Naꞌ zan beꞌnn kaꞌ zjanao Jesúsenꞌ, ka benakreꞌ da kaꞌ llzejnieꞌreꞌ leakeꞌn, naꞌll ne akeꞌ:

—Bniꞌ xhen naken gonllo danꞌ llzejnieꞌreꞌn.¿Noxha gakrize gon kanꞌ neꞌe naꞌ?

61 Gokbeꞌe Jesúsenꞌ llasnné akeꞌ ke danꞌ bze-jnieꞌreꞌ leakeꞌ da kaꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bi llazraꞌllre da kaꞌ gollaꞌ reꞌ naꞌn? 62 ¿Akxhannere kat reꞌre nadaꞌ yeyepaꞌ yebá ganꞌ bzoaꞌkanaꞌ, nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach?63 Spíritu ke Diosenꞌ lloeꞌn yel nban ke beꞌnnach,naꞌ kwerpenꞌ bi gak gonen kaꞌ. Diꞌll danꞌ babeꞌrenaꞌ reꞌ, naken diꞌll da lloeꞌ Spíritunꞌ, naꞌnsaꞌn yel nban. 64 Bixha nna niꞌt bale reꞌ, billejleꞌre kiaꞌ.

Kaꞌ bne Jesúsenꞌ le kate naꞌ, gokbeꞌreꞌ norebeꞌnn kaꞌ llejleꞌ keꞌen, naꞌ norenꞌ wde Leꞌe raobeꞌnn kaꞌ llwie Leꞌe naꞌ. 65Naꞌll bne Jesúsenꞌ:

—Ke len naꞌ, ba bniaꞌ nono gak gonliraꞌllenadaꞌ, chaꞌ bi gakrén Xaꞌ Diosenꞌ leꞌe nench gonli-raꞌlleꞌ nadaꞌ.

66 Bayoll bzejnieꞌ Jesúsenꞌ leakeꞌ da kaꞌ, zanbeꞌnn kaꞌ llzenay xtiꞌlleꞌn, brej yichj akeꞌ bill bnaoakeꞌ Leꞌe. 67 Naꞌll bnnabe Jesúsenꞌ beꞌnn chllinnkaꞌ (12) brejeꞌ nao Leꞌen:

—¿Ren reꞌ lleꞌnere wayejre?68Naꞌll lle Simón Pedronꞌ Leꞌe:—Xantoꞌ, nollno zaꞌk wzenaytoꞌ keꞌe. Tozoꞌ

rweꞌn lloeꞌo diꞌll da lloeꞌ yel nban ke beꞌnn llzenaylen. 69Netoꞌ llonliraꞌlltoꞌ rweꞌ, naꞌ nnézetoꞌ nakoꞌCristo, naꞌ nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios beꞌnnenꞌ zoke chnare.

70Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Ba brejaꞌ reꞌ chllinnre nnaore nadaꞌ, naꞌ to reꞌ

rao chllinn naꞌ, llzenayre ke daxiꞌon.71 Kanꞌ bneꞌe ke Judas Iscariotenꞌ xhiꞌnn beꞌn-

nenꞌ re Simón, le ba nnezreꞌ, leꞌen wdieꞌ Leꞌe raonaꞌa beꞌnn kaꞌ llwie Leꞌen, laꞌkze nakeꞌ beꞌnn renrao beꞌnn chllinn kaꞌ.

7Beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn biꞌch Jesúsenꞌ bi benliraꞌll akeꞌ

Leꞌe1 Bde naꞌ, bdakze Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ beꞌnn

kaꞌ do ganꞌ nbane Galileanꞌ. Bill gokraꞌlleꞌ chejlleꞌganꞌ nziꞌi Judeanꞌ, le beꞌnn Israel kaꞌ llaꞌa naꞌ,llayirj akeꞌ akre gon akeꞌ got akeꞌ Leꞌe. 2 Naꞌ bazo rez gaꞌle lnni ke beꞌnn Israel kaꞌ, danꞌ llon akeꞌnench lljadinraꞌll akeꞌ kanꞌ bzo akeꞌ yoꞌ de yixhkanaꞌ. 3Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn biꞌch Jesúsenꞌ, lleakeꞌ Leꞌe:

—Bi yegaꞌnnoꞌ ganni, byej Judea naꞌle nenchbeꞌnn kaꞌ llzenay koꞌon, reꞌe akreꞌ yel wak kaꞌllonoꞌn. 4 Noteze beꞌnn chaꞌ lleꞌnreꞌ gombiaꞌbeꞌnn kaꞌ leꞌe nakeꞌ to beꞌnn zaꞌk, bi goneꞌ yel wakngaꞌchze. Chaꞌ da li llonoꞌ yel wak, benen raoyeolol beꞌnne, naꞌll reꞌe akreꞌ danꞌ llonoꞌ.

Page 113: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 7:5 110 San Juan 7:385 Kaꞌn bne beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn biꞌch Jesúsenꞌ,

le ni leakeꞌ bi llejleꞌ akeꞌ ke Jesúsenꞌ. 6 Naꞌll lleJesúsenꞌ leakeꞌ:

—Bi nna llin lla chaꞌa, zan reꞌ wakse battezechejre. 7Beꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ Dios bi gakwie akreꞌreꞌ, zan llwie akreꞌ nadaꞌ, le llroeꞌraꞌ da xhinnj kaꞌllon akeꞌn. 8 Lechej lnninꞌ. Zan bi saꞌa nadaꞌ, le binna llin lla kiaꞌ.

9 Bayoll golleꞌ leakeꞌ kaꞌ, naꞌ goꞌyeꞌ Galileanaꞌze.

Jesúsenꞌ byejeꞌ Jerusalén ganꞌ llak lnni10 Bde bzaꞌa biꞌcheꞌ kaꞌ zjakeꞌ lnninꞌ, naꞌll bzaꞌa

Jesúsenꞌ, de ngaꞌchze byejeꞌ. 11Naꞌ beꞌnn wnebiaꞌke beꞌnn Israel kaꞌ llaꞌa naꞌ, llayirj akeꞌ Leꞌe raolnninꞌ llasné akeꞌ:

—¿Gaxha dá beꞌnnenꞌ do ni?12 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bllay rao lnninꞌ, lloeꞌ akeꞌ diꞌll

llillize keꞌe, naꞌ biteze bne totoeꞌ. Bale ne: “Wabeꞌnn wen nakeꞌ”, naꞌ ye bale ne: “Bi nakeꞌ beꞌnnwen, ziyeꞌze beꞌnnenꞌ deꞌe.”

13 Naꞌll llillize lloeꞌ akeꞌ diꞌllenꞌ, le yeololzebeꞌnne lleb akeꞌ bi gone beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ leakeꞌ,chaꞌ yen akreꞌ lloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Jesús naꞌ.

14Naꞌ ka do achje lnni naꞌn, kate byej Jesúsenꞌlo lchir yodaꞌo brao ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ bzo-raweꞌ llroeꞌ llsedreꞌ leakeꞌ. 15 Naꞌll babane beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ, llasné akeꞌ:

—¿Akxha llaken da zan da nneze beꞌnnenꞌ?Renchaꞌ kere bi nzedeꞌn.

16Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Danꞌ llroeꞌ llsedraꞌ ni, kere xhbab kiaꞌn, xh-

bab ke beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌn. 17 Noteze beꞌnnegakraꞌlle goneꞌ kanꞌ lleꞌne Dios beꞌnnenꞌ bseꞌlnadaꞌn, wayakbeꞌkzereꞌ chaꞌ danꞌ llroeꞌ llsedraꞌnnaken ke Dios o chaꞌ naken da llarjlaꞌllaꞌ nadzaꞌ.18 Kate to beꞌnn llroeꞌ llsedreꞌ xhbab kekzeꞌ,llayirjlaꞌlleꞌ akre goneꞌ nench gakeꞌ xhen. Zanbeꞌnn gakraꞌlle gon akeꞌ xhen beꞌnnenꞌ bseꞌl leꞌen,nnézkzello nak xtiꞌlleꞌn da li, bi naken da wx-hiyeꞌe.

19 ’DaMoisés naꞌ, benneꞌ reꞌ ley danꞌ nsedre, naꞌni tore bi llonre kanꞌ nen naꞌ. ¿Bixchen llayirjzreakre gonre gotre nadaꞌ?

20 Beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa naꞌ, bne akeꞌ:—Daxiꞌon yoꞌ. ¿Noxhanꞌ lleꞌne got rweꞌ?21Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Toze yel wak da benaꞌ, naꞌ yeololre babánere.

22 Da Moisésenꞌ bllieꞌ biaꞌa sollo sen danꞌ nziꞌicircuncisión (laꞌkze kere leꞌen bllieꞌ biaꞌan, leda bkwaꞌnn xozxtaꞌollo kaꞌ bllaꞌa kanaꞌn), naꞌ kelen naꞌ, llzoare bidaꞌo byio kaꞌ sen, laꞌkze llanbaꞌnne. 23 Naꞌ kanꞌ naken, laꞌkze chaꞌ naken llanbaꞌnne, llzoare bidaꞌo byio kaꞌ sen, kat llákebeꞌ

xoꞌn lla nench naꞌ llonre kanꞌ ne ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, naꞌ ¿bixchen llakllaꞌre nadaꞌ danꞌbayonaꞌ to beꞌnn weꞌe lla nbaꞌnne? 24 Bi wlliay-iꞌllre beꞌnne chaꞌ bi da daꞌo llreꞌreꞌ lloneꞌ, legónyel koxchisenꞌ lixheje kanꞌ llayaꞌl gaken naꞌ.

Bne Jesúsenꞌ zeꞌe ganꞌ zo Dios25Naꞌll bne to chop beꞌnn Jerusalén kaꞌ:—¿Kere beꞌnn ninꞌ llayirj akeꞌ nench yesoꞌte

Leꞌe? 26 Lewiá kanꞌ lloneꞌn, lloeꞌ diꞌll rao beꞌnnyell, naꞌ nonobi llekze Leꞌe. ¿Kere ba llasoꞌn beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ xhbab, Leꞌen nakeꞌ Cristonꞌ beꞌnnenꞌbexhllo? 27 Nnézello ga beꞌnn beꞌnn ni, zan katyed Cristonꞌ, nono nneze gaxha zeꞌe.

28 Jesúsenꞌ llroeꞌ llsedreꞌ llyoꞌ yodaꞌo braonꞌ, kabne akeꞌ kaꞌ. Naꞌll bneꞌe zillje, lleꞌe leakeꞌ:

—Llákere nombiaꞌre nadaꞌ, naꞌ nnézere gaxhabeꞌnne nadaꞌ. Bixha kere towrazzaꞌn zaꞌa. Da li zobeꞌnn bseꞌl nadaꞌn, reꞌ ni ke nombiaꞌzreꞌ. 29Nadaꞌnombieꞌ, le ganꞌ zoeꞌ naꞌn zaꞌa, le Leꞌen bseꞌleꞌnadaꞌ.

30Naꞌ danꞌ bneꞌe kaꞌ, bale beꞌnn kaꞌ gokraꞌll akeꞌgoꞌx akeꞌ Leꞌe, zan nono beꞌx Leꞌe, le bi nna llin llakeꞌe, gakeꞌ rao naꞌa akeꞌ. 31 Beꞌnn zan byejleꞌ keJesúsenꞌ, nakeꞌ beꞌnn bseꞌl Dios, naꞌll bne akeꞌ:

—¿Gonlle Cristonꞌ ye raꞌt yel wak da zaꞌklle kadanꞌ ba ben beꞌnn ni, kat yedeꞌ?

Beꞌnn kaꞌ llape yodaꞌon jakeꞌ nench lljeꞌx akeꞌJesúsenꞌ

32 Naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, ben akreꞌ diꞌllenꞌ lloeꞌakeꞌ ke Jesúsenꞌ. Naꞌ beꞌrén akeꞌ bxoz wnebiaꞌ keIsrael kaꞌ diꞌlle, naꞌ bseꞌl akeꞌ beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌobraonꞌ, nench naꞌ lljeꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ. 33Naꞌll gollJesúsenꞌ leakeꞌ:

—Ye chollze sorenaꞌ reꞌ, naꞌll wayaꞌa ganꞌ zobeꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ naꞌ. 34 Naꞌll wayirjre nadaꞌ,naꞌ bi yellélere nadaꞌ, le bi gak yedre ganꞌ zoaꞌ naꞌ.

35Naꞌll lle lwellj beꞌnn Israel kaꞌ:—¿Gaxhanꞌ neꞌe wayejeꞌ ga bi yellélelloeꞌ?

¿Yeyejeꞌ ganꞌ naslas beꞌnn wrall kaꞌ radj beꞌnngriego kaꞌ, naꞌ wroeꞌ wsedreꞌ leakeꞌn? 36 ¿Akxhazejen danꞌ bneꞌe kaꞌ: “Yeyirjre nadaꞌ, naꞌ bi yel-lélere nadaꞌ, naꞌ bi gak yedre ganꞌ zoaꞌn”?

Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ke Spíritu ke Diosenꞌ37Lla zerao llon akeꞌ lnni naꞌ, naken lla xhenlle,

naꞌ bzellá Jesúsenꞌ llroeꞌ llsedreꞌ leakeꞌ, naꞌ bneꞌezillje, bneꞌe:

—Noteze reꞌ, chaꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ nakreka beꞌnne llbilraꞌlle, llayaꞌl gonliraꞌllre nadaꞌ, naꞌgonnaꞌ da yeꞌjre. 38Naꞌ beꞌnnenꞌ nxenraꞌll nadaꞌ,gak keꞌe kanꞌ ne xtiꞌll Dios danꞌ nyojen, to da wen

Page 114: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 7:39 111 San Juan 8:14kwis gak lo yichjraꞌlldaꞌweꞌ, gaken ka to yellrio gallartit nis da lloeꞌ yel nban.

39Naꞌ danꞌ bne Jesúsenꞌ kaꞌ, beꞌe diꞌll ke Spírituke Dios danꞌ yedsó lo yichjraꞌlldaꞌo noteze gonli-raꞌll Leꞌen. Naꞌ kanꞌ bneꞌe kaꞌ, bi nna yedsóSpíritunꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, le bi nna gakyeolol da kaꞌ llayaꞌl gak, nench wroeꞌn Jesúsenꞌnakeꞌ beꞌn zaꞌk xhen.

Gok akeꞌ chop kweꞌre ni ke Jesús naꞌ40 Beꞌnn kaꞌ llzenay xtiꞌll Jesúsenꞌ bal akeꞌ bne:—Da li beꞌnn ninꞌ beꞌnn llyixjweꞌ xtiꞌll Dios,

beꞌnnenꞌ ba naksen yedeꞌ.41Naꞌ ye bal akeꞌ ne:—Beꞌnn ninꞌ Cristonꞌ beꞌnnenꞌ ba naken

yednnebiaꞌ.Bixha ye baleꞌn llasneꞌe:—¿Bixha nello beꞌnn Galilea naꞌ, kwej Diosenꞌ

gakeꞌ Cristonꞌ? 42 Xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyojen nen,Cristo beꞌnnenꞌ yedenꞌ, llojeꞌ rao dialla ke reyDavid, naꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌa Belén ganꞌ nak rallDavid naꞌ.

43Naꞌ gok beꞌnn kaꞌ chop kweꞌre, ni ke Jesús naꞌ.44Naꞌ baleꞌ gokraꞌll akeꞌ goꞌx akeꞌ Leꞌe, naꞌ bi gokgoꞌx akeꞌ Leꞌe.

Beꞌnnwnebiaꞌ ke Israelenꞌ bi byejleꞌ akeꞌ ke Jesúsenꞌ45 Beꞌnn kaꞌ llape yodaꞌo braonꞌ, jayakeꞌ ganꞌ

zjazó bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, ren beꞌnn fariseo kaꞌ, lebeꞌnn kaꞌn bseꞌl leakeꞌ nench goꞌx akeꞌ Jesús naꞌ,naꞌll beꞌnn kaꞌ lle akeꞌ leakeꞌ:

—¿Bixchen bi bcheꞌreꞌ?46Naꞌ beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌon braonꞌ, llasné akeꞌ:—Bi nna yénetoꞌ beꞌnn weꞌe diꞌll wen, ka danꞌ

lloeꞌ naꞌ.47Naꞌll lle beꞌnn fariseo kaꞌ leakeꞌ:—¿Rente reꞌ ba bxhiyeꞌreneꞌ? 48 Ni to netoꞌ

beꞌnn fariseo, bi nna chejleꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn, ni beꞌnnwnebiaꞌ kello kaꞌ, ni toeꞌ bi nna chejleꞌ xtiꞌlleꞌn.49Zan beꞌnn ki zjallaꞌa ni, bi nombiaꞌ akeꞌ ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, naꞌ ba nbeyiꞌ akeꞌ, danꞌ llejleꞌakeꞌ xtiꞌlleꞌn.

50 Naꞌ Nicodemo beꞌnnenꞌ byej rao Jesúsenꞌtlleꞌlre beꞌnnenꞌ nak txhen fariseo kaꞌ, golleꞌleakeꞌ:

51 —Ley kellonꞌ nen bi gak wchoybiaꞌllo ke tobeꞌnne ba ben da xhinnj, chaꞌ bi nna weꞌe diꞌllakrenꞌ gok, naꞌ chaꞌ bi nnannézello bixhanꞌ beneꞌ.

52Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—¿Renoꞌ rweꞌ ba bayakoꞌ beꞌnn Galilea? Bsed

xtiꞌll Diosenꞌ kwasro danꞌ nyojen, naꞌ nnezroꞌni to beꞌnn bdixjweꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ bllojeꞌGalilea.

Noꞌrenꞌ badoꞌl akreꞌ lloneꞌ da xhinnj53Naꞌll bazaꞌa totoeꞌ, jayak akeꞌ rill akeꞌ.

81 Jesúsenꞌ byejeꞌ rao yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos.

2 Naꞌ bateyó kate byeniꞌ, byejeꞌ lo yodaꞌo braonꞌda yobre, naꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, jabiꞌyakeꞌ raweꞌn. Naꞌ bllieꞌ naꞌ bzoraweꞌ llroeꞌ llsedreꞌleakeꞌ. 3 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzojda Moisés naꞌ, naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, jwaꞌa akeꞌ tonoꞌre, badoꞌl akreꞌ leꞌe ren xtoeꞌ. Naꞌ jazé akeꞌ leꞌekllol beꞌnn kaꞌ llzenay xtiꞌll Jesúsenꞌ. 4 Naꞌll lleakeꞌ Jesúsenꞌ:

—Maestro, noꞌr ni badoꞌletoeꞌ lloneꞌ da xhinnj.5 Ka nak ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, nllian biaꞌawchekw aklloeꞌ yej got aktelloeꞌ. ¿Bixha neꞌorweꞌ, akre gonllo keꞌe?

6 Lle akeꞌ Jesúsenꞌ kaꞌ, nench wkwej akeꞌ Leꞌediꞌll, naꞌ gaꞌt da gao akeꞌ xhia keꞌe. Bixha Jesúsenꞌkanꞌ lliꞌteze naꞌ, to bxhexjze yichjeꞌn bzoraweꞌllzojeꞌ rao yo ren xhbeneꞌ. 7Naꞌll llchieꞌ akreꞌ Leꞌe,akre neꞌe. Naꞌll kat babeꞌchaꞌweꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Noteze reꞌ bibi da xhinnj nonre nakre yalle,reꞌ lesorao lewchekweꞌ yejenꞌ.

8 Le babeꞌteꞌ syichjre da yobre, llzojeꞌ rao yonꞌ.9 Ka golleꞌ leakeꞌ kaꞌ, naꞌll bayakbeꞌe akreꞌ, lekzebeꞌnn wen da xhinnj leakeꞌ, naꞌll chbaꞌ chbaꞌballoj twej twej akeꞌ, zgaꞌtek beꞌnn gore kaꞌ, naꞌllzanao beꞌnn llaban kaꞌ, bagaꞌnnte noꞌr naꞌze ganꞌlliꞌ Jesúsenꞌ. 10Ka bakos yichjeꞌn da yobre, nollnobeꞌnn kaꞌ llraꞌ, ni ye toeꞌ, naꞌll lleꞌe noꞌrenꞌ:

—Noꞌre, ¿gannxha beꞌnn kaꞌ lleꞌne got rweꞌn?¿Ni toeꞌ billbi ll-lliayiꞌll rweꞌ?

11Naꞌll ne noꞌrenꞌ:—Ni toeꞌ, Xanaꞌ.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Ni nadaꞌ bi wlliayiꞌllaꞌ rweꞌ. Bayej, naꞌ bill

nnaoꞌ gonoꞌ da xhinnjenꞌ.Jesúsenꞌ nakeꞌ beniꞌ ke yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnach

12 Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll da yobre, lleꞌe beꞌnn kaꞌ:—Nadaꞌ nakaꞌ beniꞌ ke yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnach.

Beꞌnn goneꞌ nadaꞌ txhen, bill nchole yichjraꞌlldaꞌoakeꞌn, naꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌ, ba naken ka toda yoꞌ beniꞌ. Leakeꞌn ba de yel nban zejlikane keakeꞌ.

13Naꞌll lle beꞌnn fariseo kaꞌ Leꞌe:—Kwinzoꞌ lloeꞌo diꞌll koꞌo, neꞌo nakoꞌ beꞌnn

zaꞌke, bi nak danꞌ da li.14Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌn:—Laꞌkze chaꞌ lloaꞌa diꞌll ke kwinzaꞌ, xtiꞌllaꞌn

naken da zaꞌke, naꞌ da li. Nadaꞌ nnezraꞌ ganꞌ bzaꞌa

Page 115: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 8:15 112 San Juan 8:47

naꞌ, naꞌ ganꞌ wayaꞌa, zan reꞌ ni ke nnézzere gax-hanꞌ zaꞌa, naꞌ gaxhanꞌ wayaꞌa. 15 Reꞌ ll-lliayiꞌllrenadaꞌ kon ka llaraꞌn lo yichjraꞌlldaꞌore, zan nadaꞌnotno ll-lliayiꞌllaꞌ. 16 Naꞌ chet kaꞌ llonaꞌ yel kox-chis ke beꞌnn kaꞌ, llonaꞌn ka llayaꞌl gaken, le bibide da llonaꞌ towrazzaꞌ, llonaꞌ kanꞌ ne Xaꞌ beꞌnnenꞌbseꞌl nadaꞌ naꞌ. 17 Ley kellonꞌ danꞌ llsedrenꞌ nen,llayaꞌl chejleꞌllo kat chope beꞌnn breꞌe kanꞌ goken,naꞌ toze ka diꞌll weꞌe akeꞌ. 18Nadaꞌ lloaꞌa diꞌll kiaꞌkwinaꞌ, naꞌ Xaꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ, lekze diꞌll kiaꞌnadaꞌn lloeꞌ.

19Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—¿Gaxhanꞌ zo xaꞌo?Naꞌll ne Jesúsenꞌ:—Ni nadaꞌ ni Xaꞌ naꞌ, bi nombiaꞌre. Chenak

nombiaꞌre nadaꞌ, renkze Xaꞌ naꞌ, ba nombiaꞌre.20 Diꞌll kaꞌ broeꞌ bsede Jesúsenꞌ, kanꞌ llaꞌa akeꞌ

kwitze ganꞌ lloeꞌ akeꞌmell ke yodaꞌo brao ke beꞌnnIsrael kaꞌ. Naꞌ notno beꞌx Leꞌe, le bi nna llin llakeꞌe goꞌx akeꞌ Leꞌe.

Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ bi gak wayejrén akeꞌ ganꞌwayejeꞌn

21 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Nadaꞌ yeyaꞌa, naꞌ yeyirjre nadaꞌ, zan bi gak

yezaꞌrenre ganꞌ yeyaꞌan, naꞌ rao da xhinnj keré kaꞌkwiayiꞌre.

22Naꞌ danꞌ bneꞌe kaꞌn, bne beꞌnn Israel kaꞌ:—¿Yeyotje kwineꞌn, naꞌllenꞌ neꞌe nono gak

yeyej ganꞌ wayejeꞌ naꞌ?23Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Reꞌ nakre beꞌnn ke yellrio ni, naꞌ llzenayre ke

danꞌ llnebiaꞌ yellrio ni, zan ke nak nadaꞌ, zaꞌa yebábi llzenayaꞌ ke danꞌ llak yellrio ni. 24 Ke len naꞌ,gollaꞌ reꞌ kwiayiꞌre rao da xhinnj keré kaꞌ. Le chaꞌbi chejleꞌre nadaꞌn nakaꞌ doxhen kanꞌ ba bniaꞌ naꞌ,kwiayiꞌre rao da xhinnj keré kaꞌ.

25Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—¿Noxha rweꞌ?Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Da zan ras ba gollaꞌ reꞌ noxha nadaꞌ. 26 Da

zanlle de da nniaꞌ reꞌ, naꞌ wzejnieꞌraꞌ reꞌ napredoꞌle. Naꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ, lloeꞌ diꞌll li, naꞌnadaꞌ lloeꞌrenaꞌ beꞌnnach diꞌll da ba benraꞌ bneꞌe.

27Beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, bi byejnieꞌ akreꞌ lloeꞌreneꞌleakeꞌ diꞌll ke Xeꞌe Diosenꞌ. 28 Naꞌll lle Jesúsenꞌleakeꞌ:

—Kat wlisre nadaꞌ to leꞌ yay, nadaꞌ nakaꞌ BeꞌnnGorj Radj Beꞌnnach, kanaꞌll nnézere nakaꞌ beꞌn-nenꞌ ba bniaꞌ nakaꞌ, naꞌ nnézere bibi llonaꞌ towrazaꞌ, kon da ba bzejnieꞌ Xaꞌn nadaꞌ, len naꞌniaꞌ. 29 Xaꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ, zerenkzeꞌ nadaꞌ.Bi llbej yichjeꞌ nadaꞌ, le zoteze zoaꞌ llonaꞌ dallayoꞌraꞌlleꞌ.

30 Naꞌ ka lloeꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll kaꞌ,beꞌnn zan bzorao llonliraꞌll akeꞌ Leꞌe.

Da linꞌ gonen nench yelloj beꞌnn kaꞌ rallnaꞌa daxhinnjenꞌ

31 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn Israel kaꞌ ba bzoraollonliraꞌll Leꞌe:

—Chaꞌ sotezre gonre kanꞌ ba bniaꞌ naꞌ,naꞌll wroeꞌn da likzenꞌ llonre nadaꞌ txhen.32 Gombiaꞌre diꞌll li kiaꞌn, naꞌll gakrenen reꞌ, naꞌllyellojre rao naꞌa danꞌ llnebiaꞌ reꞌ naꞌ.

33 Bale beꞌnn kaꞌ, goll akeꞌ Jesúsenꞌ:—Netoꞌn naktoꞌ dialla da Abraham naꞌ, naꞌ

nono nna so beꞌnn nnebiaꞌ netoꞌ. ¿Bixchen nezoꞌyellojtoꞌ danꞌ llnebiaꞌ netoꞌ?

34Naꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Diꞌll li niaꞌ reꞌ, yeololte beꞌnn llon da xhinnje,

nak akeꞌ rallnaꞌa da xhinnj danꞌ llnebiaꞌ leakeꞌn.35Beꞌnn zo rill xan llin keꞌen, choll wejze llzoreneꞌxan yoꞌn txhen, zan beꞌnn nak xhiꞌnn xan yoꞌnzorentezeꞌ leꞌe. 36 Nadaꞌ nakaꞌ dogarje XhiꞌnnDios, naꞌ wak gonaꞌ nench yelloj da xhinnj kaꞌyichjraꞌlldaꞌorenꞌ, bill nnebiaꞌn reꞌ. 37 Nnezraꞌnakre dialla da Abrahamnaꞌ, naꞌ llayirjlaꞌllre akregonre gotre nadaꞌ, le bi lloeꞌre latj so xtiꞌllaꞌnyichjraꞌlldaꞌorenꞌ. 38Nadaꞌ lloaꞌa diꞌll ke da kaꞌ babreꞌraꞌ kanꞌ zoaꞌ kwit Xaꞌn, naꞌ reꞌ leskaꞌ llonkzreda ba bénere bne xarenꞌ.

39Naꞌll lle beꞌnn kaꞌ Jesúsenꞌ:—Netoꞌ naktoꞌ dialla da Abraham.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Chenak nakre dogarje dialla da Abraham naꞌ,

gonre kanꞌ beneꞌ naꞌ. 40 Laꞌkze ba bzejnieꞌraꞌreꞌ diꞌll li danꞌ benraꞌ bne Diosenꞌ, naꞌ lleꞌnkzeregotre nadaꞌ. Da Abraham naꞌ, bi beneꞌ kanꞌ llonrenaꞌ. 41 Toz kaꞌ llonre ren xarenꞌ.

Naꞌll lle beꞌnn kaꞌ Leꞌe:—Toze Dios naꞌn nak xatoꞌ, naꞌ bi llzenaytoꞌ ke

nollre beꞌnne.42 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Chaꞌ Dios naꞌ nak xare, llieꞌre nadaꞌ chenake,

le nadaꞌn bzaꞌa ganꞌ zo Diosenꞌ. Kere to wrazzaꞌnzaꞌa, Dios naꞌn bseꞌl nadaꞌ. 43 Bi llejnieꞌre danꞌllepaꞌ reꞌn, le bi lleꞌnere wzenayre kiaꞌ. 44 Daxiꞌonaꞌ, nak xare, naꞌllenꞌ llawere llonre kanꞌ lleꞌnennaꞌ. Le lennaꞌ nakenwet beꞌnne, kanꞌ bxhe yellrionaꞌte. Naꞌ bi llejleꞌn diꞌll li, le bibi diꞌll li yoꞌ loraꞌlldaꞌwe. Naꞌ kat nen diꞌll wenraꞌlle, nen konkanꞌ naken naꞌ, le len naꞌ nak wenraꞌlle, naken xayeolol diꞌll wenraꞌlle. 45Naꞌ nadaꞌ, lloeꞌtiaꞌ diꞌll li,naꞌ bi llejleꞌre kiaꞌ. 46 ¿Noxha reꞌ gak wroeꞌ chaꞌ bida xhinnj nonaꞌ? Nadaꞌ zoteze zoaꞌ lloaꞌa diꞌll li.¿Bixchen bi llejleꞌre kiaꞌ? 47 Beꞌnn kaꞌ nak xhiꞌnn

Page 116: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 8:48 113 San Juan 9:16Diosenꞌ, llzenay akeꞌ xtiꞌlleꞌn. Naꞌ reꞌ bi llzenayrekeꞌe, le bi nakre xhiꞌnneꞌ.

Ba zokze Cristonꞌ kanꞌ gorj da Abraham naꞌ48 Naꞌll beꞌnn wnebiaꞌ ke Israel kaꞌ, lle akeꞌ

Jesúsenꞌ:—Kanꞌ ba bnekztoꞌ naꞌ, nakbieꞌkze nakoꞌ txhen

beꞌnn Samaria kaꞌ, naꞌ yoꞌ daxiꞌo lo yichjraꞌll-daꞌon.

49 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Bitbi daxiꞌo yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌn, Xaꞌ naꞌ

lloeꞌxhenaꞌ, naꞌ reꞌ bi llapre nadaꞌ baraꞌnne.50Kere llyirjaꞌ beꞌnn gon nadaꞌ xhen naꞌ, Xaꞌ naꞌnzoeꞌ lleꞌnreꞌ beꞌnnache goneꞌ nadaꞌ xhen, le Leꞌenlloneꞌ yel koxchis. 51Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Notezebeꞌnn llzenay xtiꞌllaꞌn, gaꞌt yel nban zejlikanekeꞌe.

52Naꞌll lle beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ Leꞌe da yobre:—Naꞌ bayoll bnnézetoꞌ yoꞌ daxiꞌon lo yichjraꞌll-

daꞌon. Ba got xozxtaꞌollo Abraham naꞌ, renyelaꞌ beꞌnn kaꞌ bdixjweꞌ xtiꞌll Dios kanaꞌ, naꞌ rweꞌnechkoꞌ beꞌnn wzenay koꞌo, gaꞌt yel nban zej-likane keꞌe. 53 ¿Llakroꞌ zaꞌklloꞌ ka da xozxtaꞌolloAbraham naꞌn? Leꞌen ba goteꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌbdixjweꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, leakeꞌn ba got akeꞌ.¿Noxha llakroꞌ nakoꞌ rweꞌ naꞌn?

54Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Chaꞌ llon kwinaꞌ xhen, bibi zaꞌken, zan Xaꞌn

llon nadaꞌ xhen beꞌnnenꞌ nere llonre xhen. 55Naꞌni ke nombiaꞌzreꞌ, zan nadaꞌ nombieꞌ. Chaꞌ niaꞌbi nombieꞌ, naꞌ gakaꞌ beꞌnn wenraꞌll kanꞌ nak reꞌ.Zan nadaꞌ nombieꞌ, naꞌ llzenayaꞌ xtiꞌlleꞌn. 56 DaAbraham naꞌ, beꞌnnenꞌ gok xozxtaꞌore, bawereꞌkwis bnnezreꞌ wreꞌreꞌ llanꞌ yedaꞌ rao yellrio ni, naꞌzoeꞌ nbaraz ba breꞌreꞌn.

57Naꞌll lle beꞌnn Israel kaꞌ Leꞌe:—Ni ke nna gákzeroꞌ chiyon (50) iz, naꞌ nechkoꞌ

ba breꞌroꞌ Abraham naꞌ.58 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Ba zokzaꞌ nadaꞌ ka bi

nna so Abraham naꞌ.59Naꞌ bxhiꞌi akeꞌ yej wchekw akeꞌ Leꞌe, cheꞌr ke

bkwaꞌchdoeꞌ, naꞌ ballojeꞌ yodaꞌon. Ni ke gokbeꞌeakzreꞌ, badieꞌ radj akeꞌn.

9Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn nchole ka gorjteꞌ

1 Jesúsenꞌ zejreneꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen, naꞌbreꞌe akreꞌ to beꞌnn nchole ka gorjteꞌ. 2 Naꞌll lleakeꞌ Leꞌe:

—Maestro, ¿noxha nap doꞌlenꞌ, gorj beꞌnnenꞌbeꞌnn lchole, leꞌen o chaꞌ xaxhneꞌen?

3Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Beꞌnn ni gorjeꞌ nchole kere da napeꞌ doꞌlenꞌ,naꞌ ni kere da nap xaxhneꞌe doꞌlenꞌ, gorjeꞌ kaꞌnench wroeꞌrawe bi danꞌ gon Diosenꞌ. 4 Llayaꞌlgonllo xchin Dios beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ, chak nnade latje. Le wllin lla kat bill gaꞌl gonllon. 5 Naꞌchak nna zoaꞌ yellrio ni, llgoaꞌ beniꞌ lo yichjraꞌll-daꞌo beꞌnnache.

6 Bayoll bneꞌe kaꞌn, blloꞌnn xheꞌn keꞌen raoyonꞌ, naꞌll beneꞌ raꞌt bennj kone xheꞌn keꞌe naꞌ,naꞌll bdebeꞌ bennjenꞌ rao beꞌnn lcholenꞌ. 7 Naꞌllgolleꞌ leꞌe:

—Byej jadib raoꞌn ganꞌ llia nisenꞌ ganꞌ nziꞌiSiloé.

(Siloé naꞌ lleꞌnen nen Nseꞌlaꞌ.) Naꞌ kaꞌ gok bye-jeꞌ, naꞌ jadib raweꞌn, ka ballineꞌ, naꞌ ba llareꞌreꞌ.8 Naꞌ beꞌnn wrill keꞌe kaꞌ, naꞌ nollre beꞌnne breꞌeakreꞌ leꞌe yeo lla, kanꞌ nna nakeꞌ beꞌnn nchole naꞌ,ne akeꞌ:

—¿Kere beꞌnn ninꞌ llbeꞌ llnnabeꞌ lmoxh lla?9Naꞌ baleꞌ ne:—Leꞌen.Naꞌ ye baleꞌ llasné:—Kere leꞌen, beꞌnn yobrenꞌ, zan toz ka nakeꞌ

ren beꞌnn ni.Naꞌll bne beꞌnnenꞌ:—Nadkzaꞌn.10Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—¿Akxha gok bzorao llareꞌroꞌn?11Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—To beꞌnn re Jesús beneꞌ raꞌt bennj, naꞌ bde-

beꞌn rawaꞌn, naꞌll lleꞌe nadaꞌ: “Byej ganꞌ llia nisganꞌ nziꞌi Siloé, naꞌ jadib raoꞌn.” Naꞌll byaꞌajadibaꞌn, naꞌll bzorao llareꞌraꞌ.

12Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—¿Gannxha beꞌnnenꞌ naꞌ?Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Bi nnezraꞌ.Beꞌnn fariseo kaꞌ bnnabyoll akreꞌ beꞌnn lcholenꞌ

akre gok bayakeꞌ13Naꞌll bcheꞌe akeꞌ beꞌnnenꞌ gok beꞌnn lcholenꞌ

ganꞌ llaꞌa beꞌnn fariseo kaꞌ. 14 Naꞌ nak to llanbaꞌnne, kanꞌ ben Jesúsenꞌ bennj danꞌ bdebeꞌ raobeꞌnnenꞌ nench bareꞌreꞌ. 15 Naꞌ leskaꞌ bnnabebeꞌnn fariseo kaꞌ leꞌe, akre goken ba llareꞌreꞌ, naꞌlleꞌe leakeꞌ:

—Bdebeꞌ bennj yejrawaꞌn naꞌll jadibaꞌn, naꞌnnaꞌ ba llareꞌteraꞌ.

16Naꞌ bale beꞌnn fariseo kaꞌ, bne akeꞌ:—Nnézello bi zorén Diosenꞌ beꞌnnenꞌ bayón

beꞌnn lcholenꞌ, le lloneꞌ da bi llayaꞌl goneꞌ llanbaꞌnne.

Naꞌ ye baleꞌ ne akeꞌ:

Page 117: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 9:17 114 San Juan 10:8—¿Akxha gon to beꞌnn wen da xhinnj,

gonchekeꞌ yel wak ka danꞌ llon beꞌnn ni?Naꞌll gok akeꞌ chop kweꞌre. 17 Naꞌll lle akeꞌ

beꞌnnenꞌ bayakenꞌ:—¿Bixha neꞌo rweꞌ ke beꞌnnenꞌ bayón raoꞌn?Naꞌll ne beꞌnnenꞌ:—Nakeꞌ to beꞌnn llyixjweꞌ xtiꞌll Dios.18 Naꞌ beꞌnn wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ, bi

byejleꞌ akeꞌ ke beꞌnnenꞌ gok beꞌnn lcholenꞌ, naꞌba llareꞌreꞌ. Naꞌll goxh akeꞌ xaxhneꞌen. 19 Naꞌllbnnab akreꞌ xaxhnaꞌ beꞌnnenꞌ gok lcholenꞌ, lleakeꞌ leakeꞌ:

—¿Xhiꞌnnre beꞌnn ni, beꞌnnenꞌ nere gorjeꞌ nc-hole? ¿Akxha goken ba llareꞌreꞌ nnaꞌ?

20Naꞌ xaxhneꞌe naꞌ, goll akeꞌ leakeꞌ:—Xhiꞌnntoꞌn, naꞌllenꞌ nnézetoꞌ ka gorjtebeꞌn

ncholbeꞌ. 21 Zan bi nnézetoꞌ akrenꞌ gok ballareꞌbeꞌ, naꞌ ni ke nnézzetoꞌ nonꞌ bayón raobeꞌn.Ba naksbeꞌ bi wak, lennabteze kwinbeꞌ, nenchweꞌbeꞌ diꞌll akrenꞌ gok.

22Kaꞌ bne xaxhneꞌe kaꞌ, le lleb akeꞌ beꞌnn Israelkaꞌ, le leakeꞌn bchoy akeꞌn nono wreb akeꞌ loyodaꞌon, noteze beꞌnn weꞌe diꞌll llejleꞌ ke Jesúsenꞌnakeꞌ Cristo. 23Naꞌllenꞌ bne xaxhnaꞌbeꞌn kaꞌ: “Banwaksbeꞌ, lennabteze kwinbeꞌ.”

24 Naꞌll goxh akeꞌ beꞌnnenꞌ gok beꞌnn lcholenꞌda yobre, lle akeꞌ leꞌe:

—Beꞌe diꞌll li rao Dios. Beꞌnnenꞌ neꞌo bayónrweꞌn, nakeꞌ beꞌnn wen da xhinnje.

25Naꞌll lle beꞌnnenꞌ leakeꞌ:—Bi nnezraꞌ chaꞌ nakeꞌ beꞌnn wen da xhinnje.

Kon toz da nnezraꞌ, gokaꞌ beꞌnn lchole, naꞌ nnaꞌba llareꞌraꞌ.

26Naꞌll da yobre lle akeꞌ leꞌe:—¿Bixha benreꞌ rweꞌ? ¿Akre beneꞌn nench

bareꞌroꞌ?27Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Ba bnekzaꞌ reꞌ, naꞌ bi llejleꞌre. ¿Bixchen

lleꞌnzere nniaꞌ weltze? ¿Lleꞌnere nnaore gonreꞌtxhen naꞌ?

28Naꞌll bchachrén akeꞌ leꞌe, lle akeꞌ leꞌe:—Rweꞌn nakoeꞌ txhen, zan netoꞌ da Moisés naꞌ,

naktoꞌ txhen. 29 Le nnézetoꞌ Dios naꞌ, beꞌrén daMoisésenꞌ diꞌlle, naꞌ beꞌnn ni, bi nnézetoꞌ ga zeꞌe.

30Naꞌll lle beꞌnnenꞌ bayakenꞌ leakeꞌ:—Da ninꞌ nak zi yebánello, le bi nnézere ga zaꞌa

beꞌnnni, naꞌ ba bayoneꞌ nadaꞌ. 31NnézelloDiosenꞌbi llzenayeꞌ ke beꞌnn llonda xhinnje, zan llzenayeꞌke noteze beꞌnn llonliraꞌll Leꞌe. 32 Ka bxhe yell-riote, gaga nna yénello zo beꞌnne llayoneꞌ raobeꞌnn nchol ka gorjteꞌ. 33 Beꞌnn ni, bibi gak goneꞌchenak bi zeꞌe ga zo Dios.

34Naꞌ balliꞌi beꞌnn fariseo kaꞌ xtiꞌlleꞌn:

—Rweꞌn ka gorjteꞌo nakoꞌ beꞌnn wen da xhinnjkwis. ¿Llakroꞌ chaꞌ rweꞌ za wsedroꞌ netoꞌn?

Naꞌll babej akeꞌ leꞌe lo yodaꞌon.Beꞌnn kaꞌ nchole yichjraꞌlldaꞌo

35 Jesúsenꞌ benreꞌ kanꞌ ben akeꞌ babej akeꞌbeꞌnnenꞌ lo yodaꞌon, beꞌnnenꞌ bayoneꞌ yejraonꞌ,naꞌll ka badileꞌ leꞌen, lleꞌe leꞌe:

—¿Llonliraꞌlloꞌ Xhiꞌnn Diosenꞌ?36Naꞌll ne beꞌnnenꞌ:—Xanaꞌ, bne nadaꞌ noxhanꞌ, nench gonliraꞌlleꞌ.37 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Ba breꞌkzeroꞌ nadaꞌ, nadkzaꞌn lloeꞌrenoꞌ

diꞌlle.38 Naꞌll bzoa xhib beꞌnnenꞌ raweꞌ lloeꞌraweꞌ

Leꞌe, bneꞌe:—Xanaꞌ, llonliraꞌllaꞌ rweꞌ.39Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Zaꞌa yellrio ni, nench wroeꞌn nonꞌ nap doꞌle,

naꞌ nonꞌ bi nap doꞌle, naꞌ zadyenaꞌ nench beꞌnnkaꞌ bi llejnieꞌ, bill gak akeꞌ ka beꞌnn lchole, naꞌzadyenaꞌ nench beꞌnn kaꞌ llak akreꞌ llejnieꞌ akreꞌ,gak akeꞌ ka beꞌnn nchole lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn.

40 Naꞌll bal beꞌnn kaꞌ zjazé kaꞌle, beꞌnn fariseokaꞌ, ben akreꞌ kanꞌ ne Jesúsenꞌ, naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:

—¿Llakroꞌ chaꞌ ren netoꞌn naktoꞌ beꞌnn lc-holenꞌ?

41Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Chenak nakre beꞌnn lchole, bibi doꞌl keré de,

zan danꞌ nere llejnieꞌre naꞌ, naꞌllenꞌ dekze doꞌlkeré.

10Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka llon beꞌnn gop xhiꞌre

1 Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Beꞌnne bi choeꞌ ganꞌnake lloaꞌ reꞌj ke xhiꞌrenꞌ, naꞌ choeꞌ ga yobre, leꞌennakeꞌ beꞌnn wan. 2 Beꞌnn wsarjeꞌ choeꞌ lixhejlloaꞌ reꞌjenꞌ, leꞌen llap xhiꞌrenꞌ. 3 Naꞌ beꞌnnenꞌllape lloaꞌ reꞌjenꞌ wsarjeꞌ, naꞌ choꞌ gop xhiꞌrenꞌ.Naꞌ llzenay xhiꞌr kaꞌ xtiꞌll beꞌnnenꞌ llwia leakbaꞌn,nombiaꞌ akbaꞌ chieꞌn kat llaxhebaꞌ, lloeꞌ ra akbaꞌkat llbejebaꞌ. 4 Naꞌ kate ba bchacheꞌ yeololtebaꞌlo reꞌjenꞌ, llbiaraweꞌ rao akbaꞌn, naꞌll nao xhiꞌrkeꞌe kaꞌ leꞌe, le nombiaꞌ akbaꞌ chieꞌ naꞌn. 5 Billnnao akbaꞌ no beꞌnn yobre, to llxhonnj akzbaꞌ lebi nombiaꞌ akbaꞌ chieꞌ naꞌ.

6 Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ke beꞌnn gopxhiꞌrenꞌ, nenchbzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, naꞌ bi byejnieꞌ beꞌnnkaꞌ, akre zejeꞌn danꞌ golleꞌ leakeꞌn.

Jesúsenꞌ nakeꞌ ka to beꞌnn llap xhiꞌr keꞌen wen kwis7Naꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ da yobre:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Nadaꞌ nakaꞌ ka to lloaꞌ

reꞌj ganꞌ llallaꞌa xhiꞌr kaꞌ. 8 Yeololte nollre beꞌnn

Page 118: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 10:9 115 San Juan 10:42ba bedeꞌ ka za yedaꞌ nadaꞌ, nello nak akeꞌ beꞌnnwan. Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak ka xhiꞌr daꞌo kiaꞌ, bibzenay akeꞌ xtiꞌll beꞌnn kaꞌ. 9Nadaꞌn nakaꞌ ka lloaꞌreꞌj ke xhiꞌr kaꞌ, naꞌ noteze beꞌnne gonliraꞌll nadaꞌ,yerá akeꞌ rao da xhinnjenꞌ, naꞌ gak akeꞌ ka xhiꞌrdaꞌo ba lloꞌ lo reꞌj, naꞌll llalloj akbaꞌ, naꞌ llel da llaoakbaꞌ.

10 ’Le beꞌnn wan naꞌ, zeꞌe nench kwaneꞌ xhiꞌrdaꞌo kaꞌ, naꞌ gotebaꞌ, naꞌ wlleyieꞌbaꞌ. Zan nadaꞌzaꞌa lloaꞌa yel nban zejlikane ke beꞌnn kaꞌ llon-liraꞌlle nadaꞌ, nench nniꞌt akeꞌ wen kwis. 11 Naꞌnadaꞌ llonaꞌ ka to beꞌnne llap xhiꞌr keꞌen kwasro.Naꞌ beꞌnn llap xhiꞌr keꞌen kwasro llsanraꞌll yelnban keꞌen, ni ke danꞌ nllieꞌreꞌ xhiꞌr keꞌe kaꞌ.12 Naꞌ beꞌnn ziꞌi raxhjeꞌ gapeꞌ xhiꞌr ke beꞌnnenꞌ,to wxhonnjzeꞌ wsanraꞌllebaꞌ ka reꞌreꞌ zaꞌa beꞌkwyiꞌon, le bi nak xhiꞌr kaꞌ ba keꞌe. Naꞌllenꞌ lloeꞌ latjlljeꞌx beꞌkw yiꞌon leakbaꞌ, naꞌ lloslasbaꞌ xhiꞌr daꞌokaꞌ. 13 Naꞌ beꞌnn bi nak xan xhiꞌr kaꞌ, llxhonnjeꞌle bi nllieꞌreꞌ xhiꞌr kaꞌ, le bi nak xhiꞌr kaꞌ ba keꞌe.Danꞌ ziꞌi raxhjeꞌ naꞌzenꞌ llwiebaꞌ.

14 ’Nadaꞌ llonaꞌ ka llon to beꞌnn llape xhiꞌr keꞌenkwasro, naꞌ nombiaꞌ beꞌnn kaꞌ nak akeꞌ ka xhiꞌrdaꞌo kiaꞌ, naꞌ leakeꞌ nombiaꞌ akeꞌ nadaꞌ. 15 Kaꞌnnombiaꞌ Xaꞌn nadaꞌ, naꞌ kaꞌ nombiaꞌ Leꞌe, naꞌllsanraꞌll kwinaꞌ gataꞌ ni ke akeꞌ. 16 Naꞌ zjaniꞌtbeꞌnn yobre beꞌnn bi nak ak beꞌnn Israel. Beꞌnnkinꞌ llayaꞌle lljatop akeꞌ nench wzenay akeꞌ kiaꞌ,naꞌll gak akeꞌ ka xhiꞌr daꞌo kaꞌ llaꞌa toze reꞌj, naꞌtoze beꞌnn llap leakbaꞌ.

17 ’Llsanraꞌll kwinaꞌ yesoꞌt beꞌnn kaꞌ nadaꞌ, naꞌte naꞌ, yebanaꞌ da yobre, naꞌ Xaꞌn nllieꞌreꞌ nadaꞌ,le llazraꞌlleꞌ kanꞌ llonaꞌ naꞌ. 18 Nono llakaꞌa yelnban kiaꞌn. Nadkzaꞌn llsanraꞌll kwinaꞌ gataꞌ. Wakwsanraꞌll kwinaꞌ got akeꞌ nadaꞌ, naꞌ leskaꞌ wakyeyas yebanaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, kanꞌ nllia Xaꞌnbiaꞌa gonaꞌ.

19 Da yobre gok beꞌnn Israel kaꞌ chopre, ni kextiꞌll Jesús naꞌ. 20 Zan akeꞌ bne:

—Daxiꞌon yoꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌn, bi ne bi zilleꞌ.¿Bixchen llzenayrizre xtiꞌlleꞌn?

21Naꞌ ye baleꞌ ne akeꞌ:—Ni to beꞌnn yoꞌ daxiꞌo bi gak nneꞌe kaꞌ. ¿Bixha

wak gon daxiꞌon yeyak beꞌnn lchol yereꞌreꞌ?Beꞌnn wnebiaꞌ ke Israelenꞌ ll-lliayiꞌll akeꞌ Jesúsenꞌ

22 Ka bllin lla byoꞌ lnni danꞌ llon akeꞌ ka naklljadinraꞌll akeꞌ llanꞌ benlaꞌy akeꞌ yodaꞌo brao keDiosenꞌ, naꞌ ba bllin lla llak zay Jerusalén naꞌ.23 Naꞌ dá Jesúsenꞌ lo lchir ke Salomón naꞌ. 24 Naꞌbeꞌnn wnebiaꞌ ke Israelenꞌ, byechj akeꞌ Jesúsenꞌne akeꞌ:

—¿Bixchen llonllejlaꞌlloꞌ netoꞌ, chaꞌ rweꞌnnakoꞌ Cristo? Bnetega netoꞌ chet kaꞌ rweꞌn.

25Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Ba bnekzaꞌ, naꞌ reꞌ bi llejleꞌre. Da kaꞌ ba

benaꞌn kone yel wak ke Xaꞌ naꞌn, llroeꞌn nakaꞌbeꞌnn bseꞌl Leꞌe. 26Naꞌ bi llejleꞌre kiaꞌ, le bi llonretxhen beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll nadaꞌ, kanꞌ ba bnekzaꞌreꞌ. 27Beꞌnn kaꞌ nak ka xhiꞌr daꞌo kiaꞌ kaꞌ, nombiaꞌakeꞌ chiaꞌn. Naꞌ nadaꞌ nombiaꞌ akeꞌ, naꞌ nao akeꞌnadaꞌ. 28 Naꞌ lloeꞌ akeꞌ yel nban zejlikane, naꞌkbat kweyiꞌ akeꞌ, naꞌ nono gak yekaꞌa leakeꞌ raonaꞌ. 29Xaꞌ naꞌ, ba brejeꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll nadaꞌ,nench llwia akeꞌ, naꞌ notno gak yekaꞌa leakeꞌ raonaꞌa Xaꞌn, le napeꞌ yel llnebiaꞌ ga zeraoze. 30Nadaꞌren Xaꞌ naꞌ, naktoꞌ ka toze beꞌnne.

31Bayoll bneꞌe kaꞌ, le bxhiꞌte beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌyej, gokraꞌll akeꞌ wchekw akeꞌ Leꞌe. 32 Naꞌll lleJesúsenꞌ leakeꞌ:

—Da zan da wen ba breꞌre benaꞌ kone yel wakke Xaꞌn. ¿Bixha ken lleꞌnere wchekwre nadaꞌ yej?

33Naꞌll lle beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ Leꞌe:—Kere ke da wen kaꞌ benoꞌ naꞌn, wchekwtoꞌ

rweꞌ yejenꞌ, danꞌ llkadiꞌo ke Dios naꞌ, le beꞌn-nachze rweꞌ, naꞌ llon kwinoꞌ Dios.

34Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Nnézkzere kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nze-

drenꞌ ganꞌ nen: “Nadaꞌ ba bniaꞌ reꞌ, nakre ka dioskaꞌ.” 35 Naꞌ xtiꞌll Dios danꞌ nyojen kere da teken, naꞌ len naꞌ nen Diosenꞌ bneꞌe ke beꞌnn kaꞌbzenay xtiꞌlleꞌn kanaꞌ, gok akeꞌ ka Leꞌe. 36Diosenꞌbrejeꞌ nadaꞌ nench gakrenaꞌ beꞌnnach llaꞌa yellrioni, naꞌ ¿bixchen nere llkwasaꞌ Diosenꞌ kaꞌle, danꞌniaꞌ nakaꞌ Xhiꞌnneꞌn? 37 Chaꞌ bi llonaꞌ yel wakke Xaꞌ Diosenꞌ, bi llayaꞌl chejleꞌre kiaꞌ chet kaꞌ.38 Zan chaꞌ llakbeꞌre llonaꞌ da zaꞌk kone yel wakke Diosenꞌ, llayaꞌl chejleꞌre, Leꞌen bseꞌleꞌ nadaꞌ,laꞌkze bi lleꞌnere chejleꞌre xtiꞌllaꞌn. Naꞌ chaꞌchejleꞌre ke da kaꞌ ba llonaꞌ naꞌ, naꞌllenꞌ nnézerezerenkze Xaꞌn nadaꞌ, naꞌ leskaꞌ nadaꞌ zerenaꞌ Leꞌe.

39Naꞌll gokraꞌll akeꞌ goꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ da yobre,naꞌ bi bdoꞌleꞌ.

40 Jesúsenꞌ bayejeꞌ ganꞌ zoeꞌ ye chlaꞌ yeo Jordánnaꞌ, latje ganꞌ bzo da Juan naꞌ, chak bchoeꞌ beꞌnnenis. 41Naꞌ beꞌnn zan jak ganꞌ zoeꞌn nench bzenayakeꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ bne akeꞌ:

—Da Juan naꞌ, ni to yel wak bibi beneꞌ, zanyeolol danꞌ bneꞌe ke beꞌnn ni, naken da li.

42Naꞌ beꞌnn zan benliraꞌll Jesúsenꞌ latj naꞌ.

11Kanꞌ gok kanꞌ got Lázaro

Page 119: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 11:1 116 San Juan 11:361 To beꞌnne gokeꞌ yillweꞌ, golle Lázaro bzoeꞌ

ganꞌ nziꞌi Betania, ren ye chop zaneꞌ kaꞌ nziꞌiMaría ren bireꞌ, beꞌnnenꞌ re Marta. 2 (María, zanLázaro naꞌ, leꞌen bwazj to ceit danꞌ laꞌ xhix niaꞌXanllo Jesúsenꞌ, bayoll naꞌ, bachechteꞌn kone yichyichjeꞌ.) 3 Naꞌ kaꞌ gok llop bir noꞌr ki, bseꞌl akeꞌrson ke Jesúsenꞌ, lle akeꞌ Leꞌe:

—Xantoꞌ, beꞌnnenꞌ nllieꞌroꞌ, re Lázaronꞌ ballakeꞌ yillweꞌ.

4Ka bnneze Jesúsenꞌ llak Lázaronꞌ yillweꞌ, naꞌllbneꞌe:

—Ka nak yillweꞌ llak beꞌnnenꞌ bi kwiayiꞌreneꞌn,llakeꞌ kaꞌ nench gakbeꞌre katek beꞌnn zaꞌk nakDiosenꞌ, naꞌ gakbeꞌre nakaꞌ nadaꞌ beꞌn zaꞌk kwis,nadaꞌ nakaꞌ dogarj Xhiꞌnn Dios.

5 Naꞌ nllieꞌ Jesúsenꞌ Martanꞌ ren bireꞌ naꞌ, naꞌren Lázaronꞌ. 6 Ka bnnezreꞌ llak Lázaronꞌ yillweꞌ,naꞌ bzoeꞌ ye to chop lla ganꞌ zoeꞌ naꞌ. 7Naꞌll golleꞌbeꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:

—Lechoꞌo, chejllo ganꞌ nbane Judeanꞌ da yobre.8Naꞌ lle akeꞌ Leꞌe:—Maestro, bi lla naꞌze gokraꞌll beꞌnn kaꞌ llaꞌa

gannaꞌ, got akeꞌ rweꞌ, wchekw akeꞌ rweꞌ yej. ¿Naꞌlleꞌnchkeroꞌ chejlloꞌ gannaꞌ da yobre?

9 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Rao lla nsaꞌn chllinn (12) hor, naꞌ beꞌnn dá te

lla bi lljacheꞌweꞌ le zowillenꞌ nseniꞌn rao yellrionꞌ.10 Naꞌ beꞌnn dá ba gole lljacheꞌweꞌ, le ba nakxchole.

11 Bayoll bneꞌe kaꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Beꞌnnenꞌ nllieꞌllo nziꞌi Lázaronꞌ ba lltaseꞌ, naꞌ

chaꞌa lljasbaneꞌ.12Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Xantoꞌ, chaꞌ ba lltaseꞌ, wayakzereꞌn.13 Kaꞌ bne Jesúsenꞌ, le ba bnnezreꞌ ba got

Lázaronꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ nao Jesúsenꞌ, llak akreꞌchaꞌ taszeꞌ llaziꞌraꞌlleꞌn. 14 Naꞌll goll Jesúsenꞌleakeꞌ lixheje:

—Ba got Lázaronꞌ. 15 Naꞌ llaweraꞌ bi bzoaꞌgannaꞌ kanꞌ gokeꞌ yillweꞌn, nench naꞌ chejleꞌrekiaꞌ. Lechoꞌo chejllo ganꞌ deꞌe naꞌ.

16 Naꞌll beꞌnnenꞌ re Tomás, beꞌnnenꞌ bsiꞌiakeꞌ Tomás Dídimo golleꞌ yezikre beꞌnn kaꞌ nonJesúsenꞌ txhen:

—Lechoꞌo nench gatrenllo Jesúsenꞌ txhen, chaꞌba llot akeꞌ Leꞌe.

Jesúsenꞌ napeꞌ yel wak yesbaneꞌ beꞌnn wat naꞌ weꞌeleakeꞌ yel nban zejlikane

17Naꞌ ka bllin Jesúsenꞌ Betanianꞌ ren beꞌnn kaꞌnon Leꞌe txhen naꞌ, lle akeꞌ Leꞌe ba gok tap llannaꞌ, bkwaꞌch akeꞌ Lázaronꞌ. 18 Betania naꞌ, lliꞌnawlloze Jerusalén ka do choll daꞌoze llgoꞌllo nez.

19 Beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌ, bllin akeꞌ ganꞌ zoMartanꞌ ren Maríanꞌ, lloeꞌ akeꞌ leakeꞌ yel llxhen-raꞌlle danꞌ got zan akeꞌn. 20 Ka bnneze Martanꞌba bllin Jesúsenꞌ lloaꞌ yellenꞌ, naꞌll bzaꞌdoeꞌ jatileꞌLeꞌe, naꞌ María naꞌ bagaꞌnneꞌ yoꞌze. 21 Naꞌll lleMartanꞌ Jesúsenꞌ:

—Xanaꞌ, chenak zoꞌo ganni kanꞌ gok beꞌnnzanaꞌn yillweꞌ, bije goteꞌ chenake. 22 Naꞌ nnezraꞌlaꞌkze ba goteꞌ, biteze bi da nnabroꞌ Diosenꞌgonkzeꞌn.

23Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Wabán bi zanoꞌn.24Naꞌll lle Martanꞌ Leꞌe:—Nnézkzeraꞌ wabaneꞌ kat yebán beꞌnn wat kaꞌ,

kat llin lla wayoll yellrionꞌ.25Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Nadaꞌ napaꞌ yel wak yesbanaꞌ beꞌnn wat kaꞌ,

naꞌ weꞌe akeꞌ yel nban zejlikane. Naꞌllenꞌ beꞌnnkaꞌ gonliraꞌll nadaꞌ, laꞌkze gat akeꞌ, waꞌt yel nbanzejlikane ke akeꞌ. 26 Naꞌ noteze beꞌnn niꞌt gonli-raꞌlle nadaꞌ, kbat gat beꞌnn kaꞌ, naꞌ bi kweyiꞌ akeꞌ.¿Llejleꞌo danꞌ llepaꞌ rweꞌn?

27Naꞌll lle Martanꞌ Leꞌe:—Xanaꞌ, llejliaꞌ nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios, lle-

jliaꞌ nakoꞌ Cristo beꞌnnenꞌ ba breztoꞌ wseꞌl Diosenꞌyellrio ni.

Jesúsenꞌ bllelleꞌ ganꞌ bkwaꞌch akeꞌ Lázaronꞌ28 Bayoll goll Martanꞌ Leꞌe kaꞌ, bayejeꞌ jayelleꞌ

María bireꞌn kaꞌ llillize:—Ba braꞌ Maestronꞌ lloaꞌ yell naꞌ, naꞌ llaxheꞌ

rweꞌ.29Naꞌll kate beneMaríanꞌ kanꞌ goll Martanꞌ leꞌe

naꞌ, le bzaꞌdoteꞌ byejeꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ. 30 Bi nnachoꞌ Jesúsenꞌ lyellenꞌ, naꞌ zeꞌe lloaꞌ yellre ganꞌjatil Martanꞌ Leꞌe naꞌ. 31 Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ,zjallaꞌa rill Maríanꞌ, lloeꞌ akeꞌ leꞌe yel llxhenraꞌlldanꞌ got zaneꞌ naꞌ. Ka breꞌe akreꞌ bzaꞌdoeꞌn, naꞌllnaodo akeꞌ leꞌe, llak akreꞌ chaꞌ zejeꞌ lloaꞌ ba naꞌzjachelleꞌn.

32 Naꞌ Maríanꞌ, kate bllineꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ, lebzoate xhibeꞌ raweꞌ ka breꞌreꞌ Leꞌen, naꞌ lleꞌe Leꞌe:

—Xanaꞌ, chenak zoꞌo ganni kanꞌ gok beꞌnnzanaꞌn yillweꞌ, bije gotjeꞌ chenake.

33 Naꞌ ka breꞌe Jesúsenꞌ bell Maríanꞌ, naꞌ renbeꞌnn Israel kaꞌ zaꞌrén leꞌe naꞌ, naꞌ gokyaꞌchreꞌkwis naꞌ gokeꞌ lo yichjraꞌlldaꞌweꞌn. 34 Naꞌ lleꞌeleakeꞌ:

—¿Gaxha jakwaꞌchreꞌ?Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Xantoꞌ, choꞌke lljawiaꞌo.35Naꞌ bllell Jesúsenꞌ. 36Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, bne

akeꞌ:

Page 120: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 11:37 117 San Juan 12:8—Lewiake katekenꞌ llákereꞌ leꞌe.37Naꞌ baleꞌ bne:—Beꞌnn ni bayoneꞌ rao beꞌnn lcholenꞌ bareꞌreꞌ,

chenak zoeꞌ ni, kanꞌ gok Lázaronꞌ yillweꞌn, bijegoteꞌ chenake.

Jesúsenꞌ basbaneꞌ Lázaronꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ38 Jesúsenꞌ gokeꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌn da yobre. Ka

byejeꞌ ganꞌ jakwaꞌch akeꞌ Lázaronꞌ, naken to broj,naꞌ daꞌa to yej lloaꞌ banꞌ da nsej lloeꞌ naꞌ. 39Naꞌlllle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Lewkaꞌa yejenꞌ.Naꞌ Marta zan da Lázaronꞌ, lleꞌe Leꞌe:—Xanaꞌ, ba laꞌ beꞌnnenꞌ zban, le ba gokte tap

llanꞌ goteꞌ.40Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—¿Bixha kere ba bnetiaꞌ, chaꞌ gonliraꞌlloꞌ nadaꞌ,

naꞌ reꞌroꞌ nak Diosenꞌ beꞌnn zaꞌk xhen?41 Naꞌll bkaꞌa beꞌnn kaꞌ yejenꞌ, naꞌll le bwiate

Jesúsenꞌ yebáre, naꞌ bneꞌe:—Xa, llioxkenoꞌ ba bzenayoꞌ kiaꞌ. 42Nnezraꞌ yeo

ras llzenayoꞌ kiaꞌ, niaꞌ kaꞌ nench chejleꞌ beꞌnn kaꞌ,rweꞌkzoꞌn bseꞌloꞌ nadaꞌ.

43 Bayoll balwilleꞌ Diosenꞌ, naꞌll bnneꞌe zillje,bneꞌe:

—¡Lázaro, balloje!44Naꞌll le ballojte Lázaronꞌ ndob do niaꞌneꞌe to

raꞌlle, naꞌ lloaꞌ raweꞌn ndoben to bay. Naꞌll lleJesúsenꞌ leakeꞌ:

—Leyesell raꞌllenꞌ, naꞌ leyesaneꞌ wayejeꞌ.Beꞌe akeꞌ diꞌll yesoꞌt akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:1‑5; Mr. 14:1‑2; Lc. 22:1‑2)

45 Naꞌ zan beꞌnn Israel kaꞌ, beꞌnn kaꞌ byej renMaríanꞌ, breꞌe akreꞌ ka yel wakenꞌ ben Jesúsenꞌ,naꞌll benliraꞌll akeꞌ Leꞌe. 46Naꞌ bal beꞌnn Israel kaꞌ,jakeꞌ rao beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ jayell akeꞌ leakeꞌkanꞌ ben Jesúsenꞌ basbaneꞌ Lázaronꞌ. 47 Naꞌllbxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn fariseo kaꞌ, batopakeꞌ beꞌnn kaꞌ nak koxchis llnebiaꞌ Israelenꞌ. Naꞌbzorao akeꞌ ne akeꞌ:

—¿Akxha gonllo nnaꞌ? Le yel wak zan naꞌ, llonbeꞌnn ni. 48 Chaꞌ nnello waljezen, yeololze beꞌnngonliraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌ yed beꞌnn Roma kaꞌ yedlanakeꞌ yodaꞌo brao kellonꞌ, naꞌ yedlleyiꞌ akeꞌ rall-llonꞌ.

49Naꞌ to beꞌnnwnebiaꞌ zo kanaꞌ reꞌe Caifás. Leꞌenakeꞌ bxoz brao iz naꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ ni ke bi nnézzere. 50 Bi llakbeꞌre nakenwen kello gat toze beꞌnne, kerke da kweyiꞌ yeolol-llo, naꞌ rente yell kello ni.

51 Kere dogarjenꞌ bne Caifásenꞌ kaꞌ, danꞌ nakeꞌbxoz brao iz naꞌn, naꞌllenꞌ bneꞌe kaꞌ, Diosenꞌ beneꞌbneꞌe kaꞌ, nench naꞌ bdixjweꞌreꞌ gat Jesúsenꞌ, ni

ke yell Israel naꞌ. 52 Naꞌ danꞌ gateꞌ naꞌ, kereke beꞌnn Israel kaꞌze, renkze ke yeolol beꞌnn babrej Diosenꞌ gak xhiꞌnneꞌ doxhente, gak akeꞌ Leꞌetxhen gonliraꞌll akeꞌ Leꞌe. 53 Kaꞌ gok, naꞌ lla naꞌtebzorao beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, ben akeꞌ diꞌll akre gonakeꞌ nench yesoꞌte Jesúsenꞌ.

54 Ke len naꞌ, bill bda Jesúsenꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnnwnebiaꞌ ke Israelenꞌ, naꞌ bzeꞌe Judeanꞌ, naꞌ byejeꞌto yell da nziꞌi Efraín danꞌ lliꞌ awlloze latj dachenꞌ,naꞌ bagaꞌnnreneꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ.

55Naꞌ ba zo rez gaꞌle lnni paskw ke beꞌnn Israelkaꞌ. Naꞌ beꞌnn zan zaꞌk toto yell jakeꞌ Jerusalénnaꞌ, kanꞌ za gaꞌl lnni naꞌ, nench wayón kwin akeꞌyall rao Diosenꞌ kanꞌ ne ley ke akeꞌ naꞌ. 56Naꞌll dáakeꞌ llayirj akeꞌ Jesúsenꞌ do ganꞌ zo yodaꞌo braonaꞌ, naꞌll lle lwellj akeꞌ:

—¿Bi ka nere? ¿Bi yedeꞌ lnninꞌ lla?57 Bne akeꞌ kaꞌ le bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn

fariseo kaꞌ, ba bchoy akeꞌn chaꞌ noteze beꞌnnnnezreꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ, llayaꞌl wzenreꞌ leakeꞌnench naꞌ lljeꞌx akeꞌ Leꞌe.

12Maríanꞌ llgoeꞌ ceit xhix niaꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:6‑13; Mr. 14:3‑9)

1 Naꞌ ka ye xop llare gaꞌle lnni paskwnꞌ, byejJesúsenꞌ yell Betania naꞌ, ganꞌ zo Lázaro beꞌnnenꞌbasbaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. 2 Naꞌ bsiniaꞌ akeꞌ dabdao Jesúsenꞌ xcheꞌ, nench ben akeꞌ Leꞌe xhen.Naꞌ Marta naꞌ, bdieꞌ yel wao ke akeꞌn, naꞌ Lázaronꞌblleꞌreneꞌ beꞌnn kaꞌ txhen, bdaoreneꞌ leakeꞌ renJesús naꞌ. 3Naꞌ Maríanꞌ noꞌxeꞌ ka do tya ceit xhixkeꞌe da zaꞌk da xhen, naꞌ naken dogarje da bllojyay yej xhix danꞌ nziꞌi nardo. Naꞌ jabiꞌyeꞌ awlloxhniaꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll broeꞌ ceit xhixenꞌ nieꞌn.Naꞌll bayoll naꞌ, bachechteꞌn kone yich yichjeꞌn.Naꞌ doxhen lo yoꞌn, blaꞌ xhix kwis. 4 Naꞌ JudasIscariote xhiꞌnn to beꞌnn re Simón, beꞌnnenꞌ naktxhen beꞌnn chllinn kaꞌ, beꞌnnenꞌ ba naken wdieꞌJesúsenꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ llwietate Leꞌen, bneꞌe:

5 —¿Bixchen bi beꞌteꞌ ceitenꞌ, naꞌ gaꞌt mellnench gakrenen beꞌnn yaꞌche? Le ceitenꞌ zaꞌkenka chonn gayoa (300) mell danꞌ nziꞌi denario.

6 Kaꞌ bne Judasenꞌ, naꞌ kere danꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌbeꞌnn yaꞌch kaꞌn bneꞌe kaꞌ, danꞌ gokeꞌ beꞌnn wannaꞌ. Le leꞌen noꞌxeꞌ mell danꞌ benrén yeololeꞌ llin,naꞌ brejraneꞌ mellenꞌ. 7Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—Bitbi yeꞌweꞌ, le ba beneꞌ da non goneꞌ kiaꞌ katgaꞌchaꞌn. 8 Beꞌnn yaꞌch kaꞌ, llaꞌrenkzre beꞌnn kaꞌbatteze, zan nadaꞌ bill sorenaꞌ reꞌ ye scha.

Bxoz wnebiaꞌ kaꞌ ben akeꞌ diꞌll got akeꞌ Lázaronꞌ

Page 121: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 12:9 118 San Juan 12:389 Beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌ, bnnez akreꞌ zo

Jesúsenꞌ yell Betanianꞌ, naꞌ byej akeꞌ, naꞌ keredanꞌ reꞌe akreꞌ toze Jesús naꞌn, lleꞌn akzereꞌ reꞌeakreꞌ Lázaro beꞌnnenꞌ basbaneꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ.10 Naꞌ bxoz wnebiaꞌ ke Israel kaꞌ, leskaꞌ ben akeꞌdiꞌll gotrén akeꞌ Lázaronꞌ, 11 le beꞌnn zan beꞌnnIsrael kaꞌ, ba llaraꞌll akeꞌ leakeꞌ, naꞌ ba llonliraꞌllakeꞌ Jesúsenꞌ danꞌ bnnez akreꞌ basbaneꞌ Lázaronꞌ.

Jesúsenꞌ bayoeꞌ Jerusalén naꞌ da yobre(Mt. 21:1‑11; Mr. 11:1‑11; Lc. 9:28‑40)

12 Naꞌ ka bateyó, bazaꞌa Jesúsenꞌ Betanianꞌ za-yejeꞌ Jerusalén naꞌ, naꞌ beꞌnn zan llay Jerusalénnaꞌ, danꞌ ba zo rez gaꞌle lnni naꞌ. Naꞌ beꞌnn zan babnnez akreꞌ llin Jesúsenꞌ Jerusalén naꞌ, 13 bllachakeꞌ jalexh akeꞌ Leꞌe noꞌx akeꞌ no ziꞌn, naꞌ llosiaꞌakeꞌ llasné akeꞌ:

—¡Nbaraz, beꞌnn nak laꞌy beꞌnn ni! ¡Nbarazbeꞌnnenꞌ zaꞌa, nseꞌl Xanllo Diosenꞌ le Leꞌennnebieꞌ! ¡Nbaraz beꞌnnenꞌ nak Rey ke Israelenꞌ!

14 Naꞌ bllele Jesúsenꞌ to burr daꞌo ba bllieꞌ, naꞌgok kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:15 Reꞌ llonre Diosenꞌ xhen ganꞌ nziꞌi Sión naꞌ, bi

llebre naꞌ,ba zaꞌa Rey kerénꞌ llieꞌ to burr daꞌo.

16 Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen bi bye-jnieꞌ akzereꞌn. Bayoll got Jesúsenꞌ, naꞌ broeꞌraoJesúsenꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌk xhen, kanaꞌll jadinraꞌllakeꞌ diꞌll kaꞌ nyoj ke Jesúsenꞌ, naꞌll byejnieꞌ akreꞌn.

17Beꞌnnkaꞌ breꞌe kanꞌ balwill Jesúsenꞌ Lázaronꞌ,basbaneꞌ leꞌe nench ballojeꞌ lo ba naꞌ, beꞌrén akeꞌbeꞌnn kaꞌ llaꞌa yellenꞌ diꞌll kanꞌ goken. 18Naꞌllenꞌjalez beꞌnn zan kwis Jesúsenꞌ, danꞌ ba ben akreꞌdiꞌll ke yel wak danꞌ basbaneꞌ Lázaronꞌ. 19Naꞌll llelwellj beꞌnn fariseo kaꞌ:

—Ba breꞌre bikze bi llak gonllo. Yeololze beꞌnneba llzenay akeꞌ keꞌe.

To chop beꞌnn zaꞌk ga yobre bnnab akeꞌ weꞌrén akeꞌJesúsenꞌ diꞌlle

20 To chop beꞌnn griego ak jen akeꞌ Diosenꞌxhen rao lnni naꞌ. 21 Naꞌ beꞌnn ki ballín akeꞌganꞌ zo Felipenꞌ, beꞌnnenꞌ nak beꞌnn Betsaida ganꞌnbane Galilea, naꞌ lle akeꞌ leꞌe:

—Siꞌxhenchgoꞌ, lleꞌnetoꞌ weꞌrentoꞌ Jesúsenꞌdiꞌlle.

22Naꞌll byej Felipenꞌ jawieꞌ Andrésenꞌ, naꞌll llopakteꞌ jell akeꞌ Jesúsenꞌ kaꞌ. 23 Naꞌll lle Jesúsenꞌleakeꞌ:

—Nnaꞌ ba bllin lla gak yeolol da llayaꞌl gak,nench naꞌ wroeꞌrawaꞌ nakaꞌ beꞌnn zaꞌk xhen.24 Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Chaꞌ to nbaz trigonꞌbi chazen lo yo, naꞌ yexhinnjen, naksen tozenbaz; zan chaꞌ yexhinnjen, naꞌ raꞌn, da zan trigo

yeyaken. 25 Noteze beꞌnn kon lliꞌ yichj akeꞌ gakwen ke akeꞌ yellrio nize, beꞌnn kaꞌn kwiayiꞌ akeꞌ.Naꞌ noteze beꞌnne llsanraꞌll kwineꞌ, biteze da llakke yellrio ni, waꞌt yel nban zejlikane ke akeꞌ.26Naꞌ noteze beꞌnne lleꞌn akreꞌ gon akeꞌ xchinaꞌn,llayaꞌle gon akeꞌ nadaꞌ txhen. Naꞌ ganꞌ soaꞌ nadaꞌ,lekze naꞌ so beꞌnn kaꞌ yesoꞌn xchinaꞌn. Notezebeꞌnne gon xchinaꞌn, Xaꞌ naꞌ goneꞌ gak akeꞌ xhen.

Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ got akeꞌ Leꞌe27 ’Ba llak zozeze lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌn. ¿Akxha

yepaꞌ Xaꞌn? ¿Llákere nnabreꞌ yesreꞌe nadaꞌ danꞌba zo gak kiaꞌ naꞌn? Bi gonaꞌ kaꞌ, le ke len naꞌ zaꞌagak kiaꞌ yeolol da ki.

28Naꞌll balwilleꞌ Dios, bneꞌe:—Xa, ben nadaꞌ nench gakbeꞌe beꞌnne nakoꞌ

beꞌnn zaꞌk kwis.Bayoll bneꞌe kaꞌn, blloj to be xhnne yebánꞌ:—Nadaꞌ ba benkzaꞌ nench gakbeꞌe beꞌnn nakaꞌ

beꞌnn zaꞌk, naꞌ gonllkzaꞌ kaꞌ ye to, nench yeyak-beꞌe akreꞌ nakaꞌ beꞌnn zaꞌke.

29Naꞌ beꞌnn zan kaꞌ llaꞌa naꞌ, ben akreꞌ kanꞌ bneDiosenꞌ, naꞌ baleꞌ llasné yiꞌwziꞌon gochj. Naꞌ yebaleꞌ llasné akeꞌ:

—To anglenꞌ bneꞌe leꞌe.30Naꞌ Jesúsenꞌ bneꞌe:—Diosenꞌ bnneꞌe nadaꞌ zillje, kere nench yenraꞌ

nadaꞌn, bnneꞌe zillje nench yene reꞌn. 31 Ba bllinlla wchoybiaꞌ Diosenꞌ ke beꞌnn kaꞌ bi llejleꞌ kiaꞌ.Naꞌ ba bllin lla yelloj daxiꞌon kaꞌle, danꞌ llnebiaꞌbeꞌnn kaꞌ llaꞌa yellrio ni. 32Naꞌ katewlis akeꞌ nadaꞌrao yellrionꞌ, kanaꞌll gonaꞌ nench gonliraꞌll beꞌnnllaꞌa doxhente yellrio nadaꞌ.

33Bneꞌe kaꞌ nench bnnez akreꞌ akrenꞌ got beꞌnnkaꞌ Leꞌen. 34Naꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa naꞌ, lle akeꞌ leꞌe:

—Netoꞌ ba bénetoꞌ kanꞌ ne xtiꞌll Dios danꞌ nyo-jen, Cristonꞌ soeꞌ ke chnare. Naꞌ rweꞌ, ¿bixchennezoꞌ nakoꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, naꞌ neꞌogot akeꞌ rweꞌ to leꞌ yay cruze? ¿Noxha nakoꞌ naꞌn?

35Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Ye chollzenꞌ zorenaꞌ reꞌ, naꞌ nsaꞌa beniꞌ ke

yichjraꞌlldaꞌorenꞌ. Lewzenay kiaꞌ chaga nna delatje choꞌ beniꞌ kiaꞌn lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ, nenchbi kweyiꞌrenre da xhinnjenꞌ danꞌ llnebiaꞌ reꞌn. Lebeꞌnn dá ga nak xchole bi llakbeꞌreꞌ ganꞌ zejeꞌn.36 Legonliraꞌll nadaꞌ chak nna zorenaꞌ reꞌ, nenchchoꞌ beniꞌ kiaꞌn lo yichjraꞌlldaꞌore.

Bayoll bne Jesúsenꞌ kaꞌ, le bazaꞌteꞌ jakwaꞌchreꞌleakeꞌ.

Zan beꞌnn Israel kaꞌ bi benliraꞌll akeꞌ Jesúsenꞌ37Naꞌ laꞌkze breꞌe beꞌnn Israel kaꞌ, ben Jesúsenꞌ

zan yel wak, bi byejleꞌ akzeꞌ, 38 nench bzoa diꞌll

Page 122: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 12:39 119 San Juan 13:18kanꞌ bzoj da Isaías beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌkanaꞌ, bneꞌe:Xanaꞌ, nono llejleꞌ diꞌll danꞌ chixjweꞌtoꞌn,naꞌ nono ba bayakbeꞌe yel wak kaꞌ ba benoꞌn.39Bi gok chejleꞌ akeꞌ, le kaꞌkzenꞌ bzoj da Isaíasenꞌ,bneꞌe:40 Diosenꞌ beneꞌ nench nak akeꞌ ka beꞌnn lc-

hole, naꞌ beneꞌ nench nak akeꞌ beꞌnn nakyichjraꞌlldaꞌo war.

Naꞌ beneꞌ kaꞌ nench bi reꞌe akreꞌ,naꞌ bi llayakbeꞌe lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn bi zejen

danꞌ llroeꞌreꞌ leakeꞌn,naꞌ bi wayat akreꞌ, naꞌ bi wayoneꞌ leakeꞌ.41 Kaꞌ bne Isaíasenꞌ, le breꞌreꞌ batnaꞌte Jesúsenꞌnakeꞌ beꞌnn zaꞌk kwis, naꞌllenꞌ beꞌe diꞌll keꞌen.

42 Naꞌ laꞌkze naken kaꞌ, beꞌnn zan byejleꞌ keꞌe,ren no beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, benliraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌbi beꞌe akeꞌ diꞌll chaꞌ llonliraꞌll akeꞌ Leꞌe, le llebakeꞌ bill wreb beꞌnn fariseo kaꞌ leakeꞌ lo yodaꞌon.43 Lleꞌn akllreꞌ sorén beꞌnnach leakeꞌ wen, kerkeda sorén akeꞌ Diosenꞌ wen.

Xtiꞌll Jesúsenꞌ wroeꞌn beꞌnnach kanꞌ nap akeꞌ doꞌle44 Naꞌll bne Jesúsenꞌ zillje, golleꞌ beꞌnn kaꞌ

zjallaꞌa naꞌ:—Beꞌnn gonliraꞌlle nadaꞌ, kere toze nadaꞌn

gonliraꞌlleꞌ, renkze Xaꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ naꞌnllonliraꞌlleꞌ. 45 Naꞌ beꞌnnenꞌ llreꞌe nadaꞌn, llreꞌreꞌbeꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌn. 46 Nadaꞌ zaꞌa yellrio ni,llgoaꞌ beniꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllnadaꞌ, nench bill so aklleꞌ rao da xcholenꞌ, naꞌ billgon aklleꞌ da xhinnj. 47Naꞌ noteze beꞌnne nnezreꞌkanꞌ ba bniaꞌn, naꞌ chaꞌ bi llzenayeꞌ kiaꞌ, kerenadaꞌn waꞌa yel llzaꞌkziꞌ ke doꞌl keꞌen, le kere zaꞌayellrionꞌ waꞌa yel llzaꞌkziꞌ ke doꞌl ke beꞌnnachenꞌ,zaꞌa nench yesraꞌa beꞌnn gonliraꞌll nadaꞌn. 48Naꞌde da wchoybiaꞌ ke beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll nadaꞌn,le bi llzenay akeꞌ ke danꞌ ba bniaꞌ naꞌ, xtiꞌllaꞌ danꞌba bniaꞌ naꞌ, len naꞌ choybiaꞌn ke beꞌnn kaꞌ napakeꞌ doꞌle, kat llin lla yeyoll yellrio ni. 49 Kere towrazzaꞌn niaꞌ kaꞌ, Xaꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ naꞌn,golleꞌ nadaꞌ bi da kaꞌ llayaꞌl nniaꞌn, naꞌ bi da llayaꞌlwroeꞌ wsedraꞌ. 50 Nnezraꞌ danꞌ nllieꞌ biaꞌa, nsaꞌnyel nban zejlikane ke beꞌnn wzenay len, naꞌ da likon kanꞌ ne Xaꞌ naꞌn, kaꞌn lloeꞌrenaꞌ reꞌ diꞌll.

13Jesúsenꞌ bdibeꞌ niaꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen

1 Ka za gaꞌl lnni paskwnꞌ Jesúsenꞌ ba nnezreꞌba bllin lla yezeꞌe yellrionꞌ, naꞌ yeyejeꞌ ganꞌ zoXeꞌe Diosenꞌ, naꞌ kanꞌ nllieꞌkzreꞌ yeolol beꞌnnkaꞌ llonliraꞌll Leꞌen yellrio ni, naꞌ kaꞌkze bllieꞌreꞌleakeꞌ bayollte.

2 Naꞌ ka nak ba llaꞌa akeꞌ llao akeꞌ xcheꞌn, naꞌba byoꞌ daxiꞌon lo yichjraꞌlldaꞌo Judas Iscariotenꞌ,beꞌnnenꞌ nak xhiꞌnnbeꞌnnenꞌ re Simón, nenchnaꞌwdieꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ llwietate Leꞌen.3 Naꞌ nneze Jesúsenꞌ ba ben Xeꞌen Leꞌe napeꞌ lezeraoze yel llnebiaꞌ, naꞌ nnezreꞌ ganꞌ zo Diosenꞌbzeꞌe, naꞌ naꞌkzenꞌwayejeꞌ. 4Naꞌ bzolleꞌe ganꞌ llaꞌaakeꞌ llao akeꞌ xcheꞌn, naꞌ golje xheꞌe danꞌ nakeꞌkoꞌllreꞌ, naꞌll bxhieꞌ to raꞌll da broꞌ lsiꞌneꞌ. 5 Naꞌllbxhieꞌ nis, naꞌ bdeꞌen to lo chaꞌ, naꞌll bzoraweꞌbdibeꞌ niaꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌllbachechteꞌ niaꞌ akeꞌn kone raꞌll danꞌ ngoꞌ lsiꞌneꞌnaꞌ. 6Naꞌ ka bayaꞌl chibeꞌ niaꞌ Simón Pedro naꞌn,naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:

—Xanaꞌ, ¿rweꞌ chiboꞌ niaꞌn?7Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Danꞌ llonaꞌ ni bi llejnieꞌroꞌn nnaꞌ, zanwllin lla

kat chejnieꞌroꞌn.8Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Ni ke gonnzaꞌ latj chiboꞌ niaꞌn.Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Chet kaꞌ bi chibaꞌ niaꞌon, bill gak gakoꞌ nadaꞌ

txhen chet kaꞌ.9Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Xanaꞌ, kere to niaꞌnaꞌzenꞌ chiboꞌ, dox-

henkzaꞌn chet kaꞌ.10Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:—Beꞌnn noꞌch nazjeꞌ, nieꞌ naꞌzeꞌn lleꞌnen chall,

le doxheneꞌ nakeꞌ yalle. Kanꞌ nak reꞌ, nakyichjraꞌlldaꞌorenꞌ yalle, laꞌkze kere yeololre.

11 Le Jesúsenꞌ bnnezreꞌ nonꞌ wde Leꞌe rao naꞌabeꞌnn kaꞌ llwietate Leꞌe. Naꞌllenꞌ bneꞌe: “Kereyeololrenꞌ nak raꞌlldaꞌorenꞌ yalle.”

12 Naꞌll ka bayoll bdibeꞌ niaꞌ yeololteꞌn, naꞌllbayakweꞌ xheꞌe danꞌ nakeꞌ koꞌllre, naꞌll babieꞌ ganꞌlliꞌ akeꞌ llao akeꞌn da yobre. Naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—¿Llejnieꞌre akre zejen danꞌ benrenaꞌ reꞌganni? 13 Reꞌ nsiꞌre nadaꞌ Maestro naꞌ xanre,wenkzenꞌ nere kaꞌ, le kaꞌn naksaꞌ. 14Nadaꞌ laꞌkzenakaꞌ maestro keré naꞌ xanre, ba bdibaꞌ niaꞌrenꞌka llon to beꞌnn wen llin, naꞌ kaꞌn llayaꞌl gakrénlwelljre, gakre ka to beꞌnn wen llin ke beꞌnnyobre. 15 Ba bdibaꞌ niaꞌrenꞌ nench broeꞌraꞌ reꞌ,llayaꞌl gonre kanꞌ ba benaꞌ naꞌ. 16 Diꞌll li, diꞌll liniaꞌ reꞌ: Noteze no beꞌnn nak beꞌnn wen llin, binakeꞌ beꞌnn llonlle ka xaneꞌn, naꞌ to beꞌnn zej gazejeꞌ, bi zaꞌklleꞌ ka beꞌnnenꞌ bseꞌl leꞌe naꞌ. 17 Chaꞌchejnieꞌre da ki, naꞌ gonre kanꞌ bniaꞌn, naꞌllenꞌsore nbaraz.

18 ’Bi niaꞌ kaꞌ ke yeololre. Nombiaꞌ yichjraꞌlldaꞌototo reꞌ ba brejaꞌ nench sorenre nadaꞌ txhen. Naꞌnnezraꞌ gak kanꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyojen nen:“Beꞌnnenꞌ bdaorén nadaꞌ txhen, ba brej bchekweꞌ

Page 123: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 13:19 120 San Juan 14:11nadaꞌ.” 19 Llepaꞌ reꞌ da ki za gak, nench kat bagoken naꞌ, naꞌll chejleꞌre nakaꞌ beꞌnn bseꞌl Dios,kanꞌ ba bnekzaꞌ reꞌ. 20 Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ:Beꞌnn wrebe noteze beꞌnn llseꞌlaꞌ, nadkzaꞌn llrebakeꞌ chet kaꞌ, naꞌ beꞌnn wrebe nadaꞌ, leskaꞌ Diosnaꞌkzenꞌ, llreb akeꞌ, beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ.

Jesúsenꞌ bneꞌe to beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ wdieꞌLeꞌe rao naꞌa beꞌnn kaꞌ llwie Leꞌe

(Mt. 26:20‑25; Mr. 14:17‑21; Lc. 22:21‑23)21Bayoll bne Jesúsenꞌ kaꞌ, bzorao llakyaꞌcheꞌ lo

raꞌlldaꞌweꞌn, naꞌ golleꞌ leakeꞌ lixheje:—Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: To reꞌ wdere nadaꞌ rao

naꞌa beꞌnn kaꞌ llwie nadaꞌ.22Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, kon llaswia

rao lwellj akeꞌ, llon akeꞌ xhbab chaꞌ nore keꞌenbneꞌe kaꞌ. 23 Naꞌ to beꞌnnenꞌ lliꞌ kwiteꞌn, le nllieꞌJesúsenꞌ leꞌe. 24 Naꞌll ben Pedronꞌ sen rao beꞌnnnaꞌ, nench bnnabreꞌ Leꞌe no keꞌen neꞌe kaꞌ. 25Naꞌlljabiꞌyeꞌ awllo, lleꞌe Jesúsenꞌ:

—¿Noxhanꞌ gon kaꞌ, Xanaꞌ?26Naꞌll lleꞌe leꞌe:—Beꞌnnenꞌ waꞌa yet xtir naꞌ kat ba blabjaꞌn lo

yel wao naꞌ, leꞌen gon kaꞌ.Naꞌll blabjeꞌ raꞌt yet xtirenꞌ lo yeꞌnnenꞌ, naꞌ

le beꞌteꞌn Judas Iscariote, beꞌnnenꞌ nakeꞌ xhiꞌnnbeꞌnnenꞌ re Simón. 27Naꞌ ka bayoll beꞌe Judasenꞌyet xtirenꞌ, le byazte daxiꞌon lo yichjraꞌlldaꞌoJudasenꞌ. Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—Danꞌ ba zo gonoꞌ naꞌ, le benten.28 Naꞌ ni to beꞌnn kaꞌ zjalliꞌreneꞌ txhen naꞌ, bi

byejnieꞌ akreꞌ bixchen golleꞌ leꞌe kaꞌ. 29 Baleꞌ llakakreꞌ danꞌ noꞌx Judasenꞌ ganꞌ llaꞌa mell naꞌn, lleꞌeleꞌe kaꞌ, naꞌ lljaxieꞌ da yallj rao lnni naꞌn o chaꞌweꞌe mell da yallje no beꞌnn yaꞌch akenꞌ. 30 Kabayoll bdao Judasenꞌ yet xtir danꞌ beꞌe Jesúsenꞌleꞌe, le bllojteꞌ. Naꞌ ba nak ba gol kwis.

To da kobe nllia Jesúsenꞌ biaꞌa gonllo31 Bayoll blloj Judasenꞌ, bne Jesúsenꞌ:—Nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, naꞌ ba

broeꞌrawaꞌ nakaꞌ beꞌnn zaꞌke, naꞌ leskaꞌ ba ll-roeꞌraꞌ nak Diosenꞌ beꞌnn zaꞌk kwis. 32 Naꞌ danꞌllroeꞌraꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌk naꞌ, naꞌ lekze Leꞌenwroeꞌreꞌ nakaꞌ nadaꞌ beꞌnn zaꞌke, naꞌ le gonteꞌnnnaꞌ. 33Xhiꞌnnaꞌ daꞌo ak, ye chollzenꞌ zorenaꞌ reꞌ.Naꞌ yeyirjre nadaꞌ, naꞌ niaꞌ reꞌ kanꞌ gollaꞌ beꞌnnIsrael kaꞌ, bi gak yezaꞌrenre nadaꞌ ganꞌ yeyaꞌanaꞌ. 34 To da kobe lliaꞌ biaꞌa gonre, llieꞌ lwelljre.Kanꞌ ba bllieꞌraꞌ reꞌ, naꞌ kaꞌkze reꞌ llieꞌre lwelljre.35Naꞌ chaꞌ soteze sore llieꞌ lwelljre, kone kaꞌ nnezebeꞌnn ak, da likzenꞌ nxenraꞌllre nadaꞌ.

Jesúsenꞌ bneꞌe ka gon Pedro bi wchebeꞌ chaꞌ nom-bieꞌ Leꞌe

(Mt. 26:31‑35; Mr. 14:27‑31; Lc. 22:31‑34)36Naꞌ Simón Pedronꞌ bnnabreꞌ Leꞌe:—Xa, ¿gaxhanꞌ wayejoꞌ?Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Ganꞌ yeyaꞌa naꞌ, bi gak yezaꞌrenoꞌ nadaꞌ nnaꞌ,

zan tere wayedoꞌ yenaoꞌ nadaꞌ.37Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe:—Xa, ¿bixchen bi gak yezaꞌrenaꞌ rweꞌ nnaꞌ?

Wsanraꞌll kwinaꞌ kere bi gonen chaꞌ gataꞌ, ni koꞌorweꞌ.

38Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—¿Dabare lleꞌnroꞌwsanraꞌll kwinoꞌ gatoꞌ ni kiaꞌ

nadaꞌ? Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ rweꞌ: Ka za kwellrelekwnꞌ ba gok chonn ras biwcheboꞌ chaꞌ nombiaꞌonadaꞌ.

14Beꞌnn llonliraꞌlle Jesúsenꞌ, Dios xeꞌe naꞌkzenꞌ nom-

bieꞌ1 Leskaꞌ bne Jesúsenꞌ:—Bi gakllejlaꞌllre, legonliraꞌll Dios, naꞌ leskaꞌ

legonliraꞌll nadaꞌ. 2 Da zan yoꞌ llaꞌa ganꞌ zo XaꞌDiosenꞌ. Chenak bi naken kaꞌ, bi gollaꞌ reꞌ kaꞌ.Naꞌ nnaꞌ yeyaꞌa, naꞌ lljayenchaꞌwaꞌ yoꞌ ke keré.3Naꞌ kat yeyoll lljayenchaꞌwaꞌ yoꞌ keré kaꞌ, kanaꞌyedaꞌ da yobre yechiaꞌ reꞌ, nench yedzore ganꞌlljazoaꞌ nadaꞌ. 4 Ba nnézkzere ganꞌ yeyaꞌa naꞌ, naꞌba nombiaꞌre nezenꞌ nench yellinre naꞌ.

5Naꞌll lle Tomásenꞌ Leꞌe:—Xanaꞌ, bi nnézetoꞌ gaxhanꞌ wayejoꞌ. ¿Akxha

gontoꞌ, naꞌ nnézetoꞌ, naꞌ yellintoꞌ to li?6Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Nadaꞌn nakaꞌ nezenꞌ, naꞌ nsaꞌa diꞌll li, naꞌ toz

nadaꞌ llak lloaꞌ beꞌnne yel nban zejlikane. Ni tobeꞌnne bi yellín ganꞌ zo Xaꞌn, chaꞌ bi gonliraꞌlleꞌnadaꞌ. 7 Chaꞌ nombiaꞌre nadaꞌ, renkze Xaꞌ naꞌnnombiaꞌrenre. Naꞌ nnaꞌ ba nombiaꞌreꞌ, naꞌ babreꞌreꞌ.

8Naꞌll lle Felipenꞌ Leꞌe:—Bennchek latje reꞌtoꞌ Xaꞌon, naꞌ kone len

chejleꞌtoꞌ.9 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Felipe, da xhen naꞌ, ba bzorenaꞌ reꞌ. ¿Naꞌ

bi nna gombiaꞌo nadaꞌ? Noteze beꞌnne ba breꞌenadaꞌ, Xaꞌ naꞌkzenꞌ ba breꞌreꞌ. ¿Bixchen llnnabze-roꞌ nadaꞌ reꞌroꞌ Xaꞌ naꞌ? 10 ¿Bi llejleꞌo Xaꞌ naꞌkzenꞌzerén nadaꞌ, naꞌ nadaꞌ zerenaꞌ Leꞌe? Diꞌll danꞌlloeꞌrenaꞌ reꞌ, kere da lloaꞌa to wrazzaꞌn. Xaꞌ naꞌnzereneꞌ nadaꞌ, Leꞌen lloneꞌ nench lloaꞌa diꞌllenꞌdanꞌ lleꞌnreꞌ waꞌa naꞌ. 11 Lechejleꞌ kiaꞌ zerenaꞌ Xaꞌnaꞌ, naꞌ Leꞌen zereneꞌ nadaꞌ. Naꞌ chaꞌ bi llejleꞌre

Page 124: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 14:12 121 San Juan 15:16xtiꞌllaꞌ naꞌ, lechejleꞌ kiaꞌ danꞌ ba breꞌre yel wak kaꞌba benaꞌ naꞌ. 12 Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Beꞌnn kaꞌllonliraꞌll nadaꞌ, da kaꞌ llonaꞌn wakte gon akeꞌn.Naꞌ da zaꞌkll gon akeꞌ, le wayaꞌa ganꞌ zo Xaꞌn.13 Naꞌ biteze da nnábere Xaꞌn, danꞌ llonliraꞌllrenadaꞌn nakaꞌ Xhiꞌnneꞌ, gonaꞌn, nench wroeꞌraꞌnak Xaꞌn beꞌnn zaꞌk kwis. 14Naꞌ biteze da nnabre,danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌn, nadaꞌ gonnaꞌn.

Jesúsenꞌ bneꞌe wseꞌleꞌ Spíritu ke Diosenꞌ15 ’Chaꞌ nllieꞌre nadaꞌ, legón kanꞌ nlliaꞌ biaꞌa

naꞌ. 16 Naꞌ nnabraꞌ Xaꞌn nench wseꞌleꞌ Spíritukeꞌen sorenen reꞌ ke chnare, naꞌ gakrenen reꞌ.17 Naꞌ Spíritu ke Dios naꞌ, wzejnieꞌn reꞌ da nakda li. Naꞌ beꞌnn bi llonliraꞌll ak Diosenꞌ, bi gaksorén Spíritu keꞌen leakeꞌ, le bi llreꞌe akreꞌn, naꞌni ke llejleꞌ akzeꞌ chaꞌ zon. Zan reꞌ nombiaꞌren,le zerenkzen reꞌ, naꞌ son lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ.18 Bi yekwaꞌnnaꞌ reꞌ ka xkwiꞌd wazebe. Wedkzaꞌye to ganꞌ zore ni. 19 Ye chollze naꞌ bill reꞌebeꞌnn kaꞌ nadaꞌ, beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll Dios, zanreꞌ wreꞌllkzere nadaꞌ, le nadaꞌ nbanaꞌ, kaꞌkze reꞌbanre ke chnare. 20 Naꞌ kat llin lla yedsó Spírituke Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌore, kanaꞌllenꞌ gakbeꞌrenadaꞌn zorenaꞌ Xaꞌn, naꞌ reꞌ zorenre nadaꞌ, naꞌnadaꞌ zerenaꞌ reꞌ. 21 Beꞌnn nnez akreꞌ danꞌ nlliaꞌbiaꞌa gon akeꞌn, naꞌ llon akeꞌn, beꞌnn kaꞌn ba nllieꞌakreꞌ nadaꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ nllieꞌ nadaꞌ, lekze kaꞌllieꞌ Xaꞌn leakeꞌ, naꞌ nadaꞌ lekze llieꞌ akreꞌ, naꞌgonaꞌ ka gombiaꞌ akllreꞌ nadaꞌ.

22Naꞌ Judas naꞌ (kere Judas Iscariote) lleꞌe Leꞌe:—Xantoꞌ, ¿bixchen wroeꞌraozoꞌ chraoze netoꞌ,

naꞌ bi wroeꞌraoꞌ beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll Dios naꞌ?23Naꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe:—Beꞌnn nllieꞌ akreꞌ nadaꞌ, llzenay akeꞌ xtiꞌllaꞌn,

naꞌ Xaꞌn lekze llieꞌreꞌ leakeꞌ, naꞌ nadaꞌ ren Xaꞌ naꞌ,yedsorén aktoeꞌ. 24 Beꞌnn bi nllieꞌ nadaꞌ, bi llzoaakeꞌ xtiꞌllaꞌn. Naꞌ diꞌll danꞌ lloaꞌa naꞌ, kere kiaꞌ towrazaꞌn, kon da ne Xaꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ naꞌnba bniaꞌ.

25 ’Da ki ba bniaꞌ chak nna zorenaꞌ reꞌ ni.26 Zan Xaꞌn wseꞌleꞌ Spíritu keꞌen son lo yichjraꞌll-daꞌore gonliraꞌllre nadaꞌ nench gakrenen reꞌ. NaꞌSpíritunꞌ wzejnieꞌn yeolol da llayaꞌl nnézere, naꞌlljasaꞌralleꞌn reꞌ yeolol da kaꞌ ba bniaꞌ.

27 ’Yel nbaraz kiaꞌn llkwaꞌnnaꞌn, yel nbarazkiaꞌn gonnaꞌ reꞌ. Bi llonnaꞌn kanꞌ llonn beꞌnn kaꞌllaꞌa yellrio ni len. Bit gakgane raꞌlldaꞌore, naꞌbi llebre. 28 Ba bénere bniaꞌ yeyaꞌa ganꞌ zo Xaꞌnaꞌ, naꞌ wadzorenkzaꞌ reꞌ da yobre. Naꞌ chaꞌ doraꞌllre nllieꞌre nadaꞌ, naꞌ yewere danꞌ yeyaꞌa ganꞌzo Xaꞌn, le Xaꞌ naꞌ zaꞌklleꞌ ka nadaꞌ. 29 Naꞌ babeꞌrenaꞌ reꞌ diꞌll kaꞌ, chaga bi nna gaken nenchnaꞌ, katenꞌ gaken naꞌ, gonliraꞌllre nadaꞌ.

30 ’Bill weꞌrenaꞌ reꞌ diꞌll zan, le ba zaꞌa daxiꞌondanꞌ llnebiaꞌ beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll nadaꞌ, zan bibide gon ren nadaꞌ. 31 Llonaꞌ kon kanꞌ nllia Xaꞌnbiaꞌa, nench nneze beꞌnnachenꞌ nllieꞌraꞌ Xaꞌn.Leyezollaꞌa, leyeyoꞌo.

15Jesúsenꞌ nakeꞌ ka to yay da llbia uvas

1 ’Nadaꞌ llonen kiaꞌ ka ke to yay da llbia uvas,naꞌ Xaꞌ naꞌ, nakeꞌ ka to beꞌnn llonchiꞌi len. 2Naꞌ reꞌllonliraꞌllre nadaꞌ, nakre ka to xhoꞌz yay naꞌ. Naꞌxhoꞌze kaꞌ danꞌ bibi llbianꞌ, wchoyeꞌn. Naꞌ xhoꞌzedanꞌ llbia uvas naꞌ, llonchieꞌn nench llbiallen yeraꞌt da zanlle. 3 Naꞌ reꞌ ba nakre ka to xhoꞌzedanꞌ ba nonchieꞌ, le ba llzenayre xtiꞌllaꞌ danꞌba beꞌrenaꞌ reꞌ. 4 Lesechichrén nadaꞌ nench kaꞌsechichrenaꞌ reꞌ. Kanꞌ nak xhoꞌz yayenꞌ, bibillbian towraze chaꞌ bi nkaꞌn leꞌ yayenꞌ, kaꞌn nakenke reꞌ, bi gakre gonre kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, chaꞌ biserenre nadaꞌ.

5 ’Nadaꞌ zaꞌkrebraꞌ ka to yay da llbia uvas, naꞌreꞌ nakre ka xhoꞌze. Notezre chaꞌ sechichrenrenadaꞌ, lekze kaꞌ sechichrenaꞌ reꞌ, naꞌ gakre kanꞌllazraꞌll Diosenꞌ, kaꞌkzenꞌ naken ke yay uvas danꞌllbiachachen, le bibi gak gonre towrazzre. 6Beꞌnnbi sechichreneꞌ nadaꞌ, naꞌ gak keꞌe kanꞌ llak kexhoꞌz yay danꞌ bi llbia, llchoyeꞌn naꞌ llyechen, naꞌll-llin lla llatopeꞌn, naꞌ llaꞌden yiꞌ nench lleyen.

7 ’Naꞌ reꞌ chaꞌ sechichrenre nadaꞌ, naꞌ zechichrewzenayre xtiꞌllaꞌn, biteze da lleꞌnere nnábereDiosenꞌ, gonnkzeꞌn. 8 Llaziꞌi Xaꞌn baraꞌnn xhenkate zore llonre kanꞌ llazraꞌlleꞌn, naꞌ chaꞌ llonrekaꞌ, naꞌ gakbeꞌe beꞌnne da likzenꞌ llonliraꞌllrenadaꞌ, naꞌ llzenayre kiaꞌ. 9Kanꞌ llon Xaꞌn nllieꞌreꞌnadaꞌ, leskaꞌ nadaꞌ ba nllieꞌraꞌ reꞌ. Lesó legón kanꞌniaꞌ naꞌ, nench gakbeꞌre nllieꞌraꞌ reꞌ. 10Chaꞌ gonrekanꞌ nlliaꞌ biaꞌa gonre, naꞌllenꞌ gakbeꞌre nllieꞌraꞌreꞌ, le nadaꞌ llonaꞌ danꞌ nllia Xaꞌn biaꞌa gonaꞌ, naꞌllakbeꞌraꞌ nllieꞌreꞌ nadaꞌ.

11 ’Kaꞌn ba bniaꞌ reꞌ, nench sore nbaraz kanbarazenꞌ zoaꞌ nadaꞌ. Zeraꞌllaꞌ sore nbaraz kwis.12Naꞌ da ni nlliaꞌ biaꞌa gonrenꞌ, llieꞌ lwelljre kanꞌnllieꞌraꞌ nadaꞌ reꞌ. 13 Nono zo beꞌnne nllieꞌllrelwelljeꞌ goneꞌ ka da ni, wsanraꞌll kwineꞌ gateꞌ,ni ke beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ nllieꞌreꞌ naꞌ. 14 Naꞌ reꞌnakre beꞌnn nllieꞌraꞌ chaꞌ llonre kanꞌ nlliaꞌ biaꞌanaꞌ. 15Naꞌ bill niaꞌ nakre beꞌnn wen llin kiaꞌ, le tobeꞌnn wen llin, bi nnezreꞌ yeolol danꞌ llon xaneꞌn,zan niaꞌ nakre beꞌnn nllieꞌraꞌ, le yeolol danꞌ babenraꞌ bne Xaꞌn, ba bzejnieꞌraꞌn reꞌ. 16 Kere reꞌnbrejre nadaꞌ, nadaꞌn brejaꞌ reꞌ, naꞌ nakaꞌ xanrenꞌ.Naꞌ llseꞌlaꞌ reꞌ nench lljenre kanꞌ llazraꞌll Xaꞌ naꞌ,naꞌ kere da te ke da kaꞌ gonrenꞌ. Naꞌ yeolol da

Page 125: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 15:17 122 San Juan 16:24wnnábere Xaꞌn, gonkzeꞌn danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌnaꞌ. 17Naꞌ da ni nlliaꞌ biaꞌa gonre, llieꞌ lwelljre.

Beꞌnn bi llonliraꞌll Dios llwie akreꞌ beꞌnn llzenay keJesúsenꞌ

18 ’Chaꞌ beꞌnn bi llonliraꞌlle Diosenꞌ, llwie akreꞌreꞌ, lenneze zgaꞌtek nadaꞌn bwie akreꞌ. 19 Chenakreꞌ llonre txhen beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll Diosenꞌ,naꞌllenꞌ llieꞌ akreꞌ reꞌ, kanꞌ nllieꞌ lwellj akeꞌchenake. Zan ba brejaꞌ reꞌ nench llzenayre kiaꞌ,naꞌllenꞌ llwie akreꞌ reꞌ, danꞌ bi llonrén akreꞌ txhen.20 Lelljasaꞌraꞌll kanꞌ bniaꞌ reꞌn: “Noteze beꞌnn nakka to beꞌnn wen llin, bi nakeꞌ beꞌnn llonlle kaxaneꞌn.” Chet kaꞌ nadaꞌ ba bsaꞌkziꞌ beꞌnn, leskaꞌgon akreꞌ reꞌ. Naꞌ chaꞌ ba bzenay akeꞌ xtiꞌllaꞌn,leskaꞌ wzenay akeꞌ xtiꞌll reꞌn. 21 Naꞌ danꞌ binombiaꞌ akeꞌ Dios beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌn, len naꞌllon akreꞌ reꞌ kaꞌ, le llwie akreꞌ reꞌ, danꞌ llzenayrekiaꞌ naꞌ.

22 ’Chenak nadaꞌ bi bedaꞌ yedzejnieꞌ akreꞌ, bibidoꞌl nap akeꞌ chenake. Zan nnaꞌ bibi de wde akreꞌ,ne akeꞌ bibi doꞌl nap akeꞌ. 23 Beꞌnn llwiere nadaꞌrenkze Xaꞌ naꞌn llwiereꞌ. 24 Ba benaꞌ yel wak danono nna gon, naꞌ chenak bi breꞌe akreꞌn, bibi doꞌlnap akeꞌ. Zan ka naken ba breꞌe akreꞌ da ki, lliabiaꞌkze llwie akreꞌ nadaꞌ ren Xaꞌ naꞌ. 25 Naꞌ llakkanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ llsed akeꞌ ganꞌ nen:“Bwie akreꞌ nadaꞌ, laꞌkze bibi da xhinnj benaꞌ.”

26 ’Naꞌ katenꞌ yed Spíritu danꞌ wayonxhenraꞌllreꞌ, danꞌ zaꞌa ganꞌ zo Xaꞌ naꞌ, Spíritu danꞌ lloeꞌ diꞌllli, len weꞌe diꞌll li akre nak kiaꞌ nadaꞌ. 27 Leskaꞌ reꞌllayaꞌle weꞌre xtiꞌllaꞌn, le ba bzerenre nadaꞌ chakba bdixjweꞌraꞌ xtiꞌll Xaꞌ Diosenꞌ.

161 ’Ba bniaꞌ reꞌ yeolol da ki nenchbi gakllejlaꞌllre.

2 Le wabej akeꞌ reꞌ lo yodaꞌo ke akeꞌ kaꞌ, naꞌ wllinlla kat noteze beꞌnn got akeꞌ reꞌ, gak akreꞌ llawéDios kanꞌ llon akeꞌn. 3Gon akreꞌ reꞌ yeolol da kaꞌ,le bi nombiaꞌ akeꞌ Xaꞌn, ni nadaꞌ. 4 Niaꞌ reꞌ da kinench kat llin lla gak kanꞌ bniaꞌn, lljadinraꞌllre.

Danꞌ llon Spíritu ke Diosenꞌ’Bi bniaꞌ reꞌ yeolol da kaꞌ gak kerénꞌ, ka llanꞌ

bzorawaꞌ bzejnieꞌraꞌ reꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, le nnazokzaꞌ llakrenaꞌ reꞌ. 5 Naꞌ nnaꞌ wayaꞌa ganꞌ zoXaꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌ naꞌ, ¿naꞌ ni tore billnnábere nadaꞌ gaxhanꞌ wayaꞌa? 6Naꞌ danꞌ bniaꞌkaꞌ ba llakyaꞌchere. 7 Diꞌll linꞌ ba bniaꞌ, llonenbien wayaꞌa, le chaꞌ bi wayaꞌa, bi yedsó Spírituke Xaꞌ Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ gakrenen reꞌ.Wayaꞌa naꞌllenꞌ wseꞌlaꞌn. 8 Naꞌ kat yed Spíritunꞌ,wzejnieꞌn beꞌnnach nap akeꞌ doꞌle, naꞌ wzejnieꞌnnonꞌ nak beꞌnn wen rao Dios, naꞌ wzejnieꞌn gaꞌt

yel llzaꞌkziꞌ ke chnare ke beꞌnn bi wzenay kiaꞌ.9 Spíritunꞌ wzejnieꞌn leakeꞌ, nap akeꞌ doꞌl danꞌbi llonliraꞌll akeꞌ nadaꞌn. 10 Naꞌ wzejnieꞌn leakeꞌnonꞌ nak beꞌnn wen rao Dios, le wayaꞌa ganꞌzo Xaꞌ Diosenꞌ, naꞌ reꞌ bill reꞌre nadaꞌ. 11 Naꞌwzejnieꞌn leakeꞌ, gaꞌt yel llzaꞌkziꞌ ke doꞌl ke akeꞌnke chnare, le daxiꞌon danꞌ llnebiaꞌ rao yellrio ni,ba nlloybiaꞌn saꞌkziꞌn ke chnare.

12 ’Nnaꞌ dell da zan da nniaꞌ reꞌ, zan nakenbniꞌ chejnieꞌren nnaꞌ. 13 Naꞌ kat yedsó Spírituke Diosenꞌ danꞌ lloeꞌ diꞌll linꞌ, len koꞌ reꞌ nezrao yeololte da nak da li, le kere weꞌn diꞌll towrazzen, kon weꞌn diꞌll da llzene Xaꞌ naꞌ len naꞌ,naꞌ chixjweꞌn reꞌ bi da kaꞌ za gak. 14 Spíritunꞌgonen nench wroeꞌrawe, nakaꞌ beꞌnn zaꞌke kwis,le yeolol kanꞌ nakaꞌ nadaꞌ wroeꞌn reꞌ. 15 Yeololtebi da de ke Xaꞌn naken kiaꞌ, ke len naꞌ gollaꞌ reꞌ,Spíritunꞌ wroeꞌn reꞌ yel nbaraz kiaꞌn.

Jesúsenꞌ bneꞌe chollzenꞌ gakyaꞌch akreꞌ, te naꞌ yewéakreꞌ

16 ’Ye chollze naꞌ, bi reꞌre nadaꞌ, naꞌll te naꞌ,yereꞌre nadaꞌ da yobre, le wayaꞌa ganꞌ zo Xaꞌ naꞌ.

17 Naꞌ bal beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen, llelwellj akeꞌ:

—¿Akre zejen danꞌ llezeꞌ lliꞌo, ye chollze naꞌ, billreꞌlloeꞌ, naꞌ te naꞌ, yereꞌlloeꞌ da yobre? Naꞌ ¿akrezejen danꞌ neꞌe, wayejeꞌ ganꞌ zo Xeꞌen? 18 ¿Bizejen danꞌ neꞌe ye chollzenꞌ? Bi llejnieꞌllo danꞌneꞌe kaꞌ.

19 Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ lleꞌne beꞌnn kaꞌ nnab akreꞌLeꞌe, akre zejen ka diꞌll kaꞌ, naꞌll golleꞌ leakeꞌn:

—¿Ba llnnabe lwelljre danꞌ bniaꞌn: “Ye chollzenaꞌ bill reꞌre nadaꞌ, naꞌ te naꞌ, yereꞌre nadaꞌ dayobre”? 20 Diꞌll li, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Kwellre naꞌgákere, chak yewé beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll Diosenꞌ.Gakyaꞌchere, zan chollze gakyaꞌchere, te naꞌ naꞌllyewere. 21 Ka ke to noꞌre zan, ll-llayraweꞌ chakllake bes yel zan naꞌ. Naꞌ kat ba gorj bdaꞌo keꞌe naꞌ,bill lloneꞌ xhbab danꞌ bllayraweꞌn, ba llawereꞌ bagorj ye to beꞌnnach yellrio ni. 22 Kaꞌkzenꞌ ke reꞌ,ba llakyaꞌchere nnaꞌ, zan kat yellayllo da yobresore nbarazlle, naꞌ nono gak yekaꞌa yel llawé kelo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ.

23 ’Naꞌ kate ba bllin lla lljazoaꞌ da yobre ganꞌzo Xaꞌn, kanaꞌ billbi nnábere wzejnieꞌraꞌ reꞌ. Diꞌllli, diꞌll li niaꞌ reꞌ: Danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌn, bitezeda nnábere Xaꞌn, gonnkzeꞌn reꞌ. 24 Xte nnaꞌ bibinna nnábere Xaꞌn, ni ke danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌn.Naꞌ nnaꞌ lennabe Xaꞌn, naꞌ gonneꞌn nench sorenbaraz kwis.

Cristonꞌ beneꞌ yenit yel llnebiaꞌ ke daxiꞌon

Page 126: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 16:25 123 San Juan 17:2325 ’Da zan ba bniaꞌ reꞌ kanꞌ bsaꞌkrebraꞌ bi da kaꞌ.

Wllin lla kate bill wzejnieꞌraꞌ reꞌ, wsaꞌkrebraꞌ bida kaꞌ llzejnieꞌraꞌ reꞌn. Naꞌ waꞌa diꞌll da chejnieꞌrekat wzejnieꞌraꞌ reꞌ ke Xaꞌn. 26 Naꞌ kat llin llanaꞌ, kanaꞌ nnábere Xaꞌn bi da nnábere, ni kedanꞌ llonliraꞌllre nadaꞌ. Bi yalljen nnabraꞌ Xaꞌngakreneꞌ reꞌ. 27 Le kwinkze Xaꞌ naꞌn nllieꞌreꞌreꞌ, danꞌ nllieꞌre nadaꞌn, naꞌ chejleꞌre Leꞌen bseꞌlnadaꞌ. 28Ganꞌ zo Xaꞌ Dios naꞌn, bzaꞌa bedaꞌ yellrioni, naꞌ nnaꞌ yezaꞌa yellrio ni. Naꞌ wayaꞌa ganꞌ zoXaꞌn da yobre.

29Naꞌll goll akeꞌ Leꞌe:—Ba lloeꞌo diꞌll da ba llejnieꞌtoꞌ, naꞌ bill ll-

saꞌkrebroꞌ bi da kaꞌ llzejnieꞌroꞌ netoꞌn. 30 Naꞌba gokbeꞌtoꞌ nombiaꞌo yeolol xhbab ke beꞌnnach.Ba nnezroꞌ binꞌ lleꞌne beꞌnne nnezreꞌ kat zannabtereꞌn. Ke len naꞌ ba llejleꞌtoꞌ zaꞌo ganꞌ zoDiosenꞌ.

31Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:—¿Ba llejleꞌre nnaꞌ? 32 Ba bllin lla nnaꞌ, naꞌ

ba goꞌl gaslasre. Totore wkaꞌa xhnnez ke keré,naꞌ wkwaꞌnnre tozaꞌ. Zan bi zoaꞌ tozaꞌ, Xaꞌnaꞌn zorenkzeꞌ nadaꞌ. 33 Ba bniaꞌ reꞌ kaꞌ, nenchnaꞌ nniꞌtre nbaraz, legonliraꞌll nadaꞌ. Yellrio nisaꞌkziꞌre, bi gakllejlaꞌllre, nadaꞌ ba benaꞌ yenit yelllnebiaꞌ ke daxiꞌon, danꞌ zo llnebiaꞌn yellrio ni.

17Jesúsenꞌ nnabeꞌ rao Diosenꞌ ke beꞌnn kaꞌ non Leꞌe

txhen1 Bayoll bne Jesúsenꞌ da ki, naꞌll bwieꞌ yebáre

bneꞌe:—Xa, ba bllin lla gak kiaꞌ, danꞌ ba blliaꞌo bi-

aꞌa gak kiaꞌn. Ben nench nakbieꞌ nadaꞌn, nakaꞌxhiꞌnnoꞌ, nakaꞌ beꞌnn zaꞌk xhen, nench gonaꞌ reꞌeakreꞌ, nakoꞌ beꞌnn zaꞌk xhen. 2 Ba bennoꞌ nadaꞌyel llnebiaꞌ rao beꞌnnach, nench lloaꞌa yel nbanzejlikane ke yeolol beꞌnn kaꞌ ba brejoꞌ llonliraꞌllnadaꞌn. 3Da ni naken yel nban zejlikane: gombiaꞌakreꞌ rweꞌ, le tozoꞌ rweꞌn nakoꞌ Dios li, naꞌ leskaꞌgombiaꞌ akreꞌ nadaꞌn, Jesucristo, beꞌnnenꞌ bseꞌloꞌ.

4 ’Rao yellrio ni, ba benaꞌ nench nakbieꞌ nakoꞌbeꞌnn zaꞌk, naꞌ ba bayoll benaꞌ yeolol da broꞌ raonaꞌ gonaꞌ. 5 Naꞌ nnaꞌ Xa, ben nench naꞌ wroeꞌnnakaꞌ beꞌnn zaꞌk, kat yeyedaꞌ gan zoꞌo naꞌ, doxhenkanꞌ broeꞌn kanꞌ bzoaꞌ ganꞌ lliaꞌo naꞌ, kanꞌ za xeteyellrio.

6 ’Beꞌnn kaꞌ ba brejoꞌ rao yellrionꞌ, nench naꞌbenoꞌ leakeꞌ rallnaꞌ, ba broeꞌraꞌ leakeꞌ noxhanꞌnakoꞌ. Beꞌnn koꞌon nak akeꞌ, naꞌ ba benoꞌ leakeꞌrallnaꞌ, naꞌ ba bzenay akeꞌ xtiꞌlloꞌn. 7 Naꞌ bannez akreꞌ yeolol danꞌ llonaꞌ, naꞌ yeolol diꞌll danꞌlloaꞌan, naken koꞌo rweꞌ. 8 Le ba beꞌrén akeꞌ diꞌll

danꞌ ba bzejnieꞌroꞌ nadaꞌ, naꞌ ba bzenay akeꞌn, naꞌba llakbeꞌe akreꞌ, da likzenꞌ bzaꞌa ganꞌ zoꞌo naꞌ, naꞌllejleꞌ akeꞌ rweꞌkzoꞌn bseꞌloꞌ nadaꞌ.

9 ’Naꞌ llnnabaꞌ gakrén akoeꞌ. Bi llnnabaꞌgakrenoꞌ yeolol beꞌnnach, kon beꞌnn kaꞌ ba brejoꞌnaꞌn, gakrenoꞌ le ba llonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ, naꞌ banak akeꞌ rallnaꞌo. 10 Naꞌ yeolol beꞌnn llonliraꞌllenadaꞌ, leskaꞌ llonliraꞌll akeꞌ rweꞌ. Naꞌ kaꞌ notezebeꞌnne nak rallnaꞌo, leskaꞌkze nak akeꞌ rallnaꞌnadaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll nadaꞌn, llroeꞌ akreꞌnakaꞌ beꞌnn zaꞌke.

11 ’Naꞌ nnaꞌ bill soaꞌ yellrio ni, zan beꞌnn killonliraꞌll nadaꞌn, nna zjaniꞌt akseꞌ rao yellrio ni,naꞌ nadaꞌ ba zazaꞌa ganꞌ zoꞌo naꞌ. Xa, nakoꞌ lezeraoze beꞌnn raꞌlldaꞌo yalle, naꞌ llnnabaꞌ gakrénakoeꞌ, wkwasoꞌ da xhinnjenꞌ kaꞌle, nench nniꞌtakeꞌ gak akeꞌ toze ren no lwellj akeꞌ, kanꞌ nak lliꞌotoze. 12 Chak bzorén akeꞌ, benrenaꞌ yel llnebiaꞌkoꞌon llin, nench bkwasaꞌ da xhinnjenꞌ kaꞌle. Kelen naꞌ, ni toeꞌ bi blleyiꞌ, kon toze beꞌnne ba nakenkweyiꞌ, nench gak doxhen kanꞌ ne xtiꞌlloꞌ danꞌnyoj naꞌ.

13 ’Naꞌ nnaꞌ ba zazaꞌa ganꞌ zoꞌo naꞌ, naꞌ chaknna zoaꞌ yellrio ni, lloaꞌa diꞌll ki nench nniꞌt beꞌnnki nbaraz, ka nbarazenꞌ zoaꞌ nadaꞌ. 14 Nadaꞌ babeꞌrén akeꞌ xtiꞌlloꞌn. Naꞌ beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌllrweꞌn, llwie akreꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll nadaꞌn,danꞌ bi llonrén akeꞌ leakeꞌ txhen, kaꞌn ben akzreꞌnadaꞌ, le bi benrenaꞌ leakeꞌ txhen. 15 Naꞌ kanak beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll nadaꞌn, bi llnnabaꞌ yekaꞌaakoeꞌ rao yellrio ni, llnnabaꞌ gakrén akoeꞌ naꞌwkweꞌjoꞌ leakeꞌ rao biteze da xhinnj da de raoyellrio ni. 16 Leakeꞌ bi nak akeꞌ txhen beꞌnn kaꞌllon da xhinnj, danꞌ de rao yellrio ni, ka nadaꞌbi llonaꞌ txhen da xhinnjenꞌ, da de rao yellrioni. 17Ben nench yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllnadaꞌ, gaken yall kone diꞌll li koꞌo naꞌ. Le diꞌllkoꞌon naken da li. 18Rweꞌn bseꞌloꞌ nadaꞌ yellrio ni,nench baddiaꞌ xtiꞌlloꞌn, leskaꞌ nadaꞌ llseꞌlaꞌ leakeꞌ,weꞌe akeꞌ xtiꞌllaꞌn rao yellrio ni. 19 Non kwinaꞌrallnaꞌo, nench naꞌ leakeꞌ gak akeꞌ yall kone diꞌllli koꞌo naꞌ.

20 ’Naꞌ bi llnnabaꞌ gakrenoꞌ to leakzeꞌ, leskaꞌkzegakrenoꞌ beꞌnn kaꞌ za gonliraꞌll nadaꞌ, kat yenakreꞌ diꞌll danꞌ lloeꞌ beꞌnn ki. 21 Xa, ben nenchyeololeꞌ gak akeꞌ toze ren lwellj akeꞌ, naꞌ gak akeꞌlliꞌo txhen, ka rweꞌ nakoꞌ toze ren nadaꞌ, naꞌ nadaꞌnakaꞌ rweꞌ toze. Ben nench yeyoll gak akeꞌ lliꞌotoze, nench gakbeꞌe beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll rweꞌn,rweꞌkzoꞌn bseꞌloꞌ nadaꞌ. 22 Naꞌ yel baraꞌnn danꞌbennoꞌ nadaꞌ, ba beꞌe akeꞌn nench nak akeꞌ tozeren beꞌnn lwellj akeꞌ, kanꞌ nak lliꞌo toze. 23Leakeꞌnnak akeꞌ nadaꞌ txhen, naꞌ nadaꞌ nakaꞌ rweꞌ txhen,

Page 127: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 17:24 124 San Juan 18:23nench yeolol-llo gakllo toze. Gakllo toze nenchgakbeꞌe beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll rweꞌn, rweꞌkzoꞌnbseꞌloꞌ nadaꞌ, naꞌ gakbeꞌe akreꞌ nllieꞌkzroꞌ beꞌnnkaꞌ, kanꞌ nllieꞌroꞌ nadaꞌ.

24 ’Xa, nllieꞌroꞌ nadaꞌ ka bi nna xe yellrio naꞌte,naꞌ nonoꞌ nadaꞌ beꞌnn zaꞌke. Naꞌ lleꞌnraꞌ beꞌnn kibrejoꞌ, llonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ, yedzorén akeꞌ nadaꞌganꞌ yedzoaꞌn, nench reꞌe akreꞌ nakaꞌ beꞌnn zaꞌke.25 Xa, nakoꞌ beꞌnn llon da zej to lilla. Naꞌ ka nakbeꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll nadaꞌn, leskaꞌ bi nombiaꞌakeꞌ rweꞌ, zan nadaꞌ nombiaꞌ rweꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌba brejoꞌ gonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ, nnez akreꞌ rweꞌnbseꞌloꞌ nadaꞌ. 26Naꞌ ba bzejnieꞌ akreꞌ kanꞌ nakoꞌn,naꞌ kanꞌ llonoꞌ, naꞌ za wzejnieꞌ akllereꞌ, nenchgakbeꞌe akreꞌ nllieꞌ akroeꞌ kanꞌ nllieꞌroꞌ nadaꞌ, naꞌsorenaꞌ leakeꞌ.

18Kanꞌ gok kanꞌ beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:47‑56; Mr. 14:43‑50; Lc. 22:47‑53)

1Bayoll beꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ diꞌll, naꞌ bzaꞌreneꞌ leakeꞌ, naꞌ jakeꞌ chlaꞌyeo ganꞌ nziꞌi Cedrón, ganꞌ de to reꞌj ga naz akeꞌzan yay danꞌ nziꞌi olivos. Naꞌ bllaꞌa akeꞌ lo reꞌjenꞌ.2Naꞌ Judas beꞌnnenꞌ ba naken goneꞌ Jesúsenꞌ rall-naꞌa beꞌnn kaꞌ llwie Leꞌen, leskaꞌ nombieꞌ latjenꞌ,le da zan ras ba badop beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌtxhen gannaꞌ. 3 Ka goken bllin Judasenꞌ, naꞌncheꞌe zanwakaꞌa ya kaꞌ, naꞌ ye txhonnj beꞌnn kaꞌllap yodaꞌo braonꞌ, beꞌnn bseꞌl bxoz wnebiaꞌ kaꞌ,naꞌ ren beꞌnn fariseo kaꞌ, nench goꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ.Zjanoꞌx akeꞌ no da llseniꞌ, naꞌ zjanoꞌx akeꞌ no yiꞌyell yay, naꞌ zjanaꞌl akeꞌ spad. 4 Naꞌ Jesúsenꞌ bannezreꞌ yeolol ka da kaꞌ gak keꞌen, naꞌll bllojeꞌjatileꞌ leakeꞌ, naꞌll golleꞌ leakeꞌ:

—¿No llayirjre?5Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Jesús beꞌnn Nazaret.Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:—Nadaꞌn.Naꞌ Judas beꞌnnenꞌ wde Leꞌe rao naꞌa beꞌnn kaꞌ,

llwie Leꞌen, zereneꞌ leakeꞌ. 6 Kate goll Jesúsenꞌleakeꞌ: “Nadaꞌn”, le babiꞌ akteꞌ skoꞌllre, byal akeꞌrao yonꞌ. 7Naꞌll da yobre goll Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—¿Nonꞌ llayirjre?Naꞌll bne akeꞌ:—Jesús beꞌnn Nazaretenꞌ llayirjtoꞌ.8Naꞌ bne Jesúsenꞌ:—Ba bnetiaꞌ. Chaꞌ nadaꞌn llayirjre, leweꞌe latje

wayej beꞌnn ki.9Kaꞌ bneꞌe nench gok kanꞌ ba bdixjweꞌreꞌ, kanꞌ

bneꞌe: “Ni to beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ gonliraꞌlle

nadaꞌ, bi kweyiꞌ akeꞌ.” 10 Naꞌ Simón Pedronꞌnaꞌle to spad, naꞌ le blechjteꞌn bdineꞌn beꞌnnwen llin ke bxoz braonꞌ, bchoyteꞌ nayeꞌ chaꞌwenꞌ.Naꞌ beꞌnnenꞌ benreꞌ kaꞌ, reꞌe Malco. 11 Naꞌll lleJesúsenꞌ Pedronꞌ:

—Bagoꞌ spad koꞌon lo rille. ¿Llakroꞌ bi llayaꞌlgak danꞌ ba nllia Xaꞌ Diosenꞌ biaꞌa gak kiaꞌn?

Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ rao beꞌnnenꞌ re Anás(Mat. 26:57‑58; Mr. 14:53‑54; Lc. 22:54)

12 Naꞌ wakaꞌa ya kaꞌ ren xan akeꞌn, naꞌ beꞌnnkaꞌ llape yodaꞌo brao ke beꞌnn Israel kaꞌ, beꞌx akeꞌJesúsenꞌ, naꞌ bchej akeꞌ Leꞌe. 13 Naꞌ bcheꞌe akeꞌLeꞌe da nell rao beꞌnnenꞌ nziꞌi Anás, xa noꞌr kebeꞌnnenꞌ nziꞌi Caifás. Naꞌ Caifás naꞌ gokeꞌ bxozbrao ke beꞌnn Israel kaꞌ, ka iz naꞌ. 14 Naꞌ Caifásnaꞌn golleꞌ beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, naksen wen ke akeꞌ,toze beꞌnne gat ker ke da kweyiꞌ yeololeꞌ.

Pedronꞌ bi bchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:69‑70; Mr. 14:66‑68; Lc. 22:55‑57)

15 Simón Pedronꞌ ren ye to beꞌnn non Jesúsenꞌtxhen, bnao akeꞌ Leꞌe. Naꞌ bxoz braonꞌ nombieꞌbeꞌnnenꞌ ye to, naꞌllenꞌ gok byoꞌreneꞌ Jesúsenꞌ liaꞌke bxoz braonꞌ. 16 Naꞌ Pedronꞌ bagaꞌnneꞌ lloaꞌyoꞌze. Naꞌ beꞌnnenꞌ ye to, danꞌ nombieꞌ bxozwnebiaꞌ naꞌn, beꞌreneꞌ noꞌrenꞌ diꞌlle, beꞌnnenꞌ lliꞌllapeꞌ lloaꞌ yoꞌ naꞌ, nench broeꞌ Pedronꞌ. 17 Naꞌnoꞌrenꞌ llap lloaꞌ yoꞌ naꞌ, golleꞌ Pedronꞌ:

—¿Kere renoꞌ rweꞌn llzenayoꞌ danꞌ llroeꞌ llsedbeꞌnn ni?

Naꞌll bne Pedronꞌ:—Kaꞌa, bi renaꞌ.18 Naꞌ llak zay, naꞌ nbek beꞌnn wen llin kaꞌ to

yiꞌ barje, naꞌ zjazellá akeꞌ lloaꞌ yiꞌn, llachaꞌa kwinakeꞌ. Naꞌ Pedronꞌ le jaserenteꞌ leakeꞌ lloaꞌ yiꞌn,llachaꞌa kwineꞌ.

Bnnab akreꞌ Jesúsenꞌ bi danꞌ llroeꞌ llsedreꞌ beꞌnn kaꞌ(Mt. 26:59‑66; Mr. 14:55‑64; Lc. 22:66‑71)

19 Naꞌ beꞌnnenꞌ nak bxoz braonꞌ, bnnabreꞌJesúsenꞌ nonꞌ llzenay danꞌ llroeꞌ llsedreꞌn, naꞌdanꞌ llzejnieꞌreꞌn. 20Naꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ:

—Ba biaꞌa diꞌll doxhente, naꞌ da zan ras broeꞌbsedraꞌ lo yodaꞌo kellonꞌ, naꞌ liaꞌ yodaꞌo brao,ganꞌ ll-llay yeolol beꞌnn wrall kello kaꞌ. Naꞌ bibiaꞌan ga ngaꞌch. 21 ¿Bixchen llnnabzroꞌ nadaꞌ?Bnnabe beꞌnn kaꞌ badzenay danꞌ broeꞌ bsedraꞌ naꞌ.Leakeꞌn nneze bi diꞌllenꞌ biaꞌa.

22Bayoll bne Jesúsenꞌ kaꞌ, naꞌ to beꞌnnenꞌ llapeyodaꞌo brao naꞌ, zereneꞌ gannaꞌ, le broꞌteꞌ to kexaꞌyeꞌ, lleꞌe Leꞌe:

—¿Kaꞌ llayaꞌl yelliꞌo diꞌll ke beꞌnnenꞌ nak bxozbraonꞌ?

23Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:

Page 128: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 18:24 125 San Juan 19:7

—Chaꞌ bi da xhinnj ba bniaꞌ, bne chet kaꞌ, naꞌchaꞌ bniaꞌ da wen, ¿bixchen llgapoꞌ nadaꞌ?

24 Naꞌ Anásenꞌ bdieꞌ Jesúsenꞌ nllejtezeꞌ taꞌkeꞌrao Caifásenꞌ, beꞌnnenꞌ nakeꞌ bxoz braonꞌ.

Pedronꞌ bi bchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 26:71‑75; Mr. 14:69‑72; Lc. 22:58‑62)

25Naꞌ lliꞌ Pedronꞌ lloaꞌ yiꞌn nench llalleꞌreꞌ, naꞌlllle beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa naꞌ leꞌe:

—¿Kere renkzoꞌ rweꞌn nakoꞌ beꞌnn ke beꞌnn ni?Naꞌ bi bchebeꞌ, bneꞌe:—Kaꞌa, bi renaꞌ.26 Naꞌ to beꞌnn wen llin ke bxoz braonꞌ, nakeꞌ

biꞌch lwellj beꞌnnenꞌ bchoy Pedronꞌ nay naꞌ, naꞌgolleꞌ leꞌe:

—¿Kere rweꞌn breꞌraꞌ renoꞌ Jesúsenꞌ lo reꞌj, ganꞌllaꞌa yay olivos kaꞌ?

27 Naꞌll Pedronꞌ da yobre kere bchebeꞌ, naꞌ lebllellte lekwnꞌ.

Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ rao Pilatonꞌ(Mr. 27:1‑2, 11‑14; Mr. 15:1‑5; Lc. 23:1‑5)

28 Ka ba lleniꞌ naꞌ, brej akeꞌ Jesúsenꞌ ganꞌ zoCaifásenꞌ, naꞌ bcheꞌe akeꞌ Leꞌe rao beꞌnnenꞌ llonyel koxchisenꞌ. Naꞌ bi byoꞌrén beꞌnn kaꞌ ll-lliayiꞌllJesúsenꞌ, ganꞌ zo beꞌnnenꞌ llon yel koxchisenꞌ, lekanꞌ nak danꞌ nao beꞌnn Israel kaꞌ, bi gak gaoakeꞌ katenꞌ gaꞌl lnni paskwnꞌ, chaꞌ choꞌ akeꞌ ganꞌzjallaꞌa beꞌnn bi nake beꞌnn Israel. 29Naꞌllenꞌ bllojPilatonꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bixha ben beꞌnn ninꞌ? ¿Bi ken llaore xhiakeꞌe?

30Naꞌll bne beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ:—Chenak beꞌnn ni bi nakeꞌ beꞌnn wen da

xhinnj, bi yedwaꞌtoeꞌ rao naꞌo chenake.31Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ:—Leyecheꞌe chaꞌ, naꞌ legón yel koxchis keꞌen

kanꞌ ne ley keré naꞌ.Naꞌll ne beꞌnn wnebiaꞌ ke Israel kaꞌ:—Bi de latj gottoꞌ no beꞌnne.32 Naꞌ bzoa diꞌll kanꞌ bne Jesúsenꞌ kanꞌ bze-

jnieꞌreꞌ, akre gon akeꞌ got akeꞌ Leꞌe. 33Naꞌll bayoꞌPilatonꞌ lo yoꞌn da yobre, naꞌll goxheꞌ Jesúsenꞌ,lleꞌe Leꞌen:

—¿Rweꞌn nakoꞌ Rey ke beꞌnn Israel kaꞌ?34Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—¿Da gorjlaꞌllzoꞌn llnnaboꞌ, chaꞌ nollrenꞌ goll

rweꞌ kaꞌ?35Naꞌll lle Pilatonꞌ Leꞌe:—¿Llakroꞌ chaꞌ beꞌnn Israel nadaꞌn? Beꞌnn

Israel wrall koꞌo kaꞌn, naꞌ bxoz wnebiaꞌ keré kaꞌn,bde akeꞌ rweꞌ ganni. ¿Bixha da xhinnj benoꞌ naꞌn?

36Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—Nllaꞌre nak yel llnebiaꞌ kiaꞌn, ka ke beꞌnnllnebiaꞌ yellrio ni. Chenak yel llnebiaꞌ kiaꞌn nakenke yellrio ni, wdil beꞌnn kaꞌ llzenay kiaꞌn chenak,naꞌ bi gakaꞌ rao naꞌa beꞌnn wnebiaꞌ ke Israel kaꞌchenake. Zan yel llnebiaꞌ kiaꞌn bi naken ke yellrioni.

37Naꞌll lle Pilatonꞌ Leꞌe:—¿Rweꞌn nakoꞌ rey chaꞌ?Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:—Da li kanꞌ neꞌo naꞌ, nakaꞌ rey, naꞌ ba bedaꞌ

yellrio ni, nench wzejnieꞌraꞌ beꞌnnach diꞌll linꞌ,naꞌ yeolol beꞌnn llon ak txhen diꞌll linꞌ, llzenayakeꞌ kiaꞌ.

Bchoybiaꞌ akeꞌ gat Jesusenꞌ(Mt. 27:15‑31; Mr. 15:6‑20; Lc. 28:13‑25)

38Naꞌll lle Pilatonꞌ Leꞌe:—¿Bi danꞌ nak diꞌll linꞌ?Bayoll bne Pilatonꞌ kaꞌ, naꞌ bllojeꞌ ye to chiꞌi,

ganꞌ zjallaꞌa beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:—Bibi da xhinnj nroeꞌn ke beꞌnnenꞌ chaꞌ bi

lloneꞌ. 39Naꞌ ka nak danꞌ llonre yeo iz, de wsanaꞌto beꞌnn yoꞌ rill ya rao lnni Paskwnꞌ. ¿Lleꞌnerewsanaꞌ beꞌnnenꞌ nak rey keré, beꞌnn Israel?

40Naꞌll besiaꞌ akeꞌ, ne akeꞌ:—¡Bi wasanoꞌ beꞌnn naꞌ! ¡Barrabás naꞌ basán!Naꞌ Barrabásenꞌ nakeꞌ to beꞌnn wan.

191 Naꞌll goll Pilatonꞌ beꞌnn kaꞌ, bdin akeꞌ

Jesúsenꞌ. 2 Naꞌ wakaꞌa ya kaꞌ, ben akeꞌ to da broꞌakeꞌ yichjeꞌ de lba yeꞌche. Bayoll naꞌ, bwakw akeꞌLeꞌe to raꞌll morad, ka da kaꞌ llonrén no beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ llin. 3 Naꞌll lltitj akreꞌ Leꞌe, naꞌ broꞌakeꞌ ke xaꞌyeꞌ, naꞌ llasné akeꞌ:

—¡Sechga ke beꞌnn wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ!4Naꞌll blloj Pilatonꞌ da yobre lleꞌe leakeꞌ:—Kwejaꞌ beꞌnnenꞌ da yobre, nenchnnézere bibi

da xhinnj llallelraꞌ, chaꞌ bi noneꞌ.5Naꞌ blloj Jesúsenꞌ yoꞌte danꞌ yichjeꞌ, danꞌ nak

de lba yeꞌch naꞌ, naꞌ nakteꞌ raꞌllmoradenꞌ. Naꞌ bnePilatonꞌ:

—Ganni ba ze beꞌnnenꞌ nnaꞌ.6Naꞌ xanbxoz kaꞌ, naꞌ renbeꞌnnkaꞌ llape yodaꞌo

braonꞌ, ka breꞌe akreꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll besiaꞌ akeꞌ dazan ras bne akeꞌ:

—¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz! ¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz!Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ:—Lewcheꞌe chet kaꞌ, naꞌ lewdeꞌe reꞌ leꞌ yay

cruzenꞌ, le bibi da xhinnj llallelraꞌ chaꞌ bi noneꞌ.7Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, lle akeꞌ leꞌe:—De to ley ketoꞌ da nen, llayaꞌl gateꞌ danꞌ neꞌe

nakeꞌ Xhiꞌnn Dios, le beꞌnnachze Leꞌe.

Page 129: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 19:8 126 San Juan 19:328 Naꞌ ba llalleb Pilatonꞌ kanꞌ ba llaken, naꞌ

ka benreꞌ xtiꞌll akeꞌn, blleblleꞌ. 9 Naꞌ bayoeꞌ dayobre ganꞌ llieꞌ llnebieꞌn, zancheꞌe Jesúsenꞌ, naꞌllnnabreꞌ Leꞌe:

—¿Gaxha beꞌnne rweꞌ?Naꞌ bi balliꞌkze Jesúsenꞌ xtiꞌlleꞌn.10Naꞌll lle Pilatonꞌ Leꞌe:—¿Bi llalliꞌo xtiꞌllaꞌn? ¿Bi nnezroꞌ nadaꞌ napaꞌ

yel llnebiaꞌ da yesanaꞌ rweꞌ, naꞌ napaꞌ yel llnebiaꞌwchoybiaꞌ koꞌo, wdaꞌa akeꞌ rweꞌ leꞌ yay cruzenꞌ?

11Naꞌ balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌlleꞌ, golleꞌ leꞌe:—Bibi yel llnebiaꞌ napoꞌ chenak bibi nonn

Diosenꞌ rweꞌ. Zan beꞌnnenꞌ bde nadaꞌ rao naꞌon,naplleꞌ doꞌl ka rweꞌ.

12 Naꞌll bayirjlaꞌll Pilatonꞌ akre goneꞌ wasaneꞌJesúsenꞌ. Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, besiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ:

—Chaꞌ ba llasanoꞌ beꞌnn ni, bi llonoꞌ kanꞌ nebeꞌnn wnebiaꞌ ke Romanꞌ, le noteze beꞌnn chaꞌlloneꞌ kwineꞌ ka to beꞌnn llnebiaꞌ, naꞌ llkwaseꞌbeꞌnn wnebiaꞌn nziꞌi César kaꞌle.

13 Naꞌll ka bayoll bene Pilatonꞌ xtiꞌll akeꞌn,brejeꞌ Jesúsenꞌ liaꞌre, naꞌ renkze leꞌe bllojreneꞌ,naꞌ bllieꞌ ganꞌ lloneꞌ yel koxchisenꞌ, to latje danꞌnziꞌi Ganꞌ Nak Rao Yej, diꞌll hebreo nziꞌn Gábata.14 Ka do wawill, ka wxere za sorao lnni Paskwnꞌgoll Pilatonꞌ beꞌnn Israel kaꞌ:

—Ganni zo Rey kerénꞌ.15Naꞌll bzorao akeꞌ llosiaꞌ akeꞌ da yobre, llasné

akeꞌ:—¡Llayaꞌl gateꞌ! ¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz!Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ:—¿Rey keré ninꞌ, wdaꞌa Leꞌe leꞌ yay cruz?Naꞌll bne bxoz wnebiaꞌ kaꞌ:—Kere rey ketoꞌ beꞌnnenꞌ, toze César naꞌn nak

beꞌnn llnebiaꞌ netoꞌ.16 Naꞌll bde Pilatonꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌa akeꞌ,

nench wdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ. Naꞌllbzaꞌa akeꞌ Jerusalén naꞌ, bcheꞌe akteꞌ Jesúsenꞌ lloaꞌyellre.

Bdaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ leꞌ yay cruz(Mt. 27:32‑44; Mr. 15:21‑32; Lc. 23:26‑43)

17 Naꞌ zej Jesúsenꞌ noeꞌ yay cruz keꞌen, naꞌbllineꞌ to latje ganꞌ nziꞌi Latj ke Llit Wat, diꞌllhebreo nziꞌn Gólgota. 18 Naꞌ bdaꞌa akeꞌ Leꞌeleꞌ yay cruzenꞌ, naꞌ leskaꞌ bdaꞌa akeꞌ ye chopebeꞌnne leꞌ yay cruzenꞌ chlaꞌ weje kwit Jesúsenꞌ.19Naꞌ Pilatonꞌ bzojeꞌ yichj yay cruz keꞌen. Diꞌllenꞌbzojenꞌ nen: “Jesús beꞌnn Nazaret, Rey ke beꞌnnIsrael kaꞌ”. 20Bzojeꞌn diꞌll hebreo, naꞌ diꞌll griego,naꞌ diꞌll latín. Naꞌ zan beꞌnn Israel kaꞌ bel akeꞌn, leganꞌ bdaꞌa Jesúsenꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, naken awllozeJerusalén naꞌ. 21Naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ ke Israelenꞌ,goll akeꞌ Pilatonꞌ:

—Bi wzojoꞌn: “Rey ke beꞌnn Israel kaꞌ”, wenrebzojen: “Leꞌen bneꞌe nakeꞌ rey ke beꞌnn Israelkaꞌ.”

22Naꞌll bne Pilatonꞌ:—Da ba nzojaꞌ ba nyojkzen naꞌ.23 Ka bayoll bdaꞌa beꞌnn wakaꞌa ya kaꞌ Jesúsenꞌ

leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌll bxhiꞌi akeꞌ xharaꞌneꞌn, naꞌben akeꞌn tapre, naꞌ bxhiꞌi akeꞌ twejeꞌn. Naꞌ leskaꞌbxhiꞌi akeꞌ ye to xheꞌe danꞌ nak to chewalize, bibidia zon. 24Naꞌll lle lwellj akeꞌ:

—Bi wcheꞌzllon, wenre chitjenllon, naꞌ norlloyedoꞌle len.

Naꞌ kanꞌ ben akeꞌ naꞌ, bzoa diꞌll kanꞌ nyoj xtiꞌllDiosenꞌ nen: “Blaꞌ akeꞌ xharaꞌnaꞌn, naꞌ raꞌll danꞌllakaꞌ naꞌ, bditj akeꞌn.”

25Naꞌ kaꞌlze ganꞌ zo cruz ke Jesúsenꞌ, ze Maríabeꞌnnenꞌ nak xhneꞌe naꞌ, ren bir xhnaꞌ Jesús naꞌ,naꞌ María beꞌnnenꞌ nakeꞌ noꞌr ke Cleofas, naꞌMaría Magdalena. 26Ka breꞌe Jesúsenꞌ ze xhneꞌenkaꞌlze, naꞌ ren ye to beꞌnnenꞌ nak leꞌe txhen,beꞌnnenꞌ nllieꞌ Jesúsenꞌ kwis, naꞌll lleꞌe xhneꞌen:

—Beꞌnn naꞌ gakeꞌ ka xhiꞌnnoꞌ.27Naꞌll lleꞌe beꞌnnenꞌ non Leꞌe txhen naꞌ:—Beꞌnn ni gakeꞌ ka xhnaꞌo.Naꞌ lla naꞌte beꞌnnenꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bx-

hieꞌ leꞌe, beneꞌ leꞌe ka xhneꞌe.Kanꞌ gok kanꞌ got Jesúsenꞌ(Mt. 27:45‑66; Mr. 15:33‑41; Lc. 23:44‑49)

28 Bde naꞌ, ba nneze Jesúsenꞌ ba gok yeolol dakaꞌ llayaꞌl gak keꞌen, kanꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ danꞌnyoj naꞌ, bneꞌe:

—Bilraꞌ nis.29 Naꞌ de raꞌt zo zichj da yoll to lo leo daꞌo.

Naꞌ to beꞌnnenꞌ bzaꞌlleꞌ zo zichjenꞌ to da nak kaxhiꞌre, bzoeꞌn to rao xhis ke yay danꞌ nziꞌi hisopo,naꞌ bliseꞌn llaꞌre, naꞌ bzoeꞌn lloaꞌ Jesúsenꞌ. 30 Naꞌbayoll bxhoꞌp Jesúsenꞌ da zichjenꞌ, bneꞌe:

—Ba gok yeolol da llayaꞌl gak, naꞌll le bax-hexjte yichjeꞌn, naꞌ bayoneꞌ spíritu keꞌen rallnaꞌaDiosenꞌ, naꞌ goteꞌ.

To beꞌnn wakaꞌa ya goꞌde lanz lwit Jesúsenꞌ31 Naꞌllenꞌ beꞌnn wnebiaꞌ ke Israel kaꞌ, ba llse-

niaꞌ akeꞌ gaꞌl lnni Paskw ke akeꞌn, naꞌ jannab akeꞌrao Pilatonꞌ, weꞌe latj lljatichj wakaꞌa ya keꞌe kaꞌniaꞌ beꞌnn kaꞌ zjadaꞌa leꞌ yay cruzenꞌ, nench yobgat akeꞌ, naꞌ yeletj akeꞌ leakeꞌ leꞌ yay cruz kaꞌ, lebill lleꞌn akreꞌ taꞌlle beꞌnn kaꞌ leꞌ yay cruzenꞌ llanbaꞌnne ke akeꞌn. 32Naꞌll jak wakaꞌa ya kaꞌ, jatichjakeꞌ llop laꞌte niaꞌ beꞌnnenꞌ daꞌa kwit Jesúsenꞌchlaꞌ. Naꞌ leskaꞌ ben akreꞌ beꞌnnenꞌ bdaꞌa ye chlaꞌ.

Page 130: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 19:33 127 San Juan 20:21

33 Naꞌ ka bllin akeꞌ ganꞌ daꞌa Jesúsenꞌ, naꞌ breꞌeakereꞌ ba goteꞌ. Naꞌll bill bdichj akeꞌ nieꞌ kaꞌ.

34 Naꞌ to wakaꞌa yanꞌ goꞌdeꞌ to da látit lwitJesúsenꞌ, naꞌ braꞌn llen ren nis. 35 Nadaꞌ breꞌraꞌkanꞌ goken, naꞌ nnezraꞌ lloaꞌa diꞌll li, nench chejleꞌreꞌ. 36Naꞌ da kaꞌn gok ke Jesúsenꞌ, nench gok kanꞌne xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyoj keꞌe, nen: “Ni to llit yoeꞌbi chichj akeꞌ.” 37Naꞌ ye to ganꞌ nen: “Yeswia akeꞌbeꞌnnenꞌ ba bllia akeꞌ weꞌe.”

Bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ(Mt. 27:57‑61; Mr. 15:42‑47; Lc. 23:50‑56)

38 Bayoll gok yeolol da kaꞌ, José beꞌnnenꞌ nakbeꞌnn yell ganꞌ nziꞌi Arimatea, jannabreꞌ Pilatonꞌweꞌe latj yeletjeꞌ Jesúsenꞌ. Naꞌ beꞌe Pilatonꞌ latj.Naꞌll byej Josénꞌ jaletjeꞌ Jesúsenꞌ. Josénꞌ ba llejleꞌka nak danꞌ broeꞌ bsede Jesúsenꞌ, naꞌ ba llon-liraꞌlleꞌ Leꞌe llillize, le llebeꞌ beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ.39 Naꞌ leskaꞌ byej Nicodemonꞌ beꞌnnenꞌ ba byejganꞌ zo Jesúsenꞌ ba gole, naꞌ noꞌxe to da laꞌ xhix,da nchix nell danꞌ nziꞌi mirra, naꞌ ren to yezj danꞌnziꞌi áloes, ka do chonn rrobenꞌ. 40Naꞌll bchel akeꞌkwerp ke Jesúsenꞌ to raꞌll xhen, naꞌ ren danꞌ laꞌxhix naꞌ, le kaꞌ llon beꞌnn Israel kaꞌ, llkwaꞌch akeꞌbeꞌnn wat ke akeꞌ kaꞌ. 41 Kwitze ganꞌ bdaꞌa akeꞌJesúsenꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, de to reꞌj ga naz akeꞌ yayak. Naꞌ gannaꞌ ben akeꞌ to bloj, nenchben akeꞌn kato ba, naꞌ nono nna choꞌ beꞌnn wat rao yellrionꞌ.42 Ka llanꞌ got Jesúsenꞌ naken llanꞌ llsiniaꞌ akeꞌ kella nbaꞌnne, naꞌllenꞌ llyen akreꞌ wkwaꞌch akeꞌ Leꞌeawlloze.

20Jesúsenꞌ babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ(Mt. 28:1‑10; Mr. 16:1‑8; Lc. 24:1‑12)

1Naꞌ bal dmio naꞌ, nna nakte xchole, byejMaríaMagdalena lloaꞌ broj ganꞌ broꞌ akeꞌ Jesúsenꞌ. Naꞌbreꞌreꞌ ganꞌ bgaꞌch Jesúsenꞌ, ba bagaꞌa yejenꞌ danꞌbdaꞌa akeꞌ lloaꞌ ba naꞌ. 2 Naꞌll bazaꞌdoeꞌ bayejeꞌganꞌ zo Simón Pedronꞌ, naꞌ ren ye to beꞌnn nakJesúsenꞌ txhen, beꞌnnenꞌ nllieꞌ Jesúsenꞌ kwis, naꞌlllleꞌe leakeꞌ:

—Ba babej akeꞌ Xanllonꞌ lo banꞌ, naꞌ bi nnézetoꞌga jaloꞌ akeꞌ Leꞌe.

3 Naꞌll bzaꞌa Pedronꞌ ren beꞌnnenꞌ ye to, jakeꞌlloaꞌ brojenꞌ. 4 Llopteꞌ bzaꞌdo akeꞌ, bixha beꞌnnenꞌye to bzaꞌdolleꞌ ye raꞌte res ka Simón Pedronꞌ, naꞌbyoblleꞌ bllineꞌ lloaꞌ banꞌ ka leꞌe. 5 Naꞌll blleꞌkeꞌbwieꞌ lo banꞌ, naꞌ breꞌreꞌ raꞌll kaꞌ, zjalliꞌn lo banaꞌ, naꞌ bi byoeꞌ. 6 Le bllinte Simón Pedronꞌ, lebyoꞌteꞌ lo brojenꞌ, naꞌ breꞌreꞌ raꞌll kaꞌ zjalliꞌn loenaꞌ. 7Naꞌ bay danꞌ bchel akeꞌ yichjeꞌn, bi lliꞌn ganꞌ

lliꞌ raꞌll kaꞌ, lliꞌten chlaꞌre ndoben. 8 Naꞌ byoꞌrénbeꞌnnenꞌ ye to, le bi nna choeꞌ, laꞌkze byoblleꞌbllineꞌ lloaꞌ ba naꞌ. Naꞌll breꞌreꞌ kanꞌ naken naꞌ,naꞌtelle byejleꞌe. 9 Le bi nna chejnieꞌ akreꞌ xtiꞌllDiosenꞌ danꞌ nyoj nen, llayaꞌleꞌ yebaneꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ. 10Naꞌll bazaꞌa akeꞌ, naꞌ jayakeꞌ yoꞌ ganꞌ zoakeꞌn.

María Magdalenanꞌ breꞌreꞌ nbankze Jesúsenꞌ(Mr. 16:9‑11)

11Naꞌ Maríanꞌ bagaꞌnneꞌ kaꞌlte lloaꞌ banꞌ, bzeꞌebelleꞌ. Nna bellteꞌ naꞌn, blleꞌkeꞌ naꞌ bwieꞌ lo ba naꞌ.12Naꞌ breꞌreꞌ chop angl beꞌnn nak akeꞌ raꞌll lliche,zjalliꞌ akeꞌ lo ba naꞌ, toeꞌ lliꞌ yichjre ganꞌ bxhoaJesúsenꞌ, naꞌ ye toeꞌ lliꞌ xhnieꞌre ganꞌ bxhoeꞌ naꞌ.13Naꞌll lle akeꞌ noꞌrenꞌ:

—¿Bixchen belloꞌ noꞌre?Naꞌll ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn, bneꞌe:—Ba badrej akeꞌ Xanllonꞌ, naꞌ gara jaroꞌ akreꞌ

Leꞌe.14Bayoll bneMaríanꞌ kaꞌ, ka bayechjkzereꞌ zellá

Jesúsenꞌ koꞌllre; naꞌ bi gokbeꞌreꞌ chet kaꞌ Leꞌen.15Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:

—¿Bixchen belloꞌ noꞌre? ¿Noxhanꞌ llayirjoꞌ?Maríanꞌ llakreꞌ chaꞌ beꞌnne llap reꞌj naꞌn, naꞌll

balwilleꞌ leꞌe, lleꞌe Leꞌe:—Bne, chaꞌ rweꞌn jasanoeꞌ ga yobre, bne nadaꞌ

ga jasanoeꞌ nench lljaxhieꞌ.16Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—¡María!Naꞌll byechj Maríanꞌ da yobre, naꞌ lleꞌe Leꞌe:—¡Raboni! —diꞌll hebreo lleꞌnen nen beꞌnn

llzejnieꞌ beꞌnne.17 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe:—Bi goꞌxoꞌ nadaꞌ, le bi nna yeyepaꞌ yebá ganꞌ

zo Xaꞌ naꞌ. Bayejrén beꞌnn kaꞌ ba bzenay xtiꞌllaꞌn,beꞌnn kaꞌ nak ka biꞌchaꞌ, ka zanaꞌ, naꞌ goll akeꞌyeyepaꞌ ganꞌ zo Xaꞌn, beꞌnnenꞌ nakrenkze Xare.Nakeꞌ Dios beꞌnnenꞌ llonaꞌ nadaꞌ xhen, leskaꞌnakeꞌ Dios beꞌnnenꞌ llonre xhen.

18Naꞌll bazaꞌa María Magdalenanꞌ, jadixjweꞌreꞌyezikre beꞌnn kaꞌ llzenay xtiꞌll Jesúsenꞌ, le babreꞌreꞌ Leꞌen.

Jesúsenꞌ broeꞌraweꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen(Mt. 28:16‑20; Mr. 16:14‑18; Lc. 24:36‑49)

19 Naꞌ gol lleꞌ dmio naꞌ, nna ndop beꞌnn kaꞌnon Jesúsenꞌ txhen lo yoꞌn neyjchochten, le llebakeꞌ beꞌnn wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ. Naꞌ byoꞌJesúsenꞌ, naꞌ jaseꞌe kllol beꞌnn kaꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Lesó nbaraz lo yichjraꞌlldaꞌore.20 Bayoll bneꞌe kaꞌ, le broeꞌtereꞌ leakeꞌ lo

taꞌkeꞌn, naꞌ ren lwiteꞌ naꞌ. Naꞌll bawé akreꞌ kwis,ka breꞌe akreꞌ Xanllonꞌ. 21Naꞌ lleꞌe leakeꞌ da yobre:

Page 131: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 20:22 128 San Juan 21:16

—Lesó nbaraz lo yichjraꞌlldaꞌore. Kanꞌ bseꞌlXaꞌn nadaꞌ yellrio ni, baddiaꞌ xtiꞌlleꞌn, leskaꞌ nadaꞌllseꞌlaꞌ reꞌ weꞌre xtiꞌllaꞌn.

22Bayoll bneꞌe kaꞌ, naꞌll brobeꞌ leakeꞌ, naꞌ golleꞌleakeꞌ:

—Lesiꞌi Spíritu ke Diosenꞌ. 23 Beꞌnn kaꞌ yereꞌ:“Ba banit barán da xhinnj keré kaꞌ”, ba bni-traokzen naꞌ, naꞌ beꞌnn yereꞌ: “Bi nna yenitrao daxhinnj keré kaꞌ”, bi nna yenitraokzen naꞌ.

Tomásenꞌ breꞌreꞌ nbankze Jesúsenꞌ24Naꞌ Tomás beꞌnnenꞌ bsiꞌi akeꞌ Tomás Dídimo,

beꞌnn ren rao beꞌnn chllinn kaꞌ, bi zoeꞌ kanꞌjaroeꞌrao Jesúsenꞌ leakeꞌ lleꞌ dmio naꞌ. 25Naꞌ beꞌnnkaꞌ yelaꞌ goll akeꞌ leꞌe:

—Ba breꞌtoꞌ Xanllonꞌ.Naꞌll lle Tomásenꞌ leakeꞌ:—Bi chejliaꞌ chaꞌ nbaneꞌ, chaꞌ bi reꞌraꞌ lo taꞌkeꞌn

ganꞌ bzo akeꞌ klav kaꞌ, naꞌ wzeb xhbenaꞌ ganꞌ bdebklav kaꞌ, naꞌ ren leꞌ lwiteꞌ naꞌ.

26 Ka bde to xhman naꞌ, badop akeꞌ lo yoꞌnda yobre, naꞌ zerén Tomásenꞌ leakeꞌ. Naꞌ laꞌkzeneyjte yoꞌn, byoꞌ Jesúsenꞌ da yobre, naꞌ jaseꞌe radjakeꞌn, naꞌ bneꞌe:

—Lesó nbaraz lo yichjraꞌlldaꞌore.27Naꞌll golleꞌ Tomásenꞌ:—Bwia lo taꞌkaꞌ ki, naꞌ bzeb xhbenoꞌn. Naꞌ bzeb

naꞌon lwitaꞌ ni, nench chejleꞌo. Bi gakoꞌ beꞌnn billejleꞌ, byejleꞌchga.

28Naꞌll bne Tomásenꞌ:—¡Xanaꞌ, naꞌ Dios kiaꞌ!29Naꞌll bne Jesúsenꞌ, lleꞌe Tomásenꞌ:—Tomás, ba byejleꞌo danꞌ ba breꞌroꞌ nadaꞌn.

Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ ba llejleꞌ akeꞌ, laꞌkze bi nnareꞌe akreꞌ nadaꞌ.

Da kinꞌ nyoj nench chejleꞌllo ke Jesúsenꞌ30 Da zan yel wakenꞌ ben Jesúsenꞌ, da breꞌe

beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen, da bi nyoj leꞌ ni. 31Naꞌda ki nyojen nench chejleꞌre ke Jesúsenꞌ nakeꞌCristo, beꞌnnenꞌ nak Xhiꞌnn Dios, naꞌ gonneꞌ yelnban zejlikane keré danꞌ llonliraꞌllreꞌ naꞌ.

21Jesúsenꞌ broeꞌraweꞌ gall beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen

1 Bde ye to lla yobre, broeꞌrao Jesúsenꞌ beꞌnnkeꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen, lloaꞌ nisdaꞌo danꞌ nziꞌiNisdaꞌo Tiberias, ki gok: 2 Ze akeꞌ txhen SimónPedronꞌ ren Tomás beꞌnnenꞌ nsiꞌi akeꞌ Dídimo, naꞌren Natanael beꞌnn yell Caná ganꞌ nbane Galilea,naꞌ llop xhiꞌnn Zebedeonꞌ, naꞌ ye chop beꞌnnkaꞌ non Jesúsenꞌ txhen. 3 Naꞌ lle Simón Pedronꞌleakeꞌ:

—Chaꞌa wxhen bel.

Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—Leskaꞌ wzaꞌrén netoꞌ.Naꞌll bzaꞌa akeꞌ jakeꞌ lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌ byoꞌ akeꞌ

to lo barco. Naꞌt nokze no bel bllel akreꞌ lleꞌ naꞌ.4Naꞌ kanꞌ ba zaꞌa lleniꞌ naꞌn, breꞌe akreꞌ ze Jesúsenꞌlloaꞌ nisdaꞌon, naꞌ bi gok akreꞌ chaꞌ Leꞌen. 5 Naꞌlllleꞌe leakeꞌ:

—Xhiꞌnnaꞌ daꞌo ak, ¿de bel gaollo?Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe:—Kaꞌa, nokz no lldoꞌletoꞌ.6Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Lewzaꞌl yixj bel kerénꞌ kwit barconꞌ chaꞌore,

naꞌll doꞌl akbaꞌ.Naꞌll bzaꞌl yixj bel ke akeꞌn. Naꞌ bel zan kwis

bdoꞌl akreꞌ, to bi zoe akreꞌ yegoꞌ akeꞌn lo barconꞌ.7Naꞌ to beꞌnnenꞌ nllieꞌ Jesúsenꞌ, lleꞌe Pedronꞌ:

—Xanllo naꞌn.Naꞌ kate golleꞌ Simón Pedronꞌ, Xanllo naꞌn, le

bayakdote Pedro xharaꞌneꞌn, le kere bi nakeꞌnlloneꞌ llin naꞌ, naꞌ le bxhiꞌtteꞌ lo nisenꞌ, nenchbyob bllineꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ. 8 Naꞌ zjakdo renbeꞌnn kaꞌ yelaꞌ ren barconꞌ, nxhob akeꞌ yixj ganꞌllaꞌa belyaꞌ kaꞌ, le ka do ye chop gayoa (200)wakaꞌa niaꞌ, lloaꞌ nisdaꞌo naꞌn ze akeꞌ. 9 Ka bayetjakeꞌ lloaꞌ nisdaꞌon, jadiꞌ akreꞌ ga lliꞌ yiꞌ barje, naꞌxhoa to belyaꞌ rawenꞌ, naꞌ ye to yet xtir. 10Naꞌ lleJesúsenꞌ leakeꞌ:

—Leyeyoꞌx to chop belyaꞌ kaꞌ nile, ba kaꞌ zabxhenre naꞌ.

11 Naꞌll byej Simón Pedronꞌ, jaxhieꞌ yixj belenꞌganꞌ lliꞌ barconꞌ, naꞌ baxhobeꞌn ganꞌ nak yo bill.Llaꞌn to gayoa chiꞌnnayon (153) bel xhen kaꞌ, naꞌlaꞌkze llaꞌa bel zan loe naꞌ, bi blleꞌzen. 12Naꞌll lleJesúsenꞌ leakeꞌ:

—Ledá gaore.Naꞌ ni toeꞌ bi bayaxhje, ye akeꞌ Leꞌe: “¿Noxha

rweꞌ?”, le ba gokbeꞌe aksreꞌ Xanllo naꞌn. 13 Naꞌlljabiꞌy Jesúsenꞌ, naꞌ bxhieꞌ yet xtirenꞌ, naꞌll beꞌe keke beꞌnn kaꞌ, naꞌ leskaꞌ beneꞌ belyaꞌ kaꞌ. 14 Kanꞌgok da wyonn rase, broeꞌraweꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌetxhen naꞌ, bde ka nak babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ.

Jesúsenꞌ beꞌreneꞌ Simón Pedronꞌ diꞌll15 Naꞌ ka bayoll badao akeꞌn, naꞌ lle Jesúsenꞌ

Simón Pedronꞌ:—Simón xhiꞌnn Jonás, ¿nllieꞌllroꞌ rweꞌ nadaꞌ,

kerke kanꞌ nllieꞌ beꞌnn ki nadaꞌ?Naꞌ balliꞌi Pedronꞌ xtiꞌlleꞌn, lleꞌe Leꞌe:—Awaꞌ Xanaꞌ, nnezkzroꞌ nllieꞌraꞌ rweꞌ.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Bdap bwia beꞌnn kaꞌ nak ka xhiꞌr daꞌo kiaꞌ.16Naꞌ golleꞌ leꞌe da wllop ras:—Simón xhiꞌnn Jonás, ¿nllieꞌroꞌ nadaꞌ?Naꞌll da yobre bne Pedronꞌ:

Page 132: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

San Juan 21:17 129 San Juan 21:25—Xanaꞌ, rweꞌkzoꞌ nnezroꞌ nllieꞌraꞌ rweꞌ.Jesúsenꞌ golleꞌ leꞌe:—Bwia beꞌnn kaꞌ nak ka xhiꞌr daꞌo kiaꞌn.17Naꞌ da wyonn ras goll Jesúsenꞌ Leꞌe:—Simón xhiꞌnn Jonás, ¿nllieꞌroꞌ nadaꞌ?Naꞌ gokyaꞌche Pedronꞌ danꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe

kaꞌ da wyonne ras, naꞌll lleꞌe Leꞌe:—Xanaꞌ, rweꞌkzoꞌ nnezroꞌ yeololten, naꞌ rweꞌ

nnézkzeroꞌ nllieꞌraꞌ rweꞌ.Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Bdap bwia beꞌnn kaꞌ nak ka xhiꞌr kiaꞌn. 18Diꞌll

li, diꞌll li llepaꞌ rweꞌ: Ka gokoꞌ bi weꞌo, kwinoꞌgokoꞌ xharaꞌnoꞌn, naꞌ byejoꞌ kon ga nen koꞌo.Naꞌ kat gakoꞌ beꞌnn gore, wli naꞌon, naꞌ beꞌnnyobre wakweꞌ xharaꞌnoꞌn, naꞌ yecheꞌe rweꞌ ga billazraꞌlloꞌ.

19 Golleꞌ leꞌe kaꞌ nench broeꞌreꞌ Pedronꞌ, kanꞌgak keꞌe kat llin lla gateꞌ, naꞌ kone len weꞌraweꞌDiosenꞌ. Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe:

—Kon benliraꞌll, naꞌ bnao nadaꞌ.Kanꞌ bne Jesúsenꞌ ke beꞌnnenꞌ nllieꞌreꞌ

20 Naꞌ ye to beꞌnn non Jesúsenꞌ txhen naweꞌleakeꞌ. Naꞌ bayechj Pedronꞌ breꞌreꞌ leꞌe. Naꞌ nakeꞌbeꞌnnenꞌ nllieꞌ Jesúsenꞌ, beꞌnnenꞌ blleꞌ kwiteꞌ,kanꞌ bdao akeꞌ xcheꞌ, ka za gak Jesúsenꞌ rallnaꞌabeꞌnn kaꞌ llwietate Leꞌen, beꞌnnenꞌ bnnabeꞌ Leꞌe:“Xanaꞌ, ¿noxhanꞌ wde rweꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ?”21Ka breꞌe Pedronꞌ leꞌen, lleꞌe Jesúsenꞌ:

—Xanaꞌ, ¿akxha gak ke beꞌnn ni?22Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe:—Chaꞌ lleꞌnraꞌ nna zokzeꞌ kat yedaꞌ da yobre,

¿bi zed llakroꞌ? Rweꞌn bzoteze benliraꞌll nadaꞌ,naꞌ bzenay kiaꞌ.

23Naꞌll biteze bne beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ,ne akeꞌ bi gat beꞌnnenꞌ. Zan kere bne Jesúsenꞌ bigateꞌn, bneꞌe: “Chaꞌ lleꞌnraꞌ nna zokzeꞌ kat yedaꞌda yobre, ¿bi zed llakroꞌ?”

24 Beꞌnn ninꞌ nnezreꞌ kanꞌ gok yeolol da ki,ke len naꞌ ba beꞌe diꞌll ki, naꞌ ba bzojeꞌn. Naꞌnnézkzello lloeꞌ diꞌll li. 25 Naꞌ da zanll da benJesúsenꞌ da bi nyoj, le chenaknyoj yeololen, ni raoyellrio ni, bi gaken chaꞌn, le yich zan kwis gakenchenake. Kaꞌn gakchga.

Page 133: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 1:1 130 Hechos 2:3

DANꞌ BEN BEꞌNN KAꞌ JATIXJWEꞌXTIꞌLL XANLLONꞌ

Bcheb Jesúsenꞌ wseꞌleꞌ Spíritu ke Diosenꞌ1Ke nak yich nellenꞌ bzojaꞌ rweꞌ Teófilo, gannaꞌ

nlliaꞌ yeolol da kaꞌ ben Jesúsenꞌ, naꞌ danꞌ broeꞌreꞌ2 bllinte lla bazeꞌe baziꞌi Diosenꞌ Leꞌe yebá dayobre. Ka za wazaꞌtereꞌ, beꞌreneꞌ postl keꞌe kaꞌdiꞌll binꞌ llayaꞌl gon akeꞌ, beꞌe diꞌll kon kaꞌ bzejnieꞌSpíritu ke Diosenꞌ Leꞌe. 3Broeꞌraweꞌ leakeꞌ, naꞌ dazan da beneꞌ nench byejleꞌ akeꞌ, da likzenꞌ babaneꞌradj beꞌnn wat kaꞌ. Bdareneꞌ leakeꞌ rao choa (40)lla, naꞌ ye to chiꞌi bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ kanꞌ nak yelllnebiaꞌ ke Diosenꞌ.

4 Nna zorenteꞌ leakeꞌ txhen, golleꞌ leakeꞌ billayaꞌl yellach akeꞌ Jerusalén naꞌ, bneꞌe:

—Kwexhre nize llinte kat wseꞌl Xaꞌn danꞌbchebeꞌ, kanꞌ ba gollkzaꞌ reꞌ. 5 Da li Juan naꞌbchoeꞌ beꞌnn nis, naꞌ tere wakll wen ke reꞌ, ke nakba zo rez yedsó Spíritu ke Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌore.

Ka bayep Jesúsenꞌ yebá6 Naꞌ gok ka badop akeꞌ rao Jesúsenꞌ, naꞌ goll

akeꞌ Leꞌe:—Xantoꞌ, ¿kere ba bllin lla gonoꞌ nench yelloj

beꞌnn Israel kaꞌ rao naꞌa beꞌnn ziꞌt kaꞌ?7Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—Bi llayaꞌl nnézere bi llanꞌ gonXallo Diosenꞌ da

llwieꞌ goneꞌ rao rall-llo ni. 8Zan katenꞌ yed Spíritukeꞌen yedsorenen reꞌ, kanaꞌ gapre yel wak keꞌe,naꞌ chislasre xtiꞌllaꞌn, soraozre Jerusalén naꞌ, naꞌllyell kaꞌ ganꞌ nziꞌi Judea, naꞌ ganꞌ nziꞌi Samaria,naꞌtell doxhen yellrio.

9 Bayoll bneꞌe kaꞌ, naꞌ llwia akteꞌ Leꞌe naꞌ, katbayepeꞌ yebánꞌ, le zete to bej bkwaꞌchen Leꞌe raoakeꞌn, naꞌ bill breꞌe akreꞌ Leꞌe. 10 Bixha nna zeakteꞌ llwia akeꞌ yebá ganꞌ bayepeꞌ naꞌ, kat bllinkzechop beꞌnn kwit akeꞌn, naꞌ nak xharaꞌn akeꞌ llichkwis. 11Naꞌll lle beꞌnn kaꞌ leakeꞌ:

—Reꞌ beꞌnn Galilea, ¿bixchen nna zezre llwiareyebánꞌ? Kanꞌ breꞌkzere zayej Jesúsenꞌ yebánꞌ,baziꞌi Diosenꞌ Leꞌe radjre naꞌ, kaꞌkze gak katenꞌyedeꞌ da yobre.

Ka gok brej akeꞌ beꞌnnenꞌ re Matías nench bzoeꞌroraz Judas

12 Naꞌ bazaꞌa akeꞌ rao yaꞌ ganꞌ llaꞌa akeꞌn, yaꞌganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos, zayej akeꞌ Jerusalén naꞌ.Naꞌ naken awlloze, ke to de latj saꞌa akeꞌ rao llanbaꞌnne ke beꞌnn Israel kaꞌ. 13Naꞌ ballín akeꞌ latjganꞌ lljaxhiꞌraꞌll postl kaꞌ, to yoꞌ da zo chkwia.

Gannaꞌ ren Pedro, Jacobo, Juan, Andrés, Felipe,Tomás, Bartolomé, Mateo, Jacobo xhiꞌnn Alfeo,Simón beꞌnn ben txhen beꞌnn kaꞌ nziꞌi Zelote,naꞌ Judas biꞌch Jacobo. 14 Yeolol akeꞌ llaꞌa nakakeꞌ toze, llalwill akeꞌ Diosenꞌ yeo lla. Gannaꞌ renMaría xhnaꞌ Jesúsenꞌ ren biꞌcheꞌ kaꞌ, naꞌ ye balnoꞌr non leakeꞌ txhen.

15Ka bllin to lla, bzollaꞌa Pedronꞌ radj akeꞌn, naꞌnak to gayoa galj akeꞌ (120), naꞌ bneꞌe:

16—Reꞌ beꞌnnbiꞌche, dekz de gok kanꞌ nyoj xtiꞌllDiosenꞌ. Batnaꞌte Spíritu ke Diosenꞌ bzejnieꞌnrey Davidenꞌ, nench beꞌe diꞌll ke Judas beꞌnnenꞌbcheꞌe beꞌnn kaꞌ beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ. 17 Judas naꞌgokeꞌ netoꞌ txhen bentoꞌ xchin Diosenꞌ. 18 Naꞌka nak da xhinnjenꞌ beneꞌn, bxhiꞌi raxhjeꞌ, naꞌbayaꞌweꞌ to yellrio. Naꞌ ka goteꞌn bayexjeꞌ jatinyichjeꞌ, blleꞌzte leꞌen, naꞌ blloj doxhen xhojloeꞌ.19 Yeolol beꞌnn Jerusalén kaꞌ, bnnez akreꞌ kanꞌgoken, naꞌ bsiꞌi akeꞌ yellrionꞌ Acéldama, naꞌ Acél-dama naꞌ lleꞌnen nen Yellrio Llen. 20Ke nak da ni,ba nyojkzen leꞌ yich ke Salmos ganꞌ nen ki:Gakchga rilleꞌn to da dach,naꞌ nono sokze len.Leskaꞌ nen:Naꞌ te to beꞌnn yobre wlaneꞌ xchineꞌn.

21 ’Ke nak ganni llaꞌa bal beꞌnn non lliꞌo txhen,chak bda Xanllo Jesucristo radjllo ni, 22 beꞌnnki llon lliꞌo txhen, bzoraozen kanꞌ bchoa Juannaꞌ Leꞌe nis, bllinte ka baziꞌi Diosenꞌ Leꞌe yebá.Naꞌ llayaꞌl kwejllo toeꞌ, nench goneꞌ netoꞌ txhen,weꞌtoꞌ diꞌll ke Jesucristonꞌ kanꞌ gok babaneꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ.

23 Naꞌ brej akeꞌ chopeꞌ, toeꞌ re José beꞌnn nsiꞌiakeꞌ Barsabás, leskaꞌ re Justo, naꞌ ye toeꞌ reMatías.24Naꞌll balwill akeꞌ Diosenꞌ bne akeꞌ:

—Xantoꞌ, rweꞌ nombiaꞌo ke nak yichjraꞌlldaꞌoyeolol beꞌnne, broeꞌ netoꞌ nore beꞌnn ki chop,ba brejoꞌ 25 gakeꞌ netoꞌ txhen gontoꞌ xchinoꞌn.Ke nak Judas naꞌ, bsanraꞌlleꞌ danꞌ benoꞌ rallneꞌegoneꞌn, naꞌ ba zayejeꞌ ganꞌ llayaꞌl wayejkzeꞌ yelbeꞌnn wen da xhinnj keꞌe naꞌ.

26 Naꞌll bzaꞌl akeꞌ yej daꞌo ak, nench norelljataꞌn, naꞌ blloj toeꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌ re Matíasbdoꞌlen leꞌe, naꞌ gokeꞌ txhen ren postl kaꞌ yechnej.

2Ka gok betj Spíritu ke Diosenꞌ

1 Ka bllin lla lnni danꞌ ne Pentecostés, yeololbeꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, nak akeꞌ tozeganꞌ llaꞌa akeꞌn. 2Kat gokse llakia yebánꞌ ke ga zaꞌato beꞌ xhen, bllinte lo yoꞌ ganꞌ llaꞌa akeꞌn. 3 Naꞌ

Page 134: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 2:4 131 Hechos 2:35breꞌe akreꞌ da nak ka bel yiꞌ, llalnninnen jasó raꞌtwejen yichj toto akeꞌ. 4Yeolol akeꞌ byoꞌ Spíritu keDiosenꞌ yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, naꞌ bzorao llnne akeꞌwde wdere diꞌll, kon ka llzejnieꞌ Spíritunꞌ leakeꞌ.

5Naꞌ beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌ lloeꞌrao Diosenꞌba ndop akeꞌ Jerusalén naꞌ, naꞌ gateze yell zaꞌktoto akeꞌ. 6 Ka ben akreꞌ gok llakianꞌ, beꞌnn zanbdop ganꞌ llaꞌa postl kaꞌ, naꞌll to nnaꞌl-llej akzeꞌ,ka nak llen akreꞌ llnne beꞌnn kaꞌ xtiꞌll toto akeꞌ.7Naꞌ llaꞌa akeꞌ llabán akreꞌ, ne akeꞌ:

—¿Kere beꞌnn Galilea beꞌnn ki? 8 ¿Akre llakzellnne akeꞌ xtiꞌll-llo da gorjrén totollo? 9 Gannillaꞌa bal-llo nakllo beꞌnn Partia, naꞌ beꞌnn Me-dia, naꞌ beꞌnn Elam. Naꞌ bal-llo nakllo beꞌnnMesopotamia, naꞌ beꞌnn Judea, naꞌ beꞌnn Capado-cia, naꞌll beꞌnn Ponto, naꞌ Asia. 10Naꞌ beꞌnn Frigia,naꞌ beꞌnn Panfilia, naꞌ beꞌnn Egipto, naꞌ rentebeꞌnn zaꞌa yell kaꞌ zjalliꞌ África, ziꞌtre ka ganꞌ nziꞌiCirene, bixha ren beꞌnn Roma zo ganni, beꞌnnnakse beꞌnn Israel, naꞌ beꞌnn za bayak txhenbeꞌnn Israel. 11 Naꞌtell beꞌnn Creta, naꞌ beꞌnnArabia. ¡Naꞌ ka nak beꞌnn Galilea ki, lloeꞌrén akeꞌlliꞌo diꞌll ren xtiꞌll totollo, kanꞌ nak yel wak keDiosenꞌ!

12Yeolol akeꞌ llaꞌa llakgan akreꞌ, naꞌ llabán akreꞌlle lwellj akeꞌ:

—¿Akre ka chejnieꞌre kanꞌ llaken?13Naꞌ ye bal akeꞌ lltitj akreꞌ, ne akeꞌ:—Zoll akreꞌn.Diꞌll da beꞌrén Pedronꞌ beꞌnn kaꞌ bdop ganꞌ llaꞌa

akeꞌn14Naꞌ bzollaꞌa Pedronꞌ ren beꞌnn chnej kaꞌ, naꞌ

bnneꞌe zillj, lleꞌe leakeꞌ:—Reꞌ beꞌnn Israel, naꞌ yeolol reꞌ llaꞌa Jerusalén

ni nnaꞌ lla, lewzenay, llonen bien nnézere diꞌllenꞌweꞌrenaꞌ reꞌ ni. 15 Kere zolle beꞌnn ki kanꞌ nerenaꞌ, le nna nak tzire. 16 Ganni llak kanꞌ bzoj daJoel, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bzojeꞌ kanꞌbne Diosenꞌ ki:17Kate ba zo rez wayoll yellrio,nadaꞌ Dios wseꞌlaꞌ Spíritu kiaꞌn, naꞌ sorenen

yeolol beꞌnne,naꞌ gonaꞌ nench xhiꞌnnre byio, naꞌ xhiꞌnnre noꞌr,weꞌe akbeꞌ xtiꞌllaꞌn.Naꞌ bi weꞌo kaꞌ, reꞌdaꞌo akebeꞌ,naꞌ beꞌnn gor kaꞌ, nne akreꞌ yere.18 Beꞌnn kaꞌ llon xchinaꞌn beꞌnn byio ren noꞌre,sorén Spíritu kiaꞌn leakeꞌ,nench weꞌe akeꞌ xtiꞌllaꞌn.19Gonaꞌ leꞌ yebánꞌ da yebane beꞌnne,naꞌ rao yellrio wroeꞌraꞌ yel wak kiaꞌn, naꞌ larj llen,

naꞌ xhen yiꞌ, naꞌ kweꞌ llén da nak ka bej.

20Willenꞌ wayaken da xchole,naꞌ beꞌon wayaken xhna ka llen,katenꞌ ba zon llin lla yedaꞌ da yobre, nadaꞌ nakaꞌ

Xanre.Kanaꞌ gaken to lla lliarao xhen, naꞌ wroeꞌraꞌ yel

wak kiaꞌn.21Kanak nadaꞌ nakaꞌ Xanre, noteze beꞌnn yelwille

nadaꞌ,nadaꞌ yesreꞌe rao da xhinnjenꞌ.

22 ’Naꞌ reꞌ beꞌnn Israel, lewzenay xtiꞌllaꞌn. Kenak Jesús beꞌnnNazaretenꞌ, Diosenꞌ broeꞌreꞌ nakeꞌbeꞌnn zaꞌke. Diosenꞌ beneꞌ nench Jesúsenꞌ beneꞌyel wak, naꞌ billre da yebánello kanꞌ ba nnézkzerenaꞌ. 23 Bixha gok Jesúsenꞌ rallnaꞌre kanꞌ banwiakze Diosenꞌ, naꞌll benreꞌ rao naꞌa beꞌnn wenda xhinnj kaꞌ, naꞌ bet akeꞌ Leꞌe bdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌyay cruzenꞌ. 24 Bixha nnaꞌ Diosenꞌ basbaneꞌ Leꞌeradj beꞌnn wat kaꞌ, yel gotenꞌ bi bzoen wzaꞌyenLeꞌe. 25 Le kaꞌkzenꞌ bne rey Davidenꞌ batnaꞌ, beꞌextiꞌll Jesúsenꞌ bneꞌe:Llreꞌteze llreꞌraꞌ Xanllonꞌ, zeꞌe kwitaꞌ,ke len naꞌ notno soe wta wnne nadaꞌ.26Naꞌll llawé raꞌlldaꞌwaꞌ,naꞌ llolaꞌ nench lloeꞌraweꞌ.Naꞌ leskaꞌ nnezraꞌ katenꞌ gataꞌ, kere ke chnarenꞌ

gataꞌ.27 Le nnézkzeraꞌ bi wsanraꞌlloꞌ nadaꞌ ganꞌ llaꞌa

beꞌnn wat kaꞌ.Bi weꞌo latj goꞌll xpeꞌraꞌn, nadaꞌ nakaꞌ rallnaꞌo.28 Broeꞌroꞌ nadaꞌ ka nak nez danꞌ zej rao yel nban

naꞌ,naꞌ yeweraꞌ kwis ke naken zerenoꞌ nadaꞌ.

29 ’Reꞌ beꞌnn biꞌche, nnézello xozxtaꞌollo Davi-denꞌ goteꞌ, naꞌ bkwaꞌch akeꞌ leꞌe, naꞌ llreꞌtello bakeꞌen nnaꞌ lla. 30Naꞌ rey Davidenꞌ gokeꞌ to beꞌnnbeꞌe xtiꞌll Dios, beꞌe diꞌll kanꞌ bzejnieꞌ Diosenꞌleꞌe, naꞌllenꞌ bnnezreꞌ kwasro kanꞌ gaken, le kwinDiosenꞌ bchebeꞌ bneꞌe, Cristonꞌ garjeꞌ rao xhiꞌnndialla keꞌe, naꞌ nnebieꞌ rorazeꞌ. 31 Ke len naꞌgokbeꞌe Davidenꞌ kanꞌ yebán Cristonꞌ, bneꞌe bigaꞌyeꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnnwat kaꞌ, naꞌ bi goꞌll xpeꞌreꞌn.32Naꞌ ba gok kanꞌ bneꞌen, ke nak Diosenꞌ basbaneꞌJesúsenꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ netoꞌ lloeꞌtoꞌxtiꞌlleꞌn, breꞌtoꞌ kwasro kanꞌ babaneꞌn. 33 Naꞌnnaꞌ Diosenꞌ ba baliseꞌ Leꞌe, bazieꞌ Leꞌe kwiteꞌ,naꞌ ba llnebiaꞌreneꞌ Leꞌe txhen. Naꞌ Diosenꞌ beneꞌrallneꞌe Spíritu keꞌen, kanꞌ ba bchebeꞌ naꞌ. Jesúsnaꞌn ba beneꞌ yel wak ni, kanꞌ ba bénere, naꞌ kanꞌba breꞌre. 34 Ka nak rey Davidenꞌ kere bayepeꞌyebánꞌ, le kwineꞌn bneꞌe ki:Xanllo Dios naꞌ, lleꞌe Xanaꞌn:“Blleꞌkeroꞌ kwitaꞌ ni,35 llinte lla kat gonaꞌ nniꞌt beꞌnn kaꞌ xhniaꞌo, beꞌnn

kaꞌ llwie rweꞌ naꞌ.”

Page 135: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 2:36 132 Hechos 3:2136 ’Naꞌ nnaꞌ llayaꞌl nneze yeolol beꞌnn Israel

kaꞌ, Jesús beꞌnnenꞌ betre bdaꞌre leꞌ yay cruzenꞌ,Leꞌen ba brej Diosenꞌ nakeꞌ Xanllo, naꞌ leskaꞌ LeꞌenCristo beꞌnn brej Dios nnebieꞌ.

37Ka bayoll ben akreꞌ diꞌll ki, da xhen gok akreꞌ,naꞌll lle akeꞌ Pedronꞌ ren beꞌnn kaꞌ non leꞌe txhennaꞌ:

—¿Akxha gontoꞌ nnaꞌ chaꞌ, biꞌchaꞌ?38Naꞌll lle Pedronꞌ leakeꞌ:—Lewayate ke da xhinnjenꞌ nonre naꞌ, naꞌ

choare nis, nench wroeꞌn llonliraꞌllre Jesu-cristonꞌ. Naꞌllenꞌ yeziꞌxhen Diosenꞌ keré, naꞌllgonneꞌ reꞌ Spíritu keꞌen son yichjraꞌlldaꞌore. 39 Leke reꞌn ba bchebeꞌ gonneꞌn, ke xhiꞌnnre, ke beꞌnnllaꞌa ziꞌte, naꞌ ke yeolol beꞌnn gaxhXanllo Diosenꞌ.

40 Naꞌ kaꞌ diꞌll zan da lloeꞌrén Pedronꞌ leakeꞌ,llaweꞌ leakeꞌ nez, lleꞌe leakeꞌ:

—Bi gonre beꞌnnwenda xhinnj ki txhen, nenchke gak keré kanꞌ gak ke akeꞌ naꞌ.

41Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ bxhiꞌi xtiꞌlleꞌn, blloa akeꞌnis. Naꞌ byan akeꞌ, ke lla naꞌ badil akeꞌ ka dochonn mireꞌ. 42 Naꞌ bniꞌtteze bniꞌt akeꞌ, bzenayakeꞌ danꞌ llroeꞌ llsede postl kaꞌ. Naꞌ toze ka llonyichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, naꞌ llao akeꞌ txhen, naꞌ llalwillakeꞌ Diosenꞌ.

Ka ben beꞌnn kaꞌ bxenraꞌll Jesucristonꞌ da nelle43 Yeolol beꞌnne llon akeꞌ yel wan kwis kanꞌ

llon postl kaꞌ, da zan da yebánello llon akeꞌ, dallroeꞌ yel wak ke Diosenꞌ. 44 Yeolol beꞌnn kaꞌ, babyejleꞌ ke Jesucristonꞌ, llaꞌa akeꞌ toze, naꞌ tozenon bi da de ke akeꞌ. 45 Bayoꞌt akeꞌ no yellrio,naꞌ bi da de ke akeꞌ, naꞌ mellenꞌ bdaꞌon naꞌ, llyisakeꞌn kon ka yallje totoeꞌ. 46Naꞌ yeo lla lldop akeꞌyodaꞌo braonꞌ, naꞌ weꞌj bdao akeꞌ txhen rill totoakeꞌ, naꞌ nbaraz kwis bllaꞌa akeꞌ txhen bawé akreꞌ.47 Lloeꞌrao akeꞌ Diosenꞌ, naꞌ yeolol beꞌnn yell llay-oꞌraꞌll kanꞌ llon akeꞌn. Naꞌ Xanllo Diosenꞌ lloneꞌtlla tlla llren yezikre beꞌnn llonliraꞌll Jesucristonꞌ.

3Ka gok bayak to beꞌnn bi llak saꞌa

1 Gok to lla zej Pedronꞌ ren Juan naꞌ yodaꞌobraonꞌ, ka do lladá chonne, hor naꞌ llalwill beꞌnnIsrael kaꞌ Diosenꞌ yeo lla. 2Naꞌ to beꞌnn bi llak saꞌaka gorjteꞌ, yeo lla lljalek akeꞌ leꞌe lloaꞌ yodaꞌon,puert danꞌ nziꞌi Da Nbaraz. Naꞌ llbieꞌ llnnabeꞌlmoxh rao beꞌnn kaꞌ lloꞌ yodaꞌon. 3 Bixha katebreꞌreꞌ Pedronꞌ ren Juan naꞌ, ka za choꞌ akeꞌyodaꞌon, le bzete taꞌkeꞌ llnnabeꞌ lmoxh. 4 Naꞌllbwiachich akeꞌ leꞌe, naꞌ lle Pedronꞌ leꞌe:

—Bwiake netoꞌ.

5 Naꞌll bwieꞌ leakeꞌ, llakreꞌ chaꞌ weꞌe akeꞌ leꞌemellenꞌ. 6 Bixha Pedronꞌ lleꞌe leꞌe:

—Bibi mell kiaꞌ de, ni plat ni oro, zan ka danapaꞌ gonnaꞌ rweꞌ, kone yel wak ke Jesucristobeꞌnn Nazaretenꞌ, bayas naꞌ badá.

7 Le beꞌxte Pedronꞌ taꞌkeꞌ chaꞌwe, le goktebazelleꞌe, balí nieꞌ kaꞌ. 8 Naꞌll bxhiꞌteꞌ naꞌ bzoraodeꞌe, naꞌ byoꞌreneꞌ leakeꞌ yodaꞌon, xhiꞌteꞌ llawereꞌlloeꞌraweꞌ Dios. 9 Yeolol beꞌnn yell breꞌe akreꞌkanꞌ deꞌen, naꞌ kanꞌ lloneꞌ lloeꞌraweꞌ Diosenꞌ.10 Naꞌ bayombiaꞌ akreꞌ leꞌe, nakeꞌ beꞌnnenꞌ llbeꞌllnnab lmoxh lloaꞌ puertenꞌ nziꞌi Da Nbaraz. Naꞌllllabán akreꞌ, nnaꞌl-llej akteꞌ danꞌ breꞌe akreꞌ bayakbeꞌnnenꞌ.

Pedronꞌ beꞌe xtiꞌll Dios lo lchir yodaꞌon11 Naꞌ beꞌnnenꞌ bayakenꞌ, noꞌxeꞌ Pedronꞌ ren

Juan naꞌ, bi llsankzeꞌ leakeꞌ. Naꞌll yeolol beꞌnn kaꞌllaꞌa yodaꞌon, llabán akreꞌ kwis zjakdo akeꞌ ganꞌ zePedronꞌ ren Juan naꞌ, ren beꞌnn xhinnjenꞌ bayaknaꞌ, ze akeꞌ ganꞌ ze to lchir kwit yodaꞌon da nziꞌiLchir ke Salomón. 12 Ka breꞌe Pedronꞌ beꞌnn zankaꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ beꞌnn Israel, ¿bixchen llabánzere, naꞌllwiachichre netoꞌ? ¿Llákere kone yel wak kenetoꞌn bayak beꞌnnenꞌ? 13 Dios ke xozxtaꞌolloAbraham naꞌ, naꞌ Isaac naꞌ Jacob, ba beꞌe XhiꞌnneꞌJesúsenꞌ doxhen yel baraꞌnnenꞌ, beꞌnnenꞌ benrerallnaꞌa koxchis, laꞌkze Pilatonꞌ gokraꞌlleꞌ yesaneꞌLeꞌe, naꞌ reꞌ bi beꞌre latje. 14 Latje da bnnabreyesán Pilatonꞌ beꞌnnenꞌ nak raꞌlldaꞌo yall beꞌn-nenꞌ llon da li naꞌ, bnnabzre yesaneꞌ to beꞌnn wenxhiare. 15 Naꞌ betre beꞌnnenꞌ nak xan yel nbannaꞌ. Bixha Diosenꞌ baliseꞌ Leꞌe radj beꞌnn wat kaꞌ,naꞌ netoꞌ breꞌtoꞌ da likzenꞌ babaneꞌ. 16 Naꞌ llreꞌrebeꞌnn ni, bi gok seꞌe, naꞌ nombiaꞌreꞌ, naꞌ nnaꞌ babayak nieꞌn kone yel wak ke Jesúsenꞌ, beꞌnnenꞌnxenraꞌlltoꞌ naꞌ. Le danꞌ llonliraꞌlltoꞌ Jesúsenꞌ, kelen naꞌ bayoneꞌ niaꞌ beꞌnn ni, naꞌ ba llreꞌre kanꞌbayakeꞌn.

17 ’Naꞌ nnaꞌ biꞌchaꞌ, nnézkzeraꞌ, reꞌ ren beꞌnngor brao keré kaꞌ, betre Jesúsenꞌ le bi nnezyaꞌn-nere bixhanꞌ benre. 18 Naꞌ danꞌ benre kaꞌ, gokkanꞌ bne Diosenꞌ gak, kanꞌ bdixjweꞌ beꞌnn kaꞌbeꞌe xtiꞌlleꞌn kanaꞌ, bzoj akeꞌ ke Cristonꞌ yel-layraweꞌ. 19 Naꞌ nnaꞌ lewayate ke da xhinnjenꞌnonrenꞌ, nench yeziꞌxhen Diosenꞌ keré, naꞌllenꞌwzoeꞌ reꞌ nbaraz. 20Wseꞌl Xanllo Diosenꞌ Jesúsenꞌda yobre rao yellrionꞌ, beꞌnnenꞌ brejeꞌ kanaꞌte,nench naꞌ yednnebieꞌ lliꞌo. 21Naꞌ dekz de yegaꞌnnJesúsenꞌ yebánꞌ, llinte kat Diosenꞌ yeweꞌ xhnnezedoxhen kanꞌ llak rao yellrionꞌ. Kanaꞌllenꞌ yedeꞌ,le kaꞌn bne beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.

Page 136: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 3:22 133 Hechos 4:2722 Da Moisésenꞌ golleꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ: “Wllin llakat Xanllo Diosenꞌ kwejeꞌ to beꞌnn radjrenꞌ, naꞌweꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanꞌ beneꞌ brejeꞌ nadaꞌ, naꞌllayaꞌl wzenayre keꞌe. 23 Naꞌ noteze beꞌnn chaꞌbi wzenayeꞌ keꞌe, llayaꞌl biꞌy beꞌnnenꞌ kaꞌle, naꞌkweyieꞌ.”

24 ’Yeolol beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ,bzoraozen beꞌnnenꞌ re Samuel, bdixjweꞌ akreꞌgak danꞌ llreꞌllo llak nnaꞌ. 25 Reꞌ nakre xhiꞌnndialla ke beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ danꞌ gollDiosenꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ goneꞌ, lekze naken ke reꞌ.Ka diꞌllenꞌ beꞌrenkzeꞌ xozxtaꞌollo Abraham naꞌ,kanꞌ golleꞌ leꞌe: “To xhiꞌnn dialla koꞌon zazaꞌa,goneꞌ gak laꞌy beꞌnn llaꞌa rao yellrio.” 26 Ke nakDiosenꞌ ba baliseꞌ Xhiꞌnneꞌn, zgaꞌtek bseꞌleꞌ Leꞌeradj lliꞌo beꞌnn Israelenꞌ, badyenlaꞌyeꞌ lliꞌo, nenchwayakbeꞌllo da xhinnj kellonꞌ, naꞌ wayátello.

4Pedronꞌ ren Juan naꞌ niꞌt akeꞌ rao koxchis

1 Nna zete Pedronꞌ ren Juan naꞌ, lloeꞌrén akeꞌbeꞌnn kaꞌ diꞌll kat bllin bxoz kaꞌ ren beꞌnnenꞌ nakxan beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌo braonꞌ, naꞌ ren beꞌnnkaꞌ nziꞌi saduceo. 2 Llakllaꞌa akeꞌ danꞌ llroeꞌ postlkaꞌ beꞌnn yell kanꞌ gok babán Jesúsenꞌ, kaꞌkzenꞌyebán yeolol beꞌnne. 3Naꞌll beꞌx akeꞌ leakeꞌ, broꞌakeꞌ leakeꞌ rill ya bllinte bateyó, le ba llonen bawlleꞌ kanꞌ beꞌx akeꞌ leakeꞌn. 4 Naꞌ beꞌnn zan kaꞌbzenay xtiꞌll Diosenꞌ benliraꞌll akeꞌn, naꞌ beꞌnnbyio kaꞌ ba nonliraꞌll Jesucristonꞌ, nak akeꞌ do gaꞌymire.

5 Bateyó badop beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ ganꞌ nziꞌiJerusalén naꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ, naꞌ beꞌnnkaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, 6 naꞌbeꞌnnenꞌ nak bxoz brao, beꞌnnenꞌ re Anás, naꞌCaifás, naꞌ to beꞌnn re Juan, naꞌ Alejandro, naꞌ renno biꞌch lwellj bxoz brao kaꞌ. 7 Naꞌll jaxhiꞌi akeꞌPedronꞌ ren Juan naꞌ, bze akeꞌ leakeꞌ kllol akeꞌn,naꞌll bnnab akreꞌ leakeꞌ:

—Lennechk netoꞌ, ¿no bseꞌl rweꞌ danꞌ llonre ki?¿No ben latj bayonre beꞌnnenꞌ?

8 Bixha llnebiaꞌteze Spíritu ke Diosenꞌyichjraꞌlldaꞌo Pedronꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ beꞌnn llnebiaꞌ rao yell, naꞌ reꞌ beꞌnn gorbrao ke Israelenꞌ, 9 ka nak nnaꞌ llnnábere netoꞌakre goken bayak to beꞌnn xhinnj. 10 Llayaꞌlnnézere, naꞌ llayaꞌl nneze yeolol beꞌnn Israel,beꞌnnenꞌ ze nga, bayakeꞌ kone yel wak ke Jesúsbeꞌnn Nazaret naꞌ, beꞌnnenꞌ betre bdaꞌre leꞌ yaycruzenꞌ, bixha Diosenꞌ basbaneꞌ Leꞌe. 11 Jesúsenꞌwsaꞌkrébelloeꞌ ka to yej, naꞌ reꞌ beꞌnn wnebiaꞌnakre ka beꞌnn llon to yoꞌ. Reꞌ bi byoꞌraꞌllre

yejenꞌ, naꞌ yejenꞌ bi byoꞌraꞌllrenꞌ, ba naken to yejda zaꞌke. 12Gatga zo to beꞌnn gak yesrá lliꞌo rao daxhinnjenꞌ, nono noeꞌ Diosenꞌ yel wak rao yellrio,beꞌnn gak yesrá lliꞌo, zeraoze Jesucristo naꞌ.

13 Bixha beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, llwia akeꞌ kanꞌ llonPedronꞌ ren Juan naꞌ, bi lleb akeꞌ llalliꞌi akeꞌ xtiꞌllakeꞌn. Naꞌ llabán akreꞌ, le nak akeꞌ beꞌnn binsedtek. Naꞌll bayakbeꞌe akreꞌ leakeꞌn bdarénakeꞌ Jesúsenꞌ. 14Naꞌ llwia akteꞌ ze beꞌnn xhinnjenꞌbayakenꞌ kwit Pedronꞌ ren Juan naꞌ, naꞌ bi llallelakreꞌ, akre ye akeꞌ leakeꞌ. 15 Naꞌll bchach akeꞌleakeꞌ liaꞌre choll, chak beꞌrén lwellj akeꞌ diꞌlle.16Naꞌ lle lwellj akeꞌ:

—¿Akre gonllo ke beꞌnn ki? Yeolol beꞌnnJerusalén kaꞌ, nneze da yel wan naꞌ ben akeꞌn,bikzbi de nnello ke beꞌnn ki. 17 Lete to da gonllowcheb aklloeꞌ, nench ni ye to nollno weꞌrén aklleꞌxtiꞌll Jesúsenꞌ.

18 Naꞌll goxh akeꞌ Pedronꞌ ren Juan naꞌ, naꞌgoll akeꞌ leakeꞌ, chras bill weꞌe akeꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ.19 Bixha Pedronꞌ ren Juan naꞌ, lle akeꞌ leakeꞌ:

—Lennechk reꞌ chaꞌ nakllen wen wzenaytoꞌ kereꞌ beꞌnnach, naꞌ biwzenaytoꞌ keDiosenꞌ. 20Bi gaksotoꞌ lli, dekz de llayaꞌl nneze beꞌnn kaꞌ da kaꞌ babreꞌtoꞌn, naꞌ da kaꞌ ba bénetoꞌ.

21 Naꞌll da zan da goll akeꞌ leakeꞌ, ben akreꞌleakeꞌ znia nench lleb akeꞌ. Naꞌll basán akeꞌ leakeꞌ,le billbi llallel akreꞌ ka gon akreꞌ leakeꞌ, le yeololbeꞌnn yell lloeꞌrao akeꞌ Dios danꞌ bayak beꞌnnenꞌ.22Ka nak beꞌnnenꞌ bayakenꞌ, ba lloneꞌ ka do choa(40) iz wde.

Bnnab akeꞌ rao Diosenꞌ gakreneꞌ leakeꞌ weꞌe akeꞌxtiꞌlleꞌn

23 Naꞌ Pedronꞌ ren Juan naꞌ, kate basán akeꞌleakeꞌn, jayakeꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ non akeꞌ txhennaꞌ, beꞌrén akeꞌ leakeꞌ diꞌll, kanꞌ goll bxoz wnebiaꞌkaꞌ ren beꞌnn gor brao kaꞌ leakeꞌ. 24 Ka ben akreꞌkaꞌ, gok akeꞌ toze, naꞌ balwill akeꞌ Diosenꞌ, bneakeꞌ:

—Xantoꞌ Dios, rweꞌ benoꞌ yebá ren yellrio, naꞌnisdaꞌo, naꞌ yeolol da de rawe naꞌ. 25 Naꞌ rey daDavid naꞌ, beꞌe xtiꞌlloꞌ kanꞌ bzejnieꞌroeꞌn, bneꞌe:¿Bixchen llach beꞌnn kaꞌ nench gon akeꞌ da

xhinnj?¿Bixchen beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellrionꞌ llon akzeꞌ xhbab

da bibi zaꞌke?26Naꞌ badop yeolol beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ rao yellrionꞌ,gok akeꞌ toze nench blliayiꞌll akeꞌ Xanllo Diosenꞌ,naꞌ blliayiꞌll akeꞌ Cristonꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌleꞌ nnebiaꞌ

naꞌ.27 ’Naꞌ da li da gokte rao yell nga, rey Herodes,

naꞌ Poncio Pilato, naꞌ ren beꞌnn bi nak beꞌnn

Page 137: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 4:28 134 Hechos 5:22Israel, gok akeꞌ txhen beꞌnn Israel kaꞌ, nenchbet akeꞌ xhiꞌnnoꞌn, Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ nak laꞌy,naꞌ beꞌnnenꞌ brejoꞌ nnebiaꞌ. 28 Gok kaꞌ nenchkgok da ba nwiakzoꞌ rweꞌ gak. 29 Naꞌ nnaꞌ XantoꞌDios, bwia kanꞌ llon akeꞌn llcheb akeꞌ netoꞌ, naꞌgokrén netoꞌ beꞌnn wen llin koꞌo, nench bi llebtoꞌweꞌtoꞌ xtiꞌlloꞌn. 30 Naꞌ rweꞌ wroeꞌroꞌ yel wak kexhiꞌnnoꞌ Jesús, beꞌnnenꞌ nak laꞌyenꞌ, wayak beꞌnnllak yillweꞌ, naꞌ gak billre da yebane beꞌnne.

31Bixha ke bayoll balwill akeꞌ Diosenꞌ, bxhoꞌ naꞌbxhiz ganꞌ llaꞌa akeꞌn, naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ byoꞌnyichjraꞌlldaꞌo yeolol akeꞌ, naꞌ gok beꞌe akeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, ni ke lleb akzeꞌ.

Da zjadé ke akeꞌ ben akeꞌn toze32Naꞌ beꞌnn zan kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, toze

ka gok yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. Bi da zjadé ke akeꞌ, tozeben akeꞌn, nono bne: “Kiaꞌ da ni”, naꞌ “Kiaꞌ danaꞌ”. Yeolol bi da zjadé ke akeꞌ non akeꞌn toze.33 Naꞌll postl kaꞌ, kone yel wak ke Dios, lloeꞌ akeꞌdiꞌll kanꞌ babán Jesúsenꞌ, naꞌ llonlaꞌyte Diosenꞌyeolol akeꞌ. 34 Ni to beꞌnn ren radj akeꞌn bibibyalljreꞌ, le ren beꞌnn zjadé yellrio ke akeꞌ, naꞌ noyoꞌ ke akeꞌ llayoꞌt akeꞌn, naꞌ lljwaꞌa akeꞌ mellenꞌganꞌ llaꞌa akeꞌ naꞌ. 35Naꞌ ben akeꞌn rallnaꞌa postlkaꞌ, naꞌ leakeꞌ llyis akeꞌn kon ka yallje toto akeꞌ.36 Ka ben to beꞌnn Chipre beꞌnn re José, nakeꞌxhiꞌnn dialla ke Leví, naꞌ postl kaꞌ bsiꞌi akeꞌ leꞌeBernabé, lleꞌnen nen Beꞌnn Llayoeꞌxhen. 37 Leꞌede to yellrio keꞌe, naꞌ bayoꞌteꞌn, naꞌ beneꞌ mellenꞌrallnaꞌa postl kaꞌ.

5Ka ben to beꞌnn re Ananías naꞌ ren noꞌr keꞌe

1 Naꞌ bzo to beꞌnn re Ananías, naꞌ noꞌr keꞌe reSafira, naꞌ bayoꞌt akeꞌ to yellrio da de ke akeꞌ. 2Naꞌka jwaꞌa Ananíasenꞌ mellenꞌ rao naꞌa postl kaꞌ,lleꞌe leakeꞌ:

—Doxhenkzen naꞌ noꞌxaꞌ.Renchaꞌ ba beꞌe akeꞌ diꞌll wkwaꞌch akeꞌ raꞌten.

3Naꞌll Pedronꞌ lleꞌe leꞌe:—Ananías, ¿bixchen beꞌzoꞌ latj byoꞌ daxiꞌon

yichjraꞌlldaꞌon, naꞌ ziyeꞌo Spíritu ke Diosenꞌ kenak bkwaꞌchoꞌ mell ke yellrionꞌ? 4 ¿Kere yellriokoꞌkzoꞌn? Leskaꞌ rweꞌkzoꞌ bxhiꞌo mellenꞌ bay-oꞌtoꞌn naꞌ. Da xhinnjenꞌ llonoꞌ ziyeꞌo. Kerebeꞌnnachenꞌ ziyeꞌo, kwinkze Diosenꞌ ziyeꞌo.

5 Ka bayoll bene Ananíasenꞌ kanꞌ goll Pedronꞌleꞌen, to byalzeꞌ gotteꞌ. Yeolol beꞌnn kaꞌ bene kanꞌgoken, blleb akeꞌ kwis. 6 Naꞌ bzollaꞌa bal beꞌnnllabán kaꞌ, babej akeꞌ leꞌe, naꞌ jakwaꞌch akeꞌ leꞌe.

7Bixha gok ka chonn hor, bllin Safira noꞌr ke daAnaníasenꞌ, naꞌ bi nnezreꞌ chaꞌ bi ba gok. 8Naꞌll llePedronꞌ leꞌe:

—Bnechk nadaꞌ, ¿da linꞌ bayoꞌtre yellrionꞌ tokaꞌte?

Naꞌll bne Safiranꞌ:—Awaꞌ, to katenꞌ bayoꞌttoꞌn.9Naꞌll lle Pedronꞌ leꞌe:—¿Bixchen gokoꞌ toze ren xhyiꞌon, naꞌ

gokraꞌllre siyeꞌre Spíritu ke Diosenꞌ? Lloaꞌ yoꞌnaꞌ, ba ze beꞌnn kaꞌ jakwaꞌch xhyiꞌon, naꞌ leskaꞌlljakwaꞌch akeꞌ rweꞌ.

10 Ka bayoll bne Pedronꞌ kaꞌ, le byalteꞌ xhniaꞌPedronꞌ gotteꞌ. Ka bayoꞌ beꞌnn kaꞌ jakwaꞌchAnaníasenꞌ, breꞌe akreꞌ noꞌrenꞌ ba deꞌe goteꞌ, naꞌblen akeꞌ leꞌe, naꞌ jakwaꞌch akeꞌ leꞌe kwit xhyi-weꞌn. 11Yeolol beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ, bllebakeꞌ ka breꞌe akreꞌ kanꞌ goken, naꞌ nollre beꞌnnyobre leskaꞌ blleb akeꞌ kwis ka ben akreꞌ kaꞌ.

Da zan yel wak gok12 Naꞌ postl kaꞌ da zan da yebánello llon akeꞌ,

naꞌ llroeꞌ akeꞌ yel wak ke Diosenꞌ. Naꞌ yeololakeꞌ lladopteze lladop akeꞌ lchir yodaꞌo braonꞌ,danꞌ nziꞌi Lchir ke Salomón. 13 Yeolol beꞌnn yellllayoꞌraꞌll kanꞌ llon akeꞌn, naꞌ bdap akeꞌ leakeꞌbaraꞌnne, laꞌkze lleb akeꞌ gon akeꞌ leakeꞌ txhen.14Beꞌnn kaꞌ llxenraꞌll Xanllonꞌ, byan akeꞌ ka beꞌnnbyio ren noꞌre. 15 Naꞌ to llbej akeꞌ beꞌnn weꞌeke akeꞌ kaꞌ, llniꞌt akeꞌ leakeꞌ tnez. Naꞌ llxoa akeꞌleakeꞌ no rao daꞌ, nench kat te Pedronꞌ, laꞌ bxenkeꞌe naz llel beꞌnn weꞌe kaꞌ, naꞌ wayak akseꞌ.16 Leskaꞌ beꞌnn kaꞌ zjalliꞌ awlloze lljakeꞌ Jerusalénnaꞌ, lljwaꞌa akeꞌ no beꞌnn llak yillweꞌ, no beꞌnn yoꞌdaxiꞌo, yeolol akeꞌ llayak.

Ka gok broꞌ akeꞌ Pedronꞌ ren Juan naꞌ rill ya17Naꞌll beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ bxoz kaꞌ, ren beꞌnn kaꞌ

llon txhen beꞌnn kaꞌ nziꞌi saduceo, gok akreꞌ postlkaꞌ ziꞌ. 18 Naꞌ bzap akeꞌ leakeꞌ broꞌ akeꞌ leakeꞌ rillya. 19 Naꞌ to angl ke Xanllo Dios bllineꞌ tlleꞌle,bsarjeꞌ rill yanꞌ, naꞌ babejeꞌ postl kaꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

20 —Lechej yodaꞌo braonꞌ da yobre, naꞌ lell-jeꞌrén beꞌnn yell xtiꞌll Dios da nsaꞌa yel nban naꞌ.

21 Ka bayoll ben akreꞌ kaꞌ, kate byeniꞌ, byejakeꞌ yodaꞌo braonꞌ, jazejnieꞌ akreꞌ beꞌnn kaꞌ xtiꞌllDiosenꞌ.

Bixha beꞌnnenꞌ nak bxoz brao, ren beꞌnn kaꞌnakeꞌ txhen naꞌ, batop akeꞌ beꞌnn gor brao kaꞌllnebiaꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌll bseꞌl akeꞌ beꞌnn aklljaxhiꞌi akeꞌ postl kaꞌ, ganꞌ niꞌt akeꞌ rill yanꞌ. 22Kabllin policía kaꞌ lloaꞌ rill yanꞌ, ker no beꞌnn kaꞌ da

Page 138: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 5:23 135 Hechos 6:11nne. Naꞌ zayej akeꞌ jadixjweꞌ akreꞌ, 23 lle akeꞌ beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ:

—Neyjchochte rill yanꞌ, naꞌ llaꞌa akteꞌ llapakeꞌn, bixha ke bsarjtoꞌn naꞌ, ker no beꞌnn kaꞌ danne.

24 Beꞌnnenꞌ nak bxoz brao, naꞌ beꞌnnenꞌ nakxan beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌon, naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ,ka ben akreꞌ kaꞌ, llayón akeꞌ xhbab akre wayollke danꞌ llaken. 25 Bixha le bllinte to beꞌnn, lleꞌeleakeꞌ:

—Beꞌnn kaꞌ broꞌre rill yanꞌ, ba ze akteꞌ da yobreyodaꞌon llroeꞌ akreꞌ beꞌnn yell.

26 Naꞌll beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌon ren xan akeꞌnaꞌ, jakeꞌ jaxhiꞌi akeꞌ leakeꞌ, naꞌ kone diꞌll wenzancheꞌe akeꞌ leakeꞌ, le lleb akeꞌ wchekw beꞌnnyell kaꞌ leakeꞌ yej. 27 Ka ballín akeꞌ rao beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ, naꞌll beꞌnnenꞌ nak bxoz brao lleꞌepostl kaꞌ:

28—¿Kere golltetoꞌ reꞌ, bill wroeꞌre xtiꞌll beꞌn-nenꞌ? Naꞌ yezikre llonre, doxhen Jerusalén naꞌ, babzénere xtiꞌlleꞌn, naꞌ lltóbere netoꞌ bettoeꞌ.

29Naꞌll Pedronꞌ ren postl kaꞌ yelaꞌ, lle akeꞌ beꞌnnkaꞌ:

—Nakllen lliarao wzenaytoꞌ ke Diosenꞌ kerkeke beꞌnnach. 30 Dios ke xozxtaꞌollo kaꞌ baliseꞌJesúsenꞌ, beꞌnnenꞌ betre bdaꞌre leꞌ yay cruzenꞌ.31Naꞌ Diosenꞌ ba beꞌe Jesúsenꞌ doxhen yel baraꞌnnkeꞌen, naꞌ ba bazieꞌ Leꞌe raweꞌ, nench nnebieꞌ,naꞌ yesreꞌe lliꞌo beꞌnn Israel. Naꞌ kone Leꞌenyeziꞌxhen Diosenꞌ ke da xhinnjenꞌ benllo, chaꞌlliꞌowayátello. 32Netoꞌ nnézetoꞌ kanꞌ benDiosenꞌ,naꞌ lloeꞌtoꞌ diꞌll keꞌen, naꞌ lekze Spíritu ke Diosenꞌlloeꞌn diꞌll lo raꞌlldaꞌotoꞌn, le Diosenꞌ bseꞌleꞌSpíritu keꞌen lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn llzenay keꞌe.

33Ka llen akreꞌ kanꞌ ne postl kaꞌ, to llakllaꞌa akeꞌkwis, to lleꞌn akreꞌ got akeꞌ leakeꞌ. 34 Radj beꞌnnkaꞌ llaꞌa naꞌ, ren to beꞌnn fariseo re Gamaliel, naꞌllroeꞌ llsedreꞌ ley danꞌ bzoj da Moisés, naꞌ le llapbeꞌnn kaꞌ leꞌe baraꞌnne. Bzolleꞌe naꞌ golleꞌ beꞌnnkaꞌ, bachach akeꞌ postl kaꞌ choll koꞌllre. 35Naꞌ lleꞌeleakeꞌ:

—Reꞌ, beꞌnn Israel, lewiachek akre gonre kebeꞌnn ki. 36 Lelljadinraꞌll ka ben beꞌnnenꞌ reTeudas kanaꞌ, bneꞌe nakeꞌ to beꞌnn zaꞌke, naꞌ tapgayoa (400) beꞌnn bzenay keꞌe. Bixha kat bet akseꞌleꞌe, naꞌll beꞌnn kaꞌ bnao leꞌen bayaslas akeꞌ, naꞌkaꞌ gok barán akeꞌ. 37 Bixha gok da yobre bllojbeꞌnnenꞌ re Judas, beꞌnn Galilea, kanꞌ bllia beꞌnnyiche, naꞌ beꞌnn zan bnao leꞌe, leskaꞌ goteꞌ, naꞌbayaslas beꞌnn kaꞌ bnao leꞌen. 38Naꞌllenꞌ ni llniaꞌreꞌ, waljé beꞌnn ki, bibi gon akereꞌ. Chaꞌ danꞌllon akeꞌn naken ke lwellj beꞌnnachllo, towrazzen

yeranen. 39 Zan chaꞌ naken ke Dios, kere da soereyelanren, lewiayaꞌnn ke gonzre tilrenre Dios.

40 Bayoꞌraꞌll beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ kanꞌ bneGamalielenꞌ. Bde naꞌ, goxh akeꞌ postl kaꞌ, naꞌbdintat akeꞌ leakeꞌ, naꞌll bllon akeꞌ bill wsed akreꞌbeꞌnn xtiꞌll Jesucristonꞌ, naꞌll basán akeꞌ leakeꞌ.41Ka balloj akeꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, llawéakreꞌ kwis, le nnez akreꞌ Diosenꞌ lloeꞌkzeꞌ latjllallayrao akeꞌ, ni ke Jesucristonꞌ. 42 Naꞌ yeo lla,do ga zo yodaꞌo, naꞌ do lo yoꞌ rill akeꞌ, llroeꞌ akreꞌbeꞌnn xtiꞌll Jesucristonꞌ.

6Ka gok brej akeꞌ gall beꞌnn gakrén beꞌnn kaꞌ llonli-

raꞌll Jesucristonꞌ1 Ka gok ka lla naꞌ, llan beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll

Jesucristonꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ nne diꞌll griego, bnneakeꞌ ke beꞌnn kaꞌ nne diꞌll Hebreo. Ne akeꞌ noꞌrwazeb ke akeꞌ kaꞌ, bi ziꞌi akeꞌ da lleꞌj llao akeꞌ keto da llayaꞌl siꞌi akeꞌ tlla tlla. 2Naꞌll beꞌnn chllinnkaꞌ (12), batop akeꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllJesucristonꞌ, naꞌ lle akeꞌ leakeꞌ:

—Bi naken wen wsanraꞌlltoꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌsetoꞌ chislastoꞌ da yeꞌj da gao beꞌnn kaꞌ. 3Naꞌ nnaꞌbeꞌnn biꞌche, lekwej gall beꞌnn lwelljre, beꞌnn nakbeꞌnn siꞌn, beꞌnn llzenay ke Dios, naꞌ beꞌnn yoꞌSpíritu ke Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, naꞌll gakrallnaꞌa akeꞌ chis akeꞌ danꞌ gao beꞌnn kaꞌ. 4 Naꞌnetoꞌ weꞌlaꞌll-lltoꞌ yelwilltoꞌ Dios, naꞌ wroeꞌtoꞌxtiꞌlleꞌn.

5 Yeolol beꞌnn kaꞌ bayoꞌraꞌll kanꞌ bne postlkaꞌ, naꞌ brej akeꞌ to beꞌnn re Esteban, beꞌnn lenxenraꞌll Dios, naꞌ yoꞌyaꞌnn Spíritu ke Diosenꞌyichjraꞌlldaꞌweꞌ. Naꞌ brej akeꞌ ye to beꞌnn reFelipe, naꞌ Prócoro, naꞌ Nicanor, naꞌ Timón, naꞌParmenas, naꞌll Nicolás beꞌnn yellenꞌ re Antio-quía beneꞌ txhen ren beꞌnn Israel. 6Naꞌ jwaꞌa akeꞌbeꞌnn ki rao postl kaꞌ, naꞌ bxoa taꞌk akeꞌn yichjakeꞌ, naꞌ balwill akeꞌ Dios.

7 Beꞌnn zan llnnez akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌJerusalén naꞌ, zejze llan beꞌnn kaꞌ llxenraꞌll Jesu-cristonꞌ, leskaꞌ zan bxoz kaꞌ, ba llxenraꞌll akeꞌ Leꞌe.

Ka gok beꞌx akeꞌ Esteban8 Naꞌ beꞌnnenꞌ re Esteban, napyaꞌnneꞌ yel wak

ke Dios, naꞌ Diosenꞌ llakreneꞌ leꞌe lloneꞌ da llabanebeꞌnn yell. 9 Bixha gok to lla, txhonnj beꞌnn kaꞌlladop ganꞌ zo yodaꞌo danꞌ nziꞌi Yoꞌ ke Beꞌnn BillZo Xan, naꞌ ren beꞌnn Israel zayaꞌk yell kaꞌ nziꞌiCirene, naꞌ Alejandría, naꞌ do ganꞌ nziꞌi Cilicia, naꞌganꞌ nziꞌi Asia, naꞌ bzorao llaꞌdyiꞌ akeꞌ Esteban.10 Naꞌ bi llzoe akreꞌ yelliꞌi akeꞌ xtiꞌll Esteban, leSpíritu ke Diosenꞌ beꞌn yel siꞌn keꞌen. 11Naꞌ beꞌnn

Page 139: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 6:12 136 Hechos 7:29

kaꞌ bkoꞌyel akreꞌ bal beꞌnn, nench btob akreꞌ, dáEsteban llnneꞌe ke da Moisés, naꞌ leskaꞌ llnneꞌeke Diosenꞌ. 12Naꞌ bta bnne akeꞌ beꞌnn yell, leskaꞌbta bnne akeꞌ beꞌnn gor brao ke yell Israelenꞌ renbeꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, naꞌbzap akeꞌ Esteban, naꞌ jwaꞌa akeꞌ leꞌe rao koxchiskaꞌ. 13 Leskaꞌ bdirj akeꞌ beꞌnn beꞌe diꞌll wenraꞌll,nench bne akeꞌ:

—Beꞌnn ni, dateze deꞌe lloeꞌ diꞌlle, naꞌ llnneꞌeke yodaꞌo braonꞌ, naꞌ rente ke ley ke Diosenꞌ.14 Leskaꞌ bénetoꞌ neꞌe, Jesús beꞌnn Nazaretenꞌyechinnjeꞌ yodaꞌo kellonꞌ, naꞌ wacheꞌe danꞌbkwaꞌnn da Moisésenꞌ gonllo. 15Naꞌll koxchis kaꞌ,naꞌ ren beꞌnn kaꞌ zjalliꞌ ren leakeꞌn, ka bwia akeꞌrao Esteban, naꞌ breꞌe akreꞌ kaꞌkze rao angl keDiosnak raweꞌn.

7Diꞌll da beꞌe Esteban

1Naꞌll beꞌnnenꞌ nak bxoz braonꞌ, lleꞌe Esteban:—¿Renne beꞌnn ki kanꞌ ne akeꞌn?2Naꞌll bne Esteban:—Reꞌ beꞌnn gor xa, naꞌ reꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ, le

wzenay kiaꞌ choll. Xanllo Dios beꞌnnenꞌ nak lezerao beꞌnn zaꞌk, broeꞌraweꞌ da xozxtaꞌollo Abra-ham naꞌ, kanꞌ zoeꞌ ganꞌ nziꞌi Mesopotamia, ka zalljasoeꞌ yellenꞌ nziꞌi Harán. 3 Goll Diosenꞌ leꞌe:“Blloj yell koꞌon, bsanraꞌll biꞌch lwelljoꞌ, naꞌ chejoꞌga de to yellrio da wroeꞌraꞌ rweꞌ.” 4 Kaꞌ gokenbllojeꞌ bkwaꞌnneꞌ yellrio ganꞌ nbane beꞌnn Caldeokaꞌ, naꞌ jasoeꞌ Harán. Harán naꞌ got xeꞌe. Bde gotxeꞌe naꞌn, badwaꞌa Diosenꞌ leꞌe ganꞌ llaꞌllo ganninnaꞌ lla. 5Bixha Diosenꞌ bi gokraꞌlleꞌ gak yellrionꞌkeꞌe kate naꞌ, ni raꞌten bi gok keꞌe, zan bchebeꞌweꞌen xhiꞌnn dialla keꞌe kate ba goteꞌ, laꞌkze nonoxhiꞌnneꞌ nna so, katenꞌ golleꞌ leꞌe kaꞌ. 6 Naꞌ gollDiosenꞌ leꞌe: “Wllin lla kat lljachaꞌa xhiꞌnn diallakoꞌo kaꞌ to yell ziꞌte, ga gak akeꞌ beꞌnn wen llinke beꞌnn kaꞌ ganꞌ lljasó akeꞌ naꞌ, wsaꞌkziꞌ akeꞌleakeꞌ tap gayoa (400) iz.” 7Naꞌ leskaꞌ goll Diosenꞌleꞌe: “Nadaꞌ wsaꞌkziaꞌ yellenꞌ gone leakeꞌ kaꞌ, naꞌllwallach akeꞌ, naꞌ wayed akeꞌ ganni nench weꞌraoakeꞌ nadaꞌ.” 8Diosenꞌ beꞌreneꞌ Abraham naꞌ diꞌlle,ke yeolol no xhiꞌnn dialla keꞌe bi byio za so, soakbeꞌ sen danꞌ nziꞌi circuncisión nench gak akbeꞌtxhen rao yell ke Diosenꞌ. Naꞌ ka gok gorj xhiꞌnneꞌIsaac, ka gókebeꞌ xoꞌn lla, bzoebeꞌ sen, leskaꞌ benJacobenꞌ ke xhiꞌnneꞌ kaꞌ, beꞌnn chllinn kaꞌ (12) gokxozxtaꞌollo kaꞌ.

9 ’Bixha beꞌnn kaꞌ gok xozxtaꞌollo, baxhéꞌ akreꞌto biꞌch akeꞌ beꞌnnenꞌ le José, naꞌ beꞌt akeꞌ leꞌe, bx-hiꞌi beꞌnn Egipto kaꞌ leꞌe, bixha Diosenꞌ zerenkzeꞌ

Josénꞌ. 10Diosenꞌ gokreneꞌ leꞌe laꞌkze ballayraweꞌ,naꞌ beꞌe leꞌe yel siꞌn. Naꞌ ka bllin lla byej Josénꞌrao Faraón naꞌ, beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ beꞌnn Egipto kaꞌ,byoꞌraꞌll beꞌnnenꞌ leꞌe, naꞌ beneꞌ rallneꞌe doxhenEgiptonꞌ. Naꞌ gok rallnaꞌa Josénꞌ rente yoꞌ ganꞌ lliabeꞌnn wnebiaꞌn.

11 ’Kanaꞌ gokse to win doxhen Egiptonꞌ renCanaán naꞌ, naꞌ ballayrao beꞌnn kaꞌ kwis, renxozxtaꞌollo kaꞌ, byallj da gao akeꞌ. 12 Ka bene Ja-cobenꞌ, Egipto naꞌ de trigo, naꞌ bseꞌleꞌ xozxtaꞌollokaꞌ jaxiꞌi akeꞌn, ka gok byej akeꞌ da nelle. 13 Kazjaklleꞌ dawllop ras naꞌ, broeꞌrao Josénꞌ biꞌche kaꞌ.Kanaꞌll bnneze Faraón naꞌ, no beꞌnn kaꞌ nak diallaJosénꞌ. 14 Naꞌ baseꞌl Josénꞌ leakeꞌ, jaxhiꞌi akeꞌ xaakeꞌn, naꞌ yeolol biꞌch lwelljeꞌ kaꞌ, naꞌ nak wyonchiꞌno akeꞌ (75), to katenꞌ bllin Egiptonꞌ. 15 Kaꞌgoken bllin Jacobenꞌ Egiptonꞌ, gannaꞌ goteꞌ; leskaꞌEgipto naꞌ, got xozxtaꞌollo kaꞌ. 16Bde got akeꞌ naꞌ,jakwaꞌch akteꞌ leakeꞌ yell ganꞌ nziꞌi Siquem ganꞌzo ba danꞌ weꞌo Abraham naꞌ, ke xhiꞌnn beꞌnnenꞌle Hamor beꞌnn Siquem naꞌ.

17 ’Bixha ka ba zo llin lla weꞌe Diosenꞌ leakeꞌyellrio danꞌ bchebeꞌ ren da Abraham naꞌ, babzorao llan no xhiꞌnn dialla da Abraham naꞌ,rall beꞌnn Egipto kaꞌ. 18 Naꞌ bzorao llnebiaꞌ tobeꞌnn yobre, beꞌnn bi bnnezreꞌ chaꞌ bi da wen benda Josénꞌ rao ralleꞌn. 19 Beꞌnn wnebiaꞌn bayir-jlaꞌlleꞌ ka beneꞌ nench bsaꞌkzieꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ,naꞌ golleꞌ leakeꞌ lljachoꞌnn akeꞌ bdaꞌo ke akeꞌ kaꞌza llarje, nench bill chan akeꞌ. 20Kanꞌ llak kaꞌ, gorjda Moisésenꞌ, naꞌ byazraꞌll Diosenꞌ leꞌe, blliꞌweꞌchonnbeꞌo ganꞌ zo xeꞌen. 21Bllin lla bill bzoe akreꞌwkwaꞌch akeꞌ bdaꞌon, naꞌll bsanraꞌll akebeꞌ. Katballelkze noꞌrenꞌ nak xhiꞌnn beꞌnn wnebiaꞌ naꞌlebeꞌ, naꞌ bazieꞌbeꞌ bénebeꞌ ka xhiꞌnneꞌ. 22Kaꞌ gokbsed daMoisésenꞌ yel siꞌn ke beꞌnn Egipto kaꞌ, naꞌgok beꞌe diꞌll da zaꞌke, naꞌll leskaꞌ beneꞌ da zaꞌke.

23 ’Ka goke Moisésenꞌ choa (40) iz, bzo lo raꞌll-daꞌweꞌn lljaraꞌnneꞌ beꞌnn wrall keꞌe, beꞌnn Israelkaꞌ. 24 Ka bllineꞌ ganꞌ llaꞌa akeꞌn, jadiꞌreꞌ to beꞌnnEgiptonꞌ lloneꞌ ziꞌ ke to beꞌnn wrall keꞌen, naꞌgokreneꞌ beꞌnn wrall keꞌen, betteꞌ beꞌnn Egip-tonꞌ. 25 Moisésenꞌ llakreꞌ wayakbeꞌe beꞌnn wrallkeꞌe kaꞌ, gonrén Diosenꞌ leꞌe llin yechacheꞌ leakeꞌEgiptonꞌ, naꞌ bi bayakbeꞌe beꞌnn kaꞌ. 26 Bixhabateyore breꞌreꞌ chop beꞌnn Israel kaꞌ dil akeꞌ, naꞌbyejeꞌ jaleꞌe leakeꞌ, lleꞌe leakeꞌ: “¿Kere lloptezebeꞌnn Israel reꞌ, bixchen dilzre?” 27Naꞌ beꞌnnenꞌze lloneꞌ ziꞌ ke lwelljeꞌn, blliꞌyeꞌ Moisésenꞌ, naꞌlleꞌe leꞌe: “¿Nonꞌ bseꞌl rweꞌ nench yedyenoꞌ yelkoxchis ketoꞌn? 28 ¿Chaꞌ leskaꞌ lleꞌnroꞌ gotoꞌ nadaꞌkanꞌ benoꞌ betoꞌ beꞌnn Egiptonꞌ neje?” 29Ka bene

Page 140: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 7:30 137 Hechos 7:59Moisésenꞌ kanꞌ bne beꞌnnenꞌ, le bllebeꞌ naꞌ bx-honnjeꞌ, jasoteꞌ to yell ziꞌte nziꞌi Madián. Gannaꞌbchayneꞌe, naꞌ bzo chop xhiꞌnneꞌ.

30 ’Ka gok choa iz zoeꞌ Madián naꞌ, broeꞌrao toangl ke Diosenꞌ leꞌe ganꞌ nak latj dach, yoeꞌ tolo xhis yeꞌche da llaꞌlnninnen ganꞌ zo yaꞌ nziꞌiSinaí. 31 Ka breꞌe Moisésenꞌ kanꞌ llaken, llabanreꞌkwis, naꞌ jabiꞌyeꞌ jawieꞌ, naꞌ bne Diosenꞌ, lleꞌeleꞌe: 32 “Nadaꞌ nakaꞌ Dios ke xozxtaꞌo Abraham,naꞌ Isaac, naꞌ Jacob.” Moisésenꞌ bllebeꞌ, naꞌ bibayaxhjreꞌ lljawieꞌ. 33 Naꞌll goll Xanllo Diosenꞌleꞌe: “Golje xheroꞌn le nak laꞌy latj ganꞌ zeꞌon.34 Ba breꞌraꞌ kanꞌ llsaꞌkziꞌ akeꞌ beꞌnn kaꞌ nak yellkiaꞌn llaꞌa Egipto naꞌ, ba benraꞌ kanꞌ llosiaꞌ akeꞌn,naꞌ ba bllin lla yesrá akeꞌ. Nnaꞌ wseꞌlaꞌ rweꞌEgiptonꞌ.”

35 ’Moisés, beꞌnnenꞌ bi byoꞌraꞌll beꞌnn Israel kaꞌda nell, ka nak goll akeꞌ leꞌe: “¿No bseꞌl rweꞌnench yedyenoꞌ yel koxchis ketoꞌ?” Leꞌe baseꞌlDiosenꞌ da yobre nench nnebieꞌ, naꞌ yechacheꞌleakeꞌ lo naꞌ beꞌnn Egipto kaꞌ, le kaꞌn goll anglke Diosenꞌ leꞌe kanꞌ bneꞌe lo yay yeꞌchenꞌ. 36 Naꞌbachacheꞌ leakeꞌ, broeꞌreꞌ yel wak ke Diosenꞌ,beneꞌ da yebane beꞌnn Egipto kaꞌ, leskaꞌ beneꞌ kabllineꞌ lloaꞌ Nisdaꞌo Xhnaꞌn, naꞌll ganꞌ bllaꞌa akeꞌganꞌ nak latj dachenꞌ, kaꞌ gokte choa iz. 37 Naꞌda Moisésenꞌ golleꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ: “Radjre beꞌnnIsrael, kwej Xanllo Diosenꞌ to beꞌnn weꞌe xtiꞌlleꞌn,kanꞌ beneꞌ brejeꞌ nadaꞌ, llayaꞌl wzenayre keꞌe.”38Moisésenꞌ bzoreneꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ ganꞌ nak latjdachenꞌ, naꞌ beꞌrén angl ke Diosenꞌ leꞌe diꞌll, ganꞌzo yaꞌ da nziꞌi Sinaí, beꞌe leꞌe diꞌll da nsaꞌa yelnban, len naꞌ broeꞌreꞌ lliꞌo.

39 ’Bixha xozxtaꞌollo kaꞌ, bi bzenay akeꞌ ke daMoisésenꞌ, bi ben akeꞌ leꞌe bare, naꞌ gokraꞌll akeꞌwayej akeꞌ Egiptonꞌ da yobre. 40 Naꞌ goll akeꞌda Aarón naꞌ, beꞌnn biꞌch da Moisésenꞌ: “Bento dios kello, beꞌnn wabiarao raollo tnezenꞌ. Kanak Moisésenꞌ beꞌnnenꞌ babej lliꞌo Egiptonꞌ, nononneze binꞌ ba gok keꞌe.” 41 Naꞌ ben akeꞌ to belldaꞌo, naꞌ bet akeꞌ no bayiꞌx, ben akeꞌ lnni, beꞌraoakeꞌ danꞌ bayoll ben ren niaꞌnaꞌa akeꞌn. 42Diosenꞌbsanraꞌlleꞌ leakeꞌ, beꞌe latj beꞌrao akeꞌ nowill, beꞌonaꞌ berj kaꞌ llia leꞌ yebá. Leꞌ yich danꞌ bzoj beꞌnnkaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ naꞌ, llian ganꞌ bneDiosenꞌ ki:Reꞌ beꞌnn Israel, ni ke beꞌraozre nadaꞌ,kanꞌ betre bayiꞌx kaꞌ, kanꞌ bzore latj dachenꞌ rao

choa iz.43 Da yobre beꞌraore, biaꞌre lwaꞌa lsaꞌkenꞌ nziꞌi

Moloc,

naꞌ biaꞌre berj ke lwaꞌa lsaꞌken nziꞌi Refán dios benkwinre.

Ke len wachachaꞌ reꞌ ganꞌ llaꞌrenꞌ,naꞌ wseꞌlaꞌ reꞌ ziꞌt ganꞌ nziꞌi Babilonia.

44 ’Chak bllaꞌa xozxtaꞌollo kaꞌ ganꞌ nak latjdachenꞌ, ben akeꞌ to yodaꞌo da lladobte gabroꞌchaꞌo akeꞌ bray de yej, ganꞌ llia ley ke Diosenꞌ.Diosenꞌ broeꞌreꞌ da Moisésenꞌ doxhen kanꞌ beneꞌyodaꞌon. 45 Xozxtaꞌollo kaꞌ bgaꞌnnrén akeꞌ yo-daꞌon. Kanꞌ bzo Josuénꞌ, Diosenꞌ bchacheꞌ beꞌnnkaꞌ llaꞌa yell kaꞌ, nench gok blan akeꞌ yellrio danꞌbchebeꞌ weꞌe leakeꞌ. Bsaꞌrén akteꞌ yodaꞌo danꞌlladobte, ka nak bllin akeꞌ rao yellrionꞌ, naꞌ kaꞌbdap akeꞌn bllinte bzo rey Davidenꞌ. 46 Diosenꞌbyoꞌraꞌlleꞌ kanꞌ ben Davidenꞌ, Davidenꞌ gokraꞌlleꞌgoneꞌ yodaꞌo ke Diosenꞌ, beꞌnnenꞌ beꞌrao Jacobenꞌkanaꞌ. 47 Bixha xhiꞌnneꞌ Salomón naꞌ, beneꞌn.48 Laꞌkze nnézello Diosenꞌ ker beꞌnn zo yodaꞌo dallon beꞌnnachenꞌ, le kanꞌ bzoj beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ:49Nadaꞌ zoaꞌ yebá, naꞌ nzoate niaꞌ rao yellrionꞌ.¿Akxhanꞌ nezre gonre to yoꞌ ga soaꞌ?¿Akxhanꞌ nezre gonre to ga waziꞌraꞌllaꞌ?50 ¿Kere nadaꞌ benaꞌ yeolol da zjadé rao yellrionꞌ?

51 ’Naꞌ nnaꞌ reꞌ, leskaꞌ llonre war yichjraꞌll-daꞌorenꞌ, bi llzenayre ke Spíritu ke Diosenꞌ,doxhen kanꞌ ben xozxtaꞌore kaꞌ, kaꞌn llonre.52Xozxtaꞌore kaꞌ bsaꞌkziꞌ akeꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ beꞌextiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. Bet akeꞌ beꞌnn kaꞌ bdixjweꞌ,wllin lla yed beꞌnnenꞌ zerao nak beꞌnn wen. NaꞌLeꞌen ba bedeꞌ nnaꞌ, naꞌ reꞌ benreꞌ rallnaꞌa beꞌnnkaꞌ bwie Leꞌe, naꞌ kone kaꞌ betreꞌ. 53 Naꞌ reꞌnnéztere ley ke Dios danꞌ bseꞌleꞌ kone angl kaꞌ, naꞌbi bzenayre ke.

Ka gok bet akeꞌ Esteban54 Ka llene beꞌnn kaꞌ kanꞌ ne Esteban, to llrok

akeꞌ leꞌe, naꞌ llaoxoxj lay akeꞌ. 55 Naꞌ Estebanyoꞌyaꞌnn Spíritu ke Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌ, kablis raweꞌn bwieꞌ yebánꞌ, naꞌ breꞌreꞌ beniꞌ keDiosenꞌ, naꞌ breꞌreꞌ Jesucristonꞌ zeꞌe kwit Diosenꞌ.56Naꞌll bneꞌe:

—Nnaꞌstek llreꞌraꞌ nyarj yebánꞌ, naꞌ ze JesúsenꞌBeꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, zeꞌe kwit Diosenꞌganꞌ llnebieꞌn.

57 Ka bayoll bne Esteban kaꞌ, bsejdo nay akeꞌbesiaꞌ akeꞌ, yeololeꞌ zejdo, byechj akeꞌ leꞌe. 58Naꞌbrej akeꞌ leꞌe yell, bchekw akeꞌ leꞌe yej. Naꞌllbeꞌnn kaꞌ bchekw leꞌe yejenꞌ, blechj xha akeꞌn,naꞌ bniꞌt akeꞌn xhniaꞌ to beꞌnn llabán re Saulo.59 Ka llaral llchekw akeꞌ Esteban yejenꞌ, balwilleꞌDiosenꞌ bneꞌe:

—Xa Jesús, baziꞌchga spíritu kiaꞌn.

Page 141: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 7:60 138 Hechos 8:3260Naꞌll bcheꞌk xhibeꞌ, bneꞌe zillj:—Xanaꞌ, bi lljadinraꞌllchgoꞌ da xhinnjenꞌ llon

akeꞌn.Bayoll bneꞌe kaꞌ goteꞌ.

8Saulo blleꞌnaweꞌ naꞌ bsaꞌkzieꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll

Jesucristonꞌ1Beꞌnnenꞌ re Saulo byazraꞌlleꞌ kanꞌ ben akeꞌ bet

akeꞌ Esteban.Naꞌll beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌn, bzorao llsaꞌkziꞌ akeꞌ

beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ llaꞌa Jerusalénnaꞌ. Beꞌnn zan bxhonnje jakeꞌ do ganꞌ nziꞌi Judea,naꞌ Samaria, naꞌ postl kaꞌ goꞌy akseꞌ Jerusalén naꞌ.2 Bal beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, jakwaꞌchakeꞌ Esteban, naꞌ bllell akeꞌ keꞌe. 3 Naꞌ Saulonꞌle llwiereꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌlloeꞌ toto yoꞌ llxhobxexjeꞌ no beꞌnn byio, no noꞌre,llgoeꞌ leakeꞌ rill ya.

Beꞌnn Samaria kaꞌ bzenay akeꞌ Diꞌll Wen ke Jesu-cristonꞌ

4 Beꞌnn kaꞌ bxhonnjenꞌ, toto yell ga ll-llin akeꞌllyixjweꞌ aktereꞌ beꞌnn kaꞌ, kanꞌ nak Diꞌll Wen keJesucristonꞌ. 5 Beꞌnnenꞌ re Felipe bllineꞌ yellenꞌre Samaria, naꞌ bzorao llroeꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ xtiꞌllJesucristonꞌ. 6 Beꞌnn Samaria kaꞌ, lldop akeꞌllzenay akyaꞌnneꞌ kanꞌ ne Felipenꞌ, naꞌ llwia akteꞌyel wak kaꞌ lloneꞌ naꞌ. 7 Le beꞌnn zan beꞌnn yoꞌdaxiꞌo llayak akeꞌ, llalloj daxiꞌo kaꞌ llosiaꞌ akeꞌn,naꞌ beꞌnn zan beꞌnn nat chlaꞌ niaꞌnaꞌa akeꞌ, naꞌbeꞌnn xhinnj beꞌnn bi llak saꞌa, llayak akeꞌ. 8 Naꞌbeꞌnn Samaria kaꞌ, llawé akreꞌ kwis.

9 Leskaꞌ Samaria naꞌ, zo to beꞌnn wallaꞌa reSimón, batnaꞌte ziyeꞌe leakeꞌ kone yel wallaꞌa naꞌ,lleꞌe leakeꞌ nakeꞌ to beꞌnn zaꞌke. 10 Yeolol akeꞌbzenay keꞌe, ka beꞌnn gor rente xkwiꞌde, naꞌ neakeꞌ:

—Beꞌnn ni napeꞌ yel wak xhen ke Dios.11 Naꞌ llaꞌa akeꞌ llzenay akeꞌ, naꞌ llwia akteꞌ ka

yel wallaꞌan lloneꞌ naꞌ, le kone len naꞌ, ba bxhiyeꞌeleakeꞌ scha. 12 Bixha ka bllin Felipenꞌ llyixjweꞌreꞌDiꞌll Wen ke Jesucristonꞌ, llroeꞌreꞌ leakeꞌ kanꞌlleꞌne Diosenꞌ nnebieꞌ yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn. Naꞌbyejleꞌ akeꞌ, naꞌ blloa akeꞌ nis ka beꞌnn byio rennoꞌre. 13Ren Simón naꞌ byejleꞌ, naꞌ blloareneꞌ nis,naꞌ bdarenteze Felipenꞌ txhen, llwieꞌ yel wak danꞌlloneꞌ naꞌ, naꞌ llabanreꞌ kwis.

14Naꞌ postl kaꞌ llaꞌa Jerusalén naꞌ, ka ben akreꞌke beꞌnn Samaria kaꞌ, ba bxhiꞌi akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ,naꞌ bseꞌl akeꞌ Pedronꞌ ren Juan naꞌ, Samarianꞌ.15 Ka bllin akeꞌn, balwill akeꞌ Dios nench betjSpíritu keꞌen jasón yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn Samariakaꞌ. 16 Le nono nna siꞌi Spíritu ke Diosenꞌ, laꞌkze

ba byejleꞌ akeꞌ ke Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌ ba blloaakteꞌ nis. 17Naꞌll bxoa taꞌk postl kaꞌ yichj toto akeꞌ,naꞌ kaꞌ jasó Spíritu ke Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌoakeꞌn.

18 Ka breꞌe Simón naꞌ kanꞌ ben postl kaꞌ, bxoataꞌk akeꞌn yichj beꞌnn kaꞌ, nench bxhiꞌi akeꞌSpíritunꞌ, naꞌ bchabreꞌ postl kaꞌ mell, 19 lleꞌeleakeꞌ:

—Legónn nadaꞌ yel wakenꞌ naprenꞌ, nenchnoteze beꞌnn wxoa taꞌkaꞌn yichjeꞌ, leskaꞌ soSpíritu ke Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌweꞌ.

20Naꞌ lle Pedronꞌ leꞌe:—Kweyiꞌrenchgoꞌ xhmelloꞌn, ¿llakroꞌ chaꞌ da

gak gaꞌo yel wak ke Diosenꞌ? 21 Bibi latj koꞌo rweꞌde gonoꞌ ka nak danꞌ llontoꞌ ni, le bi nak yichjraꞌll-daꞌonwen rao Dios. 22Naꞌ Llayaꞌl wayatroꞌ ka danꞌbneꞌo, naꞌ bnnabe Diosenꞌ chaꞌ yeziꞌxheneꞌ koꞌo.23Nakbieꞌze nna nchej da xhinnjenꞌ rweꞌ, naꞌ nnallaꞌa yel xheꞌ lo raꞌlldaꞌo, bi lloeꞌn latj gonoꞌ dawen.

24Naꞌll bne Simón naꞌ:—Lennab okré rao Xanllonꞌ, bi gakchga kiaꞌ ka

danꞌ bnere nga.25Pedronꞌ ren Juan naꞌ, ka bayoll bzejnieꞌ akreꞌ

xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ bazaꞌa akeꞌ zayej akeꞌ Jerusalénnaꞌ. Naꞌ ka badé akeꞌ yell kaꞌ ganꞌ nbane Samari-anꞌ, bdixjweꞌ akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.

Felipe naꞌ to beꞌnn Etiopía26 Bixha gok, kat to angl ke Xanllonꞌ balwilleꞌ

Felipenꞌ, lleꞌe leꞌe:—Byej ganꞌ xhoa nez danꞌ zaꞌa Jerusalén naꞌ,

danꞌ zej yellenꞌ re Gaza ganꞌ nak latj dachenꞌ.27 Naꞌll broꞌ Felipenꞌ nez zejeꞌ, naꞌ breꞌreꞌ to

beꞌnn weꞌo gore, beꞌnn nak beꞌnn brao ganꞌ nziꞌiEtiopía, zazeꞌe byejeꞌ Jerusalén naꞌ, jeꞌraweꞌ Dios.Naꞌ nakeꞌ beꞌnn wex mell ke noꞌrenꞌ re Candacebeꞌnn llnebiaꞌ Etiopía. 28Naꞌ ka zazeꞌe zayoeꞌ to lokarret, lloleꞌ yich danꞌ bzoj da Isaías beꞌnnenꞌ beꞌextiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.

29Naꞌll goll Spíritu ke Diosenꞌ Felipenꞌ:—Byej jabiꞌy kwit beꞌnnenꞌ, naꞌ byejreneꞌ tx-

hen.30Naꞌll byej Felipenꞌ jabiꞌyeꞌ kwiteꞌn, naꞌ benreꞌ

llol beꞌnnenꞌ yich danꞌ bzoj da Isaíasenꞌ beꞌnnenꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, naꞌ lle Felipenꞌ leꞌe:

—¿Llejnieꞌroꞌ danꞌ lloloꞌn?31Naꞌll bne beꞌnnenꞌ:—¿Akxha chejnieꞌraꞌn naꞌ, chaꞌ nono llraꞌ wze-

jnieꞌ nadaꞌ?Naꞌll golleꞌ Felipenꞌ choeꞌ lo karretenꞌ, naꞌ

zjakeꞌ txhen. 32Naꞌ ganꞌ llol beꞌnnenꞌ nen:Ka xhiꞌr daꞌo ba nxhobeꞌ, zejbaꞌ rao yel got,

Page 142: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 8:33 139 Hechos 9:21

ka xhiꞌr daꞌo bi llosiaꞌ kat llchipeꞌ xhabaꞌ,kaꞌ beneꞌ, bi ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn.33Naꞌ ben akeꞌ Leꞌe ka to beꞌnn bibi zaꞌke, bi ben

akeꞌ yel koxchis keꞌen ka llayaꞌl gaken.Nono xhiꞌnn dialla keꞌe niꞌt,le bakaꞌa akeꞌ yel nban keꞌen rao yellrio nga.

34Naꞌ wex mellenꞌ lleꞌe Felipenꞌ:—Ben okré bne nadaꞌ, ¿bixchen ne beꞌnnenꞌ

kaꞌ, ke kwineꞌn neꞌe kaꞌ o chaꞌ ke beꞌnn yobrenꞌneꞌe kaꞌ?

35 Naꞌll Felipenꞌ, bxhiꞌzen ganꞌ bel beꞌnnenꞌ,bzorao lloeꞌreneꞌ leꞌe Diꞌll Wen ke Jesucristonꞌ.36Naꞌ chak yoꞌ akeꞌ nezenꞌ ka bllin akeꞌ ga de nis,naꞌll lleꞌe Felipenꞌ:

—Ganni llia nis, ¿bi gak choategaꞌ nis nnaꞌ?37 Felipenꞌ lleꞌe leꞌe:—Chaꞌ wxenraꞌlloꞌ Jesucristonꞌ do yichj do

raꞌlldaꞌo, wakse.Naꞌll ne beꞌnnenꞌ:—Ba byejliaꞌ Jesucristonꞌ nakeꞌ Xhiꞌnn Dios.38 Naꞌll golleꞌ beꞌnnenꞌ wzaꞌyeꞌ karretenꞌ, naꞌ

llop akeꞌ betj akeꞌ lo nisenꞌ, naꞌ bchoa Felipenꞌ leꞌenis. 39 Ka balloj akeꞌ lo nisenꞌ, Spíritu ke Diosenꞌbacheꞌen Felipenꞌ ga yobre, bill breꞌe beꞌnnenꞌleꞌe. Naꞌ bagoꞌ beꞌnnenꞌ nez llawereꞌ kwis zayejeꞌ.40 Ka gokbeꞌe Felipenꞌ ba bllinteꞌ yellenꞌ nziꞌiAzoto, naꞌ zejzeꞌ toto yell llyixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen keJesucristonꞌ, bllinteꞌ yellenꞌ re Cesarea.

9Ka gok bachaꞌa Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌo Saulonꞌ(Hch. 22:6‑16; 26:12‑18)

1 Naꞌ Saulonꞌ zokze yichjraꞌlldaꞌweꞌ goꞌxeꞌbeꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, nench goteꞌleakeꞌ. Naꞌ byejeꞌ rao bxoz braonꞌ, 2 naꞌ bnnabeꞌyich da weꞌe latj chejeꞌ yellenꞌ re Damasco, naꞌchoeꞌ toto yodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ goꞌxeꞌbeꞌnn kaꞌ nao nez kob ke Diosenꞌ, ka beꞌnn byioren noꞌre, naꞌ wacheꞌe leakeꞌ Jerusalén choꞌ akeꞌrill ya. 3Ka gok broꞌ Saulonꞌ nez zejeꞌ, bixha ka lellinteꞌ Damasconꞌ, to beniꞌ da zaꞌa yebá byechjenleꞌe. 4Naꞌ wixeꞌ jeꞌtteꞌ rao yo, naꞌll benreꞌ bne tobeꞌnn lleꞌe leꞌe:

—Saulo, Saulo, ¿bixchen llwieroꞌ nadaꞌ, naꞌdaꞌo llrayoꞌ nadaꞌ?

5Naꞌll bne Saulonꞌ:—¿No rweꞌ, Xanaꞌ?Naꞌll bne beꞌnnenꞌ:—Nadaꞌn Jesús, nadaꞌn daꞌo llonroꞌ kaꞌ, llonze

ziꞌ kwinoꞌn llonoꞌ kaꞌ, ka llon to bell llcheꞌobaꞌ raoto da la, da llaꞌdebaꞌ.

6Naꞌll Saulonꞌ do xhizeꞌ, llebeꞌ bneꞌe:—Xanaꞌ, ¿Bixha lleꞌnroꞌ gonaꞌ?

Naꞌll lle Xanllo leꞌe:—Byejkze Damasconꞌ, gannaꞌ nne akeꞌ akre

gonoꞌ.7Beꞌnn kaꞌ zejrén Saulonꞌ txhen blleb akeꞌ kwis,

ka nak ben akreꞌ chiꞌi beꞌnnenꞌ, naꞌ nono breꞌeakreꞌ. 8 Naꞌ bayas Saulonꞌ, ka gokraꞌlleꞌ yexaꞌraweꞌn bill breꞌreꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ zejreneꞌ txhennaꞌ, beꞌx akeꞌ taꞌkeꞌ, bcheꞌe akeꞌ leꞌe ganꞌ nziꞌiDamasconꞌ. 9Chonn lla bzoeꞌ bi breꞌreꞌ, naꞌ bi weꞌjbdaokzeꞌ.

10 Damasco naꞌ, zo to beꞌnn llonliraꞌll XanlloJesucristonꞌ beꞌnn re Ananías, naꞌ Ananíasenꞌbreꞌdaꞌoreꞌ Xanllonꞌ, lleꞌe leꞌe:

—¡Ananías!Naꞌll bne Ananíasenꞌ:—Bi naꞌ, Xanaꞌ, ganni zoaꞌ.11Naꞌll lle Xanllonꞌ leꞌe:—Bzollaꞌa, naꞌ byej rill beꞌnnenꞌ re Judas, beꞌn-

nenꞌ zo ganꞌ nziꞌi Nez Li, naꞌ bayirj to beꞌnne reSaulo beꞌnn Tarso, nnaꞌstek llieꞌ llalwilleꞌ nadaꞌ.12 Naꞌ ba benaꞌ nench breꞌdaꞌoreꞌ rweꞌ, bllinoꞌwxoa taꞌkoꞌn yichjeꞌ, nench yereꞌreꞌ.

13Naꞌll bne Ananíasenꞌ:—Xanaꞌ, beꞌnn zan kwis lloeꞌ xtiꞌll beꞌnnenꞌ,

katek da xhinnj kwis ba beneꞌ, bsaꞌkzieꞌ beꞌnn kaꞌllonliraꞌll rweꞌn llaꞌa Jerusalén naꞌ. 14 Naꞌ ke lennaꞌ, bedeꞌ ganni noꞌxteꞌ to yich danꞌ beꞌe bxozwnebiaꞌ kaꞌ, nench goꞌxeꞌ beꞌnn kaꞌ llalwill rweꞌn.

15Naꞌll Xanllonꞌ lleꞌe Ananíasenꞌ:—Lla byej, nadaꞌ ba brejaꞌ beꞌnnenꞌ, nench

chejeꞌ weꞌe xtiꞌllaꞌn rao beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael, naꞌ chejeꞌ no rao beꞌnn wnebiaꞌ ke toto yellkaꞌ, naꞌ renkze beꞌnn Israel kaꞌ. 16Nadaꞌ wroeꞌreꞌkatek yellayraweꞌ danꞌ wzenayeꞌ kiaꞌ naꞌ.

17 Naꞌ byej Ananíasenꞌ ganꞌ zo Saulonꞌ, kabllineꞌn bxoa taꞌkeꞌn yichjeꞌ, lleꞌe leꞌe:

—Saulo biꞌchaꞌ, Xanllo Jesús beꞌnnenꞌ broeꞌraorweꞌ kanꞌ zaꞌo tnezenꞌ, bseꞌleꞌ nadaꞌ nenchyereꞌroꞌ, naꞌ so Spíritu ke Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo.

18 Naꞌll le ballachte da nak ka yid bdeꞌj loraweꞌn, naꞌll bareꞌreꞌ. Naꞌll bayaseꞌ, naꞌ blloeꞌnis. 19 Bde naꞌ, bayaweꞌ, naꞌ bayakraꞌlleꞌ. Naꞌbagaꞌnneꞌ Damasconꞌ chop chonn lla ren beꞌnnkaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ.

Saulonꞌ lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ Damasconꞌ20 Le bzoraote Saulonꞌ llejeꞌ ga zo toto yodaꞌo

ganꞌ lladop beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ,neꞌe Jesucristonꞌ nakeꞌ Xhiꞌnn Dios. 21 Yeololbeꞌnn kaꞌ llzenay xtiꞌlleꞌn, llabán akreꞌ kwis, naꞌlle lwellj akeꞌ:

—¿Kere beꞌnn ninꞌ dá lliꞌnaweꞌ, naꞌ lloꞌxeꞌ beꞌnnkaꞌ llalwill Jesucristonꞌ, beꞌnn kaꞌ llaꞌa Jerusalénnaꞌ? ¿Naꞌ kere ke len naꞌ ba bedeꞌ ganni nench

Page 143: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 9:22 140 Hechos 10:7goꞌxeꞌ beꞌnn kaꞌ, naꞌ lljasaneꞌ leakeꞌ rao bxozwnebiaꞌ kaꞌ?

22 Naꞌll Saulonꞌ yezikre llaralreꞌ llroeꞌreꞌ neꞌe,Jesúsenꞌ nakeꞌ Cristo beꞌnn bseꞌl Dios nenchnnebieꞌ. Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ llaꞌa Damasconꞌ, biballel akreꞌ akre ye akeꞌ leꞌe.

Ka gok baxhonnj Saulonꞌ Damasconꞌ23 Bixha ba gok zan lla, lloeꞌ Saulonꞌ xtiꞌll

Jesucristonꞌ, naꞌll beꞌnn Israel kaꞌ, beꞌe akeꞌ diꞌllgot akeꞌ leꞌe. 24 Ka nak yellenꞌ nechjen zeꞌe, naꞌblleꞌnao akeꞌ toto ganꞌ ll-lloj akeꞌ yellenꞌ. BixhaSaulonꞌ gokbeꞌreꞌ kaꞌ. 25 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllJesucristonꞌ, broꞌ akeꞌ leꞌe to lo wit, naꞌ baletj akeꞌleꞌe tlleꞌle koꞌll zeꞌen, naꞌ baxhonnjeꞌ.

Saulonꞌ ballineꞌ Jerusalén naꞌ26 Ka ballín Saulonꞌ Jerusalén naꞌ, gokraꞌlleꞌ

gakeꞌ txhen ren beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ,naꞌ yeolol akeꞌ blleb akeꞌ, bi llejleꞌ akeꞌ chaꞌ dalinꞌ ba llonliraꞌlleꞌ Jesucristonꞌ. 27 Naꞌ beꞌnnenꞌre Bernabé bcheꞌe leꞌe ganꞌ llaꞌa postl kaꞌ, naꞌbeꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll, kanꞌ gok breꞌe Saulonꞌ Xan-llonꞌ, kanꞌ yoeꞌ nez zejeꞌ Damasconꞌ, naꞌ kanꞌbeꞌreneꞌ leꞌe diꞌll. Naꞌ gollteꞌ leakeꞌ kanꞌ benSaulonꞌ, bi bllebeꞌ beꞌe xtiꞌll Jesucristonꞌ Damas-conꞌ. 28 Saulonꞌ bzoeꞌ Jerusalén naꞌ, naꞌ bdatezebnaweꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ. 29Naꞌ billebeꞌ weꞌreneꞌ beꞌnn griego kaꞌ xtiꞌll Jesucristonꞌ,naꞌ beꞌnn kaꞌ, lleꞌn akreꞌ got akeꞌ leꞌe. 30 Kagokbeꞌe beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ danꞌ lleꞌnakreꞌ got akeꞌ leꞌen, naꞌll bcheꞌe akeꞌ Saulonꞌyellenꞌ nziꞌi Cesarea, naꞌll baseꞌl akeꞌ leꞌe Tarso.

31 Yeolol beꞌnn kaꞌ ba lldop ll-llay llonliraꞌllJesucristonꞌ toto ganꞌ nbane Judeanꞌ, naꞌ Galilea,naꞌ Samaria llaꞌa akeꞌ wen, naꞌ zejzell llejnieꞌ akreꞌxtiꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ llonliraꞌll aklleꞌ Leꞌe. NaꞌSpíritu ke Diosenꞌ lltipraꞌllen leakeꞌ, naꞌ zejze llanbeꞌnn kaꞌ tlla tlla.

Ka gok bayak to beꞌnn re Eneas32 Bixha gok ka dá Pedronꞌ llraꞌnneꞌ yeolol

beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ. Naꞌ bllineꞌ yel-lenꞌ nziꞌi Lida. 33Naꞌ jadiꞌreꞌ to beꞌnn re Eneas. Bagok xoꞌn iz deꞌe nat nieꞌ. 34 Pedronꞌ lleꞌe leꞌe:

—Eneas, Jesucristonꞌ wayoneꞌ rweꞌ nnaꞌsteke,bayas batob xtaꞌon.

Le bayaste beꞌnnenꞌ bayakeꞌ. 35 Yeolol beꞌnnkaꞌ llaꞌa Lidanꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellenꞌ re Sarónbreꞌe akreꞌ kanꞌ bayak beꞌnnenꞌ, naꞌ bsanraꞌll akeꞌbillre da llxenraꞌll akeꞌ, naꞌ baxenraꞌll akeꞌ tozeXanllonꞌ.

Ka gok babán Dorcas

36 Bixha gok to lla yellenꞌ nziꞌi Jope, zo to noꞌrnxenraꞌll Dios, naꞌ nzieꞌ Tabita, diꞌll griego lleꞌnennen Dorcas. Dorcas naꞌ zoteze zoeꞌ lloneꞌ da wenllakreneꞌ beꞌnne. 37 Bixha goksereꞌ yillweꞌ, naꞌgoteꞌ. Naꞌ bayoll bwazj akeꞌ leꞌe naꞌ, bxoa akeꞌ leꞌeto lo yoꞌ. 38 Yell Lida naꞌ, naken awlloze Jope, naꞌbnneze beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ, yell Lidanaꞌ zo Pedronꞌ, naꞌ bseꞌl akeꞌ chop beꞌnn nenchgaꞌtyoe akreꞌ leꞌe, naꞌ lle akeꞌ leꞌe:

—Ben okré choꞌrén netoꞌ nnastek.39 Le byejrente Pedronꞌ leakeꞌ. Ka bllin akeꞌ

naꞌ, jwaꞌa akeꞌ leꞌe ganꞌ de beꞌnn watenꞌ, naꞌjabiꞌy noꞌr wazeb kaꞌ, bell akeꞌ, naꞌ llroeꞌ akreꞌleꞌe raꞌll xha kaꞌ da ben Dorcas ka nna nbaneꞌ.40 Naꞌ Pedronꞌ bchacheꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa loyoꞌn, naꞌll bcheꞌk xhibeꞌ balwilleꞌ Dios. Naꞌtellbayechjeꞌ bwieꞌ beꞌnn watenꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—¡Tabita, bayas!Le baxaꞌte rao Tabitanꞌ. Ka breꞌreꞌ Pedronꞌ,

le bayasteꞌ babieꞌ. 41 Naꞌll beꞌx Pedronꞌ taꞌkeꞌbasolleꞌe leꞌe, naꞌll goxheꞌ noꞌr wazeb kaꞌ, naꞌbeꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, broeꞌreꞌ leakeꞌba babaneꞌ. 42 Yeolol beꞌnn Jope kaꞌ, bnnez akreꞌkanꞌ goken, naꞌ beꞌnn zan byejleꞌ ke Xanllonꞌ.43Pedronꞌ goꞌyeꞌ zan lla Jopenꞌ, bzoeꞌ rill to beꞌnnre Simón beꞌnn wazoꞌll yid.

10Pedro ren Cornelio

1Naꞌ yellenꞌ re Cesarea, zo to beꞌnn re Cornelio,naꞌ nakeꞌ xan wakaꞌa ya kaꞌ, nziꞌi Beꞌnn Italia.2 Llapeꞌ Diosenꞌ baraꞌnne, laꞌkze bi nakeꞌ beꞌnnIsrael, lloeꞌraweꞌ Dios ren beꞌnn kaꞌ llaꞌa lo yoꞌkeꞌen, naꞌ lloeꞌ mell da llakreneꞌ beꞌnn Israel kaꞌ,naꞌ zoteze zoeꞌ llalwilleꞌ Diosenꞌ. 3Gok to lla, lladáchonne breꞌdaꞌoreꞌ, breꞌreꞌ to angl ke Dios byoeꞌganꞌ zoeꞌn, naꞌ lle anglenꞌ leꞌe:

—¡Cornelio!4Cornelio naꞌ bwiachicheꞌ anglenꞌ, naꞌ do llebeꞌ

lleꞌe leꞌe:—¿Bi naꞌ, xanaꞌ?Naꞌll lle anglenꞌ leꞌe:—Diosenꞌ ba benreꞌ kanꞌ llalwilloeꞌn, naꞌ ba

breꞌreꞌ kanꞌ llakrenoꞌ beꞌnn yaꞌch kaꞌ. 5 Naꞌ bseꞌlbeꞌnn lljakeꞌ yellenꞌ re Jope, naꞌ lljaxiꞌi akeꞌ tobeꞌnn re Simón Pedro. 6 Zoeꞌ rill beꞌnn leskaꞌ reꞌeSimón, beꞌnn wazoꞌll yid, naꞌ zoeꞌ lloaꞌ nisdaꞌo,leꞌe yeꞌe rweꞌ da llayaꞌl gonoꞌ.

7 Ka bazaꞌa anglenꞌ, goxh Cornelionꞌ chopbeꞌnn wen llin keꞌe, naꞌ goxhteꞌ ye to wakaꞌa ya,beꞌnn llakrén leꞌe, leskaꞌ wakaꞌa yanꞌ nxenraꞌlleꞌ

Page 144: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 10:8 141 Hechos 10:43Diosenꞌ. 8Naꞌ beꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll kanꞌ goll anglenꞌleꞌe, naꞌll bseꞌleꞌ leakeꞌ Jopenꞌ.

9 Bateyó ka ba zo rez llin beꞌnn kaꞌ Jopenꞌ,Pedronꞌ byepeꞌ yichjo ganꞌ zoeꞌn, nench balwilleꞌDios, llonen ka do wawill. 10 Naꞌ doneꞌ kwis,naꞌ gokraꞌlleꞌ gaweꞌ. Chak llon akeꞌ da gaweꞌn,breꞌdaꞌoreꞌ. 11 Breꞌreꞌ byarj yebánꞌ, naꞌ breꞌreꞌ toxchan xhen, nllej toto xhiꞌne lletjen. 12 Naꞌ loenaꞌ llaꞌa yoꞌy kwen bayiꞌxe ba llia tap niaꞌnaꞌa, naꞌba llxhob leꞌ, naꞌ ba llia xire. 13 Naꞌll benreꞌ bneDiosenꞌ:

—Byas Pedro, bet ba ki naꞌ bdao.14Naꞌll Pedronꞌ lleꞌe Diosenꞌ:—Kaꞌa, Xanaꞌ, bi nna gawaꞌ ba zban kaꞌ, nllon

leyenꞌ gaotoꞌ ka ba kaꞌ.15Naꞌll bne Diosenꞌ da yobre, lleꞌe leꞌe:—To da ba bayib Dios, bi nneꞌo nakllen da zban.16 Gokte chonn ras lleꞌe leꞌe kaꞌ, naꞌll bayep

xchan naꞌ yebá. 17 Chak llon Pedronꞌ xhbab kwis,bi zejen danꞌ breꞌdaꞌoreꞌn, kat bllinkze beꞌnn kaꞌbseꞌl Cornelionꞌ lloaꞌ yoꞌn, llnnab akeꞌ ganꞌ zobeꞌnnenꞌ re Simón, beꞌnn wazoꞌll yid naꞌ. 18 Kabllin beꞌnn kaꞌ lloaꞌ yoꞌn, bnne akeꞌ zillje, llnnabakeꞌ chaꞌ gannaꞌn zo to beꞌnn re Simón Pedro.

19 Naꞌ nna ze Pedronꞌ lloneꞌ xhbab ke danꞌbreꞌdaꞌoreꞌn, kat goll Spíritu ke Diosenꞌ leꞌe:

—Rweꞌn llayirj beꞌnn ki chonne. 20 Lla bzollaꞌa,naꞌ bayetj, naꞌ byejrén akeꞌ, bi gakganroꞌ, nad-kzaꞌn bseꞌl akeꞌ.

21 Naꞌll bayetj Pedronꞌ, jatileꞌ beꞌnn kaꞌ bseꞌlCornelionꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Nadaꞌn riaꞌ Simón Pedro, ¿bi ken llayirjrenadaꞌ?

22Naꞌll bne beꞌnn kaꞌ:—To xanwakaꞌa ya kaꞌ re Cornelio bseꞌleꞌ netoꞌ,

nakeꞌ to beꞌnn lloeꞌrao Dios, naꞌ yeolol beꞌnnIsrael kaꞌ, lloeꞌ akeꞌ xtiꞌlleꞌ nakeꞌ beꞌnn wen. Toangl ke Diosenꞌ broeꞌraweꞌ leꞌe, naꞌ golleꞌ leꞌeyedxiꞌtoꞌ rweꞌ chejoꞌ rilleꞌn, nench yeꞌweꞌ binꞌllayaꞌl goneꞌ.

23 Naꞌ broeꞌ leakeꞌ yoꞌ, naꞌ btas akeꞌ lleꞌ naꞌ.Bateyó byas Pedronꞌ zejreneꞌ beꞌnn kaꞌ, naꞌ ren yebal beꞌnn nxenraꞌll Jesucristonꞌ, beꞌnn llaꞌa Jopenaꞌ.

24 Ballop lla bllin akeꞌ Cesareanꞌ. Cornelionꞌba llbexheꞌ leakeꞌ, ba btopeꞌ no biꞌch lwelljeꞌ,no beꞌnn nakeꞌ txhen. 25 Ka bllin Pedronꞌ yoꞌn,le bllojdote Cornelionꞌ, jatileꞌ leꞌe, bcheꞌk xhibeꞌgokraꞌlleꞌ weꞌraweꞌ Pedronꞌ. 26 Pedronꞌ basolleꞌeleꞌe, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—Bazollaꞌa, lekze beꞌnnach nadaꞌ.

27Nna lloeꞌrenteꞌ leꞌe diꞌllenꞌ, byoꞌ akeꞌ lo yoꞌn,naꞌ breꞌreꞌ beꞌnn zan ba llaꞌa. 28Naꞌll Pedronꞌ lleꞌeleakeꞌ:

—Reꞌ nnézere, ley ke netoꞌ beꞌnn Israel, ll-llonen choꞌtoꞌ lo yoꞌ rill beꞌnn bi nak beꞌnn Israelgon aktoeꞌ txhen, zan Diosenꞌ ba broeꞌreꞌ nadaꞌgonaꞌ beꞌnn kaꞌ txhen, laꞌkze bi nak akeꞌ beꞌnnketoꞌ. 29Ke len naꞌ, kate braꞌ beꞌnn ki badxiꞌi akeꞌnadaꞌn, le zaꞌtiaꞌ. Naꞌ lleꞌnraꞌ nnere bi ken goxhrenadaꞌ.

30Naꞌll bne Cornelionꞌ:—Nnaꞌ llak tap lla, hor kite lladá chonne, nonaꞌ

was, naꞌ llalwillaꞌ Dios, ka breꞌraꞌ to beꞌnn badseꞌerawaꞌn llaktit xharaꞌneꞌn kwis. 31 Naꞌ bneꞌe:“Cornelio, ba bzenay Diosenꞌ kanꞌ llalwilloeꞌn,naꞌ ba breꞌreꞌ kanꞌ llonoꞌ llakrenoꞌ beꞌnn yaꞌche.32Bseꞌl beꞌnn lljakeꞌ Jope, naꞌ lljaxiꞌi akeꞌ to beꞌnnre Simón Pedro, zoeꞌ rill beꞌnn re Simón, beꞌnnwazoꞌll yid. Zoeꞌ lloaꞌ nisdaꞌo. Naꞌ kate raꞌ Pedronꞌrilloꞌ, naꞌll weꞌreneꞌ rweꞌ diꞌlle.” 33 Naꞌllenꞌ lebseꞌltiaꞌ beꞌnn kaꞌ badxiꞌi rweꞌn, naꞌ ba benoꞌ wenbedoꞌ. Ni llaꞌtoꞌ nnaꞌ, naꞌ lleꞌnetoꞌ wzenaytoꞌ binꞌlleꞌne Diosenꞌ gontoꞌ.

Diꞌll da beꞌe Pedronꞌ rill Cornelio34 Pedronꞌ bzorao lloeꞌ diꞌll, naꞌ bneꞌe:—Nnaꞌll ba byejnieꞌraꞌ ke Diosenꞌ bi llaleꞌe ke

ke beꞌnne. 35 Beꞌnn llaꞌa gateze yellrio, chaꞌllap akeꞌ Diosenꞌ baraꞌnne, naꞌ llon akeꞌ da wen,lloꞌraꞌllkze Diosenꞌ leakeꞌ. 36 Diosenꞌ bdixjweꞌreꞌbeꞌnn Israel kaꞌ, wak wazorenllo Diosenꞌ wen,chaꞌ wxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ, le Leꞌen nak Xanyeolol-llo. 37 Reꞌ nnézkzere ka danꞌ gok doxhenganꞌ nziꞌi Judeanꞌ, danꞌ bzorao ganꞌ nziꞌi Galileanaꞌ, bde kanꞌ bdixjweꞌ Juan naꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌbchoeꞌ beꞌnn kaꞌ nis. 38 Nnézkzere, Dios naꞌnbeꞌe Jesús beꞌnn Nazaretenꞌ yel wak, naꞌ beꞌe LeꞌeSpíritu keꞌen. Naꞌllenꞌ bda Jesúsenꞌ beneꞌ da wen,bayoneꞌ yeolol beꞌnn llsaꞌkziꞌ daxiꞌon, le Diosenꞌbzorén Leꞌe. 39 Naꞌ netoꞌ breꞌtoꞌ, naꞌ lloeꞌtoꞌ diꞌllke da kaꞌ ben Jesúsenꞌ do Judea naꞌ Jerusalén,naꞌ breꞌtetoꞌ kanꞌ gok bet akeꞌ Leꞌe, bdaꞌa akeꞌLeꞌe leꞌ yay cruzenꞌ. 40 Bixha Diosenꞌ basbaneꞌLeꞌe bayónn lla, naꞌ beneꞌ nench broeꞌraweꞌ netoꞌ.41 Kere broeꞌraweꞌ yeolol beꞌnnenꞌ, netoꞌ brejeꞌda nellte nench weꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn broeꞌraweꞌ netoꞌ.Netoꞌ weꞌj bdaorentoeꞌ txhen, kanꞌ babaneꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ. 42Naꞌll ba bseꞌleꞌ netoꞌ chixjweꞌtoꞌyeolol beꞌnne, ba brej Diosenꞌ Leꞌe goneꞌ yelkoxchis ke beꞌnn ban, naꞌ beꞌnn ba got. 43 Yeololbeꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, beꞌe akeꞌ xtiꞌllJesucristonꞌ, bne akeꞌ noteze chejleꞌ keꞌe, Dios naꞌyeziꞌxheneꞌ ke akeꞌ.

Page 145: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 10:44 142 Hechos 11:28Ka gok byoꞌ Spíritu ke Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn

kaꞌ44 Nna lloeꞌte Pedronꞌ diꞌllenꞌ, kat byoꞌ Spíritu

ke Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ llaꞌa llzenayenꞌ.45 Beꞌnn Israel kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ, beꞌnnkaꞌ bnao Pedronꞌ, llabán akreꞌ kwis ka nak rentebeꞌnn bi zjanak beꞌnn Israel, ba byoꞌ Spíritu keDiosenꞌ yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. 46 Gokbeꞌe akreꞌ kanꞌbxhiꞌi beꞌnn kaꞌ Spíritu ke Diosenꞌ, le bzoraotelloeꞌrao akeꞌ Dios, llnne akeꞌ to diꞌll yobre. 47Naꞌllbne Pedronꞌ:

—Bibi de wllon choa beꞌnn ki nis nnaꞌ, ka nakSpíritu ke Diosenꞌ ba byoꞌn lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn,kanꞌ ba byoꞌn lo yichjraꞌlldaꞌo lliꞌo.

48Naꞌ golleꞌ leakeꞌ choa akeꞌ nis, le ba nxenraꞌllakeꞌ Jesucristonꞌ. Bde naꞌ goꞌtyoe akreꞌ Pedronꞌ,nench goꞌyreneꞌ leakeꞌ ye chop chonn lla.

11Pedronꞌ bzénreꞌ beꞌnn Jerusalén kaꞌ kanꞌ goken

1 Postl kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌllaꞌa do ganꞌ nziꞌi Judeanꞌ, bnnez akreꞌ ke nakbeꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel, ba bxhiꞌi akeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ. 2 Ka ballín Pedronꞌ Jerusalén naꞌ, beꞌnnIsrael kaꞌ, beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ, bdilakeꞌ leꞌe, 3 lle akeꞌ leꞌe:

—¿Bixchen jachoꞌzoꞌ rill beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael, naꞌ jataorén akteꞌweꞌ txhen?

4 Naꞌll beꞌrén Pedronꞌ leakeꞌ diꞌll kwasro dox-hen kanꞌ goken, lleꞌe leakeꞌ:

5 —Chak zoaꞌ yellenꞌ re Jope, ka llalwillaꞌDiosenꞌ breꞌdaꞌoraꞌ, breꞌraꞌ to xchan xhennllejtendapte xhiꞌne, lletjen yebá, naꞌ zaꞌn ganꞌ ziaꞌ naꞌ.6 Naꞌ bwiayaꞌnnaꞌ bixhanꞌ llaꞌa loenꞌ, naꞌ breꞌraꞌllaꞌa bayiꞌx ba llia tap niaꞌnaꞌa, ba llxhob leꞌe, naꞌba llia xire. 7 Naꞌ benraꞌ bne Diosenꞌ lleꞌe nadaꞌ:“Bzollaꞌa Pedro, bet ba ki, naꞌ bdao akbaꞌ.” 8Naꞌllballiaꞌ xtiꞌlleꞌn: “Kaꞌa, Xanaꞌ, bi nna gawaꞌ bazban kaꞌ, nllon leyenꞌ gaotoꞌ ka ba kaꞌ.” 9 Naꞌllbneꞌe da yobre, lleꞌe nadaꞌ: “Da ba bayib Dios,bill nneꞌo nakllen zban.” 10 Chonn ras gok kaꞌ,naꞌll bayep xchan naꞌ yebá. 11Nnaꞌ llakte kaꞌn, lebraꞌte chonn beꞌnn ganꞌ zoaꞌn, beꞌnn zaꞌk yellenꞌre Cesarea. 12 Naꞌll Spíritu ke Diosenꞌ gollennadaꞌ llayaꞌl chaꞌrén akeꞌ, naꞌ bi gakganraꞌ. Naꞌbzaꞌrente beꞌnn biꞌchllo ki xope, bllintetoꞌ rill tobeꞌnn re Cornelio, naꞌ byoꞌtoꞌ rilleꞌn. 13Cornelionꞌbeꞌreneꞌ netoꞌ diꞌll ka gok broeꞌrao to anglenꞌ leꞌe,naꞌ goll anglenꞌ leꞌe: “Bseꞌl beꞌnn lljakeꞌ Jope, naꞌlljaxiꞌi akeꞌ to beꞌnn re Simón Pedro. 14 Beꞌnn naꞌweꞌreneꞌ rweꞌ xtiꞌll Diosenꞌ akre gonoꞌ, nench yer-aꞌo rao da xhinnjenꞌ ren beꞌnn llaꞌa lo yoꞌ rilloꞌ.”

15 Naꞌ ka bzorawaꞌ lloeꞌrén akeꞌ diꞌllenꞌ, Spírituke Diosenꞌ byoꞌn yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, kanꞌ byoꞌn loyichjraꞌlldaꞌollonꞌ kanaꞌ. 16 Naꞌ jadinraꞌllaꞌ xtiꞌllXanllo Jesucristonꞌ, kanꞌ bneꞌe: “Da li Juan naꞌbchoeꞌ beꞌnn kaꞌ nis, zan to da zaꞌkll gak keréyedsó Spíritu ke Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌore.” 17 Chaꞌkwin Diosenꞌ ba beꞌe leakeꞌ Spíritu keꞌen kanꞌbenneꞌn lliꞌo nxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ, ¿noxhanakaꞌ nadaꞌn yepaꞌ Diosenꞌ bi goneꞌ kaꞌ?

18Kabayoll ben akreꞌ kanꞌ bne Pedronꞌ, bzo akeꞌllize naꞌ beꞌrao akeꞌ Dios, bne akeꞌ:

—¿Bixha ren beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israelenꞌ,ba lloeꞌ Diosenꞌ latj yeyat akreꞌ nench yeziꞌxheneꞌke akeꞌ, naꞌ weꞌe yel nban zejlikane ke akeꞌn chaꞌ?

Beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ yellenꞌ re Antio-quía

19 Beꞌnn kaꞌ bxhonnj goslas kanꞌ bde bet akeꞌEsteban naꞌ, bal akeꞌ bllin akteꞌ ganꞌ nziꞌi Fenicia,naꞌ yell kaꞌ zjalliꞌ to yellrio da lliꞌ lo nisdaꞌo ganꞌnziꞌi Chipre, naꞌ yellenꞌ re Antioquía ganꞌ nbaneSiria. Naꞌ bi lloeꞌrén akeꞌ no beꞌnn yobre xtiꞌllDiosenꞌ, zre beꞌnn Israel kaꞌze lloeꞌrén akeꞌ diꞌlle.20 Naꞌ bal beꞌnn yellenꞌ nziꞌi Chipre, naꞌ beꞌnnCirene bllin akeꞌ Antioquía, naꞌ bzorao llroeꞌ akreꞌDiꞌll Wen ke Xanllo Jesucristonꞌ, ren beꞌnn kaꞌbi nak beꞌnn Israel. 21 Naꞌ yel wak ke Xanllonꞌzerenen leakeꞌ. Naꞌ beꞌnn zan llsanraꞌll da naoakeꞌ, naꞌ baxenraꞌll akeꞌ Xanllonꞌ.

22 Naꞌ beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Jesu-cristonꞌ llaꞌa Jerusalén naꞌ, ben akreꞌ kanꞌ llaken,naꞌ bseꞌl akeꞌ beꞌnnenꞌ re Bernabé Antioquía naꞌ.23Ka bllin Bernabénꞌ, breꞌreꞌ kanꞌ llakrén Diosenꞌleakeꞌ bawereꞌ kwis, naꞌ golleꞌ leakeꞌ do yichj doraꞌll akeꞌ nnao akeꞌ Xanllonꞌ. 24Ka nak Bernabénꞌnakeꞌ to beꞌnn wen kwis, naꞌ yoꞌyaꞌnneꞌ Spíritu keDiosenꞌ, naꞌ le nxenraꞌlleꞌ Dios, naꞌll yezikre beꞌnnzanll bxenraꞌll Xanllonꞌ.

25Naꞌtell byej Bernabénꞌ yellenꞌ re Tarso jadir-jeꞌ Saulonꞌ, ka balleleꞌ leꞌen, bcheꞌe leꞌe Antio-quíanꞌ. 26 To iz bzo akeꞌ Antioquíanꞌ, ben akeꞌ tx-hen beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Jesucristonꞌ,naꞌ beꞌnn zan broeꞌ akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. Antioquíanaꞌ bsiꞌi akeꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Xanllonꞌ, Cris-tiano da nelle.

27 Ka gok kaꞌ, bal beꞌnn kaꞌ llaꞌa Jerusalén,beꞌnn kaꞌ lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kon ka llzejnieꞌSpíritu ke Diosenꞌ leakeꞌ, naꞌ byej akeꞌ Antio-quíanꞌ. 28 Toeꞌ beꞌnn re Agabo bzolleꞌe radj beꞌnnkaꞌ llaꞌa lloeꞌrao Diosenꞌ, naꞌ bneꞌe kon kanꞌ bze-jnieꞌ Spíritunꞌ leꞌe, bdixjweꞌreꞌ gak to win xhendoxhen yellrio. Naꞌ ka bllin lla bnebiaꞌ beꞌnnenꞌre Claudio doxhen ganꞌ nbane Roma, kanaꞌ gok

Page 146: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 11:29 143 Hechos 12:25win kanꞌ bne Agabonꞌ. 29 Naꞌ beꞌnn Antioquíakaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, beꞌe akeꞌ diꞌll gakrénakeꞌ beꞌnn lwellj akeꞌ kaꞌ llaꞌa yell kaꞌ do ganꞌ nziꞌiJudea, kon ka yezaꞌraꞌll toto akeꞌ. 30Naꞌ ka bayollbdopennaꞌ, bseꞌl akeꞌ Bernabénꞌ ren Saulonꞌ jwaꞌaakeꞌ mellenꞌ rao beꞌnn gor brao kaꞌ, nak rallnaꞌabeꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ llaꞌa Judeanꞌ.

12Ka gok bet akeꞌ Jacobo naꞌ broꞌ akeꞌ Pedronꞌ rill ya

1 Leskaꞌ kanaꞌ bchoybiaꞌ rey Herodes, beꞌxakeꞌ bal beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, nenchwsaꞌkzieꞌ leakeꞌ. 2 Naꞌ bchoybieꞌ bet akeꞌ Jacobo,bchoy akeꞌ yeneꞌ, beꞌnnenꞌ nak beꞌnn biꞌch Juannaꞌ. 3 Gokbeꞌe Herodesenꞌ bayoꞌraꞌll beꞌnn Israelkaꞌ kanꞌ beneꞌn, naꞌll bseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ, beꞌx akeꞌPedronꞌ rao lnninꞌ, katenꞌ llao akeꞌ yet xtir danꞌ binchix kwa binn. 4Herodes naꞌ, broeꞌ Pedronꞌ rillya, naꞌ bseꞌleꞌ tap kwen wakaꞌa ya, beꞌnn nak tapwej, nench bdap akeꞌ rill yanꞌ. Llakreꞌ ka te lnninaꞌ, kwejeꞌ leꞌe rao beꞌnn yell, goneꞌ yel koxchiskeꞌe. 5 Bixha chak yoꞌ Pedronꞌ rill yanꞌ, naꞌ llaꞌawakaꞌa ya kaꞌ llap akeꞌ leꞌe, naꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllJesucristonꞌ, llaral llalwill akeꞌ Diosenꞌ gakreneꞌPedronꞌ.

Ka gok balloj Pedronꞌ rill ya6 Bixha tlleꞌle naꞌ, ka wxere llwia Herodesenꞌ

kwejeꞌ Pedronꞌ. Naꞌ Pedronꞌ deꞌe taseꞌ radj chopwakaꞌa ya, naꞌ nllej taꞌkeꞌn chop gden, naꞌ llaꞌteye to kwenwakaꞌa ya, llap akeꞌ lloaꞌ rill yanꞌ. 7Katbllinkze to angl ke Xanllo Dios lo rill yanꞌ, to beniꞌxhen goꞌte, naꞌ anglenꞌ jataneꞌ Pedronꞌ basbaneꞌleꞌe, lleꞌe leꞌe:

—¡Sete byase!Ka bneꞌe kaꞌn, le ballojte gden kaꞌ taꞌk Pedronꞌ.

8Naꞌll lle anglenꞌ leꞌe:—Bachej leꞌon, naꞌ barejdo xheroꞌn.Naꞌll bayoll naꞌ, lleꞌe leꞌe:—Balleldo xhalleroꞌn, naꞌ banao nadaꞌ.9 Naꞌ balloj anglenꞌ, naꞌ zanao Pedronꞌ, naꞌ bi

llakbeꞌreꞌ chaꞌ da linꞌ llabej anglenꞌ leꞌe rill yanꞌ,kon llakreꞌ chaꞌ llreꞌdaꞌozreꞌn. 10 Badé akteꞌ ganꞌllaꞌa to kwen wakaꞌa ya kaꞌ, naꞌll badé akeꞌ ga llaꞌabeꞌnn wllope kaꞌ. Kat ballín akteꞌ ga zo reyj de yadanꞌ llwia tnezre, to wrazzen byarjen, naꞌ ballojakeꞌ. Bzaꞌa akeꞌ ye raꞌt, naꞌll bazaꞌa anglenꞌ, naꞌbakwaꞌnneꞌ Pedronꞌ toze.

11Kanaꞌll gokbeꞌe Pedronꞌ da likzenꞌ ballojeꞌ rillyanꞌ, naꞌll bneꞌe:

—Nnaꞌll llreꞌraꞌ da likzenꞌ bseꞌl Diosenꞌ anglkeꞌen, nench basreꞌe nadaꞌ rao naꞌa Herodes naꞌ,

naꞌ rao yeolol da kaꞌ lleꞌne beꞌnn Israel kaꞌ gonakreꞌ nadaꞌ.

12 Llontezeꞌ xhbab kanꞌ goken, ballinteꞌ rillMaría xhnaꞌ Juan Marcos, naꞌ llaꞌa beꞌnn zanllalwill akeꞌ Dios. 13 Ka bnne Pedronꞌ leꞌ zaguannaꞌ, byejdo to bi noꞌr re Rode jawiabeꞌ nonꞌ nne.14 Ka bayombiaꞌbeꞌ chiꞌi Pedronꞌ, bawebeꞌ kwis,naꞌ bi bsarjbeꞌ, zayejdobeꞌ jatixjweꞌbeꞌ beꞌnn kaꞌyelaꞌ, ba ze Pedronꞌ lloaꞌ yoꞌn. 15 Naꞌll lle beꞌnnkaꞌ bi noꞌrenꞌ:

—¿Binꞌ ba llakroꞌ?Naꞌ zekzbeꞌ llebeꞌ leakeꞌ, Pedro naꞌn ze gannaꞌ.

Naꞌll bne akeꞌ:—¿Kere angl ke Pedro naꞌn lla?16 Naꞌll Pedronꞌ zekzeꞌ llnneꞌe lloaꞌ yoꞌn, naꞌll

jasarj akeꞌ. Ka breꞌe akreꞌ leꞌen, llabán akreꞌ kwis.17 Naꞌll Pedronꞌ beneꞌ sen ren taꞌkeꞌ nench bzoakeꞌ lli, naꞌ beꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll kanꞌ gok babejXanllonꞌ leꞌe rill yanꞌ, leskaꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Lechixjweꞌ Jacobonꞌ, naꞌ beꞌnn lwelljllo kaꞌyelaꞌ kanꞌ ba goken. Naꞌll ballojeꞌ zayejeꞌ ga yobre.

18 Bixha ka byeniꞌ, da xhen gokllejlaꞌll wakaꞌaya kaꞌ, ke nak nollno Pedronꞌ yoꞌ lo rill yanꞌ.19 Naꞌll Herodes naꞌ, bseꞌleꞌ beꞌnne bayirj akeꞌPedronꞌ, naꞌ bi ballel akreꞌ leꞌe, naꞌll bnnabyollreꞌwakaꞌa ya kaꞌ, akre gok ballojeꞌ, naꞌ wakaꞌa yakaꞌ bibi gokse nne akeꞌ. Naꞌ bchoybieꞌ bet akeꞌwakaꞌa ya kaꞌ gop rill yanꞌ. Naꞌll bzaꞌa HerodesenꞌJudeanꞌ, naꞌ byejeꞌ jasoeꞌ yellenꞌ re Cesarea.

Ka gok got Herodes20 Rey Herodes naꞌ, llaklleꞌe beꞌnn yell kaꞌ nziꞌi

Tiro, naꞌ Sidón. Naꞌll beꞌnn kaꞌ beꞌe akeꞌ diꞌlllljakeꞌ raweꞌn, naꞌ beꞌrén akeꞌ to beꞌnne diꞌll,beꞌnn nak rallnaꞌa ganꞌ nbane Herodes, beꞌnnre Blasto. Beꞌe akeꞌ leꞌe mell nench wdieꞌ xtiꞌllakeꞌ, naꞌ bnnabeꞌ yeniꞌt akeꞌ wen ren reyenꞌ, leyallj akreꞌ da yeꞌj gao akeꞌ ganꞌ nbane Herodes.21 Herodes naꞌ bzoeꞌ to lla lljak beꞌnn kaꞌ raweꞌn.Ka bllin llanꞌ, Herodes gokeꞌ xharaꞌneꞌ da chaꞌo,naꞌ bllieꞌ ganꞌ lloneꞌ yel koxchis, naꞌ broeꞌ lban raobeꞌnn Tiro, naꞌ beꞌnn Sidón kaꞌ. 22Ka bayoll broeꞌlban naꞌ, besiaꞌ beꞌnn kaꞌ bne akeꞌ:

—¡Kere beꞌnnachenꞌ bnne, Dioskzenꞌ ba bnne!23 Rawe llak kaꞌn, to angl ke Xanllo Dios

beneꞌ nench Herodes naꞌ, biaꞌzeꞌ to yillweꞌ, le bibeꞌraweꞌ Dios, beꞌe latj beꞌrao beꞌnn kaꞌ leꞌe. Naꞌgoteꞌ, naꞌ bdao bel daꞌo kaꞌ xpeꞌreꞌn.

24 Zan ka nak xtiꞌll Xanllonꞌ, zejzell goslasen,naꞌ gateze ba lloeꞌ akeꞌ xtiꞌlleꞌn.

25 Bernabé ren Saulonꞌ, bayoll bi danꞌ ben akeꞌJerusalén naꞌ, naꞌ bazaꞌa akeꞌ zayej akeꞌ yellenꞌ

Page 147: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 13:1 144 Hechos 13:26nziꞌi Antioquíanꞌ, ncheꞌe akteꞌ beꞌnnenꞌ re JuanMarcos.

13Blloj Bernabé ren Saulo zjakeꞌ zjatixjweꞌ akreꞌ xtiꞌll

Diosenꞌ1 Radj beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Jesu-

cristonꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Antioquíanꞌ, zjarénbeꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kon ka llzejnieꞌ Spírituke Diosenꞌ leakeꞌ. Naꞌ zjarén beꞌnn llak llroeꞌllsede xtiꞌll Diosenꞌ, ki re bal akeꞌ: Bernabé,naꞌ Simón (beꞌnnenꞌ nsiꞌi akeꞌ Beꞌnn Gasj), Lu-cio beꞌnn Cirene, naꞌ Manaén (beꞌnn blliꞌorénHerodesenꞌ txhen, beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ Galileanꞌ),naꞌ Saulo. 2 To lla ka non akeꞌ was, naꞌ lloeꞌraoakeꞌ Dios, naꞌ llalwill akeꞌ Leꞌe, naꞌ bnne Spíritukeꞌen llen leakeꞌ:

—Lekwej Bernabénꞌ ren Saulonꞌ, le ba bayaxhakeꞌ gon akeꞌ xchinaꞌ.

3 Naꞌll bayoll ben akeꞌ was naꞌ, balwill akeꞌDiosenꞌ, naꞌ bxoa taꞌk akeꞌ yichj Bernabénꞌ renSaulonꞌ, naꞌll bsaꞌa akeꞌ leakeꞌ.

Postl kaꞌ bdixjweꞌ akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ yellenꞌ reChipre

4 Spíritu ke Diosenꞌ bseꞌlen Bernabénꞌ renSaulonꞌ yellenꞌ re Seleucia, gannaꞌ byoꞌ akeꞌ barcobllin akteꞌ to yellrio, da lliꞌ radj nisdaꞌo ganꞌ nziꞌiChipre. 5Ka bllin akeꞌ yellenꞌ nziꞌi Salamina, bzo-rao lljakeꞌ yodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ lloeꞌrénakeꞌ leakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. Naꞌ nao Juan Marcos naꞌllakreneꞌ leakeꞌ.

6 Naꞌ kaꞌ bde akeꞌ doxhen yellrionꞌ lliꞌ radjnisenꞌ, bllin akteꞌ yellenꞌ nziꞌi Pafos. Gannaꞌ jadiꞌakreꞌ to beꞌnn Israel beꞌnn wallaꞌa re Barjesús,naꞌ ziyeꞌe beꞌnn kaꞌ neꞌe nakeꞌ beꞌnn lloeꞌ xtiꞌllDios. 7 Zoteze zoreneꞌ to beꞌnn wnebiaꞌ, tobeꞌnn siꞌn re Sergio Paulo. Naꞌ beꞌnnenꞌ goxheꞌBernabénꞌ ren Saulonꞌ, lleꞌnreꞌ wzenayeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ. 8 Naꞌ Barjesúsenꞌ, lekze nsiꞌi akeꞌ leꞌeElimas, (diꞌll griego lleꞌnen nen beꞌnn wallaꞌa),ll-lloneꞌ wzenay beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn bi lloeꞌ latjchejleꞌ. 9 Naꞌll Saulonꞌ, lekze leꞌen re Pablonꞌ,ka nak yoeꞌ Spíritu ke Diosenꞌ, bwiachicheꞌ beꞌnnwallaꞌan. 10Naꞌll lleꞌe leꞌe:

—Beꞌnn wxhiyeꞌe, beꞌnn wen da xhinnj, xhiꞌnndaxiꞌo bi lloꞌraꞌlloꞌ da nak dawen. ¿Batwsanoꞌ billgonchixroꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ, nench bi nnaoakeꞌ diꞌll li ke Diosenꞌ? 11Naꞌ nnaꞌ Xantoꞌ Diosenꞌwsaꞌkzieꞌ rweꞌ, wcholoꞌ to chiꞌi bi reꞌroꞌ beniꞌ.

Le bcholte beꞌnnenꞌ, bxhoa bej raweꞌ, naꞌ deꞌellganeꞌ no goꞌx taꞌkeꞌ. 12Ka breꞌe beꞌnnenꞌ llnebi-aꞌn kanꞌ goken naꞌ byejleꞌ, llabanreꞌ kwis kanꞌ nakxtiꞌll Xanllo Jesucristonꞌ.

Pablonꞌ ren Bernabénꞌ jakeꞌ Antioquía ga nbanePisidia

13 Naꞌll Pablonꞌ ren beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ, bazaꞌaakeꞌ yellenꞌ re Pafos, byoꞌ akeꞌ barco bllin akteꞌyellenꞌ nziꞌi Perge ganꞌ nbane Panfilia. Gannaꞌbsanraꞌll Juan Marcos leakeꞌ, zayejeꞌ Jerusalén.14Tobde akzeꞌ Pergenꞌ, bllin akteꞌ yellenꞌ nziꞌi An-tioquía ga nbane Pisidia. Ka bllin to lla nbaꞌnne,naꞌ jakeꞌ yodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ jacheꞌ akeꞌ.15 Ka bayoll bel beꞌnn kaꞌ yich ganꞌ llia ley, danꞌbzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, naꞌll beꞌnnkaꞌ llnebiaꞌ lo yodaꞌon, bseꞌl akeꞌ beꞌnn, jell akeꞌPablonꞌ ren Bernabénꞌ:

—Beꞌnn biꞌch ake, chaꞌ bi diꞌll de weꞌrenrebeꞌnn ki wak nnere nnaꞌ.

16 Naꞌll bzollaꞌa Pablonꞌ, beneꞌ sen ren taꞌkeꞌn,nench bzo akeꞌ lli, naꞌ bneꞌe:

—Reꞌ, beꞌnn Israel, naꞌ notezre llapre Diosenꞌbaraꞌnne lewzenay kanꞌ niaꞌ ni. 17 Dios beꞌnnenꞌlloeꞌraollo lliꞌo beꞌnn Israel, brejeꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ,beneꞌ leakeꞌ to yell xhen kanꞌ bllaꞌa akeꞌ gok akeꞌbeꞌnn ziꞌt ganꞌ nziꞌi Egiptonꞌ. Naꞌ Diosenꞌ broeꞌreꞌyel wak keꞌen ka nak bachacheꞌ leakeꞌ Egiptonꞌ.18 Diosenꞌ gokxhenreꞌ kanꞌ ben akeꞌ bllaꞌa akeꞌlatj dachenꞌ choa (40) iz. 19 Diosenꞌ banit balaneꞌbeꞌnn kaꞌ llaꞌa gall yellrio kaꞌ, nench beꞌe yellrionꞌxozxtaꞌollo kaꞌ.

20 ’Naꞌ rao tap gayoa chiyon (450) iz, Diosenꞌbrejeꞌ beꞌnn ben yel koxchis ke akeꞌ, nench bne-bieꞌ leakeꞌ, ka gok bllinte lla bzo beꞌnnenꞌ reSamuel, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ. 21 Naꞌllbnnab akeꞌ so rey beꞌnn bnebiaꞌ leakeꞌ, naꞌ Diosenꞌbrejeꞌ beꞌnnenꞌ re Saúl, nench gokeꞌ rey choa iz.Saúlenꞌ gokeꞌ xhiꞌnn Cis, naꞌ gokeꞌ xhiꞌnn diallake Benjamín. 22Kat bllin lla bkwasDiosenꞌ Saúlenꞌkaꞌle, naꞌ brejeꞌ David gokeꞌ rey, naꞌ bneDiosenꞌ keDavidenꞌ: “David xhiꞌnn Isaínꞌ, leꞌe lloꞌraꞌllaꞌ, leꞌegoneꞌ danꞌ lleꞌnraꞌn.” 23Naꞌ rao dialla ke reyDavidnaꞌ, gorj Jesús beꞌnnenꞌ yesrá lliꞌo beꞌnn Israel,kanꞌ bcheb Diosenꞌ. 24Ka zayedtere Jesúsenꞌ, Juannaꞌ bdixjweꞌreꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, llayaꞌl wayat akreꞌke da xhinnjenꞌ non akeꞌ, naꞌ choa akeꞌ nis. 25 Kaba zo rez wayoll xchin Juan naꞌ, bneꞌe: “Beꞌnnenꞌbexhrenꞌ kere nadaꞌ, za zaꞌa to beꞌnn zaꞌkll kanadaꞌ, bi zaꞌkaꞌ nadaꞌ ka Leꞌe, ni da wadechaꞌwaꞌxhereꞌn nieꞌ, bi zaꞌkaꞌ.”

26 ’Beꞌnn biꞌche, nakllo xhiꞌnn dialla da Abra-ham, naꞌ notezre llapre Diosenꞌ baraꞌnne, ke lliꞌon

Page 148: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 13:27 145 Hechos 14:5ba bseꞌl Diosenꞌ lloaꞌ xtiꞌlleꞌ danꞌ nsaꞌa yel wasrá.27 Ka nak beꞌnn kaꞌ llaꞌa Jerusalén naꞌ, naꞌ beꞌnnkaꞌ llnebiaꞌ leakeꞌ, bi bayakbeꞌe akreꞌ chaꞌ Diosenꞌbseꞌl Jesúsenꞌ, naꞌ ni ke llejnieꞌ akzreꞌ danꞌ bzojbeꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, laꞌkze llaꞌaakeꞌ llol akeꞌn yeo lla nbaꞌnne. Naꞌ kaꞌ gok bzoalloaꞌ xtiꞌll Diosenꞌ ka nak bchoybiaꞌ akeꞌ llayaꞌlgat Jesúsenꞌ. 28 Llwia akteꞌ bibi da xhinnj beneꞌnench gateꞌ, naꞌ goll akseꞌ Pilatonꞌ llayaꞌl gatbeꞌnnenꞌ. 29 Gok kaꞌ nench gok doxhen kanꞌ nyojxtiꞌll Diosenꞌ gak ke Jesúsenꞌ. Naꞌ bayoll goteꞌ naꞌ,baletj akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌ bkwaꞌch akeꞌLeꞌe. 30 Bixha Diosenꞌ basbaneꞌ Leꞌe radj beꞌnnwat kaꞌ. 31Naꞌ broeꞌraweꞌ beꞌnn kaꞌ ben Leꞌe txhenkanꞌ bzeꞌe Galileanꞌ bllinteꞌ Jerusalén naꞌ, zan llabdareneꞌ leakeꞌ kanꞌ babaneꞌn. Naꞌ leakeꞌn lloeꞌxtiꞌll Jesucristonꞌ rao beꞌnn yell.

32 ’Naꞌ nnaꞌ netoꞌ leskaꞌ llyixjweꞌtoꞌ reꞌ kanꞌnak Diꞌll Wen ke Jesucristonꞌ, diꞌll danꞌ bchebDiosenꞌ ren xozxtaꞌollo kaꞌ. 33 Lliꞌo nakllo xhiꞌnndialla ke akeꞌ, naꞌ lliꞌo llreꞌllo ba llon Diosenꞌ kadanꞌ golleꞌ leakeꞌn, danꞌ basbaneꞌ Jesúsenꞌ. Kanꞌnyojkze salmo wllopenꞌ nen: “Xhiꞌnnkzaꞌ rweꞌ,nadaꞌ gonnaꞌ rweꞌ yel nban.” 34 Danꞌ basbaneꞌJesúsenꞌ, bill weꞌe latj gateꞌ da yobre, leskaꞌ nen:“Naꞌ gonnaꞌ rweꞌ yel nak laꞌye danꞌ bchebaꞌ waꞌaDavidenꞌ.” 35 Ke len naꞌ leskaꞌ ne leꞌ yich ke tosalmo yobre: “Bi weꞌo latj goꞌll xpeꞌraꞌn, nadaꞌnakaꞌ rallnaꞌo.” 36 Da li naken, Davidenꞌ bzoeꞌgokreneꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ kon ka broeꞌ Diosenꞌleꞌe. Bde naꞌ, goteꞌ jayeneꞌ txhen xozxtaꞌollo kaꞌba got, naꞌ goꞌll xpeꞌr Davidenꞌ. 37 Zan ka nakbeꞌnnenꞌ basbán Diosenꞌ, bi goꞌll xpeꞌreꞌn. 38 Naꞌllayaꞌl nnézere, beꞌnn biꞌchaꞌ, Jesucristonꞌ beꞌn-nenꞌ lloeꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn, Leꞌe yeziꞌxheneꞌ ke yeololbeꞌnne chaꞌ gonliraꞌll akeꞌ Leꞌe. 39Ka nak ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, bi llzoen yelanen da xhinnjkellonꞌ, zan Jesucristonꞌ Leꞌen yenit yelaneꞌ daxhinnj kellonꞌ, chaꞌ lliꞌo wxenraꞌll-lloeꞌ. 40 Lewiá,ke gak keré kanꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌkanaꞌ, ganꞌ nen:41 Lewayón xhbab beꞌnn lltitje,Legón yel wan, naꞌ lewxhonnje.Nadaꞌ Dios gonaꞌ to da yebánere chak nbanre,naꞌ laꞌkze weꞌrén akteꞌ reꞌ diꞌll, ni ke chejleꞌzre.

42 Ka balloj Pablonꞌ ren beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ loyodaꞌon, beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel goꞌtyoeakreꞌ leakeꞌ, nench kat wazó xhman naꞌ, lljakeꞌ dayobre lljazejnieꞌ akreꞌ leakeꞌ. 43 Ka ballach akeꞌn,beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ leskaꞌ beꞌnn kaꞌ banao llon kanꞌ ne ley ke beꞌnn Israel kaꞌ, bnao akeꞌPablonꞌ ren Bernabénꞌ. Naꞌ basyoll Pablonꞌ ren

Bernabénꞌ broeꞌ akreꞌ leakeꞌ, naꞌ goll akeꞌ leakeꞌseteze se akeꞌ wxenraꞌll akeꞌ Dios, beꞌnnenꞌ nllieꞌlliꞌo.

44 Bixha ka bazó xhman lla nbaꞌnne, yeololkaze beꞌnn yell badop bzenay akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.45 Bixha beꞌnn Israel kaꞌ, ka breꞌe akreꞌ beꞌnn zankaꞌ, baxhéꞌ akreꞌ postl kaꞌ, naꞌ ka nne Pablonꞌ,llalliꞌi akteꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ llaꞌdyiꞌ akeꞌ leꞌe. 46BixhaPablonꞌ ren Bernabénꞌ bi lleb akeꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌl-lenꞌ, naꞌ lle akeꞌ beꞌnn kaꞌ:

—Ba bentoꞌ bien ba bzejnieꞌtoꞌ zgaꞌtek reꞌ beꞌnnIsrael xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ ka nak ll-llon yichjraꞌll-daꞌore, bi lloꞌraꞌllre xtiꞌlleꞌ danꞌ nsaꞌa yel nbanzejlikane, naꞌ wayejlltoꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ bi nakbeꞌnn Israel. 47 Le kaꞌkzenꞌ bne Xantoꞌ Diosenꞌgolleꞌ netoꞌ:Ni nzoaꞌ rweꞌ gakoꞌ beniꞌ ke beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn

Israel,nench beꞌnn kaꞌ llaꞌa doxhen yellrio, gakbeꞌe

akreꞌ wak yerá akeꞌ rao da xhinnj ke akeꞌn.48 Naꞌll beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel, ka ben

akreꞌ kaꞌ, llawé akreꞌ kwis, naꞌ ne akeꞌ wen kwisnak xtiꞌll Xanllo. Naꞌ byejleꞌ yeolol beꞌnn kaꞌba brej Diosenꞌ gaꞌt yel nban zejlikane ke akeꞌ.49 Kaꞌ gok, doxhen ganꞌ nziꞌi Pisidia, bnnez akreꞌxtiꞌll Xanllo Jesucristonꞌ. 50Bixha beꞌnn Israel kaꞌ,bkoꞌyel akreꞌ bal noꞌr brao kaꞌ, nench ben akeꞌtxhen koxchis kaꞌ, naꞌ bzorao bdilrén akeꞌ Pablonꞌren Bernabénꞌ, ben akteꞌ gan babej akeꞌ leakeꞌyellenꞌ. 51Naꞌll postl kaꞌ balloj akeꞌ yellenꞌ, babibakteꞌ no bichte bllia niaꞌ akeꞌ, nench bayakbeꞌebeꞌnn kaꞌ krerenꞌ ben akeꞌ. Naꞌ bazaꞌa akeꞌ ballínakteꞌ yellenꞌ re Iconio. 52 Yeolol beꞌnn kaꞌ nxen-raꞌll Jesucristonꞌ, llaꞌa akeꞌ llawé akreꞌ kwis, naꞌSpíritu ke Diosenꞌ llnebiaꞌn yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ.

14Pablonꞌ ren Bernabénꞌ bllin akeꞌ Iconio

1Naꞌ gok ka bllin Pablonꞌ ren Bernabénꞌ yellenꞌnziꞌi Iconio, jakeꞌ yodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ. Naꞌjazejnieꞌ akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kwasro, naꞌ beꞌnnzan benliraꞌll Jesucristonꞌ ka beꞌnn Israel naꞌ renbeꞌnn griego kaꞌ. 2Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ bi nxenraꞌllJesucristonꞌ, bkoꞌyel akreꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael, nench gok akreꞌ Pablo ren Bernabénꞌ beꞌnnwen da xhinnj ak. 3 Ni ke len naꞌ bagaꞌnn akeꞌscha Iconionꞌ, lloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Xanllonꞌ, ni ke llebakzeꞌ, llroeꞌ akreꞌ kanꞌ nllieꞌ Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ.Naꞌ Diosenꞌ llroeꞌreꞌ diꞌll likzenꞌ lloeꞌ akeꞌ, ke nakbeꞌe leakeꞌ yel wak, naꞌ llon akeꞌ da yebánello.4 Naꞌ beꞌnn Iconio kaꞌ gok akeꞌ chopre, bal akeꞌbdaꞌa beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ ye bal akeꞌ bdaꞌa postlkaꞌ. 5 Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ bi

Page 149: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 14:6 146 Hechos 15:3nak beꞌnn Israel, gok akeꞌ toze ren koxchis kaꞌ,naꞌ bziꞌchiꞌll akeꞌ Pablonꞌ ren Bernabénꞌ, naꞌ lleꞌnakreꞌ wchekw akeꞌ leakeꞌ yej. 6Ka gokbeꞌe Pablonꞌren Bernabénꞌ kaꞌ, naꞌll bazaꞌa akeꞌ jakeꞌ yell kaꞌnziꞌi Listra, naꞌ Derbe ga nbane Licaonia. Naꞌ jatáakeꞌ yell kaꞌ lliꞌ do kwite, 7 naꞌ gannaꞌ jatixjweꞌakreꞌ Diꞌll Wen ke Jesucristonꞌ.

Ka gok bchekw akeꞌ Pablonꞌ yej chak zoeꞌ Listra8 Ganꞌ ne Listra jadiꞌ akreꞌ to beꞌnn nxhinnj

niaꞌ ka gorjte, naꞌ bi llak seꞌe. 9 Bixha kallzenayeꞌ diꞌllenꞌ lloeꞌ Pablonꞌ ren Bernabénꞌ,Pablonꞌ bwiayaꞌnneꞌ leꞌe, naꞌ gokbeꞌreꞌ nxenraꞌlleꞌwayakeꞌ. 10Naꞌ goll Pablonꞌ leꞌe zillj:

—¡Balí niaꞌon, naꞌ bazollaꞌa!Naꞌ le bazollaꞌte beꞌnnenꞌ, bxhiꞌteꞌ naꞌ le gokte

bazeꞌe. 11Beꞌnn Listra kaꞌ, ka breꞌe akreꞌ kanꞌ benPablonꞌ, bzorao llosiaꞌ akeꞌ nne xtiꞌll akeꞌ, ne akeꞌ:

—¡Dios aksenꞌ ba betj radjllonꞌ, nak akeꞌ kabeꞌnne!

12 Naꞌ bne akeꞌ Bernabénꞌ nakeꞌ dios ke akeꞌ,beꞌnn re Júpiter, naꞌ Pablonꞌ nakeꞌ dios beꞌnn reMercurio, le leꞌen lloeꞌ diꞌllenꞌ. 13 Naꞌ bxoz keJúpiter naꞌ, ke nak yodaꞌo keꞌen zon lloaꞌ yellre,jaxieꞌ bal bell, naꞌ benchaꞌweꞌ yeje, naꞌ jwaꞌa akeꞌnganꞌ llaꞌa akeꞌ ren beꞌnn zan kaꞌ, gokraꞌll akeꞌgot akeꞌ bell, nench weꞌrao akeꞌ postl kaꞌ. 14 Kagokbeꞌe Bernabénꞌ ren Pablonꞌ kanꞌ lleꞌne beꞌnnkaꞌ gon akeꞌn, naꞌll bcheꞌz xharaꞌn akeꞌ, nenchbroeꞌ akreꞌ beꞌnn kaꞌ, krerenꞌ llon akeꞌ, naꞌ bdeakeꞌ radj beꞌnn zan kaꞌ llosiaꞌ akeꞌ, lle akeꞌ leakeꞌ:

15 —Reꞌ, beꞌnne, ¿bixchen llonre kaꞌ? Lekzebeꞌnnachkze netoꞌ, zaꞌtoꞌ llzejnieꞌtoꞌ reꞌ, llayaꞌlwsanraꞌllre danꞌ naore naꞌ, da bi zaꞌke, naꞌ way-oeꞌraore Dios beꞌnn nban zejlikane, beꞌnn benyebá, yellrio naꞌ nisdaꞌo, naꞌ beneꞌ yeolol da zjadé.16 Do batnaꞌ beꞌe latj ben beꞌnn kaꞌ ka nezen keakeꞌ. 17Naꞌ bzekzeꞌ gokreneꞌ yeolol beꞌnne, nenchbnnez akreꞌ zokzeꞌ, naꞌ Lekzeꞌn lloneꞌ llak yejwnench llak bi da llaz llaꞌnnllo, naꞌ de da lleꞌj llaollo,naꞌ zollo nbaraz.

18 Da zan da goll akeꞌ beꞌnn kaꞌ, ganne bzoeakreꞌ bi bet beꞌnn Listra kaꞌ bell kaꞌ, weꞌrao akeꞌleakeꞌ. 19 Nna llakte kaꞌn, bllin beꞌnn Israelkaꞌ zaꞌk yell kaꞌ nziꞌi Antioquía ren Iconio, naꞌbenchix akreꞌ beꞌnn kaꞌ, nench bill byejleꞌ akeꞌ kepostl kaꞌ. Naꞌ bchekw akeꞌ Pablonꞌ yej. Naꞌ llakakreꞌ chaꞌ ba goteꞌn, naꞌll bxhob akeꞌ leꞌe brej ak-teꞌ leꞌe yell. 20Naꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌbdop akeꞌ byechj akeꞌ Pablonꞌ ganꞌ deꞌen, naꞌllbayaseꞌ naꞌ bayoeꞌ yell. Bateyó bagoꞌ Pablonꞌ renBernabénꞌ nez, jayakeꞌ ganꞌ nziꞌi Derbe.

21Ka ballín akeꞌ naꞌ, bdixjweꞌ akreꞌ beꞌnne kanꞌnak Diꞌll Wen ke Jesucristonꞌ, naꞌ beꞌnn zan benli-raꞌll akeꞌ Xanllonꞌ. Bde naꞌ, bzaꞌa akeꞌ ballín akteꞌListra, naꞌll Iconio, naꞌtell ballín akeꞌ Antioquía.22Toto yell ga badé akeꞌ, beꞌltipraꞌll akeꞌ beꞌnn kaꞌllonliraꞌll Jesucristonꞌ, lle akeꞌ leakeꞌ:

—Yezikre lesé war ka naken ba nxenraꞌllreJesucristonꞌ, dekz de yellayraollo chak bexhlloyeyejllo ganꞌ llnebiaꞌ Diosenꞌ.

23 Leskaꞌ toto yell ganꞌ badé akeꞌn, brej akeꞌbeꞌnn gor llejnieꞌ, nench se akeꞌ wia akeꞌ beꞌnn kaꞌllonliraꞌll Jesucristonꞌ. Naꞌ bayoll ben akeꞌ was,balwill akeꞌ Diosenꞌ, naꞌ ben akeꞌ leakeꞌ rallnaꞌaXanllonꞌ, beꞌnnenꞌ bakze llonliraꞌll akeꞌ.

Pablonꞌ ren Bernabé ballín akeꞌ Antioquía ganꞌnbane Siria

24 Ka zayoꞌ Pablonꞌ ren Bernabénꞌ nezenꞌ, bdeakeꞌ ga nziꞌi Pisidia, naꞌll ballín akteꞌ ganꞌ nziꞌiPanfilia. 25 Ka bayoll beꞌe akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌyellenꞌ re Perge, naꞌll bazaꞌa akeꞌ ballín akteꞌyellenꞌ re Atalia. 26 Gannaꞌ byoꞌ akeꞌ barco, naꞌballín akteꞌ Antioquía ganꞌ nbane Siria, le kanaꞌben beꞌnn Antioquía kaꞌ leakeꞌ rallnaꞌa Dios, kanꞌblloj akeꞌ jatixjweꞌ akreꞌ xtiꞌlleꞌn danꞌ ballín akteꞌnaꞌ. 27 Ka ballín akeꞌn, batop akeꞌ beꞌnn kaꞌllonliraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ beꞌrén akeꞌ leakeꞌ diꞌllkanꞌ gokrén Diosenꞌ leakeꞌ, broeꞌreꞌ da zan dayebánello ganꞌ jatá akeꞌn, naꞌ kanꞌ ben Xanllonꞌbsarjeꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israelnench byejleꞌ akeꞌ. 28Naꞌ goꞌy akeꞌ scha ren beꞌnnkaꞌ ba llonliraꞌll Jesucristonꞌ.

15Jerusalén naꞌ bayej diꞌll akre gon beꞌnn kaꞌ nxen-

raꞌll Jesucristonꞌ1 Kanꞌ llak kaꞌ, bal beꞌnn bzaꞌa yell kaꞌ ganꞌ

nbane Judeanꞌ, bllin akeꞌ Antioquía naꞌ, naꞌ bzo-rao llsed akreꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ, neakeꞌ:

—Chaꞌ bi sore sen danꞌ nziꞌi circuncisión kanꞌne ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, bi gak yerare raoda xhinnjenꞌ.

2 Pablonꞌ ren Bernabénꞌ llakdilrén akeꞌ beꞌnnkaꞌ, bixchen llroeꞌ akreꞌ leakeꞌ kaꞌ. Naꞌll beꞌnn kaꞌllonliraꞌll Jesucristonꞌ llaꞌa Antioquíanꞌ, beꞌe akeꞌdiꞌll lljak Pablonꞌ ren Bernabénꞌ ren ye bal beꞌnnlwellj akeꞌ kaꞌ Jerusalén naꞌ, nench lljaraꞌnn akeꞌpostl kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao ke beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllJesucristonꞌ, naꞌ lljeꞌrén akeꞌ leakeꞌ diꞌlle, akre gakke danꞌ llroeꞌ beꞌnn kaꞌ.

3 Ke len naꞌ, beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌllJesucristonꞌ llaꞌa Antioquíanꞌ, bseꞌl akeꞌ leakeꞌ

Page 150: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 15:4 147 Hechos 15:30Jerusalén naꞌ. Ka zjakeꞌn bde akeꞌ yell kaꞌ ganꞌnziꞌi Fenicia, naꞌll ganꞌ nziꞌi Samaria. Lloeꞌrénakeꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll kanꞌ ba bachaꞌa yichjraꞌlldaꞌobeꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel, ba llzenay akeꞌ keDios. Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak leakeꞌ txhen naꞌ, llawéakreꞌ kwis ka llen akreꞌ kaꞌ.

4 Ka bllin akeꞌ Jerusalén naꞌ, beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao keakeꞌ kaꞌ, naꞌ postl kaꞌ, bwap akeꞌ leakeꞌ lliox. NaꞌPablonꞌ ren Bernabénꞌ beꞌrén akeꞌ leakeꞌ diꞌll kanꞌba gokrénDiosenꞌ leakeꞌ. 5Bixha bal beꞌnn fariseokaꞌ ba llejleꞌ ke Jesucristonꞌ, bzollaꞌa akeꞌ, naꞌ bneakeꞌ:

—Llonen bien noteze beꞌnn byio wxenraꞌll Je-sucristonꞌ, llayaꞌl soeꞌ sen danꞌ nziꞌi circuncisión,naꞌ llayaꞌl gon akeꞌ kanꞌ ne ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ.

6 Naꞌll badop postl kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ,nench wayej diꞌll akre gaksen. 7 Bixha ba goktescha llayej diꞌllenꞌ, kat bzollaꞌa Pedronꞌ, naꞌ bneꞌe:

—Reꞌ, beꞌnn biꞌchaꞌ, nnézkzere kwasro kanꞌgok batnaꞌ, Diosenꞌ brejeꞌ nadaꞌ jazejnieꞌraꞌ xtiꞌllJesucristonꞌ beꞌnn kaꞌ bi zjanak beꞌnn Israel,nench chejleꞌ akeꞌ keꞌe. 8 Diosenꞌ nnezreꞌ kanak yichjraꞌlldaꞌo yeolol beꞌnne, leskaꞌ broeꞌreꞌnllieꞌreꞌ leakeꞌ, ka nak beꞌe leakeꞌ Spíritu keꞌenkanꞌ beneꞌ ke lliꞌo. 9 Toz ka ben Diosenꞌ kello, naꞌren leakeꞌ, lekze ba bayibeꞌ yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, nike danꞌ nxenraꞌll akeꞌ Jesucristonꞌ. 10 Naꞌ nnaꞌ,¿bixchen bikze llejleꞌre, ba llwiátere danꞌ llonDiosenꞌ? Bi llayaꞌl wchieꞌllo beꞌnn kaꞌ bi nakbeꞌnn Israel, gon akeꞌ ke danꞌ llon lliꞌo beꞌnnIsrael, nnéztello ni lliꞌo, ni xozxtaꞌollo kaꞌ, bi gokgon akeꞌn. 11 Nnéztello kere ni ke danꞌ gonllokanꞌ ne ley naꞌn, yesrá Diosenꞌ lliꞌo, le ni ke danꞌnllieꞌreꞌ lliꞌon, naꞌllenꞌ yesreꞌe lliꞌo, naꞌ kaꞌkzeyesreꞌe noteze beꞌnne.

12 Naꞌll billbi bnekze beꞌnn zan kaꞌ, naꞌll bllaꞌaakeꞌ lli chak bzenay akeꞌ lloeꞌ Pablonꞌ ren Bern-abénꞌ diꞌll kanꞌ gokrén Diosenꞌ leakeꞌ, ben akeꞌda zan da yebánello radj beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael. 13Kabayoll bnne akeꞌ naꞌ, bzollaꞌa Jacobonꞌbneꞌe:

—Beꞌnn biꞌchaꞌ, lewzenay kiaꞌ choll. 14 SimónPedronꞌ ba beꞌe diꞌll kanꞌ bzorao broeꞌ Diosenꞌ yelwak keꞌen ren beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel, naꞌbrejeꞌ baleꞌ nench gok akeꞌ to yell ke Dios. 15Danꞌllak kaꞌ, llatilen ke danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ:16 Te naꞌ yedaꞌ da yobre,kanaꞌ gonaꞌ nench nnebiaꞌ xhiꞌnn dialla ke rey

Davidenꞌ,laꞌkze ba nak akeꞌ ka to yoꞌ da ba bayinnje,

naꞌ nadaꞌ wayonaꞌn, walisaꞌn wayontiaꞌn kawazón war,

17gonaꞌ kaꞌ nench beꞌnn kaꞌ bi zjanak beꞌnn Israel,wayirj akeꞌ nadaꞌ nakaꞌ Xan akeꞌ,

naꞌ noteze beꞌnn yellrio wak walwilleꞌ nadaꞌ.18Kanꞌ ne Xanllo Diosenꞌ llyixjweꞌreꞌ lliꞌo da kikanꞌ batnaꞌte.

19 ’Ke len naꞌ, niaꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel,bi llayaꞌl gon akelloeꞌ zed, chaꞌ ba llayechj akeꞌllonliraꞌll akeꞌ Diosenꞌ. 20 To da gonllo, wzojllo toyich, naꞌ ye aklloeꞌ bi gao akeꞌ no yel wao da babxhoa no rao lwaꞌa lsaꞌke, naꞌ chaꞌ bi nchaynaꞌaakeꞌ, bi gak sorén lwellj akeꞌ, naꞌ bi gao akeꞌbayiꞌx ba llchok akeꞌ yen, naꞌ leskaꞌ bi gao akeꞌllen naꞌ. 21 Ka nak ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌkanaꞌte, llaꞌkze beꞌnn toto yell llzejnieꞌ akreꞌn,katenꞌ lladop akeꞌ lla nbaꞌnne.

22 Naꞌ postl kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ, naꞌyeolol beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Jesu-cristonꞌ, bayazraꞌll akeꞌ kanꞌ bne Jacobonꞌ. Naꞌbeꞌe akeꞌ diꞌll kwej akeꞌ chop beꞌnn lwellj akeꞌ kaꞌ,naꞌ wseꞌlrén akeꞌ leakeꞌ Antioquíanꞌ ren Pablonꞌnaꞌ Bernabénꞌ. Naꞌ brej akeꞌ Judas lekze nzieꞌBarsabás, naꞌ Silas, beꞌnn kaꞌn nak beꞌnn brao radjakeꞌ. 23Naꞌ bzoj akeꞌ to yich beꞌx beꞌnnkaꞌ, yichenꞌnen:

“Netoꞌ postl, naꞌ ren beꞌnn gor brao kaꞌ, naꞌren beꞌnn biꞌchllo kaꞌ, llwaptoꞌ reꞌ lliox, reꞌ llaꞌreAntioquía, naꞌ Siria, naꞌ Cilicia. Nakllo txhenllonliraꞌll-llo Jesucristonꞌ, laꞌkze bi nakre beꞌnnIsrael. 24 Ba bnnézetoꞌ bal beꞌnn blloj radjtoꞌ ni,braꞌ akeꞌ ganꞌ llaꞌrenꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌll wenraꞌll, naꞌllonchix akreꞌ reꞌ, ne akeꞌ llayaꞌl sore sen danꞌnziꞌi circuncisión, naꞌ gonre yeolol billre kanꞌ neley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ. Kere netoꞌ bseꞌltoꞌbeꞌnn ki, byaꞌzeraꞌll akeꞌn llon akeꞌ kaꞌ. 25Ni ke lennaꞌ, ba beꞌtoꞌ toze diꞌlle, naꞌ ba brejtoꞌ chop beꞌnnnench yedwia akeꞌ reꞌ, naꞌ llseꞌl aktoeꞌ ren beꞌnnbiꞌchllo ki nllieꞌtoꞌ kwis, Pablo naꞌ ren Bernabénꞌ.26Ke nak beꞌnn ki ba bzoa yel nban ke akeꞌn rao danxholl, ni ke Xanllo Jesucristonꞌ. 27Ganni llseꞌltoꞌJudas ren Silas, leakeꞌ weꞌrén akseꞌ reꞌ diꞌll lloaꞌakeꞌ, danꞌ ba nlliatoꞌ leꞌ yich nga. 28 Llawetoꞌ kanak Spíritu ke Diosenꞌ ba bzejnieꞌn netoꞌ, akrennetoꞌ nench bi wchieꞌtoꞌ reꞌ gonre billre, lete kanak da brao ki: 29Bi gaore yel wao da ba bllia akeꞌrao lwaꞌa lsaꞌk Dios, bi gaore llen, naꞌ bi gaore nobayiꞌx ba llchoke yen, leskaꞌ chaꞌ bi nchaynaꞌre, bigak sorén lwelljre. Chaꞌ wzenayre da ki, da wenkwis gonre. Chaꞌchgare wen.”

30 Kaꞌ gok, naꞌ bzaꞌa beꞌnn kaꞌ, zjakeꞌ Antio-quíanꞌ, ka bllin akeꞌ naꞌ, batop akeꞌ yeolol beꞌnn

Page 151: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 15:31 148 Hechos 16:18kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ bayoeꞌ akeꞌ leakeꞌyichenꞌ. 31Ka bayoll bel akeꞌ yichenꞌ, llawé beꞌnnkaꞌ kwis, le da xhen llayoeꞌxhenen leakeꞌ. 32Naꞌllka nak Judasenꞌ ren Silas naꞌ, llak lloeꞌ akeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ kon ka llzejnieꞌ Spíritu ke Diosenꞌ leakeꞌ,ye to chiꞌi bayonxhenraꞌll akeꞌ leakeꞌ, beꞌrénakeꞌ leakeꞌ diꞌll nniꞌtteze nniꞌt akeꞌ gonliraꞌll akeꞌJesucristonꞌ. 33 Ka gok scha daꞌo bzorén akeꞌleakeꞌ, bllin lla yezaꞌa akeꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllJesucristonꞌ, bagoꞌ akeꞌ leakeꞌ nez, lle akeꞌ leakeꞌ:

—Wallinchgare wen ganꞌ bzaꞌrenꞌ.34 Bixha Silas naꞌ, byazraꞌlleꞌ gaꞌyeꞌ gannaꞌze.

35 Leskaꞌ Pablo ren Bernabénꞌ goꞌy akeꞌ ren yetxhonnj beꞌnn zej ren leakeꞌ txhen Antioquíanꞌ,broeꞌ bsed akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.

Pablonꞌ byejeꞌ da yobre ganꞌ ba jatixjweꞌreꞌ xtiꞌllDiosenꞌ

36Ka bde zan lla, Pablonꞌ lleꞌe Bernabénꞌ:—Chejllo da yobre ganꞌ ba jatallo jatixjweꞌllo

xtiꞌll Xanllo Jesucristonꞌ, lljawiallo akre llaꞌabeꞌnn biꞌchllo kaꞌ ba nxenraꞌll Leꞌen.

37Naꞌll Bernabénꞌ lleꞌnreꞌ wcheꞌe akeꞌ beꞌnnenꞌre Juan Marcos. 38 Naꞌ Pablonꞌ llakreꞌ bi gonenwen wcheꞌe akeꞌ leꞌe, le bsanraꞌlleꞌ leakeꞌ ganꞌnziꞌi Panfilia, bill bnaweꞌ gakreneꞌ gon akeꞌ xchinDiosenꞌ. 39 Ni ke len naꞌ, bi gokse gon akeꞌtoze diꞌlle, naꞌ braꞌa lwellj akeꞌ. Naꞌ bzaꞌa Bern-abénꞌ ncheꞌe Juan Marcos, naꞌ byoꞌ akeꞌ barcozjakeꞌ yellrio danꞌ lliꞌ lo nisdaꞌo ganꞌ nziꞌi Chipre.40 Leskaꞌ Pablonꞌ bzeꞌe ncheꞌe beꞌnnenꞌ re Silas,naꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ llaꞌa Antio-quíanꞌ, ben akeꞌ leakeꞌ rallnaꞌa Dios, ka nak bzaꞌaakeꞌn. 41Naꞌll Pablonꞌ ren Silas naꞌ, ka zjakeꞌn, bdeakteꞌ yell kaꞌ ganꞌ nziꞌi Siria, naꞌ ganꞌ nziꞌi Cilicia,naꞌ llgoꞌltip akeꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌtoto yell.

16Timoteo bnaweꞌ Pablo ren Silas

1Naꞌ bllin Pablonꞌ ren Silas yell kaꞌ re Derbe naꞌListra. Gannaꞌ jadiꞌ akreꞌ to beꞌnn re Timoteo, naꞌnxenraꞌlleꞌ Jesucristonꞌ, xhnaꞌ Timoteonꞌ nakeꞌbeꞌnn Israel, leskaꞌ nxenraꞌlleꞌ Jesucristonꞌ, naꞌxeꞌe nakeꞌ beꞌnn griego. 2 Beꞌnn kaꞌ nxenraꞌllJesucristonꞌ llaꞌa Listra, naꞌ Iconio, lloeꞌ akeꞌ diꞌllnak Timoteonꞌ beꞌnn wen. 3 Pablonꞌ byazraꞌlleꞌwcheꞌe leꞌe, naꞌ zgaꞌtek bzoeꞌ leꞌe sen danꞌ nziꞌicircuncisión, nench bibi de nne beꞌnn Israel kaꞌllaꞌa do gannaꞌ, le nnez akreꞌ xeꞌen bi nakeꞌ beꞌnnIsrael. 4Naꞌ yeololte yell ganꞌ bde akeꞌn, bdixjweꞌakreꞌ beꞌnn kaꞌ ba nxenraꞌll Jesucristonꞌ kanꞌllayaꞌl gon akeꞌ, kanꞌ bne postl kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn

gor brao kaꞌ llaꞌa Jerusalén naꞌ. 5 Naꞌ Beꞌnn kaꞌba lldop ll-llay llonliraꞌll Jesucristonꞌ, toto yellyezikre llxenraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌ tlla tlla zjazell llanakeꞌ.

Pablonꞌ breꞌdaꞌoreꞌ to beꞌnn Macedonia llaꞌtyoereꞌleꞌe chejeꞌ ralleꞌ

6 Spíritu ke Diosenꞌ bi beꞌn latj weꞌe akeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ yell kaꞌ ganꞌ nziꞌi Asia, naꞌll to bde akzeꞌyell kaꞌ ganꞌ nziꞌi Frigia naꞌ Galacia. 7 Bllin akteꞌganꞌ nziꞌi Misia, naꞌ gokraꞌll akeꞌ lljakeꞌ yell kaꞌ doganꞌ nziꞌi Bitinia, leskaꞌ bi beꞌe Spíritu ke Diosenꞌlatj. 8 Naꞌll to bde akzeꞌ Misia, bllin akteꞌ yellenꞌre Troas. 9 Rao lleꞌ naꞌ, breꞌdaꞌwe Pablonꞌ, breꞌreꞌto beꞌnn Macedonianꞌ llaꞌtyoereꞌ leꞌe, lleꞌe leꞌe:“Yoꞌo Macedonianꞌ nench gakrenoꞌ netoꞌ.”

10 Kate bde gok kaꞌ, le bsiniaꞌte ketoꞌ chejtoꞌyell kaꞌ do ganꞌ nziꞌi Macedonianꞌ, le byejnieꞌtoꞌDios naꞌkzenꞌ llseꞌleꞌ netoꞌ chixjweꞌtoꞌ DiꞌllWenkeJesucristonꞌ gannaꞌ.

Pablo ren Silas jakeꞌ Filipos11 Troas naꞌ byoꞌtoꞌ barco da zej lixhej ganꞌ ne

Samotracia, to yellrio da lliꞌ kllol nis, naꞌ bateyónaꞌ bllintoꞌ yellenꞌ re Neápolis. 12 Neápolis naꞌbzaꞌtoꞌ, naꞌ bllintoꞌ yellenꞌ re Filipos ganꞌ nbaneMacedonia, Filipos naꞌ naken to yell brao ga llaꞌabeꞌnn Roma, naꞌ bzotoꞌ to chiꞌi gannaꞌ. 13 To llanbaꞌnne ke beꞌnn Israel kaꞌ, bllojtoꞌ yellenꞌ bye-jtoꞌ lloaꞌ yeo ga lladop akeꞌ llalwill akeꞌ Diosenꞌ,naꞌ blleꞌtoꞌ beꞌrentoꞌ bal noꞌr kaꞌ bllayenꞌ diꞌlle.14 Radj noꞌr kaꞌ ren to noꞌr re Lidia, beꞌnn yellenꞌre Tiatira, naꞌ non xchineꞌ lloꞌteꞌ raꞌll chaꞌo damorad. Lidianꞌ lloeꞌraweꞌ Dios, naꞌ llieꞌ llzenayeꞌ,naꞌ Xanllo Diosenꞌ bsarjeꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌ nenchbzenayeꞌ kanꞌ ne Pablonꞌ. 15Naꞌ kaꞌ blloeꞌ nis renbeꞌnn kaꞌ llaꞌa rilleꞌn, naꞌ goꞌtyoereꞌ netoꞌ neꞌe:

—Chaꞌ ba llakliere danꞌ ba llonliraꞌllaꞌ Xanllonꞌ,lechoꞌo rillaꞌ, naꞌ sore.

Naꞌll bchieꞌreꞌ netoꞌ nench byejtoꞌ rilleꞌn.16 Gok ye to lla chak zejtoꞌ lljeꞌrentoꞌ Diosenꞌ

diꞌlle, balláyetoꞌ to bi noꞌre, yoꞌbeꞌ daxiꞌo dallanneyaꞌ. Da xhen llon xanbeꞌ gan ke danꞌllanneyaꞌbeꞌ naꞌ. 17 Naꞌll badnnaobeꞌ netoꞌ renPablo naꞌ, llosiaꞌbeꞌ nebeꞌ:

—¡Beꞌnn kinꞌ llon akeꞌ xchin Dios, beꞌnn zoyebá, naꞌ llyixjweꞌ akreꞌ akre nak nez ke Diosenꞌdanꞌ nsaꞌa yel wasrá!

18 Naꞌ kaꞌ llonbeꞌ naobeꞌ netoꞌ gokte zan lla,naꞌ bi byazraꞌll Pablonꞌ kanꞌ llonbeꞌ, naꞌ bayechjeꞌ,lleꞌe daxiꞌon yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo bi noꞌrenꞌ:

—Kone yel wak ke Jesucristo, llepaꞌ rweꞌ yello-joꞌ yichjraꞌlldaꞌo bi noꞌrenꞌ.

Page 152: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 16:19 149 Hechos 17:9Naꞌll le ballojten.19 Bixha ka gokbeꞌe beꞌnn kaꞌ nak xan bi

noꞌrenꞌ, naꞌ zerao yel wniaꞌ ke akeꞌn, ka nak baballoj yel llnneyaꞌ ke bi noꞌrenꞌ, naꞌ beꞌx akeꞌPablonꞌ ren Silas, naꞌ jwaꞌa akeꞌ leakeꞌ lao yaꞌaganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ. 20 Ka bllin akeꞌ raokoxchis kaꞌ, lle akeꞌ leakeꞌ:

—Beꞌnn Israel ki da akeꞌ llta llnne akeꞌ beꞌnn raoyell kellonꞌ. 21 Llroeꞌ akreꞌ leakeꞌ to da yobre da bigak nnao lliꞌo, naꞌ bi llayaꞌl gonllon nakllo beꞌnnRoma.

22Naꞌll bdop beꞌnn zan goꞌdyiꞌ akeꞌ Pablonꞌ renSilas, naꞌ golj akeꞌ xharaꞌn akeꞌn, naꞌ koxchis kaꞌgoll akeꞌ beꞌnn kaꞌ bdin akeꞌ leakeꞌ xhis. 23 Bayollbdintat akeꞌ leakeꞌ, naꞌll broꞌ akeꞌ leakeꞌ rill ya, naꞌgoll akeꞌ beꞌnnenꞌ llap rill yanꞌ wsejeꞌn da war.24 Ka bene beꞌnnenꞌ llap rill yanꞌ kaꞌ, naꞌ jaloeꞌleakeꞌ lo rill ya da zo loete. Naꞌll ye to chiꞌi, broeꞌyen niaꞌ akeꞌn to lo yay da nziꞌi cepo.

25 Do llere naꞌ, Pablo ren Silas lloeꞌrén akeꞌDiosenꞌ diꞌlle, naꞌ llol akeꞌ lloeꞌrao akeꞌ Dios, naꞌbeꞌnn kaꞌ yelaꞌ llaꞌa rill yanꞌ, llzenay akeꞌ kanꞌllol akeꞌn. 26 Bixha kate bxhoꞌkze da xhen, naꞌbnniben rill yanꞌ, yeololte ganꞌ nsej akeꞌ warenꞌ,byarj aken naꞌ gden kaꞌ yoꞌ yen taꞌk beꞌnn kaꞌllaꞌa lo rill yanꞌ, to wrazze bayell akeꞌn. 27 Kababán beꞌnnenꞌ llap rill yanꞌ, gokbeꞌreꞌ ba nyarjrill yanꞌ, naꞌ blechj spad keꞌen gokraꞌlleꞌ wayotkwineꞌ, llakreꞌ chaꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa lo rill yanaꞌ, ba baxhonnj akeꞌ. 28Naꞌ Pablonꞌ bnneꞌe zillj,lleꞌe leꞌe:

—Bi gonoꞌ kaꞌ, ni llaꞌa yeololtoꞌ.29 Naꞌll beꞌnnenꞌ bnnabeꞌ to yiꞌ, naꞌ byoꞌdoeꞌ

lo rill yanꞌ, bllinte ganꞌ ze Pablo ren Silas naꞌ,to xhiztiteꞌ bcheꞌk xhibeꞌ rao akeꞌn. 30 Naꞌll lebabejteꞌ leakeꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—¿Bi llayaꞌl gonaꞌ nench yeraꞌ rao da xhin-njenꞌ?

31Naꞌll lle akeꞌ leꞌe:—Gonliraꞌlloꞌ Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌll yesreꞌe

rweꞌ rao da xhinnjenꞌ ren beꞌnn llaꞌa lo yoꞌ rilloꞌ.32Naꞌll le broeꞌ aktereꞌ leꞌe xtiꞌll Xanllonꞌ rente

beꞌnn kaꞌ llaꞌa lo yoꞌ rilleꞌ. 33 Leskaꞌ rao yer naꞌ,bdib beꞌnnenꞌ llap rill yanꞌ rao weꞌe ke akeꞌn, naꞌllle blloateꞌ nis ren yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa lo yoꞌ rilleꞌnaꞌ. 34 Le bacheꞌteꞌ leakeꞌ rilleꞌ, beꞌe da bdao akeꞌ,llawereꞌ kwis ka nak yeolol akeꞌ ba nxenraꞌll Dios.

35 Ka byeniꞌn bseꞌl koxchis kaꞌ policía kaꞌ, naꞌgoll akeꞌ beꞌnnenꞌ llap rill yanꞌ:

—Basán beꞌnn kaꞌ.36Naꞌll beꞌnnenꞌ llap rill yanꞌ lleꞌe Pablonꞌ:—Ba bseꞌl koxchis kaꞌ rson ba gok yesanaꞌ reꞌ,

naꞌ nnaꞌ lewalloje, lewayejchga wen nnaꞌ.

37Naꞌ Pablonꞌ lleꞌe policía kaꞌ:—Zgaꞌtek bdintat akeꞌ netoꞌ rao lkweꞌ beꞌnn zan

kaꞌ latj gon akeꞌ yel koxchis ketoꞌ, naꞌtell broꞌakeꞌ netoꞌ rill ya, naꞌ nnaꞌ lleꞌn akchekreꞌ yesánakeꞌ netoꞌ llillize, renchaꞌ ndetetoꞌ leꞌ yich naktoꞌbeꞌnn Roma. Naꞌ bi yellojtoꞌ, dekz de yed kwinakeꞌ yedrej akeꞌ netoꞌ.

38Policía kaꞌ le jayell akteꞌ koxchis kaꞌ kanꞌ bnePablonꞌ, naꞌll blleb akeꞌ kwis, ka ben akreꞌ nakbeꞌnn kaꞌ beꞌnn Roma. 39Naꞌll jak koxchis kaꞌ raoPablonꞌ ren Silas, naꞌ bnnab akeꞌ siꞌxhen akeꞌ kanꞌgoken, naꞌ babej akeꞌ leakeꞌ rill yanꞌ. Naꞌ goꞌtyoeakreꞌ leakeꞌ gon akeꞌ okré yelloj akeꞌ yellenꞌ. 40Kaꞌballoj akeꞌ rill yanꞌ, naꞌ jayakeꞌ rill Lidianꞌ, naꞌbeꞌrén akeꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ diꞌlle,beꞌltip akeꞌ leakeꞌ, naꞌll bazaꞌa akeꞌ.

17Gok to da nne xhen yellenꞌ nziꞌi Tesalónica

1 Ka bazaꞌa akeꞌ yellenꞌ nziꞌi Filipos, bde akteꞌyell danꞌ nziꞌi Anfípolis, naꞌ yell da nziꞌi Apolonia,naꞌll bllin akeꞌ yellenꞌ nziꞌi Tesalónica. Gan-naꞌ llaꞌa beꞌnn Israel, naꞌ zo to yodaꞌo ke akeꞌ.2Pablonꞌ kanꞌ llonkzeꞌ, byejeꞌ yodaꞌon, chonn xh-man toto lla nbaꞌnne, jeꞌreneꞌ leakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.3 Llroeꞌreꞌ leakeꞌ xtiꞌll Dios danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, ganꞌ llian katenꞌ yedCristo beꞌnnenꞌ wseꞌl Diosenꞌ dekz de zgaꞌtek yel-layraweꞌ, naꞌtellenꞌ gateꞌ, naꞌ leskaꞌ llian yebaneꞌ.Naꞌ lle Pablonꞌ leakeꞌ:

—Ni lloaꞌ xtiꞌll Jesús, Leꞌen Cristonꞌ bseꞌlDiosenꞌ.

4Bal akeꞌ byejleꞌ, naꞌ benrén akeꞌ Pablonꞌ txhenren Silas, naꞌ beꞌnn zan beꞌnn griego kaꞌ, lloeꞌraoDios, leskaꞌ byejleꞌ akeꞌ, naꞌ leskaꞌ zan noꞌr kaꞌ naknoꞌr brao rao yellenꞌ. 5 Bixha beꞌnn Israel kaꞌ billejleꞌ gok akreꞌ ziꞌ, naꞌll btop akeꞌ beꞌnn ria ak,naꞌ beꞌnn wen da xhinnj ak, naꞌ bta bnne akeꞌbeꞌnn yell. Naꞌ ben akeꞌ bien byoꞌ akeꞌ rill beꞌnnre Jasón naꞌ, llayirj akeꞌ Pablo ren Silas naꞌ, lleꞌnakreꞌ kwej akeꞌ leakeꞌ rao beꞌnn yell kaꞌ. 6 Bixhaker no ballel akreꞌ, naꞌ bcheꞌe akeꞌ Jasón naꞌ, renye bal beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ rao koxchiskaꞌ, naꞌ llosiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ:

—Beꞌnn kinꞌ llonchix akreꞌ beꞌnn llaꞌa doxhenyellrio, ba braꞌ akeꞌ yell kello ni. 7 Naꞌ Jasón naꞌ,ba brebeꞌ leakeꞌ lo yoꞌ rilleꞌ, naꞌ dá akeꞌ lle akeꞌbeꞌnn bibi zaꞌk ley danꞌ non Césarenꞌ gonllo, naꞌdá akeꞌ ne akeꞌ zo to rey yobre beꞌnn re Jesús.

8 Kone diꞌll ki bta bnne akeꞌ beꞌnn, naꞌ renkoxchis kaꞌ. 9 Jasón naꞌ ren beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ, blliaakeꞌ mell, naꞌll basán akeꞌ leakeꞌ.

Page 153: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 17:10 150 Hechos 18:4Pablo ren Silas jakeꞌ Berea

10Naꞌll beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, rao lleꞌnaꞌ, basaꞌa akeꞌ Pablo ren Silas jakeꞌ yell danꞌ nziꞌiBerea. Ka bllin akeꞌ naꞌ, byej akeꞌ yodaꞌo ke beꞌnnIsrael kaꞌ. 11 Beꞌnn Berea kaꞌ nak aklleꞌ beꞌnnraꞌlldaꞌo wen kerke beꞌnn kaꞌ llaꞌa Tesalónicanꞌ,le llaꞌteze llaꞌa akeꞌ llzenay akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ yeolla, naꞌ llseꞌs akteꞌ leꞌ yich danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, chaꞌ da li danꞌ lle akeꞌleakeꞌn. 12Beꞌnn zan byejleꞌ ke Jesucristonꞌ, leskaꞌbal noꞌr griego beꞌnn nak noꞌr brao byejleꞌ akeꞌ,leskaꞌ zan beꞌnn byio. 13Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ llaꞌaTesalónica, ka ben akreꞌ ba zo Pablonꞌ ganꞌ nziꞌiBerea llyixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ jakeꞌ Bereanꞌleskaꞌ jatá nne akeꞌ beꞌnn zan, nench bi byejleꞌakeꞌ ke Pablonꞌ. 14 Naꞌ beꞌnn kaꞌ ba non txhenllonliraꞌll Jesucristonꞌ, le bseꞌl akteꞌ Pablonꞌ lloaꞌnisdaꞌore, naꞌ Silas ren Timoteonꞌ goꞌy akeꞌ Bereanaꞌze. 15 Beꞌnn kaꞌ zejrén Pablonꞌ txhen, jwaꞌaakteꞌ leꞌe yellenꞌ nziꞌi Atenas. Ka bazaꞌa beꞌnn kaꞌ,le gollte Pablonꞌ leakeꞌ chej Silas renTimoteo ganꞌzoeꞌ naꞌ.

Pablonꞌ bzejnieꞌreꞌ beꞌnn Atenas kaꞌ xtiꞌll Diosenꞌ16 Chak zo Pablonꞌ Atenas naꞌ, bexheꞌ beꞌnn

lwelljeꞌ kaꞌ, da xhen llakreꞌ ka nak llwieꞌ beꞌnnAtenas kaꞌ, nize naꞌze lloeꞌrao akeꞌ beꞌnn nonakeꞌ lwaꞌa lsaꞌk diosenꞌ. 17 Ni ke len naꞌ, llejPablonꞌ yodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ lloeꞌreneꞌleakeꞌ diꞌll, naꞌ ren yezikre no beꞌnn llap Diosenꞌbaraꞌnne. Leskaꞌ yeo lla byejeꞌ lao yaꞌa ganꞌlladop beꞌnn kaꞌ, naꞌ jeꞌreneꞌ leakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.18 Gannaꞌ llaꞌa beꞌnn llsed da llroeꞌ to beꞌnn reEpicuro, naꞌ llaꞌa ye bal beꞌnn llsed da llroeꞌ beꞌnnkaꞌ nziꞌi estoico, lloeꞌrén akeꞌ Pablonꞌ diꞌlle. Naꞌbal beꞌnn kaꞌ ne akeꞌ:

—¿Binꞌ ne beꞌnn llaljenꞌ gannaꞌ?Naꞌ ye bale ne:—Cheke diꞌll kob ke diosjenꞌ lloeꞌ.Ne akeꞌ kaꞌ, le lloeꞌreneꞌ leakeꞌ xtiꞌll Jesu-

cristonꞌ, naꞌ kanꞌ gok babaneꞌn radj beꞌnnwat kaꞌ.19Naꞌ bcheꞌe akeꞌ Pablonꞌ to latj nziꞌi Areópago galladop akeꞌ llgoꞌ akeꞌ lban, naꞌ lle akeꞌ leꞌe:

—¿Wak nnézetoꞌ bi da kobenꞌ nsaꞌo? 20 Diꞌll dabi nna yénetoꞌn lloeꞌo, naꞌ lleꞌnetoꞌ nnézetoꞌ billeꞌnen nnen.

21 Bne akeꞌ kaꞌ, le beꞌnn Atenas kaꞌ, naꞌ notezebeꞌnn zo Atenas naꞌ, le llawé akreꞌ no wchaljrénleakeꞌ, naꞌ no weꞌrén leakeꞌ diꞌll bi da kobe.

22Naꞌll bzollaꞌa Pablonꞌ radj beꞌnn kaꞌ llaꞌa ganꞌne Areópago, naꞌ bneꞌe:

—Reꞌ beꞌnn Atenas, ba breꞌyaꞌnnraꞌ kanꞌ llonreyell ni, wa lloeꞌraore kon biteze. 23 Ka nak bdiaꞌ

bwiaꞌ ganꞌ niꞌt da kaꞌ lloeꞌraore naꞌ, jadiꞌraꞌ to raobkoy nyojen ki: “To dios nono nombiaꞌ.” XtiꞌllLeꞌen lloeꞌrenaꞌ reꞌ nnaꞌ.

24 ’Dios beꞌnnenꞌ ben yellrio, naꞌ beneꞌ yeolol dazjadé rawe naꞌ, Leꞌen nakeꞌ xan yebá, naꞌ yellrioni, ker beꞌnn gak wzoallo to lo yodaꞌo da llonbeꞌnnachenꞌ. 25 Nono llyalljreꞌ no bi gon keꞌe, leLeꞌen llonneꞌ lliꞌo yel nban, naꞌ llonneꞌ bich yoꞌllo,naꞌ llonneꞌ yeolol da napllo.

26 ’Rao toze llen naꞌ, beneꞌ yeololtello, naꞌ beneꞌto latj ga chaꞌa to kwen to kwenllo, naꞌ bzoateꞌ ketoto ga sollo. 27 Diosenꞌ beneꞌ kaꞌ nench wayirjl-loeꞌ, ka llon beꞌnn dá llgan lltobeꞌ, wallelreꞌ kanꞌnakse Diosenꞌ, naꞌ da li bi zoeꞌ ziꞌte ganꞌ zollonꞌ,zorenkzeꞌ lliꞌo. 28Ni ke Leꞌen naꞌ, zollo, naꞌ dallo,naꞌ nbanllo, kanꞌ bzojkze beꞌnn siꞌn keré kaꞌ, bneakeꞌ: “Dialla ke Lekzeꞌn nakllo.” 29 Naꞌ ka naknakllo beꞌnn zaꞌa rao dialla ke Diosenꞌ, bi gonlloxhbab Diosenꞌ nakeꞌ to beꞌnn de yej chaꞌo danꞌnziꞌi oro, beꞌnn de plat, beꞌnn de yej, beꞌnnenꞌ benbeꞌnnachenꞌ kon ka baraꞌn yichjraꞌlldaꞌweꞌ. 30Naꞌba bwiaraoze Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ bllaꞌa batnaꞌ benakeꞌ kaꞌ, le bi byejnieꞌ akreꞌn. Naꞌ nnaꞌ ne Diosenꞌyeolol beꞌnne llayaꞌl wayat akreꞌ ke danꞌ benakeꞌn. 31 Le ba nzoeꞌ to lla kat goneꞌ yel koxchiske yeolol beꞌnne, naꞌ ba brejteꞌ beꞌnnenꞌ gonreneꞌyel koxchisenꞌ, ke len naꞌ basbaneꞌ Jesucristonꞌnench nnézello Leꞌen goneꞌ yel koxchisenꞌ.

32Kaben akreꞌ bnePablonꞌ yebánbeꞌnnwat kaꞌ,baleꞌ bzorao lltitj akreꞌ, naꞌ ye baleꞌ bne:

—Nnaꞌ wzenaytoꞌ xtiꞌlloꞌn kat ye to.33 Bde naꞌ, balloj Pablonꞌ radj akeꞌn. 34 Naꞌ bal

akeꞌ byejleꞌ akseꞌ, naꞌ bdop akeꞌ kwit Pablonꞌ. Radjbeꞌnn kaꞌ byejleꞌn ren to beꞌnn re Dionisio, nakeꞌtxhen beꞌnn siꞌn kaꞌ nlan llnebiaꞌ Areópago, naꞌye to noꞌr re Dámaris, naꞌ ye bal beꞌnn yobre.

18Pablonꞌ byejeꞌ Corinto

1 Bde naꞌ, bazaꞌa Pablonꞌ yellenꞌ nziꞌi Ate-nas, naꞌ byejeꞌ yellenꞌ nziꞌi Corinto. 2 Corintonaꞌ ballayreꞌ to beꞌnn Israel re Aquila, naꞌ noꞌrkeꞌen reꞌe Priscila, nak akeꞌ beꞌnn zaꞌk ganꞌ nziꞌiPonto. Chin ballín akzeꞌ Corintonꞌ zayaꞌk akeꞌganꞌ nziꞌi Italia, le Claudio beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ Italia,bachacheꞌ yeolol beꞌnn Israel kaꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌiRoma. Naꞌ byej Pablonꞌ ganꞌ zo akeꞌn, 3 naꞌbzoreneꞌ leakeꞌ, le lekze llakeꞌ lloneꞌ ka llin naꞌllon akeꞌn, llia akeꞌ raꞌll llej da llchirj akeꞌ ga llzoakeꞌ. 4Toto lla nbaꞌnne ke beꞌnn Israel kaꞌ, Pablonꞌllejeꞌ yodaꞌo ke akeꞌn, naꞌ llzejnieꞌreꞌ leakeꞌ kanꞌ

Page 154: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 18:5 151 Hechos 19:2nak xtiꞌll Jesucristonꞌ ka beꞌnn Israel, naꞌ beꞌnngriego, llroeꞌreꞌ leakeꞌ.

5Kabllin Silas renTimoteonꞌ, zayaꞌk akeꞌMace-donia, Pablonꞌ llaral-llreꞌ llroeꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ,lleꞌe beꞌnn Israel kaꞌ, Jesús naꞌn nak Cristonꞌ beꞌn-nenꞌ llbexh akeꞌwseꞌl Diosenꞌ. 6Bixha beꞌnn Israelkaꞌ, bi lloꞌraꞌll xtiꞌll Diosenꞌ, bzorao ne akeꞌ diꞌllzban ke Pablonꞌ. Naꞌ Pablonꞌ babibeꞌ xharaꞌneꞌnnench broeꞌreꞌ da xhinnjenꞌ llon akeꞌ, naꞌ lleꞌeleakeꞌ:

—Bi naken xhia kiaꞌ, xhia ke reꞌ naken, naꞌ nnaꞌwzejnieꞌllraꞌ xtiꞌll Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael.

7 Naꞌ bazeꞌe, naꞌ ballineꞌ rill to beꞌnn re Justobeꞌnn lloeꞌrao Dios, zoeꞌ awllo ganꞌ zo yodaꞌon.8 To beꞌnn re Crispo beꞌnn llnebiaꞌ lo yodaꞌon,benliraꞌlleꞌ Xanllonꞌ ren beꞌnn llaꞌa lo yoꞌ rilleꞌ,leskaꞌ beꞌnn zan beꞌnn Corinto kaꞌ byejleꞌ, naꞌblloa akeꞌ nis. 9Naꞌ gok to lleꞌ, Xanllonꞌ broeꞌraweꞌPablonꞌ, lleꞌe leꞌe:

—Bi lleboꞌ, beꞌkze xtiꞌllaꞌn, bi soꞌo lli. 10 Nizerenkzaꞌ rweꞌ nono bi gak gone rweꞌ, le rao yellni llaꞌa beꞌnn zan za wxenraꞌll nadaꞌ.

11Naꞌll bzo Pablonꞌ yellenꞌ nziꞌi Corintonꞌ twizxop beꞌo, llroeꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.

12Bixha ka lla llia beꞌnne re Galión, nakeꞌ beꞌnnllnebiaꞌ ganꞌ nziꞌi Acaya, beꞌnn Israel kaꞌ gok akeꞌtoze, beꞌe akeꞌ diꞌll nench blliayiꞌll akeꞌ Pablonꞌ,naꞌ jwaꞌa akeꞌ leꞌe ganꞌ llon beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ yelkoxchis. 13Ne akeꞌ:

—Beꞌnn ni deꞌe llpereꞌ beꞌnne, nench weꞌraoakeꞌ Diosenꞌ krere kanꞌ ne leyenꞌ.

14 Ka gokraꞌll Pablonꞌ weꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌllenꞌ,naꞌ Galión naꞌ golleꞌ beꞌnn Israel kaꞌ:

—Chenak naken billre da yobre, naꞌ chaꞌ beneꞌno xhia, gonaꞌ yel koxchis kerénꞌ, beꞌnn Israel.15 Zan naken zre diꞌllze, naꞌ ra beꞌnne, naꞌ da nakda naore, lekoꞌ xhnneze reꞌ, bi lleꞌnraꞌ gakaꞌ beꞌnnwchoybiaꞌ bi danꞌ llak kerénꞌ.

16Naꞌ bachacheꞌ leakeꞌ ganꞌ llieꞌ lloneꞌ yel kox-chisenꞌ. 17 Naꞌll yeololte beꞌnn griego kaꞌ, beꞌxakeꞌ Sóstenes beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ yodaꞌo ke beꞌnnIsrael kaꞌ, naꞌ ben akeꞌ ziꞌ keꞌe ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌllon yel koxchisenꞌ, bixha Galión naꞌ, bi bwiakzeꞌ.

Pablonꞌ bllineꞌ Antioquía naꞌll bllojeꞌ jatixjweꞌreꞌxtiꞌll Diosenꞌ da yobre

18 Bde gok kaꞌ, ye to chiꞌi bzo Pablonꞌ zan llaCorintonꞌ. Naꞌll ka bazeꞌe naꞌ, beꞌreneꞌ beꞌnnkaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ diꞌlle, naꞌll baweꞌ nezbayoeꞌ lo barco ren Priscila, naꞌ Aquilanꞌ, zjakeꞌganꞌ nziꞌi Siria. Bixha ka za wagoꞌtere Pablonꞌ nezyellenꞌ re Cencrea, bchip yichjeꞌ le kanꞌ bchebeꞌgoneꞌ. 19 Naꞌ bllin akeꞌ yellenꞌ nziꞌi Éfeso, naꞌ

bkwaꞌnneꞌ Aquila ren Priscilanꞌ, naꞌ byej leꞌenyodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ jeꞌreneꞌ leakeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ. 20 Beꞌnn kaꞌ lladopenꞌ goꞌtyoe akreꞌ leꞌegaꞌyeꞌ wroeꞌreꞌ leakeꞌ zan lla, naꞌ bi bcheb Pablonꞌ.21Naꞌll bazeꞌe lleꞌe leakeꞌ:

—Llonen bien chaꞌa Jerusalén naꞌ, gannaꞌ llja-diaꞌ lnni danꞌ zaꞌa. Te naꞌ yedaꞌ yedraꞌnnaꞌ reꞌ,chaꞌ Dios gonneꞌ latj.

Naꞌ bayoeꞌ lo barconꞌ, bazeꞌe Éfesonꞌ. 22Bllinteꞌyellenꞌ nziꞌi Cesarea, naꞌll byejeꞌ Jerusalén naꞌ,jawapeꞌ beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Cristonꞌlliox, naꞌll bazeꞌe zayejeꞌ Antioquía. 23 Naꞌ bzoeꞌto chiꞌi daꞌo, naꞌll bllojeꞌ da yobre jateꞌe toto yellkaꞌ ganꞌ nbane Galacia, naꞌ Frigia, naꞌ lloeꞌltipeꞌbeꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ.

Apolos bdixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ Éfeso24 Katenꞌ llak kaꞌ, bllin to beꞌnn Israel Éfesonꞌ

beꞌnnenꞌ re Apolos, nakeꞌ beꞌnn yellenꞌ nziꞌi Ale-jandría, naꞌ llejnieꞌreꞌ llroeꞌ llsedreꞌ Diꞌll Wen,naꞌ leskaꞌ nnezreꞌ kwasro kanꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ.25 Apolos naꞌ bnnezreꞌ kanꞌ nak xhnnez Jesu-cristonꞌ. Naꞌ do yichj do raꞌlleꞌ lloeꞌreneꞌ beꞌnnkaꞌ xtiꞌll Jesucristonꞌ, laꞌkze bi nnezyaꞌnnreꞌn, ledanꞌ broeꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis, lezen naꞌnnezreꞌ. 26 Bi llebeꞌ llroeꞌreꞌ beꞌnn Israel kaꞌ xtiꞌllJesucristonꞌ lo yodaꞌon. Ka bene Priscilanꞌ naꞌAquilanꞌ kanꞌ lloneꞌ llroeꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ, naꞌ goxhakeꞌ leꞌe to ga yobre, naꞌ bsed akreꞌ leꞌe xhnnezDiosenꞌ da bi nna nnezreꞌ. 27 Naꞌ lleꞌne beꞌn-nenꞌ nziꞌi Apolos chejeꞌ yell kaꞌ ganꞌ nziꞌi Acaya,naꞌ beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Jesucristonꞌ,bayoꞌraꞌll akeꞌ ka naken llwieꞌ chejeꞌn. Naꞌ bzojakeꞌ to yich beꞌxeꞌ, nench wreb beꞌnn kaꞌ llaꞌaganꞌ nziꞌi Acayanꞌ leꞌe. Ka bllineꞌ gannaꞌ, daxhen gokreneꞌ beꞌnn kaꞌ ba brej Xanllo Diosenꞌnxenraꞌll Leꞌe. 28 Llroeꞌ llsedreꞌ beꞌnn Israel kaꞌ,lleꞌe leakeꞌ, krerenꞌ llejnieꞌ akreꞌ ke Jesucristonꞌ,naꞌ llroeꞌreꞌ leakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, nen ke Jesúsenꞌnakeꞌ Cristo beꞌnnenꞌ bexh akeꞌ yednnebiaꞌ.

19Pablonꞌ byejeꞌ yellenꞌ nziꞌi Éfeso

1Bixha chak zo Apolos yellenꞌ nziꞌi Corinto naꞌ,Pablonꞌ jateꞌe yell kaꞌ lliꞌ radj yaꞌ kaꞌ. Naꞌll bllineꞌÉfeso, naꞌ jadiꞌreꞌ bal beꞌnn llejleꞌ ke Jesucristonꞌ.2 Pablonꞌ bnnabreꞌ leakeꞌ:

—¿Badsó Spíritu ke Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌorellanꞌ byejleꞌre ke Jesucristonꞌ?

Naꞌll bne akeꞌ:—Ni ke nnézzetoꞌ chaꞌ de da nziꞌi Spíritu ke

Diosenꞌ.

Page 155: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 19:3 152 Hechos 19:333Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:—¿Akxha gok blloare nis?Naꞌ bne akeꞌ:—Kon ka bchoa Juan naꞌ beꞌnn kaꞌ nis naꞌ,

blloatoꞌ nis.4Naꞌll bne Pablonꞌ:—Da li Juan naꞌ bchoeꞌ beꞌnn kaꞌ nis, beꞌnn ba

bayate ke da xhinnj ke akeꞌ, naꞌ leskaꞌ bne Juannaꞌ, llayaꞌl chejleꞌ akeꞌ ke to beꞌnn za yed, zeje diꞌllJesús beꞌnnenꞌ nak Cristonꞌ bseꞌl Dios.

5 Ka ben akreꞌ kaꞌ, naꞌll blloa akeꞌ nis ke danꞌba nxenraꞌll akeꞌ Xanllo Jesúsenꞌ. 6 Naꞌll bxoataꞌk Pablonꞌ yichj toto akeꞌ, nench bllin Spírituke Diosenꞌ byoꞌn yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. Naꞌ bzoraolloeꞌ akeꞌ diꞌll yobre, naꞌ llne akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ konkanꞌ llzejnieꞌ Spíritunꞌ leakeꞌ. 7Ka do chllinn (12)beꞌnn byio nak yeolol akeꞌ.

8Naꞌ Pablonꞌ byoeꞌ lo yodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌllroeꞌreꞌ leakeꞌ, bi llebeꞌ ke nak llaꞌtyoereꞌ leakeꞌ,naꞌ llzejnieꞌreꞌ kanꞌ nak yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ.Ka llejteze llejeꞌ gokte chonn beꞌo. 9 Naꞌ bal akeꞌllonchoch yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn, bi llejleꞌ akeꞌ, naꞌbzorao llnne akeꞌ no diꞌll zban rao beꞌnn kaꞌ kexhnnez Diosenꞌ. Ka llaken braꞌa Pablonꞌ leakeꞌ,naꞌll babieꞌ beꞌnn kaꞌ ba nxenraꞌll Jesucristonꞌradj akeꞌn, naꞌ bcheꞌe leakeꞌ to lo yoꞌ xkwel ke tobeꞌnn re Tirano, naꞌ broeꞌ bsedreꞌ leakeꞌ yeo lla.10Ka beneꞌ gokte chop iz, naꞌ kaꞌ doxhen ganꞌ nziꞌiAsia ben akreꞌ xtiꞌll Xanllo Jesucristonꞌ, ka beꞌnnIsrael, naꞌ ren beꞌnn bi nak beꞌnn Israel. 11Diosenꞌllakreneꞌ Pablonꞌ lloneꞌ da zanda yebánello. 12Naꞌno raꞌll no bay da ll-llel kwerp keꞌen, lljadaꞌa akeꞌnbeꞌnn kaꞌ llak yillweꞌn llayak akteꞌ, leskaꞌ beꞌnnyoꞌ daxiꞌo llalloj akten.

13 Naꞌ bal beꞌnn Israel beꞌnn llon rmell ren yelwallaꞌa, leskaꞌ gokraꞌll akeꞌ gonrén akeꞌ ra XanlloJesúsenꞌ llin, nench yebej akeꞌ daxiꞌo yoꞌ beꞌnne,naꞌ lle akeꞌ daxiꞌo kaꞌ:

—Kon ren yel wak ke Jesús beꞌnnenꞌ dá Pablonꞌlloeꞌ xtiꞌll, llalwilltoꞌ reꞌ yellojre.

14 Kaꞌ ben gall xhiꞌnn to beꞌnn re Esceva beꞌnnnak xan bxoz. 15 Bixha bayechjkze daxiꞌon, llenleakeꞌ:

—Nombieꞌraꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ nnezraꞌ no beꞌnnenꞌre Pablo, zan reꞌ, ¿noxha nak reꞌ?

16 Naꞌ beꞌnnenꞌ yoꞌ daxiꞌon, bxhiꞌteꞌ bzapeꞌleakeꞌ, ka bize beꞌxeꞌ leakeꞌ benteꞌ leakeꞌ weꞌe, naꞌbaxhonnj beꞌnn kaꞌ gal yid akzeꞌ. 17 Yeolol beꞌnnÉfesonꞌ bnnez akreꞌ kanꞌ goken, ka beꞌnn Israelnaꞌ beꞌnn griego, blleb akeꞌ kwis, naꞌ ben akeꞌxhen Xanllo Jesúsenꞌ.

18 Naꞌ zan beꞌnn kaꞌ ba byejleꞌ akeꞌ ke xtiꞌllJesucristonꞌ, naꞌ bllin akeꞌ rao beꞌnn kaꞌ yelaꞌ, naꞌ

llxoarap akeꞌ bi da xhinnj ba ben akeꞌ. 19 Leskaꞌbeꞌnn zan ba ben xchin akeꞌ yel wallaꞌan, naꞌlljaxhiꞌi libr ke akeꞌn, bzey akeꞌn rao yeolol beꞌnnkaꞌ. Naꞌ bwia akeꞌ ka to zaꞌk yich kaꞌ, naꞌ gokbeꞌeakreꞌ zaꞌken ka chiyon mir (50,000) mell plat.20Naꞌ ka zejze llaslas xtiꞌll Xanllonꞌ, naꞌ llroeꞌtereꞌyel wak keꞌen.

21 Bde naꞌ, Pablonꞌ bene xhbab wayejeꞌJerusalén naꞌ, kat te wadieꞌ yell kaꞌ ganꞌ nziꞌiMacedonia naꞌ Acaya, bneꞌe:

—Zgaꞌtek wayaꞌa Jerusalén naꞌ, naꞌtell chaꞌaRoma. 22 Naꞌll bseꞌleꞌ chop beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌMacedonia, Timoteo ren Erasto, naꞌ leꞌen goꞌyeꞌye to chiꞌi Asianꞌ.

Gok to da nne xhen yellenꞌ nziꞌi Éfeso23Naꞌ beꞌnn kaꞌ bi llazraꞌll xtiꞌll Jesucristonꞌ, to

da zed xhenbdixj akeꞌ yellenꞌ re Éfeso. 24Naꞌ beꞌn-nenꞌ ben kaꞌ re Demetrio, beꞌnnenꞌ non xchineꞌno bi da daꞌo de ya chaꞌo nziꞌi plat, naꞌ lloneꞌ noyodaꞌo riz kanꞌ nak yodaꞌo ke Diana lwaꞌa lsaꞌkdios. Beꞌnn kaꞌ llonreneꞌ llin naꞌ, da xhen llonakeꞌ gan kone llin naꞌ. 25Naꞌll Demetrionꞌ batopeꞌbeꞌnn kaꞌ llonreneꞌ llin naꞌ, naꞌ ren yezikre beꞌnnllon ka llin keꞌe naꞌ, lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ beꞌnne, nnézkzere kone xchinllonꞌ, daxhen llonllo gan. 26Naꞌ kanꞌ ba llwiare, naꞌ llénerekanꞌ ne Pablonꞌ, deꞌe neꞌe, naꞌ beꞌnn zan ba beneꞌgan, kere Éfeso nize, doxhente Asia, lleꞌe beꞌnnkaꞌ: “Kere dios da zaꞌk ke nak da ki llon niaꞌnaꞌabeꞌnnachenꞌ.” 27 Naꞌ nxholl billbi xchinllo gaꞌte,naꞌ leskaꞌ yodaꞌo ke dios kello Diananꞌ, nxholl billwxenraꞌll akeꞌn, naꞌ sorao nnit yel baraꞌnn keꞌen,le nnézello doxhen ganꞌ nziꞌi Asia, naꞌ doxhenkzeyellrio, llap akeꞌ Diananꞌ baraꞌnne.

28 Ka bene beꞌnn kaꞌ kaꞌ, naꞌll gokllaꞌa akeꞌ, naꞌbesiaꞌ akeꞌ bne akeꞌ:

—¡Beꞌnn yel wak xhen nak Diana ke lliꞌo beꞌnnÉfeso!

29 Naꞌ da nne xhen gok rao yellenꞌ, naꞌ lebllachte beꞌnn zan kaꞌ, naꞌ bzap akeꞌ chop beꞌnnlwellj Pablonꞌ, toeꞌ reꞌe Gayo, naꞌ ye toeꞌ reꞌeAristarco beꞌnn Macedonia ake. Naꞌ bxhoblleꞌoakeꞌ leakeꞌ, bcheꞌe akteꞌ leakeꞌ ga zo yoꞌ ganꞌlladop akeꞌn. 30 Pablonꞌ gokraꞌlleꞌ chejeꞌ lljeꞌreneꞌbeꞌnn kaꞌ diꞌlle, naꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesu-cristonꞌ bi beꞌe akeꞌ latj chejeꞌ. 31 Leskaꞌ bal beꞌnnkaꞌ nak beꞌnn llnebiaꞌ nak akeꞌ Pablonꞌ txhen naꞌ,bseꞌl akeꞌ rson bi chejeꞌ lljatileꞌ beꞌnn kaꞌ ganꞌndop akeꞌn. 32Naꞌ beꞌnn kaꞌ bdopenꞌ, wde wdereda ne toto akeꞌ kon llak da nne xhen, naꞌ beꞌnnzan, ni ke nnez akzreꞌ bi ken bdop akeꞌ. 33 Naꞌbrej akeꞌ to beꞌnn re Alejandro radj beꞌnn zan kaꞌ,

Page 156: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 19:34 153 Hechos 20:20naꞌll blliꞌy beꞌnn Israel kaꞌ leꞌe rao lkweꞌ beꞌnnyell. Naꞌll Alejandro blis taꞌkeꞌ bnnabeꞌ chaꞌa akeꞌlli, gokraꞌlleꞌ wneꞌe, wayoꞌxeꞌ beꞌnn kaꞌ rao lkweꞌbeꞌnn yell. 34 Bixha ka bayombiaꞌ akreꞌ lekzebeꞌnn Israelenꞌ, naꞌ bzorao llosiaꞌ akeꞌ ka chophor, bne akeꞌ:

—¡Beꞌnn yel wak xhen nak Diana ke lliꞌo beꞌnnÉfeso!

35Naꞌ beꞌnnenꞌ nake wazoje rao yellenꞌ, ka gokbabekllieꞌ beꞌnn kaꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ beꞌnn Éfeso, yeolol beꞌnn llaꞌa doxhenyellrionꞌ, nnez aksereꞌ rao yell kello ni zo yodaꞌoke Diana, naꞌ lliꞌo llapllon, naꞌ ren lwaꞌa lsaꞌkkeꞌen da zaꞌa yebá. 36 Nono te nneꞌe bi nakenkaꞌ, naꞌ nnaꞌ lesó lli, naꞌ lewayonyaꞌnn xhbab kanꞌllonrenꞌ. 37 Le beꞌnn ki badwaꞌre ganni, bibi nnasiꞌi akeꞌ lo yodaꞌo, leskaꞌ bi nne akeꞌ zban ke dioskello Diananꞌ. 38 Zan ka nak Demetrionꞌ naꞌ renbeꞌnn kaꞌ llonreneꞌ llin naꞌ, chaꞌ bi de ke akeꞌkon ren beꞌnn ki, ke len naꞌ zo beꞌnn llnebiaꞌ, naꞌlljatao akeꞌ xhia chet kaꞌ, nench choꞌ xhnneze keakeꞌn. 39Naꞌ chaꞌ billre da yobrenꞌ lleꞌnere, waksewadopllo, naꞌ wayej diꞌll kwasro chet kaꞌ. 40Bixhaka nak da nne xhen naꞌ, ba gok nnaꞌ, nxholl wtobakreꞌ lliꞌo llonllo da wlliayiꞌll beꞌnn wnebiaꞌ kello,naꞌ ke len naꞌ ba lldopllo. Chaꞌ wnnab akeꞌ binꞌllonllo, ni ke bi dez nnello ke da zban naꞌ ba goknnaꞌ.

41 Bayoll bneꞌe kaꞌ, naꞌll golleꞌ leakeꞌ wayaslasakeꞌ.

20Byej Pablonꞌ ganꞌ nziꞌi Grecia naꞌ ganꞌ nziꞌi Mace-

donia1 Ka bde da nne xhen naꞌ Éfesonꞌ, Pablonꞌ

goxheꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, beꞌreneꞌleakeꞌ diꞌll bi wsan akeꞌ danꞌ ba nxenraꞌll akeꞌJesucristonꞌ. Naꞌll bdeꞌleꞌ toto akeꞌ, naꞌ baweꞌnez zayejeꞌ ganꞌ nziꞌi Macedonia. 2 Naꞌ jateꞌeyell kaꞌ lliꞌ ganꞌ nziꞌi Macedonia, beꞌreneꞌ beꞌnnkaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ diꞌlle, nniꞌtteze nniꞌtakeꞌ gonliraꞌll akeꞌ Leꞌe. Kaꞌ gok bllinteꞌ ganꞌnziꞌi Grecia. 3 Chonn beꞌo bzoeꞌ Grecianꞌ. Naꞌllgokraꞌlleꞌ choeꞌ lo barco wayejeꞌ ganꞌ nziꞌi Siria,bixha gokbeꞌreꞌ beꞌnn Israel kaꞌ lliꞌnao akeꞌ leꞌe,lleꞌn akreꞌ goꞌx akeꞌ leꞌe. Naꞌll baweꞌ nez kon nieꞌ,naꞌ babieꞌ Macedonia naꞌle. 4 Bal beꞌnn kaꞌ bye-jrén akeꞌ Pablonꞌ, to beꞌnn re Sópater beꞌnnBerea,naꞌ Aristarco, naꞌ ren ye to beꞌnn re Segundollopteze beꞌnn Tesalónica, naꞌll beꞌnnenꞌ re Gayo,beꞌnn zaꞌa yellenꞌ nziꞌi Derbe, naꞌ Timoteo, naꞌchop beꞌnn zaꞌk ganꞌ nziꞌi Asia, toeꞌ reꞌe Tíquico,

naꞌ ye toeꞌ reꞌe Trófimo. 5 Beꞌnn ki blliarao akeꞌraotoꞌ, naꞌ brexh akeꞌ netoꞌ yellenꞌ nziꞌi Troas.6 Naꞌ netoꞌ, ka bde lnni danꞌ kate llao akeꞌ yetxtir danꞌ bi nchixe kwa binn, naꞌll byoꞌtoꞌ lobarconꞌ, naꞌ bzaꞌtoꞌ yellenꞌ nziꞌi Filipos. Gok gaꞌylla bllintoꞌ yellenꞌ nziꞌi Troas ganꞌ llbexh beꞌnn kaꞌyelaꞌ netoꞌ, naꞌ bzotoꞌ to xhman.

Da gok chak zo Pablonꞌ yellenꞌ nziꞌi Troas7Bixha ka bllin lla dmio, badop yeolol beꞌnn kaꞌ

llonliraꞌll Jesucristonꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Troas, naꞌbdaotoꞌ txhen. Naꞌ Pablonꞌ ka wxere yeweꞌ nez,broeꞌreꞌ leakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ bllinte llere. 8 Naꞌllaꞌtoꞌ to yoꞌ da zo chkwia, zan yiꞌn zjazó akeꞌnllaꞌlen. 9 Naꞌ to bi llabán re Eutico, lliꞌbeꞌ lloaꞌventan naꞌ, naꞌ Pablonꞌ da xhen zejze diꞌllenꞌlloeꞌn, bdekze bichgal kebeꞌ, wixbeꞌ lloaꞌ ventannaꞌ, naꞌ naken chonn kwia, naꞌ ka jalis akebeꞌn,ba gotbeꞌ. 10 Naꞌll betjdo Pablonꞌ, ka bllineꞌ ganꞌdebeꞌn, goꞌtteze bdeꞌlebeꞌ, naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ:

—Bibi gákere, nbankzbeꞌn.11 Naꞌtell bayepeꞌ lo yoꞌn, naꞌ bxhoxhjeꞌ yet

xtirenꞌ, naꞌ bdao akeꞌn, naꞌ ye to chiꞌi beꞌreneꞌleakeꞌ diꞌll bllinte bale, naꞌll bazeꞌe. 12 Ka bal-lach akeꞌn, llawé akreꞌ kwis ka nak binꞌ wixenꞌ,zancheꞌe akebeꞌ nbanbeꞌ.

Broꞌ akeꞌ nez jakeꞌ yellenꞌ nziꞌi Mileto13Netoꞌ blliaraotoꞌ byoꞌtoꞌ barco byejtoꞌ yellenꞌ

nziꞌi Asón, le beꞌtoꞌ diꞌll gannaꞌ kwexhtoꞌ Pablonꞌ,le leꞌen gokraꞌlleꞌ chejeꞌ kon nieꞌ. 14 Kaꞌ bllintoꞌyellenꞌ nziꞌi Asón, naꞌ byepeꞌ lo barconꞌ, kaꞌ gokbllintoꞌ yellenꞌ nziꞌi Mitilene. 15To bdeztoꞌMitile-nenꞌ, bateyó bdetoꞌ chlaꞌ yellrionꞌ lliꞌ lo nisdaꞌondanꞌ nziꞌi Quío. Tlla gok zejtoꞌ lo barconꞌ, naꞌbllintoꞌ ye to yellrionꞌ lliꞌ lo nisdaꞌon re Samos.Gannaꞌ ballojtoꞌ barconꞌ, naꞌ byejtoꞌ yellenꞌ nziꞌiTrogilio, naꞌ goꞌytoꞌ baziꞌraꞌlltoꞌ. Naꞌ bayoꞌtoꞌlo barco da yobre, naꞌ bateyó bllintoꞌ yellenꞌre Mileto. 16 Bi byejtoꞌ yellenꞌ nziꞌi Éfesonꞌ, lePablonꞌ bi lleꞌnreꞌ gaꞌyeꞌ scha ganꞌ nziꞌi Asianꞌ, lene lleꞌnreꞌ yobdo yellineꞌ Jerusalén naꞌ, chaꞌ gaꞌleyellineꞌ lnni Pentecostés.

Diꞌll da beꞌrén Pablonꞌ ren beꞌnn Éfeso kaꞌ17 Chak zo Pablonꞌ yellenꞌ re Mileto, goxheꞌ

beꞌnn Éfeso kaꞌ, beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn gor brao kebeꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ. 18Ka bllin akeꞌn,naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ nnézere kanꞌ benaꞌ chak bzorenaꞌ reꞌ,bxhiꞌzen lla nell kanꞌ bedaꞌ Asianꞌ. 19 Kanꞌ bzoaꞌ,benaꞌ xchin Diosenꞌ, bi benxhen kwinaꞌ, zan rasbllellaꞌ, naꞌ ballayrawaꞌ ni ke beꞌnn Israel kaꞌ, kanꞌblleꞌnao akeꞌ nadaꞌ. 20 Naꞌ bi bsanaꞌ wroeꞌraꞌ reꞌ

Page 157: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 20:21 154 Hechos 21:16da kaꞌ llayaꞌl nnézeren, broeꞌraꞌ reꞌ ganꞌ lladopllallayllo, naꞌ leskaꞌ rill totore. 21 Ka beꞌnn Israel,naꞌ beꞌnn bi nak beꞌnn Israel, goll akeꞌ llayaꞌlwayat akreꞌ ke da xhinnj ke akeꞌn, naꞌ gonliraꞌllakeꞌ Xanllo Jesucristonꞌ. 22 Naꞌ nnaꞌ, Spíritu keDiosenꞌ llchieꞌreꞌ nadaꞌ wayaꞌa Jerusalén naꞌ, naꞌbi nnezraꞌ bi gak kiaꞌ. 23 Lete toto yell ga lldiaꞌ,Spíritu ke Diosenꞌ llyixjweꞌn goꞌx akeꞌ nadaꞌ, naꞌwallayrawaꞌ. 24 Naꞌ ker bi gon danꞌ, ba nsanraꞌl-lkzaꞌ yel nban kiaꞌn, le lleꞌnraꞌ wasyollaꞌ yeolol dallayaꞌl gonaꞌ. Naꞌ llaweraꞌ kwis ke llin naꞌ, bennXanllo Jesúsenꞌ gonaꞌ. Brejeꞌ nadaꞌ nench taꞌaweꞌrenaꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll kanꞌ nllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo.

25 ’Naꞌ nnezraꞌ reꞌ llaꞌa yell ganꞌ ba bdiaꞌ lly-ixjweꞌraꞌ yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, ni tore bill reꞌrenadaꞌ. 26 Ke len ni niaꞌ reꞌ, bibi xhia nakenkiaꞌ, chaꞌ no reꞌ kwiayiꞌ. 27 Doxhen kanꞌ nakxtiꞌll Diosenꞌ ba broeꞌraꞌ reꞌ, bibi nello bkwaꞌchraꞌreꞌ. 28 Naꞌ nnaꞌ, legap kwinre, naꞌ legap yeololbeꞌnn kaꞌ nakre txhen naꞌ. Spíritu ke Diosenꞌbrejen reꞌ, nench gap wiare beꞌnn kaꞌ lldop ll-llayllonliraꞌll Xanllo Jesucristonꞌ, le weꞌweꞌ lliꞌo konren xcheneꞌ danꞌ brarje leꞌ yay cruzenꞌ. 29 Nadaꞌnnezraꞌ, ka nak nnaꞌ wayaꞌa bill sorenaꞌ reꞌ. Chazbeꞌnn wxhiyeꞌe ak radjrenꞌ, gon akeꞌ kaꞌkze beꞌkwyiꞌo, le gonchix akreꞌ beꞌnn kaꞌ nench laꞌa akeꞌ nezli ke Xanllo Diosenꞌ. 30 Radjre nize llojkze beꞌnnweꞌe diꞌll wenraꞌll da bi zej lixheje, nench beꞌnnkaꞌ llejleꞌ ke Jesucristonꞌ, wzenay akeꞌ ke akeꞌ.31 Lewiayaꞌnn nench nono siyeꞌe reꞌ, lelljadinraꞌllkanꞌ benaꞌ bzorenaꞌ reꞌ chonn iz, tella naꞌ tlleꞌle,to bllellaꞌ ke totore ka nak llzejnieꞌraꞌ reꞌ xtiꞌllDiosenꞌ.

32 ’Naꞌ reꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ, llonaꞌ reꞌ rallnaꞌa Dios,xtiꞌlleꞌn napkzen yel wak gakrenen reꞌ, nenchsere war llinte lla gonneꞌ reꞌ danꞌ bchebeꞌ weꞌeyeolol beꞌnn kaꞌ brejeꞌ, nench wxenraꞌll akeꞌ leꞌe.33 Bi bzeraꞌllaꞌ bi da de keré, ni mell keré, nixharaꞌnre. 34Reꞌ nnézkzere chaꞌ bi byalljraꞌ, leskaꞌbi byalljre beꞌnn kaꞌ bzorenaꞌ txhen naꞌ, niaꞌnaꞌki ben llin. 35 Kone kaꞌ broeꞌraꞌ reꞌ kanꞌ llayaꞌlgonllo llin, nench gakrenllo beꞌnn chaꞌ bi yalljreꞌ.Lelljadinraꞌll kanꞌ bne Xanllo Jesucristonꞌ, kanꞌbneꞌe: “Nbarazre naken chaꞌ bi weꞌllo beꞌnn,kerke siꞌllo chaꞌ bi da gonn akeꞌ lliꞌo.”

36 Ka bayoll beꞌrén Pablonꞌ leakeꞌ diꞌll ki, naꞌllbcheꞌk xhibeꞌ balwillreneꞌ leakeꞌ Dios. 37 Yeololakeꞌ bzorao bell akeꞌ kwis, naꞌ llyeꞌl akeꞌ Pablonꞌ.38 Da xhen llak akreꞌ ka nak danꞌ lleꞌe leakeꞌ:“Nnaꞌze llreꞌre nadaꞌ.” Naꞌ ben akeꞌ leꞌe txhenganꞌ bayoeꞌ barconꞌ.

21Zej Pablonꞌ Jerusalén

1 Bde bkwaꞌnntoꞌ beꞌnn kaꞌ, naꞌ byoꞌtoꞌ barconꞌzejtoꞌ lilla ganꞌ lliꞌ to yellrio danꞌ lliꞌ lo nisdaꞌondanꞌ nziꞌi Cos. Naꞌ bateyó bllintoꞌ ye to yellriodanꞌ lliꞌ lo nisdaꞌo danꞌ nziꞌi Rodas, naꞌ bzaꞌtoꞌ, naꞌbllintoꞌ to yell nziꞌi Pátara. 2 Pátara naꞌ, jadiꞌtoꞌto barco da le llzaꞌte chej ganꞌ nziꞌi Fenicia, naꞌbyoꞌtoꞌ zejtoꞌ. 3Ka zejtoꞌ naꞌn, breꞌtoꞌ yellenꞌ lliꞌ lonisdaꞌondanꞌ nziꞌi Chipre, naꞌ bkwaꞌnntoꞌn taꞌkllorbese zejzetoꞌ Siria. Kat bllintoꞌ Tiro naꞌ bletjakeꞌ yoaꞌ noaꞌ barconꞌ. 4 Tiro naꞌ jadiꞌtoꞌ beꞌnnnxenraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ bzotoꞌ to xhman renleakeꞌ. Naꞌ lle akeꞌ Pablonꞌ bi chejeꞌ Jerusalén naꞌ,kaꞌ llzejnieꞌ Spíritu ke Diosenꞌ leakeꞌ. 5 Gok toxhman naꞌ bagoꞌtoꞌ nez. Yeolol beꞌnn kaꞌ llon-liraꞌll Jesucristonꞌ ren noꞌr ren xkwiꞌd, bzaꞌrénakeꞌ netoꞌ txhen lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌ bcheꞌk xhibtoꞌbalwilltoꞌ Dios. 6 Naꞌll bdeꞌl lwelljtoꞌ, naꞌ netoꞌbyoꞌtoꞌ lo barconꞌ, naꞌ leakeꞌn zayej rill akeꞌ.

7Naꞌ bzaꞌtoꞌ Tiro, naꞌ bllintoꞌ yellenꞌ nziꞌi Tole-maida, naꞌ ballojtoꞌ barconꞌ, naꞌ jawaptoꞌ llioxbeꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ llaꞌa Tolemaidanꞌ,naꞌ bzorén aktoeꞌ tlla. 8 Naꞌ bateyó bzaꞌrentoꞌPablonꞌ bllintetoꞌ Cesarea, naꞌ byejtoꞌ rill beꞌn-nenꞌ re Felipe beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Jesucristonꞌ, leskaꞌnakeꞌ txhen beꞌnn gall kaꞌ llakrén postl kaꞌ, rilleꞌnaꞌ bzotoꞌ. 9Felipenꞌ zo tap xhiꞌnneꞌ noꞌr weꞌo, naꞌnne akbeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kon ka llzejnieꞌ Spíritu keDiosenꞌ leakbeꞌ. 10 Naꞌ bzotoꞌ zan lla, kat braꞌ tobeꞌnn Judea beꞌnn re Agabo, lloeꞌ xtiꞌll Dios kon kallzejnieꞌ Spíritu ke Diosenꞌ leꞌe. 11Naꞌ badraꞌnneꞌnetoꞌ, naꞌ bnnabeꞌ xpaydon Pablonꞌ, naꞌ bchejeꞌnniaꞌneꞌe, naꞌll bneꞌe:

—Spíritu ke Diosenꞌ ne, ki gone beꞌnn Israel kaꞌxan baydon ni, goꞌx akeꞌ leꞌe gon akeꞌ leꞌe rallnaꞌabeꞌnn ziꞌte.

12 Ka bayoll bénetoꞌ kaꞌ, netoꞌ naꞌ ren beꞌnnCesarea kaꞌ, goꞌtyoetoꞌ Pablonꞌ zanakzen chejeꞌJerusalén naꞌ. 13Naꞌll Pablonꞌ lleꞌe netoꞌ:

—¿Bixchen bellre, naꞌ llzoayaꞌchre nadaꞌ? Babchoyraꞌllkzaꞌ kerewchej akzeꞌ nadaꞌ, wakse gataꞌJerusalén naꞌ, ni ke Xanllo Jesucristonꞌ chet kaꞌ.

14 Laꞌkze da zan da golltoeꞌ, bi bzoekzetoꞌ wza-ꞌytoeꞌ, naꞌll lletoeꞌ:

—Gakchaz kon kanꞌ ne Xanllo Diosenꞌ.15 Bde gok kaꞌ, bentoꞌ xhnid, naꞌll zejtoꞌ

Jerusalén naꞌ. 16 Naꞌ bal beꞌnn Cesarea kaꞌ nx-enraꞌll Jesucristonꞌ, bzaꞌrén netoꞌ ncheꞌe akteꞌ tobeꞌnn reMnasón beꞌnn Chipre, ba gok scha naweꞌJesucristonꞌ, rill leꞌe llintoꞌ Jerusalén naꞌ.

Page 158: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 21:17 155 Hechos 22:3Bllin Pablonꞌ Jerusalén naꞌ jaraꞌnneꞌ Jacobo

17 Ka bllintoꞌ Jerusalén naꞌ, llawé beꞌnn kaꞌnakllo txhen llonliraꞌll Jesucristonꞌ, ka breꞌe akreꞌnetoꞌ. 18 Bateyó byejrentoꞌ Pablonꞌ, jaraꞌnntoꞌJacobo naꞌ, ganꞌ zoeꞌ naꞌ, leskaꞌ balláyetoꞌ yeololbeꞌnn gor brao kaꞌ. 19 Naꞌ bwap Pablonꞌ leakeꞌlliox, naꞌll beꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll toto kanꞌ gokrénDiosenꞌ leꞌe, ka nak deꞌe llroeꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌbeꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel. 20 Ka ben akreꞌdiꞌllenꞌ beꞌe Pablonꞌ, beꞌrao akeꞌ Dios, naꞌll gollakeꞌ leꞌe:

—Rweꞌ nnézkzeroꞌ beꞌnn zan beꞌnn Israel kaꞌ,ba llejleꞌ ke Jesucristonꞌ, naꞌ yeolol akeꞌ ne akeꞌllonen bien gonllo kanꞌ ne ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ. 21Naꞌ ba ben akreꞌ, rweꞌn daꞌo llroeꞌroꞌbeꞌnn Israel wrall kello niꞌt rall beꞌnn ziꞌt kaꞌ, billgon akeꞌ kanꞌ ne ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ biwzoa xhiꞌnn akeꞌ sen danꞌ nziꞌi circuncisión naꞌ,naꞌ bi gon akeꞌ billre da kaꞌ nao lliꞌo beꞌnn Israel.22 ¿Akxha gonllo nnaꞌ? Nnez akreꞌ ba bayedoꞌ,naꞌ wadop beꞌnn yell. 23 To da ben, ganni zo tapbeꞌnne ncheb akeꞌ weꞌe akeꞌ Diosenꞌ to da weꞌeakeꞌ Leꞌe, naꞌ ba bllin lla weꞌe akeꞌn. 24 Byejrénakeꞌ yodaꞌo braonꞌ, jadib kwinoꞌ ren leakeꞌ, naꞌbdixhj danꞌ llayaꞌl chixhj akeꞌ naꞌ, nench gakwchip yichj akeꞌ. Kaꞌ ben nench reꞌe beꞌnn kaꞌllonkzoꞌ kanꞌ ne leyenꞌ, naꞌ gakbeꞌe akreꞌ kere dali kanꞌ goll akeꞌ leakeꞌn. 25Ka nak beꞌnn kaꞌ bi nakbeꞌnn Israel, ba bzoj akstoeꞌ, bi gon akeꞌ da kaꞌ naolliꞌo. Lete to da gon akeꞌ, bi gao akeꞌ yel wao dabxoa akeꞌ rao lwaꞌa lsaꞌk dios, bi gao akeꞌ llen, naꞌbi gao akeꞌ no bayiꞌx ba llchok akeꞌ yen, naꞌ chaꞌbi nchaynaꞌa akeꞌ, bi gak sorén lwellj akeꞌ.

Ka gok beꞌx akeꞌ Pablonꞌ lo yodaꞌo braonꞌ26Naꞌ bcheꞌe Pablonꞌ beꞌnn tap kaꞌ, naꞌ bateyó

bayib kwin akeꞌ ren leꞌe. Naꞌll byoꞌ akeꞌ yodaꞌobraonꞌ, nench bdixjweꞌ akreꞌ bxozenꞌ ba bllin llayeyib kwin akeꞌ, naꞌ yeraꞌ danꞌ bcheb akeꞌ weꞌeakeꞌ naꞌ.

27 Bixha ka le gakte gall lla, naꞌ wayoll yeraꞌdanꞌ bcheb akeꞌn, bal beꞌnn Israel zayaꞌk Asia,breꞌe akreꞌ Pablonꞌ lo yodaꞌo braonꞌ, naꞌ bta bnneakeꞌ beꞌnn, naꞌ beꞌx akeꞌ Pablonꞌ. 28Naꞌ llosiaꞌ akeꞌne akeꞌ:

—¡Reꞌ beꞌnn wrall, legakrén goꞌxllo beꞌnnenꞌ!Leꞌe doxhente deꞌe llroeꞌreꞌ beꞌnne, wiello yellkellonꞌ, naꞌ rente yodaꞌo braonꞌ, naꞌ bi gonllo kanꞌne ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ. Naꞌ ye to da xhinnjxhen ba beneꞌ, ba broeꞌ beꞌnn bi nak beꞌnn Israello yodaꞌon.

29 Ne akeꞌ kaꞌ, le breꞌe akreꞌ Pablonꞌ deꞌe lyellren to beꞌnn re Trófimo beꞌnn Éfeso, naꞌ llak akreꞌchaꞌ broeꞌ leꞌe lo yodaꞌo braonꞌ.

30 Yeolol beꞌnn llaꞌa rao yell Jerusalén naꞌ,ben akeꞌ da nne xhen, naꞌ bdop akeꞌ beꞌx akeꞌPablonꞌ. Naꞌ bxhobxexj akeꞌ leꞌe, babej akeꞌ leꞌelo yodaꞌo braonꞌ, naꞌll le basej akteꞌ yeololte konga nyarjkze ke yodaꞌon. 31Naꞌ ba llot akseꞌ leꞌen,kat bllin diꞌll rao beꞌnnenꞌ nak xan yeolol wakaꞌaya kaꞌ, naꞌ bnnezreꞌ llak da nne xhen Jerusalénnaꞌ. 32 Naꞌll bzaꞌdo beꞌnnenꞌ ncheꞌteꞌ txhonnjwakaꞌa ya rente xan akeꞌ. Ka breꞌe akreꞌ beꞌnnwakaꞌa ya kaꞌ, bsan akeꞌ bill ben akeꞌ ziꞌ ke Pablonꞌ.33Ka bllin beꞌnnenꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ, naꞌ golleꞌwakaꞌa ya kaꞌ beꞌx akeꞌ Pablonꞌ, naꞌ bchej akeꞌ leꞌechop gden. Naꞌll bnnabeꞌ no beꞌnnenꞌ, naꞌ bixhabeneꞌ naꞌ. 34 Bixha beꞌnn zan kaꞌ kon llosiaꞌ akeꞌ,wde wdere da ne toto akeꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌ ni kellejnieꞌzreꞌ bixhanꞌ ne akeꞌ, kon llak llakia. Naꞌgolleꞌ wakaꞌa ya kaꞌ bacheꞌe akeꞌ Pablonꞌ ganꞌ llaꞌaakeꞌ naꞌ. 35 Ka bllin akeꞌ ganꞌ xhoa neꞌp ke ganꞌllaꞌa wakaꞌa ya kaꞌ, naꞌ blen wakaꞌa ya kaꞌ Pablonꞌrao llaze, le beꞌnn zan kaꞌ llon akeꞌ zban, lleꞌnakreꞌ wzap akeꞌ leꞌe. 36 Le ne nao akeꞌ llosiaꞌ akeꞌne akeꞌ:

—¡Llayaꞌl gat beꞌnnenꞌ!Pablonꞌ beꞌe diꞌll rao beꞌnn zan kaꞌ

37 Ka ba llgoꞌ akeꞌ leꞌe ganꞌ llaꞌa wakaꞌa ya kaꞌ,Pablonꞌ lleꞌe xan wakaꞌa ya kaꞌ:

—¿Bi gonnre latj nniaꞌ to chop diꞌlle?Naꞌ lle beꞌnnenꞌ leꞌe:—¿Bixha llakse nneꞌo diꞌll griegonꞌ? 38 ¿Kere

rweꞌn beꞌnn Egipto beꞌnn bwie beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌkanꞌ batnaꞌ, naꞌ byejoꞌ latj dachenꞌ bcheꞌo tap mirbeꞌnn wen xhia ake?

39Naꞌll bne Pablonꞌ:—Kere nadaꞌn, beꞌnn Israel nadaꞌ, naꞌ nakaꞌ

beꞌnn Tarso to yell zaꞌk ganꞌ nbane Cilicia, benokré benn latj weꞌrenaꞌ beꞌnn ki diꞌlle.

40 Naꞌ beꞌe beꞌnnenꞌ latj. Naꞌll bze Pablonꞌ raoneꞌp kaꞌ, naꞌ beneꞌ sen ren taꞌkeꞌ nench bllaꞌabeꞌnn kaꞌ lli, naꞌll bnneꞌe diꞌll hebreo bneꞌe:

221—Reꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ, reꞌ beꞌnn gor xa, lewzenay

diꞌllenꞌ niaꞌ ni.2 Ka ben akreꞌ nneꞌe diꞌll hebreonꞌ, yezikre

bllaꞌa akeꞌ lli. Naꞌll bne Pablonꞌ:3 —Lekze beꞌnn Israel nadaꞌ, gorjaꞌ yellenꞌ re

Tarso ganꞌ nbane Cilicia, naꞌ Jerusalén ni blliꞌwaꞌ,beꞌnnenꞌ re Gamaliel broeꞌ bsedreꞌ nadaꞌ, naꞌbsedaꞌ kanꞌ nak ley danꞌ bzoj da xozxtaꞌollo kaꞌ.Do yichj do raꞌllaꞌ benaꞌ da llakraꞌ lloꞌraꞌll Dios,

Page 159: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 22:4 156 Hechos 23:3

kanꞌ llonkze reꞌ nnaꞌ. 4 Bdaꞌa blleꞌnawaꞌ beꞌnnkaꞌ nao nez kobenꞌ, gokraꞌllaꞌ got akeꞌ, naꞌ beꞌxakseꞌ broꞌ akeꞌ rill ya ka beꞌnn byio ren noꞌre.5 Beꞌnnenꞌ nak bxoz brao, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ,nnez akreꞌ kwasro kanꞌ benaꞌ. Leakeꞌ benn yich dallonn nadaꞌ latj chaꞌa ganꞌ llaꞌa beꞌnn wrall kellokaꞌ Damasco. Naꞌ byaꞌa lljeꞌxaꞌ beꞌnn kaꞌ llejleꞌ keJesucristonꞌ, naꞌ wacheꞌe akeꞌ Jerusalén ni, nenchsaꞌkziꞌ akeꞌ.

Pablonꞌ beꞌe diꞌll kanꞌ gok bayechjeꞌ bnaweꞌ Jesu-cristonꞌ

(Hch. 9:1‑19; 26:12‑18)6 ’Bixha gok ka zyaꞌ Damasco, llonen ka do

wawill byechjkze to beniꞌ da zaꞌa yebá nadaꞌ.7 Naꞌ wixaꞌ jeꞌttiaꞌ rao yo, naꞌ benraꞌ chiꞌi tobeꞌnn bneꞌe: “Saulo, Saulo, ¿bixchen daꞌo llrayoꞌnadaꞌ?” 8 Naꞌll balliaꞌ xtiꞌlleꞌn, llepeꞌ: “¿Noxharweꞌ Xanaꞌ?” Naꞌ bneꞌe: “Nadaꞌn Jesús beꞌnnNazaret, nadaꞌn daꞌo llrayoꞌ.” 9 Naꞌ beꞌnn kaꞌzaꞌrénnadaꞌ txhennaꞌ breꞌe akreꞌ beniꞌn, naꞌ bllebakeꞌ, naꞌ bi byejnieꞌ akreꞌ kanꞌ bne beꞌnnenꞌ bal-will nadaꞌn. 10Naꞌll llepeꞌ: “¿Bixha gonaꞌ, Xanaꞌ?”Naꞌll bneꞌe: “Bayas, naꞌ byejkze Damasconꞌ. Gan-naꞌ nne akeꞌ bi llayaꞌl gonoꞌ.” 11 Bacholtiaꞌ ka nakbyoꞌ beniꞌn rawaꞌ. Beꞌnn kaꞌ zyaꞌrenaꞌ txhen naꞌ,beꞌx akeꞌ taꞌkaꞌ, kaꞌ gok bllinaꞌ Damasconꞌ.

12 ’Naꞌ zo to beꞌnn lloeꞌrao Dios re Ananías,lloneꞌ kanꞌ ne ley kellonꞌ. Yeolol beꞌnn Israelkaꞌ llaꞌa Damasconꞌ, ne akeꞌ nakeꞌ beꞌnn wen.13Bedeꞌ ganꞌ zoaꞌn, naꞌ lleꞌe nadaꞌ: “Saulo biꞌchaꞌ,nnaꞌ yereꞌroꞌ da yobre.” Naꞌ le bareꞌteraꞌ, naꞌllgok breꞌreꞌ. 14 Naꞌll bneꞌe: “Dios ke xozxtaꞌollokaꞌ, ba brejeꞌ rweꞌ nench nnezroꞌ bixhanꞌ lleꞌnreꞌgonoꞌ, naꞌ ba breꞌroꞌ Xhiꞌnneꞌ beꞌnn zerao nakbeꞌnn wen, naꞌ ba benroꞌ xtiꞌlleꞌ. 15 Naꞌll weꞌoxtiꞌlleꞌn rao yeolol beꞌnne, naꞌweꞌo diꞌll ke da ki babreꞌroꞌ, naꞌ ba benroꞌ. 16Naꞌ nnaꞌ, ¿bi llbexhoꞌ? Lebayasteꞌ blloa nis, naꞌ balwill Xanllo Jesucristonꞌnench yeziꞌxheneꞌ koꞌo.”

Pablonꞌ beꞌe diꞌll kanꞌ gok bseꞌl Diosenꞌ leꞌe radjbeꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel

17 ’Naꞌ gok ka bayedaꞌ Jerusalén ni, ka llal-willaꞌ Dios lo yodaꞌo braonꞌ breꞌdaꞌoraꞌ, broeꞌraoJesúsenꞌ nadaꞌ. 18 Naꞌ bneꞌe: “Beꞌlaꞌll bllojJerusalén naꞌ, le bi chejleꞌ akeꞌ diꞌllenꞌ weꞌo kiaꞌn.”19Naꞌ nadaꞌ llepeꞌ: “Xanaꞌ, leakeꞌ nnez akreꞌ kanꞌbenaꞌ jataꞌa toto ganꞌ zo yodaꞌo, llayirjaꞌ beꞌnnkaꞌ nxenraꞌll rweꞌn, naꞌ llgoꞌ akeꞌ rill ya, naꞌ lloaꞌlatj llon akeꞌ ziꞌ ke akeꞌ. 20 Kanꞌ bet akeꞌ Estebanbeꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌlloꞌn, nadaꞌ ziaꞌ gokaꞌ txhenbeꞌnn kaꞌ bet leꞌen, nadaꞌ bdapaꞌ xharaꞌn akeꞌn.”

21 Bixha Jesúsenꞌ bneꞌe: “Lla blloje, nadaꞌ wseꞌlaꞌrweꞌ ziꞌte ga llaꞌa beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel.”

Pablonꞌ gokeꞌ rao naꞌa xan wakaꞌa ya kaꞌ22 Zerao to kat bzenay akeꞌ xtiꞌll Pablonꞌ, naꞌll

bzorao llosiaꞌ akeꞌ da yobre ne akeꞌ:—¡Bill llayaꞌl so beꞌnnenꞌ yellrio, llayaꞌl gateꞌ!23 Yezikre llosiaꞌ akeꞌ, llzaꞌl xharaꞌn akeꞌ, naꞌ

llzaꞌl akeꞌ bichte yo rao lla. 24 Naꞌ xan wakaꞌayanꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ broꞌ akeꞌ Pablonꞌ ganꞌ llaꞌawakaꞌa ya kaꞌ, leskaꞌ golleꞌ leakeꞌ chintat akeꞌleꞌe, nench nneꞌe bixchen llosiaꞌ beꞌnn kaꞌ llwieleꞌen. 25Bixha ba nllejteꞌ sorao chintat akeꞌ leꞌen,Pablonꞌ lleꞌe to beꞌnn kaꞌ ze kwiteꞌn:

—¿Bixha de latj to beꞌnn nde leꞌ yich nakeꞌbeꞌnn Roma chin akeꞌ leꞌe, ka za gaktere yelkoxchis keꞌen?

26 Ka bene beꞌnnenꞌ kaꞌ, naꞌ byejeꞌ jelleꞌ xanwakaꞌa ya kaꞌ:

—Bwiayaꞌnn kanꞌ gonoꞌn, nde beꞌnnenꞌ leꞌ yichnakeꞌ beꞌnn Roma.

27 Naꞌll byejdo xan wakaꞌa ya kaꞌ ganꞌ zePablonꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—¿Da li de xhlichoꞌ nakoꞌ beꞌnn Roma?Naꞌll bne Pablonꞌ:—Awaꞌ.28Naꞌll bne beꞌnnenꞌ:—Da xhen mell bxhaꞌkraꞌn nadaꞌ nench gokaꞌ

beꞌnn Roma.Naꞌll bne Pablonꞌ:—Ka gorjtiaꞌ nakaꞌ beꞌnn Roma.29 Beꞌnn kaꞌ gokraꞌll chin leꞌen blleꞌyiꞌll akeꞌ,

leskaꞌ xanwakaꞌa ya kaꞌ, ka bnnezreꞌ Pablonꞌ ndieꞌyich nakeꞌ beꞌnn Roma, bllebeꞌ kwis ke naken beꞌelatj bchej akeꞌ leꞌen.

Bseꞌl akeꞌ Pablo rao beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ Israelenꞌ30 Bateyó xan wakaꞌa ya kaꞌ, lleꞌnreꞌ nnezreꞌ

kwasro bixchen llao beꞌnn Israel kaꞌ xhia kePablonꞌ. Naꞌ bakeꞌe gden naꞌ, nllej taꞌk Pablonꞌ,naꞌll batopeꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ yeolol beꞌnngor brao kaꞌ llnebiaꞌ Israelenꞌ, naꞌ brejeꞌ Pablonꞌbzeꞌe leꞌe kllol akeꞌn.

231Naꞌ Pablonꞌ, ka breꞌreꞌ beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, lleꞌe

leakeꞌ:—Reꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ, chak ba bzorenaꞌ reꞌ bllinte

nnaꞌ lla, nbaraz zo yichjraꞌlldaꞌwaꞌ llonaꞌ kanꞌllazraꞌll Diosenꞌ.

2Naꞌ bxoz braonꞌ re Ananías golleꞌ beꞌnn kaꞌ zekwit Pablonꞌ, bdap akeꞌ lloeꞌ. 3 Pablonꞌ lleꞌe leꞌe:

—Dios kapeꞌ rweꞌ, beꞌnnwxhiyeꞌe, lliaꞌo gannaꞌ,gonoꞌ yel koxchis kanꞌ ne leyenꞌ, naꞌ llxinnjoꞌ, bi

Page 160: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 23:4 157 Hechos 23:33llonoꞌ kanꞌ ne leyenꞌ ke naken beꞌo latj bdap akeꞌnadaꞌ.

4 Beꞌnn kaꞌ llaꞌa gannaꞌ, lle akeꞌ Pablonꞌ:—¿Bixchen lleꞌo bxoz brao ke Diosenꞌ kaꞌ?5Naꞌll bne Pablonꞌ:—Beꞌnn biꞌchaꞌ ak, kere llakraꞌ chaꞌ bxoz

braonꞌ, le ki nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Bi nneꞌo zban kebeꞌnnenꞌ llnebiaꞌ rao yell koꞌo.”

6Pablonꞌ breꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌn, baleꞌ nak beꞌnnfariseo, naꞌ ye baleꞌ nak beꞌnn saduceo, naꞌllbnneꞌe zillje:

—Lewzenay ke biꞌchaꞌ, nadaꞌ nakaꞌ beꞌnnfariseo, leskaꞌ biꞌch lwelljaꞌ nak akeꞌ beꞌnn fariseo.Naꞌ zoaꞌ ni, llonre yel koxchis kiaꞌ, ni ke danꞌllejliaꞌ yebán beꞌnn wat kaꞌ.

7 Ka bne Pablonꞌ kaꞌ, gok beꞌnn kaꞌ chopre,beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn saduceo kaꞌ, bzoraollaꞌdyiꞌ lwellj akeꞌ. 8 Le beꞌnn saduceo kaꞌ, billejleꞌ akeꞌ chaꞌ yebán beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ ne akeꞌnono angl, naꞌ bibi spíritu zo. Naꞌ beꞌnn fariseokaꞌ llejleꞌ akeꞌ yeolol da ki. 9 Llakia kwis llakllchachrén lwellj akeꞌ. Naꞌ bzollaꞌa beꞌnn kaꞌllsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, llon akeꞌtxhen beꞌnn fariseo kaꞌ, bne akeꞌ:

—Bibi doꞌl ke beꞌnnenꞌ de, bixha chaꞌ to almo chaꞌ to angl balwill leꞌe, bi gonllo kaꞌ, nxhollgonllo da bi lloꞌraꞌll Diosenꞌ.

10Naꞌ blleꞌ to wdil xhen radj akeꞌn, to blleb xanwakaꞌa ya kaꞌ wxhoxhjtin akeꞌ Pablonꞌ. Naꞌ golleꞌbeꞌnn wakaꞌa ya kaꞌ, jaxhob akeꞌ leꞌe radj akeꞌn,naꞌ bacheꞌe akeꞌ leꞌe ganꞌ llaꞌa akeꞌn.

11 Bateyó, tlleꞌle broeꞌrao Xanllo Jesucristonꞌ,Pablonꞌ, lleꞌe leꞌe:

—Bendipraꞌll Pablo, kanꞌ benoꞌ beꞌo xtiꞌllaꞌnJerusalén ni, kaꞌkze gonoꞌ kat llinoꞌ Roma.

Beꞌnn Israel kaꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll got akeꞌ Pablonꞌ12Naꞌ bateyó bal beꞌnn Israel kaꞌ, beꞌe akeꞌ diꞌll

got akeꞌ Pablonꞌ, naꞌ bcheb akeꞌ bne akeꞌ:—Bi yeꞌj gaokzllo llinte kat gotllo Pablonꞌ, Dios

wlleyieꞌ kon to lliꞌo chaꞌ bi gonllo danꞌ ba bnellogonllo.

13 Nak ka choa (40) wde beꞌnn kaꞌ beꞌe diꞌllenꞌkaꞌ. 14Naꞌll byej akeꞌ rao bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ raobeꞌnn gor brao ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ goll akeꞌleakeꞌ:

—Ba bentoꞌ diꞌll bi yeꞌj gaotoꞌ llinte kat gottoꞌPablonꞌ. 15 Naꞌ lleꞌnetoꞌ reꞌ beꞌnn wnebiaꞌ yerexan wakaꞌa ya kaꞌ, yedweꞌe Pablonꞌ raorenꞌ, yereꞌlleꞌnere nnézere ye to chop binꞌ lloneꞌ, naꞌ netoꞌkweꞌnaotoꞌ tnez gottoeꞌ.

16 Bixha to bi nak xhiꞌnn noꞌr zan Pablonꞌ,bénebeꞌ kanꞌ llwia akeꞌ gon akeꞌn, naꞌ byejbeꞌ

ganꞌ llaꞌa wakaꞌa ya kaꞌ, naꞌ gollbeꞌ Pablonꞌ kaꞌ.17 Pablonꞌ goxheꞌ to beꞌnn nak xan wakaꞌa ya kaꞌ,lleꞌe leꞌe:

—Jwaꞌa bi ni rao xanrenꞌ, de to diꞌll weꞌrenbeꞌleꞌe.

18 Naꞌ bcheꞌe beꞌnnenꞌ lebeꞌ, jweꞌebeꞌ rao xanakeꞌn, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—Pablonꞌ beꞌnnenꞌ yoꞌ rill yanꞌ bnnabeꞌ okréyedwaꞌa bi ni raoꞌn, de to diꞌll weꞌrenbeꞌ rweꞌ.

19 Beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn beꞌxeꞌ taꞌkbeꞌ, bcheꞌebeꞌga yobre, naꞌ bnnabrebeꞌ:

—¿Bi diꞌllenꞌ lleꞌnroꞌ weꞌrenoꞌ nadaꞌ?20Naꞌll llebeꞌ leꞌe:—Beꞌnnwrall ketoꞌ kaꞌ, ba beꞌe akeꞌ diꞌll, ye akeꞌ

rweꞌ, wxe lljwaꞌo Pablonꞌ rao beꞌnn wnebiaꞌ keakeꞌ kaꞌ, nne akeꞌ lleꞌn akreꞌ nnez akreꞌ ye to chopdiꞌll binꞌ lloneꞌ. 21 Bi chejleꞌo ke akeꞌ, ke do choabeꞌnn kaꞌ kweꞌnao akeꞌ leꞌe tnez, ba beꞌe akeꞌ diꞌll,bi yeꞌj gao akeꞌ llinte kat got akeꞌ Pablonꞌ. Naꞌ nnaꞌto llbexh akzeꞌ bi nneꞌo rweꞌ.

22 Ka bazaꞌbeꞌ naꞌ, xan wakaꞌa ya kaꞌ lleꞌebeꞌ,nono yebeꞌ ka diꞌllenꞌ beꞌe akeꞌn.

Bseꞌl akeꞌ Pablonꞌ rao beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn re Félix23Naꞌll xan wakaꞌa ya kaꞌ goxheꞌ chop beꞌnn kaꞌ

nlan to gayoa (100) wej wakaꞌa ya, naꞌ golleꞌ leakeꞌgon akeꞌ xhnid chop gayoa (200) wakaꞌa ya, yewyon chi (70) beꞌnn llbia kabay, naꞌll chop gayoa(200) beꞌnn llak yitjen yay da nak da rao la nenchlljakeꞌ Cesarea lladá ga tlleꞌle. 24Leskaꞌ lleꞌe leakeꞌgon akeꞌ xhnid to kabay kwia Pablonꞌ nench llineꞌwen ka nak lljwaꞌa akeꞌ leꞌe rao beꞌnnenꞌ llnebiaꞌnre Félix. 25 Naꞌll bzojeꞌ to yich da bseꞌleꞌ raobeꞌnnenꞌ llnebiaꞌn nen ki:

26 “Nadaꞌ Claudio Lisias, llzojaꞌ rweꞌ beꞌnn ll-nebiaꞌ, rweꞌ Félix, nakoꞌ beꞌnn brao, llwapaꞌ rweꞌlliox. 27Beꞌnn Israel kaꞌ beꞌx akeꞌ beꞌnnenꞌ gokraꞌllakeꞌ got akeꞌ leꞌe. Bixha bnnezraꞌ ndieꞌ yichnakeꞌ beꞌnn Roma, naꞌ bakeꞌe rao naꞌa akeꞌn.28Gokraꞌllaꞌ nnezraꞌ bi ken llao akeꞌ xhia keꞌe, naꞌjweꞌe rao beꞌnn wnebiaꞌ ke akeꞌ kaꞌ. 29Naꞌ benraꞌllao akeꞌ xhia bi lloneꞌ ka ne ley ke akeꞌn. Bixhake nak da ni, bi naken zi gotlloeꞌ, naꞌ bi naken zichoeꞌ rill yanꞌ. 30 Bixha bnnézkzeraꞌ beꞌnn Israelkaꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll kweꞌnao akeꞌ leꞌe nench got akeꞌleꞌe. Ke len naꞌ llseꞌleꞌ raoꞌn, naꞌ leskaꞌ ba gollaꞌbeꞌnn kaꞌ llao xhianꞌ yed akeꞌ raoꞌn, naꞌ nne akeꞌbinꞌ de ke akeꞌ ren leꞌe. Sochgoꞌ wen.”

31 Bllin tlleꞌle, naꞌ ben wakaꞌa ya kaꞌ kon kanꞌbne xan akeꞌ, bcheꞌe akeꞌ Pablonꞌ, jwaꞌa akeꞌ leꞌeganꞌ ne Antípatris. 32Bateyówakaꞌa ya kaꞌ jak konniaꞌ babiꞌ akeꞌ ganꞌ llaꞌa akeꞌn naꞌ zjak zreze beꞌnnkaꞌ llia kabayenꞌ ren Pablonꞌ. 33Ka bllin akeꞌ ganꞌ

Page 161: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 23:34 158 Hechos 25:2nziꞌi Cesareanꞌ, naꞌ beꞌe akeꞌ beꞌnnenꞌ llnebiaꞌnyichenꞌ, leskaꞌ ben akteꞌ Pablonꞌ rallneꞌe. 34Bayollbeleꞌ yichenꞌ naꞌ bnnabeꞌ ga beꞌnne Pablonꞌ, naꞌka bnnezreꞌ zeꞌe ganꞌ nziꞌi Cilicia, 35 naꞌll lleꞌePablonꞌ:

—Nnaꞌ weꞌllo diꞌll katenꞌ yed beꞌnn kaꞌ llaoxhianꞌ.

Naꞌ golleꞌ leakeꞌ jaloꞌ akeꞌ leꞌe lo yoꞌ ganꞌ llonHerodes yel koxchis.

24Pablonꞌ beꞌe diꞌll rao beꞌnn wnebiaꞌn nziꞌi Félix

1 Gok gaꞌy lla zo Pablonꞌ Cesareanꞌ, naꞌll bllinAnanías beꞌnnenꞌ nak bxoz brao, ncheꞌteꞌ beꞌnngor brao ke beꞌnn Israel kaꞌ, leskaꞌ ncheꞌe akteꞌto beꞌnn re Tértulo beꞌnn llak lloeꞌ diꞌll rao lkweꞌbeꞌnne. Naꞌll jakeꞌ rao beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn, llao akeꞌxhia ke Pablonꞌ. 2 Bixha ka jaxiꞌi akeꞌ Pablonꞌ,Tértulonꞌ bzorao llaweꞌ xhia, neꞌe:

—Ni koꞌo rweꞌ, beꞌnn llnebiaꞌ netoꞌ, llaꞌtoꞌ wen,llioxkenoꞌn llak llgoꞌ xhnnez danꞌ llak rao rall-llo, le nakoꞌ beꞌnn llejnieꞌ. 3 Llazraꞌlltoꞌ yeolol dakaꞌ llonoꞌn, naꞌ gateze llaꞌa beꞌnn llonn akeꞌ yelllioxken koꞌo. 4Naꞌ bi lleꞌnetoꞌ gontoꞌ zan diꞌll chaꞌde billre da gonoꞌ, llnnabtoꞌ gonoꞌ okré wzenayoꞌketoꞌ chollteze. 5Zaꞌtoꞌ zadtaotoꞌ xhia ke beꞌnnenꞌze raoꞌ ni, nakeꞌ to beꞌnn wen da xhinnj, deꞌellyixjeꞌ da zed doxhen, kon ga llaꞌa beꞌnn Israelllejeꞌ, naꞌ lloneꞌ leakeꞌ chopre. Nakeꞌ beꞌnn braorao beꞌnn kaꞌ nziꞌi Nazareno. 6Naꞌ gokraꞌlleꞌ goneꞌda xhinnj kwis lo yodaꞌo ketoꞌn. Naꞌllenꞌ beꞌxtoeꞌgokraꞌlltoꞌ gontoꞌ yel koxchis keꞌe kon kanꞌ ne leyketoꞌn. 7Bixha xanwakaꞌa yanꞌ beꞌnnenꞌ re Lisias,da bien byoeꞌ radjtoꞌn, bakeꞌe leꞌe rao naꞌtoꞌn.8 Leꞌen bseꞌleꞌ netoꞌ yedtoꞌ ganni, yedtaotoꞌ xhiarao rweꞌ ni. Naꞌ ka nak gonoꞌ yel koxchisenꞌ,wnnabke rweꞌ, naꞌ nnezroꞌ diꞌll linꞌ lloeꞌrentoꞌrweꞌ.

9 Ren beꞌnn Israel kaꞌ ze akeꞌ, ne akeꞌ kaꞌnnaken. 10 Naꞌll beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn beneꞌ sen raoPablonꞌ nench nneꞌe. Naꞌll bne Pablonꞌ:

—Nnezraꞌ ba gok zan iz rweꞌ llonoꞌ yel koxchiske yell kellonꞌ, ke len naꞌ llaweraꞌ niaꞌ to chopdiꞌll ke danꞌ llao beꞌnn ki xhia kiaꞌ. 11 Chinzegok chllinn (12) lla byaꞌa Jerusalén naꞌ, jeꞌrawaꞌDiosenꞌ. Wakse wnnab akroeꞌ nench nnezroꞌ diꞌlllinꞌ lloaꞌ. 12 Kere breꞌe akreꞌ nadaꞌ llakyollrenaꞌbeꞌnne, ni ker llta llnniaꞌ beꞌnne do lo yodaꞌobraonꞌ, ni lo yodaꞌo yobre, naꞌ do lyellenꞌ. 13Ni kedeze da lloeꞌ diꞌll chaꞌ da li danꞌ llao akeꞌ xhianꞌ.14 Naꞌ ni llniaꞌ rweꞌ, llonaꞌ xchin Diosenꞌ beꞌnnbeꞌrao xozxtaꞌotoꞌ kaꞌ, naꞌ laꞌkze nawaꞌ nez kobdanꞌ ne leakeꞌn da xhinnj, naꞌ llejliaꞌ doxhen dakaꞌ llia leꞌ leyenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe

xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. 15 Nadaꞌ llonaꞌ rez, leskaꞌleakeꞌn llon akeꞌ rez yesbán Diosenꞌ beꞌnn watkaꞌ, yesbaneꞌ beꞌnn ben da wen naꞌ beꞌnn ben daxhinnj. 16 Ke len llonaꞌ bien llonaꞌ da wen nenchkaꞌ bibi de gao xhia kiaꞌ rao Xanllo Dios, naꞌ raobeꞌnnach.

17 ’Ba gokte zan iz daꞌa gateze, naꞌ bayedaꞌrallaꞌ, badsanaꞌ mell btopaꞌ nench gakrenaꞌ beꞌnnyaꞌche, leskaꞌ jasanaꞌ ye raꞌtenꞌ lo yodaꞌo braonꞌ.18 Ka goken zoaꞌ yodaꞌo braonꞌ llonaꞌ kanꞌ neleyenꞌ, naꞌ ba naksaꞌ yall, kat to chop beꞌnn Israelzaꞌk Asia breꞌe akreꞌ nadaꞌ, kere nello llta llnniaꞌbeꞌnn zan ake, kanꞌ ne akeꞌn. 19 Leakeꞌn llayaꞌlyedsé akeꞌ ganni gao akeꞌ xhia, chaꞌ bi de ke akeꞌkone nadaꞌ. 20Naꞌ chaꞌ beꞌnn kaꞌ ze gannizenꞌ waknne akeꞌ chaꞌ wroeꞌrao bi da xhinnj benaꞌ kanꞌjasiaꞌ rao bxoz wnebiaꞌ kaꞌ. 21 Lete to da bniaꞌkanꞌ jesiaꞌ radj akeꞌn, besiaꞌ goll akeꞌ: “Ka nak yelkoxchis kiaꞌn llonre nnaꞌ lla, llonren danꞌ llejliaꞌwllin lla yebán beꞌnn kaꞌ ba got.”

22 Naꞌ Félixenꞌ ba nnezreꞌ kanꞌ nak nez kob keJesucristonꞌ, naꞌ kate benreꞌ kanꞌ bne Pablonꞌ,naꞌll bkwaꞌnneꞌn gaken ye to lla yobre, lleꞌe leakeꞌ:

—Kat yed xan wakaꞌa ya kaꞌ re Lisias, wnnaby-ollyaꞌnnaꞌ akrenꞌ nak kerénꞌ, kanaꞌ wayej diꞌll dayobre.

23Naꞌ golleꞌ to beꞌnnenꞌ nak xan wakaꞌa ya kaꞌ,za yoꞌz Pablonꞌ rill yanꞌ, naꞌ gaꞌt latj chaꞌ bi lleꞌnreꞌgoneꞌ, naꞌ weꞌe latj yedraꞌnn beꞌnn kaꞌ nllieꞌ leꞌen,naꞌ gakrén akeꞌ leꞌe. 24Naꞌ bazaꞌa Félixenꞌ, naꞌ katgok chop chonn lla ballineꞌ ren noꞌr keꞌe, naꞌ noꞌrkeꞌen nakeꞌ beꞌnn Israel naꞌ re Drusila. GoxheꞌPablonꞌ, naꞌ bzenayeꞌ kanꞌ llayaꞌl wxenraꞌll-lloJesucristonꞌ. 25 Bixha goll Pablonꞌ leꞌe, llayaꞌlgonllo da nak lixheje, naꞌ bi gontekllo danꞌ zeraꞌlllo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe wllin lla gonDiosenꞌ yel koxchis kello. Naꞌll blleb Félixenꞌkwis, naꞌll lleꞌe Pablonꞌ:

—Ba gokse wayejoꞌ. Kat gaꞌt latj kiaꞌ, naꞌ gaxhaꞌrweꞌ.

26 Le leskaꞌ gokraꞌlleꞌ weꞌe Pablonꞌ leꞌe mellnench yesaneꞌ leꞌe, ke len weltze llaxheꞌ Pablonꞌlloeꞌreneꞌ leꞌe diꞌlle. 27 Kaꞌ gokte chop iz, kat billbnebiaꞌ Félixenꞌ, naꞌ bnebiaꞌ beꞌnn yobre beꞌnn rePorcio Festo. Naꞌ Félixenꞌ bkwaꞌnneꞌ Pablonꞌ lorill yanꞌ, nechkze bgaꞌnneꞌ wen rao beꞌnn Israelkaꞌ.

25Bde Pablonꞌ rao beꞌnn wnebiaꞌn nziꞌi Festo

1Naꞌ bllin beꞌnnenꞌ re Festo, gok chonn lla bzeꞌeCesareanꞌ byejeꞌ Jerusalén naꞌ. 2 Naꞌ jak bxoz

Page 162: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 25:3 159 Hechos 26:4wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn gor braoke beꞌnn Israel kaꞌ, jak akeꞌ rao Festonꞌ llao akeꞌxhia danꞌ llon Pablonꞌ. 3 Llnnab akeꞌ goneꞌ okrélljasaneꞌ Pablonꞌ Jerusalén naꞌ. Naꞌ leakeꞌn banoeꞌ akeꞌ diꞌll got akeꞌ leꞌe tnez. 4 Festonꞌ lleꞌebeꞌnn kaꞌ ka nak Pablonꞌ yoeꞌ rill ya Cesareanꞌ, naꞌleꞌen le wayejteꞌ Cesareanꞌ, 5naꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Lelloj balre nak beꞌnnwnebiaꞌ, saꞌrenre nadaꞌchejllo Cesareanꞌ, chaꞌ bi da xhinnj ben beꞌnnenꞌnaꞌ gaore xhia.

6 Festonꞌ bzoeꞌ Jerusalén naꞌ, ye xoꞌn ga chilla, naꞌll bazeꞌe zayejeꞌ Cesareanꞌ. Naꞌ bateyóka ballineꞌn, bllieꞌ ganꞌ lloneꞌ yel koxchisenꞌ, naꞌbseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ jaxiꞌi akeꞌ Pablonꞌ. 7 Ka bllinPablonꞌ raweꞌn naꞌ, jabiꞌy beꞌnn Israel kaꞌ zaꞌkJerusalén. Naꞌ bzorao akeꞌ llao akeꞌ xhia kePablonꞌ, lltob akreꞌ leꞌe da zan da ne akeꞌ beneꞌ,bixha ni to da ki bi broeꞌn chaꞌ naken da li. 8LeskaꞌPablonꞌ llakrén kwineꞌ, bneꞌe:

—Bibi nna gonaꞌ da wkwaꞌnn nadaꞌ tore rao leyke beꞌnn Israel kaꞌ, ni kon ren yodaꞌo braonꞌ, nikone César beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ doxhenRomabibi daxhinnj nna gonaꞌ.

9Naꞌ Festonꞌ gokraꞌlleꞌ yegaꞌnneꞌ wen rao beꞌnnIsrael kaꞌ, naꞌll lleꞌe Pablonꞌ:

—¿Lleꞌnroꞌ wayejoꞌ Jerusalén naꞌ gonaꞌ yel kox-chis koꞌo gannaꞌ?

10Naꞌ bne Pablonꞌ:—Ba zekzaꞌ raoꞌ ni, le nzoa rey Césarenꞌ rweꞌ

gonoꞌ yel koxchis, ganni llayaꞌl gak yel koxchiskiaꞌn. Rweꞌ nnézkzeroꞌ, bibi benaꞌ ke beꞌnn Israelkaꞌ. 11 Chaꞌ bi da xhinnj benaꞌ da llayaꞌl gataꞌ,wakse gataꞌ, kere llebaꞌn. Zan ke danꞌ lltob akreꞌnadaꞌn, ni ton bi nak da li, naꞌ bi gak kwaꞌnnrenadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ. Lleꞌnkzraꞌ kwin reyCésarenꞌ goneꞌ yel koxchis kiaꞌn chet kaꞌ.

12 Festonꞌ, bayoll beꞌreneꞌ diꞌll beꞌnn kaꞌ llnebi-aꞌreneꞌ naꞌ, naꞌll lleꞌe Pablonꞌ:

—Ka naken lleꞌnroꞌ kwin Césarenꞌ goneꞌ yelkoxchis koꞌon, dekz de chejoꞌ rao leꞌe.

Bde akeꞌ Pablonꞌ rao rey Agripa13 Bde chop chonn lla, reyenꞌ re Agripa ren

bi zaneꞌ noꞌrenꞌ re Berenice, bllin akeꞌ Cesareanꞌjaraꞌnn akeꞌ Festonꞌ. 14Ka nak bzo akeꞌ zan lla naꞌ,beꞌrén Festonꞌ leꞌe diꞌll ke Pablonꞌ, bneꞌe:

—Zo to beꞌnn bkwaꞌnn Félixenꞌ rill ya. 15 Kabyaꞌa Jerusalén naꞌ, bed beꞌnn kaꞌ nak bxozwnebiaꞌ ak, naꞌ beꞌnn gor brao ke beꞌnn Israelkaꞌ rawaꞌn, llao akeꞌ xhia, lleꞌn akreꞌ wsaꞌkzieꞌ.16Naꞌll goll akeꞌ, lliꞌo beꞌnn Roma bi gak wchoylloke beꞌnne gateꞌ, chaꞌ bi nna gaꞌt latj nneꞌe gakrénkwineꞌ rao beꞌnn kaꞌ llao xhia keꞌen. 17 Naꞌ kate

braꞌ akeꞌ ganni, bi brexhaꞌ; bateyoze le byaꞌtiaꞌganꞌ llak yel koxchisenꞌ, naꞌ goll akeꞌ lljaxhiꞌiakeꞌ beꞌnnenꞌ. 18 Naꞌll bed beꞌnn kaꞌ llao xhianꞌ,naꞌ llakraꞌ chaꞌ billre da xhinnj yobre wtob akreꞌleꞌen. 19 Renchaꞌ da llak ke danꞌ nao akeꞌ naꞌzenꞌ,naꞌ ke ye to beꞌnn ba got re Jesús, bixha Pablonꞌdeꞌe neꞌe nbankzeꞌ. 20 Nadaꞌ bi nnezraꞌ ke dakaꞌ, naꞌll bnnabreꞌ chaꞌ lleꞌnreꞌ wayejeꞌ Jerusalénnaꞌ, gak yel koxchis keꞌen gannaꞌ. 21 Naꞌ Pablonꞌbnnabeꞌ tieꞌ rao kwin Césarenꞌ, nench gak yelkoxchis keꞌen. Ke len naꞌ bkwaꞌnneꞌ lo rill yanꞌ,llinte katenꞌ wseꞌleꞌ rao rey César naꞌ.

22Naꞌll Agripanꞌ lleꞌe Festonꞌ:—Leskaꞌ nadaꞌ lleꞌnraꞌ wzenayaꞌ diꞌllenꞌ lloeꞌ

beꞌnnenꞌ.Naꞌll bne Festonꞌ:—Wxe wzenayoꞌ xtiꞌlleꞌn.23 Bixha bateyó ka bllin rey Agripanꞌ ren

Berenicenꞌ, da nne xhen gok ka bllin akeꞌn, naꞌblleꞌ akeꞌ ganꞌ llbeꞌ Festonꞌ lloneꞌ yel koxchisenꞌ,naꞌ ren beꞌnn nak xanwakaꞌa ya, naꞌ bal beꞌnn nakbeꞌnn brao rao yellenꞌ. Naꞌ bseꞌl Festonꞌ beꞌnn kaꞌjaxhiꞌi akeꞌ Pablonꞌ. 24Naꞌll bne Festonꞌ:

—Rey Agripa, naꞌ yeololre llaꞌllo txhen ganni,ni ze beꞌnnenꞌ, yeolol beꞌnn Israel kaꞌ llao akeꞌxhia keꞌe, ka beꞌnn llaꞌa Jerusalén, naꞌll beꞌnn kaꞌllaꞌa Cesarea, naꞌ llchieꞌ akreꞌ kwis, llnnab akeꞌllayaꞌl gateꞌ. 25 Naꞌ kon kaꞌ llakraꞌ nadaꞌ, bibida xhinnj beneꞌ da nnello llayaꞌl gateꞌ. Lete toda bnnabeꞌ tieꞌ rao Césarenꞌ goneꞌ yel koxchiskeꞌen. Naꞌ llwiaꞌ wseꞌleꞌ. 26 Bixha ka nak bibide wzojaꞌ chixjweꞌraꞌ Césarenꞌ bi yaꞌnnenꞌ beneꞌ;ke len ba brejeꞌ, ba nzieꞌ raore ni, naꞌ rao rweꞌrey Agripa, naꞌ wakse wnnabyoll rweꞌ, naꞌ gaꞌtda wzojaꞌ Césarenꞌ. 27 To da ke nxhia gonaꞌ chaꞌwseꞌleꞌ, naꞌ bi yepaꞌ Césarenꞌ bi ken llseꞌleꞌ.

26Pablonꞌ bnneꞌe rao rey Agripa

1Naꞌll Agripanꞌ lleꞌe Pablonꞌ:—Bnechk nnaꞌ bixhanꞌ lleꞌnroꞌ nneꞌo.Naꞌll blis naꞌa Pablonꞌ, bzorao lloeꞌ diꞌllenꞌ,

neꞌe:2—Da wen kwis ba gok kiaꞌ ka nak bziaꞌ raoꞌn,

rey Agripa, nench waꞌa diꞌll ke da kaꞌ llao beꞌnnIsrael kaꞌ xhia kiaꞌ. 3Rweꞌ nnezkzroꞌ kanꞌ nak danꞌnao netoꞌ, beꞌnn Israel, naꞌ da kaꞌ llakyollrentoꞌ.Ke len lleꞌnraꞌ gakxhenraꞌlloꞌ nadaꞌ wzenayoꞌ kiaꞌ.

Pablonꞌ beꞌe diꞌll ka beneꞌ ka za gonliraꞌlleꞌ Jesu-cristonꞌ

4 ’Yeolol beꞌnn Israel kaꞌ nnez akreꞌ kwasro, kabenaꞌ ka nna naktiaꞌ xkwiꞌde chak bzoaꞌ rallaꞌ,

Page 163: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 26:5 160 Hechos 26:32

leskaꞌ ka bzoaꞌ Jerusalén naꞌ. 5 Leskaꞌ nnez akreꞌ,naꞌ wakse ne akeꞌ chaꞌ lleꞌn akreꞌ, nna naktiaꞌxkwiꞌde gokaꞌ txhen ren beꞌnn kaꞌ nziꞌi fariseo,leakeꞌn nao leyenꞌ klleꞌllo. 6Danꞌ llejliaꞌ keDiosenꞌyesbaneꞌ beꞌnn wat kaꞌ kanꞌ bchebeꞌ ren da xozx-taꞌotoꞌ kaꞌ, llakllaꞌa akeꞌ nadaꞌ, ke len naꞌ llao akeꞌxhianꞌ. 7 Chllinn (12) kwen ka nak yeolol beꞌnnIsrael kaꞌ, llon akeꞌ rez yesbán Diosenꞌ beꞌnn watkaꞌ. Ni ke len naꞌ, lloeꞌrao akeꞌ Diosenꞌ do lla doyere. Nadaꞌ leskaꞌ llonaꞌ rez ke Diosenꞌ yesbaneꞌbeꞌnn wat kaꞌ, ¿bixchen llakllaꞌa akzeꞌ, naꞌ llaoakeꞌ xhia kiaꞌ, rey Agripa? 8Naꞌ reꞌ lliꞌre llzenayrekiaꞌ, ¿llákere nono gak chejleꞌ wllin lla yesbánDiosenꞌ beꞌnn wat kaꞌ?

Pablonꞌ beꞌe diꞌll kanꞌ bsaꞌkzieꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllJesucristonꞌ

9 ’Kanaꞌ leskaꞌ nadaꞌ llakraꞌ llayaꞌl wsaꞌkziaꞌbeꞌnn kaꞌ llejleꞌ ke Jesús beꞌnn Nazaretenꞌ. 10Naꞌkaꞌ benaꞌ Jerusalén naꞌ. Ka benn bxoz wnebiaꞌkaꞌ latj, beꞌnn zan beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌbroaꞌ rill ya. Naꞌ ka bet akeꞌ bal akeꞌ, nadaꞌ benakeꞌ txhen. 11 Naꞌ zan ras byaꞌa toto yodaꞌo, naꞌbsaꞌkziꞌ akeꞌ nench bill nnao akeꞌ danꞌ nxenraꞌllakeꞌn. Kaꞌ gok bwie akreꞌ kwis, byaꞌtiaꞌ yell ziꞌtjaray akeꞌ.

Pablonꞌ beꞌe diꞌll da yobre kanꞌ gok bxenraꞌlleꞌJesucristonꞌ

(Hch. 9:1‑19; 22:6‑16)12 ’Ni ke len zyaꞌ Damasco noꞌxtiaꞌ yich ke bxoz

wnebiaꞌ kaꞌ, da llonnnadaꞌ latj nench goꞌxaꞌ beꞌnnkaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ. 13Bixha gok, do wawillka zyaꞌ tnezenꞌ, breꞌraꞌ to beniꞌ xhen, llseniꞌtellenkerke beniꞌ ke willenꞌ, byechjen nadaꞌ, naꞌ renbeꞌnn kaꞌ zaꞌa ren nadaꞌ naꞌ. 14 Naꞌ wix yeololtoꞌjeꞌttetoꞌ rao yo, kat benraꞌ chiꞌi to beꞌnn bal-willeꞌ nadaꞌ, nneꞌe diꞌll hebreo, bneꞌe: “Saulo,Saulo, ¿bixchen llwieroꞌ nadaꞌ, naꞌ daꞌo llrayoꞌnadaꞌ? Llonze ziꞌ kwinoꞌn llonoꞌ kaꞌ, ka llon bellllcheꞌobaꞌ rao to da la, da llaꞌdebaꞌ.” 15Naꞌll bniaꞌ:“¿No rweꞌ, xa?” Naꞌll bnne Xanllonꞌ: “NadaꞌnJesús, nadaꞌn daꞌo llrayoꞌ ka naken llonoꞌ kaꞌ.16Naꞌ nnaꞌ bayas bazellá, ba broeꞌrawaꞌ rweꞌ, le deto llin da lleꞌnraꞌ gonoꞌ, naꞌ weꞌo diꞌll ke danꞌ babreꞌroꞌ ni, naꞌ da za wroeꞌraꞌ rweꞌ. 17Nadaꞌ wseꞌlaꞌrweꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel, naꞌyesraꞌa rweꞌ rao naꞌa akeꞌ, leskaꞌ yesraꞌa rweꞌrao naꞌa beꞌnn Israel kaꞌ. 18 Wseꞌlaꞌ rweꞌ nenchlljaroeꞌ akroeꞌ, naꞌ xhaꞌ rao akeꞌ, reꞌe akreꞌ beniꞌke Diosenꞌ, naꞌ bill chaꞌa akeꞌ lo da xcholenꞌ. Billchaꞌa akeꞌ xhniaꞌ daxiꞌon, naꞌ yellaꞌa akeꞌ xhniaꞌDios. Naꞌ chejleꞌ akeꞌ kiaꞌ, naꞌ yeziꞌxhen Diosenꞌ

da xhinnj ke akeꞌ, naꞌ gak akeꞌ txhen ren beꞌnnkaꞌ ba brej Diosenꞌ nak akeꞌ rallneꞌe.”

Pablonꞌ beꞌe diꞌll kanꞌ gok bzenayeꞌ ke Jesúsenꞌ19 ’Kaꞌ gok rey Agripa, naꞌ bzenayaꞌ kanꞌ

goll Jesúsenꞌ nadaꞌ ka nak ba broeꞌraweꞌ nadaꞌ.20Zgaꞌtek beꞌnn Damasco kaꞌ, bzejnieꞌraꞌ xtiꞌlleꞌn,naꞌll beꞌnn Jerusalén kaꞌ, naꞌll beꞌnn kaꞌ llaꞌadoxhen ganꞌ nziꞌi Judea, naꞌtell beꞌnn kaꞌ bi nakbeꞌnn Israel. Goll akeꞌ llayaꞌl wayat akreꞌ ke daxhinnj ke akeꞌn, naꞌ wzenay akeꞌ ke Dios, naꞌ gonakeꞌ da wen nench wroeꞌn da linꞌ ba bayat akreꞌke da xhinnj ke akeꞌn. 21 Ni Ke len naꞌ beꞌnnIsrael kaꞌ, beꞌx akeꞌ nadaꞌ lo yodaꞌon, naꞌ gokraꞌllakeꞌ got akeꞌ nadaꞌ. 22 Bixha Diosenꞌ zeꞌe llwieꞌnadaꞌ, Leꞌen nna nzoeꞌ nadaꞌ nbanaꞌ bllinte nnaꞌlla, naꞌll llak lloeꞌrenaꞌ beꞌnn xtiꞌlleꞌn ren xkwiꞌdren beꞌnn gore. Naꞌ kere llroeꞌ akreꞌ krerenꞌ, llroeꞌaksereꞌ doxhen kanꞌ ne danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌextiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, naꞌ danꞌ bzoj da Moisésenꞌgak. 23 Danꞌ bzoj akeꞌ ke Cristonꞌ kanꞌ gak katenꞌyedeꞌn, yellayraweꞌ, naꞌ gateꞌ, naꞌ Leꞌen gakeꞌbeꞌnn nell yebán radj beꞌnn wat kaꞌ. Naꞌ weꞌe diꞌlldanꞌ nsaꞌa beniꞌ ke Diosenꞌ, ren beꞌnn Israel, naꞌren beꞌnn bi nak beꞌnn Israel.

Pablonꞌ llaꞌtyoereꞌ reyAgripa chejleꞌ ke Jesucristonꞌ24 Chak lloeꞌ Pablonꞌ diꞌll ki llakrén kwineꞌ,

Festonꞌ bnneꞌe zillj, lleꞌe leꞌe:—Llaktontoꞌn, Pablo, danꞌ ba bsedoꞌ da xhen

naꞌ, ba btonten rweꞌ.25Naꞌll bne Pablonꞌ:—Llapaꞌ rweꞌ baraꞌnne, Festo, zan kere llakton-

taꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌ, ke nakten naꞌ. 26 Ganni lliꞌreyenꞌ nnéztereꞌ kanꞌ naken, naꞌllenꞌ lloaꞌ diꞌllenꞌdo raꞌllaꞌ, leꞌe nnezreꞌ doxhen kanꞌ goken, le keregoken to latj ga ngaꞌchen. 27 Rey Agripa, ¿kaxhallejleꞌo ka nak da kaꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ? Nnézkzeraꞌ llejleꞌo.

28Naꞌll Agripanꞌ lleꞌe Pablonꞌ:—Ye raꞌtze ke llonoꞌ nadaꞌ gan, chejliaꞌ ke

Jesucristonꞌ.29Naꞌll bne Pablonꞌ:—Gonchga Diosenꞌ, la ye raꞌtze, la ye da xhen,

kere rweꞌzoꞌ, lleꞌnkazraꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌaganni, gakre kanꞌ nakaꞌ nadaꞌ wxenraꞌllre Jesu-cristonꞌ, kon bi llejre gden ki.

30 Bayoll bne Pablonꞌ kaꞌ, naꞌ bazollaꞌa reyenꞌren beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn ren Berenicenꞌ, naꞌ renyeolol beꞌnn kaꞌ blleꞌrén akeꞌn. 31 Ka jasé akeꞌ yeto latj yobre, lloeꞌrén lwellj akeꞌ diꞌlle, ne akeꞌ:

—Bibi da xhinnj ben beꞌnnenꞌ da nello gateꞌ, nida choeꞌ rill ya.

32Naꞌll Agripanꞌ lleꞌe Festonꞌ:

Page 164: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 27:1 161 Hechos 27:32—Wakse yesanllo beꞌnnenꞌ chenak bi bnnabeꞌ

tieꞌ rao kwin Césarenꞌ.27

Bseꞌl akeꞌ Pablonꞌ yellenꞌ nziꞌi Roma1 Bixha kat bllin lla wseꞌl akeꞌ netoꞌ ganꞌ nziꞌi

Italia, chejtoꞌ lo barco. Naꞌ ben akeꞌ Pablonꞌ renbeꞌnn kaꞌ bllachreneꞌ rill yanꞌ, rallnaꞌa to xanwakaꞌa ya re Julio, nakeꞌ txhen ren wakaꞌa ya kaꞌnziꞌi Augusto. 2 Naꞌ byoꞌtoꞌ to lo barco da zaꞌayellenꞌ nziꞌi Adramitio, naꞌ zejen do ganꞌ nziꞌiAsia. Naꞌ Aristarco beꞌnn Tesalónica ga nbaneMacedonia, zaꞌreneꞌ netoꞌ txhen. 3Bateyó bllintoꞌyellenꞌ lliꞌ lloaꞌ nisdaꞌo re Sidón, naꞌ Julionꞌ, wenkwis llonreꞌ Pablonꞌ, naꞌ beꞌe latj byejeꞌ ganꞌ llaꞌabeꞌnn kaꞌ nombiaꞌ leꞌe nench bzeniaꞌnaꞌa akeꞌ leꞌe.4Naꞌ bzaꞌtoꞌ yellenꞌ re Sidón, zejtoꞌ lo barconꞌ, naꞌbdetoꞌ awlloze ganꞌ lliꞌ yellrio danꞌ lliꞌ lo nisdaꞌodanꞌ nziꞌi Chipre. Naꞌ dá beꞌn krere kanaꞌ, naꞌyellrionꞌ bkweꞌjen netoꞌ. 5 Bdetoꞌ doxhen nisdaꞌochlaꞌ ganꞌ nziꞌi Cilicia, naꞌ Panfilia, bllintetoꞌ yel-lenꞌ nziꞌi Mira ga nbane Licia.

6 Mira naꞌ jadiꞌ xan wakaꞌa ya kaꞌ to barco dazaꞌa Alejandría, naꞌ zejen Italia, naꞌ blleꞌe netoꞌloenꞌ. 7 Naꞌ zejtoꞌ yoꞌtoꞌ barconꞌ gokte zan lla,chaoraꞌll zej barconꞌ, ganne bllintoꞌ chlaꞌ yellenꞌnziꞌi Gnido. Ka nak beꞌn dan krere, naꞌ bdetoꞌawllo ganꞌ ne Salmón, naꞌ byechjtoꞌ yellrionꞌ lliꞌlo nisdaꞌo naꞌ danꞌ nziꞌi Creta. 8To ganne llak zaꞌabarconꞌ, zejtoꞌ awllo ga de yellrio, bllintetoꞌ ganziꞌi Buenos Puertos, awllo gannaꞌ lliꞌ yellenꞌ reLasea.

9 Naꞌ zan lla ba gok, naꞌ ba llonen nxholl kwiskoꞌtoꞌ nez lo nisdaꞌon, le ba bllin lla llak zay.Llwia Pablonꞌ kaꞌ, naꞌ lloeꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll. 10Lleꞌeleakeꞌ:

—Reꞌ beꞌnne, nxholl kwis ba llonen, chaꞌ nnaꞌkoꞌllo nez, nxholl kweyiꞌ barconꞌ, naꞌ yoaꞌ kaꞌnsaꞌn naꞌ, rente lliꞌo nxholl kweyiꞌllo.

11Bixha beꞌnnenꞌ nlanwakaꞌa ya kaꞌ, llzenaylleꞌxtiꞌll beꞌnnenꞌ nlan barconꞌ, naꞌ xtiꞌll xan barconꞌkerke xtiꞌll Pablo naꞌ. 12 Naꞌ yellenꞌ nziꞌi BuenosPuertos ganꞌ llaꞌtoꞌn, bi naken wen sotoꞌ gannaꞌkat llak zay, naꞌllenꞌ yeolol akeꞌ llak akreꞌ wenkzekoꞌ akeꞌ nez, chaꞌ gakte llin akeꞌ Fenice to yellga nbane Creta. Fenice naꞌ bill llechjtek beꞌ, legannaꞌ nlaꞌ ga llraꞌ will, naꞌ naken wen so akeꞌgannaꞌ katenꞌ llak zayenꞌ.

To beꞌ xhen byechjrén lo nisdaꞌon13Kat bzorao dá to beꞌ daꞌo riz danꞌ zaꞌa lleꞌlre,

naꞌ llak akreꞌ wakse saꞌa akeꞌ kanꞌ ba non akeꞌxhbabenꞌ. Naꞌ bzaꞌa akeꞌ zjakeꞌ awllo ganꞌ lliꞌ

Creta. 14 Ker gok scha kat bllay akreꞌ to beꞌ xhenda re Noreste. 15Naꞌ bzorao ll-lliꞌyen barconꞌ, naꞌnetoꞌ ker bi llak gontoꞌ, naꞌ beꞌtoꞌ latj llsaꞌa beꞌnnetoꞌ. 16Kat bdetoꞌ koꞌllre yellrionꞌ lliꞌ lo nisdaꞌonre Clauda, gannaꞌ bi datek beꞌn res. Naꞌ barconꞌnxhoben ye to da daꞌo da llon llin kat bi llakrebarconꞌ, baleptoꞌ da daꞌon lo barconꞌ. 17 Bayollbalep akeꞌ da daꞌon, naꞌ bzorao llchej akeꞌ barconꞌren do ake nench ke yeyinnjen. Beꞌnn kaꞌ llsaꞌabarconꞌ, lleb akeꞌ lljachoꞌn lo yoxhenꞌ ganꞌ nziꞌiSirte. Naꞌ baletj akeꞌ raꞌll danꞌ llon nench zaꞌabarconꞌ. Naꞌ bsanraꞌll akeꞌ barconꞌ zejen kon kanꞌdá beꞌ naꞌ. 18 Bateyó naꞌ dakze beꞌ xhen naꞌ, naꞌbzorao akeꞌ llzaꞌl akeꞌ bal yoaꞌ kaꞌ nsaꞌa barconꞌ lonisdaꞌon. 19 Gok lillj naꞌ, bzoraokze llzaꞌltoꞌ kontaꞌktoꞌ xchinraz barconꞌ lo nisenꞌ. 20Gokte zan llabi broeꞌkze rao willenꞌ ren berj, naꞌ nna dakze beꞌxhen naꞌ, naꞌ lláketoꞌ bakze blleyiꞌtoꞌn. 21 Naꞌ bagok zan lla bi nna gaotoꞌ, naꞌ Pablonꞌ bzeꞌe radjbeꞌnn kaꞌ, bneꞌe:

—Gokte wen chenak reꞌ bzenayre kiaꞌ, naꞌ bibroꞌllo nez yellrionꞌ nziꞌi Cretanꞌ, lewiakeroꞌ daxhen da ba blleyiꞌ. 22 Naꞌ nnaꞌ legondipraꞌlle,ni tollo bi kwiayiꞌ, toze barco ni kwiayiꞌkze.23 Beꞌe llere broeꞌrao to angl ke Dios beꞌn-nenꞌ llonaꞌ xchin naꞌ. 24 Naꞌ bneꞌe: “Bi lle-boꞌ Pablo, dekze llinoꞌ rao rey César, Diosenꞌyesreꞌe rweꞌ, naꞌ renbeꞌnnkaꞌ zejrenoꞌ txhennaꞌ.”25 Naꞌ legondipraꞌlle, nadaꞌ nxenraꞌllaꞌ Diosenꞌ,naꞌ gakte kanꞌ ba bdixjweꞌreꞌ nadaꞌn. 26 Dekz delljagoꞌnnllo ga de yellrio.

27Ba zejten chdaꞌ (14) willenꞌ ka nak zej barconꞌnlliꞌy beꞌn len, bdetetoꞌ ganꞌ de nisdaꞌon nziꞌiAdriático. Ba llonjen ka do ller, kat gokbeꞌe beꞌnnkaꞌ llsaꞌa barconꞌ, ba rez llin akeꞌ ga de yo bill.28 Naꞌ bletj akeꞌ to ya ziꞌ nench bllix akeꞌ art zitjnaken, naꞌ naken tapralj (80) llit. Naꞌ ka bzaꞌnye raꞌt, bllix akeꞌn ye to, naꞌ ba naken wyon (60)llit. 29Ka nak lleb akeꞌ lljatiꞌ barconꞌ yej, naꞌ bzaꞌlakeꞌ tap ya xhen danꞌ nziꞌi ancla lo nisenꞌ nenchbzaꞌyen barconꞌ, naꞌll brexh akeꞌ, naꞌ lleꞌntat akreꞌcheniꞌ. 30 Beꞌnn kaꞌ llsaꞌa barconꞌ, gokraꞌll akeꞌyexhonnj akeꞌ, bletj akeꞌ barco daꞌon lo nisenꞌ,llon akeꞌ ka llzaꞌl ya ziꞌ kaꞌ rao barconꞌ. 31 BixhaPablonꞌ lleꞌe beꞌnn xan wakaꞌa ya kaꞌ, naꞌ wakaꞌaya kaꞌ:

—Chaꞌ beꞌnn ki bi kwexh akeꞌ lo barconꞌ, ni toreꞌ bi yerá.

32 Naꞌ bchoy wakaꞌa ya kaꞌ do danꞌ nllej barcodaꞌon, naꞌ bexjen lo nisenꞌ.

Page 165: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 27:33 162 Hechos 28:1933 Bixha ka bazaꞌa cheniꞌn, Pablonꞌ llchieꞌreꞌ

beꞌnn kaꞌ gao akeꞌ raꞌte, lleꞌe leakeꞌ:—Ba gok chdaꞌ lla, naꞌ bi nna tasre, naꞌ ni raꞌt

bi nna gaore. 34 Legao raꞌt, legón to wen kekwinre chaꞌ lleꞌnere banre, ni to yich yichjllo bikwiayiꞌkze.

35 Bayoll bneꞌe kaꞌ, llwiate beꞌnn kaꞌ bxhieꞌ yetxtir, naꞌ beꞌe yel llioxken ke Dios, naꞌll bxhoxhjeꞌnbzorao llaweꞌn. 36 Ka llwia akeꞌn, naꞌ bayakxhen-raꞌll akeꞌ, naꞌ yeolol akeꞌ bdao. 37 Naꞌ nak chopgayoa wyon chiꞌntotoꞌ (276) llaꞌa lo barconꞌ. 38Kabayoll bdao akeꞌ naꞌ, berj akreꞌ, naꞌ bzaꞌl akeꞌ trigodanꞌ noaꞌ barconꞌ lo nisenꞌ nenchbill gokteken ziꞌ.

Ka gok bxhoxhj nisdaꞌon barconꞌ39 Ka byeniꞌn kere llayombieꞌ akreꞌ yellrionꞌ

ganꞌ bllin akeꞌn, naꞌ breꞌe akreꞌ de to latj ga llianisenꞌ llize, naꞌ lloeꞌ naꞌ, nak raꞌch lo yoxh. Naꞌgokraꞌll akeꞌ chaꞌ gak wlliꞌy akeꞌ barconꞌ lloaꞌnisenꞌ. 40 Naꞌ bchoy akeꞌ do kaꞌ nllej ya ziꞌi kaꞌnziꞌi ancla, naꞌ bsanraꞌll akeꞌn lo nisenꞌ. Naꞌllbasell akeꞌ yay kaꞌ danꞌ llsaꞌa akeꞌ barconꞌ, naꞌblis akeꞌ raꞌllenꞌ nench wlliꞌy beꞌn len. Naꞌ bzoraollbiꞌy barconꞌ ganꞌ ba de yellrio. 41 Bixha jatiꞌkzebarconꞌ ga lldil nisdaꞌon ren ye to da yobre,naꞌ jachoꞌ rawenꞌ lo yoxh ga bill gokse ta nnen,naꞌ bzorao nisdaꞌon llxhoxhjen xhan barconꞌ, lellebrazenꞌ nxhobxexjen len. 42 Naꞌll wakaꞌa yakaꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll got akeꞌ beꞌnn kaꞌ ncheꞌe akeꞌn,nench ke waxhonnj akeꞌ waxhoa akeꞌ rao nisenꞌ.43 Bixha beꞌnnenꞌ nlan leakeꞌn, bi beꞌe latj nenchbasreꞌe Pablonꞌ. Naꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ llak llxhoayeonꞌ, wakse xiꞌt akeꞌ lo nisdaꞌon, naꞌ yob wallojakeꞌ ganꞌ de yo bill naꞌ. 44 Beꞌnn kaꞌ yelaꞌ, konda ballel akreꞌ lo barconꞌ, no bray, bxhoa akeꞌrawenꞌ, nench balloj akeꞌ lo nisenꞌ. Naꞌ kaꞌ gokyeolol akeꞌ balloj akeꞌ lo nisenꞌ.

28Pablonꞌ bllineꞌ yellrio danꞌ lliꞌ radj nisdaꞌo re Malta

1Naꞌ kaꞌ ballojtoꞌ lo nisdaꞌon wen kwis, ni totoꞌbibi goke. Naꞌ bnnézetoꞌ yellrionꞌ bllintoꞌn nziꞌnMalta, naken to yellrio da lliꞌ lo nisdaꞌo. 2 BeꞌnnMalta kaꞌ le wen ben akreꞌ netoꞌ, bxhen akeꞌ toyiꞌ xhen ka nak bllintoꞌn, le llak yejw, naꞌ llakzay. 3Naꞌ Pablonꞌ jatopeꞌ to chop xhis yeꞌche, naꞌbxoeꞌn rao yiꞌn, bixha ballojkze to bel znia, ka nakbllebbaꞌ yiꞌn, goꞌlbaꞌ taꞌk Pablonꞌ. 4Ka breꞌe beꞌnnMalta kaꞌ naꞌl belenꞌ taꞌk Pablonꞌ, naꞌ lle lwelljakeꞌ:

—Beꞌnn wen xhia beꞌnnenꞌ, laꞌkze ba bareꞌe lonisdaꞌon, Diosenꞌ bi lloeꞌkzeꞌ latj soeꞌ.

5 Naꞌ Pablonꞌ bllibeꞌ taꞌkeꞌn rao yiꞌn, naꞌ bax-hoꞌp belenꞌ, naꞌ bibi gokreꞌ. 6 Naꞌ llbexh akeꞌkweꞌ Pablonꞌ yi, naꞌ sete yaleꞌ naꞌ gateꞌ. Ba goktescha bexh akeꞌ, naꞌ Pablonꞌ bibi llakreꞌ, naꞌ ballaꞌaxhbab ke akeꞌn. Naꞌll ne akeꞌ, cheke Pablonꞌ nakeꞌto dios.

7Awllo gannaꞌ de to yellrio ke to beꞌnn re Pub-lio, naꞌ Publionꞌ nakeꞌ beꞌnn wnebiaꞌ ke doxhenMalta naꞌ. Leꞌe brebeꞌ netoꞌ, bzotoꞌ rilleꞌn chonnlla. 8Naꞌ xa Publionꞌ deꞌe llakeꞌ yillweꞌ, yoeꞌ da lares, naꞌ yicheꞌ goll llen. Naꞌ byej Pablonꞌ jawieꞌleꞌe, naꞌ balwilleꞌ Dios. Bayoll naꞌ bxoa taꞌkeꞌnyichjeꞌn, naꞌ bayakeꞌ. 9Ka breꞌe beꞌnn kaꞌ kaꞌ, naꞌllkon beꞌnn llak yillweꞌ rao yellrionꞌ, byej akeꞌ raoPablonꞌ, naꞌ bayak akteꞌ. 10 Leskaꞌ ben akeꞌ wenketoꞌ, ka bllin lla bazaꞌtoꞌn, benn akeꞌ yeolol dayálljetoꞌ rao nezenꞌ.

Pablonꞌ bllineꞌ Roma11 Gok chonn beꞌo zotoꞌ Maltanꞌ, naꞌll baza-

ꞌtoꞌ byoꞌtoꞌ to lo barco da bzaꞌa yellenꞌ nziꞌiAlejandría, leskaꞌ ganꞌ nziꞌi Malta, naꞌ brexhenchak bde da zayenꞌ. Naꞌ nben leꞌ barconꞌ lwaꞌalsaꞌk ke beꞌnn kaꞌ re Cástor naꞌ Pólux. 12 Naꞌka bllintoꞌ yell nziꞌi Siracusa naꞌ, bzotoꞌ gannaꞌchonn lla. 13Naꞌ bdetoꞌ to lloeꞌ, to lloeꞌ yellrionꞌ,naꞌll bllintoꞌ yellenꞌ nziꞌi Regio. Bateyó dá to beꞌdaꞌo zaꞌa lleꞌlre, naꞌ bzaꞌtoꞌ, ballop lla bllintetoꞌyellenꞌ re Puteoli. 14 Puteoli naꞌ balláyetoꞌ beꞌnnlwelljtoꞌ kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ goꞌtyoeakreꞌ netoꞌ nench gaꞌytoꞌ. Naꞌ bzorén aktoeꞌ toxhman, naꞌtell byejtoꞌ yellenꞌ nziꞌi Roma. 15Beꞌnnlwelljtoꞌ kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ llaꞌa Romanꞌ,bnnez akreꞌ kaꞌ, naꞌ broꞌ akeꞌ nez badlez akeꞌ netoꞌganꞌ nziꞌi Foro deApia, naꞌ ganꞌ nziꞌi ChonnTiend.Ka breꞌe Pablonꞌ leakeꞌ, beꞌe yel llioxken ke Dios,naꞌll da xhen bayakxhenreꞌ. 16Ka bllintoꞌ Romanꞌ,beꞌnn xan wakaꞌa ya kaꞌ, beneꞌ pres kaꞌ rallnaꞌabeꞌnn wnebiaꞌ ke wakaꞌa ya kaꞌ. Naꞌ Pablonꞌ beꞌeakeꞌ latj bzoeꞌ to kere, naꞌ kaꞌ bzo akteꞌ to wakaꞌaya bdapeꞌ leꞌe.

Pablonꞌ bdixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ Romanꞌ17 Ba gok chonn lla zo Pablonꞌ Romanꞌ, naꞌ

goxheꞌ beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn brao ke beꞌnn Israelkaꞌ llaꞌa Romanꞌ, naꞌ bdop akeꞌ lleꞌe leakeꞌ:

—Reꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ, nadaꞌ bibi da xhinnj nnagonaꞌ da wlleyiꞌ yell kellonꞌ, naꞌ bibi nna nniaꞌ keda kaꞌ nao xozxtaꞌollo kaꞌ, naꞌ beꞌnnwrall kello kaꞌbeꞌx akeꞌ nadaꞌ Jerusalén naꞌ, naꞌll ben akeꞌ nadaꞌrallnaꞌa beꞌnn Roma kaꞌ. 18 Naꞌ beꞌnn Roma kaꞌ,bnnabyoll akreꞌ nadaꞌ, naꞌll gokraꞌll akeꞌ yesánakeꞌ nadaꞌ, le bibi da xhinnj benaꞌ da nello llayaꞌlgataꞌ. 19Ka gokraꞌll akeꞌ yesán akeꞌ nadaꞌn, bi beꞌe

Page 166: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hechos 28:20 163 Hechos 28:31beꞌnn wrall kello kaꞌ latj. Ke len naꞌ bnnabaꞌ wdeakeꞌ nadaꞌ rao kwin rey Césarenꞌ, naꞌ kere zaꞌagawaꞌ xhia ke yell kello naꞌn. 20Naꞌllenꞌ ba goxhaꞌreꞌ nench reꞌraꞌ reꞌ, naꞌ weꞌrenaꞌ reꞌ diꞌlle. Nllejaꞌgden ki, ni ke danꞌ llbexhaꞌ yesbán Diosenꞌ beꞌnnwat kaꞌ, kaꞌkze llbexh zan beꞌnn Israel ak.

21Naꞌll lle beꞌnn kaꞌ leꞌe:—Ni to yich bi nna siꞌtoꞌ da zaꞌa Judeanꞌ weꞌn

xtiꞌlloꞌ, leskaꞌ ni to beꞌnn wrall kello kaꞌ, bi nnayed yedtaweꞌ xhia, nneꞌe bi llonoꞌ wen. 22 Naꞌlleꞌnetoꞌ nnézetoꞌ bixhanꞌ nsaꞌo, gateze llénetoꞌllwie akreꞌ da kobenꞌ naoꞌn.

23 Naꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll dop akeꞌ to lla. Kat bllinllanꞌ, beꞌnn zan jak ganꞌ zo Pablonꞌ. Naꞌ bzoraweꞌtzirte bllinte tlleꞌle lloeꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll kanꞌ nakyel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, naꞌ llzejnieꞌreꞌ leakeꞌ danꞌne ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj beꞌnnkaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ ke Jesús, nench chejleꞌakeꞌ. 24Baleꞌ llaze diꞌll kanꞌ ne Pablonꞌ, naꞌ ye baleꞌbi llaz akseꞌ xtiꞌlleꞌn. 25 Ka nak bi llak toze diꞌlle,naꞌ bzorao llallach akeꞌ. Naꞌ lle Pablonꞌ leakeꞌ:

—Da li kwis llakte kanꞌ bzejnieꞌ Spíritu keDiosenꞌ Isaías beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ,nench golleꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ:26 Byej jell beꞌnn kaꞌ:Da li yénere, naꞌ bi chejnieꞌkzere,da li reꞌtere, naꞌ bi gakbeꞌre bi danꞌ.27 Le ba nakchoch yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn ki,naꞌ nsej nay akeꞌ,naꞌ nchod rao akeꞌ, nench bi reꞌe akreꞌ,naꞌ bi yen akreꞌ,naꞌ bi chejnieꞌ akreꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌ,naꞌ ni ke wayechj akseꞌ wanao akeꞌ nadaꞌ nench

wayón akeꞌ.28 Naꞌ nnaꞌ llayaꞌl nnézere, ba bseꞌl Diosenꞌ yelwasrá rao beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel, naꞌ leakeꞌwzenay, naꞌ yesrá Diosenꞌ leakeꞌ rao da xhinnj keakeꞌn.

29 Bayoll bne Pablonꞌ kaꞌ, naꞌ ballach beꞌnnIsrael kaꞌ, zayej akeꞌ llak dilrén lwellj akeꞌ.

30 Pablonꞌ bzoeꞌ chop iz Romanꞌ lo yoꞌ ga bdix-hjeꞌ, naꞌ brebeꞌ yeolol beꞌnn jawiá leꞌe. 31 Naꞌllyixjweꞌreꞌ kanꞌ nak yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ. Latjxhen goꞌt nench bzejnieꞌreꞌ xtiꞌll Xanllo Jesu-cristonꞌ, nono bze wlloneꞌ.

Page 167: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 1:1 164 Romanos 1:27

YICH DANꞌ BZOJ POSTL SANPABLO KE BEꞌNN KAꞌ LLAꞌAROMAPablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesu-

cristonꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Roma1 Nadaꞌ Pablo llzojaꞌ reꞌ. Llonaꞌ biteze da ne

Xanllo Jesucristonꞌ. Dios naꞌ brejeꞌ nadaꞌ nakaꞌpostl keꞌe, bseꞌleꞌ nadaꞌ nench naꞌ llyixjweꞌraꞌ DiꞌllWen keꞌen. 2 Dios naꞌ ba bzenreꞌ beꞌnnachenꞌDiꞌll Wen keꞌen, beneꞌ nench bniꞌt beꞌnn beꞌe akxtiꞌlleꞌn kanaꞌ, naꞌ bzoj akeꞌn. 3 Diꞌll Wen keDiosenꞌ llzejnieꞌn lliꞌo ke Xhiꞌnneꞌ Xanllo Jesu-cristonꞌ. Leꞌen gorjeꞌ gokeꞌ ka beꞌnnach rao diallake da rey David. 4 Spíritu ke Diosenꞌ broeꞌn nakXanllo Jesucristonꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios, naꞌ napeꞌyel wak, le babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. 5 Naꞌnetoꞌ danꞌ llonliraꞌlltoꞌ Xanllo Jesucristonꞌ, benDiosenꞌ da wen ketoꞌ, le brejeꞌ netoꞌ, naꞌ bseꞌleꞌnetoꞌ llyixjweꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn, nench naꞌ chanll beꞌnnwxenraꞌll Leꞌe, naꞌ chejleꞌ akeꞌ keꞌe, naꞌ wzoa akeꞌxtiꞌlleꞌn doxhente yellrio. 6 Kaꞌn ba brej Diosenꞌreꞌ, nench nakre rallnaꞌa Jesucristonꞌ.

7 Llzojaꞌ da ni ke yeololre llaꞌre Roma naꞌ,reꞌ ba brej Diosenꞌ nakre rallneꞌe, nllieꞌreꞌ reꞌ.Naꞌll llnnabaꞌ raweꞌn ren rao Xanllo Jesucristonꞌgakrén akchgueꞌ reꞌ, naꞌ wzoa akeꞌ yichjraꞌll-daꞌore so kwezre nbaraz.

Pablonꞌ lleꞌnreꞌ lljaraꞌnneꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa Roma8 Zgaꞌtek nniaꞌ reꞌ, Jesucristo naꞌn, zoeꞌ

llakreneꞌ nadaꞌ nench lloaꞌa yel llioxken keDiosenꞌ ke yeololre, le beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa doxhenyellrio naꞌ, lloeꞌ akeꞌ diꞌll kanꞌ nxenraꞌllreCristonꞌ. 9 Nnezkze Diosenꞌ yoꞌy ras katllalwilleꞌn, llnnabaꞌ gakreneꞌ reꞌ. Nakeꞌ beꞌnnnxenraꞌllaꞌ do yichj do raꞌllaꞌ, naꞌ llonaꞌ xchineꞌ,lloaꞌa xtiꞌll Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌ. 10 Naꞌ llnnabaꞌrao Diosenꞌ gonneꞌ latj yedwiaꞌ reꞌ, le ba gokscha bi nna yedaꞌ. 11 Lleꞌnraꞌ yedwiaꞌ reꞌ,nench wzejnieꞌllraꞌ reꞌ ye raꞌt wxenraꞌllyaꞌnnreDiosenꞌ. 12Nadaꞌ ren reꞌ setipllo wtipraꞌll lwelljllowxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ.

13 Beꞌnn biꞌche, lleꞌnraꞌ nnézere da zan rasba gokraꞌllaꞌ yedwiaꞌ reꞌ, naꞌ bi nna gak yedaꞌ.Lleꞌnraꞌ yedaꞌ yedyenaꞌ xchin Diosenꞌ ganꞌ zorenaꞌ, nench chanre chejleꞌre ke Jesucristo kanꞌ bajenaꞌ yezikre yell kaꞌ ganꞌ ba byaꞌa. 14 Da llayaꞌlgonaꞌ weꞌrenaꞌ yeolol beꞌnne diꞌll ke Jesucristonꞌbeꞌnn llaꞌa lyell, beꞌnn llaꞌa yiꞌxe, beꞌnn llejnieꞌ,

naꞌ beꞌnn bi llejnieꞌ. 15 Ke len naꞌ lleꞌnraꞌ kwisweꞌrenaꞌ reꞌ zjallaꞌa Romanꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kanꞌ bajeaꞌn do ga yobre.

Diꞌll Wen ke Cristonꞌ nsaꞌn yel wak ke Dios16 Bi lliyeꞌraꞌ danꞌ lloaꞌa Diꞌll Wen ke Jesu-

cristonꞌ, le len naꞌ nsaꞌn yel wak ke Dios nenchyerá yeolol beꞌnn llejleꞌ, laꞌkze beꞌnn Israel, naꞌbeꞌnn bi nak beꞌnn Israel. 17 Naꞌ Diꞌll Wen keJesucristonꞌ llzejnieꞌn lliꞌo, chaꞌ beꞌnn llonliraꞌlleJesucristonꞌ, Dios naꞌ goneꞌ leakeꞌ beꞌnn wen,billre bi de da gonllo gakllo beꞌnn wen raweꞌn.Kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Beꞌnnenꞌ llonliraꞌllDiosenꞌ, nakeꞌ beꞌnn wen raweꞌ, naꞌ gaꞌt yel nbankeꞌe.”

Doꞌl da de ke beꞌnnach18 Diosenꞌ zoeꞌ yebánꞌ ba broeꞌreꞌ beꞌnnachenꞌ,

ke chnarenꞌ saꞌkziꞌ yeolol beꞌnne bi llonliraꞌllLeꞌe, beꞌnn llon da xhinnj. Naꞌ danꞌ llon akeꞌda xhinnjenꞌ, bi lleꞌn akreꞌ gombiaꞌ akeꞌ diꞌll like Diosenꞌ. 19 Da llayaꞌl nnez akreꞌ ke Diosenꞌ,ba nnez aksreꞌn, le Dios naꞌkzenꞌ ba broeꞌreꞌnleakeꞌ. 20 Laꞌkze bi llreꞌllo Diosenꞌ, llreꞌllo kanꞌzoeꞌ llnebieꞌ, naꞌ nnézello de yel wak keꞌe kanꞌbeneꞌ bxieꞌ yellrio ni, naꞌ yeolol beꞌnnach llreꞌeakreꞌ da kaꞌ ba beneꞌ naꞌ. Len naꞌ bibi de wdeꞌakreꞌ, ne akeꞌ bi nnez akreꞌ chaꞌ zo Dios. 21 Laꞌkzennez akreꞌ zo Diosenꞌ, bi llonliraꞌll akeꞌ Leꞌe, ni kelloeꞌ akzeꞌ Leꞌe yel llioxken. Bibi zaꞌk xhbab keakeꞌn, naꞌ nchol yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. 22Ne akeꞌ nakakeꞌ beꞌnn siꞌn, naꞌ gok akeꞌ ka beꞌnn bi llejnieꞌ.23 Ba bkwas akeꞌ Diosenꞌ kaꞌle, laꞌkze nakeꞌ lezerawe beꞌnn zaꞌke, naꞌ zoeꞌ zejlikane. Naꞌ ballonliraꞌll akeꞌ no lwaꞌa ke beꞌnnach beꞌnn llde ke,beꞌnn llon akeꞌ roraz Dios, naꞌ no lwaꞌa lsaꞌke bazo xire, no ba zo tap niaꞌnaꞌa, naꞌ no ba nxhob leꞌe.

24 Ke len naꞌ bsanraꞌll Diosenꞌ leakeꞌ, danꞌ llonakeꞌ da xhinnjenꞌ, naꞌ kon kanꞌ nen lo raꞌlldaꞌoakeꞌ naꞌ, naꞌ baleꞌ llon akeꞌ da llawé xpeꞌr akeꞌren lwellj akeꞌ da nak zdoꞌ. 25 Brej yichj akeꞌdiꞌll li ke Diosenꞌ, naꞌ llonliraꞌll akeꞌ da wenraꞌllre.Llonliraꞌll akeꞌ ke da kaꞌ ben Diosenꞌ, naꞌ bi llejleꞌakeꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ llayaꞌl gonliraꞌll-llo, gonlloxhen ke chnare. Kaꞌn gakchga.

26 Ke len naꞌ Diosenꞌ brej yichjeꞌ leakeꞌ danꞌllon akeꞌ da yel zdoꞌ, kon ka nen lo yichjraꞌlldaꞌoakeꞌ. Rente bal noꞌr kaꞌ llon akeꞌ da ke llayaꞌl gonnoꞌre, naꞌ llkoꞌyele lwellj akeꞌ nench naꞌ llonrénakeꞌ leakeꞌ txhen, llon akeꞌ da bi llayaꞌl gon akeꞌ.27Naꞌ niꞌt beꞌnnbyio beꞌnnbi lleꞌn akreꞌ sorén akeꞌnoꞌre, llawé akreꞌ lwellj beꞌnn byio ake, naꞌ darénlwellj byio akeꞌ, llon akeꞌ da nak zdoꞌ. Naꞌ danꞌ ba

Page 168: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 1:28 165 Romanos 2:24blleyiꞌ kwerp ke akeꞌ naꞌ, naken da llayaꞌl saꞌkziꞌakeꞌ yel wen da xhinnj ke akeꞌ naꞌ.

28Ba brej yichj Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ bi lleꞌne wzoaxtiꞌlleꞌn, naꞌllenꞌ nna niꞌt aklleꞌ llon akeꞌ da kellayaꞌl gon akeꞌ, kone xhbab da nak ke nxhia keakeꞌ naꞌ. 29 Llon akeꞌ yeolol da xhinnje, beꞌnnbyio darén akeꞌ noꞌr bi nak noꞌr ke akeꞌ, naꞌ noꞌredarén akeꞌ beꞌnn byio bi nak beꞌnn ke akeꞌ, nakakeꞌ beꞌnn xheꞌe, beꞌnnwen da xhinnj, zeraꞌll akeꞌda de ke beꞌnne, nak akeꞌ beꞌnn wen xhia, beꞌnnwachach llwie lwelljeꞌ, dil akeꞌ, ziyeꞌe akeꞌ, nakakeꞌ beꞌnn bi llzenay. 30 Llasnné llaschach akeꞌ kebeꞌnne, llkwas akeꞌ Diosenꞌ kaꞌle, bibi baraꞌnn llapakeꞌ beꞌnne. Llayoeꞌrao kwin akeꞌ ll-lan akeꞌ dawen, llarjlaꞌll akeꞌ gon akeꞌ bi da xhinnj, bi llzenayakeꞌ ke xaxhnaꞌ akeꞌ. 31Bi llejnieꞌ akreꞌ, da ba bneakeꞌ gon akeꞌ bi llon akeꞌn, nono llayombiaꞌ akreꞌ,bi llaziꞌxhen akeꞌ ke beꞌnne, naꞌ bi llayaꞌchraꞌllakeꞌ beꞌnne. 32Bannez aktereꞌ kanꞌ ba bneDiosenꞌgoneꞌ yellayrao beꞌnn kaꞌ. Naꞌ laꞌkze nnez akreꞌkanꞌ neꞌe naꞌ, nao akseꞌ llon akeꞌ da xhinnjenꞌ, naꞌllawé akreꞌ kat ba nao beꞌnn yobre llon akeꞌ kanꞌllon leakeꞌ naꞌ.

2Diosenꞌ zejeꞌ lixhej llonneꞌ da saꞌkziꞌllo

1 Ke len naꞌ bibi de wdeꞌroꞌ noteze nakoꞌ rweꞌbeꞌnnach, chaꞌ ll-lliayiꞌlloꞌ beꞌnn yobre, le katenꞌll-lliayiꞌlloꞌ beꞌnn yobre, ll-lliayiꞌllkze kwinoꞌ, letoz ka llonkzoꞌ, ka llon leakeꞌ naꞌ. 2 NnézkzelloDios naꞌ, goneꞌ da saꞌkziꞌllo, ni ke da xhinnjenꞌllonllo, ka da kaꞌ ba bniaꞌ naꞌ, naꞌ zejkze lixhej kanꞌgoneꞌ naꞌ. 3 ¿Naꞌ llakroꞌ chaꞌ bibi gonn Diosenꞌda saꞌkziꞌo chaꞌ ll-lliayiꞌlloꞌ beꞌnne, naꞌ naoteꞌollonoꞌ kanꞌ llon akeꞌn naꞌ? Bi llayaꞌl gakroꞌ waraꞌorao yel llzaꞌkziꞌ ke Diosenꞌ, ka nak da kaꞌ llonoꞌnaꞌ. 4 ¿Bi llakbeꞌroꞌ Diosenꞌ nakeꞌ beꞌnn chaꞌo,naꞌ beꞌnn xhenraꞌlle laꞌkze napllo doꞌle? Diosenꞌlloneꞌ kaꞌ nench gakbeꞌroꞌ da xhinnjenꞌ llonoꞌ, naꞌyeyatroꞌ. 5 Rweꞌ nakoꞌ beꞌnn zid kwis, bi llayatroꞌda xhinnj kaꞌ llonoꞌn, naꞌ llonlloꞌ biꞌch da xhinnjkoꞌon nench waslliꞌoll Diosenꞌ da wsaꞌkzieꞌ rweꞌkate llin lla wchoybieꞌ ke beꞌnnach. Kanaꞌ wroeꞌnzejkzeꞌ lixhej kanꞌ wchoyeꞌ saꞌkziꞌ toto beꞌnn renyeolol da ben akeꞌ. 6 Kanaꞌn goneꞌ ke totollokon ka ben totollo. 7 Weꞌe yel nban zejlikaneke beꞌnn kaꞌ gon da wen laꞌkze biteze yellayraoakeꞌ, beꞌnn kaꞌ llayirjlaꞌlle akre gon akeꞌ nenchyedoꞌl akreꞌ ganꞌ llia Dios ke chnare, naꞌ nenchyeyazraꞌll Diosenꞌ kanꞌ gon akeꞌ naꞌ, naꞌ nenchgoneꞌ leakeꞌ beꞌnn zaꞌke. 8 Naꞌ gaklleꞌe weꞌe yelllzaꞌkziꞌ ke beꞌnn kaꞌ llon kon da nen ke akeꞌ, naꞌ

bi llejleꞌ akeꞌ diꞌll li ke Diosenꞌ, llon akeꞌ kanꞌ neda xhinnjenꞌ. 9 Yeolol beꞌnnach llon da xhinnjsaꞌkziꞌ akeꞌ yellayrao akeꞌ, zgaꞌtek beꞌnn Israelkaꞌ yellayrao, naꞌtellre noteze beꞌnn bi nak beꞌnnIsrael. 10 Zan beꞌnn kaꞌ llon da wen, weꞌe Diosenꞌleakeꞌ yel banez ke akeꞌ, naꞌ yel baraꞌnne, naꞌgoneꞌ so akeꞌ wen. Zgaꞌtek beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌtellyezikre nollre beꞌnne.

11 Diosenꞌ bi llaleꞌe ke ke beꞌnne. 12 Beꞌnnkaꞌ bi nombiaꞌ ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌllon akeꞌ da xhinnj, Dios naꞌ goneꞌ da kweyiꞌakeꞌ laꞌkze bi nombiaꞌ akeꞌ ley naꞌ, wchoybieꞌ keakeꞌ le nnez akreꞌ llon akeꞌ da xhinnj naꞌ. Naꞌbeꞌnn kaꞌ nombiaꞌ akseꞌ leyenꞌ, naꞌ llon akeꞌ daxhinnj, Diosenꞌ wchoybieꞌ ke akeꞌ kon ka ne leynaꞌ. 13 Kere danꞌ yénzello ley naꞌ, gaktello beꞌnnwen rao Dios, llayaꞌl gonllo kanꞌ nen naꞌ, naꞌllenꞌgakllo beꞌnn wen raweꞌn. 14 Beꞌnn bi nake beꞌnnIsrael, bi nombiaꞌ akeꞌ ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ.Laꞌkze bi nombiaꞌ akeꞌ leyenꞌ, kon lo raꞌlldaꞌo akeꞌnaꞌ, llwia akeꞌ, naꞌ llon akeꞌ da wen naꞌ, naꞌllenꞌnaksen ka to ley ke akeꞌ. 15Nnezjekze lo raꞌlldaꞌoakeꞌn llayaꞌl gon akeꞌ ka danꞌ nllia leyenꞌ biaꞌa gonakeꞌ naꞌ, le llon akeꞌ raꞌt wejenꞌ. Naꞌllenꞌ nnezeyichjraꞌlldaꞌo akeꞌn danꞌ llon akeꞌn, chaꞌ nakenwen o chaꞌ naken da xhinnj. 16 Kanꞌ gak kate llinlla gonDiosenꞌ raonaꞌa Jesucristonꞌ, choyraweꞌ kebi da ba ben totollo laꞌkze da ngaꞌche, chaꞌ da weno chaꞌ da xhinnj. Kanꞌ niaꞌ katenꞌ llyixjweꞌraꞌ DiꞌllWen ke Jesucristonꞌ.

Beꞌnn Israel kaꞌ bi llon akeꞌ kanꞌ ne ley naꞌ17 Rweꞌ neꞌo nakoꞌ beꞌnn Israel, cheke llakroꞌ

zoꞌo wen rao Dios, naꞌ nxenraꞌlloꞌ danꞌ nombiaꞌoley naꞌ, naꞌ llonxhen kwinoꞌ rao Dios. 18 Naꞌnombiaꞌo akrenꞌ llazraꞌll Diosenꞌ, naꞌ llakbeꞌroꞌbinꞌ nak da wen, naꞌ binꞌ nak da xhinnj. 19 Naꞌllakroꞌ zaꞌkroꞌ koꞌ nez beꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, naꞌ koꞌ beniꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn binombiaꞌ Dios. 20Naꞌ llakroꞌ wak wzejnieꞌroꞌ beꞌnnbi llejnieꞌ, naꞌ llakroꞌ wak wroeꞌ wsedroꞌ beꞌnnkobe xtiꞌll Diosenꞌ, le neꞌo nombiaꞌo diꞌll li keꞌen,danꞌ nsaꞌa doxhen danꞌ llayaꞌl nneze beꞌnne.21 Rweꞌ llroeꞌ llsedroꞌ beꞌnn yobre, ¿bixchen billroeꞌ llsedre kwinoꞌ? Rweꞌ neꞌo bi llayaꞌl kwanllo,¿bixchen llbanoꞌ rweꞌ? 22 Rweꞌ neꞌo nono gaktarén xhoꞌr beꞌnne o xhyio beꞌnne, ¿bixchenllonoꞌ rweꞌ kaꞌ? Rweꞌ llwieroꞌ lwaꞌa da llonliraꞌllbeꞌnne, ¿bixchen lljalanoꞌ ganꞌ nkwaꞌa aken naꞌ?23 Llonxhen kwinoꞌ kwis danꞌ llsedoꞌ leyenꞌ, naꞌlltitjroꞌ Diosenꞌ le bi llonoꞌ kanꞌ nen naꞌ. 24Ke lennaꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Ni ke reꞌn nnechachakeꞌ ke Diosenꞌ, beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel.”

Page 169: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 2:25 166 Romanos 3:2625 Chaꞌ llonllo kanꞌ ne ley naꞌ, zaꞌksen danꞌ

ba bzollo sen danꞌ nziꞌi circuncisión leꞌ kwerpkellonꞌ, danꞌ zeje diꞌll, lliꞌo beꞌnn Israel nakllo yellke Diosenꞌ. Naꞌ chaꞌ bi llonllo kanꞌ ne leyenꞌ, bibizaꞌken danꞌ ba bzollo sen naꞌ. 26 Naꞌ chaꞌ beꞌnnlaꞌkze bi nna soeꞌ sen naꞌ, naꞌ lloneꞌ kanꞌ ne leyke Dios naꞌ, nakseꞌ txhen ren beꞌnn kaꞌ zo sennaꞌ. 27 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llon kanꞌ ne ley naꞌ, laꞌkzebi zo akeꞌ sen danꞌ nziꞌi circuncisión naꞌ, leakeꞌwroeꞌ akreꞌ de doꞌl keré, le nere nzedre leyenꞌ,naꞌ bi llonre kanꞌ nen naꞌ. 28 Kere nello nakllodogarj beꞌnn Israel danꞌ naollo ka danꞌ nao leakeꞌnaꞌ, naꞌ danꞌ zollo sen to koꞌllre kwerp kellonꞌ.29 Gakllo dogarje beꞌnn Israel chaꞌ llonliraꞌll-lloDiosenꞌ do yichj do raꞌll-llo. Naꞌ danꞌ ne akeꞌzo akeꞌ sen naꞌ, lliꞌo ba nakllo ka to beꞌnn zosen lo yichjraꞌlldaꞌo. Naꞌ ka nak da ni, kereleꞌ yichenꞌ llzejnieꞌn lliꞌo gonllo da ni, Spíritunaꞌkzenꞌ ba yoꞌn lo yichjraꞌlldaꞌollo llzejnieꞌn lliꞌo.Naꞌ beꞌnnenꞌ llon ki, llayazraꞌll Diosenꞌ leꞌe, laꞌkzebeꞌnnach yobre bi llayazraꞌlleꞌ kanꞌ lloneꞌ.

31 ¿Bixha da wen llgaꞌnn ke lliꞌo beꞌnn Israel,

gorjllo rao dialla ke xozxtaꞌollo kaꞌ? ¿Bixha dawen bgaꞌnn danꞌ bzollo sen danꞌ nziꞌi circun-cisión? 2 Da xhen da bgaꞌnne. Le Dios naꞌbeꞌe da xozxtaꞌollo kaꞌ xtiꞌlleꞌ danꞌ nyoj ke yeololbeꞌnnach. 3 ¿Akxha gak chet kaꞌ bal beꞌnne billgak akeꞌ beꞌnn li ren Diosenꞌ? ¿Len gonen bill gakDiosenꞌ beꞌnn li? 4Kaꞌa, bi goneꞌ kaꞌ. Gonkzeꞌ kanꞌneꞌe naꞌ, le yoꞌy ras ne Diosenꞌ diꞌll li, laꞌkze chaꞌllin lla kate yeolol beꞌnneweꞌe akeꞌ diꞌll wenraꞌlle.Ganni llak kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:Rweꞌ wroeꞌroꞌ beꞌnnach lloeꞌo diꞌll li katenꞌ nneꞌo.Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ, llak akreꞌ bi llonoꞌ kanꞌ neꞌo

naꞌ,wllin lla wayakbeꞌe akreꞌ llonkzoꞌ kanꞌ neꞌon.

5 Naꞌ chaꞌ kate llonllo da xhinnj llroeꞌn kabeꞌnn wen nak Diosenꞌ, ¿bixha nnello? ¿NnelloDiosenꞌ nakeꞌ beꞌnn wen da xhinnj danꞌ llonneꞌyel llzaꞌkziꞌ kello kate llonllo da xhinnjenꞌ? (Llniaꞌkanꞌ ne to beꞌnnach.) 6Bi naken kaꞌ, chenaknakenkaꞌ, ker wak gon Diosenꞌ yel koxchis kellonꞌ chetkaꞌ.

7Naꞌ chaꞌ diꞌll wenraꞌll danꞌ niaꞌ naꞌ, wakrenennench naꞌ da li ke Diosenꞌ gakllen xhen, ¿bixchenll-lliayiꞌll akeꞌ nadaꞌ ka to beꞌnn wen da xhinnj?8 Naꞌ chet kaꞌ naken kaꞌ, ¿bixchen bi gonllo daxhinnj nench naꞌ gak da wen? Naꞌ kinꞌ ne balbeꞌnn ake, nench bi wkwaꞌnn akeꞌ netoꞌ wen, neakeꞌ kaꞌn datoꞌ llroeꞌtoꞌ beꞌnne. Naꞌ ka nak beꞌnnki llayaꞌl yellayrao akeꞌ, ni ke danꞌ ne akeꞌ kaꞌ.

Yeololtello de doꞌl kello rao Diosenꞌ9 ¿Akxha chaꞌ? ¿Naklle lliꞌo beꞌnn Israel beꞌnn

wenlle ka nollre beꞌnne? Kaꞌa, bi nakllo kaꞌ. Le babreꞌllo toz ka nakllo lliꞌo beꞌnn Israel ren notezebeꞌnne, le yeololtello nonllo da xhinnj. 10 Le xtiꞌllDiosenꞌ nyojen nen:Ni to nono zo beꞌnn zeje lloneꞌ da li.11 Notno llraꞌ beꞌnn llejnieꞌ goneꞌ kanꞌ ne xtiꞌlleꞌ

naꞌ,notno llayirj Diosenꞌ.12Yeololte beꞌnnach nao akeꞌ nez xhinnj, yeololeꞌ

ba nbeyiꞌ akeꞌ.Ni to nono llraꞌ beꞌnn llon da wen.13 Ka to ba ke beꞌnn wat, da laꞌ zban da bi neyj

kwasro, ka nak yellj yen akeꞌn,xtiꞌll akeꞌn llxoayayen beꞌnne,naꞌ diꞌllenꞌ lloeꞌ akeꞌn naken ka yerb ke bel znia.14 Zre diꞌll yel yaꞌ llaꞌa lloaꞌ akeꞌn.15Bi gaze lldeꞌe akreꞌ, naꞌ le llyob aktereꞌ llot akeꞌ

no beꞌnne.16Gateze zjakeꞌ nsaꞌa akeꞌ yel yaꞌch yel ziꞌ kanꞌ llon

akeꞌ naꞌ.17 Bi lloeꞌ akeꞌ latj ke lwellj akeꞌ so akeꞌ nbaraz.18Naꞌ bibi yel lleb ke Diosenꞌ nombiaꞌ akeꞌ.

19 Nnézkzello yeolol lliꞌo nombiaꞌllo leyenꞌ, kelliꞌo yaꞌnnenꞌ nen kaꞌ nench bibi de nnello, naꞌrenkze yeolol beꞌnn llaꞌa doxhen yellrio, nak akeꞌbeꞌnn wen da xhinnj rao Dios, naꞌ dekz de gaꞌt yelllzaꞌkziꞌ ke akeꞌ. 20Le ke nakDiosenꞌ bi yekeꞌe xtoꞌlbeꞌnn kaꞌ kaꞌle, laꞌkze nne beꞌnnenꞌ beneꞌ kanꞌ neley naꞌ, le ke nake leyenꞌ naken to da llyixjweꞌnlliꞌo nakllo beꞌnn wen da xhinnj.

Yel wasranꞌ zaꞌn ni ke danꞌ wxenraꞌll-llo Xanllonꞌ21Naꞌ nnaꞌ ba broeꞌ Diosenꞌ kanꞌ llayaꞌl gonllo,

nench yekeꞌe doꞌl kello, naꞌ billbi llzoa leyenꞌ bida kaꞌ llayaꞌl gonllo. Kwinkze ley naꞌ llzejnieꞌnlliꞌo wllin lla gon Diosenꞌ kaꞌ, leskaꞌ ne danꞌ bzojbeꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌlleꞌn kanaꞌ. 22Ne Diosenꞌ llayaꞌlwxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ nench yegaꞌa bi doꞌlxhoa koꞌll-llo. Naksen ke yeolol beꞌnne, le tozenꞌnaksllo raweꞌn. 23 Le yeololtellonꞌ ba benllo daxhinnje, naꞌ ba nbiꞌyllo rao yel wasrá ke Diosenꞌ.24 Naꞌ nllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo, naꞌ kere bi chixhjlloeꞌnyekeꞌe doꞌl kellonꞌ, le Xanllo Jesucristonꞌ ba bni-traweꞌ bi da xhinnj kaꞌ benllo. 25 Dios naꞌ bseꞌleꞌJesucristonꞌ bzaneꞌ kwineꞌ brarj xcheneꞌ, ni kelliꞌo beꞌnnach. Naꞌ noteze beꞌnne gonliraꞌll akeꞌLeꞌe, wnitraweꞌ da xhinnj ke akeꞌn. Diosenꞌ bseꞌleꞌLeꞌe nench zeje lixhej danꞌ bdapeꞌ yel llxhenraꞌll,baziꞌxheneꞌ ke da xhinnj benllo kanaꞌ. 26 Leskaꞌbseꞌleꞌ Leꞌe nench broeꞌreꞌ zeje lixhej danꞌ llakeꞌedoꞌl ke yeolol lliꞌo ba llonliraꞌll-llo Jesúsenꞌ.

Page 170: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 3:27 167 Romanos 4:2527 Bi llayaꞌl wayoeꞌrao kwinllo nnello nakllo

beꞌnn wen. ¡Yelloj danꞌ kaꞌle! ¿Bixchen? Le kerenello nakllo beꞌnn wen naꞌ, ni ke danꞌ benllo kane ley naꞌ, zan ni ke danꞌ bxenraꞌll-llo Jesucristonaꞌn. 28Naꞌ llayonllo xhbab, Diosenꞌ llakeꞌe doꞌl kebeꞌnnach danꞌ llxenraꞌlleꞌ naꞌ, naꞌ kere danꞌ lloneꞌkanꞌ ne ley naꞌ.

29 ¿Llákere chaꞌ nak Diosenꞌ toze Dios ke beꞌnnIsrael kaꞌzenꞌ? ¿Kere nakse Dios ke beꞌnn bi nakbeꞌnn Israel? Da li nakseꞌ Dios ke beꞌnn kaꞌ binak beꞌnn Israel. 30 Le toze Diosenꞌ zo, naꞌ Leꞌenllakeꞌe doꞌl ke yeolol-llo, kon chaꞌ llonliraꞌll-lloJesucristo naꞌ, le toze kaꞌn llónkzereꞌ lliꞌo, zo sendanꞌ nziꞌi circuncisión, naꞌ ren beꞌnn bi zo sen.31 ¿Llákere chaꞌ llonllo leyenꞌ ka to da bibi zaꞌkendanꞌ llonliraꞌll-llo Jesucristonꞌ? Kaꞌa bi llonllonkaꞌ, zan llroeꞌllo naken da zaꞌke.

4Kanꞌ bxenraꞌll da Abraham naꞌ

1 Xozxtaꞌollo da Abraham naꞌ, ¿bixhanꞌbadoꞌleꞌ? 2 Chenak Abraham naꞌ bne Diosenꞌkeꞌe, nakeꞌ beꞌnn wen ni ke danꞌ beneꞌ naꞌ, zaꞌkenwayoeꞌrao kwineꞌ, zan bibi de da gak wayoeꞌraokwineꞌ rao Diosenꞌ. 3 Le kinꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ danꞌnyojen: “Abraham naꞌ benliraꞌlleꞌ Dios, naꞌllenꞌbne Diosenꞌ keꞌe, nakeꞌ beꞌnn wen raweꞌ.” 4 Katto beꞌnne lloneꞌ llin, lloneꞌ gan raxhjeꞌ, naꞌ xanllin naꞌ bi lloneꞌ leꞌe okré kat lloeꞌ raxhjeꞌ naꞌ,le da llayaꞌlkze siꞌi beꞌnn wen llin keꞌe naꞌ. 5 Naꞌto okrénꞌ llon Diosenꞌ neꞌe, chaꞌ lliꞌo llonliraꞌll-lloeꞌ, nakllo beꞌnn wen laꞌkze bibi benllo da gakwayoeꞌrao kwinllo. Le Dios naꞌn llnitraweꞌ daxhinnj kellonꞌ chaꞌ nxenraꞌll-lloeꞌ. 6 Leskaꞌ bneDavidenꞌ, nbaraz naken ke beꞌnn kaꞌ llnitraoDiosenꞌ da xhinnj ke akeꞌn, naꞌ bibi llwieꞌ chaꞌbi da ba ben beꞌnne. 7Davidenꞌ bneꞌe:Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ ba baziꞌxhen Diosenꞌ ke akeꞌ,

bi da xhinnj ba ben akeꞌ.Nbaraz zo akeꞌ chaꞌ ba bnitraweꞌ doꞌl ke akeꞌ.8Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ, bibi doꞌl llxoa Diosenꞌ koꞌll

akeꞌ.9 ¿Llákere chaꞌ beꞌnn kaꞌ zo sen da nziꞌi circun-

cisión naꞌzenꞌ, gak so akeꞌ nbaraz kanꞌ bneꞌe naꞌ?Kere leakzeꞌn, renkze beꞌnn kaꞌ bi zo sen naꞌ, gakso akeꞌ nbaraz, le ba bnello Dios naꞌ, bazeniaꞌneꞌeda Abraham naꞌ, ni ke danꞌ bxenraꞌlleꞌ Leꞌe naꞌ.10Bneꞌe ke da Abrahamnaꞌ, nakeꞌ beꞌnnwen, kanꞌbi nna soeꞌ sen danꞌ nziꞌi circuncisión naꞌ; kerebayollre bzoeꞌ sen naꞌ bneꞌe kaꞌ. 11Naꞌ bde bxen-raꞌlleꞌ Dios naꞌ bzoeꞌ sen naꞌ, naꞌ zeje diꞌll bnitraoDiosenꞌ da xhinnj keꞌen, danꞌ ba nxenraꞌlleꞌ Diosnaꞌ. Naꞌllenꞌ gok Abraham naꞌ, xozxtaꞌo yeololbeꞌnne llonliraꞌll Dios nench nnitrao da xhinnj ke

akeꞌn, laꞌkze bi nna so akeꞌ sen naꞌ. 12Leskaꞌ nakeꞌxozxtaꞌo beꞌnn kaꞌ zo sen danꞌ nziꞌi circuncisión,kere danꞌ zo akeꞌ sen naꞌ, zan ni ke danꞌ llonliraꞌllakeꞌ Diosenꞌ, kanꞌ benliraꞌll da Abraham naꞌ Leꞌe,kanꞌ bi nna soeꞌ sen danꞌ nziꞌi circuncisión naꞌ.

Diosenꞌ beneꞌ wen ke da Abraham naꞌ danꞌ bxen-raꞌlleꞌ Leꞌe

13 Diosenꞌ golleꞌ da Abraham naꞌ, gak wen keakeꞌ ren beꞌnn za garjeꞌ rao dialla keꞌe, gak ke akeꞌdoxhen yellrionꞌ. Kaꞌn bcheb Diosenꞌ goneꞌ keda Abraham naꞌ, le bxenraꞌlleꞌ Leꞌe. Naꞌllenꞌ bneDiosenꞌ nakeꞌ beꞌnn wen, kere danꞌ beneꞌ kanꞌ neley naꞌn. 14 Chaꞌ Dios naꞌ nneꞌe kon beꞌnne gondoxhen kanꞌ ne ley naꞌ, gakte ke akeꞌ yellrio ni,bibi zejen gonliraꞌll-llo Diosenꞌ chenake, naꞌ bibizejen danꞌ bneꞌe goneꞌ wen ke beꞌnne za garjeꞌrao dialla ke da Abraham naꞌ. 15 Leyenꞌ nsaꞌnyel llzaꞌkziꞌ ke beꞌnnach, le bi llon akeꞌ kanꞌ nennaꞌ. Chaꞌ bibi leyenꞌ de, danꞌ ne binꞌ llayaꞌl gonlliꞌo beꞌnnach, bibi doꞌl kello gaꞌte. 16Kanꞌ naken,noteze beꞌnne llonliraꞌlle Diosenꞌ, noneꞌ leakeꞌka xhiꞌnn dialla ke da Abraham naꞌ, naꞌ Diosenꞌgoneꞌ nench leakeꞌ gak wen ke akeꞌ kanꞌ bchebeꞌke da Abraham naꞌ. Naꞌ kere beꞌnn nombiaꞌ leynaꞌze, gon Diosenꞌ wen ke akeꞌ. Da likzenꞌ gonDiosenꞌ wen ke noteze beꞌnne gonliraꞌll Leꞌe, kanꞌbenliraꞌll da Abraham naꞌ Leꞌe. Kaꞌn goneꞌ nenchwroeꞌn to okrénꞌ lloneꞌ ke beꞌnne llonliraꞌll Leꞌe.17Naꞌ llak kanꞌ golleꞌ da Abraham naꞌ, bneꞌe: “Banzoaꞌ rweꞌ gakoꞌ xozxtaꞌo beꞌnn llaꞌa yell zan.”Diosenꞌ beꞌnnenꞌ benliraꞌll da Abraham naꞌ, napeꞌyel wak nench yesbaneꞌ beꞌnn wat, naꞌ llak lloneꞌda bi nna gak.

18 Abraham naꞌ bi bnnezreꞌ akre gak kanꞌ bneDiosenꞌ gak, kon bzoeꞌ byejleꞌ ke Diosenꞌ, naꞌbzoeꞌ rez gonDiosenꞌ nniꞌt beꞌnn zan xhiꞌnn diallakeꞌe. Kon kanꞌ goll Diosenꞌ leꞌe: “Chaꞌchga xhiꞌnndiallaꞌo.” 19 Bzokzeꞌ byejleꞌ kanꞌ goll Diosenꞌ leꞌenaꞌ, laꞌkze ba nakeꞌ beꞌnn gor kwis kere wakll soxhiꞌnneꞌ, le ye raꞌtze goneꞌ to gayoa (100) iz, naꞌnoꞌr keꞌe, Sara naꞌ, nakeꞌ beꞌnn will. 20 Bzotezebzoeꞌ bxenraꞌlleꞌ Dios, naꞌ bi gokganreꞌ kanꞌ gollDiosenꞌ leꞌe naꞌ, bzechichkzeꞌ bxenraꞌlleꞌ Diosbeꞌraweꞌ Leꞌe. 21Abraham naꞌ byejleꞌyaꞌnneꞌ kwisnap Diosenꞌ yel wak nench goneꞌ kanꞌ golleꞌ leꞌenaꞌ. 22 Ke len naꞌ bne Diosenꞌ keꞌe, nakeꞌ beꞌnnwen danꞌ benliraꞌlleꞌ Leꞌe naꞌ.

23 Naꞌ danꞌ nyojen nen, Diosenꞌ bneꞌe nakeꞌbeꞌnn wen danꞌ benliraꞌlleꞌ Leꞌe naꞌ, kere ke Abra-ham naꞌzenꞌ nyojen kaꞌ. 24 Leze kaꞌkzenꞌ nyojenke yeolol-llo, le leskaꞌ nen ke lliꞌo nakllo beꞌnnwen raweꞌn danꞌ nxenraꞌll-llo Dios, beꞌnnenꞌ bas-bán Xanllo Jesúsenꞌ radj beꞌnn wat. 25 Leꞌe bzaneꞌ

Page 171: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 5:1 168 Romanos 6:4kwineꞌ bet akeꞌ Leꞌe nench wnitrao Diosenꞌ doꞌlkello, naꞌ babaneꞌ radj beꞌnn wat nench gakllobeꞌnn wen rao Diosenꞌ.

5Nbaraz zollo rao Diosenꞌ nxenraꞌll-llo Cristonꞌ

1 Ka nak lliꞌo, danꞌ ba nxenraꞌll-llo Jesu-cristonꞌ, ba bne Diosenꞌ nakllo beꞌnn wen, kelen naꞌ ba zollo nbaraz raweꞌn. 2 Danꞌ nxenraꞌll-llo Jesucristo naꞌ, zokze Diosenꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo,naꞌ llawello ba nnézello lljazollo nbaraz kanꞌzo Leꞌe naꞌ, kat yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ. 3 Naꞌkere ke lezen naꞌ, leskaꞌ llawello kat zaꞌkziꞌllo,le nnézello chaꞌ zaꞌkziꞌllo, llonen nench zellowar, naꞌ da ni llonen nench llakxhenraꞌll-llo.4 Naꞌ chaꞌ llonxhenraꞌll-llo kat bi da ll-llayraollo,nakbieꞌkze zello nxenraꞌll-llo Diosenꞌ. Naꞌ chaꞌzello llonliraꞌll-lloeꞌ naꞌ, gonllo rez yellinllo ganꞌllieꞌ naꞌ. 5 Naꞌ danꞌ llonllo rez yellinllo ganꞌ lliaDiosenꞌ, bi nnello naken da wenraꞌlle. Le babasllaꞌa Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌollonꞌ kon ren yel nllieꞌkeꞌen, danꞌ ba beneꞌ zorén Spíritu keꞌen lliꞌo.

6 Lliꞌo nakllo beꞌnn wen da xhinnj, naꞌ bibi llakgonllo nench yesrá kwinllo rao Diosenꞌ, zan kabllin lla bseꞌl Diosenꞌ Cristonꞌ, naꞌ beꞌe latj goteꞌni ke lliꞌo nap doꞌle. 7 Gaga zo beꞌnne weꞌe latjgot akeꞌ leꞌe roraz beꞌnn yobre, laꞌkze chaꞌ nakenroraz beꞌnn llon da lixheje, o chaꞌ wllojriz beꞌnnyeyaxhjreꞌ weꞌe yel nban keꞌen got akeꞌ leꞌe rorazbeꞌnn yobre nak beꞌnn wen. 8 Diosenꞌ broeꞌreꞌnllieꞌreꞌ lliꞌo, naꞌllenꞌ bseꞌleꞌ Cristonꞌ goteꞌ ni kelliꞌo, laꞌkze zollo llonllo da xhinnj. 9 Naꞌ danꞌbrarj xchen Cristonꞌ ni ke lliꞌo, Diosenꞌ neꞌe nakllobeꞌnn wen danꞌ nxenraꞌll-lloeꞌ naꞌ. Ke len naꞌ gonCristonꞌ bi saꞌkziꞌllo kat llin lla wchoybiaꞌ Diosenꞌke yeololte beꞌnne. 10Naꞌ lliꞌo laꞌkze benllo ka tobeꞌnn llwie Dios naꞌ, ba bazoeꞌ lliꞌo nbaraz, ni kedanꞌ bzane Xhiꞌnneꞌ Cristonꞌ goteꞌ ni ke lliꞌo. Naꞌnnaꞌ ba bazorenlloeꞌ wen naꞌ, naꞌ llakbeꞌllo zokzeCristonꞌ wasreꞌe lliꞌo. 11Naꞌ kere da nizenꞌ, lekzekaꞌ llawello nombiaꞌllo Diosenꞌ ni ke Jesucristonꞌ,le ke nak Cristo naꞌ, beneꞌ bazorenllo Diosenꞌ wennaꞌ.

Adán ren Cristonꞌ12Ni ke danꞌ bi bzenay beꞌnn nellenꞌ golle Adán

naꞌ, bxhe da xhinnjenꞌ yellrio ni, naꞌ len nsaꞌnyel got. Kanꞌ gok, bzorao llat yeolol beꞌnnach,le yeololeꞌn llon akeꞌ da xhinnj. 13 Beꞌnnachenꞌbzorao akeꞌ llon akeꞌ da xhinnj kanꞌ bzo da Adánnaꞌte, laꞌkze bi nna gaꞌt ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ.Naꞌ ganꞌ bibi leyenꞌ de, nono llon xhbab, chaꞌ llonakeꞌ da xhinnj. 14 Kanꞌ bzoraon ke da Adán naꞌteren beꞌnn kaꞌ bllaꞌreneꞌ, bllinte kanꞌ bzo daMoisés

naꞌ, yeololteꞌ wasaꞌteꞌ laꞌkze leakeꞌ bi ben akeꞌ daxhinnj ka da xhinnjenꞌ ben da Adán naꞌ. Adán naꞌwsaꞌkrébelloeꞌ ka beꞌnnenꞌ ye to za yed.

15 Da xhinnjenꞌ ben da Adán naꞌ, bi yedilen keda wen ke Diosenꞌ. Naꞌ ni ke da xhinnjenꞌ bentoze Adán naꞌ, beꞌnn zan got. Zan da xhenll nakyel okré ke Diosenꞌ, naꞌ beꞌnn zanll yerá ni kedanꞌ ben toze beꞌnn bllieꞌ lliꞌo, Leꞌen Jesucristonꞌ.16Naꞌ da xhinnj ke to beꞌnnach bi gak wsaꞌkrébel-lon ka da wen ke Diosenꞌ, le ke nake xtoꞌl to beꞌn-nachenꞌ, bgaꞌnnen zaꞌkziꞌ yeolol beꞌnnach, zan kenake da nbaraz ke Diosenꞌ, yeolol lliꞌo beꞌnnachbayoneꞌ lliꞌo beꞌnn wen, laꞌkze da zan da xhinnjba benllo. 17 Naꞌ chet kaꞌ yel gotenꞌ bnebiaꞌn nike da xhinnjenꞌ ben toze beꞌnnach, kaꞌn llayaꞌlchejnieꞌllo katkenꞌ ben Diosenꞌ bllieꞌreꞌ lliꞌo, bibibxhaꞌkellonꞌ bayoneꞌ lliꞌo beꞌnn wen ren Leꞌe,naꞌ kaꞌ nnebiaꞌrenlloeꞌ rao yel nban kobenꞌ, danꞌbenneꞌ kello, ka nak bseꞌleꞌ Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌni ke lliꞌo.

18 Kanꞌ nak danꞌ ben toze Adán naꞌ da xhin-njenꞌ, naꞌ wchoybiaꞌ Diosenꞌ saꞌkziꞌ yeolol beꞌn-nachenꞌ. Naꞌ ni ke da wen danꞌ badyén tozeJesucristonꞌ, ke len naꞌ llnitraweꞌ da xhinnj kenoteze ba llonliraꞌll Leꞌe, nench gaꞌt yel nbanzejlikane ke akeꞌ. 19 Le da xhinnjenꞌ ben Adánnaꞌ, kanꞌ bdichjeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, kanaꞌn bxhe daxhinnjenꞌ danꞌ llon yeolol lliꞌo beꞌnnach. Naꞌ danꞌbzoa Jesucristonꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, len naꞌ beneꞌnnench bnitrao da xhinnj ke beꞌnnach.

20 Kanꞌ beꞌe Diosenꞌ ley keꞌen danꞌ bzoj daMoisésenꞌ kanaꞌ, blliꞌoll da xhinnj da ben beꞌn-nach, le bi ben akeꞌ kanꞌ nen naꞌ. Naꞌ laꞌkze blliꞌoda xhinnjenꞌ, kaꞌkze blliꞌoll yel nllieꞌ ke Diosenꞌ.21 Naꞌ kaꞌkzenꞌ bnebiaꞌ da xhinnjenꞌ danꞌ nsaꞌayel gotenꞌ, leskaꞌ kaꞌkzenꞌ de yel nllieꞌ ke Diosenꞌllnebiaꞌn nench naꞌ yesrán lliꞌo rao biteze doꞌlkello de, naꞌ gonneꞌ yel nban zejlikane kello, danꞌba nxenraꞌll-llo Xanllo Jesucristo naꞌ.

6Bill weꞌllo latj nnebiaꞌ da xhinnjenꞌ lliꞌo

1 ¿Bixha llayaꞌl gonllo nnaꞌ, le ba nnézello nllieꞌDiosenꞌ lliꞌo? ¿Wnaoll-llo gonllo da xhinnjenꞌ,naꞌ yeziꞌxhenlleꞌ kello? 2 Kere kaꞌn gonllo. Kanꞌbzorao llonliraꞌll-llo Cristo naꞌ, bill bnebiaꞌ daxhinnjenꞌ lliꞌo. ¿Bixchen le da leze lleꞌnello sollogonllo da xhinnjenꞌ? 3 ¿Bi nnézere kanꞌ zejendanꞌ blloallo nis? Zeje diꞌll nakllo txhen XanlloJesucristo beꞌnnenꞌ got ni kello. 4Naꞌ danꞌ blloallonis naꞌ, nnello bgaꞌchllo kanꞌ bkwaꞌch akeꞌ Cristo

Page 172: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 6:5 169 Romanos 7:8naꞌ. Naꞌ kon kanꞌ basbán Xallo Diosenꞌ Leꞌe radjbeꞌnn wat kaꞌ kone yel wak xhen keꞌe naꞌ, kaꞌnbeneꞌ ke lliꞌo, bacheꞌe yichjraꞌlldaꞌollonꞌ nench sokwezllo gonllo da wen.

5 Le kanꞌ gokllo txhen ren Cristonꞌ kanꞌ goteꞌn,kaꞌkzenꞌ gaklloeꞌ txhen ka naken babaneꞌn. 6 Bannézello kanꞌ gokllo txhen ren Cristonꞌ kanꞌ bdeꞌeleꞌ yay cruzenꞌ, leskaꞌ yichjraꞌlldaꞌo lliꞌo bdaꞌre-nen Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ nench bill gonllo daxhinnj, naꞌ bill nnebiaꞌ da xhinnjenꞌ lliꞌo. 7 Leke llak ke to beꞌnn wat, bill nnebiaꞌll da xhin-njenꞌ leꞌe. 8 Le chaꞌ nakllo txhen ren Cristonꞌka naken goteꞌn, nnézello leskaꞌ sorenlloeꞌ txhenke chnare. 9 Le nnézkzello Cristonꞌ babaneꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ, naꞌ bill gateꞌ da yobre, bill gaknnebiaꞌ yel gotenꞌ Leꞌe. 10 Naꞌ kanꞌ got Cristonꞌ,tozenꞌ goteꞌ, ni ke xtoꞌl yeolol beꞌnne. Naꞌ nnaꞌnbaneꞌ nakreneꞌ Diosenꞌ txhen. 11 Naꞌ kaꞌ reꞌ,legón kwinre ka to beꞌnn wat rao da xhinnjenꞌ,nench naꞌ bill sore gonren, naꞌ banchga reꞌ gonrekanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, naꞌ gakre toze ren XanlloJesucristonꞌ.

12 Ke len naꞌ bi weꞌllo latj nnebiaꞌ da xhinnjenꞌxpeꞌrllonꞌ, le naken da kweyiꞌ, naꞌ goncheklloda xhinnjenꞌ zeraꞌllen naꞌ. 13 Bi llayaꞌl gonniaꞌnaꞌllonꞌ rao naꞌa daxiꞌon nench gonrenenleaken llin gak da xhinnj. Llayaꞌl gonllo kwinllorao naꞌa Diosenꞌ, naꞌ gonllo da wen naꞌ lleꞌneDiosenꞌ, gonllo ka to beꞌnn nban radj beꞌnn watake. 14 Batnaꞌ ka nna zerenllo ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, bnebiaꞌ da xhinnjenꞌ yichjraꞌlldaꞌol-lonꞌ. Zan nnaꞌ bill gak nnebiaꞌ da xhinnjenꞌ lliꞌole ba zerenllo yel okré ke Diosenꞌ.

Beꞌnnenꞌ llon da xhinnjenꞌ nakeꞌ ka beꞌnn zo xan15 ¿Akxhanꞌ gonllo nnaꞌ chaꞌ? Ke nak bill ll-

nebiaꞌ leyenꞌ lliꞌo, naꞌ ba zerenllo yel okré ke Dios,¿wakse gonll-llo da xhinnjenꞌ chet kaꞌ? ¡Kaꞌabill gak! 16 Nnézello chaꞌ ba llzenayllo ke tobeꞌnne llonllo biteze da neꞌe, lloeꞌllo latj llnebieꞌlliꞌo. Kanꞌ naksen ke lliꞌo chaꞌ lloeꞌllo latj nnebiaꞌda xhinnjenꞌ lliꞌon, naꞌ nnézello da xhinnjenꞌnsaꞌn yel got; zan chaꞌ zollo llzenayllo ke Diosenꞌ,naꞌllenꞌ zejkzllo llonllo da wen kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ.17 Naꞌ nnaꞌ llioxken Dios, laꞌkze batnaꞌ bzenayreke da xhinnjenꞌ, naꞌ nnaꞌ ba bayakre rallnaꞌa Dios,ba llzenayre do yichj do raꞌllre xtiꞌlleꞌn. 18Dios naꞌba babejeꞌ reꞌ rao da xhinnjenꞌ, naꞌ ba nakre beꞌnnkeꞌe nench sore gonre da wen. 19 Ba bzejnieꞌraꞌreꞌ, biaꞌa diꞌll ke bi da llak ke lliꞌo beꞌnnach nenchnaꞌ chejnieꞌre. Naꞌllenꞌ llepaꞌ reꞌ, kanꞌ bzorebentezre da nak zdoꞌ ren xpeꞌr-re, naꞌ benre da

xhinnj kwis, kaꞌn llayaꞌl gon kwinre nnaꞌ rao naꞌaDios, naꞌ gonre dawennenchnaꞌ chazraꞌll Diosenꞌkanꞌ llonre naꞌ.

20Kanꞌ nna llnebiaꞌ da xhinnjenꞌ reꞌ, bi benre dazej lixheje. 21¿Bixha banez breꞌre ka nak yeolol dakaꞌ benre kanaꞌ? Naꞌ nnaꞌ lliyeꞌre lljadinraꞌllrenꞌ,naꞌ llakzbánere kanꞌ benre, le nnézere rao yelgotenꞌ lljwaꞌn reꞌ. 22 Lliꞌo ba babej Diosenꞌ xhniaꞌda xhinnjenꞌ, naꞌ yoꞌllo rao neꞌe naꞌ. Len naꞌ zejllllonllo da wen kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, naꞌ gonneꞌ lliꞌoyel nban zejlikane. 23Le yel gotenꞌ gonllo gan chaꞌllonllo da xhinnjenꞌ, zan chaꞌ lliꞌo nakllo txhenXanllo Jesucristonꞌ, Diosenꞌ da gonnzeꞌ yel nbanzejlikane kello.

7Ka to beꞌnn ba got nakllo rao ley ke da Moisésenꞌ

1Beꞌnn biꞌche, da ni niaꞌ reꞌ, le nombiaꞌkzre leydanꞌ bzoj da Moisésenꞌ. Naꞌ nnézere kat de to dallia biaꞌa gon beꞌnnache, llayaꞌlkzeꞌ goneꞌn chaknbaneꞌ. 2 Ka ke to noꞌr nchaynaꞌa, kat nna nbanxhyiweꞌ, llayaꞌl soreneꞌ leꞌe, kon kanꞌ ne ley naꞌgoneꞌ. Naꞌ chaꞌ ba got xhyiweꞌn, kanaꞌ ba bareꞌerao ley danꞌ nllia biaꞌa soreneꞌ beꞌnn keꞌen. 3Chaꞌnoꞌr naꞌ soreneꞌ beꞌnn byio yobre, naꞌ nna nbanxhyiweꞌn, naken xhia keꞌe ka ne ley naꞌ, naꞌ nakeꞌka xtoeꞌ. Zan chaꞌ ba got beꞌnn keꞌe naꞌ, billbi degon leyenꞌ, naꞌ wak yechayneꞌe ren ye to beꞌnnyobre, bi naken xhia keꞌe.

4 Beꞌnn biꞌche, kaꞌn naken ke lliꞌo llonliraꞌll-lloCristonꞌ ba baraꞌllo leyenꞌ, danꞌ beꞌe Cristonꞌ yelnban keꞌen bet akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ. Ke lennaꞌ ba nakllo Cristonꞌ txhen, beꞌnnenꞌ babán radjbeꞌnn wat kaꞌ, naꞌ sollo gonllo kanꞌ lleꞌne Diosnaꞌ. 5 Kanaꞌ nna zollo llonllo da xhinnj kon kanen lo raꞌlldaꞌollo. Naꞌ kanꞌ bnnézello kanꞌ ne leynaꞌ, benll-llo da xhinnjenꞌ ye raꞌte, naꞌ len benennench saꞌkziꞌllo ke chnare chenake. 6Naꞌ nnaꞌ banakllo ka beꞌnn ba got bill llnebiaꞌ leyenꞌ lliꞌo, naꞌba llonllo kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ; naꞌ llonllon, keredanꞌ llebllo danꞌ ne ley naꞌ, zan llonllon danꞌ babakob Spíritu keꞌen lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ.

Da xhinnjenꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌollo7 ¿Akxha nnello chaꞌ? ¿Leyenꞌ nsaꞌn da xhinnj?

Kaꞌa bi naken kaꞌ. Le ley naꞌn bzejnieꞌ nadaꞌ bidanꞌ bi llayaꞌl gonaꞌ, naꞌllenꞌ bayakbeꞌraꞌ llonaꞌ daxhinnj. Naꞌll bnnezraꞌ bi naken wen naꞌ, seraꞌllaꞌbi da de ke beꞌnne, le ley naꞌ nen: “Bi seraꞌllrebiteze da de ke beꞌnne.” 8Naꞌ ka bnnezraꞌ kanꞌ neleyenꞌ, da xhinnjenꞌ byoꞌllen lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌn,bzeraꞌllaꞌ gonllaꞌ ye raꞌtenꞌ. Da li kat bi nnézello

Page 173: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 7:9 170 Romanos 8:13kanꞌ ne ley naꞌ, bi llakbeꞌllo chaꞌ llonllo da xhinnj.9 Batnaꞌ bzoaꞌ nbaraz bi bembiaꞌ leyenꞌ. Bixhaka bnnezraꞌ ka nen naꞌ, babán da xhinnjenꞌ yeraꞌt danꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌn, naꞌ yezikre benaꞌda xhinnjenꞌ danꞌ blleyiꞌ nadaꞌ. 10 Naꞌ bnnezraꞌley danꞌ llayaꞌl gonn nadaꞌ yel nban naꞌ, bayoll-renzaꞌn rao yel gotre. 11 Le ke nak da xhinnjenꞌbxhaꞌken byazen leꞌ ley naꞌ, naꞌ bxoayayen nadaꞌ,naꞌ kone ley naꞌkze, bchoybiaꞌn yellayrawaꞌ kechnare. 12 Ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ naksenke Dios, naꞌ toto danꞌ nllian biaꞌa gonllo naꞌ,naksen da wen zejen lixheje. 13 ¿Akxha chaꞌ?¿Ley danꞌ nak da wen naꞌn lljwaꞌn nadaꞌ rao danꞌsaꞌkziaꞌ? ¡Kaꞌa, bi llonen kaꞌ! Da xhinnjenꞌ yoꞌ loyichjraꞌlldaꞌollo naꞌn, bi bennen latj gonllo kanꞌllayaꞌl gonllo, naꞌ ke len naꞌ blloy kellonꞌ saꞌkziꞌlloke bi da kaꞌ ba benllonꞌ. Naꞌ kanꞌ llon leyenꞌllroeꞌn lliꞌo llwie Diosenꞌ da xhinnj kaꞌ llonllo naꞌ.

14 Nnézkzello leyenꞌ naken ke Spíritu ke Dios,naꞌ naken da wen, bixha nadaꞌ yoꞌ da xhinnjenꞌ loraꞌlldaꞌwaꞌ, naꞌ nonen nadaꞌ ka to beꞌnn ba ndaꞌorao da xhinnjenꞌ, nench naꞌ zoteze zoaꞌ llonaꞌn.15 Bi llejnieꞌyaꞌnnraꞌ binꞌ llakraꞌ, bi zaꞌkraꞌ gonaꞌda wen danꞌ lleꞌnraꞌ gonaꞌn, naꞌ da xhinnjenꞌ billeꞌnraꞌ gonaꞌ naꞌ, leren llonaꞌ. 16 Katenꞌ llonaꞌda xhinnj danꞌ bi lleꞌnraꞌ gonaꞌn, llakraꞌ kwis,naꞌll llayakbeꞌraꞌ nakse leyenꞌ da wen. 17 Lekere nadaꞌn llonaꞌ kaꞌ, da xhinnjenꞌ yoꞌ yichjraꞌll-daꞌwaꞌ naꞌn, ll-lliꞌyen nadaꞌ llonaꞌ da xhinnjenꞌ.18 Nnézkzeraꞌ bi yoꞌ da wen lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌ.Le lleꞌnraꞌ gonaꞌ da wen naꞌ, naꞌ bi zaꞌkraꞌ. 19 Billonaꞌ da wen danꞌ lleꞌnraꞌ gonaꞌ naꞌ, llonllaꞌ daxhinnj danꞌ bi lleꞌnraꞌ gonaꞌ. 20 Naꞌ danꞌ llonaꞌdanꞌ bi lleꞌnraꞌ gonaꞌn, kere nadaꞌn llonaꞌ kaꞌ, daxhinnjenꞌ yoꞌ yichjraꞌlldaꞌwaꞌ naꞌn, ll-lliꞌyennadaꞌnench llonaꞌ kaꞌ.

21 Kanꞌ llak kiaꞌn: katenꞌ lleꞌnraꞌ gonaꞌ da wennaꞌ, le llroeꞌraote da xhinnjenꞌ yoꞌ lo raꞌlldaꞌwaꞌn.22Llawé lo raꞌlldaꞌwaꞌ gonaꞌ kanꞌ ne ley keDiosenꞌ.23 Naꞌ llakbeꞌraꞌ yoꞌ ye to da yoꞌ lo raꞌlldaꞌwaꞌ ll-llonen gonaꞌ da wen naꞌ, naꞌ leren llnebiaꞌ nadaꞌllonaꞌ da xhinnj.

24 ¡Nyaꞌchrazenꞌ llak kiaꞌ! ¿No gakrén nadaꞌnench bill nnebiaꞌ da xhinnjenꞌ kwerp kiaꞌn, naꞌkweyiꞌn? 25 ¡Llioxken Dios! Toze Leꞌe wak goneꞌwaraꞌa rao da xhinnjenꞌ, ni ke danꞌ ben Xhiꞌn-neꞌ Jesucristonꞌ. Naꞌ kone kaꞌ llejnieꞌraꞌ llayaꞌlwzenayaꞌ ley ke Diosenꞌ, zan ka nak kwerp kiaꞌnnna naksen ka to wen llin ke da xhinnj naꞌ.

8Spíritu ke Dios naꞌn llonn lliꞌo yel nban zejlikane

1Naꞌ nnaꞌ ba nakllo Xanllo Jesucristonꞌ txhen,billbi yel llzaꞌkziꞌ gaꞌt kello nnaꞌ, le ba llonllo tx-hen Spíritu ke Dios naꞌ, nench gonllo da wen, billgonllo kanꞌ ne da xhinnjenꞌ danꞌ yoꞌ lo raꞌlldaꞌollonaꞌ. 2 Danꞌ nakllo Cristonꞌ txhen naꞌ, Spíritukeꞌen llonnen lliꞌo yel nban, naꞌ ba babejen lliꞌoxhniaꞌ da xhinnj danꞌ nsaꞌa yel got. 3 Leyenꞌbzoj da Moisésenꞌ bi bzoen yebejen lliꞌo rao daxhinnjenꞌ, le yoꞌ da xhinnjenꞌ lo raꞌlldaꞌollonꞌ,naꞌllenꞌ bibi bxhaꞌke leyenꞌ gonen. Naꞌllenꞌ bseꞌlDiosenꞌ Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌ gorjeꞌ yellrio ni,gokseꞌ ka beꞌnnach. Naꞌ Leꞌen bzaneꞌ kwineꞌ nike lliꞌo, nench bill nnebiaꞌ da xhinnjenꞌ lliꞌo danꞌyoꞌ lo raꞌlldaꞌollo. 4 Kaꞌn ben Diosenꞌ bseꞌleꞌ Leꞌe,nench gakllo gonllo ka nak da wen kaꞌ nllia leyenꞌbiaꞌa gonllo. Le bill llzenayllo ke da xhinnjenꞌ yoꞌyichjraꞌlldaꞌollo naꞌ, zan ba zollo llonllo kon kanꞌnne Spíritu ke Dios naꞌ.

5 Le ka nak zo beꞌnn llon akeꞌ da xhinnj yoꞌlo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌ, yoꞌteze yoꞌ yichj akeꞌakre ka gon akeꞌ da xhinnjenꞌ lloꞌraꞌll xpeꞌr akeꞌnaꞌ. Zan beꞌnnenꞌ ba zerén Spíritu ke Diosenꞌ, yoꞌyichjeꞌ goneꞌ kanꞌ ne Spíritu ke Dios naꞌ. 6 Le chaꞌyoꞌ yichjllo da xhinnjenꞌ lleꞌne xpeꞌrllonꞌ, nsaꞌnyel got kello. Naꞌ chaꞌ yoꞌ yichjllo danꞌ lloꞌraꞌllSpíritu ke Diosenꞌ, waꞌt yel nban kello ke chnare,naꞌ sollo nbaraz. 7Le kate yoꞌ yichjllo da xhinnjenꞌlleꞌne xpeꞌrllonꞌ, Dios naꞌkzenꞌ llwiello, naꞌ leykeꞌe naꞌ, bi llzenayllo, ni ke llakse wzenayllo ke.8Naꞌ beꞌnn kaꞌ chaꞌ zo akeꞌ llon akeꞌ da xhinnj konkanꞌ nen lo raꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌ, bi yeyazraꞌll Diosenꞌkanꞌ llon akeꞌ naꞌ.

9 Zan ka nak lliꞌo zo Spíritu ke Diosenꞌ loraꞌlldaꞌollo, bill llonllo da xhinnj danꞌ yoꞌ lo raꞌll-daꞌollonꞌ, naꞌ zorenkze Spíritu ke Diosenꞌ lliꞌo.Naꞌ beꞌnn bi zo Spíritu ke Cristonꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌ,kere da linꞌ nxenraꞌlleꞌ Cristonꞌ. 10 Naꞌ chaꞌ bazo Cristonꞌ yichjraꞌlldaꞌollo, Diosenꞌ ze neꞌe banakllo beꞌnn wen, le Leꞌen lljazorenllo ke chnare,laꞌkze gat kwerp kellonꞌ ni ke da xhinnjenꞌ de yell-rio ni. 11 Naꞌ chaꞌ lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ zo Spírituke Diosenꞌ beꞌnnenꞌ basbán Xanllo Jesucristonꞌradj beꞌnn wat kaꞌ, leskaꞌ yesbaneꞌ kwerp kellodanꞌ got naꞌ, ni ke Spíritu keꞌe naꞌ, danꞌ zo loraꞌlldaꞌollonꞌ.

12 Kanꞌ naken, biꞌch ak, llonen bien wzenaylloke Spíritu ke Diosenꞌ. Bi llayaꞌl wzenayllo ke daxhinnjenꞌ de yellrio. 13 Chaꞌ sollo gonllo kon kanen kello, naꞌ gonllo da xhinnj naꞌ, len naꞌ gonen

Page 174: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 8:14 171 Romanos 9:4nench saꞌkziꞌllo. Zan chaꞌ gonllo kanꞌ ne Spírituke Diosenꞌ, naꞌ bi gonllo danꞌ zeraꞌll xpeꞌrllo naꞌ,naꞌllenꞌ de yel nban kello ke chnare.

14 Le yeololte no beꞌnn nnaweꞌ lloneꞌ danꞌ llze-jnieꞌ Spíritu ke Diosenꞌ, nak akseꞌ xhiꞌnn Dios.15 Dios naꞌ benneꞌ lliꞌo Spíritu keꞌen kanꞌ gokreꞌlliꞌo ka xhiꞌnneꞌ. Ke len naꞌ bill llebllo Diosenꞌka llebllo to beꞌnn znia kat llonllo xchineꞌ. Ballalwill-lloeꞌ llelloeꞌ: “Xa”. 16 Naꞌ Spíritu keꞌenaꞌkze llalwillen lo raꞌlldaꞌollo nench gakbeꞌllonakllo xhiꞌnn Dios. 17 Chaꞌ nakllo xhiꞌnn Dios,kello nakse yeolol da kaꞌ ba bchebeꞌ gonneꞌlliꞌo, leskaꞌ txhen nakllo Cristonꞌ katenꞌ weꞌeDiosenꞌ Leꞌe danꞌ bchebeꞌn. Chaꞌ wsanraꞌll kwin-llowsaꞌkziꞌ beꞌnn lliꞌo, ni ke Leꞌe, kanꞌ bsaꞌkziꞌ akeꞌLeꞌe naꞌ, naꞌ Diosenꞌ gonneꞌ lliꞌo yel baraꞌnn xhen,kanꞌ beꞌe ke Cristonꞌ.

18 Yellrio ni llde yaꞌch llde ziꞌllo. Zan bi gakwsaꞌkrebllon katek yel nbarazenꞌ gonn Diosenꞌlliꞌo katenꞌ lljazorenlloeꞌ naꞌ. 19 Leskaꞌ yellrionꞌ,naꞌ yeololte da ben Dios, llbexh aken katenꞌ llinlla wroeꞌ Diosenꞌ yel banez xhen ke xhiꞌnneꞌ kaꞌ.20 Le doxhen yellrionꞌ, naꞌ da kaꞌ llaꞌa rawenbxhinnjen; kere to wrazze yellrio naꞌn ben kaꞌ,Dios naꞌkzenꞌ bchoybieꞌ ke, gak ke kanꞌ llak kennaꞌ. Naꞌ niꞌtllo bezllo wayoneꞌn to da wenll.21Kanaꞌ bill kweyiꞌ danꞌ de rao yellrionꞌ, ke len naꞌbexhen batxhanꞌ llin lla yeyak lliꞌo nak xhiꞌnneꞌbeꞌnn kobe beꞌnn zaꞌke. 22 Le nnézkzello bllintennaꞌ lla, ll-llayrao da kaꞌ ben Diosenꞌ ka ke tonoꞌr beꞌnn llzo bdaꞌo keꞌe. 23 Naꞌ kere leakzennaꞌ ll-llayrao, renkze lliꞌon ll-llayraorenllo bell-llo. Lliꞌo ba benn Diosenꞌ Spíritu keꞌen nenchnaꞌ nnézello wllin lla gak wen kello. Naꞌ belllo raꞌlldaꞌollo, bexhllo batenꞌ gon Diosenꞌ sollonbaraz nench wroeꞌn ba nzoeꞌ lliꞌo ka xhiꞌnneꞌ.24 Kanꞌ basrá Diosenꞌ lliꞌo, bzorao bezllo gak wenkello, len naꞌ nna bezllo. Nono llraꞌ beꞌnn nnabeze gak da nnezreꞌ ba gok. 25 Zan chaꞌ bexhllogak danꞌ bi nna reꞌllo naꞌ, llayaꞌl kwexhllo gaken,bi yénello.

26 Naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ llakrenen lliꞌo, le binnézello akrenꞌ llayaꞌl gonllo yelwill-llo Diosenꞌ.Spíritu ke Dios naꞌn llakbeꞌren kat bi llallélellodiꞌll weꞌrenllo Diosenꞌ, naꞌ len nnen rorazllodiꞌll da bi llejnieꞌllo. 27 Dios beꞌnnenꞌ llwia llyiyichjraꞌlldaꞌollonꞌ, llejnieꞌreꞌ binꞌ lleꞌne Spíritukeꞌen katenꞌ llnnen rorazllo, le ba brejeꞌ lliꞌonakllo beꞌnn keꞌe. Naꞌ kon da lleꞌne Leꞌe llnnabSpíritunꞌ raweꞌ.

Diosenꞌ zereneꞌ lliꞌo naꞌllenꞌ nono soe lliꞌo28 Naꞌ nnézello kat biteze da llak ke beꞌnn kaꞌ

nxenraꞌll Diosenꞌ, naksen da gakrén leakeꞌ, le

Leꞌen ba brejeꞌ leakeꞌ kon kanꞌ bneꞌe naꞌ. 29 Kaza garjtello, bnneze Diosenꞌ gonliraꞌll-lloeꞌ, naꞌbneꞌe gakllo beꞌnn wen kanꞌ nak Xhiꞌnneꞌ naꞌ,naꞌ bneꞌe gak Xhiꞌnneꞌn beꞌnn brao rao yeolol-llo, naꞌ lliꞌo gakllo ka biꞌch lwelljeꞌ. 30Kanꞌ naken,kanaꞌte bne Diosenꞌ gakllo beꞌnn wen kanꞌ nakJesucristo naꞌ, naꞌ brejeꞌ lliꞌo nakllo beꞌnn keꞌe.Leskaꞌ bayoneꞌ lliꞌo beꞌnn wen keꞌe, naꞌ beneꞌnench gak nbaraz kello yebánꞌ.

31 ¿Akxha ka nnerizllo ke da ni? Naꞌ chaꞌ Leꞌezereneꞌ lliꞌo, ni to notno soe lliꞌo. 32 Diosenꞌ biblloneꞌ saꞌkziꞌ Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌ, bzanreꞌ Leꞌeni ke lliꞌo. Len naꞌ ba nnézello gonneꞌ lliꞌo yeololbiteze da yálljello. 33 ¿Noxha terize nne bi daxhinnj kaꞌ ba ben lliꞌo ba brej Diosenꞌ? Le Diosnaꞌ ba bakeꞌe da xhinnj kellonꞌ. 34 ¿Noxha serizewlliayiꞌll lliꞌo? Cristo naꞌ bzaneꞌ kwineꞌ bet akeꞌLeꞌe nench bakeꞌe doꞌl kellonꞌ, naꞌ babaneꞌ radjbeꞌnn waꞌt kaꞌ, naꞌ jallieꞌ chaꞌwe kwit Diosenꞌ,llnneꞌe rorazllo. 35 ¿Noxha gak yelaꞌa lliꞌo raoxhnnez Cristonꞌ bill llieꞌreꞌ lliꞌo? ¿Yel yaꞌ yel ziꞌgak kello naꞌn wllon? ¿Yel zoyaꞌchenꞌ gak kellonaꞌn wllon? ¿Yel da wray akeꞌ lliꞌo naꞌn wllon?¿Yel llbil lldonnaꞌnwllon? ¿Yel bi de xharaꞌn naꞌnwllon? ¿Yel nxholl bi da gak kello naꞌn wllon?¿Chaꞌ no lleꞌne danꞌ got akeꞌ lliꞌon wllon? 36 Nillak kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:Xantoꞌ, danꞌ llonliraꞌlltoꞌ rweꞌn, zjallaꞌa beꞌnn

lleꞌn akreꞌ got akeꞌ netoꞌ do lla do yere.Llwia akeꞌ netoꞌ ka to xhiꞌr ba got akeꞌ.37 Laꞌkze yeolol da ki zaꞌk koꞌll-llo, dekz degonllo gan, le nnézello zo Cristonꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo.38 Nnezraꞌ kwasro billbi de da yelaꞌa lliꞌo rao yelnllieꞌ ke Diosenꞌ, ni yel got, ni yel nban, ni no angl,ni daxiꞌo, ni no wnebiaꞌ, ni da llak kello nnaꞌ, ni bida za zaꞌa. 39Ni da zjallia leꞌ yebá, ni da de gabil,naꞌ billre da ben Dios bi gak yekaꞌn lliꞌo rao yelnllieꞌ ke Diosenꞌ. Le Leꞌen ba broeꞌreꞌ kanꞌ nllieꞌreꞌlliꞌo, naꞌllenꞌ bseꞌleꞌ Xanllo Jesucristonꞌ.

9Diosenꞌ gokreꞌ beꞌnn Israel kaꞌ ka xhiꞌnneꞌ

1 Nadaꞌ nakaꞌ Cristonꞌ txhen lloaꞌa diꞌll li, biziyaꞌ. Spíritu ke Diosenꞌ llakrenen nadaꞌ nenchnnezraꞌ diꞌll linꞌ lloaꞌa. 2 Llakyaꞌchraꞌ, naꞌ bibiwen zo lo raꞌlldaꞌwaꞌ, ni ke beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌllCristonꞌ. 3To lleꞌnraꞌ gak kwasDiosenꞌ nadaꞌ kaꞌle,naꞌ wabiꞌyaꞌ kwit Cristonꞌ chenak, nench goneꞌwen ke beꞌnn biꞌchaꞌ kaꞌ, beꞌnn kaꞌ nak beꞌnnwrall kiaꞌ. 4Nak akeꞌ beꞌnn Israel, naꞌllenꞌ Diosenꞌgokreꞌ leakeꞌ ka xhiꞌnneꞌ, beꞌe leakeꞌ yel baraꞌnne,

Page 175: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 9:5 172 Romanos 9:33naꞌ bneꞌe gakreneꞌ leakeꞌ, beꞌe leakeꞌ ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, naꞌ broeꞌreꞌ leakeꞌ akrenꞌ gon akeꞌweꞌrao akeꞌ Leꞌe, naꞌ bchebeꞌ goneꞌ dawen ke akeꞌ.5 Beꞌnn gor brao kaꞌ bde kanaꞌ, gok akeꞌ xozxtaꞌobeꞌnn Israel kaꞌ. Naꞌ rao dialla ke akeꞌ naꞌn, braꞌCristo beꞌnnenꞌ bseꞌl Diosenꞌ. Le Lekzeꞌn nak Dioske yeololte da de, naꞌ llayaꞌl weꞌraolloeꞌ ke chnare.Kaꞌn gakchga.

6 Bi llayaꞌl gonllo xhbab bi ben Diosenꞌ kanꞌbchebeꞌ goneꞌ ren beꞌnn Israel kaꞌ. Le kere yeololbeꞌnn kaꞌ gorj rao dialla ke Israel naꞌn nak dog-arj beꞌnn Israel. 7 Leskaꞌ kere yeolol beꞌnn kaꞌgorje rao dialla ke da Abraham naꞌn nake dogarjexhiꞌnn dialla keꞌe, le kinꞌ goll Diosenꞌ Abrahamnaꞌ kanaꞌ: “Xhiꞌnn dialla ke Isaac naꞌ, gak diallakoꞌon.” 8 Naꞌ danꞌ bneꞌe kaꞌn zeje diꞌll Dios naꞌnllbejeꞌ beꞌnn nak xhiꞌnneꞌ kere danꞌ gorj akeꞌ raodialla ke beꞌnn Israel kaꞌn, kon beꞌnn llejleꞌn,gon Diosenꞌ ke akeꞌ kanꞌ neꞌe naꞌ, naꞌ gak akeꞌdogarje xhiꞌnneꞌ. 9 Kinꞌ goll Diosenꞌ da Abrahamnaꞌ goneꞌ, naꞌ bneꞌe: “Katenꞌ llin llanꞌ ba bniaꞌnaꞌ, naꞌllenꞌ yedaꞌ, kanaꞌ ba zo to xhiꞌnn noꞌr koꞌoSaranꞌ.”

10 Naꞌ kere da naꞌzenꞌ, leskaꞌ beꞌe Diosenꞌ diꞌllke xhiꞌnn da Rebeca naꞌ, bi kaꞌ gok llopte xhiꞌnnxozxtaꞌollo Isaac. 11 Kanꞌ bi nna so bi kwach kaꞌ,naꞌ bibi nna gon akbeꞌ no da wen o da xhinnj,Dios naꞌ broeꞌreꞌ llbejeꞌ noteze beꞌnne, kere danꞌben akeꞌ ka ne ley naꞌ, zan ni ke danꞌ brej Diosenꞌleakeꞌn. 12 Le Dios naꞌ golleꞌ Rebecanꞌ: “Binꞌ garjeda nell naꞌ, wxhexj yichjbeꞌ rao binꞌ naꞌch naꞌ.”13Naꞌtelle nyoj xtiꞌll Dios danꞌ ne: “Bllieꞌraꞌ Jacobnaꞌ, naꞌ bwieraꞌ Esaúnꞌ.”

14 ¿Naꞌ nnello llon Diosenꞌ da bi zej lixheje?¡Bi nnello kaꞌ! 15 Le golleꞌ da Moisésenꞌ kanaꞌ:“Yeyaꞌchraꞌllaꞌ kon no lleꞌnraꞌ yeyaꞌchraꞌllaꞌ. Naꞌllieꞌraꞌ kon no lleꞌnraꞌ llieꞌraꞌ.” 16 Llbej Diosenꞌbeꞌnn llayaꞌchraꞌlleꞌ, kere kon kanꞌ lleꞌne beꞌn-nenꞌ, naꞌ kere ni ke bi da llon akeꞌn. Diosnaꞌn kon no lleꞌnreꞌ, leꞌen llayaꞌchraꞌlleꞌ. 17 Naꞌxtiꞌll Dios naꞌ nyojen kanꞌ golleꞌ beꞌnn wnebiaꞌke Egiptonꞌ, lleꞌe leꞌe: “Nadaꞌ benaꞌ rweꞌ beꞌnnwnebiaꞌ, nench naꞌ wroeꞌraꞌ yel wak danꞌ llonaꞌren rweꞌ. Llonaꞌ kaꞌ nench nneze beꞌnne doxhenyellrio, nadaꞌn zoaꞌ llnebiaꞌ.” 18 Kaꞌn naken Diosnaꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌ kon no lleꞌnreꞌ, naꞌ lloneꞌ war loyichjraꞌlldaꞌo konno lleꞌnreꞌ, naꞌllenꞌ nak akeꞌwarbi llejleꞌ akeꞌ.

19 Naꞌ yeꞌo nadaꞌ: “Chaꞌ kaꞌ naken, bi llayaꞌlwtobeDiosenꞌ beꞌnnachenꞌ, le nono soewlleyiꞌlleꞌdanꞌ lleꞌnreꞌ gonllonꞌ.” 20Naꞌ llepaꞌ rweꞌ, ¿noxhanakoꞌ naꞌn, llakyollrenoꞌ Diosenꞌ bi danꞌ lleꞌnreꞌ

goneꞌ ren rweꞌ? Ka to yeꞌs de yo, kere wak yenbeꞌnnenꞌ ben len naꞌ: “¿Bixchen benoꞌ nadaꞌ ki?”21Le beꞌnnwen yeꞌsenꞌ goneꞌn kon ka llazraꞌlleꞌ, leleꞌen goneꞌn. Naꞌ bennj naꞌkzenꞌ goneꞌ to da naknbaraz, naꞌ gonteꞌ ye to da bi nakteke nbaraz.

22 Le Diosenꞌ gokraꞌlleꞌ wroeꞌreꞌ ka goneꞌ, weꞌeyel llzaꞌkziꞌ ke beꞌnn bi llzenay keꞌe, naꞌ leskaꞌgokraꞌlleꞌ wroeꞌreꞌ yel wak keꞌen. Naꞌllenꞌ bdapeꞌyel xhenraꞌlle ke beꞌnn kaꞌ bi llon da lixheje,naꞌ ba naken kweyiꞌ akeꞌ. 23 Kaꞌn beneꞌ nenchgoneꞌ da wen xhen ke noteze wxenraꞌll Leꞌe, lliꞌollayaꞌchraꞌlleꞌ. Kanaꞌte brejeꞌ lliꞌo gak da nbarazkello katenꞌ yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ. 24 Lliꞌo brejeꞌ,bal-llo nakllo beꞌnn Israel, naꞌ bal-llo bi nakllobeꞌnn Israel. 25 Kaꞌn ne leꞌ yich danꞌ bzoj Oseas,beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ nen:Beꞌnn kaꞌ bi nake yell kiaꞌ, nadaꞌwsiꞌi akeꞌ yell kiaꞌ,naꞌ beꞌnn kaꞌ bi bllieꞌraꞌ naꞌ, yep akeꞌ nllieꞌ akreꞌ

nnaꞌ.26Naꞌ yell ganꞌ goll Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ:“Bi nakre yell kiaꞌ”,naꞌ yeziꞌi akeꞌ xhiꞌnn Dios beꞌnn nban ke chnare.27Naꞌ da Isaías beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ,bneꞌe ki ke xozxtaꞌo beꞌnn Israel kaꞌ: “Laꞌkzebeꞌnn Israel kaꞌ chan aklleꞌ ka yoxh da lliꞌ lloaꞌnisdaꞌo, txhonnj akzeꞌn yerá. 28 Le Diosenꞌ goneꞌkanꞌ ba nchoyeꞌ ke lliꞌo beꞌnnach, naꞌ le gonteꞌdoxhen kanꞌ ba nwieꞌ goneꞌn.” 29 Gak kanꞌ bzojda Isaíasenꞌ kanaꞌ, nen:Chenak Xanllo Diosenꞌ bi bakwaꞌnneꞌ to chope

beꞌnn Israel kaꞌ,ba blleyiꞌllo kanꞌ gok ke beꞌnn Sodoma kaꞌ ren

beꞌnn Gomorra kaꞌ chenake.Beꞌnn Israel kaꞌ bi nxenraꞌll Cristonꞌ

30 ¿Akxha nnello chaꞌ? Beꞌnn kaꞌ bi nake beꞌnnIsrael, bi bayirj akeꞌ akre gon akeꞌ nench nneDiosenꞌ nak akeꞌ beꞌnn wen raweꞌ naꞌ, zan baleꞌllonliraꞌll akeꞌ Cristonꞌ, ke len naꞌ ba nak akeꞌbeꞌnn wen rao Dios. 31 Zan beꞌnn Israel kaꞌ bnaoakeꞌ ley danꞌ ne, akrenꞌ gon akeꞌ nench gak akeꞌbeꞌnn ke Dios, naꞌ bi bxhaꞌk akreꞌn. 32 ¿Bixchengokze kaꞌ ke akeꞌ? Gok ke akeꞌ kaꞌ, le llak akreꞌ gonakeꞌ da wen nench gak akeꞌ beꞌnn wen raweꞌ naꞌ,naꞌ bi gokbeꞌe akreꞌ chaꞌ beꞌnn wxenraꞌll Leꞌengak beꞌnn wen. Naꞌ gok ke akeꞌ ka llak ke beꞌnnlljacheꞌo to yej. 33Ki nyoj xtiꞌll Diosenꞌ ke akeꞌ:Ganꞌ nziꞌi Sión wseꞌlaꞌ to beꞌnne,naꞌ nakeꞌ ka to yej da lljacheꞌo beꞌnne, naꞌ ka to

yej xhen da lljatiꞌ beꞌnne, naꞌ lljabixeꞌ.Naꞌ beꞌnn gonliraꞌll Leꞌe naꞌ, bi wayeꞌe akreꞌ ni ke

danꞌ benliraꞌll akeꞌ Leꞌe naꞌ.

Page 176: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 10:1 173 Romanos 11:810

1 Beꞌnn biꞌche, do yichj do raꞌllaꞌ lleꞌnraꞌ wx-enraꞌll beꞌnn Israel kaꞌ Jesucristonꞌ nench yeráakeꞌ, naꞌllenꞌ llalwillaꞌ Diosenꞌ, llnnabaꞌ gakreneꞌleakeꞌ. 2 Le nnezraꞌ da zan da llon akeꞌ, llak akreꞌda yewé Diosenꞌ llon akeꞌ, zan krerenꞌ llon akeꞌn,le bi nnez akreꞌ akrenꞌ llawé Diosenꞌ. 3 Bi llejnieꞌakreꞌ danꞌ ba ben Diosenꞌ, naꞌ kanꞌ gonllo nenchwayakllo beꞌnn wen raweꞌn, le llayirj akeꞌ akregon akeꞌ gak akeꞌ beꞌnn wen raweꞌn, naꞌ kaꞌ billon akeꞌ kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ gon akeꞌ naꞌ. 4 Kanak ba braꞌ Cristo naꞌ, ba bayoll ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, kon chaꞌ lliꞌo wxenraꞌll-llo Cristonꞌ,naꞌllenꞌ Diosenꞌ wakeꞌe doꞌl kellonꞌ.

5 Da Moisésenꞌ bzojeꞌ kanꞌ llayaꞌl gon beꞌnne,nench gak akeꞌ beꞌnn wen rao Dios, naꞌ bneꞌe:“Beꞌnne goneꞌ doxhen kanꞌ ne ley naꞌ, leꞌen baneꞌke chnare.” 6 Naꞌ lliꞌo ba bayak beꞌnn wendanꞌ nxenraꞌll-lloeꞌ naꞌ, bill llonllo xhbab gákello:“¿Noxhanꞌ chep yebánꞌ?” Le chaꞌ kaꞌ llonllo,llonllo ka beꞌnn lleꞌne lljaletjeꞌ Cristonꞌ xhanre.7Naꞌ leskaꞌ bi llonllo xhbab: “¿Noxhanꞌ yetj ganꞌzjallaꞌa beꞌnn wat kaꞌ?” Le chaꞌ kaꞌ llonllo, llonlloka beꞌnn lleꞌnre yelepeꞌ Cristonꞌ radj beꞌnn watkaꞌ. 8¿Akxha ne xtiꞌll Diosenꞌ? Da ninꞌ ne xtiꞌlleꞌn:“Xtiꞌll Diosenꞌ ba zorenkzen rweꞌ, naꞌ ba yoꞌkzenlloaꞌo, naꞌ lo raꞌlldaꞌo.” Naꞌ da ninꞌ xtiꞌll Diosenꞌdanꞌ wxenraꞌll-llonꞌ llyixjweꞌtoꞌn. 9Chaꞌ weꞌrenoꞌbeꞌnne diꞌll ye akoeꞌ llonliraꞌlloꞌ Jesucristonꞌ, naꞌchaꞌ do lo yichjraꞌlldaꞌo llejleꞌo Dios naꞌn basbánJesucristonꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌllenꞌ yeraꞌo.10 Le lo raꞌlldaꞌollonꞌ llejleꞌllo, naꞌllenꞌ llayakllobeꞌnn wen rao Dios, naꞌ kone lloaꞌllo naꞌ, lloeꞌllodiꞌll ba llonliraꞌll-llo Cristonꞌ, naꞌllenꞌ llasreꞌe lliꞌo.

11 Le xtiꞌll Dios danꞌ nyojen nen: “Yeolol beꞌnnllejleꞌ keꞌe, bibi yel zdoꞌ gak ke akeꞌ.” 12 Laꞌkzebeꞌnn Israel, naꞌ beꞌnn bi nak beꞌnn Israel, toz kallon Diosenꞌ ren yeolol-llo. Le Xanllo Jesucristonꞌnakeꞌ Xan yeolol beꞌnne, naꞌ da xhen llonlaꞌyeꞌlliꞌo kon chaꞌ walwill-lloeꞌ. 13 Le noteze beꞌnnewalwill Xanllonꞌ, dekz de yesreꞌe leꞌe. 14 ¿Naꞌakxha gon akeꞌ walwill akeꞌ Leꞌe, chaꞌ bi nx-enraꞌll akeꞌ Leꞌe? ¿Naꞌ akxha gon akeꞌ wxen-raꞌll akeꞌ, chaꞌ bi nna yen akreꞌ xtiꞌlleꞌn? ¿Naꞌakxha gon akeꞌ yen akreꞌ xtiꞌlleꞌn, chaꞌ nono llraꞌwzejnieꞌ leakeꞌ xtiꞌlleꞌn? 15 Naꞌ ¿akxha gon akeꞌchixjweꞌ akreꞌ xtiꞌlleꞌn, chaꞌ nono llraꞌ wseꞌl leakeꞌchixjweꞌ akreꞌn? Kaꞌkzenꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:“Llawello kwis kat ba zaꞌk beꞌnne llyixjweꞌ akreꞌDiꞌll Wen ke Diosenꞌ.”

16 Naꞌ kere yeolol beꞌnne byejleꞌ Diꞌll Wen keDiosenꞌ, kaꞌkzenꞌ bne da Isaías beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll

Diosenꞌ kanaꞌ, bneꞌe: “Xanaꞌ, ¿no beꞌnn kaꞌ babyejleꞌ ketoꞌ?” 17 Ke len naꞌ danꞌ wxenraꞌll-llonꞌ,lleꞌnen zgaꞌtek yénello, naꞌ yénello xtiꞌll Diosenꞌ.

18Naꞌ niaꞌ: ¿Bi nna yen akreꞌ xtiꞌll Cristonꞌ lla?Ba ben aksreꞌn, le kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ, nen:Beꞌnn llaꞌa doxhen yellrio ba ben akreꞌ xtiꞌlleꞌn;naꞌ doxhen ba goslas xtiꞌlleꞌn.19 Leskaꞌ niaꞌ: ¿Bi nna chejnieꞌ beꞌnn Israel kaꞌxtiꞌll Cristonꞌ? Ba byejnieꞌ aksereꞌn, le da Moisésnaꞌ, bzojeꞌ danꞌ bne Diosenꞌ ke akeꞌ, naꞌ nen:Gonaꞌ wen ke to yell yobre nench reꞌ, beꞌnn Israel

kaꞌ, yexheꞌre leakeꞌ.Naꞌ gonaꞌ wen ke to yell beꞌnn bi llejnieꞌ, nechkze

llaꞌre leakeꞌ.20 Leskaꞌ da Isaíasenꞌ bi bllebeꞌ bdixjweꞌreꞌ kanꞌbne Diosenꞌ:Beꞌnn kaꞌ bi bayirj nadaꞌ, ballel akreꞌ nadaꞌ.Naꞌ beꞌnn bi bnnab akreꞌ nadaꞌ, ba broeꞌrawaꞌ

leakeꞌ.21 Naꞌ bneꞌe kanꞌ ben Diosenꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ:“Do lla do yere goxhaꞌ beꞌnn bi bzenay kiaꞌ, naꞌgok yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn war.”

11Beꞌnn Israel kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ

1 Naꞌ llnnabaꞌ: ¿Ba bsanraꞌll Diosenꞌ beꞌnnIsrael kaꞌ, beꞌnn kaꞌ nak yell keꞌe? Kaꞌa bi nakenkaꞌ. Lekze beꞌnn Israel nadaꞌ, gorjaꞌ rao diallake da Abraham, naꞌ ke da Benjamín. 2 Kereba bsanraꞌll Diosenꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, le Lekzeꞌnbrejeꞌ leakeꞌ batnaꞌte nench nak akeꞌ yell keꞌe.Lewiá kanꞌ nyoj danꞌ bne da Elías, beꞌnnenꞌ beꞌextiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bdaweꞌ xhia ke Israelenꞌ, lleꞌeDiosenꞌ: 3 “Xanaꞌ, beꞌnn ki ba bet akeꞌ beꞌnn kaꞌbeꞌe ak xtiꞌlloꞌn, naꞌ ba bachinnj akeꞌ rao bkoyganꞌ llayaꞌl weꞌrao akeꞌ rweꞌn. Ye toga nadaꞌ nnazoaꞌ llzoaꞌ xtiꞌlloꞌn, naꞌ renkze nadaꞌ, lleꞌn akreꞌgot akeꞌ.” 4Naꞌll balliꞌi Diosenꞌ xtiꞌlleꞌn, lleꞌe leꞌe:“Nna zjaniꞌt ye gall mir beꞌnne ba brejaꞌ, beꞌnn binna wzoa xhib akeꞌ rao lwaꞌn, nziꞌi Baal.” 5 Naꞌkaꞌkze nna nakten nnaꞌ lla, ba bagaꞌnn ye raꞌtbeꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ danꞌ nllieꞌreꞌ leakeꞌn.6Diosenꞌ kere brejeꞌ netoꞌ, ni ke da llontoꞌ da wennaꞌ. Le chenak brejeꞌ netoꞌ, ni ke da wen naꞌllontoꞌ naꞌ, bill naken okré da llonn Diosenꞌ netoꞌyel beꞌnn chaꞌo keꞌe naꞌ chenake.

7 ¿Akxha naꞌ chaꞌ? Danꞌ llayirj beꞌnn Israel kaꞌ,bi nna yedoꞌl akreꞌn; zan beꞌnn kaꞌ ba brejeꞌ nenchwxenraꞌll akeꞌ Leꞌen, ba badoꞌl akreꞌn. Naꞌ beꞌnnkaꞌ yelaꞌ yezikre ben war yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. 8Naꞌllak kanꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ: “Diosenꞌ beneꞌ leakeꞌnench bi chejnieꞌ akreꞌ, naꞌ nnaꞌ nak akeꞌ ka to

Page 177: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 11:9 174 Romanos 11:34beꞌnn bi llreꞌe, naꞌ ka to beꞌnn bi llene.” 9 Leskaꞌbne da Davidenꞌ ke akeꞌ:Yeololte da llawé akreꞌ da llak rao yellrionꞌ,

wayakchgan to da wllix da wzap leakeꞌ,nench lljabix akeꞌ, naꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ.10Naꞌ chol akchgueꞌ nench bill reꞌe akreꞌ,naꞌ ke chnare saꞌkziꞌ akchgueꞌ ka to beꞌnn noaꞌ

yoaꞌ ziꞌi, to nleon koꞌlleꞌ.Diosenꞌ brejeꞌ beꞌnn bi nak beꞌnn Israel wxenraꞌll

akeꞌ Leꞌe11Naꞌ llnnabaꞌ: ¿Nak beꞌnn Israel kaꞌ ka beꞌnne

byoꞌ yej niaꞌ nench bix akeꞌn? Kaꞌa bi nakenkaꞌ. Ni ke danꞌ bi bzenay akeꞌ naꞌn, naꞌllenꞌ goꞌtlatj ke beꞌnn bi nak beꞌnn Israel nench bará akeꞌ.Ben Diosenꞌ kaꞌ nench chaꞌ wayón beꞌnn Israelkaꞌ xhbab, naꞌ waxenraꞌll akeꞌ Leꞌe. 12 Le chaꞌdanꞌ ben beꞌnn Israel kaꞌ da xhinnjenꞌ, niꞌt beꞌnnkaꞌ llaꞌa rao yellrionꞌ nbaraz, naꞌ chaꞌ danꞌ bxinnjbeꞌnn Israel kaꞌ, gokwen ke beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael, leskaꞌkze gontell Diosenꞌ wen ke beꞌnnIsrael kaꞌ kate llin lla wayechj akeꞌ, naꞌ waxenraꞌllakeꞌ Leꞌe.

13 De to da yepaꞌ reꞌ, reꞌ bi nakre beꞌnn Israel.Dios naꞌ bseꞌl nadaꞌ wzejnieꞌraꞌ reꞌ xtiꞌlleꞌn, reꞌbi nakre beꞌnn Israel. Ke len naꞌ llonaꞌ kon gazerao saꞌkraꞌ nench wzenay beꞌnn kaꞌ ke Diosenꞌ,14 le lleꞌnraꞌ gon beꞌnn Israel kaꞌ seraꞌll akeꞌ gonDiosenꞌ wen ke akeꞌ, kanꞌ lloneꞌ ke reꞌ nxenraꞌllLeꞌe, naꞌ yedoꞌl akreꞌ yel wasrá ke Diosenꞌ. 15 Lechet kaꞌ danꞌ bkwas Diosenꞌ beꞌnn Israel kaꞌ kaꞌle,nench reꞌ bi nakre beꞌnn Israel bazore wen raoDiosenꞌ, kaꞌkze nbaraz kwis wayak katenꞌ waxen-raꞌll akeꞌ Diosenꞌ, gak akeꞌ ka beꞌnn babán radjbeꞌnn wat. 16 Ka llon lliꞌo beꞌnn Israel kat llonlloyet xtir, ton lloeꞌllo Diosenꞌ nench nak laꞌy dakaꞌ yelaꞌ. Ka to yay, chaꞌ roenꞌ naken ke Diosenꞌ,leskaꞌ xhoꞌze kaꞌ naken keꞌe.

17Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ nak akeꞌ ka xhoꞌz yay, daba nchoy xan yayenꞌ to rao yay olivo wen, naꞌ babniꞌten chlaꞌre. Naꞌ reꞌ bi nak beꞌnn Israel nakreka xhoꞌz yay olivo da ze yiꞌxe, da ba bchoyeꞌ rawe,naꞌ ba batileꞌn yay wen naꞌ, nench bayaken toze.Naꞌ kaꞌn nello yay wen naꞌn ba noꞌxen reꞌ, naꞌ niꞌllke naꞌ nbanrenre. 18 Naꞌ bi gákere chaꞌ nakllrebeꞌnn wen ka beꞌnn Israel kaꞌ, kanꞌ ba llak kerénaꞌ. Le kere reꞌn lloeꞌre yel nban ke ro yayenꞌ, yaynaꞌlenꞌ llonn yel nban ke reꞌ.

19 Naꞌ nerizre: “Dios naꞌ beneꞌ beꞌnn Israel kaꞌka yay danꞌ bchoyeꞌ xhoꞌze naꞌ, nench bazoeꞌ lliꞌororaz akeꞌ.” 20 Kaꞌkzenꞌ gok, danꞌ bi benliraꞌllakeꞌ Cristonꞌ, ben Diosenꞌ leakeꞌ ka xhoꞌz yaydanꞌ ba bchoy xane len, naꞌ ba bazoeꞌ reꞌ, le

nxenraꞌllre Cristo naꞌ. Ke len naꞌ bi gakre beꞌnnyaꞌraꞌlle, lesechich lewxenraꞌlleꞌ. 21 Chaꞌ Diosenꞌbi baziꞌxheneꞌ ke leakeꞌn nak akteꞌ ka xhoꞌz yayenꞌdogarje, leskaꞌ bi siꞌxheneꞌ ke reꞌ chaꞌ bi wxen-raꞌlltezre. 22 Lewiayaꞌnn kanꞌ nak Diosenꞌ. Nakeꞌbeꞌnn wen, naꞌ nakteꞌ beꞌnn znia. Gokeꞌ beꞌnnznia ke naken bkwaseꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ nakeꞌbeꞌnn wen kwis ke reꞌ, bi nakre beꞌnn Israel. Kelen naꞌ llayaꞌl setezre wxenraꞌllre, nench ke leskaꞌkwaseꞌ reꞌ kaꞌle. 23Naꞌ chaꞌ leakeꞌ waxenraꞌll akeꞌDiosenꞌ da yobre, yeyak akeꞌ rao neꞌe, le napeꞌ yelwak yezoeꞌ leakeꞌ nbaraz raweꞌn, naꞌll yeyak akeꞌka xhoꞌz yay danꞌ bayoneꞌ toze kone yay xhneꞌenaꞌ. 24 Le chaꞌ reꞌ nakre ka xhoꞌz yay olivonꞌ danꞌze yiꞌxe, naꞌ Diosenꞌ bchoyeꞌ reꞌ, bazoeꞌ reꞌ raoxhoꞌz yay wen naꞌ, laꞌkze bi nakre dogarje xhoꞌze,wawellreꞌ yezoeꞌ beꞌnn Israel kaꞌ leꞌ yayenꞌ dayobre, beꞌnn kaꞌ nakse ka dogarje xhoꞌz yay naꞌ.

Zan beꞌnn Israel kaꞌ yeyak beꞌnn ke Dios25Beꞌnn biꞌche, lleꞌnraꞌ chejnieꞌre da ni da nono

nna nneze, nench bi gakre beꞌnn yaꞌraꞌll, gákerezaꞌkllre kerke beꞌnn Israel kaꞌ. Diosenꞌ beꞌe latj billzenay akeꞌ xtiꞌlleꞌn nench wayoll waxenraꞌllre,reꞌ bi nakre beꞌnn Israel. 26 Wayoll naꞌ yeololbeꞌnn Israel kaꞌ yerá akeꞌ. Gak kanꞌ nyoj xtiꞌllDiosenꞌ ganꞌ nen:To beꞌnn zaꞌa ganꞌ nziꞌi Sión, yebejeꞌ beꞌnn kaꞌ lo

da xhinnjenꞌ,beꞌnn kaꞌ nak dialla ke da Jacob.27Da ni llchebaꞌ gonaꞌ ke akeꞌ, katenꞌ ba bakaꞌa da

xhinnj ke akeꞌn.28 Danꞌ bi llejleꞌ beꞌnn Israel kaꞌ Diꞌll Wen ke

Diosenꞌ, naꞌllenꞌ ba blliꞌyeꞌ leakeꞌ chlaꞌre nenchbrejeꞌ reꞌ, bi nakre beꞌnn Israel chejleꞌre keꞌe.Zan Diosenꞌ nllieꞌkzreꞌ leakeꞌ, le xozxtaꞌo akeꞌ kaꞌ,brejeꞌ nench beneꞌ leakeꞌ yell keꞌe. 29 Le Diosenꞌbi yekeꞌe bi da gonneꞌ, ni okré danꞌ lloneꞌ kebeꞌnnach bi yeyatreꞌn. 30 Reꞌ batnaꞌ bi bzenayreke Diosenꞌ, naꞌ danꞌ bi gokraꞌll beꞌnn Israel kaꞌwzenay akeꞌ keꞌe, ba bayaꞌchraꞌll Diosenꞌ reꞌ. 31Kelen naꞌ bi llzenay beꞌnn Israel kaꞌ ke Diosenꞌ. Kaꞌnllak nench llin lla wroeꞌ Diosenꞌ yeyaꞌchraꞌlleꞌleakeꞌ kanꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌ reꞌ. 32Diosenꞌ ba bchoy-bieꞌ ke yeolol beꞌnnach de doꞌl ke akeꞌ danꞌbi llzenay akeꞌn, nench wroeꞌreꞌ yeyaꞌchraꞌlleꞌyeololte beꞌnne.

33Beꞌnn siꞌn kwis nak Diosenꞌ, nnezreꞌ yeololteda llak naꞌ da za gak. Bi gakse chejnieꞌllo dakaꞌ lloneꞌn, bi nnézello akrenꞌ llwieꞌ goneꞌ. 34 Leki nyoj xtiꞌlleꞌn: “¿Noxha nombiaꞌ yichjraꞌlldaꞌoXanllo Diosenꞌ bi danꞌ lloneꞌ xhbabenꞌ? Naꞌ

Page 178: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 11:35 175 Romanos 13:6¿noxha bzejnieꞌ Leꞌe kanꞌ llayaꞌl goneꞌn? 35 Naꞌ¿noxha lliꞌo ba beꞌllo Diosenꞌ da nak kello, naꞌwchieꞌrizelloeꞌ nench wayixhjeꞌ danꞌ ba beꞌl-loeꞌn?” 36LeDios naꞌn ba beneꞌ yeolol da de, beneꞌda kaꞌ nench sieꞌ yel baraꞌnne. Ke len naꞌ llayaꞌlweꞌraollo Diosenꞌ ke chnare. Kaꞌn gakchga.

12Llayaꞌl gon kwinllo rallnaꞌa Dios

1 Beꞌnn biꞌche, ba bayaꞌchraꞌll Diosenꞌ lliꞌo, kelen naꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ, legón kwinre rallnaꞌa Dioschagannanbanre. Gak yichjraꞌlldaꞌorenꞌ yall kanꞌllazraꞌll Diosenꞌ. Le kaꞌn llayaꞌl weꞌraolloeꞌ. 2Naꞌbi gonllo kanꞌ llon beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrio ni.Llayaꞌl wchaꞌa xhbab kellonꞌ, naꞌ weꞌllo latj yekobDiosenꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌllenꞌ nnézello bidanꞌ lleꞌne Diosenꞌ gonllo. Le Leꞌen lleꞌnreꞌ gonlloda wen, naꞌ da llayazraꞌlleꞌ, naꞌ da nak lixheje.

3 Diosenꞌ nllieꞌreꞌ nadaꞌ, naꞌ ba bseꞌleꞌ nadaꞌllyixjweꞌraꞌ xtiꞌlleꞌn. Ke len naꞌ niaꞌ, bi llayaꞌlgon kwinllo ka to beꞌnn zaꞌk, llayaꞌl gakbeꞌlloDios naꞌn llakrén lliꞌo wxenraꞌll-lloeꞌ, le Leꞌenllakreneꞌ lliꞌo nench gonllo bi da gonllo. 4 Le kaꞌnnak kwerp kello naꞌ, zan kwen naken, naꞌ keretoze llin da llon yeololen. 5 Kaꞌkzenꞌ naken kelliꞌo, nakllo beꞌnn zan nxenraꞌll-llo Cristonꞌ, naꞌyeolol-llo nakrén lwelljllo txhen ren Leꞌe, naklloka toze kwerp. 6 Diosenꞌ ba benneꞌ lliꞌo wdewdere da gon totollo. Naꞌ chaꞌ ba benneꞌ lliꞌochixjweꞌllo bi da bneꞌe, llayaꞌl chixjweꞌllon, naꞌgonliraꞌll-llo Leꞌe gakreneꞌ lliꞌo gonllon. 7Naꞌ chaꞌba benn Diosenꞌ gakrenllo beꞌnne, llayaꞌl gakrénaklloeꞌ do yichj do raꞌll-llo. Naꞌ chaꞌ ba benneꞌwzejnieꞌllo beꞌnne, llayaꞌl wzejnieꞌ akelloeꞌ. 8Naꞌchaꞌ Diosenꞌ ba noneꞌ rallnaꞌllo wzejnieꞌllo beꞌnnegoneꞌ da wen, llayaꞌl wzejnieꞌ akelloeꞌ gon akeꞌn.Naꞌ chaꞌ ba bneꞌe weꞌllo beꞌnne bi da yalljreꞌ,llayaꞌl weꞌe aklloeꞌn do yichj do raꞌll-llo. Naꞌ chaꞌba benneꞌ gakllo beꞌnn brao gap wiallo lwelljllo,llayaꞌl kweꞌ yichjllo wia aklloeꞌ. Chaꞌ nonneꞌ kel-lonꞌ wayaꞌchraꞌll-llo beꞌnn yobre, llayaꞌl yewellokatenꞌ wayaꞌchraꞌll aklloeꞌ naꞌ.

Danꞌ llayaꞌl gon lliꞌo nxenraꞌll Jesucristo naꞌ9Llayaꞌl llieꞌ lwelljllo do yichj do raꞌll-llo, llayaꞌl

wiello da xhinnj kaꞌ, naꞌ gonllo da wen. 10 Llayaꞌlllieꞌllo beꞌnne, kanꞌ nllieꞌ no biꞌch gorjllo. Bitedozllo wlanllo bi da wlanllo, llayaꞌl gap baraꞌnnlwelljllo.

11 Llayaꞌl gondipraꞌll-llo bi gakllo beꞌnn ria, naꞌgonllo xchin Diosenꞌ do yichj do raꞌll-llo.

12 Llayaꞌl sollo yewello danꞌ nnézello yellinlloganꞌ llia Diosenꞌ, naꞌ gakxhénello bi da zaꞌkziꞌllo,naꞌ soteze sollo yelwill-llo Diosenꞌ.

13 Naꞌ gakrenllo no beꞌnn lwelljllo nxenraꞌllDios, chaꞌ bi da yallj akreꞌ, naꞌ yewello wreblloeꞌga zollo, chaꞌ nakeꞌ no beꞌnn ziꞌte.

14 Naꞌ nnabllo rao Diosenꞌ gak wen ke beꞌnnllsaꞌkziꞌ lliꞌo. Nnabllo gak laꞌy akeꞌ, naꞌ kerennabllo gak akeꞌ deꞌe.

15 Naꞌ llayaꞌl yewerénello beꞌnn llawé, naꞌkwellrenllo beꞌnn bell.

16 Sorenllo wen lwelljllo, bi gakllo beꞌnnyaꞌraꞌlle, llayaꞌl gontezllo txhen noteze beꞌnnyaꞌche, bi wlanllo nakllo ka beꞌnn llejnieꞌ.

17 Chaꞌ bi da llone beꞌnne lliꞌo, bi yeyechjlloyelliꞌllo kanꞌ llon akreꞌ lliꞌon. Llayaꞌl gonllo wenrao yeolol beꞌnne. 18 Gonllo bi da zerao saꞌkellonench sorenllo yeolol beꞌnne nbaraz. 19 Beꞌnnbiꞌche nllieꞌraꞌ reꞌ, naꞌllenꞌ niaꞌ bi waziꞌre wzonchaꞌ bi llone beꞌnne reꞌ. Dios naꞌkze wieꞌ kawkwaꞌnneꞌ beꞌnn kaꞌ llsaꞌkziꞌ lliꞌon, kanꞌ nyoj xtiꞌllDiosenꞌ nen: “Nadaꞌ wiaꞌ ka gonaꞌ ke beꞌnnenꞌ.”Kaꞌn ne Xanllonꞌ. 20 Ke len naꞌ: “Chaꞌ llbil lldonbeꞌnn llwie rweꞌ, llayaꞌl weꞌo da yeꞌj gaweꞌ; kaꞌnllayaꞌl gonoꞌ nench wayeꞌreꞌ kanꞌ llonreꞌ rweꞌn.”21 Bi weꞌllo latj nnebiaꞌ da xhinnjenꞌ lliꞌo, da wennaꞌ yelliꞌllo ke beꞌnn kaꞌ, nench naꞌ yeyat akreꞌ keda xhinnj kaꞌ llon akreꞌ lliꞌon.

131Yeololtello llayaꞌl wzenayllo ke koxchis beꞌnn

llnebiaꞌ, le Diosenꞌ bzoeꞌ leakeꞌ nnebiaꞌ akeꞌ.2 Beꞌnnenꞌ bi llzenaye ke koxchis kaꞌ ba nzoaDiosenꞌ, Dios naꞌkzenꞌ ll-lliayiꞌlleꞌ chet kaꞌ, leLeꞌen lloeꞌ latj llia akeꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ bi llzenayke koxchis kaꞌ, ba llon akeꞌ nench wsaꞌkziꞌ akeꞌleakeꞌ. 3 Le koxchis kaꞌ kere llia akeꞌ nench llebbeꞌnn kaꞌ llon da wen naꞌ, llia akeꞌ nench llebbeꞌnn kaꞌ llon da xhinnjenꞌ. Chaꞌ lliꞌo lleꞌnellosollo wen bi llebllo, llayaꞌl gonllo da wen, naꞌllenꞌnne akeꞌ llonllo da wen. 4 Ka nak koxchis kaꞌ,zo akeꞌ llon akeꞌ xchin Diosenꞌ nench sollo wen.Zan chaꞌ llonllo da xhinnj, llayaꞌl lleb aklloeꞌ, lenap akeꞌ yel llnebiaꞌ da wsaꞌkziꞌ akeꞌ beꞌnne, chaꞌlloneꞌ da xhinnj, le Dios naꞌn noneꞌ rallnaꞌa akeꞌwsaꞌkziꞌ akeꞌ beꞌnn llon da xhinnj. 5 Ke len naꞌllayaꞌl wzenayllo ke akeꞌ, naꞌ kere danꞌ gonn akeꞌdanꞌ saꞌkziꞌllo naꞌzenꞌ, leskaꞌ llayaꞌl wzenayllo keakeꞌ nench naꞌ so lo yichjraꞌlldaꞌollo wen. 6 Leskaꞌke len naꞌ llayaꞌl chixhjllo kat bi da lloꞌtllo, naꞌbi da llaꞌollo, le beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ naꞌn, llon akeꞌda llayaꞌl gon akeꞌ, le Dios naꞌn nzoeꞌ leakeꞌ gonakeꞌn.

Page 179: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 13:7 176 Romanos 14:177Naꞌ chixhjllo chaꞌ bi da llbaꞌyllo, chaꞌ beꞌnn bi

da llayaꞌl weꞌlloeꞌ, llayaꞌl weꞌlloeꞌn, chaꞌ bi da lloꞌtllaꞌollo, llayaꞌl chixhjllo rao beꞌnn wachixhjenꞌ.Beꞌnn llayaꞌl gapllo baraꞌnn, gaplloeꞌ baraꞌnne,naꞌ beꞌnn llayaꞌl gonllo xhen, gonlloeꞌ xhen. 8Nito nono baꞌyllo keꞌe, naꞌ llayaꞌl llieꞌ lwelljllo. Lebeꞌnnenꞌ nllieꞌ lwelljeꞌn, ba llonkzeꞌ doxhen kanꞌne ley ke Diosenꞌ. 9 Ley naꞌ nen: “Bi tarenrenoꞌr bi nak noꞌr keré, naꞌ beꞌnn byio bi nak beꞌnnkeré, naꞌ bi gakre beꞌnn wen xhia, bi kwanre, bichirjlaꞌllre xtiꞌll beꞌnne, bi seraꞌllre bi da de kebeꞌnne.” Naꞌ biteze diꞌll yobre danꞌ nllia Diosenꞌbiaꞌa gonllo, llayaken toze, naꞌ nen: “Llieꞌroꞌbeꞌnn lwelljoꞌ kaꞌkzenꞌ nllieꞌ kwinoꞌ.” 10Le beꞌnneyoꞌ yel nllieꞌ, bibi lloneꞌ da ll-lleyiꞌ beꞌnn lwelljeꞌn.Ke len naꞌ llonllo doxhen kanꞌ ne ley naꞌ, chaꞌnllieꞌllo beꞌnne.

11 Legón yeolol ka da ki, naꞌ leyeyakbeꞌe binꞌ bazaꞌa. Ke len naꞌ bill llayaꞌl gatraꞌll-llo ka llon tobeꞌnn lltasxen. Le beꞌnnenꞌ nak wasrá kellonꞌ, bazelleꞌe awchoch kerke kanꞌ bxenraꞌll-lloeꞌn. 12 Ballonen ka bale, ba zo rez cheniꞌ, ke len naꞌ billgonllo da xhinnj kaꞌ. Lewagoꞌ beniꞌ ke XanlloDiosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌore, naꞌ sollo xhnid ka llonto beꞌnnwakaꞌa ya kat zeꞌe llapeꞌ. 13Llayaꞌl gonlloda wen, ke nak ba dallo rao beniꞌ ke Diosenꞌ. Bilenllo ga lleꞌj llaoxen akeꞌ, bi gakllo beꞌnnwazó, bitarenllo xhoꞌr xhyio beꞌnne, naꞌ bi gonllo da nakzban, naꞌ bi tilrén lwelljllo, naꞌ bi waxhéꞌ lwelljllo.14 Llayaꞌl gon kwinllo lo naꞌa Xanllo Jesucristonꞌ,naꞌ gak yichjraꞌlldaꞌollonꞌ kanꞌ nak keꞌe naꞌ, nenchnaꞌ da xhinnjenꞌ danꞌ zeraꞌll xpeꞌrllonꞌ, bi nnebi-aꞌn lliꞌo.

14Ka llayaꞌl serenllo beꞌnn kaꞌ bi nnawxenraꞌllyaꞌnne

1 Chaꞌ to beꞌnn ba nxenraꞌlleꞌ Cristonꞌ, naꞌ binna wxenraꞌlleꞌ kwasro, lewrebeꞌ gakeꞌ reꞌ txhen,naꞌ bi gakyollrenreꞌ ka nak danꞌ bi nna wxen-raꞌllyaꞌnneꞌ naꞌ. 2 Le zjaniꞌt beꞌnn nxenraꞌll Dios,naꞌ llak akreꞌ wakse gao akeꞌ biteze yel wao, naꞌniꞌt beꞌnn bi nna wxenraꞌllyaꞌnne kwasro, naꞌ llebakeꞌ gao akeꞌ biteze. 3 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llao bitezeyel wao, bi llayaꞌl gon akeꞌ kaze beꞌnn kaꞌ bi llaokon ganze, naꞌ beꞌnn kaꞌ bi llao akeꞌ biteze bi yelwao, bi llayaꞌl gon akeꞌ kaze beꞌnn kaꞌ llao biteze,le Dios naꞌ bazeniaꞌneꞌe llop kwen akteꞌ. 4 ¿Noxhanakoꞌ rweꞌ nench wlliayiꞌlloꞌ akrenꞌ llon beꞌnnenꞌba brej Diosenꞌ nench noneꞌ leꞌe ka beꞌnn wen llinkeꞌe? Dios naꞌ nakeꞌ ka xaneꞌ, naꞌ Leꞌen nnezreꞌchaꞌ lloneꞌ da wen o chaꞌ lloneꞌ da xhinnj, naꞌ

lekze Leꞌen napeꞌ yel wak wzoeꞌ leꞌe gonlleꞌ dawen.

5Zjaniꞌt beꞌnn llak akreꞌ zo to lla naklle lla xhen,zaꞌkllen rao Dios ka lla kaꞌ yelaꞌ. Naꞌ niꞌt beꞌnnllak akreꞌ toze ka nakse yeololte lla kaꞌ. Totollollayaꞌl gonllon do yichj do raꞌll-llo danꞌ chejnieꞌllollayaꞌl gonllo. 6Beꞌnn kaꞌ llake zo lla da zaꞌkll ka llakaꞌ yelaꞌ naꞌ, llbej akeꞌ to lla nench lloeꞌxhen akeꞌDios. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llake toze ka nakse yeololtella naꞌ, leskaꞌ lloeꞌxhen akeꞌ Dios, kon ka xhbab keakeꞌ naꞌ. Naꞌ beꞌnn llao biteze yel wao, lloeꞌxhenakeꞌ Dios katenꞌ llao akeꞌn naꞌ, le yel llioxken keDiosenꞌ lloeꞌ akeꞌ ke danꞌ lleꞌj llao akeꞌ naꞌ. Naꞌbeꞌnn kaꞌ bi llao biteze, bi llao akeꞌn danꞌ llon akeꞌxhen Diosenꞌ, naꞌ leskaꞌ yel llioxken ke Diosenꞌlloeꞌ akeꞌ.

7 Le ni to lliꞌo chak nbanllo, bi yoꞌ lo naꞌllokwinllo; leskaꞌ kate gatllo, kere yoꞌllo lo naꞌakwinllo. 8 Ke len naꞌ chak nbanllo, sollo gonllodanꞌ lleꞌne Xanllo Jesucristo naꞌ; naꞌ chaꞌ gatllo,lekze kon kanꞌ nnekze Leꞌen gatllo. Kon rao naꞌaXanllo naksen yoꞌllo chaꞌ nbanllo o chaꞌ gatllo.9 Le Xanllo Cristonꞌ goteꞌ, naꞌ babaneꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ nench naꞌ nakeꞌ Xan yeolol beꞌnn, kabeꞌnn ban ren beꞌnn ba got.

10 Naꞌ rweꞌ, ¿bixchen ll-lliayiꞌlloꞌ beꞌnnlwelljoꞌn? ¿Naꞌ rweꞌ bixchen llonoeꞌ kaze? Leyeololtellonꞌ lljazello rao Cristonꞌ ganꞌ goneꞌ yelkoxchisenꞌ. 11 Le xtiꞌll Diosenꞌ nyojen nen:Da li kwis nakaꞌ Dios, zoaꞌ nbanaꞌ,naꞌ yeolol beꞌnne yedzoa xhib akeꞌ rawaꞌn,naꞌ yeololeꞌ yeyombiaꞌ akeꞌ toze nadaꞌn zaꞌkaꞌ

wxenraꞌll akeꞌ.12 Kanꞌ naken, naꞌ yeololtellonꞌ yedello diꞌll raoDiosenꞌ, chaꞌ bi da benllo chak nbanllo.

Bi wlliꞌyllo beꞌnn lwelljllo goneꞌ da xhinnj13Ke len naꞌ bi naken ke lliꞌo wlliayiꞌll-llo beꞌnn

lwelljllo chaꞌ bi da lloneꞌ. Da llayaꞌl gonllo, wiallochaꞌ lliꞌon binꞌ llonllo, naꞌllenꞌ ll-lliꞌyen beꞌnnenꞌgoneꞌ da xhinnjenꞌ, naꞌ wsanraꞌlleꞌ bill wxen-raꞌlleꞌ Diosenꞌ. 14Xanllo Jesucristo naꞌ bzejnieꞌreꞌnadaꞌ bnnezraꞌ bi naken xhia chaꞌ gaollo bitezeyel wao. Zan chaꞌ to beꞌnne gakreꞌ naken xhiadanꞌ gaweꞌ naꞌ, naksen xhia keꞌe chaꞌ gaweꞌn.15 Chaꞌ beꞌnn lwelljllo llakreꞌ tore danꞌ llaollonꞌ,naꞌ chaꞌ llaotezllon, bi nllieꞌlloeꞌ chet kaꞌ. Cristonꞌbeꞌe kwineꞌ goteꞌ ni ke beꞌnn lwelljllonꞌ, naꞌ lliꞌo billayaꞌl gaollo bi da gonen nench gak chope beꞌnnlwelljllonꞌ, naꞌ kwej yichjeꞌ Cristonꞌ, naꞌ kweyieꞌ.16Bi weꞌre latj nne beꞌnn kaꞌ ke da wen naꞌ llonre.17 Le ka nak yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, kere nakenda yeꞌjllon, naꞌ da gaollon. Zan naken da zej

Page 180: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 14:18 177 Romanos 15:23lixheje, naꞌ gonllo ka niꞌtrén beꞌnn lwelljllo wen,naꞌ sollo nbaraz ba yoꞌ Spíritunꞌ lo raꞌlldaꞌollo.18Le beꞌnnenꞌ llon ki, leꞌen lloeꞌraweꞌ Cristonꞌ. Naꞌllawé Diosenꞌ kanꞌ lloneꞌ, leskaꞌ llazraꞌll beꞌnn kaꞌkanꞌ lloneꞌ naꞌ.

19 Ke len naꞌ llayaꞌl yeyirjlaꞌll-llo ka sorénlwelljllowen totollo, naꞌ gakrenllo beꞌnn lwelljllo,nench naꞌ so akeꞌ wxenraꞌll akeꞌ Cristonꞌ. 20 Biwchixraꞌll-llo beꞌnn lwelljllo chaꞌ llaollo da llakreꞌbi nakenwen gaollo. Wakse gaollo biteze yel wao,zan bi naken wen gaollon chaꞌ len llchixraꞌllenbeꞌnn lwelljllo. 21Naksen wen bi gaollo beꞌre, naꞌbi yeꞌjllo xis uva da llsolle beꞌnne, naꞌ billre dagonllo chaꞌ wchixraꞌllen beꞌnne goneꞌ da xhinnje,naꞌ kwej yichjeꞌ bill wxenraꞌlleꞌ Cristonꞌ. 22 Chaꞌzollo wen rao Diosenꞌ danꞌ llonliraꞌll-lloeꞌ, lliꞌozeren Dios naꞌ nnézello. Nbarazenꞌ zollo chaꞌnnézello to lo raꞌlldaꞌollonꞌ bibi doꞌl kello de.23 Naꞌ chaꞌ bi da gaollo naꞌ llakgánello, naksexhia kello, le llákello bije llayaꞌl gaollo danꞌ. Leyeololte bi da llonllo, chaꞌ llakgánello kat llonllonnaꞌ, naksen xhyia kello.

15Llayaꞌl llieꞌllo beꞌnn lwelljllo

1 Lliꞌo ba zello war rao xhnnez Diosenꞌ, llayaꞌlgapllo yel xhenraꞌll ren beꞌnn kaꞌ bi nna chejnieꞌkwasro, naꞌ bi gonllo kon ka da llazraꞌll lliꞌoze.2Totollo llayaꞌl gonllo da wen da yeyazraꞌll beꞌnnlwelljllo, naꞌ gonllo bi da gonllo nench gakrenenleakeꞌ chejleꞌ akeꞌ ke Diosenꞌ. 3Kaꞌn gonllo, le kaꞌngok ke Cristonꞌ, bi beneꞌ kon ke llazraꞌlleꞌ, gokkeꞌe kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Diꞌll yel yaꞌ ke beꞌnnkaꞌ bwie rweꞌn, bxhoan koꞌllaꞌ.” 4 Naꞌ doxhenxtiꞌll Diosenꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ kanaꞌ, llzejnieꞌnlliꞌo nench sello war wxenraꞌll-llo Diosenꞌ, naꞌsollo rez wllin lla gon Diosenꞌ wen kello. 5 Diosbeꞌnnenꞌ llonn lliꞌo yel llxhenraꞌll nench llonllowar sechochllo rao xhnnezeꞌn, gakrenchgueꞌ reꞌ,gakre toze kon kanꞌ broeꞌ Xanllo Jesucristonꞌlliꞌo, 6 nench toze kanꞌ nne yeololre kat weꞌraoreDiosenꞌ, beꞌnnenꞌ nak Xa Xanllo Jesucristonꞌ.

Diosenꞌ lleꞌnreꞌ beꞌnnbi nak beꞌnn IsraelwxenraꞌlleꞌLeꞌe

7 Ke len naꞌ llayaꞌl wazeniaꞌnaꞌa lwelljre, kanꞌben Cristonꞌ bazeniaꞌneꞌe lliꞌo nench gakxhenDiosenꞌ. 8 Naꞌ ni niaꞌ reꞌ, kanꞌ ben XanlloJesúsenꞌ, bxhexj yichjeꞌ beneꞌ ka to beꞌnnwen llin,nench naꞌ gokreneꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ kone kaꞌbroeꞌreꞌ, diꞌll linꞌ beꞌe Diosenꞌ, golleꞌ xozxtaꞌollokaꞌ goneꞌ wen ke akeꞌ. 9 Leskaꞌ bed Cristonꞌ kebeꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel nench wxenraꞌll akeꞌ

Dios, danꞌ ba bayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ naꞌ, gok kanꞌnyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:Ke len naꞌ waꞌa yel llioxken koꞌo, kon ga zjallaꞌa

beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel,naꞌ golaꞌ weꞌrawaꞌ rweꞌ.10Naꞌ ye to kwen ganꞌ nen:Reꞌ bi nak beꞌnn Israel, leyewé ren beꞌnn kaꞌ ba

nxenraꞌll Diosenꞌ.11Naꞌ ye to ganꞌ nen:Leweꞌrao Xanllo Dios, reꞌ bi nakre beꞌnn Israel.Naꞌ legonxheneꞌ, reꞌ llaꞌre yeololte yell.12Naꞌ ye to bne da Isaías beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dioskanaꞌ:To beꞌnne yedeꞌ rao dialla ke da Isaí.Naꞌ Leꞌe nnebieꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel,naꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel kwez akeꞌ Leꞌe.

13 Diosenꞌ lloneꞌ nench llawello danꞌ nnézelloyellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ. Naꞌ llnnabaꞌ nenchgonchgueꞌ sore nbaraz danꞌ llonliraꞌllreꞌ, naꞌgonchgueꞌ nench gakrén Spíritu ke Diosenꞌ reꞌ,yewere kwezre yellinre ganꞌ llieꞌ naꞌ.

14 Beꞌnn biꞌche, nnezraꞌ ba nakre beꞌnn llonda wen, naꞌ llejnieꞌre, naꞌ llak llzejnieꞌre beꞌnnlwelljre. 15 Naꞌ leꞌ yich danꞌ bzojaꞌ reꞌ ni, babayaxhjraꞌ gollaꞌ reꞌ to chop da kaꞌ nench keganraꞌllre, le brej Diosenꞌ nadaꞌ yel beꞌnnwenkeꞌenaꞌ. 16Brejeꞌ nadaꞌ nench chixjweꞌraꞌ xtiꞌlleꞌn raobeꞌnn bi nak beꞌnn Israel. Llroeꞌ akreꞌ Diꞌll Wen keDiosenꞌ nench gak akeꞌ ka to da wayazraꞌll Dios.Naꞌ Spíritu keꞌen gonen nench gak raꞌlldaꞌo akeꞌnyall.

17 Le llaweraꞌ llonaꞌ xchin Diosenꞌ danꞌ bagokrén Xanllo Jesucristonꞌ nadaꞌ llonaꞌn. 18 Billayaxhjraꞌ waꞌa diꞌll billre da ba ben beꞌnn yobre,naꞌllenꞌ lloaꞌa diꞌll ke da ba ben Cristonꞌ, le Leꞌenllakreneꞌ nadaꞌ lloaꞌa xtiꞌlleꞌn, naꞌ billre da llonaꞌnench zan beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel ba llejleꞌakeꞌ keꞌe. 19 Le Spíritu ke Dios naꞌkzenꞌ gokre-nen nadaꞌ benaꞌ yel wak, naꞌ billre da babanebeꞌnne doxhente ga byaꞌa, le beꞌrén akeꞌ xtiꞌllJesucristonꞌ, bzorawaꞌ Jerusalén ballintiaꞌ ganꞌnziꞌi Ilírico. 20 Naꞌ beꞌlaꞌllaꞌ biaꞌa Diꞌll Wen danꞌllzejnieꞌ ke Cristonꞌ ganꞌ nono nna gonliraꞌll Leꞌe,le bi gokraꞌllaꞌ wlanaꞌ latj ke beꞌnn ga ba llzejnieꞌakreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. 21 Naꞌ llonen kanꞌ ne xtiꞌllDiosenꞌ:Beꞌnn kaꞌ bi nna yene xtiꞌlleꞌn, reꞌe akchguereꞌ,naꞌ beꞌnn kaꞌ bi nna nneze kanꞌ lloneꞌn, chejnieꞌ

akchguereꞌ.Pablonꞌ llwieꞌ chejeꞌ Roma

22 Ke len naꞌ bi nna yedaꞌ yedraꞌnnaꞌ reꞌ, laꞌkzeda zan ras ba gokraꞌllaꞌ yedaꞌ. 23 Batnaꞌte lleꞌnraꞌyedwiaꞌ reꞌ, naꞌ nnaꞌll bayoll benaꞌ danꞌ broꞌ

Page 181: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 15:24 178 Romanos 16:20Diosenꞌ rao naꞌ gonaꞌ do ni. 24 Kate chaꞌa ganꞌnziꞌi España, kanaꞌ tiaꞌ wiaꞌ reꞌ. Naꞌ nbarazgakraꞌ kat yeyoll reꞌraꞌ reꞌ, naꞌ gakrenre nadaꞌnench naꞌ wasyollaꞌ chaꞌa ganꞌ ba nwiaꞌ chaꞌa.25 Naꞌ ka nak nnaꞌ chaꞌa Jerusalén naꞌ, lljasanaꞌmell da gakrenen beꞌnn lwelljllo kaꞌ zjallaꞌa naꞌ,beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ llonliraꞌll Leꞌe. 26 Lebeꞌnn lwelljllo kaꞌ llaꞌa yell kaꞌ zjalliꞌ ganꞌ nbaneMacedonianꞌ, naꞌ Acaya, btop akeꞌ mell da gakrénakeꞌ beꞌnn yaꞌch kaꞌ ba nxenraꞌll Dios, beꞌnn kaꞌllaꞌa Jerusalén naꞌ. 27 Naꞌ btop akeꞌ mellenꞌ, naꞌbawé akreꞌ btop akeꞌn, le naken to okré da llayaꞌlgon akeꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ. Le beꞌnn Israel kaꞌnbeꞌe akeꞌ leakeꞌ yeolol da wen da ba bzejnieꞌ Diosleakeꞌ, laꞌkze bi nak akeꞌ beꞌnn Israel, naꞌllenꞌllayaꞌl gakrén akeꞌ leakeꞌ bi da yallj akreꞌ. 28Kat babayoll benaꞌ rao naꞌa beꞌnn Jerusalén kaꞌ mellenꞌbdop naꞌ, kanaꞌtelle saꞌa chaꞌa Españanꞌ, naꞌ tiaꞌwiaꞌ reꞌ. 29 Nnezraꞌ katenꞌ yedaꞌ ganꞌ zore naꞌ,weꞌrenaꞌ reꞌ Diꞌll Wen ke Cristonꞌ, naꞌ da xhengonlaꞌy Diosenꞌ lliꞌo.

30Naꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ, beꞌnn biꞌche, ni ke XanlloJesucristonꞌ, naꞌ ni ke yel nllieꞌ ke Spíritu keꞌe naꞌ,llnnabaꞌ gakrenre nadaꞌ, yelwillre Diosenꞌ nenchgakreneꞌ nadaꞌ. 31 Naꞌ lewnnab bi gakaꞌ rao naꞌabeꞌnn Israel kaꞌ, beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll Cristo ganꞌnbane Judea naꞌ, leskaꞌ lewnnab ke beꞌnn lwelljllokaꞌ llaꞌa Jerusalén naꞌ, nench chazraꞌll akeꞌ danꞌweꞌe akeꞌ naꞌ. 32 Naꞌ chaꞌ Diosenꞌ gonneꞌ latj,nbaraz yeyedaꞌ ganꞌ zorenꞌ, naꞌ yeziꞌraꞌllaꞌ yellkeré naꞌ. 33 Naꞌ Dios beꞌnnenꞌ nzoa lliꞌo nbarazsorenchgueꞌ reꞌ. Kaꞌn gakchga.

16Pablonꞌ llwapeꞌ bal beꞌnn llaꞌa Roma lliox

1 Llnnabaꞌ rao reꞌ, gonre wen ke noꞌr zanllonꞌre Febenꞌ, beꞌnnenꞌ ben xchin Dios ren beꞌnnkaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Cristonꞌ ganꞌ nziꞌi Cen-crea. 2 Lewrebeꞌ kanꞌ llayaꞌl gone lwelljllo, lliꞌonakllo beꞌnn nxenraꞌll Dios. Legakreneꞌ chaꞌ bi dayalljreꞌ, le kaꞌn ba gokreneꞌ beꞌnn zan, naꞌ leskaꞌba gokrenkzeꞌ nadaꞌ.

3Naꞌ lewap noꞌrenꞌ nziꞌi Priscilanꞌ lliox, naꞌ renbeꞌnnenꞌ nziꞌi Aquila. Leakeꞌn ba ben akeꞌ llinke Xanllo Jesucristonꞌ txhen ren netoꞌ. 4 Leakeꞌbzane yel nban ke akeꞌ nench basrá akeꞌ nadaꞌrao yel got. Naꞌ lloaꞌa yel llioxken ke akeꞌ kanꞌben akeꞌ naꞌ. Leskaꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael, beꞌnn biꞌchllo kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ,lloeꞌ akeꞌ leakeꞌ yel llioxken. 5 Lewap beꞌnn kaꞌlliox, beꞌnn kaꞌ lldop rill Priscilanꞌ ren Aquila, llonakeꞌ xhen Jesucristonꞌ. Naꞌ lewap lliox beꞌnnenꞌ

nllieꞌraꞌ, beꞌnnenꞌ re Epeneto, le nakeꞌ beꞌnn nellbxenraꞌlle Cristonꞌ ganꞌ nziꞌi Acayanꞌ. 6Naꞌ lewapMaríanꞌ lliox, noꞌrenꞌ ba ben xchin Dios ganꞌ zorenaꞌ. 7Naꞌ lewap beꞌnnwrall kiaꞌ kaꞌ lliox, beꞌnnenꞌnziꞌi Andrónico, naꞌ ren beꞌnnenꞌ nziꞌi Junias. Lezgaꞌtek leakeꞌn bxenraꞌll akeꞌ Cristonꞌ ka nadaꞌ,naꞌ jachoꞌtoꞌ rill ya txhen. Naꞌ yezikre postl kaꞌlloeꞌ akeꞌ diꞌll wen ke akeꞌ.

8 Lewap lliox beꞌnnenꞌ nllieꞌraꞌ, beꞌnnenꞌ nz-iꞌi Amplias, le ba nxenraꞌlleꞌ Xanllo Cristonꞌ.9 Lewap beꞌnnenꞌ nziꞌi Urbano lliox, beꞌnnenꞌllonrén lliꞌo xchin Cristonꞌ, naꞌ leskaꞌ beꞌnn nziꞌiEstaquis, beꞌnnenꞌ nllieꞌraꞌ. 10 Lewap beꞌnnenꞌnziꞌi Apeles lliox. Da xhen ba broeꞌreꞌ nxen-raꞌlleꞌ Cristonꞌ do yichj do raꞌlleꞌ. Leskaꞌ beꞌnnkaꞌ zjallaꞌa rill beꞌnnenꞌ nziꞌi Aristóbulo, lewapakeꞌ lliox. 11 Naꞌ lewap beꞌnn biꞌch lwelljaꞌ nziꞌiHerodión naꞌ lliox, leskaꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa rillbeꞌnnenꞌ nziꞌi Narciso, beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonaꞌ. 12 Lewap beꞌnnenꞌ nziꞌi Trifenanꞌ lliox renbeꞌnnenꞌ nziꞌi Trifosa, noꞌr kaꞌ llon xchin XanlloJesucristonꞌ. Leskaꞌ beꞌnn zanllo nllieꞌllo nziꞌiPérsidanꞌ, lewapeꞌ lliox, wa ba beneꞌ xchin Xanl-lonꞌ. 13Naꞌ lewap beꞌnnenꞌ nziꞌi Rufonꞌ lliox, nakeꞌbeꞌnn brao ke lliꞌo nxenraꞌll Xanllo Jesucristonꞌ.Leskaꞌ xhneꞌe naꞌ, lewapeꞌ lliox, le ba noneꞌ nadaꞌka xhiꞌnneꞌ. 14 Lewap beꞌnnenꞌ nziꞌi Asíncritonꞌlliox, rente beꞌnnenꞌ nziꞌi Flegonte, ren beꞌnnenꞌnziꞌi Hermas, ren beꞌnnenꞌ nziꞌi Patrobas, naꞌbeꞌnnenꞌ nziꞌi Hermes, naꞌ ren beꞌnn biꞌchllo kaꞌzorén leakeꞌ naꞌ. 15 Naꞌ lewap beꞌnnenꞌ nziꞌiFilólogonꞌ lliox ren beꞌnnenꞌ nziꞌi Julia, naꞌ renbeꞌnnenꞌ nziꞌi Nereo, naꞌ beꞌnn zaneꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌnziꞌi Olimpas, naꞌ ren yeolol beꞌnn biꞌchllo kaꞌzjazorén leakeꞌ.

16Naꞌ kate yedopyellayre, lewnoꞌpnaꞌa lwelljrekat wapre lliox, naꞌ wroeꞌn nllieꞌ lwelljre. Naꞌbeꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll akeꞌ Cristonꞌyeololte yell ganꞌ ba byaꞌa naꞌ, llwap akeꞌ reꞌ lliox.

17 Beꞌnn biꞌche, llnnabaꞌ rao reꞌ, lewiá biwzenayre ke beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn watil beꞌnne,beꞌnn kaꞌ llzoa da llonbeꞌy nench bi gonre danꞌ babsedre ke Diosenꞌ. Bi gonre beꞌnn kaꞌ txhen. 18 Lebi llejleꞌ akeꞌ ke Xanllo Jesucristonꞌ, llon akeꞌ kanen ke akeꞌ, naꞌ llon akeꞌ da yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌoakeꞌ. Naꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌll da yewé beꞌnne nenchllxoayay akeꞌ leakeꞌ. 19 Yeololte beꞌnne nnezakreꞌ llzenayre ke Diosenꞌ, naꞌllenꞌ llaweraꞌ kanꞌllonrenꞌ. Naꞌ lleꞌnraꞌ gakre beꞌnn llejnieꞌ nenchwzenayre ke da wen naꞌ, naꞌ bi wzenayre ke dawxhiyeꞌn. 20 Naꞌ Dios beꞌnnenꞌ nzoa lliꞌo nbaraz,wchochjwlanchgueꞌ daxiꞌon, naꞌ bi soennnebiaꞌn

Page 182: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Romanos 16:21 179 Romanos 16:27lliꞌo. Naꞌ Xanllo Jesucristo naꞌ, sechgueꞌ gakreneꞌreꞌ.

21 Naꞌ Timoteo beꞌnnenꞌ llonrén nadaꞌ xchinCristonꞌ ganni, llwapeꞌ reꞌ lliox, naꞌ leskaꞌ beꞌnnbiꞌch lwelljaꞌ kaꞌ nziꞌi Lucio, naꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌiJasón, naꞌ rente beꞌnnenꞌ nziꞌi Sosípater.

22Naꞌ nadaꞌ Tercio beꞌnn wazoje, leskaꞌ llwapaꞌreꞌ lliox, nonllo txhen nxenraꞌll-llo Xanllonꞌ.

23 Leskaꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌi Gayonꞌ llwapeꞌ reꞌ lliox.Nadaꞌ Pablo zoaꞌ rilleꞌ ni, naꞌ lekze rilleꞌ ni, lldopebeꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ. Leskaꞌ beꞌnnenꞌnziꞌi Erasto beꞌnnenꞌ nakeꞌ rao neꞌe mell ke yellnaꞌ, llwapeꞌ reꞌ lliox, naꞌ ren beꞌnn biꞌcheꞌn nziꞌiCuarto.

24 Sochga Xanllo Jesucristonꞌ gakrenchgueꞌ reꞌ.Kaꞌn gakchga.

Lloneꞌ xhen Dios25 Weꞌraollo Dios. Leꞌen nap yel wak gakreneꞌ

reꞌ, sore wxenraꞌllre kanꞌ ne Diꞌll Wen danꞌ lly-ixjweꞌraꞌn, naꞌ llzejnieꞌraꞌ beꞌnne ke Jesucristonꞌ.Naꞌ llzejnieꞌraꞌ xtiꞌll Dios danꞌ nono nna nnezekanꞌ za xe yellriote. 26 Naꞌ Diosenꞌ ba bzejnieꞌreꞌlliꞌo nnaꞌ, bixha zejen da kaꞌ bllia Diosenꞌ biaꞌaka nak da kaꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌlleꞌn kanaꞌ.Naꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo ke chnare lleꞌnreꞌ chej diꞌllkeꞌen yeololte yell, nench chejleꞌ yeolol beꞌnne keJesucristonꞌ, naꞌ wzoa akeꞌ xtiꞌlleꞌ.

27 Toze Diosenꞌ zaꞌk wxenraꞌll-llo, tozeꞌn napeꞌyel siꞌn. Naꞌ bseꞌleꞌ Jesucristonꞌ gakreneꞌ lliꞌo, kelen naꞌ gonxhenlloeꞌ ke chnare. Kaꞌn gakchga.

Page 183: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 1:1 180 1 Corintios 1:26

YICH NELL DANꞌ BZOJ POSTLSAN PABLONꞌ KE BEꞌNN KAꞌLLAꞌA CORINTOPablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesu-

cristonꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Corinto1Nadaꞌ Pablo llzojaꞌ yich ni. Dios naꞌ byazraꞌlleꞌ

brejeꞌ nadaꞌ nench naꞌ nakaꞌ postl ke Jesucristonaꞌ. Nadaꞌ naꞌ ren beꞌnn biꞌchllonꞌ nziꞌi Sóstenesllwaptoꞌ reꞌ lliox. 2 Yich ni llzojaꞌn ke reꞌ lldopll-llayre llonliraꞌllre Diosenꞌ yellenꞌ nziꞌi Corintodanꞌ llonliraꞌllre Xanllo Jesucristo naꞌ, ba brejDiosenꞌ reꞌ nakre rallneꞌe, kanꞌ beneꞌ brejeꞌ yeololbeꞌnn llalwill Xanllo Jesucristonꞌ, nak akeꞌ Leꞌetxhen do gateze, le Lekzeꞌn nak Xan akeꞌ naꞌ Xanlliꞌo. 3 Llnnabaꞌ rao Xallo Diosenꞌ, naꞌ rao XanlloJesucristonꞌ gakrén akchgueꞌ reꞌ, naꞌ wzoa akeꞌyichjraꞌlldaꞌore so kwezre nbaraz.

Diosenꞌ llakreneꞌ lliꞌo llonliraꞌll-llo Cristonꞌ4 Lloeꞌteze lloaꞌa yel llioxken ke Diosenꞌ ke reꞌ,

kanꞌ llakreneꞌ reꞌ danꞌ llonliraꞌllre Xanllo Jesu-cristo naꞌ. 5 Naꞌ danꞌ nxenraꞌllreꞌ naꞌ, llakreneꞌreꞌ kwis nench chejnieꞌre yeolol danꞌ ba bzejnieꞌDiosenꞌ reꞌ, naꞌ nench lloeꞌre diꞌll keꞌe naꞌ. 6 Naꞌka nak nnaꞌ, ba bxhiꞌre xtiꞌll Cristonꞌ, le naksenda li. 7Ke len naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ llonen nenchllak llonre yeolol danꞌ llayaꞌl gonrenꞌ, chak nnabezllo yed Xanllo Jesucristonꞌ da yobre. 8Dios naꞌgakreneꞌ reꞌ sotezre gonre kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ, nenchnotno gak wxoa koꞌllre doꞌl katenꞌ yed XanlloJesucristonꞌ. 9 Zokze Diosenꞌ lloneꞌ kanꞌ bneꞌegoneꞌ naꞌ, Lekzeꞌn brejeꞌ reꞌ nench nakre xhiꞌnneꞌJesucristonꞌ txhen, beꞌnnenꞌ nak Xanllo naꞌ.

Bi llak akeꞌ toze ren lwellj akeꞌ10 Beꞌnn biꞌche, reꞌ llonliraꞌllre Jesucristonꞌ,

llaꞌtyoeraꞌ reꞌ, legón lwelljre txhen, bill gakrechop chonn kwenre chaꞌ bi xhbab llonre, naꞌchaꞌ bi da nere. 11 Kaꞌn llepaꞌ reꞌ beꞌnn biꞌche,le beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa rill beꞌnnenꞌ nziꞌi Cloé naꞌ,ba goll akeꞌ nadaꞌ wa llakdilre. 12 Niaꞌ llakdilre,le balre nere: “Netoꞌ llontoꞌ txhen danꞌ llroeꞌllsede Pablonꞌ.” Naꞌ ye balre nere: “Llontoꞌtxhen danꞌ llroeꞌ llsede Apolosenꞌ.” Naꞌ ye balrenere: “Llontoꞌ txhen danꞌ llroeꞌ llsede Pedronꞌ.”Naꞌ ye balre nere: “Llontoꞌ txhen danꞌ llroeꞌllsede Cristonꞌ.” 13 ¿Llákere chaꞌ kaꞌ nlaꞌ Cristonꞌ?¿Llákere chaꞌ nadaꞌ Pablonꞌ gotaꞌ leꞌ yay cruzenꞌni ke reꞌ? ¿Llákere chaꞌ ren raꞌa nadaꞌ Pablonꞌblloare nisenꞌ? 14 Lloaꞌa yel llioxken ke Dios, bi

bchoaꞌ nadaꞌ reꞌ nis. Beꞌnnenꞌ nziꞌi Crispo renbeꞌnnenꞌ nziꞌi Gayo naꞌzenꞌ bchoaꞌ nis. 15Naꞌllenꞌnollno llraꞌ beꞌnn nne bchoa akeꞌ nis, le bi lleꞌnraꞌnne akeꞌ nadaꞌ llchoa akeꞌ nis. 16Naꞌ leskaꞌ nadaꞌbchoaꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌi Estéfanas nis ren beꞌnn kaꞌllaꞌa lo yoꞌ rilleꞌ naꞌ. Naꞌ bi zaꞌraꞌllaꞌ chaꞌ zjazollbeꞌnn bchoaꞌ nis. 17 Le bi bseꞌl Cristonꞌ nadaꞌwchoaꞌ beꞌnne nis, bseꞌleꞌ nadaꞌ chixjweꞌraꞌ DiꞌllWen keꞌe naꞌ. Naꞌ bi llayirjaꞌ no diꞌll da gakebeꞌnne diꞌll siꞌn naꞌ lloaꞌa, nench kewxenraꞌll akeꞌnadaꞌ, naꞌ bill gon akeꞌ xhbab ke danꞌ got Cristonꞌleꞌ yay cruzenꞌ, le len naꞌ nsaꞌa yel wak ke Dios.

Cristonꞌ napeꞌ yel wak ke Diosenꞌ naꞌ yel siꞌn keꞌe18Beꞌnn kaꞌ ba zjazé rao nez danꞌ ll-lleyiꞌ leakeꞌ,

llak akreꞌ bibi zaꞌk diꞌll ke Xanllonꞌ danꞌ goteꞌ leꞌyay cruzenꞌ. Zan lliꞌo yerallo rao da xhinnjenꞌ,nnézello diꞌll ke danꞌ goteꞌ leꞌ yay cruzenꞌ nsaꞌnyel wak ke Dios. 19 Ni llak kanꞌ nyoj danꞌ neDiosenꞌ:Wroeꞌraꞌ bibi zaꞌk yel siꞌn ke beꞌnnach kaꞌ,Naꞌ wlliꞌyaꞌ chlaꞌre danꞌ ne akeꞌ llejnieꞌ akreꞌn.

20 ¿Bixha zaꞌk danꞌ nneze beꞌnnenꞌ llejnieꞌ daxhen gore? ¿Bixha zaꞌk danꞌ nneze beꞌnnenꞌba bsedeꞌ? Naꞌ ¿bixha zaꞌk diꞌll ke beꞌnn kaꞌlloeꞌ diꞌll wallajllo ke da llak yellrio ni? Diosenꞌba broeꞌreꞌ danꞌ nneze beꞌnnachenꞌ bibi zaꞌken.21 Diosenꞌ nakeꞌ beꞌnn siꞌn, naꞌ beneꞌ nench yelsiꞌn ke beꞌnnachenꞌ bi llakrenen leakeꞌ gombiaꞌakeꞌ Leꞌe. Le Diosenꞌ llazraꞌlleꞌ kon beꞌnn llejleꞌxtiꞌlleꞌ danꞌ lloeꞌtoꞌ naꞌ, yerá akeꞌ rao da xhinnj keakeꞌ, laꞌkze llake nollre beꞌnne bibi de gon diꞌllenꞌlloeꞌtoꞌ naꞌ.

22 Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ llnnab akreꞌ reꞌe akreꞌ,kanꞌ nak yel wak ke Diosenꞌ, naꞌll chejleꞌ akeꞌ. Naꞌbeꞌnn kaꞌ nne diꞌll griego, llayirj akeꞌ billre diꞌllda llak akreꞌ nakll diꞌll siꞌn. 23 Zan netoꞌ lloeꞌtoꞌxtiꞌll Cristonꞌ kanꞌ gok kanꞌ goteꞌ leꞌ yay cruznaꞌ. Naꞌ beꞌnn Israel kaꞌ bi llazraꞌll akeꞌ diꞌllenꞌlloeꞌtoꞌ naꞌ, bi llejleꞌ akeꞌn. Naꞌ beꞌnn kaꞌ bi nakbeꞌnn Israel, ne akeꞌ llaktontjetoꞌn. 24 Zan ka lliꞌoba brej Diosenꞌ nak rallneꞌe, laꞌkze chaꞌ nakllo ochaꞌ bi nakllo beꞌnn Israel, nnézkzello Cristo naꞌnllroeꞌreꞌ kanꞌ nak yel wak ke Diosenꞌ, naꞌ yel siꞌnkeꞌe naꞌ. 25 Beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll Diosenꞌ, llakakreꞌ bi nak Diosenꞌ beꞌnn siꞌn danꞌ beꞌe latj gotCristonꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌ llak akreꞌ llroeꞌn bibiyel wak nap Diosenꞌ. Kere kaꞌn, xhbab ke Diosenꞌnakllen da siꞌnll kerke xhbab ke beꞌnnachenꞌ,naꞌ danꞌ beneꞌn napllen yel wak kerke danꞌ napbeꞌnnachenꞌ. 26 Beꞌnn biꞌche, lewayón ke xhbab,kanꞌ brej Diosenꞌ reꞌ nakre rallneꞌe, bi nak zanrebeꞌnn siꞌn ke beꞌnnach, naꞌ kere zanrenꞌ nakrebeꞌnnwnebiaꞌ, naꞌ kere zanrenꞌ nakre beꞌnn brao.

Page 184: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 1:27 181 1 Corintios 3:527 Beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrio ni, llon akeꞌ xhbabke nak lliꞌo ba brej Diosenꞌ, bi nakllo beꞌnn siꞌn.Kaꞌ ba ben Diosenꞌ nench naꞌ wsieꞌ zdoꞌ beꞌnn kaꞌllon xhbab nak akeꞌ beꞌnn siꞌn. Leskaꞌ beꞌnn kaꞌllaꞌa rao yellrio ni, llon akeꞌ xhbab, lliꞌo ba brejDiosenꞌ bi napllo yel llnebiaꞌ. Zan kaꞌn ba benDiosenꞌ nench naꞌ wsieꞌ zdoꞌ beꞌnn kaꞌ llon xhbabnap akeꞌ yel llnebiaꞌ. 28 Diosenꞌ ba brejeꞌ lliꞌo,bi nakllo beꞌnn brao, beꞌnn bi llazraꞌll beꞌnnach,naꞌ brejeꞌ lliꞌo nench wroeꞌreꞌ beꞌnnenꞌ nak beꞌnnbrao rao beꞌnnachenꞌ, bibi zaꞌk akeꞌ rao Leꞌe.29 Diosenꞌ beneꞌ kaꞌ nench nono gak yeyoeꞌraokwineꞌ raweꞌ naꞌ. 30 Dios naꞌ ba noneꞌ lliꞌo txhenXanllo Jesucristonꞌ, naꞌ danꞌ nak Cristonꞌ lliꞌotxhen naꞌ, napllo yel siꞌn ke Diosenꞌ, naꞌ nakllobeꞌnn wen rao Diosenꞌ, naꞌ nakllo yall rao Leꞌen,naꞌ nakllo beꞌnn ba basrá Dios. 31 Ke len naꞌxtiꞌll Dios danꞌ nyojen nen: “Bi llayaꞌl yeyoeꞌraokwinllo, Xanllo naꞌn llayaꞌl wayoeꞌraollo.”

2Pablonꞌ beꞌe xtiꞌll Cristo beꞌnnenꞌ got leꞌ yay cruzenꞌ

1 Beꞌnn biꞌche, kanꞌ badtixjweꞌraꞌ reꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, bi biaꞌa diꞌll nbaraz, naꞌ diꞌll siꞌn ka dallroeꞌ beꞌnn llaꞌa rao yellrio ni. 2 Beꞌrenkzaꞌ reꞌdiꞌll ke Jesucristonꞌ, naꞌ kanꞌ beneꞌ beꞌe latj betakeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruz naꞌ, ni ke lliꞌo, naꞌ bi beꞌrenaꞌreꞌ billre diꞌlle. 3 Kanꞌ bzorenaꞌ reꞌ naꞌ, gokbeꞌraꞌbi nakaꞌ beꞌnn war, naꞌ bxhizaꞌ llebaꞌ chaꞌ biwzenayre kiaꞌ. 4Naꞌ kanꞌ beꞌrenaꞌ reꞌ diꞌllenꞌ, kerebeꞌrenaꞌ reꞌ diꞌll yel siꞌn ke beꞌnnachenꞌ nench naꞌwperaꞌ reꞌ. Zan Spíritu ke Dios naꞌn gokrenennadaꞌ ren yel wak keꞌe naꞌ, benen nench byejleꞌre.5 Kaꞌ benaꞌ nench naꞌ byejleꞌre ke Diosenꞌ, keredanꞌ bénere yel siꞌn ke beꞌnnachenꞌ, zan danꞌbyejleꞌre danꞌ breꞌre yel wak ke Dios naꞌ.

Spíritu ke Diosenꞌ llonnen yel llejnieꞌ6Naꞌ ren beꞌnn kaꞌ ba yoꞌrao llzenay ke Diosenꞌ,

lloeꞌllo diꞌll siꞌn ke Dios, bi naken ke yellrio ni, naꞌbi naken ke beꞌnn brao, naꞌ beꞌnn wnebiaꞌ zjaniꞌtganni, le sete te ke beꞌnn kaꞌ kone yel siꞌn keakeꞌn. 7 Dios naꞌ ba bzejnieꞌreꞌ netoꞌ yel siꞌn naꞌ,danꞌ nono byejnieꞌ kanaꞌ, danꞌ bwieꞌ gak kanꞌ zaxe yellriote, le kanaꞌtenꞌ bwieꞌ kanꞌ goneꞌ nenchnaꞌ sollo nbaraz ke chnare. 8 Naꞌ ni to beꞌnnwnebiaꞌ zjallaꞌa yellrio ni, bi byejnieꞌ akreꞌ yelsiꞌn ke Diosenꞌ, le chenak byejnieꞌ akreꞌn, bi bdaꞌaakeꞌ Xanllo Jesucristonꞌ leꞌ yay cruzenꞌ chenake,beꞌnnenꞌ nak beꞌnn lliarao xhen naꞌ. 9 Naꞌ kanꞌnyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:Diosenꞌ ba noneꞌ xhnid da nak nbaraz ke beꞌnn kaꞌ

nllieꞌ Leꞌen.

Notno beꞌnn llaꞌa rao yellrio ni, ba breꞌe akreꞌ, naꞌba ben akreꞌ ka da ki.

Naꞌ notno nna gon xhbab katk da nbaraz nakaken.

10Naꞌ Diosenꞌ beneꞌ nench Spíritu keꞌen broeꞌrenlliꞌo, le Spíritu naꞌn nombiaꞌ yeololte da de, naꞌrente da yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo Dios.

11 Kanꞌ naken ke beꞌnnachenꞌ, notno nneze bixhbab llon beꞌnne, ke kellonꞌ nnézello bi xhbabllonllo. Kanꞌ naksen ke Diosenꞌ, Spíritu keꞌenaꞌzenꞌ nnezen bi xhbab lloneꞌ. 12 Naꞌ Dios naꞌba benneꞌ lliꞌo Spíritu keꞌe naꞌ, naꞌ bi naken kadanꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo kon to beꞌnn llaꞌa raoyellrio ni, nench naꞌ nnézello ke da wen naꞌ babenn Diosenꞌ lliꞌo. 13 Katenꞌ lloeꞌrentoꞌ reꞌ xtiꞌllCristonꞌ, kere lloeꞌtoꞌ diꞌll ke yel llejnieꞌ ketoꞌn,diꞌll da bzejnieꞌ Spíritu ke Dios naꞌn lloeꞌtoꞌ, naꞌbeꞌnn ba yoꞌ Spíritu ke Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌ,llzejnieꞌ aketoeꞌ yeololte da kaꞌ llzejnieꞌ Spíritunꞌnetoꞌ.

14Naꞌ beꞌnn bi yoꞌ Spíritu ke Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌoakeꞌ, bi llejleꞌ akeꞌ ke diꞌll danꞌ llonn Spíritu keDiosenꞌ netoꞌ lloeꞌrén aktoeꞌ, llak akreꞌ bibi zaꞌkdanꞌ. Naꞌ bi llejnieꞌ akreꞌ le bi yoꞌ akeꞌ Spírituke Diosenꞌ gakrenen leakeꞌ chejnieꞌ akreꞌn. 15Naꞌbeꞌnnenꞌ yoꞌ Spíritu ke Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌ naꞌ,llakbeꞌreꞌ biteze chaꞌ naken da zaꞌke, naꞌ notnobi llak nne keꞌe. 16 Xtiꞌll Diosenꞌ nyojen nen:“¿Noxha llraꞌ llejnieꞌ kanꞌ nak xhbab ke Diosenꞌnench wzejnieꞌreꞌ Diosenꞌ?” Zan Diosenꞌ ba ben-neꞌ lliꞌo Spíritu keꞌen, naꞌ chejnieꞌllo xhbab keCristonꞌ.

3Gakllo txhen ren nollre beꞌnn llon xchin Dios

1 Beꞌnn biꞌche, bi gok weꞌrenaꞌ reꞌ xtiꞌll Diosenꞌkanꞌ lloeꞌrenaꞌn beꞌnn kaꞌ llzenay ke Spíritu keDiosenꞌ, naꞌ beꞌrenaꞌ reꞌ diꞌll ka lloeꞌrenaꞌ kon tobeꞌnn dá rao yellrio ni diꞌlle. Ke len naꞌ beꞌrenaꞌreꞌ diꞌll, ka llonaꞌ lloeꞌrenaꞌ diꞌll no bidaꞌo. 2 Kanꞌbzorao beꞌrenaꞌ reꞌ xtiꞌll Diosenꞌ bllinte nnaꞌ lla,bi nna chejnieꞌre da kaꞌ lleꞌne Diosenꞌ chejnieꞌre.Nakre ka to bidaꞌo nna llaꞌll, naꞌ bi nna gak gaoreda nak war. 3 Llzenayre da llarjlaꞌllzre. Naꞌllwie lwelljre dilre, naꞌ llchachre, nakbieꞌtekzellzenayre ke xhbab kezrenꞌ, kanꞌ llon beꞌnn kaꞌ binxenraꞌll Cristo naꞌ. 4Niaꞌ llonre ka beꞌnn llzenayda llarjlaꞌllzre, le balre nere: “Danꞌ llroeꞌ llsedePablo naꞌ, naktoꞌ txhen”, naꞌ ye balre nere: “Danꞌllroeꞌ llsede Apolos naꞌ, naktoꞌ txhen.”

5 ¿Noxha nakaꞌ nadaꞌ Pablo? Naꞌ ¿noxha nakApolos naꞌ? Konnakztoꞌ beꞌnnwenxchinDiosenꞌ.Naꞌ gokrentoꞌ reꞌ nench byejleꞌre ke Xanllo naꞌ,

Page 185: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 3:6 182 1 Corintios 4:11kanꞌ beꞌrentoꞌ reꞌ xtiꞌlleꞌn. Le Leꞌen brejeꞌ totonetoꞌ gontoꞌ danꞌ zeraꞌlleꞌ naꞌ. 6 Nadaꞌ nakaꞌ kato beꞌnn goz, danꞌ beꞌrenaꞌ reꞌ xtiꞌll Dios da nelle.Apolos naꞌ nakeꞌ ka beꞌnn llyire danꞌ gozaꞌn, leleꞌen broeꞌ bsedllreꞌ reꞌ ye raꞌte. Naꞌ toze Diosnaꞌn lloneꞌ nench ll-lliꞌo danꞌ goztoꞌ naꞌ. 7 Bibizaꞌktek beꞌnnenꞌ llaz naꞌ, ni beꞌnnenꞌ llyir lennaꞌ. Dios naꞌkzenꞌ zaꞌkll danꞌ lloneꞌ nench ll-lliꞌodanꞌ llaz akeꞌ naꞌ. 8 Beꞌnnenꞌ llon ka beꞌnn llaz,naꞌ beꞌnnenꞌ llon ka beꞌnn llyir, llon akeꞌ xchinDiosenꞌ txhen. Naꞌ Diosenꞌ wayoeꞌ totoeꞌ kon kanꞌben akeꞌ xchineꞌ naꞌ. 9Netoꞌ naktoꞌ Diosenꞌ txhen,naꞌ llzejnieꞌtoꞌ reꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ reꞌ nakre ka yellrioganꞌ llontoꞌ llin naꞌ.

Naꞌ reꞌ lldop ll-llayre llonliraꞌllre Cristonꞌ,leskaꞌ nakre ka to yoꞌ da llon Dios. 10 Naꞌ nnellonadaꞌ nakaꞌ beꞌnn wen yoꞌ naꞌ, le nadaꞌn bxiaꞌranenꞌ, le Dios naꞌn gokrén nadaꞌ bxiaꞌ xchineꞌnganꞌ zore naꞌ. Naꞌ nnaꞌ zjaniꞌt beꞌnn yobre llze-jnieꞌ akreꞌ reꞌ, naꞌ nnello leakeꞌn llbek zeꞌe naꞌ. Naꞌnoteze beꞌnn llake llon akeꞌ xchin Diosenꞌ, llayaꞌlgon akyaꞌnneꞌ xhbab chaꞌ nao akeꞌ llon akeꞌ kanꞌlleꞌne Dios naꞌ. 11Naꞌ nollre no gak kwek ye to ranyoꞌn roraze danꞌ ba brek Diosenꞌ, len naꞌ nnelloJesucristo naꞌn, Leꞌen nak ka ran yoꞌ naꞌ. 12 Llinda llonllo ke Cristonꞌ, llonen ka ke to beꞌnn ll-lep to zeꞌe rao ran yoꞌ. Wak goneꞌn de ya chaꞌodanꞌ nziꞌi oro, o de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi plat, o deyej chaꞌo, o de yay, o de yixh, o de dod. 13 Naꞌllanꞌ yed Cristo naꞌn wroeꞌn bi da ben totollo, chaꞌbenllo da zaꞌke o chaꞌ bi zaꞌken. Naꞌ chaꞌ benlloda bi zaꞌke, Dios naꞌ yenitraweꞌn kone yiꞌ keꞌe naꞌ,naꞌ wroeꞌn akrenꞌ ben totollo. 14 Naꞌ chaꞌ benlloda wen, len naꞌ bi nniten rao Diosenꞌ, naꞌ Leꞌenwayonneꞌ kello kon ka danꞌ benllo naꞌ. 15 Naꞌchaꞌ danꞌ benllo naꞌ, bi naken da wen, cheyen, naꞌwnitllo danꞌ benllo naꞌ, laꞌkze warallo, naꞌ gonlloka to beꞌnn llalloj lo yiꞌ.

16 ¿Bi nnézere lliꞌo nakllo ka to yodaꞌo keDios, naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ zorenen lliꞌo txhenlo yichjraꞌlldaꞌollo? 17 Naꞌ chaꞌ no wlleyiꞌ yodaꞌoke Diosenꞌ, Dios naꞌkzenꞌ wlleyiꞌ leꞌe, le yodaꞌo keDiosenꞌ nak laꞌyenꞌ, naꞌ reꞌ nakre ka yodaꞌo keꞌe.

18 Bi siyeꞌe kwinre gákere nakre beꞌnn siꞌn raoyellrio ni, yel siꞌn ke yellrionꞌ bi gakrenen reꞌ raoDios. Llayaꞌl gonre ka beꞌnn bi llejnieꞌ, nench naꞌgonn Diosenꞌ reꞌ yel siꞌn keꞌe naꞌ. 19 Beꞌnn kaꞌ billonliraꞌll Diosenꞌ, bibi zaꞌk yel siꞌn ke akeꞌn raoDios. Le nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Beꞌnn kaꞌ llakenak akeꞌ beꞌnn siꞌn, Dios naꞌ gonchixreꞌ danꞌ neakeꞌ llejnieꞌ akreꞌ naꞌ.” 20 Naꞌ ye to ganꞌ nyojennen: “Xanllo naꞌn nnezreꞌ bibi zaꞌk danꞌ llon

beꞌnn siꞌn kaꞌ xhbab.” 21Ke len naꞌ bi llayaꞌl gonrexhen da llroeꞌ llsede beꞌnnach, le yeolol bi da yoꞌrao naꞌrenꞌ, yoꞌn nench gakrenen reꞌ. 22Nadaꞌ renApolos, naꞌ ren Cefas naꞌ, yoꞌtoꞌ rao naꞌre nenchllakrentoꞌ reꞌ. Naꞌ yellrio ni, naꞌ yel nban naꞌ, naꞌyel got, naꞌ da llak nnaꞌ, naꞌ da za zaꞌa, yeolol dakaꞌn yoꞌ rao naꞌre. 23Naꞌ reꞌ nakre rallnaꞌa Cristo,naꞌ Cristo naꞌ nakeꞌ rallnaꞌa Dios.

4Danꞌ nak rallnaꞌa postl kaꞌ gon akeꞌ

1 Llayaꞌl gakbeꞌre netoꞌn ba beꞌrentoꞌ reꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, naktoꞌ beꞌnn wen xchin Cristo. Leꞌen babkwaꞌnneꞌ rallnaꞌtoꞌ wzejnieꞌtoꞌ beꞌnne da nonobnneze kanaꞌ. 2 Naꞌ llayaꞌl beꞌnn kaꞌ llon xchineꞌgak akeꞌ beꞌnn li, danꞌ bkwaꞌnneꞌ rao naꞌa akeꞌ gonakeꞌn. 3 Naꞌ ka nak nadaꞌ bibi de da wlliayiꞌllrenadaꞌ; ni koxchis ke yellrio ni, bibi de da wlliayiꞌllakeꞌ nadaꞌ, naꞌ ni nadaꞌ kwinaꞌ bibi de wlliayiꞌllkwinaꞌ. 4 Le lo raꞌlldaꞌwaꞌ naꞌ, nnezraꞌ bibi doꞌlkiaꞌ de, naꞌ kere kone len naꞌ niaꞌ bibi doꞌl kiaꞌde. Xanllo Jesucristo naꞌn nne chaꞌ llonaꞌ kanꞌllayaꞌl gonaꞌ naꞌ o chaꞌ bi llonaꞌn. 5 Ke len naꞌbi llayaꞌl kwiaraore wlliayiꞌllre no beꞌnne. Lekatenꞌ yed Cristonꞌ, kanaꞌn nnézello da nononneze nnaꞌ, kanaꞌn gakbeꞌllo kanꞌ nak da yoꞌ loraꞌlldaꞌo beꞌnnach. Kanaꞌn wroeꞌ Diosenꞌ noxhanꞌllon da wen naꞌ.

6 Beꞌnn biꞌche, ba beꞌrenaꞌ reꞌ diꞌll ke Apolosnaꞌ, naꞌ xtiꞌllaꞌ nadaꞌ, kanꞌ bzejnieꞌraꞌ reꞌ, nenchnaꞌ sore gonre ka nne xtiꞌll Dios naꞌ, le nllieꞌtoꞌreꞌ, nench naꞌ bi gakre beꞌnn yaꞌraꞌlle, naꞌ soraoregonre kaze lwelljre. 7 ¿Bixchen llákzere llonllreye raꞌt ka nollre beꞌnne? ¿Bixha napre da bi nnagonn Diosenꞌ reꞌ? Renchaꞌ Dios naꞌn ba benneꞌyeolol danꞌ llak llonrenꞌ, ke len naꞌ bi llayaꞌlgakre beꞌnn yaꞌraꞌlle. 8 Llákjere billbi yálljere,llákjere ba nakre beꞌnn zaꞌk kwis rao Diosenꞌ, naꞌwak nnebiaꞌtezre beꞌnne, naꞌ llákere bill yálljerenetoꞌ. Yewejetoꞌ chenak ba nakre ka to beꞌnnwnebiaꞌ kanꞌ llákere naꞌ, naꞌ rente netoꞌ sotoꞌnnebiaꞌrentoꞌ reꞌ txhen chenake. 9 Netoꞌ naktoꞌpostl, llakraꞌ Diosenꞌ ba beneꞌ netoꞌ ka to beꞌnn lezerawe bibi zaꞌke, ka beꞌnn ba nlloy ke akeꞌ gatakeꞌ. Naꞌ beꞌnnachenꞌ llaꞌa yellrio ni, ren anglllaꞌa yebá, llwia akeꞌ kanꞌ llak ketoꞌn. 10 Naꞌ danꞌllontoꞌ xchin Cristonꞌ, beꞌnn zan llreꞌe akreꞌ netoꞌka beꞌnnbi llejnieꞌ. Naꞌ reꞌ, llreꞌe akreꞌ reꞌ ka beꞌnnllejnieꞌ danꞌ ba llonliraꞌllre Cristo naꞌ, naꞌ netoꞌllak akreꞌ bibi zoetoꞌ gontoꞌ. Naꞌ llak akreꞌ reꞌnwak gonre yeololte. Llon akeꞌ reꞌ xhen, naꞌ netoꞌllwie akreꞌ netoꞌ kwis. 11 Llinte nnaꞌ lldetoꞌ win,

Page 186: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 4:12 183 1 Corintios 6:3llbil lldontoꞌ, bi de xharaꞌntoꞌ, llakdilrén beꞌnnenetoꞌ, naꞌ bi zo rilltoꞌ. 12 Le lljaxaꞌketoꞌ, le koneniaꞌnaꞌtoꞌn llontoꞌ llin. Kate llaꞌdyiꞌ no beꞌnnenetoꞌ, yeziꞌllre llnnabtoꞌ rao Dios so akeꞌ wen,naꞌ kat llsaꞌkziꞌ akeꞌ netoꞌ, llaoraꞌllztoꞌ bibi llonaketoeꞌ. 13 Kat llasnnechach akeꞌ ketoꞌ, llalwilltoꞌDiosenꞌ gak wen ke akeꞌ. Naꞌ nnaꞌ nna llaꞌkzebeꞌnn llon akeꞌ netoꞌ ka to no beb daꞌo, naꞌ ka toda zban da ba blloꞌnnraꞌll beꞌnne.

14 Kere llzojaꞌ da ni nench yeyeꞌrenꞌ, llzojaꞌnnench wzejnieꞌraꞌ reꞌ, le nakre ka xhiꞌnnaꞌ nl-lieꞌraꞌ. 15 Naꞌ laꞌkze beꞌnn zan gakraꞌll wroeꞌwsed akreꞌ reꞌ ke Cristonꞌ, bi chaꞌa zaneꞌ gak akeꞌka xare. Zan nadaꞌ ka xarenꞌ nakaꞌ, le nadaꞌnblliarawaꞌ beꞌrenaꞌ reꞌ Diꞌll Wen ke Xanllo Jesu-cristonꞌ. 16Ke len naꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ nench nnaoregonre ka danꞌ llsedraꞌ reꞌn.

17 Ke len naꞌ llseꞌlaꞌ Timoteonꞌ ganꞌ zore naꞌ.Ba noneꞌ ka xhiꞌnnaꞌ, le nakeꞌ beꞌnn li nxenraꞌlleꞌXanllo Jesucristonꞌ. Naꞌ llseꞌleꞌ nench lljasaꞌraꞌlleꞌreꞌ kanꞌ zo bezaꞌ danꞌ nakaꞌ Cristonꞌ txhen, naꞌkanꞌ llzejnieꞌraꞌ beꞌnn gateze, rente ga lldop ll-llay beꞌnn llonliraꞌll Cristo naꞌ. 18 Naꞌ balreba llakre beꞌnn yaꞌraꞌll, llákere chaꞌ bill yedaꞌganꞌ zore naꞌn. 19 Zan le yedtiaꞌ chaꞌ Dios naꞌgonnchgueꞌ latje. Naꞌ kat yedaꞌ naꞌ, kanaꞌ yedwiaꞌbeꞌnn yaꞌraꞌll kaꞌ, chaꞌ zorén yel wak ke Diosenꞌleakeꞌ o chaꞌ kon ke ne akzeꞌn. 20 Le kate Diosenꞌnnebieꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, yel wak keꞌe naꞌnwroeꞌ, kere xtiꞌll akeꞌ naꞌzenꞌ wroeꞌ chaꞌ llnebieꞌyichjraꞌlldaꞌo akeꞌn. 21 ¿Akxhanꞌ lleꞌnere gonaꞌ?¿Yedtinaꞌ reꞌ xhis, chaꞌ yedyakrenaꞌ reꞌ le nllieꞌraꞌreꞌn?

5To beꞌnne bazoreneꞌ xhnaꞌzieꞌ, ka to xhoꞌreꞌ

1 Llasné akeꞌ radjre naꞌ ren to beꞌnn lwelljre,naꞌ ba zoreneꞌ xhnaꞌzieꞌ. Len naken to yel zdoꞌxhen, ni beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll Dios, bi ll-llin akeꞌgon akeꞌ kaꞌ. 2 Naꞌ llákere wen kwisenꞌ nonrerao Diosenꞌ. Llayaꞌl gákere, naꞌ llayaꞌl yebejrebeꞌnnenꞌ non kaꞌ radjre naꞌ. 3 Laꞌkze bi zerenaꞌreꞌ txhen, ren spíritu naꞌ zokzllo txhen, naꞌ babchoybiaꞌ kanꞌ llayaꞌl gonre ke beꞌnnenꞌ non daxhinnjenꞌ. 4Naꞌ kat ndop llayre lloeꞌraore XanlloJesucristonꞌ, legón xhbab naksllo txhen naꞌ, naꞌzokze Xanllo Jesucristonꞌ llakreneꞌ reꞌ kone yelwak keꞌe naꞌ. 5Naꞌ lekwej beꞌnnenꞌ kaꞌle, legoneꞌrallnaꞌa daxiꞌo nench kweyiꞌ da xhinnj kaꞌ llaꞌa loyichjraꞌlldaꞌweꞌn. Kaꞌn gonreꞌ nench naꞌ chaꞌ yel-laꞌa lo yichjraꞌlldaꞌweꞌn, naꞌ bi kweyieꞌ ke chnarekatenꞌ llin lla yed Xanllo Jesucristonꞌ.

6 Bi gáksere chaꞌ llonre wen kanꞌ llonre naꞌ.¿Bi llakbeꞌre ll-lliꞌo da xhinnjenꞌ katenꞌ lloeꞌllolatje, kaꞌn ne to diꞌll danꞌ llasné akeꞌ: “Raꞌtzekwa binnenꞌ llonen nench ll-lliꞌo yezjenꞌ llaken daxhen”? 7 Beꞌnn Israel kaꞌ bi llao akeꞌ yet xtir danchixe kwa binn kat llaꞌl lnni Paskwnꞌ. Bi lloeꞌakeꞌ latje yegaꞌnn ni raꞌt kwa binnenꞌ rill akeꞌnrao lnninꞌ. Kaꞌkzenꞌ ke lliꞌo llonliraꞌll Cristonꞌ,bi weꞌllo latje choꞌ da xhinnjenꞌ lo raꞌlldaꞌollonꞌ.Llayaꞌl kwejllo danꞌ yichjllo nench gakllo ka beꞌnnba ballaꞌa, le Cristonꞌ nakeꞌ ka to xhiꞌr daꞌo banꞌbet akeꞌ rao lnni Paskw naꞌ. 8 Ke len naꞌ llayaꞌlkwej yichjllo yeolol da xhinnj kello nench gaklloka to beꞌnn wen, sollo do yichj do raꞌll-llo, naꞌgonllo da zej lixheje. Kanꞌ gonllo naꞌ, zeje diꞌlllnni danꞌ ne Paskwnꞌ zollo.

9 Kanaꞌ bzojaꞌ to yich keré, niaꞌ bi gonre txhenbeꞌnn kaꞌ llasdá ke yel reꞌe ke akeꞌ. 10 Ker llepaꞌreꞌ wabiꞌytekzre chras radj beꞌnn kaꞌ llaꞌa raoyellrio ni, beꞌnn kaꞌ llon da xhinnj ren noꞌr ake,beꞌnn wzeraꞌlle bi da de ke beꞌnne, beꞌnn wan ochaꞌ beꞌnn kaꞌ lloeꞌrao lwaꞌa lsaꞌke naꞌ, le chenaknaken kaꞌ, llonen bien wallojtekzllo rao yellrionꞌchenake. 11 Zan danꞌ niaꞌ llayaꞌl gonllonꞌ, bigonrenllo txhen beꞌnnenꞌ ne nxenraꞌll Cristonꞌ,chaꞌ nzoeꞌ xtoeꞌ, naꞌ chaꞌ lloneꞌ billre da nakzdoꞌ ren kwerp keꞌe, naꞌ chaꞌ zeraꞌlleꞌ da de kebeꞌnne, naꞌ chaꞌ nxenraꞌlleꞌ lwaꞌa kaꞌ, naꞌ chaꞌ deꞌelloeꞌ xtiꞌll beꞌnne, naꞌ chaꞌ nakeꞌ beꞌnn wazó naꞌbeꞌnn wan. Ni ke llayaꞌlze gaorenllo beꞌnnenꞌtxhen beꞌnnenꞌ llon kaꞌ. 12 Bi naken rallnaꞌllowchoybiaꞌllo ke beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll Cristonꞌchaꞌ llon akeꞌ da wen o chaꞌ llon akeꞌ da xhinnj,zan lliꞌo lldop nxenraꞌll-llo Cristonꞌ llayaꞌlkzewchoybiaꞌllo ke beꞌnn lwelljllo chaꞌ nao aktezeꞌllon akeꞌ da xhinnj. 13Dios naꞌ wchoybiaꞌ ke beꞌnnkaꞌ bi nxenraꞌll Cristonꞌ, naꞌ reꞌ, leyebej beꞌnnenꞌbniaꞌ llon da xhinnjenꞌ radjre naꞌ.

6Bi llayaꞌl gakdilrén lwellj lliꞌo ba nxenraꞌll Cristonꞌ

rao koxchis beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll Dios1 Llabanraꞌ keré kanꞌ llonrenꞌ danꞌ llao xhia ke

lwelljre, naꞌ llejre lljawiare beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌllDios nenchgonakeꞌ yel koxchis kerénꞌ. Reꞌ ba brejDiosenꞌ nak rallneꞌe, llayaꞌl nnabe lwelljre, nenchleakeꞌ gon yel koxchis kerénꞌ. 2¿Bi nnézere llin llakate lliꞌo nak rallnaꞌa Diosenꞌ, gonllo yel koxchiske yezikre beꞌnn llaꞌa yellrio ni? Naꞌ chaꞌ ballonllo yel koxchis ke akeꞌn, naꞌ wakse gonllo yelkoxchis ke bi da daꞌo bibi zaꞌkteke. 3 ¿Bi nnézerewllin lla kat gonllo yel koxchis ke angl kaꞌ? ¿Naꞌ

Page 187: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 6:4 184 1 Corintios 7:9bi zaꞌkchkello gonllo yel koxchis ke beꞌnn lwelljllokaꞌ llaꞌa yellrio ni? 4 Naꞌ kat de da gaore xhiake lwelljre, bi chejre rao beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌllCristonꞌ gon akeꞌ yel koxchis kerénꞌ, le beꞌnn kaꞌbibi latj ke akeꞌ de radj beꞌnn kaꞌ ba nxenraꞌllCristonꞌ. 5Niaꞌ kaꞌ nench wayeꞌre danꞌ llonre naꞌ,nench bill gonre kaꞌ. ¿Ni tore bi llejnieꞌre gonreyel koxchis ke lwelljre kat bi da llak keré? 6¿Ke lennaꞌ lljataore xhia ke lwelljre rao koxchis, beꞌnn kaꞌbi nak txhen Cristo?

7 Danꞌ llakyollrén lwelljre naꞌzenꞌ, llroeꞌn kr-erenꞌ ba llonre. Wzollre nbaraz chenak llkwasrekaꞌle chaꞌ bi llone beꞌnn lwelljre reꞌ. Wenregaoraꞌllre, naꞌ weꞌre latj wkaꞌa akeꞌ bi da de keré.8Naꞌ reꞌ llkaꞌre bi da de ke lwelljre, naꞌ da zan dallone lwelljre. 9¿Bi nnézkzere beꞌnn kaꞌ nak beꞌnnwen da xhinnj rao Diosenꞌ, bi yellín akeꞌ ganꞌ lliaDiosenꞌ? Bi weꞌre latje no siyeꞌe reꞌ, le zjaniꞌtbeꞌnn zorén lwellj akeꞌ, naꞌ bi nchaynaꞌa akeꞌ. Niꞌtbeꞌnn llon akeꞌ xhen lwaꞌa lsaꞌk kaꞌ, naꞌ beꞌnnlljatil xhoꞌr xhyio beꞌnn yobre, naꞌ beꞌnn bxhejak. 10 Naꞌ zjaniꞌt beꞌnn llban, naꞌ beꞌnn zeraꞌllbi de ke beꞌnne, beꞌnn wazó, naꞌ beꞌnn nnechachke beꞌnne, beꞌnn ziyeꞌe beꞌnn, nench kwaneꞌ dade keꞌe. Ni to beꞌnn ki bi yellín akeꞌ yebá ganꞌllia Diosenꞌ llnebieꞌ. 11 Balre ba benkzre ka da ki,zan nnaꞌ danꞌ ba nxenraꞌllre Xanllo Jesús naꞌ, babayib Spíritu ke Diosenꞌ reꞌ, naꞌ ba bayallre, naꞌ babayonen reꞌ rallnaꞌa Dios nench nakre beꞌnn wenraweꞌn.

Kwerp kello rallnaꞌa Dios naken12Neakeꞌ: “Wakse gonllo konbiteze da lleꞌnello

gonllo.” Zan kere yeolol danꞌ yoꞌ rao naꞌllo gonllonaꞌn nak wen. Laꞌkze chaꞌ de latj gonllo biteze,bi weꞌllo latje nnebiaꞌn lliꞌo. 13Naꞌ leskaꞌ ne akeꞌ:“Lo leꞌllonꞌ naken ke yel wao naꞌ, le yel wao danꞌllaollonꞌ llinten lo leꞌllo.” Naꞌ llepaꞌ reꞌ, lo leꞌllonꞌren yel wao naꞌ, llopten llin lla te ke aken. Naꞌkwerp kellonꞌ bi naken da tarenllo no xtollo, naꞌgonllo billre da xhinnj, zan naken da gonrenlloda wen rao Xanllo Jesucristo naꞌ. Naꞌ XanlloJesucristo naꞌkzenꞌ llakreneꞌ gak wen ke kwerpkello naꞌ. 14 Diosenꞌ basbaneꞌ Xanllo Jesucristonꞌradj beꞌnnwat kaꞌ, naꞌ lekzewllin lla yesbaneꞌ lliꞌokone yel wak keꞌe naꞌ.

15 ¿Bi nnézkzere txhen naꞌ nakllo Cristonꞌ, naꞌkwerp kello naꞌ naksen keꞌe? Naꞌ bi llayaꞌl gonllokwerp kellonꞌ danꞌ nak ke Cristonꞌ, rao naꞌa nonoꞌr reꞌe ak. 16¿Bixha bi nnézerenꞌ chaꞌ reꞌ zjatilreto noꞌr reꞌe, kwerp keré naꞌ llaken toze ren kwerpkeꞌe naꞌ? Le kaꞌn nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Beꞌnn

kaꞌ llopteꞌ gak akeꞌ toze kwerp.” 17 Zan chaꞌ lliꞌogakllo toze kone Xanllo Jesucristo naꞌ, spíritukello naꞌ gaken toze kone Spíritu keꞌe naꞌ.

18 Ke len naꞌ bi llayaꞌl gonllo ka da xhinnj kaꞌllon beꞌnn byio, naꞌ noꞌr bi nchaynaꞌrén lwellje.Le billre da xhinnj bi wlleyiꞌteken kwerp keꞌen,zan beꞌnnenꞌ llzoa no xto, wlleyiꞌte kwerp keꞌenchaꞌ kaꞌ lloneꞌ. 19 ¿Bi nnézere Spíritu ke Dios naꞌnzo lo yichjraꞌlldaꞌo totollo ka zo to beꞌnn rilleꞌ? LeDios naꞌn ba bseꞌleꞌ Spíritu keꞌen, zon lo raꞌlldaꞌolliꞌo nxenraꞌll Cristo naꞌ, ke len naꞌ bi gak gonllokon bi da nen kello, le kere lliꞌo llnebiaꞌ kwinllo.20 Da zaꞌk xhen naꞌ bdixhj Diosenꞌ ka nak bseꞌleꞌXhiꞌnneꞌn badsreꞌe lliꞌo. Ke len naꞌ llayaꞌl gaplloDiosenꞌ baraꞌnne lo yichjraꞌlldaꞌollo ren kwerpkello naꞌ.

7Pablonꞌ lloeꞌ diꞌll ke yel wachaynaꞌa

1 Ni walliaꞌ kerénꞌ danꞌ llnnabre leꞌ yich danꞌbzojre nadaꞌn, ni niaꞌ reꞌ chaꞌ to beꞌnn byio billeꞌnreꞌ sieꞌ noꞌre, da wenkzenꞌ lloneꞌ chet kaꞌ.2 Zan danꞌ zjallaꞌa beꞌnn darén akeꞌ noꞌre bi naknoꞌr ke akeꞌ, naꞌ llon akeꞌ billre da nak yel zdoꞌ,ke len naꞌ wenre wchaynaꞌa akeꞌ, toto beꞌnnbyio so xhoꞌreꞌ, naꞌ toto noꞌre so xhyiweꞌ. 3 Naꞌbeꞌnn nak xhyio noꞌrenꞌ llayaꞌl wzoeꞌ diꞌll non-reneꞌ xhoꞌreꞌn, leskaꞌ noꞌrenꞌ llayaꞌl wzoeꞌ diꞌllnonreneꞌ xhyiweꞌn. 4 Le noꞌr naꞌ bi gak nneꞌe towrazzeꞌn llnebieꞌ kwerp keꞌen, le renkze xhyiweꞌnaꞌ llnebieꞌ len. Naꞌ leskaꞌ xhyiweꞌn bi gak nneꞌeto wrazzeꞌn llnebieꞌ kwerp keꞌen, renkze noꞌr keꞌenaꞌ, llnebiaꞌreneꞌ rao kwerp ke xhyiweꞌn. 5 Kanꞌnaken ke reꞌ nchaynaꞌre, bi wllone lwelljre, zanchaꞌ naken xtiꞌll lloptere, wakse wsanre to chiꞌichaꞌ lleꞌnere yelwillre Diosenꞌ. Te naꞌ yezorénlwelljre da yobre, nench ke chaꞌ bi zoere danꞌ laꞌake kerénꞌ, wkoꞌyele daxiꞌon reꞌ gonre da xhinnj.

6 Yeolol da ki ba bniaꞌ kanꞌ llonaꞌ xhbab danꞌlleꞌnraꞌ gakrenaꞌ reꞌ, naꞌ kere nnello Dios naꞌnnllieꞌ biaꞌa gonre kanꞌ ba bniaꞌ naꞌ. 7 Llaweraꞌ chaꞌyeololre so kanꞌ zoaꞌ nadaꞌ. Zan nnezraꞌ nllaꞌanllaꞌa yel wakenꞌ ba benn Diosenꞌ totollo chaꞌ bida gonllo.

8Naꞌ reꞌ bi byio bi nna wchaynaꞌa nna zo tozre,llakraꞌ wenkzenꞌ bi wchaynaꞌre, leskaꞌ reꞌ noꞌreba got xhyiore, wenre chet kaꞌ bi wachaynaꞌre,naꞌ sore kanꞌ zoaꞌ nadaꞌ. 9 Zan chet kaꞌ bi gaksore tozre, wenre wchaynaꞌre chet kaꞌ, nench kesoteze so da xhinnjenꞌ nnebiaꞌn reꞌ.

Page 188: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 7:10 185 1 Corintios 7:3810Naꞌ reꞌ noꞌre nchaynaꞌre, llepaꞌ reꞌ bi yeraꞌre

beꞌnn kerénꞌ. Naꞌ kere da niaꞌ nadzaꞌn, Xan-llo naꞌn nllia biaꞌa kanꞌ llayaꞌl gonllonꞌ. 11 Naꞌchaꞌ to noꞌre yeraꞌreneꞌ beꞌnn keꞌen, llayaꞌl sotozeꞌ, bi yezieꞌ beꞌnn yobre o chaꞌ waziꞌxheneꞌ kexhyiweꞌn, naꞌ wayejeꞌ lljazoreneꞌ leꞌe. Naꞌ leskaꞌreꞌ beꞌnn byio reꞌ nchaynaꞌa, bi yeraꞌ ren noꞌrkerénꞌ. 12 Naꞌ niaꞌ reꞌ ren yezikre beꞌnne, ka nakxhbab llonaꞌ, laꞌkze chaꞌ Xanllonꞌ bibi bneꞌe ke daki. Chaꞌ to beꞌnne nxenraꞌlle Xanllo zoreneꞌ tonoꞌre bi nxenraꞌlle Cristonꞌ, naꞌ llazraꞌlleꞌ soreneꞌleꞌe, bi llayaꞌl yeraꞌreneꞌ leꞌe. 13 Naꞌ chaꞌ noꞌrezoreneꞌ to beꞌnn byio bi nxenraꞌll Cristo, naꞌllazraꞌlleꞌ soreneꞌ leꞌe, bi llayaꞌl yeraꞌreneꞌ leꞌe.14 Bi naken xhia rao Dios sorenre beꞌnn byio binxenraꞌlle o noꞌr bi nxenraꞌll Cristonꞌ, le Dios naꞌkweꞌ yichjkzeꞌ lloptere danꞌ nxenraꞌll tore Leꞌe.Le chenak bi naken kaꞌ, xhiꞌnnre kaꞌ nak akbeꞌka xhiꞌnn beꞌnn bi nxenraꞌll Dios, zan bi nakenkaꞌ, le renkze leakbeꞌn kweꞌ yichj Diosenꞌ. 15 Zanchaꞌ beꞌnn keré o noꞌr keré bi nxenraꞌll Cristonꞌlleꞌnreꞌ waraꞌreneꞌ reꞌ, ni ke danꞌ nxenraꞌllre Xan-llo naꞌ, leweꞌe latj le Diosenꞌ bayaxheꞌ lliꞌo nenchsollo nbaraz. 16Kaꞌn llayaꞌl gonllo. Le ¿akxha llaknnezroꞌ rweꞌ noꞌre, chaꞌ Diosenꞌ wasreꞌe xhyiꞌon?Naꞌ ¿akxha llak nnezroꞌ rweꞌ, beꞌnn byio, chaꞌDiosenꞌ wasreꞌe noꞌr koꞌon?

17 Totollo llayaꞌl sollo gonllo danꞌ non XanlloDiosenꞌ rallnaꞌllo gonllo kanꞌ brejeꞌ lliꞌo nakllorallneꞌe. Kaꞌn llepaꞌ beꞌnne gon akeꞌ gateze lldopll-llay akeꞌ llonliraꞌll akeꞌ Cristonꞌ. 18 Chaꞌ ba zoresen danꞌ nziꞌi circuncisión kanꞌ brej Diosenꞌ reꞌnakre rallneꞌe, bi gonre nench yenit sen naꞌ. Naꞌchaꞌ bi nna sore sen naꞌ kanꞌ brej Diosenꞌ reꞌ, binnabre wzoa akeꞌ reꞌ sen naꞌ. 19 Bitbi gonen raoDios, chaꞌ nsaꞌllo sen ke circuncisión naꞌ, o chaꞌ binsaꞌllon. Da naken lliarao, llayaꞌl gonllo danꞌ banllia Diosenꞌ biaꞌa gonllo. 20Kaꞌtezenꞌ nakllo kanꞌbrej Diosenꞌ lliꞌo nakllo rallneꞌe, kaꞌtezenꞌ gaklloso kwezllo. 21 Chaꞌ ndaꞌore nench nakre beꞌnnwen llin ke beꞌnne, bitbi gákere kanꞌ nak kerénꞌ.Zan chaꞌ de latj chixhjre, naꞌ yellojre rao naꞌaxanrenꞌ, lechixhjen nench yellojre. 22 Laꞌkze chaꞌgokre beꞌnn wen xchin beꞌnne, ka to beꞌnn ndaꞌokanꞌ brej Cristonꞌ reꞌ, nnaꞌ ba zere rao Xanllonꞌ kato beꞌnn bill ndaꞌo. Naꞌ lliꞌo bi gokllo wen llin kebeꞌnne ka to beꞌnn ndaꞌo, Cristo naꞌn ba nak Xan-llo nnaꞌ, naꞌ nnello wen llin ke Leꞌen nakllo. 23Daxhen beꞌe Diosenꞌ kanꞌ bseꞌleꞌ Xhiꞌnneꞌ tiꞌchenꞌnench bakeꞌe lliꞌo rao naꞌa da xhinnjenꞌ. Ke lennaꞌ bi llayaꞌl weꞌllo latj no beꞌnn yobre gonreꞌlliꞌo ka to beꞌnn wen llin, beꞌnn naꞌweꞌ. 24 Kaꞌnnaken beꞌnn biꞌche, da yobre niaꞌ reꞌ, kaꞌtezenꞌ

nakllo brej Diosenꞌ lliꞌo nakllo rallneꞌe, kaꞌtezenꞌso kwezllo.

25 Naꞌ kanꞌ llayaꞌl gon noꞌr kaꞌ bi nna wchay-naꞌa; Xanllo Cristonꞌ bibi bllieꞌ biaꞌa kanꞌ gakke akeꞌn, zan nadaꞌ nniaꞌ kanꞌ llakraꞌ gon akeꞌnaꞌ. Le ba bayaꞌchraꞌll Xanllonꞌ nadaꞌ, ke len naꞌzaꞌksen wzenayre diꞌllenꞌ lloeꞌrenaꞌ reꞌ. 26 Le bazaꞌa da yellayraollo nnaꞌ, ke len naꞌ llakraꞌ wenllso kwezllo kanꞌ ba zokzllo nnaꞌ. 27 Reꞌ nchaynaꞌa,bi yeraꞌrén xhoꞌr-re, naꞌ reꞌ bi nna wchaynaꞌa biweꞌlaꞌlltekre wchaynaꞌre. 28 Bi naken da xhinnjchaꞌ wchaynaꞌre, leskaꞌ bi naken da xhinnj chaꞌwchaynaꞌa to noꞌr weꞌo. Zan beꞌnn kaꞌ wchaynaꞌnda zan da zed so akeꞌ yellrio, len naꞌ lleꞌnraꞌ bi gakkeré kaꞌ.

29 Beꞌnn biꞌche, lleꞌnraꞌ yepaꞌ reꞌ da ki: Yechollze de latj gonllo danꞌ nwia Diosenꞌ gonllo.Ke len naꞌ reꞌ zo xhoꞌr-re llayaꞌl sore gonre xchinDiosenꞌ, ka beꞌnn nono xhoꞌreꞌ zo. 30 Naꞌ reꞌ zoyaꞌche, llayaꞌl sore gonre xchin Diosenꞌ ka beꞌnnbi zo yaꞌch. Naꞌ chaꞌ zore nbaraz, llayaꞌl soregonre xchin Diosenꞌ ka beꞌnn bi zo nbaraz. Naꞌchaꞌ bi da siꞌre, llayaꞌl sore gonre ka beꞌnn bibibxhiꞌi. 31Naꞌ chaꞌ bi da de llonrenre llin yellrio ni,bi kweꞌ yichjre len, le da te ke yeolol da de yellrioni.

32Naꞌ lleꞌnraꞌ bi kweꞌ yichjre da kaꞌ llak yellrioni. Beꞌnne nono noꞌr zoreneꞌ, naꞌ nlatjeꞌ llbekyichjeꞌ lloneꞌ xchin Xanllo Diosenꞌ, naꞌ zoeꞌ lloneꞌda llayazraꞌll Xanllonꞌ. 33 Zan beꞌnnenꞌ nchay-naꞌa, lliꞌ yichj beꞌnnenꞌ da llak rao yellrio ni, lelloneꞌ xhbab akre wayazraꞌll xhoꞌreꞌ naꞌ. 34 Leskaꞌbi llonen rebe ka nak ke noꞌrenꞌ nchaynaꞌn, naꞌ kenoꞌr daꞌo bi nna wchaynaꞌa. Le noꞌrenꞌ bi nchay-naꞌa nbek yichjeꞌ da nak ke Dios, naꞌ zotekzeꞌnench lloneꞌ xchin Diosenꞌ. Zan ke nak noꞌrenꞌnchaynaꞌa, lliꞌ yichj beꞌnnenꞌ da de rao yellrionga, naꞌ lloneꞌ da llayazraꞌll xhyiweꞌ naꞌ.

35 Da ni llepaꞌ reꞌ nench gakrenaꞌ reꞌ, kerenench ll-llonaꞌ wchaynaꞌrenꞌ. Llepaꞌ reꞌ kaꞌ nenchnaꞌ so kwezre nbaraz gonre xchin Diosenꞌ do yichjdo raꞌllre.

36Chaꞌ to beꞌnne llakreꞌ llayaꞌl weꞌe latj wchay-naꞌa xhiꞌnneꞌ noꞌrenꞌ, danꞌ ba llde yel weꞌo ke-beꞌn, naꞌ ba lleꞌnebeꞌ wchaynaꞌbeꞌ, naksen wengoneꞌ kanꞌ ba beneꞌ xhbabenꞌ, naꞌ weꞌe latjwchaynaꞌa xhiꞌnneꞌn. 37 Naꞌ chaꞌ zo beꞌnnellakreꞌ wenre nono wchaynaꞌreneꞌ, naꞌ nnezreꞌwzoekzreꞌ soeꞌ tozeꞌ, naksen wen kanꞌ lleꞌnreꞌgoneꞌn. 38 Kaꞌn naken, beꞌnnenꞌ lloeꞌ xhiꞌnneꞌnllchaynaꞌbeꞌ llonkzeꞌ wen, naꞌ beꞌnnenꞌ bi lloeꞌxhiꞌnneꞌn llonlleꞌ wen.

Page 189: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 7:39 186 1 Corintios 9:15

39 Naꞌ noteze noꞌr nchaynaꞌa, llayaꞌl soreneꞌbeꞌnn keꞌen, zan chaꞌ ba got beꞌnn keꞌen, wakseyezieꞌ beꞌnn yobre, kon beꞌnn nxenraꞌll XanlloCristo naꞌ. 40Naꞌ nadaꞌ llakraꞌ wzolleꞌ nbaraz chaꞌyegaꞌnneꞌ bi wachayneꞌe. Naꞌ llakraꞌ xhbab kiaꞌnnaken rebze ren Spíritu ke Diosenꞌ.

8Yel wao danꞌ ll-llia akeꞌ rao lwaꞌa kaꞌ

1 Akre llayaꞌl gonllo ke yel wao kaꞌ ll-llia akeꞌrao lwaꞌa kaꞌ. Nnézello yeolol-llo llejnieꞌllo akrenꞌllayaꞌl gonllo. Zan yel llejnieꞌ kellonꞌ, kon llonenllonxhen kwinllo. Zan katenꞌ nllieꞌ lwelljllonꞌ,llayirjlaꞌll-llo akre gonllo nench gakrenllo lwelljl-lonꞌ. 2 Naꞌ chaꞌ llákello ba byejnieꞌllo kwasrodoxhen kanꞌ naken naꞌ, llayaꞌl yeyakbeꞌllo bi nnallinllo ka to llayaꞌl chejnieꞌllo. 3 Zan chaꞌ nllieꞌlloDiosenꞌ, Diosenꞌ nombieꞌ lliꞌo.

4 Naꞌ ka nak yel wao danꞌ ll-llia akeꞌ rao lwaꞌakaꞌ, nnézello lwaꞌa kaꞌ bibi zaꞌk aken rao yellrio ni,le toze Diosenꞌ nak. 5Da li zjaniꞌt da zan da llasnébeꞌnnach nak dios ke akeꞌ, ka da de yebá, naꞌ dade yellrio ni, naꞌ llonliraꞌll akeꞌn ne akeꞌ len naꞌnak dios ke akeꞌ. 6 Zan ka nak lliꞌo nnézello tozeXallo Diosenꞌ, naꞌ toze Xanllo Jesucristonꞌ zaꞌkenwxenraꞌll aklloeꞌ, le Leakeꞌn bzo akeꞌ lliꞌo raoyellrio ni, naꞌ ben akeꞌ yeololte da zjadé yellrio.

7 Kere yeolol beꞌnne llejnieꞌ akreꞌ da ki. Balakeꞌ yoꞌrao akeꞌ llak akreꞌ beꞌnn zaꞌk lwaꞌa kaꞌ,naꞌ kat llasaꞌo akeꞌ yel wao, da kaꞌ bllia akeꞌ raolwaꞌa kaꞌ, naꞌ llak akreꞌ da nak ke lwaꞌn llao akeꞌ.Ke len naꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, bi zo akeꞌ wenllakgan akreꞌ, le bi nna chejnieꞌ akreꞌ akrenꞌ nakennaꞌ. 8Ka nak yel waonꞌ bibi de gonen nench yewéDiosenꞌ lliꞌo, naꞌ ni ke ll-llonzen yewé Diosenꞌlliꞌo chaꞌ gaollon o chaꞌ bi gaollon. 9 Naꞌ balbeꞌnne bi nna chejnieꞌ akreꞌ, kere bi gon danꞌrao Dios chaꞌ bi da yeꞌj gaollo. Ni ke leakeꞌnllayaꞌl wiallo kanꞌ gonllonꞌ, nench naꞌ bi yexjakeꞌ rao da xhinnjenꞌ, ni ke danꞌ yeꞌj gaollo naꞌ.10 Reꞌ nnézere kwasro kanꞌ naken naꞌ. Naꞌ chaꞌto beꞌnne bi nna chejnieꞌreꞌ, reꞌreꞌ kanꞌ llonrellaorenre da kaꞌ, naꞌ gakreꞌ wakse goneꞌ kanꞌllonrenꞌ. 11 Naꞌ danꞌ nnello llejnieꞌllonꞌ, waktewlleyiꞌllo to beꞌnn lwelljllo beꞌnn nna llakgane,laꞌkze chaꞌ bzane kwin Cristonꞌ goteꞌ ni ke leꞌe.12 Naꞌ kat danꞌ llonllo naꞌ, llonen nench llzoraogatraꞌll lo yichjraꞌlldaꞌo to beꞌnn za bxenraꞌlle,Cristo naꞌkzenꞌ llonllo da xhinnj keꞌe, chaꞌ kaꞌllonllo. 13Ke len naꞌ niaꞌ, chaꞌ danꞌ llawaꞌ beꞌrenꞌ,llonen nench wlliꞌyen beꞌnn lwelljaꞌn yexjeꞌ rao

da xhinnj, kbatlle gawaꞌn nench ke yexjeꞌ rao daxhinnjenꞌ.

9Pablonꞌ neꞌe nakeꞌ dogarje postl

1 Nadaꞌ nakaꞌ postl naꞌ wak nnabaꞌ gónerenadaꞌ kanꞌ llónere yezikre beꞌnn lloeꞌrén reꞌnxtiꞌll Diosenꞌ. Le nadaꞌ breꞌraꞌ Xanllo Jesúsenꞌ,naꞌ benaꞌ xchineꞌ ganꞌ zorenꞌ, naꞌ ke len naꞌllonliraꞌllre. 2 Naꞌ laꞌkze chaꞌ bi llejleꞌ yezikrebeꞌnne nakaꞌ postl, reꞌ ba llejleꞌre nakaꞌ postl,le danꞌ llonliraꞌllre Xanllo naꞌ, llroeꞌn da likzenꞌLeꞌen bseꞌl nadaꞌ.

3 Ki llalliaꞌ xtiꞌll beꞌnn kaꞌ llasné, kere Diosenꞌbseꞌl nadaꞌ nakaꞌ postl keꞌen: 4 Dekze latj kiaꞌnnabaꞌ da yeꞌj gawaꞌ. 5 Naꞌ wakte wchaynaꞌrenaꞌto noꞌre nxenraꞌll Cristonꞌ chenake, nench yechieꞌganꞌ lljenaꞌ xchin Dios naꞌ, kanꞌ non Pedronꞌnchayneꞌe, naꞌ kanꞌ non postl kaꞌ yelaꞌ, naꞌ kanꞌnon beꞌnn biꞌch Xanllo naꞌ. 6 ¿Naꞌ llákere nadaꞌren Bernabénꞌ bi gak wsantoꞌ gontoꞌ llin koneniaꞌnaꞌtoꞌ, ka llon no beꞌnn yobre?

7 Gaga zo to beꞌnn wakaꞌa ya chejeꞌ rao wdile,naꞌ chixhjeꞌ kwineꞌ ke gaxt keꞌe. Naꞌ nono gazyay uvas, naꞌ bi gaweꞌ uvas kaꞌ kat kwian. Leskaꞌgaga zo beꞌnne gapeꞌ xhiꞌre, naꞌ bi yeꞌjrizeꞌ raꞌtxhiꞌllbaꞌ katenꞌ wsieꞌn naꞌ. 8 Naꞌ kere xhbab kiaꞌnadzaꞌn danꞌ niaꞌ kaꞌ, lekze kaꞌkzenꞌ ne ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ. 9 Ki bzojeꞌ leꞌ leyenꞌ: “Biwsejre lloaꞌ bell kate llrejchekwbaꞌ trigonꞌ nenchlloj xhe.” Naꞌ kere bne Diosenꞌ kaꞌ danꞌ llakzedreꞌbell kaꞌ. 10 Bneꞌe kaꞌ nench llzejnieꞌreꞌ lliꞌo kanꞌllayaꞌl gonllo ren beꞌnn kaꞌ llon xchin Diosenꞌ,ke len naꞌ neꞌe, beꞌnn llwaꞌnn bellenꞌ, naꞌ beꞌnnllonchaꞌo trigonꞌ, llon akeꞌ rez yeziꞌi akeꞌ raꞌt wejedanꞌ yerap akeꞌ naꞌ. 11 Naꞌ netoꞌ naktoꞌ ka tobeꞌnn ba goz xtiꞌll Diosenꞌ radjre naꞌ. ¿Bixha bigak yeziꞌtoꞌ raꞌt ke to danꞌ ba benlaꞌy Diosenꞌ reꞌ?12 Le chaꞌ beꞌnn yobre ba beꞌre leakeꞌ raꞌt ke to dabenlaꞌy Diosenꞌ reꞌ, leskaꞌkze netoꞌ llayaꞌl gonnrenetoꞌ arke da ba benlaꞌy Diosenꞌ reꞌ.

Zan bi nna wchieꞌtoꞌ reꞌ naꞌ. Naꞌ ba bentoꞌbanez biteze da gok ketoꞌ nench naꞌ bitbi bllonkanꞌ beꞌrentoꞌ reꞌ Diꞌll Wen ke Cristonꞌ. 13 Lennézkzere beꞌnn kaꞌ llon llin lo yodaꞌo ke Israe-lenꞌ, nbanrén akeꞌ danꞌ lloeꞌ beꞌnn Israel kaꞌ keyodaꞌon, le lljakwaꞌnn akeꞌ raꞌt weje bayiꞌx kaꞌ,banꞌ llot akeꞌ rao Diosenꞌ, naꞌ llao beꞌnn kaꞌ llonllin lo yodaꞌo naꞌ leakbaꞌ. 14 Kaꞌkzenꞌ nllia Xan-llonꞌ biaꞌa gonllo, beꞌnn llzenay xtiꞌlleꞌn llayaꞌlweꞌe akeꞌ bi da yallje beꞌnnenꞌ lloeꞌrén leakeꞌ xtiꞌllJesucristo naꞌ. 15 Zan nadaꞌ bi nna nnabraꞌ reꞌ

Page 190: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 9:16 187 1 Corintios 10:15gonnre da yalljraꞌ, naꞌ kere llzojaꞌ da ni ke len naꞌ.Wenjere gataꞌ ker ka da nnabraꞌ reꞌ gonnre danꞌyalljraꞌ, le nadaꞌ llaweraꞌ kwis bibi gan llonaꞌ danꞌllyixjweꞌraꞌ xtiꞌll Cristonꞌ.

16Bi nniaꞌ okrénꞌ llonaꞌ llyixjweꞌraꞌ Diꞌll Wen keJesucristonꞌ, le naken da llayaꞌl gonaꞌ. ¡Nyaꞌchraznaken kiaꞌ chaꞌ nadaꞌ bi chixjweꞌraꞌn! 17 Ke lennaꞌ chaꞌ lloeꞌrenaꞌ reꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, ni ke danꞌgorjen lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌ, dekze raxhjaꞌ chenake;zan llonaꞌn le Leꞌen ba broeꞌn rallnaꞌ chixjweꞌraꞌnreꞌ, naꞌ zeje diꞌllenꞌ ba llonzaꞌ ke da ba broꞌ Diosenꞌlo naꞌ gonaꞌn. 18Naꞌ chaꞌ nnábere nadaꞌ bixha llk-waꞌnnen kiaꞌ danꞌ llyixjweꞌraꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌllnniaꞌ llkwaꞌnnen da llaweraꞌ, le bitbi raxhjaꞌ ziaꞌllyixjweꞌraꞌ xtiꞌlleꞌn, laꞌkze nakten da siꞌi raxhjaꞌchenake.

19Laꞌkze bi nakaꞌ ka to beꞌnnwen llin ke beꞌnne,llxhexj yichjaꞌ llon kwinaꞌ ka to beꞌnn wen llinke yeololte beꞌnne nench chan beꞌnn ak gonliraꞌllakeꞌ Cristo naꞌ. 20Naꞌ kanꞌ zoaꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn Is-rael kaꞌ, bentezaꞌ kanꞌ llon akeꞌ naꞌ. Naꞌ benaꞌ kanꞌne ley danꞌ bzoj da Moisés naꞌ (laꞌkze nnezraꞌ bibide llon leyenꞌ) nench naꞌ wzenay akeꞌ kat weꞌrénakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. 21 Naꞌ kanꞌ zoaꞌ ganꞌ zjallaꞌabeꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ,bentezaꞌ kanꞌ llon akeꞌ naꞌ, le lleꞌnraꞌ wzenaybeꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ ley naꞌ. Naꞌ bi nnello bkwasaꞌkaꞌle kanꞌ ne Diosenꞌ, le zoaꞌ llonaꞌ kanꞌ ne leyke Cristo naꞌ. 22 Naꞌ kat zoaꞌ ganꞌ zjallaꞌa beꞌnnkaꞌ bi nna chejleꞌ doxhen kanꞌ nak ke Cristonꞌ,llonaꞌ kanꞌ llon leakeꞌ naꞌ, nench naꞌ wzenay akeꞌkiaꞌ. Kaꞌn llonaꞌ nench gak wzejnieꞌ akllreꞌ. Llonkwinaꞌ rebze ka yeolol beꞌnne nench gakrén akeꞌ,naꞌ chaꞌ bal akeꞌ wxenraꞌll akeꞌ Cristonꞌ. 23 Llonaꞌyeolol da ki nench wak weꞌrén akeꞌ xtiꞌll Cristonꞌnench naꞌ wak sorenaꞌ nbaraz ren yezikre beꞌnnellzenay xtiꞌll Cristonꞌ.

24 Ba nnézkzere kate llxhonnj txhonnj beꞌnnenench siꞌi akeꞌ to da gon akeꞌ gan, yeololeꞌ zaꞌdores, laꞌkze chaꞌ tozeꞌn gon gan, naꞌ sieꞌ da goneꞌgan naꞌ. Kaꞌn gonre reꞌ zore llonre xchin Diosenꞌdo yichj do raꞌllre, nench wzoeꞌ reꞌ nbaraz katyellinre ganꞌ llieꞌ naꞌ. 25 Beꞌnn witj kaꞌ llon akeꞌbanez bi llon akeꞌ ka lleꞌne kwerp ke akeꞌn, nenchllak akeꞌ beꞌnn war, le lleꞌn akreꞌ gon akeꞌ gankatenꞌ chitj akeꞌn, nench siꞌi akeꞌ danꞌ gon akeꞌgan naꞌ, laꞌkze nak danꞌ siꞌi akeꞌn da te ke. Naꞌlliꞌo llzenay keDiosenꞌ siꞌllo to dawenll da bi te ke.26 Ke len naꞌ bi gonaꞌ nadaꞌ ka to beꞌnn llxhonnjekon to llxhonnjeꞌ, naꞌ bi nnezreꞌ ga yellineꞌ, oka to beꞌnne dil kon ba dileꞌ, naꞌ ni ke nnezzreꞌ

ganꞌ kwaꞌlleꞌ. 27 Bi llzenayaꞌ ke da xhinnjenꞌ katenen gonaꞌ da xhinnj ren kwerp kiaꞌn. Zan llonaꞌkon ga zerao zoeraꞌ nench yeyazraꞌll Diosenꞌ,nench ke wnitaꞌ latjenꞌ ba benaꞌ gan ke nak babdixjweꞌraꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.

10Bi llayaꞌl weꞌraollo lwaꞌa kaꞌ

1 Beꞌnn biꞌche, lleꞌnraꞌ yeololre lljadinraꞌllrexozxtaꞌollo kaꞌ bllaꞌa akeꞌ to xhan bej danꞌ bseꞌlDios, naꞌ yeolol akeꞌ blaꞌy akeꞌ radj nisdaꞌon nziꞌiNisdaꞌo Xhna. 2 Naꞌ yeololeꞌ gok akeꞌ txhen daMoisésenꞌ kanꞌ bcheꞌe leakeꞌ ganꞌ blliarao bejenꞌrao akeꞌ naꞌ, kanꞌ bde akeꞌ lo nisdaꞌon, gok ke akeꞌka beꞌnn blloa nis lo bejenꞌ, naꞌ lo nisdaꞌon. 3Naꞌyeololeꞌ bdao akeꞌ toze yel wao da beꞌe Diosenꞌleakeꞌ. 4 Naꞌ yeololeꞌ weꞌj akeꞌ toze nis da beꞌeDiosenꞌ leakeꞌ. Naꞌ nis danꞌ weꞌj akeꞌn goren toleꞌ yej, naꞌ yejenꞌ lleꞌnen nen Cristonꞌ gokeꞌ yejenꞌganꞌ gor nis naꞌ. 5 Laꞌkze gokrén Diosenꞌ leakeꞌ,zaneꞌ bi ben akeꞌ kanꞌ llazraꞌll Diosenꞌ, ke len naꞌwasaꞌt akeꞌ latj dachenꞌ.

6Naꞌ yeolol kanꞌ gok ke akeꞌ ni, llzejnieꞌn lliꞌo billayaꞌl seraꞌll-llo gonllo da xhinnj kanꞌ ben leakeꞌnaꞌ. 7 Ke len naꞌ reꞌ, bi gonliraꞌllre lwaꞌa lsaꞌkkaꞌ kanꞌ ben leakeꞌ. Le nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:“Blleꞌ akeꞌ weꞌj bdao akeꞌ, naꞌ bzo akeꞌ ben akeꞌlnni ke lwaꞌa kaꞌ.” 8 Naꞌ leskaꞌ bi llayaꞌl sorenllonoꞌr beꞌnn bi nak noꞌr kello, naꞌ beꞌnn byio binak beꞌnn kello, kanꞌ ben leakeꞌn kanaꞌ. Ke lennaꞌ toze lla wasaꞌt chonnalloa mireꞌ (23,000) yelwen da xhinnj ke akeꞌ naꞌ. 9 Bi llayaꞌl wkoꞌyelelloXanllonꞌ goneꞌ da ba llwieꞌ goneꞌ. Le bale da xozx-taꞌollo kaꞌ, bi byejleꞌ akeꞌ kanaꞌ gakrén Diosenꞌleakeꞌ kanꞌ bneꞌe naꞌ, naꞌ bseꞌleꞌ bel znia betbaꞌleakeꞌ. 10 Leskaꞌ bi llayaꞌl tare nnere ke Diosenꞌkanꞌ ben bale da xozxtaꞌollo kaꞌ kanaꞌ, naꞌ bseꞌleꞌto angl keꞌe beꞌnn bet leakeꞌ.

11 Yeolol da ki gok ke akeꞌn, nyojen leꞌ xtiꞌllDiosenꞌ nench naꞌ llzejnieꞌn lliꞌo akrenꞌ llayaꞌlgonllo zollo nnaꞌ, le ba zo rez yeyoll yellrionꞌ.12 Ke len naꞌ beꞌnn llakre zetipeꞌ nxenraꞌlleꞌ Je-sucristonꞌ, llayaꞌl wiayaꞌnneꞌ akrenꞌ goneꞌ nenchbi yexjeꞌ rao da xhinnjenꞌ. 13 Reꞌ bi nna tere raoda wallayraore ka da bi llzoe beꞌnnach. Le zokzeDiosenꞌ llakreneꞌ lliꞌo, bi lloeꞌ latj gak kello dabi soello. Naꞌ llzejnieꞌreꞌ lliꞌo akre gonllo nenchsoello bi da kaꞌ llak kellonꞌ.

14 Ke len naꞌ biꞌchaꞌ nllieꞌraꞌ, bi gonliraꞌllrebeꞌnn non akeꞌ ka lwaꞌa lsaꞌk kaꞌ. 15 Ba llejnieꞌre,naꞌ wak gonre xhbab ke da ki llzejnieꞌraꞌ reꞌ,

Page 191: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 10:16 188 1 Corintios 11:12nench naꞌ chejnieꞌre diꞌll zaꞌken lloeꞌrenaꞌ reꞌ.16 Naꞌ kat llnnabllo rao Diosenꞌ gonlaꞌyeꞌ danꞌlleꞌjllonꞌ kat lljadinraꞌll-llo kanꞌ gok got Cristonꞌ,danꞌ lleꞌjllo naꞌ llroeꞌn nakllo txhen Cristonꞌ, naꞌziꞌllo banez danꞌ beneꞌn kanꞌ brarj xcheneꞌn, naꞌgoteꞌ leꞌ yay cruzenꞌ. Leskaꞌ katenꞌ llxhoxhjllo yetxtirenꞌ naꞌ llaollon, llroeꞌn nakllo txhen Cristonꞌ,le ziꞌllo banez danꞌ beneꞌn kanꞌ bzaneꞌ xpeꞌreꞌnbxhaꞌkzieꞌ ni ke lliꞌo. 17 Naꞌ toze yet xtir naꞌllxhoxhjllo llaollo raꞌt wejenꞌ, yoꞌy lliꞌo nxenraꞌllCristo naꞌ, naksllo toze ren beꞌnn lwelljllonꞌ, letoze yet xtir naꞌ llaollo txhen.

18 Lewiá kanꞌ llon beꞌnn Israel kaꞌ, llot akeꞌbayiꞌx kat lloeꞌrao akeꞌ Dios, naꞌ noteze beꞌnnellao akeꞌ xpeꞌrbaꞌn, llak akeꞌ txhen lloeꞌrao akeꞌDiosenꞌ. 19 Naꞌ kanꞌ niaꞌ ni, kere niaꞌ lwaꞌa lsaꞌkkaꞌn zaꞌk aken, naꞌ ni kere yel wao kaꞌ ll-llia beꞌnnkaꞌ rao aken naꞌn zaꞌkllen ka billre yel wao. 20Naꞌkanꞌ llepaꞌ reꞌ ni, kat to beꞌnne ll-llieꞌ yel wao raolwaꞌn danꞌ llonliraꞌll akeꞌ naꞌ, rao daxiꞌon ll-llieꞌn,kere raoDiosenꞌ, naꞌ bi lleꞌnraꞌ gonre txhen daxiꞌokaꞌ. 21 Le bi gak yeꞌj gaollo da lleꞌj llaollo katenꞌlljasaꞌraꞌll-llo akre zejen danꞌ got Xanllo Cristonꞌ,naꞌ yeꞌj gaotello danꞌ lloeꞌraorén akeꞌ daxiꞌo naꞌ, lebi gak yeꞌj gaollo llopten. 22Wchaꞌllo Diosenꞌ chaꞌkaꞌ gonllo. Le kere llonll lliꞌo kerke Dios naꞌn, naꞌsoello bi da gonreꞌ lliꞌo.

Yeololte bi da gonllo llayaꞌl gonxhenllo Diosenꞌ23 Wakse gonllo biteze, zan kere yeolol danꞌ

gonllo naꞌn naken da wen; laꞌkze chaꞌ waksegonllo biteze, kere yeolol danꞌ gonllo naꞌn gakre-nen lliꞌo. 24Ni tollo bi llayaꞌl gonllo da wen kezllo,llayaꞌl wiakzllo beꞌnn lwelljllo kaꞌ.

25Wak gaore biteze beꞌr da lloꞌt akeꞌ lao yaꞌa, biwnnabre chaꞌ bllia akeꞌn rao lwaꞌa danꞌ llonliraꞌllakeꞌ naꞌ, nench ke gákere chaꞌ naken xhia kerégaoren. 26 Le xtiꞌll Dios danꞌ nyojen nen: “Yellrioni, naꞌ yeololte da de naksen ke Xanllo Dios.”

27 Naꞌ chaꞌ to beꞌnne bi nxenraꞌll Cristo naꞌ,gaxheꞌ reꞌ rilleꞌ lljataorenreꞌ, chaꞌ ba zejre, naꞌgaore biteze da gonneꞌ reꞌ, bi nnabre chaꞌ nakenda ba bllieꞌ rao lwaꞌa keꞌe, nench ke gákere chaꞌnaken xhia keré gaoren. 28 Zan chaꞌ to beꞌnneyeꞌe reꞌ: “Da ba blliaꞌ rao lwaꞌa da ni”, wenre bigaoren nench ke gake beꞌnnenꞌ bne kaꞌ, renkzrenꞌllonliraꞌllre lwaꞌa kaꞌ, naꞌ bi so wen lo yichjraꞌll-daꞌweꞌ, le ke Xanllo naꞌ nak doxhente yellrio,naꞌ yeololte bi da de rawe naꞌ. 29 Zan danꞌ yoꞌlo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ niaꞌ kaꞌ, kere ke reꞌnniaꞌ kaꞌ. Naꞌ ¿bixchen wlliayiꞌllriz beꞌnn yobrenadaꞌ kate llonaꞌ bi da nnezraꞌ bi naken da xhinnj,

laꞌkze leꞌen llakreꞌn da xhinnj? 30Renchaꞌ lloeꞌtiaꞌyel llioxken ke Dios kate bi da llawaꞌ, ¿bixchenziꞌchiꞌll akzeꞌ nadaꞌ ke danꞌ llawaꞌ naꞌ? 31 Kinꞌnaken, chaꞌ lleꞌj llaollo, naꞌ biteze da llonllo,llayaꞌl gonllo da weꞌxhenllo Dios. 32Naꞌ bi llayaꞌlgonllo biteze da wxhexj beꞌnne goneꞌ da xhinnjlaꞌkze beꞌnn nak beꞌnn Israel, o laꞌkze beꞌnn bi nakbeꞌnn Israel o chaꞌ lliꞌo lldop ll-llayllo llonliraꞌll-llo Diosenꞌ. 33 Kanꞌ llonaꞌ nadaꞌ, llayirjaꞌ ka llonaꞌnench noteze beꞌnne soeꞌ nbaraz. Bi llayirjaꞌ dagakrén kwinaꞌ, llonaꞌ da gakrén beꞌnne nench naꞌyerá akeꞌ.

111 Naꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ gonre kanꞌ llonaꞌ nadaꞌ, le

nadaꞌ llonaꞌ kanꞌ ben Cristo naꞌ.Danꞌ llayaꞌl gon noꞌr kaꞌ ganꞌ lldop ll-llayllo

lloeꞌraollo Dios2 Naꞌ nnaꞌ niaꞌ reꞌ, llonre wen lljadinraꞌllre

nadaꞌ, naꞌ llonre ka danꞌ bzejnieꞌraꞌ reꞌ naꞌ. 3 Naꞌlleꞌnraꞌ chejnieꞌre da ni, Cristonꞌ nakeꞌ beꞌnnlliarao rao beꞌnn byio ak. Naꞌ beꞌnn byio kaꞌ nakakeꞌ beꞌnn lliarao rao noꞌr kaꞌ. Naꞌ Dios naꞌ nakeꞌbeꞌnn lliarao rao Cristonꞌ. 4 Noteze beꞌnn byio,chaꞌ nzoateze xhlaꞌpeꞌ kat llalwilleꞌ Dios ganꞌlldop ll-llayre llakre txhen, o kat bi da llyixjweꞌreꞌda ne Dios, bi lloeꞌxheneꞌ Cristonꞌ chet kaꞌ, leCristo naꞌ nakeꞌ beꞌnn nell ka leꞌe. 5 Naꞌ chaꞌto noꞌre llalwilleꞌ Dios o chaꞌ llyixjweꞌreꞌ da neDiosenꞌ, naꞌ bi nkwaꞌch yichjeꞌ, bi llapeꞌ xhyiweꞌnbaraꞌnne, le beꞌnn byio naꞌn nak beꞌnn nell kaleꞌe. Naꞌ noꞌrenꞌ llon kaꞌ, rebze lloneꞌ ka beꞌnn kaꞌnchib yichj. 6 Naꞌ chaꞌ bi lleꞌne noꞌrenꞌ wkwaꞌchyichjeꞌn kanꞌ niaꞌ naꞌ, wenre wchibeꞌ doxhen yichyichjeꞌn. Naꞌ chaꞌ llakreꞌ zdoꞌ wchibeꞌn, wenrewkwaꞌcheꞌn kanꞌ llon yezikre noꞌr kaꞌ. 7Naꞌ beꞌnnbyio kaꞌ, bi llayaꞌl wkwaꞌch yichj akeꞌn, le leakeꞌnllroeꞌ akreꞌ katek zaꞌk Diosenꞌ. Zan noꞌr kaꞌ, llroeꞌakreꞌ katk zaꞌk xhyio akeꞌn. 8 Le kere llit lchoꞌnoꞌr naꞌn benDiosenꞌ beꞌnn byionꞌ, llit lchoꞌ beꞌnnbyio nell naꞌ, len naꞌ beneꞌ noꞌr naꞌ. 9Le Diosenꞌ bibeneꞌ beꞌnn byionꞌ gakreneꞌ noꞌr naꞌ, noꞌr naꞌlenꞌbeneꞌ gakreneꞌ beꞌnn byio naꞌ. 10Ke len naꞌ llayaꞌlwkwaꞌch yichj noꞌr kaꞌ nench nroeꞌn, beꞌnn byiokaꞌn nakll lliarao ka leakeꞌ, kaꞌn gon akeꞌ ni keangl kaꞌ. 11Zan naksllo txhen Xanllo Jesucristonꞌ,ka noꞌre, naꞌ beꞌnn byio; naꞌ bi llayaꞌl nne noꞌrenꞌbi yalljreꞌ beꞌnn byio, naꞌ beꞌnn byionꞌ bi nneꞌebi yalljreꞌ noꞌrenꞌ. 12 Le llit lchoꞌ beꞌnn byio naꞌnbrej Diosenꞌ beneꞌ noꞌr naꞌ, leskaꞌ yeololte beꞌnnbyio zo noꞌre bxhan leakeꞌ, naꞌ yeololtekze bi dade naksen da ben Dios.

Page 192: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 11:13 189 1 Corintios 12:813Lennechk reꞌ, ¿naken lixhej to noꞌre llalwilleꞌ

Diosenꞌ, naꞌ bi nkwaꞌch yichjeꞌ? 14Naꞌ lekze nakento zdoꞌ kat to beꞌnn byio bi wchib yichjeꞌn, nllieꞌntonnka llia ke noꞌre. 15Zannaken to baraꞌnnxhennaꞌ ke noꞌrenꞌ weꞌe latj wllia yichjeꞌn tonn, le Diosnaꞌn noneꞌ yich yichjeꞌn to da wkwaꞌch yichjeꞌnaꞌ. 16 Naꞌ ka nak yeololte diꞌll kaꞌ ba beꞌrentoꞌreꞌ, chaꞌ nolre lleꞌnere gakyollrén lwelljre, netoꞌpostl, naꞌ gallre ga lldop ll-llay beꞌnn llonliraꞌllDios, bi llontoꞌ billre da yobre.

Kat llao akeꞌ bi lljadinraꞌll akeꞌ Cristonꞌ kanꞌ beneꞌbdaoreneꞌ postl keꞌe kaꞌ xcheꞌ

17 Naꞌ de ye to da nniaꞌ reꞌ, le bi llonre wenkatenꞌ lldop ll-llayre llonxhenre Cristonꞌ, naꞌ billakrenen reꞌ, le bi llonre wen. 18 To da bi llonrewen, ne akeꞌ katenꞌ lldopre lloeꞌraore Cristonꞌ,bi llonre txhen lwelljre, naꞌ llakraꞌ nakjen li kanꞌne akeꞌ naꞌ. 19 Naꞌ kaꞌjenꞌ llayaꞌlkze gak danꞌ billonrenre txhen lwelljre naꞌ, le len naꞌ wroeꞌnnoxhanꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ do yichj do raꞌlleꞌ, naꞌnonꞌ bi nxenraꞌll Leꞌe. 20 Naꞌ kat lladop llallayre,kere nnello llaore txhen naꞌ, nench lljasaꞌraꞌllreyel got ke Xanllo Jesucristonꞌ. 21 Naꞌ kat lldopregaore txhen naꞌ, totore lljeꞌxre kon da lldoꞌlere,ni ke bexhze lwelljre, naꞌ balre nna donzre katlladaorenꞌ, naꞌ ye balre lleꞌj llaoxenre. 22 ¿Bi zorillre naꞌ gaore naꞌzenꞌ? Katenꞌ llonre ki, llkwasrechlaꞌre danꞌ nak ke Diosenꞌ, naꞌ reꞌ danꞌ llonre kaꞌ,llakyaꞌche beꞌnn bibi de ke akeꞌ. Len naꞌ naken daxhinnj kwis kanꞌ llonre naꞌ, naꞌ bi gak nniaꞌ wennaꞌ llonre kaꞌ.

Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ kanꞌ lljasaꞌraꞌll akeꞌ yel got keꞌen(Mt. 26:26‑29; Mr. 14:22‑25; Lc. 22:14‑20)

23 Xanllo Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ nadaꞌ, naꞌ babroeꞌraꞌ reꞌ. Ka lleꞌn bde Judasenꞌ Leꞌe rao naꞌabeꞌnn kaꞌ bwie Leꞌen, Xanllo Jesúsenꞌ beꞌxeꞌ toyet xtir. 24 Naꞌll beꞌe yel llioxken ke Diosenꞌ,bayoll naꞌ naꞌll bxhoxhjeꞌn, naꞌll bneꞌe: “Lesiꞌn,Legaon. Da ninꞌ nak kwerp kiaꞌ danꞌ ba biaꞌa nikeré. Kinꞌ gonre lljadinraꞌllre nadaꞌ.” 25 Leskaꞌbeneꞌ ka bayoll badao akeꞌ xcheꞌn, bxhieꞌ to leodaꞌo xis uva, naꞌ bneꞌe: “Danꞌ yoll lo leo daꞌo ni,naken to da llroeꞌn sorao to da kob danꞌ bchebDiosenꞌ gakreneꞌ beꞌnnach. Naꞌ larj xchenaꞌnnench gaken da li. Naꞌ batteze kat yeꞌjre ka danꞌllonnaꞌ lleꞌjre ni, lelljadinraꞌll kanꞌ benaꞌ bzanekwinaꞌ got akeꞌ nadaꞌ.” 26 Ke len naꞌ yoꞌy ras katllaore yet xtir naꞌ, naꞌ lleꞌjre xis uvanꞌ, lljasaraꞌllrekanꞌ bzane kwin Xanllonꞌ goteꞌ, llinte lla yedeꞌ dayobre.

Akrenꞌ llayaꞌl gonllo katenꞌ yeꞌjllo xis uvanꞌ, naꞌgaollo yet xtirenꞌ lljadinraꞌll-llo kanꞌ gok got Xanllonꞌ

27Kanꞌ naken chaꞌ llaollo yet xtirenꞌ, naꞌ lleꞌjllonis uvanꞌ nench lljasaꞌraꞌll-llo yel got ke Xanllonꞌ.Zan chaꞌ bi llapllo baraꞌnn kanꞌ zejen naꞌ, katenꞌlleꞌj llaollon naꞌ, naken xhia kello, le llonllo kato da bibi zaꞌk kwerp keꞌen, naꞌ xcheneꞌ naꞌ.28 Ke len naꞌ llayaꞌl gonyaꞌnnllo xhbab chaꞌ nakraꞌlldaꞌollonꞌ yall rao Diosenꞌ ka za gaollo yet xtirnaꞌ, naꞌ ka za yeꞌjllo xis uva naꞌ. 29 Le chaꞌ yeꞌjgaollo, naꞌ bi llonllo xhbab bi zejen danꞌ bzanekwerp ke Xanllo goteꞌ ni kello, kwinzllo llxoa doꞌlkoꞌll-llo, chaꞌ kaꞌ llonllo. 30 Ni ke danꞌ bi llaprebaraꞌnn danꞌ ben Cristonꞌ, zanre bi zore wenllakre no yillweꞌ, naꞌ ye balre ba wasaꞌte. 31 Naꞌchaꞌ llwiayaꞌnnllo akre nak yichjraꞌlldaꞌollo, bibidoꞌl llxoa koꞌll-llo chenake. 32Naꞌ ka nak ba nxoadoꞌl koꞌll-llo danꞌ bi llwiallo lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌchaꞌ naken yall katenꞌ lleꞌj llaollo naꞌ, ke len naꞌXanllonꞌ llsaꞌkzieꞌ lliꞌo nench naꞌ bi wsaꞌkzieꞌ lliꞌoke chnare kanꞌ gak ke beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll Leꞌe.

33 Ke len naꞌ beꞌnn biꞌche, kat lldop ll-llayrenench yeꞌj gaore txhen, lekwexh lwelljre, naꞌ yeꞌjgaore txhen. 34 Chaꞌ balre donre, llayaꞌl gaore loyoꞌ ga zore nench ke yedop yellayre, naꞌ wxoaxhia doꞌl koꞌllre, naꞌ wsaꞌkziꞌ Diosenꞌ reꞌ. Naꞌ dakaꞌ yelaꞌ koaꞌ xhnneze kat yedaꞌ ganꞌ zore naꞌ.

12Yel wak danꞌ llonn Spíritu ke Diosenꞌ llon totollo

1Beꞌnnbiꞌche, nnaꞌ lleꞌnraꞌ nnézere ke danꞌ llonSpíritu ke Diosenꞌ llakrenen toto lliꞌo nxenraꞌllJesucristonꞌ nench llak llonllo xchineꞌn.

2 Nnézkzere kanꞌ bi nna gonliraꞌllre Cristonꞌ,bi nnézere bi da kaꞌ benre, naꞌ byejleꞌre ke lwaꞌakaꞌ da kaꞌ bi llak nne, bxhoben reꞌ nez yobre.3 Naꞌllenꞌ lleꞌnraꞌ chejnieꞌre da ni nnaꞌ. Notezebeꞌnne nne: “Wa llwieraꞌ Jesúsenꞌ”, bibi Spíritu keDiosenꞌ zorén beꞌnnenꞌ; zan beꞌnn nne: “Jesúsenꞌnakeꞌ Xanllo”, leꞌen yoꞌkze Spíritu ke Diosenꞌ loraꞌlldaꞌweꞌ llakrenen leꞌe.

4 Toze Spíritu ke Diosenꞌ zo, zan nllaꞌa nl-laꞌa nak danꞌ llonnen totollo nench naꞌ gakgonllo xchineꞌn. 5 Nllaꞌa nllaꞌa ka llon totolloxchin Diosenꞌ laꞌkze toze Xanllo Jesucristo naꞌnnxenraꞌll-llo. 6 Naꞌ laꞌkze nllaꞌa nllaꞌa da llontotollo, toze Diosenꞌ lloneꞌ nench totollo zaꞌkellonllo xchineꞌn. 7 Nakbieꞌkze zorén Spíritu keDiosenꞌ lliꞌo, le totollo llak llonllo da llakrényeolol-llo. 8 Le Spíritu ke Dios naꞌ, llonen nenchbal-llo llzejnieꞌllo beꞌnne yel siꞌn keꞌe naꞌ, naꞌlekze Spíritu naꞌn llonen ye bal-llo nnézello bi

Page 193: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 12:9 190 1 Corintios 13:5da nnézello, naꞌ llzejnieꞌllon beꞌnne. 9 Naꞌ tozeSpíritu keꞌe naꞌkzenꞌ llonen nench naꞌ bal-llollonliraꞌll-llo Diosenꞌ kwis, naꞌll llak biteze dallnnábelloeꞌ. Naꞌ danꞌ llakrén Spíritunꞌ lliꞌo, bal-llo llak llonllo nench llayak no beꞌnn llak yillweꞌ.10Naꞌ Lekze Spíritu naꞌn llonen llak llon bal-llo yelwak, naꞌ ye bal-llo llak llyixjweꞌllo bi da ba bneDiosenꞌ lliꞌo. Naꞌ kone Spíritu ke Dios naꞌkzenꞌllonen llakbeꞌllo bi da llasné beꞌnne, chaꞌ zaꞌn keDios o chaꞌ zaꞌn ke daxiꞌo, naꞌ ye bal-llo, llonennench lloeꞌllo wde wdere diꞌll da bi nsedllo, naꞌye bal-llo llak llanello akre zej diꞌll kaꞌ da kaꞌbi nsedllo. 11 Zan toze Spíritu ke Dios naꞌkzenꞌllakrenen yeolol-llo nench llonllo danꞌ lleꞌnengon totollo.

Yeolol lliꞌo nxenraꞌll Cristonꞌ nakllo ka toze beꞌnne12 Kwerp kellonꞌ naken zan kwen, naꞌ ngoꞌden

naken toze. Naꞌ kaꞌkze lliꞌo nxenraꞌll Cristonꞌ,nakllo ka toze beꞌnne. 13 Naꞌ kaꞌkzenꞌ bal-llonakllo beꞌnn Israel, naꞌ ye bal-llo bi nakllo beꞌnnIsrael. Bal-llo nakllo beꞌnn zo xan, naꞌ ye bal-llobi zo xanllo. Zan yeololkzllonꞌ blloa nis nench naꞌbroeꞌn toze Spíritu ke Diosenꞌ zorenen lliꞌo.

14 Kaꞌkzenꞌ kwerp kellonꞌ nsaꞌn zan kwen, naꞌnllaꞌa to kwenwejenꞌ. 15Chenak llak nneniaꞌllonꞌ,naꞌ nnen: “Bi nakaꞌ kwerpenꞌ toze, le bi nakaꞌneꞌe”, naꞌ laꞌkze chaꞌ nnen kaꞌ, naksen kwerpenꞌtoze. 16 Naꞌ chenak llak nne nayllo, naꞌ nen:“Bi nakaꞌ kwerpenꞌ toze, le bi nakaꞌ yejraweꞌ”,naꞌ laꞌkze chaꞌ nnen kaꞌ, tozen naksen kwerpenꞌ.17 Chaꞌ doxhen kwerp kellonꞌ naken yejraollo,¿akxha gak yénello? Naꞌ chaꞌ doxhen kwerpenꞌnaken nayllo, ¿akxha gak choꞌ xhiꞌnllo chenake?18 Zan Diosenꞌ ba bzoeꞌ da kaꞌ nsaꞌa kwerp kellonꞌkon ga yalljen kanꞌ byazraꞌlleꞌ. 19 Bi nyaꞌ kwerpkellonꞌ chenak nsaꞌn toz ke danꞌ nsaꞌn. 20 Naꞌlaꞌkze nsaꞌn zan kwen naꞌ, naꞌ wde wdere llonaken llin, naꞌ toze nak aksen kwerpenꞌ.

21Ke len naꞌ yejraollonꞌ bi gak yen naꞌllonꞌ: “Biyalljraꞌ rweꞌ.” Ni yichjllonꞌ bi gak yen niaꞌllonꞌ:“Bi yalljraꞌ rweꞌ.” 22 Naꞌ laꞌkze chaꞌ bal kwenkwerp kellonꞌ, llákello bi nakteken da war, zanyalljkzen. 23 Naꞌ laꞌkze kweꞌ kweꞌ kwerp kellonꞌ,llákello bi zaꞌkteken, zan lliꞌ yichjllonꞌ, ke lennaꞌ llak xharaꞌnllo. Naꞌ zo ga bi lleꞌnello reꞌebeꞌnne, naꞌ llkwaꞌchllon ren xhallo naꞌ. 24 Naꞌda nsaꞌa kwerp kellonꞌ da nak nbaraz, bi yalljenwkwaꞌchllon. Naꞌ Dios naꞌ lloneꞌ lliꞌ yichjllo ganꞌzo da kaꞌ bi nak nbaraz. 25Naꞌ noneꞌ kwerp kellonꞌtoze nench kweꞌ kweꞌ llapchiꞌi lwellje, naꞌ llonaken llin txhen. 26 Naꞌ chaꞌ ga zo llak, doxhen

kwerp kellonꞌ bi zo wen. Naꞌ chaꞌ zo raꞌt ga zonbaraz, doxhenllo llawé.

27 Naꞌ lliꞌo nxenraꞌll-llo Cristonꞌ, yeolol-llongoꞌdllo ka to kwerp naklloeꞌ txhen, naꞌ twejtwejllo nakllo ka to kwenwej danꞌ nsaꞌa kwerpenꞌ,naꞌllenꞌ llak llonllo wde wdere da ba ngoꞌ Diosenꞌrao naꞌllo gonllo. 28Naꞌ ka nak lliꞌo lldop ll-llayllollonliraꞌll-llo Cristonꞌ, da nell brej Diosenꞌ balbeꞌnn nak postl, naꞌ da wllope brejeꞌ bal beꞌnnenench chixjweꞌ akreꞌ danꞌ llne Diosenꞌ leakeꞌ.Naꞌ da wyonne brejeꞌ ye bal beꞌnne llroeꞌ llsedextiꞌlleꞌn. Naꞌ leskaꞌ brejeꞌ beꞌnn llon ak yel wak,naꞌll brejeꞌ beꞌnn llayón beꞌnn weꞌe, naꞌll brejeꞌbeꞌnn llakrén beꞌnne kat bi da yallj akreꞌ, naꞌllbrejeꞌ beꞌnn llnebiaꞌ lliꞌo lldop ll-llayllo llonliraꞌll-llo Cristonꞌ, naꞌll brejeꞌ beꞌnn lloeꞌ wdewdere diꞌllda bi nsed akeꞌ. 29Naꞌ ke len naꞌ kere yeolol-llonꞌnakllo postl. Naꞌ kere yoꞌyllonꞌ llak llyixjweꞌllo bida ne Dios. Naꞌ kere yoꞌyllonꞌ llak llroeꞌ llsédellobeꞌnne xtiꞌlleꞌn, naꞌ kere yoꞌyllonꞌ gak gonllo yelwak. 30 Naꞌ kere yoꞌyllonꞌ gak yeyonllo yeyakbeꞌnn weꞌe. Naꞌ kere yoꞌyllonꞌ llak lloeꞌllo wdewdere diꞌll da bi nsedllo. Naꞌ kere yoꞌyllonꞌ llakllzejnieꞌllo akre zej diꞌll kaꞌ. 31 Leweꞌlaꞌll nenchgakrén Spíritu ke Diosenꞌ reꞌ, nench gak gonre dakaꞌ nak da zaꞌklle. Naꞌ nadaꞌ wroeꞌraꞌ reꞌ ye to dazaꞌklle da llayaꞌl so kwezrenllo.

13Llayaꞌl llieꞌ lwelljllo

1Naꞌ chaꞌ llakllo diꞌll da llak beꞌnnach, naꞌ llaknnellowdewdere diꞌll da de yebá, naꞌ chaꞌ bi nllieꞌlwelljllo, bibi nxhoeꞌn kello chet kaꞌ. Naꞌ naklloka to ya wakwell, kon llonen llakia kat llkwelleꞌn,naꞌ llonllo ka to platiy da zill. 2Naꞌ laꞌkze chaꞌ bagokrén Spíritu ke Diosenꞌ lliꞌo nench llyixjweꞌllobi da neꞌe lliꞌo, naꞌ laꞌkze chaꞌ nnézello yeolol danono nna nneze, naꞌ llejnieꞌllo yeolol da nak dazaꞌke, naꞌ laꞌkze chaꞌ nxenraꞌll-llo Diosenꞌ lloneꞌbiteze da nnábelloeꞌ, naꞌ chaꞌ bi nllieꞌ lwelljllo,bibi nxhoeꞌ da kaꞌ llonllonꞌ chet kaꞌ, laꞌkze llonlloyeolol ka nak da ki. 3Naꞌ laꞌkze weꞌllo beꞌnn yaꞌchake yeolol bi da de kello, naꞌ laꞌkzeweꞌllo latj wzeybeꞌnn kaꞌ llwie lliꞌon, bitbi nxhoeꞌ da kaꞌ llonllonꞌchaꞌ bi nllieꞌ lwelljllo.

4 Chaꞌ nllieꞌ beꞌnn lwelljllo, lleꞌnengakxhenraꞌll-llo bi da llone beꞌnn lliꞌo, naꞌ gonllowen ke akeꞌ, bi gákello ziꞌ chaꞌ llakwen ke akeꞌ, naꞌbi gakllo beꞌnn llalj, naꞌ bi gakllo beꞌnn yaꞌraꞌlle.5 Naꞌ chaꞌ nllieꞌ akelloeꞌ, bi gon akelloeꞌ ka nenkello, bi gonllo nench chraoze lliꞌo yegaꞌnnllo

Page 194: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 13:6 191 1 Corintios 14:19wen, bi gakllaꞌllo beꞌnne, bi kwek yichjllo bi dallon akreꞌ lliꞌo. 6Naꞌ chaꞌ nllieꞌllo beꞌnn lwelljllonꞌ,bi yewello chaꞌ bi da xhinnj lloneꞌ, zan chaꞌ lloneꞌda zej lixheje, naꞌllenꞌ yewello. 7Naꞌ chaꞌ nllieꞌllobeꞌnn lwelljllonꞌ, llaoraꞌll-llo bi da llone beꞌnnenꞌlliꞌo, naꞌ llejleꞌllo chaꞌ bi da lle akeꞌ lliꞌo, naꞌ sollorez gon akeꞌ wen yoꞌy ras, naꞌ llapraꞌll-llo chaꞌ bida llon akreꞌ lliꞌo.

8 Kbat te ke danꞌ llieꞌ lwelljllonꞌ, zan wllin llakate nollno chixjweꞌ da kaꞌ ne Diosenꞌ, naꞌ wllinlla kate bill weꞌe beꞌnne biteze diꞌlle da bi nsedakeꞌ, naꞌ wllin lla kat bill yallj bi da chejnieꞌllo.9 Le ka nak nnaꞌ raꞌtzen naꞌ nombiaꞌllo, naꞌ yeraꞌtenꞌ naꞌ llayixjweꞌllo. 10 Naꞌ katenꞌ yed kwineꞌnaꞌ, kanaꞌ da raꞌtenꞌ nombiaꞌllo naꞌ, bill yálljellon.

11Ka gokllo bidaꞌo beꞌllo diꞌll ka da lloeꞌ notezebidaꞌo, benllo xhbab ka da llon noteze bidaꞌo,naꞌ byejnieꞌllo ka llejnieꞌ bidaꞌo. Naꞌ nnaꞌ bablliꞌollo, ba bsanraꞌll-llonꞌ bill llonllo kanꞌ benllokanꞌ nakllo bidaꞌo. 12Naꞌ nnaꞌ bi nna reꞌllo kwasrodanꞌ nak ke Diosenꞌ. Nakllo ka to beꞌnne llwia tolo yejwan da bi llroeꞌtek kwasro. Zan wllin llakat reꞌllo kwasro, kanaꞌ nnézello doxhen da de,kanaꞌn gombiaꞌllo kwasro kanꞌ nombiaꞌ Diosenꞌlliꞌo. 13 Naꞌ da ki chonnen nak aken da bi te ke:gonliraꞌll-lloeꞌ, naꞌ gonllo rez gonlleꞌ wen kello,naꞌ llieꞌllo Diosenꞌ ren lwellj beꞌnnachllo, Naꞌ dallonllen bien gonllo rao da ki chonne, llieꞌlloDiosenꞌ naꞌ lwellj beꞌnnachllo.

14Beꞌnn kaꞌ lloeꞌrén Diosenꞌ diꞌll no diꞌll yobre da bi

nsed akeꞌ1 Llayaꞌl weꞌlaꞌllre llieꞌre Diosenꞌ naꞌ ren beꞌnn

lwelljre, naꞌ leskaꞌ llayaꞌl so lo raꞌlldaꞌorenꞌ gakrénSpíritu ke Diosenꞌ reꞌ, naꞌ gonre kon bi da lleꞌnengonre, naꞌ chixjweꞌre bi danꞌ ne Dios. Len naꞌllayaꞌlyaꞌnn seraꞌllre gonre. 2 Ka nak beꞌnn lloeꞌdiꞌll da bi nsedeꞌ, bi lloeꞌreneꞌ no beꞌnnach diꞌlle,le nono llejnieꞌ len, Dios naꞌn lloeꞌreneꞌ diꞌlle. Lenaken diꞌll da lloeꞌ Spíritunꞌ leꞌe nench lloeꞌreneꞌDiosenꞌ diꞌll, naꞌ nono llejnieꞌ len. 3Zan beꞌnn lly-ixjweꞌre bi danꞌ ne Diosenꞌ, beꞌnn naꞌn llakreneꞌnench sechich akeꞌ wxenraꞌll akeꞌ Diosenꞌ, naꞌ soakeꞌ nbarazlle, naꞌ yexhenraꞌll akeꞌ chaꞌ bi da llakke akeꞌ. 4 Naꞌ kat lloeꞌllo wde wdere diꞌll da binsedllo, lo yichjraꞌlldaꞌollo naꞌzenꞌ llakrenen. Zanchaꞌ llyixjweꞌllo bi da nne Diosenꞌ, lliꞌo lldop ll-llayllo llonliraꞌll-llo Cristonꞌ llakrenen. 5Yeweraꞌchaꞌ yeololre gak weꞌrenre Diosenꞌ biteze diꞌllda bi nsedre, zan wawellraꞌ chaꞌ yeololre gakchixjweꞌre bi da ye Diosenꞌ reꞌ. Len naꞌ zaꞌkll

kerke da weꞌrenlloeꞌ wde wdere diꞌll chak ndopllayllo lloeꞌraollo Diosenꞌ. Le chaꞌ nono zo, nowazejnieꞌ beꞌnn kaꞌ akre zejen ka nak diꞌll danꞌllonn Spíritunꞌ nnello, bi gakrenen beꞌnn lwelljllosechich akeꞌ wxenraꞌll akeꞌ Leꞌe. 6 Beꞌnn biꞌche,nnezraꞌ bi gakrenen reꞌ chaꞌ weꞌrenaꞌ Diosenꞌ wdewdere diꞌll da bi llejnieꞌre kat yedaꞌ yedraꞌnnaꞌ reꞌ.Zan chaꞌ wzejnieꞌraꞌ reꞌ bi danꞌ ba bzejnieꞌ Diosenꞌnadaꞌ, wakrenen reꞌ. Naꞌ leskaꞌ wakrenen reꞌ chaꞌwzejnieꞌraꞌ reꞌ billre da nnezraꞌ ke Diosenꞌ, naꞌbillre da ne Diosenꞌ nadaꞌ nench chixjweꞌraꞌ reꞌ,naꞌ chaꞌ wroeꞌ wsedraꞌ reꞌ, akre zeje xtiꞌll Diosenꞌ.

7Leskaꞌ nakenkeda kaꞌ zill, da bi de yel nbanke,ka nak danꞌ nziꞌi bllej, naꞌ ka nak danꞌ nziꞌi guitarr,chaꞌ bi llbellen, naꞌ bi zillen kanꞌ llayaꞌl gonen naꞌ,¿akre gak nnézello danꞌ llol ka nak bllejenꞌ naꞌguitarrenꞌ? 8 Ka to ke rao wdile, chaꞌ bi wkwelleꞌtrompetenꞌ kwasro, bi chejnieꞌ beꞌnn wakaꞌa yakaꞌ, chaꞌ rao wdilenꞌ llayaꞌl lljakeꞌ. 9 Kaꞌkzenꞌnaken ke lliꞌo, chaꞌ weꞌrenllo beꞌnne diꞌll da bichejnieꞌ beꞌnne, bi gakrenen leakeꞌ, naꞌ gonenka beꞌnn lloeꞌrén diꞌll kwinzeꞌ. 10 Beꞌnn zjallaꞌadoxhen yellrio, wde wdere diꞌll da gorjrén akeꞌ.Naꞌ ni ton bi gak nnello bi chejnieꞌ beꞌnne len.11 Naꞌ chaꞌ lliꞌo bi llejnieꞌllo diꞌll da weꞌrén beꞌnnlliꞌo, nakllo ka beꞌnn ziꞌt ke leꞌe, naꞌ leꞌen nakeꞌka beꞌnn ziꞌt kello. 12 Naꞌ danꞌ zeraꞌllre gakrénSpíritu ke Diosenꞌ reꞌ nench gak gonre bi da lleꞌn-reꞌ gonre, kaꞌkzenꞌ llayaꞌl seraꞌllre gonneꞌ reꞌ dagakrén lwelljre nench naꞌ sechichre wxenraꞌllreDiosenꞌ.

13Naꞌ chaꞌ Spíritu ke Diosenꞌ gonen weꞌllo wdewdere diꞌll da bi nak xtiꞌll-llo, llayaꞌl nnabllogakrenen lliꞌo wazejnieꞌllo beꞌnne bi zeje diꞌllenꞌlloeꞌllo. 14 Le chet kaꞌ lloeꞌrenaꞌ Diosenꞌ diꞌll dabi nsedaꞌ, spíritu kiaꞌn llalwillen Diosenꞌ, laꞌkzebi llejnieꞌraꞌ binꞌ niaꞌ. 15 ¿Akre llayaꞌl gonaꞌchaꞌ? Llayaꞌl weꞌrenaꞌ Diosenꞌ biteze diꞌll da llonnSpíritu keꞌen nadaꞌ, laꞌkze chaꞌ bi llejnieꞌraꞌn,leskaꞌ llayaꞌl weꞌreneꞌ diꞌll da llejnieꞌraꞌ. Llayaꞌlgolaꞌ da weꞌrawaꞌ Diosenꞌ da llonn Spíritu keꞌennadaꞌ, laꞌkze chaꞌ bi llejnieꞌraꞌn, leskaꞌ llayaꞌlgolaꞌ da llejnieꞌraꞌ. 16 Le chaꞌ lloeꞌrenre Diosenꞌdiꞌlle, naꞌ lloeꞌre yel llioxken keꞌe kone diꞌll danꞌbi llejnieꞌ beꞌnne, leakeꞌn bi gak weꞌxhen akeꞌDiosenꞌ txhen ren reꞌ, le bi llejnieꞌ akreꞌ bi diꞌllenꞌlloeꞌre. 17 Laꞌkze chaꞌ lloeꞌre yel llioxken keDiosenꞌ kwasro, bitbi gakrenen beꞌnne chaꞌ bichejnieꞌreꞌ xtiꞌllrenꞌ. 18 Nadaꞌ lloaꞌa yel llioxkenke Diosenꞌ, lloeꞌrenlleꞌ billre diꞌll da bi nak xtiꞌllaꞌkerke yeolol reꞌ. 19 Zan kat ndop llay beꞌnnkaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ, wenre waꞌa gaꞌyze diꞌll da

Page 195: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 14:20 192 1 Corintios 15:9chejnieꞌ beꞌnne nench wzejnieꞌ akreꞌ, kerke waꞌachi mir diꞌll da bi chejnieꞌ akreꞌ.

20Beꞌnn biꞌche, bi llayaꞌl choꞌre xhbab ke bidaꞌobi nna chejnieꞌ, lechoꞌ xhbab ke beꞌnn ba llejnieꞌ.Naꞌ rao da xhinnj kaꞌ, llayaꞌl gakre ka bidaꞌo bi nnagon da xhinnj laꞌkze ba nakre beꞌnn gore. 21XtiꞌllDios danꞌ nyojen nen: “Nadaꞌ Dios weꞌrenaꞌ beꞌnnki diꞌll da bi chejnieꞌ akreꞌ, diꞌll ke beꞌnn ziꞌte,naꞌ ni kaꞌ bi wzenay akseꞌ kiaꞌ.” Kaꞌn ne XanlloDiosenꞌ. 22 Ke len naꞌ llonn Diosenꞌ wde wderediꞌll da lloeꞌllo nench beꞌnn kaꞌ bi nna gonliraꞌllakeꞌ Leꞌe gakbeꞌe akreꞌ zerenkze Diosenꞌ lliꞌo. Naꞌlliꞌo nxenraꞌll-lloeꞌ, Spíritu keꞌen llonen nenchbeꞌnn kaꞌ ba brejeꞌ, llayixjweꞌ akreꞌ lliꞌo bi dane Diosenꞌ. 23 Naꞌ kat ndopllo ganꞌ llalwill-lloDiosenꞌ, naꞌ yeolol-llo nnello wde wdere diꞌll dabi nak xtiꞌll-llo, naꞌ raꞌ bal beꞌnne bi chejnieꞌka diꞌllenꞌ lloeꞌllonꞌ, o chaꞌ beꞌnn bi llonliraꞌllLeꞌe, leakeꞌn nne akeꞌ llaktontjellonꞌ. 24 Naꞌ chaꞌbeꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll Diosenꞌ, o chaꞌ beꞌnn kaꞌbi llejnieꞌ kanꞌ llonllonꞌ, raꞌ akeꞌ kate yeolol-llollzejnieꞌ lwelljllo bi da ba bne Diosenꞌ lliꞌo, naꞌllyeyakbeꞌe akreꞌ de doꞌl ke akeꞌ kat yen akreꞌxtiꞌll yeolol-llo, naꞌ kanaꞌ lljadinraꞌll akeꞌ bi daxhinnjenꞌ non akeꞌn. 25 Naꞌ yeyakbeꞌe akreꞌ Diosnaꞌ, nnezreꞌ danꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn, naꞌllwzoa xhib akeꞌ weꞌrao akeꞌ Diosenꞌ, naꞌll nne akeꞌ:“Da likzenꞌ zo Diosenꞌ radj beꞌnn ki.”

Llayaꞌl weꞌraollo Diosenꞌ kwasro naꞌ bi gonllo konganze

26 Beꞌnn biꞌche, katenꞌ lldopre lloeꞌxhenreDiosenꞌ kinꞌ gonre: Balre de da golre weꞌxhenreDiosenꞌ, naꞌ balre de da wroeꞌ wsede lwelljre,naꞌ balre de da ba goll Spíritu ke Diosenꞌ reꞌ,naꞌ balre de wde wdere diꞌll da weꞌre da bi nse-dre, naꞌ ye balre chixjweꞌre, akre zejen diꞌll wdewderenꞌ ba bne beꞌnn lwelljre kaꞌ. Naksen wengonre yeolol da ki kon chaꞌ gakrenen lwelljre serechoch wxenraꞌllre Cristonꞌ. 27Naꞌ chaꞌ nolre weꞌediꞌll danꞌ bi nsedre, do chopzre o chonnzre wakweꞌren, naꞌ twej twejre soraore, naꞌ yeyoll naꞌlloj beꞌnne yezejnieꞌreꞌ akre zeje diꞌllenꞌ beꞌre naꞌ.28 Naꞌ chaꞌ nono llraꞌ no yezejnieꞌ diꞌllenꞌ beꞌrenaꞌ, bi llayaꞌl weꞌre diꞌllenꞌ zillje ganꞌ ndop llayrenaꞌ, kon lo raꞌlldaꞌozre leweꞌrén Diosenꞌ diꞌlle.29 Naꞌ chaꞌ nolre de chixjweꞌre bi da ne Diosenꞌ,leskaꞌ do chopzre o chonnzre lloj chixjweꞌrenchak ndop llayre naꞌ, naꞌ wzenay yezikre beꞌnnedanꞌ nnerenꞌ chaꞌ lltilen xtiꞌll Dios danꞌ nyojnaꞌ. 30 Naꞌ chaꞌ tore ze lloeꞌ diꞌllenꞌ, naꞌ Diosenꞌwzejnieꞌreꞌ ye tore da chixjweꞌreꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌze llaral llyixjweꞌreꞌn, le wsanteꞌ weꞌe latj nench

naꞌ gak chixjweꞌ beꞌnnenꞌ ye to. 31Yeololtere wakchixjweꞌre danꞌ ne Diosenꞌ reꞌ, naꞌ weꞌre latj nnetwej twejre nench chejnieꞌ yeololre, naꞌ gakrenenreꞌ. 32 Naꞌ reꞌ llyixjweꞌ bi danꞌ ne Diosenꞌ, llayaꞌlchixjweꞌren kat llákere naken wen chixjweꞌren.33Le Diosenꞌ bi nakeꞌ beꞌnn llonchixreꞌ lliꞌo, ke lennaꞌ lleꞌnreꞌ nbaraz wsaꞌre danꞌ llonre kat lldop ll-llayre lloeꞌxhenreꞌ naꞌ.

Naꞌ katenꞌ lldop ll-llayre lloeꞌxhenre Cristonꞌ,34 bi llayaꞌl weꞌe noꞌr kaꞌ diꞌll lo yodaꞌon, le bi delatj gon akeꞌ kaꞌ, llayaꞌl wzenay akeꞌ, le kaꞌn nllialey ke Diosenꞌ biaꞌa gon akeꞌ. 35 Naꞌ chaꞌ bi dalleꞌne noꞌr kaꞌ nnez akreꞌ, naꞌ nnab akreꞌ xhyioakeꞌn kat yellín akeꞌ rill akeꞌ, le naken to zdoꞌ chaꞌto noꞌre weꞌe diꞌll ganꞌ lldop ll-llayre lloeꞌxhenreDiosenꞌ.

36Lewayón ke xhbab, kere reꞌn gokre beꞌnnnellbyejleꞌre xtiꞌll Cristonꞌ, naꞌ kere reꞌzenꞌ ba bxhiꞌixtiꞌlleꞌn. 37Chaꞌ nolre llákere llak llyixjweꞌre danꞌne Diosenꞌ, naꞌ chaꞌ llákere llakrén Spíritu keDiosenꞌ reꞌ bi da llonre, ke len naꞌ llayaꞌl gakbeꞌreda ki llzojaꞌ reꞌ naken da nllia Xanllonꞌ biaꞌagonllo. 38Naꞌ chaꞌ beꞌnn bi llejleꞌ ke da ki llroeꞌraꞌreꞌ, bi llayaꞌl chejleꞌre chaꞌ bi da neꞌe.

39 Ke len naꞌ beꞌnn biꞌche, lekwek yichjregakrén Spíritu ke Diosenꞌ reꞌ nench chixjweꞌre bida nneꞌe, naꞌ bi wllonre chaꞌ weꞌe beꞌnne wdewdere diꞌll daweꞌe Spíritu ke Diosenꞌ leakeꞌ. 40Naꞌkwasro lekoꞌ nez danꞌ llonre kat lldoprenꞌ.

15Cristonꞌ babaneꞌ radj beꞌnn wat

1 Beꞌnn biꞌche, lleꞌnraꞌ lljasaꞌraꞌllre Diꞌll Wenke Cristonꞌ danꞌ ba beꞌrenaꞌ reꞌ. Ba bzenayren,naꞌ zere choch le ba byejleꞌren naꞌ. 2 Naꞌ bannézerewallinre ganꞌ llia Diosenꞌ chaꞌ soteze sorewzenayre Diꞌll Wen keꞌen. Naꞌ chaꞌ bi naorellzenayre keꞌe, bibi zejen nnere llejleꞌre chet kaꞌ.

3 Cristonꞌ bzejnieꞌreꞌ nadaꞌ da ki da nak dalliarao, naꞌ ba bdixjweꞌraꞌn reꞌ. Cristonꞌ goteꞌ ni kextoꞌl lliꞌo kanꞌ nyoj xtiꞌll Dios naꞌ. 4 Naꞌ bgaꞌcheꞌ,naꞌ bayónn lla naꞌ, babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ,le kaꞌn nyoj xtiꞌll Diosenꞌ. 5 Naꞌll jaroeꞌraweꞌPedronꞌ, naꞌ bayoll naꞌ jaroeꞌraweꞌ yezikre postlkaꞌ. 6 Bayoll naꞌ naꞌll jaroeꞌraweꞌ ye gaꞌy gayoa(500) wde beꞌnne to chiꞌze, beꞌnn nxenraꞌll Leꞌe.Beꞌnn zan nna nban nnaꞌ, naꞌ bal akeꞌ ba got.7Naꞌll jaroeꞌraweꞌ Jacobonꞌ, bayoll naꞌ jaroeꞌraweꞌyeololte postl kaꞌ.

8 Naꞌ bayoll naꞌ badroeꞌraweꞌ nadaꞌ. Nakaꞌ kabeꞌnn gorje ka bi nna llin lla garjeꞌ. 9 Le kanaꞌ

Page 196: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 15:10 193 1 Corintios 15:41bsaꞌkziaꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ. Ke lennaꞌ bi zaꞌktekaꞌ ye akeꞌ nadaꞌ postl. 10 Zan Diosnaꞌ nllieꞌreꞌ nadaꞌ brejeꞌ nadaꞌ nakaꞌ postl keꞌe,naꞌ ba bzenayaꞌ keꞌe, naꞌ llonllaꞌ xchineꞌn kerkebeꞌnn lwelljaꞌ kaꞌ yelaꞌ. Naꞌ kere llonaꞌn tozaꞌn,Dios naꞌkzenꞌ llakrén nadaꞌ llonaꞌn. 11 Naꞌ bitbigonen chaꞌ xtiꞌllaꞌn ba bzenayre o chaꞌ xtiꞌll beꞌnnyobrenꞌ ba bzenayre, le toze kaꞌ llyixjweꞌkztoꞌkanꞌ nak ke Cristonꞌ, naꞌ kaꞌn nak danꞌ ba bye-jleꞌrenꞌ.

Yebán beꞌnn wat kaꞌ12 Yeololte netoꞌ llyixjweꞌtoꞌ Cristonꞌ babaneꞌ

radj beꞌnn wat kaꞌ. Naꞌ ¿bixchen balre nere biyebán beꞌnn wat kaꞌ? 13 Le chet kaꞌ naken kanꞌnere naꞌ, bi llasbán Diosenꞌ beꞌnn wat kaꞌ, naꞌnnello bi babán Cristonꞌ chet kaꞌ. 14 Naꞌ chaꞌCristonꞌ bi babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, bibi zaꞌkxtiꞌlleꞌn danꞌ beꞌrentoꞌ reꞌ, naꞌ bibi zejen danꞌllonliraꞌllreꞌ naꞌ, chaꞌ kaꞌ naken. 15 Ba beꞌrentoꞌreꞌ diꞌll wenraꞌll, bnetoꞌ Dios naꞌ basbaneꞌ Cristonꞌradj beꞌnn wat, chaꞌ kaꞌ naken diꞌll li danꞌ nerebi llasbaneꞌ beꞌnn ba got. 16 Le chaꞌ bi llasbaneꞌbeꞌnn ba got, leskaꞌ bi basbaneꞌ Cristo naꞌ. 17Naꞌchaꞌ naken li bi basbán Diosenꞌ Cristonꞌ, bibi degon danꞌ nxenraꞌllreꞌ naꞌ, naꞌ nna nakre rallnaꞌada xhinnjenꞌ. 18 Le chenak li bi babán Cristonꞌ,ba blleyiꞌ yeolol beꞌnn wat kaꞌ bxenraꞌll Cristonꞌchet kaꞌ. 19 Naꞌ chaꞌ danꞌ llonllo rez yellinlloganꞌ llia Cristonꞌ kat yezaꞌllo yellrio ni, naken dawenraꞌllzenꞌ, nyaꞌchraz naken ke lliꞌo rao yeololbeꞌnne chet kaꞌ.

20 Zan nnaꞌ niaꞌ reꞌ, da likzenꞌ basbán DiosenꞌCristonꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌllenꞌ Leꞌen gokeꞌbeꞌnn nell beꞌnn babán radj beꞌnn wat kaꞌ. 21 Lebxhe yel gotenꞌ rao yellrio ni, danꞌ bzo to beꞌnngolleAdánbeneꞌ da xhinnj, naꞌ lekze kaꞌkzenꞌ gok,to beꞌnne re Cristo beneꞌ nench llin lla yebanlloradj beꞌnn wat kaꞌ. 22 Le kanꞌ ben Adán naꞌ daxhinnj naꞌn, bxhe yel gotenꞌ, naꞌllenꞌ llat yeololbeꞌnnach. Naꞌllenꞌ ben Cristonꞌ gaꞌt yel nbanzejlikane ke yeolol beꞌnn wxenraꞌll Leꞌe. 23 Naꞌkanꞌ llayaꞌl totollo yebanllo radj beꞌnn watenꞌnench sorenllo Cristonꞌ kon kanꞌ ba bneꞌe naꞌ.Cristonꞌ blliaraweꞌ babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ,naꞌ kat yedeꞌ da yobre, lliꞌo llonliraꞌll Leꞌe, leskaꞌyebanllo radj beꞌnn wat kaꞌ. 24 Naꞌ llin lla yeyollyellrio ni. Kanaꞌ Cristonꞌ walaneꞌ yel llnebiaꞌ keyeolol no llwie Diosenꞌ, naꞌ yekeꞌe yel llnebiaꞌ keyeololte daxiꞌo. Yeyoll naꞌ yeyoneꞌ rallnaꞌa XeꞌeDiosenꞌ yeolol da nlaneꞌ llnebieꞌ, naꞌ yeolol nonꞌllnebieꞌ. 25 Le dekz de nnebiaꞌ Cristonꞌ llinte llagon Diosenꞌ nniꞌt xhnieꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llwie

Leꞌen. 26 Naꞌ kat yeyoll wlleyieꞌ yeolol bi da billon Leꞌe txhen, naꞌll goneꞌ yenit yerán yel gotenꞌ.27 Diosenꞌ ba beneꞌ nench yeolol da zjadé nniꞌtaken xhniaꞌ Cristonꞌ. Naꞌ bi nnello ze Diosenꞌxhniaꞌ Cristonꞌ, le Dios naꞌ beneꞌ nench yeololda de gaken rao naꞌa Cristonꞌ. 28 Naꞌ kat ba benDiosenꞌ yeolol da zjadé ba naken rao naꞌa Cristonꞌ,kanaꞌn wroeꞌn Cristonꞌ yoeꞌ rao naꞌa Xeꞌe Diosenꞌ.Le Leꞌen beneꞌ nench gok yeolol da kaꞌ rallneꞌe.Naꞌ kaꞌ wroeꞌrawe yeolol bi da de naken rallnaꞌaDios.

29 ¿Akxha zejen ke beꞌnn kaꞌ ll-lloa akeꞌ nisroraz beꞌnn ba got? ¿Bixha zejen da llon akeꞌ kaꞌchet kaꞌ bi llin lla yebán beꞌnn wat ke akeꞌ kaꞌ?

30Naꞌ netoꞌ, ¿bixchen llsanraꞌllze yel nbanketoꞌyoꞌy lla chet kaꞌ? 31 Beꞌnn biꞌche, lloaꞌa diꞌllli, niaꞌ yoꞌy lla llaraꞌa rao naꞌa beꞌnn lleꞌne gotnadaꞌ, naꞌ leskaꞌ lloaꞌa diꞌll li, niaꞌ llaweraꞌ kwis banxenraꞌllre Xanllo Jesucristo. 32 Naꞌ wak nnelloka to bayiꞌx znianꞌ bdilrenaꞌ ganꞌ nziꞌi Éfeso, leba bdaꞌbaꞌy beꞌnn kaꞌ nadaꞌ. Naꞌ bibi zaꞌk danꞌba bllejraꞌ yeolol da kaꞌ danꞌ ben akreꞌ nadaꞌ chaꞌkaꞌ naken, bi yebán beꞌnn wat kaꞌ. Naꞌ chaꞌ kaꞌnaken bi yebán beꞌnn wat kaꞌ, wenre gonllo kanꞌne beꞌnn kaꞌ, ne diꞌllenꞌ ne ki: “Yeꞌj gaotegallo, lewxezenꞌ gatllo.”

33 Bi weꞌre latj no siyeꞌe reꞌ kanꞌ ne to diꞌll dade: “Beꞌnn darén txhen beꞌnn kaꞌ llon da xhinnj,leskaꞌ sorao goneꞌ kanꞌ llon akeꞌ naꞌ.” 34 Leyegoꞌyichjraꞌlldaꞌorenꞌ to li, naꞌ bill gonre da xhinnj, lebalre bi nna chejnieꞌre da nak ke Dios. Llepaꞌ reꞌkaꞌ, le lleꞌnraꞌ gákere zdoꞌ ka da xhinnjenꞌ llonrenaꞌ.

Kanꞌ gak beꞌnn kaꞌ yebán radj beꞌnn wat kaꞌ35 Balre llnnabjere: “¿Akrenꞌ gak yebán beꞌnn

wat kaꞌ? Naꞌ ¿akre gak kwerp ke akeꞌn kat yebánakeꞌn?” 36 Ncholje yichjraꞌlldaꞌorenꞌ chaꞌ llákerebi gak yebán akeꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. Nnézelloto xhoaꞌ daꞌo llazllo de yexhinnjen nench raꞌ yerdaꞌon. 37 Naꞌ kat llazllo naꞌ, bi llazllo yer daꞌon,xhoaꞌ naꞌ llazllo, naꞌll llaxhinnjen llayaken yerdaꞌo. Kaꞌkze llak biteze da llazllo, naꞌ llraꞌ akten.38 Llayoll llazllo naꞌ, Dios naꞌ lloneꞌ llraꞌ ke danꞌllazllonꞌ, bi llraꞌ yay yobre da bi llazllo. 39 Naꞌkere toze ka nak kwerp ke lliꞌo beꞌnnach kone keba zo tap niaꞌ, naꞌ kone ke ba llia xire, naꞌ koneba llaꞌa lo nis. 40 Nllaꞌa kwerp da llaꞌa yellrioni, naꞌ nllaꞌa da kaꞌ llia leꞌ yebánꞌ. Naꞌ nllaꞌayel nbaraz ke da kaꞌ zo leꞌ yebánꞌ, naꞌ nllaꞌa yelnbaraz ke da zjazó yellrio ni. 41Naꞌ nllaꞌa ka llseniꞌwillenꞌ, naꞌ nllaꞌa ka llseniꞌ beꞌon, naꞌ lekze nllaꞌa

Page 197: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 15:42 194 1 Corintios 16:14ka llseniꞌ toto berj kaꞌ. 42 Kaꞌkze gak ke beꞌnnkaꞌ yebán radj beꞌnn wat kaꞌ. Kwerp ke akeꞌ danꞌbgaꞌch lo ba naꞌn ba bayollen, zan kwerp kob keakeꞌn kere da te kenꞌ. 43 Kwerp ke beꞌnn watenꞌnaken kwerp da bibi nakteke da zaꞌke, le llayollen,naꞌllenꞌ lljakwaꞌchllon lo ba. Zan kate yebán akeꞌradj beꞌnn wat kaꞌ, yeyak kwerp ke akeꞌn da bi teke, naꞌ da war. 44 Katenꞌ llgaꞌch akeꞌn nak akeꞌde beꞌre ren llen, zan kate yebán akeꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ, ba nak kwerp ke akeꞌn nllaꞌre, naꞌ banakeꞌ ke chnare yebánꞌ. Nnézello nnaꞌ nna nakende beꞌre ren llen, naꞌ lekze llayaꞌl nnézello llin llakate yeyaken da kobe kanꞌ ne Spíritu ke Diosenꞌ.

45 Xtiꞌll Diosenꞌ nyojen nen: “Adán beꞌnnenꞌgok beꞌnn nell bzoeꞌ wbaneꞌ kanaꞌ.” Naꞌ nnaꞌ zoCristo, naꞌ zaꞌkrebeꞌ ka Adán naꞌ, naꞌ Cristo naꞌnllonn yel nban kello zejlikane. 46Naꞌ nnaꞌ llreꞌllokere braꞌ da nell danꞌ benn yel nban kellonꞌ, beꞌrllen naꞌn gok da nell. Naꞌllenꞌ braꞌ danꞌ bennyel nban zejlikane kellonꞌ. 47Diosenꞌ beneꞌ beꞌnnnell kone bichte yo, nench bzoeꞌ rao yellrio ni,zan Xanllo Cristo beꞌnnenꞌ nakeꞌ ka beꞌnn wllop,nakeꞌ beꞌnnenꞌ zaꞌa yebá. 48 Naꞌ lliꞌo beꞌnnachnak kwerp kellonꞌ ka kwerp ke beꞌnn nell naꞌ,danꞌ ben Diosenꞌ kone bichte yo, ke len naꞌ naklloke yellrio ni. Naꞌ lliꞌo llonliraꞌll Cristo naꞌ, llinlla kate yeyak kwerp kellonꞌ da kobe kanꞌ nakkwerp ke beꞌnnenꞌ zaꞌa yebá naꞌ. 49Nnaꞌ nna zolloyellrio ni, nakllo ka beꞌnnenꞌ ben Diosenꞌ konebichte yo naꞌ, zan kat llin lla lljazollo yebá naꞌ,gakllo ka Cristo beꞌnnenꞌ zaꞌa yebá naꞌ. 50 Beꞌnnbiꞌche, ni nniaꞌ reꞌ bi gak yellinllo ganꞌ llia Diosenꞌkone beꞌr llen naꞌ, naꞌ da llbeyiꞌ bi gak son kechnare yebánꞌ ren Diosenꞌ. 51 Lleꞌnraꞌ nniaꞌ reꞌ toda nono bnneze kanaꞌ, kere yeolol-llonꞌ gat, zanyeolol-llonꞌ yellaꞌa kanꞌ nakllo naꞌ. 52 To setenꞌka llchod llaxhaꞌ yejraollonꞌ, yellaꞌa kanꞌ gakllokatenꞌ kwell trompet ke Diosenꞌ. Naꞌ yebán yeololbeꞌnn wat kaꞌ, naꞌ yeyak kwerp ke akeꞌn da kobeda bill gat, naꞌ leskaꞌ yellaꞌa kwerp ke lliꞌo. 53 Lekwerp kello danꞌ nbanrenllo yellrio ni, da te kedanꞌ. Naken da gat, naꞌllenꞌ yeyaken da kobe dabill gat, naꞌ bill goꞌllen. 54 Kat ba bakob kwerpkellonꞌ bill gaten, kanaꞌn ba gok kanꞌ nyoj xtiꞌllDiosenꞌ ganꞌ nen: “Diosenꞌ bkwaseꞌ yel gotenꞌ,naꞌ llonneꞌ yel nban zejlikane kello. 55 ¿Gann yelwak koꞌon, yel got? ¿Gann yel llsaꞌkziꞌ koꞌon,yel got?” 56 Da xhinnjenꞌ nsaꞌn yel llsaꞌkziꞌ keyel gotenꞌ. Naꞌ kat ba benllo da xhinnje, zaꞌkeleyenꞌ ll-lliayiꞌllen lliꞌo. 57Llioxken Diosenꞌ bseꞌleꞌXanllo Jesucristonꞌ bakeꞌe danꞌ ba nlleyiꞌ lliꞌon.

58Ke len naꞌ beꞌnn biꞌch ak nllieꞌraꞌ, llnneyoeraꞌreꞌ, lesé war, naꞌ leseteze, naꞌ legonteze xchinXanllonꞌ, le nnézkzello katenꞌ llonllo xchin Xanl-lonꞌ, kere da tebrao kaꞌzenꞌ.

16Beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ llaꞌa Corinto lltop akeꞌ

mell gakrén akeꞌ beꞌnn Jerusalén kaꞌ1Nnaꞌ nniaꞌ reꞌ kanꞌ gonre kat wtopremell danꞌ

gakrenen beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Diosenꞌ Jerusalénnaꞌ. Legón kanꞌ gollaꞌ beꞌnn kaꞌ lldop ll-llayllonliraꞌll Cristonꞌ toto yell kaꞌ zjalliꞌ ganꞌ nbaneGalacia. 2 Yoꞌy lla dmio to tore llayaꞌl kwejre raꞌtwej mell kon akre benre gan rao to xhman. Naꞌkoꞌchaꞌore mellenꞌ nench den katenꞌ yedraꞌnnaꞌreꞌ, naꞌ bi dadozre wtopren katenꞌ yedaꞌ naꞌ.3Naꞌll katenꞌ yedaꞌ ganꞌ zore naꞌ, kanaꞌ wzojaꞌ toyich da yeyoꞌx beꞌnn kaꞌ lleꞌnere lljasán xhmell-renꞌ Jerusalén naꞌ. 4 Naꞌ chaꞌ llonen bien chaꞌa,wakse chaꞌrén akeꞌ Jerusalén naꞌ chet kaꞌ.

Pablonꞌ lloneꞌ xhbab lljaraꞌnneꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellCorintonꞌ

5Naꞌ yedaꞌ ganꞌ zore naꞌ, kat yeyoll tiaꞌ ganꞌ nz-iꞌi Macedonia naꞌ, le llayaꞌl lljawiaꞌ beꞌnn lwelljllokaꞌ llaꞌa naꞌ. 6Naꞌ llakraꞌ yegaꞌnnrenjeaꞌ reꞌ to chiꞌidaꞌo, o chaꞌ yegaꞌnnkzaꞌ doxhen katenꞌ llonen zaynaꞌ, naꞌ kat yezaꞌa naꞌ, gakrenre nadaꞌ nench naꞌwasyollaꞌ chaꞌa ganꞌ llayaꞌl chaꞌa naꞌ. 7 Bi lleꞌnraꞌto tezaꞌ ganꞌ zorenꞌ, llbexhaꞌ yedsorenaꞌ reꞌ tochiꞌi daꞌo chaꞌ Xanllo Diosenꞌ gonneꞌ latj. 8 NaꞌÉfeso ni yegaꞌnnaꞌ llinte lnni danꞌ ne Pentecostés.9 Le beꞌnn zan zjallaꞌa ni, beꞌnn lleꞌn akreꞌ wzenayakeꞌ ke Cristonꞌ, naꞌ leskaꞌ zjallaꞌa beꞌnn llwiextiꞌlleꞌn.

10Naꞌ chaꞌ raꞌ Timoteonꞌ ganꞌ zore naꞌ, lewrebeꞌnaꞌ lewzenay keꞌe nench naꞌ soeꞌ wen radjre naꞌ,le leskaꞌn lloneꞌ xchin Xanllo Diosenꞌ, kanꞌ llonaꞌnadaꞌ. 11Ni tore bi gónereꞌ ka beꞌnn bibi zaꞌk danꞌllroeꞌ llsedreꞌ naꞌ, lesoreneꞌ wen, naꞌ gakrenreꞌkat yezeꞌe naꞌ, nench wayedeꞌ ganꞌ zoaꞌ ni kwasrokwis, le zotoꞌ bexhtoeꞌ ganni ren yezikre beꞌnnlwelljllo ki.

12 Goꞌtyoeraꞌ Apolos naꞌ, yedreneꞌ beꞌnnlwelljllo kaꞌ yedraꞌnn akeꞌ reꞌ, naꞌ bi goꞌnreꞌ yedeꞌnnaꞌ, wedjeꞌ kat weꞌn latj keꞌe.

Ye to chop diꞌll lloeꞌrén Pablonꞌ beꞌnn Corinto kaꞌ13 Lesó siꞌn ka llon beꞌnn bi lltas yere, naꞌ lekoꞌ

to li yichjraꞌlldaꞌorenꞌ wxenraꞌllre Cristonꞌ. Billebre, leseteze legón kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ. 14 Naꞌlellieꞌ lwelljre biteze da llonre.

Page 198: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Corintios 16:15 195 1 Corintios 16:2415 Reꞌ beꞌnn biꞌche, nnézere beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa

rill Estéfanas naꞌ, gok akeꞌ beꞌnn nell bxenraꞌllakeꞌ Cristonꞌ ganꞌ nbane ganꞌ nziꞌi Acaya, naꞌ bagokrén akeꞌ kwis yezikre beꞌnn lwelljllo beꞌnnllonliraꞌll Xanllonꞌ. 16 Ke len naꞌ llnneyoeraꞌ reꞌwzenayre ke akeꞌ, naꞌ gonre kanꞌ ne akeꞌ naꞌ,naꞌ lewzenay ke nollre beꞌnn llon xchin Dios, lellakrén akeꞌ beꞌnn lwelljllo kaꞌ. 17 Llaweraꞌ babaraꞌ Estéfanas ren Fortunato ganꞌ zoaꞌ ni, naꞌren Acaico. Leakeꞌn ba gokrén akeꞌ nadaꞌ nenchbill llakyaꞌchraꞌ danꞌ bi zore ganni. 18 Beꞌnn ki babayonxhenraꞌll akeꞌ nadaꞌ kanꞌ ba ben akseꞌ ke reꞌkanaꞌ, ke len naꞌ llayaꞌl bi ganraꞌllre beꞌnn kaꞌ llonkanꞌ llon beꞌnn ki.

19Beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Cristonꞌ dox-hen yell kaꞌ ganꞌ nbaneꞌ Asia naꞌ, llwap akeꞌ reꞌlliox. Naꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌi Aquila, naꞌ ren xhoꞌreꞌnnziꞌi Priscila, naꞌ beꞌnn kaꞌ ll-llay rill akeꞌn lloeꞌx-hen akeꞌ Cristo naꞌ, leskaꞌ llwap akeꞌ reꞌ lliox.20 Naꞌ yeolol beꞌnn lwelljllo kaꞌ ganni llwap akeꞌreꞌ lliox. Naꞌ kat lldop ll-llayre naꞌ, lewnoꞌp naꞌalwelljre.

21 Kwinkzaꞌ nadaꞌ Pablo llzojaꞌ reꞌ raꞌt weje leꞌyich ni, llwapaꞌ reꞌ lliox.

22Naꞌ chaꞌ nna zjarén ye balre bi nllieꞌreꞌ XanlloJesucristonꞌ, Dios naꞌ wlleyiꞌchgueꞌ beꞌnn kaꞌ kechnare. Xantoꞌ, dachga.

23 Xanllo Jesucristonꞌ gakrenchgueꞌ reꞌ.24 Nllieꞌraꞌ yeololre le nakllo txhen llonliraꞌll-lloXanllo Jesucristonꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 199: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 1:1 196 2 Corintios 2:3

YICH WLLOPE DANꞌ BZOJ POSTLSAN PABLO KE BEꞌNN KAꞌ LLAꞌACORINTO

Pablo llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌllaꞌa yellenꞌ nziꞌi Corinto

1Nadaꞌ Pablo nakaꞌ postl ke Jesucristonꞌ, le kaꞌnbyazraꞌll Diosenꞌ. Llzojaꞌ yich ni ke reꞌ lldop ll-llayre llonliraꞌllre Xanllo Diosenꞌ ganꞌ nziꞌi Cor-into, naꞌ rente ke nollre beꞌnn llaꞌa yeolol yell ganꞌnbane ganꞌ nziꞌi Acaya, beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌnak rallneꞌe. Nadaꞌ naꞌ ren beꞌnn biꞌchllo Timoteonaꞌ, llwaptoꞌ reꞌ lliox.

2Naꞌ llnnabtoꞌ rao Xallo Diosenꞌ ren rao XanlloJesucristonꞌ gakrén akchgueꞌ reꞌ, naꞌ wzoa akeꞌyichjraꞌlldaꞌore so kwezre nbaraz.

Kanꞌ bxhaꞌkziꞌ Pablonꞌ3 Llayaꞌl wxenraꞌll-llo Diosenꞌ, le nakeꞌ Xa Xan-

llo Jesucristo naꞌ. Le Xallo Dios naꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌlliꞌo, naꞌ llonneꞌ lliꞌo yel llxhenraꞌll kat bi dallak kello. 4 Leꞌen llonneꞌ netoꞌ yel llxhenraꞌllke yeolol bi da zaꞌkziꞌtoꞌ nench naꞌ lloeꞌtoꞌ yelllxhenraꞌll ke yezikre beꞌnne kate bi da zaꞌkziꞌakeꞌ. Kanꞌ llonxhenraꞌll Diosenꞌ netoꞌ, leskaꞌnllontoꞌ ke no beꞌnne lloeꞌ aktoeꞌ yel llxhenraꞌlle.5 Llzaꞌkziꞌtoꞌ kwis kanꞌ bxhaꞌkziꞌ Cristo naꞌ, naꞌkaꞌn llayónn Diosenꞌ netoꞌ da xhen yel llxhen-raꞌlle le nxenraꞌlltoꞌ Cristo naꞌn. 6 Da zan dallak ketoꞌ danꞌ llroeꞌ llsedtoꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌzaꞌksen nench llayonntoꞌ reꞌ yel llxhenraꞌll bi dazaꞌkziꞌre, naꞌ llakrenen reꞌ nench yellinre ganꞌ lliaDios naꞌ. Diosenꞌ llonneꞌ netoꞌ yel llxhenraꞌll katbi llak ketoꞌ nench naꞌ lekze netoꞌ llayonntoꞌ reꞌyel llxhenraꞌll kat bi da llak keré, nench naꞌ reꞌsoere kat zaꞌkziꞌre kanꞌ zaꞌkziꞌ netoꞌ. 7 Bexhtoꞌsoere danꞌ llak kerénꞌ, le nnézetoꞌ katenꞌ zaꞌkziꞌrekanꞌ zaꞌkziꞌ netoꞌ, leskaꞌ llayónn Diosenꞌ reꞌ yelllxhenraꞌll kanꞌ llonkzreꞌ netoꞌ.

8 Beꞌnn biꞌche lleꞌnetoꞌ nnézere kanꞌ bxhaꞌkziꞌ-toꞌ kanꞌ bzotoꞌ ganꞌ nbaneꞌ Asia naꞌ. Bxhaꞌkziꞌtoꞌkwis, lláksetoꞌ bill yezokze, naꞌ bentekztoꞌ xhbabgattoꞌ naꞌze. 9 Bentekztoꞌ xhbab lo raꞌlldaꞌotoꞌ bazaꞌa yel gotenꞌ. Kanꞌ gok ketoꞌ nench bsedren ne-toꞌ bi wxenraꞌll kwintoꞌ, naꞌ bsedren netoꞌ llayaꞌlwxenraꞌlltoꞌ Dios beꞌnnenꞌ llasbán beꞌnn wat kaꞌ.10 Dios naꞌ basreꞌe netoꞌ bi gottoꞌ. Naꞌ nnaꞌ nnallasrakzeꞌ netoꞌ. Naꞌ nna llontoꞌ rez wasrakzeꞌnetoꞌ batteze, 11 chaꞌ reꞌ gakrenre netoꞌ yelwill-llo Diosenꞌ sereneꞌ netoꞌ. Naꞌ chaꞌ zanre gonre

kaꞌ, naꞌll leskaꞌ zanre weꞌre yel llioxken keꞌe katba gokreneꞌ netoꞌ naꞌ.

Pablonꞌ neꞌe bixchen bllereꞌ chejeꞌ Corintonꞌ12 Llaweraꞌ lloaꞌa diꞌll kanꞌ llontoꞌ naꞌ, le nnéze-

toꞌ lo raꞌlldaꞌotoꞌ llontoꞌ wen keré, do yichj doraꞌlltoꞌ, naꞌ renkze ke noteze beꞌnne. Kere nellodanꞌ naktoꞌ beꞌnn siꞌn naꞌ llontoꞌ wen naꞌ, zandanꞌ nllieꞌ Diosenꞌ netoꞌ, ke len naꞌ llakreneꞌ netoꞌllontoꞌ wen ke yeolol beꞌnne. 13 Yich kaꞌ llzojtoꞌreꞌ, naken da gak wrabre, naꞌ chejnieꞌre kon kanꞌnyojen naꞌ, naꞌ gonaꞌ rez chejnieꞌren kwasro,14kanꞌ ba byejnieꞌren raꞌt naꞌ, nenchnaꞌ kat llin llayed Xanllo Jesúsenꞌ da yobre, yewere nakre netoꞌtxhen, naꞌ yewé ren netoꞌ naktoꞌ reꞌ txhen.

15Naꞌ kone len naꞌ gokraꞌllaꞌ yedwiaꞌ reꞌ nenchyellop rase sollo txhen, benaꞌ xhbab yewere yed-wiaꞌ reꞌ. 16 Gokraꞌllaꞌ tiaꞌ wiaꞌ reꞌ kanꞌ bdiaꞌ byaꞌaganꞌ nziꞌi Macedonia, naꞌ gokraꞌllaꞌ yediaꞌ kanꞌbazaꞌa ganꞌ byaꞌa naꞌ. Naꞌ gakrenre nadaꞌ yeyaꞌaganꞌ nziꞌi Judeanaꞌ. 17Do raꞌllaꞌ gokraꞌllaꞌ kaꞌ, kerellonaꞌ kon ka nen kiaꞌ kanꞌ llon beꞌnn bi nxenraꞌllDios, kat bi da gon akeꞌ to ne akeꞌ: “Gonaꞌn”,naꞌ to ne akeꞌ: “Bi gonaꞌn”. 18 Nneze Diosenꞌ katbinꞌ lleꞌnetoꞌ gontoꞌ, bi llon chope lo raꞌlldaꞌotoꞌn.19 Leskaꞌ Jesucristonꞌ beꞌnnenꞌ nak Xhiꞌnn Dios,toze ka nakeꞌ batteze, bi nne gon chopre chaꞌ bida bneꞌe goneꞌ. Yeololte bi da ba bneꞌe goneꞌ,llonteꞌn. 20Le yeolol da wen ba bne Diosenꞌ goneꞌ,nnézkzello gonkzeꞌn danꞌ bseꞌleꞌ Jesucristonꞌ. Kelen naꞌ kone yel llakrén ke Jesucristonꞌ, llonliraꞌll-llo Diosenꞌ llelloeꞌ: “Kaꞌn gakchga.” 21 Dios naꞌbrejeꞌ reꞌ ren netoꞌ, naꞌ lloneꞌ zello llonliraꞌll-lloCristonꞌ. 22 Naꞌ benneꞌ lliꞌo Spíritunꞌ, naꞌ zonlo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ nench nnézello Dios naꞌ babxhieꞌ lliꞌo ka no xhiꞌnneꞌ, naꞌ yeolol da wen babneꞌe goneꞌ, wllin lla kat goneꞌn.

23 Bi nna yedaꞌ Corinto ganꞌ zore naꞌ, yedwiaꞌreꞌ kanꞌ bniaꞌ gonaꞌ naꞌ, bi nna yedaꞌ nench keyedtilaꞌ reꞌ ke da xhinnj kaꞌ llonre naꞌ. Diosenꞌnombieꞌ yichjraꞌlldaꞌwaꞌ, naꞌ nnezreꞌ diꞌll ki niaꞌnnaken da li. 24Nnézkzere kere lleꞌnetoꞌ nnebiaꞌtoꞌlo yichjraꞌlldaꞌore; llakrenztoꞌ reꞌn nench naꞌ sorenbaraz, naꞌ wxenraꞌllyaꞌnnre.

21 Kanꞌ gok bchoyraꞌllaꞌ bi badwiaꞌ reꞌ, le gok-

beꞌraꞌ chenak yedwiaꞌ reꞌ, naꞌ gakyaꞌchere. 2 Lechenak badzoayaꞌchaꞌ reꞌ, ¿noxha zo yeyón nadaꞌyezoaꞌ nbaraz? Le ba badzoayaꞌchaꞌ reꞌn chet kaꞌ.3 Naꞌ kaꞌkzenꞌ bzojaꞌ reꞌ nench naꞌ katenꞌ yedaꞌganꞌ zorenꞌ, bill gonre da xhinnj danꞌ bzoayaꞌchnadaꞌ, le llayaꞌl gonre da yeweraꞌ. Naꞌ bezaꞌ

Page 200: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 2:4 197 2 Corintios 3:14sore nbaraz katenꞌ gonre danꞌ wzoa nadaꞌ nbaraz.4 Bzojaꞌ reꞌ, le yoaꞌ da zed kwis, danꞌ gokyaꞌchraꞌkanꞌ llonre naꞌ, naꞌ bllellkzaꞌ keré. Naꞌ danꞌbzojaꞌ yich ki naꞌ, kere gokraꞌllaꞌwzoayaꞌchaꞌ reꞌn,gokraꞌllaꞌ gakbeꞌre nllieꞌraꞌ reꞌn.

Bne Pablo llayaꞌl yeziꞌxhen akeꞌ ke beꞌnn ba ben daxhinnj

5 Gokyaꞌchraꞌ kanꞌ ben beꞌnnenꞌ ben daxhinnjenꞌ, naꞌ kere nadzaꞌn gokyaꞌchraꞌ.Yeololkzrenꞌ gokyaꞌchere raꞌt weje kanꞌ goken.Niaꞌ gokyaꞌchere raꞌt weje nench ke nnetkaꞌ daxhen gorenꞌ gokyaꞌchello. 6 Ganꞌ ndopre naꞌbchoyre saꞌkziꞌ beꞌnnenꞌ ben da xhinnjenꞌ, naꞌ tokaꞌtze naken wenꞌ. 7 Billbi gónereꞌ, leyeziꞌxhenkeꞌe, naꞌ legonchoch raꞌlleꞌ nench soereꞌ yelllakyaꞌche keꞌen. 8 Ke len naꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ,wroeꞌchgare yel nllieꞌn ba zo lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌren beꞌnnenꞌ ben kaꞌ. 9 Bakze bzojaꞌ reꞌ batnaꞌnench nnezraꞌ akrenꞌ llonre, chaꞌ llzenayre kiaꞌyeolol danꞌ ba bniaꞌ gonre naꞌ. 10 Naꞌ notezebeꞌnne llaziꞌxhenre keꞌe, leskaꞌ nadaꞌ llaziꞌxhenaꞌkeꞌe. Naꞌ kaꞌ llaziꞌxhenaꞌ ke beꞌnne, chaꞌ zoda llayaꞌl yeziꞌxhenaꞌ, llaziꞌxhenaꞌn rao Cristonꞌnench llakrenaꞌ reꞌ, 11 nench ke gon daxiꞌon reꞌgan, le llwiallo kanꞌ lleꞌnen siyeꞌn lliꞌo naꞌ.

Gokraꞌll Pablonꞌ yedileꞌ Titonꞌ ganꞌ nziꞌi Troas12 Ka bllinaꞌ ganꞌ nziꞌi Troas ganꞌ bdixjweꞌraꞌ

Diꞌll Wen ke Cristonꞌ, nakbieꞌtekze Diosenꞌ babeneꞌ nench beꞌnn llaꞌa naꞌ, gokraꞌll akeꞌ wzenayakeꞌ. 13 Naꞌ bzoaꞌ xhbab kwis ke beꞌnn biꞌchlloTitonꞌ le bi ballayreꞌ. Naꞌllenꞌ gollaꞌ beꞌnn kaꞌ:“Nna yellayllo”, naꞌ bazaꞌa bayaꞌa ganꞌ nziꞌi Mace-donia.

Zollo nbaraz danꞌ nombiaꞌllo Cristonꞌ14 Llioxken Diosenꞌ, noneꞌ nench babej Jesu-

cristonꞌ lliꞌo lo naꞌa daxiꞌon, naꞌ nbaraz yecheꞌelliꞌo lljazorenlloeꞌ. Naꞌ gateze zollo Diosenꞌ lloneꞌnench llakbeꞌe beꞌnne, naken da wen kwis nom-biaꞌllo Cristonꞌ. 15 Diosenꞌ llawereꞌ llonllo nenchllakbeꞌe beꞌnne naken da wen kwis wxenraꞌll-lloCristonꞌ. Naꞌ baleꞌ llakbeꞌe akreꞌ naꞌ llonliraꞌll akeꞌLeꞌe, leakeꞌn de yel nban ke akeꞌ zejlikane, naꞌ yebaleꞌ bi llayazraꞌll akeꞌ, naꞌ bi llonliraꞌll akeꞌ Leꞌe,beꞌnn kaꞌn kweyiꞌ. 16 Naꞌ beꞌnn kaꞌ kweyiꞌn, billawé akreꞌ kanꞌ llonllonꞌ, le lle aklloeꞌ kweyiꞌ akeꞌ.Naꞌ beꞌnn llonliraꞌll Leꞌe naꞌ, llawé akreꞌ ba gokrénaklloeꞌ nench yerá akeꞌ, naꞌ gaꞌt yel nban zejlikaneke akeꞌ. Naꞌ lliꞌo bi llakllo to wrazllo wroeꞌllobeꞌnne, ka wen naꞌ naken gonliraꞌll-llo Cristonꞌ.17 Beꞌnn zan llchaꞌa akeꞌ diꞌll da lloeꞌ akeꞌ keDiosenꞌ nench yewé beꞌnne xtiꞌll akeꞌn, naꞌ chixhj

akeꞌ leakeꞌ. Bi llon netoꞌ kaꞌ, do raꞌlltoꞌ lloeꞌtoꞌ diꞌllrao Diosenꞌ, le txhen naꞌ naktoꞌ Cristonꞌ le Diosnaꞌn bseꞌle netoꞌ lloeꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn.

3Da kobenꞌ bne Diosenꞌ goneꞌ nench gakreneꞌ beꞌn-

nach1 Bi gákere chaꞌ llayoeꞌrao kwintoꞌn ka naken

lloeꞌtoꞌ diꞌll ki. Nnézkzere xchin Diosenꞌ llontoꞌdo raꞌlltoꞌ, naꞌ bi llonen bien goꞌxtoꞌ yich da weꞌediꞌll ketoꞌ nench nnézere akrenꞌ naktoꞌ, naꞌ ni keyalljzen wzojre ye to yich da goꞌxtoꞌ kat chejtoꞌga yobre kanꞌ llon beꞌnn yobre. 2 Reꞌ nakre ka toyich danꞌ nyoj lo raꞌlldaꞌotoꞌ ganꞌ lloeꞌn diꞌll kanꞌnaktoꞌ naꞌ. Naꞌ beꞌnn zan ba nombiaꞌ reꞌ, kanꞌ baben Cristonꞌ, bacheꞌe lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ. 3 Naꞌkaꞌn broeꞌn nakre ka to yich da bzoj Cristo naꞌ,danꞌ ba bacheꞌe yichjraꞌlldaꞌore naꞌ, kone Spírituke Dios naꞌ. Kere goken to leꞌ yejenꞌ, lo raꞌlldaꞌorenakzen, naken ke da nyoj.

4 Llakchoch raꞌlltoꞌ rao Diosenꞌ lletoꞌ reꞌ kaꞌ,le Cristonꞌ zoeꞌ llakreneꞌ netoꞌ nench nnézetoꞌllontoꞌ kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ. 5 Le bibi llak gontoꞌto wraztoꞌ, naꞌ bi llejnieꞌtoꞌ bi gontoꞌ, le yeololtebi da kaꞌ llontoꞌn, Dios naꞌkzenꞌ llakreneꞌ llontoꞌn.6 Naꞌ Leꞌe ba beneꞌ nench llak llyixjweꞌtoꞌ danꞌba bneꞌe goneꞌ gakreneꞌ lliꞌo beꞌnnach. Naꞌ dakobenꞌ bi naken ka ley danꞌ byoj kanaꞌ, llzejnieꞌnlliꞌo beꞌnnach kweyiꞌllo yel beꞌnn wen da xhinnjkello naꞌ, zan nnaꞌn llonn Spíritu keꞌen yel nbanzejlikane ke lliꞌo llonliraꞌll-lloeꞌ.

7 Ka nak ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ leꞌ yejraꞌyenꞌ, Diosenꞌ beneꞌ nench gokbeꞌe beꞌnn Israelkaꞌ goken da zaꞌke, le radj akeꞌ naꞌ, gok lloaꞌraoMoisésenꞌ llaktit, to bi gok wia akeꞌ lloaꞌraweꞌn,laꞌkze nak yel llaktitenꞌ bzo lloaꞌraweꞌn to da teke. Naꞌ chaꞌ ley naꞌ, danꞌ nsaꞌa yel got naꞌ goken dazaꞌke, 8 nnézello zaꞌkll diꞌll kob danꞌ llonn SpíritukeDiosenꞌ, nenchnaꞌ gaꞌt yel nban zejlikane kello.9Le chet kaꞌ ley danꞌ bzejnieꞌ lliꞌo beꞌnnachenꞌ nengaꞌt yel llzaꞌkziꞌ kello, goken to da zaꞌke, ¿bixhabi llákere zaꞌkll xtiꞌll Dios danꞌ llzejnieꞌn lliꞌo babayakllo beꞌnn wen? 10 Le danꞌ nak da zaꞌk kanaꞌ,bill naken kaꞌ nnaꞌ, le ba de ye to da zaꞌklle. 11 Lechet kaꞌ danꞌ gok ke to da zaꞌk kanaꞌ ba bde ke,zaꞌkll danꞌ de nnaꞌ, naꞌ nnézello bi te ke.

12 Naꞌ danꞌ nnézetoꞌ kere da te ke da kobenꞌba bdixj Diosenꞌ, ke len naꞌ bi llebtoꞌ llyixjweꞌ-toꞌ xtiꞌlleꞌn. 13 Naꞌ netoꞌ bi llontoꞌ kanꞌ benda Moisésenꞌ, bkwaꞌch raweꞌ kone to raꞌll bllallnench bi breꞌe beꞌnn Israel kaꞌ len, naꞌ chaoraꞌllbagaꞌa raꞌt weje danꞌ llaktit lloaꞌraweꞌn. 14 Naꞌbeꞌnn Israel kaꞌ nna zo akseꞌ nnaꞌ, bi nna chejnieꞌ

Page 201: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 3:15 198 2 Corintios 5:7akreꞌ kat llrab akeꞌ ley danꞌ byoj kanaꞌ, ganꞌ nyojda kaꞌ bne Diosenꞌ goneꞌ gakreneꞌ leakeꞌ. Konbeꞌnn kaꞌ wxenraꞌll Cristo naꞌ chejnieꞌ akreꞌ bizejen. 15Xte nnaꞌ llrab beꞌnn Israel kaꞌ da kaꞌ bzojdaMoisésenꞌ, nnanaksenka to dangaꞌch ke leakeꞌnaꞌ bi llejnieꞌ akreꞌn. 16 Zan noteze kate nxenraꞌllakeꞌ Xanllo Cristonꞌ, da kaꞌ nyojen bill naken ka toda ngaꞌch ke leakeꞌ. 17 Xanllo Cristonꞌ nakeꞌ tozekone Spíritu ke Diosenꞌ. Naꞌ kat ba zo Spíritu keXanllonꞌ lo raꞌlldaꞌo beꞌnne, lloeꞌn latj soeꞌ nbarazrao Dios. 18 Yeolol lliꞌo nxenraꞌll-llo Cristonꞌ, yelzaꞌk xhen keꞌen bill ngaꞌchen rao lliꞌo, naꞌ naklloka to yejwan danꞌ llaroeꞌ katkenꞌ nak yel beniꞌke Xanllonꞌ, le zejzell yoꞌllo beniꞌ keꞌen, le yoꞌkzeSpíritu ke Xanllo Cristonꞌ lo raꞌlldaꞌollonꞌ.

41 Ke len naꞌ bi lljachieꞌtoꞌ, le rao yel nllieꞌraꞌll

ke Dios naꞌn bkwaꞌnneꞌ llin ni rallnaꞌtoꞌ gontoꞌn.2Naꞌ bibi llontoꞌ ngaꞌchze danak ziwayeꞌllo, naꞌ billxoayaytoꞌ beꞌnne, naꞌ bi llachaꞌtoꞌ xtiꞌll Diosenꞌnench yewé beꞌnne wzenay akeꞌ xtiꞌlltoꞌn. Ll-reꞌkzeDiosenꞌ llyixjweꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn kon kanꞌ nakennaꞌ, nench yeolol beꞌnne yene diꞌll danꞌ lloeꞌtoꞌn,nnez akreꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌ lloeꞌtoꞌ diꞌll li. 3 Beꞌnnkaꞌ ba nbeyiꞌ yel ke llejleꞌ ke akeꞌ, leakzeꞌn billejnieꞌ Diꞌll Wen naꞌ, lloeꞌrén aktoeꞌn. 4 Le beꞌnnbi llejleꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, daxiꞌo naꞌ ba ncholen loyichjraꞌlldaꞌo akeꞌn, nench naꞌ bi chejnieꞌ akreꞌ,naꞌ bi wseniꞌ Diꞌll Wen ke Cristonꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌnaꞌ, le toz ka nakse lo yichjraꞌlldaꞌo Diosenꞌ renCristo beꞌnnenꞌ nsaꞌa beniꞌ xhen kwisenꞌ. 5 Le kanak diꞌll danꞌ llyixjweꞌtoꞌn, kere llyixjweꞌtoꞌ xtiꞌllkwintoꞌ, zan xtiꞌll Jesucristo beꞌnnenꞌ nak Xanllonaꞌn llyixjweꞌtoꞌ. Naꞌ danꞌ nllieꞌtoꞌ Jesucristonꞌzotoꞌ llontoꞌ biteze da llakrén reꞌ. 6 Le Dios beꞌn-nenꞌ bne gaꞌt beniꞌ yellrio ni ganꞌ gok xchole, babroeꞌ beniꞌ keꞌen lo raꞌlldaꞌollo nench bembiaꞌlloJesucristo beꞌnnenꞌ nak beꞌnn zaꞌke, naꞌ kat banombiaꞌlloeꞌ naꞌ, naꞌll llejnieꞌllo katkenꞌ nak beniꞌxhen ke Diosenꞌ.

Akre gonllo sollo wxenraꞌll-llo Dios7 Kwerp kello ki naken da llat, zaꞌkreben ka to

lleꞌ nis da nak de bennj. Naꞌ Diosenꞌ ba broeꞌbeniꞌ keꞌen lo raꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌ llakbeꞌllo bibi llakgonllo chaꞌ bi gonneꞌ yel wak xhen keꞌen nenchgak bi da gonllo. 8 Ke len naꞌ laꞌkze bi da zedketoꞌ de, bi nello bi lloꞌ xhnneze. Naꞌ laꞌkze llebrazllallayraotoꞌ, bi nzanraꞌlltoꞌ. 9 Naꞌ llaray akeꞌ ne-toꞌ, zan bi llbej yichj Diosenꞌ netoꞌ. Llsaꞌkziꞌ akeꞌnetoꞌ, zan bi lloeꞌ Diosenꞌ latj got akeꞌ netoꞌ. 10Naꞌgateze llejtoꞌ, yoꞌy ras llsaꞌkziꞌ beꞌnne netoꞌ, lleꞌn

akreꞌ got akeꞌ netoꞌ kanꞌ bet akeꞌ Jesús naꞌ. Naꞌlloeꞌ Diosenꞌ latj llak ketoꞌ kaꞌ, nench nroeꞌn zokzeJesúsenꞌ llakreneꞌ netoꞌ nna nbantoꞌ. 11 Naꞌ nnaꞌnna zotoꞌ, yoꞌy lla niꞌtkze beꞌnn lleꞌn akreꞌ gotakeꞌ netoꞌ ni ke danꞌ llyixjweꞌtoꞌ xtiꞌll Jesús naꞌ.Naꞌ llak ketoꞌ kaꞌ nench nakbieꞌ zokze Jesúsenꞌllakreneꞌ netoꞌ, ka nak nna nbanrén kwerp ketoꞌki danꞌ gatenꞌ. 12 Kanꞌ llak tlla tlla lleꞌn akreꞌ gotakeꞌ netoꞌ, naꞌ reꞌ ba ballélere yel nban keré.

13 Xtiꞌll Dios danꞌ nyojen nen: “LlonliraꞌllaꞌDios, ke len naꞌ lloaꞌa xtiꞌlleꞌn.” Kaꞌkzenꞌ llon-liraꞌlltoeꞌ netoꞌ, naꞌllenꞌ lloeꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn. 14 LeDios naꞌn basbán Xanllo Jesúsenꞌ radj beꞌnn watkaꞌ, leskaꞌkzenꞌ yesbaneꞌ lliꞌo kat llin lla kello, naꞌreꞌ ren netoꞌ wayejllo txhen yellinllo ganꞌ llieꞌnaꞌ. 15 Yeolol da ki ba gok ketoꞌ ba bllayraotoꞌni ke reꞌ. Le lleꞌnetoꞌ gakllo beꞌnn zan gakrénDiosenꞌ lliꞌo nench gonliraꞌll-llo Xanllo Jesús naꞌ,naꞌ leskaꞌ gak zanllo weꞌllo yel llioxken keꞌe danꞌnakeꞌ beꞌnn zaꞌke.

16Ni ke len naꞌ bi lljachieꞌtoꞌ. Laꞌkze tlla tlla zejllgor kwerp ketoꞌ ki, leskaꞌ tlla tlla llakob Diosenꞌyichjraꞌlldaꞌotoꞌn. 17Naꞌ sete te chaꞌ bi da daꞌo llakkello yellrio ni. Naꞌ da kaꞌ zaꞌkziꞌllonꞌ llakrenenlliꞌo nench lljazollo nbaraz kwis, kat lljazorenlloDiosenꞌ ke chnare, len naꞌ nak da zaꞌklle ka billre.18Naꞌ bi wiallo da kaꞌ nlaꞌ yellrio ni, zan wiallo dakaꞌ bi nlaꞌ naꞌ, le danꞌ nlaꞌ xhej yellrio ni da te keda kaꞌ, zan da kaꞌ bi llreꞌllo yellrio ni, kere da te keda kaꞌ, dekze danꞌ ke chnare.

51 Kwerp kellonꞌ naken ka to yoꞌ da bi zibia.

Naꞌ nnézello chaꞌ ba bayinnjen, Diosenꞌ ba noneꞌto yoꞌ wen kello yebá naꞌ, zeje diꞌllenꞌ kwerpkello danꞌ sokze ke chnare. Len naꞌ bi nakenda ben beꞌnnach. 2 Naꞌ nnaꞌ nna zollo nbanlloyellrio ni, llonyaꞌchllo llnnabllo lo raꞌlldaꞌollo,zeraꞌll-llo kwis lljazollo lo yoꞌ danꞌ ba non XanlloDiosenꞌ kello yebá naꞌ. 3 Ke len naꞌ laꞌkze yegaꞌaxhallo da de rao yellrio ni, zeje diꞌll kwerp kellonaꞌn, bi yegaꞌnnllo kaꞌze, le gonn Xallo Diosenꞌto da kob kello. 4 Ke len naꞌ nna ll-llayraollo renkwerp kello ki, llonyaꞌchllo lo raꞌlldaꞌollo. Kerelleꞌnello yegaꞌa xhallo naꞌ, lleꞌnello wayonneꞌ lliꞌoto xhallo da bi te ke, nench naꞌ banllo ke chnare.5 Dios naꞌ ba brejeꞌ lliꞌo nench yellinllo ganꞌ llieꞌnaꞌ, bseꞌleꞌ Spíritu keꞌen zon lo raꞌlldaꞌollo, nenchnaꞌ nnézello nna dell da gonneꞌ kello.

6 Naꞌllenꞌ bi llakgánello chaꞌ bi llákello, lennézello chak nna nbanllo kone kwerp kello ki,bi nna yellinllo ganꞌ llia Xanllo Cristo naꞌ. 7 Naꞌ

Page 202: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 5:8 199 2 Corintios 6:13laꞌkze bi nna reꞌllo da kaꞌ gonneꞌ kello naꞌ, zokzllonxenraꞌll-lloeꞌ. 8 Naꞌ ke len naꞌ llxenraꞌll-llo, lelleꞌnello wsanraꞌll-llo kwerp kello ki, nench yeye-jllo ganꞌ llia Xanllo Cristo naꞌ. 9Ke len naꞌ weꞌlaꞌll-llo gonllo da yeyazraꞌlleꞌ nench yewereꞌ kanꞌllonllo chak nna nbanllo, naꞌ ker bi gonen chaꞌnneꞌe wayejrenlloeꞌ. 10 Le llonen bien yeololtellotello rao Cristonꞌ ganꞌ lloneꞌ yel koxchisenꞌ, naꞌwchoyeꞌ kello chaꞌ sollo nbaraz o chaꞌ saꞌkziꞌllo,kon akrenꞌ benllo ka nbanllo, benllo dawen o chaꞌbenllo da xhinnj.

Beꞌnnachenꞌ wak waniꞌt akeꞌ nbaraz rao Dios11 Danꞌ ba nnézkzello yeolol-llo yedello diꞌll

rao Xanllo Cristonꞌ ke yeolol da benllo, ke lennaꞌ llaꞌtyoeraꞌ beꞌnne wzenay akeꞌ keꞌe. Diosenꞌnnezreꞌ, do raꞌlltoꞌ llaꞌtyoetoꞌ beꞌnne wzenay akeꞌkeꞌe, naꞌ zotoꞌ bexhtoꞌ gakbeꞌre, do raꞌlltoꞌ llon-toꞌn. 12Kere lloeꞌrao kwintoꞌ niaꞌ kaꞌ, zan niaꞌ kaꞌnench yewere kanꞌ llontoꞌ, naꞌ gak yelliꞌre xtiꞌllbeꞌnn kaꞌ llnne wen ke kwin akeꞌ to koꞌllze, naꞌbi lloeꞌ akeꞌ diꞌll kanꞌ nak danꞌ yoꞌ lo raꞌlldaꞌoakeꞌ naꞌ. 13 Chaꞌ llákere llaktonttoꞌ kanꞌ bentoꞌnaꞌ, leyeyakbeꞌe kon kanꞌ bne Diosenꞌ bentoꞌ.Naꞌ chaꞌ llákere zochaꞌokze yichjraꞌlldaꞌotoꞌ naꞌn,legakbeꞌe llontoꞌ bi da llontoꞌ nench llakrentoꞌ reꞌ.14 Le nllieꞌ Cristonꞌ lliꞌo, naꞌllenꞌ llontoꞌ xchineꞌn.Naꞌ nnézello tozeꞌn bzaneꞌ yel nban keꞌen goteꞌni ke yeolol-llo, naꞌ naklloeꞌ txhen, naꞌ nnelloyeololkzllonꞌ ba gotrenlloeꞌ. 15 Cristonꞌ bzanekwineꞌ goteꞌ ni ke yeolol lliꞌo beꞌnnach, nenchsollo gonllo kanꞌ llazraꞌlleꞌ naꞌ, naꞌ bill sollo gonllokon ka nen kello. Leꞌen goteꞌ naꞌ babaneꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ ni ke lliꞌo. 16 Netoꞌ kanꞌ bi nnagonliraꞌlltoꞌ Cristonꞌ, lláketoꞌ bibi zaꞌkeꞌ, lláketoꞌzaꞌkll beꞌnne llaꞌa rao yellrio ni, chaꞌ no nakeꞌ,naꞌ chaꞌ bi da de keꞌe. Naꞌ nnaꞌ bill lláketoꞌ kaꞌke Cristonꞌ. 17 Ke len naꞌ beꞌnnenꞌ ba nxenraꞌllCristonꞌ, ba bayakeꞌ ka to beꞌnn za gorj. Yeololbi da beneꞌ, ba bden kaꞌle, naꞌ nnaꞌ ba bayakeꞌ tobeꞌnn kobe.

18 Dios naꞌ ba beneꞌ nench bazorenlloeꞌ wen,naꞌ ba bayoneꞌ lliꞌo ka to beꞌnn kobe danꞌ ballonliraꞌll-llo Cristo naꞌ. Ke len naꞌ ba broeꞌrallnaꞌllo yello beꞌnn kaꞌ ka gon akeꞌ nenchyezorén akeꞌ Diosenꞌ wen. 19 Ye aklloeꞌ Diosenꞌbseꞌleꞌ Cristonꞌ nench noteze beꞌnne gonliraꞌllLeꞌe, so akeꞌ nbaraz raoDiosenꞌ, naꞌ bill lljadinraꞌllDiosenꞌ bi da xhinnj ba ben akeꞌ. Kaꞌn llayaꞌlyello beꞌnne nench so akeꞌ nbaraz rao Diosenꞌ.20Cristonꞌ bseꞌleꞌ lliꞌo rorazeꞌ, naꞌ ka Dios naꞌkzenꞌllaꞌtyoereꞌ beꞌnne, ke lennaꞌ ka kwinkze Cristo naꞌllaꞌtyoetoꞌ reꞌ: leyezorén Diosenꞌ wen. 21 Cristonꞌ

bibi da xhinnj beneꞌ. Naꞌ Dios naꞌ beneꞌ bxhaꞌkzieꞌni ke da xhinnj ke lliꞌo, nench naꞌ noneꞌ lliꞌo beꞌnnwen danꞌ nxenraꞌll-lloeꞌ naꞌ.

61 Netoꞌ llonrentoꞌ reꞌ xchin Diosenꞌ txhen.

Naꞌllenꞌ llaꞌtyoetoꞌ reꞌ, bi gonkazre danꞌ babayaꞌchraꞌlleꞌ lliꞌo. 2 Le nyoj leꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, nen:Kanꞌ bllin lla goꞌt latj, kanaꞌ bzenayaꞌ koꞌo.Naꞌ kanꞌ bllin lla bexhre wasraꞌa reꞌ, kanaꞌllenꞌ

gokrenaꞌ reꞌ.Naꞌ nnaꞌn de latj, naꞌ nnaꞌ naken lla llasraꞌabeꞌnne.

3 Bi llontoꞌ kon bi nen ketoꞌ, da wllon kebeꞌnne bi nna wxenraꞌll Leꞌe, le lleꞌnetoꞌ bi gaꞌt dannechach akeꞌ ke xchin Dios danꞌ llontoꞌ naꞌ. 4Kelen naꞌ llonteztoꞌ biteze da wen nench llroeꞌtoꞌnaktoꞌ wen xchin Dios. Naꞌ llaoraꞌlltoꞌ kat llsaꞌkziꞌbeꞌnne netoꞌ, naꞌ kat billre yel ziꞌ yel yaꞌch zaꞌkkoꞌlltoꞌ. 5 Bzo kat bdin akeꞌ netoꞌ, naꞌ ka broꞌ akeꞌnetoꞌ rill ya, naꞌ ka ben akeꞌ da ne xhen. Naꞌ dazan ras bentoꞌ llin war, naꞌ bchachtoꞌ bichgale,naꞌ wil bdontoꞌ. 6 Broeꞌtoꞌ llontoꞌ xchin Diosenꞌ,bitbi de da yel zdoꞌ llontoꞌ. Llzejnieꞌtoꞌ beꞌnnenench gombiaꞌ akeꞌ da li naꞌ, naptoꞌ yel llxhen-raꞌlle ke yeolol beꞌnne, llontoꞌ wen ke yeololteꞌ.Kon kanꞌ llzejnieꞌ Spíritu ke Dios naꞌ llontoꞌ, naꞌdo raꞌlltoꞌ nllieꞌtoꞌ yeolol beꞌnne. 7 Leskaꞌ zotoꞌllzejnieꞌtoꞌ beꞌnn diꞌll li ke Cristonꞌ, naꞌ yeolol bidanꞌ llontoꞌn naken kone yelwak keDios. Naꞌ danꞌllontoꞌn naken da zej lixheje, llakrenen nenchzoetoꞌ dilrentoꞌ da xhinnjenꞌ. 8 Zo kat llontoꞌxchin Diosenꞌ, naꞌ llayoeꞌrao beꞌnne netoꞌ, naꞌ zokat llwie akreꞌ netoꞌ, naꞌ zo kate nne akeꞌ wenketoꞌ, naꞌ zo kat nnechach akeꞌ ketoꞌ. Ne akeꞌziyeꞌtoꞌn, naꞌ netoꞌ bi lljachieꞌtoꞌ lloeꞌkztoꞌ diꞌlllinꞌ. 9 Naꞌ bale beꞌnne bi llakbeꞌe akreꞌ llontoꞌda zaꞌke, naꞌ ye baleꞌ llayakbeꞌe akreꞌ da zaꞌksenllontoꞌ. Wa bentoꞌ xhbab got akeꞌ netoꞌ, zan nnanbantoꞌ. Llsaꞌkziꞌ akeꞌ netoꞌ, naꞌ bi nna got akeꞌnetoꞌ. 10Da zan da llak da gakyaꞌchetoꞌ, zan llawélo raꞌlldaꞌotoꞌn. Naktoꞌ ka beꞌnn ngaꞌnnyaꞌch, naꞌllontoꞌ nench beꞌnn zan so akeꞌ nbaraz. Laꞌkzebibi de ketoꞌ, danꞌ naktoꞌ Cristonꞌ txhen, yeolol bida de naksen ketoꞌ.

11Reꞌ beꞌnn llaꞌa ganꞌ nziꞌi Corinto, ba beꞌrentoꞌreꞌ yeolol diꞌll da yoꞌ lo raꞌlldaꞌotoꞌ, le nllieꞌtoꞌ reꞌkwis. 12 Ba broeꞌtoꞌ kanꞌ nllieꞌtoꞌ reꞌ, naꞌ reꞌ binna wroeꞌre chaꞌ nllieꞌre netoꞌ. 13 Llaꞌtyoeraꞌ reꞌka llon to beꞌnne llaꞌtyoereꞌ xhiꞌnneꞌ, lewroeꞌ artknllieꞌre nadaꞌ kanꞌ ba broeꞌraꞌ nadaꞌ nllieꞌraꞌ reꞌ.

Spíritu ke Diosenꞌ yoꞌn lo raꞌlldaꞌo lliꞌo nxenraꞌllLeꞌe

Page 203: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 6:14 200 2 Corintios 8:614 Bi llayaꞌl gonllo txhen beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll

Cristonꞌ. Chaꞌ Dios naꞌ ba noneꞌ lliꞌo beꞌnn wenraweꞌ naꞌ, bi gak gonllo txhen beꞌnn wen daxhinnj kaꞌ. Lliꞌo ba yoꞌ beniꞌ ke Cristonꞌ lo raꞌll-daꞌollo, bi gak gonrenllo beꞌnn kaꞌ txhen, beꞌnnkaꞌ bi yoꞌ beniꞌ ke Cristonꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌ. 15 LeCristonꞌ bi gak gonreneꞌ daxiꞌon txhen, kaꞌkzeke beꞌnnenꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ, bi llayaꞌl gonreneꞌbeꞌnnenꞌ txhen beꞌnnenꞌ bi nxenraꞌll Leꞌen. 16 Lebi gak gonliraꞌll-llo lwaꞌa ganꞌ llonliraꞌll-llo Diosnaꞌ, le lliꞌo ba nakllo ka yodaꞌo ganꞌ zo Dios naꞌ.Le Dios naꞌn bneꞌe:Serén akeꞌ, naꞌ tarén akeꞌ.Naꞌ gakaꞌ Dios ke akeꞌ, naꞌ leakeꞌ gak akeꞌ yell kiaꞌ.17 Ke len naꞌ llayaꞌl gonllo kanꞌ bne Xanllo Diosnaꞌ:Leyelloj radj beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll nadaꞌn, bi

gonrén akreꞌ txhen.Naꞌ bi gonre da xhinnj.Naꞌllenꞌ serenaꞌ reꞌ.18Naꞌ gakaꞌ Xare, naꞌ reꞌ gakre xhiꞌnnaꞌ.Kaꞌn ne Xanllo Dios beꞌnnenꞌ nap yel wak xhen

naꞌ.7

1 Kanꞌ naken beꞌnn biꞌchaꞌ ak nllieꞌraꞌ, bannézkzere kanꞌ bne Diosenꞌ goneꞌ kello da wennaꞌ. Ke len naꞌ bill llayaꞌl gonllo da xhinnj danꞌ ll-lleyiꞌ xpeꞌrllonꞌ naꞌ danꞌ ll-lleyiꞌ lo yichjraꞌlldaꞌol-lonꞌ. Llayaꞌl llebllo Diosenꞌ wzenayllo keꞌe yeo lla,naꞌ gakllo beꞌnn xhiraꞌll kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ.

Ba bllaꞌa xhbab ke beꞌnn Corinto kaꞌ2 Lellieꞌ netoꞌ. Ni tore bibi bénetoꞌ. Ni tore bi

bzejnieꞌtoꞌ krere, naꞌ ni tore bi bxhiyeꞌtoꞌ. 3 Kereniaꞌ kaꞌ nench wxoaꞌ doꞌl koꞌllrenꞌ, le kaꞌn babnekzaꞌ kanaꞌ, nllieꞌraꞌ reꞌ, laꞌkze banllo o laꞌkzegatllo. 4 Do yichj do raꞌllaꞌ lloeꞌrenaꞌ reꞌ diꞌll, naꞌllaweraꞌ ba bnnezraꞌ ka wen naꞌ llonre. Naꞌ babayakxhenraꞌllaꞌ, naꞌ nbaraz zoaꞌ laꞌkze da zan dallak kello.

5 Kanꞌ ballintoꞌ ganꞌ nziꞌi Macedonia naꞌ, bibilatj goꞌt yeziꞌraꞌlltoꞌ, le bxhaꞌkziꞌtoꞌ. Bniꞌt beꞌnnebchachrén akeꞌ netoꞌ, naꞌ lekze blleb lo yichjraꞌll-daꞌotoꞌ. 6Naꞌ Dios beꞌnnenꞌ llayoeꞌ yel llxhenraꞌllke beꞌnne, bayonneꞌ netoꞌ yel llxhenraꞌll kanꞌbaraꞌ Titonꞌ ganꞌ zotoꞌn. 7 Kere danꞌ baraꞌ Titonaꞌzenꞌ baxhenraꞌlltoꞌ, renkze danꞌ badieꞌ diꞌllnaꞌn, llawereꞌ kanꞌ llonre naꞌ. Naꞌ beꞌe diꞌllzeraꞌllre kwis yedwiatoꞌ reꞌ da yobre. Naꞌ neꞌe,llákere ka da kaꞌ ba goken, naꞌ ngoꞌ yichjre gonrekanꞌ bniaꞌn. Naꞌllenꞌ bawellraꞌ bnnezraꞌ kaꞌ.

8 Naꞌ llakbeꞌraꞌ gokyaꞌchere kanꞌ bniaꞌ leꞌyichenꞌ bzojaꞌ reꞌ naꞌ. Naꞌ bdere gokyaꞌchraꞌ

kanꞌ benaꞌn danꞌ gokyaꞌchere naꞌ, naꞌ nnaꞌ billllakyaꞌchraꞌ danꞌ bseꞌlaꞌ yichenꞌ, le chollzenꞌgokyaꞌchere. 9 Nnaꞌ llaweraꞌ le gokrenen reꞌ,nench naꞌ gókere ka da xhinnjenꞌ benre, naꞌbayátere, le bzoyaꞌchre kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ. Naꞌbenkzen wen ke naken bzojaꞌ reꞌ naꞌ. 10 Le katllzoyaꞌchllo kon kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ, llonen nenchllayátello, naꞌ llaꞌt yel wasrá kello, naꞌ billbi degakyaꞌchello. Zan bal beꞌnn kate llak akreꞌ, naꞌ billayat akreꞌ xtoꞌl akeꞌn, leakeꞌn llbeyiꞌ. 11 LlawéDiosenꞌ kanꞌ benre gókere, le gokrenen reꞌ bzer-aꞌllre benre kanꞌ bne Diosenꞌ. Naꞌ bill benre txhenbeꞌnnenꞌ ben da xhinnjenꞌ, naꞌ gokrenre nadaꞌ,naꞌ gokllaꞌre ka da xhinnjenꞌ beneꞌn. Bllebre, naꞌl-lenꞌ bzeraꞌllre yedwiaꞌ reꞌ, naꞌ do raꞌllre bnaorebenre kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ. Naꞌllenꞌ beꞌre yel llza-ꞌkziꞌ ke beꞌnnenꞌ ben da xhinnjenꞌ. Nakbieꞌkzebillbi doꞌl keré de kanꞌ benre naꞌ. 12 Naꞌ kanak yichenꞌ bzojaꞌ reꞌ naꞌ, kere to ke beꞌnnenꞌben da xhinnj naꞌzenꞌ blleꞌ yichjaꞌ, leskaꞌ kereto ke beꞌnnenꞌ bene leꞌe kaꞌ. Renkzrenꞌ blleꞌyichjaꞌ nench gakbeꞌre rao Diosenꞌ, nna nllieꞌtoꞌreꞌ. 13 Naꞌ nnaꞌ ba llaxhenraꞌlltoꞌ le ba bzenayreketoꞌ.

Naꞌ leze llawetoꞌ kwis ka nbarazenꞌ zo Titonꞌ,le yeololre ba bazoare Titonꞌ nbaraz ren da yoꞌ loyichjraꞌlldaꞌweꞌn. 14Bi bayeꞌraꞌ gollaꞌ Titonꞌ nakrebeꞌnn wen, le nnezraꞌ gonre wen. Le da linꞌ nakeyeolol da kaꞌ llzejnieꞌtoꞌ reꞌ naꞌ, lekze kaꞌ da li gokdanꞌ golltoꞌ Titonꞌ, zotoꞌ nbaraz ka da wen naꞌllonrenꞌ. 15 Naꞌ nllieꞌllreꞌ reꞌ le lljadinraꞌlleꞌ kanꞌbzenayre keꞌen, naꞌ danꞌ gopreꞌ baraꞌnne. 16 Kelen naꞌ llaweraꞌ, naꞌ nnezraꞌ yeyoll gonre ka danꞌlleꞌne Diosenꞌ gonre.

8Da goꞌt ke akeꞌ bzan akreꞌn gokrén akeꞌ beꞌnne

1Beꞌnn biꞌche, lleꞌnetoꞌ nnézere kanꞌ ba gokrénDiosenꞌ to kwen beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌllakeꞌ Cristonꞌ toto yell ganꞌ nbane Macedonianꞌ.2 Laꞌkze gok yel yaꞌch yel ziꞌ kwis ke akeꞌ, Diosenꞌbeneꞌ ka bniꞌt akeꞌ nbaraz lo raꞌlldaꞌo akeꞌ, naꞌbawé akreꞌ kwis btop akeꞌ mell xhen nenchgokrén akeꞌ beꞌnn bibi de ke. 3 Nadaꞌ nnezraꞌ,naꞌllenꞌ lloaꞌa diꞌll, beꞌe akeꞌ bi da byallje beꞌnnyobre laꞌkze bibi goꞌt ke leakeꞌ. 4 Goꞌtyoe akreꞌnetoꞌ weꞌtoꞌ latj weꞌe akeꞌ mell gakrén akeꞌ beꞌnnkaꞌ nxenraꞌll Diosenꞌ. 5Naꞌ ben aklleꞌ ye raꞌt kanꞌlláketoꞌ gon akeꞌ naꞌ, le zgaꞌtek ben kwin akeꞌrallnaꞌa Xanllo Cristo naꞌ, naꞌ leskaꞌ ben kwin akeꞌrallnaꞌa netoꞌ, danꞌ gokraꞌll akeꞌ kwis gon akeꞌkanꞌ lleꞌne Dios naꞌ. 6 Ke len naꞌ ba goꞌtyoetoꞌ

Page 204: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 8:7 201 2 Corintios 9:10Titonꞌwayedeꞌ ye to ganꞌ zore naꞌ, nench gakreneꞌreꞌ yesyollre wtopremell danꞌ ba bzoraore lltoprekanaꞌ. 7Wen kwis llonre nxenraꞌllre Cristonꞌ, naꞌllyixjweꞌre xtiꞌlleꞌn, naꞌ llejnieꞌre kwasro da nakke Diosenꞌ, naꞌ zore llonre xchineꞌn, naꞌ nllieꞌrenetoꞌ. Leskaꞌ legón wenll, lewtope da yalljebeꞌnne.

8 Bi llonaꞌ bien weꞌre mell, kon lleꞌnraꞌ gonrexhbab ka llon beꞌnn bi da lloeꞌ do yichj doraꞌlle, naꞌ kaꞌ wak nnézere chaꞌ nllieꞌre Diosenꞌdo yichj do raꞌllre. 9 Ba nnézkzere kanꞌ nllieꞌXanllo Jesucristonꞌ lliꞌo. Naꞌ danꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌonaꞌ, bakwaꞌnneꞌ yeolol da chaꞌo da de keꞌe ganꞌlliareneꞌ Dios naꞌ, naꞌ bedeꞌ gorjeꞌ gokeꞌ ka beꞌnnyaꞌch yellrio ni, naꞌ badyeneꞌ nench yeolol danꞌ dekeꞌen gaken kello naklloeꞌ txhen.

10 Naꞌllenꞌ wzejnieꞌraꞌ ka danꞌ llakraꞌ nak wengonre. Wdwize bzo lo raꞌlldaꞌorenꞌ gakrenrebeꞌnn yaꞌch, naꞌ bzoraore btopre mell do yichjdo raꞌllre. 11 Naꞌ llakraꞌ wen naꞌ naken wasyollrewtopren do yich do raꞌllre kanꞌ benkzre kanꞌbzoraore, naꞌ weꞌre arke zerao saꞌkere. 12 Chaꞌ tobeꞌnne do yichj do raꞌlle lleꞌnreꞌ weꞌe bi da weꞌe,Diosenꞌ wawékzereꞌ laꞌkze da raꞌten. Diosenꞌ billnnabeꞌ weꞌllo to da bi de kello.

13Bi niaꞌ gonre ke da ni, naꞌ billbi yegaꞌnn kerédanꞌ beꞌren ke beꞌnn yobre. 14 Kon lleꞌnraꞌ gaꞌtda yallje yeololre. Chaꞌ nnaꞌ de ke reꞌ, llayaꞌlgakrenre beꞌnn kaꞌ yallje. ¿Bixha chaꞌ wllin llakate gaꞌt ke leakeꞌ, naꞌ reꞌ yálljere? Naꞌllenꞌyeyakrén akeꞌ reꞌ, naꞌ gaꞌt da yallje yeololre.15Naꞌllenꞌ gak kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Beꞌn-nenꞌ btopll da xhenlle bitbi bagoꞌnn keꞌe, naꞌbeꞌnnenꞌ btop raꞌtze, bitbi byalljreꞌ.”

Ka da llon Titonꞌ ren beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ16 Llioxken Dios beneꞌ nench zeraꞌll Titonꞌ kwis

gakreneꞌ reꞌ kon kanꞌ llonaꞌ nadaꞌ naꞌ. 17 Naꞌ kagolleꞌ yedwieꞌ reꞌ nench gakrenlleꞌ reꞌ ye raꞌte,bawereꞌ kwis, le bzo lo yichjraꞌlldaꞌweꞌn yeyedeꞌ,naꞌ gakrenlleꞌ reꞌ.

18 Naꞌ llseꞌltoꞌ ye to beꞌnn lwelljllo ren Titonꞌ.Naꞌ to kwen to kwen beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llon-liraꞌll Cristonꞌ, lloeꞌ akeꞌ diꞌll ke beꞌnnenꞌ llseꞌltoꞌni, ne akeꞌ nbaraz llyixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke Jesu-cristonꞌ. 19 Naꞌllenꞌ brej akeꞌ leꞌe, nench saꞌreneꞌnadaꞌ kate chaꞌa ganꞌ llaꞌa beꞌnn lwelljllo kaꞌ,lljasanaꞌ mell danꞌ lltopllonꞌ. Naꞌ weꞌllo mellenꞌnench gonllo Xanllo Jesucristonꞌ xhen, nenchwroeꞌre llawere llakrenre beꞌnn lwelljre kaꞌ. 20Naꞌllwiatoꞌ nench ke siꞌchiꞌll beꞌnn netoꞌ, ke nakemellenꞌ lltoptoꞌn. 21Naꞌ llwiatoꞌ gontoꞌ da li, kere

chraoze rao Xanllo Dios naꞌ, renkze rao beꞌnnachake.

22 Naꞌ leskaꞌ llseꞌlrén aktoeꞌ ye to beꞌnnlwelljllo. Zan ras ba breꞌtoꞌ lloneꞌ xchin Diosenꞌdo yichj do raꞌlleꞌ, naꞌ nnaꞌ lleꞌnreꞌ yedeꞌ ganꞌ zorenaꞌ, danꞌ nnezreꞌ zeraꞌllre kwis gonre kanꞌ llazraꞌllDios naꞌ. 23 Chaꞌ no llnnab bi llon Titonꞌ, wakye akreꞌ llonreneꞌ nadaꞌ xchin Diosenꞌ nench naꞌllakrentoꞌ reꞌ. Naꞌ chaꞌ wnnab akreꞌ bi llon beꞌnnkaꞌ ye chope, leyé akeꞌ beꞌnn kaꞌ lladop ll-llayllonliraꞌll akeꞌ Cristonꞌ, brej akeꞌ leakeꞌ, naꞌ llseꞌlakeꞌ leakeꞌ. 24 Ke len naꞌ legón akreꞌ wen, nenchnneze beꞌnn kaꞌ llon Cristonꞌ xhen toto yell nllieꞌakereꞌ, naꞌ wroeꞌn llonkzre wen, kanꞌ bnetoꞌ kanꞌbeꞌtoꞌ diꞌll keré.

9Dabtop akeꞌ nenchnaꞌ gakrén akeꞌ beꞌnn lwellj akeꞌ

kaꞌ1 Bi llonteken bien wzojaꞌ reꞌ, nniaꞌ lekwej

mell da gakrén beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ doga yobre. 2 Nnezkzraꞌ lleꞌnere gakrén akreꞌ.Naꞌ ba beꞌrenaꞌ beꞌnn Macedonia kaꞌ diꞌll nenchnnez akreꞌ, reꞌ zore ganꞌ nbane Acayanꞌ lleꞌneregakrenre beꞌnn yaꞌch kaꞌ, naꞌ ba bzoraore btopremellenꞌ wdwize. Naꞌ da llonre naꞌ ba llperenbeꞌnn kaꞌ zjallaꞌa zan yell ganꞌ nbane Macedo-nianꞌ, nench naꞌ gon akeꞌ kanꞌ ba llonre naꞌ. 3Naꞌllseꞌlaꞌ beꞌnn ki nench ke bi yegaꞌnnaꞌ wen, ka nakba biaꞌa diꞌll keré nakre beꞌnn wen, naꞌ nench naꞌsore xhnid. 4 Le chaꞌ saꞌrén no beꞌnn Macedoniakaꞌ nadaꞌ kat yedaꞌ naꞌ, naꞌ gakraꞌ zdoꞌ keré chaꞌbi sore xhnid katenꞌ yedaꞌ naꞌ, naꞌ lekze kaꞌ reꞌyeyeꞌre bi benre kanꞌ bniaꞌ naꞌ. 5 Naꞌllenꞌ gokraꞌwen kwiarao beꞌnn lwelljllo kaꞌ chonneꞌ, yed akeꞌganꞌ zore nench gakrén akeꞌ reꞌ, wzeraore wtopremell danꞌ bnere weꞌre naꞌ. Naꞌllenꞌ weꞌren doyichj do raꞌllre, kere weꞌren do yediaze.

6 Lelljadinraꞌll kanꞌ ne akeꞌ: Beꞌnn llaze raꞌtze,kaꞌ raꞌtze llarapeꞌ, naꞌ beꞌnn llaz da xhen, da xhenyerapeꞌ. 7 Ke len naꞌ llayaꞌl weꞌe totore arke dallzánere weꞌre, naꞌ bi weꞌren do yediaze, leweꞌndo raꞌllre, le Dios naꞌn llawereꞌ beꞌnn zo nbarazllzanreꞌ bi da lloeꞌ. 8 Diosenꞌ napeꞌ yel wak, naꞌllakreneꞌ lliꞌo biteze da yálljello. Naꞌ lloneꞌ llaꞌtyeolol da yálljello batteze, nench gak weꞌllo dayallje beꞌnne, naꞌ gonllo billre da wen. 9 XtiꞌllDiosenꞌ nyojen ke beꞌnn llzanreꞌ da de keꞌe nen:Ba beꞌe da byallje zan beꞌnn yaꞌch.Naꞌ bi ganraꞌll Diosenꞌ da wen naꞌ beneꞌ.10Dios naꞌn lloneꞌ llaꞌt no xhoaꞌ binn da llazllo, naꞌbillre yelaꞌ da lleꞌj llaollo. Lekze gonneꞌ yeololte bida yálljere, nench naꞌ saꞌkere weꞌre bi da weꞌre,

Page 205: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 9:11 202 2 Corintios 11:6naꞌ goneꞌ chiꞌo ka nak danꞌ zánere lloeꞌre naꞌ,naꞌ kone Leꞌen chejllre gonre da wen. 11 Diosenꞌgoneꞌ gaꞌt da chaꞌo keré nench wak weꞌre doyichj do raꞌllre beꞌnn bi da llyalljreꞌ. Naꞌll katweꞌtoꞌ beꞌnn yaꞌch kaꞌ danꞌ ba btopre naꞌ, naꞌ weꞌeakeꞌ yel llioxken ke Diosenꞌ. 12 Le danꞌ weꞌre dayallje beꞌnn nxenraꞌll Jesucristonꞌ do ga yobre,beꞌnn zan weꞌe yel llioxken ke Diosenꞌ. 13 Naꞌkate siꞌi beꞌnn yaꞌch kaꞌ mellenꞌ lltoprenꞌ, naꞌwroeꞌn llzenayre Diꞌll Wen ke Cristonꞌ do yichjdo raꞌllre. Naꞌll weꞌe leakeꞌn yel llioxken keDiosenꞌ danꞌ wseꞌlre mell danꞌ gakrén leakeꞌn,naꞌ danꞌ llakrenre yeolol beꞌnn nxenraꞌll Cristonꞌ.14 Leskaꞌ yelwill akeꞌ Diosenꞌ danꞌ nllieꞌ akreꞌ reꞌ,naꞌ wnnab akreꞌ Dios gakrenlleꞌ reꞌ ye raꞌte, le babroeꞌn nllieꞌ Diosenꞌ reꞌ kwis. 15 Llioxken Diosenꞌ,katekenꞌ zaꞌk danꞌ lloneꞌ kellonꞌ.

10Diosenꞌ broeꞌ rallnaꞌa Pablonꞌ bzejnieꞌre beꞌnne

1Nadaꞌ Pablo llaꞌtyoeraꞌ reꞌ ren diꞌll chaꞌo, kanꞌben Cristonꞌ, beꞌe diꞌll chaꞌo, Leꞌe gokeꞌ beꞌnnxhenraꞌll, naꞌ beꞌnn chaꞌo. Bal beꞌnne llasnéakeꞌ, to llebzaꞌ tilaꞌ reꞌ kat zorenaꞌ reꞌ txhen, naꞌkat zoaꞌ ziꞌte naꞌ, llayaxhjraꞌ llzojaꞌ reꞌ, naꞌ dilaꞌreꞌ leꞌ yich kaꞌ llzojaꞌn. 2 Llaꞌtyoeraꞌ reꞌ gonreda wen nench kat yedaꞌn, bi yalljen tilaꞌ reꞌ, ledekze de tilaꞌ beꞌnn kaꞌ llake llonaꞌ ka danꞌ nenkiaꞌ. 3 Le laꞌkze zotoꞌ yellrio ni, naktoꞌ beꞌnnach,kate dilrentoꞌ da xhinnjenꞌ, bi dilrentoꞌn ka dilto beꞌnnach rao yellrio. 4 Naꞌ bi dilrentoꞌn koneyel wak ketoꞌ. Dios naꞌ benneꞌ netoꞌ yel wak,nench naꞌ tilrentoꞌ danꞌ llon daxiꞌon, nench naꞌwchochj wlantoꞌ yel wak ken, naꞌ yel wxhiyeꞌeken. 5 Dios naꞌn llakrén netoꞌ nench llxhexjyichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, llzenay akeꞌ ke Cristonꞌ, naꞌllbej yichj akeꞌ xhbab xhinnj ke akeꞌn, naꞌ billre dall-llon gombiaꞌ akeꞌ Dios. 6 Naꞌ kat yeyoll wroeꞌnyeololre ba llzenayre ke Diosenꞌ, kanaꞌ ba nwiatoꞌka gontoꞌ ke beꞌnn kaꞌ bi llzenay.

7 Lewiá ka danꞌ llreꞌre llontoꞌ naꞌ. Chaꞌ nolreꞌ llákere nakre Cristonꞌ txhen, leyeyón xhbabkere reꞌzreꞌn, renkze netoꞌn naktoeꞌ txhen. 8 Biyeyeꞌraꞌ, weꞌrenkzaꞌ reꞌ diꞌllenꞌ ye raꞌte kanꞌ babiaꞌn naꞌ, le llaweraꞌ le Xanllo Cristonꞌ, bseꞌl netoꞌnench naꞌ gakrentoꞌ reꞌ, naꞌ chejnieꞌre Diꞌll Wenkeꞌen, kere da wlleyiꞌ reꞌn. 9 Bi lleꞌnraꞌ no gakechaꞌ danꞌ llzojaꞌ reꞌ ni, naken nench wchebaꞌ reꞌn.10 Beꞌnn kaꞌ llasnnechach kiaꞌ, ne akeꞌ kat zoaꞌziꞌte, llzojaꞌ reꞌ llonraꞌ reꞌ znia kwis ka to beꞌnnwnebiaꞌ; naꞌ ne akeꞌ bibi llak bi nniaꞌ, kate zorenaꞌreꞌ txhen, naꞌ bi lloaꞌa diꞌll da zaꞌk da wzenayre.

11 Beꞌnn kaꞌ nnechach kiaꞌn, llayaꞌl nnez akreꞌkanꞌ lletoꞌ reꞌn, kanꞌ llzojtoꞌ reꞌ katenꞌ zotoꞌ ziꞌte,leskaꞌkze gontoꞌ kat yedsorentoꞌ reꞌ.

12 Bi lleꞌnetoꞌ gakrebetoꞌ beꞌnn kaꞌ llayoeꞌraokwin. Llak akreꞌ wenllenꞌ llon leakeꞌ, le totoeꞌkon llwia lwellj akeꞌ, nench nne akeꞌ llon aklleꞌwenll kerke kanꞌ llon beꞌnn lwellj akeꞌ kaꞌ, naꞌ billayakbeꞌe akreꞌ binꞌ llon akeꞌ. 13 Netoꞌ bi llay-oeꞌrao kwintoꞌ, kon lloeꞌtoꞌ diꞌll ke da kaꞌ gokrénDiosenꞌ netoꞌ, da kaꞌ bentoꞌ ganꞌ bseꞌleꞌ netoꞌ naꞌ,naꞌ leskaꞌ ba bseꞌleꞌ netoꞌ ganꞌ zore naꞌ. 14 Naꞌ biziyeꞌtoꞌ kat lloeꞌtoꞌ diꞌll ke danꞌ ba bentoꞌ ganꞌ zorenaꞌ, le naktoꞌ beꞌnn nell bzejnieꞌtoꞌ reꞌ Diꞌll Wenke Cristonꞌ. Chenak bibi bentoꞌ ganꞌ zore naꞌ, diꞌllwenraꞌllzenꞌ lloeꞌtoꞌ chet kaꞌ. 15Naꞌ bi llontoꞌ llaljweꞌtoꞌ diꞌll ke da ben beꞌnn yobre, bentoꞌ xchineꞌkon ganꞌ bseꞌleꞌ netoꞌn. Nna bexhtoꞌ gonliraꞌll-llre Cristonꞌ nench naꞌ gonlltoꞌ xchin Diosenꞌ ganꞌzore naꞌ, kon ke nak da bkwaꞌnn Diosenꞌ lo naꞌtoꞌgontoꞌ. 16 Naꞌ lleꞌnetoꞌ chixjweꞌtoꞌ Diꞌll Wen keCristonꞌ ga nakll ziꞌt ka ganꞌ zore naꞌ. Naꞌ lleꞌnetoꞌchixjweꞌtoꞌn ga nono nna chixjweꞌ len, nench kewlantoꞌ ka nak da ba ben beꞌnn yobre.

17 Bi llayaꞌl wayoeꞌrao kwinllo bi da ba benllo,toze Xanllo Dios naꞌn llayaꞌl wayoeꞌraollo danꞌ babeneꞌ naꞌ. 18Laꞌkze chaꞌ to beꞌnn nneꞌe lloneꞌ wen,bi chejleꞌllo. Zan chaꞌ Xanllo Dios naꞌ, nneꞌe lloneꞌwen, naꞌllenꞌ nnello da linꞌ nakeꞌ beꞌnn wen.

11Pablonꞌ llzejnieꞌreꞌ akre nak beꞌnn kaꞌ ziyeꞌe ne akeꞌ

nak akeꞌ postl ke Cristo1 Lleꞌnraꞌ wzenayre ye to chop diꞌll wen da

waꞌa kiaꞌkzaꞌ, laꞌkze chaꞌ llákere diꞌll da bibi za-ꞌken. Lewzenay kiaꞌ. 2 Nadaꞌ bzejnieꞌraꞌ reꞌ xtiꞌllCristonꞌ da nelle nench naꞌ benliraꞌllre, ni ke Diosnaꞌn nllieꞌraꞌ reꞌ do yichj do raꞌllaꞌ. Naꞌ lleꞌn-raꞌ llieꞌre toze Cristo naꞌ, nench saꞌke gonaꞌ reꞌrallneꞌe, gakre ka to noꞌr weꞌo, noꞌr nna napchiꞌikwineꞌ. 3 Llak nxhollraꞌ siyeꞌe beꞌnne reꞌ, naꞌ billgonliraꞌllre Cristonꞌ do raꞌllre, naꞌ bill llieꞌre tozeLeꞌe. Kaꞌn ben bel banꞌ nak ba xiꞌo, bxhiyeꞌbaꞌnoꞌr nellenꞌ golle Eva. 4 Kate llraꞌ beꞌnne ganꞌzore naꞌ, nllaꞌre llzejnieꞌ akreꞌ reꞌ ke Jesúsenꞌ kanꞌba bzejnieꞌ netoꞌ reꞌ, naꞌ llzejnieꞌ akreꞌ reꞌ nllaꞌreke Spíritu ke Diosenꞌ, naꞌ ren Diꞌll Wen keꞌe naꞌ,naꞌ le llzenayteren do raꞌllre. 5 Ba non akreꞌ kapostl keré, naꞌ llonre leakeꞌ xhen, renchaꞌ nadaꞌzaꞌkllaꞌ ka leakeꞌ. 6 Laꞌkze bi zaꞌkraꞌ weꞌrenaꞌ reꞌdiꞌll kwasro, ba breꞌkzere da kaꞌ ba bentoꞌn, naꞌnnézkzere llejnieꞌtoꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kwasro.

Page 206: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 11:7 203 2 Corintios 12:27 ¿Llákere bi benaꞌ wen danꞌ bi bxhiꞌi raxhjaꞌ

kanꞌ beꞌrenaꞌ reꞌ xtiꞌll Diosenꞌ? Benaꞌ kwinaꞌ kato beꞌnn bibi zaꞌk, danꞌ bi bxhiꞌi raxhjaꞌ nenchbenaꞌ ka sore nbaraz. 8 Bxhiaꞌ mell da bennbeꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Cristonꞌ llaꞌa doga yobre nench beꞌrenaꞌ reꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. 9 Naꞌkanꞌ bzorenaꞌ reꞌ, laꞌkze byalljraꞌ bi da byalljraꞌ, bibnnabraꞌn reꞌ. Beꞌnn kaꞌ zayaꞌk Macedonia naꞌ,benn akeꞌ da byalljraꞌ nench bi benraꞌ reꞌ zede,naꞌ bexhaꞌ bi gonraꞌ reꞌ zed gonnre da yalljraꞌ.10 Llaweraꞌ llak llepaꞌ reꞌ kaꞌ, le nnezraꞌ llakrénCristonꞌ nadaꞌ lloaꞌa diꞌll li, naꞌ nono beꞌnn kaꞌllaꞌa doxhen ganꞌ nbane Acayanꞌ, gak yekaꞌa akeꞌyel llawé kiaꞌn. 11¿Bixchen llepaꞌ reꞌ kaꞌ? ¿Llákerebi nllieꞌraꞌ reꞌn? Nnezkze Diosenꞌ nllieꞌraꞌ reꞌ.

12 Naꞌ kaꞌkze gonaꞌ bibi wchixhjaꞌ, nench naꞌbibi de wdeꞌ beꞌnn kaꞌ nne akeꞌ, kanꞌ llon leakeꞌnkaꞌkzenꞌ llon netoꞌ. 13 Leakeꞌn bi nak akeꞌ dog-arje postl. Kon diꞌll wenraꞌllzenꞌ llzejnieꞌ akreꞌ,naꞌ llonreꞌ akreꞌ reꞌ, nench gákere Cristonꞌ bseꞌlleakeꞌ. 14 Bi yebánere kanꞌ llon akeꞌn, le kaꞌkzenꞌllroeꞌrao daxiꞌon lliꞌo, llayón kwinen ka to anglllseniꞌ, nench gákello naken to angl zaꞌa yebá ganꞌllia Diosenꞌ. 15 Ke len naꞌ bitbi llak akreꞌ dá akeꞌziyeꞌe akeꞌ, llon akeꞌ ka beꞌnn dá lloeꞌ diꞌll li, zanwllin lla, saꞌkziꞌ akeꞌ ke chnare yel wen da xhinnjke akeꞌ naꞌ.

Kanꞌ bxhaꞌkziꞌ Pablonꞌ danꞌ nakeꞌ postl naꞌ16 Ni niaꞌ reꞌ da yobre, bi gákere nadaꞌ ka to

beꞌnn bi llejnieꞌ. Naꞌ chaꞌ llákere llonaꞌ xhbabda bi zaꞌke, lewzenay ke waꞌa to chop diꞌll wenkiaꞌkzaꞌ. 17 Waꞌa diꞌll wen ke kwinaꞌ, laꞌkze chaꞌnnezraꞌ bi benn Xanllo Cristonꞌ rallnaꞌ gonaꞌn.Weꞌkeraꞌn ka ke to beꞌnn llon xhbab da bibi zaꞌke,beꞌnn bi llejnieꞌ. 18Beꞌnn zan lloeꞌ xtiꞌll kwin akeꞌchaꞌ bi da ba ben akeꞌ, kaꞌkzenꞌ gonaꞌ nadaꞌ. 19 Banon kwinre ka to beꞌnn siꞌn, ke len naꞌ llawerellzenayre ke beꞌnn llasoꞌn xhbab da bibi zaꞌkeꞌ.20 Llzenayre ke beꞌnn kaꞌ ba ben akeꞌ reꞌ ka tobeꞌnn wen llin ke akeꞌ. Lloeꞌre latj ziyeꞌe akeꞌ reꞌ,nench lloeꞌ akreꞌ bi da de keré, naꞌ llontezre konbi ne akeꞌ, naꞌ llbiachaꞌ akeꞌ reꞌ. Naꞌ lloeꞌre latjllgoꞌ akeꞌ ke xaꞌyre, llsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ. 21 Baláterella beꞌre latj ben akreꞌ reꞌ kaꞌ, renchaꞌ netoꞌ bibayáxhjetoꞌ gónetoꞌ reꞌ kaꞌ.

Le chet kaꞌ noteze beꞌnne llayaxhjreꞌ lloeꞌ diꞌllwen ke kwineꞌ, leskaꞌ wayaxhjraꞌ nadaꞌ waꞌa diꞌllwen ke kwinaꞌ, laꞌkze gonaꞌ ka to beꞌnn bi llejnieꞌ.22 Leakeꞌ ne akeꞌ nak akeꞌ beꞌnn Hebreo, leskaꞌbeꞌnn zaꞌa rao dialla beꞌnn Hebreo kaꞌkze nadaꞌ.Leakeꞌ ne akeꞌ nak akeꞌ beꞌnn Israel, leskaꞌ beꞌnngannaꞌkze nadaꞌ. Naꞌ leakeꞌ ne akeꞌ nak akeꞌ

xhiꞌnn dialla da Abraham, leskaꞌ xhiꞌnn dialla daAbrahamnadaꞌ. 23Llasné akeꞌ bseꞌl Cristonꞌ leakeꞌnench gon akeꞌ xchineꞌn. Lekze Leꞌen bseꞌl nadaꞌ,naꞌ ba benllaꞌ xchineꞌn ker ka leakeꞌ. Siꞌxhenredanꞌ lloaꞌa diꞌll ka llon to beꞌnn bi llejnieꞌ. Babenllaꞌ llin war ker ka leakeꞌ, da zan ras bdinkoxchis nadaꞌ danꞌ lloaꞌa xtiꞌll Dios naꞌ. Naꞌ zanras ba bwie beꞌnne nadaꞌ broꞌ akteꞌ nadaꞌ rill ya,ker ka leakeꞌ. Naꞌ zan ras ba beꞌx akeꞌ nadaꞌ,naꞌ gokraꞌll akeꞌ got akeꞌ nadaꞌ. 24 Gaꞌy kwentwaljalloa (39) ras weje bdin beꞌnn Israel kaꞌ nadaꞌkone sot de yid. 25 Chonn ras bdin koxchis kaꞌnadaꞌ xhis. Naꞌ to bchekw akeꞌ nadaꞌ yej. Naꞌka zyaꞌ to lo barco, chonn ras bxhinnj barconꞌlo nisdaꞌon, naꞌ ganne baraꞌa. Naꞌ chnia blliaꞌtlla chyere lo nisdaꞌon. 26 Zan ras ba byaꞌa yellziꞌte jatixjweꞌraꞌ xtiꞌll Cristonꞌ. Zan ras ganne gokbdiaꞌ yeo kaꞌ, naꞌ zo ka bdiaꞌ ga zjallaꞌa beꞌnn wanake, naꞌ zo kat beꞌnn wraꞌll kiaꞌ kaꞌ gokraꞌll akeꞌgot akeꞌ nadaꞌ, naꞌ zo kat beꞌnn bi nake beꞌnnIsrael, leskaꞌ gokraꞌll akeꞌ got akeꞌ nadaꞌ. Naꞌ bzoaꞌnxholl do yell kaꞌ, naꞌ do ga nono beꞌnn llraꞌ, naꞌdo lo nisdaꞌo ye raꞌtze ke gotaꞌ. Naꞌ bllach beꞌnnbxhiyeꞌe akeꞌ ne akeꞌ: “Nakllo txhen,” naꞌ gokraꞌllakeꞌ got akeꞌ nadaꞌ. 27Zan ras benaꞌ xchin Diosenꞌto baxaꞌkraꞌ, naꞌ zan ras bi goꞌt latj tasaꞌ. Nombiaꞌyel llbil lldon, le zan ras bi goꞌt da yeꞌj gawaꞌ. Naꞌzan ras bayayaꞌ bi goꞌt xharaꞌnaꞌ.

28 Da zanllre da bxhaꞌkziaꞌ da bi lloaꞌa diꞌlle,naꞌ leskaꞌ yeo lla llakzedraꞌ, akre llak ke beꞌnnlwelljllo kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Cristonꞌ totoyell kaꞌ. 29Naꞌ chaꞌ llakre yillweꞌ, wa llakyaꞌchraꞌkwis, llaktekzeraꞌ nadaꞌn llakaꞌ yillweꞌn. Naꞌleskaꞌ kat no beꞌnn llkoꞌyelreꞌ reꞌ gonre da xhinnj,llake lo raꞌlldaꞌwaꞌ, llakllaꞌa chaꞌ ba llonre kanꞌne akeꞌ naꞌ. 30 Naꞌ chaꞌ llonen bien weꞌllaꞌ diꞌllke kwinaꞌ, llayaꞌl waꞌa diꞌll ke danꞌ llroeꞌn bibi degonaꞌ to wrazaꞌ. 31 Naꞌ Dios beꞌnnenꞌ lloeꞌraolloke chnare, nnezreꞌ lloaꞌa diꞌll li. Leꞌen nakeꞌ XaXanllo Jesucristo naꞌ. 32 Naꞌ ye to da gok kiaꞌ,kanꞌ bzoaꞌ yell ganꞌ re Damasco, beꞌnnenꞌ gokrénbeꞌnn wnebiaꞌn nziꞌi Aretas, bzoeꞌ beꞌnn ak bdapakeꞌ ganꞌ llde beꞌnn kaꞌ ganꞌ zo zeꞌe danꞌ nechj yellnaꞌ, nench goꞌx akeꞌ nadaꞌ kate yellojaꞌ naꞌ. 33Naꞌbeꞌnn lwelljllo kaꞌ broꞌ akeꞌ nadaꞌ to lo wit, naꞌbaletj akeꞌ nadaꞌ koꞌllre zeꞌe danꞌ nechj yell naꞌ,naꞌ baraꞌa lo naꞌa beꞌnn kaꞌ gokraꞌll goꞌx nadaꞌ.

12Da breꞌdaꞌwe Pablonꞌ

1 Bibi lliaraꞌllaꞌ chaꞌ wne wen ke kwinaꞌ, zanwaꞌa diꞌll ke danꞌ ba breꞌdaꞌoraꞌn, naꞌ da kaꞌ babzejnieꞌ Xanllo Cristonꞌ nadaꞌ. 2 Ba nombiaꞌ to

Page 207: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 12:3 204 2 Corintios 13:4

beꞌnn nao nxenraꞌll Cristonꞌ, ba gok chdaꞌ (14) izbyejeꞌ yebá. Bi nnezraꞌ chaꞌ byejeꞌ ren kwerp keꞌenaꞌ, o chaꞌ kere ren len naꞌ, Dios naꞌ nnezreꞌ. 3Naꞌnombiaꞌ beꞌnnenꞌ byej yebá naꞌ. Bi nnezraꞌ chaꞌren kwerp keꞌen o chaꞌ kere ren len naꞌ, Dios naꞌnneze. 4 Naꞌ bllineꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ, naꞌ benreꞌlloeꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll da zaꞌke da nono beꞌnnach nnagakweꞌe ka diꞌll ki. 5Ka nak beꞌnn ni wayoeꞌrawaꞌ,zan ka nak nadaꞌ bibi de da wayoeꞌrawaꞌ kwinaꞌ.Kon waꞌa diꞌll ke da kaꞌ ba gok kiaꞌ, danꞌ llroeꞌnbi llak bi gonaꞌ to wrazzaꞌ. 6 Naꞌ chenak lleꞌnraꞌwayoeꞌrao kwinaꞌ, da zan da wen ba benaꞌ danak zi waꞌa diꞌll chenak, da nak diꞌll li, kere diꞌllwenraꞌlle. Zan bi waꞌa diꞌll ke da wen kaꞌ babenaꞌn, le bi lleꞌnraꞌ no yeyoeꞌrao nadaꞌ. Wenregon akeꞌ xhbab chaꞌ zaꞌk danꞌ llreꞌe akreꞌ llonaꞌnaꞌ, naꞌ ka danꞌ llen akreꞌ lloaꞌa xtiꞌll Dios naꞌ.

7 Nench bi gonaꞌ xhbab zaꞌkllaꞌ nadaꞌ danꞌbreꞌdaꞌoraꞌn, naꞌ danꞌ bzejnieꞌ Xanllo Cristonꞌnadaꞌ, Dios naꞌ beꞌe latj ll-llayrawaꞌ zo to dazo llaꞌd kwerp kiaꞌn, ke ga llaꞌde yeꞌch, le kaꞌnlleꞌne daxiꞌon gak nenchwsaꞌkziꞌn nadaꞌ. 8Chonnras ba bnnabraꞌ Xanllo Cristonꞌ yekeꞌe danꞌ ll-llayraorenaꞌ kwerp kiaꞌn. 9 Naꞌll goll Xanllonꞌnadaꞌ: “Yel nllieꞌ kiaꞌn zerenen rweꞌ. Lezen naꞌyalljroꞌ. Le kat bi zaꞌkroꞌ bi gonoꞌ, kanaꞌllenꞌgakbeꞌroꞌ llakrenaꞌ rweꞌ nench gonoꞌ bi da llayaꞌlgonoꞌ.” Ke len naꞌ llaweraꞌ weꞌllaꞌ diꞌll, ke danꞌllroeꞌn bibi llak gonaꞌ, le lleꞌnkazraꞌ yel wak keCristonꞌ sorenen nadaꞌ. 10 Ke len naꞌ llaweraꞌbiteze da llak kiaꞌ nenchnaꞌ gak Cristonꞌ xhen, naꞌllroeꞌn yalljraꞌ gakreneꞌ nadaꞌ. Naꞌ llaweraꞌ katelltitje beꞌnne nadaꞌ, kat bi da yalljraꞌ, kate llraydobeꞌnne nadaꞌ, naꞌ kate billre da llayrawaꞌ. Naꞌ katllak kiaꞌ kaꞌ, kanaꞌn llakrenll Cristonꞌ nadaꞌ koneyel wak keꞌe naꞌ.

Pablonꞌ blleꞌ yichjeꞌ ke beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ11 Ba biaꞌa diꞌll bayoeꞌrao kwinaꞌ ka llon beꞌnn

bi llejnieꞌ. Reꞌn llayaꞌl weꞌre xtiꞌllaꞌn nakaꞌ beꞌnnzaꞌke, naꞌ bi llonre kaꞌ. Ke len naꞌ benkzaꞌ bienbiaꞌa diꞌllenꞌ kaꞌ. Le nxenraꞌllre beꞌnn kaꞌ banonre ka postl keré. Naꞌ nadaꞌ llakraꞌ toz ka zaꞌkaꞌkon kanꞌ zaꞌk leakeꞌ, laꞌkze llakbeꞌraꞌ bibi zaꞌktekaꞌchaꞌ bi zorén Diosenꞌ nadaꞌ. 12 Ba breꞌkzere nakaꞌdogarje postl, le kanꞌ badsorenaꞌ reꞌ, broeꞌ Diosenꞌzorén yel wak keꞌen nadaꞌ, naꞌ beneꞌ nench gokbillre da zaꞌk yebane beꞌnne, naꞌ gokreneꞌ nadaꞌnench bdaoraꞌllaꞌ yeolol da gok kiaꞌ chak benaꞌxchineꞌn ganꞌ zore naꞌ. 13 Lesiꞌxhen chaꞌ brekyiꞌl-laꞌ reꞌ, danꞌ bi bennaꞌ latj gakrenre nadaꞌ, kanꞌ benbeꞌnn kaꞌ yelaꞌ beꞌnn kaꞌ ba llonliraꞌll Cristonꞌ.

Pablonꞌ llyixjweꞌreꞌ leakeꞌ lljaraꞌnneꞌ leakeꞌ daway-onne ras

14 Lleꞌnraꞌ wayónn ras yedaꞌ yedwiaꞌ reꞌ, naꞌ bigonraꞌ reꞌ zed kat yedaꞌ naꞌ. Le bi lleꞌnraꞌ gonnrenadaꞌ bi da de keré, kon lleꞌnraꞌ wzenayre, naꞌgon kwinre rallnaꞌa Cristonꞌ. Ka llon to bidaꞌo,bi llayaꞌl weꞌbeꞌ da yallje xaxhnaꞌbeꞌ, xaxhnaꞌbeꞌnaꞌlenꞌ weꞌe lebeꞌ chaꞌ bi da yálljebeꞌ. 15 Le nadaꞌdo raꞌllaꞌ llzanraꞌ bi da de kiaꞌ, naꞌ rente kwinaꞌllzanraꞌ nench naꞌ gakrenaꞌ reꞌ. Naꞌ laꞌkze chaꞌnllieꞌraꞌ reꞌ, llakbeꞌraꞌ bi nllieꞌtekere nadaꞌ.

16 Naꞌ balre laꞌkze llakbeꞌre bibi zed benraꞌ reꞌbi da byalljraꞌ, nere bxhiyaꞌ reꞌn. 17 ¿Bixha llákerebxhiyaꞌ reꞌn kanꞌ bseꞌlaꞌ beꞌnn lwelljllo kaꞌ ganꞌzore naꞌ? 18 Goꞌtyoeraꞌ Titonꞌ badwieꞌ reꞌ, naꞌbseꞌlreneꞌ ye to beꞌnn lwelljllo. ¿Bxhiyeꞌe Titonꞌreꞌ? Leꞌe ren nadaꞌ toz ka llonkztoꞌ, naꞌ toz kanꞌlleꞌnetoꞌ gakrentoꞌ reꞌ.

19 ¿Llákere llayoeꞌxhentoꞌ reꞌn kanꞌ ba golltoꞌreꞌ naꞌ? Rao Diosenꞌ naꞌ rao Cristo naꞌ, lloeꞌtoꞌdiꞌll li nench naꞌ wxenraꞌllre Diosenꞌ, lloeꞌrentoꞌreꞌ diꞌll ki le nllieꞌtoꞌ reꞌ. 20 Naꞌ to ba lleb xhizaꞌkate yedraꞌnnaꞌ reꞌ, chaꞌwroeꞌn bi llonrewen kanꞌlleꞌnraꞌ gonre naꞌ. Naꞌ chaꞌ ba llonre da xhinnj,bi chazraꞌllre kanꞌ gonaꞌn. Lleb xhizaꞌ nxhollllaꞌre dilre, naꞌ llaxhéꞌ lwelljre, llrok lwelljre, naꞌlleꞌnere reꞌze gak wen keré. Naꞌ bi ne bi zillke lwelljre, naꞌ lltitjre de diꞌlle, naꞌ nakre beꞌnnyaꞌraꞌlle, naꞌ bibi xhnneze yoꞌ kerénꞌ. 21Leskaꞌ llebxhizaꞌ katenꞌ yedraꞌnnaꞌ reꞌn da yobre, Diosenꞌgoneꞌ gakraꞌ zdoꞌ kanꞌ llonre. Naꞌ kwellaꞌ kanꞌllonre, ka nak nna llonre da xhinnj, kanꞌ llonrekanꞌ batnaꞌte, naꞌ bi nna yeyátere da yel zdoꞌnllonre, nzoa no xtore, naꞌ zorenre beꞌnn bi nakbeꞌnn keré, naꞌ noꞌr bi nak noꞌr keré.

13Pablonꞌ neꞌe llayaꞌl saꞌkziꞌ chaꞌ no llon da xhinnj

1Nnaꞌ gak chonn ras yedwiaꞌ reꞌ. Katenꞌ gaolloxhia ke noteze beꞌnne, wroeꞌn napeꞌ doꞌle chaꞌyetilen kanꞌ llasné chop chonn beꞌnne lloeꞌ akdiꞌll kanꞌ goken. 2 Ka diꞌll kaꞌ beꞌrenaꞌ reꞌ kanꞌbzorenaꞌ reꞌ, naꞌ nnaꞌ niaꞌ reꞌ da wllope, llontezaꞌka beꞌnn zerén reꞌ. Laꞌkze bi ziaꞌ ganꞌ zerenꞌ,llzojaꞌ reꞌ da yobre, bi yeyaꞌchraꞌllaꞌ beꞌnn kaꞌ benda xhinnjenꞌ chaꞌ bi yeyat akreꞌ. 3 Llwiare gonaꞌto da reꞌtere da wroeꞌn, Cristo naꞌ nneꞌe nadaꞌ.Naꞌ kere nnello nakeꞌ ka to beꞌnn bibi llak llonnaꞌ. Za wroeꞌreꞌ yel wak xhen keꞌen, naꞌ goneꞌnench saꞌkziꞌre ka da xhinnjenꞌ nonre naꞌ. 4 Naꞌlaꞌkze ben Cristonꞌ ka beꞌnn bibi llak gon kanꞌ betakeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ, zoeꞌ nnaꞌ danꞌ napeꞌ yel

Page 208: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Corintios 13:5 205 2 Corintios 13:14wak xhen ke Diosenꞌ. Leskaꞌ netoꞌ naktoꞌ Cristonꞌtxhen, ben kwintoꞌ ka beꞌnn bibi llak gon, naꞌwroeꞌtoꞌ reꞌ zorén yel wak ke Diosenꞌ netoꞌ nenchzaꞌke wzeniaꞌnaꞌtoꞌ reꞌ.

5 Lewiayaꞌnn chaꞌ li nxenraꞌllre Jesucristonꞌ.¿Bi llakbeꞌre Xanllo Jesucristonꞌ zerenkzeꞌ reꞌ?Lete chaꞌ ba gonraꞌllre bi da gok keré kanaꞌn,naꞌllenꞌ bill llakbeꞌre chaꞌ zereneꞌ reꞌ. 6 Naꞌ zoaꞌrez gakbeꞌre, netoꞌ bi nna wsanraꞌlltoꞌ yel wx-enraꞌll Leꞌen laꞌkze ll-llayraotoꞌ. 7 Naꞌ llalwilltoꞌDiosenꞌ nench gakreneꞌ reꞌ, naꞌ llnnabtoꞌ billbi daxhinnj gonre, kere nench gakbeꞌre netoꞌ zaꞌklltoꞌ,zan nench naꞌ sore gonre da wen naꞌ. Le tozka llonen ke netoꞌ, chaꞌ llayakbeꞌe beꞌnne naotoꞌnxenraꞌlltoeꞌ o chaꞌ ni ke llakbeꞌe akzreꞌ. 8 Bitbigak nnello ke da linꞌ, lete da llayaꞌl gonllo serenlloda linꞌ txhen. 9 Llawetoꞌ gontoꞌ ka beꞌnn bibi llakgon, nench naꞌ reꞌ wxenraꞌllre do yichj do raꞌllre.Naꞌ zokztoꞌ llalwilltoꞌ Dios, llnnabtoꞌ gakreneꞌ reꞌwxenraꞌllre do yichj do raꞌllre. 10Da kinꞌ ba bzojaꞌreꞌ ka za yedraꞌ yedwiaꞌ reꞌ, nench yeyátere daxhinnj kerénꞌ, nench bi gonraꞌ reꞌ znia. Le Cristonaꞌn bseꞌl nadaꞌ nakaꞌ postl keꞌe, naꞌ benneꞌ nadaꞌyel llnebiaꞌ da gakrenaꞌ reꞌ, kere da wlleyiaꞌ reꞌ.

Pablo llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ11 Beꞌnn biꞌche, llnnabaꞌ gakchga wen keré.

Lekwek yichjre gonyaꞌnnre yeolol danꞌ lleꞌneDiosenꞌ gonre. Legakxhenchaze chaꞌ bi da llakkeré. Legak toze ren lwelljre nxenraꞌllre Cristonꞌ,naꞌ lesó kwasro ren beꞌnn lwelljre. Le Dios naꞌnnllieꞌreꞌ lliꞌo, naꞌ nzoeꞌ lliꞌo zo bezllo nbaraz renda yoꞌ lo raꞌlldaꞌollo, naꞌllenꞌ llnnabaꞌ sorenchgueꞌreꞌ. 12 Naꞌ kat yellayre lewnoꞌp naꞌa lwelljre.13 Yeolol beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ do ni, llwapakeꞌ reꞌ lliox.

14 Naꞌ llnnabaꞌ rao Xanllo Jesucristonꞌgakrenchgueꞌ reꞌ. Naꞌ yel nllieꞌ keꞌe, sorenchganreꞌ, naꞌ gonchga Spíritu ke Diosenꞌ nench xhbabkerénꞌ gaken toze ren keꞌe naꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 209: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Gálatas 1:1 206 Gálatas 2:6

YICH DANꞌ BZOJ POSTL SANPABLONꞌ KE BEꞌNN GALACIA KAꞌ

Pablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesu-cristonꞌ llaꞌa ganꞌ nziꞌi Galacianꞌ

1Nadaꞌ Pablo nakaꞌ postl, kere beꞌnnachenꞌ brejnadaꞌ gonaꞌ xchin Diosenꞌ, Jesucristonꞌ ren XeꞌeDios naꞌn, beꞌnnenꞌ basbán Leꞌe radj beꞌnn watkaꞌ, leakeꞌn brej akeꞌ nadaꞌ. 2Nadaꞌ naꞌ ren yeololbeꞌnn lwelljllo kaꞌ niꞌt ganni, llzojtoꞌ reꞌ lldopll-llayre llonliraꞌllre Cristonꞌ yell kaꞌ zjalliꞌ ganꞌnbane Galacia naꞌ. 3Naꞌ llnnabaꞌ rao Xallo Diosenꞌren rao Xanllo Jesucristonꞌ gakrén akchgueꞌ reꞌ,naꞌ wzoa akeꞌ yichjraꞌlldaꞌore so kwezre nbaraz.4 Jesucristo naꞌ bsanraꞌll kwineꞌ, ni ke xtoꞌl-llonꞌnench bill gonllo txhen da xhinnjenꞌ llak raoyellrio ni. Beneꞌ kaꞌ le kaꞌn byazraꞌll Xallo Diosenꞌ,5 beꞌnnenꞌ llayaꞌle gonllo xhen ke chnare. Kaꞌngakchga.

Billbi ye to diꞌll yobre de da gak nnello naken DiꞌllWen ke Dios

6 Llabanraꞌ danꞌ ba brej yichjre Diosenꞌ, beꞌn-nenꞌ brej reꞌ danꞌ nllieꞌ Cristonꞌ lliꞌo, naꞌ llzenayreke ye to da llákere nakllen diꞌll wen. 7 Kere nellode ye to diꞌll da zaꞌkllenꞌ. Niaꞌ kaꞌ le zjaniꞌt beꞌnnllonchix akreꞌ reꞌ, naꞌ leskaꞌ lleꞌn akreꞌ gonchixakreꞌ diꞌll da nak ke Cristo naꞌ. 8 Naꞌ chaꞌ netoꞌo chaꞌ to angl zaꞌa yebá, lloeꞌ ye to diꞌll da binak Diꞌll Wen ke Cristonꞌ, llnnabaꞌ rao Diosenꞌ,wenkre wlleyieꞌ beꞌnnenꞌ chet kaꞌ. 9 Naꞌ kanꞌ babnekzaꞌ naꞌ, naꞌ da yobre llepaꞌ reꞌ, chaꞌ nollrebeꞌnne lloeꞌ xtiꞌll Cristonꞌ nllaꞌre kanꞌ ba nsedrenaꞌ, wlleyiꞌchga Diosenꞌ leꞌe chras.

10 Kere llayirjlaꞌllaꞌ nench nne beꞌnn kaꞌ wenkiaꞌn. Llayirjlaꞌllaꞌ nench naꞌ nne Diosenꞌ wenkiaꞌ, naꞌ leskaꞌ bi llayirjlaꞌllaꞌ yegaꞌnnaꞌ wen raobeꞌnnachenꞌ, le chet kaꞌ nnaꞌ llayirjaꞌ yegaꞌnnaꞌwen rao leakeꞌn, bill nakaꞌ ka to beꞌnn wen llin keCristo naꞌ chet kaꞌ.

Diosenꞌ brejeꞌ Pablonꞌ naꞌ bseꞌleꞌ leꞌe nench gokeꞌpostl

11Beꞌnn biꞌche, lleꞌnraꞌ nnézere ka Diꞌll Wen keCristonꞌ ba beꞌrenaꞌ reꞌ, kere da nake xhbab kebeꞌnnachenꞌ. 12Kere da bxhiaꞌ ke beꞌnnachenꞌ, nikere beꞌnnachenꞌ bzejnieꞌ nadaꞌ, kwin Jesucristonaꞌn bzejnieꞌreꞌ nadaꞌ Diꞌll Wen keꞌen.

13 Ba bénkzere kanꞌ benaꞌn kanꞌ bnawaꞌ danꞌllonliraꞌll netoꞌ beꞌnn Israel. Le bsaꞌkziaꞌ beꞌnn kaꞌllon Cristonꞌ xhen nench yenit yerán akeꞌ. 14Naꞌ

blleꞌ yichjaꞌ kwis ka nak benliraꞌllaꞌ danꞌ benliraꞌllda xozxtaꞌwaꞌ kaꞌ, naꞌ bnaollaꞌn klleꞌllo ka beꞌnnlwelljaꞌ beꞌnn Israel kaꞌ. 15 Bixha ka za garjtiaꞌ,bllia Diosenꞌ biaꞌa gonaꞌ xchineꞌn. Brejeꞌ nadaꞌnench gonaꞌn, le nllieꞌreꞌ nadaꞌn. Naꞌ ka bllinlla beneꞌ kanꞌ nchoybieꞌ goneꞌ naꞌ, 16 naꞌll beneꞌnench bembiaꞌ Xhiꞌnneꞌ Jesúsenꞌ, naꞌ bzejnieꞌreꞌnadaꞌ nench llyixjweꞌraꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ ganꞌ llaꞌabeꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel. Naꞌ nollno bnnabraꞌwzejnieꞌreꞌ nadaꞌ. 17Naꞌ bi byaꞌkzaꞌ Jerusalén naꞌ,wroeꞌwsedepostl kaꞌ nadaꞌ, beꞌnn kaꞌ brej Diosenꞌgon akeꞌ xchineꞌn kanꞌ za gonaꞌn nadaꞌ. Naꞌ lebyaꞌtiaꞌ ganꞌ nziꞌi Arabia, naꞌ bazaꞌa Arabia naꞌballinaꞌ yell kiaꞌ ganꞌ nziꞌi Damasco.

18Naꞌ bde gok chonn iz, naꞌll ballinaꞌ Jerusalénnaꞌ, kanaꞌ bembiaꞌ Pedronꞌ, naꞌ bzoreneꞌ ye chiꞌno(15) lla. 19 Naꞌ nollno postl kaꞌ breꞌraꞌ beꞌnnkaꞌ yelaꞌ, toze Jacobo biꞌch Xanllo naꞌ breꞌraꞌ.20Nnezkze Diosenꞌ danꞌ llzojaꞌ ni, naken da li.

21 Bde naꞌ naꞌll bayaꞌa yell kaꞌ zjalliꞌ ganꞌ nziꞌiSiria naꞌ ren Cilicia. 22 Naꞌ beꞌnn kaꞌ lldop ll-llayllonliraꞌll Cristonꞌ yell kaꞌ zjalliꞌ do Judea naꞌ, bibembiaꞌ akeꞌ nadaꞌ kanaꞌ. 23 Kon ba ben akreꞌllasné akeꞌ kiaꞌ: “Beꞌnnenꞌ bsaꞌkziꞌ netoꞌ kanaꞌn,ba deꞌe llyixjweꞌreꞌ beꞌnne llayaꞌl wxenraꞌll-lloCristonꞌ, laꞌkze kanꞌ batnaꞌ gokraꞌlleꞌ nono gonli-raꞌll Cristonꞌ.” 24 Naꞌ ben akeꞌ Diosenꞌ xhen, kaben akreꞌ kanꞌ llonaꞌn.

2Postl kaꞌ yelaꞌ byazraꞌll akeꞌ kanꞌ llon Pablonꞌ

1 Naꞌ ka gok chdaꞌ (14) iz byaꞌa Jerusalén naꞌda yobre, byaꞌrenaꞌ Bernabénꞌ, naꞌ leskaꞌ bchiaꞌTito naꞌ. 2 Naꞌ byaꞌa le bzejnieꞌ Diosenꞌ nadaꞌllayaꞌl chaꞌa. Naꞌ btopaꞌ beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn braoke beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ leakzeꞌbzejnieꞌraꞌ binꞌ llyixjweꞌraꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael kate lloeꞌrenaꞌ leakeꞌ Diꞌll Wen ke Cristonꞌ,le gokraꞌllaꞌ nnez akreꞌ nench ke nne akeꞌ bibi zaꞌkdanꞌ llonaꞌn, naꞌ danꞌ benaꞌn. 3 Ka goken bi benakeꞌ bien so beꞌnnenꞌ sen danꞌ nziꞌi circuncisión,beꞌnnenꞌ nakeꞌ nadaꞌ txhen reꞌe Tito laꞌkze binakeꞌ beꞌnn Israel. 4 Kanꞌ gok laꞌkze bllaꞌa renbal beꞌnn lwelljllo, beꞌnn kaꞌ kere do raꞌll akeꞌnbenliraꞌll akeꞌ Cristonꞌ, kon to blleꞌnao akeꞌ nenchwlliayiꞌll akeꞌ lliꞌo, danꞌ bi naollo klleꞌllo yeololdanꞌ nyoj leꞌ ley ke beꞌnn Israel kaꞌ. Le leakeꞌngokraꞌll akeꞌ gon akeꞌ bien nnaotoꞌ yeolol da kaꞌnao leakeꞌn nak akeꞌ beꞌnn Israel. 5 Naꞌ netoꞌni raꞌt bi bzenaytoꞌ ke akeꞌ, le gokraꞌlltoꞌ bi gaꞌtda wllon wzenayre Diꞌll Wen ke Cristonꞌ danꞌnak da li naꞌ. 6 Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ gok beꞌnn

Page 210: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Gálatas 2:7 207 Gálatas 3:7brao ke beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ Jerusalénnaꞌ, bi gokraꞌll akeꞌ yexoa ye raꞌt ke akeꞌ kanꞌllsed llroeꞌraꞌ ke Cristonꞌ. (Le bibi de wroeꞌdanꞌ, chaꞌ gok akeꞌ beꞌnn brao o chaꞌ bi gok akeꞌbeꞌnn brao, le rao Dios naꞌn toz ka zaꞌk yeololtebeꞌnne.) 7 Le gokbeꞌe akreꞌ ngoꞌ Diosenꞌ rao naꞌ,llyixjweꞌraꞌ Diꞌll Wen ke Cristonꞌ rao beꞌnn kaꞌ binak beꞌnn Israel, kanꞌ noneꞌ ke Pedronꞌ ngoeꞌ raoneꞌe llyixjweꞌreꞌ xtiꞌll Cristonꞌ rao beꞌnn kaꞌ nakbeꞌnn Israel. 8 Le Diosenꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌl Pedronꞌnench chixjweꞌreꞌ xtiꞌll Cristonꞌ rao beꞌnn Israelkaꞌ, Lekzeꞌn llakreneꞌ nadaꞌ nench llyixjweꞌraꞌxtiꞌll Cristonꞌ rao beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel.

9 Ke len naꞌ Jacobonꞌ ren Pedronꞌ ren Juan naꞌ,beꞌnn kaꞌ nakll beꞌnn brao rao beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllCristonꞌ Jerusalén naꞌ, kate gokbeꞌe akreꞌ kanꞌllakrén Diosenꞌ llonaꞌ xchineꞌn, naꞌll beꞌx akeꞌtaꞌkaꞌ, naꞌ ren taꞌk Bernabénꞌ nench broeꞌ akreꞌnetoꞌ llon akeꞌ netoꞌ txhen, naꞌ byazraꞌll akeꞌkanꞌ llontoꞌ naꞌ. Le llak akreꞌ wenkzenꞌ gontoꞌxchin Diosenꞌ rao beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel,naꞌ leakeꞌ gon akeꞌ xchineꞌn rao beꞌnn Israel kaꞌ.10Toz danꞌ goll akeꞌ netoꞌ gontoꞌ, gakrentoꞌ beꞌnnyaꞌch ak. Naꞌ da likze lliꞌ yichjaꞌ llonaꞌ kaꞌ.

Pablonꞌ bdileꞌ Pedronꞌ rao yellenꞌ nziꞌi Antioquía11Naꞌ kanꞌ bed Pedronꞌ yellenꞌ nziꞌi Antioquíanꞌ

bdileꞌ kanꞌ lloneꞌn, le broeꞌrawe lloneꞌ danꞌ billayaꞌl goneꞌ. 12 Ka bllineꞌ Antioquía naꞌ, lleꞌjllaoreneꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ txhen laꞌkzebi nak akeꞌ beꞌnn Israel. Naꞌ bde naꞌ bllin beꞌnnJerusalén kaꞌ bseꞌl Jacobonꞌ, naꞌll bill gokraꞌlleꞌyeꞌj gaoreneꞌ txhen beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israe-lenꞌ. Le bllebeꞌ siꞌchiꞌll beꞌnn kaꞌ leꞌe, beꞌnn kaꞌne, noteze beꞌnn llonliraꞌll Cristonꞌ, llayaꞌl so akeꞌsen danꞌ nziꞌi circuncisión. 13Naꞌll yezikre beꞌnnIsrael kaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ leskaꞌ wix akeꞌ, naꞌllbill weꞌj bdaorén akeꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Is-rael kaꞌ txhen, naꞌll bkoꞌyelrén aktereꞌ Bernabénꞌnench naꞌ reneꞌ wixreneꞌ, beneꞌ kanꞌ llon akeꞌnaꞌ. 14 Gokbeꞌraꞌ bi llon akeꞌ kanꞌ llayaꞌl gon lliꞌonombiaꞌllo diꞌll li ke Cristonꞌ. Naꞌ ke len naꞌ bdilaꞌPedronꞌ rao yeolol beꞌnn kaꞌ ndopenꞌ, naꞌ golleꞌ:“Rweꞌ nakteꞌo beꞌnn Israel, naꞌ ba brej yichjoꞌ kadanꞌ nao beꞌnne Israel kaꞌ, nench naꞌ llonoꞌ txhenbeꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel. Naꞌ nnaꞌ, ¿bixchenllchieꞌzroꞌ beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel gon akeꞌkanꞌ nak danꞌ nao beꞌnn Israel kaꞌ?”

Beꞌnn llonliraꞌll Jesucristonꞌ llak akeꞌ beꞌnnwen raoDiosenꞌ

15Netoꞌ gorj radj beꞌnn Israel kaꞌ, bi gorjtoꞌ radjbeꞌnn wen da xhinnj kaꞌ bi nombiaꞌ Dios. 16 Naꞌba nnézkzetoꞌ Diosenꞌ bi neꞌe naktoꞌ beꞌnn wenraweꞌn, ni ke danꞌ llontoꞌ kanꞌ ne leꞌ ley danꞌ

bzoj da Moisésenꞌ. Le neꞌe kon beꞌnn nxenraꞌllJesucristonꞌ, nak akseꞌ beꞌnn wen rao Diosenꞌ.Naꞌllenꞌ ren netoꞌ ba llonliraꞌlltoꞌ Cristonꞌ nenchnne Diosenꞌ ketoꞌ nakstoꞌ beꞌnn wen raweꞌn. Neꞌekaꞌ kere danꞌ llontoꞌ kanꞌ ne ley naꞌ, le nono zobeꞌnn nak beꞌnnwen rao Diosenꞌ, ni ke danꞌ lloneꞌda kaꞌ llia leꞌ ley naꞌ.

17 Netoꞌ ba llonliraꞌlltoꞌ Cristonꞌ nench nonDiosenꞌ netoꞌ beꞌnn wen. Ke len naꞌ llakbeꞌtoꞌtoz kaꞌ naktoꞌ ren noteze beꞌnn wen da xhinnj.¿Llákere Cristonꞌ lloneꞌ lliꞌo beꞌnn wen da xhin-njenꞌ? Chaꞌ kaꞌ llake no beꞌnne, krerenꞌ llon akeꞌxhbab. 18 Naꞌ ba brej yichjaꞌ leyenꞌ danꞌ bi bzoeyeyonen nadaꞌ beꞌnn wen, naꞌ chaꞌ yezorawaꞌyenawaꞌn da yobre, da xhinnj xhen gonaꞌ chetka. 19 Le danꞌ bi bxhaꞌkraꞌ gonaꞌ kanꞌ ne leyenꞌ,naꞌ ba nakaꞌ ka beꞌnn ba got rao leyenꞌ, naꞌ nnaꞌnbanaꞌ yoꞌkze yichjaꞌ soaꞌ wzenayaꞌ ke Diosenꞌ.20Cristonꞌ goteꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌ nakaꞌ ka beꞌnngot ren Leꞌe txhen. Bill zoaꞌ ka zo to beꞌnn zokaꞌze, le nnaꞌ ba zoteze zorén Cristonꞌ nadaꞌ. Naꞌdanꞌ llonaꞌ naꞌ, llonaꞌn kon kanꞌ ne Xhiꞌnn Diosbeꞌnnenꞌ llonliraꞌllaꞌ naꞌ. Le Leꞌen nllieꞌreꞌ nadaꞌbeꞌe latj goteꞌ ni kiaꞌ nadaꞌ. 21Bi wziaꞌ chlaꞌre danꞌnllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo. Le chenak leyenꞌ bxhaꞌkenbayonen lliꞌo beꞌnn wen rao Diosenꞌ, bibi zaꞌkengot Cristonꞌ chet kaꞌ.

3Ziꞌllo Spíritunꞌ chaꞌ ba nxenraꞌll-llo Cristonꞌ

1 Reꞌ beꞌnn Galacia, nchol yichjraꞌlldaꞌorenꞌ.¿Noxha bxhiyeꞌe reꞌ, naꞌ bsanraꞌllre bill byejleꞌreda li ke Diosenꞌ? Ba bzejnieꞌraꞌ reꞌ kwasro danꞌgot Cristonꞌ leꞌ yay cruzenꞌ ni ke lliꞌo. 2 Toz danꞌlleꞌnraꞌ nnabraꞌ reꞌ: ¿Badsó Spíritu ke Diosenꞌlo yichjraꞌlldaꞌore danꞌ llonre kanꞌ llia leꞌ leydanꞌ bzoj da Moisésenꞌ o chaꞌ danꞌ benliraꞌllreCristo naꞌn? 3 Ziꞌtere nakre. ¿Bi llejnieꞌkzerenꞌ?Spíritu ke Diosenꞌ byoꞌn lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ kanꞌbzorao llonliraꞌllre Cristonꞌ. ¿Llákere lleꞌnllengonre billre da yobre nench yeyoll gakre kanꞌllazraꞌll Dios naꞌ? 4 Da zan da bsaꞌkziꞌ beꞌnn kaꞌreꞌ danꞌ llonliraꞌllre Cristonꞌ. ¿Naꞌ bixha zejennaꞌ bdaoraꞌllre da kaꞌ chaꞌ llákere llayaꞌl gonre bida gonre nench yerare? 5 Nnézkzere Dios naꞌ babenneꞌ Spíritu keꞌen zorenen reꞌ, naꞌ lloneꞌ yelwak da llreꞌtere ni ke danꞌ llejleꞌre xtiꞌll Cristonꞌ,kere llak llonre da ki ni ke danꞌ llonre bi danꞌ neley naꞌ.

Diꞌll da beꞌrén Diosenꞌ Abraham naꞌ6 Da Abraham naꞌ benliraꞌlleꞌ Diosenꞌ, naꞌllenꞌ

bne Diosenꞌ gokeꞌ beꞌnn wen raweꞌn. 7 Ke len naꞌ

Page 211: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Gálatas 3:8 208 Gálatas 3:29llayaꞌl nnézere, yeolol beꞌnn gonliraꞌlle Diosenꞌ,Diosenꞌ noneꞌ leakeꞌ ka xhiꞌnn dialla da Abrahamnaꞌ. 8 Batnaꞌ Diosenꞌ bllieꞌ biaꞌa noteze beꞌnngonliraꞌlle Leꞌe, goneꞌ leakeꞌ beꞌnn wen raweꞌlaꞌkze bi nak akeꞌ beꞌnn Israel. Ke len naꞌ nyojxtiꞌlleꞌn llian golleꞌ da Abrahamenꞌ diꞌll wen ki:“Danꞌ llonliraꞌlloꞌ nadaꞌ, naꞌ gonaꞌ wen ke beꞌnnllaꞌa yeololte yell kaꞌ.” 9Naꞌ kaꞌn llon Diosenꞌ wenke beꞌnne llonliraꞌll Leꞌe nnaꞌ, kanꞌ beneꞌ wen keda Abraham beꞌnnenꞌ benliraꞌll Leꞌe.

10Naꞌ noteze beꞌnne llakre gakeꞌ beꞌnn wen raoDiosenꞌ danꞌ lloneꞌ danꞌ llia leꞌ ley danꞌ bzoj daMoisés naꞌ, kweyiꞌchgueꞌ ke chnare chet kaꞌ, lenyoj xtiꞌll Diosenꞌ llian: “Gakchga deꞌe ke beꞌnn,chaꞌ bi soteze soeꞌ goneꞌ yeolol kanꞌ llia leꞌ leynaꞌ batteze.” 11 Naꞌ nnézello Diosenꞌ bi lloneꞌlliꞌo beꞌnn wen raweꞌ danꞌ llonllo danꞌ ne leyenꞌ,le xtiꞌll Diosenꞌ nyojen nen: “Beꞌnnenꞌ llonliraꞌllDiosenꞌ nakeꞌ beꞌnn wen raweꞌ, naꞌ gaꞌt yel nbankeꞌe.” 12 Naꞌ ley naꞌ bi llsedren lliꞌo chaꞌ llayaꞌlgonliraꞌll-llo Dios, kon nen: “Noteze beꞌnne chaꞌlloneꞌ doxhen kanꞌ ne ley naꞌ, gaꞌt yel nban keꞌe.”

13 Cristo naꞌ bnitraweꞌ doꞌl kellonꞌ danꞌ banchoybiaꞌ ley naꞌ kwiayiꞌllo. Beꞌe latj ben akreꞌLeꞌe danꞌ llayaꞌl gak ke lliꞌon chenake. Gok keꞌekanꞌ nyojen naꞌ, ganꞌ nen: “Ba nak beꞌnnenꞌ deꞌe,beꞌnnenꞌ bdaꞌa akeꞌ leꞌ yay.” 14 Kanꞌ gok nenchrenkze beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel gonliraꞌll akeꞌCristonꞌ, naꞌ so akeꞌ nbaraz kanꞌ bzo da Abra-ham naꞌ danꞌ benliraꞌlleꞌ Diosenꞌ. Naꞌllenꞌ danꞌgonliraꞌll-llo Xanllo Jesucristo naꞌ, wseꞌl DiosenꞌSpíritu keꞌen zorenen lliꞌo kanꞌ bneꞌe goneꞌ naꞌ.

Ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ naꞌ danꞌ bne Diosenꞌgoneꞌ ren da Abraham naꞌ

15 Beꞌnn biꞌche, ni wzejnieꞌraꞌ reꞌ danꞌ llakyellrio ni: Kat to beꞌnne llkwiseꞌ to yich ga llk-waꞌnnreneꞌ to beꞌnn bi da napeꞌ, kate ba bayollnaꞌ, llchiꞌcheꞌn xhbeneꞌ, naꞌ nollno gak wachinnjlen o wlliallen da zanll kanꞌ llian naꞌ, laꞌkze nakento da llon beꞌnnach. 16Naꞌ ka nak danꞌ goll DiosenꞌAbrahamnaꞌ, goneꞌ dawen keꞌe, naꞌ ren ke xhiꞌnndialleꞌe, xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyojen bi lloeꞌn diꞌllnen, beꞌnn zan dialla da Abraham naꞌ, kon lloeꞌndiꞌll ke tozeꞌ, naꞌ nello Cristo naꞌkzenꞌ. 17 Naꞌdanꞌ goll Diosenꞌ Abraham naꞌ, goneꞌ gak da wenkeꞌe naꞌ, llonen ka ga llkwis to beꞌnn yichenꞌ, leDiosenꞌ bi bacheꞌe kanꞌ bneꞌe goneꞌn. Naꞌ bde tapgayoa chilloa (430) iz kanꞌ bcheb Diosenꞌ goneꞌ dawen ke da Abraham naꞌ, kat beneꞌ nench bzoj daMoisésenꞌ ley keꞌen. Naꞌ laꞌkze Diosenꞌ beꞌe leꞌeleyenꞌ, bi nnello bill goneꞌ kanꞌ bneꞌe goneꞌ ke daAbraham naꞌ, naꞌ ren xhiꞌnn dialleꞌe kaꞌ. 18 Chaꞌ

llákello llonen bien naꞌ gonllo kanꞌ ne ley naꞌ,nench siꞌllo danꞌ bcheb Dios naꞌ gonneꞌ lliꞌo, billnxenraꞌll-llo danꞌ bcheb Diosenꞌ gonneꞌ lliꞌo chetkaꞌ. Le Dios naꞌ gonneꞌn lliꞌo kaꞌze, le kaꞌn bchebeꞌrao da Abraham naꞌ.

19 Chaꞌ kaꞌ naken, ¿bixchen byallj ley danꞌ bzojdaMoisés naꞌ? Diosenꞌ beꞌen da xozxtaꞌollo beꞌnnIsrael kaꞌ, nench gokbeꞌe akreꞌ bi llon akeꞌ danꞌnllia Diosenꞌ biaꞌa gon akeꞌ naꞌ. Naꞌ bllieꞌ biaꞌagonen llin llinte lla yed beꞌnnenꞌ bne Diosenꞌgarjeꞌ rao dialla da Abraham naꞌ, ke Leꞌen beꞌeDiosenꞌ diꞌll kanꞌ bneꞌe goneꞌ wen ke xhiꞌnn di-alleꞌe. Naꞌ ka nak leyenꞌ, Diosenꞌ beneꞌ nench beꞌeangl kaꞌ da Moisésenꞌ len, nench naꞌ bzejnieꞌreꞌda xozxtaꞌollo beꞌnn Israel kaꞌ kanꞌ llian naꞌ.20Naꞌ kanꞌ goll Diosenꞌ da Abrahamenꞌ goneꞌ wenkeꞌe, kwinkze bzejnieꞌreꞌ da Abrahamenꞌ, naꞌ billbyalljreꞌ beꞌnn yobre wzejnieꞌreꞌ leꞌe kanꞌ goneꞌn.

Danꞌ llzejnieꞌ leyenꞌ lliꞌo21 ¿Bixha wak nnello krerenꞌ llon ley danꞌ bzoj

da Moisésenꞌ ren danꞌ bcheb Diosenꞌ goneꞌ? Binaken kaꞌ. Le chenak leyenꞌ nsaꞌan yel nbanzejlikane, wak gonllo kanꞌ ne ley naꞌ, naꞌll gakllobeꞌnn wen rao Diosenꞌ chenake. 22 Naꞌ xtiꞌllDiosenꞌ danꞌ nyojen llian yeolol beꞌnnach, banbeyiꞌ akeꞌ ke chnare, ni ke doꞌl ke akeꞌ kaꞌ, naꞌkon beꞌnne llonliraꞌlle Jesucristo naꞌ, wnitraweꞌdoꞌl ke akeꞌn, nench naꞌ beꞌnn kaꞌ wxenraꞌll Jesu-cristonꞌ, wak siꞌi akeꞌ danꞌ ba bcheb Diosenꞌ weꞌeleakeꞌ.

23Naꞌ ka bi nna yed Cristo naꞌ, leyenꞌ bnebiaꞌnbeꞌnn kaꞌ bllinte lla bnnézetoꞌ llayaꞌl gonliraꞌlltoꞌCristonꞌ. 24 Le ley naꞌ benen ka to beꞌnne llwiaxhiꞌnn beꞌnne, llinte lla yed Cristonꞌ nench beꞌnngonliraꞌll Leꞌe, gak akeꞌ beꞌnnwen raweꞌ naꞌ. 25Naꞌka nak ba bed Cristonꞌ, bill nak leyenꞌ ka beꞌnnllwia llyi netoꞌ.

26 Naꞌllenꞌ yeololte lliꞌo llonliraꞌll-llo XanlloJesucristonꞌ, naksllo xhiꞌnn Dios. 27 Naꞌ note-zllo chaꞌ ba blloallo nis danꞌ llroeꞌllo naklloCristonꞌ txhen, ba bayak yichjraꞌlldaꞌollonꞌ kanꞌnak yichjraꞌlldaꞌweꞌ naꞌ. 28 Ke len naꞌ bibi llroeꞌnchaꞌ nakllo o chaꞌ bi nakllo beꞌnn Israel, naꞌ chaꞌnakllo o chaꞌ bi nakllo beꞌnn wen llin zo xan,naꞌ chaꞌ nakllo beꞌnn byio o chaꞌ nakllo noꞌre.Le yeolol-llo naksllo toz beꞌnne danꞌ nxenraꞌll-lloXanllo Jesucristo naꞌ. 29 Naꞌ danꞌ nakllo txhenCristonꞌ, rao Dios naꞌkzenꞌ nakllo xhiꞌnn diallaAbraham, kaꞌ gonkze Diosenꞌ wen kello kanꞌ babneꞌe goneꞌ ke xhiꞌnn dialla Abraham naꞌ.

Page 212: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Gálatas 4:1 209 Gálatas 4:294

Lliꞌo ba nakllo xhiꞌnn Dios bill nakllo ka to beꞌnnwen llin zo xan

1 Leskaꞌ niaꞌ: To beꞌnn wniaꞌ chaꞌ zo xhiꞌnneꞌ,lebeꞌn gak rao naꞌbeꞌ yeolol da de ke xabeꞌn. Naꞌchak nna nakbeꞌ bidaꞌo, nna nakbeꞌ ka to beꞌnnwen llin, laꞌkze wllin lla gak rao naꞌbeꞌ yeolol danꞌde ke xabeꞌn. 2Le lo yoꞌn llwia llyi akebeꞌ, naꞌ llgoꞌakebeꞌ nez chaknna ll-lliꞌobeꞌ, naꞌ chak llin lla gonxabeꞌn rao naꞌbeꞌ danꞌ de keꞌe naꞌ. 3 Kaꞌn gok kenetoꞌ kanꞌ bi nna yed Cristonꞌ, goktoꞌ ka xhiꞌnnbeꞌnne, naꞌ bnebiaꞌ danꞌ llzejnieꞌ akreꞌ netoꞌ raoyellrio ni. 4 Naꞌ ka bllin lla bllia Diosenꞌ biaꞌabseꞌleꞌ Xhiꞌnneꞌn yellrio ni, bxhan to noꞌre Leꞌe.Naꞌ gorjeꞌ radj beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ leyenꞌ leakeꞌ.5 Naꞌ bedeꞌ badsreꞌe lliꞌo nench bill llonen biennnaollo danꞌ nyoj leꞌ ley ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌbeneꞌ nench yeolol lliꞌo llonliraꞌll-lloeꞌ ba nonDiosenꞌ lliꞌo ka xhiꞌnneꞌ.

6 Naꞌ nench nnézello ba non Diosenꞌ lliꞌo kaxhiꞌnneꞌ, ba bseꞌleꞌ Spíritu ke Xhiꞌnneꞌ Cristonꞌzon lo yichjraꞌlldaꞌollo, naꞌ Spíritunꞌ llakrenen to-tollo nench llalwill-llo Diosenꞌ llelloeꞌ: “Xa”. 7Naꞌdanꞌ non Diosenꞌ lliꞌo ka xhiꞌnneꞌ, bill llayaꞌl solloka to beꞌnn zo xan danꞌ llsaꞌkziꞌ leyenꞌ lliꞌo; noneꞌlliꞌo ka xhiꞌnneꞌ, naꞌ danꞌ ba zerenllo Cristonꞌ siꞌlloyeolol danꞌ bcheb Diosenꞌ gonneꞌ.

Pablonꞌ llakzedreꞌ akrenꞌ llayaꞌl gon beꞌnn kaꞌ nx-enraꞌll Cristonꞌ

8 Kanꞌ bi nna gombiaꞌre Diosenꞌ, benliraꞌllrelwaꞌa lsaꞌke da kaꞌ bi nak Dios, da kaꞌ bi llayaꞌlweꞌraollo, naꞌ leaken naꞌ bnebiaꞌn yichjraꞌll-daꞌore. 9 Zan nnaꞌ ba nombiaꞌre Diosenꞌ o chaꞌwenll nello Diosenꞌ ba nombieꞌ reꞌ. ¿Naꞌ bix-chen llayechjzre, naꞌ yeyonliraꞌllre da benliraꞌllrekanaꞌ, naꞌ lloeꞌre latj llnebiaꞌn reꞌ? 10 Ba llayonrexhen no lla nbaꞌnn kaꞌ, no beꞌo, no bi da kaꞌ llakrao to iz weje. 11 Llebaꞌ chaꞌ bendadzaꞌ xchinaꞌn,chaꞌ bill wzenayre ke danꞌ ba broeꞌ bsedraꞌ reꞌ naꞌ.

12 Beꞌnn biꞌchaꞌ, llaꞌtyoeraꞌ reꞌ legón nadaꞌ tx-hen kanꞌ benaꞌ nadaꞌ reꞌ txhen, gokaꞌ ka beꞌnn binombiaꞌ ley ke beꞌnn Israel kaꞌ. Naꞌ kanꞌ badsore-naꞌ reꞌ kanaꞌ, bitbi niaꞌ bénere nadaꞌ. 13Nnézkzerebadsorenaꞌ reꞌ da nelle danꞌ gokaꞌ yillweꞌ, naꞌbeꞌrenaꞌ reꞌ DiꞌllWen ke Cristonꞌ. 14Naꞌ danꞌ gokaꞌyillweꞌn goken to da breꞌre. Naꞌllenꞌ bi bénerenadaꞌ kaze, naꞌ do yichj do raꞌllre brebre nadaꞌka ga brebe to angl ke Dios o chaꞌ ka ga brebekwin Jesucristonꞌ. 15 Nbaraz bzore kanꞌ bzorenaꞌreꞌ kanaꞌ. ¿Bixchen bill llawere nnaꞌ? Wakte waꞌadiꞌll rao noteze beꞌnn danꞌ gókere nadaꞌ. Chenakbenen bien, bzántere da de kere, naꞌ rente kwin

yejraore bzánere gonnre nadaꞌ chenake. 16 Naꞌnnaꞌ, ¿llákere llwieraꞌ reꞌn danꞌ lloeꞌrenaꞌ reꞌ diꞌllli ni?

17 Ka nak beꞌnn kaꞌ, le lliꞌ yichj akeꞌ reꞌ, kerellon akeꞌ wen keré kaꞌzenꞌ, llon akeꞌ kaꞌ nenchyebej akeꞌ reꞌ, bill lenre netoꞌn, naꞌ nench yeyollnaꞌ kweꞌ yichjre leakzeꞌ. 18Naksen wen kweꞌ yichjbeꞌnn kaꞌ reꞌ, kon chaꞌ do raꞌll akeꞌn llon akeꞌn.Naꞌ naksen wen kweꞌ yichj akeꞌ reꞌ batteze, kerekatenꞌ zerenaꞌ reꞌ naꞌzenꞌ. 19 Xhiꞌnnaꞌ daꞌo, kall-llayrao to noꞌr zan, ll-llayrao lo raꞌlldaꞌwaꞌ dayobre ni keré, llinte lla kat gakll yichjraꞌlldaꞌorenꞌka nak yichjraꞌlldaꞌo Cristo naꞌ. 20 Yeweraꞌ kwischenak gak sorenaꞌ reꞌ nnaꞌstek, naꞌ gak weꞌrenaꞌreꞌ diꞌll, le llak zozé lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌ ni keré.

Diꞌll danꞌ llsede lliꞌo kanꞌ gok ke da Agar naꞌ ren daSara

21 Reꞌ, lleꞌnere gonre xhen ley danꞌ nyoj kebeꞌnn Israel kaꞌ, ¿bi nna yénere kanꞌ ne danꞌnyojen? 22Nen bzo chop xhiꞌnn da Abraham naꞌbi byio ak, tobeꞌ bzo rao beꞌnn noꞌrenꞌ, gok beꞌnnwet keꞌe, beꞌnnenꞌ gok beꞌnn wen llin keꞌe, naꞌye tobeꞌ bzo rao noꞌr kekzeꞌ, beꞌnnenꞌ bi beneꞌka beꞌnn wen llin keꞌe. 23 Naꞌ xhiꞌnn noꞌrenꞌ gokbeꞌnn wen llin keꞌe, gorjbeꞌ danꞌ bzorén da Abra-ham naꞌ noꞌrenꞌ, zan xhiꞌnn noꞌr kekzeꞌ, beꞌnnenꞌbi noneꞌ ka beꞌnn wen llin keꞌe, gorjbeꞌ ni ke danꞌbcheb Diosenꞌ san noꞌr keꞌen. 24 Naꞌ danꞌ gok kenoꞌr ki llzejnieꞌn lliꞌo ke chop danꞌ bne Diosenꞌgoneꞌ nench gakreneꞌ beꞌnn Israel kaꞌ. Noꞌr wetnaꞌ, beꞌnnenꞌ golle Agar, nakeꞌ ka ley ke Diosenꞌdanꞌ bzoj daMoisésenꞌ rao yaꞌ Sinaí. Naꞌ beꞌnn kaꞌnao len naꞌ, nak akeꞌ ka beꞌnn kaꞌ zo xan. 25NaꞌllAgarenꞌ zaꞌkrebeꞌ yaꞌ ganꞌ nziꞌi Sinaí ganꞌ nbaneArabia, naꞌ leskaꞌ zaꞌkrebeꞌ ka Jerusalén naꞌ ganꞌllaꞌa beꞌnn Israel kaꞌ nnaꞌ lla. Leakeꞌ nak akeꞌ kato beꞌnn zo xan. 26Naꞌ zo ye to Jerusalén danꞌ zoyebá, naꞌ naken rall beꞌnn kaꞌ bi llnebiaꞌ da bnaobeꞌnn gor kaꞌ kanꞌ batnaꞌ, naꞌ lliꞌo ba nakllo kaxhiꞌnn beꞌnn Jerusalén naꞌ danꞌ zo yebá. 27 Kinꞌllia xtiꞌll Diosenꞌ nen:Bawé noꞌr will, noꞌr bi llzo xhiꞌnneꞌ,besiaꞌ yel llawé, rweꞌ bi nna gakoꞌ bes ke yel llzo

xhiꞌnneꞌn.Le noꞌrenꞌ bsanraꞌll beꞌnn keꞌe leꞌe,nniꞌtll zan xhiꞌnneꞌ ker ka noꞌr zokze xhyio.

28 Beꞌnn biꞌche, xhiꞌnn da Abraham naꞌ binꞌ reIsaakenꞌ, gorjbeꞌ danꞌ goll Diosenꞌ Abraham naꞌsan noꞌr keꞌen, laꞌkze gokeꞌ noꞌr will. Naꞌ kaꞌkzelliꞌo gonliraꞌll-llo Cristonꞌ, Diosenꞌ noneꞌ lliꞌo kaxhiꞌnn da Abraham beꞌnn gorj nench gok danꞌbcheb Diosenꞌ gak. 29 Bixha xhiꞌnn da Agarenꞌ,

Page 213: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Gálatas 4:30 210 Gálatas 5:25binꞌ gorj ka bzorén da Abrahamenꞌ leꞌe, bsaꞌkz-iꞌbeꞌ Isaakenꞌ binꞌ ben Spíritu ke Diosenꞌ nenchbxhan da Saranꞌ. Naꞌ kaꞌkzenꞌ llak nnaꞌ lla, beꞌnnkaꞌ nao danꞌ ne leyenꞌ llsaꞌkziꞌ akeꞌ lliꞌo. 30 ¿Naꞌbixha ne xtiꞌll Diosenꞌ? Danꞌ nyojen nen: “Babejnoꞌr wet koꞌon, beꞌnnenꞌ llnebiaꞌo ren xhiꞌnneꞌnaꞌ, le bi waꞌabeꞌ danꞌ bchebaꞌ waꞌa binꞌ bzo kenoꞌr koꞌo naꞌ.” 31Ke len naꞌ beꞌnn biꞌche, nnézellonakllo ka xhiꞌnn da Sara naꞌ, noꞌrenꞌ bi zo xaneꞌ,kere nakllo ka xhiꞌnn noꞌrenꞌ zo xan naꞌ.

5Bill llayaꞌl nnaollo ley danꞌ bnao xozxtaꞌollo kaꞌ le

naken ka to da lleꞌne nnebiaꞌ lliꞌo1 Kanꞌ benliraꞌll-llo Cristonꞌ, Leꞌe babejeꞌ lliꞌo

rao yeolol da llonllo llákello llawé Diosenꞌ lliꞌodanꞌ benllo naꞌ. Ke len naꞌ lesellá bill weꞌre latjwchieꞌ akreꞌ reꞌ yenaore da kaꞌ bi zaꞌk rao Diosenꞌ.2 Nadaꞌ Pablo llepaꞌ reꞌ to da lliarao. Chaꞌ soresen danꞌ nziꞌi circuncisión naꞌ, bibi zaꞌken danꞌ babzoraore llonliraꞌllre Cristonꞌ. 3 Lleꞌnraꞌ yepaꞌ reꞌda yobre, noteze beꞌnne soeꞌ sen danꞌ nziꞌi circun-cisión, lekze llayaꞌl goneꞌ yeolol danꞌ llia leꞌ leydanꞌ bzoj da Moisésenꞌ. 4 Naꞌ chaꞌ llákere gonredoxhen danꞌ ne ley naꞌ, nench gakre beꞌnn wenrao Diosenꞌ, ba llzoare Cristonꞌ chlaꞌre chaꞌ kaꞌnllákere, naꞌ bi llayonre xhbab kanꞌ nllieꞌ Diosenꞌlliꞌo. 5 Naꞌ lliꞌo danꞌ llonliraꞌll-llo Jesucristonꞌ,zokze Spíritu ke Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌllpen lliꞌo zello bexhllo, nneꞌe Diosenꞌ nakllobeꞌnn wen raweꞌn. 6 Ke len naꞌ lliꞌo llonliraꞌll-llo Xanllo Jesucristonꞌ, bitbi llonen rao Diosenꞌchaꞌ ba zollo sen danꞌ nziꞌi circuncisión o chaꞌbi zollon. Le da naken lliarao xhen rao Diosenꞌ,soteze sollo llieꞌ lwelljllo danꞌ llonliraꞌll-lloeꞌn.

7 Zjazetere wen kanꞌ llonre llzenayre keDiosenꞌ. ¿Noxhanꞌ ba ben nench bill llzenayrediꞌll li keꞌen? 8 Dios beꞌnnenꞌ brejeꞌ reꞌ nakrerallneꞌe, kere nello Leꞌen llon nench llzenayrediꞌll yobre. 9 Legón xhbab kanꞌ ne diꞌll ni: “Raꞌtzekwa binn llponpen doxhen yezjenꞌ.” 10 Naꞌ zoaꞌrez gon Xanllo Jesucristonꞌ nench bill gonrexhbab krere, naꞌ Diosenꞌ weꞌe yel llzaꞌkziꞌ kebeꞌnnenꞌ llonllejlaꞌlle reꞌ, noteze nakeꞌ.

11 Beꞌnn biꞌche, ka nak nadaꞌ chenak nna llroeꞌllsedraꞌ niaꞌ yeolol beꞌnn byio, llayaꞌl soeꞌ sendanꞌ nziꞌi circuncisión nench nniꞌt akeꞌ wen raoDiosenꞌ, ¿bixchen nna llsaꞌkziꞌ beꞌnn kaꞌ nadaꞌchet kaꞌ? Zan danꞌ niaꞌ got Cristonꞌ leꞌ yay cruzenꞌnench sollo wen rao Diosenꞌ, ke len naꞌ bi llazraꞌllakeꞌ xtiꞌllaꞌn. 12 Ka nak beꞌnn kaꞌ llon chix akreꞌreꞌ, yeweraꞌ chenak leakeꞌ wchoy kwin akeꞌ yeraꞌte.

13 Beꞌnn biꞌche, Dios beꞌnnenꞌ brej lliꞌo, lleꞌnreꞌnnézello bill llonen bien nnaollo kanꞌ ne leyenꞌnench gakllo beꞌnn wen raweꞌ naꞌ. Naꞌ kerenello danꞌ neꞌe kaꞌn, wak gonllo biteze da xhinnjnen lo raꞌlldaꞌollo naꞌ. Danꞌ llayaꞌl gonllonꞌ,llayaꞌl gakrén lwelljllo bi da llak ke totollo, naꞌllieꞌ lwelljllo. 14 Naꞌ doxhente ley danꞌ nyojenꞌllzejnieꞌn lliꞌo ki: “Llayaꞌl llieꞌ lwelljllo ka nllieꞌkwinllo.” 15Zan chaꞌ llakyollrén lwelljllo, naꞌ chaꞌziꞌchiꞌll lwelljllo, ll-lliayiꞌkze lwelljllonꞌ chet kaꞌ.

Ka llon beꞌnn ka llzenay ke Spíritu ke Diosenꞌ naꞌbeꞌnn kaꞌ bi llzenay ke Spíritu keꞌen

16 Yepaꞌ reꞌ to da gonllo, llayaꞌl soteze sollogonllo kanꞌ lleꞌne Spíritu ke Diosenꞌ. Naꞌ billwzenayllo ke da xhinnjenꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌol-lonꞌ. 17 Kate llonllo da xhinnjenꞌ kon kanꞌ nelo raꞌlldaꞌollo naꞌ, bi llonnen latje wzenayllo keSpíritu ke Diosenꞌ. Naꞌ kate llzenayllo ke Spírituke Diosenꞌ, bi llonllo kon kanꞌ nen kello. Naꞌllakdil lo raꞌlldaꞌollonꞌ, bi llak gonllo kanꞌ lleꞌnellonaꞌ. 18 Zan chaꞌ llzenayllo ke danꞌ llsed llzejnieꞌSpíritu ke Diosenꞌ lliꞌo, bill llnebiaꞌ ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ lliꞌo.

19Nakbieꞌkze beꞌnn kaꞌ llzenay ke da xhinnjenꞌyoꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌn, llon akeꞌ biteze da xhinnjki: darén akeꞌ xhyio xhoꞌr beꞌnne; zorén lwelljakeꞌ naꞌ bi nchaynaꞌa akeꞌ; naꞌ llon akeꞌ da nak ziwayeꞌllo, naꞌ da nak zdoꞌ; 20 llonliraꞌll akeꞌ lwaꞌalsaꞌke; llon akeꞌ yel wallaꞌa; llwie lwellj akeꞌ; biniꞌt akeꞌ wen ren no lwellj akeꞌ; naꞌ llaxhéꞌ lwelljakeꞌ; llchaꞌa lwellj akeꞌ; llakyollrén lwellj akeꞌ; naꞌllxe akeꞌ wdil; naꞌ llraꞌ lwellj akeꞌ; 21 llaxhéꞌ akreꞌbi da de ke beꞌnne; llot akeꞌ no beꞌnne; nak akeꞌbeꞌnn wazó; naꞌ zjakeꞌ no lnni ganꞌ llon akeꞌ bida ke nxhia; naꞌ llon akeꞌ billre da xhinnj da nakka da xhinnj ki da kaꞌ ba bnekzaꞌ. Naꞌ llepaꞌ reꞌda yobre kanꞌ ba bnekzaꞌ naꞌ, nono yellín ganꞌllia Diosenꞌ llnebieꞌ chaꞌ lloneꞌ da xhinnj kaꞌ nakki. 22 Zan chaꞌ llzenayllo ke Spíritu ke Dios, lenllakrenen lliꞌo: llieꞌllo lwelljllo; sollo nbaraz; sollowen lo yichjraꞌlldaꞌollo; gapllo yel llxhenraꞌll renlwelljllo; gonllo wen ke yezikre beꞌnne; gakllobeꞌnn chaꞌo rao yeolol beꞌnne; wxenraꞌlltezlloDiosenꞌ gonllo da lixhej bi da yoꞌ lo naꞌllo gonllon;23naꞌ gakllo beꞌnn nexjraꞌlle; naꞌ nnebiaꞌ kwinllo.Naꞌ chaꞌ llonllo da wen kon kanꞌ lleꞌne Spírituke Diosenꞌ, bibi ley de da nen llonllo da xhinnj.24 Naꞌ beꞌnn kaꞌ ba nak txhen Cristonꞌ, ba bdaꞌaakeꞌ leꞌ yay cruzenꞌ yeololte bi da xhinnj kaꞌ zeraꞌlllo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn. 25 Naꞌ chaꞌ nnaꞌ ba zollollonllo kon kanꞌ ne Spíritu ke Dios naꞌ, llayaꞌl

Page 214: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Gálatas 5:26 211 Gálatas 6:18weꞌllo latj gonllo kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ. 26Naꞌ bi llayaꞌlgonxhen kwinllo, naꞌ bi wlokllo lwelljllo, naꞌ billayaꞌl yexhéꞌ lwelljllo.

6Llayaꞌl gakrén lwelljllo

1Beꞌnn biꞌche, chaꞌ to beꞌnn lwelljllonꞌ ba breꞌl-loeꞌ beneꞌ da xhinnj, lliꞌo llzenayllo ke Spíritu keDiosenꞌ, llayaꞌl gakrenlloeꞌ yeyatreꞌ nench yezoeꞌwen rao Dios. Naꞌ llayaꞌl wia kwinllo, le nxholllekze kaꞌ lliꞌo bixllo gonllo da xhinnjenꞌ. 2Totollollayaꞌl gakrén beꞌnn lwelljllo biteze da llak ke akeꞌ,naꞌ kone kaꞌ llonllo kanꞌ nllia Cristonꞌ biaꞌa gonllo.

3Naꞌ chaꞌ gonllo xhbab nakllo beꞌnn wen laꞌkzebi nakllo kaꞌ, llziyeꞌze kwinllonꞌ chet kaꞌ. 4 Kelen naꞌ totollo llayaꞌl wayonllo xhbab chaꞌ danꞌ babenllonꞌ naken dawen. Naꞌ yewello chaꞌ benllo dawen, naꞌ bi gonllo xhbab, wenlle ba ben lliꞌo kerkeno beꞌnn yobre. 5 Le totollonꞌ llayaꞌl gonllo danꞌbkwaꞌnn Diosenꞌ rallnaꞌllo gonllo.

6 Naꞌ chaꞌ no wroeꞌ wsede lliꞌo xtiꞌll Diosenꞌ,llayaꞌl weꞌlloeꞌ chaꞌ bi da chaꞌo da wen da babenlaꞌy Diosenꞌ lliꞌo.

7 Bi weꞌre latj siyeꞌe kwinre, bi gak wkwaꞌchllodanꞌ llonllo rao Diosenꞌ. Naꞌ zeje diꞌll danꞌ ne:Kon da gazllo len naꞌ yerapllo. 8 Le beꞌnn goneꞌkon kanꞌ ne da xhinnjenꞌ yoꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌ naꞌ,wllin lla kat kweyieꞌ ke chnare; zan beꞌnnenꞌgoneꞌ kanꞌ llazraꞌll Spíritu ke Diosenꞌ, Spíritu naꞌweꞌn yel nban keꞌe ke chnare. 9 Naꞌ bi llayaꞌlwedllo gonllo da wen naꞌ, le wllin lla kate Diosenꞌwzoeꞌ lliꞌo nbaraz kwis, kon chaꞌ bi kwej yichjllogonllo danꞌ llazraꞌlleꞌ naꞌ. 10 Ke len naꞌ llayaꞌlgonllo da wen rao yeolol beꞌnn kate gonnen tolatj, naꞌ nakllen lliarao gonllo wen ke beꞌnn kaꞌ ballonliraꞌll Cristonꞌ.

Ye to chop danꞌ lle Pablonꞌ leakeꞌ11Lewiakeroꞌ ke letr yel ki llzojaꞌ reꞌ, le kwinaꞌn

llzojaꞌn. 12Beꞌnn kaꞌ lleꞌn akreꞌ gon akeꞌ bien soresen danꞌ nziꞌi circuncisión, nench naꞌ yegaꞌnnakeꞌ wen rao beꞌnn Israel kaꞌ. Llayirj akeꞌ akregon akeꞌ nench nono wsaꞌkziꞌ leakeꞌ, danꞌ llejleꞌakeꞌ ke Cristonꞌ goteꞌ leꞌ yay cruzenꞌ ni ke lliꞌo.13 Le beꞌnn kaꞌ llasné llayaꞌl sore sen naꞌ, ni leakeꞌbi llasoꞌn akeꞌ kanꞌ ne ley naꞌ. Kon lleꞌn akreꞌsore sen naꞌ, nench yeyoeꞌrao kwin akeꞌ rao beꞌnnIsrael kaꞌ. 14 Ka nak nadaꞌ, bi yeyoeꞌrao kwinaꞌ,zan wayoeꞌrawaꞌ Xanllo Jesucristonꞌ danꞌ goteꞌ leꞌyay cruzenꞌ ni ke lliꞌo. Bill zoaꞌ nench naꞌ gonaꞌkanꞌ ne beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellrio ni, naꞌ ba nakaꞌ ka

to beꞌnn wat ke da de rao yellrio ni. 15 Le lliꞌoba llonliraꞌll-llo Xanllo Jesucristonꞌ, nnezraꞌ bibillonen chaꞌ zollo sen danꞌ nziꞌi circuncisión o chaꞌbi zollo sen naꞌ, zan danꞌ nnezraꞌ zaꞌk kwis danꞌ babakob Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌ. 16 Rao Diosenꞌnakllo dogarje beꞌnn Israel chaꞌ ba llonliraꞌll-lloCristonꞌ. Naꞌ llnnabaꞌ gakrén Diosenꞌ yeolol reꞌba llzenayre keꞌe, nench naꞌ goneꞌ so kwezre loyichjraꞌlldaꞌore nbaraz ren yel nllieꞌ keꞌe naꞌ.

17Naꞌ nnaꞌ llnnabchgaꞌ bill gonre chlaꞌre ka diꞌllkaꞌ ba beꞌrenaꞌ reꞌn, le kwerp kiaꞌ ni, nsaꞌn yillke danꞌ bsaꞌkziꞌ beꞌnn kaꞌ nadaꞌ danꞌ lloaꞌa xtiꞌllXanllo Jesucristo naꞌ.

18 Beꞌnn biꞌche, llnnabaꞌ sochga Xanllo Jesu-cristonꞌ gakrenchgueꞌ reꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ.Kaꞌn gakchga.

Page 215: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Efesios 1:1 212 Efesios 2:6

YICH DANꞌ BZOJ POSTL SANPABLO KE BEꞌNN KAꞌ LLAꞌA

ÉFESOPablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesu-

cristonꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Éfeso1 Nadaꞌ Pablo nakaꞌ postl ke Jesucristonꞌ kanꞌ

byazraꞌll Diosenꞌ, naꞌ llzojaꞌ reꞌ llaꞌa Éfeso, reꞌnak rallnaꞌa Dios llonliraꞌllre Xanllo Jesucristonaꞌ. 2 Naꞌ llnnabaꞌ rao Xallo Dios ren XanlloJesucristo naꞌ, gakrén akchgueꞌ reꞌ, wzoa akeꞌyichjraꞌlldaꞌorenꞌ so kwezre nbaraz.

Diosenꞌ llakreneꞌ lliꞌo danꞌ nxenraꞌll-llo Cristonꞌ3 Llayaꞌl gonllo Diosenꞌ xhen beꞌnnenꞌ nake Xa

Xanllo Jesucristo naꞌ, lliꞌo nakllo Cristonꞌ txhen,ba benn Diosenꞌ lliꞌo yeolol da yallje yichjraꞌll-daꞌollo, yeolol da de yebá ganꞌ zoeꞌ naꞌ. 4 Lebrej Diosenꞌ lliꞌo kanꞌ za xete yellrionꞌ nench naꞌgakllo rallnaꞌa Cristo, naꞌ sello rao Diosenꞌ gaklloraꞌlldaꞌo yalle, bibi doꞌl gapllo raweꞌn. 5 Ba nllieꞌDiosenꞌ lliꞌo kanꞌ bi nna sotello. Naꞌllenꞌ noneꞌlliꞌo ka xhiꞌnneꞌ kanꞌ byazraꞌlleꞌ naꞌ, ke len naꞌbseꞌleꞌ Jesucristonꞌ ni ke lliꞌo. 6 Llayaꞌlkze sollogonllo Diosenꞌ xhen katekenꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo naꞌ, lebseꞌleꞌ Jesucristo beꞌnnenꞌ nllieꞌreꞌ naꞌ gokreneꞌlliꞌo. 7 Kanꞌ got Cristo naꞌn, brarj xcheneꞌ ni keda xhinnjenꞌ benllo. Naꞌllenꞌ baziꞌxhen Diosenꞌke da xhinnj kellonꞌ le nllieꞌreꞌ lliꞌon. 8Naꞌ lloneꞌwen kello, llonneꞌ lliꞌo doxhen yel siꞌn, naꞌ yelllejnieꞌ keꞌen. 9 Naꞌ bzejnieꞌreꞌ lliꞌo danꞌ llwieꞌgoneꞌ naꞌ, danꞌ nono bnneze kanaꞌ, le yel beꞌnnwenkeꞌen ba benennenchbedCristonꞌ rao yellrioni. 10 Le bneꞌe wllin lla kat yeolol beꞌnn llaꞌa yebáren beꞌnn llaꞌa yellrio, wzenay akeꞌ ke Cristonꞌ gakakeꞌ rallneꞌe.

11 Ka nak lliꞌo nakllo Cristo txhen, kanaꞌte brejDiosenꞌ lliꞌo nench gak rallnaꞌllo danꞌ lleꞌnreꞌgonneꞌ lliꞌo. Naꞌ Leꞌe goneꞌ nench gak yeolol kanꞌbllieꞌ biaꞌa goneꞌ. 12 Le Leꞌen gokraꞌlleꞌ zgaꞌteknetoꞌn bxenraꞌlltoꞌ Cristonꞌ, naꞌ brej Diosenꞌ ne-toꞌ nench sorentoeꞌ txhen gontoeꞌ xhen danꞌnakeꞌ beꞌnn zaꞌk kwis. 13 Leskaꞌ reꞌ, kate bénereDiꞌll Wen ke Cristonꞌ danꞌ nak da li, bnnézereLeꞌen wasreꞌe lliꞌo, naꞌllenꞌ benliraꞌllreꞌ, naꞌ banaksre Cristonꞌ txhen. Naꞌ ba benneꞌ reꞌ Spíritukeꞌen zon lo raꞌlldaꞌore kanꞌ bneꞌe goneꞌ naꞌ.14 Spíritu keꞌe naꞌn danꞌ ba benneꞌ lliꞌon nakenka to da bkwiaraweꞌ, naꞌ naken to da llroeꞌ lliꞌogonnkze Diosenꞌ lliꞌo danꞌ ba bchebeꞌ naꞌ, kanaꞌn

yekobeꞌ xpeꞌrllonꞌ, naꞌ goneꞌ lliꞌo yell keꞌe, beꞌnnba bkwaꞌnnreneꞌ yeolol da nak keꞌe, nench naꞌweꞌraolloeꞌ, le nakeꞌ beꞌnn zaꞌk kwis.

Pablonꞌ bnnabeꞌ weꞌe Diosenꞌ yel siꞌn ke beꞌnnllonliraꞌll Cristonꞌ

15 Ke len naꞌ ka benraꞌ diꞌllenꞌ llonliraꞌllreXanllo Jesúsenꞌ, naꞌ kanꞌ nllieꞌreꞌ yezikre beꞌnnllonliraꞌll Leꞌe, 16 naꞌllenꞌ ni ke llsanzaꞌ lloaꞌa yelllioxken ke Dios, ni ke reꞌ katenꞌ llalwilleꞌn. 17Diosbeꞌnnenꞌ llon Xanllo Jesucristonꞌ xhen, beꞌnnenꞌnak Xeꞌe beꞌnn zaꞌke, Leꞌe llalwillaꞌ. Naꞌ llnnabreꞌgoneꞌ choꞌ yel siꞌn naꞌ lo raꞌlldaꞌore, naꞌ chejnieꞌrextiꞌlleꞌn, naꞌ gombiaꞌreꞌ kwasro. 18 Naꞌ llnnabaꞌchoꞌ beniꞌ keꞌen lo raꞌlldaꞌore, nench naꞌ nnézerebi da wen naꞌ bexhllo goneꞌ ke lliꞌo ba brejeꞌnakllo rallneꞌe. Naꞌ llnnabaꞌ nench nnézere ka dawen naꞌ nak yeolol da kaꞌ za gonneꞌ gak ke lliꞌo.19 Leskaꞌ llnnabaꞌ choꞌ beniꞌ keꞌen lo raꞌlldaꞌorenench nnézere ba napre yel wak xhen keꞌen, reꞌba llonliraꞌll Leꞌe, kon ka ba broeꞌreꞌ lliꞌo yel wakxhen keꞌe naꞌ. 20Kaꞌn beneꞌ kanꞌ basbaneꞌ Cristonꞌradj beꞌnn wat kaꞌ. Bde naꞌ brekweꞌ Leꞌe kwiteganꞌ llieꞌ yebánꞌ, naꞌ llnebiaꞌ akeꞌ. 21 Naꞌ Cristonꞌllnebiaꞌlleꞌ nnaꞌ rao yeolol angl, naꞌ rao yeololbeꞌnnach, naꞌ rao yeolol daxiꞌo, naꞌ rao yeololbiteze da llonliraꞌll beꞌnne, naꞌ noteze wnebiaꞌ.Naꞌ leskaꞌ llnebieꞌ da za zaꞌa. 22 Naꞌ ba beneꞌ raonaꞌa Cristonꞌ yeolol beꞌnne, naꞌ billre da de nenchLeꞌen llnebiaꞌ. Naꞌ ba bzoeꞌ Cristonꞌ nakeꞌ Xanllobeꞌnn llnebiaꞌ yeolol da de. 23Naꞌ lliꞌo llonliraꞌll-lloeꞌ nakllo ka to kwerp, naꞌ Cristo naꞌ nakeꞌ kayichj kwerp naꞌ. Naꞌ nnello nyaꞌ Cristonꞌ ren lliꞌollonliraꞌll-lloeꞌ, Leꞌen zoeꞌ llnebieꞌ doxhente.

2Diosenꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo

1 Kanaꞌ nna nat yichjraꞌlldaꞌorenꞌ ke nakbentezre da xhinnj rao Diosenꞌ, naꞌ nnaꞌ babakob yichjraꞌlldaꞌorenꞌ ka nak ba llayonliraꞌllreCristonꞌ. 2 Ba bdare benre da xhinnj ka llasoꞌnbeꞌnn kaꞌ bi nonliraꞌll Dios, danꞌ bzenayre kedaxiꞌo danꞌ nechj beꞌnnach. Naꞌ nnaꞌ llnebiaꞌdaxiꞌon yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn bi llzenay ke Dios.3 Kaꞌkzenꞌ bzo yeolol-llo bentezllo bi da bnenkello bi da bzeraꞌll xpeꞌrllonꞌ, naꞌ da bawé loyichjraꞌlldaꞌollo. Naꞌllenꞌ bchoyeꞌ kello saꞌkziꞌlloke chnare kanꞌ gak ke beꞌnn kaꞌ bi llejleꞌ ke xtiꞌllDiosenꞌ. 4 Naꞌ Diosenꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ lliꞌo danꞌ banllieꞌreꞌ lliꞌo. 5 Laꞌkze gokllo ka beꞌnn wat, ni keda xhinnjenꞌ benllo naꞌ, naꞌ benneꞌ yel nban kellodanꞌ nakllo txhen Cristo naꞌ. Diosenꞌ basreꞌe lliꞌodanꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo. 6 Danꞌ nakllo Cristonꞌ txhen

Page 216: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Efesios 2:7 213 Efesios 3:13wak nnello rente lliꞌo basbán Diosenꞌ, kanꞌ bas-baneꞌ Leꞌe radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ nakllo ka beꞌnnba lliarénXanllo Jesucristonꞌ txhen ganꞌ llieꞌ yebánaꞌ. 7 Kanꞌ gokrén Diosenꞌ lliꞌo nench da za zaꞌrewroeꞌllreꞌ lliꞌo katkenꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo naꞌ, naꞌ katkwen naꞌ lloneꞌ ke lliꞌo nakllo txhen ren XanlloJesucristonꞌ. 8 Danꞌ nllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo, benneꞌyel wasrá kello, kanꞌ benliraꞌll-llo Cristo naꞌ, naꞌkere basreꞌe lliꞌo nnello benllo da wen naꞌ, zannaken to da gokreneꞌ lliꞌo. 9 Naꞌ Diosenꞌ basreꞌelliꞌo kere ni ke bi da wen benllo, ke len naꞌ notnollayaꞌl gonxhen kwineꞌ. 10 Diosenꞌ beneꞌ lliꞌo, naꞌka benliraꞌll-llo Xanllo Jesucristonꞌ, bayoneꞌ lliꞌobeꞌnn wen nench gonllo da wen danꞌ ba nonkzeDiosenꞌ xhnid gonllo.

Beꞌnn kaꞌ ba nxenraꞌll Cristo ba zo akeꞌ nbaraz11 Ke len naꞌ lewayón ke xhbab kanꞌ gok keré

kanaꞌ, reꞌ gorjre naꞌ bi nakre beꞌnn Israel. Naꞌlllle akeꞌ reꞌ: “Bi zore sen danꞌ nziꞌi circuncisión”(sen danꞌ llzoa beꞌnn Israel kaꞌ kwerp ke bidaꞌobyio ak). 12 Lelljadinraꞌll kanꞌ bzore batnaꞌ, binombiaꞌre Cristonꞌ, bi nakre yell ke Dios kanꞌ nakbeꞌnn Israel kaꞌ, naꞌllenꞌ bi bne Diosenꞌ gakreneꞌreꞌ kanꞌ bneꞌe gakreneꞌ beꞌnn Israel kaꞌ. Naꞌ bibzore rez lljazorenre Diosenꞌ. 13 Bixha Cristonꞌbzaneꞌ yel nban keꞌe, bet akeꞌ Leꞌe brarj xcheneꞌnni ke lliꞌo. Naꞌ nnaꞌ ba llonliraꞌllreꞌ, naꞌ banakre txhen Xanllo Jesucristonꞌ. Naꞌ ba nakretoze ren beꞌnn Israel kaꞌ, laꞌkze gokre ka beꞌnnziꞌte. 14 Cristonꞌ bayoneꞌ lliꞌo toze, bkwaseꞌ dabenbeꞌye lliꞌo, le kanaꞌ bwie lwelljllo, le bi nakllotoze, le nak netoꞌ beꞌnn Israel, naꞌ reꞌ bi nakrebeꞌnn Israel. 15Kanꞌ bzaneꞌ kwineꞌ goteꞌ, bkwaseꞌley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ kaꞌle, ren yeolol danꞌnen llayaꞌl gonllo nench bzoeꞌ lliꞌo nbaraz, naꞌbayoneꞌ lliꞌo toze yell kobe keꞌe. 16Naꞌ danꞌ bzaneꞌkwineꞌ goteꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, nzoeꞌ lliꞌo nbaraz raoDiosenꞌ, naꞌ rao llopte yellenꞌ bayakllo toze billllwie lwelljllo.

17 Kanꞌ bed Cristonꞌ yellrio ni, badyeꞌe diꞌll raoyeolol beꞌnnach, bneꞌe wak yeniꞌtllo nbaraz, reꞌllaꞌa ziꞌt, naꞌ netoꞌ beꞌnn Israel llaꞌa awlloze. 18Kelen naꞌ netoꞌ beꞌnn Israel llonliraꞌll Cristonꞌ, naꞌreꞌ bi nakre beꞌnn Israel, wak walwill-llo XalloDiosenꞌ, le Spíritu keꞌe naꞌn llakrenen yeolol-llo.19Naꞌllenꞌ bill nakre ka beꞌnn ziꞌt rao Diosenꞌ, reꞌbi nakre beꞌnn Israel. Yeolol lliꞌo ba llonliraꞌllCristonꞌ ba nakllo txhen, le ba non Diosenꞌ lliꞌoka beꞌnn llaꞌa lo yoꞌ keꞌe. 20 Lliꞌo llonliraꞌll Diosenꞌnakllo ka to yoꞌ. Naꞌ postl kaꞌ ren yezikre beꞌnnelloeꞌ xtiꞌll Cristo, nak akeꞌ ka ran yoꞌ naꞌ. NaꞌJesucristo naꞌ nakeꞌ ka yej skin ke yoꞌ naꞌ. 21 Naꞌlliꞌo nakllo txhen Cristonꞌ, nakllo ka yej da ba

nkwaꞌa ga llak yoꞌ de yej kaꞌ. Naꞌ llkwaꞌnn ka nakzej llaꞌa yoꞌ naꞌ. Kaꞌkzenꞌ nak lliꞌo nakllo Xanllotxhen ren lwelljllo, naꞌ ba nakllo ka to yodaꞌo ganꞌzo Diosenꞌ. 22 Reꞌ naꞌ ren nollre beꞌnne llonliraꞌllCristonꞌ, ba nakllo ka yodaꞌo ganꞌ zo Diosenꞌ, le bazo Spíritu keꞌen lo raꞌlldaꞌollo.

3Pablonꞌ jatixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ beꞌnn bi nak beꞌnn

Israel1Ke lennaꞌ nadaꞌ Pablo, yoaꞌ lo rill ya, ni ke danꞌ

lloeꞌrenaꞌ reꞌ xtiꞌll Xanllo Jesucristonꞌ, reꞌ bi nakebeꞌnn Israel. 2Naꞌ ba llayaꞌl nnézere nllieꞌ Diosenꞌnadaꞌ, naꞌ ba bkwaꞌnneꞌ rallnaꞌ wzejnieꞌraꞌ reꞌxtiꞌlleꞌn. 3 Ba bzejnieꞌreꞌ nadaꞌ da nono bnneze,kaꞌn ba bzojaꞌ reꞌ to chop diꞌll leꞌ yich ni. 4 Katewrabre yich ni, gakbeꞌre llejnieꞌraꞌ danꞌ nonobyejnieꞌ kanaꞌ ke Cristonꞌ. 5 Le kanaꞌ bi bzejnieꞌSpíritu ke Diosenꞌ beꞌnne, naꞌ nono bnneze keCristonꞌ. Zan nnaꞌ ba bzejnieꞌn netoꞌ naktoꞌ postlkeꞌe, rente nollre beꞌnn ba brejeꞌ weꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn,netoꞌ ba naktoꞌ rallnaꞌa Dios. 6Danꞌ bzejnieꞌn lliꞌo,llroeꞌn beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel ren beꞌnnkaꞌ nak beꞌnn Israel, siꞌi akeꞌ danꞌ bcheb Diosenꞌgonneꞌ ke lliꞌo nakllo rallneꞌe, ni ke danꞌ llejleꞌlloke Diꞌll Wen ke Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌ nakllo katoz beꞌnne, naꞌ to chiꞌze llakrén Diosenꞌ lliꞌo kanꞌba bnekzeꞌ goneꞌ.

7 Laꞌkze bi zaꞌktekaꞌ, kone yel wak ke Diosnaꞌ, brejeꞌ nadaꞌ chixjweꞌraꞌ Diꞌll Wen keꞌe naꞌ.8 Laꞌkze nadaꞌ nakaꞌ le zeraoze beꞌnn daꞌo, bibizaꞌke rao yeolol beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ, nakrallnaꞌ chixjweꞌraꞌ beꞌnnkaꞌ bi nakbeꞌnn Israel, kada wen naꞌ goneꞌ ke yeolol lliꞌo llonliraꞌll Cristonꞌ.9 Diosenꞌ beneꞌ rallnaꞌ wzejnieꞌraꞌ yeolol beꞌnndanꞌ ba nchoyeꞌ gaken. Kanꞌ bxhe yellriote, nonobnneze danꞌ bllieꞌ biaꞌa gaken, toze Leꞌe nnezreꞌ,Diosenꞌ beꞌnnenꞌ ben yeolol da de. 10 Kaꞌn goknench beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Cristonꞌ,gon akeꞌ nench angl brao kaꞌ, naꞌ angl wnebiaꞌ kaꞌllaꞌa yebá naꞌ, nnez akreꞌ ka yel siꞌn nap Diosenꞌ keyeolol da lloneꞌ. 11 Diosenꞌ lloneꞌ kanꞌ bneꞌe gakkanaꞌte, kanꞌ bi nna xe yellriote, bneꞌe kanꞌ goneꞌke Xanllo Jesucristonꞌ. 12 Nakllo txhen XanlloJesucristonꞌ danꞌ nxenraꞌll-lloeꞌ naꞌ. Naꞌllenꞌ billeblloDiosenꞌ, naꞌ llawello nnézello llak lloeꞌrenl-loeꞌ diꞌlle. 13Ke len naꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ, bitbi gákeredanꞌ llak kiaꞌ ni, zaꞌkziaꞌ danꞌ lloeꞌrenaꞌ reꞌ xtiꞌllJesucristonꞌ. Naꞌ naken da yewere, le ni ke reꞌnllak kiaꞌ kaꞌ.

Nxenraꞌll-llo Cristonꞌ le Leꞌen bllieꞌreꞌ lliꞌo

Page 217: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Efesios 3:14 214 Efesios 4:2514 Ke len naꞌ llzoa xhibaꞌ rao Xa Xanllo Jesu-

cristonꞌ. 15 Le Leꞌen bxieꞌ yeolol dialla ke lliꞌozollo yellrio ni, naꞌ ke beꞌnn llaꞌa yebá. 16Llnnabaꞌrao Diosenꞌ beꞌnnenꞌ zaꞌk kwis, gonneꞌ reꞌ Spíritukeꞌen choꞌn lo raꞌlldaꞌorenꞌ ren yel wak keꞌe naꞌ.17 Llnnabaꞌ sorenteze sorén Cristonꞌ reꞌ, danꞌllonliraꞌllreꞌ. Naꞌ llnnabaꞌ serén yel nllieꞌ keDiosenꞌ reꞌ, naꞌ gaken da lliarao rao yel nbankeré, 18 nench chejnieꞌre, ren yezikre beꞌnne nakrallnaꞌa Dios, katek nllieꞌ Cristonꞌ lliꞌo. Ga zeraozega bi yeyoll yedokze nllieꞌreꞌ lliꞌo. 19Naꞌ llnnabaꞌchejnieꞌre kanꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌon, nench naꞌ gakre kato beꞌnn ba bxhiꞌi yeolol bi da de ke Dios. LeLeꞌen nllieꞌre lliꞌo da xhen gore, nono chejnieꞌkzekatkenꞌ nak yel nllieꞌ keꞌen.

20 Diosenꞌ llak lloneꞌ yeololte, naꞌ llonnlleꞌ yeraꞌt ka danꞌ llnnabllonꞌ, naꞌ da llonllo xhbabgonneꞌ. Ke len naꞌ lloeꞌllo yel llioxken keꞌe, leyel wak keꞌe naꞌn zorenen lliꞌo. 21 Naꞌ lliꞌo lldopll-llayllo llonliraꞌll-llo Xanllo Jesucristonꞌ, llayaꞌlgonllo xhen Diosenꞌ ke chnare. Kaꞌn gakchga.

4Tozenꞌ nakllo ren beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ

1 Nadaꞌ yoaꞌ rill ya, ni ke danꞌ lloaꞌa diꞌll keXanllo Jesucristo naꞌ. Naꞌllenꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ soregonre wen, kanꞌ llayaꞌl gonllo danꞌ brej Diosenꞌlliꞌo nakllo rallneꞌe. 2 Llaꞌtyoeraꞌ reꞌ gakre beꞌnnraꞌlldaꞌo nexjraꞌlle, naꞌ gakre beꞌnn chaꞌo. Legapyel llxhenraꞌll ke beꞌnn lwelljre kone yel nllieꞌ keDios naꞌ. 3 Spíritu ke Diosenꞌ nonen lliꞌo toze, naꞌlegón ga zerao saꞌkere nench gakre beꞌnn wenren lwelljre. 4 Le nakllo ka toze beꞌnne, naꞌ tozeSpíritunꞌ zo yichjraꞌlldaꞌo yeolol-llo. Naꞌ kaꞌn brejDiosenꞌ lliꞌo nench toz da llonllo rez, goneꞌ wen keyeolol-llo. 5Toze Jesucristonꞌ nak Xanllo, naꞌ tozeka gonliraꞌll-lloeꞌ, naꞌ toze ka zejen ka choallo nis.6 Toze Diosenꞌ nxenraꞌll-llo beꞌnn nak Xa yeolol-llo. Le Leꞌen llnebiaꞌ yeolol-llo, naꞌ zereneꞌ lliꞌokat llonllo xchineꞌn, naꞌ zekzeꞌ llakreneꞌ lliꞌo raoyeololte bi da llonllo.

7 Cristonꞌ llakreneꞌ lliꞌo, naꞌ wde wdere danoneꞌ gon totollo kon ka byazraꞌlleꞌ. 8 Ke len naꞌnyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:Kanꞌ bayepeꞌ yebá naꞌ, zancheꞌteꞌ yeololte bi da

llonbeꞌye lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnach.Naꞌ beꞌe ke ke beꞌnnachenꞌ da gon toto akeꞌ.

9 Danꞌ bayepeꞌ yebá naꞌ, zejen nnello zgaꞌtekbetjeꞌ badsoeꞌ yellrio ni, bde naꞌ goteꞌ bgaꞌcheꞌ.10Beꞌnnenꞌ betj yebá naꞌ, Lekzeꞌn bayep yebá ganꞌllia Diosenꞌ, naꞌ nnaꞌ llnebieꞌ doxhente. 11 LekzeLeꞌen noneꞌ ke bal-llo nakllo postl, naꞌ ye bal-llo

chixjweꞌllo bi da ba bneꞌe, naꞌ ye bal-llo lljeꞌrenlloDiꞌll Wen keꞌen beꞌnn bi nna yene len, naꞌ ye bal-llo llwia llyillo beꞌnn llonliraꞌll Leꞌe, naꞌ ye bal-llollroeꞌ llsédello beꞌnne. 12Kanꞌ ben Cristonꞌ nenchlliꞌo nakllo beꞌnn keꞌe wak gonllo xchineꞌn, nenchnaꞌ zjazell gakrenllo beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonli-raꞌll Cristonꞌ, gak akeꞌ kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ. 13 Lleꞌnreꞌyeolol-llo gakllo toze gonliraꞌll-llo Xhiꞌnneꞌn doyichj do raꞌll-llo, naꞌ gombiaꞌlloeꞌ kwasro. Naꞌgakyaꞌnnllo kanꞌ llayaꞌl gakllo beꞌnn wen, kanꞌnak Cristo naꞌ. 14 Naꞌ bill gakllo ka xkwiꞌde,chejleꞌtezllo naꞌ nnaollo da llonliraꞌll toto beꞌnnda llarjlaꞌllzeꞌ, le nak akeꞌ beꞌnn wenraꞌlle nenchllonllejlaꞌll akeꞌ lliꞌo. 15 Llayaꞌl weꞌrenllo beꞌnnediꞌll chaꞌo diꞌll li, gakllo beꞌnn chaꞌo rao beꞌnnenench chejleꞌ akeꞌ nllieꞌ akelloeꞌ. Kaꞌn gonllonench zjazelle gakllo beꞌnn chaꞌo beꞌnn wen kanꞌnak Cristo beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ lliꞌo. 16 Kanꞌ nak tokwen to kwen da nkaꞌ kwerp kellonꞌ, noꞌx lwelljeren xpeꞌrllo ren llit yoꞌllo, naꞌll zaꞌke llon doxhenkwerp kellonꞌ llin kanꞌ llayaꞌl gonen. Kaꞌn nakseke lliꞌo dil-llo nakllo txhen llonliraꞌll-llo Cristonꞌnench gon totollo danꞌ non Diosenꞌ gonllo, naꞌyeolol-llo zjazello txhen gakllo beꞌnn chaꞌo llieꞌlwelljllo.

De to yel nban kob kello danꞌ nxenraꞌll-llo Cristonꞌ17 Ganni nniaꞌ reꞌ, Xanllo Jesucristonꞌ lleꞌnreꞌ

wzejnieꞌraꞌ reꞌ: bi llayaꞌl sollo gonllo da ke nxhiakanꞌ llon beꞌnn kaꞌ bi llonliraꞌll Dios. 18Nchole loraꞌlldaꞌo akeꞌn. Naꞌ bi nap akeꞌ yel nban danꞌ noeꞌDiosenꞌ, naꞌ ni ke llejnieꞌ akzereꞌ, yel llon war loyichjraꞌlldaꞌo akeꞌn. 19 Naꞌ bibi yel zdoꞌ nombiaꞌakreꞌ, llon aktezeꞌn laꞌkze da nak zi wayeꞌe akreꞌ,naꞌ nna zeraꞌll aklleꞌ gon aklleꞌ da xhinnj. 20 Zanka nak reꞌ ba nsedre kanꞌ ne Cristonꞌ, naꞌ bannézere bi llayaꞌl gonre da xhinnjenꞌ, 21 chaꞌ dali ba bénkzere diꞌllenꞌ broeꞌ lo raꞌlldaꞌorenꞌ, zejediꞌlle ba llejnieꞌre diꞌll li ke Jesúsenꞌ. 22Naꞌ llayaꞌlwlliꞌyllo chlaꞌre bi da xhinnj zeraꞌll lo raꞌlldaꞌollogonllo, kanꞌ benllo kanaꞌ kanꞌ yel wzeraꞌll kellonꞌbxhiyeꞌn lliꞌo, nench bentezllo da xhinnj. 23 Zannnaꞌ llayaꞌl wachaꞌllo bi xhbab llonllo lo raꞌll-daꞌollo. 24 Naꞌ llayaꞌl weꞌllo latj yekob Diosenꞌyichjraꞌlldaꞌollonꞌ, nench naꞌ gonllo da zej to li,kanꞌ llon Leꞌe naꞌ, naꞌ gakllo beꞌnn raꞌlldaꞌo yallekanꞌ llazraꞌlleꞌ naꞌ.

25 Ke len naꞌ bill llayaꞌl siyeꞌllo, zan weꞌrenllobeꞌnn lwelljllo diꞌll li, le txhen naꞌ nakllo ka tozebeꞌnne.

Page 218: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Efesios 4:26 215 Efesios 5:2926 Chaꞌ llakllaꞌre, bi gonre da xhinnj. Llayaꞌl

yeyakxhénere naꞌ bi sore gakllaꞌre do lla. 27 Biweꞌllo latj ke daxiꞌon gonllo da xhinnj.

28Naꞌ beꞌnn yoꞌraweꞌ llbaneꞌ bill llayaꞌl kwaneꞌ.Llayaꞌl goneꞌ llin da nakwen kone niaꞌneꞌe, nenchnaꞌ gaꞌt da gakreneꞌ beꞌnn yallje. 29 Naꞌ bi llayaꞌlweꞌllo diꞌll ke nxhia, llayaꞌl weꞌrenllo yeolol beꞌnndiꞌll chaꞌo, diꞌll da xhenraz kon ka yallje totoeꞌ,nench naꞌ gakrenen leakeꞌ. Kaꞌn gonllo nenchgak xtiꞌll-llonꞌ diꞌll xhenraz kat wzenay beꞌnn len.30 Naꞌ bi gonre da wzoayaꞌch Spíritu ke Diosenꞌ,le Dios naꞌn ba bzoeꞌn lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌgapchieꞌ lliꞌo llinte llanꞌ yedxhieꞌ lliꞌo kat llin lla.

31 Llayaꞌl kwej yichjllo yeolol danꞌ llone lliꞌollwie llrello, leskaꞌ bill gakllaꞌllo, naꞌ bi rokllo, naꞌbi gonllo da nne xhen chaꞌ bi da daꞌo llak kello.Bi llayaꞌl chachrén lwelljllo, naꞌ bill llayaꞌl gonllobiteze da xhinnj. 32Zan llayaꞌl gakllo beꞌnn chaꞌo,naꞌ yeyaꞌchraꞌll lwelljllo. Naꞌ llayaꞌl yeziꞌxhen kelwelljllo biteze da llon akreꞌ lliꞌo, kanꞌ baziꞌxhenDiosenꞌ kello kanꞌ bxenraꞌll-llo Cristo naꞌ.

5Kanꞌ llayaꞌl sollo nakllo xhiꞌnn Dios

1 Llayaꞌl sollo gonllo kanꞌ llon Diosenꞌ, le xhiꞌn-neꞌ lliꞌo naꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo. 2 Llayaꞌl nniꞌtllo llieꞌlwelljllo kanꞌ nllieꞌ Cristonꞌ lliꞌo, bzaneꞌ yel nbankeꞌe goteꞌ ni ke lliꞌo. Naꞌ llawé Diosenꞌ kanꞌbeneꞌn, ka llawé to beꞌnne to da laꞌ xhix. 3Naꞌllenꞌbill llayaꞌl sorenre noꞌr chaꞌ bi nchaynaꞌrenreꞌ,naꞌ bi gonre billre da nak zdoꞌ ren kwerp kerénꞌ,naꞌ bi gakre beꞌnn wzeraꞌll. Le lliꞌo ba nxenraꞌll-llo Diosenꞌ, bill llayaꞌl gonllo da ki, ni gaz dawaꞌl-llo ka da zban ki. 4 Bi llayaꞌl weꞌllo diꞌll danak zdoꞌ, naꞌ billre diꞌll da nne reꞌllo, naꞌ diꞌll dabibi zaꞌke, bi llayaꞌl weꞌllo diꞌll kaꞌ nak kaꞌ. Zanllayaꞌl sotezllo weꞌllo yel llioxken ke Dios. 5 Leba nnézere zjallaꞌa beꞌnn byio ak zorén akeꞌ noꞌr,naꞌ bi nchaynaꞌa akeꞌ, naꞌ llaꞌa beꞌnn llon da nakzdoꞌ, naꞌ llaꞌa beꞌnn zeraꞌll bi da de ke beꞌnne.(Ka beꞌnn wzeraꞌll ki, rebze llon akeꞌ ka beꞌnn kaꞌnxenraꞌll lwaꞌa lsaꞌk kaꞌ.) Naꞌ beꞌnn kaꞌ llon daki, ba nnézkzere bi yellín akeꞌ yebá ganꞌ llnebiaꞌCristonꞌ ren Diosenꞌ. 6 Notno siyeꞌe reꞌ bi diꞌllwenraꞌlle. Le ka nak beꞌnn kaꞌ llon kaꞌ, Dios naꞌweꞌe yel llzaꞌkziꞌ ke beꞌnn kaꞌ ke chnare, le billzoa akeꞌ xtiꞌlleꞌn. 7Ke len naꞌ bi llayaꞌl gonrenllotxhen ka beꞌnn kaꞌ llon ka da kaꞌ.

8Kanaꞌ nna nchol yichjraꞌlldaꞌollo, zan nnaꞌ bayoꞌllo beniꞌ danꞌ ba nakllo txhen Xanllo Cristonꞌ,naꞌ llayaꞌl sollo gonllo da wen, le ba yoꞌllo beniꞌke Xallo Diosenꞌ. 9 Le Chaꞌ ba byoꞌ beniꞌ ke

Cristonꞌ yichjraꞌlldaꞌollo, gakllo beꞌnn chaꞌo, naꞌchejllo nez li. 10 Naꞌ llayaꞌl chejnieꞌllo nenchnnézello kanꞌ lleꞌne Xanllo Cristonꞌ gonllo. 11Naꞌbi llayaꞌl gonllo txhen ka da kaꞌ llon beꞌnn kaꞌnchole yichjraꞌlldaꞌo, llon akeꞌ da xhinnj da bibizaꞌke. Naꞌ llayaꞌl wroeꞌ akelloeꞌ da xhinnjenꞌ llonakeꞌn. 12 Le naken to zdoꞌ weꞌllo diꞌll ke da kaꞌllon akeꞌ llillize. 13 Kat choꞌ beniꞌ ke Cristonꞌ loraꞌlldaꞌo akeꞌn, naꞌll wayakbeꞌe akreꞌ binꞌ llon akeꞌchaꞌ naken da xhinnj, le beniꞌ keꞌe naꞌn llzejnieꞌnbeꞌnnach chaꞌ llon akeꞌ da wen o chaꞌ llon akeꞌ daxhinnj. 14Naꞌllenꞌ nyojen nen ki:Babán, rweꞌ tasoꞌ, nakoꞌ ka beꞌnn wat danꞌ bi

llonoꞌ kanꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ.Naꞌ Cristonꞌ kweꞌ beniꞌ keꞌen lo raꞌlldaꞌo.

15 Len naꞌ llayaꞌl sollo wiallo danꞌ llonllonꞌ.Sollo ka zo beꞌnn siꞌn, kere sollo ka zo beꞌnn billejnieꞌ. 16 Naꞌ yeo lla llayaꞌl gonllo da yeyazraꞌllDiosenꞌ, le yeo llanꞌ zekze da xhinnjenꞌ lleꞌnenwlleyiꞌn lliꞌo. 17 Naꞌ bi gonllo ka llon beꞌnn billejnieꞌ. Llayaꞌl chejnieꞌllo gonllo kanꞌ llazraꞌllDiosenꞌ gonllo. 18Naꞌ bi llayaꞌl gakllo beꞌnn wazó,le beꞌnn gwazónꞌ ll-lleyiꞌ kwineꞌ. Zan lliꞌo llayaꞌlweꞌllo latj choꞌ Spíritu ke Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌollo.19Naꞌ llayaꞌl weꞌrén lwelljllo no xtiꞌll Dios, naꞌ gol-llo weꞌraollo Diosenꞌ, naꞌ billre da ne Spíritu keDiosenꞌ gol-llo. Naꞌ gol-llon do yichj do raꞌll-lloweꞌraollo Xanllo Jesucristonꞌ. 20 Naꞌ kone XanlloJesucristonꞌ soteze sollo weꞌllo yel llioxken keXallo Diosenꞌ, ke yeolol danꞌ llonneꞌ llakreneꞌ lliꞌo.

Kanꞌ llayaꞌl sorenllo beꞌnn llaꞌa lo yoꞌ rill-llo21 Danꞌ llapllo Diosenꞌ baraꞌnne, llayaꞌl wzoa

xtiꞌll lwelljllo. 22 Reꞌ noꞌre, nchaynaꞌre, llayaꞌlwzoare xtiꞌll xhyiorenꞌ kanꞌ llonre llzoare xtiꞌllXanllo Cristo naꞌ. 23 Dios naꞌ noneꞌ xhyiorenꞌ kabeꞌnn lliarao rao reꞌ noꞌr ak, kanꞌ non Cristonꞌlliaraweꞌ rao lliꞌo, lldop ll-llayllo llonliraꞌll-lloeꞌ.Naꞌ nakllo ka kwerp ke Cristo naꞌ, le Leꞌen nakeꞌwasrá kello. 24 Naꞌ kanꞌ llon lliꞌo lldop ll-llayllonliraꞌll-llo Cristonꞌ, naꞌ llzoallo xtiꞌlleꞌn, kaꞌngon reꞌ noꞌre, wzoare xtiꞌll xhyiorenꞌ rao yeololte.

25 Naꞌ reꞌ beꞌnn byio, reꞌ nchaynaꞌa, lel-lieꞌ xhoꞌr-renꞌ kanꞌ nllieꞌ Cristonꞌ lliꞌo, bzaneꞌyel nban keꞌen goteꞌ ni ke lliꞌo ba lldop ll-llayllo llonliraꞌll-lloeꞌ, 26nench broeꞌ lliꞌo rallnaꞌaDiosenꞌ, naꞌ bayibeꞌ raꞌlldaꞌollonꞌ kanꞌ benliraꞌll-llo xtiꞌlleꞌn. 27 Kaꞌn beneꞌ nench yewello katyellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ, bibi doꞌl kello de, naꞌ bibi daxhinnj yoꞌ lo raꞌlldaꞌollo, naꞌ nak raꞌlldaꞌollonꞌ yallyellinllo raweꞌn. 28 Kaꞌkze reꞌ beꞌnn byio, llayaꞌlllieꞌ xhoꞌr-re kanꞌ nllieꞌkze kwinre, le beꞌnnenꞌnllieꞌ xhoꞌreꞌ, kwinkzeꞌ nllieꞌre chet kaꞌ. 29 Le

Page 219: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Efesios 5:30 216 Efesios 6:24gatga zo beꞌnn llwiere kwineꞌ, yeololtello nllieꞌllokwinllo, naꞌ llapllo kwerp kellonꞌ. Kanꞌ llonCristonꞌ nllieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Leꞌen. 30Naꞌnakllo ka to kwen wej da noꞌx kwerp keꞌen, naꞌka llit danꞌ yoeꞌ, naꞌ xpeꞌreꞌ danꞌ daꞌa llit naꞌ.31Naꞌ xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Ke len naꞌ beꞌnn byionꞌwsanraꞌll xaxhneꞌe, sieꞌ xhoꞌreꞌ, naꞌ gak akeꞌ katoze beꞌnne llopteꞌ.” 32 Diꞌll ni naken to da nonobyejnieꞌ len kanaꞌ. Len naꞌ lloeꞌn xtiꞌll Cristonꞌ,ren ke lliꞌo lldop ll-llayllo llonliraꞌll-lloeꞌ naꞌ. 33Kelen naꞌ reꞌ beꞌnn byio, lellieꞌ xhoꞌr-renꞌ ka nllieꞌkwinre, leskaꞌ reꞌ noꞌre, legap xhyiore baraꞌnne.

61 Reꞌ xhiꞌnnaꞌ daꞌo, lewzenay ke xaxhnaꞌre, le

kaꞌn llayaꞌl gon lliꞌo ba nxenraꞌll-llo Xanllonꞌ. 2Kine diꞌll biaꞌa nell ke Diosenꞌ, danꞌ nsaꞌa to da wendanꞌ goneꞌ kello chaꞌ gonllon: “Legap xaxhnaꞌrebaraꞌnne, 3nench naꞌ gakwen keré naꞌ banre schayellrio ni.”

4Naꞌ reꞌ niꞌt xhiꞌnnre, bi wlok akrebeꞌ, leyesgorakbeꞌ kwasro, lewzejnieꞌ akebeꞌ diꞌll chaꞌo, nenchwxenraꞌll akbeꞌ Xanllo naꞌ.

5 Naꞌ reꞌ llon xchin beꞌnne, lewzenay ke xanllin kerénꞌ do raꞌllre, leyeyirjlaꞌll ka gonre dayeyazraꞌll totoeꞌ, legonteze xhbab xchin Cristonaꞌkzenꞌ llonre.

6 Lewzenay do yichj do raꞌllre, kere chak llwiaakeꞌ reꞌ naꞌzenꞌ, gonre wen nench yeyazraꞌll akeꞌkanꞌ llonrenꞌ, le naksre beꞌnn wen llin ke Cristonaꞌ, naꞌ kaꞌn yeyazraꞌll Diosenꞌ gonllo. 7Naꞌ kategonre llin ke beꞌnnenꞌ, legonen do yichj do raꞌllre,legonteze xhbab xchin Xanllo naꞌn llonre, kerekon ka yeyazraꞌll beꞌnnach. 8 Le ba nnézellobiteze da wen naꞌ gonllo, wllin lla kat gon XanlloCristonꞌ gak da wen ke lliꞌo, nakllo beꞌnn wen llinke beꞌnne, ren lliꞌo bi nakllo beꞌnn wen llin kebeꞌnne.

9Naꞌ reꞌ nakre beꞌnn xan llin, legone beꞌnnwenllin keré kaꞌ wen. Bi wchachrén akreꞌ, le Xan-llo Diosenꞌ zokzeꞌ yebánꞌ llwiakzeꞌ kanꞌ llonrenꞌ.Leze kaꞌkzenꞌ llwieꞌ kanꞌ llon beꞌnn wen llin kerékaꞌ, naꞌ toze kaꞌn llónkzereꞌ yeolol beꞌnne notezenakeꞌ.

Kaꞌn gonllo nench ke gon daxiꞌon lliꞌo gan10 Beꞌnn biꞌche, danꞌ nakllo Cristonꞌ txhen,

llayaꞌl sello war gonliraꞌll-lloeꞌ, Le Leꞌen napeꞌ yelwakxhen llakreneꞌ lliꞌo. 11Llayaꞌl siꞌllo yelwak yelllnebiaꞌ ke Diosenꞌ nench tilrenllo daxiꞌon, katellayirjen siyeꞌn lliꞌo. 12 Le kere dilrenllo beꞌnnde beꞌrenꞌ yoll llen naꞌ, zan dilrenllo daxiꞌo kaꞌ,da kaꞌ bayak ak da xhinnj, naꞌ billre da llnebiaꞌ

beꞌnn llaꞌa yellrio, beꞌnn nchole da xhinnjenꞌ loraꞌlldaꞌweꞌ. Naꞌ dilrenllo yeolol spíritu wen daxhinnj kaꞌ gateze llazen. 13Naꞌllenꞌ llayaꞌl gakllowar doxhen kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ, nench naꞌ katella lleꞌne daxiꞌon tilrenen lliꞌo, bi soen lliꞌo. Naꞌkat ba benllo kanꞌ lleꞌneDiosenꞌ, naꞌll wak sellallo.14 Naꞌ sello war weꞌllo diꞌll li keꞌen batteze. Naꞌgakrenen lliꞌo ka ke to da ngoꞌ leꞌ beꞌnn wakaꞌaya. Naꞌ llayaꞌl gonllo da wen batteze, le chaꞌgonllo da wen naꞌ, gaken ka xha beꞌnn wakaꞌayanꞌ, danꞌ nak de ya danꞌ nkweꞌj lchoeꞌ. 15 Naꞌllayaꞌl sello xhnid weꞌrenllo beꞌnne Diꞌll Wen keCristonꞌ, danꞌ llzejnieꞌ lliꞌo ka sorenllo Diosenꞌnbaraz. Naꞌ chaꞌ sello xhnid, gakrenen lliꞌo, kanꞌllakrén xher beꞌnn wakaꞌa ya leꞌe danꞌ nrejeꞌn.16Naꞌ rao yeolol da ki llayaꞌl wxenraꞌll-llo Diosenꞌ,nench naꞌ gak wkweꞌjen lliꞌo kat bi da zaꞌa lleꞌnenwlleyiꞌn lliꞌo, ka llon to ya raꞌy, da llonrén beꞌnnwakaꞌa ya llin, llakrenen leꞌe llchoyen yiꞌ ke danꞌlátit danꞌ llaꞌlnninn zjazén chidjen kwerp keꞌen.17 Naꞌ wxenraꞌll-llo Cristonꞌ beꞌnnenꞌ yesrá lliꞌo,nench gakrenen lliꞌo ka llakrén to raꞌp de ya, dallonrén beꞌnn wakaꞌa ya llin kat llejeꞌ rao wdil.Naꞌ leskaꞌ xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ ben Spíritu keDiosenꞌnench nyojen, lewxenraꞌllen nench gaken ka tospad da llonrén beꞌnn wakaꞌa yanꞌ llin. 18 Naꞌllayaꞌlteze llayaꞌl yelwill-llo Diosenꞌ, naꞌ wnnablloLeꞌe, naꞌ gaꞌtyoelloeꞌ ren Spíritu danꞌ benneꞌ lliꞌo,naꞌ seteze sello gaꞌtyoelloeꞌ wnnabllo ke beꞌnnkaꞌ ba nxenraꞌll Leꞌe naꞌ. 19 Naꞌ lennab kiaꞌ gonnDiosenꞌ diꞌll waꞌa kat waꞌa xtiꞌlleꞌn, naꞌ lennab billebaꞌ waꞌa diꞌllenꞌ katenꞌ wzejnieꞌraꞌ beꞌnne DiꞌllWen ke Cristonꞌ danꞌ nono nna chejnieꞌ. 20 BseꞌlDiosenꞌ nadaꞌ ka rorazeꞌ nench biaꞌa xtiꞌlleꞌn, kelen naꞌ yoaꞌ rill ya ni. Naꞌ lennab gakreneꞌ nadaꞌgonaꞌ raꞌll-lloy, bi llebaꞌ waꞌa xtiꞌlleꞌn kanꞌ llayaꞌlgonaꞌ naꞌ.

Pablonꞌ lloeꞌltipeꞌ beꞌnn kaꞌ21 Llseꞌlaꞌ beꞌnn biꞌchllo Tíquiconꞌ weꞌreneꞌ reꞌ

diꞌll nenchnnézere kanꞌ llak kiaꞌ naꞌ, ren da llonaꞌ.Nllieꞌllo Tíquiconꞌ, le lloneꞌ lliꞌo txhen nxenraꞌll-llo Cristonꞌ, naꞌ llonteze xchin Xanllo Cristonꞌkanꞌ llayaꞌl goneꞌ naꞌ. 22 Naꞌllenꞌ llseꞌleꞌ nenchnnézere kanꞌ llak ketoꞌn, naꞌ wtipraꞌlleꞌ reꞌ.

23 Llnnabaꞌ rao Xallo Diosenꞌ ren rao Xan-llo Jesucristonꞌ, gon akchgueꞌ nench yeololre sokwezre nbaraz, naꞌ llieꞌ lwelljre, naꞌ sotezre wx-enraꞌllreꞌ. 24 Sochga Diosenꞌ gakrenchgueꞌ yeololbeꞌnn kaꞌ nllieꞌ do yichj do raꞌll akeꞌ Xanllo Jesu-cristonꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 220: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Filipenses 1:1 217 Filipenses 1:30

YICH DANꞌ BZOJ POSTL SANPABLONꞌ KE BEꞌNN KAꞌ LLAꞌAFILIPOSPablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesu-

cristonꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Filipos1 Nadaꞌ Pablo naꞌ ren Timoteo, naktoꞌ beꞌnn

wen llin ke Jesucristonꞌ, llzojtoꞌ reꞌ llaꞌa Filiposnaꞌ, yeolol reꞌ nak rallnaꞌa Dios nxenraꞌllre XanlloJesucristonꞌ. Leskaꞌ llzojtoꞌ reꞌ, ze llwia llap beꞌnnkaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Leꞌen, naꞌ reꞌ nbej akeꞌllakrén akreꞌ. 2 Llnnabaꞌ rao Xallo Diosenꞌ ren raoXanllo Jesucristonꞌ gakrenchgueꞌ reꞌ, naꞌ wzoaakeꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ so kwezre nbaraz.

Pablonꞌ llnnabeꞌ rao Dios gakreneꞌ beꞌnn kaꞌ nxen-raꞌll Cristonꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Filipos

3 Yoꞌy ras kate lljadinraꞌllaꞌ reꞌ, lloaꞌa yelllioxken ke Diosenꞌ ba llonre txhen nxenraꞌll-lloeꞌ. 4 Naꞌ yoꞌy ras kat llalwillaꞌ Diosenꞌ llaweraꞌllnnabaꞌ gakreneꞌ reꞌ. 5 Le nakllo txhen llejleꞌlloDiꞌll Wen ke Jesucristonꞌ, bzoraozen kanꞌ benli-raꞌllre, naꞌ bllinte nnaꞌ lla. 6 Naꞌ da ni nnezraꞌ,Diosenꞌ bzoraweꞌ lloneꞌ to da wen lo yichjraꞌll-daꞌorenꞌ, naꞌ kaꞌkze goneꞌ nench yeyoll yeyakyichjraꞌlldaꞌorenꞌ kanꞌ llazraꞌlleꞌn, llinte lla yedJesucristonꞌ da yobre. 7 Kaꞌn llayaꞌlkze gonaꞌ xh-bab keré, le bi llanraꞌllaꞌ reꞌ. Le kanꞌ jachoaꞌ rill yanaꞌ, naꞌ kanꞌ bdixjweꞌraꞌ Diꞌll Wen ke Cristonꞌ raobeꞌnn bi byejleꞌ keꞌe, naꞌ bzejnieꞌ akreꞌ naksen dali, zerenkzre nadaꞌ danꞌ ba yoꞌ yel nllieꞌ ke Diosenꞌlo yichjraꞌlldaꞌore. 8 Nneze Diosenꞌ nllieꞌraꞌ reꞌkwis yeololtere, le Jesucristonꞌ lloneꞌ nench nl-lieꞌraꞌ reꞌ. 9Naꞌ llnnabaꞌ rao Diosenꞌ llieꞌllereꞌ, naꞌgonneꞌ reꞌ yel siꞌn keꞌen, nench chejnieꞌre bix-hanꞌ llazraꞌlleꞌ gonre. 10 Kaꞌn llnnabaꞌ nench naꞌnnézere binꞌ llayaꞌl gonre kanꞌ llazraꞌll Diosenꞌ,naꞌ gak yall yichjraꞌlldaꞌorenꞌ, naꞌ bibi doꞌl keré dekatenꞌ llin lla yed Cristonꞌ da yobre. 11Naꞌ gakrénJesucristonꞌ reꞌ gonre da wen, naꞌ kaꞌ siꞌi Diosenꞌdoxhen yel baraꞌnnenꞌ.

Pablonꞌ neꞌe Cristonꞌ nakeꞌ yel nban keꞌe12 Beꞌnn biꞌche, lleꞌnraꞌ nnézere yeolol danꞌ ba

gok kiaꞌn, ba gokrenen nench beꞌnn zanll bzenayakeꞌ Diꞌll Wen ke Cristonꞌ. 13 Naꞌ danꞌ yoaꞌ rillya ni, ba gokrenen nench ba biaꞌa xtiꞌll XanlloJesucristonꞌ rao yeololte beꞌnnwakaꞌa ya ke beꞌnnwnebiaꞌn, naꞌ noteze beꞌnn yobre. 14 Naꞌ beꞌnnzan beꞌnn lwelljllo llaꞌa do ni, ba bxhiꞌltip akeꞌ,

ba llonliraꞌll aklleꞌ Xanllo Cristonꞌ, danꞌ ba breꞌeakreꞌ kanꞌ llak kiaꞌ yoaꞌ rill ya ni. Naꞌllenꞌ ballayaxhj akreꞌ lloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, bill lleb akeꞌ.

15 Da li bal akeꞌ lloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Cristonꞌ danꞌllaxhéꞌ akreꞌ nadaꞌ, naꞌ danꞌ lleꞌn akllreꞌ gak akeꞌbeꞌnn braoll ka nadaꞌ, zan ye bal beꞌnn ak llyixjweꞌakreꞌn do raꞌll akeꞌ. 16Ka nake beꞌnn kaꞌ lloeꞌ akeꞌxtiꞌll Cristonꞌ nench gak akeꞌ xhen, kere llon akeꞌndo raꞌll akeꞌn. Lleꞌn akreꞌ wzoayaꞌch aklleꞌ nadaꞌlo rill ya ni, naꞌllenꞌ llon akeꞌ kaꞌ. 17 Naꞌ yezikrebeꞌnne llyixjweꞌ akreꞌn danꞌ nllieꞌ akreꞌ Cristonꞌ,naꞌ nllieꞌ akreꞌ nadaꞌ, le nnez akreꞌ yoaꞌ rill yanꞌ,ni ke danꞌ llzejnieꞌraꞌ beꞌnn bi llejleꞌ Diꞌll Wen keCristonꞌ, llep akeꞌ naken diꞌll li. 18 ¿Bixha gonenkiaꞌ nadaꞌ chaꞌ llyixjweꞌ akreꞌn do raꞌll akeꞌ o chaꞌbi llon akeꞌn do raꞌll akeꞌn? Kon danꞌ llaweraꞌ lloeꞌakeꞌ xtiꞌll Cristonꞌ danꞌ nak diꞌll li naꞌ.

Naꞌ llawellraꞌ, 19 le nnezraꞌ yellojaꞌ wen kanꞌllak kiaꞌn, ni ke danꞌ llnnabre gakrén Diosenꞌnadaꞌ, naꞌ ren danꞌ llakrén Spíritu ke Jesucristonꞌnadaꞌ. 20 Len naꞌ zoaꞌ nxenraꞌllaꞌ gakrén Diosenꞌnadaꞌ, naꞌ bi gonaꞌ krere da gakzbanraꞌ, le lleꞌnraꞌsiꞌi Cristonꞌ yel baraꞌnnenꞌ chak nbanaꞌ o laꞌkzechaꞌ gataꞌ. 21 Le chaꞌ nbanaꞌ, lleꞌnraꞌ waꞌa Cristonꞌyel baraꞌnne, naꞌ chaꞌ gataꞌ wenrenꞌ gak kiaꞌchet kaꞌ. 22 Naꞌ chaꞌ danꞌ sollaꞌ yellrio ni, gonaꞌxchin Xanllo Cristonꞌ, wyanll beꞌnn gonliraꞌllLeꞌe, bi nnezraꞌ norenꞌ naꞌ nakll da wen chet kaꞌ.23 Naken to bniꞌ nnezraꞌ norenꞌ naꞌ nakll wen, tollakraꞌ nakllen wen wayaꞌa lljazorenaꞌ Cristonꞌ,naꞌ gaklle nbaraz kiaꞌ nadaꞌ chet kaꞌ. 24Naꞌ leskaꞌllonaꞌ xhbab, yálljere nadaꞌ, naꞌllenꞌ llayaꞌl banaꞌ.25 Ke len naꞌ, nnezraꞌ wzorenllaꞌ reꞌ ye to chiꞌinench gakrenaꞌ reꞌ chejnieꞌllere, naꞌ sore nbarazgonliraꞌllre Cristonꞌ. 26 Naꞌ katenꞌ ba zorenaꞌ reꞌda yobre, kanaꞌll yezikre yewere, naꞌ weꞌraoreXanllo Jesucristonꞌ.

27Naꞌ lesoteze legón da wen kanꞌ llayaꞌl gonllolliꞌo ba nneze Diꞌll Wen ke Cristonꞌ. Legón da wenkaꞌ, nench chaꞌ yedaꞌ yedwiaꞌ reꞌ o chaꞌ laꞌkze zoaꞌziꞌte, yenraꞌ diꞌlle keré, naksre toze ren lwelljre,llonre ga zerao zaꞌkere nench wzenay yezikrebeꞌnne xtiꞌll Cristonꞌ danꞌ ba nxenraꞌllre naꞌ. 28Billebre chaꞌ bi gone beꞌnn llwie reꞌ. Naꞌll gakbeꞌeakreꞌ ba rez kweyiꞌ akeꞌ, naꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ. Naꞌleze kaꞌkzenꞌ gakbeꞌe akreꞌ Diosenꞌ yesreꞌe reꞌ.Le Dios naꞌn goneꞌ kanꞌ ba bneꞌen. 29 Diosenꞌbeneꞌ wen keré, danꞌ benneꞌ latj benliraꞌllreꞌ naꞌ,naꞌ kere danꞌ benliraꞌllreꞌ naꞌzenꞌ, renkze danꞌwallayraore, ni ke Leꞌe naꞌ. 30 Le toz ka danꞌllakdilrenkzllo. Ba breꞌkzere kanꞌ gok kiaꞌ kanaꞌ,naꞌ nnézkzere kanꞌ llak kiaꞌ nnaꞌ.

Page 221: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Filipenses 2:1 218 Filipenses 3:32

Cristonꞌ llakeꞌ xhen danꞌ bzaneꞌ yel zaꞌk keꞌe nenchbedeꞌ yellrio ni

1Chaꞌ reꞌ zore nbaraz danꞌ llonliraꞌllre Cristonꞌ,naꞌ chaꞌ yel nllieꞌ ke Cristonꞌ llonen llakxhen-raꞌllre, naꞌ chaꞌ zorén Spíritu keꞌen reꞌ, naꞌ chaꞌnllieꞌ lwelljre, naꞌ chaꞌ llayaꞌchraꞌllre beꞌnne,2wawellraꞌ chaꞌ nnezraꞌ naksre toze, yeololte reꞌren lwelljre, naꞌ kaꞌ toze ka zore llieꞌ lwelljre, naꞌtoze ka gonre xhbab, naꞌ toz ka yeꞌnere gak. 3Bibillayaꞌl gonre da llroeꞌ llaxheꞌre beꞌnne, naꞌ gonx-hen kwinre, zan llayaꞌl yexjraꞌll-llo wayonllo xh-bab zaꞌkll beꞌnn lwelljllo kaꞌ kere ka lliꞌo. 4Naꞌ billayaꞌl kwek yichjllo chraoze ke kwinllo, llayaꞌlkzekwek yichjllo ka gakrenllo beꞌnn lwelljllo kaꞌ.

5 Llayaꞌl gonllo xhbab, ka xhbab da ben XanlloJesucristonꞌ. 6 Le laꞌkze nakeꞌ ka Dios naꞌkze,bzanreꞌ yel llnebiaꞌ keꞌen, naꞌ yel baraꞌnn xhenkeꞌe danꞌ napeꞌ, danꞌ nakeꞌ toze ren Xeꞌe Diosenꞌ.7 Bkwaseꞌ kaꞌle yeolol da kaꞌ zaꞌk da goꞌt keꞌe,naꞌ ben kwineꞌ ka to beꞌnn wen llin ke Dios,kanꞌ bedeꞌ gorjeꞌ radj beꞌnnach. 8 Naꞌ ba nakeꞌbeꞌnnachenꞌ bxhexj yichjeꞌ nench beneꞌ kon kanꞌbne Xeꞌe Diosenꞌ. Bzoeꞌ xtiꞌlleꞌ, naꞌ bzaneꞌ yelnban keꞌen goteꞌ leꞌ yay cruzenꞌ. 9 Ke len naꞌben Diosenꞌ Leꞌe xhen kwis, naꞌ beneꞌ Leꞌe beꞌnnbrao rao yeolol beꞌnne, 10nench naꞌ kat yen akreꞌra Xanllonꞌ, yeolol akeꞌ wzoa xhib akeꞌ raweꞌn,ka beꞌnn llaꞌa yebá, ren beꞌnn llaꞌa yellrio, naꞌbeꞌnn zjallaꞌa xhanre yellrio. 11 Naꞌ yeolol akeꞌnne akeꞌ Jesucristonꞌ nakeꞌ Xanllo, gak kaꞌ nenchXallo Diosenꞌ sieꞌ yel baraꞌnne.

Beꞌnn nxenraꞌll Cristonꞌ nak akeꞌ ka beniꞌ ke beꞌnnkaꞌ llaꞌa rao da xcholenꞌ

12 Beꞌnn biꞌche, kanꞌ ba bzore bzenayre xtiꞌllaꞌkanꞌ bzorenaꞌ reꞌ, kaꞌ legonkze nnaꞌ laꞌkze billzorenaꞌ reꞌ. Naꞌ lesó legón kanꞌ lleꞌne Dios beꞌnnba basrá reꞌ, do xhizre do llebre. 13 Le Diosnaꞌn llgoeꞌ yichjraꞌlldaꞌore danꞌ lleꞌnreꞌ gonreda llayazraꞌlleꞌ, naꞌ lekzeꞌ Dios naꞌ llakreneꞌ reꞌllonrenꞌ.

14 Naꞌ kat bi da gonre, bi gaore xhia, naꞌ bigakyollrén lwelljre, 15nench nneze beꞌnne llzoarextiꞌll Diosenꞌ, naꞌ bibi doꞌl keré gaꞌte, naꞌ gakredogarje xhiꞌnn Dios, radj beꞌnn kaꞌ nna yoꞌ daxhinnjenꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌ, naꞌ nna llon akeꞌ krere.Naꞌllenꞌ gakre ka to berj da llseniꞌ ke beꞌnn llaꞌayellrio ni. 16 Lesoteze lesó wxenraꞌllre diꞌll keCristo da nsaꞌa yel nban zejlikane, nench kateyed Cristonꞌ da yobre, yeweraꞌ kwis kanꞌ benrenꞌ,naꞌ nnezraꞌ bi bendadzaꞌ xchin Diosenꞌ. 17 Reꞌ

nxenraꞌllre Diosenꞌ llonre xchineꞌn. Ke len naꞌllaweraꞌ, naꞌ zanraꞌ yel nban kiaꞌn biteze gakkiaꞌ, ni ke danꞌ lloaꞌa xtiꞌll Jesucristonꞌ nench gakdoxhen kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ. Naꞌ danꞌ llak kiaꞌnnaken ka to da llrarj akeꞌ rao Dios kate llon akeꞌLeꞌe xhen. 18 Leyewerene nadaꞌ, naꞌ lesó nbarazkanꞌ zoaꞌ nadaꞌ.

Timoteo ren beꞌnnenꞌ nziꞌi Epafrodito19 Llbexhaꞌ gakrén Xanllonꞌ nadaꞌ, naꞌ le wseꞌl-

tiaꞌ Timoteonꞌ ganꞌ zore naꞌ, nench yeweraꞌ katyenraꞌ diꞌll ke reꞌ ka wen naꞌ llonre. 20 Le nollreno zo beꞌnn yobre wseꞌlaꞌ, beꞌnn kweꞌ yichjeꞌ gakwen keré kanꞌ llon Timoteo naꞌ. 21Le nollre beꞌnnyobre kon lliꞌ yichj akeꞌ chraoze ke leakeꞌ, naꞌ billon akeꞌ kanꞌ lleꞌne Xanllo Cristonꞌ. 22 Naꞌ bannézkzere zo Timoteonꞌ lloneꞌ da zaꞌke, naꞌ kanꞌgokreneꞌ nadaꞌ bdixjweꞌraꞌ xtiꞌll Diosenꞌ gateze.Naꞌ ba gokreneꞌ nadaꞌ ba bzoeꞌ ka to xhiꞌnnaꞌ.23 Ke len naꞌ llonaꞌ rez gak wseꞌleꞌ ganꞌ zorenaꞌ, kat ba bnnezraꞌ akre gak kiaꞌ ganni. 24 Naꞌnxenraꞌllaꞌ Xanllo Cristonꞌ gakreneꞌ nadaꞌ, gonneꞌlatj le yedtiaꞌ yedwiaꞌ reꞌ.

25 Llakraꞌ lekze llonen bien waseꞌlaꞌ beꞌnnlwelljllonꞌ re Epafrodito ganꞌ zorenꞌ, le bagokreneꞌ nadaꞌ llontoꞌ xchin Diosenꞌ, naꞌ txhenba gokdilrentoꞌ da xhinnjenꞌ. Reꞌ bseꞌlreꞌ gannigokreneꞌ nadaꞌ ren bi da yalljraꞌ. 26 Lleꞌnreꞌ kwisreꞌreꞌ reꞌ, le llakreꞌ danꞌ bnnézere llakeꞌ yillweꞌn.27 Da likzenꞌ gokeꞌ yillweꞌ, ye raꞌtze ka goteꞌ,zan bayaꞌchraꞌll Diosenꞌ leꞌe, naꞌ kere toze leꞌenbayaꞌchraꞌll Diosenꞌ, renkze nadaꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌbayoneꞌ leꞌe, le biteze ba gok kiaꞌ, naꞌ nyaꞌchrazzoaꞌ chenak goteꞌ. 28 Naꞌllenꞌ lleꞌnraꞌ wseꞌleꞌganꞌ zore naꞌ, nench yewere reꞌreꞌ da yobre, naꞌbill gákere keꞌe. Naꞌ rente nadaꞌ bill soyaꞌchaꞌ.29 Lewrebeꞌ naꞌ leyewereneꞌ danꞌ nakeꞌ lliꞌo txhendanꞌ nxenraꞌll-llo Xanllo Cristonꞌ, naꞌ llayaꞌlgapreꞌ baraꞌnne noteze beꞌnn llon kanꞌ llon leꞌenaꞌ. 30 Le ye raꞌtzenꞌ ke goteꞌ gokreneꞌ nadaꞌbentoꞌ xchin Cristonꞌ, bzaneꞌ yel nban keꞌe, kaꞌgonkze reꞌ chenak zorenre nadaꞌ ganni.

3So kwezllo gonllo ka lleꞌne Dios

1Naꞌ nnaꞌ reꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ, llayaꞌl sollo nbarazgonliraꞌll-llo Xanllo Cristonꞌ, bibi zed llakraꞌ llzo-jaꞌ reꞌ da yobre, ka da kaꞌ ba bzojkzaꞌ, le nnezraꞌ dagakrén reꞌn niaꞌ. 2 Lewiá, bi chejleꞌre ke beꞌnn kaꞌllon ka bayiꞌxe, llaral akllreꞌ llon akeꞌ da xhinnj,naꞌ ne akeꞌ llayaꞌl sore sen danꞌ nziꞌi circuncisióndanꞌ wchoy raꞌt kwerp kerénꞌ. 3 Ke nak Diosenꞌ

Page 222: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Filipenses 3:4 219 Filipenses 4:7benneꞌ lliꞌo Spíritu keꞌen. Len naken ka to senda ba benneꞌ lliꞌo da nak dogarje da zaꞌk raoDios. Ke len naꞌ lloeꞌraolloeꞌ do yichj do raꞌll-llo, naꞌ llawello llonliraꞌll-llo Xanllo Jesucristonꞌ,le lliꞌo bi nxenraꞌll-llo bi da gone kwinllo renkwerp kellonꞌ. 4 Chenak nadaꞌ nxenraꞌllaꞌ bi dallon kwinaꞌ, da xhen de da wxenraꞌllaꞌ chenake.Naꞌ da xhenll de da wxenraꞌllyaꞌnnaꞌ kerke nobeꞌnn yobre. 5 Nakaꞌ beꞌnn Israel gorjaꞌ raodialla ke Benjamín, to xhmanzraꞌ, bzo akeꞌ nadaꞌsen danꞌ nziꞌi circuncisión. Naꞌ gorjaꞌ ganꞌ nneakeꞌ diꞌll hebreo, le xaxhnaꞌ kaꞌ nak akeꞌ dogarjbeꞌnn Israel. Naꞌ bsedaꞌ doxhen ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ kon kanꞌ llzejnieꞌ beꞌnn kaꞌ nziꞌi fariseoak. 6 Naꞌ bnawaꞌ klleꞌllo leyenꞌ, to brayaꞌ, naꞌbsaꞌkziaꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ. Benaꞌ kanꞌne leyenꞌ to notno gok bi nne kiaꞌ.

7 Kanaꞌ llakraꞌ da xhen zaꞌk da kaꞌ benaꞌn,zan nnaꞌ ba brejaꞌn yichjaꞌ, le llakbeꞌraꞌ bibi degonrenaꞌn ka nak ba llonliraꞌllaꞌ Cristo naꞌ. 8Naꞌnnaꞌ yeolol billre da yobre llakraꞌ bitbi zaꞌken, lebi lladilen ke ton zaꞌk danꞌ nombiaꞌ Jesucristonꞌ.Le Leꞌen nakeꞌ Xanaꞌ, naꞌ danꞌ nllieꞌraꞌ Leꞌen, babrej yichjaꞌ yeolol da kaꞌ bxenraꞌllaꞌ, naꞌ ba nonaꞌnka beb nench gak gombiaꞌ toze Cristonꞌ. 9Lleꞌnraꞌkwis gakaꞌ Cristonꞌ toze, naꞌ lleꞌnraꞌ nne Diosenꞌnakaꞌ beꞌnn wen raweꞌ naꞌ. Naꞌ nnezraꞌ bi llonennadaꞌ beꞌnn wen danꞌ llonaꞌ danꞌ llia leꞌ ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, zan Diosenꞌ neꞌe nakaꞌ beꞌnnwen danꞌ ba nxenraꞌllaꞌ Cristo naꞌ. Le kon beꞌnnkaꞌ nxenraꞌllkze Cristo naꞌ, leakzeꞌn billbi doꞌl keakeꞌ de, naꞌllenꞌ nak akeꞌ beꞌnn wen. 10 Naꞌllenꞌlleꞌnraꞌ gombiaꞌ Cristonꞌ, naꞌ gombiaꞌ yel wak keꞌedanꞌ napeꞌ, ka naken babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ,naꞌ llsanraꞌllaꞌ kwinaꞌ saꞌkziaꞌ kanꞌ bxhaꞌkziꞌ Leꞌenaꞌ, naꞌ goteꞌ. Kaꞌn lleꞌnraꞌ gon kwinaꞌ ka to beꞌnnwat, nench naꞌ bill gonaꞌ da xhinnjenꞌ. 11Naꞌ zoaꞌllbexhaꞌ yesbaneꞌ nadaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ kat bagotaꞌ.

Pablonꞌ lleꞌnreꞌ gak yichjraꞌlldaꞌweꞌ kanꞌ nakyichjraꞌlldaꞌo Cristonꞌ

12 Bi nniaꞌ ba nak yichjraꞌlldaꞌwaꞌ kanꞌ llayaꞌlgaken naꞌ, le bi nna gaken kanꞌ nak ke XanlloJesucristo naꞌ. Naꞌ nnaꞌ naollaꞌ llonaꞌ ga zeraozaꞌkraꞌ nench llinaꞌ kanꞌ nak yichjraꞌlldaꞌo Leꞌenaꞌ, le ke len naꞌ brejeꞌ nadaꞌ. 13 Beꞌnn biꞌche, binna yedoꞌlraꞌ gonaꞌ yichjraꞌlldaꞌwaꞌn kanꞌ llayaꞌlgakennaꞌ. To da llonaꞌ, llsanraꞌllaꞌ yeolol da kaꞌ babenaꞌ xhbab zaꞌken kanaꞌ, naꞌ nnaꞌ ba llwiaꞌ da zazaꞌre, da gonn Diosenꞌ kiaꞌ. 14Ka llon beꞌnn llyitjellaralreꞌ, bi llatraꞌlleꞌ, le lleꞌnreꞌ goneꞌ gan, leskaꞌn

llonaꞌ nadaꞌ nenchdoꞌlraꞌ danꞌ gonnDiosenꞌ nadaꞌdanꞌ nakaꞌ txhen Xanllo Jesucristonꞌ.

15 Lliꞌo ba nxenraꞌllyaꞌnnllo Xanllo Jesu-cristonꞌ, llayaꞌl gontezllo xhbab ka da kaꞌ ba bniaꞌnaꞌ. Naꞌ chaꞌ billre xhbab yobre llonre, Diosnaꞌkze wzejnieꞌreꞌ reꞌ chet kaꞌ. 16 Naꞌ danꞌ babzejnieꞌ Diosenꞌ lliꞌo, len llayaꞌl sotezllo gonllonꞌ.

17 Beꞌnn biꞌche, legón kanꞌ llonaꞌ ni, naꞌ lewiákanꞌ llon yezikre beꞌnn kaꞌ ba bzejnieꞌtoꞌ naꞌ,nench gonre kanꞌ llon akeꞌ naꞌ. 18 Le ba gollkzaꞌreꞌ da zan ras, naꞌ nnaꞌ to bellaꞌ llniaꞌn da yobre,zjaniꞌt beꞌnn zan llwie akreꞌ Cristonꞌ beꞌnnenꞌbzane yel nban keꞌe, goteꞌ leꞌ yay cruzenꞌ. 19Wllinlla kweyiꞌ beꞌnn kaꞌ chras, beꞌnn kaꞌ kon lliꞌ yichjakeꞌ, llawé akreꞌ yeꞌj gao akzeꞌ kerke da weꞌraoakeꞌ Diosenꞌ. Llawé akreꞌ weꞌe akeꞌ diꞌll ke dallayaꞌl gak akreꞌ zdoꞌ, naꞌ lliꞌ yichj akeꞌ chraozeda llak yellrio nize. 20 Zan lliꞌo ba naken yellinlloyebá, le gannaꞌ ba nak rall-llo. Le yebá naꞌ zaꞌaXanllo Jesucristonꞌ, beꞌnnenꞌ nak wasrá kello.21 Kanaꞌ yecheꞌe kwerp kellonꞌ, le naken to dallbeyiꞌ, naꞌ wayoneꞌn to da chaꞌo, da nak ka ke Leꞌenaꞌ. Naꞌ goneꞌn kaꞌ, le napeꞌ yelwak llnebieꞌ yeololda zjadé.

4Llayaꞌl yewello wxenraꞌll-llo Cristonꞌ

1 Naꞌ nnaꞌ beꞌnn biꞌche, nllieꞌraꞌ reꞌ, zeraꞌllaꞌreꞌe lwelljllo da yobre. Reꞌn nakre ka to da bennDiosenꞌ nadaꞌ, naꞌ nbaraz zoaꞌ ni ke reꞌ. Lesotezelewxenraꞌll Xanllo Jesucristonꞌ.

2 Naꞌ llaꞌtyoeraꞌ rweꞌ Evodia, leskaꞌ rweꞌ Sín-tique, toz ka legón xhbab, legak txhen gonliraꞌllreXanllonꞌ. 3 Naꞌ ka nak rweꞌ beꞌnn lwelljaꞌ, rweꞌnbenrenoꞌ nadaꞌ xchin Diosenꞌ do yichj do raꞌl-loꞌ kanaꞌ, naꞌ llnnabaꞌ rweꞌ gakrenoꞌ noꞌr ki, leleakeꞌn ba benrén akeꞌ nadaꞌ xchin Diosenꞌ, naꞌren Clemente naꞌ, naꞌ ren yezikre beꞌnn lwelljllokaꞌ. Naꞌ leꞌ yich ganꞌ llia ra beꞌnn gaꞌt yel nban kechnare, gannaꞌ ba nyoj ra beꞌnn ki.

4 Lesoteze leyewé danꞌ nxenraꞌllre Xanllo Jesu-cristonꞌ. Ni nniaꞌ reꞌ da yobre leyewé. 5 Legónnench yeolol beꞌnne gombiaꞌ akreꞌ reꞌ, nakrebeꞌnn chaꞌo, le ba rez yed Xanllonꞌ da yobre.

6Bi gak zozé lo yichjraꞌlldaꞌore chaꞌ bi llak keré,legonen rallnaꞌa Diosenꞌ, leyelwilleꞌ lewnnabgakreneꞌ reꞌ, naꞌ leweꞌe yel llioxken keꞌe. 7Naꞌllenꞌwzoa Diosenꞌ reꞌ nbaraz, to yel nbaraz da nike chejnieꞌzere gonn Diosenꞌ reꞌ, naꞌ billbi dazed choꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ, danꞌ ba nakllo txhenXanllo Jesucristonꞌ.

Page 223: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Filipenses 4:8 220 Filipenses 4:23Llayaꞌl gonllo xhbab da nak da wen

8 Naꞌ da zerawe llepaꞌ reꞌ beꞌnn biꞌche, lekwekyichjre diꞌll linꞌ, naꞌ da nak zi gap beꞌnn reꞌbaraꞌnne, naꞌ da zeje lixheje, naꞌ da bi nsaꞌa daxhinnj, naꞌ da wayazraꞌll noteze beꞌnne, naꞌ dazaꞌk yewé noteze beꞌnne. Naꞌ biteze da nak dawen da llazraꞌll Dios, yeolol da kaꞌn lekwekenyichjre.

9 Da kaꞌ ba bzejnieꞌraꞌ reꞌ, naꞌ yeolol danꞌ babénere bniaꞌ naꞌ, naꞌ da kaꞌ ba breꞌre llonaꞌ,yeololen legón. Naꞌ Dios beꞌnnenꞌ llon nenchso yel nbarazenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ, sokzeꞌgakreneꞌ reꞌ.

Kanꞌ ben beꞌnn Filipos kaꞌ gokrén akeꞌ Pablonꞌ10 Llaweraꞌ rao Xanllo danꞌ lliꞌ yichjre llakrenre

nadaꞌ da yobre. Nnezraꞌ bzere llonre xhbab kiaꞌ,naꞌ bi goꞌt latj gakrenre nadaꞌ. 11 Kere niaꞌ daki, le yalljraꞌ billre da yobrenꞌ, le ba llejnieꞌraꞌ,zoaꞌ nbaraz kate deteze da yalljraꞌ, naꞌ kate bibide. 12 Yoꞌrawaꞌ yel yaꞌch yel ziꞌ, naꞌ yoꞌrawaꞌ yelchaꞌo. Naꞌ Diosenꞌ ba bzejnieꞌreꞌ nadaꞌ sotezaꞌnbaraz biteze da llak kiaꞌ, kate de da yeꞌj gawaꞌ,naꞌ kate bil donaꞌ, kate de billre da yalljraꞌ, naꞌ katbibi de. 13 Llak llonaꞌ biteze da llayaꞌl gonaꞌ, le zoCristonꞌ llakreneꞌ nadaꞌ. 14Naꞌ benre wen bseꞌlreda gokrén nadaꞌ, nench naꞌ gokre nadaꞌ txhen kanak danꞌ ll-llayrawaꞌ ni.

15 Naꞌ reꞌ beꞌnn Filipos, nnézkzere, kanꞌ bzo-rawaꞌ llroeꞌraꞌ xtiꞌll Diosenꞌ ga yobre, kanꞌ bazaꞌaMacedonia naꞌ, nollno beꞌnn biꞌchllo kaꞌ llonli-raꞌll Cristonꞌ gokrén nadaꞌ, zeraoze reꞌ bseꞌlrenrenadaꞌ bi da byalljraꞌ. 16 Kanꞌ nna zoaꞌ Tesalónicanaꞌ, da zan ras bseꞌlre bi da byalljraꞌ. 17 Naꞌ kerelleꞌnraꞌ bi da gonnre nadaꞌn, lleꞌnraꞌ gonre kaꞌnench gaꞌt yel wniaꞌ keré rao Diosenꞌ. 18 Naꞌ babxhiaꞌ danꞌ bseꞌlre kiaꞌ, naꞌ ba benre da xhenllreka to da llayaꞌl gonre. Naꞌ billbi yalljraꞌ, le babayónn Epafroditonꞌ danꞌ bseꞌlre kiaꞌn, nakenka to llen yar da laꞌ xhix da llzey bxoz kaꞌ raoDios, le Dios naꞌn llawereꞌ kanꞌ benre naꞌ. 19 NaꞌDios kiaꞌ naꞌn gonnkzeꞌ yeololte da yallje reꞌ danꞌnxenraꞌllre Xanllo Jesucristonꞌ, le yeololten yoꞌrallneꞌe. 20Naꞌll weꞌraollo Xallo Diosenꞌ, le Leꞌenllayaꞌl siꞌi yel baraꞌnnenꞌ ke chnare. Kaꞌn gakchga.

Pablo llwapeꞌ leakeꞌ lliox21 Lewap lliox yeolol beꞌnn kaꞌ yoꞌ rallnaꞌa

Diosenꞌ, naꞌ nxenraꞌll akeꞌ Xanllo Jesucristonꞌ.Beꞌnn lwelljllo kaꞌ zjazorén nadaꞌ ganni llwaptoꞌreꞌ lliox. 22 Leskaꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ nak rallnaꞌaDios llwap akeꞌ reꞌ lliox, ren beꞌnn kaꞌ llon llin ke

César, beꞌnnenꞌ nak le zerawe beꞌnn wnebiaꞌ lliaRoma.

23Naꞌ llnnabtoꞌ Xanllo Jesucristonꞌ gakrenchgueꞌreꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 224: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Colosenses 1:1 221 Colosenses 1:25

YICH DANꞌ BZOJ POSTL SANPABLO KE BEꞌNN KAꞌ LLAꞌACOLOSASPablonꞌ llwape lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ

llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Colosas1 Brej Jesucristonꞌ nadaꞌ Pablo nench naꞌ nakaꞌ

postl keꞌe, le kaꞌn lleꞌne Diosenꞌ. Naꞌ llwapaꞌ reꞌlliox ren beꞌnn lwelljllo Timoteo naꞌ. 2 Llzojaꞌreꞌ llaꞌa Colosas, reꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ, naꞌ nakrerallnaꞌa Dios. Naꞌ llnnabaꞌ rao Xallo Diosenꞌ renrao Xanllo Jesucristonꞌ, gakrén akchgueꞌ reꞌ, naꞌwzoa akeꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ so kwezre nbaraz.

Pablo llnnabreꞌ Diosenꞌ weꞌe yel siꞌn keꞌen beꞌnn kaꞌllaꞌa Colosas

3 Yoꞌy ras kat llalwilltoꞌ Dios beꞌnnenꞌ nak XaXanllo Jesucristonꞌ, lloeꞌtoꞌ yel llioxken keꞌe kanꞌllonre naꞌ. 4 Le ba bénetoꞌ diꞌll kanꞌ llonliraꞌllreXanllo Jesucristonꞌ, naꞌ kanꞌ nllieꞌre yezikre beꞌnnkaꞌ nak rallnaꞌa Dios. 5 Llonre kaꞌ, danꞌ zore rezyellinre ganꞌ llia Diosenꞌ. Naꞌ byejnieꞌre gak kerékaꞌ, kanꞌ bzorao llzenayre xtiꞌll Dios danꞌ nak dawen naꞌ da li. 6Naꞌ xtiꞌll Dios danꞌ ba bdixjweꞌtoꞌreꞌ, ba goslasen doxhen, naꞌ beꞌnn zan ba llejleꞌakeꞌ. Naꞌ lekze kaꞌ ba llon leakeꞌn wen, kanꞌbzorao llon reꞌ, kanꞌ byejnieꞌre diꞌll li danꞌ llzejnieꞌnllieꞌ Diosenꞌ reꞌ, naꞌ nnaꞌ naotere llonrewennnaꞌlla. 7Kanꞌ ba bzejnieꞌkze Epafrasenꞌ reꞌ, leꞌe nakeꞌbeꞌnn nllieꞌtoꞌ, naꞌ nakeꞌ netoꞌ txhen llontoꞌ xchinDiosenꞌ, naꞌ leskaꞌ zeteze zeꞌe llakreneꞌ reꞌ. 8Leꞌenba golleꞌ netoꞌ ba ben Spíritu ke Diosenꞌ nenchnllieꞌre beꞌnn lwelljre.

9Ke len naꞌ ka bnnézetoꞌ ka wen naꞌ llonre, naꞌbzoraotoꞌ yoꞌy ras kat llalwilltoꞌ Diosenꞌ llnnabtoꞌgakreneꞌ reꞌ. Llnnabtoꞌ gonn Spíritu keꞌen reꞌyeololte yel siꞌn, naꞌ ren yel llejnieꞌn nenchnnézere akre yaꞌnnenꞌ lleꞌnreꞌ gonre. 10 Naꞌllenꞌgak gonre kanꞌ llayaꞌl gon lliꞌo nombiaꞌ Xanllonꞌ.Naꞌ yewereꞌ yeolol danꞌ llonrenꞌ, naꞌ llnnabtoꞌgakreneꞌ reꞌ gonre zan kwen da wen, ka ke toyay da llbia daxhix wen, naꞌ zjazell gombiaꞌreꞌ.11Llnnabtoꞌ gakrén Diosenꞌ reꞌ kone yel wak xhenkeꞌen, naꞌ sere war, naꞌ soere biteze da gak keré,naꞌ gapre yel llxhenraꞌll biteze da llak keré. 12Naꞌsore nbaraz weꞌre yel llioxken ke Xallo Diosenꞌ, leLeꞌen ba brejeꞌ lliꞌo, nench nakllo txhen ren beꞌnnkaꞌ nak rallneꞌen, naꞌ yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ, ganꞌyoꞌ beniꞌ xhen keꞌe naꞌ. 13 Le Leꞌen babejeꞌ lliꞌorao naꞌa da wxhiyeꞌn danꞌ nak ka da xcholenꞌ, naꞌnnaꞌ llnebieꞌ lliꞌo, naꞌ baweꞌ lliꞌo rao yel llnebiaꞌ

ke Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌ beꞌnnenꞌ nllieꞌreꞌ. 14 LeLeꞌen bzaneꞌ yel nban keꞌen goteꞌ, nench bakeꞌeda xhinnj kellonꞌ naꞌ llaziꞌxhen Diosenꞌ kello.

Cristonꞌ bazoeꞌ lliꞌo wen rao Dios15 Cristonꞌ nakeꞌ kanꞌ nakyaꞌnne Xeꞌe Dios,

beꞌnnenꞌ nono llreꞌe. Cristonꞌ ba zokzeꞌ ka za xeyellriote. 16 Le Dios naꞌ ren Cristo naꞌ, ben akeꞌyeolol da de yebá, naꞌ da de yellrio nga, da nlaꞌ, naꞌda bi llak llreꞌllo. Beneꞌ nench niꞌt angl wnebiaꞌkaꞌ, naꞌ da kaꞌ bayak daxiꞌo, naꞌ billre da kaꞌ ll-nebiaꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ. Naꞌ Cristonꞌ beneꞌyeolol da kaꞌ nench gakeꞌ xhen. 17 Cristonꞌ bazokzeꞌ ka za gaꞌt yeolol da de yellrio ren leꞌ yebá.Naꞌ yeololte biteze da zjadé, nak aken kanꞌ llayaꞌlgaken naꞌ, le Cristonꞌ lloneꞌ nench gaꞌt yeolol bida de. 18 Naꞌ yeolol lliꞌo ndop llayllo llonliraꞌll-lloeꞌ, nakllo ka to kwerp, naꞌ Leꞌen nakeꞌ yichjkwerpenꞌ, ka yichjllo llnebiaꞌn kwerpenꞌ, kanꞌnak Cristonꞌ. Le Leꞌen bxieꞌ yel nban zejlikanenꞌ,naꞌ nakeꞌ beꞌnn nell babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ.Ke len naꞌ nakeꞌ le zerawe beꞌnn brao, naꞌ llnebieꞌyeolol beꞌnne, naꞌ billre da de. 19 Byazraꞌll XalloDiosenꞌ gak Cristonꞌ ka Leꞌe. Naꞌllenꞌ nak Cristonꞌdoxhen kanꞌ nak Diosenꞌ. 20 Naꞌ leskaꞌ byazraꞌllDiosenꞌ goneꞌ nench yeololte beꞌnn llaꞌa yebá, naꞌbeꞌnn llaꞌa yellrio ni, yezorén akeꞌ Leꞌewen, ke lennaꞌ Cristonꞌ bzaneꞌ yel nban keꞌe brarj xcheneꞌnleꞌ yay cruzenꞌ, nench yeniꞌt beꞌnne nbaraz renDios naꞌ.

21 Kanaꞌ bi nombiaꞌre Dios. Benre ka beꞌnnllwie Leꞌe danꞌ benre da xhinnj. Zan nnaꞌ babazoa Cristonꞌ reꞌ wen ren Diosenꞌ, 22 le bzaneꞌyel nban keꞌen ni ke lliꞌo, kanꞌ bet akeꞌ Leꞌe naꞌ.Naꞌ bayibeꞌ lliꞌo nench billbi doꞌl xhia kello de, naꞌnono zo wlliayiꞌll lliꞌo kat yellinllo rao Diosenꞌ.23 Naꞌ lliꞌo llayaꞌl sollo gonliraꞌll-llo Cristonꞌ, naꞌgontezllo rez yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ, kanꞌ bzeraꞌll-llo gak kello kanꞌ bzorao bzenayllo xtiꞌlleꞌn danellte, naꞌllenꞌ bibi doꞌl kello de kat yellinllo raoDiosenꞌ. Naꞌ Diꞌll Wen keꞌen ba goslasen doxhenyellrio nench wzenay beꞌnnach len, naꞌ Diosenꞌbrejeꞌ nadaꞌ Pablo chixjweꞌraꞌn beꞌnne.

Diosenꞌ brejeꞌ Pablonꞌ bzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ nxen-raꞌll Cristonꞌ

24 Nnaꞌ llaweraꞌ da zan da ll-llayrawaꞌ ni kedanꞌ llyixjweꞌraꞌ reꞌ xtiꞌll Cristonꞌ, naꞌ ll-llayrawaꞌyeolol danꞌ lleꞌne Cristonꞌ, le naken da gakrén reꞌ,nakre ka kwerp keꞌe lldop ll-llayre llonliraꞌllreꞌ.Naꞌ kaꞌ llakaꞌ txhen Cristonꞌ kanꞌ bllayraweꞌn.25 Dios naꞌ bzoeꞌ nadaꞌ nench naꞌ gakaꞌ beꞌnnwen llin keꞌe rao yell keꞌen. Naꞌ wzejnieꞌraꞌ reꞌ

Page 225: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Colosenses 1:26 222 Colosenses 2:23xtiꞌlleꞌn, nench gakrenen reꞌ lldop ll-llayre llonli-raꞌllre Jesucristonꞌ, nench wzejnieꞌraꞌ reꞌ doxhenkanꞌ zeje xtiꞌlleꞌn. 26 Kanaꞌ nono nna nneze kada wen naꞌ llon Diosenꞌ ke beꞌnn nxenraꞌll Leꞌe,danꞌ ba nonkzeꞌ xhnid kanꞌ batnaꞌte, naꞌ nnaꞌ babzejnieꞌreꞌn lliꞌo nakllo rallneꞌe. 27Diosenꞌ lleꞌnreꞌnnézello lloneꞌ wen ke noteze beꞌnn, laꞌkze bi nakakeꞌ beꞌnn Israel. Le ba broeꞌreꞌ lliꞌo danꞌ gok ka todanꞌ ngaꞌchenꞌ, le Cristo naꞌ gokeꞌ ka danꞌ bgaꞌche,naꞌ nnaꞌ ba zereneꞌ lliꞌo, naꞌllenꞌ zollo rez yellinlloganꞌ llieꞌ naꞌ, ganꞌ yoꞌ beniꞌ xhen keꞌe naꞌ. 28 Naꞌlloeꞌrenaꞌ yeolol beꞌnn diꞌll ke Cristonꞌ, llaꞌtyoeakreꞌ yeololeꞌ gon akeꞌ kanꞌ neꞌe naꞌ, naꞌ yeololeꞌllzejnieꞌraꞌ xtiꞌlleꞌn nench chejnieꞌ akreꞌ kwasro,le lleꞌnraꞌ yeolol beꞌnn gonliraꞌll akeꞌ Cristonꞌ, naꞌyeololeꞌ gak akeꞌ kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ. 29Ke len naꞌllonaꞌ kon ga zerao saꞌkraꞌ llzejnieꞌraꞌ beꞌnne xtiꞌllDiosenꞌ, le Lekzeꞌn llakreneꞌ nadaꞌ kwis kone yelwak xhen keꞌen.

21 Lleꞌnraꞌ nnézere llonaꞌ ga zerao zaꞌkraꞌ nench

llakrenaꞌ reꞌ, ren beꞌnn lwelljllo kaꞌ zjallaꞌa ganꞌnziꞌi Laodicea, naꞌ yezikre beꞌnn bi nna reꞌenadaꞌ. 2 Lleꞌnraꞌ yexhenraꞌll yichjraꞌlldaꞌorenꞌgakre toze, naꞌ llieꞌ lwelljre, naꞌ nnezyaꞌnnerekanꞌ llayaꞌl gonre xhbab, nench chejnieꞌre kanꞌba bzejnieꞌ Diosenꞌ lliꞌo ke Cristo naꞌ, danꞌ nonobnneze do kanaꞌ. 3 Le Leꞌen nseꞌe doxhen yel siꞌn,naꞌ doxhen yel llejnieꞌ ke Dios nench wzejnieꞌrenlliꞌo. 4Niaꞌ kaꞌ nench notno siyeꞌe reꞌ ren diꞌll dallákere nak nbaraz. 5 Laꞌkze zoaꞌ ziꞌt bi zorenaꞌreꞌ, yoꞌ yichjaꞌ reꞌ danꞌ zorén Spíritu keꞌen lliꞌo,naꞌ llaweraꞌ llnnezraꞌ llonre kanꞌ llayaꞌl gonre,zechichre llonliraꞌllre Cristonꞌ.

6 Ke len naꞌ danꞌ ba bxhiꞌre Cristonꞌ yoeꞌlo yichjraꞌlldaꞌore, kaꞌ leseteze lewxenraꞌlleꞌ.7 Lesoteze legonliraꞌll Cristonꞌ kanꞌ ba bsedre naꞌ,naꞌll gakre ka to yay da ba nyin roenꞌ zitj, naꞌ lesóleweꞌchga yel llioxken ke Diosenꞌ kanꞌ llakreneꞌreꞌ naꞌ.

Cristonꞌ ba bacheꞌe yichjraꞌlldaꞌollonꞌ8 Lewiá ke no wkoꞌyele reꞌ, nnaore diꞌll da

llzejnieꞌ krere da de rao yellrio ni. Beꞌnn llaꞌayellrio ni, llzejnieꞌ akreꞌ da zan da ne akeꞌ gonlloda bibi zaꞌke, naꞌ bi llzejnieꞌn lliꞌo da nak keCristonꞌ.

9 Le doxhen kanꞌ nakyaꞌnne Dios naꞌn nakCristonꞌ, naꞌ yel wak ke Cristonꞌ leskaꞌ naken kake Leꞌe naꞌ. 10Naꞌ nnaꞌ ba nakllo ka to beꞌnn nyaꞌba badil-llo, danꞌ nxenraꞌll-llo Cristonꞌ, le Leꞌenllnebiaꞌlleꞌ biteze da nap yel wak. 11 Leskaꞌ danꞌ

ba nakrenllo Cristonꞌ toze, ba nakllo ka to beꞌnnba zo sen danꞌ nziꞌi circuncisión, danꞌ ba bachaꞌaCristonꞌ lo yichjraꞌlldaꞌollo nench bill nnebiaꞌ daxhinnjenꞌ lliꞌo. Naꞌ bi naken ka sen danꞌ bzoabeꞌnn kaꞌ kwerp ke akeꞌ. 12 Naꞌ danꞌ blloallonis kanꞌ benliraꞌll-lloeꞌ naꞌ, zejen kon kanꞌ gotCristonꞌ ni kello, leskaꞌ lliꞌo ba nakllo ka to beꞌnnwat rao da xhinnjenꞌ nench bill gonllon. Naꞌnakllo ka to beꞌnn bgaꞌch kanꞌ bgaꞌch Xanllo naꞌn,naꞌ leskaꞌ nnello Dios naꞌn balis basbaneꞌ lliꞌo radjbeꞌnn wat kaꞌ, danꞌ ba llejleꞌllo basbaneꞌ Cristonꞌkone yel wak keꞌe naꞌ. 13Kanaꞌ gokllo ka to beꞌnnwat, ni ke da xhinnj kellonꞌ, naꞌ danꞌ bi bzollosen ke beꞌnn Israel kaꞌ. Naꞌ nnaꞌ kone Cristonꞌba benneꞌ lliꞌo yel nban, ka naken baziꞌxheneꞌ daxhinnj kello kaꞌ. 14 Naꞌ bnit yel zaꞌk ke yich danꞌxhoa llao xhia kello batnaꞌ, naꞌ ll-lliayiꞌllen lliꞌo.Le Cristo naꞌn bakeꞌen kanꞌ goteꞌ leꞌ yay cruzenꞌ.15Naꞌllenꞌ kanꞌ got Cristonꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, bakeꞌeyel llnebiaꞌ ke yeololte biteze da llnebiaꞌ, naꞌbroeꞌreꞌ beꞌnnachenꞌ ba bchochj blaneꞌn.

Kweꞌ yichjllo da nak da zaꞌk rao Dios16Bi chejleꞌre ke beꞌnn kaꞌ ll-lliayiꞌll reꞌ kat bi da

lleꞌj llaore, naꞌ beꞌnn nnechach keré danꞌ bi llonretxhen no lla lnni, naꞌ beꞌnn ne akeꞌ beꞌo lleꞌn naꞌ,llayaꞌl gonllo lnni, naꞌ no beꞌnn ne akeꞌ lla ni olla naꞌ nak aken lla nbaꞌnne. 17 Yeolol da kaꞌ babde, bzejnieꞌn lliꞌo raꞌtze ka nak da za zaꞌa, gokenka to bxenze, zan nnaꞌ ba bed Cristonꞌ, bill nakenka to bxenze le ba nombiaꞌlloeꞌn. 18 Bi weꞌre latjwlliayiꞌll beꞌnn kaꞌ reꞌ, beꞌnn kaꞌ llon ka raꞌlldaꞌonexjraꞌlle, naꞌ ne akeꞌ llayaꞌl weꞌraore no angl, naꞌgonre bi da nne akeꞌ breꞌdaꞌo akreꞌ, naꞌ llonxhenkwin akeꞌ kone diꞌll danꞌ llarjlaꞌll akeꞌ naꞌze. 19Naꞌbi llzenay akeꞌ ke Cristonꞌ, le Leꞌen nakeꞌ yichjkwerpenꞌ, naꞌ lliꞌo nakllo toze, nzap lwelljllo kato kwerp, naꞌ kone Leꞌen ziꞌltipllo, naꞌll zejze gakgonllo kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ gakllo.

20 Le ka nak ke lliꞌo nakllo txhen ren Cristonꞌ,wak nello Cristonꞌ ba noneꞌ lliꞌo ka to beꞌnn watrao da xhinnjenꞌ nench bi gonllon. Len naꞌ billayaꞌl wzenayllo ke beꞌnn nneꞌe billre da gonllonench sollo nbaraz rao Dios, le bill nakllo beꞌnnke yellrio ni. ¿Bixchen nna llzenayzre ke beꞌnnkaꞌ llaꞌa rao yellrio ni, llxoa akeꞌ to da ziꞌi koꞌllre?21 Ne akeꞌ: “Bi goꞌxre da ni”, “Bi yeꞌj gaore danaꞌ”, “Bi kanre da naꞌ”. 22Naꞌ yeolol da kaꞌ llasnéakeꞌ kaꞌ, naken da llon llin chollzenꞌ, naꞌll lldeke. Naꞌ danꞌ ne akeꞌ llayaꞌl gonllo naꞌ, naken toda llarjlaꞌllze lo raꞌlldaꞌo leakzeꞌn. 23 Naꞌ danꞌ neakeꞌ llayaꞌl gonllon, wakte gonllo xhbab nakenda siꞌn, danꞌ ne akeꞌ gakllo ka beꞌnn nexjraꞌllre,

Page 226: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Colosenses 3:1 223 Colosenses 4:4naꞌ danꞌ weꞌllo latj biteze da saꞌkziꞌllo, naꞌ gákellowakrenjen lliꞌo yelwill-llo Diosenꞌ. Zan ka nak daki, bi zoen gakrenen lliꞌo bi gonllo da xhinnj.

31Kanꞌ ben Diosenꞌ basbaneꞌ Cristonꞌ radj beꞌnn

wat kaꞌ, kaꞌkzenꞌ bacheꞌe lliꞌo kanꞌ nakllonꞌ, naꞌl-lenꞌ llayaꞌl kwek yichjre gonre kanꞌ llawé Cristonꞌ,beꞌnnenꞌ llia chlaꞌ chaꞌwe kwit Diosenꞌ beꞌnnenꞌllia yebá naꞌ. 2 Naꞌ lekwek yichjre da nak da zaꞌkrao Dios, kere da nak da zaꞌk rao beꞌnnach yellrioni. 3 Naꞌ danꞌ nakllo txhen ren Cristonꞌ, noneꞌlliꞌo ka to beꞌnn wat rao da xhinnjenꞌ nench bigonllon, naꞌ yel nban kellonꞌ ba nkweꞌj Diosenꞌ lenkone Cristo naꞌ. 4 Cristonꞌ nakeꞌ yel nban kello kechnare. Naꞌ katenꞌ yedeꞌ da yobre, kanaꞌ wroeꞌraokanꞌ gakllo, danꞌ gaklloeꞌ txhen katenꞌ zeꞌe, renbeniꞌ xhen keꞌe naꞌ.

Kanꞌ benllo kanaꞌ naꞌ kanꞌ llayaꞌl gonllo nnaꞌ5 Ke len naꞌ llayaꞌl kwej yichjllo da xhinnj danꞌ

nen gonllo ren kwerp kellonꞌ, ka da kaꞌ zjadé raoyellrio ni, danꞌ ne: bi wzoallo xtollo, bi gonllobillre da nake yel zdoꞌ ren kwerp kellonꞌ, naꞌ biyewello bi da nak yel zdoꞌ. Bi seraꞌll-llo gonllobiteze da xhinnj, naꞌ bi seraꞌll-llo da zan da gaꞌtkello, le da ni leskaꞌ naken ka llon to beꞌnnllonliraꞌll lwaꞌa lsaꞌke ren yej wzan ake. 6Wllin llakate weꞌe Diosenꞌ yel llzaꞌkziꞌ ke chnare ke beꞌnnkaꞌ llon kaꞌ. 7Renkze reꞌ bzore benre ka da xhinnjkaꞌ, kanꞌ bi nna gombiaꞌre Xanllo Jesucristonꞌ.8 Naꞌ nnaꞌ leskaꞌ lekwej yichjre yeolol da xhinnjki. Bi llaꞌre lwelljre, bi rokre, bi gakre beꞌnn wenda xhinnj ren lwelljre, bi nnere diꞌll yel yaꞌ kelwelljre, naꞌ bi weꞌre diꞌll zban da ll-llach lloaꞌre.9Naꞌ bill weꞌrén lwelljre diꞌll wxhiyeꞌe, le ba brejyichjre da xhinnj kaꞌ bnebiaꞌ reꞌ kanaꞌ, naꞌ yeololda kaꞌ benre kanaꞌ. 10Reꞌ ba nakre ka to beꞌnn kob,naꞌ ka to beꞌnn ba ballaꞌa. Naꞌ nna zej llallaꞌre, naꞌgakre kanꞌ nak Dios naꞌ, le Dios naꞌn beneꞌ reꞌ kanꞌnak Leꞌe naꞌ, nench naꞌ reꞌ wak gombiaꞌre doxhenkanꞌ nak Leꞌe naꞌ. 11 Naꞌ bitbi nroeꞌn chaꞌ naklloo chaꞌ bi nakllo beꞌnn Israel, naꞌ chaꞌ zollo sendanꞌ nziꞌi circuncisión o chaꞌ bi zollon, naꞌ bibinonen chaꞌ nakllo beꞌnn ziꞌt, naꞌ chaꞌ zaꞌllo ga llaꞌabeꞌnn bi llejnieꞌ, naꞌ bibi nonen chaꞌ nakllo o chaꞌbi nakllo beꞌnn wen llin ke beꞌnne. Danꞌ nak dabrao, Cristo naꞌ zereneꞌ lliꞌo, le Leꞌen ze radj yeololda nak ke Dios.

12 Lliꞌo ba brej Diosenꞌ nakllo rallneꞌe naꞌ nl-lieꞌreꞌ lliꞌo. Ke len naꞌ llayaꞌl yeyaꞌchraꞌll-llobeꞌnne, gakllo beꞌnn chaꞌo rao yeolol beꞌnne.Gakllo beꞌnn nexjraꞌlle, naꞌ gakllo beꞌnn maxh

daꞌo, naꞌ gapllo yel llxhenraꞌll rao yeolol beꞌnne.13Naꞌ llayaꞌl wnitraollo chaꞌ bi da llak kello ren nobeꞌnn lwelljllo, naꞌ yeziꞌxhenllo chaꞌ bi da ba beneno beꞌnne lliꞌo, yeziꞌxhenllo kanꞌ ben Xanllo naꞌ,baziꞌxheneꞌ kello. 14Naꞌ ye to danꞌ zaꞌkll gonllo kada kaꞌ yelaꞌ, llayaꞌl llieꞌ lwelljllo nench gakrenenlliꞌo gakllo toze. 15 Naꞌ yel nbaraz ke Diosenꞌnnebiaꞌchgan lo yichjraꞌlldaꞌore, le ke len naꞌ babazeniaꞌneꞌe lliꞌo. Naꞌ gakllo toze ren lwelljllo, naꞌsotezllo weꞌllo yel llioxken keꞌe. 16 Naꞌ sotezllokweꞌ yichjraꞌlldaꞌollo xtiꞌll Cristo naꞌ, naꞌ leskaꞌwzejnieꞌ lwelljllo, naꞌ wnneyoe lwelljllo ren yelsiꞌn ke Diosenꞌ, nench yeolol-llo gonllo da wen.Naꞌ gol-llo xtiꞌlleꞌn, naꞌ weꞌraollo Xanllonꞌ lo raꞌll-daꞌollo kon kanꞌ ba bzejnieꞌreꞌ lliꞌo naꞌ, naꞌ billreda nak da weꞌraollo Dios. 17Naꞌ biteze da gonllo,naꞌ biteze diꞌll weꞌllo, llayaꞌl gonllon, ni ke danꞌ banombiaꞌllo Xanllo Jesúsenꞌ, naꞌ weꞌllo yel llioxkenke Diosenꞌ kone ra Xanllo Jesús naꞌ.

Kanꞌ llayaꞌl gone lwelljllo18 Reꞌ noꞌre nchaynaꞌre, lewzenay ke xhyiore,

le kanꞌ llayaꞌl gon reꞌ noꞌr nxenraꞌll Xanllo Jesu-cristonꞌ. 19 Leskaꞌ reꞌ beꞌnn byio nchaynaꞌa, lellieꞌnoꞌr kerénꞌ, bi gonreꞌ zid znia. 20 Naꞌ reꞌ bidaꞌoak, lewzenay yeolol bi da nne xaxhnaꞌre, le kaꞌnlleꞌne Xanllonꞌ gonre. 21 Naꞌ reꞌ nake xaxhnaꞌbidaꞌo ak, bi wlokre xhiꞌnnre kaꞌ. Chaꞌ gonre kaꞌ,bi nnen ke akbeꞌ wzenay akbeꞌ keré. 22 Reꞌ beꞌnnwen llin zo xanre, legón kon kanꞌ ne xan llinkerénꞌ. Legonen wen, kere toz katenꞌ zeꞌe llwieꞌreꞌ naꞌze, nench yeyoꞌraꞌlleꞌ danꞌ llonre naꞌ, zanlegonen do raꞌllre, legákteze zekze Diosenꞌ llreꞌreꞌreꞌ. 23Naꞌ kon biteze da gonre, legonen do raꞌllreka yewé Xanllo Cristo naꞌ, kere ka yewé beꞌnnach.24 Naꞌ nnézkzere kat llin lla, Xanllonꞌ gonneꞌ reꞌda llayaꞌl siꞌllo, le xchin Xanllo naꞌ llonllo. 25Naꞌchaꞌ llonllo da xhinnj, Xanllo Diosenꞌ gonneꞌ yelzaꞌkziꞌ kello danꞌ benllo naꞌ. Le Leꞌen chixhjeꞌyeolol beꞌnn kon ka da ben akeꞌ.

41 Naꞌ reꞌ nak xan llin, legone wen beꞌnn wen

llin keré kaꞌ, ka llon to beꞌnn llon da zej lixheje,le leskaꞌ reꞌ zo to Xanre beꞌnn zo yebá. 2 Lesetezelewalwill Diosenꞌ, legón ka beꞌnn llnnaꞌ yere, naꞌleweꞌe yel llioxken keꞌe. 3 Lennab rao XanlloDiosenꞌ gakreneꞌ weꞌrentoꞌ beꞌnne xtiꞌll Cristonꞌ,da bi nna chejnieꞌ akreꞌ, le ni ke len naꞌ yoaꞌ lo rillya ni. 4 Naꞌ lennab rao Dios gakreneꞌ nadaꞌ akreweꞌrenaꞌ beꞌnn kaꞌ xtiꞌlleꞌn.

Page 227: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Colosenses 4:5 224 Colosenses 4:185 Llayaꞌl sollo gonllo wen ren beꞌnn bi nna

gonliraꞌll Xanllo, chaga nna de latje. 6Naꞌ llayaꞌlweꞌllo diꞌll chaꞌo diꞌll nyejnieꞌraꞌlle ren yeololbeꞌnne, naꞌ gonllo xhbab akre yelliꞌllo xtiꞌll akeꞌn.

Pablo llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nombieꞌreꞌ7 Beꞌnn lwelljllo Tíquico yeꞌe reꞌ yeolol kanꞌ

llak kiaꞌ naꞌ. Nllieꞌlloeꞌ le zoeꞌ llakreneꞌ nadaꞌllontoꞌ xchin Cristonꞌ. 8 Ba bseꞌleꞌ ganꞌ zore naꞌ,nench nnézere kanꞌ llak ketoꞌn nench wtipraꞌlleꞌreꞌ. 9Naꞌ zaꞌreneꞌ Onésimonꞌ txhen beꞌnn lwelljllonllieꞌllo naꞌ, beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wrall keré. Beꞌnnki chop weꞌrén akeꞌ reꞌ diꞌll yeolol danꞌ ba llakganni.

10 Aristarconꞌ yoꞌreneꞌ nadaꞌ txhen rill yanꞌganni, llwapeꞌ reꞌ lliox. Leskaꞌ Marcos beꞌnnenꞌnake biꞌch lwellj Bernabé llwapeꞌ reꞌ lliox. Naꞌ babnekzaꞌ kanꞌ llayaꞌl gónere Marcosenꞌ wen katenꞌyedeꞌ ganꞌ sore naꞌ. 11 Naꞌ leskaꞌ Jesús beꞌnnenꞌlle akeꞌ Justo, leze llwapeꞌ reꞌ lliox. Le zeraozebeꞌnn ki beꞌnn Israel llakrén akeꞌ nadaꞌ, ke nakllyixjweꞌraꞌ yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ. Naꞌ da xhenlltipraꞌll akeꞌ nadaꞌ. 12 Leskaꞌ beꞌnn wrall kerénꞌre Epafras llwape reꞌ lliox. Lloneꞌ xchin XanlloJesucristonꞌ, naꞌ yoꞌy ras kat llalwilleꞌ Diosenꞌ,llnnabeꞌ kwis wzejnieꞌ Diosenꞌ reꞌ, yeolol danꞌlleꞌnreꞌ gonre naꞌ, nench seteze sere gonren.13Naꞌ nadaꞌ nnezeraꞌ da li zoeꞌ llalwilleꞌ Dios, ni kereꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ, reꞌ zjallaꞌa ganꞌ nziꞌi Colosasnaꞌ, naꞌ yell ganꞌ nziꞌi Laodicea, naꞌ yellenꞌ nziꞌiHierápolis. 14 Naꞌ beꞌnn wen rmellenꞌ re Lucas,beꞌnnenꞌ nllieꞌllo, llwapeꞌ reꞌ lliox, leskaꞌ beꞌnnenꞌnziꞌi Demas.

15 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa Laodicea naꞌ, lewap ak-galleꞌ lliox, ren beꞌnnenꞌ nziꞌi Ninfas, naꞌ beꞌnnkaꞌ lldop rilleꞌn lloeꞌrao akeꞌ Dios. 16 Naꞌ katyeyoll wrabre yich ni, leweꞌn beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll Cristonꞌ ganꞌ nziꞌi Laodicea, naꞌwrab akeꞌn. Naꞌ leskaꞌ lewrab danꞌ waseꞌl beꞌnnLaodicea kaꞌ keré. 17 Naꞌ leyé beꞌnnenꞌ nziꞌi Ar-quiponꞌ, wiachgueꞌ wzeraweꞌ goneꞌ yeolol xchinDios danꞌ broꞌ Xanllo Cristonꞌ rallneꞌe goneꞌ.

18 Kwinkzaꞌ nadaꞌ Pablo llzojaꞌ raꞌt da ni, llwa-paꞌ reꞌ lliox. Bi ganraꞌllre nadaꞌ ganꞌ yoaꞌ lo rill yani. Dios naꞌ gakrenchgueꞌ reꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 228: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Tesalonicenses 1:1 225 1 Tesalonicenses 2:15

YICH NELL DANꞌ BZOJ POSTLSAN PABLO KE BEꞌNN KAꞌ LLAꞌA

TESALÓNICAPablo llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ

llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Tesalónica1 Nadaꞌ Pablo llzojaꞌ reꞌ lldop ll-llayre llonli-

raꞌllre Xanllo Jesucristonꞌ ganꞌ nziꞌi Tesalónica,naꞌ nakre txhen Xallo Diosenꞌ. Naꞌ nadaꞌ renSilvano ren Timoteo llnnabtoꞌ rao Xallo Diosenꞌren rao Xanllo Jesucristonꞌ, gakrén akchgueꞌ reꞌ,naꞌ wzoa akeꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ so kwezre nbaraz.

Beꞌnn Tesalónica kaꞌ broeꞌ akreꞌ llejleꞌ akeꞌ ke Jesu-cristonꞌ

2 Yoꞌy ras kat llalwilltoꞌ Xallo Diosenꞌ, lloeꞌtoꞌyel llioxken keꞌe ke yeololre. 3 Naꞌ kat llalwill-toeꞌn, lljasaꞌraꞌlltoꞌ yeolol da wen naꞌ danꞌ llonre,danꞌ llonliraꞌllre Diosenꞌ, naꞌ danꞌ nllieꞌreꞌ. Naꞌlljasaꞌraꞌlltoꞌ kanꞌ zechichre bexhre danꞌ yed Xan-llo Jesucristonꞌ da yobre. 4Beꞌnn biꞌche, nnézetoꞌnllieꞌ Diosenꞌ reꞌ, naꞌ ba brejeꞌ reꞌ, nakre rallneꞌe.5Naꞌ Diꞌll Wen danꞌ bzejnieꞌtoꞌ reꞌ ke Jesucristonꞌ,kere nnello naken to diꞌllzenꞌ. Kone Spíritu keDios naꞌn gokrenen netoꞌ bzejnieꞌtoꞌ reꞌ ren yelwak keꞌe naꞌ, le nnézetoꞌ diꞌll danꞌ bzejnieꞌtoꞌ reꞌnnaken da li. Nnézkzere kanꞌ bentoꞌ da wen chakbzorentoꞌ reꞌ nench gokrentoꞌ reꞌ.

6 Naꞌ reꞌ zore llonre da wen kanꞌ ben netoꞌ,naꞌ kanꞌ ben Xanllo Jesucristonꞌ. Bzenayre diꞌllbeꞌrentoꞌ reꞌ ke Leꞌe, naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ llo-nen bzore nbaraz llzenayren, laꞌkze da zan daba bxhaꞌkziꞌre bzenayre keꞌe. 7 Naꞌ danꞌ zorellontezre da wen naꞌ, ba breꞌe beꞌnn yell kaꞌ ganꞌnziꞌi Macedonia ren beꞌnn llaꞌa ganꞌ nziꞌi Acayakanꞌ llonre naꞌ, naꞌ ba nao aklleꞌ llonliraꞌll akeꞌCristonꞌ. 8 Bxhiꞌzen ganꞌ zore naꞌ, goslas xtiꞌllXanllo Jesucristonꞌ, naꞌ kere beꞌnn llaꞌa Macedo-nia naꞌ ren Acaya naꞌzenꞌ, gateze beꞌnn ake, bannez akreꞌ kanꞌ llonliraꞌllre Diosenꞌ, naꞌllenꞌ billyalljen weꞌtoꞌ diꞌll, akrenꞌ gon akeꞌ wxenraꞌll akeꞌLeꞌe. 9 Naꞌ beꞌnn zan lloeꞌ akeꞌ diꞌll ka wen naꞌbenrenre netoꞌ kanꞌ badwiatoꞌ reꞌ, naꞌ lloeꞌ akeꞌdiꞌll kanꞌ benre brej yichjre bill llonliraꞌllre lwaꞌakeré kaꞌ, naꞌ ba llonliraꞌllre Dios dogarje beꞌnn zoke chras. 10 Naꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌll zore bezre katenꞌyetj Xhiꞌnneꞌ Jesúsenꞌ yebánꞌ, yedeꞌ yellrionꞌ dayobre, beꞌnnenꞌ basbán Diosenꞌ radj beꞌnn watkaꞌ. Naꞌ danꞌ llonliraꞌll-llo Jesúsenꞌ, ba basreꞌe lliꞌonench bi saꞌkziꞌllo kat llin lla.

2Danꞌ ben Pablonꞌ kanꞌ bzoeꞌ Tesalónica

1Beꞌnnbiꞌche, reꞌ nnézere danꞌ badwiatoꞌ reꞌ, bibden kaꞌze. 2Naꞌ nnézkzere kanꞌ bxhaꞌkziꞌtoꞌ kanꞌbyejtoꞌ ganꞌ nziꞌi Filipos, naꞌ kanꞌ bziꞌchiꞌll beꞌnnkaꞌ netoꞌ. Naꞌ Dios naꞌ gokrén netoꞌ nench bibllebtoꞌ bdixjweꞌtoꞌ Diꞌll Wen keꞌen raore, laꞌkzebeꞌnn zan bllon akeꞌ chixjweꞌtoꞌn. 3 Le kanꞌ goꞌ-tyoetoꞌ reꞌ wzenayre ke Diosenꞌ, bi bzejnieꞌtoꞌ reꞌkrere, ni kere gokraꞌlltoꞌ gontoꞌ da xhinnj, ni keregokraꞌlltoꞌ siyeꞌtoꞌ reꞌ. 4 Zokztoꞌ lloeꞌtoꞌ diꞌll kanꞌlleꞌne Dios, beꞌnnenꞌ bseꞌl netoꞌ chixjweꞌtoꞌ DiꞌllWen keꞌen. Naꞌ ka nak danꞌ llyixjweꞌtoꞌn, kerellontektoꞌ bien nench yewé beꞌnne, zan nenchyewé Diosenꞌ beꞌnnenꞌ nneze bi yoꞌ lo yichjraꞌll-daꞌollonꞌ. 5 Nnézkzere kanꞌ bentoꞌ, ni chnia gazebi nna weꞌtoꞌ diꞌll wallajllo nench yewere xtiꞌll-toꞌn, naꞌ bi bxhiyeꞌtoꞌ reꞌ nench gonnre netoꞌ bi dade keré. Nnezkze kwin Diosenꞌ kaꞌn naken. 6Naꞌkere llayirjlaꞌlltoꞌ akre gontoꞌ nench gon beꞌnnnetoꞌ xhennaꞌ o gonrenetoꞌ xhen, o yezikre beꞌnngoneꞌ netoꞌ xhen. Naꞌ wak wchieꞌtoꞌ reꞌ gontoꞌka wzenayre ketoꞌ da bseꞌl Cristonꞌ netoꞌ lloeꞌtoꞌxtiꞌlleꞌ naꞌ, naꞌ bi llontoꞌn. 7 Nllieꞌtoꞌ reꞌ kaꞌkzenllieꞌ to noꞌre xhiꞌnneꞌ daꞌo ak llasgoreꞌ. 8Naꞌ danꞌnllieꞌtoꞌ reꞌ naꞌ, beꞌrentoꞌ reꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌ.Naꞌ kere da naꞌze da bentoꞌ, leskaꞌ bsanraꞌll kwin-toꞌ bentoꞌ ga zerao bxhaꞌketoꞌ nench gokrentoꞌreꞌ, le nllieꞌtoꞌ reꞌ. 9Beꞌnn biꞌche zaꞌraꞌllkzere kanꞌbzorentoꞌ reꞌ, bentoꞌ llin kwis ga zerao bzoetoꞌ.Bentoꞌ llin do lla do yere nench bibi gaxt bzoatoꞌreꞌ, chak badtixjweꞌtoꞌ reꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.

10 Renkzrenꞌ nnézere naꞌ ren Diosenꞌ nnezreꞌ,kanꞌ bzorentoꞌ reꞌ, bzotoꞌ do raꞌlltoꞌ radj reꞌ llon-liraꞌll Jesucristonꞌ. Bentoꞌ kanꞌ llazraꞌll Diosenꞌnench nono bne naptoꞌ doꞌle. 11 Nnézkzere kanꞌgoꞌtyoetoꞌ reꞌ gonre da wen naꞌ, kanꞌ btipraꞌlltoꞌreꞌ. Bentoꞌ ka llone to beꞌnne xhiꞌnneꞌ. 12 Naꞌgolltoꞌ reꞌ gonre da wen kanꞌ llayaꞌl gon lliꞌonakllo rao naꞌa Diosenꞌ, le ba brejeꞌ lliꞌo nenchnnebiaꞌrenlloeꞌ, naꞌ nench goneꞌ gak wen kwiskello katenꞌ lljazorenlloeꞌ ganꞌ llieꞌ naꞌ.

13Ke len naꞌ zoteze zotoꞌ lloeꞌtoꞌ yel llioxken keDios danꞌ ba bzenayre xtiꞌlleꞌ naꞌ, kanꞌ bdixjweꞌ-toꞌn reꞌ. Zakbeꞌkzere bi naken xtiꞌll beꞌnnach,naken xtiꞌll Dios danꞌ lloeꞌtoꞌ naꞌ. Naꞌ xtiꞌll Diosdanꞌ lloeꞌtoꞌ naꞌ, llejleꞌre naꞌ llchaꞌn xhbab dayoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ. 14 Beꞌnn biꞌche, ba gokkeré kanꞌ gok ke beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌllakeꞌ Xanllo Jesucristonꞌ ganꞌ nbane Judea naꞌ.Bsaꞌkziꞌ beꞌnnwrall ke akeꞌ kaꞌ leakeꞌ, naꞌ kaꞌkzenꞌbasaꞌkziꞌ beꞌnn wrall kere kaꞌ reꞌ. 15 Naꞌ beꞌnnwrall ke akeꞌ kaꞌ, basoꞌt akeꞌ Xanllo Jesúsenꞌ, naꞌ

Page 229: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Tesalonicenses 2:16 226 1 Tesalonicenses 4:12kaꞌkze ben akreꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌrén leakeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ kanaꞌ. Naꞌ leskaꞌn ben akreꞌ netoꞌ baraydoakeꞌ netoꞌ. Naꞌ llaꞌa akeꞌ llon akeꞌ da bi llazraꞌllDiosenꞌ, naꞌ llwie akreꞌ yeolol beꞌnnach, 16 le ll-llon akeꞌ wzejnieꞌtoꞌ yezikre beꞌnne bi da llayaꞌlgonllo nench yerallo rao da xhinnjenꞌ. Naꞌllaꞌteze llaꞌa akeꞌ llon akeꞌ kaꞌ, naꞌll llzan aklleꞌ doꞌlke akeꞌn, ke len naꞌ ba llsaꞌkziꞌ Diosenꞌ leakeꞌ.

Pablo lleꞌnreꞌ lljawieꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa Tesalónica dayobre

17 Netoꞌ, beꞌnn biꞌche, laꞌkze ba bazaꞌtoꞌ ganꞌzorenꞌ, naꞌ bill llreꞌe lwelljllo, dekz de lljadin-raꞌlltoꞌ reꞌ, naꞌ zeraꞌlltoꞌ kwis yedwiatoꞌ reꞌ dayobre. 18 Naꞌ to chop ras gokraꞌllaꞌ yedaꞌ, naꞌdaxiꞌo naꞌ bi bennen latje. 19 Llawetoꞌ llonrewen, ke len naꞌ zotoꞌ bexhtoꞌ sotoꞌ nbaraz kat yedXanllo Jesucristonꞌ da yobre, Leꞌe yewereꞌ danꞌbzejnieꞌtoꞌ reꞌ llzenayre keꞌen. 20 Da li reꞌ llonrenench llawetoꞌ naꞌ nench zotoꞌ nbaraz.

31 Naꞌ bill bzoetoꞌ danꞌ bill llreꞌe lwelljllo

naꞌ. Naꞌ bachoyraꞌlltoꞌ yegaꞌnntoꞌ ganꞌ nziꞌiAtenas. 2 Naꞌ bseꞌltoꞌ beꞌnn lwelljllo Timoteonꞌganꞌ zore naꞌ. Naꞌ Timoteo naꞌ lloneꞌ xchinDiosenꞌ, naꞌ llonreneꞌ netoꞌ txhen llyixjweꞌtoꞌDiꞌll Wen ke Cristonꞌ. Naꞌ bseꞌltoeꞌ badyeꞌty-oereꞌ reꞌ bi soyaꞌchre, naꞌllenꞌ badwieꞌ reꞌ nenchsechichre gonliraꞌllre Cristonꞌ. 3 Bseꞌltoeꞌ ganꞌzorenꞌ nench ni tore bi gak débere bixchen ll-llayraore. Nnézkzere lliꞌo llonliraꞌll-llo Cristonꞌ,llayaꞌle saꞌkziꞌllo yellrio ni. 4 Kanꞌ bzorentoꞌreꞌ naꞌ, bzénetoꞌ reꞌ, dekz de tello yel llzaꞌkziꞌ,naꞌ nnaꞌ llwiare ba llak kanꞌ bnetoꞌn. 5 Naꞌ bibxhenraꞌllaꞌ, le bi nna nnezraꞌ akre llakre, naꞌllenꞌbseꞌlaꞌ Timoteo naꞌ, ganꞌ zorenꞌ nench nnezraꞌchaꞌ do raꞌllrenꞌ llonliraꞌllre Cristonꞌ. Le benaꞌxhbab gokraꞌ chaꞌ daxiꞌo naꞌn ba bzoen bxhiyeꞌnreꞌ, naꞌ benreꞌn reꞌ. Le chaꞌ ba bzoen benreꞌn reꞌ,ba bendadtoꞌ xchin Diosenꞌ radjre naꞌ chet kaꞌ.

6 Naꞌ nnaꞌ baraꞌ Timoteonꞌ ba bedeꞌ ganꞌ zorenaꞌ, naꞌ ba beꞌreneꞌ netoꞌ diꞌll xhen raz, bneꞌezokzre llonliraꞌllre Cristonꞌ, naꞌ nllieꞌre yeololbeꞌnne. Naꞌ leskaꞌ neꞌe lljadinraꞌllre netoꞌ, naꞌ zer-aꞌllre reꞌre netoꞌ, leskaꞌkzenꞌ zeraꞌll netoꞌ. 7 Kaꞌnnakenbeꞌnn biꞌche, ll-llayraotoꞌ naꞌ biteze zaꞌkziꞌ-toꞌ, naꞌ ba bayakxhenraꞌlltoꞌ, ba bnnézetoꞌ zotezezore llonliraꞌllre Cristonꞌ. 8 Diꞌll likze nbarazzotoꞌ, le zechichre llonliraꞌllre Xanllo Cristo naꞌ.9Naꞌ ke len naꞌ llawetoꞌ rao Diosenꞌ kanꞌ llonrenꞌ,naꞌ kaꞌ zeteztoꞌ lloeꞌtoꞌ yel llioxken keꞌe kanꞌllonre naꞌ. 10Naꞌ llalwilltoeꞌ do lla do yere, llnná-betoeꞌ goneꞌ yedil yellay lwelljllo da yobre, nench

wzejnieꞌlletoꞌ reꞌ akrenꞌ llayaꞌl gonre nench wx-enraꞌllyaꞌnnre.

11 Naꞌ llnnábetoꞌ Xallo Diosenꞌ ren Xanllo Je-sucristonꞌ gakrén akchgueꞌ netoꞌ yedwiatoꞌ reꞌ.12 Naꞌ llnnábetoꞌ Xanllonꞌ goneꞌ llieꞌlle lwelljre,naꞌ goneꞌ llieꞌllere yeolol beꞌnnach kaꞌkzenꞌ nllieꞌnetoꞌ reꞌ. 13 Llnnabkztoꞌ goneꞌ sechichre gonli-raꞌllreꞌ, naꞌllenꞌ gak raꞌlldaꞌorenꞌ yall rao XalloDiosenꞌ, naꞌ bibi doꞌl xhia gapre katenꞌ yed XanlloJesucristonꞌ da yobre, naꞌ ncheꞌe yeolol beꞌnn kaꞌba brej Diosenꞌ nak akeꞌ rallneꞌe.

4Pablonꞌ bzejnieꞌreꞌ kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ so kweze

beꞌnne1Nnaꞌ beꞌnn biꞌche, ba broeꞌ bsédetoꞌ reꞌ gonre

kanꞌ llazraꞌll Diosenꞌ, naꞌ ba naore llonrenꞌ. Kanꞌne Xanllo Jesúsenꞌ, llaꞌtyoetoꞌ reꞌ, nnaollre gonredanꞌ llazraꞌll Diosenꞌ.

2 Ba nnézkzere bi ka da kaꞌ blliatoꞌ biaꞌagonrenꞌ, naꞌ nak aken danꞌ ne Xanllo Jesús naꞌ.3 Diosenꞌ lleꞌnreꞌ soteze sollo gakllo beꞌnn raꞌll-daꞌo yalle. Bi lleꞌnreꞌ lljatil-llo noꞌre bi nak noꞌrkello o chaꞌ noꞌre lljatileꞌ beꞌnne bi nake xhyiweꞌ.4 Lleꞌne Diosenꞌ nneze totore kanꞌ llayaꞌle sorénxhoꞌr-re, bibi doꞌl gapre, naꞌ gone lwelljre ka tobeꞌnn zaꞌke. 5 Bi gonre kanꞌ llon ak beꞌnne binombiaꞌ ak Dios, kon llzorén akeꞌ noteze noꞌrecholl weje, naꞌ llon akeꞌ kanꞌ llzaꞌraꞌll lo raꞌlldaꞌoakeꞌ naꞌ. 6 Ni to reꞌ bi gonre da bi llayaꞌl gonre,siyeꞌrizre no beꞌnn lwelljre, naꞌ sorenre noꞌr keꞌe.Bakze beꞌrentoꞌ reꞌ diꞌll kanꞌ basnísetoꞌ reꞌ, kanꞌgon Xanllo Diosenꞌ da saꞌkziꞌ beꞌnn llon ak yeololda xhinnj kaꞌ nak ka da ki. 7 Diosenꞌ brejeꞌ lliꞌonench gakllo beꞌnne raꞌlldaꞌo yalle, kere nenchgonllo da xhinnj ki. 8 Naꞌllenꞌ chaꞌ reꞌ bi llzoarediꞌll ke da ki ba bzejnieꞌtoꞌ reꞌ, kere xtiꞌll beꞌn-nachenꞌ bi llzoare, xtiꞌll Diosenꞌ bi llzoare. Leꞌenbenneꞌ lliꞌo Spíritu keꞌen.

9 Bi llonen bien wzojaꞌ reꞌ, kanꞌ llayaꞌle llieꞌlwellj lliꞌo beꞌnnach gonliraꞌll-llo Jesucristonꞌ.Dios naꞌn ba bzejnieꞌreꞌ reꞌ nench llieꞌ lwelljre.10 Naꞌ da li ba nllieꞌre yeolol beꞌnne lwelljre kaꞌ,zjallaꞌa doxhen ganꞌ nziꞌi Macedonia. Nnaꞌ llaꞌty-oetoꞌ reꞌ beꞌnn biꞌche, lellieꞌ akllreꞌ. 11Naꞌ totoreleyeyirjlaꞌll bi llin gonre, nench naꞌ so kwezrekwasro kanꞌ nlliatoꞌ biaꞌa naꞌ, naꞌ bi tare wiarebi llasoꞌn beꞌnn yobre. 12 Legón kanꞌ ba bniaꞌnaꞌ, nench gakbeꞌe beꞌnn kaꞌ bi non lliꞌo txhenllonkzre wen, naꞌ len gakrenen reꞌ, bibi yálljereda gonrenre llin.

Danꞌ gak kate yed Cristonꞌ da yobre

Page 230: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Tesalonicenses 4:13 227 1 Tesalonicenses 5:2813 Lleꞌnetoꞌ nnézere beꞌnne biꞌche, kanꞌ gak

ke beꞌnn benliraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ ba got akeꞌ.Lleꞌnetoꞌ nnézere nench ke soyaꞌchre, kanꞌ llonbeꞌnne bi llone rez chaꞌ yereꞌe rao da xhin-njenꞌ. 14 Llonliraꞌll-llo got Jesúsenꞌ, naꞌ ba-baneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. Naꞌ lekze llonliraꞌll-lloDiosenꞌ goneꞌ nench Jesúsenꞌ, kat yedeꞌ da yobre,zancheꞌe beꞌnn kaꞌ ba got benliraꞌll Leꞌe yellrio ni.

15 Naꞌ llzénetoꞌ reꞌ diꞌll ni, naken danꞌ bsedeXanllo Jesúsenꞌ lliꞌo. Chaꞌ nna nbanllo kat yedeꞌda yobre, bi nnello yoblle kwiaraollo kerke beꞌnnkaꞌ ba wasaꞌte. 16 Naꞌ ka nake Xanllo Jesúsenꞌkwineꞌn yetjeꞌ leꞌ yebánꞌ, naꞌ nneꞌe zillje, naꞌ toangl brao naꞌ nneꞌe, naꞌ yénello kwell trompetke Diosenꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ wasaꞌt benliraꞌll akeꞌCristonꞌ, zgaꞌtek leakeꞌ yebán akeꞌ radj beꞌnn watkaꞌ. 17 Yeyoll naꞌ, lliꞌo llonliraꞌll-lloeꞌ, chaꞌ nnanbanllo yellrio ni, gon Diosenꞌ yeyeprén aklloeꞌtxhen leꞌ yebánꞌ lo bej kaꞌ, naꞌ yellayllo XanlloJesúsenꞌ leꞌ yebá naꞌ. Naꞌ lljazorenlloeꞌ ke chnare.18Ke len naꞌ lewasnise lwelljre kanꞌ gak naꞌ.

51 Beꞌnn biꞌche, bill llonen bien wzojaꞌ wzenraꞌ

reꞌ, bi lla yed Xanllo Jesúsenꞌ da yobre. 2 Bannézkzere kwasro kat llin lla, yed Xanllonꞌ kake to beꞌnn wan, beꞌnn dá tlleꞌlre. 3 Kat nneno beꞌnn ak: “Nbaraz zollo bibi llak kello”, katllinkze lla kweyiꞌ akeꞌ. Ka llak ke to noꞌre llakbes so bidaꞌo keꞌe, kaꞌkzenꞌ gak ke akeꞌ, bi gakwxhonnj akeꞌ, naꞌ kweyiꞌ akeꞌ. 4 Naꞌ lliꞌo beꞌnnbiꞌche, bi nchole yichjraꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌllenꞌ bigak kello ka ke to beꞌnn lljaran akeꞌ bi da dekeꞌe. 5 Naꞌ nombiaꞌllo Diosenꞌ, naꞌ beniꞌ keꞌenba llseniꞌn kello ka ke beꞌnn dá tella, naꞌllenꞌ binchole yichjraꞌlldaꞌollonꞌ. 6 Ke len naꞌ bi llayaꞌlgatraꞌll-llo ka llon beꞌnn yobre, naꞌ sollo gonllokanꞌ llazraꞌll Dios naꞌ. 7 Le beꞌnn kaꞌ lltas, tlleꞌlenꞌlltas akeꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llzolle, tlleꞌlenꞌ llzollakreꞌ. 8 Zan ka nak lliꞌo nakllo ka beꞌnne dá tella.Llayaꞌl sollo gonllo kanꞌ llazraꞌll Diosenꞌ. Llayaꞌlgonliraꞌll-lloeꞌ, naꞌ llieꞌ lwelljllo, naꞌ yewello danꞌnnézello yesrá Diosenꞌ lliꞌo. Chaꞌ gonllo yeololda kaꞌ, gakllo ka beꞌnn wakaꞌa ya, beꞌnne naketo de ya da nkweꞌj leꞌe, nench bibi gakreꞌ katchejeꞌ rao wdile. 9 Kere nbej Diosenꞌ lliꞌo nenchsaꞌkziꞌllo ke doꞌl kello naꞌn, nbejeꞌ lliꞌo nenchgonliraꞌll-llo Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌ yerallo raoda xhinnjenꞌ. 10 Jesucristonꞌ bzaneꞌ yel nban keꞌe,basoꞌt akeꞌ Leꞌe ni ke lliꞌo, nench yellinllo ganꞌ llieꞌnaꞌ, laꞌkze nna nbanllo o chaꞌ ba gotllo kat yedeꞌda yobre. 11 Naꞌllenꞌ legón kanꞌ ba llonkzre, naꞌ

leserén lwelljre, naꞌ legakrenlle lwelljre, nenchnaꞌ sotezre gonliraꞌllre Jesucristonꞌ.

Pablonꞌ bzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌkanꞌ llayaꞌl gon akeꞌ naꞌ

12 Beꞌnne biꞌche, llaꞌtyoetoꞌ reꞌ, gapre baraꞌnnbeꞌnn kaꞌ llon xchin Xanllo Jesucristo naꞌ, leleakeꞌn llwia llyi akeꞌ reꞌ, naꞌ llzejnieꞌ akreꞌ reꞌ.13Llayaꞌl gap akreꞌ baraꞌnne, naꞌ llieꞌ akereꞌ ka llinnaꞌ llasoꞌn akeꞌn. Naꞌ sorén lwelljre kwasro.

14 Kaꞌkzenꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ, beꞌnn biꞌche, letilbeꞌnne bi lleꞌne gon ak llin, lewpé beꞌnne lla-traꞌlle, naꞌ lewzejnieꞌ beꞌnne bi nna chejnieꞌ danak da llayaꞌl gon akeꞌ. Naꞌ lesó legape yelllxhenraꞌll ke yeolol beꞌnne.

15Chaꞌ bi da llone beꞌnn reꞌ, bi wayechjre yedil-rén leꞌe. Naꞌ lennao legón da wen ren lwelljre, naꞌlekze kaꞌ lennao, legón dawen ren noteze beꞌnne.

16 Lesoteze lesó leyewé. 17 Lesoteze lesó leyel-will Dios. 18 Leweꞌe yel llioxken ke Dios bitezeda llak keré, le kaꞌn lleꞌnreꞌ gon lliꞌo llonliraꞌll-lloXanllo Jesucristonꞌ.

19 Bi wllonrizre gon Spíritu ke Diosenꞌ danꞌlleꞌnreꞌ gone keré. 20 Bi gónere kaze diꞌll daweꞌe beꞌnne lloeꞌ diꞌll da ba goll Diosenꞌ leꞌe.21 Naꞌ lewiayaꞌnn ke diꞌllenꞌ lloeꞌ akeꞌn, naꞌ sorewzenayre da kaꞌ nak da wen. 22 Lekweꞌyiꞌll bitezeda nak da wlleyiꞌ reꞌ.

23 Dios naꞌ lloneꞌ ka zo bezllo kwasro konexhbab kello yoꞌ lo raꞌlldaꞌollo. Naꞌ llnnabaꞌ goneꞌgak lo raꞌlldaꞌorenꞌ yalle. Naꞌ leskaꞌ gonchgueꞌbibi da xhinnj gonre lo yichjraꞌlldaꞌore, ni kwerpkeré, nench naꞌ bibi xhia keré gaꞌt kat yed XanlloJesucristonꞌ da yobre. 24Dios beꞌnnenꞌ ba brej lliꞌonakllo rallneꞌe lloneꞌ kon da ba bneꞌe, ke len naꞌgoneꞌ lliꞌo gak raꞌlldaꞌollonꞌ yalle.

Pablonꞌ bnnabeꞌ gakrén Diosenꞌ beꞌnn Tesalónicakaꞌ

25 Beꞌnn biꞌche, lesó lennab gakrén Diosenꞌnetoꞌ.

26 Naꞌ kat ga yellay lwelljre, lewnoꞌp naꞌalwelljre, naꞌ wroeꞌn nllieꞌ lwelljre.

27 Llnnabraꞌ reꞌ wrabre yich ni, nench yenebeꞌnne lwelljre kaꞌ zjallaꞌa ganꞌ zore naꞌ, le kaꞌnlleꞌne Xanllo Jesucristonꞌ gonre.

28Naꞌ sochga Xanllo Jesucristonꞌ gakrenchgueꞌreꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 231: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Tesalonicenses 1:1 228 2 Tesalonicenses 2:13

YICH WLLOPE DANꞌ BZOJ POSTLSAN PABLONꞌ KE BEꞌNN KAꞌ

LLAꞌA TESALÓNICAPablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesu-

cristonꞌ llaꞌa yellenꞌ nziꞌi Tesalónica1 Nadaꞌ Pablo llzojaꞌ reꞌ lldop ll-llayre llonli-

raꞌllre Xanllo Jesucristonꞌ ganꞌ nziꞌi Tesalónica,naꞌ nakre txhen Leꞌe, naꞌ ren Xallo Diosenꞌ. 2Naꞌnadaꞌ ren Silvano, naꞌ Timoteo, llnnabtoꞌ raoXallo Diosenꞌ, naꞌ rao Xanllo Jesucristonꞌ gakrénakchgueꞌ reꞌ, naꞌ wzoa akeꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ sokwezre nbaraz.

Diosenꞌ weꞌe da wsaꞌkziꞌ beꞌnn llon da xhinnj3 Beꞌnn biꞌche, netoꞌ llayaꞌl soteze sotoꞌ, weꞌtoꞌ

yel llioxken ke Dios kanꞌ llonre naꞌ. Kaꞌn llayaꞌlgontoꞌ weꞌtoꞌ yel llioxken keꞌe, danꞌ nna zjazellrellonliraꞌllre Diosenꞌ, naꞌ zjazellre nllieꞌ lwelljre.4 Len naꞌ llawetoꞌ lloeꞌtoꞌ xtiꞌllrenꞌ ren yezikrebeꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ lldop ll-llay akeꞌ llonakeꞌ Jesucristonꞌ xhen ga yobre. Lloeꞌtoꞌ diꞌll kawen naꞌ llonre llonliraꞌllre Jesucristonꞌ, laꞌkze dazan da llsaꞌkziꞌ beꞌnn reꞌ. 5 Ke len naꞌ nnézelloDiosenꞌ zejeꞌ lixheje, naꞌ lloeꞌ latj saꞌkziꞌre nenchyedoꞌlere yebá ganꞌ llieꞌ llnebieꞌ naꞌ.

6 Diosenꞌ zejeꞌ lixhej danꞌ weꞌe yel llzaꞌkziꞌ kebeꞌnn kaꞌ llsaꞌkziꞌ reꞌ, 7 naꞌ gonneꞌ yel waziꞌraꞌllkeré, naꞌ kaꞌkzenꞌ gonneꞌ ketoꞌ, ka da kaꞌ zaꞌkziꞌllonnaꞌ. Gonneꞌn katenꞌ reꞌllo yetj Xanllo Jesúsenꞌleꞌ yebá naꞌ, ren angl keꞌe kaꞌ, beꞌnn kaꞌ nsaꞌa yelwak. 8 Yetjeꞌ nechjeꞌ bel yiꞌ. Naꞌ weꞌe yel llzaꞌkziꞌke beꞌnn kaꞌ bi llayombiaꞌ Dios, naꞌ bi llejleꞌ akeꞌDiꞌll Wen danꞌ llzejnieꞌ ke Xanllo Jesucristonꞌ.9Leakeꞌn saꞌkziꞌ akeꞌ ke chnare, ni ke yereꞌe akzreꞌXanllo Jesucristo, beꞌnnenꞌ le zeraoze zaꞌke napeꞌyel wak xhen. 10 Katenꞌ llin lla yed Jesucristonꞌda yobre, lliꞌo llonliraꞌll-lloeꞌ nakllo rao neꞌe,wroeꞌllo nakeꞌ beꞌnn zaꞌk xhen, naꞌ yebánello kayel beꞌnn wen keꞌen. Naꞌ naktoꞌ txhen ren reꞌ,danꞌ ba llejleꞌre ka diꞌll danꞌ ba beꞌrentoꞌ reꞌ naꞌ.

11 Naꞌllenꞌ zoteze zotoꞌ llnnabtoꞌ rao Diosenꞌgakreneꞌ reꞌ, gonre wen nench yewereꞌ reꞌ, reꞌba brejeꞌ nench nakre rallneꞌe. Naꞌ llnnabtoꞌgakreneꞌ reꞌ kone yel wak keꞌe naꞌ, nench naꞌwayoll gonre yeolol da wen danꞌ ba bchoyraꞌllregonre, danꞌ llonliraꞌllre naꞌ. 12 Llnnabtoꞌ gonregak Xanllo Jesucristonꞌ xhen, rao biteze da gonre,

naꞌ Leꞌe goneꞌ gakre xhen, le Dios kello naꞌ, renXanllo Jesucristo naꞌ, zo akseꞌ llakrén akeꞌ reꞌ.

2Chas beꞌnn bi wzoa xtiꞌll Dios

1 Beꞌnn biꞌche, nnaꞌ da yobre niaꞌ reꞌ kanꞌ gakkatenꞌ yed Xanllo Jesucristonꞌ da yobre, yetopeꞌlliꞌo lljazorenlloeꞌ txhen. 2 Bi wxoayay akeꞌ reꞌ,chaꞌ no yedeꞌ yedyeꞌreneꞌ reꞌ diꞌlle, siyeꞌe neꞌeSpíritu keDiosenꞌ nen, ba bllin lla yed Jesucristonꞌda yobre. Naꞌ bi xoayayre chaꞌ bi da yénere, chaꞌraꞌ no yich da nyoj diꞌll wenraꞌlle nen da bseꞌlnetoꞌn, siyeꞌn nen ba bllin lla yed Jesucristonꞌda yobre. 3 Bi weꞌre latj no siyeꞌe reꞌ, chaꞌ binne akeꞌ o chaꞌ bi da gon akeꞌ. Le kate za yedXanllo Jesúsenꞌ da yobre, beꞌnn zan chaswie akreꞌDiosenꞌ. Leze kanaꞌ lloj to beꞌnn xiꞌo, beꞌnn biwzoa xtiꞌll Diosenꞌ. Beꞌnn naꞌn ba naken yeyejeꞌlo yiꞌ gabil. 4 Gakeꞌ beꞌnn yaꞌraꞌlle, naꞌ wiereꞌ danak ke Diosenꞌ, leskaꞌ wiereꞌ biteze da llonliraꞌllbeꞌnne. Naꞌ lljachieꞌ lo yodaꞌo ke Diosenꞌ gayeꞌnreꞌ gakeꞌ xhen, naꞌ yeꞌnreꞌ goneꞌ ka Dios, naꞌkwinze nneꞌe: “Dios nadaꞌ”, nench gon beꞌnn zanleꞌe xhen.

5 ¿Bi zaꞌraꞌllre kanꞌ bzorenaꞌ reꞌ, naꞌ bze-jnieꞌraꞌ reꞌ kanꞌ gak kat yed Jesucristonꞌ da yobre?6 Nnézkzere bi danꞌ ll-llon lloj beꞌnn xiꞌon beꞌnnwxhiyeꞌn, ke nake nnaꞌ, bi nna llin lla llojeꞌ. 7Naꞌba zjaniꞌt beꞌnn bi llzoa xtiꞌll Diosenꞌ nnaꞌ, naꞌnna ngaꞌch da kaꞌ llon akeꞌn. Zan llin lla billso danꞌ wllon naꞌ. 8 Kanaꞌllenꞌ lloj beꞌnn xiꞌon,beꞌnnenꞌ bill wzoa xtiꞌll Diosenꞌ. Naꞌllenꞌ yedXanllo Jesúsenꞌ nseꞌe beniꞌ xhen naꞌ, naꞌll weꞌeXanllonꞌ diꞌll, naꞌ kone be danꞌ lloj lloeꞌ naꞌ, goteꞌbeꞌnn xiꞌon. Kaꞌn goneꞌ yenitraweꞌn. 9 Naꞌ katwroeꞌrao beꞌnn xiꞌon, kone yel wak ke daxiꞌo naꞌ,goneꞌ da yebane beꞌnne nenchwxoayayeꞌn leakeꞌ.10 Yeololte da xhinnj goneꞌn, wxoayayeꞌn beꞌnnkaꞌ ba naksen kweyiꞌ ke chnare. Kweyiꞌ akeꞌ, le bigokraꞌll akeꞌ chejleꞌ akeꞌ diꞌll li naꞌ, nench naꞌ yeráakeꞌ. 11 Naꞌllenꞌ weꞌe Diosenꞌ latj siyeꞌn leakeꞌ,nench naꞌ weꞌrao akeꞌ diꞌll wenraꞌlle. 12Naꞌ saꞌkziꞌakeꞌ ke chnare, le bi byejleꞌ akeꞌ diꞌll li ke Xanllonꞌ,bawé akllreꞌ zre da xhinnj naꞌ.

Diosenꞌ llbejeꞌ beꞌnn yerá akeꞌ13 Beꞌnn biꞌche, nllieꞌ Xanllo Jesucristonꞌ reꞌ.

Naꞌ netoꞌ llayaꞌl soteze sotoꞌ weꞌtoꞌ yel llioxkenke Diosenꞌ danꞌ brejeꞌ reꞌ, naꞌ reꞌ gokre beꞌnn nellbxenraꞌllre Cristonꞌ nench naꞌ yerare. Naꞌ kaꞌgok, le byejleꞌre diꞌll li ke Diosenꞌ, naꞌllenꞌ bseꞌleꞌSpíritu keꞌen nench gakre beꞌnn raꞌlldaꞌo yalle.

Page 232: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Tesalonicenses 2:14 229 2 Tesalonicenses 3:1814 Ni ke len naꞌ brej Diosenꞌ reꞌ, le byejleꞌre DiꞌllWen ke Jesucristo naꞌ, danꞌ beꞌrentoꞌ reꞌ, naꞌllwllin lla gon Diosenꞌ sore nbaraz kwis ganꞌ zoXanllo Jesucristo naꞌ.

15 Ke len naꞌ, beꞌnn biꞌche, lesé war, lewzenaydo yichj do raꞌllre ka da kaꞌ bzejnieꞌtoꞌ reꞌ, kanꞌbeꞌrentoꞌ reꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ da kaꞌ bzojtoꞌ. 16 XalloDiosenꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo. Kere da te ke danꞌ beneꞌnench bayonxhenraꞌlleꞌ lliꞌo, naꞌ sollo wxenraꞌll-lloeꞌ goneꞌ wen kello, le nllieꞌreꞌ lliꞌon. 17 Naꞌllnnabaꞌ rao kwin Xanllo Jesucristo, naꞌ renXallo Diosenꞌ, gakrenchgueꞌ reꞌ nench yeolol danꞌgonrenꞌ, naꞌ diꞌllenꞌ weꞌre naꞌ, gak aken wen.

3Bnnab Pablonꞌ yelwill akeꞌ Dios gakreneꞌ leꞌe ren

beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ1 Nnaꞌ beꞌnn biꞌche, yelwillchgare Diosenꞌ

gakreneꞌ netoꞌ, nench naꞌ yob lljadixjweꞌtoꞌ xtiꞌllXanllo Jesucristonꞌ doxhente, nench naꞌ chejleꞌyezikre beꞌnne, naꞌ gap akeꞌn baraꞌnne, kanꞌ baben reꞌ. 2 Lekze lennabchga rao Diosenꞌ yesreꞌenetoꞌ rao beꞌnn kaꞌ llwie lliꞌon, beꞌnn kaꞌ naoda llon krere, le kere yeolol beꞌnne llonliraꞌllJesucristonꞌ. 3Xanllo Jesucristonꞌ zokzeꞌ lloneꞌ kadanꞌ neꞌe goneꞌ, naꞌ gakreneꞌ reꞌ nench sechichregonliraꞌllreꞌ. Lekze wkwas wkweꞌjeꞌ reꞌ rao daxhinnjenꞌ. 4 Naꞌ nxenraꞌlltoꞌ llakrenkze Xanllonꞌreꞌ, naꞌ llonre danꞌ ba golltoꞌ reꞌ gonrenꞌ, nenchnaꞌ nniꞌttezre gonren. 5 Naꞌ llnnabaꞌ rao XanlloJesucristonꞌ gakreneꞌ reꞌ, nench gombiaꞌre yelnllieꞌ ke Diosenꞌ, naꞌ yel llakxhenraꞌll ke Cristonꞌ.

Llayaꞌl gon akeꞌ llin6 Beꞌnn biꞌche, llyixjweꞌtoꞌ reꞌ kanꞌ ne Xanllo

Jesucristonꞌ, bi llayaꞌl gonre txhen beꞌnn lwelljllokaꞌ beꞌnn kaꞌ bi lleꞌne gon llin, le bi llon akeꞌ kadanꞌ broeꞌ bsed aketoeꞌ naꞌ. 7 Benkz netoꞌ llinkanꞌ bzorentoꞌ reꞌ, naꞌllenꞌ nnézere kanꞌ llayaꞌlgonre naꞌ. 8 Weꞌe bdaokze ketoꞌ, bllayraotoꞌbentoꞌ llin do lla do yere nench weꞌj bdaotoꞌ, naꞌbibi bnnábetoꞌ reꞌ bi da byálljetoꞌ gonrentoꞌ llin.9Naksen nnábetoꞌ reꞌ da yeꞌj gaotoꞌ chenake chakbentoꞌ xchin Diosenꞌ ganꞌ zore naꞌ, naꞌ bi bentoꞌkaꞌ, naꞌ kaꞌ broeꞌtoꞌ reꞌ kanꞌ llayaꞌl gonre naꞌ.10 Kanꞌ bzorentoꞌ reꞌ bchoybiaꞌtoꞌ bnetoꞌ: “Chaꞌno bi gon llin, bi llayaꞌl gaweꞌ.” 11 Naꞌ nnaꞌ babénetoꞌ diꞌllenꞌ, llasné akeꞌ balre bibi llin llonre,kon dare, naꞌ llawere diꞌlle. 12Naꞌ chaꞌ nol reꞌ llonkaꞌ, llaꞌtyoeraꞌ reꞌ, naꞌ llasnisraꞌ reꞌ, gonre kanꞌne Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌ bill tare kaꞌ, leyezoraochaze leyeyón llin nench gaꞌt da yeꞌj gaore.

13 Naꞌ reꞌ beꞌnn biꞌche, bi lljachieꞌre gonre dawen naꞌ. 14Naꞌ chaꞌ no beꞌnn bi llazraꞌlleꞌ ka danꞌba bzojtoꞌ ni, lewiayaꞌnne nonꞌ llon kaꞌ, naꞌ billgonrenreꞌ txhen nench wayeꞌreꞌ kanꞌ lloneꞌ naꞌ.15 Zan bi wiereꞌ, lewzejnieꞌreꞌ diꞌll kwasroze, lenakeꞌ beꞌnn lwelljre.

Pablonꞌ bnnabeꞌ rao Diosenꞌ gakreneꞌ beꞌnnTesalónica kaꞌ

16 Nnaꞌ llnnabaꞌ rao Xanllo Jesucristonꞌ, beꞌn-nenꞌ nzoa lliꞌo so kwezllo kwasro lo yichjraꞌll-daꞌollo, gonchgueꞌ so kwezre nbaraz yeo lla bitezeda llak. Naꞌ llnnabraꞌ Leꞌe serenchgueꞌ yeololtere.

17 Naꞌ nadaꞌ kwinkzaꞌ Pablo llzojaꞌ raꞌt daꞌoleꞌ yich ni, llwapaꞌ reꞌ lliox kanꞌ llonkzaꞌ leꞌyeolol yich kaꞌ danꞌ llseꞌlaꞌ, llonaꞌn kone taꞌkaꞌni, nench nroeꞌn nadkzaꞌn llseꞌlaꞌn, le ba nombi-aꞌkzre ka diꞌll kaꞌ llzojaꞌn. 18 Xanllo Jesucristonꞌgakrenchgueꞌ yeololtere. Kaꞌn gakchga.

Page 233: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Timoteo 1:1 230 1 Timoteo 2:2

YICH NELL DANꞌ BZOJ POSTLSAN PABLONꞌ KE TIMOTEOPablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnnenꞌ nziꞌi Timoteo

1Nadaꞌ Pablo llzojaꞌ yich ni, koꞌo rweꞌ Timoteonakaꞌ postl ke Jesucristo, le Dios naꞌ ren XanlloJesucristo naꞌ, brej akeꞌ nadaꞌ gonaꞌ xchineꞌ. Diosnaꞌ nakeꞌ wasrá kello, naꞌ Xanllo Jesucristonꞌnakeꞌ beꞌnn bexhllo yesreꞌe lliꞌo. 2 Llzojaꞌ rweꞌTimoteo, rweꞌ nakoꞌ ka dogarje xhiꞌnnaꞌ, le bze-jnieꞌraꞌ rweꞌ llonliraꞌlloꞌ Cristo naꞌ. Naꞌ llnnabaꞌso Xallo Diosenꞌ ren Xanllo Jesucristonꞌ, gakrénakchgueꞌ rweꞌ, naꞌ yeyaꞌchraꞌll akeꞌ rweꞌ, naꞌ wzoaakeꞌ yichjraꞌlldaꞌo so kwezoꞌ nbaraz.

Zjaniꞌt beꞌnn lloeꞌ diꞌll wenraꞌlle3 Kanꞌ bzaꞌa Éfesonꞌ, byaꞌa ganꞌ nziꞌi Macedo-

nianꞌ, goꞌtyoeraꞌ rweꞌ nench goꞌyoꞌ Éfesonꞌ, naꞌwiaꞌo nench ke wzejnieꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll da nak dawxhiyeꞌe. 4 Naꞌ bi wzenay akeꞌ diꞌll da bi llayolllladó, ke da ben xozxtaꞌo akeꞌ kaꞌ. Le ka nak diꞌll kikon llonllejlaꞌllen beꞌnne, naꞌ bi llakrenen leakeꞌgon akeꞌ ka danꞌ broꞌ Diosenꞌ rao naꞌa lliꞌo llejleꞌxtiꞌlleꞌ naꞌ.

5Llaꞌtyoeraꞌ llepaꞌ reꞌ kaꞌ, le lleꞌnraꞌ nniꞌtllo llieꞌlwelljllo ka llon beꞌnn nak raꞌlldaꞌo yalle, llayaꞌlgonllo danꞌ nnézello nak wen yeo ras, naꞌ llayaꞌlchejleꞌllo diꞌll li ke Diosenꞌ do yichj do raꞌll-llo.6 Bal beꞌnn kaꞌ ba brej yichj akeꞌ diꞌll li naꞌ, naꞌlloeꞌ akeꞌ diꞌll da bibi zaꞌke. 7 Laꞌkze lleꞌn akreꞌwzejnieꞌ akreꞌ ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, ni kellejnieꞌ akzereꞌ diꞌllenꞌ lloeꞌ akeꞌn, naꞌ ni ke llejnieꞌakzereꞌ da kaꞌ ne akeꞌ llayaꞌl gonllonꞌ.

8Nnézkzello ley naꞌn nakwen kon chaꞌ gonren-llon llin dogarje. 9 Naꞌ nnézkzello bi ll-lliayiꞌllleyenꞌ beꞌnn kaꞌ llon da wen, zan ll-lliayiꞌllenbeꞌnn kaꞌ llon da xhinnjenꞌ, ren beꞌnn bi llzoadiꞌll danꞌ ba llia biaꞌa gonllo. Leskaꞌ ll-lliayiꞌllenbeꞌnn kaꞌ bi llzoa xtiꞌll Diosenꞌ, beꞌnn zoteze zoeꞌlloneꞌ da xhinnj, beꞌnn bi llape Diosenꞌ baraꞌnne,naꞌ bi llonliraꞌlle Leꞌe, beꞌnn llayot xaxhneꞌe, naꞌyezikre beꞌnn wen xhia. 10 Leskaꞌ beꞌnn lljatilenoꞌr yobre noneꞌ leꞌe xtoeꞌ o noꞌr lljatile beꞌnnbi nak xhyiweꞌ, naꞌ beꞌnn lljatile beꞌnn bxheje,naꞌ beꞌnn llban beꞌnn, naꞌ lljeꞌteꞌ leakeꞌ, naꞌ beꞌnnkaꞌ ziyeꞌe, naꞌ beꞌnn lloeꞌ diꞌll wenraꞌlle do raokoxchis nench goneꞌ gan, naꞌ nollre beꞌnn llon dazej krere rao diꞌll da ba bzejnieꞌ Diosenꞌ lliꞌo. 11Naꞌ

Diꞌll Wen danꞌ bzejnieꞌ Diosenꞌ zaꞌken, naꞌ Diosnak laꞌy naꞌ, ba broeꞌn rallnaꞌ chixjweꞌraꞌn beꞌnne.

Lloeꞌ Pablonꞌ yel llioxken ke Diosenꞌ ren ke Jesu-cristo

12 Lloaꞌa yel llioxken ke Xanllo Jesucristobeꞌnnenꞌ lltipraꞌll nadaꞌ llyixjweꞌraꞌ xtiꞌlleꞌn.Llioxkeneꞌn llakreꞌ nadaꞌ gonaꞌ xchineꞌ kanꞌ lleꞌn-reꞌ naꞌ, naꞌ ke len naꞌ brejeꞌ nadaꞌ gonaꞌn.13 Brejkzeꞌ nadaꞌ gonaꞌn laꞌkze bwieraꞌ diꞌll biaꞌakeꞌen kanaꞌ, naꞌ bdilrenaꞌ beꞌnn llonliraꞌll Leꞌe, naꞌlaꞌkze benaꞌ kaꞌ, bayaꞌchraꞌllkze Diosenꞌ nadaꞌ, lebi nna chejnieꞌraꞌ kanaꞌ, naꞌ bi nna gakbeꞌraꞌ chaꞌkrerenꞌ llonaꞌ. 14 Naꞌ Xanllo Jesucristonꞌ nllieꞌreꞌnadaꞌ kwis, naꞌ gokreneꞌ nadaꞌ nench benliraꞌlleꞌ,naꞌ nllieꞌkzreꞌ.

15 Da ninꞌ naken to diꞌll li da zaꞌk chejleꞌllo:Xanllo Jesucristonꞌ bedeꞌ yellrio ni, nench basreꞌelliꞌo beꞌnn wen da xhinnj, naꞌ kaꞌ nadaꞌ nakllaꞌbeꞌnn le zeraoze byan xtoꞌle. 16 Naꞌ laꞌkze nakaꞌle zeraoze beꞌnn wen da xhinnj, bayaꞌchraꞌllkzeJesucristonꞌ nadaꞌ, baziꞌxheneꞌ kiaꞌ nench naꞌbroeꞌreꞌ napeꞌ yel llxhenraꞌlle. Kaꞌn beneꞌ nenchgakbeꞌe beꞌnn za zaꞌk, Leꞌen napeꞌ yel llxhenraꞌllxhen nench gonliraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌ gaꞌt yel nbanzejlikane ke akeꞌ. 17 Llayaꞌl weꞌraollo Dios beꞌn-nenꞌ nakeꞌ beꞌnn wnebiaꞌ kello ke chnare. Kerebeꞌnn te keꞌen, zokzeꞌ laꞌkze bi llreꞌlloeꞌ, le Leꞌenzeraoze nakeꞌ beꞌnn siꞌn. Toze Leꞌen gonllo xhen,gaplloeꞌ baraꞌnne ke chnare. Kaꞌn gakchga.

18 Xhiꞌnnaꞌ Timoteo, brek yichjoꞌ ke diꞌllenꞌbeꞌe beꞌnn kaꞌ bzene rweꞌ kanꞌ bne Diosenꞌ koꞌokanaꞌ. Naꞌ kanꞌ ba goll akeꞌ rweꞌ gonoꞌ xchin Diosnaꞌ, lekze kaꞌn llepaꞌ nadaꞌ rweꞌ gonoꞌn do yichj doraꞌlloꞌ, naꞌ bi gakzedroꞌ gonoꞌn. 19 Bzechich, ben-liraꞌll Xanllo Diosenꞌ, naꞌ bzoteze benen, nenchnaꞌ gakbeꞌe lo raꞌlldaꞌon bitbi da xhinnj llonoꞌ.Bal beꞌnne llon akseꞌ da xhinnj, laꞌkze chaꞌ nnezaktereꞌ bi llayaꞌl gon akeꞌn, leakeꞌn ba blleyiꞌ billllonliraꞌll akeꞌ Dios. 20 Kaꞌn gok ke beꞌnnenꞌ nziꞌiHimeneo naꞌ ke Alejandro. Ke len naꞌ ba bnnabaꞌrao Dios gak akeꞌ rao naꞌa danꞌ llnebiaꞌ daxiꞌo kaꞌ,naꞌ gonen leakeꞌ ka lleꞌnen, naꞌ wsed akeꞌ bi llayaꞌltilrén akeꞌ Dios.

2Bi da kaꞌ llayaꞌl nnábello Diosenꞌ kate llalwill-lloeꞌ

1 Da naꞌ nake lliarao xhen gon lliꞌo nxenraꞌllDiosenꞌ: llayaꞌl nnábello Diosenꞌ gonneꞌ da yáll-jello, naꞌ nnabllo gakreneꞌ yeolol beꞌnne, naꞌweꞌllo yel llioxken keꞌe, ka nak da wen naꞌ lloneꞌkello. 2 Naꞌ llayaꞌl nnabllo ke no wnebiaꞌ braoak, naꞌ ren no beꞌnn wnebiaꞌ zerén reꞌ, nench

Page 234: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Timoteo 2:3 231 1 Timoteo 3:15naꞌ so kwezllo kwasro, naꞌ nono wllon wxenraꞌll-llo Diosenꞌ, leskaꞌ nono wllon billre da lleꞌnellogonllo da llayaꞌl gonllo. 3 Da ni naken wen,naꞌ kaꞌn llazraꞌll Diosenꞌ, beꞌnnenꞌ nak wasrákello. 4 Le Leꞌen lleꞌnreꞌ yerá yeolol beꞌnne raoda xhinnjenꞌ, naꞌ lleꞌnreꞌ chejnieꞌ akreꞌ diꞌll li keꞌenaꞌ. 5 Toze Diosenꞌ nakeꞌ beꞌnnenꞌ zaꞌk wxenraꞌllyeolol beꞌnne, naꞌ lekze toze beꞌnnenꞌ zo lldextiꞌll-llonꞌ rao Diosenꞌ, Leꞌen re Jesucristonꞌ beꞌn-nenꞌ gorje gokeꞌ beꞌnnach. 6 Jesucristo naꞌ beꞌelatje goteꞌ ni ke da xhinnj ben yeolol beꞌnnach, naꞌka bllin lla bllia Diosenꞌ biaꞌa, kanaꞌllenꞌ bnnezebeꞌnnach kanꞌ beneꞌ kellonꞌ. 7 Naꞌ Diosenꞌ brejeꞌnadaꞌ nakaꞌ postl, nench llsedraꞌ beꞌnne xtiꞌlleꞌ.Lloaꞌa diꞌll li, bi ziyaꞌ, le txhen naꞌ nakaꞌ Cristonꞌ,brejeꞌ nadaꞌ nench llzejnieꞌraꞌ beꞌnn bi nake beꞌnnIsrael diꞌll li keꞌen, nench wxenraꞌll akeꞌ Leꞌe.

8 Naꞌ danꞌ lleꞌnraꞌ gak doxhente, yedop yellaybeꞌnn kaꞌ yelwill akeꞌ Dios, gak akeꞌ beꞌnn raꞌlldaꞌoyalle, nench wlis naꞌa akeꞌn raweꞌ, naꞌ bi gakllaꞌaakeꞌ beꞌnne, naꞌ bi wchachrén akeꞌ beꞌnne. 9 Naꞌka nak noꞌr kaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ, llayaꞌl gakxharaꞌne da nlaꞌ xhej de baraꞌnne, ka llon beꞌnnzej lixheje, kere te aktereꞌ yeyón yich yichj akeꞌnnbaraz, naꞌ wllia akrizeꞌ ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oroo de yej chaꞌo danꞌ nziꞌi perla, naꞌ raꞌll xha dazaꞌk lsaꞌke gore. 10 Zan llayaꞌl gon akeꞌ da wenkanꞌ lleꞌne Diosenꞌ gon akeꞌ, kanꞌ llon noꞌr beꞌnnnxenraꞌll Leꞌe. 11Leskaꞌ noꞌr kaꞌ llayaꞌl so akeꞌ llizewzenay akeꞌ ke beꞌnn llroeꞌ llsede xtiꞌll Diosenꞌ,gon akeꞌ kon kanꞌ ye akeꞌ leakeꞌ. 12Nadaꞌ bi lloaꞌalatj wzejnieꞌ noꞌr kaꞌ beꞌnn byio, naꞌ bi lloaꞌa latjnnebiaꞌ akeꞌ beꞌnn byio kaꞌ. Llayaꞌl so akeꞌ llize.13 Le kate ben Diosenꞌ beꞌnnach, zgaꞌtek Adán naꞌbeneꞌ, naꞌ za benreꞌ Eva naꞌ. 14 Naꞌ daxiꞌon kerebxhiyeꞌn Adán naꞌn, Eva naꞌn bxhiyeꞌn nenchbeneꞌ daꞌn nllon Diosenꞌ goneꞌ, naꞌllenꞌ bayakeꞌbeꞌnn wen da xhinnje. 15 Naꞌ laꞌkze noꞌr kaꞌ llzoxhiꞌnn akeꞌ zaꞌkziꞌ akeꞌ, yerá akeꞌ chaꞌ nniꞌttezenniꞌt akeꞌ wxenraꞌll akeꞌ Diosenꞌ, naꞌ llieꞌ akreꞌLeꞌe, naꞌ chaꞌ nniꞌt akeꞌ gon akeꞌ kanꞌ llazraꞌllDiosenꞌ, naꞌ gon xhiraꞌll lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ.

3Kanꞌ llayaꞌl gon beꞌnn kaꞌ llwia llyi yezikre beꞌnn

llonliraꞌll Dios1 De to diꞌll li da ne: Beꞌnn lleꞌne wia wyi

yezikre beꞌnn nxenraꞌll Dios, da wenkzenꞌ llwieꞌgoneꞌ. 2 Naꞌ beꞌnnenꞌ lleꞌnreꞌ wlaneꞌ goneꞌ llindanꞌ nak kaꞌ, llayaꞌleꞌ soeꞌ gontezeꞌ da wen yeo llabibi gonkzeꞌ da til-lloeꞌ. Naꞌ llayaꞌl so toze noꞌrkeꞌe, naꞌ llayaꞌl gakeꞌ beꞌnn yoꞌ xhbab, naꞌ llayaꞌl

gapeꞌ kwineꞌ goneꞌ da wen, naꞌ llayaꞌl gakeꞌ beꞌnnllon da zej to li nench gap beꞌnne leꞌe baraꞌnne.Naꞌ llayaꞌl yewereꞌ wrebeꞌ beꞌnne lo yoꞌ rilleꞌ,naꞌ llayaꞌl gakeꞌ beꞌnn llak llzejnieꞌ xtiꞌll Diosenꞌkwasro. 3Beꞌnn nake beꞌnn wazó bi gak wlaneꞌ kallin naꞌ. Bi llayaꞌl gakeꞌ beꞌnn wachach. Bi llayaꞌlgakeꞌ beꞌnn wzeraꞌlle. Llayaꞌl gakeꞌ beꞌnn chaꞌo,beꞌnn llone beꞌnne wen, bi llayaꞌl gakeꞌ beꞌnnznia, naꞌ bi seraꞌlleꞌ goneꞌ gan mell xhen. 4 Naꞌllayaꞌl gakeꞌ beꞌnn llak llgoꞌ xhnneze da de lo yoꞌrilleꞌ, naꞌ llayaꞌl nnezreꞌ ka goneꞌ nench wzenayxhiꞌnneꞌ kaꞌ keꞌe, naꞌ gap akeꞌ leꞌe baraꞌnne. 5 Lechaꞌ bi llak kweꞌe xhnneze ke xhiꞌnneꞌ wzenayakbeꞌ keꞌe, naꞌ bi llak kweꞌe xhnneze bi da de lo yoꞌrilleꞌ, bi gak kweꞌ xhnneze ke beꞌnn yobre beꞌnnlldop ll-llay llonliraꞌll Dios. 6 Bi kwejre beꞌnn zallzorao llonliraꞌll Diosenꞌ wieꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌllDiosenꞌ, le nna nakeꞌ beꞌnn kobe nxholl yewereꞌyeyonxhen kwineꞌ, naꞌ gak keꞌe kanꞌ gok ke danꞌllnebiaꞌ daxiꞌo kaꞌ kanaꞌ, naꞌ weꞌe Diosenꞌ leꞌe yelllzaꞌkziꞌ keꞌe. 7 Naꞌ beꞌnnenꞌ kwejre naꞌ, llayaꞌlsoeꞌ goneꞌ da wen radj beꞌnn kaꞌ bi non reꞌ txhen,nench ke bixeꞌ, naꞌ nne beꞌnn kaꞌ keꞌe, naꞌ daxiꞌonwkoꞌyelen leꞌe goneꞌ da xhinnjlle ye raꞌte.

Beꞌnn kaꞌ llgoꞌ xhnnez da de lo yodaꞌo8 Naꞌ leskaꞌ kat kwejre beꞌnn kaꞌ koꞌ xhnnez

da de lo yodaꞌo, lekwej beꞌnn llon wen, nenchgap aklloeꞌ baraꞌnne. Leze llayaꞌl gak akeꞌ beꞌnnlloeꞌ diꞌll li da chejleꞌllo, beꞌnn bi yoꞌrao lleꞌjeꞌ,naꞌ beꞌnn bi zeraꞌlleꞌ yel wniaꞌ danꞌ goneꞌ xchinDios naꞌ. 9 Llayaꞌl gak akeꞌ beꞌnn llejleꞌ doxhenkanꞌ bzejnieꞌ Diosenꞌ lliꞌo ke Jesucristonꞌ, danꞌnono bnneze do kanaꞌ, naꞌ llayaꞌl gon xhiraꞌll loyichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. 10Naꞌ ka za kwejtere beꞌnn kaꞌkoꞌ xhnnez bi da de lo yodaꞌo, lewiayaꞌnne kanꞌllon akeꞌ naꞌ, naꞌll wroeꞌn chaꞌ llon akeꞌ wen, billkaꞌa akeꞌ ga yobre, naꞌtellenꞌ kwej akreꞌ. 11 Naꞌnoꞌr kaꞌ gon xchin Diosenꞌ, lekze llayaꞌl gon akeꞌka gap aklloeꞌ baraꞌnne. Bi kwejre noꞌr nnechachke beꞌnne o noꞌr lleꞌjeꞌ, zan lekwej noꞌr kaꞌ niꞌtllon kon ka lleꞌne Diosenꞌ. 12 Leze kat kwejrebeꞌnn byio koꞌ xhnneze da de lo yodaꞌo, lekwejbeꞌnn zo toze noꞌr keꞌe, naꞌ beꞌnn llgoꞌ xhnnezeke xhiꞌnneꞌ, naꞌ nollre beꞌnn zjaniꞌt lo yoꞌ rilleꞌ gazoeꞌ. 13Le beꞌnn kaꞌ llgoꞌ xhnneze da de lo yodaꞌo,llon akeꞌ nench llap beꞌnn leakeꞌ baraꞌnne, nniꞌtakeꞌ nbaraz gonliraꞌll akeꞌ Xanllo Jesucristonꞌ.

Da li da baroeꞌrawe14 Llzojaꞌ rweꞌ da ki danꞌ llayaꞌl gonoꞌ laꞌkze ba

llonaꞌ xhbab yedaꞌ ganꞌ zoꞌo. 15 Laꞌkze chaꞌ lleraꞌ

Page 235: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Timoteo 3:16 232 1 Timoteo 5:8kon ba nnezroꞌ akrenꞌ llayaꞌl gon beꞌnn kaꞌ nakedialla Diosenꞌ, le lliꞌo lldop ll-llayllo llonliraꞌll-lloJesucristonꞌ, nakllo dialla ke Dios beꞌnnenꞌ zo kechnare, naꞌ naollo llonllo ka gombiaꞌ beꞌnn xtiꞌllDiosenꞌ naken da li. 16 Da likze danꞌ ba broeꞌraoDiosenꞌ lliꞌo naken da zaꞌk kwis, kanaꞌ nono bn-neze da ki ba bzejnieꞌreꞌ lliꞌo ke Jesucristonꞌ nen:Diosenꞌ bedeꞌ gorjeꞌ radj beꞌnnach,naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ broeꞌn nakeꞌ beꞌnn wen

kwis.Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak angl ke Diosenꞌ, badwia akeꞌ

Leꞌe.Naꞌ beꞌnn kaꞌ lloeꞌ xtiꞌlleꞌn, ba beꞌrén akeꞌn beꞌnn

kaꞌ llaꞌa yellrio ziꞌte,naꞌ zan beꞌnn llaꞌa rao yellrionꞌ, ba llejleꞌ akeꞌ keꞌe.Naꞌ ba bazieꞌ Leꞌe radj yel nbaraz keꞌen.

4Bale beꞌnn kwej yichj akeꞌ diꞌll li ke Diosenꞌ kate llin

lla1 Ba beꞌe Spíritu ke Diosenꞌ diꞌll li, nench

chejleꞌllowllin lla kate bale beꞌnne kwej yichj akeꞌdiꞌll li ke Diosenꞌ danꞌ llejleꞌllonꞌ, naꞌ chejleꞌ akeꞌke da gon daxiꞌo kaꞌ nench wxoayay aken leakeꞌ.2 Naꞌ nniꞌt beꞌnn kaꞌ wzejnieꞌ diꞌll wenraꞌlle, naꞌbillbi gak akreꞌ kat siyeꞌe akeꞌ beꞌnne. 3Wllon akeꞌwchaynaꞌa beꞌnne, naꞌ wllon akeꞌ yeꞌj gaollo balyel wao, laꞌkze naken da ba ben Diosenꞌ nenchgaollon, lliꞌo nxenraꞌll-llo Cristonꞌ nombiaꞌllo diꞌllli keꞌen, naꞌ lloeꞌllo yel llioxken keꞌe. 4Yeolol danꞌben Diosenꞌ naken da wen, naksen da llayaꞌl siꞌllokon chaꞌ weꞌllo yel llioxken keꞌe, katenꞌ gaollonnaꞌ. 5 Le kone lloaꞌ xtiꞌll Dios naꞌ, naꞌ danꞌ lloeꞌlloyel llioxken naꞌ, llayaken yall nench llak llaollon.

Kanꞌ llayaꞌl gon beꞌnn gon xchin Diosenꞌ6 Ka nak beꞌnn lwellj lliꞌo nxenraꞌll Jesucristo

naꞌ, chaꞌ wzejnieꞌ akroeꞌ ka da ki ba bniaꞌ rweꞌnaꞌ, naꞌ gakrén akoeꞌ, naꞌll gakoꞌ to beꞌnn wenllin wen ke Jesucristonꞌ. Lekzen gonen lachraꞌlloꞌchaꞌ wzejnieꞌroꞌ beꞌnn xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ llejleꞌllonaꞌ, le naken to diꞌll wen, da ba bzenayoꞌ ke.7 Bi wzenayoꞌ ke diꞌll wenraꞌlle da llarjlaꞌll beꞌnnbi nxenraꞌll Dios. Bzoteze beꞌlaꞌll gonoꞌ kanꞌllazraꞌll Dios naꞌ. 8 Nnézkzello kat llta niaꞌnaꞌllo,llakrenen kwerp kellonꞌ raꞌte. Naꞌ kat llonllo kanꞌllazraꞌll Dios naꞌ, llakrenllen lliꞌo nench zo bezllokwasro, llinte lla kat lljazorenlloeꞌ ke chnare.9 Naꞌ diꞌll li naken da ni, zaꞌken chejleꞌllon, naꞌzaꞌken wzenayllon do yichj do raꞌll-llo. 10 Ke lennaꞌ llonllo xchineꞌn, naꞌ llaoraꞌll-llo kat ziꞌchiꞌll nobeꞌnn lliꞌo, le nnézkzello Diosenꞌ zoeꞌ ke chnare,naꞌ sollo rez goneꞌwen kello, Leꞌen lleꞌnreꞌ yesreꞌe

yeolol beꞌnnach, naꞌ kaꞌn naksen goneꞌ ke beꞌnnllonliraꞌll Jesucristonꞌ.

11 Naꞌllenꞌ bzejnieꞌ beꞌnne da kaꞌ ba bniaꞌn,naꞌ goll akeꞌ wzenay akeꞌ ke yeololkzen. 12 Bigoꞌo latj gon akreꞌ rweꞌ kaze danꞌ nna nakoꞌ billaban. Yeolol bi da llonoꞌ, ben nench reꞌe beꞌnnkaꞌ llonliraꞌll Jesucristonꞌ kanꞌ llayaꞌl gon akeꞌnaꞌ. Broeꞌ akreꞌ kanꞌ neꞌo, naꞌ kanꞌ nakoꞌ beꞌnnwen, naꞌ kanꞌ nllieꞌroꞌ beꞌnne, naꞌ kanꞌ zechichoꞌllonliraꞌlloꞌ Diosenꞌ, naꞌ kanꞌ nakoꞌ beꞌnn raꞌlldaꞌoxhiraꞌlle. 13 Naꞌ chak za yedaꞌ naꞌ, brek yichjoꞌwraboꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, rao beꞌnn kaꞌ lldop ll-llaynxenraꞌll Jesucristonꞌ, naꞌ bnneyoe akreꞌ wzenayakeꞌn, naꞌ bzejnieꞌ akreꞌ akrenꞌ zejenꞌ. 14 Naꞌ bigatraꞌlloꞌ ke danꞌ broꞌ Diosenꞌ rao naꞌo gonoꞌ, kanꞌbxoa taꞌk beꞌnn gor brao kaꞌ yichjoꞌ.

15 Llayaꞌl seꞌo do yichj do raꞌlloꞌ, gonoꞌ danꞌbrej Diosenꞌ rweꞌ gonoꞌ, nench reꞌe yeolol beꞌnnezejkzoꞌ llonoꞌ da wen. 16Naꞌ wiaꞌo kanꞌ so kwezoꞌnench soteze soꞌo gonoꞌ kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ, leskaꞌsoteze soꞌo wzejnieꞌroꞌ beꞌnne xtiꞌll Diosenꞌ kanꞌnaken. Naꞌ kaꞌn gonoꞌ nench gakrenen rweꞌ, naꞌleskaꞌ gakrenen beꞌnn kaꞌ llzenay xtiꞌlloꞌn, nenchnaꞌ yerare rao da xhinnjenꞌ kate llin lla keré.

5Kanꞌ llayaꞌl gone lwelljllo lliꞌo ba nxenraꞌll-llo

Cristo1 Chaꞌ to beꞌnn gor byio lloneꞌ bi da xhinnj, bi

gonroeꞌ znia, bzejnieꞌreꞌ nench kwejeꞌn yichjeꞌ,benreꞌ ka no xaꞌo. Naꞌ chaꞌ to bi weꞌo llonbeꞌ daxhinnj, beꞌrenbeꞌ diꞌll kwejbeꞌn yichjbeꞌ, bénebeꞌka to no biꞌchoꞌ. 2 Naꞌ chaꞌ no noꞌr gore lloneꞌbi da xhinnj, beꞌreneꞌ diꞌll kwejeꞌn yichjeꞌn, konbentezreꞌ ka llonroꞌ xhnaꞌon. Naꞌ chaꞌ no noꞌrkwiꞌde llonbeꞌ bi da xhinnj, beꞌrenbeꞌ diꞌll kwe-jbeꞌn yichjbeꞌ, bénebeꞌ ka to no zanoꞌ. Llayaꞌlwiaꞌo da ki nench gakoꞌ beꞌnn wen rao akeꞌ.

3 Llayaꞌl weꞌllo da yallje noꞌr kaꞌ nak noꞌrwazebe, chaꞌ dogarje bi da yalljreꞌ. 4 Zan chaꞌniꞌt no xhiꞌnn akeꞌ no xhosoa akeꞌ, bzejnieꞌ akreꞌllayaꞌl weꞌe akeꞌ da yallje xhnaꞌ akeꞌn, le babasgoreꞌ leakeꞌn, le kaꞌn lleꞌne Diosenꞌ gon akeꞌda wen. 5 Naꞌ noꞌr kaꞌ nono llraꞌ gakrén leakeꞌweꞌe akeꞌ leakeꞌ bi da yallj akreꞌ, beꞌnn kaꞌn nakedogarje noꞌr wazebe, bez akeꞌ weꞌe Dios bi danꞌyallj akreꞌn, naꞌ llalwill akeꞌ Dios do lla do yerenench gakreneꞌ leakeꞌ. 6 Naꞌ noꞌr wazeb kaꞌ llonkon kanꞌ ne lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn, nak akeꞌ ka tobeꞌnne ba got laꞌkze nna nban akeꞌ. 7 Goll akeꞌgon akeꞌ ka danꞌ niaꞌ ni, naꞌ bi gon akeꞌ da xhinnjda nak zi til akreꞌ. 8 Chaꞌ no beꞌnne bi llakreneꞌ

Page 236: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Timoteo 5:9 233 1 Timoteo 6:11nench gaꞌt bi da yallje no beꞌnn nak dialla keꞌe, babkwaseꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kaꞌle danꞌ llejleꞌllo naꞌ, ballonlleꞌ da xhinnjll ye raꞌt kerke beꞌnn kaꞌ bi nnawxenraꞌll Jesucristo naꞌ.

9 Chaꞌ to noꞌr wazeb ba gokreꞌ wyon (60) iz, naꞌbzo toze beꞌnn keꞌe, wllia akoeꞌ yich ganꞌ llia ranoꞌr wazeb kaꞌ llakrenllo. 10Kwejre noꞌre nnézerechaꞌ beneꞌ da wen, ka da ki: chaꞌ basgor xhiꞌn-neꞌ kwasro, chaꞌ benreꞌ wen beꞌnn bllin rilleꞌ,chaꞌ gokreneꞌ beꞌnn nxenraꞌll Dios, chaꞌ gokreneꞌbeꞌnn zaꞌkziꞌ o chaꞌ ba benlleꞌ billre da wen.

11 Naꞌ noꞌr wazeb llaban kaꞌ, bi wllia akoeꞌyich, le wllinje lla gon akeꞌ kon kanꞌ nen keakeꞌ, naꞌ wsanraꞌll akeꞌ Cristo naꞌ, naꞌ yeꞌn akreꞌyechaynaꞌa akeꞌ da yobre. 12 Naꞌ wsanraꞌll akeꞌxchin Cristonꞌ danꞌ ba bcheb akeꞌ gon akeꞌn, naꞌgap akeꞌ doꞌle. 13Leskaꞌ bi nakenwen choꞌrao akeꞌlaꞌll akeꞌ toto yoꞌ, nench ke gak akeꞌ beꞌnn ria, naꞌgak akeꞌ beꞌnn wao diꞌlle, naꞌ weꞌe akeꞌ diꞌll da billayaꞌl weꞌe akeꞌ. 14 Ke len naꞌ lleꞌnraꞌ yechaynaꞌanoꞌr wazeb llaban kaꞌ da yobre, naꞌ san aklleꞌ, naꞌyesgor xhiꞌnn akeꞌ, naꞌ gapchiꞌi rill akeꞌ kwasro,naꞌ kaꞌ bi weꞌn latj nne beꞌnne kello. 15 Kaꞌn niaꞌ,le niꞌt bal noꞌr wazeb xkwiꞌd ake ba brej yichj akeꞌCristonꞌ, naꞌ ba nao akeꞌ daxiꞌon naꞌle.

16 Chaꞌ no beꞌnn nonliraꞌll Cristonꞌ, naꞌ zjaniꞌtnoꞌr wazebe dialla ke akeꞌ, llayaꞌl weꞌe akeꞌ da yeꞌjgao akeꞌ, nench bibi zed gon akreꞌ beꞌnn kaꞌ lldopll-llay llonliraꞌll Cristonꞌ. Naꞌll saꞌke gakrenllonoꞌr kaꞌ nono llraꞌ ke akeꞌ.

17Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ beꞌnn kaꞌ lldopnxenraꞌll Cristonꞌ toto yell, chaꞌ llwia akeꞌ beꞌnnkaꞌ kwasro, da xhen llayaꞌl gak beꞌnn kaꞌ xhen.Naꞌ zaꞌkllenꞌ gak akeꞌ xhen chaꞌ llyixjweꞌ akreꞌxtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ llzejnieꞌ akreꞌ beꞌnne akrenꞌzejen. 18Le nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Bi wsejre lloaꞌbellenꞌ nench gaobaꞌ kate llrej llchekwbaꞌ trigonꞌnench lloj xhe.” Leskaꞌ nen: “Beꞌnn wen llin naꞌ,llayaꞌl siꞌi raxhjeꞌ.”

19 Bi chejleꞌo chaꞌ to beꞌnne zaꞌze llxoeꞌ doꞌlkoꞌll to beꞌnn gor brao, chaꞌ bi zaꞌreneꞌ ye chopchonn beꞌnn lloeꞌ diꞌll li. 20 Naꞌ chaꞌ da li babeneꞌ da xhinnj, llayaꞌlkze tiloeꞌ rao beꞌnn kaꞌlldop ll-llay llonliraꞌll Cristonꞌ, nench lleb yezikrebeꞌnn, naꞌ bi gon akeꞌ da xhinnje. 21 Llaꞌtyoeraꞌrweꞌ rao Xanllo Diosenꞌ naꞌ rao Jesucristonꞌ, naꞌrente rao angl kaꞌ ba brejeꞌ naꞌ, nnaoꞌ gonoꞌ kanꞌba bniaꞌ, naꞌ bi yelaꞌo beꞌnne, naꞌ gonxhenzoꞌbalzeꞌ. 22Bi kwejoꞌ kon ganze beꞌnnenꞌ gape lwelljakeꞌn, nench kere renoꞌ gapoꞌ doꞌle chaꞌ beꞌnnenꞌbrejoꞌn goneꞌ da xhinnj. Bwia nench ke gakoꞌbeꞌnn wen da xhinnj.

23 Naꞌ danꞌ llak leꞌo, bi yeꞌjoꞌ toze nis, weꞌj raꞌtxis uva.

24 Bal beꞌnne nakbieꞌ xhej da xhinnjenꞌ llonakeꞌn, naꞌ llakbeꞌkze beꞌnne binꞌ llon akeꞌ, laꞌkzebi nna llin lla yellayrao akeꞌ. Naꞌ ye bal akeꞌ llonakeꞌ da xhinnjenꞌ, naꞌ zoe akreꞌ llkwaꞌch akeꞌn, naꞌbi llakbeꞌe beꞌnne, zan wllin lla kate reꞌe akreꞌn.25 Leskaꞌ naken ke beꞌnn kaꞌ llon da wen naꞌ,nakbieꞌkzen chaꞌ dawennaꞌ llon akeꞌ, naꞌ ye balenbi llroeꞌrawe dawen naꞌ llon akeꞌ, zan bi ten kaꞌze.

61 Beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Cristonꞌ, naꞌ nak akeꞌ

beꞌnnwen llin ke beꞌnne, llayaꞌl gap akeꞌ baraꞌnnebeꞌnn kaꞌ nak xan llin ke akeꞌn, nench nono bi nneke danꞌ naollo ke Diosenꞌ, naꞌ danꞌ llzejnieꞌllo naꞌ.2 Beꞌnn kaꞌ zo xan akeꞌ, naꞌ xan akeꞌ naꞌ, nak akeꞌbeꞌnn nxenraꞌll Cristonꞌ, bi llayaꞌl wsanraꞌll akeꞌyel gap leakeꞌ baraꞌnne danꞌ nak akeꞌ ka biꞌchllo.Naꞌ llayaꞌl gon akeꞌ xchin beꞌnn kaꞌ do raꞌll akeꞌ,naꞌ llayaꞌl llieꞌ akreꞌ leakeꞌ, le nak akeꞌ txhennxenraꞌll akeꞌ Cristonꞌ. Da ni bzejnieꞌ akreꞌ, naꞌgoꞌtyoe akreꞌ kanꞌ llayaꞌl gon akeꞌn.

Llayaꞌl sollo nbaraz ke da de kello3Niꞌt beꞌnn llzejnieꞌ akreꞌ xhbab ke akseꞌ, naꞌ bi

llroeꞌ llsed akreꞌ diꞌll li ke Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌllejnieꞌ akreꞌ krere, ne akeꞌ kere llonenbien gonllokanꞌ ne Dios naꞌ. 4Beꞌnn kaꞌ llon kaꞌ lleꞌn akreꞌ gakakeꞌ xhen, naꞌ bibi llejnieꞌ akreꞌ. Naꞌ chach akeꞌ keno diꞌll o billre da ke zaꞌke, naꞌ llaxhéꞌ lwellj akeꞌ,naꞌ llakyollrén lwellj akeꞌ, ziꞌchiꞌll lwellj akeꞌ, naꞌllak akreꞌ llaxhéꞌ beꞌnn leakeꞌ. 5 Naꞌ ni ke llayolllladoze llasdil llaschach akeꞌ, le da xhinnj naꞌnbayoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn, le bi nombiaꞌ akeꞌdiꞌll li ke Diosenꞌ. Naꞌ llak akreꞌ wroeꞌ wsed akreꞌxtiꞌll Diosenꞌ gak akteꞌ beꞌnnwniaꞌ. Bi gonoꞌ beꞌnnkaꞌ txhen beꞌnn kaꞌ llon kaꞌ. 6Da likze nbaraz zollokat gonllo kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, naꞌ kat zollo nbarazllonllo banez bi da daꞌo de kello. 7 Le to kaꞌzllonꞌbraꞌllo yellrio ni, naꞌ to kaꞌzllo yezaꞌllo. 8Naꞌ chaꞌde da lleꞌj llaollo, naꞌ chaꞌ de xharaꞌnllo da llakllo,kone len llayaꞌl sollo yewello. 9 Beꞌnn kaꞌ zeraꞌllgak akeꞌ beꞌnn wniaꞌ, llon akeꞌ zre da xhinnj,leakeꞌn darén akeꞌ daxiꞌo. Naꞌ da zan da zeraꞌllakeꞌ gaꞌt ke akeꞌ da te ke, naꞌ ka nak danꞌ zeraꞌllakeꞌn, llkwaꞌntonten leakeꞌ, naꞌ wllin lla kweyiꞌakeꞌ. 10 Le beꞌnnenꞌ zeraꞌll mellenꞌ lloneꞌ bitezeda xhinnj. Naꞌ llbej yichj akeꞌ diꞌll li ke Diosenꞌ yelllzeraꞌll ke akeꞌn, naꞌll da zan da llallayrao akeꞌ.

Llayaꞌl kwek yichj Timoteonꞌ goneꞌ xchin Cristonꞌ11Ka nak rweꞌ Timoteo, bi gonoꞌ kanꞌ llon beꞌnn

kaꞌ, le Dios naꞌ ba brejeꞌ rweꞌ gonoꞌ xchineꞌn. Brek

Page 237: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Timoteo 6:12 234 1 Timoteo 6:21yichjoꞌ gonoꞌ danꞌ zej lilla, ben kon kanꞌ llazraꞌllDios naꞌ, sokzoꞌ wxenraꞌlloeꞌ, bllieꞌ beꞌnne, bdao-raꞌll kat de da llsaꞌkziꞌ rweꞌ, gok beꞌnne chaꞌo.12 Brek yichjoꞌ ben ga zerao saꞌkroꞌ, nench naꞌgonoꞌ yeolol danꞌ lleꞌne Dios naꞌ. Bawé lljazorenoꞌDiosenꞌ ke chnare, le ba brej Diosenꞌ rweꞌ llja-zorenoeꞌ, naꞌ ba beꞌo diꞌll rao beꞌnn zan, lle akoeꞌllonliraꞌlloeꞌ. 13 Dios beꞌnnenꞌ lloeꞌ yel nban keyeolol da de rao yellrio, naꞌ Jesucristo beꞌnnenꞌbeꞌe diꞌll li rao Poncio Pilato, leakeꞌn nnez akreꞌnadaꞌn llaꞌtyoeraꞌ rweꞌ 14wzenayoꞌ ke yeolol danꞌba bniaꞌ ni, naꞌ bi wxinnjoꞌ, naꞌ bi gatraꞌlloꞌ gonoꞌda no tile rweꞌ. Naꞌ ben yeolol da kaꞌ ba lliaꞌbiaꞌa gonoꞌn, llinte lla yed Xanllo Jesucristonꞌda yobre. 15 Le kat llin lla wllia Diosenꞌ biaꞌa,naꞌtellenꞌ yedeꞌ da yobre. Toze Dios naꞌn llnebieꞌdoxhente, naꞌ zoeꞌ nbaraz kwis. Le yaꞌnnenꞌ nakeꞌRey ke yeololte rey ak, naꞌ nakeꞌ Xanllo beꞌnnllnebiaꞌ yezikre beꞌnn wnebiaꞌ. 16 Toze Diosenꞌnakeꞌ beꞌnn bi gatkzeꞌ. Naꞌ beniꞌ xhen yoꞌ ganꞌzoeꞌn, naꞌ ni to nono gak lljabiꞌyeꞌ awllo ganꞌ zoeꞌnaꞌ. Nono llraꞌ yellrio ni, beꞌnn ba breꞌreꞌ Diosenꞌ,naꞌ ni ke no gakzeꞌ reꞌe Leꞌe. Llayaꞌl wxenraꞌll-lloeꞌ, le Leꞌen llnebieꞌ ke chnare. Kaꞌn gakchga.

17Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn wniaꞌ yellrioni, goll akeꞌ bi gak gakeꞌ beꞌnn yaꞌraꞌlle. Naꞌ yeakoeꞌ bi gak nniꞌt akeꞌ nbaraz danꞌ nak akeꞌ beꞌnnwniaꞌ naꞌ, le wde ke yeolol danꞌ nap akeꞌn. Naꞌye akoeꞌ gon akeꞌ rez, so akeꞌ nbaraz rao Diosbeꞌnnenꞌ zo ke chnare. Toze Leꞌen llonneꞌ yeololda wen da yálljello, naꞌ llonneꞌ latj siꞌllo banez.18 Ye akoeꞌ nniꞌt akeꞌ gon akeꞌ da wen, gon akeꞌyeololte da llazraꞌll Dios, naꞌ leskaꞌ ye akoeꞌ zanakreꞌ da de ke akeꞌ, gakrén akeꞌ beꞌnne, naꞌ yewéakreꞌ gon akeꞌn. 19Chaꞌ gon akeꞌ kaꞌ, naꞌ gaken kato yel wniaꞌ da bi te ke, le lleꞌne Diosenꞌ gakreneꞌbeꞌnne, naꞌ yeniꞌt akeꞌ nbaraz kat lljazorén akeꞌLeꞌe ke chnarenꞌ, chaꞌ gon akeꞌ kaꞌ.

Pablonꞌ llzeꞌe diꞌll leꞌ yich ni20 Timoteo, brek yichjoꞌ ka da ki ba bzejnieꞌ

Diosenꞌ rweꞌ. Bi wzenayoꞌ ke beꞌnn kaꞌ lloeꞌ diꞌllda bibi zaꞌke, ni ke beꞌnn kaꞌ lloeꞌ diꞌll danꞌ bi zejerebe kone diꞌll li ke Dios. Ziyeꞌe akeꞌ ne akeꞌ lloeꞌakeꞌ diꞌll siꞌn. 21 Beꞌnn kaꞌ ba bzenay diꞌllenꞌ nakkaꞌ, ba brej yichj akeꞌ diꞌll li ke Diosenꞌ danꞌ llejleꞌlliꞌo bill llonliraꞌll akeꞌn.

Llnnabaꞌ kwis gakrenchga Diosenꞌ rweꞌ. Kaꞌngakchga.

Page 238: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Timoteo 1:1 235 2 Timoteo 2:8

YICH WLLOPE DANꞌ BZOJ POSTLSAN PABLONꞌ KE TIMOTEOPablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnnenꞌ nziꞌi Timoteo

1Nadaꞌ Pablo nakaꞌ postl ke Jesucristonꞌ, le Diosnaꞌn byoꞌraꞌlleꞌ wseꞌleꞌ nadaꞌ, ka nak bchebeꞌ weꞌeyel nban zejlikane ke noteze beꞌnn gake txhenXanllo Jesucristonꞌ, naꞌllenꞌ llonaꞌ xchineꞌn. 2Naꞌllzojaꞌ rweꞌ Timoteo, ba nonaꞌ rweꞌ ka xhiꞌnnaꞌ.Llnnabaꞌ rao Xallo Dios ren rao Xanllo Jesu-cristonꞌ, gakrén akchgueꞌ rweꞌ, naꞌ yeyaꞌchraꞌllakchgueꞌ rweꞌ, naꞌ wzoa akeꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo sokwezoꞌ nbaraz.

Llayaꞌl weꞌllo diꞌll ke Jesucristonꞌ3Nxenraꞌllaꞌ Diosenꞌ do yichj do raꞌllaꞌ kanꞌ ben

da xozxtaꞌwaꞌ kaꞌ, naꞌ nnezraꞌ lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌllonaꞌ kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ. Naꞌ yoꞌy ras katellalwillaꞌ Diosenꞌ, do lla do yere lloaꞌa yel llioxkenkeꞌe, ke da kaꞌ llonoꞌn. 4 Lljadinraꞌllaꞌ bllelloꞌ kabazaꞌa ganꞌ zoꞌon, naꞌ zeraꞌllaꞌ reꞌe lwelljllo dayobre, naꞌ yeweraꞌ kwis chaꞌ kaꞌ. 5 Naꞌ llonaꞌxhbab kwis kanꞌ nxenraꞌlloꞌ Diosenꞌ do yichj doraꞌlloꞌ, le kaꞌkze ben zgaꞌtek xhnaꞌ goroꞌ Loida, naꞌxhnaꞌo Eunice, len naꞌ nnezraꞌ lekze kaꞌn llonoꞌrweꞌ nnaꞌ.

6 Ke len naꞌ llasnisraꞌ rweꞌ da yobre, naꞌbasaꞌraꞌll gonoꞌ danꞌ broꞌ Diosenꞌ lo naꞌo gonoꞌ,kanꞌ bxoa taꞌkaꞌn yichjoꞌn. 7 Diosenꞌ ben-neꞌ Spíritu keꞌen lliꞌo yoꞌn lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ,llakrenen lliꞌo nench bi llebllo, naꞌ llonnen lliꞌoyel wak nench gonllo kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ. Leskaꞌllakrenen lliꞌo nench nllieꞌ lwelljllo, naꞌ nenchke gonllo bi da nen kello. 8 Naꞌllenꞌ llepaꞌ rweꞌ,bi wayeꞌroꞌ goꞌo xtiꞌll Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌ biwayeꞌroꞌ kiaꞌ laꞌkze yoaꞌ lo rill ya ni, danꞌ llzenayaꞌke Jesucristonꞌ danꞌ llyixjweꞌraꞌ xtiꞌlleꞌ naꞌ. Naꞌllayaꞌl gonoꞌ kanꞌ llonaꞌ, naꞌ gakoꞌ war chaꞌ bida gak koꞌo, katenꞌ chixjweꞌroꞌ Diꞌll Wen keꞌenaꞌ, le zokze Diosenꞌ llakreneꞌ lliꞌo kone yel wakkeꞌe naꞌ. 9 Le Diosenꞌ ba basreꞌe lliꞌo, naꞌ babrejeꞌ lliꞌo nench nakllo rallneꞌe. Beneꞌ kaꞌ, danꞌnllieꞌreꞌ lliꞌo, kere nello bi da wen benllo. Kanꞌza xe yellrio naꞌte, broeꞌ xhnneze wseꞌleꞌ XanlloJesucristonꞌ nench gakreneꞌ lliꞌo. 10 Naꞌ nnaꞌ babroeꞌ Diosenꞌ lliꞌo nllieꞌkzereꞌ lliꞌo, le ba bseꞌleꞌJesucristonꞌ beꞌnn wasrá kellonꞌ. Naꞌ bchochjblan Jesucristonꞌ yel wak ke yel gotenꞌ, naꞌ beneꞌnench bembiaꞌllo Diꞌll Wen keꞌen, nench naꞌ gaꞌtyel nban zejlikane kello.

11 Naꞌ brej Diosenꞌ nadaꞌ nakaꞌ postl keꞌe, naꞌllbseꞌleꞌ nadaꞌ nench chixjweꞌraꞌ Diꞌll Wen ke Jesu-cristonꞌ, naꞌ llroeꞌ llsedraꞌ beꞌnne bi nake beꞌnnIsrael. 12 Naꞌ ke len naꞌ ll-llayrawaꞌ ka da ki llakkiaꞌ ni, naꞌ bi llayeꞌraꞌ ke, le nombiaꞌ Dios beꞌnnenꞌllonliraꞌllaꞌn. Naꞌ ba ben kwinaꞌ rao neꞌe, naꞌnnezraꞌ napeꞌ yel wakwkweꞌjeꞌ nadaꞌ llinte lla yedJesucristonꞌ da yobre.

13 Sechichoꞌ wzejnieꞌroꞌ beꞌnne diꞌll danꞌ za-ꞌken, kanꞌ ba benroꞌ llzejnieꞌraꞌ naꞌ, naꞌ setezeseꞌo gonliraꞌlloꞌ Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌ llieꞌroeꞌdo yichj do raꞌlloꞌ. 14 Naꞌ kone yel okré keSpíritu ke Diosenꞌ danꞌ ba zo lo yichjraꞌlldaꞌollonaꞌ, wzejnieꞌroꞌ beꞌnne diꞌll li keꞌen danꞌ ba broeꞌrallnaꞌo naꞌ.

15 Nnezroꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌi Figelo ren beꞌnnenꞌnziꞌi Hermógenes, naꞌ yezikre beꞌnn nake nadaꞌtxhen llaꞌa Asia, ba brej yichj akeꞌ nadaꞌ. 16 Naꞌllnnabaꞌ gakrenchga Xanllo Diosenꞌ Onesíforo,ren beꞌnn kaꞌ llaꞌa lo yoꞌ rilleꞌn, le bi bayeꞌreꞌ kiaꞌkanꞌ yoaꞌ lo rill ya ni, da zan ras bedeꞌ btipraꞌlleꞌnadaꞌ. 17 Le kanꞌ bedeꞌ Roma ni, beneꞌ bienbayirjeꞌ nadaꞌ to balléltereꞌ nadaꞌ. 18Naꞌ llnnabaꞌrao Xanllo Diosenꞌ gakchga wen keꞌe, katenꞌ llinlla yed Xanllo Jesucristonꞌ da yobre. Nnézkzeroꞌda zan ras bedeꞌ gokreneꞌ nadaꞌ kanꞌ bzoaꞌ ganꞌnziꞌi Éfeso.

2Llayaꞌl gaoraꞌll-llo ka to beꞌnn wakaꞌa ya chaꞌ bi da

zaꞌkziꞌllo1 Xhiꞌnnaꞌ daꞌo, llnnabaꞌ sechichoꞌ wxenraꞌlloꞌ

Xanllo Jesucristonꞌ, le Leꞌen ba benlaꞌyeꞌ rweꞌ.2Naꞌ yeolol da kaꞌ ba benroꞌ bdixjweꞌraꞌ rao beꞌnnzan, bzejnieꞌren beꞌnn yobre, beꞌnn wzenay lendo yichj do raꞌll akeꞌ, nench naꞌ wak wzejnieꞌakreꞌn no beꞌnn yobre.

3 Naꞌ bdaoraꞌll bi da saꞌkziꞌo chak llonoꞌ xchinJesucristo naꞌ. Ben ka llon to beꞌnn wakaꞌa ya,beꞌnn bi llebe chaꞌ bi da lljatieꞌ. 4 Le to beꞌnnzeje de beꞌnnwakaꞌa yanꞌ, bi gak gon xchineꞌ chakzejeꞌ rao wdilenꞌ, llbejeꞌn yichjeꞌ nench goneꞌ bidanꞌ lleꞌne xaneꞌn goneꞌ. 5 Rebe kwis ka ke beꞌnnllej witje, chaꞌ bi goneꞌ kanꞌ llayaꞌl goneꞌ naꞌ,kere goneꞌ gan danꞌ sieꞌn chaꞌ kaꞌ. 6 Leze beꞌnnllon llin yiꞌxe, nench naꞌ gak yezieꞌ daxhix nellda kwia rao yay keꞌe naꞌ, zgaꞌtek llayaꞌl goneꞌllin. 7 Bayón ke xhbab kwasro ka da ki ba bniaꞌrweꞌ, naꞌ Xanllo Jesucristo naꞌ, gakrenchgueꞌ rweꞌchejnieꞌroꞌ yeololen.

8 Jadinraꞌll ke Jesucristonꞌ beꞌnnenꞌ babán radjbeꞌnn wat kaꞌ, nakeꞌ xhiꞌnn dialla Rey da David.

Page 239: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Timoteo 2:9 236 2 Timoteo 3:6Le len naꞌ llzejnieꞌraꞌ katenꞌ lloaꞌa Diꞌll Wen keꞌen.9 Naꞌ danꞌ llyixjweꞌraꞌ Diꞌll Wen keꞌe naꞌ, llsaꞌkziꞌakeꞌ nadaꞌ ka naken yoaꞌ lo rill ya ni, ka yoꞌ tobeꞌnn wen da xhinnj. Naꞌ kere nello rente xtiꞌlleꞌnaꞌn yoꞌ lo rill yanꞌ. 10 Naꞌllenꞌ llaoraꞌllaꞌ bitezeda llak kiaꞌ, kon weꞌkzaꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, le nllieꞌraꞌyezikre beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ, nench yesreꞌeleakeꞌ danꞌ ba nak akeꞌ txhen Xanllo Jesucristonꞌ,naꞌ lljazorén akeꞌ Leꞌe ke chnare, ganꞌ gak wen keakeꞌ naꞌ. 11Diꞌll ki nak da li:Chaꞌ gatllo ni ke danꞌ llonliraꞌll-llo Cristonꞌ, leskaꞌ

lljazorenkzllo Leꞌe txhen.12 Naꞌ chaꞌ yellayraollo, lekze gakrenlloeꞌ txhen

katenꞌ nnebieꞌn.Naꞌ chaꞌ nnello bi nakllo beꞌnn keꞌe, kaꞌkze nne

Leꞌen bi nakllo beꞌnn keꞌe.13Laꞌkze chaꞌ lliꞌo bi gonllo kanꞌ ba bnello naꞌ, zan

Leꞌen gonkzeꞌ kon kanꞌ neꞌe goneꞌ naꞌ,le Leꞌen bi gak wtebraweꞌ goneꞌ da ba nllieꞌ biaꞌa

goneꞌ.Beꞌnnenꞌ llon xchin Diosenꞌ kwasro

14 Jasaraꞌll beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ dakaꞌ ba bzejnieꞌraꞌn. Leskaꞌ yesnis akroeꞌ bi nakenwen rao Xanllo Dios yesdil yeschach ren lwelljakeꞌ ke bi gaze diꞌlle. Bi naken wen gon akeꞌ kaꞌ,le kat beꞌnn kaꞌ lleꞌne til chach akeꞌ, len naꞌ gonbi chejleꞌ beꞌnn yob akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. 15 Ben gazerao saꞌkroꞌ, nench yewé Diosenꞌ kanꞌ llonoꞌ naꞌ,ka llon to beꞌnn wen llin, bibi de sieꞌ yel zdoꞌ chaꞌlloneꞌ da lixheje. Kaꞌ gonoꞌ rweꞌ, wroeꞌ wsedroꞌxtiꞌlleꞌn lixheje. 16 Bi gonrenoꞌ beꞌnn kaꞌ txhenbeꞌnn kaꞌ lloeꞌ biteze diꞌll da bibi zaꞌke, diꞌll dabibi zejen ke Dios, le beꞌnn kaꞌ llon ki, zejzell llbixakeꞌ rao da xhinnjenꞌ. 17Diꞌll danꞌ nak kaꞌ ll-lleyiꞌnbeꞌnn kaꞌ, naken ka to weꞌe gore, kanꞌ gok kebeꞌnnenꞌ nziꞌi Himeneo ren beꞌnnenꞌ nziꞌi Fileto.18 Brej yichj akeꞌ diꞌll li. Naꞌ Llroeꞌ llsed akreꞌ neakeꞌ bi gonllo rez yebanllo radj beꞌnn wat kaꞌ, neakeꞌ ba bde ke danꞌ. Naꞌ bal beꞌnn kaꞌ ba nxenraꞌllCristonꞌ ba llakchix akreꞌ, ni ke xtiꞌll beꞌnn kaꞌne kaꞌ. 19 Zan ka lliꞌo zekzllo nxenraꞌll-llo diꞌllli ke Cristonꞌ, naꞌ llon Diosenꞌ nench bi kwejyichjllonꞌ. Len naꞌ naken ka to ran yoꞌ da noneꞌda war. Naꞌ nyojkze xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Dios naꞌnnezreꞌ no beꞌnn kaꞌ zjayoꞌ lo neꞌe.” Naꞌ lekzenyojen ganꞌ nen: “Noteze beꞌnne neꞌe llonliraꞌlleꞌXanllo Diosenꞌ, llayaꞌl kwej yichjeꞌ billbi da xhinnjgoneꞌ.”

20 To rill beꞌnn wniaꞌ, de no leo yeꞌnne, naꞌ noyeꞌs leo de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, naꞌ de ya chaꞌodanꞌ nziꞌi plat. Leze de no yeꞌse leo de bennj,naꞌ de no yayraꞌ, naꞌ billre de yay. Balen llonrén

akeꞌ llin, llon akeꞌn ka to da zaꞌke, naꞌ ye balen bigaze llon akreꞌn. 21 Kanꞌ naken ke lliꞌo, chaꞌ kwejyichjllo da xhinnjenꞌ, naꞌll gonrén Xanllo Diosenꞌlliꞌo llin, ni ke danꞌ llonllo da zan da wen danꞌlleꞌnreꞌ gonllo naꞌ. Naꞌ chaꞌ kaꞌ gonllo, nakllo kato leo de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro.

22 Naꞌ ka nak rweꞌ, llayaꞌl kwej yichjoꞌ bitezeda xhinnj da zeraꞌll lo raꞌlldaꞌon gonoꞌ, ka dazeraꞌll no beꞌnn weꞌo gon akeꞌ. Bayirjlaꞌll akregonoꞌ nench gakoꞌ beꞌnn wen rao Dios, nenchsechichoꞌ wxenraꞌlloeꞌ nench llieꞌroꞌ Diosenꞌ, naꞌnench so kwezoꞌ kwasro ren beꞌnn lwelljoꞌ kaꞌ.Naꞌ ben txhen yeolol beꞌnn llnnab okré raoXanlloDios, beꞌnn kaꞌ nake beꞌnn raꞌlldaꞌo yalle. 23 Bigonoꞌ txhen beꞌnne bi llejnieꞌ, beꞌnne chach lloeꞌakeꞌ diꞌll ke nxhia, naꞌ xtiꞌll akeꞌn llxen wdile kebeꞌnne. 24 Lliꞌo llon xchin Dios bi llayaꞌl tilrenllobeꞌnne. Llayaꞌl gakllo beꞌnn wen beꞌnn chaꞌo raoyeolol beꞌnne, llayaꞌl gakllo wzejnieꞌ akelloeꞌ keDiosenꞌ, naꞌ llayaꞌl gapllo yel llxhenraꞌll ke leakeꞌ.25Naꞌ kat yegoꞌllo nez beꞌnn bi lleꞌne wzenay diꞌllli ke Cristonꞌ, llayaꞌl weꞌrén aklloeꞌ diꞌll chaꞌo, naꞌsollo wiallo chaꞌ Diosenꞌ gakreneꞌ leakeꞌ, wchaꞌayichjraꞌlldaꞌo akeꞌn, naꞌ so akeꞌ wzenay akeꞌ kediꞌll li keꞌen. 26 Kaꞌn gonllo nench yelloj akeꞌ raonaꞌa daxiꞌon, le len naꞌ llonen nench llon akeꞌ konkanꞌ llazraꞌllen naꞌ.

3Ka gon yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnach kate ba zo rez yed

Jesucristonꞌ da yobre1 Leskaꞌ llayaꞌl nnezroꞌ da ni: kat llin lla ba

rez yed Xanllo Jesucristonꞌ da yobre, sorao gakda nxholl. 2 Beꞌnn zan yeyoeꞌrao kwin akeꞌ, naꞌbeꞌnn zan so yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ gaꞌt mell xhen keakeꞌ. Weꞌe akeꞌ diꞌll ke da wen naꞌ llon akeꞌ, naꞌgak akeꞌ beꞌnn yaꞌraꞌlle. Nnechach akeꞌ ke Dios,naꞌ bill wzoa akeꞌ xtiꞌll xaxhnaꞌ akeꞌ. Bi yeyazraꞌllakeꞌ bi da gon Dios, bill gap akeꞌ Leꞌe baraꞌnne.3Bi yeyaꞌchraꞌll akeꞌ beꞌnne, bi yeziꞌxhen ke lwelljakeꞌ, nnechach akeꞌ ke beꞌnne, gon akeꞌ kon danen ke akeꞌ, gak akeꞌ beꞌnn zban, naꞌ wie akreꞌ danak dawen. 4Wlliayiꞌll lwellj akeꞌ rao beꞌnne llwieleakeꞌ, bill lleb akeꞌ gon akeꞌ da xhinnj, gon akeꞌxhbab zaꞌk akeꞌ kwis, naꞌ gon akeꞌ da wpé leakeꞌ,naꞌ bill lljadinraꞌll akeꞌ Dios. 5Lekze da zan da gonakeꞌ, nench naꞌ gake beꞌnne le nxenraꞌll beꞌnn kiDios, zan bibi yel wak ke Diosenꞌ zorén leakeꞌ.

Bi gonrenoꞌ beꞌnn kaꞌ txhen, beꞌnn kaꞌ llon kanꞌba bniaꞌ naꞌ. 6 Ka beꞌnn ki llon kaꞌ, lljakeꞌ do rillnoꞌr kaꞌ llejleꞌ daꞌze, naꞌ llonreꞌ akreꞌ leakeꞌ, konediꞌll ke akeꞌ kaꞌ. Naꞌ noꞌr kaꞌ de doꞌl ke akeꞌ kwis, le

Page 240: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Timoteo 3:7 237 2 Timoteo 4:15llon aktezeꞌ kon da nen ke akeꞌ, da nak da xhinnj.7Naꞌ ka nak noꞌr ki, llaꞌteze llaꞌa akeꞌ llzenay akeꞌkat no llzejnieꞌ leakeꞌ, naꞌ bi lladoꞌl akreꞌ chejnieꞌakreꞌ diꞌll li ke Diosenꞌ. 8Kanꞌ gok kanaꞌ, beꞌnnenꞌnziꞌi Janes, naꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌi Jambres, bwie akreꞌda Moisésenꞌ, bi gokraꞌll akeꞌ wzenay akeꞌ diꞌll lidanꞌ beꞌreneꞌ leakeꞌn, naꞌ kaꞌkzenꞌ nnaꞌ, nna niꞌtbeꞌnn wxhiyeꞌe kaꞌ, nnaꞌ lla, llwie akreꞌ diꞌll like Diosenꞌ. Le nchole lo yichj akeꞌn yel wen daxhinnj ke akeꞌ naꞌ, naꞌ llsan akeꞌ bill nxenraꞌll akeꞌDiosenꞌ. 9Naꞌ ka nak beꞌnn ki, bi gak kwejrao akeꞌye scha, sete llin gak ke akeꞌ kanꞌ gok ke Janes naꞌren Jambres, llin lla kat gakbeꞌe beꞌnn zan, krerenꞌllzejnieꞌ akreꞌ yel ke llejnieꞌ ke akeꞌ naꞌ.

Diꞌll zerao beꞌrén Pablonꞌ Timoteonꞌ10 Naꞌ rweꞌ Timoteo, nnézkzeroꞌ kanꞌ ba bze-

jnieꞌraꞌ rweꞌn, naꞌ kanꞌ zoaꞌ llonaꞌ da wen. Naꞌnnézkzeroꞌ lliꞌ yichjaꞌ gonaꞌ yeolol kanꞌ ne Diosnaꞌ. Naꞌ zediakzaꞌ nxenraꞌllaꞌ Dios biteze dallak kiaꞌ. Naꞌ napaꞌ yel llakxhenraꞌll ren lwelljbeꞌnnachaꞌ, naꞌ nllieꞌ aksereꞌ. 11Naꞌ bi llbej yichjaꞌxchin Dios danꞌ llonaꞌ, laꞌkze da zan da bsaꞌkziꞌbeꞌnne nadaꞌ. Naꞌ nnézkzeroꞌ kanꞌ ben akreꞌnadaꞌn, kanꞌ bzoaꞌ ganꞌ nziꞌi Antioquía, naꞌ kanꞌbyaꞌa yell ganꞌ nziꞌi Iconio ren yellenꞌ nziꞌi Listra,naꞌ kanꞌ bllayrawaꞌ. Naꞌ Xanllo Jesucristo naꞌ,basreꞌe nadaꞌ rao yeolol danꞌ gok kiaꞌ naꞌ. 12 Dali nniꞌtkze beꞌnn wsaꞌkziꞌ lliꞌo nxenraꞌll-llo XanlloJesúsenꞌ, lliꞌo lliꞌ yichjllo llzenayllo xtiꞌlleꞌ naꞌ.13 Beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ, naꞌ beꞌnn waxoayaykaꞌ, zjazé akseꞌ llon akeꞌ da xhinnjenꞌ, siyeꞌe akeꞌbeꞌnne, naꞌ leskaꞌ llejleꞌ akeꞌ ke diꞌll wenraꞌll dallayoeꞌ beꞌnn yobre.

14 Naꞌ rweꞌ Timoteo, llayaꞌl setezoꞌ wzenayoꞌke da kaꞌ llejnieꞌroꞌ ke Cristonꞌ, nnézkzeroꞌ nakendiꞌll li, nnezkeroꞌ kanꞌ nak beꞌnn kaꞌ bzejnieꞌrweꞌ. 15 Le kanꞌ nakoꞌ bidaꞌotenꞌ, ba nombiaꞌoxtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyojen. Xtiꞌlleꞌ naꞌn llzejnieꞌnlliꞌo llayaꞌl wxenraꞌll-llo Xanllo Jesucristo nenchyesrá Diosenꞌ lliꞌo. 16 Kwin Dios naꞌn bzejnieꞌreꞌbeꞌnn kaꞌ bzoj akeꞌ xtiꞌlleꞌn, nench naꞌ bzoj akeꞌnkanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ. Naꞌllenꞌ doxhen xtiꞌll Dios danꞌnyojen, zaꞌken danꞌ llzejnieꞌn lliꞌo ke Diosenꞌ,naꞌ llagoꞌn lliꞌo nez chaꞌ llonllo da xhinnje, naꞌllzejnieꞌn lliꞌo akrenꞌ gonllo to dawen raoDiosenꞌ.17 Naꞌ lliꞌo nxenraꞌll Diosenꞌ, llzejnieꞌ xtiꞌlleꞌnlliꞌo yeolol da llayaꞌl nnézello nench sollo gonlloyeolol da wen.

41 Xanllo Jesucristonꞌ yedeꞌ da yobre nench

yedyeneꞌ yel koxchis ke yeolol beꞌnnach, ke beꞌnn

ban, rente ke beꞌnn ba got. Kat yedeꞌ naꞌ, naꞌsorao nnebieꞌ. Ke len naꞌ llasnisraꞌ rweꞌ raoXanllo Jesucristonꞌ, naꞌ rao Dios nench gonoꞌ daki. 2 Soteze soꞌo chixjweꞌroꞌ xtiꞌll Diosenꞌ. Naꞌbeꞌrén beꞌnn kaꞌ diꞌll nench gakbeꞌe akreꞌ llon akeꞌda xhinnje, bdil akeꞌ ka da xhinnjenꞌ llon akeꞌn,nench naꞌ yeyat akreꞌn, naꞌ bdap yel llxhenraꞌllkatenꞌ wzejnieꞌ akroeꞌ danꞌ llayaꞌl gon akeꞌn.3 Wllin lla kat bill yeꞌn akreꞌ wzenay akeꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, danꞌ llzejnieꞌ lliꞌo danꞌ nak da li, naꞌ wtopakeꞌ beꞌnne wzejnieꞌ leakeꞌ ye to diꞌll yobre dachazraꞌll leakzeꞌ. 4Kwej yichj akeꞌ bill wzenay akeꞌke diꞌll linꞌ, naꞌ wzenay akeꞌ ke diꞌll da llayirjlaꞌllbeꞌnne. 5 Zan ka nakoꞌ rweꞌ, llayaꞌl gakoꞌ beꞌnnyoꞌ xhbab, naꞌ bdap yel llxhenraꞌll ke yeololte dazaꞌkziꞌo, naꞌ soteze soꞌo weꞌo Diꞌll Wen ke XanlloJesucristonꞌ do yichj do raꞌlloꞌ. Ben yeololte danꞌbroꞌ Diosenꞌ rao naꞌo gonoꞌ. 6 Naꞌ ka nak nadaꞌ,ba rez got akeꞌ nadaꞌ, ni ke danꞌ benaꞌ xchin Diosnaꞌ, da li ba ll-llin lla lljazorenaꞌ Diosenꞌ. 7 Naꞌllaweraꞌ wak nniaꞌ do yichj do raꞌllaꞌ, ba bdilrenaꞌdanꞌ bi llazraꞌll Dios naꞌ. Ba benaꞌ yeolol da broꞌDiosenꞌ rallnaꞌ gonaꞌ, ba bzechichaꞌ bxenraꞌllaꞌJesucristonꞌ. 8 Naꞌ kat lljazoaꞌ ganꞌ zo Diosenꞌ,naꞌ wzoeꞌ nadaꞌ nbaraz danꞌ benaꞌ da wen chakwbanaꞌ. Naꞌ Xanllo Jesucristonꞌ zejeꞌ lixheje, lewllin lla wchoybieꞌ, kon kanꞌ nak da li keꞌe naꞌ,akre gak ke yeolol beꞌnne, kere nadzaꞌn wzoeꞌnbaraz, renkze nollre beꞌnne llawé zo akeꞌ bexhakeꞌ batenꞌ yedeꞌ da yobre.

Danꞌ lleꞌne Pablonꞌ gon Timoteonꞌ9 Ben to bien le yedtegazoꞌ yedwiaꞌo nadaꞌ.

10Le beꞌnnenꞌ nziꞌi Demas naꞌ ba bsanraꞌlleꞌ nadaꞌ,naꞌ ba zejeꞌ zjateꞌe yellenꞌ nziꞌi Tesalónica, deꞌellirjeꞌ bi da gaꞌt keꞌe yellrio ni. Naꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌiCrescente naꞌ, ba zejeꞌ ganꞌ nziꞌi Galacia, naꞌ Titonaꞌ ba zejeꞌ yellenꞌ nziꞌi Dalmacia. 11 Ye togaLucas naꞌ nna ngaꞌnnrén nadaꞌ. Naꞌ teꞌo wcheꞌoMarcosenꞌ katenꞌ yedoꞌ naꞌ, nench gakreneꞌ nadaꞌke xchin Dios danꞌ llonaꞌ ni. 12 Ka nak Tíquiconꞌ,ba bseꞌleꞌ Éfeso. 13Naꞌ lleꞌnraꞌ goꞌxoꞌ xhadon kiaꞌ,danꞌ bkwaꞌnnaꞌ yellenꞌ nziꞌi Troas rill beꞌnnenꞌnziꞌi Carpo, katenꞌ zaꞌo naꞌ, naꞌ leskaꞌ goꞌxoꞌ yichkaꞌ nyoj, da lliaraolle goꞌxoꞌ yich kaꞌ nak de yid dakaꞌ ba nyoje.

14 Alejandro beꞌnn wachekw ya naꞌ, le babkwaꞌnntonteꞌ nadaꞌ. Xanllo Dios naꞌ weꞌe leꞌeda saꞌkzieꞌ kanꞌ beneꞌn. 15 Naꞌ bi gatraꞌlltekoꞌkat lljatiloeꞌ, le zejteze zejeꞌ lloneꞌ krere ke xtiꞌllDiosenꞌ kanꞌ lloeꞌllon naꞌ.

Page 241: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Timoteo 4:16 238 2 Timoteo 4:2216 Kanꞌ bde akeꞌ nadaꞌ rao koxchis kaꞌ da nelle,

nokz no llraꞌ gakrén nadaꞌ, yeololte beꞌnn kaꞌllakraꞌ gakrén nadaꞌ, to bsanraꞌll akzeꞌ nadaꞌ. Diosnaꞌ yeziꞌxhenchazeꞌ ke akeꞌ danꞌ bi gokrén akeꞌnadaꞌn. 17 Zan Xanllo Jesucristonꞌ bzereneꞌ nadaꞌgokreneꞌ nadaꞌ, nench biaꞌa xtiꞌlleꞌn rao yeololbeꞌnn kaꞌ zjallaꞌa naꞌ, beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnIsrael. Naꞌ basreꞌe nadaꞌ rao yel got, kaꞌkze beꞌnnbará lloaꞌ bell yiꞌxe, gok kiaꞌ. 18 Naꞌ wasrakzeXanllo Jesucristonꞌ nadaꞌ rao yeolol bi da gakkiaꞌ, naꞌ wakrenkzeꞌ nadaꞌ chak nna zoaꞌ llintella lljazoreneꞌ ganꞌ llieꞌ llnebieꞌ naꞌ. Naꞌ llayaꞌlwxenraꞌll-lloeꞌ ke chnare. Kaꞌn gakchga.

Pablonꞌ llwapeꞌ ye to chopeꞌ lliox naꞌ llnnabeꞌgakrén Diosenꞌ leakeꞌ

19 Wapgoꞌ Priscanꞌ lliox ren Aquilanꞌ, leskaꞌbeꞌnn kaꞌ llaꞌa lo yoꞌ ke Onesíforo. 20 Erastonꞌbagaꞌnneꞌ yellenꞌ nziꞌi Corinto, naꞌ bkwaꞌnnaꞌbeꞌnnenꞌ nziꞌi Trófimonꞌ ganꞌ nziꞌi Mileto, ni kedanꞌ gokeꞌ yillweꞌ. 21 Naꞌ ben bien yedoꞌ katza llin lla llak zay. Naꞌ beꞌnn kaꞌ nziꞌi Eubulo,Pudente, Lino, Claudia naꞌ yezikre beꞌnnnxenraꞌllJesucristonꞌ ganni, llwap akeꞌ rweꞌ lliox.

22 Llnnabaꞌ sorenchga Xanllo Jesucristonꞌ rweꞌ,naꞌ gakrenchga Diosenꞌ yeololre. Kaꞌn gakchga.

Page 242: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Tito 1:1 239 Tito 2:5

YICH DANꞌ BZOJ POSTL SANPABLONꞌ KE TITO

Pablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnnenꞌ nziꞌi Tito1 Nadaꞌ Pablo llonaꞌ xchin Diosenꞌ, naꞌ nakaꞌ

postl ke Jesucristo, nench gakrenaꞌ beꞌnn kaꞌ brejDiosenꞌ wxenraꞌll Leꞌe, nench nnez akreꞌ kanꞌ nediꞌll li ke Diosenꞌ. Naꞌ len llzejnieꞌn lliꞌo kanꞌgonllo, naꞌ danꞌ llazraꞌlleꞌn, 2 naꞌ llzejnieꞌn zollollonllo rez yellinllo ganꞌ llia Diosenꞌ ke chnare.Ka za xe yellrio naꞌte, bcheb Diosenꞌ weꞌe yelnban zejlikane ke noteze beꞌnn wxenraꞌll Leꞌe,naꞌ Diosenꞌ bi siyeꞌe biteze da neꞌe. 3 Naꞌ nnaꞌba llak danꞌ bllieꞌ biaꞌa gak, danꞌ ba llzejnieꞌraꞌbeꞌnne xtiꞌlleꞌn, le Dios beꞌnnenꞌ llonn yel nbankello zejlikane broeꞌ lo naꞌ, chixjweꞌraꞌ xtiꞌlleꞌnrao beꞌnn ak. 4 Llzojaꞌ rweꞌ Tito nakoꞌ ka dogarjexhiꞌnnaꞌn, ba bzejnieꞌraꞌ rweꞌ, naꞌ nakllo txhennxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ. Xallo Dios naꞌ, naꞌXanllo Jesucristo beꞌnn nak wasrá kello, gakrénakchgueꞌ rweꞌ, naꞌ yeyaꞌchraꞌll akeꞌ rweꞌ, wzoaakeꞌ lo yichjraꞌlldaꞌon so kwezoꞌ nbaraz.

Danꞌ llon Titonꞌ ganꞌ nziꞌi Creta5 Ke len naꞌ bkwaꞌnnaꞌ rweꞌ yellrio danꞌ nziꞌi

Creta, danꞌ lliꞌ lo nisdaꞌo, nench naꞌ kaꞌ wasyolloꞌkoꞌ xhnnezenꞌ ka nak danꞌ nna llyalljen, naꞌ totoyell kwejoꞌ beꞌnn gor brao, kon kanꞌ gollaꞌ rweꞌnaꞌ, beꞌnn wzejnieꞌ, naꞌ wia wyi akeꞌ yezikrebeꞌnne nxenraꞌll Jesucristonꞌ. 6 Naꞌ beꞌnn gorenꞌkwejoꞌn, llayaꞌl goneꞌ da wen, naꞌ bibi de wdeꞌakreꞌ yesné akeꞌ da xhinnje lloneꞌ, naꞌ llayaꞌl gakeꞌbeꞌnn zo toze noꞌr keꞌe, naꞌ chaꞌ llaꞌa xhiꞌnneꞌ,llayaꞌl wxenraꞌll akbeꞌ Cristo, naꞌ bi llasdá akbeꞌllon akbeꞌ da xhinnje. 7 Le llonen bien naꞌ,beꞌnnenꞌ llwia llyi beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Cristonꞌ,gak akeꞌ beꞌnn wen. Bi kwejoꞌ beꞌnn yaꞌraꞌlle,naꞌ beꞌnn nake beꞌnn rok, naꞌ beꞌnn wazó. Bikwejoꞌ beꞌnne llawé kwek yel wdile, ni beꞌnnzeraꞌll goneꞌ da xhinnje, nench goneꞌ ganꞌ mellxhen. 8 Beꞌnnenꞌ kwejoꞌn, llayaꞌl gakeꞌ beꞌnnllawé wrebeꞌ beꞌnn ziꞌt rilleꞌ. Llayaꞌl gakeꞌ beꞌnnzoteze zoeꞌ llawereꞌ goneꞌ da wen, naꞌ beꞌnn yoꞌxhbab, beꞌnn llon da zeje lixheje, beꞌnn gon kachazraꞌll Dios, naꞌ beꞌnn llon kon ga zerao saꞌkrelloneꞌ bi da nne Dios. 9 Llayaꞌl gakeꞌ beꞌnn ze doraꞌlleꞌ, llzenayeꞌ diꞌll li ke Dios danꞌ bzejnieꞌreꞌn,nench naꞌ wzejnieꞌreꞌ beꞌnn yobre Diꞌll Wen naꞌ,naꞌ wtipraꞌlleꞌ leakeꞌ nench nniꞌt akeꞌ chejleꞌ akeꞌdanꞌ nak da li, naꞌ gak wroeꞌ akreꞌ beꞌnn kaꞌ nne

chach ke diꞌll li ke Diosenꞌ, nench naꞌ nnez akreꞌkrerenꞌ llon akeꞌ.

10Da naꞌn niaꞌ gonoꞌ, le zjaniꞌt zan beꞌnn Israelkaꞌ, naꞌ ye bale beꞌnn yobre llasné akeꞌ llon akeꞌlliꞌo txhen, naꞌ bi llzenay akeꞌ ke Diosenꞌ. Bibizaꞌk xtiꞌll akeꞌn ka danꞌ llzejnieꞌ akreꞌn, kon ziyeꞌeakeꞌ beꞌnne. 11Danꞌ llon akeꞌn, lleꞌn akreꞌ gon akeꞌgan mellre, ke len naꞌ llzejnieꞌ akreꞌ da zej krere.Llayaꞌl gon akroeꞌ znia, nenchwaniꞌt akeꞌ llize billwzejnieꞌ akreꞌ diꞌll wenraꞌllenꞌ, le krerenꞌ llon akeꞌkaꞌ. Naꞌ beꞌnn zan, ren beꞌnn lo yoꞌ ke akeꞌ, llakchop akreꞌ ke xtiꞌll Diosenꞌ ni ke leakeꞌ.

12Kanaꞌ bzo to beꞌnn bayixjweꞌreꞌ ke Dios, gokeꞌbeꞌnn Creta, naꞌ bneꞌe ke beꞌnn wrall keꞌe kaꞌ:“BeꞌnnCreta kaꞌ naktezenak akeꞌ beꞌnnwenraꞌlle,nak akeꞌ ka bell znia yel wen da xhinnj ke akeꞌkaꞌ. Nak akeꞌ beꞌnn waoxen, naꞌ nak akeꞌ beꞌnnria.” 13 Da likze kanꞌ bneꞌen. Ke len naꞌ til akoeꞌka da xhinnjenꞌ llon akeꞌ naꞌ, nench naꞌ sechichakeꞌ chejleꞌ akeꞌ xtiꞌll Cristonꞌ. 14Kaꞌ gonoꞌ nenchbill wzenay akeꞌ ke diꞌll wenraꞌllenꞌ llarjlaꞌll beꞌnnIsrael kaꞌ, naꞌ bill wzenay akeꞌ ke nollre beꞌnn babrej yichj diꞌll li ke Diosenꞌ.

15Diosenꞌ ba beneꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌ yalle, naꞌbibi ll-llonen gak yichjraꞌlldaꞌollonꞌ yalle. Zan kanak beꞌnn yichjraꞌlldaꞌo wen da xhinnj kaꞌ, beꞌnnkaꞌ bi nxenraꞌll Cristonꞌ, bibi de da nak xhiraꞌll kebeꞌnn kaꞌ. Le llon akeꞌ xhbab da nak da xhinnj,naꞌ bibi lljadinraꞌll akeꞌ kat llon akeꞌ da xhinnjenꞌ.16Ne akeꞌ nombiaꞌ akeꞌ Dios, zan kon ka ne akzeꞌn,le ne llon aktezeꞌ da xhinnje. Llon akeꞌ da billazraꞌll Dios, nak akeꞌ beꞌnn llwie xtiꞌlleꞌn, naꞌ billak gon akeꞌ da wen.

2Xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ llayaꞌl wroeꞌ wsédello

1 Naꞌ rweꞌ, llayaꞌl wzejnieꞌroꞌ beꞌnne gon akeꞌkanꞌ ne diꞌll li ke Diosenꞌ. 2 Bzejnieꞌ beꞌnn byiogor kaꞌ, bi gak akeꞌ beꞌnn wazó, naꞌ gak akeꞌ beꞌnnde baraꞌnne, nench gap beꞌnn kaꞌ leakeꞌ baraꞌnne.Bzejnieꞌ akreꞌ totoeꞌ llayaꞌl nnebiaꞌ kwin akeꞌ,nench nniꞌt akeꞌ gon akeꞌ da wen, bzejnieꞌ akreꞌllayaꞌl sedia akeꞌ wxenraꞌll akeꞌ Diosenꞌ. Llayaꞌlllieꞌ akreꞌ beꞌnne, naꞌ gap akeꞌ yel llxhenraꞌllbiteze da llak. 3 Leskaꞌ bzejnieꞌ noꞌr gor kaꞌ,nench naꞌ gak akeꞌ beꞌnn de baraꞌnne, naꞌ bi nneakeꞌ ke beꞌnne, naꞌ bi yeꞌj akeꞌ da llsolle beꞌnne.Llayaꞌl nniꞌt akeꞌ nnao akeꞌ da wen naꞌ, nenchnaꞌ nneze yezikre beꞌnne kanꞌ llayaꞌl gon akeꞌn.4Naꞌ noꞌr gor kaꞌ, llayaꞌl wzejnieꞌ akreꞌ noꞌr xkwiꞌdkaꞌ, nniꞌtrén akeꞌ kwasro beꞌnn xhyio akeꞌ kaꞌ, naꞌllieꞌrén akreꞌ xhiꞌnn akeꞌ kaꞌ. 5Naꞌ wzejnieꞌ akroeꞌ

Page 243: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Tito 2:6 240 Tito 3:15nnebiaꞌ kwin akeꞌ, naꞌ gon akeꞌ da wen nench gakakeꞌ beꞌnn raꞌlldaꞌo yalle, naꞌ gape wia rill akeꞌkwasro, gak akeꞌ beꞌnn chaꞌo, naꞌ wzenay akeꞌ kexhyio akeꞌ, nench nono nne ke xtiꞌll Diosenꞌ.

6 Leskaꞌ llayaꞌl wzejnieꞌroꞌ beꞌnn byio llabankaꞌ, nnebiaꞌ kwin akeꞌ, naꞌ gon akeꞌ ka llayaꞌlgon akeꞌ. 7 Naꞌ rweꞌ biteze da gonoꞌ, ben kon danak wen nench reꞌe yezikre beꞌnn, akrenꞌ llayaꞌlgon akeꞌ. Katenꞌ llroeꞌ llsedroꞌ beꞌnne, bzejnieꞌakreꞌ do raꞌlloꞌ, naꞌllenꞌ wroeꞌn llapoꞌ Diosenꞌbaraꞌnne. 8 Naꞌ bzo broeꞌ bsede diꞌll linꞌ, nenchnotno nne nakeꞌ diꞌll xhinnj. Le chaꞌ soteze soꞌowroeꞌ wsedroꞌ diꞌll linꞌ, naꞌllenꞌ wayeꞌe beꞌnn kaꞌnnechach koꞌon, bill yellel akreꞌ bi da nne akeꞌkello.

9Naꞌ goll beꞌnnwen llin kaꞌ, wzenay akeꞌ ke xanakeꞌn, gon akeꞌ biteze da yeꞌe leakeꞌ, bi yelliꞌi akeꞌleꞌe diꞌlle. 10 Bi kwan akeꞌ bi da de ke xan akeꞌn,chaꞌa akeꞌ do raꞌll akeꞌ nench reꞌe yezikre beꞌnneka da wen naꞌ llon akeꞌ, naꞌ gakbeꞌe akreꞌ xtiꞌllDiosenꞌ naken da wen, Dios beꞌnnenꞌ nak wasrákello.

11Diosenꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo beꞌnnach, naꞌ ba broeꞌreꞌlleꞌnreꞌ yesreꞌe yeolol beꞌnne. 12 Naꞌ len naꞌllzejnieꞌn lliꞌo llayaꞌl kwej yichjllo yeolol da llonlloda bi llazraꞌlleꞌ, naꞌ yeolol da zeraꞌll-llo gonllo dabi nak wen. Totollo so kwezllo nnebiaꞌ kwinllonench gonllo da zaꞌke, naꞌ gonllo da zej lixheje,naꞌ sollo wxenraꞌll-llo Dios yellrio ni. 13 Le chakzollo yellrio ninꞌ, zollo nbaraz chak bexhllo llin llayed Jesucristonꞌ da yobre, nseꞌe beniꞌ xhen keꞌen,nakeꞌ Dios kello beꞌnn nxenraꞌll-llo, naꞌ beꞌnn nakwasrá kello. 14 Leꞌen beꞌe latj bet akeꞌ Leꞌe, nenchbnitraweꞌ doꞌl kello, naꞌ bayibeꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌrao da xhinnj naꞌ, nench naꞌ nakllo beꞌnn keꞌe.Kaꞌn beneꞌ nench yewello gonllo da wen.

15 Kaꞌn llayaꞌl wzejnieꞌroꞌ beꞌnne, naꞌ kaꞌnllayaꞌl wtipraꞌlloꞌ beꞌnne nench gon akeꞌ da wen,naꞌ tiloꞌ beꞌnne llon da xhinnje, le Dios naꞌ babseꞌleꞌ rweꞌ, naꞌ ba benneꞌ rweꞌ yel llnebiaꞌ nenchwzejnieꞌ akroeꞌ. Bi weꞌo latje gonoꞌ billre da gonakzreꞌ rweꞌ kaze.

3Ka llayaꞌl gon beꞌnn kaꞌ ba nxenraꞌll Jesucristonꞌ

1 Basaꞌraꞌll beꞌnn kaꞌ ba nxenraꞌll Jesucristonꞌ,llayaꞌl wzenay akeꞌ, naꞌ wzoa akeꞌ xtiꞌll koxchis,naꞌ ke beꞌnnwnebiaꞌ ke akeꞌ kaꞌ batteze, naꞌ llayaꞌlgon akeꞌ da wen. 2Wzen akroeꞌ bi llayaꞌl nne akeꞌke beꞌnne. Bi llayaꞌl yesdile yeschach akeꞌ, llayaꞌlgak akeꞌ beꞌnn chaꞌo, naꞌ gap akeꞌ yel llxhenraꞌllrao yeolol beꞌnne.

3Le lliꞌo bi byejnieꞌllo kanaꞌ, naꞌ bi bzoallo xtiꞌllDiosenꞌ. Byejleꞌllo diꞌll wenraꞌlle, naꞌ bentezllobi da xhinnje da bzeraꞌll lo raꞌlldaꞌollo. Bdallobenllo kon da bawello. Bzollo bchachrén lwelljllo.Bwie beꞌnne lliꞌo, naꞌ bwie lwelljllo. 4 Bixhabllin lla Diosenꞌ beꞌnnenꞌ nakwasrá kello, broeꞌreꞌlliꞌo katek beꞌnn chaꞌo nakeꞌ, naꞌ katek nllieꞌreꞌlliꞌo beꞌnnach. 5 Naꞌ basreꞌe lliꞌo kere bi da wenbenllo, zan bayaꞌchraꞌlleꞌ lliꞌon. Naꞌllenꞌ bayibeꞌyichjraꞌlldaꞌollonꞌ ke da xhinnj kaꞌ benllo, naꞌSpíritu keꞌen bakoben yichjraꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌ babayakllo ka to beꞌnn kobe. 6Diosenꞌ bseꞌleꞌ Spíritukeꞌen zorenen lliꞌo, le Jesucristo naꞌn beꞌnnenꞌnak wasrá kello naꞌ bnnabeꞌn. 7 Naꞌ kaꞌ basreꞌelliꞌo rao doꞌl kellonꞌ, le bllieꞌreꞌ lliꞌon bayoneꞌlliꞌo beꞌnn wen raweꞌn nench sollo kwezllo, lennézello wllin lla yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ ke chnare.

8 Da ki ba bniaꞌ ni, naken da li, naꞌ gonoꞌ bienwzenay beꞌnn kaꞌ, wzejnieꞌroꞌn len naꞌ. Le beꞌnnkaꞌ ba llonliraꞌll Dios, llayaꞌl kwek yichj akeꞌ gonakeꞌ da wen. Naꞌ da ki ba bniaꞌn naken da wen,naꞌ gakrenen noteze beꞌnne. 9 Bi gonoꞌ txhenbeꞌnn kaꞌ llasdil llaschach akeꞌ ke bi gaze bi diꞌlldaꞌo. Naꞌ bi kwek yichjoꞌ diꞌll da bi zaꞌke ke diallada xozxtaꞌollo kaꞌ. Bi gonoꞌ txhen beꞌnn dilellaschach akeꞌ, akre zejen danꞌ nyoj leꞌ ley danꞌbzoj da Moisésenꞌ, le ka nak diꞌll ki, bi llakrenenbeꞌnne, naꞌ bi naken da zaꞌke.

10Naꞌ chaꞌ ren beꞌnn radj beꞌnn kaꞌ lldop llon-liraꞌll Jesucristonꞌ, lloneꞌ leakeꞌ chopre, bdil akeꞌbill gon akeꞌ kaꞌ, naꞌ chaꞌ ba bdil akoeꞌ to chopras, naꞌ bi llzenay akeꞌ, babej akeꞌ kaꞌle. 11Danꞌ billzenay akeꞌ naꞌ, naꞌllenꞌ nnézello ba nbeyiꞌ akeꞌ,le nap akeꞌ doꞌl ke da xhinnjenꞌ llon akeꞌ naꞌ.

Kanꞌ llayaꞌl gon Titonꞌ12 Kate wseꞌlaꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌi Artemas o chaꞌ

Tíquico ganꞌ zoꞌo naꞌ, ben bien ga zerao saꞌkroꞌyedoꞌ, nench yellayllo yellenꞌ nziꞌi Nicópolis, leba bachoyraꞌllaꞌ soaꞌ naꞌze doxhente beꞌo kaꞌ llakzay. 13 Naꞌ ben yeolol da gak gonoꞌ, nenchgakrenoꞌ beꞌnnenꞌ nziꞌi Zenas, beꞌnnenꞌ nzed leynaꞌ, naꞌ Apolos naꞌ, naꞌ kat yezaꞌa akeꞌ ganꞌ zoꞌonaꞌ, beꞌe akeꞌ bi da gonrén akeꞌ llin, nench ke biyallj akreꞌ tnez. 14Naꞌ beꞌnn lwelljllo kaꞌ nxenraꞌllCristonꞌ, llayaꞌl weꞌlaꞌll akeꞌ gon akeꞌ da nak wen,naꞌ gakrén akeꞌ beꞌnn yallje bi da yalljreꞌ. Lellayaꞌl gakllo beꞌnn llon da zaꞌke.

Beꞌnn lwellj Pablonꞌ llwapeꞌ Titonꞌ lliox15Yeolol beꞌnne llasoꞌnrén nadaꞌ xchin Diosenꞌ

txhen ganni, llwap akeꞌ rweꞌ lliox. Naꞌ llnnabaꞌ

Page 244: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Tito 3:15 241 Tito 3:15wapchgoꞌ lliox beꞌnn kaꞌ zorenoꞌ naꞌ, beꞌnn kaꞌ nl-lieꞌ lliꞌo, danꞌ nakllo txhen nxenraꞌll-llo Cristonꞌ.Dios naꞌ gakrenchgueꞌ yeololre. Kaꞌn gakchga.

Page 245: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Filemón 1 242 Filemón 25

YICH DANꞌ BSEꞌL POSTL SANPABLO KE FILEMÓN

Pablonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnnenꞌ nziꞌi Filemón1 Nadaꞌ Pablo yoaꞌ rill ya ni, danꞌ llyixjweꞌraꞌ

xtiꞌll Jesucristonꞌ. Timoteonꞌ beꞌnn lwelljllo naꞌren nadaꞌ llzojtoꞌ rweꞌ, llwaptoꞌ rweꞌ lliox lláketoꞌrweꞌ danꞌ nakllo txhen llonllo xhen Dios naꞌ.2 Naꞌ lekze llwaptoꞌ lliox beꞌnn kaꞌ lldop ll-llayllonliraꞌll Jesucristonꞌ rilloꞌ naꞌ. Naꞌ leskaꞌ rweꞌApia, nakoꞌ ka beꞌnn zantoꞌ, naꞌ rweꞌ Arquipo,llonoꞌ netoꞌ txhen llonllo xchin Diosenꞌ, leskaꞌllwaptoꞌ rweꞌ lliox. 3 Llnnabtoꞌ rao Xallo Diosenꞌ,naꞌ rao Xanllo Jesucristo gakrenchgueꞌ reꞌ, naꞌwzoa akeꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ so kwezre nbaraz.

Filemón naꞌ nxenraꞌlleꞌ Jesucristonꞌ naꞌ nllieꞌreꞌbeꞌnn lwelljeꞌ

4 Naꞌ rweꞌ Filemón, yoꞌy ras kate lljadinraꞌllaꞌrweꞌ chak llalwillaꞌ Diosenꞌ, lloaꞌa yel llioxkenkeꞌe kanꞌ ba llonoꞌ naꞌ. 5 Le ba benraꞌ diꞌl-lenꞌ kanꞌ nxenraꞌlloꞌ Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌ kanꞌnllieꞌroꞌ beꞌnn lwelljllo kaꞌ beꞌnn kaꞌ ba nxen-raꞌll Jesucristonꞌ. 6 Naꞌ llnnabaꞌ gakrén Diosenꞌbeꞌnn kaꞌ ba llonliraꞌll Jesucristonꞌ, danꞌ beꞌrénakoeꞌ diꞌll kanꞌ llonoꞌ rweꞌ llonliraꞌlloeꞌ. Llnnabaꞌgakreneꞌ leakeꞌ nench nnez akreꞌ, yeolol da wennaꞌ llon Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo lliꞌo nxenraꞌllLeꞌe. 7 Beꞌnn biꞌche, llaweraꞌ naꞌ llakchochraꞌl-laꞌ bnnezraꞌ nllieꞌroꞌ beꞌnn lwelljoꞌ kaꞌ llonliraꞌllJesucristonꞌ, le llakrén akoeꞌ nench nniꞌt akeꞌnbaraz.

Pablonꞌ bnnabe yeziꞌxhen Filemón naꞌ ke Onésimo8 Ke len naꞌ danꞌ nakaꞌ postl ke Cristonꞌ, napaꞌ

yel llnebiaꞌ nenchnaꞌ llepaꞌ rweꞌ binꞌ llayaꞌl gonoꞌ.9 Zan nakllen wen naꞌ gaꞌtyoeraꞌ rweꞌ, ni ke danꞌnllieꞌroꞌ Cristonꞌ, le nadaꞌ Pablo ba nakaꞌ beꞌnngor, naꞌ lekze kaꞌ yoaꞌ rill ya ni, danꞌ llyixjweꞌraꞌxtiꞌll Jesucristo naꞌ. 10Naꞌ llnnabaꞌ okré rao rweꞌ,ni ke Onésimo ni, beꞌnnenꞌ ba nonaꞌ ka xhiꞌnnaꞌ.Le chak yoaꞌ lo rill ya ninꞌ, broeꞌ bsedreꞌ nenchgonliraꞌlleꞌ Jesucristonꞌ.

11 Kanaꞌ bi gokeꞌ beꞌnn wen llin wen koꞌo, zannnaꞌ ba nakeꞌ beꞌnn wen llin wen koꞌo, naꞌ lekzekaꞌ kiaꞌ nadaꞌ. 12 Naꞌ ba llaseꞌleꞌ raoꞌ da yobre,benchgareꞌ kanꞌ llonkzroꞌ nadaꞌ. 13 Zeraꞌllaꞌ kwisyegaꞌnnreneꞌ nadaꞌ nench gakreneꞌ nadaꞌ, goneꞌdanꞌ llayaꞌl gonoꞌ chak yoaꞌ lo rill ya ni, danꞌllyixjweꞌraꞌ xtiꞌll Jesucristo naꞌ. 14 Zan bi lleꞌnraꞌbi da gonaꞌ to wrazzaꞌ, le naken koꞌo rweꞌ nneꞌo

akre gonaꞌ, nench do raꞌlloꞌ gonoꞌ chaꞌ bi da wengonoꞌ, kere no zowchieꞌre rweꞌn. 15Dios naꞌn beꞌelatj bazaꞌa Onésimonꞌ rilloꞌn choll, nench yezoretxhen ke chnare. 16Naꞌ nnaꞌ bill gonroeꞌ ka llonroꞌkon to beꞌnn wen llin koꞌo, le nnaꞌ ba nakeꞌ kabiꞌchoꞌ danꞌ nakeꞌ lliꞌo txhen llonliraꞌll-llo XanlloJesucristonꞌ. Nadaꞌ nllieꞌreꞌ, naꞌ rweꞌ llayaꞌl-llllieꞌroeꞌ, kere kanꞌ nllieꞌroꞌ noteze beꞌnnach, zankon kanꞌ nllieꞌroꞌ beꞌnn lwelljoꞌ llonliraꞌll Xanllonaꞌ.

17 Naꞌllenꞌ chaꞌ llakroꞌ nadaꞌ ka to biꞌchoꞌ, nike danꞌ nxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ, bazeniaꞌnaꞌweꞌkon kanꞌ llonkzroꞌ nadaꞌ. 18Naꞌ chaꞌ bi da xhinnjbenreꞌ rweꞌ o chaꞌ bi llbaꞌyeꞌ koꞌo, nadaꞌ way-ixhjaꞌn. 19 Kwinkzaꞌ nadaꞌ Pablo llzojaꞌ da ni,nadaꞌ wayixhjaꞌ chaꞌ bi da llbaꞌyeꞌ. Naꞌ bitbi niaꞌdanꞌ llbaꞌyoꞌ rweꞌ kiaꞌ, ke danꞌ ba de yel nbankoꞌo ke chnare. 20 Beꞌnn biꞌche, danꞌ nxenraꞌll-lloJesucristonꞌ, lleꞌnraꞌ gonoꞌ danꞌ llnnabaꞌ ni, ka tookré kiaꞌ. Benchga ka soaꞌ nbaraz, le nakllo txhenren Cristo naꞌ.

21 Zoaꞌ bezaꞌ wzenayoꞌ kiaꞌ, naꞌ gonlloꞌ ye raꞌtker ka danꞌ niaꞌ rweꞌ ni, ke len naꞌ llzojaꞌ rweꞌ.22Naꞌ ye to da llnnabaꞌ, lleꞌnraꞌ yedsoaꞌ rilloꞌn katyedaꞌ ganꞌ zorenꞌ. Le ba bezaꞌ yob yedwiaꞌ reꞌ, kanꞌllnnabre rao Diosenꞌ katenꞌ llalwillreꞌ naꞌ.

Beꞌnn kaꞌ llaꞌa ren Pablonꞌ llwap akeꞌ Filemón naꞌlliox

23 Epafras yoꞌreneꞌ nadaꞌ txhen rill ya ni,danꞌ llyixjweꞌreꞌ xtiꞌll Xanllo Jesucristonꞌ, llwapeꞌrweꞌ lliox. 24 Naꞌ leskaꞌ beꞌnn kaꞌ llakrén nadaꞌrao xchin Diosenꞌ, beꞌnn kaꞌ nziꞌi Marcos, naꞌAristarco, naꞌ Demas, naꞌ Lucas, llwap akeꞌ rweꞌlliox.

25 Xanllo Jesucristonꞌ gakrenchgueꞌ reꞌ. Kaꞌngakchga.

Page 246: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 1:1 243 Hebreos 2:8

YICH DANꞌ NYOJ KE BEꞌNNHEBREO KAꞌ

Diosenꞌ bseꞌleꞌ Xhiꞌnneꞌ nench beꞌreneꞌ beꞌnnachdiꞌlle

1 Kanaꞌ Diosenꞌ beꞌreneꞌ da xozxtaꞌollo kaꞌ diꞌllda zan ras, ka nak bseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ jatixjweꞌxtiꞌlleꞌn, naꞌ nllaꞌa nllaꞌa beꞌe toeꞌ toeꞌ len. 2 Naꞌnnaꞌ ba bllin lla ba beꞌrén Diosenꞌ lliꞌo diꞌll, danꞌbseꞌl Xhiꞌnneꞌn bzejnieꞌreꞌ lliꞌo. Le Xhiꞌnn Diosnaꞌn beneꞌ yebá naꞌ yellrio. Naꞌ wllin lla gakrallneꞌe yeolol da de. 3 Naꞌ ka nak Leꞌen, ll-roeꞌreꞌ ka beꞌnn zaꞌken nak Diosenꞌ, le ka yaꞌnnenꞌnak yichjraꞌlldaꞌo Xeꞌe Dios naꞌn, nak yichjraꞌll-daꞌweꞌn. Naꞌ Xhiꞌnn Dios naꞌ, lloneꞌ nench yeololda de bi te ke, le napeꞌ yel wak nench llak konka neꞌen. Leꞌen bzaneꞌ kwineꞌ goteꞌ nench baxhíbayall lliꞌo, ni ke da xhinnj kello naꞌ. Bayollnaꞌ bayepeꞌ yebánꞌ, jallieꞌ kwit Xeꞌe Diosenꞌ chlaꞌchaꞌwe, naꞌ llnebiaꞌreneꞌ Leꞌe.

Xhiꞌnn Diosenꞌ naklleꞌ beꞌnn brao ka angl kaꞌ4 Xhiꞌnn Diosenꞌ zaꞌklleꞌ ka angl kaꞌ, beꞌnn kaꞌ

llon llin ke Diosenꞌ; naꞌ Dios naꞌ beꞌe to reꞌe danakll de baraꞌnne xhen ka angl kaꞌ. 5 Le Diosenꞌ,ni to angl kaꞌ, bi nna yeꞌe kanꞌ golleꞌ Xhiꞌnneꞌn,lleꞌe Leꞌe:Rweꞌ nakoꞌ Xhiꞌnnaꞌ;nnaꞌ lla ba broeꞌraꞌ nonꞌ nakoꞌ.Naꞌ bi nna nneꞌe ka diꞌll ki ke noteze angl, kanꞌbneꞌe ke Xhiꞌnneꞌn, bneꞌe:Nadaꞌ gonaꞌ nench wroeꞌn nakaꞌ Xeꞌe,naꞌ gonaꞌ nench wroeꞌn nakeꞌ Xhiꞌnnaꞌ.6Naꞌ Xhiꞌnn Diosenꞌ nakeꞌ beꞌnn le zerawe zaꞌke.Ke len naꞌ kanꞌ bseꞌleꞌ Leꞌe yellrio ni, bneꞌe:Yeololte angl kiaꞌ kaꞌ, llayaꞌl wxenraꞌll akeꞌ Leꞌe.7Naꞌ bneꞌe ke angl kaꞌ:Angl kiaꞌ kaꞌ beꞌnn kaꞌ llon xchinaꞌ, gak akeꞌ ka beꞌ

da llechj,naꞌ gak akeꞌ ka bel yiꞌ.8 Zan ke Xhiꞌnneꞌ naꞌ beꞌe diꞌll, bneꞌe:Rweꞌn nakoꞌ Dios, naꞌ nnebiaꞌo ke chnare.Naꞌ ka wen naꞌ llonoꞌ llnebiaꞌon, llonoꞌ da zej

lixheje.9 Llaweroꞌ da zej lixheje, naꞌ llwieroꞌ da xhinnj.Ke len naꞌ brej Diosenꞌ rweꞌ, ba bzoeꞌ rweꞌ nbaraz

ka noteze beꞌnne.10Naꞌll ne xtiꞌll Diosenꞌ ke Xhiꞌnneꞌn:Xanaꞌ Dios, benoꞌ yellrionꞌ ka bzoraotenꞌ,naꞌ yeolol danꞌ llreꞌllo leꞌ yebá naꞌ, da benkzoꞌ

rweꞌn.

11 Naꞌ wllin lla kate te ke yeolol da kaꞌ llreꞌllo leꞌyebánꞌ, naꞌ yellrio ni,

zan rweꞌ bi te koꞌo, zokzoꞌ ke chnare.Naꞌ leꞌ yebánꞌ ren yellrionꞌ, yeyoen ka llayoe to

raꞌll da ba nllin.12 Naꞌ leꞌ yebánꞌ ren yellrionꞌ, gonoꞌn ka llon to

beꞌnne kat llatobe xheꞌe.Zan ka nak rweꞌ, toze ka naksoꞌ ke chnare, kbat

llin lla te koꞌo.13 Ni to angl kaꞌ, bi nna ye Diosenꞌ kanꞌ golleꞌ

Xhiꞌnneꞌ naꞌ, lleꞌe Leꞌe:Blleꞌ kwitaꞌ chaꞌwe ni, nnebiaꞌllo txhen,naꞌ gonaꞌ nench yeolol no llwie rweꞌ, yedlleꞌ akeꞌ

xhniaꞌo ni, wxhexj yichj akeꞌ raoꞌ.14Naꞌ ka nak angl kaꞌ, yeololeꞌ nak akeꞌ beꞌnn wenxchin Dios, naꞌ llseꞌleꞌ leakeꞌ llakrén akeꞌ lliꞌo babasrá Diosenꞌ.

2Llayaꞌl wzenayllo ke Dios nench yekeꞌe doꞌl kellonꞌ

1 Danꞌ nak Xhiꞌnn Diosenꞌ beꞌnn zaꞌkll ka anglkaꞌ, llayaꞌl wzenayllo xtiꞌlleꞌn do yichj do raꞌll-llo ka danꞌ ba bénkzello naꞌ, le wanraꞌll-llon chaꞌbi wzenayllon do yichj do raꞌll-llo. 2 GokraꞌllDiosenꞌ wzenay da xozxtaꞌollo kaꞌ ke ley keꞌe danꞌbdixjweꞌ angl kaꞌ. Ke len naꞌ beꞌe Diosenꞌ yelllzaꞌkziꞌ ke akeꞌ da llayaꞌl gak ke totoeꞌ, danꞌ bibzenay akeꞌ keꞌe naꞌ, ben akeꞌ kon da bnen ke akeꞌ.3Kere da yerallo, bi siꞌllo yel llzaꞌkziꞌ danꞌ gonneꞌkellonꞌ, chaꞌ bi wzenayllo xtiꞌll Xanllo Jesúsenꞌ,Leꞌe beneꞌ da zaꞌk nench basreꞌe lliꞌo. Kwineꞌbdixjweꞌreꞌ da nelle, naꞌ beꞌnn kaꞌ bene kanꞌ bneꞌenaꞌ, ba broeꞌ akreꞌ lliꞌo naken da li. 4 Leskaꞌ ni keDios naꞌn ben akeꞌ da yebánello, naꞌ beꞌe leakeꞌzan yel wak, naꞌ kone Spíritu keꞌe naꞌ, ben akeꞌzan da wen. Naꞌ da kaꞌ yeololen gok kon kanꞌ bneDios naꞌ, nench bnnézello xtiꞌll Xanllonꞌ naken dalixheje.

Jesucristonꞌ gokeꞌ ka lliꞌo beꞌnnach5 Kere angl kaꞌ nnebiaꞌ kat llin lla gaꞌt yellrio

kobenꞌ danꞌ lloeꞌllo xtiꞌll naꞌ. 6 Naꞌ nyoj raꞌt leꞌxtiꞌll Diosenꞌ ganꞌ beꞌrén to beꞌnne Leꞌe diꞌlle,bneꞌe:¿Noxha nak netoꞌ beꞌnnachenꞌ, lliꞌ yichjoꞌ netoꞌ?Naꞌ ¿bixchen badzeniaꞌnaꞌo llakrenoꞌ netoꞌ?7 Naꞌ angl kaꞌ nak akteꞌ ye raꞌt beꞌnn brao ka

beꞌnnache.Benoꞌ nenchbeꞌnnachenꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌke nench

llakeꞌ xhen, naꞌ gap akeꞌ leꞌe baraꞌnne.Naꞌ benoꞌ nench gak yeolol da zjadé rao naꞌa

beꞌnnach.8 Naꞌ ben Diosenꞌ nench niꞌt yeolol da de xhniaꞌbeꞌnnache, bibi bkwaꞌnn Diosenꞌ da bi broeꞌ rao

Page 247: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 2:9 244 Hebreos 3:18naꞌa beꞌnnache, laꞌkze bi nna reꞌllo gak yeololenrao naꞌa beꞌnnachenꞌ. 9Naꞌ yeololte ba yoꞌkze raonaꞌa Jesúsenꞌ, laꞌkze chak bzoeꞌ yellrio ni, gokllangl kaꞌ brao ka Leꞌe. Naꞌ nnaꞌ ba bzaneꞌ kwineꞌgoteꞌ, naꞌllenꞌ ba ben Diosenꞌ llaklleꞌ xhenll kaleakeꞌ nench nakbieꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌke. Le danꞌnllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo beꞌnnach, ke len naꞌ beꞌe latj gotJesúsenꞌ.

10Diosenꞌ beneꞌ beꞌnnache, naꞌ yeolol da zjadé,nench wxenraꞌll-lloeꞌ. Naꞌ beneꞌ wen ke lliꞌo, lelleꞌnreꞌ beꞌnn zan gak akeꞌ xhiꞌnneꞌ, naꞌ yellínakeꞌ ganꞌ llieꞌ naꞌ, ganꞌ yoꞌ beniꞌ xhen, naꞌ bllieꞌbiaꞌa bxhaꞌkziꞌ Jesúsenꞌ nench basreꞌe lliꞌo kechnare. 11 Jesúsenꞌ ba beneꞌ lliꞌo rallnaꞌa Dios, naꞌnakllo Jesúsenꞌ txhen nakllo xhiꞌnn Dios. Naꞌllenꞌbi llayeꞌe Jesúsenꞌ yeꞌe lliꞌo nakllo biꞌch lwelljeꞌ.12Da nyojkze, Jesúsenꞌ golleꞌ Diosenꞌ:Weꞌrenaꞌ biꞌch lwelljaꞌ xtiꞌlloꞌ,naꞌ ren beꞌnn kaꞌ ndop nxenraꞌll akeꞌ rweꞌ, golaꞌ

gonaꞌ rweꞌ xhen.13Naꞌll bne Jesúsenꞌ:Nadaꞌ zoaꞌ nxenraꞌll-llaꞌ Diosenꞌ.Naꞌll neꞌe da yobre:Ganni zoaꞌ txhen ren beꞌnn kaꞌ broꞌ Diosenꞌ rao

naꞌ, beꞌnn kaꞌ ba nake ka xhiꞌnnaꞌ.14 Lliꞌon ba bxhiꞌi Diosenꞌ ka no xhiꞌnneꞌ,

nakllo beꞌnn de beꞌre ren llen, ke len naꞌ gorjkzeJesúsenꞌ, nakeꞌ beꞌnn de beꞌre ren llen. Naꞌ danꞌgoteꞌ naꞌn bzoereꞌ bzoeꞌ daxiꞌon chlaꞌre danꞌ napyel wakenꞌ ll-lleyiꞌn beꞌnnachenꞌ. 15 Naꞌ beneꞌda bill llebllo gatllo kanꞌ lleb yezikre beꞌnnachkaꞌ, nna zo akeꞌ nban akeꞌ, lleb akeꞌ gat akeꞌ.16 Naꞌ danꞌ bedeꞌ yellrio ni, kere bedeꞌ gakreneꞌangl kaꞌn, bedeꞌ nench gakreneꞌ lliꞌo nakllo xhiꞌnndialla Abrahamnaꞌ. 17Ke len naꞌ benen bien gokeꞌdoxhen kanꞌ nak lliꞌo beꞌnnach, nench gokeꞌ bxozbrao kello rao Dios, naꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ lliꞌo. Bzanekwineꞌ ballayraweꞌ, ni ke da xhinnj kellonꞌ, nenchnaꞌwaziꞌxhenDiosenꞌ kello. 18Naꞌ danꞌ bllayraweꞌkanꞌ bkoꞌyele daxiꞌon Leꞌe goneꞌ da xhinnj, naꞌ bibeneꞌ da xhinnj, naꞌllenꞌ nnezreꞌ akrenꞌ gakreneꞌlliꞌo kat llkoꞌyele daxiꞌon lliꞌo gonllo da xhinnj.

3Zaꞌkll Jesúsenꞌ ka da Moisésenꞌ

1 Beꞌnn biꞌche, ba brej Diosenꞌ lliꞌo nakllo rall-neꞌe, naꞌ llayaꞌl lljadinraꞌll-llo Xanllo Jesucristobeꞌnnenꞌ bseꞌleꞌ. Nakeꞌ bxoz brao kello beꞌnnenꞌllonliraꞌll-llo. 2 Jesúsenꞌ beneꞌ kon ka yaꞌnnenꞌbne Dios, beꞌnnenꞌ bseꞌl Leꞌe chak bdeꞌe yellrioni, kaꞌkzenꞌ ben da Moisésenꞌ kanꞌ gokreneꞌ daxozxtaꞌollo kaꞌ kanaꞌ, beꞌnn kaꞌ gok dialla ke

Dios. 3 Naꞌ Jesúsenꞌ llayaꞌl siꞌlleꞌ yel baraꞌnn kada Moisésenꞌ, ka to beꞌnn llon to yoꞌ, llayaꞌl siꞌlleꞌyel baraꞌnn kerke beꞌnnenꞌ zo chelteze lo yoꞌ naꞌ.4 Le yeololte yoꞌ ak, zo beꞌnn ben len, naꞌ Diosnaꞌkzenꞌ ben yeolol da de. 5 Da Moisésenꞌ gokeꞌka to beꞌnn wen llin ke Dios, beneꞌ kon kanꞌ bneDios naꞌ, nench gokreneꞌ da xozxtaꞌollo beꞌnn kaꞌgok dialla ke Dios naꞌ. Naꞌ leꞌen beꞌe diꞌll keda kaꞌ za chixjweꞌ Diosenꞌ. 6 Naꞌ Cristonꞌ nakeꞌXhiꞌnn Dios, naꞌllenꞌ bzoeꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ nakeꞌ xanyeolol lliꞌo nak dialla ke Dios. Naꞌ kaꞌn nakenchaꞌ sechichllo wxenraꞌll-llo Diosenꞌ doxhente,naꞌ llawello nnézello gak wen kello.

Wzokzllo nbaraz rao Dios7Ke len naꞌ llayaꞌl wzenayllo kanꞌ ne Spíritu ke

Diosenꞌ ganꞌ nyoj diꞌllenꞌ nen:Chaꞌ reꞌ yénere kate nne Diosenꞌ reꞌ,8 bi gakre beꞌnn raꞌlldaꞌo war, kanꞌ basoꞌn beꞌnn

kaꞌ kanaꞌ,bi bzoa akeꞌ xtiꞌlleꞌn kanꞌ bdaꞌbaꞌy akeꞌ Diosenꞌ latj

dachenꞌ.9Naꞌ bdaꞌbaꞌy xozxtaꞌore kaꞌ nadaꞌ,laꞌkze breꞌe aktereꞌ kanꞌ ben akreꞌ rao choa (40) iz.10 Naꞌllenꞌ gokllaꞌa beꞌnn kaꞌ bllaꞌa gannaꞌ, naꞌ

bniaꞌ:“¿Gara dara yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn, bi lljadinraꞌll

akeꞌ nadaꞌ?Naꞌ bill nao akeꞌ xhnnezaꞌn, gon akeꞌ kanꞌ lleꞌnraꞌ

naꞌ.”11Naꞌllenꞌ bllaꞌa akeꞌ, naꞌ bdichjbiaꞌ ke akeꞌ bniaꞌ:“Kbat siꞌi akeꞌ banez yeziꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ llaziꞌraꞌllaꞌ

nadaꞌ.”12 Beꞌnn biꞌche, lewiá ke weꞌre latj nnebiaꞌ da

xhinnjenꞌ reꞌ, nench ke lloj yichjre bill wxen-raꞌllre Dios beꞌnnenꞌ zo ke chnare. 13 Nnaꞌ chaknna de latj wxenraꞌll-llo Dios, lewnneyoe lwelljreyeo lla, nench ke siyeꞌe da xhinnjenꞌ reꞌ, naꞌgakre beꞌnn raꞌlldaꞌo war. 14 Da li gakllo Cristonꞌtxhen, chaꞌ nna zollo nxenraꞌll-lloeꞌ kate llinte llagatllo, kon chaꞌ nxenraꞌll-lloeꞌ kanꞌ bxenraꞌll-lloeꞌda nellte.

15Xtiꞌll Diosenꞌ nyojen nen:Chaꞌ yénere kate nne Diosenꞌ reꞌ,bi gakre beꞌnn raꞌlldaꞌo war kanꞌ basoꞌn da xozx-

taꞌore kaꞌ kanaꞌ, bi bzoa akeꞌ xtiꞌlleꞌn.16 Naꞌ danꞌ nen kaꞌ, lloeꞌn diꞌll ke da xozxtaꞌollokaꞌ babej daMoisésenꞌ ganꞌ nziꞌi Egipto. Ben akreꞌkanꞌ goll Diosenꞌ leakeꞌ, naꞌ bi bzenay akeꞌ, bdilrénakeꞌ Diosenꞌ. 17 Ke len naꞌ gokllaꞌa Diosenꞌ leakeꞌchoa iz, ni ke da xhinnjenꞌ ben akeꞌ naꞌ, naꞌ wasaꞌtakeꞌ kanꞌ nna llaꞌa akeꞌ latj dachenꞌ. 18 Beꞌnn kaꞌ,bi bzoa xtiꞌll Diosenꞌ, bdichjbiaꞌ Diosenꞌ ke akeꞌ,bneꞌe bi siꞌi akeꞌ yel nbarazenꞌ, yeziꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ

Page 248: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 3:19 245 Hebreos 5:7llaziꞌraꞌll Dios naꞌ. 19Naꞌ llroeꞌn bi byejleꞌ akeꞌ keDiosenꞌ, ke len naꞌ bi gok so akeꞌ nbaraz yeziꞌraꞌllakeꞌ kanꞌ llaziꞌraꞌll Leꞌe.

41Naꞌ lekze ni ke lliꞌon bneDiosenꞌ, beꞌnn chejleꞌ

xtiꞌlleꞌn nniꞌt akeꞌ nbaraz yeziꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ llaz-iꞌraꞌll Leꞌe. Ke len naꞌ llayaꞌl bi gakllo wedenayrao Diosenꞌ. 2Lliꞌo ba bénello Diꞌll Wen naꞌ, nenchgak yerallo rao da xhinnjenꞌ, ka diꞌll danꞌ beneda xozxtaꞌollo kaꞌ kanaꞌ, naꞌ diꞌll danꞌ ben akreꞌn,bibi de benen ke akeꞌ le bi byejleꞌ akeꞌ keꞌe. 3Naꞌlliꞌo llejleꞌllo kanꞌ ne Dios naꞌ, ba zokzllo nbarazllaziꞌraꞌll-llo kanꞌ llaziꞌraꞌll Leꞌe. Naꞌ nyoj danꞌbneꞌe ke da xozxtaꞌollo kaꞌ, bneꞌe:Naꞌll gokllaꞌa akeꞌ bdichjbiaꞌ, bniaꞌ:“Kbat siꞌi akeꞌ banez yeziꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ llaziꞌraꞌllaꞌ

nadaꞌ.”Diosenꞌ bzorao llaziꞌraꞌlleꞌ kanꞌ bayoll bxieꞌ yellri-onꞌ. 4Naꞌ zo raꞌt ganꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ kanꞌ beneꞌlla gallenꞌ, nen:Kat bllin lla gallenꞌ, billbi ben Diosenꞌ, kon bzoeꞌ

nbaraz baziꞌraꞌlleꞌ.5Naꞌ leskaꞌ nyoj kanꞌ bneꞌen, nen:Kbat siꞌi akeꞌ banez yeziꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ llaziꞌraꞌllaꞌ

nadaꞌ.6Naꞌ nna naken da li, bal beꞌnn bi nna chejleꞌ akeꞌxtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ niꞌt akeꞌ bi nna so akeꞌ nbarazyeziꞌraꞌll akeꞌ, kanꞌ llaziꞌraꞌll Leꞌe, naꞌ beꞌnn kaꞌbene Diꞌll Wen keꞌen kanaꞌ bi byejleꞌ akeꞌ, naꞌ bigok yeziꞌi akeꞌ banez yeziꞌraꞌll akeꞌ, yel bi bzenayke akeꞌ naꞌ. 7Bde naꞌ bne Diosenꞌ da yobre: “Nnaꞌwak yeziꞌre banez yeziꞌraꞌllre.” Naꞌ beneꞌ nenchbzoj da rey Davidenꞌ da ni, nen:Chaꞌ nne Diosenꞌ reꞌ nnaꞌ,bi gakre beꞌnn raꞌlldaꞌo war.8 Da Josuénꞌ bcheꞌe da xozxtaꞌo beꞌnn Israel kaꞌ,ganꞌ bxhiꞌi akeꞌ yellrio danꞌ beꞌe Diosenꞌ leakeꞌ,naꞌ bibi gok goneꞌ nench nniꞌt beꞌnn kaꞌ nbarazyeziꞌraꞌll akeꞌ. Ke len naꞌ bdere beꞌe Diosenꞌdiꞌll, bneꞌe wllin lla chaꞌa beꞌnn yeziꞌi akeꞌ banezyeziꞌraꞌll akeꞌ. 9 Ke len naꞌ ba brej Diosenꞌ beꞌnnenench gak akeꞌ rallneꞌe, leakeꞌn nniꞌt akeꞌ nbarazyeziꞌraꞌll akeꞌ ka nbarazenꞌ bzo Leꞌen. 10Naꞌ beꞌnnkaꞌ ba llaziꞌraꞌll akeꞌ, bill llon akeꞌ ka nen ke akeꞌ,llaziꞌraꞌll akeꞌ kanꞌ llaziꞌraꞌll Diosenꞌ, ka bayollbxieꞌ yeolol da zjadé. 11 Naꞌllenꞌ llayaꞌl weꞌlaꞌll-llo chejleꞌllo xtiꞌll Diosenꞌ do yichj do raꞌll-llo,nench yeziꞌllo banez yeziꞌraꞌll-llo kanꞌ llaziꞌraꞌllDios naꞌ, bi gak kello kanꞌ gok ke beꞌnn kaꞌ bibyejleꞌ xtiꞌlleꞌn kanꞌ ben da xozxtaꞌollo kaꞌ.

12 Xtiꞌll Diosenꞌ napen yel wak yekobenyichjraꞌlldaꞌo beꞌnn llzenay len. Llazen lo

yichjraꞌlldaꞌollo, naꞌ llonllen ka to spad da nla lloplaꞌ rawe, le llroeꞌn lliꞌo chaꞌ llzenayllo ke Diosenꞌ ochaꞌ ke kwinllo, naꞌ llzejnieꞌn lliꞌo ka xhbab da yoꞌlo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌ ren yeolol da zeraꞌll-llochaꞌ naken da wen o chaꞌ naken da xhinnj. 13Bibide da ngaꞌch rao Diosenꞌ. Leꞌen nnezreꞌ yeololteda yoꞌ lo raꞌlldaꞌollo, naꞌ wllin lla kat nnabyollreꞌlliꞌo ke yeolol da benllo.

Jesúsenꞌ nakeꞌ bxoz brao kello14 Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ nak Xhiꞌnn Diosenꞌ ba

bayepeꞌ yebá, naꞌ llieꞌ ganꞌ llia Dios naꞌ. Nakeꞌbxoz brao kello beꞌnn le zerawe zaꞌkeꞌ. Ke len naꞌllayaꞌl seteze sello wxenraꞌll-lloeꞌ kanꞌ ba bnellogonllo naꞌ. 15 Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ nak bxoz braokellonꞌ, llakbeꞌreꞌ bi da kaꞌ nak da zed kello,le daxiꞌon gokraꞌllen wkoꞌyelen Leꞌe goneꞌ daxhinnj, naꞌ laꞌkze bllayraweꞌ ka yaꞌnnenꞌ llayraolliꞌo, naꞌ bi beneꞌ da xhinnj. 16 Ka naken nakeꞌbxoz brao kello, naꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌ lliꞌo, naꞌllenꞌllayaꞌl yelwill-llo Diosenꞌ ganꞌ llieꞌ naꞌ, bi lleblloweꞌrenlloeꞌ diꞌlle, nnabllo yeziꞌxheneꞌ kello, naꞌgakreneꞌ lliꞌo, le nllieꞌreꞌ lliꞌon.

51 Yeolol beꞌnn kaꞌ ba gok bxoz brao ke yell

Israelenꞌ, beꞌnn brej lwellj beꞌnnach ake, gok raonaꞌa akeꞌ lljasán akeꞌ bi da lljasán akeꞌ rao Dios naꞌ,basoꞌteꞌ bayiꞌx ak, brarj akeꞌ xchen akbaꞌ nenchbaziꞌxhen Diosenꞌ doꞌl xhia ke da xozxtaꞌollo kaꞌ.2 Naꞌ bxoz kaꞌ bdap akeꞌ yel llxhenraꞌll ke beꞌnnbi nna chejnieꞌ kanꞌ llayaꞌl gon akeꞌ naꞌ, naꞌ renbeꞌnn kaꞌ ba nxoayay da xhinnjenꞌ leakeꞌ, le lekzebeꞌnnach beꞌnn wen da xhinnj leakeꞌ. 3 Ke lennaꞌ benen bien, bxoz kaꞌ basoꞌte bayiꞌx ak, naꞌbrarj akeꞌ xchenbaꞌ, nench bnnab akeꞌ yeziꞌxhenDiosenꞌ da xhinnj ke akeꞌn ren da xhinnj keyezikre beꞌnne.

4Naꞌ ni to bxoz kaꞌ bi bayoeꞌrao kwin akeꞌ, naꞌbi brej kwin akeꞌ gak akeꞌ bxoz brao, Dios naꞌkzenꞌllbej leakeꞌ, totoeꞌ gak akeꞌ bxoz brao kanꞌ beneꞌbrejeꞌ da Aarón. 5 Kaꞌkzenꞌ gok ke Cristonꞌ, bibayirjeꞌ akre goneꞌ nench gakeꞌ xhen, ni ke brejzekwineꞌ gakeꞌ bxoz brao, Dios naꞌkzenꞌ brejeꞌ Leꞌe,naꞌ golleꞌ Leꞌe:Rweꞌn nakoꞌ xhiꞌnnaꞌ,nnaꞌ lla ba broeꞌraꞌ bzoaꞌ rweꞌ.6Naꞌ ga yobre nyoj ye to da bneꞌe:Rweꞌ nakoꞌ bxoz ke chnare,kanꞌ gok bxoz beꞌnnenꞌ re Melquisedec.7Naꞌ Cristonꞌ chak bdeꞌe yellrio ni, balwilleꞌ XeꞌeDiosenꞌ beꞌnnenꞌ napeꞌ yel wak nench yesreꞌe Leꞌebi gateꞌ, naꞌ bnneꞌe zillje bllelleꞌ bnnabeꞌ gakreneꞌ

Page 249: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 5:8 246 Hebreos 6:20Leꞌe. Naꞌ bxhexj yichj Cristonꞌ, beneꞌ kanꞌ bneXeꞌe naꞌ, naꞌll Xeꞌe Diosenꞌ bzenayeꞌ, naꞌ gokreneꞌLeꞌe nench bi bllebeꞌ yel gotenꞌ. 8 Naꞌ Cristonꞌlaꞌkze nakeꞌ Xhiꞌnn Dios, bllayraokzeꞌ yeolol dakaꞌ gok keꞌe, naꞌ bzoeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ nench bye-jnieꞌreꞌ kanꞌ llak ke lliꞌo beꞌnnache. 9 Naꞌ bayollgok keꞌe yeolol da gokraꞌll Diosenꞌ, naꞌllenꞌ gopeꞌyel wak, beꞌe yel llasrá ke yeolol beꞌnn wzenayakeꞌ keꞌe. 10 Kanꞌ naken Dios naꞌn, brejeꞌ Leꞌenakeꞌ bxoz brao, nakeꞌ ka bxoz Melquisedec.

Llayaꞌl wiallo nench ke ganraꞌll-llo xtiꞌll Diosenꞌ11Nnadell da nniaꞌ reꞌ ke da ki, naꞌ to bniꞌ naken

nniaꞌn, naꞌ chejnieꞌren, le bill lleꞌnerewzenayren.12 Da xhen ba gok nxenraꞌllre Cristonꞌ. Ba goꞌlwzejnieꞌre beꞌnne xtiꞌll Diosenꞌ chenake, naꞌ latjwzejnieꞌren naꞌ, nna yálljzere no wzejnieꞌ reꞌ dayobre, ka da kaꞌ bsedre nellte. Ke len naꞌ nakre kato bidaꞌo nna llaꞌll, latje ba llayaꞌl gaobeꞌ yel wao.13 Naꞌ beꞌnn kaꞌ nna yallj wsed akreꞌ leakeꞌ, nakakeꞌ ka to bidaꞌo nna llaꞌll, bi nna chejnieꞌ akreꞌxtiꞌll Diosenꞌ kwasro, nench gon akeꞌ da zej lixhejrao Dios. 14 Naꞌ danꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ da nakllbniꞌ, naken ka to yel wao da llao beꞌnn gore. Naꞌbeꞌnnenꞌ ba llejnieꞌ len naꞌ, wayakbeꞌreꞌ kat bi dayenreꞌ chaꞌ naken da wen o chaꞌ naken da xhinnj,le ba yoꞌraweꞌ llzenayeꞌ ke Dios.

61 Ke len naꞌ ba llayaꞌl garllo, kere le da leze

wiallo ka da kaꞌ bsedllo kanꞌ bxenraꞌll-llo XanlloJesucristonꞌ, naꞌ bill wabiꞌllo wiallo akre zejendanꞌ llayate beꞌnn, o chaꞌ akre gak ke beꞌnn llon daxhinnj, naꞌ akre llayaꞌl wxenraꞌll-llo Diosenꞌ, 2naꞌakre zejen danꞌ llchoaꞌ beꞌnn kaꞌ nis, naꞌ danꞌ llxoataꞌkllo yichj beꞌnne llnnabllo gakrén Diosenꞌ leꞌe.Bill yalljen wsedllo kanꞌ gak kat yesbán Diosenꞌbeꞌnnwat kaꞌ, naꞌ katenꞌ choybieꞌ saꞌkziꞌ beꞌnn kaꞌben da xhinnje. 3 Naꞌllenꞌ chejll-llo chiꞌollo chaꞌDiosenꞌ gonneꞌ latj.

4Niꞌt beꞌnn ba byoꞌ beniꞌ ke Cristonꞌ yichjraꞌll-daꞌo akeꞌ, naꞌ ba llakbeꞌe akreꞌ kanꞌ nak yel nbandanꞌ llonn Cristonꞌ, naꞌ zo Spíritu ke Diosenꞌ loyichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. 5 Ba nnez akreꞌ xtiꞌll Diosenꞌnaken da wen, naꞌ ba nombiaꞌ akeꞌ yel wak keDiosenꞌ danꞌ wroeꞌllreꞌ beꞌnnache. 6 Chaꞌ llin tolla wsanraꞌll akeꞌ chras, naꞌ bill gonliraꞌll akeꞌCristonꞌ, naꞌ kwej yichj akeꞌ xtiꞌlleꞌn to chiꞌze,kere waklle wayat akreꞌ ke danꞌ ba brej yichj akeꞌLeꞌen, le lo raꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌn, ba llon akeꞌ txhenbeꞌnn kaꞌ bdaꞌa Xhiꞌnn Diosenꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌllon akeꞌ nench beꞌnn yobre wieꞌ Leꞌe. 7 Llayaꞌl

gak yichjraꞌlldaꞌollonꞌ ka to yellrio chaꞌo ga llazbeꞌnne. Llayoll llak yejenꞌ doxhen, naꞌll llak bida llaz akeꞌ. Naꞌ llak da yallje beꞌnn kaꞌ llaz naꞌ.Naꞌll ba benlaꞌy Diosenꞌ yellrionꞌ nak kaꞌ. 8 Zanbeꞌnn kaꞌ bi lleꞌne wzenay xtiꞌll Diosenꞌ, nak akeꞌka to yellrio ga llraꞌ yay yeꞌche, naꞌ billre yiꞌx dabi llon llin. Yellrionꞌ nak kaꞌ bibi zaꞌken, naꞌ balleꞌne xaneꞌn kwejeꞌn yichjeꞌ, naꞌ yiꞌx danꞌ llachjrawe naꞌ, wllin lla wzeyeꞌn.

Sello war le llonllo rez yellinllo ganꞌ llia Diosenꞌ9 Reꞌ beꞌnn biꞌche, nllieꞌraꞌ reꞌ, laꞌkze ba biaꞌa

diꞌllenꞌ kaꞌ, llakraꞌ bije gonre kanꞌ llon beꞌnn kaꞌllsanraꞌll xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ gonjere wen, le babasrá Diosenꞌ reꞌ rao da xhinnjenꞌ. 10Diosenꞌ zejeꞌlixheje, bi ganraꞌlleꞌ kanꞌ ba benre xchineꞌn, naꞌka yel nllieꞌn zo lo yichjraꞌlldaꞌore, naꞌ kanꞌ nnallonre nnaꞌ, llakrenre yezikre beꞌnne nxenraꞌllLeꞌe. 11 Naꞌ zeraꞌlltoꞌ totore nnaore gonre bi dakaꞌ llayaꞌl gonre do yichj do raꞌllre, chaga bi nnallin lla gatre, nench nnézere yellinre ganꞌ llia Diosnaꞌ. 12 Lleꞌnetoꞌ bi gakre beꞌnn xhawatraz ka danꞌne Dios naꞌ. Naꞌ lleꞌnetoꞌ gonre kanꞌ ben beꞌnnkaꞌ bllaꞌa kanaꞌ, bxenraꞌll akeꞌ Dios, byejleꞌ akeꞌgon Diosenꞌ kanꞌ golleꞌ leakeꞌ naꞌ, naꞌ bdap akeꞌyel llxhenraꞌll bllinte lla beneꞌn.

13 Kanꞌ goll Diosenꞌ da Abraham naꞌ, beꞌnn zangak xhiꞌnn dialla keꞌe, bzoa kwineꞌ gak kanꞌ bneꞌenaꞌ, le nollno zo beꞌnn napll yel llnebiaꞌ ka Leꞌe.14 Naꞌ bneꞌe: “Da li gonkzaꞌ nench gak wen koꞌo,naꞌ chaꞌa beꞌnn zan xhiꞌnn diallaꞌo.” 15Naꞌ Abra-ham naꞌ bdapeꞌ yel llxhenraꞌll chak brezeꞌ, naꞌllbllin lla bzorao llak kanꞌ bne Diosenꞌ. 16Beꞌnnachkaꞌ yoꞌrao akeꞌ llzo akeꞌ Diosenꞌ kat bi da ne akeꞌ,le llnebiaꞌll Diosenꞌ ka leakeꞌ. Kone kaꞌ billbi de dagakyollrén akeꞌ leakeꞌ. 17Naꞌ bzoa Diosenꞌ kwineꞌnench nneze beꞌnn kaꞌ nak xhiꞌnn dialla ke daAbraham naꞌ, kere da te ke danꞌ bneꞌe goneꞌn.18 Diosenꞌ beneꞌ chop da ki: bneꞌe kanꞌ goneꞌ,naꞌ lekzeꞌ bzoa kwineꞌ nench nnézello Leꞌen gakgoneꞌ kanꞌ bneꞌe naꞌ, naꞌ kere da te gon bi gakkanꞌ bneꞌen. Naꞌ lliꞌo ba llejleꞌllo xtiꞌlleꞌn, babaziꞌxheneꞌ kello, naꞌ yewello nnézello yellinlloganꞌ llieꞌn, naꞌ Diosenꞌ bi llak weꞌe diꞌll wenraꞌlle.19Naꞌ nnézello Leꞌen goneꞌ kanꞌ ba golleꞌ lliꞌo. Kelen naꞌ zello choch, ka lliꞌ to barco kat nllejen toya ziꞌi, naꞌ lloaꞌ xtiꞌlleꞌn nen de to latj kello yebáganꞌ llieꞌ llnebieꞌn. 20 Jesúsenꞌ ba blliaraweꞌ byoeꞌganꞌ zo Diosenꞌ, ganꞌ nono beꞌnnach gok choꞌ, naꞌbeneꞌ nench lliꞌo gak choꞌllo. Le nakeꞌ bxoz braoke chnare, nakeꞌ kanꞌ gok bxoz Melquisedec.

Page 250: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 7:1 247 Hebreos 7:267

Jesúsenꞌ nakeꞌ kanꞌ nak bxoz Melquisedec1 Melquisedec naꞌ gokeꞌ beꞌnn wnebiaꞌ, naꞌ

bnebieꞌ ganꞌ nziꞌi Salem, naꞌ Dios beꞌnnenꞌ nakezeraoze beꞌnn brao, brejeꞌ leꞌe gokeꞌ bxoz. NaꞌAbraham naꞌ zazeꞌe rao wdile ganꞌ jeneꞌ gan gaꞌybeꞌnn wnebiaꞌ, naꞌ Melquisedekenꞌ jatileꞌ leꞌe, naꞌbenlaꞌyeꞌ leꞌe. 2 Naꞌ kanꞌ zazaꞌa Abraham naꞌ,zanseꞌe da jatopeꞌ da beneꞌ gan rao wdil naꞌ,naꞌ beneꞌn chi kwen, naꞌ beꞌe to kwen ke bxozMelquisedekenꞌ. Naꞌ Melquisedec naꞌ zeje diꞌll“beꞌnn wnebiaꞌ zej lixheje”. Naꞌ gokeꞌ beꞌnnwnebiaꞌ ke beꞌnn kaꞌ llaꞌa ganꞌ nziꞌi Salem, zejediꞌllenꞌ “beꞌnn wnebiaꞌ ke beꞌnn zjaniꞌte nbaraz”.3 Bi nyojen chaꞌ no gok xaxhnaꞌ Melquisedekenꞌ,naꞌ chaꞌ no gok xozxtaꞌweꞌ, naꞌ ni ke nyojzen batgorjeꞌ naꞌ bat goteꞌ. Naꞌllenꞌ nelloMelquisedekenꞌnakeꞌ ka rebze Xhiꞌnn Diosenꞌ, naꞌ nakeꞌ bxoz kechnare.

4 Naꞌ lewiá ke ka beꞌnn braonꞌ gok bxozMelquisedekenꞌ. Ke len naꞌ brej da xozxtaꞌolloAbraham naꞌ, to kwen rao chi kwen danꞌ jatopeꞌrao naꞌa beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌen bxozMelquisedekenꞌ. 5 Naꞌ da xozxtaꞌollo beꞌnn kaꞌgorje rao dialla ke da Levínꞌ, beꞌnn kaꞌ gok bxozke yell Israel naꞌ, bchixhj akeꞌ to kwen weje raochi kwen yeolol bi da goꞌt ke yezikre beꞌnn wrallke akeꞌ kaꞌ, le kaꞌn nyojen leꞌ ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ. Naꞌ yeololkze gok akeꞌ dialla ke daAbraham, bxoz kaꞌ naꞌ yezikre beꞌnne. 6 NaꞌMelquisedekenꞌ laꞌkze bi gorjeꞌ rao dialla ke daLevínꞌ, Abraham naꞌ beꞌe leꞌe to kwen weje, raochi kwen da kaꞌ jatopeꞌ naꞌ, naꞌ Melquisedekenꞌbenlaꞌyeꞌ daAbrahamnaꞌ, beꞌnnenꞌ bchebDiosenꞌgonlaꞌyeꞌ. 7 Naꞌ nnézello beꞌnnenꞌ llak llonlaꞌyeꞌbeꞌnn yobre, zaꞌklleꞌ kerke beꞌnnenꞌ llak laꞌy naꞌ.8 Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak bxoz kanꞌ ne ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, lloeꞌ akeꞌ leakeꞌ to kwen weje raochi kwen rao yeolol bi da de ke akeꞌ, naꞌ bxozkaꞌ nak akeꞌ lwellj beꞌnnachllo beꞌnn llat. Naꞌke bxoz Melquisedekenꞌ, xtiꞌll Diosenꞌ lloeꞌn diꞌllkeꞌe ka to beꞌnn nna nbankzeꞌ. 9 Naꞌ danꞌ beꞌeAbraham naꞌ leꞌe da kaꞌ, wak nnello da Leví naꞌnbeꞌe Melquisedekenꞌ to kwen weje rao chi kwenda kaꞌ. 10 Le bderenꞌ gorj Levínꞌ rao dialla ke daAbraham naꞌ, naꞌ Leví naꞌn gokeꞌ xozxtaꞌo beꞌnnkaꞌ gok rao naꞌa akeꞌ, btop akeꞌ da kaꞌ beꞌe beꞌnnIsrael kaꞌ ke Diosenꞌ.

11 Diosenꞌ beꞌe beꞌnn Israel kaꞌ ley keꞌen kanaꞌ,naꞌ bxoz kaꞌ gorj rao dialla ke Leví, beꞌnn kaꞌ gokxhiꞌnn dialla ke beꞌnnenꞌ golle Aarón naꞌ, benrén

akeꞌn llin. Bixha bxoz kaꞌ bibi gok gon akeꞌ nenchgak yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnachenꞌ yall rao Dios. Kelen naꞌ byallj yed ye to beꞌnn nak bxoz kello kechnare, naꞌ Leꞌen nakeꞌ ka bxoz Melquisedec naꞌ,kere ka da bxoz Aarón. 12 Naꞌ ka nak ba zo bxozke chnare kello, ke len naꞌ leskaꞌ byalljen bllaꞌaleyenꞌ. 13 Le Xanllo Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ nak bxozkello, bi gorjeꞌ rao dialla ke da Levínꞌ, le nono gokbxoz rao yeolol beꞌnn gorje lo yoꞌ rill Jesúsenꞌ.14 Le nnézello Xanllo Jesúsenꞌ gorjeꞌ rao dialla keda Judá, naꞌ da Moisésenꞌ bi bzojeꞌ leꞌ leyenꞌ ganꞌnen beꞌnn garje rao dialla ke da Judánꞌ gakeꞌ bxoz.

15 Naꞌ nakbieꞌkze ba bllaꞌa leyenꞌ, le ba zobeꞌnnenꞌ nak bxoz kob kello, naꞌ nakeꞌ ka bxozMelquisedec naꞌ. 16 Bi gorjeꞌ rao dialla ke da Levíkanꞌ gok bxoz kaꞌ, beꞌnn ben llin kanꞌ ne leyenꞌ,zan ka nake bxozenꞌ bne Diosenꞌ yedeꞌ, naplleꞌ yelwak le chras bi gateꞌ. 17Kinꞌ nyoj danꞌ bne Diosenꞌkeꞌe, nen:Nakoꞌ bxoz ke chnare,kanꞌ nak bxozenꞌ re Melquisedec.18 Naꞌ bxoz kaꞌ bne Diosenꞌ bniꞌt kanaꞌ, bill noeꞌlatj so akeꞌ nnaꞌ, le danꞌ bllia leyenꞌ biaꞌa gonakeꞌ, bi gok yekaꞌn da xhinnj ke beꞌnnach tochiꞌze. 19 Naꞌ lekze bi gok gon leyenꞌ gak yallyichjraꞌlldaꞌo beꞌnnach rao Diosenꞌ. Zan nnaꞌba llakll wen kello, le ba zo bxoz kello, beꞌnnba bakaꞌa doꞌl xhia kello to chiꞌze, nench llaklljabiꞌyllo ganꞌ zo Diosenꞌ.

20 Bzoa Diosenꞌ kwineꞌ nench nnézello da lizokze Jesúsenꞌ, naꞌ nakeꞌ bxoz kello. 21 Le bi bzoakwin Diosenꞌ kanꞌ bwaꞌleꞌ xhiꞌnn dialla ke Aarónnaꞌ, gak akeꞌ bxoz. Le nyojen kanꞌ golleꞌ Jesúsenꞌnen:Diosenꞌ ba bzoa kwineꞌ nneꞌe da li bi wcheꞌe kanꞌ

golleꞌ Leꞌe goneꞌ:“Nakoꞌ bxoz ke chnare,kanꞌ nak bxoz beꞌnnenꞌ re Melquisedec.”22 Ke len naꞌ zo Jesúsenꞌ lloneꞌ nench nnézellogakrén Diosenꞌ lliꞌo ke chnare kanꞌ bneꞌe goneꞌnaꞌ. Kanꞌ bneꞌe gakreneꞌ lliꞌo nnaꞌ, zaꞌkllen kadanꞌ golleꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ kanaꞌ. 23Naꞌ beꞌnn kaꞌgok bxoz kanꞌ ne ley danꞌ bzoj da Moisés naꞌ, gokakeꞌ beꞌnn zan, le ka got twejeꞌ, le bazoa akteꞌrorazeꞌ beꞌnn yobre. 24 Zan ka nak Jesúsenꞌ zoeꞌke chnare, ke len naꞌ nakeꞌ bxoz kello ke chnare.25 Naꞌllenꞌ llak llasreꞌe lliꞌo, naꞌ wak nnabllo raoDiosenꞌ yeziꞌxheneꞌ kello, ni ke danꞌ zokzeꞌ kechnare llnnabeꞌ okré kello rao Diosenꞌ.

26 Jesúsenꞌ nakeꞌ beꞌnn yálljello, gak bxoz braokello nench gakreneꞌ lliꞌo, le nakeꞌ beꞌnn raꞌlldaꞌoyall. Bibi da xhinnj noneꞌ, naꞌ bibi doꞌl napeꞌ.Nllaꞌre nakeꞌ ka beꞌnnach beꞌnn llon da xhinnj.

Page 251: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 7:27 248 Hebreos 9:4Jesúsenꞌ ba bayepeꞌ llieꞌ ganꞌ llia Dios naꞌ. 27 Binakeꞌ ka bxoz brao kaꞌ bllaꞌa kanaꞌ, beꞌnn kaꞌtlla tlla basoꞌte bayiꞌx, brarj akeꞌ xchenbaꞌ nenchllnnab akeꞌ yeziꞌxhen Diosenꞌ ke doꞌl xhia benakeꞌ. Llayoll naꞌ naꞌll llnnab akeꞌ ke yezikre beꞌnnIsrael kaꞌ. Naꞌ Jesúsenꞌ chniaze bzane kwineꞌ, nike xtoꞌl beꞌnnach, bet akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ.28 Beꞌnn kaꞌ gok bxoz brao kanꞌ ne ley danꞌ bzojda Moisésenꞌ, gok akeꞌ beꞌnn wen da xhinnj kanꞌnak nollre beꞌnne. Naꞌ kanꞌ ba gok zan iz bzojda Moisésenꞌ ley naꞌ, naꞌll bzoa kwin Diosenꞌ dali to chiꞌze zokze Xhiꞌnneꞌ Jesúsenꞌ, nakeꞌ bxozbrao kello. Naꞌ Leꞌe zoeꞌ ke chnare, naꞌ nakyichjraꞌlldaꞌweꞌn kanꞌ llazraꞌll Dios naꞌ.

8Jesúsenꞌ beneꞌ bzorao llak da kob da bne Diosenꞌ

gakreneꞌ lliꞌo1Da ni llonllen rao yeolol da kaꞌ ba bniaꞌ naꞌ: zo

bxoz brao kello beꞌnn nakyaꞌnne kanꞌ lleꞌne Diosnaꞌ, naꞌ ba llieꞌ yebánꞌ llnebiaꞌreneꞌ Diosenꞌ txhen,beꞌnnenꞌ nakeꞌ le zerawe beꞌnn zaꞌke. 2 Lloneꞌ llinganꞌ llia Diosenꞌ, to latj laꞌye ga nonchaꞌo Diosenꞌ,naꞌ kere lo yoꞌ da ben beꞌnnach ga weꞌrao akeꞌLeꞌe. 3 Le yeolol bxoz brao ke beꞌnn Israel kaꞌ,zo akeꞌ lloeꞌ akeꞌ Diosenꞌ bi da lloeꞌ akeꞌ, naꞌ llotakeꞌ bayiꞌx llrarj akeꞌ xchenbaꞌ rao Diosenꞌ. Naꞌdanꞌ nak Jesúsenꞌ bxoz brao kellonꞌ, benen bienbeꞌe kwineꞌ, bet akeꞌ Leꞌe brarj xcheneꞌn, ni keda xhinnj kello naꞌ. 4 Chenak Jesúsenꞌ nna nakeꞌbeꞌnnach ke yellrio ni, bi gak gakeꞌ bxoz, le zjazóbxoz ke beꞌnn Israel kaꞌ, lljasán akeꞌ bi da lljasánakeꞌ rao Diosenꞌ, kon kanꞌ ne ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ. 5 Naꞌ ka nak danꞌ llon bxoz kaꞌ llaꞌayellrio ni, llon akeꞌn ganꞌ nak ka lwaꞌa ke danꞌzo yebá ganꞌ llia Dios naꞌ. Naꞌ nnézello nakenka lwaꞌa ke yebánꞌ, le kanꞌ za gon da Moisésenꞌyodaꞌo danꞌ lladobte ganꞌ ben bxoz kaꞌ llin keDiosenꞌ kanaꞌ, naꞌ goll Diosenꞌ leꞌe: “Yeolol danꞌba bniaꞌ gonre naꞌ, legonen kon kanꞌ ba broeꞌraꞌrweꞌ kanꞌ bzollo rao yaꞌ naꞌ.” 6Naꞌ da llon Jesúsenꞌ,da xhen zaꞌkllen ka danꞌ llon bxoz ke beꞌnn Israelkaꞌ. Naꞌ kanꞌ bcheb Diosenꞌ gakreneꞌ lliꞌo danꞌba beꞌe kwin Jesúsenꞌ, ni ke xtoꞌl-llo naꞌ, lekzeda xhen zaꞌkllen ka danꞌ golleꞌ da xozxtaꞌollo kaꞌkanaꞌ.

7 Le chenak ley nell naꞌ, bxhaꞌken nench daxozxtaꞌollo kaꞌ gon akeꞌ da wen, naꞌ bi byalljenchixjweꞌ Diosenꞌ to da kobe. 8 Diosenꞌ breꞌreꞌ bigok nnao akeꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ bneꞌe:

Wllin lla kate nniaꞌ to da kob da gonaꞌ gakrenaꞌreꞌ, nakre xhiꞌnn dialla ke beꞌnn kaꞌ bllaꞌaIsrael,

naꞌ ren beꞌnn kaꞌ nak xhiꞌnn dialla ke beꞌnn kaꞌbllaꞌa Judá.

Nadaꞌ nakaꞌ Xanre Diosenꞌ niaꞌ kaꞌ.9 Nllaꞌren gollaꞌ da xozxtaꞌore kaꞌ, gonaꞌ gakrén

akeꞌ kanaꞌ,bllieꞌ akreꞌ, naꞌ benaꞌ nench ballach akeꞌ rao naꞌa

beꞌnn Egipto kaꞌ.Leakeꞌ bi ben akeꞌ kanꞌ goll akeꞌ naꞌ, nench gak

wen ke akeꞌ.Naꞌ ke lennaꞌ bsanaꞌ bill gokrén akeꞌ, nadaꞌnnakaꞌ

Xanre Diosenꞌ niaꞌ kaꞌ.10 Naꞌ kinꞌ gonaꞌ gakrenaꞌ xhiꞌnn dialla kere kaꞌ,

nakre beꞌnn Israel katenꞌ llin lla:Nadaꞌ Xanre Dios gonaꞌ nench choꞌ yichj akeꞌ danꞌ

nlliaꞌ biaꞌa gon akeꞌ naꞌ.Naꞌ gonaꞌ gaken ka to da nyoj lo yichjraꞌlldaꞌo

akeꞌ,naꞌ toz nadaꞌ wxenraꞌll akeꞌ,naꞌ leakeꞌ gak akeꞌ yell kiaꞌ.11 Naꞌ ni ke yalljzen wzejnieꞌ lwellj akeꞌ gombiaꞌ

akeꞌ nadaꞌ,naꞌ ni ke yalljzen wzejnieꞌ akreꞌ no biꞌch lwellj

akeꞌ,le kanaꞌ yeololeꞌ gombiaꞌ nadaꞌ,no xkwiꞌd no beꞌnn gore.12 Kanaꞌn yeziꞌxhenaꞌ da xhinnj ke akeꞌn, naꞌ bill

lljadinraꞌllaꞌ da xhinnj kaꞌ ba ben akeꞌ naꞌ.13Diosenꞌ beꞌe diꞌll ke da kobenꞌ danꞌ bneꞌe goneꞌgakreneꞌ lliꞌo, ke len naꞌ ba nnézello ba blliꞌyeꞌkaꞌle danꞌ golleꞌ xozxtaꞌollo kaꞌ kanaꞌ. Naꞌ dagorenꞌ danꞌ ba bkwaseꞌ kaꞌle ba rez yeranen.

9Yodaꞌo da zo yellrio naꞌ danꞌ zo yebá ganꞌ llia Dios

1 Diosenꞌ golleꞌ da xozxtaꞌollo kaꞌ kanaꞌ,gakreneꞌ leakeꞌ nench gak wen ke akeꞌ chaꞌ gonakeꞌ kanꞌ ne ley keꞌe naꞌ. Naꞌ chak nna llon danellenꞌ llin, danꞌ golleꞌ leakeꞌ kanaꞌ, goll Diosenꞌleakeꞌ akrenꞌ gon akeꞌ wxenraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌakrenꞌ gon akeꞌ yodaꞌo ganꞌ wxenraꞌll akeꞌ Leꞌeyellrio ni. 2 Ben akeꞌ yodaꞌon, naꞌ brej akeꞌn chopkwenre, naꞌ to kwenen goken ganꞌ lloꞌ bxoz kaꞌ,naꞌ gannaꞌ bzoa akeꞌ to kandler, naꞌ to mes gabkwaꞌa akeꞌ yet xtir da nak ke Dios. Naꞌ bsiꞌi akeꞌnLatj Laꞌye. 3Naꞌ bze akeꞌ to raꞌll lo yoꞌ naꞌ, nenchgoken chopre, naꞌ danꞌ ye to naꞌ, bsiꞌi akeꞌn Latjganꞌ Llroeꞌrao Dios. 4 Naꞌ lo da wllope naꞌ, bzeakeꞌ ye to mes de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, ga bzeyakeꞌ yare, naꞌ ye to kaj da bwazj akeꞌ ya chaꞌo danꞌnziꞌi oro doxhente. Naꞌ lo kaj naꞌ broꞌ akeꞌ to yeꞌs

Page 252: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 9:5 249 Hebreos 9:26de ya chaꞌo nziꞌi oro, ga broꞌ akeꞌ raꞌt yet xtir danꞌnziꞌi maná, naꞌ broꞌ akeꞌ xhis ke da Aarón naꞌ,danꞌ bagaꞌa. Naꞌ leskaꞌ broꞌ akeꞌ yej raꞌy kaꞌ, danꞌbyoj yeolol diꞌllenꞌ bne Diosenꞌ gon akeꞌ nenchgakreneꞌ leakeꞌ. 5Naꞌ koꞌll kaj naꞌ, bzoa akeꞌ chopangl beꞌnn llroeꞌrao da nak ke Dios, nench nroeꞌnzokze Diosenꞌ ganꞌ xhoa kajenꞌ. Naꞌ nnaꞌ bi llonenbien weꞌllo doxhen diꞌll kanꞌ nak da ki.

6Bayoll ben akeꞌ yodaꞌo naꞌ, bniꞌt akeꞌ da kaꞌ loenaꞌ, naꞌll byoꞌ bxoz kaꞌ yeo lla lo latj laꞌy nell naꞌ,danꞌ le zote kate lloꞌllo, le chop kwenrenꞌ brej akeꞌyoꞌn, naꞌ ben akeꞌ kanꞌ goll Diosenꞌ leakeꞌ gon akeꞌweꞌxhen akeꞌ Leꞌe. 7 Naꞌ loe da wllope naꞌ, tozebxoz brao naꞌ gok byoeꞌ loenꞌ tweje rao twiz. Naꞌka byoeꞌ loe naꞌ, benen bien beꞌxeꞌ llen ke bayiꞌxkaꞌ, bllieꞌn rao kajenꞌ nench baziꞌxhen Diosenꞌ kedoꞌl keꞌe, naꞌ baziꞌxhenteꞌ ke beꞌnn yobre beꞌnnIsrael kaꞌ, ni ke da xhinnj ke akeꞌ danꞌ ben akeꞌbi gokbeꞌe akreꞌ naꞌ. 8 Naꞌ danꞌ bi de latj choꞌnoteze beꞌnne lo da wllope naꞌ, Spíritu ke Diosenꞌllzejnieꞌn lliꞌo, bi nna gak choꞌ beꞌnnach ganꞌ nakLatj ganꞌ Llroeꞌrao Diosenꞌ, chaꞌ nna llon yodaꞌonell naꞌ llin yellrio ni. 9Naꞌ yeolol danꞌ llon bxozkaꞌ lo yodaꞌo naꞌ, llroeꞌn lliꞌo zollo nnaꞌ kanꞌ llakyebá ganꞌ zo Diosenꞌ. Laꞌkze da zan da lloeꞌ beꞌnneDiosenꞌ, naꞌ bayiꞌx zan llot akeꞌ lloeꞌxhen akeꞌLeꞌe, bibi yel wak nsaꞌa da kaꞌ nench nnez akreꞌbibi doꞌl nap akeꞌ rao Dios. 10Naꞌ ka nak danꞌ llonbeꞌnn Israel kaꞌ lo yodaꞌon, naken ke no yel wao,no nis, naꞌ llayib kwin akeꞌ, naꞌ billre da zaꞌk kekwerp ke akeꞌ naꞌze. Naꞌ ba benen llin chak binna yechaꞌa Diosenꞌ danꞌ bnao akeꞌ, naꞌ koeꞌ dakob naꞌ.

11 Naꞌ nnaꞌ ba ben Cristonꞌ to da wen kello, kanaken ba nakeꞌ bxoz brao kello. Naꞌ zoeꞌ yebánꞌnakeꞌ bxoz kello rao Dios, naꞌ ganꞌ zoeꞌn zaꞌkllenka yodaꞌo da ben beꞌnnach yellrio ni. 12 Naꞌ bibeꞌxeꞌ llen ke no chib no bell daꞌo, kanꞌ byoeꞌbnnabeꞌ nench baziꞌxhen Diosenꞌ doꞌl kello kaꞌ,kwinkzeꞌ beꞌe latj bet akeꞌ Leꞌe, brarj xcheneꞌn nike lliꞌo to chiꞌze leꞌ yay cruzenꞌ, kaꞌn gok byoeꞌganꞌ llia Diosenꞌ, naꞌ bakeꞌe doꞌl kellonꞌ ke chnare.13 Ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ nyojen, nen lleꞌnenwlliꞌ bxozenꞌ beꞌnn Israel kaꞌ no xchen chib, naꞌno xchen bell, naꞌ llchix akeꞌn de, da llagaꞌnnkat llzey akeꞌ to vak daꞌo. Len llayiben leakeꞌchdeꞌjze. 14 Zan xchen Cristonꞌ danꞌ badrarjeꞌni ke lliꞌo, zaꞌkllen ka xchen bayiꞌxe, le len naꞌllayonen yichjraꞌlldaꞌollonꞌ yall ke da xhinnj babenllo. Ke len naꞌ bill nlloy kellonꞌ gatllo ni ke daxhinnj kello, naꞌ sokzllo weꞌraollo Dios beꞌnnenꞌzo ke chnare. Spíritu keꞌe naꞌ gokrenen Cristonꞌ

bzaneꞌ kwineꞌ, naꞌ bakeꞌe da xhinnj kellonꞌ, naꞌbibi doꞌl ke Cristonꞌ de.

15 Cristonꞌ badrarj xcheneꞌn nench bzorao llakda kobenꞌ, danꞌ bne Diosenꞌ goneꞌ nench sollonbaraz raweꞌ naꞌ. Naꞌ ba bxieꞌ da kobenꞌ nenchbalteze beꞌnnenꞌ ba brejeꞌ, yellín akeꞌ ganꞌ llieꞌnaꞌ ke chnare. Naꞌ danꞌ got Cristonꞌ badrarjxcheneꞌ naꞌ, naꞌllenꞌ wnitraweꞌ doꞌl xhia ke danꞌben beꞌnn kaꞌ, chak nna llon llin danꞌ bdixjweꞌreꞌda nell, danꞌ bneꞌe goneꞌ naꞌ. 16 Kat to beꞌnneba bliseꞌ to yich da de lloeꞌ diꞌlle, kat ba goꞌtbiaꞌba got beꞌnnenꞌ ben danꞌ lloeꞌ diꞌll naꞌ, kanaꞌllgak kanꞌ nen naꞌ. 17 Le to da de lloeꞌ diꞌll, bigak kanꞌ nen naꞌ, chak nna zo beꞌnnenꞌ ben lennaꞌ. Kat ba gottelleꞌ, kanaꞌllenꞌ gak kanꞌ nen naꞌ.18 Naꞌ kaꞌn gok ke da nell danꞌ goll Diosenꞌ daxozxtaꞌollo kaꞌ gakreneꞌ leakeꞌ. Ke len naꞌ bllieꞌbiaꞌa brarj akeꞌ xchen bayiꞌx nench bxhen. 19 Kabayoll beꞌrén da Moisésenꞌ da xozxtaꞌollo kaꞌ diꞌllke yeolol danꞌ bne Diosenꞌ gon akeꞌ kanꞌ ne leykeꞌe naꞌ, naꞌll blliꞌ da Moisésenꞌ leakeꞌ xchen belldaꞌo, naꞌ xchen chiv daꞌo danꞌ nchix nis. Bllieꞌnleakeꞌ, naꞌ benreneꞌ llin yich xha xhiꞌre da nbenda xhna, naꞌ ren to xhis yiꞌx daꞌo danꞌ nziꞌi hisopo.Leskaꞌ bllieꞌn rao yich kaꞌ ganꞌ nyoj ley keꞌe naꞌ.20 Naꞌll goll da Moisésenꞌ leakeꞌ: “Llen ni llroeꞌngaken da li kanꞌ ba bne Diosenꞌ goneꞌ gakreneꞌreꞌ.” 21 Leskaꞌ beneꞌ bllieꞌ llen naꞌ, lo yodaꞌon,naꞌ billre da kaꞌ benrén akeꞌ llin ganꞌ beꞌrao akeꞌDiosenꞌ. 22 Leyenꞌ bzoj da Moisésenꞌ nllian biaꞌawlliꞌ bxozenꞌ llen rao yeololte bi da llonrén akeꞌllin, nench gaken yall rao Diosenꞌ. Leskaꞌ neleyenꞌ chaꞌ bi nna larj llen, bi yeziꞌxhen Diosenꞌke doꞌl ke beꞌnnachenꞌ.

Cristonꞌ brarj xcheneꞌ nench bakeꞌe doꞌl ke beꞌn-nache

23 Kaꞌn gok byalljen wlliꞌ akeꞌ xchen bayiꞌx loyodaꞌon, naꞌ bayonen yall bi da kaꞌ llonrén akeꞌllin lo yodaꞌon, nench ben akeꞌ llin rao Dios naꞌ,naꞌ yodaꞌon naken ka to da llzejnieꞌn kanꞌ nakyebá naꞌ. Naꞌ danꞌ de yebá naꞌ, byalljen to llen dazaꞌkll. 24 Ganꞌ byoꞌ Cristonꞌ kere naken to yodaꞌoda ben beꞌnnach, danꞌ llroeꞌ kanꞌ nak yebánꞌ.Leꞌen bayepeꞌ yebánꞌ, naꞌ bayoeꞌ ganꞌ llia Dios naꞌ,nench nneꞌe rorazllo raweꞌ naꞌ. 25 Bxoz brao kebeꞌnn Israel kaꞌ, lloꞌ akeꞌ yodaꞌon twej rao to izganꞌ nziꞌi Latj ganꞌ Llroeꞌrao Dios, naꞌ ll-lliꞌ akeꞌnxchen bayiꞌxe, zan Cristonꞌ tozenꞌ beꞌe latj betakeꞌ Leꞌe brarj xcheneꞌn kere da zan ras. 26Chenakbyalljen brarj xcheneꞌn zan ras, ba goteꞌ zanras kanꞌ bxhe yellriote chenake. Tozenꞌ badrarj

Page 253: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 9:27 250 Hebreos 10:28xcheneꞌn kanꞌ bne Diosenꞌ ba bllin lla keꞌe, nenchllak llakeꞌe doꞌl ke beꞌnnach. 27 Kanꞌ ba bdixjDiosenꞌ len ke beꞌnnachenꞌ, tozenꞌ gateꞌ, naꞌll tenaꞌ nne Diosenꞌ ke totoeꞌ chaꞌ saꞌkziꞌe o chaꞌ yezieꞌbanez. 28Kaꞌn gok ke Cristonꞌ beꞌe latj goteꞌ nenchllakeꞌe doꞌl ke beꞌnnach. Naꞌll llin lla yedeꞌ dayobre, kere nench yekeꞌe doꞌl ke beꞌnnach, zannench yesreꞌe beꞌnn kaꞌ bexh Leꞌen.

101 Ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, kon bzejnieꞌn lliꞌo

raꞌt daꞌo ke da wen naꞌ ba llak kello nnaꞌ ba bedCristonꞌ. Bi gok yechaꞌn yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌbxenraꞌll Diosenꞌ, laꞌkze brarj akeꞌ xchen bayiꞌxyoꞌy iz. 2 Chenak bayak yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn wen,kanꞌ bet akeꞌ bayiꞌx kaꞌ, naꞌ kanꞌ blliꞌ bxozenꞌleakeꞌ xchenbaꞌ ni ke da xhinnj ke akeꞌ kaꞌ, babnitrao xtoꞌl akeꞌn to chiꞌze chenake, naꞌ billgake lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn chaꞌ da xhinnjenꞌ benakeꞌ, naꞌ bill benen bien got akeꞌ bayiꞌx kaꞌ yeoiz chenake. 3 Naꞌ danꞌ llot akeꞌ bayiꞌx kaꞌ, naꞌbillre da llon akeꞌ, ni ke da xhinnj ke akeꞌ kaꞌ, naꞌllasaꞌraꞌll akeꞌ doꞌlenꞌ nap akeꞌ to iz to iz. 4 Lexchen no bell daꞌo, naꞌ chiv daꞌo kaꞌ, bi gak yekaꞌnda xhinnj ke beꞌnnach.

5Kanꞌ bed Cristonꞌ yellrio ni, golleꞌ Diosenꞌ:Danꞌ llot akeꞌ bayiꞌx, naꞌ danꞌ lladwaꞌa akeꞌ bi da

lladwaꞌa akeꞌ raoꞌ naꞌ, kere danaꞌn lleꞌnroꞌ.Zan benoꞌ gorjaꞌ nakaꞌ beꞌnnach.6 Danꞌ llot akeꞌ bayiꞌx kaꞌ llzey akebaꞌ raoꞌ, naꞌ

yeolol da kaꞌ llon akeꞌ nench yeziꞌxhenoꞌke akeꞌ, kere da naꞌn lleꞌnroꞌ.

7Ke len naꞌ bniaꞌ kanꞌ nyojen ganꞌ nen:“Dios kiaꞌ ba zaꞌa ganni, zadyenaꞌ kanꞌ lleꞌnroꞌ

naꞌ.”8 Zgaꞌtek goll Cristonꞌ Diosenꞌ: “Danꞌ llot akeꞌbayiꞌx kaꞌ, naꞌ danꞌ lladwaꞌa akeꞌ bi da lladwaꞌaakeꞌ raoꞌ naꞌ, naꞌ danꞌ llzey akeꞌ bayiꞌx kaꞌ nenchyeziꞌxhenoꞌ ke akeꞌ, kere da kaꞌn zeraꞌlloꞌ, naꞌkere da kaꞌn llaweroꞌ”, laꞌkze ne leyenꞌ da kaꞌnllayaꞌl gon akeꞌ. 9 Naꞌll golleꞌ Diosenꞌ da yobre:“Ganni zaꞌa zadyenaꞌ kanꞌ llazraꞌlloꞌ naꞌ”. Ke lennaꞌ ba nnézello ba bkwaseꞌ danꞌ kaꞌle danꞌ gotllobayiꞌxenꞌ, nench naꞌ yeziꞌxheneꞌ kello; roraz lennaꞌ brarj xcheneꞌnnenchbakeꞌe da xhinnj kellonꞌ.10 Naꞌ danꞌ ben Jesucristonꞌ kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ,kanꞌ bzane kwineꞌ bet akeꞌ Leꞌe toze kanaꞌ, ke lennaꞌ ba bayak yichjraꞌlldaꞌollo yall rao Dios, lliꞌollonliraꞌll Leꞌe.

11 Naꞌ twej twej bxoz kaꞌ, nao akseꞌ llot akeꞌbayiꞌxenꞌ yeo lla, naꞌ llrarj akeꞌ xchenbaꞌn kanꞌne leyenꞌ llayaꞌl gon akeꞌ naꞌ, laꞌkze chaꞌ len bi

llak yekaꞌn da xhinnj ke beꞌnnachenꞌ. 12 ZanJesucristonꞌ tozeꞌn bzaneꞌ yel nban keꞌen, naꞌzaꞌken yesrán beꞌnnach ke chnare. Bayoll naꞌjallieꞌ kwit Diosenꞌ chaꞌwe ganꞌ llnebiaꞌreneꞌ Leꞌe.13 Naꞌn llieꞌ bexheꞌ llin lla, wxhexj yichj yeololbeꞌnn kaꞌ llwie Leꞌe, naꞌ wzenay akeꞌ keꞌe. 14 Naꞌdanꞌ bsanraꞌll kwineꞌ bet akeꞌ Leꞌe toze kanaꞌ,beneꞌn ni ke lliꞌo gakllo rallnaꞌa Dios bayall-llo raoLeꞌe. 15Naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ, lekze benen nenchnnézello kanꞌ naken naꞌ, le nyojen nen:16Kinꞌ gonaꞌ gakrén akeꞌ kat llin lla naꞌ.Nadaꞌ Xanre Dios gonaꞌ nench choꞌ raꞌlldaꞌo akeꞌ

danꞌ nlliaꞌ biaꞌa gon akeꞌ naꞌ.Naꞌ gonaꞌ gaken ka to da nyoj lo yichjraꞌlldaꞌo

akeꞌ.17 Leskaꞌ neꞌe:Nnaꞌ bill lljadinraꞌllaꞌ da xhinnjenꞌ ba ben akeꞌn.18Naꞌ kat ba bnitrao doꞌl kellonꞌ, bill yalljen gotllono bayiꞌx, ni ke da xhinnj kellonꞌ.

Llayaꞌl wxenraꞌll-llo Dios bi llebllo19Beꞌnn biꞌche, nnaꞌwak choꞌllo ganꞌ zoDiosenꞌ

bi llebllo, le Jesucristonꞌ brarj xcheneꞌn, naꞌbakeꞌe da xhinnj kellonꞌ. 20Naꞌ wak nnello bsarjeꞌto nez kobe, to da llonn lliꞌo yel nban zejlikane, ledanꞌ goteꞌ ni ke lliꞌo, wak choꞌllo ganꞌ zo Diosenꞌ,naꞌ bill naken ka ke yodaꞌo da ngaꞌch kone raꞌll daze ganꞌ nono gak choꞌ. 21Naꞌ zo bxoz brao kellonꞌnakeꞌ beꞌnn zaꞌke, naꞌ nakeꞌ Xan lliꞌo brej Diosenꞌnxenraꞌll-lloeꞌ. 22 Naꞌ llayaꞌl sollo wxenraꞌll-lloDiosenꞌ do yichj do raꞌll-llo bi llebllo, naꞌ llayaꞌlchejleꞌllo, xchen Jesucristo naꞌn bakaꞌa da xhinnjkellonꞌ, le nnézello ba blloallo nis danꞌ llonliraꞌll-lloeꞌn. 23 Naꞌ kanꞌ bzoraollo beꞌllo diꞌll bnelloyellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ, kaꞌkzenꞌ llayaꞌlkze gonllobatteze, naꞌ da likzenꞌ yellinllo ganꞌ llia Dios naꞌ,le zokzeꞌ lloneꞌ kanꞌ bneꞌe naꞌ. 24 Naꞌ llayaꞌlyeyirjllo akre gonllo gakrén lwelljllo nench llieꞌlwelljllo, naꞌ gonllo da wen. 25Naꞌ bi kwej yichjllodanꞌ llayaꞌl lldop ll-llayllo lloeꞌxhenllo Dios kanꞌllon bal beꞌnn llbej yichj akeꞌn. Llayaꞌl wasniselwelljllo wxenraꞌll-llo Cristonꞌ, ke nake nnaꞌ barez te ke yellrio ni.

26Chaꞌ nna naotezllo llonllo da xhinnjenꞌ laꞌkzeba nnézello diꞌll li ke Cristonꞌ, billre bi de da gonllin nench yeziꞌxhen Diosenꞌ da xhinnj kellonꞌ.27Naꞌ chaꞌ nna naollo llonllo da xhinnj, llayaꞌlkzellebllo Diosenꞌ, le Leꞌen goneꞌ da yellayraollo chaꞌkaꞌ, yeyejllo lo yiꞌ gabil ga kweyiꞌllo ren yeololbeꞌnn llwie Dios naꞌ. 28Kanaꞌ basoꞌt da xozxtaꞌollokaꞌ noteze beꞌnne bi bzenay ke ley danꞌ bzoj daMoisésenꞌ, bi bayaꞌchraꞌll akeꞌ leakeꞌ, kon chaꞌ

Page 254: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 10:29 251 Hebreos 11:14bniꞌt chop chonn beꞌnne, toz ka bne akeꞌ ke daxhinnjenꞌ noneꞌ naꞌ. 29 Nyaꞌchraz kwis gak kellochaꞌ wiello Xhiꞌnn Diosenꞌ, naꞌ gákello bibi zaꞌkxcheneꞌn danꞌ brarjeꞌ bakeꞌe da xhinnj kellonꞌ,naꞌ chaꞌ nnello ke Spíritu ke Dios beꞌnnenꞌ nllieꞌlliꞌo. Le kanꞌ brarj xchen Cristo naꞌn, bzorao llakda kob danꞌ bne Diosenꞌ goneꞌ gakreneꞌ beꞌnnwxenraꞌll Leꞌe. 30 Nnézkzello kanꞌ bne Diosenꞌ:“Nadaꞌ yelliaꞌ da xhinnj danꞌ llon akeꞌn, naꞌ nadaꞌgonaꞌ da saꞌkziꞌ akeꞌ.” Naꞌ leskaꞌ nyojen nen:“Xanllo Diosenꞌ wchoybieꞌ akre gak ke beꞌnn kaꞌnak yell keꞌen.” 31Naksen da llebllo chaꞌ lliꞌo nnallonllo da bill llayaꞌl gonllo rao Dios beꞌnnenꞌ zoke chnare.

32 Lelljasaꞌraꞌll kanꞌ bdaoraꞌllre biteze da bx-haꞌkziꞌre kanꞌ bayoll byoꞌ beniꞌ ke Cristonꞌ loraꞌlldaꞌore. 33 Tweje bziꞌchiꞌll akeꞌ reꞌ rao yeololbeꞌnn yell, naꞌ tweje ka bchachrén akeꞌ reꞌ, naꞌbillre da bsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ, naꞌ gókere kwis kanꞌ benakreꞌ beꞌnn lwelljre kaꞌ. 34 Bayaꞌchraꞌllre beꞌnnlwelljre kaꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa rill ya, naꞌ gokrén akreꞌ,naꞌ bzore nbaraz laꞌkze bwie beꞌnne reꞌ, naꞌ bkaꞌaakeꞌ bi da goꞌt keré, le ba nnézere de da zaꞌkllekeré yebánꞌ da bi te ke. 35Ke lennaꞌ bi kwej yichjrewxenraꞌllre Diosenꞌ, bi llebre, le wllin lla kat sorenbaraz. 36 Llayaꞌl gaoraꞌllre kat llzaꞌkziꞌre nenchyeyoll gonre yeolol danꞌ zeraꞌll Diosenꞌ, naꞌ te naꞌwazoeꞌ reꞌ nbaraz ke chnare kanꞌ bneꞌe naꞌ. 37Kanꞌnyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:Le llinte lla yed beꞌnnenꞌ seꞌlaꞌ ganꞌ zore naꞌ, bill

llereꞌ.38Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn wen, gaꞌt yel nban keꞌe

ke chnare, le nxenraꞌll akeꞌ nadaꞌn.Naꞌ chaꞌ bill wxenraꞌll akeꞌ nadaꞌ, bill wayazraꞌllaꞌ

kanꞌ llon akeꞌn.39 Naꞌ lliꞌo bi nakllo ka beꞌnn kaꞌ bill nxenraꞌllLeꞌe, beꞌnn kaꞌ ba naken kweyiꞌ. Zan lliꞌo zok-zllo nxenraꞌll-lloeꞌ, naꞌ yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ kechnare.

11Danꞌ wxenraꞌll-llo Dios

1 Chaꞌ nxenraꞌll-llo Diosenꞌ, nnézello wak dawen danꞌ bexhllo gak naꞌ, naꞌ nnézello gonDiosenꞌ gak kanꞌ neꞌe naꞌ, laꞌkze chaꞌ bi nna reꞌl-lon. 2 Bal beꞌnn xozxtaꞌollo kaꞌ ba bde, bayazraꞌllDiosenꞌ leakeꞌ, le bxenraꞌll akeꞌ Leꞌe.

3 Danꞌ nxenraꞌll-lloeꞌ naꞌn, llejleꞌllo kanꞌ bnneDiosenꞌ, naꞌ gok yebánꞌ ren yellrio naꞌ. Naꞌ bibenreneꞌ llin danꞌ llreꞌllo kanꞌ beneꞌ yeolol da kaꞌllreꞌllo naꞌ.

4Kanaꞌ da xozxtaꞌollo Abel benliraꞌlleꞌ Diosenꞌ,ke len naꞌ Abelenꞌ beꞌe Diosenꞌ to da nakll da wen,

kerke danꞌ beꞌe beꞌnn biꞌcheꞌ Caín naꞌ. Naꞌ danꞌbawé Diosenꞌ danꞌ beꞌe Abelenꞌ Leꞌe naꞌ, naꞌllenꞌbnneze Abelenꞌ nakeꞌ beꞌnn wen rao Diosenꞌ. Naꞌlaꞌkze ba got Abelenꞌ, danꞌ bzoeꞌ benliraꞌlleꞌ Diosnaꞌ, nakeꞌ ka to beꞌnn nna zo llnneyoe lliꞌo sollowxenraꞌll-llo Dios.

5Naꞌ lekze da xozxtaꞌollo Enoc bzoeꞌ bxenraꞌlleꞌDios, naꞌ ke len naꞌ baziꞌi Diosenꞌ leꞌe ka nnanbaneꞌ. Naꞌ bi breꞌreꞌ yel got, naꞌ nollno breꞌeleꞌe. Naꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen, Diosenꞌ bawereꞌkanꞌ benEnokenꞌ chakbzoeꞌ yellrio ni. 6Diosenꞌ billawereꞌ beꞌnn bi nxenraꞌll Leꞌe. Le noteze beꞌnnyelwill Diosenꞌ llayaꞌl chejleꞌ zokzeꞌ, naꞌ chejleꞌDios naꞌn, weꞌe yel nban zejlikane ke noteze beꞌnnnnabenꞌ do yich do raꞌlle.

7 Leskaꞌ da Noénꞌ, bxenraꞌlleꞌ Dios, naꞌ kabdixjweꞌ Diosenꞌ leꞌe ka da kaꞌ za gak naꞌ, byejleꞌNoénꞌ kanꞌ goll Diosenꞌ leꞌe naꞌ, naꞌ bzenayeꞌbeneꞌ to barco ganꞌ byoeꞌ ren beꞌnn kaꞌ llaꞌa renleꞌe lo yoꞌ keꞌen, nench bi got akeꞌ kanꞌ babianisenꞌ. Naꞌ danꞌ byejleꞌ Noénꞌ kanꞌ bne Dios naꞌ,broeꞌreꞌ yezikre beꞌnn llaꞌa naꞌ, nap akeꞌ doꞌle danꞌbi bzenay akeꞌ ke Dios. Naꞌ lekze danꞌ bxenraꞌlleꞌDios naꞌ, bne Diosenꞌ keꞌe, nakeꞌ beꞌnn wen raweꞌnaꞌ.

8 Da Abraham naꞌ leskaꞌ bxenraꞌlleꞌ Dios. Naꞌl-lenꞌ bzenayeꞌ kanꞌ balwill Diosenꞌ leꞌe, naꞌ golleꞌleꞌe chejeꞌ ga de to yellrio ziꞌte da gak keꞌe. Naꞌbyejleꞌ laꞌkze bi nombieꞌ latjenꞌ. 9 Naꞌ Abrahamnaꞌ danꞌ bxenraꞌlleꞌ Dios naꞌ, jasoeꞌ rall beꞌnn ziꞌtega bne Diosenꞌ gak keꞌe. Naꞌ bzoeꞌ to lo yoꞌ dalladobte, naꞌ lekze lo yoꞌ danꞌ lladob naꞌ, bzoreneꞌxhiꞌnneꞌ Isaakenꞌ, naꞌ xhiꞌnn xhosoeꞌ Jacobenꞌ,beꞌnn ki leskaꞌ goll Diosenꞌ leakeꞌ gak yellrionꞌ keakeꞌ. 10 Abraham naꞌ bzoeꞌ brezeꞌ rao yellrionꞌ,le bnnezreꞌ wllin lla yellineꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ ganꞌnak to yell wen da ben Dios da bi te ke.

11 Naꞌ Sara noꞌrenꞌ nak noꞌr ke Abraham naꞌ,laꞌkze nakeꞌ beꞌnn will, naꞌ ba nakeꞌ beꞌnn gorenench so xhiꞌnneꞌ, Dios naꞌ beneꞌ to yelwaknenchbzo xhiꞌnneꞌ, le byejleꞌ gonkze Diosenꞌ kanꞌ bneꞌenaꞌ. 12Kaꞌn gok bzo xhiꞌnn da Abrahamnaꞌ, laꞌkzeba nakeꞌ beꞌnn gor kwis. Naꞌllenꞌ gok xhiꞌnn diallakeꞌen beꞌnn zan kanꞌ nak berj kaꞌ, naꞌ kanꞌ nakyoxh da lliꞌ lloaꞌ nisdaꞌo da nono llak wrab len.

13 Yeolol beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Diosenꞌ, bllin llagot akeꞌ. Naꞌ laꞌkze bi bxhiꞌi akeꞌ da kaꞌ gollDiosenꞌ leakeꞌ naꞌ, bi gokllejlaꞌll akeꞌ, naꞌ bllaꞌaakeꞌ nbaraz byejleꞌ akeꞌ wllin lla gon Diosenꞌ kanꞌbneꞌe naꞌ. Naꞌ kaꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll nak akeꞌ beꞌnnziꞌte rao beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrionꞌ, naꞌ bibi rallakeꞌ bzo yellrio ni. 14 Naꞌ danꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll bibirall akeꞌ zo yellrio ni, broeꞌn bzeraꞌll akeꞌ yellín

Page 255: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 11:15 252 Hebreos 11:37akeꞌ ga yobre ganꞌ gak rall akeꞌ naꞌ. 15Chenak benakeꞌ xhbab yell ganꞌ gorj akeꞌ naꞌ, naksen rall akeꞌ,naꞌ goꞌt latj jayakeꞌ chenake, zan bi ben akeꞌ xhbabkaꞌ. 16 Bzeraꞌll akeꞌ yellín akeꞌ yebánꞌ, byejleꞌ akeꞌnaꞌlenꞌ nakse rall akeꞌ, bnnez akreꞌ nakllen wenka yellrio ni. Naꞌllenꞌ bi lliyeꞌe Diosenꞌ gakeꞌ Dioske akeꞌ, naꞌ ba benchaꞌweꞌ to yell ga llaꞌa akeꞌ.

17 Naꞌ Abraham naꞌ bxenraꞌlleꞌ Diosenꞌ, naꞌbzoeꞌ diꞌll kanꞌ goll Diosenꞌ leꞌe, le Dios naꞌn bwieꞌchaꞌ goneꞌ kanꞌ golleꞌ leꞌe, llayaꞌl got xhiꞌnneꞌIsaakenꞌ raweꞌ naꞌ, nench gonxheneꞌ Leꞌe. Naꞌ bazeteꞌ goteꞌ xhiꞌnneꞌn laꞌkze bnnezreꞌ goll Diosenꞌleꞌe: 18 “Gonaꞌ nench nniꞌt xhiꞌnn dialla koꞌobeꞌnn gak xhiꞌnn dialla ke Isaakenꞌ.” 19 Abrahamnaꞌ bachoyraꞌlleꞌ gotebeꞌ, le nnezreꞌ llak llasbánDiosenꞌ beꞌnnwat. Naꞌ Diosenꞌ bi beꞌe latj gotebeꞌ.Naꞌ wak nnello basbanebeꞌ radj beꞌnn wat laꞌkzebi gotbeꞌ.

20 Bde naꞌ benliraꞌll Isaakenꞌ Dios. Naꞌllenꞌbne Isaakenꞌ Diosenꞌ goneꞌ wen ke xhiꞌnneꞌ Jacobnaꞌ ren Esaú. 21 Leskaꞌ da Jacobenꞌ benliraꞌlleꞌDios. Naꞌllenꞌ kanꞌ ba rez gateꞌ naꞌ, bneꞌe Diosenꞌgoneꞌ wen ke xhiꞌnn xhosoeꞌ kaꞌ, bi kaꞌ gok xhiꞌnnda José. Naꞌ blleꞌkeꞌ bxhexj yichjeꞌn beꞌxheneꞌDiosenꞌ nchiꞌchteze to yay daꞌo. 22 Da Josénꞌbxenraꞌlleꞌ Dios, naꞌ byejleꞌ wllin lla yellach beꞌnnwrall keꞌe kaꞌ ganꞌ nziꞌi Egiptonꞌ kanꞌ bne Dios naꞌ.Naꞌllenꞌ ka ba rez gateꞌ naꞌ, golleꞌ leakeꞌ yesaꞌaakeꞌ llit keꞌen kat yellach akeꞌ naꞌ.

23 Kanꞌ gorj da Moisésenꞌ, naꞌ bxenraꞌll xaxh-neꞌe kaꞌ Dios, bi blleb akeꞌ ka nak bi ben akeꞌkanꞌ bne reyenꞌ gon akeꞌn, bneꞌe llayaꞌl got akeꞌbidaꞌo ke akeꞌn. Naꞌ chonn beꞌo bkwaꞌch akebeꞌ,le gokbeꞌe akreꞌ nakbeꞌ to bidaꞌo wallejllo. 24Naꞌbi noꞌrenꞌ nak xhiꞌnn rey naꞌ, bazieꞌbeꞌ basgore-beꞌ. Naꞌ ka ba blliꞌo da Moisésenꞌ, bi gokraꞌlleꞌgon akeꞌ leꞌe ka xhiꞌnn bi noꞌr ke rey ke Egiptonaꞌ, le benliraꞌlleꞌ Dios. 25 Ke len naꞌ byazraꞌlleꞌbllayraoreneꞌ beꞌnn wrall keꞌe kaꞌ, yeolol danꞌbsaꞌkziꞌ beꞌnn Egipto kaꞌ leakeꞌ, naꞌ bi gokraꞌlleꞌgonreneꞌ beꞌnn Egipto kaꞌ txhen, le nnezreꞌ setete ke yel llawé ke da xhinnj kaꞌ llon leakeꞌn.26 Byazraꞌlleꞌ bllayraweꞌ kanꞌ bllayrao Cristo naꞌ,nench beneꞌ kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ, bi bzeraꞌlleꞌgak keꞌe yeolol yel wniaꞌ ka da kaꞌ de ke beꞌnnEgipto kaꞌ, le bnnezreꞌ wllin lla gon Diosenꞌ yezieꞌbanez. 27 Naꞌ danꞌ bxenraꞌlleꞌ Dios naꞌ, bi bllebeꞌreyenꞌ kanꞌ ballach akeꞌ ganꞌ nziꞌi Egiptonꞌ, laꞌkzegokllaꞌa reyenꞌ leakeꞌ, kon bzeteze bzenayeꞌ keDios, le nnezreꞌ zokze Diosenꞌ laꞌkze bi llreꞌlloeꞌ.

28Moisésenꞌ bxenraꞌlleꞌ Diosenꞌ, naꞌllenꞌ golleꞌda xozxtaꞌollo kaꞌ, beꞌnn llaꞌa toto yoꞌ bet akeꞌ to

xhiꞌr daꞌo, naꞌ blliꞌ akeꞌ xchenbaꞌn lloaꞌ reyj yoꞌ keakeꞌn, nench angl beꞌnnenꞌ nsaꞌa yel gotenꞌ, bibigok gonreꞌ bi byio nell ke toto yoꞌ ganꞌ blliꞌ akeꞌllen naꞌ. 29Naꞌ da xozxtaꞌollo kaꞌ bllaꞌa kanaꞌ, danꞌbxenraꞌll akeꞌ Dios naꞌ, naꞌllenꞌ ben Diosenꞌ gokNisdaꞌo Xhnanꞌ chopre, naꞌ baraꞌ yo bill kllolenꞌnench gok blaꞌy akeꞌn. Naꞌ beꞌnn Egipto kaꞌ, kanꞌgokraꞌll akeꞌ wlaꞌy akeꞌ nisdaꞌo ganꞌ blaꞌy beꞌnnkaꞌ, basejeꞌ nisenꞌ ganꞌ llde akeꞌn, naꞌ got akeꞌ weꞌjakeꞌ nis.

30 Leskaꞌ danꞌ bxenraꞌll da xozxtaꞌollo kaꞌ Diosnaꞌn, naꞌ byechj akeꞌ yellenꞌ nziꞌi Jericó, naꞌ byalzeꞌe danꞌ nechj doxhen yellenꞌ, kanꞌ byechj akeꞌnyeo lla rao gall lla. 31 Naꞌ da noꞌrenꞌ golle Ra-hab, noꞌrenꞌ gok noꞌr reꞌe, leskaꞌ bxenraꞌlleꞌ Dios,naꞌllenꞌ bi blleyiꞌreneꞌ beꞌnn Jericó kaꞌ, beꞌnn kaꞌbi ben kanꞌ ne xtiꞌll Dios naꞌ, le brebeꞌ chop daxozxtaꞌollo kaꞌ rilleꞌn kanꞌ jawiá jayí akeꞌ ralleꞌnaꞌ.

32 Ba bllaꞌll beꞌnn zanlle beꞌnn bxenraꞌll Dios,naꞌ bi de latj waꞌa diꞌll ke danꞌ ben beꞌnnenꞌgolle Gedeón, naꞌ beꞌnnenꞌ golle Barac, naꞌ beꞌn-nenꞌ golle Sansón, naꞌ beꞌnnenꞌ golle Jefté, naꞌbeꞌnnenꞌ golle David, naꞌ beꞌnnenꞌ golle Samuel,naꞌ yezikre beꞌnn beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ. 33 Danꞌbxenraꞌll akeꞌ Dios naꞌ, blloj akeꞌ ben akeꞌ ganrao wdile ren no beꞌnn wnebiaꞌ ak, naꞌ bal akeꞌben akeꞌ da wen, ye baleꞌ breꞌe akreꞌ ben Diosenꞌbi da wen danꞌ bneꞌe goneꞌ ke akeꞌ, ye baleꞌ benDiosenꞌ bi bdao bell znia leakeꞌ. 34 Leskaꞌ danꞌbxenraꞌll akeꞌ Dios naꞌ, baleꞌ bi byey akeꞌ kanꞌbzaꞌl beꞌnn kaꞌ leakeꞌ lo yiꞌ, ye baleꞌ bará akeꞌkanꞌ gokraꞌll beꞌnn kaꞌ got akeꞌ leakeꞌ kone spad,ye baleꞌ bayón Diosenꞌ leakeꞌ beꞌnn war kanꞌ billbzoe akreꞌ, ye baleꞌ gokreneꞌ leakeꞌ gok akeꞌ beꞌnnwakaꞌa ya war, nench gon akeꞌ gan kat tilrénbeꞌnn wakaꞌa ya beꞌnn ziꞌt kaꞌ leakeꞌ. 35 Naꞌbllaꞌa noꞌr ak, danꞌ bxenraꞌll akeꞌ Diosenꞌ, naꞌllenꞌbasbán Diosenꞌ beꞌnn wat ke akeꞌ kaꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ. Naꞌ bniꞌt beꞌnn yobre, danꞌ bxenraꞌllakeꞌ Dios naꞌ wasaꞌte, bi gokraꞌll akeꞌ yerá akeꞌrao naꞌa beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ. Beꞌe akeꞌ latjbsaꞌkziꞌ akeꞌ leakeꞌ, le bnnez akreꞌ wllin lla yelisyesbán Diosenꞌ leakeꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, nenchyellín akeꞌ ganꞌ llieꞌ naꞌ. 36 Bniꞌt ye bal beꞌnnbziꞌchiꞌll beꞌnn leakeꞌ, naꞌ bdin akeꞌ leakeꞌ, naꞌbchej akeꞌ leakeꞌ gden, naꞌ broꞌ akeꞌ leakeꞌ rill ya.37Naꞌ beꞌnn kaꞌ bwie leakeꞌn basoꞌte leakeꞌ, baleꞌbdaꞌa akeꞌ leakeꞌ yej, ye baleꞌ bxhoxhj akeꞌ leakeꞌkone sierr, ye baleꞌ basoꞌte kone spad. Naꞌ balbeꞌnn kaꞌ bxenraꞌll Diosenꞌ, bene bien bllach akeꞌyiꞌxre, nak akeꞌ no xha xhiꞌre, no xha chib. Bibi

Page 256: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 11:38 253 Hebreos 12:21goꞌt ke akeꞌ, nyaꞌchraz gok ke akeꞌ kanꞌ bsaꞌkziꞌbeꞌnn kaꞌ leakeꞌ. 38 Bllach akeꞌ goslas akeꞌ do latjdach, do yaꞌdaꞌo, do ga ze broj, naꞌ do ga zo rillbayiꞌxe. Yeolol da kaꞌn gok ke beꞌnn kaꞌ bxenraꞌllDiosenꞌ, laꞌkze beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrio ni, bwieakreꞌ leakeꞌ, ke len naꞌ bi zaꞌk akeꞌ chaꞌrén akeꞌleakeꞌ txhen. 39 Dios naꞌ bawereꞌ yeolol beꞌnn kaꞌbxenraꞌll Leꞌe, naꞌ chak bzo akeꞌ naꞌ, bi nna goneꞌyeolol da wen danꞌ bneꞌe goneꞌ ke xhiꞌnn diallake da Abraham naꞌ. 40 Le gokraꞌlleꞌ goneꞌ gak kelliꞌo zollo nnaꞌ, yeolol dawendanꞌ bneꞌe goneꞌ naꞌ,nench yeyoll gakllo txhen ren beꞌnn kaꞌ bxenraꞌllLeꞌe kanaꞌ, gakllo kanꞌ llazraꞌlleꞌ naꞌ.

12Llayaꞌl sollo gonllo xhbab ke Jesúsenꞌ

1Ba bniꞌt beꞌnn zan ben akeꞌ da wen, ni ke danꞌbenliraꞌll akeꞌ Dios naꞌ, naꞌ danꞌ ben akeꞌ naꞌ, llze-jnieꞌn lliꞌo kanꞌ llayaꞌl gonllo naꞌ. Ke len naꞌ llayaꞌlwkwasllo kaꞌle danꞌ ll-llon gonllo kanꞌ llazraꞌllDios naꞌ, naꞌ kwej yichllo bi da xhinnj llonllo, le daxhinnjenꞌ ziyeꞌkzen lliꞌo. Naꞌ llayaꞌl sokzllo gonllokanꞌ ne Dios naꞌ bi yellieꞌllo. 2 Jesús naꞌ beneꞌnench bzorao llxenraꞌll-llo Diosenꞌ, naꞌ gakreneꞌlliꞌo nench sokzllo wxenraꞌll-lloeꞌ yellintello ganꞌllieꞌ naꞌ. Naꞌ llayaꞌl sollo gonllo xhbab ke Jesúsenꞌ,kanꞌ bdaoraꞌlleꞌ danꞌ bxhaꞌkzieꞌ kanꞌ bdaꞌa akeꞌLeꞌe leꞌ yay cruzenꞌ. Bi bdaꞌbaꞌyeꞌ bi danꞌ ben akreꞌLeꞌe, da zan da naken da zban kwis, le bnnezreꞌ zagon Diosenꞌ da yewereꞌ. Naꞌ nnaꞌ ba llia Jesúsenꞌllnebiaꞌreneꞌ Leꞌe.

3 Llayaꞌl gonllo xhbab kanꞌ bdaoraꞌll Jesúsenꞌyeolol danꞌ bene beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ Leꞌe.Naꞌ kaꞌkzenꞌ llayaꞌl gaoraꞌll-llo gonllo kanꞌ lleꞌneDiosenꞌ, laꞌkze chaꞌ llákellon da war bi yellieꞌllo.4 Da zan da ba bllayraore dilrenre da xhinnjenꞌ,zan bi nna wrarj xchenre. 5 ¿Ba gonraꞌllre kanꞌ neDiosenꞌ, llnneyoereꞌ lliꞌo ka llon beꞌnn llnneyoexhiꞌnneꞌ? Kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen:Xhiꞌnnaꞌ daꞌo, bi gakroꞌ bibi zejen danꞌ llonn

Diosenꞌ rweꞌ, danꞌ zaꞌkziꞌo kat llonoꞌ bi daxhinnj,

naꞌ bi gakroꞌ kat dileꞌ rweꞌ.6 Le Xanllo Diosenꞌ llzejnieꞌreꞌ yeolol beꞌnn nl-

lieꞌreꞌ,naꞌ lloeꞌ da zaꞌkziꞌ beꞌnn ba noneꞌ ka xhiꞌnneꞌ kat

llon akeꞌ da xhinnj.7 Llayaꞌl gaoraꞌll-llo katenꞌ llonn Diosenꞌ lliꞌo dasaꞌkziꞌllo, le llonreꞌ lliꞌo ka llon beꞌnnachenꞌ renxhiꞌnneꞌ. Le yeololte bidaꞌo, llon xabeꞌn ziꞌ kebeꞌkate llchaꞌbeꞌ leꞌe. 8 Naꞌ chaꞌ bi llonn Diosenꞌda saꞌkziꞌllo kat llontezllo da xhinnjenꞌ, zeje diꞌll

bi nakllo xhiꞌnneꞌ, le yeolol beꞌnne ba noneꞌ kaxhiꞌnneꞌ, lloeꞌ leꞌe da saꞌkzieꞌ kat llonkzeꞌ daxhinnj. 9Yeololte xaxhnaꞌllo basgoreꞌ lliꞌo yellrioni, naꞌ bagoꞌ akeꞌ lliꞌo nez kat bi da xhinnj benllo,naꞌ bdap aklloeꞌ baraꞌnne, le kaꞌ llayaꞌlkze gonakeꞌn. Bixha nnaꞌ yezikre llayaꞌl wzenayllo keXallo Diosenꞌ, nench naꞌ gaꞌt yel nban zejlikanekello. 10 Xaxhnaꞌllonꞌ chollzenꞌ basgor akeꞌ lliꞌo,naꞌ bagoꞌ akeꞌ lliꞌo nez kon ka lleꞌn akreꞌ. Zan Diosnaꞌn nnezreꞌ bi da nak wen ke lliꞌo, naꞌ dileꞌ lliꞌollonneꞌ da saꞌkziꞌllo, nench gakrenen lliꞌo sollogonllo da wen, naꞌ gak raꞌlldaꞌollonꞌ yalle kanꞌnak ke Leꞌen. 11 Naꞌ biteze da zaꞌkziꞌllo, chakllaken naꞌ, bi llazraꞌll-llo, zan kat ba bden naꞌ,llakrenen lliꞌo gonllo da zej lixheje, naꞌ llakrenensollo nbarazlle lo yichjraꞌlldaꞌollo.

Diosenꞌ gonneꞌ da saꞌkziꞌllo chaꞌ bi wzenayllo keꞌe12 Ke len naꞌ lesó legón kanꞌ llazraꞌll Diosenꞌ bi

yellieꞌre. 13 Lesó legón da wen nench gakrenenbeꞌnn kaꞌ nna llakllejlaꞌlle, akre gon akeꞌ nenchwzenay akeꞌ ke Dios, bi kwej yichj akeꞌ xtiꞌlleꞌn.

14 Leyeyirj ka gonre sorenre yeolol beꞌnnkwasro, naꞌ lewzenay ke Dios nench gak raꞌll-daꞌorenꞌ yalle, le nono yellín ganꞌ llia Diosenꞌchaꞌ bi nak raꞌlldaꞌweꞌn yalle. 15 Legakrén lwelljrenench ni tore bi ganraꞌllre kanꞌ nllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo,le kat sollo bi gonllo kanꞌ ne Diosenꞌ, llakllo ka toyay yiꞌx da bi lloeꞌ latj chiꞌo bi da nazllo, naꞌ ll-lliꞌoll da xhinnjenꞌ, naꞌ kaꞌ wakte beꞌnn zanll gonda xhinnj. 16Bi lljatilre noꞌre bi nak noꞌr keré, naꞌbeꞌnn byio bi nak beꞌnn keré. Naꞌ bi wiere da nakda zaꞌk rao Dios kanꞌ ben beꞌnnenꞌ golle da Esaú,bcheꞌe ren yel wao, yel nak laꞌy danꞌ beꞌe Diosenꞌleꞌe danꞌ gorjeꞌ gokeꞌ beꞌnn nelle. 17 Nnézkzerebde naꞌ gokraꞌlleꞌ yezieꞌ danꞌ beneꞌ rao naꞌa beꞌnnbiꞌcheꞌn, naꞌ billbi gok goneꞌ yeyakeꞌn rao neꞌe,laꞌkze to bllelleꞌ billbi gok goneꞌ. 18 Nllaꞌren llakke lliꞌo nnaꞌ, kanꞌ gok ke da xozxtaꞌollonꞌ kanaꞌ,kanꞌ beꞌe Diosenꞌ leakeꞌ ley keꞌen. Kanꞌ betjeꞌrao yaꞌ ganꞌ nziꞌi Sinaí, byechj bel yiꞌ rao yaꞌnblleꞌ llen, bayak xchole, naꞌ bda beꞌ. 19 Ben akreꞌbllell trompetenꞌ, naꞌ ben akreꞌ beꞌrén Diosenꞌleakeꞌ diꞌlle. Naꞌ blleb akeꞌ kwis, naꞌ goꞌtyoeakreꞌ Moisésenꞌ bill weꞌrén Diosenꞌ leakeꞌ diꞌlle.20 Blleb akeꞌ kwis, le ba goll Diosenꞌ leakeꞌ notezechaꞌ lljabiꞌy rao yaꞌ naꞌ, llayaꞌl got akeꞌ leꞌe wdaꞌaakeꞌ leꞌe yej, leskaꞌ gon akeꞌ laꞌkze no bayiꞌxe.21 Naꞌ da nllebraz xhen naꞌ gok rao yaꞌn, renteda Moisésenꞌ bneꞌe: “Llebaꞌ kwis, naꞌ to xhiztitaꞌkanꞌ llaken.”

Page 257: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 12:22 254 Hebreos 13:1722 Lliꞌo llonliraꞌll-llo Cristonꞌ, ba naksllo txhen

Dios beꞌnn zo zejlikane, naꞌ ren yeolol angl keꞌekaꞌ llaꞌa yebá llonxhen akeꞌ Leꞌe, beꞌnn kaꞌ nakbeꞌnn zan kwis. Naꞌ wak nnello ba jabiꞌyllo rao yaꞌganꞌ nziꞌi Sión, leskaꞌ nziꞌn Jerusalén da lliꞌ yebáganꞌ zo Dios naꞌ. 23Naꞌ nakllo txhen yeolol beꞌnnlldop ll-llay llonliraꞌll akeꞌ Jesucristonꞌ gateze,beꞌnn nyoj ra akeꞌ yebá naꞌ, leꞌ libr ke Diosenꞌ. Naꞌyeolol lliꞌo llonliraꞌll-lloeꞌ naꞌ, nakllo ka to bi nelllo yoꞌ, bi siꞌi bien ke xaxhnaꞌbeꞌ. Naꞌ nakllo txhenDios beꞌnnenꞌ choyraweꞌ ke yeolol beꞌnnach chaꞌde doꞌl ke akeꞌ. Leskaꞌ nakllo txhen beꞌnn bawasaꞌte, beꞌnn gok beꞌnnwen raoDios naꞌ, nnaꞌ banak akeꞌ kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ. 24 Naꞌ nakllo txhenJesúsenꞌ beꞌnnenꞌ brarj xchen, nench bzorao llakda kobenꞌ bne Diosenꞌ gak gakreneꞌ beꞌnnach.Naꞌ brarj xcheneꞌn nench bnitrao Diosenꞌ doꞌlkellonꞌ. Naꞌllenꞌ zaꞌkll xchen Jesúsenꞌ, ka xchenda Abelenꞌ danꞌ brarjeꞌ kanꞌ bet biꞌcheꞌn leꞌe.

25 Da xhinnj kwis naken chaꞌ bi wzenayllo keDiosenꞌ kate nneꞌe lliꞌo. Beneꞌ nench bxhaꞌkziꞌ daxozxtaꞌollo kaꞌ, kanꞌ bi bzenay akeꞌ xtiꞌlleꞌn danꞌbeꞌrén da Moisésenꞌ leakeꞌ yellrio ni kanaꞌ, naꞌwsaꞌkziꞌlleꞌ lliꞌo chaꞌ bi wzenayllo xtiꞌlleꞌn, danꞌlloeꞌreneꞌ lliꞌo ganꞌ zoeꞌ yebá naꞌte. 26 Le bxhoꞌkanꞌ betj Diosenꞌ rao yaꞌ Sinaínꞌ nench beꞌreneꞌda xozxtaꞌollo kaꞌ diꞌlle. Naꞌ nnaꞌ ba bneꞌe: “Wllinlla kat gonaꞌ xoꞌ ye to yellrio ni, naꞌ kere yellrionizenꞌ xoꞌ, rente da llreꞌllo leꞌ yebá naꞌn xiz aken.”27 Naꞌ danꞌ ba bneꞌe goneꞌ xoꞌ ye to, zejen te keyeolol da kaꞌ ben Diosenꞌ danꞌ llreꞌllo, zan bi teke Diosenꞌ, naꞌ ke yeolol da wen da lloneꞌ da billreꞌllo. 28 Ke len naꞌ llayaꞌl weꞌllo yel llioxken keDiosenꞌ, danꞌ goneꞌ lljazollo nbaraz ganꞌ llnebieꞌnaꞌ, naꞌ kere da te ke da wen naꞌ gak kello ganꞌzoeꞌ naꞌ. Leskaꞌ llayaꞌl gakbeꞌllo beꞌnn zaꞌk nakDiosenꞌ, nenchwxenraꞌll-lloeꞌ do yichj do raꞌll-llokanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ. 29 Le Dios kellonꞌ nakeꞌ ka to belyiꞌ, naꞌ ll-lleyieꞌ da bibi zaꞌke.

13Danꞌ lleꞌne Diosenꞌ gonllo

1 Sochga yel nllieꞌ lo yichjraꞌlldaꞌore. 2 Naꞌbi ganraꞌllre danꞌ llayaꞌl wrebre beꞌnn zaꞌk ziꞌtrillrenꞌ. Bal xozxtaꞌollo kaꞌ breb akeꞌ beꞌnn ziꞌterill akeꞌn, naꞌ breb akeꞌ angl ke Dios, ni ke gokbeꞌeakzereꞌ.

3 Llayaꞌl lljadinraꞌllre ke beꞌnn lwelljllo kaꞌ llaꞌarill ya nench gakrén akreꞌ. Llayaꞌl gonre xhbab,gákere renkze reꞌn yoꞌre rill yanꞌ. Naꞌ bi ganraꞌllrebeꞌnn lwelljllo kaꞌ bi da llsaꞌkziꞌ beꞌnne leakeꞌ. Naꞌ

llayaꞌl gonre xhbab, gákere renkze reꞌn llak ke reꞌ,kanꞌ llak ke beꞌnn kaꞌ.

4Naꞌ reꞌ nchaynaꞌre yeololre lesó do raꞌllre raonoꞌr keré, naꞌ rao beꞌnn keré, bi tarenre beꞌnnyobre, le Dios naꞌ wsaꞌkzieꞌ beꞌnn lljatile beꞌnnyobre.

5Bi seraꞌll-llo, llayaꞌl sollo yewello bi da daꞌo dekello, le Diosenꞌ ba bneꞌe: “Bi ganraꞌllaꞌ reꞌ, naꞌ bikwej yichjaꞌ reꞌ.” 6Ke len naꞌ bibi de da llebllo, naꞌwak nnello:Xanllo Diosenꞌ zoeꞌ llakreneꞌ nadaꞌ.Bi llebaꞌ chaꞌ bi da gone beꞌnnach nadaꞌ.

7 Lelljadinraꞌll beꞌnn kaꞌ bllaꞌa beꞌrén reꞌ xtiꞌllDiosenꞌ. Lewayón xhbab kanꞌ ben akeꞌn, lenniꞌtlewxenraꞌll Dios kanꞌ ben leakeꞌ naꞌ.

8 Naꞌ Jesucristonꞌ lekze kanꞌ nej nnase, kaꞌkzenakeꞌ nnaꞌ lla, naꞌ kaꞌkze gakeꞌ ke chnare. 9 Biweꞌre latj siyeꞌe beꞌnn reꞌ, bi diꞌll yobre da llzejnieꞌakreꞌ reꞌ, le da xhen nllaꞌa llroeꞌ llsede baleꞌ. Zannbaraz naken danꞌ llroeꞌ Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌollonꞌ,ni ke danꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo, len naꞌ llakrenen lliꞌo, kerda kaꞌ llasné beꞌnne yeꞌj gaollo. Ka nak da kaꞌ neakeꞌ llayaꞌl yeꞌj gaollo nench yewé Diosenꞌ lliꞌo, binna gakrenen beꞌnn kaꞌ ne kaꞌ.

10 Bxoz kaꞌ beꞌe akeꞌ da llayaꞌl weꞌe akeꞌ kanꞌbatnaꞌ, naꞌ bdao akteꞌ bayiꞌx kaꞌ bet akeꞌn. Naꞌdanꞌ got Cristonꞌ ni ke lliꞌo, ba ziꞌllo yel nak laꞌyke Diosenꞌ ke danꞌ beneꞌ naꞌ. Naꞌ bxoz kaꞌ bi gaksiꞌi akeꞌn. 11Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak bxoz brao ke beꞌnnIsrael kaꞌ, twej rao to iz llot akeꞌ bayiꞌx, nenchlljwaꞌa akeꞌ xchenbaꞌn lo yodaꞌon ganꞌ nziꞌi LatjGa Llroeꞌrao Dios, nench llnnab akeꞌ yeziꞌxheneꞌdoꞌl ke akeꞌ. Naꞌ llzey akeꞌ bayiꞌx kaꞌ lloaꞌ yellte.12 Naꞌ kaꞌn gok ke Jesúsenꞌ danꞌ bet akeꞌ Leꞌelloaꞌ yell Jerusalén naꞌ, bzane kwineꞌ nench naꞌbakeꞌe doꞌl kellonꞌ ren xcheneꞌ danꞌ brarjeꞌ naꞌ.13 Naꞌllenꞌ llayaꞌl wxenraꞌll-llo Jesúsenꞌ, naꞌ kwejyichjllo yeolol bi da benllo batnaꞌ, laꞌkze chaꞌ wieno beꞌnn lliꞌo kanꞌ llonllonꞌ. 14 Gateze zollo date ke yellrio ni, zan llonkzllo rez yellinllo ganꞌllieꞌ naꞌ, yell danꞌ bi te ke naꞌ. 15 Danꞌ ba bakaꞌaJesucristonꞌ doꞌl kellonꞌ, llayaꞌl weꞌllo yel llioxkenke Dios chak nna nbanllo, naꞌ weꞌxhenlloeꞌ kateweꞌllo xtiꞌlleꞌn. 16Naꞌ bi gatraꞌll-llo gonllo dawen,naꞌ weꞌllo arke saꞌkello weꞌllo gakrenllo beꞌnn bide ke, le kaꞌn llazraꞌll Diosenꞌ, naꞌ llonxhenlloeꞌkat llonllo kaꞌ.

17 Lewzenay ke beꞌnn kaꞌ lle reꞌ kanꞌ lleꞌneDiosenꞌ gonre, naꞌ legón kanꞌ ne akeꞌ gonre,le leakeꞌn llwia llyi akeꞌ reꞌ nench gakrén akeꞌyichjraꞌlldaꞌorenꞌ, naꞌ leakeꞌ wadé akeꞌ diꞌll raoDiosenꞌ, chaꞌ akrenꞌ ben akeꞌ. Lewzenay ke akeꞌnench yewé akreꞌ, naꞌ danꞌ llon akeꞌn bi gaken da

Page 258: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Hebreos 13:18 255 Hebreos 13:25zede, le chaꞌ bi wzenayre ke akeꞌ, bibi da wen gakkeré.

18 Lennab nench gakrén Diosenꞌ netoꞌ. Nnéze-toꞌ llontoꞌ kanꞌ llazraꞌlleꞌ naꞌ, naꞌ lleꞌnetoꞌ gontez-toꞌ da wen. 19 Naꞌ llaꞌtyoeraꞌ reꞌ yelwillre Dios,nnabre gonneꞌ latj le yedtiaꞌ ganꞌ zore naꞌ.

Llnnabeꞌ rao Diosenꞌ gakreneꞌ leakeꞌ20Naꞌ nnaꞌ zo Diosenꞌ nzoeꞌ lliꞌo nbaraz. Leꞌen

balis basbaneꞌ Xanllo Jesucristonꞌ radj beꞌnn watkaꞌ, le danꞌ brarj xcheneꞌn leꞌ yay cruzenꞌ, bzoraollak da kobe da bne Diosenꞌ goneꞌ gakreneꞌ beꞌnnwxenraꞌll Leꞌe. Naꞌ kere da te ke danꞌ bneꞌegoneꞌn. Naꞌ danꞌ nllieꞌ Xanllo Jesucristonꞌ lliꞌo,nakeꞌ ka to beꞌnn llap xhiꞌre, beꞌnn llon da wenkwis ren xhiꞌr daꞌo keꞌe kaꞌ. 21Naꞌ llnnabaꞌ gakrénDiosenꞌ reꞌ biteze da yálljere nench sore gonreyeolol kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ, naꞌ goneꞌ yichjraꞌlldaꞌol-lonꞌ kanꞌ lleꞌnreꞌ, danꞌ nombiaꞌllo Jesucristo naꞌ.Lewxenraꞌll Jesucristonꞌ to chiꞌze. Kaꞌn gakchga.

22 Beꞌnn biꞌche, llnnabchgaꞌ bi gákere zed danꞌbzojaꞌ llnneyoeraꞌ reꞌ ni, le raꞌtzenꞌ ba bzojaꞌ reꞌ.23Naꞌ llyixjweꞌraꞌ reꞌ, beꞌnn biꞌchllo Timoteonꞌ baballojeꞌ rill yanꞌ, naꞌ zoaꞌ bexheꞌ ganni. Naꞌ chaꞌ babyob bareꞌe ni, naꞌ wchieꞌ katenꞌ yedwiaꞌ reꞌ naꞌ.

24Ka nak nadaꞌ, llwapaꞌ reꞌ lliox ren beꞌnn braokaꞌ beꞌnn kaꞌ llzejnieꞌ reꞌ, naꞌ llwia llyi akeꞌ reꞌ,naꞌ leskaꞌ nollre beꞌnn nxenraꞌll Dios yeolol akteꞌllwapaꞌ lliox. Beꞌnn lwelljllo kaꞌ zaꞌk ganꞌ nziꞌiItalia, leskaꞌ llwap akeꞌ reꞌ lliox.

25Dios naꞌ gakrenchgueꞌ reꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 259: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Santiago 1:1 256 Santiago 2:2

YICH DANꞌ BZOJ SANTIAGOSantiagonꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnn kaꞌ naslas zan yell

1 Nadaꞌ Santiago nakaꞌ beꞌnn wen llin ke Dios,naꞌ ke Xanllo Jesucristonꞌ. Llwapaꞌ reꞌ lliox, reꞌnakre chllinn (12) kweꞌ xhiꞌnn dialla da Israel, reꞌnxenraꞌllre Jesucristonꞌ naꞌ naslasre yellrio ni.

Akre nnézello kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ gonllo2 Beꞌnn biꞌche, llayaꞌl yewello kwis kat llak bi

da llak kello. 3 Naꞌ kate llak bi da llak kellonꞌ,llroeꞌn chaꞌ zello da war nxenraꞌll-llo Diosenꞌ. Naꞌchaꞌ kaꞌ llonllo naꞌ, nnézello wakrenen lliꞌo nenchgapllo yel llxhenraꞌll ke biteze da llak kello. 4 Kelen naꞌ llayaꞌl gapre yel llxhenraꞌll biteze danꞌ llakke reꞌ, naꞌ sere war wxenraꞌllre Diosenꞌ nenchgakre kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ.

5 Chaꞌ noteze reꞌ bi nnézere akrenꞌ lleꞌneDiosenꞌ gonllo, lewnnab wzejnieꞌreꞌ reꞌ, naꞌ wze-jnieꞌkzereꞌ reꞌ, le llawereꞌ llakreneꞌ lliꞌo, naꞌ bidileꞌ lliꞌo kat llnnabllo gakreneꞌ lliꞌon. 6 Naꞌ katennabllon naꞌ, llayaꞌl gonliraꞌll-llo gonnkzeꞌn, naꞌbi gakgánello. Le beꞌnn llakganre chaꞌ weꞌen leꞌe,ba lloneꞌ ka to nisdaꞌo llej lljataꞌn, to ni to naꞌ,kat llde to beꞌ rawe naꞌ. 7 Beꞌnn llakganre chaꞌweꞌe Diosenꞌ danꞌ nnabeꞌ naꞌ, bi kwexheꞌ chaꞌweꞌeDiosenꞌ danꞌ llnnabeꞌn, le bi llejleꞌ ke Dios. 8Beꞌnnllon kaꞌ bi nnezreꞌ bi xhbabenꞌ lloneꞌ, bi llakbeꞌeyichjraꞌlldaꞌweꞌn binꞌ lleꞌnreꞌ.

9Beꞌnn biꞌchllo nxenraꞌll Dios, chaꞌ nakeꞌ beꞌnnyaꞌch, llayaꞌl soeꞌ nbaraz, le nakeꞌ beꞌnn zaꞌk raoDiosenꞌ. 10 Naꞌ beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wniaꞌ llayaꞌlsoeꞌ nbaraz kat llxhexj yichjeꞌ rao Diosenꞌ, le yelwniaꞌn naken da te ke, kanꞌ llak ke yej daꞌo zjallaꞌayiꞌxe. 11Kat nnaꞌwillenꞌ znia kwis, le llkwadte yiꞌxkaꞌ, naꞌ llyinnj xhlaꞌy yejenꞌ, naꞌ bill nlaꞌn nbaraz.Kaꞌn llak yej daꞌo kaꞌ, naꞌ lekze kaꞌn gak ke beꞌnnwniaꞌ kaꞌ, yenit yerán akeꞌ rao xchin akeꞌ.

Sediallo wxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ biteze da llakkello

12 Chaꞌ llaoraꞌll-llo bi da llak kello, naꞌ zediallowxenraꞌll-llo Dios, naꞌllenꞌ zollo nbaraz. Naꞌ katte danꞌ zaꞌkziꞌllonꞌ, kanaꞌn banrenllo Diosenꞌ kechnare kanꞌ bneꞌe gak ke yeolol lliꞌo nllieꞌ Leꞌe.13Naꞌ kat lliꞌo nen gonllo da xhinnjenꞌ, bi nnelloDios naꞌn llkoꞌyele lliꞌo gonllo da xhinnjenꞌ, leDiosenꞌ bi llkoꞌyelreꞌ beꞌnne goneꞌ da xhinnj,leskaꞌ Leꞌe bibi de wkoꞌyelen Leꞌe goneꞌ da xhinnj.14 Yel llzeraꞌll kello danꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ,llonen nench llzeraꞌll-llo llonllo da xhinnj. 15Naꞌ

chaꞌ lliꞌo ba llonllo ka danꞌ zeraꞌll lo yichjraꞌll-daꞌollonꞌ, naꞌ zollo llonllo da xhinnjenꞌ, naꞌllenꞌwllin lla kwej yichj Diosenꞌ lliꞌo, bill yellinllo ganꞌllieꞌ naꞌ.

16 Beꞌnn biꞌche, bi siyeꞌe kwinre. 17 Dios beꞌn-nenꞌ zo yebá, Leꞌen llseꞌleꞌ da wen naꞌ llak kello,naꞌ bi da de kello. Xallo Dios beꞌnnenꞌ benwill, beꞌo, naꞌ berj kaꞌ nench llseniꞌn kello, lloneꞌnench gak wen kello, naꞌ bi llacheꞌe ka goneꞌkello, zotez zoeꞌ lloneꞌ wen. 18 Byazraꞌll Diosenꞌbakobeꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌ kanꞌ byejleꞌllo ke diꞌllli keꞌen. Naꞌ bakobeꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌ nenchlliaraorenllo beꞌnn nell kaꞌ byejleꞌ keꞌe.

Kanꞌ gonllo nench yewé Diosenꞌ lliꞌo19 Ke len naꞌ beꞌnn biꞌche, llayaꞌl zgaꞌtek

wzenayllo, naꞌ llayaꞌl gonllo xhbab kat za nnello,naꞌ bi yóbello gakllaꞌllo. 20 Le kat llakllaꞌllonꞌ, billak llonllo wen kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ gonllo. 21 Kelen naꞌ llayaꞌl kwej yichjllo yeolol da xhinnj babenllo, naꞌ yeolol da llwie Diosenꞌ, da blliꞌo bxhelo yichjraꞌlldaꞌollo ka bi nna wxenraꞌll-lloeꞌ. Lennaꞌ llayaꞌl wxhexj yichjllo wzenayllo diꞌll li keDiosenꞌ, danꞌ ba yoꞌkze lo yichjraꞌlldaꞌollo naꞌ, lenwasrá lliꞌo.

22 Naꞌ llayaꞌl gonllo danꞌ ne diꞌll li ke Diosenꞌgonllo, kere kon yénzello kanꞌ nen naꞌ. Lechaꞌ kon llénello kanꞌ nen naꞌ, naꞌ bi gonllon,kwinzllonꞌ ba llaziyeꞌe kwinllo chaꞌ kaꞌ llonllo.23 Beꞌnn llene diꞌll li ke Diosenꞌ, naꞌ bi lloneꞌ kanꞌnen naꞌ, ba lloneꞌ ka to beꞌnn llwia lloaꞌraweꞌ loyejwan. 24 Le kon llwieꞌ kanꞌ nak lloaꞌraweꞌn,naꞌ llayoll llwieꞌn naꞌ, le llayanraꞌllteꞌ kanꞌ nakeꞌnaꞌ. 25 Zan beꞌnnenꞌ zokze llzenaye xtiꞌll Diosenꞌdo yichj do raꞌlleꞌ, naꞌ lloneꞌ kanꞌ nen naꞌ, billayanraꞌlleꞌn, beꞌnnnaꞌn zoeꞌ nbaraz, le xtiꞌll Diosnaꞌn llakrenen leꞌe biteze da lloneꞌ.

26 Chaꞌ no llake llonkzeꞌ kon ka ne Diosenꞌ, naꞌbi llwieꞌ ka kwell nneꞌe, kwinzeꞌ ziyeꞌe kwineꞌ. Lechaꞌ bi nak xtiꞌlleꞌn wen rao Dios, bi zaꞌk danꞌ neꞌenxenraꞌlleꞌ Diosenꞌ. 27 Chaꞌ lleꞌnello gonllo kanꞌllawé Xallo Diosenꞌ, llayaꞌl gakrenllo no xkwiꞌdwazebe, naꞌ no noꞌr wazeb ak, chaꞌ bi yallj akreꞌ,naꞌ kwej yichjllo bill gonllo da xhinnj da llonbeꞌnn bi nombiaꞌ Dios.

2Toz kaꞌ llayaꞌl gónello yeolol beꞌnne

1 Beꞌnn biꞌche, Xanllo Jesucristonꞌ nakeꞌ beꞌnnzerawe zaꞌke, naꞌ chaꞌ wxenraꞌll-lloeꞌ, toz kanꞌllayaꞌl gónello noteze beꞌnne, kere balzeꞌn gonlloxhen, naꞌ ye bale gónello kaze. 2 Chaꞌ raꞌ chopbeꞌnne ganꞌ lldop ll-llayllo llonllo Jesucristonꞌ

Page 260: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Santiago 2:3 257 Santiago 3:5xhen, naꞌ toeꞌ nakeꞌ beꞌnn wniaꞌ nakeꞌ raꞌll chaꞌonak nbaraz, naꞌ ngoꞌ xhbeneꞌ to ya chaꞌo danꞌnziꞌi oro, naꞌ beꞌnnenꞌ ye to nakeꞌ beꞌnn yaꞌch, naꞌnakeꞌ to raꞌll da wllin kwis, 3naꞌ chaꞌ gonllo xhentoze beꞌnn wniaꞌ naꞌze yelloeꞌ: “Rao siy nile blleꞌga kweꞌo kwasro”, naꞌ yello beꞌnn yaꞌchenꞌ: “Naꞌlejasé”, o chaꞌ yelloeꞌ: “Blleꞌteze rao yo naꞌze”, 4 binaken wen rao Diosenꞌ, le chaꞌ kaꞌ llonllo, ballalaꞌllo beꞌnne, naꞌ ba llroeꞌllo norenꞌ zaꞌke, naꞌnorenꞌ bibi zaꞌkteke. Ke len naꞌ bi llonllo wen, lebi nak yichjraꞌlldaꞌollo wen naꞌ.

5 Beꞌnn biꞌche, ba brej Diosenꞌ zan beꞌnn yaꞌch,nak akeꞌ rallneꞌe, naꞌ llonliraꞌll akeꞌ Leꞌe. Naꞌ nniꞌtakeꞌ nbaraz kat yellín akeꞌ ganꞌ llieꞌ naꞌ llnebieꞌ,kanꞌ gak ke noteze lliꞌo nllieꞌ Leꞌe. 6 Zan reꞌllonre beꞌnn yaꞌch kaꞌ ka beꞌnn bibi zaꞌke. Naꞌllonre beꞌnnwniaꞌ kaꞌ xhen kwis ka to beꞌnn zaꞌke.Renchaꞌ leakeꞌn llsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ, llxhoblleꞌo akeꞌreꞌ do rao koxchis. 7 Lekze leakeꞌn llalliꞌi llasnéakeꞌ danak krere ke Jesucristo beꞌnnenꞌ nxenraꞌll-llo, beꞌnnenꞌ nak beꞌnn zaꞌk.

8 Ley danꞌ nak lliarao rao yeolol xtiꞌll Diosenꞌnen: “Lellieꞌ lwellj beꞌnnachre ka nllieꞌ kwinre.”Chaꞌ da li llonre kanꞌ nen naꞌ, llonre wen. 9 Naꞌley ke Diosenꞌ llchoyraon keré, napre doꞌle chaꞌbalze beꞌnne llonre xhen, naꞌ ye baleꞌ llónere kabeꞌnn bibi zaꞌke. 10 Le chaꞌ to beꞌnne naweꞌ lloneꞌyeolol kanꞌ ne ley naꞌ, naꞌ chaꞌ to da daꞌo babxinnjeꞌ, ke doxhenkze ley naꞌn ba bxinnjeꞌ chaꞌkaꞌ. 11 Dios naꞌkzenꞌ bneꞌe: “Bi tarenre noꞌr binak noꞌr keré, naꞌ beꞌnn byio bi nak beꞌnn keré”,leskaꞌ bneꞌe: “Bi gotre beꞌnne”. Naꞌ laꞌkze chaꞌbi darenllo noꞌr yobre, o beꞌnn byio bi nak beꞌnnkello, chaꞌ ba nakllo beꞌnn wen xhia, naksen xhiakello rao ley naꞌ. 12 Xtiꞌll Diosenꞌ llakrenen lliꞌonench bi wzenayllo ke da xhinnjenꞌ. Naꞌ llayaꞌlweꞌllo Diꞌll Wen, naꞌ sollo gonllo billre kanꞌ nennaꞌ, le Diosenꞌ gonneꞌ da saꞌkziꞌllo chaꞌ bi llonllokanꞌ nen naꞌ. 13 Diosenꞌ weꞌe da wsaꞌkziꞌ beꞌnnkaꞌ, bi llayaꞌchraꞌll lwellj beꞌnnache. Zanbeꞌnnkaꞌllayaꞌchraꞌll lwellj beꞌnnache, kaꞌkze yeyaꞌchraꞌllDiosenꞌ leakeꞌ.

Bibi zejen nnello de diꞌllze nxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ14Beꞌnn biꞌche, chaꞌ to beꞌnne nneꞌe nxenraꞌlleꞌ

Jesucristonꞌ de diꞌllze, naꞌ bi lloneꞌ da wen, ¿wakdanꞌ nxenraꞌlleꞌ naꞌze wasrán leꞌe rao da xhin-njenꞌ? 15Gonkello xhbab chet kaꞌ zjaniꞌt bal beꞌnnlwelljllo nxenraꞌll akeꞌ Jesucristonꞌ, naꞌ bi de dayeꞌj gao akeꞌ, bi de no xharaꞌn akeꞌ. 16 Naꞌ chaꞌyezlloeꞌ: “Lelljayakze wen wen, Dios gakreneꞌ reꞌllélere da yeꞌj gaore”, naꞌ bi weꞌe aklloeꞌ bi dakaꞌ llyallj akreꞌ, ¿bixha zejen naꞌ chaꞌ to kaꞌze ye

aklloeꞌ? 17 Len naꞌ chaꞌ kon to nnezllo nxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ, naꞌ ni ke llonzllo da wen, bikzbizejen danꞌ nnello nxenraꞌll-lloeꞌ.

18 Zjaniꞌt beꞌnne llasné akeꞌ: “Rweꞌ nxenraꞌlloꞌJesucristonꞌ, naꞌ nadaꞌ llonaꞌ da wen.” Broeꞌchknadaꞌ danꞌ nxenraꞌlloꞌn, naꞌ bi gonoꞌ da wen,naꞌ nadaꞌ wroeꞌraꞌ rweꞌ danꞌ nxenraꞌllaꞌn koneda wen kaꞌ llonaꞌn. 19 Rweꞌ llejleꞌo toze Diosenꞌzo, llonkzoꞌ wen. Leskaꞌ llejleꞌ daxiꞌo kaꞌ, tozeDiosenꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌke, naꞌ xhiz aken lleb aken.20 ¿Bi nnezroꞌ bibi zaꞌk danꞌ nello nxenraꞌll-lloJesucristonꞌ chaꞌ bi llonllo wen? Kere wakrenenlliꞌo chaꞌ nnello kaꞌ de diꞌllze nxenraꞌll-lloeꞌ.

21 Da xozxtaꞌollo Abraham naꞌ, broeꞌre bxen-raꞌlleꞌ Dios danꞌ bzenayeꞌ keꞌe, bzanreꞌ xhiꞌnneꞌIsaakenꞌ gotebeꞌ nench goneꞌ xhen Diosenꞌ. Naꞌdanꞌ bzoeꞌ xtiꞌll Dios naꞌ, naꞌllenꞌ bne Diosenꞌkeꞌe, nakeꞌ beꞌnn wen raweꞌ. 22Naꞌ nnézello kanꞌben da Abraham naꞌ, kere to bxenraꞌllzeꞌ Diosenꞌkaꞌzenꞌ, beneꞌ yeolol da golleꞌ leꞌe. Naꞌllenꞌ broeꞌnbxenraꞌlleꞌ Dios. 23 Ke len naꞌ gok danꞌ nyoj xtiꞌllDiosenꞌ ke leꞌe, nen: “Abraham naꞌ bxenraꞌlleꞌDios, naꞌllenꞌ bne Diosenꞌ keꞌe, nakeꞌ beꞌnn wenrao Leꞌe.” Naꞌ leskaꞌ nyoj ke Abraham naꞌ, gokeꞌmigo ke Dios.

24 Naꞌ llreꞌre naꞌ, Diosenꞌ neꞌe nakllo beꞌnnwen raweꞌ, ni ke danꞌ llonllo naꞌ, kere danꞌ nellonxenraꞌll-lloeꞌ naꞌzenꞌ. 25 Lekze kaꞌ gok ke daRahab gokeꞌ to noꞌr reꞌe, naꞌ bzenayeꞌ ke Diosdanꞌ brebeꞌ beꞌnn chop kaꞌ jawiá ralleꞌ naꞌ. Naꞌbaweꞌ leakeꞌ jayakeꞌ ye to nez yobre, nench bijeꞌx beꞌnn wakaꞌa ya ke rey naꞌ leakeꞌ. Naꞌ danꞌgokreneꞌ beꞌnn kaꞌ, broeꞌn llonliraꞌlleꞌ Dios. Naꞌbwia Diosenꞌ nakeꞌ beꞌnn wen raweꞌ naꞌ. 26 Lekinꞌ naken: Chaꞌ to beꞌnne billbi bich yoeꞌ, banakseꞌ beꞌnn wat. Kaꞌkzenꞌ naken ke lliꞌo, chaꞌnello llonliraꞌll-llo Diosenꞌ, naꞌ bi llonllo da wen.

3Roll-llonꞌ llonrenllon da xhinnj

1 Beꞌnn biꞌche, netoꞌ llroeꞌ llsédetoꞌ xtiꞌllDiosenꞌ beꞌnn yobre, wzaꞌkziꞌlltoꞌ chaꞌ bi gontoꞌkanꞌ nen naꞌ. Naꞌllenꞌ niaꞌ reꞌ, kere le gakte raonaꞌre wroeꞌ wsédere beꞌnn yobre xtiꞌll Diosenꞌ.2Yeololtello llonllo da xhinnj, zan chaꞌ to beꞌnnebi lloneꞌ da xhinnj rao xtiꞌlleꞌ naꞌ, nakseꞌ beꞌnnwen, naꞌ wzoekzereꞌ nnebiaꞌ kwineꞌ chaꞌ kaꞌ.3 Kate llgoꞌllo to ya lloaꞌ kabay nench llonnbaꞌlatj lloꞌxllobaꞌ, naꞌ llejbaꞌ gateze lleꞌnello chejren-llobaꞌ. 4 Leskaꞌ beꞌnn kaꞌ llsaꞌa barco xhen kaꞌ,llonrén akeꞌ llin to yay daꞌoze da llsaꞌa akeꞌnnench chejen gateze lleꞌn akreꞌ, laꞌkze chaꞌ ll-lliꞌyto beꞌ xhen len. 5 Kaꞌkzenꞌ naken ke roll-llonꞌ.To da daꞌo rizzenꞌ naken, naꞌ llak nnerenllon diꞌll

Page 261: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Santiago 3:6 258 Santiago 4:12zaꞌke. Naꞌ ka nak to yiꞌ daꞌo riz, wak wzeyento yaꞌdaꞌo xhen, kaꞌkzenꞌ naken ke roll-llonꞌ katennerenllon diꞌll xhinnj. 6 Roll-llonꞌ naken to dallonll da xhinnj xhen rao doxhen kwerp kellonꞌ.Roll-llonꞌ naken ka to bel yiꞌ da llraꞌ to ni naꞌze,llzeyen biteze da de, le chaꞌ lloeꞌllo diꞌll xhinnj,llonen gan nench sollo gonllo da xhinnj doxhentenbanllo. Naꞌ katenꞌ nnello, naken ka da zaꞌagabilenꞌ. 7 Llak llnebiaꞌllo yeololte bayiꞌxe, bazo tap niaꞌnaꞌa, ba zo xire, ba nxhob leꞌe, naꞌ ballaꞌa lo nis. Ba bzo beꞌnn maxh leakbaꞌ. 8 Zanka nak roll-llonꞌ nono zo beꞌnn soe len, nench biweꞌrenllo diꞌll xhinnj. Le zoteze zon lloeꞌn diꞌllxhinnj, naꞌ diꞌll xhinnj danꞌ lloeꞌn, naꞌ naken kayerb ke to bel znia. 9 Ren roll-llo naꞌ llonllo xhenDios beꞌnnenꞌ nak Xallo. Naꞌ lekze kone roll-llo naꞌ, nello yel yaꞌ ke lwelljllo, beꞌnn kaꞌ benDiosenꞌ kanꞌ nak Leꞌe naꞌ. 10 Lloaꞌllo naꞌ ll-lloj diꞌllwen kat llalwill-llo Diosenꞌ, naꞌ lekze naꞌ ll-llojdiꞌll xhinnj kat nnechachllo ke lwellj beꞌnnachllo.Beꞌnn biꞌche, da ni bi llayaꞌl gonllo. 11 Nnézelloga llar nisenꞌ, bi gare nis da nak sia ganꞌ llar niszbapj. 12 Beꞌnn biꞌche, leskaꞌ to yay higo bi llbiandaxhix nziꞌi aceituna, naꞌ yay uvas ni ke kwiazenhigo. Naꞌ leskaꞌ ganꞌ llar nisenꞌ, kere ware nis danak sia ga llare nis zbapjenꞌ.

Ka gonllo chaꞌ ba benn Diosenꞌ lliꞌo yel siꞌn keꞌen13 Chaꞌ nol reꞌ nnere nakre beꞌnn siꞌn llejnieꞌre

xtiꞌll Diosenꞌ, llayaꞌl gonre yeolol kanꞌ llazraꞌllDios naꞌ. Llayaꞌl gonre da wen, naꞌ bi yeyoeꞌraozekwinre, naꞌllenꞌ nroeꞌn nakre beꞌnn siꞌn. 14 Zanchaꞌ llwie lwellj beꞌnnachre, naꞌ lleꞌnere gakrebeꞌnn braoll ka beꞌnn lwelljre kaꞌ, bi llayaꞌl nnerenakre beꞌnn siꞌn, le ziyeꞌzren chaꞌ kaꞌ nere. 15 Binapre yel siꞌn da zaꞌa yebá, le xhbab keré naꞌzaꞌn ke daxiꞌon, naꞌ nna llonre da xhinnj kon kanꞌne raꞌlldaꞌore naꞌ, kanꞌ llon beꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌDios. 16 Le ganꞌ llwie lwelljllo, naꞌ llakyollrénlwelljllo, gannaꞌ llroeꞌn bi llejnieꞌllo kanꞌ llonllo,naꞌ llonllo biteze da xhinnje. 17 Kat llonn Diosenꞌlliꞌo yel siꞌn keꞌen, lleꞌnello gonllo yeolol da wen.Lleꞌnello sorén lwelljllo nbaraz, naꞌ nakllo beꞌnnxhenraꞌlle, naꞌ wxhexj yichjllo nench wzenayke lwelljllo. Naꞌ leskaꞌ yeyaꞌchraꞌll lwelljllo, naꞌgonllo da wen ke akeꞌ, naꞌ toz ka gónello notezebeꞌnne. Naꞌ biteze da gonllo, gonllon do raꞌll-llo. 18 Naꞌ chaꞌ llawello so kwez beꞌnne nbaraz,naꞌ llakrenllo yezikre beꞌnne, nench so kwez akeꞌnbaraz, naꞌ llakrenen nench gon beꞌnn ak da wen.

4Bi gonllo ka llon beꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ Dios

1¿Bixchen llakdilre llchachrén lwelljre? Llonrekaꞌ danꞌ yoꞌ nyaz da xhinnjenꞌ yichjraꞌlldaꞌore,llnebiaꞌn reꞌ nench llonre ka nen keré. 2 Zeraꞌllrekwis bi da gaꞌt keré, naꞌ dilre chachrén lwelljre,naꞌ lleꞌntere got lwelljre nench naꞌ gaꞌt danꞌ zer-aꞌllre naꞌ. Naꞌ kere bi gaꞌt keré danꞌ lleꞌnerenꞌ,ka naken llonre da xhinnjenꞌ, naꞌ bi llnnabre raoDios nench gonneꞌ gaꞌt danꞌ yálljere naꞌ. 3Naꞌ katellnnabre raoDiosenꞌ nenchgonneꞌ bi danꞌ lleꞌneregaꞌt keré, kere gonneꞌn, le to lo raꞌlldaꞌorenꞌlleꞌnere gaꞌt danꞌ zeraꞌllre, nench gonre ka nenkeré. 4 Ba llonre ka to noꞌr zo xto, noꞌr bill llejleꞌke xhyiweꞌ. Danꞌ llzenayre ke danꞌ ne xhbab kerénaꞌ, llonre txhen beꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ Dios, naꞌll-lliayiꞌllre Diosenꞌ. Naꞌ chaꞌ lleꞌnello gonrenllobeꞌnn wen da xhinnj kaꞌ txhen, ba ll-lliayiꞌll-llo Diosenꞌ, bill nllieꞌlloeꞌ ka llayaꞌle. 5 Llonjerexhbab bibi zaꞌk xtiꞌll Diosenꞌ ganꞌ nen: “Spírituke Diosenꞌ danꞌ zo lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ, zer-aꞌllen kwis wzoallo xtiꞌll toze Diosenꞌ.” 6 Diosenꞌllakreneꞌ lliꞌo kwis, nench naꞌ llzenayllo ke tozeLeꞌe. Naꞌllenꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen: “Diosenꞌllwiereꞌ beꞌnn kaꞌ llayoeꞌrao kwin, naꞌ llakrenkzeꞌbeꞌnn kaꞌ nak nexjraꞌlleꞌ.” 7 Ke len naꞌ llayaꞌlserenllo Dios, naꞌ gonllo war bi wzenayllo kedaxiꞌon. Chaꞌ kaꞌ gonllo, wkwaskze daxiꞌon kaꞌle.8 Lesó leyelwill Diosenꞌ, naꞌll soeꞌ gakreneꞌ reꞌ.Llayaꞌl kwej yichjre da xhinnj kaꞌ llonre. Naꞌ chaꞌllákere wakse wxenraꞌll-llo Diosenꞌ, naꞌ gonte-zllo bi da zaꞌraꞌll lo raꞌlldaꞌollonꞌ, krerenꞌ llonrexhbabenꞌ chet kaꞌ, naꞌ llayaꞌl weꞌre latj yeyónDiosenꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ yalle. 9 Legakzede, naꞌlegake, naꞌ lekwell. Yel llawé kerénꞌ lewachaꞌnyel bell, naꞌ yel zo nbaraz kerénꞌ leyezoyaꞌche.10 Llayaꞌl wxhexj yichjre rao Xanllo Diosenꞌ, naꞌllDiosenꞌ goneꞌ nench gakre xhen.

Bi llayaꞌl wlliayiꞌll lwelljllo11 Beꞌnn biꞌche, bi llayaꞌl nnechachllo ke

lwelljllo. Beꞌnn nnechach ke lwelljeꞌ naꞌ, ll-lliayiꞌlle lwelljeꞌn, beꞌnn naꞌn nneꞌe ke ley ke Dios,llzoeꞌ leyenꞌ kaꞌle. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llon kaꞌ, bi llzoeꞌdiꞌll kanꞌ ne ley naꞌn. Lloneꞌ ley ke Diosenꞌ kato da bi zaꞌke. 12 Toze Dios naꞌn bdixjeꞌ leyenꞌ,naꞌ toze Leꞌen zaꞌke wchoyraweꞌ ke totollo chaꞌde doꞌl kello. Naꞌ toz Leꞌe zaꞌk yesreꞌe beꞌnn lo yiꞌgabil, naꞌ lekze Leꞌen zaꞌk nench yeseꞌleꞌ beꞌnn loyiꞌ gabilenꞌ. Zan lliꞌo nono nakllo nnello ke beꞌnnlwelljllo napeꞌ doꞌle.

Page 262: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Santiago 4:13 259 Santiago 5:20Bi nnézello bi gak wxe willje

13 Naꞌ nnaꞌ lewiá ke, reꞌ nere: “Nnaꞌ ren wxe,chejllo yell ziꞌte, naꞌ lljasollo to iz, naꞌ gaꞌollo bi dawayoꞌtllo, naꞌ gonllo gan.” 14 Naꞌ ni ke nnézzerebinꞌ gak keré wxe. Le ¿akre nak yel nban kellonꞌ?Da li naken ka to bej da llroeꞌrao chollze, naꞌ lellaranten. 15 Llayaꞌl nnere: “Chaꞌ Xanllo Diosenꞌgonneꞌ yel nban, naꞌll gonaꞌ da lleꞌnraꞌ gonaꞌ.”16 Zan da xhinnjenꞌ llonre llayoeꞌrao kwinre, ballwiare akre gonre. 17Naꞌ beꞌnnenꞌ nnezreꞌ akrenꞌllayaꞌl goneꞌ da wen, naꞌ bi lloneꞌn, naken xhiakeꞌe rao Dios.

5Da xhinnj kwis gak ke beꞌnnwniaꞌ kaꞌ bi lljadinraꞌll

Dios1 Ka nak reꞌ beꞌnn wniaꞌ, reꞌ bi lljadinraꞌllre

Diosenꞌ legosiaꞌ lekwell, ke da ba zaꞌa wsaꞌkziꞌ reꞌ.2 Ka nak rao Diosenꞌ danꞌ de kerénꞌ naken ka toda ba llbeyiꞌ, naꞌ raꞌll chaꞌo kerénꞌ naken ka to daba llde. 3 Naꞌ xhmellre naꞌ danꞌ nak de ya chaꞌonziꞌi oro ren danꞌ nziꞌi plat, ba naken ka da ballbia re. Len naꞌ kat llin lla yellayraore kwis lo yiꞌgabil. Ba blleꞌ yichjre toze da wpaꞌre mell xhen,kaꞌkze ba zo da gonDiosenꞌ keré saꞌkziꞌre. 4Llayaꞌlwayonre xhbab ka bénere no beꞌnn wen llin keré,beꞌnn yaꞌch ben wrap keré. Ka nak da bi bdixhjakreꞌ ka llayaꞌle. Ke len naꞌ nonen reꞌ beꞌnn wenda xhinnj. Len naꞌ llakllaꞌa Diosenꞌ, llzenayeꞌ kanꞌllosiaꞌ beꞌnn wen llin kaꞌ, Dios beꞌnnenꞌ nape lezerawe yel wak xhen. 5Naꞌ zotez zore lleꞌj llaorekwasro, naꞌ llonditjere da de keré llonre kon kanen keré. Naꞌ danꞌ llonre kaꞌn, nakre ka to bayiꞌxba llonchieꞌ yeyakbaꞌ ba za, kat llin lla gotebaꞌ.6 Naꞌ danꞌ ga lliꞌre llonre yel koxchis, ba bseꞌlrebeꞌnn bet akeꞌ beꞌnn ben da wen, naꞌ bi bdaꞌbaꞌyakeꞌ reꞌ.

Kwezllo batenꞌ yed Xanllo Jesucristonꞌ da yobre naꞌyelwill-llo Diosenꞌ

7 Ka nak reꞌ beꞌnn biꞌche, legap yel llxhenraꞌllbi da llak keré, le ba rez yed Xanllo Jesucristonꞌda yobre. Beꞌnn kaꞌ llaz llaꞌnne, llzo akeꞌ bexhakeꞌ gak danꞌ naz akeꞌn, le danꞌ naz akenꞌ nakenda zaꞌke. Naꞌ llap akeꞌ yel llxhenraꞌll bexh akeꞌllde rinnenꞌ, le kate ba brexh yej naꞌ, naꞌtellenꞌyetop akeꞌ danꞌ goz akeꞌn. 8 Ke len naꞌn bitezda llak keré, llayaꞌl gapre yel llxhenraꞌlle, naꞌgondipraꞌllre wxenraꞌllre Xanllo Jesucristonꞌ, leba zo rez yedeꞌ da yobre. 9 Beꞌnn biꞌche, bi gaoxhia ke lwelljre chaꞌ bi danꞌ llak keré, nench kewzanll Diosenꞌ doꞌl keré, le Leꞌen nakeꞌ beꞌnn gon

yel koxchis, naꞌ ba rez yedeꞌ da yobre. 10 Lewayónxhbab ke beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Xanllo Diosenꞌkanaꞌ. Bitez bi da bsaꞌkziꞌ beꞌnne leakeꞌ, naꞌbdaoraꞌll akeꞌ. 11 Naꞌ netoꞌ lláketoꞌ nbaraz kebeꞌnn kaꞌ bzo akteze benchochraꞌll akeꞌ, bxenraꞌllakeꞌ Dios laꞌkze bllayrao akeꞌ. Naꞌ ba bénere xtiꞌllbeꞌnnenꞌ golle Job kanꞌ bdaoraꞌlleꞌ benliraꞌlleꞌDiosenꞌ, laꞌkze da zan da bxhaꞌkzieꞌ. Naꞌ ka bdedanꞌ bxhaꞌkzieꞌ naꞌ, bzoall Diosenꞌ leꞌe nbarazllekerke kanꞌ bzoeꞌ da nellte. Kaꞌn nak Diosenꞌ naꞌllakreneꞌ lliꞌo, leskaꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌ lliꞌo.

12Naꞌ ke nake da ki beꞌnn biꞌche, kbat wzoazreyebánꞌ, ni yellrio ni, naꞌ billre da yobre diꞌll linꞌlloeꞌre. Chaꞌ nnere waken, waksen; chaꞌ nere bigak, bi gaksen naꞌ, nench ke wxoa Diosenꞌ doꞌlkoꞌllre.

13 Notezre kat bi da llak keré, llayaꞌl yelwillreDios. Naꞌ notezre kat zore nbaraz, llayaꞌl golregonre xhen Dios. 14 Chaꞌ no llak no yillweꞌ, llayaꞌlgaxheꞌ beꞌnn kaꞌ llap llwia beꞌnn kaꞌ llonliraꞌllJesucristonꞌ. Naꞌ wtop akeꞌ raꞌt ceit yichj beꞌnnenꞌllak yillweꞌn, yelwill akeꞌ Dios nnab akeꞌ yeyakeꞌkone yel wak ke Xanllo Jesucristonꞌ. 15 Naꞌ katyelwillre Xanllo Diosenꞌ, llayaꞌl chejleꞌre keꞌe, naꞌXanllo naꞌ waliseꞌ leꞌe; naꞌ chaꞌ bi da xhinnj babeneꞌ, waziꞌxhenkzeꞌ keꞌe. 16 Ke len naꞌ llayaꞌlwxoarapllo rao beꞌnn lwelljllo, naꞌ yelwill-llo Dioswnnab ke lwelljllo nench yezollo wen chaꞌ bi danꞌllak kellonꞌ. Le chaꞌ nakllo beꞌnn wen rao Dios,Diosenꞌ lléntereꞌ kate yelwill-lloeꞌ, naꞌ lloneꞌ dazan da wen da llnnábelloeꞌ. 17 Lewiá ke Elíasbeꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ. Gokeꞌ ka lliꞌobeꞌnnach. Naꞌ balwilleꞌ Diosenꞌ do yichj do raꞌlleꞌ,naꞌ bnnabeꞌ bi gak yejw, naꞌ bzoa Diosenꞌ xtiꞌlleꞌ,bi gok yejenꞌ chonn iz ye achje. 18 Naꞌll dayobre balwilleꞌ Diosenꞌ, bannabeꞌ yeseꞌleꞌ yejenꞌda yobre, naꞌll baseꞌl Diosenꞌ len, naꞌ bayak bi dagoz beꞌnn kaꞌ da yobre.

19 Beꞌnn biꞌche, kat to beꞌnn lwelljllo ba brejyichjeꞌ danꞌ nak da li danꞌ bzejnieꞌ Diosenꞌ lliꞌo,llayaꞌl gakrenlloeꞌ nench yeyatreꞌ da xhinnj keꞌenbeneꞌn. 20 Lleꞌnraꞌ nnézere, kat llonllo nenchnoteze beꞌnne yeyatreꞌ doꞌl keꞌen, llakrenlloeꞌnench yesrá Diosenꞌ leꞌe rao yel got ke chnarenꞌ.Naꞌ waziꞌxheneꞌ xtoꞌleꞌn laꞌkze chaꞌ da zan da babeneꞌ.

Page 263: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Pedro 1:1 260 1 Pedro 1:22

YICH NELL DANꞌ BZOJ POSTLSAN PEDRO

Pedro llzojeꞌ yich ni ke beꞌnn kaꞌ naslas nxenraꞌllCristonꞌ

1 Nadaꞌ Pedro nakaꞌ postl ke Jesucristonꞌ, naꞌllzojaꞌ yich ni ke reꞌ, naslasre ganꞌ nziꞌi Ponto,naꞌ ganꞌ nziꞌi Galacia, naꞌ ganꞌ nziꞌi Capadocia,naꞌ ganꞌ nziꞌi Asia, naꞌ ganꞌ nziꞌi Bitinia. Lliꞌollonliraꞌll-llo Jesucristonꞌ nakllo ka beꞌnn ziꞌte,ren yezikre beꞌnne llaꞌa yellrio ni. 2 Kon kanꞌbroeꞌ xhnneze kanaꞌte, Xallo Diosenꞌ brejeꞌ lliꞌonench bachaꞌa Spíritu keꞌen yichjraꞌlldaꞌollonꞌ,naꞌ broꞌn lliꞌo rao naꞌa Diosenꞌ. Kaꞌn beneꞌ nenchllzenayllo ke Diosenꞌ, naꞌ nench Jesucristonꞌ zoeꞌllayoneꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌ yalle, danꞌ brarj xch-eneꞌn leꞌ yay cruzenꞌ ni kello. Llnnabaꞌ raoDiosenꞌ gakrenchgueꞌ reꞌ, naꞌ wzoeꞌ yichjraꞌll-daꞌorenꞌ so kwezre nbaraz.

Sollo rez yellinllo ganꞌ llia Diosenꞌ3 Llayaꞌl weꞌraollo Diosenꞌ le Leꞌen nak Xa Xan-

llo Jesucristonꞌ. Le Diosenꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌ lliꞌo,naꞌllenꞌ bakobeꞌ yichjraꞌlldaꞌollo, naꞌ beneꞌ nenchsollo rez yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ, le Jesucristo naꞌbabaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. 4 Dios naꞌ goneꞌ gagak da wen kello, to da nbaraz kwis da bi yenitda bi te ke, to da ngoꞌchaꞌweꞌ gaken kello katyellinllo yebá naꞌ. 5Kone yel wak xhen ke Diosenꞌ,llkweꞌjen lliꞌo rao da xhinnjenꞌ danꞌ llonliraꞌll-lloeꞌ naꞌ, kaꞌn lloneꞌ chak bi nna llin lla reꞌllo danbarazenꞌ gonneꞌ kello kat yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ.

6 Ke len naꞌ sore nbaraz laꞌkze da zan da ll-llayraore to chiꞌi weje. 7 Danꞌ nxenraꞌllre naꞌnaken ka ya chaꞌo nziꞌi oro, le kat cheyen naꞌ,yeroeꞌn da nakwen, naꞌ yelloj da bi nakwen. Kanꞌnakse danꞌ llonn Diosenꞌ latj llak keré. Naꞌllenꞌnakbieꞌ llonliraꞌllre kat bi llak keré. Naꞌ danꞌnxenraꞌllre naꞌ, zaꞌkllen ye raꞌt ka ya chaꞌo danꞌnziꞌi oro. Naꞌ katenꞌ yed Jesucristonꞌ da yobre,Diosenꞌ weꞌe diꞌll nneꞌe benre wen, naꞌ gonneꞌ yelbaraꞌnn xhen keré.

8 Laꞌkze bi nna reꞌre Jesucristonꞌ, nllieꞌreꞌ. Naꞌnxenraꞌllkzreꞌ laꞌkze bi llreꞌreꞌ nnaꞌ. Ke len naꞌzokzre nbaraz kwis. Naꞌ katek nbaraz zore naꞌ,to ni ke llakzre weꞌre diꞌll ren beꞌnn kaꞌ katkenꞌllawere naꞌ. 9 Naꞌ danꞌ llonliraꞌllre Jesucristonꞌ,wllin lla yesrá Diosenꞌ reꞌ.

10 Beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bsedy-oll akeꞌ kanꞌ yeyaꞌchraꞌll Diosenꞌ lliꞌo zollo nnaꞌ.11 Spíritu ke Cristonꞌ bzorenen leakeꞌ, bzejnieꞌn

leakeꞌ yed Cristonꞌ yellrio ni, naꞌ saꞌkzieꞌ, naꞌyeyoll naꞌ, wroeꞌ Diosenꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌk kwis.Naꞌllenꞌ bsed akyaꞌnneꞌ, naꞌ bayirjyoll akeꞌ, noxhayaꞌnnenꞌ wseꞌl Diosenꞌ gakreneꞌ lliꞌo, naꞌ batxhanꞌyedeꞌ. 12 Naꞌ bzejnieꞌ Diosenꞌ leakeꞌ ke da kaꞌbzoj akeꞌn, nench byejnieꞌ akreꞌ gaken ke lliꞌo llaꞌannaꞌ, naꞌ kere ke leakeꞌ. Naꞌ nnaꞌ Spíritu danꞌ zaꞌaganꞌ zo Diosenꞌ, ba benen bniꞌt beꞌnn badtixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke Cristonꞌ, naꞌ diꞌll keꞌen naken reberen danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.Naꞌ rente angl ke Diosenꞌ lleꞌn akreꞌ chejnieꞌ akreꞌakrenꞌ llakrén Diosenꞌ lliꞌo.

Diosenꞌ llayaxheꞌ lliꞌo gak yichjraꞌlldaꞌollonꞌ yalle13Ke len naꞌ llayaꞌl choꞌ yichjre gonre ga zerao

saꞌkere nench gonre kanꞌ llazraꞌll Diosenꞌ. Llayaꞌlsore yewere gon Diosenꞌ gak wen keré kat llinlla yed Jesucristonꞌ da yobre. 14 Naꞌ danꞌ nakrexhiꞌnn Diosenꞌ llayaꞌl wzoare xtiꞌlleꞌ, naꞌ billgonre da xhinnjenꞌ byoꞌ raꞌlldaꞌorenꞌ kanaꞌ, kanꞌbi nna chejnieꞌre ke Diosenꞌ. 15 Dios naꞌ ba brejeꞌlliꞌo nak rallneꞌe, naꞌ Leꞌe nakeꞌ beꞌnn raꞌlldaꞌoyalle. Naꞌ kon ka nak Leꞌe beꞌnn raꞌlldaꞌo yalle,lekze kaꞌn llayaꞌl gakllo beꞌnn raꞌlldaꞌo yall raoyeolol bi da llonllo. 16 Le xtiꞌll Diosenꞌ nyojenꞌ:“Legak beꞌnn raꞌlldaꞌo yall kanꞌ nakaꞌ nadaꞌ, nakaꞌbeꞌnn raꞌlldaꞌo yalle.”

17 Reꞌ llalwillre Diosenꞌ naꞌ llereꞌ: “Xatoꞌ Dios”,Diosenꞌ beꞌnnenꞌ llwia ka goneꞌ ke totollo lliꞌo chaꞌnapllo doꞌle kon kanꞌ nak danꞌ llonllo, naꞌ toz kanꞌllonkzeꞌ ke yeolol-llo, ke len naꞌ llayaꞌl llebllo bigonllo da bi llazraꞌll Diosenꞌ chak nna zollo yellrioni. 18Nnézkzello ba babej Diosenꞌ lliꞌo rao da kaꞌbzejnieꞌ da xozxtaꞌollo kaꞌ lliꞌo, da kaꞌ bibi zaꞌke.Naꞌ reꞌ nnézkzere kwasro ka nak danꞌ bdixhjeꞌnench basreꞌe lliꞌo, bi bdixhjeꞌn ren da llde ke, kanak no mell plat, naꞌ no mell de oro. 19 Cristo naꞌyaꞌnnenꞌ bseꞌl Diosenꞌ badrarj xcheneꞌn da zaꞌke,naꞌ bzaneꞌ yel nban keꞌe goteꞌ nench babejeꞌ lliꞌorawe danꞌ bibi zaꞌken. Cristonꞌ nakeꞌ ka to xhiꞌrdaꞌo, ba bibi yillweꞌ daꞌa, ba bibi llake. 20 Za xeyellrio naꞌtenꞌ brej Diosenꞌ Cristonꞌ, naꞌ bseꞌleꞌLeꞌe ganni nnaꞌ ba rez yeyoll yellrionꞌ, nenchgakreneꞌ lliꞌo. 21Ni ke Cristo naꞌn zollo llonliraꞌll-llo Dios. Dios naꞌn basbaneꞌ Cristonꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ, nench broeꞌn nak Cristonꞌ beꞌnn zaꞌke.Naꞌllenꞌ zollo llonliraꞌll-llo Diosenꞌ, naꞌ llonllo rezgon Diosenꞌ wen kello.

22 Naꞌ da llakrén Spíritu ke Diosenꞌ lliꞌo, ballzenayllo diꞌll li ke Diosenꞌ, naꞌ llonllo kanꞌ nennaꞌ. Ke len naꞌ ba bayall raꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌ do

Page 264: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Pedro 1:23 261 1 Pedro 2:18raꞌll-llo ba nllieꞌllo yezikre beꞌnn nxenraꞌll Je-sucristonꞌ. Naꞌ kaꞌkze llayaꞌl gonllo, llayaꞌl llieꞌlwelljllo do yichj do raꞌll-llo, kere de diꞌllzenꞌnnello kaꞌ. 23 Xaxhnaꞌ lliꞌo zollo yellrio ni, nakakeꞌ beꞌnn llat, naꞌ kere danꞌ gorjllo ke leakeꞌnnakllo xhiꞌnn Diosenꞌ, naksllo xhiꞌnneꞌ le bakobeꞌyichjraꞌlldaꞌollonꞌ, kanꞌ byejleꞌllo xtiꞌlleꞌ naꞌ. Naꞌxtiꞌlleꞌn naken ke chnare, kere da te kenꞌ. 24 Llakkanꞌ nyojen, nen:Yeolol beꞌnnach llde ke akeꞌ ka llde ke yiꞌxe,naꞌ yeolol danꞌ llawé beꞌnnach yellrio ni, da llak

akreꞌ zaꞌken, naken ka to yej yiꞌxe.Llyech yiꞌxenꞌ, naꞌ llyechrente yej ke naꞌ.25 Zan xtiꞌll Diosenꞌ naken ke chnare, kere da te

kenꞌ.Naꞌ xtiꞌlleꞌ naꞌ naken Diꞌll Wen danꞌ ba bdixjweꞌtoꞌreꞌ.

21Ke len naꞌ llayaꞌl kwej yichjllo yeolol da xhinnj

llonllo. Bi siyeꞌllo, bi gonllo nench gake beꞌnnelliꞌo beꞌnn wen, bi yexheꞌllo beꞌnne, bi nnello diꞌllyel yaꞌ ke beꞌnne. 2Naꞌ llayaꞌl gonllo ka to bidaꞌoza llarjte, lleꞌnebeꞌ gaꞌllbeꞌ xhiꞌlleꞌ, kaꞌn llayaꞌl gonlliꞌo seraꞌll-llo yénello xtiꞌll Diosenꞌ, le naken dawen, naꞌ kate llénellon naꞌ, llakrenen lliꞌo nenchllonllo kanꞌ llayaꞌl gon lliꞌo ba de yel wasrá kello,3 ka nak ba bembiaꞌllo yel nllieꞌ ke Xanllo Cristonaꞌ.

Cristonꞌ nakeꞌ ka to yej da yoꞌ skin yoꞌ4 Llayaꞌl lljabiꞌyllo ganꞌ ze Xanllo Jesucristonꞌ,

beꞌnnenꞌ llonn yel nban zejlikane kello. Beꞌnnzan llwie Leꞌe, laꞌkze Diosenꞌ brejeꞌ Leꞌe nenchllakreneꞌ lliꞌo, naꞌ Leꞌen zaꞌke rao Diosenꞌ. Kelen naꞌ Jesucristonꞌ nakeꞌ ka to yej wen da brejbeꞌnne, nench gaken yej skin rilleꞌn, bixha beꞌnnwen llin kaꞌ, bi byoꞌraꞌll akeꞌn, naꞌ bakaꞌa akeꞌnchlaꞌre. 5Naꞌ lliꞌo napllo yel nban danꞌ llonliraꞌll-llo Jesucristonꞌ. Ke len naꞌ naklloeꞌ txhen, naꞌnakllo ka yej da ba nkweꞌe ga lloneꞌ yoꞌ. Naꞌ naklloka rill Dios ganꞌ zoreneꞌ lliꞌo. Leskaꞌ nakllo kabxoz beꞌnn kaꞌ nak rao naꞌa Dios, le nakllo raonaꞌa Diosenꞌ, naꞌ llakrén Jesucristonꞌ lliꞌo, nenchsokzllo wxenraꞌll-llo Diosenꞌ kon kanꞌ llazraꞌlleꞌnaꞌ. 6Naꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ, nen:Wseꞌlaꞌ to beꞌnne yell Sión naꞌ, naꞌ nakeꞌ ka to yej

da zaꞌke, da brej beꞌnne nench gaken yejskin rilleꞌ.

Naꞌ beꞌnn gonliraꞌll Leꞌe, kbat yeyatreꞌ danꞌ bxen-raꞌlleꞌ Leꞌe.

7Naꞌ ke lliꞌo llonliraꞌll-llo Jesucristonꞌ nakeꞌ beꞌnnzaꞌke. Zan beꞌnn bi llonliraꞌll Leꞌe, nyojkze da nike akeꞌ, nen:

Yej danꞌ bi byoꞌraꞌll beꞌnnwen yoꞌ kaꞌ, gonrén akeꞌllin,

len naꞌ ba naken yej skin.8Naꞌ leskaꞌ nen:Naken ka to yej da lljacheꞌo beꞌnne, naꞌ ka to yej

da llgoꞌ nieꞌ, ll-llixen leꞌe.Lljacheꞌo beꞌnn kaꞌ, le bi llejleꞌ akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.Naꞌ Diosenꞌ bllieꞌ biaꞌa gak ke akeꞌ kaꞌ.

Lliꞌo llonliraꞌll-llo Diosenꞌ nakllo rallneꞌe9 Lliꞌo ba brej Diosenꞌ llonliraꞌll-lloeꞌ. Naꞌ

kone Leꞌe ba nakllo ka to beꞌnn llnebiaꞌ, naꞌ banoneꞌ lliꞌo ka bxoz. Brejeꞌ lliꞌo nench naklloyell xhen keꞌe, naꞌ naktello ka no dialleꞌe, lelleꞌnreꞌ chixjweꞌllo ka da wen xhen naꞌ lloneꞌ naꞌ.Leꞌen babejeꞌ lliꞌo rao da xhinnjenꞌ benllo naꞌ, naꞌbroeꞌ beniꞌ xhen keꞌen lo yichjraꞌlldaꞌollo, nenchnaꞌ sollo gonllo da wen. 10 Kanaꞌ bi nxenraꞌllreDiosenꞌ, naꞌ bi gokre yell keꞌe, zan nnaꞌ ba nakreyell keꞌe. Kanaꞌ bi nna yeyaꞌchraꞌlleꞌ reꞌ, zan nnaꞌba bayaꞌchraꞌll Diosenꞌ reꞌ.

Llayaꞌl gonllo da llazraꞌll Diosenꞌ11Nllieꞌraꞌ reꞌ beꞌnn biꞌche, llaꞌtyoeraꞌ reꞌ gonre

xhbab, yellrio ni bi naken rallre. Len naꞌ bigonre biteze da xhinnj da nen ke xpeꞌr-renꞌ, lechaꞌ kaꞌ gonre, wllonen so yichjraꞌlldaꞌore nbarazrao Diosenꞌ. 12 Lesó legón da wen nench beꞌnnkaꞌ bi llonliraꞌll Diosenꞌ, reꞌe akreꞌ reꞌ llonre dawen, laꞌkze ll-lliayiꞌll akeꞌ reꞌ nnaꞌ, ne akeꞌ nakrebeꞌnnwen da xhinnj, naꞌ wllin lla reꞌe akreꞌ llonreda wen, naꞌ gon akeꞌ xhen Diosenꞌ kat llin llachoybieꞌ ke totoeꞌ.

13 Danꞌ llonliraꞌllre Xanllo Cristonꞌ, lewzenayke yeolol beꞌnn ba bzoa beꞌnnach nench nnebiaꞌakeꞌ reꞌ. Lewzenay ke beꞌnn llnebiaꞌ doxhen ganꞌzollonꞌ. 14 Naꞌ leskaꞌ lewzenay ke beꞌnn wnebiaꞌkaꞌ llseꞌl reyenꞌ, le leakeꞌn nak rallnaꞌa akeꞌ weꞌeakeꞌ beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ yel llzaꞌkziꞌ ke akeꞌ,naꞌ gon akeꞌ xhen beꞌnn kaꞌ llon kanꞌ llayaꞌl gonakeꞌ naꞌ. 15 Diosenꞌ lleꞌnreꞌ gonllo da wen nenchnaꞌ beꞌnn kaꞌ bi llejnieꞌ, beꞌnn nchol yichjraꞌlldaꞌoakeꞌ, bi llel akreꞌ diꞌll da nne akeꞌ kello.

16 Llayaꞌl sollo nbaraz danꞌ bill yoꞌllo rao naꞌadaxiꞌon, naꞌ bi gonllo xhbab wakll gonllo bi daxhinnj. Zan gonllo da wen le ba yoꞌllo rao naꞌaDiosenꞌ. 17 Llayaꞌl gapllo baraꞌnne yeolol beꞌnne.Naꞌ llayaꞌl llieꞌllo beꞌnn lwelljllo beꞌnn nxenraꞌllJesucristonꞌ. Llayaꞌl llebllo Diosenꞌ, naꞌ gapllobeꞌnn llnebiaꞌ lliꞌo baraꞌnne.

Cristonꞌ bdaoraꞌlleꞌ danꞌ bxhaꞌkzieꞌ18 Reꞌ llon xchin beꞌnne, lewzenay ke xanrenꞌ,

legap akeꞌ baraꞌnne. Kere ke beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn

Page 265: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Pedro 2:19 262 1 Pedro 3:21wenzenꞌ wzenayre ke, renkze beꞌnn nak beꞌnnznianꞌ wzenayre ke akeꞌ. 19 Chaꞌ bibi da xhinnjnonre, naꞌ llsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ, wawekze Diosenꞌ chaꞌllonre banez bi da llon akreꞌ reꞌ. 20 Zan bibizaꞌken chaꞌ ba benre da xhinnj, naꞌ ba llsaꞌkziꞌakeꞌ reꞌ. Zan chaꞌ llonre to da wen, naꞌ llsaꞌkziꞌakeꞌ reꞌ, len naꞌ zaꞌk rao Dios. 21 Le Diosenꞌ brejeꞌlliꞌo nench bi wayechjllo kat bi gone beꞌnne lliꞌo,leskaꞌn bxhaꞌkziꞌ Cristonꞌ ni ke lliꞌo, beneꞌ banezbi da gok keꞌe, bxhaꞌkzieꞌ nench naꞌ wiallo kanꞌgonllo. 22 Cristonꞌ bibi da xhinnj beneꞌ, ni to diꞌllwenraꞌll bi bneꞌe. 23 Kanꞌ bchachrén akeꞌ Leꞌe,bibi diꞌll ballieꞌ leakeꞌ. Kanꞌ bsaꞌkziꞌ akeꞌ Leꞌe, bibneꞌe yeyakte ke beꞌnn kaꞌ, kanꞌ llon akreꞌ Leꞌen.Kon ben kwineꞌ rao naꞌa Diosenꞌ, le nnezreꞌ Diosnaꞌkze wchoyeꞌ akre goneꞌ ke beꞌnn kaꞌ llon kaꞌ.24 Cristonꞌ bzaneꞌ yel nban keꞌen bet akeꞌ Leꞌe leꞌyay cruzenꞌ, naꞌ zanoeꞌ yeolol da xhinnj kello kaꞌ.Ke len llayaꞌl gakllo ka to beꞌnn wat rao da xhinnjde rao yellrio ni, naꞌ sollo gonllo da wen. Naꞌ danꞌgokeꞌ weꞌe naꞌ, bayoneꞌ lliꞌo. 25 Le lliꞌo gokllo kaxhiꞌr daꞌo ba bnite xanbaꞌ, zan nnaꞌ ba bayakllo kaba ballele xan, le Cristo naꞌ llap llwieꞌ lliꞌo, yoꞌllorao neꞌe.

3Danꞌ llayaꞌl yesoꞌn beꞌnn kaꞌ nchaynaꞌa

1 Leskaꞌ reꞌ noꞌre nchaynaꞌre, llayaꞌl wzenayreke xhyiore, le bal akeꞌ bi nna nnez akreꞌ xtiꞌllDiosenꞌ, naꞌ chaꞌ reꞌ llzenayre, gakbeꞌe akreꞌ xtiꞌllDiosenꞌ naken da wen, naꞌ wxenraꞌll akeꞌ Diosenꞌ,2 kate reꞌe akreꞌ llap akreꞌ baraꞌnne, naꞌ nakraꞌlldaꞌorenꞌ yall rao Dios. 3 Naꞌ kere tetereyezochaꞌore, naꞌ wapaꞌ yichjraore, naꞌ wlliarizekwinre ya chaꞌo nziꞌi oro, naꞌ gakre no raꞌll chaꞌo.Bibi de gakrén danꞌ reꞌ, nench gak yichjraꞌll-daꞌorenꞌ yall. 4 Danꞌ nak lliarao, gak raꞌlldaꞌorewen. Naꞌ zaꞌkllen rao Dios gakre beꞌnn nexjraꞌlle,ke da ki bi te ke. 5 Kanaꞌ bllaꞌa noꞌr ak beꞌnnbenliraꞌll Dios, naꞌ ben kwin akeꞌ raoneꞌe. Leakeꞌngok akeꞌ beꞌnn nexjraꞌlle, naꞌ bzoa akeꞌ xtiꞌllxhyio akeꞌn, bi da goll akeꞌ leakeꞌ. 6 Kanꞌ ben daSara, noꞌr ke da xozxtaꞌollo Abraham, bzoeꞌ xtiꞌllxhyiweꞌn, naꞌ golleꞌ leꞌe: “Xanaꞌ”. Naꞌ reꞌ chaꞌsotezre gonre da wen, naꞌ bi llebre, naꞌll nne akeꞌnakre xhiꞌnn da Saranꞌ, le llonre kanꞌ beneꞌ naꞌ.

7Leskaꞌ reꞌ beꞌnn byio, leskaꞌ llayaꞌl gakre beꞌnnwen rao noꞌr keré, naꞌ gap akreꞌ baraꞌnne, lebi nak akeꞌ beꞌnn war ka reꞌ beꞌnn byio. Leyeololkzllonꞌ, nllieꞌ Dios llonneꞌ yel nban kello,kanꞌ nonnkzeꞌ ke leakeꞌ. Naꞌllenꞌ llayaꞌl gon akereꞌwen nench bibi wllon kat yelwillre Diosenꞌ.

Kanꞌ gonllo chaꞌ llsaꞌkziꞌ akeꞌ lliꞌo laꞌkze llonllo dawen

8 Yeolol-llo llayaꞌl toz ka gakllo, naꞌ llayaꞌlyeyaꞌchraꞌll-llo chaꞌ bi llak ke beꞌnn lwelljllo.Llayaꞌl llieꞌlloeꞌ do raꞌll-llo ka no beꞌnn biꞌchlwelljllo, naꞌ llayaꞌl gakllo beꞌnn chaꞌo rao beꞌnnlwelljllo, naꞌ bi gonllo xhen kwinllo. 9 Chaꞌ bi daxhinnj llone beꞌnne lliꞌo, bi wnnabllo yeyakte daxhinnj keꞌe. Chaꞌ no beꞌnn llchacheꞌ kello, bibiyelliꞌllo keꞌen, yezillre nnabllo gak dawen ke akeꞌ,le kaꞌn ba bzoa Diosenꞌ lliꞌo gonllo, nench gonnenlatj sollo nbaraz. 10Kaꞌn gonllo, le nyojen nen:Beꞌnn lleꞌne so kweze nbaraz, llayaꞌl wsaꞌkeꞌ yel

nne, naꞌ bill weꞌe diꞌll xhinnj,naꞌ bill weꞌe diꞌll wenraꞌlle.11 Llayaꞌl kwej yichjeꞌ da xhinnj kaꞌ, naꞌ goneꞌ da

wen.Llayaꞌl kweꞌ yichjeꞌ goneꞌ ga zerao saꞌkeꞌ, nench

sorén beꞌnn lwelljeꞌ wen.12 Le Xanllo Diosenꞌ zoeꞌ llwieꞌ beꞌnn llon da li,naꞌ llzenayeꞌ kat llalwill akeꞌ Leꞌe.Zan beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ, ba nwia Diosenꞌ

goneꞌ da saꞌkziꞌ akeꞌ.13 ¿Noxha gak wkwaꞌnntont reꞌ, chaꞌ zotezre

llonre da wen do yichj do raꞌllre? 14 Laꞌkze chaꞌbi da llsaꞌkziꞌ beꞌnne lliꞌo, danꞌ naollo da zejto li, nbaraz wzoa Diosenꞌ lliꞌo. Naꞌ bi llayaꞌlllebllo beꞌnn kaꞌ, naꞌ bi gakgánello. 15 Zan llayaꞌlwxenraꞌll-llo Cristonꞌ lo raꞌlldaꞌollo, le nakeꞌ Xan-llo. Naꞌ batteze llayaꞌl sollo kwexhllo nenchyelliꞌllo xtiꞌll beꞌnne chaꞌ nnabreꞌ lliꞌo, bixchenzollo rez yellinllo ganꞌ llia Diosenꞌ ke chnare. Naꞌllayaꞌl gap aklloeꞌ baraꞌnne, weꞌrén aklloeꞌ diꞌllchaꞌo. 16 Naꞌ llayaꞌl gonllo nench nnézello loraꞌlldaꞌollo bibi doꞌl kello de rao Dios, naꞌllenꞌ katbi da nne akeꞌ kello danꞌ nxenraꞌll-llo Cristonꞌ, naꞌnnez akreꞌ llonllo wen, naꞌ wayeꞌe akreꞌ. 17Wenresaꞌkziꞌllo ni ke danꞌ llonllo da wen naꞌ, chaꞌ kaꞌnlleꞌne Diosenꞌ gak kello, kerke da saꞌkziꞌllo llonlloda xhinnj.

18 Le Cristonꞌ lekze bxhaꞌkzieꞌ. Laꞌkze bnaweꞌda zej da li rao Dios, beꞌe latj goteꞌ ni ke xtoꞌlbeꞌnnach chniaze, naꞌ danꞌ beneꞌ kaꞌ zaꞌken kechnare. Goteꞌ nench bzoeꞌ lliꞌo nbaraz rao Dios.Naꞌ laꞌkze bet akeꞌ Leꞌe, babankzeꞌ radj beꞌnn watkaꞌ rao Spíritu. 19 Rao Spíritu keꞌe naꞌ, byejeꞌjatixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ rao beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa baneyj akeꞌ ganꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ ke chnare. 20 Leakeꞌnbi bzenay akeꞌ ke Diosenꞌ kanaꞌ, laꞌkze bdapeꞌyel llxhenraꞌlle ke leakeꞌ, brezeꞌ wzenay akeꞌ kanꞌben Noénꞌ to barco xhen naꞌ. Naꞌ to chopgueꞌbyoꞌ loenꞌ, naꞌ bi blleyiꞌ akeꞌ, xoꞌn akzeꞌ byoꞌ lobarconꞌ bará akeꞌ lo nisenꞌ. 21 Naꞌ danꞌ gok kaꞌ

Page 266: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Pedro 3:22 263 1 Pedro 5:4llonen ka ke lliꞌo ll-lloa nis nnaꞌ, le ba barallorao da xhinnjenꞌ. Naꞌ kere blloallo nisenꞌ nenchbayakte kwerp kellonꞌ yalle, zan bnnabllo bay-oneꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌ yalle, nench nnézello bibidoꞌl kello de. Naꞌ ba nak raꞌlldaꞌollonꞌ yalle nnaꞌ,danꞌ babán Jesucristonꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. 22Naꞌnnaꞌ ba bayep Jesucristonꞌ yebá ganꞌ jallieꞌ chaꞌweganꞌ llia Diosenꞌ, naꞌ llxhexj yichj yeololte angl,naꞌ yeololte no nap yel llnebiaꞌ llzenay akeꞌ keꞌe.

4Gonrenllo llin kon ka nak da benn Diosenꞌ lliꞌo

1 Cristonꞌ gokeꞌ beꞌnn de beꞌr llen, naꞌ bx-haꞌkzieꞌ yellrio ni, len naꞌ llayaꞌl gonllo kanꞌbeneꞌ, naꞌ gonllo war kat saꞌkziꞌllo. Le chaꞌ babxhaꞌkziꞌllo, llakrenen bill llzenayllo ke da xhin-njenꞌ. 2Naꞌ bill sollo gonllo da xhinnjenꞌ chak nnanbanllo, bill gonllo kon da nen ke lliꞌo beꞌnnach,zan sollo gonllo da llazraꞌll Dios naꞌ. 3Kanaꞌ benreka llon beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll Dios. Benre da nakzdoꞌ, benre kon da bzeraꞌll raꞌlldaꞌore, bzóllere,benre llakia ga llonre no lnni, naꞌ weꞌjre, naꞌbenliraꞌllre no lwaꞌa keré, no yej wzan da kaꞌ bneDiosenꞌ bi llayaꞌl wxenraꞌll-llo. 4 Naꞌ ke len naꞌ,beꞌnn kaꞌ nna nao llon da xhinnj kaꞌ, llabán akreꞌbill llonrén akreꞌ txhen, naꞌ nnechach akeꞌ ke reꞌ.5 Zan wllin lla kat nnabyolle Diosenꞌ leakeꞌ yeololda kaꞌ ben akeꞌ, Leꞌen beze wchoybieꞌ akre gakke beꞌnn nna nban, ren beꞌnn ba wasaꞌte. 6 Le kelen naꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn bdixjweꞌ Diꞌll Wen keꞌen raobeꞌnn ba wasaꞌt. Diosenꞌ gokraꞌlle nniꞌt beꞌnnenbaraz ke chnare kanꞌ zo Leꞌe, laꞌkze nchoyeꞌ deyel got ke yeolol beꞌnnach yellrio ni.

7 Ba zo rez yeyoll yellrionꞌ. Len naꞌ llayaꞌl sollogonllo da wen, naꞌ gonllo ka beꞌnn llnnaꞌ yere,naꞌ sotezllo yelwill-llo Dios. 8Naꞌ da nakll lliarao,llieꞌ lwelljllo do yichj do raꞌll-llo, le kat nllieꞌlwelljllo, llaziꞌxhenllo ke beꞌnn kat biteze da llonakreꞌ lliꞌo. 9Naꞌ llayaꞌl wrebllo no beꞌnn lwelljllokate yed akeꞌ ganꞌ zollonꞌ, naꞌ bi yelliꞌlloeꞌ. 10Konkanꞌ ba gokrén Diosenꞌ totollo, naꞌ llonneꞌ lliꞌo bida llak llonllo, naꞌ llayaꞌl gonrenllon llin gakrénlwelljllo, le nllaꞌa nllaꞌa de da nonneꞌ ke totollollonllo. 11 Chaꞌ Diosenꞌ nonneꞌ kello chixjweꞌlloxtiꞌlleꞌn, naꞌ llayaꞌl chixjweꞌllon. Naꞌ chaꞌ nonneꞌkello gakrenllo beꞌnne, llayaꞌl gakrén aklloeꞌ doyichj do raꞌll-llo, le kone Dios naꞌkzenꞌ llak llakrénaklloeꞌ. Kate bi da gonllo, gonllon ka gak Diosenꞌxhen danꞌ bseꞌleꞌ Jesucristonꞌ kello. Zaꞌken gonl-loeꞌ xhen zejlikane, naꞌ zaꞌken nnebieꞌ zejlikane.Kaꞌn gakchga.

Waꞌt da saꞌkziꞌ lliꞌo llonliraꞌll Cristonꞌ12 Nllieꞌraꞌ reꞌ beꞌnn biꞌche, naꞌ lleꞌnraꞌ bi

gakgánere kanꞌ llak kerénꞌ llsaꞌkziꞌ beꞌnne reꞌkwis. Bi naken da yebánere, da llayaꞌlkze gaken.13 Ke len naꞌ llayaꞌl yewere katenꞌ llzaꞌkziꞌredanꞌ nxenraꞌllre Cristonꞌ, le llak keré kanꞌ gokke Cristonꞌ kanꞌ bxhaꞌkzieꞌ. Leskaꞌ yewere sorenbaraz kate llin lla yed Cristo beꞌnnenꞌ zaꞌk kwis.14 Nbarazenꞌ llak keré katenꞌ ziꞌchiꞌll beꞌnne reꞌ,danꞌ llonliraꞌllre Cristonꞌ, le Spíritu ke Diosenꞌdanꞌ zaꞌken llakrenen reꞌ. Beꞌnn kaꞌ llsaꞌkziꞌreꞌn, ll-lliayiꞌll akeꞌ Cristonꞌ, zan reꞌ llonreꞌ xhen.15Naꞌ chaꞌ saꞌkziꞌre, wenre gaken ni ke danꞌ llonreda wen naꞌ, kere ni ke danꞌ nakre beꞌnn wenxhia, beꞌnn wan, beꞌnn wen billre da xhinnj ochaꞌ llchix xhbab keré radj bi da llak ke beꞌnnyobre. 16 Le chaꞌ saꞌkziꞌre ni ke Cristo naꞌ, biwayeꞌre kanꞌ llak kerénꞌ, zan leweꞌrao Diosenꞌ daba llonliraꞌllreꞌn.

17 Ba bllin lla sorao gak yel koxchis ke XanlloDiosenꞌ lo yoꞌ rilleꞌ, ganꞌ lldop ll-llay beꞌnn kaꞌllonliraꞌll Leꞌe. Naꞌ chaꞌ ba bzorao yel koxchiskeꞌen ren lliꞌo, ¿akreꞌ gak ke beꞌnn kaꞌ bi llzenaylloaꞌ xtiꞌll Diosenꞌ? 18 Naꞌ ka nak beꞌnn wenkaꞌ zjak lixhej ganne yerá akeꞌ, naꞌll beꞌnn kaꞌbi nxenraꞌll Diosenꞌ, naꞌ nao akseꞌ llon akeꞌ daxhinnj, ¿akre wayollrén beꞌnn kaꞌ da xhinnj keakeꞌ kaꞌ lla? 19Ke lennaꞌ kate saꞌkziꞌllo danꞌ llonllokanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, llayaꞌl sokzllo gonllo da wen,naꞌ gon kwinllo rao naꞌa Dios, le Leꞌen beneꞌ lliꞌobeꞌnnach, naꞌ zokzeꞌ llakreneꞌ lliꞌo.

5Lewiá beꞌnn kaꞌ ba llonliraꞌll Cristonꞌ

1Llaꞌtyoeraꞌ reꞌ beꞌnn gor ake, nllojre nench llyillwia lwelljre llonliraꞌllre Cristonꞌ. Nadaꞌ leskaꞌnllojaꞌ llwia llyiaꞌ beꞌnn kaꞌ ba nxenraꞌll Xanl-lonꞌ, naꞌ breꞌraꞌ bxhaꞌkziꞌ Cristonꞌ, naꞌ lloeꞌrenaꞌbeꞌnne diꞌll kanꞌ goken, naꞌ lekze nnezraꞌ wllinlla yellinaꞌ ganꞌ llieꞌ, ganꞌ yoꞌ beniꞌ xhen keꞌe naꞌ.2 Legap lewiá beꞌnn kaꞌ ben Diosenꞌ rao naꞌre,ka llon to beꞌnn llaꞌa xhiꞌr daꞌo keꞌe naꞌ llapebaꞌ.Legonen do yich do raꞌllre kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ,naꞌ bi gonre gákere no llchieꞌ reꞌ gonren naꞌ, naꞌbi gonren nench gonre gan mell, leyewé legonendo yichj do raꞌllre. 3 Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ wiarenaꞌ, bi gon akereꞌ ziꞌd znia nench wzenay akeꞌkeré, legonteze kanꞌ lleꞌne Dios naꞌ, nench reꞌeakreꞌ kanꞌ llonre naꞌ, naꞌ wia akeꞌ lekze kaꞌn llayaꞌlgon leakeꞌ. 4 Xanllo Jesucristonꞌ nakeꞌ ka xanyeololte gop xhiꞌre. Naꞌ kate yedeꞌ da yobre, kanaꞌwzoeꞌ reꞌ nbaraz kwis chaꞌ benre xchin Diosenꞌ

Page 267: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Pedro 5:5 264 1 Pedro 5:14do raꞌllre, naꞌ kere da yeyoll yedó ka danꞌ gonneꞌreꞌn.

5 Naꞌll leskaꞌ reꞌ bi llaban ak, lewxhexj yichjrerao beꞌnn kaꞌ nbeje llwia reꞌ. Naꞌ yeololre lewx-hexj yichjre wzenay ke lwelljre, le:Diosenꞌ bi llazraꞌlleꞌ beꞌnn yaꞌraꞌll kaꞌ,zan llakreneꞌ beꞌnn nak beꞌnn nexjraꞌlle.6 Llayaꞌl gakllo beꞌnn nexjraꞌlle rao Dios beꞌnn yelwak xhen naꞌ, nench llin lla goneꞌ gakllo xhen.7 Naꞌ yeolol bi da zed kello, llayaꞌl wkwaꞌnnllonrao naꞌa Diosenꞌ, le Leꞌen llapeꞌ lliꞌo.

8 Llayaꞌl gonllo bien gonllo da zaꞌke, naꞌ sollobi gatraꞌll-llo, le dateze daxiꞌon lliꞌnaon, lleꞌnenkoꞌn lliꞌo nez xhinnjenꞌ, le llawén wlleyiꞌn lliꞌon,naꞌ llayirjlaꞌllen akre gonen, llonen ka llon to bellyiꞌx znia, llosiaꞌbaꞌ yirjbaꞌ ba gaobaꞌ. 9 Llayaꞌlsello war, bi wzenayllo ke daxiꞌon, naꞌ sellowar wxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ, le nnézello beꞌnnbiꞌchllo kaꞌ nxenraꞌll akeꞌ Leꞌe doxhen yellrio,lekze kaꞌn zaꞌkziꞌ akeꞌ doxhenkze kanꞌ llak kelloni. 10 Zan kate ba bde danꞌ zaꞌkziꞌllo choll yellrioni, Dios naꞌkze goneꞌ gak yichjraꞌlldaꞌollonꞌ kanꞌlleꞌnreꞌ naꞌ, nench soello gonliraꞌll-lloeꞌ, naꞌ sellowar. Le nllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo, naꞌ llakreneꞌ lliꞌobiteze da llak kello, naꞌ ba brejeꞌ lliꞌo llonliraꞌll-llo Cristonꞌ, nench yellinllo ganꞌ llieꞌ naꞌ, ganꞌ yoꞌbeniꞌ xhen keꞌe naꞌ. 11 Llayaꞌl sollo gonlloeꞌ xhenke chnare, le yaꞌnnenꞌ zaꞌke, naꞌ llnebiaꞌlleꞌ kanollre. Kaꞌn gakchga.

Pedronꞌ llwape lliox beꞌnnenꞌ llwia llol yichenꞌ12Beꞌnnbiꞌchllo Silvanonaꞌ, leꞌennllieꞌraꞌ kwis,

zeteze zeꞌe lloneꞌ kanꞌ llayaꞌl goneꞌ naꞌ, ba bzojeꞌxtiꞌllaꞌn leꞌ yich ni. Naꞌ leꞌ yich ni llaꞌtyoeraꞌreꞌ sokzre gonre wen, naꞌ llzejnieꞌraꞌ reꞌ kanꞌ bagokrénDiosenꞌ reꞌ, nenchnnézere nllieꞌkzereꞌ reꞌ.Ke len naꞌ wxenraꞌllkzreꞌ.

13 Beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ lldop ll-llay llonli-raꞌll akeꞌ Xanllo Jesucristonꞌ ganꞌ nziꞌi Babilonia,llwap akeꞌ reꞌ lliox. Naꞌ leskaꞌ Marcos beꞌnnenꞌnonaꞌ ka xhiꞌnnaꞌ, llwapeꞌ reꞌ lliox. 14 Naꞌ katenꞌlladop llallayre, lewnoꞌp naꞌa lwelljre katenꞌ waplliox lwelljrenꞌ, nench wroeꞌn nllieꞌ lwelljre.

Naꞌ llnnabaꞌ so kwezchgare nbaraz, reꞌ nxen-raꞌll Cristonꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 268: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Pedro 1:1 265 2 Pedro 2:3

YICH WLLOPE DANꞌ BZOJ POSTLSAN PEDRO

Pedronꞌ bzojeꞌ yich ni ke beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesu-cristonꞌ

1 Nadaꞌ Simón Pedro llonaꞌ xchin Jesucristonꞌ,bseꞌleꞌ nadaꞌ nakaꞌ postl keꞌe. Llzojaꞌ reꞌ ba llonli-raꞌllre Jesucristonꞌ. Leꞌe beneꞌ nench nxenraꞌllreꞌkanꞌ llon netoꞌ, le zejeꞌ lixheje nakeꞌ Xanllo Diosbeꞌnn wasrá kello. 2 Llnnabaꞌ gakrenchga Diosenꞌreꞌ, naꞌ wzoeꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ so kwezre nbarazdanꞌ nombiaꞌre Jesús beꞌnnenꞌ nak Xanllonꞌ.

Danꞌ llayaꞌl gon lliꞌo nxenraꞌll-llo Cristonꞌ3Danꞌ nap Diosenꞌ yel wak xhen naꞌ, ba llonneꞌ

lliꞌo yeolol da yálljello, nench naꞌ de yel nbankello, naꞌ gonllo kanꞌ lleꞌnreꞌ naꞌ. Llonneꞌ da kaꞌle ba nombiaꞌllo Cristonꞌ, naꞌ Cristo beꞌnnenꞌ brejlliꞌo, nakeꞌ beꞌnn zaꞌk beꞌnn chaꞌo. 4Naꞌ danꞌ nakeꞌbeꞌnn zaꞌk naꞌ, naꞌllenꞌ ba bneꞌe gakreneꞌ lliꞌo, naꞌgoneꞌ da wen kello. Zaꞌk danꞌ bneꞌe kaꞌ, le kanꞌbneꞌe naꞌ llakrenen lliꞌo, nench yeyak yichjraꞌll-daꞌollonꞌ wen kanꞌ nak ke Leꞌe, naꞌ gak kwejyichjllo da xhinnj danꞌ ll-lleyiꞌ beꞌnn bi nxenraꞌllDios, llon akeꞌ kon ka nen ke xpeꞌr akeꞌ. 5 Ke lennaꞌ lliꞌo nxenraꞌll-llo Jesucristonꞌ, llayaꞌl gonllo gazerao saꞌkello nench gonll-llo wen ye raꞌte, naꞌnench chejnieꞌllello. 6Naꞌ gonllo ga zerao saꞌkellonench bi nnebiaꞌ da xhinnjenꞌ lliꞌo. Llayaꞌl sete-zllo wxenraꞌll-llo Dios kat bi da zaꞌkziꞌllo, naꞌllayaꞌl sokzllo gonlloeꞌ xhen. 7 Naꞌ llayaꞌl llieꞌllobeꞌnn lwelljllo beꞌnnenꞌ llonliraꞌll Jesucristo naꞌ,naꞌ lekze llieꞌllo yeololte beꞌnne. 8 Le chaꞌ naollollonllo yeolol da ki, naꞌllenꞌ gakllo kanꞌ llayaꞌl gaklliꞌo nombiaꞌllo Xanllo Jesucristonꞌ, naꞌ bi nnitraodanꞌ ba nxenraꞌll-lloeꞌn. 9Naꞌ no beꞌnne bi llon daki ba bniaꞌ gonllo naꞌ, nchol yichjraꞌlldaꞌweꞌn, naꞌbi nna chejnieꞌreꞌ kanꞌ llayaꞌl goneꞌ naꞌ. Nakbieꞌba gonraꞌlleꞌ ba bayib Diosenꞌ raꞌlldaꞌweꞌn bi daxhinnj kaꞌ beneꞌ do kanaꞌ. 10 Beꞌnn biꞌche, lennaꞌ gonllo ga zerao saꞌkello, nench naꞌ chejleꞌlloda li ba brej Diosenꞌ lliꞌo llonliraꞌll-lloeꞌ. Naꞌ chaꞌgonllo kaꞌ, kbat kweyiꞌllo. 11 Naꞌ nbaraz warebDiosenꞌ lliꞌo kate yellinllo ganꞌ llia Xanllo Jesu-cristonꞌ llnebieꞌ ke chnare, beꞌnnenꞌ nak wasrákello.

12 Ke len naꞌ bi gatraꞌllaꞌ yoꞌy ras weꞌrenaꞌ reꞌdiꞌlle ke da kaꞌ ba bnekzaꞌ reꞌ, nench lljadinraꞌllre,laꞌkze ba nnézere kanꞌ bniaꞌ naꞌ, llgoaꞌ ltip reꞌwxenraꞌllre diꞌll li ke Diosenꞌ danꞌ ba nnézkzere.

13 Naꞌllenꞌ llakraꞌ chak nna nbanaꞌ, yepaꞌ reꞌ daki nench lljadinraꞌllre. 14Nnezraꞌ wyobjelle gataꞌnadaꞌ, le kaꞌn ba bzejnieꞌ Xanllo Jesucristonꞌnadaꞌ. 15 Ke len naꞌ gonaꞌ kon ga zerao saꞌkraꞌnench lljadinraꞌllre kanꞌ bniaꞌ da ki kat ba gotaꞌ.

Postl kaꞌ breꞌe akreꞌ kanꞌ ben Diosenꞌ broeꞌreꞌ yelzaꞌk ke Cristonꞌ

16 Ka nak danꞌ bzejnieꞌtoꞌ reꞌ ke yel wak keXanllo Jesucristonꞌ, naꞌ ke danꞌ yedeꞌ da yobrenaꞌ, kere diꞌll da bdirjlaꞌll netoꞌ postlenꞌ, le breꞌkzeyejraotoꞌ kanꞌ broeꞌ Diosenꞌ yel zaꞌk ke Jesu-cristonꞌ. 17 Breꞌtoeꞌ kanꞌ beꞌe Xallo Diosenꞌ Leꞌeyel baraꞌnn xhen naꞌ, naꞌ kanꞌ bzechj Dios beꞌn-nenꞌ zaꞌk xen naꞌ Leꞌe to beniꞌ xhen, naꞌ bneꞌe:“Beꞌnn ninꞌ xhiꞌnnaꞌ nllieꞌraꞌ llawereꞌ, naꞌ llaza-ꞌkraꞌllaꞌ kanꞌ nakeꞌn.” 18 Netoꞌ bénetoꞌ kanꞌ bneDios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ, kanꞌ zerentoꞌ Xantoꞌnrao yaꞌ ganꞌ gok kaꞌ.

19 Napkzllo xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, naꞌ nnézello naken dali. Naꞌ gonkzre wen chaꞌ chejleꞌre da kaꞌ bzojakeꞌn, naꞌ wseniꞌn lo yichjraꞌlldaꞌore ka llon toyiꞌ, llseniꞌn ga nak xchole. Bi llayaꞌl lljachieꞌllo,wzenayllo yeo lla chak llin lla yed Cristonꞌ dayobre, naꞌ koꞌlleꞌ beniꞌ keꞌen lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ.Naꞌ katenꞌ yedeꞌ naꞌ, gonen ka llak kat llraꞌ berjxsirenꞌ kat ba lleniꞌ. 20 Naꞌ da ni naken dalliarao xhen chejnieꞌllo: diꞌll danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌbeꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, ni ton bi chejnieꞌllon towrazllo. 21 Le ni to da kaꞌ bzoj akeꞌn, bi nakenxhbab ke leakzeꞌ. Zan nak akeꞌ beꞌnn gok raonaꞌa Dios, naꞌ bne akeꞌ danꞌ goll Spíritu ke Diosenꞌleakeꞌ, naꞌ bzoj akteꞌn.

2Beꞌnn kaꞌ llzejnieꞌ xtiꞌll Diosenꞌ krere(Judas 4‑13)

1 Kanaꞌ blloj bal beꞌnn Israelenꞌ bxhiyeꞌe akeꞌ,basné akeꞌ lloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Dios, naꞌ kaꞌn gonkze nobeꞌnn ak wzejnieꞌ akreꞌ reꞌ diꞌll wenraꞌllenꞌ wxewillje. Yeyirjlaꞌll akeꞌ ka gon akeꞌ wzejnieꞌ akreꞌreꞌ diꞌll danꞌ wlleyiꞌ reꞌ, ni ke gakbeꞌzere. Wkwasakeꞌ ke Xanllo Jesucristonꞌ kaꞌle, beꞌnnenꞌ basrálliꞌo, zan wllin lla kweyiꞌ akeꞌ. 2 Beꞌnn zan nnaoleakeꞌ, gon akeꞌ ka nen ke akeꞌ no da xhinnj. Naꞌ nike leakeꞌ lloj beꞌnne ne akeꞌ bibi zaꞌk Diꞌll Wen keDiosenꞌ danꞌ llroeꞌ dogarj nez wen naꞌ. 3Naꞌ beꞌnnwenraꞌll kaꞌ seraꞌll akeꞌ wkaꞌa akeꞌ xhmellre. Lennaꞌ wzejnieꞌ akreꞌ reꞌ da garjlaꞌll leakzeꞌ, nenchweꞌe akreꞌ mell. Bixha kanaꞌte nchoybiaꞌ Diosenꞌke akeꞌ kweyiꞌ akeꞌ.

Page 269: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Pedro 2:4 266 2 Pedro 3:54Bi baziꞌxhen Diosenꞌ ke angl kaꞌ, kanꞌ ben akeꞌ

da xhinnjenꞌ, lo yiꞌ gabil bseꞌleꞌ leakeꞌ ganꞌ nakxchole, naꞌ zjallaꞌa akeꞌ nllej akeꞌ gden chak llinlla weꞌe leakeꞌ yel llzaꞌkziꞌ ke chnare. 5 Leskaꞌ bibaziꞌxheneꞌ ke beꞌnn kaꞌ bllaꞌa yellrio ni kanaꞌ,kanꞌ bzo da Noé. Ben Diosenꞌ to yejsiꞌo xhen dablleyiꞌ leakeꞌ. Bdixjweꞌ da Noénꞌ leakeꞌ kanꞌ llayaꞌlgon akeꞌ da zej lixhej. Naꞌllenꞌ basrá Diosenꞌleꞌe ren ye gall beꞌnn lwelljeꞌ. 6 Naꞌ bachoyraꞌllDiosenꞌ, lekze blliayieꞌ yell ganꞌ bsiꞌi akeꞌ Sodoma,naꞌ ren yell ganꞌ bsiꞌi akeꞌ Gomorra kanaꞌ, yelwen da xhinnj ke beꞌnn kaꞌ bllaꞌa yellenꞌ. Bzeyeꞌnbayakten de. Naꞌ beneꞌ kaꞌ nench llasnisreꞌ beꞌnnkaꞌ za zaꞌk, weꞌe yel llzaꞌkziꞌ ke akeꞌ chaꞌ bi wzoaakeꞌ xtiꞌlleꞌn. 7Naꞌ ka blliayieꞌ yell kaꞌ, naꞌ basreꞌebeꞌnnenꞌ golle Lot beꞌnnenꞌ gok beꞌnn wen raweꞌnaꞌ, le Lot naꞌn goke lo raꞌlldaꞌweꞌ ka da xhinnjkaꞌ ben beꞌnn ka bllaꞌa yell kaꞌ. 8 Lotenꞌ gokeꞌ tobeꞌnn wen, naꞌ bllayraweꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌ ka nakbreꞌreꞌ, naꞌ benreꞌ yeo lla ka danꞌ ben beꞌnn kaꞌda bi llayaꞌl gon akeꞌ. 9 Xanllo Dios naꞌ nnezreꞌakre goneꞌ yesreꞌe lliꞌo nxenraꞌll-lloeꞌ, ka nak dakaꞌ zaꞌk, lleꞌnen kwej yichjlloeꞌ, naꞌ nnezreꞌ akregoneꞌ nench beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnnwen raweꞌ naꞌ,so akeꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ kat llin lla wchoyeꞌ ke akeꞌ kechnare.

10Dios naꞌ weꞌe da saꞌkziꞌ beꞌnn kaꞌ llon aktezeꞌkondanen ke xpeꞌr akeꞌ. Leakeꞌn bibi baraꞌnn llapakeꞌ Xanllo Dios. Ni ke lleb akzeꞌ llon akeꞌ kon danen ke akeꞌ, nnechach akeꞌ ke yeololte wnebiaꞌake. 11 Naꞌ ka nak angl ke Diosenꞌ, laꞌkze nakaklleꞌ beꞌnn warll ka lliꞌo beꞌnnach, naꞌ nap akeꞌyel llnebiaꞌ xhenll ka lliꞌo, naꞌ leakeꞌn bi llayaxhjakreꞌ bi da nne akeꞌ ke no beꞌnn zaꞌk rao Dios.

12 Naꞌ ka nake beꞌnn ki llzejnieꞌ akreꞌ diꞌllwenraꞌllenꞌ, nnechach akeꞌ ke da kaꞌ bi llejnieꞌakreꞌn. Nak akeꞌ ka bayiꞌxe, le bayiꞌxenꞌ kon llonDiosenꞌ llarj akbaꞌ, naꞌ lljaxen beꞌnnach leakbaꞌllasoꞌtebaꞌ. Kaꞌkzenꞌ kweyiꞌ beꞌnn kaꞌ llzejnieꞌ diꞌllwenraꞌllenꞌ. 13 Ba llayrao akeꞌ kanꞌ bsaꞌkziꞌ akeꞌbeꞌnn yobre. Naꞌ llaseꞌj llasaoxen akeꞌ yeo lla. Naꞌkat lladoprenꞌ llzore lnni, leakeꞌn zaꞌk akeꞌ ganꞌllaꞌrenꞌ, bill lliyeꞌe akzreꞌ chaꞌ bi llon bi ne akeꞌ, lekaꞌn ziyeꞌe da xhinnjenꞌ leakeꞌ. Llak akreꞌ zo akeꞌnbaraz, llon akeꞌ kon da nen ke akeꞌ.

14 Kate llreꞌe akreꞌ noꞌre, zeraꞌll akeꞌ gonrénakeꞌ leakeꞌ da xhinnj, bi lljachieꞌ akreꞌ llon akeꞌda xhinnj. Naꞌ llkoꞌyel akreꞌ beꞌnne bi nna gom-biaꞌ Jesucristo, nench gonrén akeꞌ da xhinnjenꞌ.Beꞌnn kaꞌ llzejnieꞌ diꞌll wenraꞌllenꞌ, bayoꞌrao akeꞌzeraꞌll akeꞌ bi de ke beꞌnne. Len naꞌ llwie Dios kanꞌllon akeꞌn. 15Le ba bsanraꞌll akeꞌ nez li ke Diosenꞌ.

Ba bkaꞌa akeꞌ nez xhinnj naꞌle, kanꞌ ben da Balaambeꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, beꞌnnenꞌ gokxhiꞌnn da Beor. Balaam naꞌ gokraꞌlleꞌ chixhj akeꞌleꞌe, nench nnabeꞌ saꞌkziꞌ beꞌnn ak. 16 Naꞌ toburr ba bi llak nne, ben Diosenꞌ bnnebaꞌ ka tobeꞌnnach, naꞌ bdilbaꞌ leꞌe ke yel ke llejnieꞌ keꞌen,nench naꞌ bill goneꞌ da xhinnj keꞌen.

17 Beꞌnn ki nak akeꞌ ka to bej yeche ga bibinis llia, naꞌ nak akeꞌ ka to bej ze yebá da ll-lliꞌyto beꞌ xhen. Naꞌ nlloyen ke akeꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ logabilenꞌ ke chnare ga nak xchol kwis. 18 Le lloeꞌakeꞌ diꞌll wallojllo kwis llayoeꞌrao kwin akeꞌ, naꞌllkoꞌyel akreꞌ beꞌnn za ballach lo da xhinnjenꞌ,nench gon akeꞌ da xhinnj yobre da nakll zdoꞌ,da lleꞌn akreꞌ gonrén xpeꞌr akeꞌn, ka da llonkzeno beꞌnne bi nombiaꞌ Dios. 19 Beꞌnn kaꞌ llzejnieꞌdiꞌll wenraꞌllenꞌ lle akeꞌ leakeꞌ, wzo aklleꞌ nbarazgon akeꞌ biteze da nen ke akeꞌ, laꞌkze nak akeꞌka to beꞌnn wen llin ke no da nak yel zdoꞌ. Leyeololkzllo nakllo ka to beꞌnn wen llin ke daxhinnjenꞌ kat llonllo kon da nen kello. 20 Naꞌbeꞌnn kaꞌ ba nombiaꞌ Xanllo Jesucristo beꞌnnenꞌbasrá lliꞌo, ba balloj akeꞌ rao da xhinnj kaꞌ nak zdoꞌrao yellrio ni, naꞌ chaꞌ da xhinnjenꞌ gonen leakeꞌgan da yobre, weꞌe akeꞌ latj gon akeꞌ da xhinnjlle,kaꞌkze yellayrao aklleꞌ kerke kanꞌ gok rao danꞌballoj akeꞌ da nell naꞌ. 21Wenre chenak bi bembiaꞌakseꞌ xhnnez Diosenꞌ danꞌ zej lixhej naꞌ, kerke dabrej yichj akeꞌ nezwen naꞌ, danꞌ bllia Diosenꞌ biaꞌagonllo. 22 Ba benen ke akeꞌ ka ke to diꞌll danꞌ ne:“Beꞌkwnꞌ bayaobaꞌ da bayebbaꞌ, naꞌ kuchenꞌ babwazjeꞌn, ba jalloꞌbaꞌ lo bennj da yobre.”

3Jesucristonꞌ yedeꞌ da yobre

1 Beꞌnn biꞌche, nllieꞌraꞌ reꞌ, yich wllopenꞌ danꞌllzojaꞌ reꞌ ni. Naꞌ lloptenꞌ ba bzojaꞌ danꞌ lleꞌnraꞌgonre xhbab lixheje. 2 Lelljasaꞌraꞌll diꞌll danꞌbzoj beꞌnn kaꞌ gok rallnaꞌa Dios beꞌe akeꞌ xtiꞌlleꞌnkanaꞌ. Leskaꞌ lelljasaꞌraꞌll danꞌ nllia Xanllo biaꞌagonllo, beꞌnnenꞌ nak wasrá kello, diꞌll danꞌ babzejnieꞌ postl kaꞌ reꞌ.

3 Da ni naken to da lliarao chejnieꞌrenꞌ. Kanaken ba zo rez yeyoll yellrio ni, lloj beꞌnn wtitjakreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, gon akeꞌ kon kanꞌ nen keakeꞌ. 4 Naꞌ wtitj akreꞌ da nak ke Diosenꞌ nneakeꞌ: “¿Batxhanꞌ gak kanꞌ bne Diosenꞌ danꞌ yedCristonꞌ da yobre? Ba got xozxtaꞌollo kaꞌ, naꞌ tozka nna llakse kanꞌ bxhe yellriote.” 5 Beꞌnn kaꞌllasné kaꞌ, bi lleꞌn akreꞌ gon akeꞌ xhbab kanꞌ baben Diosenꞌ. Kanꞌ bxhe yebá ren yellrio, to bnezeꞌ

Page 270: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Pedro 3:6 267 2 Pedro 3:18gaken, naꞌ le gokten kanꞌ bneꞌen. Bxhe yellrionꞌradj nisdaꞌon, naꞌ nechjen doxhenen. 6Naꞌ da kaꞌbeneꞌn, bllin lla ka blliayieꞌn kone yejsiꞌon gokkanꞌ babia nisenꞌ doxhen yellrio. 7 Naꞌ yebánꞌren yellrionꞌ, nllia Diosenꞌ biaꞌa nak aksen kanꞌnaken kanaꞌ, naꞌ kat llin lla gak yel koxchisenꞌ,kanaꞌ wzeyeꞌn katenꞌ goneꞌ da saꞌkziꞌ beꞌnn wenda xhinnj kaꞌ ke chnare.

8 Naꞌ reꞌ beꞌnn biꞌche, nllieꞌraꞌ reꞌ, naꞌ lleꞌnraꞌbi ganraꞌllre da kaꞌ niaꞌn, le Xanllo Diosenꞌ toz kallakreꞌ tlla, ka to mir iz, naꞌ to mir izenꞌ llakreꞌnka tlla. 9 Bal beꞌnne llak akreꞌ ba blle Xanllo Jesu-cristonꞌ, bi nna yedeꞌ da yobre kanꞌ bneꞌe kanaꞌ.Kere nello ll-llereꞌn, nna llapeꞌ yel llxhenraꞌll kelliꞌo beꞌnnachenꞌ, naꞌ lleꞌnreꞌ ni tollo bi kweyiꞌllo.Lleꞌnreꞌ yeolol-llo yeyátello da xhinnj kellonꞌ.

10 Naꞌ Xanllo Jesucristonꞌ yedeꞌ da yobre ka bigakbeꞌe beꞌnne, ka llon to beꞌnn wan kat lloeꞌ loyoꞌ ga lljalaneꞌ, naꞌ bi llakbeꞌe akreꞌ. Kanaꞌ gakto llakia llebraz, naꞌ kweyiꞌ yeolol da kaꞌ llreꞌlloleꞌ yebánꞌ, kweyiꞌ aken lo yiꞌ xhen naꞌ, leskaꞌyellrionꞌ, naꞌ da zjadé rawe naꞌ, chey aken.

11Naꞌ kanꞌ llwiallo te ke yeolol bi da de, llayaꞌlwiallo ka da kaꞌ llonllo, naꞌ sollo gonllo da wen,naꞌ wxenraꞌll-llo kwis Xanllonꞌ. 12 Naꞌ llayaꞌlso kwezllo batxhanꞌ llin lla gon Diosenꞌ gak yelllzaꞌkziꞌ, naꞌ gonllo ka yob gaken. Ka lla naꞌgaꞌlnninn leꞌ yebánꞌ, naꞌ danꞌ llreꞌllo leꞌ yebá naꞌ,gaꞌlnninn aken, naꞌll yerán aken. 13Zan lliꞌo zollorez yekobeꞌ leꞌ yebánꞌ ren yellrio naꞌ, kanꞌ ba bneDios naꞌ, ga gaꞌt da zej lixheje.

14 Ke len naꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ nllieꞌraꞌ, chak bezlloda ki gaknaꞌ, llayaꞌl gonllo ga zerao saꞌkello nenchnaꞌ sollo nbaraz raoDios, nench bibi doꞌl gaꞌt kelloda gon lliꞌo beꞌnn wen da xhinnj. 15 Naꞌ llayaꞌlgakbeꞌllo Xanllo Diosenꞌ napeꞌ yel llxhenraꞌll kelliꞌo beꞌnnach nench yesreꞌe lliꞌo. Leskaꞌn ba bzojbeꞌnn biꞌchllo Pablo beꞌnnenꞌ nllieꞌllonꞌ, lloeꞌ diꞌllke yel siꞌn naꞌ, ba beꞌe Diosenꞌ leꞌe. 16 Naꞌ yeololyich keꞌe kaꞌ, lloeꞌn diꞌll ke da kaꞌ ba bzojaꞌ naꞌ,laꞌkze bzojeꞌ bal da nak bniꞌ chejnieꞌllo. Naꞌ beꞌnnbi nna chejnieꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ kwasro, naꞌ bi nnawxenraꞌllyaꞌnneꞌ Leꞌe, llejnieꞌ akreꞌ da kaꞌ nllaꞌre,kaꞌn llon akeꞌ llchok akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ billreda kaꞌ nyoj naꞌ, naꞌ len naꞌ ngoꞌn leakeꞌ nez dawlleyiꞌ leakeꞌ.

17 Ke len naꞌ beꞌnn biꞌche, nllieꞌraꞌ reꞌ, bannézere da kaꞌ bzojaꞌ reꞌ. Naꞌ lewiá bi chejleꞌrextiꞌll beꞌnn kaꞌ bi llzoa xtiꞌll Diosenꞌ, beꞌnn llonda zej krere, nench ke bixre bill gonre kanꞌ lleꞌneDios naꞌ. 18 Naꞌ legakbeꞌlle kanꞌ llakrén Xanllo

Jesucristonꞌ reꞌ naꞌ gombiaꞌllreꞌ, Jesucristo beꞌn-nenꞌ basrá lliꞌo ke chnare. Llayaꞌl gonliraꞌll-lloeꞌnnaꞌ, naꞌ ke chnare. Kaꞌn gakchga.

Page 271: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Juan 1:1 268 1 Juan 2:18

YICH NELL DANꞌ BZOJ POSTLSAN JUAN

Diꞌll danꞌ nsaꞌa yel nban zejlikane1 Llyixjweꞌtoꞌ reꞌ ke beꞌnnenꞌ nziꞌi xtiꞌll Dios,

beꞌnnenꞌ lloeꞌ yel nban zejlikane ke beꞌnn llonli-raꞌll Leꞌe. Ba zokzeꞌ kanꞌ bxhe yellriote. Naꞌ netoꞌPostl bzenaytoꞌ xtiꞌlleꞌn, breꞌtoeꞌ naꞌ bdantoeꞌ.2 Leꞌen gorjeꞌ radj beꞌnnach naꞌ breꞌtoeꞌ, naꞌllenꞌlloeꞌtoꞌ xtiꞌlleꞌn. Llyixjweꞌtoꞌ reꞌ, Leꞌen beꞌnnenꞌnsaꞌa yel nban zejlikane, zorenkzeꞌ Xallo Diosenꞌ,naꞌ ba broeꞌraweꞌ netoꞌ. 3 Llyixjweꞌtoꞌ reꞌ kebeꞌnnenꞌ breꞌtoꞌn, naꞌ beꞌnnenꞌ bzenaytoꞌ kenꞌ,nench naꞌ gonrenre netoꞌ txhen. Le ka nak netoꞌba naktoꞌ toze ren Xallo Diosenꞌ, ren XhiꞌnneꞌJesucristo naꞌ. 4 Naꞌllenꞌ llzojtoꞌ reꞌ leꞌ yich ni,nench naꞌ sore yewere.

Diosenꞌ nakeꞌ beniꞌ5 Netoꞌ bzenaytoꞌ ka beꞌe Xanllonꞌ diꞌlle, naꞌ

llyixjweꞌtoꞌ reꞌ, Diosenꞌ nakeꞌ beniꞌ, naꞌ bibi daxchol de raweꞌ. 6 Naꞌ chaꞌ nnello llonllo txhenDiosenꞌ, naꞌ llonkzllo da xhinnje, bi lloeꞌllo diꞌll li.Naꞌ danꞌ llonllonꞌ bi zejen to li. 7 Ka nak Diosenꞌnakeꞌ ka beniꞌ, naꞌ chaꞌ lliꞌo dallo rao beniꞌ keꞌen,naꞌllenꞌ nakllo toze, naꞌ yichjraꞌlldaꞌollonꞌ yegaꞌn-nen yalle, le Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌ brarj xcheneꞌnnench naꞌ bakeꞌe yeolol da xhinnj benllo.

8 Chaꞌ nnello bitbi doꞌl kello de, ziyeꞌe kwinllo,bi lloeꞌllo diꞌll li. 9 Zan chaꞌ lliꞌo wxoarapllo raoDiosenꞌ, Leꞌe nakeꞌ beꞌnn li, beꞌnn chaꞌo, naꞌ waz-iꞌxhenkzeꞌ yeolol danꞌ llonllonꞌ, wnitraweꞌ yeololda xhinnj kellonꞌ. 10 Chaꞌ nnello bitbi da xhinnjnonllo, llonllo Diosenꞌ ka to beꞌnn wenraꞌlle, le billejleꞌllo diꞌll li keꞌe naꞌ.

2Llnnab Cristonꞌ gakrén Diosenꞌ lliꞌo

1 Reꞌ nakre ka xhiꞌnnaꞌ daꞌo ak, llzojaꞌ reꞌ diꞌllki nench naꞌ bibi da xhinnj gonre. Naꞌ chaꞌ nogon da xhinnjenꞌ, zokze Jesucristo beꞌnnenꞌ llondanꞌ zej lilla, naꞌ llnnabeꞌ yeziꞌxhen Xallo Diosenꞌkello. 2 Jesucristonꞌ brarj xcheneꞌn ni ke lliꞌollon da xhinnj nench bakeꞌe xtoꞌl-llonꞌ, naꞌ ker kebalzllonꞌ brarj xcheneꞌn, ke yeololkze beꞌnn llaꞌayellrionꞌ brarjeꞌn.

3 Naꞌ chaꞌ llonllo kanꞌ ne Dios naꞌ, naꞌllenꞌwak nnello ba nombiaꞌlloeꞌ. 4 Naꞌ chaꞌ nello banombiaꞌlloeꞌ, naꞌ bi llonllo kanꞌ neꞌe naꞌ, ziyeꞌ-zllonꞌ chaꞌ kaꞌ, naꞌ bi nna choꞌ diꞌll li keꞌen lo

yichjraꞌlldaꞌollo. 5 Chaꞌ llonllo kanꞌ neꞌe naꞌ, banllieꞌllo Diosenꞌ kanꞌ llayaꞌl llieꞌlloeꞌn. Naꞌllenꞌnnézello ba naklloeꞌ txhen. 6Naꞌ noteze lliꞌo chaꞌnello nakllo txhen Diosenꞌ, llayaꞌl sollo gonllo kada wen naꞌ ben Jesucristo naꞌ.

Da kobenꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌa gonllo7 Reꞌ beꞌnn nllieꞌraꞌ, danꞌ llzojaꞌ reꞌ gonre ni, bi

naken to da kobe. Naken to diꞌll da ba beꞌrenkzaꞌreꞌ kanꞌ bzoraore llonliraꞌllre Jesucristo naꞌ, lenaken diꞌll danꞌ ba bénkzere. 8 Zan danꞌ llepaꞌreꞌ gonre naꞌ, naksen ka to da kobe, le ba broeꞌCristonꞌ reꞌ naken da zaꞌke, naꞌ lekze reꞌ llroeꞌrenaken da zaꞌke. Ba bzorao llde ke yeolol da kaꞌllwie Diosenꞌ. Naꞌ ba bzorao llreꞌllo da wen naꞌllon Diosenꞌ, naken ka to beniꞌ da llseniꞌ.

9 Noteze laꞌkze chaꞌ nnello dallo rao beniꞌke Diosenꞌ, naꞌ llwie lwelljllo, nna ncholkze loyichjraꞌlldaꞌollonꞌ. 10 Noteze chaꞌ nllieꞌ lwelljllo,da li dallo rao beniꞌ ke Diosenꞌ, billbi de da wlliꞌylliꞌo rao da xhinnjenꞌ. 11 Naꞌ chaꞌ llwie lwelljllo,nchole lo raꞌlldaꞌollonꞌ, kon to zejllo ka ga zeje tobeꞌnne lchol, beꞌnn bi llreꞌe garenꞌ chejeꞌ, le daxhinnj naꞌ ba ncholen lo yichjraꞌlldaꞌollonꞌ.

12 Ganni llzojaꞌ reꞌ nakre ka xhiꞌnnaꞌ daꞌo, kanak Dios naꞌ, ba baziꞌxhenkzeꞌ keré danꞌ llonli-raꞌllre Jesucristonꞌ. 13 Ba bzojaꞌ da ki ke reꞌ beꞌnngore, le ba nombiaꞌre Jesucristonꞌ beꞌnnenꞌ bazokze kanꞌ bxhe yellriote. Ba bzojaꞌ da ki ke reꞌbeꞌnn weꞌo llaban, le ba bzoere bi ben daxiꞌo reꞌgan.

Da yobre niaꞌ reꞌ, ba bzojaꞌ da ki ke reꞌ, nakreka xhiꞌnnaꞌ daꞌo, le ba nombiaꞌre Xallo Diosenꞌ.14Ba bzojaꞌ da ki ke reꞌ beꞌnn gore, le ba nombiaꞌreJesucristo beꞌnnenꞌ ba zokze ka bxhe yellriote.Leskaꞌ ba bzojaꞌ da ki ke reꞌ bi weꞌo llaban, le ngoꞌyichjre xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌllenꞌ ba bzoere bi bendaxiꞌon reꞌ gan.

15Bi yewere da xhinnjenꞌ de rao yellrionꞌ. Chaꞌyewello da xhinnjenꞌ de rao yellrionꞌ, zeje diꞌlle binllieꞌllo Xallo Diosenꞌ. 16Le yeolol da xhinnj da derao yellrionꞌ, ka nak yel zeraꞌll da xhinnjenꞌ lleꞌnexpeꞌrllonꞌ, naꞌ da xhinnj kaꞌ zeraꞌll yejraollonꞌ,naꞌ yel llaljenꞌ, ker ka da kaꞌn lleꞌne Xallo Diosenꞌgonllo. Da kinꞌ naksen da xhinnj da de rao yellrioni. 17 Naꞌ da te ke danꞌ de yellrio ni, naꞌ danꞌllzeraꞌll beꞌnne bi llzenay ke Dios. Zan beꞌnnenꞌllon kon kanꞌ ne Dios naꞌ, wbankze beꞌnnenꞌ kechnare.

Za zaꞌa beꞌnn wlliayiꞌll Cristonꞌ18 Reꞌ nakre ka xhiꞌnnaꞌ daꞌo ak, ba rez llin lla

yeyoll yellrio ni. Netoꞌ ba bzénetoꞌ reꞌ, wllin llayed beꞌnn wlliayiꞌll Cristonꞌ, le nnaꞌ, beꞌnn zan

Page 272: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Juan 2:19 269 1 Juan 3:18ba zaꞌk ll-lliayiꞌll akeꞌ Cristonꞌ. Ke len naꞌ ballroeꞌn ba zo rez llin lla yeyoll yellrio ni. 19Radjllonizenꞌ blloj beꞌnn kaꞌ blliayiꞌll Cristonꞌ. Le keredo raꞌll akeꞌn benrén akeꞌ lliꞌo txhen llonliraꞌll-lloCristonꞌ. Le chenak do raꞌll akeꞌ ben akeꞌ txhen,nna zo aklleꞌ llonrén akeꞌ lliꞌo txhen chenake.Naꞌ danꞌ ba balloj akeꞌ naꞌ, nakbieꞌkze bi nak akeꞌbeꞌnn llon lliꞌo txhen.

20Zan kanak reꞌ, Cristo naꞌ ba benneꞌ reꞌ Spírituke Diosenꞌ, naꞌllenꞌ yeolol-llo nnézello kanꞌ nediꞌll li ke Diosenꞌ. 21 Llzojaꞌ reꞌ da ni, le banombiaꞌre diꞌll li ke Diosenꞌ, kere nnello bi nnagombiaꞌren naꞌ, naꞌ leskaꞌ nnézkzere ni to diꞌllwenraꞌll bi ren diꞌll li keꞌen.

22 ¿Noxha beꞌnn nak beꞌnn wenraꞌlle? Beꞌnnwenraꞌllenꞌ nak beꞌnnenꞌ nneꞌe kere Diosenꞌ bseꞌlJesúsenꞌ, beꞌnnenꞌ nak Cristo nench nnebieꞌ.Beꞌnnenꞌ ne kaꞌ llwiereꞌ Cristonꞌ, naꞌ llzoeꞌ XalloDiosenꞌ chlaꞌre ren Xhiꞌnneꞌ Cristo naꞌ. 23Naꞌ nobeꞌnne lloeꞌ diꞌllenꞌ nneꞌe notno Jesucristo bseꞌlDiosenꞌ, leꞌen bi zerén Xallo Diosenꞌ leꞌe. Naꞌbeꞌnnenꞌ lloeꞌ diꞌll nneꞌe Dios naꞌ bseꞌleꞌ Jesu-cristonꞌ, zorenkze Xallo Diosenꞌ leꞌe.

24 Naꞌ ka nak reꞌ, lesó lewzenay ka da kaꞌba bzénetoꞌ reꞌ, kanꞌ bzoraore llonliraꞌllre Cristonaꞌte. Naꞌ chaꞌ wzoatezre diꞌll keꞌen, naꞌ kaꞌsorenkze Xallo Diosenꞌ reꞌ ren Xhiꞌnneꞌ Cristonaꞌ. 25Naꞌ Jesucristonꞌ, danꞌ ba bneꞌe gonneꞌ naꞌ,gonneꞌ yel nban zejlikane kello.

26 Ba bzojaꞌ reꞌ da ni, ba biaꞌa diꞌll ke beꞌnn kaꞌlleꞌne siyeꞌe reꞌ. 27 Jesucristonꞌ ba benneꞌ Spírituke Diosenꞌ choꞌn lo raꞌlldaꞌorenꞌ, wzejnieꞌreꞌn reꞌyeolol danꞌ llayaꞌl chejnieꞌre naꞌ. Naꞌ ka nakSpíritu ke Diosenꞌ lloeꞌn diꞌll li, bi ziyeꞌn. Naꞌ danꞌzorenen reꞌ llzejnieꞌreꞌn reꞌ, naꞌ bill yálljere nowzejnieꞌ reꞌ bi da kaꞌ nak da li. Ke lennaꞌ lewzenaydanꞌ bzejnieꞌ Spíritunꞌ reꞌ, naꞌ lesorenteze Jesu-cristonꞌ.

28 Naꞌ nnaꞌ xhiꞌnnaꞌ daꞌo, llayaꞌl sotezllowzoallo xtiꞌll Cristonꞌ nench bi lleblloeꞌ katenꞌyedeꞌ da yobre, naꞌ bi siꞌllo zdoꞌ katenꞌ reꞌllo babreꞌen. 29 Naꞌ ba nnézello Xanllo Diosenꞌ zejeꞌlloneꞌ kanꞌ llayaꞌl goneꞌn, leskaꞌ llayaꞌl nnézellochaꞌ zejllo llonllo kanꞌ llayaꞌl gonllo naꞌ, nakslloxhiꞌnn Dios.

3Akrenꞌ gonllo chaꞌ nakllo xhiꞌnn Dios

1 Legakbeꞌe kanꞌ nllieꞌ Xallo Diosenꞌ lliꞌo danꞌneꞌe nakllo xhiꞌnneꞌ. Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ billonliraꞌlle Diosenꞌ, bi llayombiaꞌ akreꞌ lliꞌo, le binombieꞌ akreꞌ Diosenꞌ. 2 Biꞌchaꞌ daꞌo ak nllieꞌraꞌ,ba nakllo xhiꞌnn Dios, naꞌ bi nna wroeꞌn akrenꞌgakllo. Zan nnézello katenꞌ yed Jesucristonꞌ da

yobre, kanaꞌn reꞌlloeꞌ akrenꞌ nakeꞌ naꞌ, naꞌ yeyakyichjraꞌlldaꞌollonꞌ kanꞌ nak yichjraꞌlldaꞌweꞌ naꞌ.3 Naꞌ yeololte beꞌnn ze bexheꞌ batenꞌ yedeꞌ dayobrenꞌ, llaralreꞌ llayib lo yichjraꞌlldaꞌweꞌn nenchyeyaken yalle, kanꞌ nak raꞌlldaꞌo Jesucristonꞌnaken yalle.

4Noteze beꞌnne zoeꞌ lloneꞌ da xhinnje, bi lloneꞌkanꞌ ne Diosenꞌ gonllo, le kat llonllo da xhin-njenꞌ, llyichjllo danꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌa gonllonaꞌ. 5Nnézkzello bed Jesucristonꞌ yellrio ni nenchyekeꞌe xtoꞌl lliꞌo beꞌnnach, naꞌ ka nak Leꞌe, bibi daxhinnj noneꞌ. 6 Naꞌ chaꞌ lliꞌo llzoatezllo xtiꞌlleꞌn,bibi da xhinnj llonllo, zan chaꞌ lliꞌo zokzllo llonlloda xhinnjenꞌ, bi llejleꞌllo keꞌe, bi nna gombiaꞌl-loeꞌn chaꞌ kaꞌ llonllo. 7 Xhiꞌnnaꞌ daꞌo, bi weꞌrelatje no siyeꞌe reꞌ. Chaꞌ llonllo da wen kanꞌllayaꞌl gonllo naꞌ, zejkzllo lilla kanꞌ zej Xanllo naꞌ.8Naꞌ chaꞌ zollo llonllo da xhinnje, naksllo xhiꞌnndaxiꞌo, le daxiꞌo naꞌn zokzen llonen da xhinnj kabxhe yellriote. Ke len naꞌ bed Xhiꞌnn Diosenꞌyellrio ni nenchwchochjwlaneꞌ danꞌ llon daxiꞌon.

9 Chaꞌ norllo ba non Diosenꞌ lliꞌo ka xhiꞌn-neꞌ, bill llayaꞌl gonllo da xhinnj, le ba bakobeꞌyichjraꞌlldaꞌollonꞌ, naꞌ bill gonllo da xhinnjenꞌ,le ba nakllo xhiꞌnn Dios. 10 Naꞌ ganninꞌ llroeꞌnnoxhanꞌ nake xhiꞌnn Diosenꞌ, naꞌ noxhanꞌ nakexhiꞌnn daxiꞌon: chaꞌ noteze beꞌnne bi zoeꞌ lloneꞌda wen, naꞌ bi nllieꞌreꞌ beꞌnn lwelljeꞌ, bi nakeꞌxhiꞌnn Dios chet kaꞌ.

Llayaꞌl llieꞌ lwelljllo11 Ba bénkzello da ni kanꞌ bzoraollo llonliraꞌll-

llo Jesucristo naꞌ: llayaꞌl llieꞌ lwelljllo. 12 Bigakllo kanꞌ gok daCaín, gokeꞌ txhendaxiꞌon bayotbiꞌcheꞌn. ¿Nnézere bixchen beteꞌ leꞌe? Yel beꞌnnwen da xhinnj keꞌe naꞌn beneꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnnbiꞌcheꞌ naꞌ bzoeꞌ beneꞌ da wen.

13Naꞌ bi yebánere, beꞌnne biꞌche, kate beꞌnn kaꞌbi llonliraꞌlle Diosenꞌ wie akreꞌ reꞌ. 14Nnézkzellobill llnebiaꞌ yel gotenꞌ lliꞌo, naꞌ ba de yel nbanzejlikane kello, le niꞌtllo nllieꞌ lwelljllo. Zan beꞌn-nenꞌ bi nllieꞌ lwelljeꞌ, ba llnebiaꞌ yel gotenꞌ leꞌe.15 Noteze beꞌnne chaꞌ llwie lwelljeꞌ, nakseꞌ beꞌnnwen xhia rao Dios. Naꞌ nnézkzello beꞌnnwen xhiakaꞌ, chaꞌ bi wayat akreꞌ ke da xhinnj ke akeꞌn, bi deyel nban zejlikane ke akeꞌ. 16 Jesucristonꞌ bzanreꞌyel nban keꞌen ni ke danꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌon, ke lennaꞌ llayaꞌl nnézello kanꞌ gon lliꞌo, zane yel nbankellonꞌ ni ke beꞌnn lwelljllo. 17 Naꞌ chaꞌ bi da dekello, naꞌ nnézello beꞌnn lwelljllonꞌ yalljreꞌn, chaꞌlliꞌo bi llayaꞌchraꞌll-lloeꞌ, bi gak nnello: “NllieꞌraꞌDiosenꞌ.” 18 Xhiꞌnnaꞌ daꞌo ak, bi llieꞌ lwelljllo de

Page 273: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Juan 3:19 270 1 Juan 5:2diꞌllze. Llayaꞌl llieꞌ lwelljllo do yichj do raꞌll-llo,naꞌ sollo wia lwelljllo.

19 Chaꞌ llonllo kanꞌ bniaꞌ naꞌ, nnézello llonllotxhen Dios beꞌnnenꞌ lloeꞌ diꞌll li naꞌ, naꞌ gak-beꞌllo lo yichjraꞌlldaꞌollo niꞌtllo wen rao Dios.20 Naꞌ chaꞌ llákello lo yichjraꞌlldaꞌollo nakllobeꞌnn wen da xhinnj rao Diosenꞌ, Diosenꞌ zaꞌklleꞌkerke yichjraꞌlldaꞌollo, naꞌ Leꞌen nnezreꞌ yeololte.21 Kanꞌ naken beꞌnn biꞌchaꞌ nllieꞌraꞌ, chaꞌ llakbeꞌelo raꞌlldaꞌollonꞌ bibi doꞌl kello de, bi de lleblloDiosenꞌ. 22Naꞌ Leꞌen gonneꞌ biteze da nnábelloeꞌ,le llzoallo diꞌll biaꞌa keꞌen danꞌ neꞌe gonllo naꞌ, naꞌllonllo kanꞌ llazraꞌlleꞌ naꞌ. 23Naꞌ da ni nllia Diosenꞌbiaꞌa gonllo, gonliraꞌll-llo Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌdo yichj do raꞌll-llo, naꞌ llieꞌ lwelljllo, kon kanꞌnak diꞌll biaꞌa keꞌe naꞌ. 24 Naꞌ chaꞌ llonllo kanꞌnak diꞌll biaꞌa keꞌe naꞌ, zerenkzllo Diosenꞌ, naꞌDios naꞌ zerenkzeꞌ lliꞌo. Naꞌ kinꞌ nnézello Diosenꞌzereneꞌ lliꞌo: ka nak Spíritu keꞌen ba benneꞌn yoꞌnlo raꞌlldaꞌollo.

4Spíritu ke Diosenꞌ naꞌ ren danꞌ llwie Cristonꞌ

1Reꞌ biꞌchaꞌ nllieꞌraꞌ, bi chejleꞌre chaꞌ no beꞌnnenne akeꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌll da goll Spíritu ke Diosleakeꞌ. Zgaꞌtek lewiá chaꞌ naken diꞌll da bzejnieꞌDios o chaꞌ bi naken kaꞌ. Lewiá, le ba ll-llach beꞌnnzan beꞌnn ziyeꞌe ne akeꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌll da gollDiosenꞌ leakeꞌ. 2 Naꞌ ki gak nnézello chaꞌ da linꞌbzejnieꞌ Spíritu ke Diosenꞌ leakeꞌ ka diꞌllenꞌ lloeꞌakeꞌn: yeolol beꞌnneweꞌe diꞌll ne akeꞌ Jesucristonꞌnakeꞌ beꞌnn bseꞌl Dios, naꞌ gorjeꞌ radj beꞌnnach,nnézello yoꞌ Spíritu ke Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌweꞌnaꞌ. 3Naꞌ beꞌnn kaꞌ lloeꞌ diꞌll ne akeꞌ Jesucristonꞌbi nakeꞌ beꞌnn bseꞌl Diosenꞌ, bibi Spíritu ke Diosyoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ. Beꞌnnenꞌ ne kaꞌ lloeꞌdiꞌll da ll-lliayiꞌll Cristonꞌ. Ba bénere yed da wieCristonꞌ. Naꞌ nnaꞌ ba braꞌn ba llwieren Leꞌe.

4 Xhiꞌnnaꞌ daꞌo ak, ba nakre Diosenꞌ txhen, babenre gan rao beꞌnn wenraꞌll kaꞌ, le Diosenꞌ zorénreꞌ, naklleꞌ beꞌnn yel wak kerke danꞌ zo ren beꞌnnkaꞌ llaꞌa yellrionꞌ. 5Beꞌnn kaꞌ bi llzoa xtiꞌll Diosenꞌlloeꞌrén akeꞌ beꞌnn ak diꞌll ke da llak yellrio, naꞌllawé beꞌnn kaꞌ llaꞌa rao yellrio ni, llzenay akeꞌke akeꞌ. 6 Ka nak lliꞌo, ba nakllo Diosenꞌ txhen,naꞌllenꞌ yezikre beꞌnn nombiaꞌ Diosenꞌ, llzenayakeꞌ diꞌll kaꞌ lloeꞌrén aklloeꞌn, naꞌ beꞌnn kaꞌ bi nakbeꞌnn ke Dios, bi llzenay akeꞌ diꞌll kellonꞌ. Naꞌllenꞌnnézello nonꞌ yoꞌ Spíritu ke Diosenꞌ llzejnieꞌn leꞌediꞌll li, naꞌ nonꞌ yoꞌ spíritu da lloeꞌ diꞌll wenraꞌll.

Diosenꞌ nllieꞌreꞌ beꞌnnach

7 Reꞌ nakre beꞌnn nllieꞌraꞌ, llayaꞌl nniꞌtllo llieꞌlwelljllo, le Dios naꞌn zokze lloneꞌ nench nllieꞌlwelljllo. Naꞌ beꞌnnenꞌ nllieꞌ lwelljeꞌ nakbieꞌ nakeꞌxhiꞌnn Dios, naꞌ nombieꞌreꞌ Diosenꞌ. 8 Beꞌnnenꞌbi nllieꞌ lwelljeꞌ bi nnezreꞌ kanꞌ nak Diosenꞌ, leba nnézello Diosenꞌ nakeꞌ beꞌnn nllieꞌ. 9 Kaꞌnben Diosenꞌ broeꞌreꞌ kanꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo, bseꞌleꞌXhiꞌnneꞌn yellrio ni nench banllo ke chnare, chaꞌlliꞌo gonliraꞌll-lloeꞌ. 10 Ki nak yel nllieꞌ dogarje:Bi nnello lliꞌon bllieꞌllo Diosenꞌ, Lereꞌn bllieꞌreꞌlliꞌo, naꞌllenꞌ bseꞌleꞌ Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌ nenchbrarjeꞌ xcheneꞌ ni ke lliꞌo llon da xhinnj nenchbakeꞌe xtoꞌl-llonꞌ.

11 Reꞌ beꞌnn nllieꞌraꞌ, danꞌ nllieꞌ Diosenꞌ lliꞌo,leze kaꞌkzenꞌ gon lliꞌo llieꞌ lwelljllo. 12Ni to beꞌnnebi nna reꞌreꞌ Diosenꞌ. Zan chaꞌ lliꞌo nniꞌtllo llieꞌlwelljllo, nakbieꞌ zorenkzeDiosenꞌ lliꞌo, naꞌ nllieꞌl-loeꞌ kanꞌ llayaꞌl llieꞌlloeꞌ naꞌ. 13Nnézello zerenlloDiosenꞌ, naꞌ kaꞌ zerén Leꞌen lliꞌo, danꞌ ba bseꞌleꞌSpíritu keꞌen zon lo raꞌlldaꞌollo naꞌ. 14Naꞌ netoꞌ babreꞌtoꞌ, naꞌllenꞌ lloeꞌtoꞌ diꞌll nnézetoꞌ bseꞌl XalloDiosenꞌ Xhiꞌnneꞌn nench yesreꞌe beꞌnnach rao daxhinnjenꞌ. 15 Naꞌ chaꞌ lliꞌo llejleꞌllo, naꞌ lloeꞌllodiꞌll nello Jesucristonꞌ nakeꞌ Xhiꞌnn Dios, Diosenꞌzerenkzeꞌ lliꞌo, leskaꞌ lliꞌo zerenllo Diosenꞌ.

16Naꞌ ka nak lliꞌo ba nnézello, naꞌ llejleꞌllo nllieꞌDiosenꞌ lliꞌo. Diosenꞌ zokzeꞌ nllieꞌreꞌ beꞌnnach,le kaꞌn nak yichjraꞌlldaꞌweꞌ. Naꞌ chaꞌ zollo nl-lieꞌ lwelljllo, naꞌllenꞌ zerenllo Diosenꞌ, naꞌ Leꞌezereneꞌ lliꞌo. 17 Dios naꞌ zokzeꞌ llakreneꞌ lliꞌonench llieꞌ lwelljllo kanꞌ llayaꞌl llieꞌ lwelljllo naꞌ,kaꞌn llon Diosenꞌ nench ke lleblloeꞌ kate llin llagoneꞌ yel koxchis ke yeolol beꞌnnach. Le lliꞌollaꞌllo rao yellrio ni, nllieꞌ lwelljllo kanꞌ llon Je-sucristo naꞌ. 18 Chaꞌ nllieꞌllo Diosenꞌ kanꞌ llayaꞌle,bibi de llebllo. Yel nllieꞌ dogarje llakaꞌn yel llebenꞌkaꞌle. Chaꞌ llebllo, naksen da llsaꞌkziꞌ lliꞌo chet kaꞌ,naꞌ chaꞌ nna llebllo, llroeꞌn bi nna llieꞌllo Diosenꞌkanꞌ llayaꞌl llieꞌlloeꞌ naꞌ.

19Lliꞌo nllieꞌllo Diosenꞌ, le zgaꞌtek Leꞌen bllieꞌreꞌlliꞌo. 20 Naꞌ chaꞌ norllo nello: “Nadaꞌ nllieꞌraꞌDios”, naꞌ llwie lwelljllo, da naꞌn naken da wen-raꞌlle. ¿Akre gonllo llieꞌllo Diosenꞌ beꞌnn bi ll-reꞌllo, chaꞌ bi nllieꞌ lwelljllo beꞌnn llreꞌtello? 21Naꞌba bllieꞌ biaꞌa kanꞌ llayaꞌl gonllonꞌ: chaꞌ nllieꞌlloLeꞌe, leskaꞌ llayaꞌl llieꞌ lwelljllo.

5Wkwasllo da xhinnjenꞌ kaꞌle

1 Chaꞌ lliꞌo llejleꞌllo Jesucristonꞌ nakeꞌ beꞌnnebseꞌl Dios, naksllo xhiꞌnn Dios. Naꞌ chaꞌ nllieꞌlloXallo Diosenꞌ, kaꞌkzenꞌ llayaꞌl llieꞌ lwelljllo, lebeꞌnn lwelljllonꞌ xhiꞌnn Dioskzenꞌ. 2 Kate zollo

Page 274: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

1 Juan 5:3 271 1 Juan 5:21nllieꞌllo Diosenꞌ, naꞌ llonllo kanꞌ ne diꞌll biaꞌa keꞌenaꞌ, naꞌllenꞌ nnézello leskaꞌ nllieꞌllo yezikre beꞌnnkaꞌ nak xhiꞌnnDios. 3Chaꞌ nllieꞌllo Diosenꞌ, llonllokanꞌ ne diꞌll biaꞌa keꞌe naꞌ. Naꞌ diꞌll biaꞌa keꞌe naꞌ,bi naken da bniꞌ gonllon. 4 Yeolol beꞌnn ba nakxhiꞌnn Diosenꞌ, zoe akreꞌ llkwas akeꞌ da xhinnjenꞌde yellrionꞌ kaꞌle. Naꞌ danꞌ nxenraꞌll-llo Jesucristonaꞌn, zoello llkwasllo da xhinnjenꞌ kaꞌle, naꞌ billllonllon. 5Nollre no llzoe wkwase da xhinnjenꞌ deyellrio ni kaꞌle, le zeraoze beꞌnnenꞌ llejleꞌ ke Jesúsbeꞌnnenꞌ nakeꞌ dogarj Xhiꞌnn Dios, leakeꞌn llzoeakreꞌ llkwas akeꞌ da xhinnjenꞌ kaꞌle.

Diosenꞌ lloeꞌ diꞌll ke Jesucristonꞌ nakeꞌ Xhiꞌnn Dios6 Kinꞌ ben Jesucristonꞌ chak bedeꞌ yellrio ni,

blloeꞌ nis naꞌ brarj xcheneꞌ. Kere nello to nisnaꞌzenꞌ blloeꞌ, rente xcheneꞌ naꞌn brarjreneꞌ. Kaꞌnne Spíritu ke Diosenꞌ, le Spíritu naꞌ lloeꞌn diꞌllli. 7 Naꞌ zjaniꞌt chonn beꞌnne llgoꞌ da li yebánꞌ,lloeꞌ akeꞌ diꞌll ke Jesucristonꞌ: Xallo Diosenꞌ,ren beꞌnnenꞌ nziꞌi Xtiꞌll Dios, naꞌ ren Spíritu keDios naꞌ. Naꞌ beꞌnn chonn ki, tozenꞌ nak akseꞌ.8 Leskaꞌ chonn da llgoꞌ da li rao yellrio ni keJesucristonꞌ: Spíritu ke Dios naꞌ, naꞌ danꞌ gokkanꞌ blloeꞌ nis, naꞌ danꞌ gok kanꞌ brarj xcheneꞌnaꞌ. Naꞌ yonnte da ki goken toz ka lloeꞌ akeꞌndiꞌlle. 9 Le chet kaꞌ llejleꞌllo xtiꞌll beꞌnnachenꞌ,zaꞌktelle xtiꞌll Diosenꞌ siꞌllon, le Diosenꞌ ba beꞌediꞌll ke Xhiꞌnneꞌ Jesucristonꞌ. 10Naꞌ chaꞌ llejleꞌllonak Jesucristonꞌ Xhiꞌnn Dios, zokze xtiꞌll XanlloDiosenꞌ lo raꞌlldaꞌollo. Naꞌ chaꞌ lliꞌo bi llejleꞌllo keDiosenꞌ, naꞌ llonlloeꞌ ka to beꞌnn wenraꞌlle danꞌ billejleꞌllo diꞌll danꞌ lloeꞌ ke Xhiꞌnneꞌ naꞌ. 11 XtiꞌllDios naꞌn llzejnieꞌ lliꞌo waꞌt yel nban zejlikaneke beꞌnnachenꞌ chaꞌ gonliraꞌll akeꞌ Xhiꞌnneꞌ Je-sucristonꞌ. 12 Kinꞌ naken chaꞌ lliꞌo llonliraꞌll-lloJesucristonꞌ, dekze yel nban zejlikane kello. Naꞌchaꞌ bi llonliraꞌll-lloeꞌ, bibi yel nban zejlikane dekello.

Kanꞌ bayoll bzoj postl San Juan beꞌnn kaꞌ13 Llzojaꞌ reꞌ diꞌll ki, reꞌ llejleꞌre Jesucristonꞌ

nakeꞌ Xhiꞌnn Diosenꞌ, nench nnézere de yel nbanzejlikane keré.

14 Naꞌ bi llebllo llalwill-llo Diosenꞌ, le nnézellozieꞌ xtiꞌll-llonꞌ kate llnnabllo raweꞌn da llazraꞌlleꞌ.15Naꞌ kate nnézello zieꞌ xtiꞌll-llonꞌ biteze da llnná-belloeꞌ, naꞌ nnézello gonneꞌ da kaꞌ ba bnnabllonaꞌ.

16 Chaꞌ llwiallo beꞌnn lwelljllo lloneꞌ da xhinnjda bi lljasán leꞌe rao yel got ke chnare, llayaꞌlennabllo rao Diosenꞌ gakreneꞌ leꞌe nench yezoeꞌwen rao Diosenꞌ da yobre, kon chaꞌ naken daxhinnj da bi lljasán leꞌe rao yel got ke chnare. Le

de yel got ga kweyieꞌ ke chnare. Len bi naken zinniaꞌ nnabre gakrén Diosenꞌ leakeꞌ. 17Chaꞌ llonllobiteze da xhinnj napkzllo doꞌle, zan kere yeolol daxhinnjenꞌ llonllo naꞌn wsaꞌn lliꞌo rao yel gotenꞌ.

18 Nnézello chaꞌ ba bachaꞌa Xallo Diosenꞌyichjraꞌlldaꞌollonꞌ, bill sollo gonllo da xhinnjenꞌ,le zo beꞌnnenꞌ nake Xhiꞌnn Diosenꞌ, llkwaseꞌ lliꞌorao daxiꞌon, ke len naꞌ bi zoen wlleyiꞌn lliꞌon.

19 Nnézello zerén Dios lliꞌo, naꞌ beꞌnn kaꞌbi llzoa xtiꞌlleꞌn, daxiꞌon llnebiaꞌkzen leakeꞌ.20 Nnézello ba bed Xhiꞌnn Diosenꞌ, naꞌ badze-jnieꞌreꞌ lliꞌo nench bembiaꞌllo Xeꞌen, beꞌnnenꞌnake dogarje Dios. Naꞌ niꞌtllo toze ren beꞌnnenꞌnake dogarje Dios, naꞌ nakllo toze ren XhiꞌnneꞌJesucristonꞌ. Leꞌen nakeꞌ dogarje Dios, naꞌ llon-neꞌ yel nban zejlikane ke beꞌnne llonliraꞌll Leꞌe.21 Xhiꞌnnaꞌ daꞌo ak, lewiá ke wxenraꞌllrizre lwaꞌalsaꞌk kaꞌ. Kaꞌn gakchga.

Page 275: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

2 Juan 1 272 2 Juan 13

YICH WLLOPE DANꞌ BZOJ POSTLSAN JUAN

Juan naꞌ llwapeꞌ lliox1 Nadaꞌ nakaꞌ beꞌnn gore brao, naꞌllenꞌ llzojaꞌ

rweꞌ, noꞌre. Rweꞌn ba brej Diosenꞌ llzenayoꞌxtiꞌlleꞌn, naꞌ ren xhiꞌnnoꞌ kaꞌ. Da linꞌ nllieꞌraꞌreꞌ, naꞌ kere nadzaꞌ, renkze yeolol beꞌnn nombiaꞌak diꞌll li ke Diosenꞌ, nllieꞌ akreꞌ reꞌ. 2 Nllieꞌtoꞌreꞌ danꞌ yoꞌ diꞌll li ke Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌollo, naꞌzon gakrenen lliꞌo ke chnare. 3Xallo Diosenꞌ, naꞌrenXhiꞌnneꞌ Xanllo Jesucristonꞌ, gakrén akchgueꞌreꞌ, yeyaꞌchraꞌll akeꞌ reꞌ, naꞌ wzoa akeꞌ yichjraꞌll-daꞌorenꞌ so kwezre nbaraz, le ba nombiaꞌre diꞌllli ke Diosenꞌ, naꞌ ba nllieꞌ lwelljre. 4 Le baweraꞌka bnnezraꞌ xhiꞌnnoꞌ kaꞌ, ba zjaniꞌt akbeꞌ llasoꞌnakbeꞌ kanꞌ ne diꞌll li keꞌen, da kaꞌ ba bllia XalloDiosenꞌ biaꞌa gonllo. 5 Naꞌ nnaꞌ llaꞌtyoeraꞌ rweꞌnoꞌre, kere llzojaꞌ rweꞌ diꞌll biaꞌa kobenꞌ, le daba bénkzello kanꞌ bzoraollo llonliraꞌll-llo Jesu-cristonꞌ danꞌ ne: llayaꞌl llieꞌ lwelljllo. 6 Chaꞌnllieꞌllo Diosenꞌ, naꞌ gonllo kanꞌ ne diꞌll biaꞌakeꞌe naꞌ. Naꞌ ba nnézkzere kanꞌ nllieꞌ biaꞌa llieꞌlwelljllo, le kanꞌ bzoraore llonliraꞌllre Jesucristonaꞌte, bzejnieꞌtoꞌ reꞌ llayaꞌl llieꞌ lwelljllo.

Wraꞌ beꞌnn siyeꞌe ak7 Beꞌnn zan ba bllach yellrio ni, llzejnieꞌ akreꞌ

krere, le llroeꞌ akreꞌ ne akeꞌ, kere beꞌnn bseꞌl DiosJesucristonꞌ beꞌnnenꞌ bed gorje radj beꞌnnachenꞌ.Noteze beꞌnn ne kaꞌ, beꞌnn wxhiyeꞌe akenꞌ, naꞌllwie akreꞌ Cristo naꞌn. 8 Lewiayaꞌnn nench naꞌsiꞌre danꞌ llayaꞌl siꞌre, ke nak danꞌ ba benre naꞌ,le nxholl bi siꞌre danꞌ ba llwia Diosenꞌ gonneꞌ reꞌ.

9 Chaꞌ kon to lliꞌo llzoallo danꞌ broeꞌ bsedCristonꞌ kaꞌle, naꞌ llzenayllo billre da llzejnieꞌbeꞌnne, bill zerén Diosenꞌ lliꞌo chaꞌ kaꞌ llonllo.Naꞌ chaꞌ zotezllo llzenayllo danꞌ bzejnieꞌ Cristonꞌ,Xallo Dios naꞌ ren Xhiꞌnneꞌ Cristo naꞌ, zorenkzeꞌlliꞌo. 10 Naꞌ chaꞌ no beꞌnn yede ganꞌ zore, naꞌlleꞌnreꞌ weꞌreneꞌ reꞌ da bi nake xtiꞌll Cristo naꞌ,bi wrebreꞌ rillrenꞌ, ni lliox bi wapre. 11 Le chaꞌwrebreꞌ, naꞌ nnello ba llonrenreꞌ txhen llonre daxhinnjenꞌ lloneꞌ naꞌ.

Zeraꞌlleꞌ yedwieꞌ leakeꞌ12 Nna dell da zan da nniaꞌ reꞌ, naꞌ bill lleꞌnraꞌ

wzojaꞌn leꞌ yich ni. Le llbexhaꞌ yedaꞌ ganꞌ zore naꞌ,naꞌ weꞌrenaꞌ reꞌ diꞌll lloaꞌ nench sollo nbaraz kwis.

13 Xhiꞌnn beꞌnn biroꞌn, noꞌrenꞌ beꞌnnenꞌ brejDiosenꞌ nench wzenayeꞌ keꞌe, llwap akeꞌ reꞌ lliox.Kaꞌn gakchga.

Page 276: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

3 Juan 1 273 3 Juan 15

YICH WYONNE DANꞌ BZOJPOSTL SAN JUAN

Juan naꞌ llwapeꞌ lliox beꞌnnenꞌ nziꞌi Gayo1 Nadaꞌ nakaꞌ beꞌnn gore brao, naꞌllenꞌ llzojaꞌ

diꞌll ki koꞌo rweꞌ nllieꞌraꞌ, Gayo. Do raꞌllaꞌ llakraꞌrweꞌ.

2 Beꞌnn biꞌche, llnnabaꞌ rao Diosenꞌ gak wenkoꞌo, naꞌ soꞌowen rao yel nban koꞌo, kanꞌ ba zorényichjraꞌlldaꞌo naꞌ. 3Baweraꞌ kwis ka baraꞌ to chopebeꞌnn lwelljllo kaꞌ, lloeꞌ akeꞌ diꞌll kanꞌ llonoꞌ, naꞌkanꞌ zoteze zoꞌo llonoꞌ wen, danꞌ llzenayoꞌ diꞌll like Diosenꞌ do yichj do raꞌlloꞌ. 4 Naꞌ billre bi deda llawellraꞌ llnnezraꞌ llzenay beꞌnn kaꞌ diꞌll li keDiosenꞌ do yichj do raꞌll akeꞌ, beꞌnn kaꞌ nak kaxhiꞌnnaꞌ.

5 Biꞌchaꞌ nllieꞌraꞌ, llonoꞌ wen llakrenoꞌ beꞌnnlwelljllo kaꞌ, naꞌ katek wen naꞌ llonroꞌ beꞌnn ziꞌtekaꞌ. 6 Netoꞌ lldop ll-llaytoꞌ ganni llonliraꞌlltoꞌJesucristonꞌ, leakeꞌ ba beꞌrén akeꞌ netoꞌ diꞌlle kanꞌbllieꞌ akroeꞌn. Naꞌ kat yed akeꞌ da yobre ganꞌ zoꞌo,gakrén akchgoeꞌ nench yegoꞌ akeꞌ nez da yobre,le leakeꞌn llon akeꞌ xchin Diosenꞌ. 7 Leakeꞌ babllach akeꞌ lloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Cristonꞌ, le ba nxenraꞌllakeꞌ Leꞌe. Naꞌ bi nna wze taꞌk akeꞌ, bi siꞌi akeꞌ kebeꞌnn kaꞌ bi llejleꞌ ke Cristonꞌ. 8Ke len naꞌ llayaꞌlewrebllo beꞌnn kaꞌ, kone kaꞌ gakrén aklloeꞌ gonaklleꞌ nench gaslas xtiꞌll Diosenꞌ.

Beꞌnnenꞌ nziꞌi Diótrefes lloneꞌ da xhinnj9 Ba bzojaꞌ reꞌ lldop ll-llayre llonliraꞌllre Jesu-

cristonꞌ, zan ka nak Diótrefes naꞌ, lleꞌnreꞌ gakeꞌbeꞌnn brao ga zeraoze, naꞌ bi llzenayeꞌ ketoꞌ. 10Kelen naꞌ kate yedaꞌ yedwiaꞌ reꞌ, naꞌ tileꞌ, le deꞌe ll-lliayiꞌlleꞌ netoꞌ, naꞌ lloeꞌ diꞌll wenraꞌlle ketoꞌ. Naꞌkere danaꞌzenꞌ danꞌ lloneꞌn, naꞌ lekze kaꞌ bi llrebeꞌbeꞌnn lwelljllo kaꞌ zaꞌk ziꞌte rilleꞌn, naꞌ kate nobeꞌnn lwelljllo kaꞌ, lleꞌn akreꞌ wreb akeꞌ leakeꞌ,naꞌ llabejteꞌ leakeꞌ kaꞌle radj beꞌnn kaꞌ lldop ll-llayllonliraꞌll Jesucristonꞌ.

Beꞌnnenꞌ nziꞌi Demetrionꞌ lloneꞌ da wen11Biꞌchaꞌ nllieꞌraꞌ, bi gonoꞌ txhen beꞌnn kaꞌ llon

da xhinnjenꞌ, zan benrén txhen beꞌnn kaꞌ llonda wen naꞌ. Beꞌnn kaꞌ zoteze zoeꞌ lloneꞌ da wen,leakseꞌn nombiaꞌ akeꞌ Dios, naꞌ beꞌnn kaꞌ zotezezoeꞌ lloneꞌ zre da xhinnj, leakeꞌn bi nombiaꞌ akeꞌDios.

12Yeololze beꞌnn lloeꞌ akeꞌ diꞌll wenkeDemetri-onꞌ, to nakbieꞌ zeje zejreneꞌ diꞌll li ke Diosenꞌ.Lekze kaꞌ netoꞌ lloeꞌtoꞌ diꞌll lloneꞌ da wen, naꞌnnézere lloeꞌtoꞌ diꞌll li.

Kanꞌ bayoll bzojeꞌ yich ni13Nna dell diꞌll zanweꞌrenaꞌ reꞌ, zan bill lleꞌnraꞌ

wzojaꞌn leꞌ yich ni. 14 Le llbexhaꞌ yellayllo, naꞌweꞌllo diꞌll kat ba zollo txhen. 15Sochga yichjraꞌll-daꞌore nbaraz. Beꞌnn kaꞌ nllieꞌ rweꞌn zjaniꞌt ganni,llwap akeꞌ rweꞌ lliox. Leskaꞌ llnnabaꞌ lewap llioxtwej twej, beꞌnn kaꞌ nllieꞌllo ganꞌ zoꞌo naꞌ.

Page 277: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Judas 1 274 Judas 18

YICH DANꞌ BZOJ SAN JUDASJudasenꞌ llwapeꞌ lliox

1 Nadaꞌ nakaꞌ beꞌnn wen llin ke Jesucristo, naꞌnakaꞌ beꞌnn biꞌch Jacobo. Llzojaꞌ reꞌ ba brej XalloDiosenꞌ nench nakre beꞌnn keꞌe, reꞌ nkweꞌj XanlloJesucristonꞌ rao da xhinnjenꞌ danꞌ nakreꞌ txhennaꞌ. 2 Llnnabaꞌ rao Xallo Diosenꞌ wayaꞌchraꞌlleꞌreꞌ, naꞌ wzoeꞌ yichjraꞌlldaꞌorenꞌ so kwezre nbaraz,naꞌ gakbeꞌre nllieꞌreꞌ reꞌ.

Beꞌnn kaꞌ llroeꞌ llsede diꞌll wenraꞌlle(2 Pedro 2:1‑17)

3 Beꞌnn biꞌche nllieꞌraꞌ, gokraꞌllaꞌ kwis wzo-jaꞌ reꞌ, naꞌ wzejnieꞌraꞌ reꞌ kanꞌ ben Xanllo Je-sucristonꞌ nench basreꞌe lliꞌo. Ba benen bienllzojaꞌn, naꞌll llnneyoeraꞌ reꞌ gondipraꞌllre, naꞌchejleꞌre diꞌll li ke Diosenꞌ da bzejnieꞌreꞌ lliꞌo tochiꞌze, lliꞌo nakllo rallneꞌe. 4Niꞌt bal beꞌnne ziyeꞌeakeꞌ nench llákere llon akeꞌ reꞌ txhen. Bi llzenayakeꞌ ke Diosenꞌ, ne akeꞌ nllieꞌkze Diosenꞌ lliꞌo, naꞌwakse gonllo danꞌ nen kello, llaziꞌxhenkzeꞌ kello.Naꞌ llkwas akeꞌ ke Diosenꞌ kaꞌle, beꞌnnenꞌ llayaꞌlwzenay yeolol beꞌnnach keꞌe, naꞌ ren Xanllo Jesu-cristonꞌ. Kanaꞌte byoj xtiꞌll Diosenꞌ nen, beꞌnn kaꞌllon kaꞌ yellayrao akeꞌ kwis, ni ke da xhinnj ke akeꞌkaꞌ.

5Laꞌkze ba bnnézere yeolol kanꞌ goken, lleꞌnkz-eraꞌ lljadinraꞌllre Xanllo Diosenꞌ beꞌnnenꞌ basráda xozxtaꞌo beꞌnn Israel kaꞌ rao naꞌa beꞌnn Egiptokaꞌ, bde naꞌ blleyieꞌ yeolol beꞌnn bi byejleꞌ keꞌe.6 Naꞌ zan angl kaꞌ bi gokraꞌll akeꞌ gon akeꞌ danꞌbllia Diosenꞌ biaꞌa gon akeꞌ, naꞌ gokraꞌll akeꞌ gakakeꞌ beꞌnn braoll. Naꞌll bllach akeꞌ ganꞌ blliaDiosenꞌ biaꞌa so akeꞌn. Naꞌll bseꞌl Diosenꞌ leakeꞌganꞌ nak xchole, naꞌ zjadé akeꞌ nllej akeꞌ gden kechnare, nench saꞌkziꞌ akeꞌ kat llin lla wchoybiaꞌDiosenꞌ ke akeꞌ. 7 Ka nakse beꞌnn kaꞌ bllaꞌa yellganꞌ bxhiꞌi Sodoma ren yell ganꞌ bxhiꞌi Gomorra,naꞌ yezikre yell nechj to kwite, leakeꞌn ben akeꞌkon da nen ke xpeꞌr akeꞌn, bzorén akeꞌ beꞌnnbxhej, ben akeꞌ leakeꞌ ka no xhoꞌr akeꞌ. Len naꞌnak da xhinnj, naꞌllenꞌ bseꞌl Diosenꞌ yiꞌ da jazeyyell kaꞌ, naꞌ blleyiꞌ akeꞌn. Naꞌ kaꞌn beneꞌ naꞌ,llasnisreꞌ lliꞌo beꞌnnach gaꞌt yel llzaꞌkziꞌ ke chnarelo yiꞌ gabil ke beꞌnn kaꞌ bi llzenay keꞌen.

8 Leskaꞌkze beꞌnn kaꞌ llroeꞌ llsede reꞌ diꞌll wen-raꞌllenꞌ, llebiaꞌkze zjaniꞌte llon akeꞌ da xhinnj neakeꞌ ba breꞌdaꞌo akreꞌ, naꞌ ne akeꞌ nakse wendanꞌ llon akeꞌn: llon akeꞌ da nen ke xpeꞌr akeꞌ,

bi lleꞌn akreꞌ wzenay akeꞌ ke Xanllo Diosenꞌ, naꞌllasnnechach akeꞌ ke angl kaꞌ, beꞌnn kaꞌ nak beꞌnnzaꞌke. 9 Naꞌ nllaꞌre ben angl ke Diosenꞌ, le kanaꞌgok chnia ka angl braonꞌ reꞌe Miguel gokyollreneꞌdaxiꞌon, le gokraꞌll daxiꞌon yeyoaꞌn da Moisésenꞌkanꞌ goteꞌn. Naꞌ laꞌkze Miguelenꞌ nakeꞌ angl braoke Diosenꞌ, bi bayaxhjreꞌ wchachreneꞌ daxiꞌon, togollzeꞌn: “Xantoꞌ Diosenꞌ tilreneꞌ rweꞌ.” 10Naꞌ kanak beꞌnn ki nnechach akeꞌ ke biteze da bi llejnieꞌakreꞌ, naꞌ nao akseꞌ llon akeꞌ kon da nen ke xpeꞌrakeꞌn, ka llon bayiꞌx ba bi llejnieꞌ, naꞌ da kaꞌ llonakeꞌn ll-lleyiꞌn leakeꞌ.

11Nyaꞌchraz gak ke akeꞌ danꞌ zo akeꞌ llwie lwelljakeꞌ kanꞌ ben da Caín, naꞌ lloeꞌlaꞌll akeꞌ llon akeꞌda xhinnj, nench gon akeꞌ gan mell kanꞌ ben daBalaam. Yichj akeꞌ xtiꞌll beꞌnn kaꞌ brej Diosenꞌnnebieꞌ leakeꞌ, kaꞌkze bi bzenay beꞌnnenꞌ golle daCoré kanaꞌ. Kanꞌ blleyiꞌ da Corénꞌ yel bi bzenaykeꞌe, kaꞌkzenꞌ kweyiꞌ beꞌnn ki. 12Naꞌ kate reꞌ lleꞌjllaore txhen, nakbieꞌkze nllieꞌ lwelljre, leakeꞌ naꞌllaoxen akeꞌ ka nen ke akeꞌ, latj gon akeꞌ wen kebeꞌnn lwellj akeꞌ. Bibi zaꞌk danꞌ llon akeꞌn, danꞌllon akeꞌ naꞌ, naken ka bziꞌo da dop leꞌ raꞌll lliche,nak akeꞌ ka to beꞌnn gop xhiꞌre, naꞌ bi lloeꞌlaꞌllakeꞌ gap akeꞌ xhiꞌr kaꞌ. Leskaꞌ nak akeꞌ ka to bejda nray beꞌ danꞌ bi nsaꞌa yej, naꞌ ka to yay xhix dabibi llbia kat ll-llin lla kwian, naꞌ latj kwian naꞌ,llyechen, naꞌ llachjen lljeꞌten rao yo. 13 Nak akeꞌka nisdaꞌo da llas lletj, naꞌ llalloꞌnnen blliꞌn ga nakrao yo lloaꞌ nisdaꞌon. Naꞌ nak akeꞌ ka berj da billllia ga llayaꞌl kwian, le Dios naꞌ ba nyixjeꞌ ke akeꞌ,saꞌkziꞌ akeꞌ ke chnare ganꞌ nak xchole kwis.

14Naꞌ Enoc beꞌnnenꞌ gok beꞌnn galle rao diallaAdán naꞌ, leskaꞌ beꞌe diꞌll da bzejnieꞌ Diosenꞌleꞌe ke beꞌnn kaꞌ llroeꞌ llsede diꞌll wenraꞌlle, kanꞌbneꞌe: “Breꞌraꞌ zaꞌrén Xanllo Diosenꞌ angl zankwis keꞌen, 15 nench choybieꞌ saꞌkziꞌ yeolol beꞌnnnap doꞌle. Yeolol beꞌnn kaꞌ bi bzenay keꞌen,saꞌkziꞌ akeꞌ ke chnare danꞌ ben akeꞌ da xhinnjkwis bi bzenay akeꞌ, naꞌ danꞌ bnnechach akeꞌkeꞌe.” 16 Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ llroeꞌ llsede reꞌdiꞌll wenraꞌllenꞌ, zoteze zo akeꞌ llakbeꞌy akreꞌ keDiosenꞌ, bibi llazraꞌll akeꞌ. Llon aktezeꞌ kon bi nenke akeꞌ. Ren xtiꞌll akeꞌn llayoeꞌrao kwin akeꞌ, naꞌllpe aktereꞌ beꞌnn yobre nench llon akeꞌ ganmell.

Judas naꞌ lleꞌe beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ kanꞌllayaꞌl gon akeꞌ

17 Zan reꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ nllieꞌraꞌ, llayaꞌlyesaꞌraꞌllre diꞌll kaꞌ beꞌe postl kaꞌ brej XanlloJesucristonꞌ. 18 Bne akeꞌ: “Katenꞌ ba zo rez yedXanllo Jesucristonꞌ, nniꞌt beꞌnn bi chejleꞌ ke

Page 278: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Judas 19 275 Judas 25Diosenꞌ, naꞌ wtitj akreꞌ Leꞌe, naꞌ gon akeꞌ kon danen ke akeꞌ da nak zdoꞌ.” 19 Naꞌ beꞌnn ki llonakeꞌ nench reꞌ bi llak reꞌ toze. Llon akeꞌ xhbab dazeraꞌll xpeꞌr akeꞌ, le bi yoꞌ Spíritu ke Diosenꞌ loyichjraꞌlldaꞌo akeꞌ.

20Zan reꞌ beꞌnn biꞌchaꞌ nllieꞌraꞌ, llnneyoeraꞌ reꞌgondipraꞌllre sere war, chejleꞌre diꞌll li ke Diosenꞌdanꞌ zaꞌk naꞌ. Naꞌ leyelwill Diosenꞌ kon kanꞌwzejnieꞌ Spíritu keꞌen reꞌ. 21 Naꞌ lesó legakbeꞌenllieꞌ Diosenꞌ reꞌ. Naꞌ danꞌ llayaꞌchraꞌll XanlloJesucristonꞌ lliꞌo, gonneꞌ yel nban zejlikane kello.Ke len naꞌ lesó lekweze batenꞌ gak kanꞌ goneꞌn.

22Bal beꞌnne llakgan akreꞌ akrenꞌ gon akeꞌ kanꞌne Dios naꞌ, naꞌ lewzejnieꞌ akreꞌ. 23Legón ga zeraosaꞌkere nench yelloj akeꞌ rao nez xhinnjenꞌ, naꞌ bikweyiꞌ akeꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llon da xhinnjenꞌ, leskaꞌllayaꞌl yeyaꞌchraꞌll aklloeꞌ, do llebllo do llwiellodanꞌ llon akeꞌn, naꞌ wiallo nench bi gonrén aklloeꞌtxhen.

Judas naꞌ nxenraꞌlleꞌ Dios24Naꞌ Dios beꞌnnenꞌ zerao nap yelwak, llkweꞌjeꞌ

lliꞌo nench ke bixllo, naꞌ llwieꞌ bibi doꞌl kello gaꞌtkat yellinllo raweꞌ ganꞌ yoꞌ beniꞌ keꞌe naꞌ. Kanaꞌyewello. 25 Le toze Dios naꞌn, Leꞌen nakeꞌ beꞌnnsiꞌn, naꞌ nakeꞌ beꞌnnwasrá kello. Nakeꞌ xan yeololbeꞌnnach, naꞌ billre da zjadé. Llayaꞌl gonxhenlloeꞌke chnare. Kaꞌn gakchga.

Page 279: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 1:1 276 Apocalipsis 2:1

JESUCRISTONꞌ BZEJNIEꞌREꞌ SANJUAN NAꞌ KE DA KAꞌ ZA GAKDiosenꞌ bzejnieꞌreꞌ Jesucristonꞌ diꞌll ki

1 Diosenꞌ bzejnieꞌreꞌ Jesucristonꞌ diꞌll ki nenchwroeꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll Leꞌen danꞌ ba zogak. Naꞌll ba bseꞌleꞌ to beꞌnne nak angl keꞌe,nench bzejnieꞌreꞌn nadaꞌ Juan, nakaꞌ beꞌnn llonxchineꞌ. 2Naꞌ llzojaꞌ diꞌll li keꞌen, naꞌ yeolol da babreꞌraꞌ, naꞌllenꞌ nnezraꞌ da li bne Diosenꞌ ki gak, leJesucristo naꞌn bzejnieꞌ nadaꞌ.

3 Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ wrab danꞌ llzojaꞌ ni, naꞌbeꞌnn kaꞌ yene diꞌll kaꞌ da kaꞌ za gak, naꞌ gon akeꞌkanꞌ nen naꞌ, le ba zo rez gak kanꞌ nen naꞌ.

Juan naꞌ llzojeꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Jesucristonꞌ raogalle yell kaꞌ

4 Nadaꞌ Juan llzojaꞌ reꞌ, zjallaꞌa galle yellganꞌ nbane Asia, lldop ll-llayre llonliraꞌllre Jesu-cristonꞌ. Diosenꞌ ren Spíritu keꞌen gonlaꞌy akeꞌreꞌ, naꞌ wzoa akeꞌ reꞌ nbaraz, Diosenꞌ zokzeꞌ, naꞌba zokzeꞌ ka za xe yellriote, naꞌ zokzeꞌ ke chnare.Naꞌ Spíritu keꞌen naken ka galle Spíritu zen raweꞌganꞌ llieꞌ llnebieꞌ naꞌ. 5Naꞌ Jesucristonꞌ gonlaꞌyeꞌreꞌ, nakeꞌ beꞌnn lloeꞌ diꞌll li ke Dios. Nakeꞌ beꞌnnlliarao babane radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ bill llnebiaꞌyel gotenꞌ Leꞌe. Naꞌ llnebieꞌ yeolol wnebiaꞌ llaꞌayellrio ni. Naꞌ nllieꞌreꞌ lliꞌo bzaneꞌ kwineꞌ, betakeꞌ Leꞌe brarj xcheneꞌn, nench naꞌ basreꞌe lliꞌoke da xhinnj benllo. 6 Naꞌllenꞌ ba brejeꞌ lliꞌonnebiaꞌrenlloeꞌ, naꞌ gakllo ka to no bxoz, naꞌ sollowxenraꞌll-llo Xanllo Diosenꞌ. Leꞌen gonllo xhenke chnare, le zokzeꞌ llnebieꞌ ke chnare. Kaꞌngakchga.

7Nnawiákere kat yedeꞌ lo bej naꞌ, yeolol beꞌnnereꞌe akreꞌ Leꞌe, rente beꞌnn kaꞌ basoꞌt Leꞌe. Naꞌbeꞌnn zjallaꞌa toto latj yellrio ni, ka reꞌe akreꞌLeꞌen, naꞌll yesbell akeꞌ. Kanꞌ ba bniaꞌ naꞌn gak.Kaꞌn gakchga.

8 “Nadaꞌ nakaꞌ ka tiꞌch diꞌll nelle, naꞌ ka tiꞌchdiꞌll ga llayollen, ka to beꞌnn bxe bi da bxieꞌ, naꞌwasyollteꞌn.” Ka ne Xanllo Diosenꞌ beꞌnnenꞌ napyel wak xhen naꞌ, beꞌnn zokze, naꞌ ba zokzeꞌ kanꞌbi nna xe yellrionꞌ, naꞌ zokzeꞌ ke chnare.

Juan naꞌ breꞌdaꞌoreꞌ Cristonꞌ nake beꞌnn zaꞌke9 Nadaꞌ Juan, ni ke danꞌ nonaꞌ txhen Cristo

naꞌ, nakaꞌ reꞌ txhen llonllo kanꞌ ne Jesús naꞌ, naꞌllnebiaꞌ Diosenꞌ lliꞌo, toze ka llone beꞌnn kaꞌ lliꞌo,llsaꞌkziꞌ akeꞌ lliꞌo ni ke xtiꞌlleꞌ naꞌ, naꞌ llakrénJesucristonꞌ lliꞌo nench llakllo war bi da llak kello.

Naꞌ danꞌ ba biaꞌa xtiꞌll Diosenꞌ ren danꞌ ba biaꞌa dali ke Jesucristonꞌ, ke len naꞌ beꞌx akeꞌ nadaꞌ yoaꞌrill ya ganꞌ re Patmos, ganꞌ nak to yellrio da lliꞌlo nisdaꞌo. 10 Naꞌ to lla nak laꞌy ke Xanllonꞌ, benSpíritu ke Diosenꞌ breꞌdaꞌoraꞌ, naꞌ koꞌllraꞌ benraꞌke to chiꞌi beꞌnn bnne zillj kwis. 11Naꞌ golleꞌ nadaꞌ:

—Nadaꞌ nakaꞌ ka tiꞌch diꞌll nelle, naꞌ nakaꞌ katiꞌch diꞌll ganꞌ llayollen, ka to beꞌnn lliarao, naꞌnaktiaꞌ ka beꞌnn za naore. Bzoj to leꞌ yich daki reꞌroꞌn, naꞌ wseꞌloꞌn rao beꞌnn kaꞌ llaꞌa galleyell kaꞌ zjallaꞌa ganꞌ nbane Asia, ganꞌ lladop ll-llay beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll nadaꞌ, yell kaꞌ nziꞌi Éfeso,Esmirna, Pérgamo, Tiatira, Sardis, Filadelfia, naꞌLaodicea.

12Naꞌ bayechjaꞌ bwiaꞌ noxhanꞌ bnne nadaꞌ, naꞌbreꞌraꞌ gall kandler de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro.13 Naꞌ kllol kandler gall kaꞌ breꞌraꞌ to beꞌnn nakka beꞌnnach. Nakeꞌ to raꞌll tonne ballinten xhnieꞌ,naꞌ ngoꞌ lloaꞌ lchoeꞌn to baydon da nak de ya chaꞌodanꞌ nziꞌi oro. 14Naꞌ yich yichjeꞌn naken da llicheka xhiꞌre ka beye. Naꞌ yejraweꞌn naken llaktit kayiꞌ da llaꞌlnninne. 15Naꞌ nieꞌ kaꞌ llaktiten, breꞌraꞌnka to ya da xhoa rao yiꞌ llarjen. Naꞌ chieꞌn nenenka ga de to yeo kat yollen da xhen. 16 Naꞌ neꞌechaꞌwe naꞌ, noꞌxeꞌ gall berj, naꞌ lo lloeꞌ naꞌ, ll-llojto spad da nla llop laꞌ rawe. Naꞌ lloaꞌraweꞌ naꞌnaken llaktit, ka ga nnaꞌ will kat nnaꞌn znia.

17 Naꞌll ka breꞌreꞌn, byalaꞌ xhnieꞌn bacholraꞌll-tiaꞌ. Naꞌll bli neꞌe chaꞌwenꞌ bxoeꞌn yichjaꞌ, naꞌneꞌe:

—Bi lleboꞌ. Nadaꞌ nakaꞌ ka beꞌnn lliarao, naꞌnaktiaꞌ ka beꞌnn za naore. 18 Nakaꞌ beꞌnn nsaꞌayel nban. Gotaꞌ kanaꞌ, naꞌ babanaꞌ radj beꞌnn watkaꞌ, naꞌ zokzaꞌ ke chnare. Naꞌ noꞌxaꞌ xhiya ke yelgotenꞌ, naꞌ xhiya ke ganꞌ llayej beꞌnn ba got. 19Naꞌnnaꞌ bzoj da kaꞌ ba breꞌroꞌn, naꞌ diꞌll ke da kaꞌ llaknnaꞌ, naꞌ ke da kaꞌ za gak. 20 Le nono nna nneze bizejen ke berj gall ki noꞌxaꞌ naꞌ, naꞌ ke gall kandlerde ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, naꞌ kinꞌ zejen: berj gallkaꞌ zeje diꞌll gall beꞌnne lloeꞌrene xtiꞌllaꞌn, gallkwen beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌ ganꞌnbane Asia. Naꞌ ye galle kandler kaꞌ zejen gallkwen beꞌnn kaꞌ llonliraꞌll nadaꞌ.

2Danꞌ bne Jesucristonꞌ ke beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Leꞌe rao

gall yell kaꞌ: Danꞌ golleꞌ beꞌnn Éfeso kaꞌ1 ’Ki wzojoꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌlaꞌ, lloeꞌ xtiꞌllaꞌ ren

beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌ ganꞌ nz-iꞌi Éfesonꞌ: “Nadaꞌ noꞌxaꞌ berj gall kaꞌ lo naꞌachaꞌwenꞌ, naꞌ daꞌa kllol kandler gall kaꞌ danꞌnak de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, naꞌ llepaꞌ reꞌ:

Page 280: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 2:2 277 Apocalipsis 2:242 Nnezyollraꞌ ka wen naꞌ llonre naꞌ, zere da warllonre xchinaꞌn. Naꞌ nnezraꞌ bi llrebre beꞌnn llonda xhinnj, le ba breꞌkzere kanꞌ llon beꞌnn wenraꞌllkaꞌ, llasné akeꞌ nak akeꞌ postl kiaꞌ, nnézkzere keredogarje postl akenꞌ. 3 Naꞌ ba ballayraore, naꞌ bagokxhenraꞌllre, naꞌ ba benre xchinaꞌ do raꞌllre,ni ke danꞌ nllieꞌre nadaꞌ, naꞌ bi nna gatraꞌllre.4 Zan nnaꞌ de to da bi llazraꞌllaꞌ kanꞌ llonrenꞌ: billnllieꞌre nadaꞌ kanꞌ bllieꞌre nadaꞌ kanaꞌ. 5 Ke lennaꞌ lewayón xhbab kanꞌ ba benrenꞌ, naꞌ lewayatelewayón kanꞌ benre kanaꞌ. Chaꞌ bi wayátere dakaꞌ llonrenꞌ, wedaꞌ yedkaꞌa reꞌ, bill gakre kandlerkiaꞌ chaꞌ kaꞌ. 6 Leskaꞌ de to da llayoꞌraꞌllaꞌ kanꞌllonrenꞌ: llwiere da xhinnjenꞌ ka da kaꞌ llon beꞌnnkaꞌ nziꞌi nicolaítas, beꞌnn kaꞌ llasné akeꞌ waksegontezre da xhinnj, leskaꞌ bi llazraꞌllaꞌ nadaꞌ kanꞌllon akeꞌn. 7 Reꞌ zo nayre da llene, lewzenaykanꞌ ne Spíritu ke Diosenꞌ, llen reꞌ lldop ll-llayrellonliraꞌllre nadaꞌ gateze: Reꞌ soere bi kwej yichjrextiꞌllaꞌ ni, nadaꞌ gonnaꞌ da gaore da llbia rao yaykeXanllo Diosenꞌ, danꞌ zo latj nbaraz danꞌ lloeꞌ yelnban.”

Danꞌ golleꞌ beꞌnn Esmirna kaꞌ8 ’Naꞌ ki wzojoꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌlaꞌ, lloeꞌ xtiꞌllaꞌn

ren beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌ ganꞌ nz-iꞌi Esmirna: “Nadaꞌ nakaꞌ beꞌnn lliarao, naꞌ naktiaꞌka beꞌnn za naore, beꞌnn ba got, naꞌ babaneꞌ radjbeꞌnn wat kaꞌ, naꞌ llepaꞌ re: 9Nnezyollraꞌ ka wennaꞌ llonre naꞌ. Nnezraꞌ zaꞌkziꞌre. Nnezraꞌ nakrebeꞌnn yaꞌche, zan reꞌ nakre ka beꞌnn wniaꞌ. Naꞌnnezraꞌ katke nnechach beꞌnn Israel kaꞌ keré, naꞌne akeꞌ ba brej Diosenꞌ leakeꞌ nench goneꞌ wen keakeꞌ. Renchaꞌ bi brejeꞌ ka beꞌnn kaꞌ, le bi llonliraꞌllakeꞌ Leꞌe, nak akeꞌ beꞌnn nak txhen danꞌ nak xandaxiꞌo ak. 10 Bi llebre da kaꞌ za gak kerénꞌ, le danꞌnak xan daxiꞌo kaꞌn, gonen nench koꞌ akeꞌ balrerill ya, nench naꞌ wroeꞌn chaꞌ soen wsanraꞌllrextiꞌllaꞌn. Naꞌ rao do chi lla wsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ.Lesoteze lewzoa xtiꞌllaꞌn laꞌkze chaꞌ got akeꞌ reꞌ,nadaꞌ gonnaꞌ yel nban keré ke chnare. 11 Reꞌzo nayre da llene, lewzenay kanꞌ ne Spíritu keDiosenꞌ, llen reꞌ lldop ll-llayre llonliraꞌllre nadaꞌgateze: Reꞌ soere bi kwej yichjre xtiꞌllaꞌ ni, bi gakkeré kanꞌ gak ke beꞌnn kaꞌ saꞌkziꞌ ke chnare, danꞌneꞌe yel got wllope.”

Danꞌ golleꞌ beꞌnn Pérgamo kaꞌ12 ’Naꞌ ki wzojoꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌlaꞌ, lloeꞌ xtiꞌllaꞌn

ren beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌ ganꞌnziꞌi Pérgamo: “Nadaꞌ noꞌxaꞌ spad danꞌ nla lloplaꞌ rawe, naꞌ llepaꞌ reꞌ: 13 Nnezyollraꞌ ka wen naꞌllonrenꞌ. Naꞌ nnezraꞌ zore ganꞌ llnebiaꞌ daxiꞌon,

naꞌ zore llzoare xtiꞌllaꞌn. Bi llbej yichjre xtiꞌllaꞌndanꞌ llejleꞌrenꞌ, naꞌ ni ke brej yichjzreꞌ kanꞌ basoꞌteAntipas beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌllaꞌn ganꞌ zore naꞌ, ganꞌllaꞌa beꞌnn zan beꞌnn kaꞌ llon txhen danꞌ nakxan daxiꞌo kaꞌ. 14 Zan de to chop da llonre dabi llazraꞌllaꞌ. Niꞌt balre llzejnieꞌ lwelljre waksegontezre bi da xhinnj. Kanꞌ nakse danꞌ bzejnieꞌda Balaam ke beꞌnnenꞌ nziꞌi Balakenꞌ kanaꞌ, danꞌbkoꞌyelreꞌ beꞌnn Israel kaꞌ nench bdao akeꞌ yelwao da llia rao lwaꞌa dios ke akeꞌ naꞌ, nenchbenrén xpeꞌr akeꞌ da lleꞌn akreꞌ da nak zdoꞌ.15 Leskaꞌ niꞌt balre naore danꞌ llwieraꞌ nadaꞌ, danꞌllroeꞌ llsede beꞌnn kaꞌ nziꞌi nicolaítas. 16 Lennaꞌ lewayate ke da xhinnjenꞌ llonrenꞌ. Chaꞌ biyeyáterenꞌ, ba zaꞌa naꞌ yedtilrén akeꞌ kone danꞌll-lloj lo lloaꞌ ni, naken ka to spad. 17Reꞌ zo nayreda llene lewzenay ke danꞌ ne Spíritu ke Diosenꞌ,llen reꞌ lldop ll-llayre llonliraꞌllre nadaꞌ gateze:Chaꞌ nol reꞌ soere bi kwej yichjre xtiꞌllaꞌ ni, naꞌgonnaꞌ reꞌ to yet ngaꞌche da zaꞌke da nono nnareꞌe yellrio ni, ka danꞌ ne maná, naꞌ gonnaꞌ twejeyej llich keré, ga nyoj rare da nak to da kobe danono nombiaꞌ, toze reꞌ gaken keré gombiaꞌren.”

Danꞌ golleꞌ beꞌnn Tiatira kaꞌ18 ’Naꞌ ki wzojoꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌlaꞌ, lloeꞌ xtiꞌllaꞌn

ren beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌ ganꞌnziꞌi Tiatira: “Nadaꞌ nakaꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios,naꞌ nak yejrawaꞌn llaktit ka ga llaꞌlnninne, naꞌniaꞌ kaꞌ llaken ka to ya da nak llel-llibe llaktiten,naꞌ llepaꞌ reꞌ: 19 Nnezyollraꞌ ka wen naꞌ llonrenaꞌ, nnezraꞌ zore nllieꞌre nadaꞌ, nxenraꞌllre nadaꞌ,llonre xchinaꞌn, naꞌ llonre banez biteze da llakkeré, naꞌ nnezraꞌ ba llonllrewen ye raꞌt kerke kanꞌllonre batnaꞌ. 20 Zan de to da llonre da bi llazraꞌl-laꞌ: danꞌ lloeꞌre latj ren noꞌrenꞌ llon ka da Jezabelnoꞌrenꞌ bnebiaꞌ kanaꞌ. Lleꞌe reꞌ nakeꞌ beꞌnn llroeꞌllsedreꞌ xtiꞌll Dios, renchaꞌ da wenraꞌllzenꞌ ziyeꞌzebeꞌnn kaꞌ, nench naꞌ gonrén akeꞌ yel zdoꞌ xpeꞌrakeꞌn, naꞌ gao akeꞌ yel wao da ll-llia akeꞌ rao lwaꞌake dios ke akeꞌ llonliraꞌll akeꞌ. 21 Ba brezaꞌ chaꞌyeyate noꞌrenꞌ ka danꞌ lloneꞌn, naꞌ bi llsanraꞌlleꞌn,naꞌ bi llbej yichjeꞌ ka zdoꞌn lloneꞌn. 22 Ke lennaꞌ gonaꞌ gakeꞌ to yillweꞌ da saꞌkziꞌreneꞌ rao ganꞌllxhoeꞌn, naꞌ leskaꞌ saꞌkziꞌ beꞌnn kaꞌ llonrén leꞌeyel zdoꞌ, naraꞌchek chaꞌ bi wsanraꞌll akeꞌ danꞌllzejnieꞌreꞌ leakeꞌn danꞌ lleꞌe leakeꞌ wak gon akeꞌ.23 Naꞌll gonaꞌ yesaꞌt xhiꞌnneꞌ kaꞌ, nench gakbeꞌeyeolol kwen beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌgateze, naꞌ wayakbeꞌe akreꞌ nadaꞌ nnézteraꞌ bixhbab yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, naꞌ gonaꞌ so totoeꞌnbaraz o chaꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ kon kanꞌ nak danꞌ baben akeꞌ naꞌ. 24 Naꞌ reꞌ zore Tiatiranꞌ bi llonre

Page 281: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 2:25 278 Apocalipsis 3:18kanꞌ llroeꞌ llsede noꞌr wenraꞌllenꞌ, naꞌ bi nsedredanꞌ ne akeꞌ llzejnieꞌ akreꞌ ke daxiꞌon danꞌ nononombiaꞌ, bi nniaꞌ billre da gonre da yobre. 25Konsokzre gonre da wen kanꞌ llonkzre llinte lla yedaꞌda yobre. 26 Notezre beꞌnne chaꞌ bi kwej yichjeꞌxtiꞌllaꞌn, naꞌ chaꞌ soereꞌ soteze goneꞌ kanꞌ nlliaꞌbiaꞌa naꞌ, kat yedaꞌ da yobre, gonaꞌ nnebiaꞌrénakeꞌ nadaꞌ yell kaꞌ zjalliꞌ yellrionꞌ. 27Kanꞌ ba bennXaꞌn nadaꞌ yel llnebiaꞌ naꞌ, gonaꞌ nnebiaꞌ akeꞌ yellkaꞌ war kwis. Naꞌ beꞌnn kaꞌ bi llzenay, wlleyiꞌ akeꞌleakeꞌ ka llxhoxhjeꞌ to yeꞌs de yo. 28Naꞌ waꞌa latjke akeꞌ serén akeꞌ beꞌnnenꞌ nak ka berj rsire. 29Reꞌzo nayre da llene, lewzenay kanꞌ ne Spíritu keDiosenꞌ, llen reꞌ lldop ll-llayre llonliraꞌllre nadaꞌgateze.”

3Kanꞌ golleꞌ beꞌnn Sardis kaꞌ

1 ’Leskaꞌ kiwzojoꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌlaꞌ, lloeꞌ xtiꞌllaꞌnren beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌ ganꞌ nz-iꞌi Sardis: “Nadaꞌ napaꞌ Spíritu ke Dios danꞌ nak kagalle spíritu, naꞌ noꞌxaꞌ berj kaꞌ galle, naꞌ llepaꞌ reꞌ:Nnezyollraꞌ kanꞌ llonre nere nbanre, zan nakreka beꞌnn wat. 2 Lewayón xhbab kanꞌ llonre, naꞌlewxenraꞌll-ll nadaꞌ, legón kanꞌ niaꞌ naꞌ, chaga binna llin lla kweyiꞌre, le bi nak danꞌwendanꞌ llonrenaꞌ, naꞌ bi yewé Diosenꞌ kaꞌ. 3 Lesó lelljadinraꞌllxtiꞌllaꞌ danꞌ bzejnieꞌ beꞌnn kaꞌ reꞌ, naꞌ danꞌ bénerekanaꞌ. Naꞌ lewzenayen, nenchwayátere da xhinnjkerénꞌ. Le chet kaꞌ bi yebanraꞌllre, yedaꞌ ganꞌzerenꞌ ka zaꞌa to beꞌnn wan, naꞌ ni ke nnézzerebatenꞌ yedaꞌ. 4 Zan zjarenkze balre beꞌnn Sardis,bi benre bziꞌo raꞌllenꞌ benn Diosenꞌ reꞌ. Naꞌ katllin lla gonnaꞌ to raꞌll llich gakre, tarenre nadaꞌ,le ba zaꞌkre tarenre nadaꞌ gonre nadaꞌ txhen.5Naꞌ chaꞌ soere bi kwej yichjre xtiꞌllaꞌn, la bitezegak keré rao yellrio ni, naꞌ gonnaꞌ raꞌll llichenꞌgakre, naꞌ kbat yelanaꞌ rarenꞌ leꞌ yich kiaꞌn ganꞌnyoj ra yeolol beꞌnn nape yel nban zejlikane, naꞌweꞌrenaꞌ Xaꞌn diꞌll, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ nak angl keꞌekaꞌ, nakre nadaꞌ txhen. 6 Reꞌ zo nayre da llene,lewzenay kanꞌ ne Spíritu ke Diosenꞌ, llen reꞌ lldopll-llayre llonliraꞌllre nadaꞌ gateze.”

Kanꞌ golleꞌ beꞌnn Filadelfia kaꞌ7 ’Naꞌ ki wzojoꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌlaꞌ, lloeꞌ xtiꞌllaꞌn

ren beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌ ganꞌnziꞌi Filadelfia: “Nakaꞌ Beꞌnn Laꞌy, naꞌ llontezaꞌkanꞌ bniaꞌ gonaꞌn. Naꞌ noꞌxaꞌ xhiya ke da Davidbeꞌnnenꞌ bnebiaꞌ. Kate llsarjaꞌ choꞌ beꞌnne ganꞌllia Diosenꞌ, ni to nono gak yesejeꞌ, naꞌ kate llsejaꞌ,bi gak choꞌ beꞌnne, naꞌ ni to nono gak wsarje,

naꞌ llepaꞌ reꞌ: 8 Nnezyollraꞌ ka wen naꞌ llonrenaꞌ, naꞌllenꞌ ba bsarjaꞌ to ga tere ga nono gakyeseje. Naꞌ laꞌkze bi nar-re, ba llzoare xtiꞌllaꞌ, bibrej yichjrenꞌ kanꞌ biteze basoꞌn akereꞌ reꞌ. 9 Balbeꞌnn Israel kaꞌ zjallaꞌa ganꞌ zorenꞌ, llasné akeꞌ babrej Diosenꞌ leakeꞌ, naꞌ goneꞌ wen ke akeꞌ. Nonka ne akzeꞌn, bi brejeꞌ leakeꞌ, le bi llonliraꞌll akeꞌLeꞌe. Nak akeꞌ beꞌnn wxhiyeꞌe nao akeꞌ ke xandaxiꞌo kaꞌ. Naꞌ wllin lla kat gonaꞌ gap akeꞌ reꞌbaraꞌnne, nench gakbeꞌe akreꞌ nllieꞌraꞌ reꞌ. 10 Nike danꞌ bi brej yichjre xtiꞌllaꞌn, laꞌkze bsaꞌkziꞌ akeꞌreꞌ, ke len naꞌ yellojre wen kate llin lla saꞌkziꞌyeolol beꞌnnach. Kanaꞌnwroeꞌn ke toto beꞌnnach,chaꞌ bxenraꞌll akeꞌ nadaꞌ o chaꞌ bi bxenraꞌll akeꞌnadaꞌ. 11Ba rez yedaꞌ da yobre, lesotip lewxenraꞌllnadaꞌ nench nono yekaꞌa ke nak danꞌ ba nwiaꞌgonnaꞌ reꞌ. 12 Chaꞌ reꞌ ba bzoere bi kwej yichjrextiꞌllaꞌn, wllin lla gonaꞌ reꞌ choch, naꞌ gonaꞌ reꞌka to bdop ke yodaꞌo brao ke Diosenꞌ, le yellinreganꞌ zo Dios naꞌn, naꞌ yegaꞌnnrenreꞌ ke chnare.Naꞌ totore wzojaꞌ roxhgarenꞌ ra Dios kiaꞌ, naꞌ rayell keꞌen, Jerusalén danꞌ nake da kobe da yetjyebá, naꞌ totore wzojaꞌ roxhgarenꞌ raꞌa nadaꞌ danak da kobe. 13 Reꞌ zo nayre da llene, lewzenaykanꞌ ne Spíritu ke Diosenꞌ, llen reꞌ lldop ll-llayrellonliraꞌllre nadaꞌ gateze.”

Kanꞌ golleꞌ beꞌnn Laodicea kaꞌ14 ’Naꞌ ki wzojoꞌ beꞌnnenꞌ bseꞌlaꞌ, lloeꞌ xtiꞌllaꞌ

ren beꞌnn kaꞌ lldop ll-llay llonliraꞌll nadaꞌ ganꞌnziꞌi Laodicea: “Llonaꞌ nench llak kanꞌ zeraꞌllDiosenꞌ, lloaꞌa diꞌll li da naken. Nakaꞌ txhenren Diosenꞌ kanꞌ bxhe yellriote, naꞌ llepaꞌ reꞌ:15 Nnezyollraꞌ kanꞌ llonrenꞌ, ni ke nakzre ka toda zay, ni ke nakzre ka to da la. Niaꞌ kaꞌ leni ke lloeꞌlaꞌllzre wxenraꞌllre nadaꞌ, naꞌ ni kellatraꞌllzre. Wéntere chenak nakre ka to da zayo chenak nakre ka to da la. 16Naꞌ ni ke danꞌ nakreka to da baꞌl, naꞌ bi nakre ka to da zay, naꞌ nike nakzre ka to da la, waxhejaꞌ reꞌ kaꞌle. 17 Reꞌnere: Beꞌnn wniaꞌ naktoꞌ naꞌ ba nniaꞌtoꞌ, naꞌ bibillyálljetoꞌ. Naꞌ bi llakbeꞌre nakre beꞌnn zban raoDios. Bi llakbeꞌre nakre ka to beꞌnn lchole, naꞌka to beꞌnn dá gal yid. 18 Ke len naꞌ llepaꞌ reꞌ,llayaꞌl siꞌre da gonnaꞌ reꞌ, da nak da zaꞌklle kaya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro danꞌ ba bzey akeꞌ nenchbagaꞌnnen dogarje. Siꞌre da gonnaꞌ reꞌ, nenchda li sore nbaraz. Naꞌ lennab yeziꞌxhenaꞌ kerénench gak raꞌlldaꞌorenꞌ yalle, kanꞌ nak xharaꞌnbeꞌnn nak raꞌll llich kwis. Kaꞌn gonre nench billreꞌraꞌ reꞌ ka to beꞌnn dá gal yid, beꞌnn llayaꞌl gakezdoꞌ ke. Naꞌ leyechaꞌa yichjraꞌlldaꞌorenꞌ, naꞌ bill

Page 282: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 3:19 279 Apocalipsis 5:9gakre ka to beꞌnn lchole, beꞌnn yallj yejraweꞌnrmell nench yereꞌre. 19 Kon beꞌnn nllieꞌraꞌ naꞌ,dileꞌ naꞌ llsaꞌkzieꞌ. Ke len naꞌ llayaꞌl kwek yichjre,naꞌ leyeyate ke da xhinnj kerénꞌ. 20Naꞌ ganni niaꞌreꞌ, llonaꞌ ka to ke beꞌnn zellá lloaꞌ yoꞌ keré, nneꞌezillje, naꞌ chaꞌ nol reꞌ yénere, naꞌ wsarjre choaꞌ,naꞌ wzenayre kiaꞌ, naꞌll gaorenaꞌ reꞌ xcheꞌ txhen,naꞌ reꞌ gaorenre nadaꞌ txhen. 21 Naꞌ chaꞌ soerebi kwej yichjre xtiꞌllaꞌ ni, wllin lla yedlleꞌrenrenadaꞌ ganꞌ lliaꞌ llnebiaꞌ naꞌ. Kaꞌn benaꞌ nadaꞌ,bzoeraꞌ benaꞌ gan kanꞌ bne Xaꞌ naꞌ, naꞌllenꞌ balliaꞌ llnebiaꞌreneꞌ txhen. 22 Reꞌ zo nayre da llene,lewzenay kanꞌ ne Spíritu ke Diosenꞌ, llen reꞌ lldopll-llayre llonliraꞌllre nadaꞌ gateze.”

4Beꞌnn llaꞌa yebá llon akeꞌ Diosenꞌ xhen

1 Bde naꞌ, breꞌdaꞌoraꞌ nyarj leꞌ yebánꞌ, nakenka to lloaꞌ yoꞌ ke beꞌnne. Naꞌ benraꞌ da yobrebnne beꞌnn bne da nelle zillj kwis, kaꞌkze bell totrompet, golleꞌ nadaꞌ:

—Byep ganꞌ zoaꞌ ni, nench naꞌ wroeꞌraꞌ rweꞌ dakaꞌ za gak.

2 Naꞌll le bente Spíritu ke Diosenꞌ breꞌdaꞌoraꞌyebá ganꞌ llia beꞌnnenꞌ llnebieꞌ. 3Naꞌll le breꞌteraꞌbeꞌnnenꞌ llia llnebiaꞌn, nakeꞌ llaktit kaꞌkze llaktityej kese danꞌ nziꞌi jaspe ren danꞌ nziꞌi cornalina.Naꞌ to da nak ka to bchit byechjen ganꞌ llieꞌllnebieꞌn, naꞌ naken llaktit ka llaktit to yej danꞌnziꞌi esmeralda. 4 Naꞌ kwit Diosenꞌ ganꞌ llieꞌ naꞌ,zjalliꞌ ye tapalloa (24) beꞌnn nak beꞌnn brao, beꞌnnllnebiaꞌreneꞌ. Nak akeꞌ raꞌll lliche, naꞌ zjandoꞌsyichj akeꞌn twej corona de ya chaꞌo da nziꞌi oro.5 Naꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ, llep yes llak llakia naꞌllachj. Naꞌ rawe ganꞌ llieꞌ naꞌ, zjaniꞌt galle yiꞌ dallaꞌlnninne, yiꞌ gall kaꞌ nak aken Spíritu ke Dios.6Naꞌ doxhen rawe ganꞌ llieꞌ naꞌ, nllirj to da llaktitda nak ka yej kes, naꞌ nlaꞌn ka ga de nis xhen.

Naꞌ zjaniꞌt ye tap beꞌnn nechj akeꞌ Leꞌe. Naꞌzjallia da zan yejrao akeꞌ do koꞌll akeꞌ do rao akeꞌ.7 Beꞌnn nellenꞌ nakeꞌ ka to bell yiꞌxe, naꞌ beꞌnnwllope naꞌ, nakeꞌ ka to belle, naꞌ beꞌnn wyonnenaꞌ, nak lloaꞌraweꞌn ka beꞌnnach, naꞌ beꞌnnwdapenaꞌ, nakeꞌ ka to bsia ba ze rao lla. 8Naꞌ beꞌnn tapkaꞌ, zjazó xir akeꞌ xopwejenꞌ, naꞌ zjallia zan yejraoakeꞌ do lo xir akeꞌ do lo koꞌll xir akeꞌ. Naꞌ do lla doyer llasné akeꞌ:Naklaꞌyeꞌ, naklaꞌyeꞌ, naklaꞌyeꞌ,Xanllo Diosenꞌ beꞌnnenꞌ nap le zeraoze yel wak

xhen.

Ba zokzeꞌ, naꞌ zokzeꞌ kanꞌ za xe yellriote, naꞌzokzeꞌ ke chnare.

9Naꞌ yoꞌy ras kat beꞌnn tap kaꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌllenꞌkanꞌ nak Dios beꞌnnenꞌ llia llnebiaꞌn, beꞌnnenꞌzaꞌk kwis, beꞌnnenꞌ zo ke chnare, naꞌ llon akeꞌ Leꞌexhen, naꞌ lloeꞌ akeꞌ yel llioxken keꞌe, 10naꞌll beꞌnntapalloa kaꞌ, llaꞌt akeꞌ slloaꞌre rao Diosenꞌ, llonakeꞌ Leꞌe xhen ganꞌ llieꞌ naꞌ, naꞌ llniꞌt corona keakeꞌn xhnieꞌn, llasné akeꞌ:11Xa Dios, zaꞌkoꞌ wxenraꞌlltoꞌ rweꞌ,sotoꞌ gaptoꞌ rweꞌ baraꞌnne naꞌ,weꞌtoꞌ diꞌll ke yel wak xhen koꞌon,le rweꞌn benoꞌ yeolol bi da de,naꞌ rweꞌn byazraꞌlloꞌ kaꞌ, naꞌllenꞌ niꞌt aken, naꞌ gok

aken.5

Txhonnj yich danꞌ ndobe naꞌ to beꞌnn nake ka xhiꞌrdaꞌo

1 Naꞌ breꞌraꞌ beꞌnnenꞌ llia llnebiaꞌn, kone neꞌechaꞌwe naꞌ, noꞌxeꞌ to yich da ndoblol, naꞌ lloplaꞌten nyoje ke rawe ke koꞌlle, naꞌ neyjten ny-iꞌchen ren galle sey. 2Naꞌ breꞌraꞌ to angl war, naꞌbnneꞌe zillje, neꞌe:

—¿No nake beꞌnn zaꞌk wcheꞌze sey ki, nenchllach yichenꞌ llaꞌn naꞌ?

3Naꞌ ni to nono llraꞌ wchache yich kaꞌ, ni yebá,ni yellrio ni, ni ganꞌ llaꞌa beꞌnn wat kaꞌ, ni to nonobllelkzewcheꞌzeꞌn, naꞌwia akeꞌn akre naken. 4Naꞌbllellaꞌ kwis, le nono zo beꞌnn zaꞌk wchacheꞌ yichkaꞌ wrabeꞌn, naꞌ ni ke llakze wia akeꞌn akre naken.5Naꞌ to beꞌnn nake beꞌnn brao golleꞌ nadaꞌ:

—Bi kwelloꞌ. Wiachek, naꞌ zo beꞌnnenꞌ gorj raodialla ke Judá, naꞌ gok da xozxtaꞌweꞌ da Davidenꞌ,naꞌ danꞌ napeꞌ yel llnebiaꞌ xhen naꞌ, nakeꞌ ka tobell yiꞌx. Naꞌ Leꞌe zaꞌkeꞌ wxhoxhjeꞌ sey kaꞌ gallenꞌ,naꞌ wchacheꞌ yich kaꞌ.

6 Naꞌ breꞌraꞌ ganꞌ lliꞌ beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ radjbeꞌnn tap kaꞌ zjallia xirenꞌ, naꞌ kllol ganꞌ llaꞌabeꞌnn tapalloa kaꞌ (24). Breꞌraꞌ ka to xhiꞌr daꞌobanꞌ ba bet akeꞌ, ka xhiꞌr ba llia gall loze, naꞌgall yejraobaꞌ. Naꞌ yejraobaꞌ gallenꞌ zejen zokzeSpíritu keDiosenꞌ doxhenyellrio, llonen kanꞌ neꞌenaꞌ. 7Naꞌ beꞌnnenꞌ breꞌraꞌ ka to xhiꞌr daꞌon, jaxieꞌyichenꞌ noꞌx beꞌnnenꞌ neꞌe chaꞌwe, beꞌnnenꞌ lliꞌllnebiaꞌ naꞌ. 8 Naꞌ ka jaxieꞌ yich naꞌn, beꞌnn tapkaꞌ, naꞌ ren beꞌnn tapalloa kaꞌ, le goꞌt akteꞌ slloaꞌreraweꞌn. Naꞌ twej arpa zjanoꞌx beꞌnn brao kaꞌ, naꞌtwej yeꞌs de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro ga llzey akeꞌyare, naꞌ yar naꞌ zeje diꞌllenꞌ, lloeꞌrén akeꞌ Diosenꞌdiꞌll kat llalwill akeꞌ Leꞌe, beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Leꞌe.9Naꞌll bel beꞌnn kaꞌ to da kobe danꞌ neꞌe:

Page 283: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 5:10 280 Apocalipsis 6:14Zaꞌkoꞌ jaxiꞌo yichenꞌ, naꞌ bxhoxhjoꞌ seyenꞌ ny-

iꞌchen naꞌ,le bzane yel nban koꞌo, bet akeꞌ rweꞌ.Brarj xchenoꞌ nench bnitraoꞌ da xhinnj ketoꞌ,nench naktoꞌ rallnaꞌa Dios,naktoꞌ beꞌnn wde wdere yell xhen, naꞌ wde wdere

yell daꞌo, naꞌ wde wdere dialla ketoꞌ, naꞌllaktoꞌ wde wdere diꞌll da de rao yellrio.

10 Naꞌ brejoꞌ netoꞌ nench naktoꞌ ka to beꞌnnwnebiaꞌ,

naꞌ zotoꞌ nxenraꞌlltoꞌ Diosenꞌ ka bxoz,naꞌ ka llin lla, nnebiaꞌtoꞌ rao yellrio ni.

11 Naꞌll bwiaꞌ naꞌ benraꞌ chiꞌi angl zan kwis, nike bzoezraꞌ wrab akeꞌ. Zjazellá angl kaꞌ to kwitbeꞌnnenꞌ llia llnebiaꞌ naꞌ, naꞌ gannaꞌ zerén beꞌnntap kaꞌ zjallia xire naꞌ, ren beꞌnn brao tapalloa kaꞌ.12Naꞌ benraꞌ lloeꞌ akeꞌ diꞌll zillje, ne akeꞌ:Beꞌnnenꞌ nak ka xhiꞌr daꞌon, bzane kwineꞌ ni ke

lliꞌo beꞌnnach,naꞌ zaꞌke wxenraꞌll-lloeꞌ, le Leꞌen llnebieꞌ dox-

hente, naꞌ yoꞌ rao neꞌe yeololte da zjadé.Nakeꞌ beꞌnn siꞌn war, naꞌ napeꞌ yel wak xhen.Llayaꞌleweꞌlloeꞌ yel baraꞌnne, naꞌweꞌllo diꞌll nakeꞌ

beꞌnn zaꞌke.13Naꞌ lekze benraꞌ yeolol beꞌnn zjallaꞌa yebánꞌ,

naꞌ yellrio ni, naꞌ beꞌnn zjallaꞌa xhanre yellrio, naꞌbeꞌnn zjallaꞌa lo nisdaꞌo, lloeꞌ akeꞌ diꞌll ne akeꞌ:Lloeꞌraotoꞌ Dios beꞌnnenꞌ llia llnebiaꞌn,naꞌ beꞌnnenꞌ nake ka xhiꞌr daꞌo,napeꞌ yel baraꞌnn, naꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌke.Naꞌ napeꞌ yel wak xhen kwis nnaꞌ, ren ke chnare.

14Naꞌ beꞌnn tap kaꞌ zjallia xirenꞌ, ne akeꞌ:—Kaꞌn gakchga.Naꞌ beꞌnn tapalloa kaꞌ le goꞌt akteꞌ slloaꞌre,

beꞌxhen akeꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo ke chnare.6

Sey gall kaꞌ llaꞌa loe ganꞌ ndoben naꞌ1 Ka nak sey gall kaꞌ, breꞌraꞌ beꞌnnenꞌ nak ka

xhiꞌr daꞌon bxhoxhjeꞌ sey nellenꞌ, naꞌ beꞌnn tapkaꞌ zjallia xirenꞌ, toeꞌ bnneꞌe zillj kwis kaꞌkze gallachj to yiꞌwziꞌo, bneꞌe:

—Da, naꞌ wia da ni.2 Naꞌ ka bwiaꞌ naꞌ, breꞌraꞌ to kabay lliche, naꞌ

beꞌnnenꞌ llia koꞌllbaꞌ naꞌ noꞌxeꞌ to arco. Naꞌ bzoaakeꞌ to corona yichjeꞌ ka to beꞌnn brao, naꞌ bazejeꞌ zjatilreneꞌ beꞌnn kaꞌ llwie leꞌen, naꞌwa lljeneꞌleakeꞌ gan.

3 Beꞌnnenꞌ nak xhiꞌr daꞌo naꞌ, bxhoxhjeꞌ seywllopenꞌ, naꞌ benraꞌ bnne beꞌnn wllopenꞌ llia xirnaꞌ, bneꞌe:

—Da, naꞌ wia da ni.

4 Naꞌll blloj ye to kabay, naꞌ nakbaꞌ ba xhna,naꞌ beꞌnnenꞌ llia koꞌllbaꞌ naꞌ, gok rallneꞌe goneꞌbill chaꞌa beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellrionꞌ nbaraz yesoꞌtlwelljeꞌ, naꞌ beꞌe akeꞌ leꞌe to spad xhen.

5Naꞌ beꞌnnenꞌ nak ka xhiꞌr daꞌo naꞌ, bxhoxhjeꞌsey wyonnenꞌ, naꞌll benraꞌ bnne beꞌnn wyonnenꞌ,beꞌnnenꞌ llia xir naꞌ, bneꞌe:

—Da, naꞌ wia da ni.Naꞌll bwiaꞌ, naꞌ breꞌraꞌ to kabay gasje, naꞌ beꞌn-

nenꞌ llia koꞌllbaꞌ naꞌ, noꞌxeꞌ to xhgoꞌnse. 6 Naꞌllbenraꞌ bnne to beꞌnne do ganꞌ llaꞌa beꞌnn tap kaꞌ,beꞌnn kaꞌ zjallia xir naꞌ, golleꞌ beꞌnnenꞌ llia koꞌllkabay gasjenꞌ, lleꞌe leꞌe:

—Byej jalliayiꞌ nbaz trigonꞌ ren xhoaꞌ danꞌ nziꞌicebada nench naꞌ bi gaken wen, naꞌ gaken win,naꞌ xop ya nbaz trigonꞌ saꞌken ka to raxhj akeꞌ dagon akeꞌ gan ke tlla llin, naꞌ xop ya xhoaꞌ cebadanꞌsaꞌken ka to raxhj akeꞌ da gon akeꞌ gan tlla llin, zanbi wlleyiꞌo ceitenꞌ ren xis uva.

7 Naꞌ beꞌnnenꞌ nak xhiꞌr daꞌon, bxhoxhjeꞌ seywdapenꞌ, naꞌ benraꞌ bnne beꞌnn wdapenꞌ lliaxirenꞌ, bneꞌe:

—Da, naꞌ wia da ni.8 Naꞌ bwiaꞌ, naꞌ breꞌraꞌ to kabay gache, naꞌ

beꞌnnenꞌ llia koꞌllbaꞌn nzieꞌ Yel Got, naꞌ beꞌnnenꞌnziꞌi Latj Ganꞌ Llaꞌa BeꞌnnWat, zejeꞌ naweꞌ leꞌe, naꞌgok rallneꞌe raꞌt yellrionꞌ nench naꞌ bxieꞌ wdile,naꞌ gat beꞌnn zan, naꞌ beneꞌ win. Naꞌ beneꞌ yillweꞌnench wasaꞌt ye zanlleꞌ, naꞌll beneꞌ wasaꞌt beꞌnnzanlle kone ba znia zjallaꞌa yellrio betbaꞌ leakeꞌ.

9 Naꞌ beꞌnnenꞌ nak xhiꞌr daꞌon bxhoxhjeꞌ seygaꞌye, naꞌ breꞌraꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ yebánꞌ, naꞌxhan bkoy naꞌ, breꞌraꞌ beꞌnn kaꞌ basoꞌt akeꞌ, ni kedanꞌ bzenay akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ danꞌ beꞌe akeꞌdiꞌll, bne akeꞌ nxenraꞌll akeꞌ Jesucristo naꞌ. 10Naꞌbeꞌnn wat kaꞌ bnne akeꞌ zillje, ne akeꞌ:

—Xa Dios, rweꞌ nakoꞌ beꞌnn nak laꞌy kwis, naꞌllontezoꞌ kon kanꞌ bneꞌo naꞌ. ¿Batxhanꞌ gonoꞌ yelkoxchis ke beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa yellrionꞌ, beꞌnn kaꞌbet netoꞌ naꞌ? ¿Batenꞌ wasaꞌkziꞌ akoeꞌ danꞌ brarjakeꞌ xchentoꞌ naꞌ?

11Naꞌll beꞌe xha totoeꞌ da llich da gok akeꞌ. Naꞌlleꞌe leakeꞌ yeziꞌraꞌll aklleꞌ ye choll chak yezaꞌabeꞌnn llayaꞌl yesaꞌt kanꞌ got beꞌnn kaꞌ bxenraꞌllCristonꞌ, beꞌnn nak ka biꞌch ake.

12 Naꞌ beꞌnnenꞌ nak xhiꞌr daꞌon, bxhoxhjeꞌ seywxhopenꞌ, naꞌ bwiaꞌ, naꞌ le bxhoꞌte to da xhen, legoktewillenꞌ gasje ka to raꞌll gasje da llak beꞌnn zoyel wan, ni ke danꞌ de yel got keꞌe naꞌ, naꞌ doxhenbeꞌon bayaken xhna kaꞌkze llen. 13 Naꞌ berj kaꞌbexj akten rao yellrio, ka llyinnj no higo llia raoyay, kate dá to beꞌ xhen da llchinnj len. 14 Naꞌ

Page 284: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 6:15 281 Apocalipsis 8:5

leꞌ yebá naꞌ, bayaktekzen ka to yich da ndoblol,naꞌ yaꞌ kaꞌ yeololen, no yellrio daꞌo kaꞌ zjalliꞌ lonisdaꞌon, bchaꞌa xhichne ake. 15Naꞌ yeolol beꞌnnllaꞌa yellrionꞌ, yeolol beꞌnnwnebiaꞌ, yeolol no xanbeꞌnn wakaꞌa ya, yeolol beꞌnn brao beꞌnn wniaꞌak, yeolol beꞌnn llon xchin beꞌnne, naꞌ ren nollreyezikre beꞌnne, yeololeꞌ bkwaꞌch akeꞌ do xhanbroj, do radj yej xhen da zjallia rao yaꞌ kaꞌ. 16Naꞌlle akeꞌ yaꞌ kaꞌ ren yej kaꞌ:

—Lewkaꞌchga bdinnj, bixen wkwaꞌchen netoꞌnench bi reꞌe Diosenꞌ netoꞌ, beꞌnnenꞌ llia llnebi-aꞌn, nench ke gonn beꞌnnenꞌ nak xhiꞌr daꞌo dasaꞌkziꞌtoꞌ. 17 Le ba bllin lla saꞌkziꞌ yeolol beꞌnne,naꞌ nono soe ke danꞌ gaken.

7Beꞌnn Israel kaꞌ nyiꞌch sey ke Dios

1Bde naꞌ breꞌraꞌ tap angl ak, zjazé akeꞌ tap skinke yellrionꞌ, bzaꞌy akeꞌ beꞌn nench bi wyechjenyellrionꞌ, naꞌ ren rao nisdaꞌo, naꞌ ren ganꞌ llaꞌayay ak. 2 Naꞌ breꞌraꞌ ye to angl beꞌnn zaꞌa ganꞌllraꞌ willre, naꞌ noꞌxeꞌ to sey ke Dios beꞌnnenꞌ zoke chnare. Naꞌll bnne anglenꞌ zillje, balwilleꞌ anglkaꞌ ye tap, beꞌnn kaꞌ ba beneꞌ raonaꞌa akeꞌ lljalleyiꞌakeꞌ yellrio ren lo nisdaꞌo. 3Naꞌll lleꞌe leakeꞌ:

—Bi wlleyiꞌre yellrionꞌ, ni nisdaꞌo, ni yay kaꞌwayolltelle wchiꞌchtoꞌ sey ke Dios kellonꞌ roxhgabeꞌnn kaꞌ nxenraꞌll Leꞌe.

4 Naꞌ benraꞌ bal beꞌnn kaꞌ nak, beꞌnn kaꞌbchiꞌcheꞌ seyenꞌ beꞌnn zaꞌk rao yeolol lkweꞌ beꞌnnIsrael kaꞌ, naꞌ yeololeꞌ gok akeꞌ to gayoa tapayonmire (144,000).5 Chllinn mire (12,000) zaꞌk rao dialla ke da Judá,chllinn mire rao dialla ke da Rubén,chllinn mire rao dialla ke da Gad,6naꞌ chllinn mire rao dialla ke da Aser,chllinn mire rao dialla ke da Neftalí,chllinn mire rao dialla ke da Manasés,7naꞌ chllinn mire rao dialla ke da Simeón,chllinn mire rao dialla ke da Leví,chllinn mire rao dialla ke da Isacar,8naꞌ chllinn mire rao dialla ke da Zabulón,chllinn mire rao dialla ke da José,chllinn mire rao dialla ke da Benjamín.

Beꞌnn zan zjanak raꞌll lliche9Naꞌ bayoll naꞌ bwiaꞌ da yobre, naꞌ breꞌraꞌ zjazé

beꞌnn zan rao Diosenꞌ ganꞌ llieꞌ naꞌ, naꞌ ganꞌ zebeꞌnnenꞌ gok ka xhiꞌr daꞌo, naꞌ nak akeꞌ beꞌnnzan kwis. Ni ke llakze no wrab leakeꞌ, beꞌnn wdewdere yell xhen, wde wdere yell daꞌo, naꞌ wdewdere dialla beꞌnn ak, naꞌ nak akeꞌ beꞌnn llak wdewdere diꞌll da de yellrionꞌ. Naꞌ yeololeꞌ nak akeꞌ

raꞌll llich, naꞌ noꞌx akeꞌ ziꞌn. 10 Naꞌ llawé akreꞌbesiaꞌ akeꞌ zillje, llasné akeꞌ:Dios kello beꞌnn lliꞌ llnebiaꞌn, naꞌ Jesucristo beꞌnn

nak ka xhiꞌr daꞌo,leakeꞌn ba basrá akeꞌ lliꞌo.11 Naꞌ yeolol angl kaꞌ nechj, zjazellá akeꞌ kwiteganꞌ llieꞌ naꞌ, naꞌ beꞌnn brao tapalloa kaꞌ (24),naꞌ ren beꞌnn ye tap kaꞌ zjallia xire, yeololeꞌ legoꞌt akteꞌ slloaꞌre rao yonꞌ, llon akeꞌ Diosenꞌ xhen,12ne akeꞌ:Llak kanꞌ llayaꞌl gaken, Dios ketoꞌ.Zaꞌkoꞌ wxenraꞌlltoꞌ rweꞌ ke chnare, nakoꞌ beꞌnn

zaꞌk kwis,nakoꞌ le zerawe beꞌnn siꞌn, zaꞌkoꞌ gonntoꞌ rweꞌ yel

llioxken,naꞌ gonntoꞌ rweꞌ yel baraꞌnn ke chnare,lliaꞌo llnebiaꞌo doxhen, naꞌ napoꞌ yel wak xhen.Kaꞌn gakchga.

13 Naꞌ to beꞌnn braonꞌ nak beꞌnn tapalloa kaꞌtxhen, golleꞌ nadaꞌ:

—¿Nnezroꞌ no nake beꞌnn ki nak raꞌll llichenꞌ,naꞌ ganꞌ zayaꞌk akeꞌ?

14Naꞌll llepaꞌ beꞌnnenꞌ:—Rweꞌ nnezroꞌ, bi nnezraꞌ nadaꞌ.Naꞌll neꞌe:—Beꞌnn kinꞌ ballayrao rao naꞌa beꞌnn kaꞌ

bsaꞌkziꞌ leakeꞌ rao yellrio ni, naꞌllenꞌ ba nak akeꞌraꞌll llichenꞌ, le bxenraꞌll akeꞌ beꞌnnenꞌ brarjxchen ka xhiꞌr daꞌo. 15 Ke len naꞌ niꞌt akeꞌ raoDiosenꞌ ganꞌ llieꞌ llnebieꞌn, llon akeꞌ Leꞌe xhen dolla do yere. Naꞌ Dios beꞌnnenꞌ llia llnebiaꞌn, zoeꞌllapeꞌ leakeꞌ. 16 Bill llbil lldon akeꞌ, naꞌ willenꞌ billllzeyen leakeꞌ, ni zeꞌy bill llak akreꞌ. 17Le beꞌnnenꞌnak ka xhiꞌr daꞌo naꞌ, zeꞌe rao Diosenꞌ kllole ganꞌllieꞌ llnebieꞌ naꞌ, naꞌ Leꞌen llwia llyi leakeꞌ, wcheꞌeleakeꞌ ganꞌ llraꞌ nis danꞌ nsaꞌa yel nban zejlikane,naꞌ Dios naꞌ goneꞌ nench bill raꞌ nis rao ake.

8Sey gallenꞌ

1Kate bxhoxhj beꞌnnenꞌ nak ka xhiꞌr daꞌon seygallenꞌ da nyiꞌch yich naꞌ, naꞌ gok lli yebánꞌ kaachj hor. 2 Naꞌ breꞌraꞌ gall angl kaꞌ, zjazellá akeꞌrao Diosenꞌ, naꞌ beꞌe leakeꞌ twej trompet. 3 Naꞌllbadsellá ye to angl lloaꞌ bkoy danꞌ ze rao Diosenꞌ.Naꞌ noꞌx anglenꞌ to yeꞌnn yare de ya chaꞌo danꞌnziꞌi oro ganꞌ llaꞌa yar zan, naꞌ bllieꞌn rao yiꞌbarjenꞌ danꞌ llia rao bkoy naꞌ. Kaꞌn ben anglenꞌnench beneꞌ txhen chiꞌi beꞌnn kaꞌ lloeꞌrao Diosenꞌllalwill akeꞌ Leꞌe batteze. 4 Naꞌll bzollaꞌa llen keyarenꞌ noꞌx anglenꞌ, bllieꞌn rao Diosenꞌ kone xtiꞌllbeꞌnn kaꞌ lloeꞌrao Leꞌen. 5 Naꞌll bxhiꞌi anglenꞌ yiꞌ

Page 285: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 8:6 282 Apocalipsis 9:21danꞌ llia rao bkoyenꞌ blleꞌen lo yeꞌnn yare, naꞌllbzaꞌlen rao yellrionꞌ, naꞌ gochj, naꞌ gok llakia,byep yes naꞌll bxhoꞌ.

Llkwell akeꞌ trompet kaꞌ6 Naꞌ angl gall kaꞌ zjanoꞌx trompet kaꞌ, le bze

akteꞌ xhnid wkwell akeꞌn.7 Angl nellenꞌ bkwelleꞌ trompet keꞌen, naꞌll le

blleꞌte yej seꞌde nchixen yiꞌ rente llen da bzaleꞌrao yellrionꞌ. Naꞌ ye raꞌtze ke gok achj yay llaꞌarao yellrionꞌ byey aken, leskaꞌ byey doxhente yiꞌxgaꞌ da zjadé rao yellrionꞌ.

8Naꞌ le bkwellte trompet ke angl wllopenꞌ, naꞌto da nak ka to yaꞌ, braꞌllen llaꞌlnninnen jayeꞌttenlo nisdaꞌon. Naꞌll ye raꞌtze ke gok achj nisdaꞌonbayaken llen. 9 Naꞌ ye raꞌtze ke gok achje ba,zjallaꞌa lo nisdaꞌon wasaꞌtbaꞌ, leskaꞌ ye to katbarco kaꞌ llasdá rao nisdaꞌon blleyiꞌ aken.

10 Naꞌll bkwell trompet ke angl wyonnenꞌ, lebraꞌllte to berj xhen leꞌ yebánꞌ, llaꞌlnninnen ka toyiꞌ yell yay. Jayeꞌten lo yeo zan, ye raꞌtze ke gokachje yeo kaꞌ ren ganꞌ llar nisenꞌ. 11Berj naꞌ nziꞌnDa Nak Zlaꞌ. Naꞌ ye raꞌtze ke gok achj nisenꞌ gokenzlaꞌ, naꞌ beꞌnn zan wasaꞌt danꞌ waseꞌj akeꞌ nisenꞌnak zlaꞌn.

12 Naꞌll bkwell trompet ke angl wdapenꞌ, naꞌllye raꞌtze ke gok achj willenꞌ kweyiꞌ, leskaꞌ yeto kat beꞌon blleyiꞌn, naꞌ leskaꞌ ye raꞌtze ke gokachj berj kaꞌ kweyiꞌ aken. Naꞌ da kaꞌ blleyiꞌn billbseniꞌn. Ke len naꞌ to bacholze ye raꞌtze ke gokachj lla achj yere, naꞌ gok xchole.

13Naꞌll le bwiatiaꞌ, naꞌ breꞌraꞌ to angl dá rao llakllol yebá naꞌ, naꞌ benraꞌ bnneꞌe zillj kwis, neꞌe:

—¡Nyaꞌchraz ke reꞌ beꞌnn llaꞌa yellrio, ka nak zawkwell trompet ke angl kaꞌ ye chonne!

91 Naꞌll bkwell trompet ke angl wgaꞌyenꞌ, le

breꞌteraꞌ braꞌll to berj leꞌ yebánꞌ, jayeꞌtten raoyellrionꞌ. Naꞌll le beꞌte Diosenꞌ len xhiya, nenchwsarjen yell zitj danꞌ nak lo yiꞌ gabil. 2 Naꞌllbsarjen yellenꞌ, naꞌ bzollaꞌa to llén xhen ka llaklo horn kat llaꞌden yiꞌ. Naꞌ bkweꞌj llén naꞌ raowill, ren rao lla naꞌ. 3Ganꞌ bzollaꞌa llén naꞌ, bllachbichsoa zan, zjakbaꞌ rao yellrionꞌ, zjatill akbaꞌbeꞌnne, ka llon xhban leo, ba ll-llach rao yellrio.4Naꞌll goll Diosenꞌ lebaꞌ bibi gónebaꞌ yiꞌx yaꞌ kaꞌ,ni da naz akeꞌ, ni yay llaꞌa rao yellrio, naꞌ beꞌe latjchill akbaꞌ beꞌnn kaꞌ bi nyiꞌch sey ke Dios roxhgaakeꞌ. 5 Naꞌ bi beꞌe latje gotbaꞌ leakeꞌ, kon chaꞌaakbaꞌ gaꞌy beꞌo, wsaꞌkziꞌ akbaꞌ beꞌnn kaꞌ. Naꞌ katchillbaꞌ beꞌnn kaꞌ, la akeꞌ ka llrallo kat yill xhban

leo lliꞌo. 6 Naꞌ kat yesoꞌn akbaꞌ kaꞌ, naꞌll nnabbeꞌnn llaꞌa yellrio gat akeꞌ, naꞌ bi gat akeꞌ, yeꞌnakreꞌ bill so akeꞌ yellrio, naꞌ bi gak ka danꞌ llnnabakeꞌn.

7 Ka nak bichsoa kaꞌ breꞌraꞌn, nak akzbaꞌ kakabay ba lljak rao wdilre, naꞌ yichj akbaꞌn naksenka ba nzoa corona de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro,naꞌ lloaꞌrao akbaꞌn naksen ka lloaꞌrao beꞌnnre.8 Naꞌ llia yichj akbaꞌ ka yich yichj noꞌr, naꞌ layakbaꞌn naksen ka lay bell yiꞌxre. 9 Naꞌ nak akbaꞌto da nak de ya da llakrén kwerp ke akbaꞌn, naꞌxir akbaꞌn llonen llakia ka ga zjak kabay zan, banxhob karret ba zjak rao wdile. 10Naꞌ rao xhbanakbaꞌn zjazón xhleꞌchbaꞌ, naken ka ke xhban leonench chillbaꞌ beꞌnne, naꞌ beꞌe latj wsaꞌkziꞌ akbaꞌbeꞌnne rao gaꞌy beꞌo. 11Naꞌ danꞌ llnebiaꞌ bichsoakaꞌ, naken angl danꞌ ll-lleyiꞌ da zaꞌa lo yiꞌ gabile,len naꞌ nziꞌn Abadón diꞌll Hebreo, naꞌ leskaꞌ nziꞌnApolión diꞌll griego.

12 Ba bde yel llzaꞌkziꞌn to kwen naꞌ, naꞌ za zaꞌaye chopen danꞌ wlleyiꞌn.

13 Naꞌll bkwell trompet ke angl wxhopenꞌ, naꞌbenraꞌ bnne to beꞌnne ganꞌ zo bkoy de ya chaꞌodanꞌ nziꞌi oro, danꞌ ze raoDiosenꞌ, bkoy da llia lozedap skinte. 14 Naꞌll balwilleꞌ angl wxhopenꞌ noꞌxtrompetenꞌ, lleꞌe leꞌe:

—Basell dap angl kaꞌ nllej lloaꞌ yeo danꞌ nziꞌiEufrates.

15 Naꞌll baselle dapte angl kaꞌ, beꞌnn kaꞌ babllieꞌ biaꞌa, bi iz, bi beꞌo, naꞌ bi lla, yesoꞌte beꞌn-nach, ye raꞌtze ke gak achj weje beꞌnn llaꞌa raoyellrio. 16 Naꞌ benraꞌ llaꞌa ka chop gayoa millón(200,000,000) beꞌnn wakaꞌa ya ke akeꞌ zjallia koꞌllkabay ake.

17 Kinꞌ gok breꞌdaꞌoraꞌ kabay kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌzjallia koꞌll akbaꞌn, nak akeꞌ to de ya da nkwaꞌchlchoꞌ akeꞌ, naꞌ ya naꞌ nlaꞌn ka klor ke yiꞌ, naꞌda sul, naꞌ da gache. Naꞌ yichj kabay kaꞌ, nakaken ka yichj bell yiꞌxe, naꞌ lo lloaꞌ akbaꞌn, ll-llachen yiꞌ ren llén, naꞌ ren danꞌ nziꞌi azufre dallaꞌlnninne. 18 Ye raꞌtze ke gok achje beꞌnn llaꞌayellrionꞌ wasaꞌte kone yiꞌ, naꞌ ren llén, naꞌ renazufre danꞌ bllach lo lloaꞌ kabay kaꞌ. 19Naꞌ benrénlloaꞌ akbaꞌ naꞌ llin, naꞌ ren xhban akbaꞌ nench betakbaꞌ beꞌnnach, xhban akbaꞌn goken ka bel znia,zote yichj akbaꞌ nench bdiꞌnnen beꞌnne.

20 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bagaꞌnn bi gotenꞌ, ni ke bayatakzreꞌ, ni ke bsan akzeꞌ danꞌ lloeꞌrao akeꞌ daxiꞌokaꞌ, naꞌ lwaꞌa ke akeꞌ kaꞌ, da nake de ya chaꞌo danꞌnziꞌi oro, de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi plat, de yanꞌ nziꞌibronce, de yej, naꞌ de yay, laꞌkze bi llreꞌe lwaꞌakaꞌ, naꞌ bi nne aken, naꞌ bi llak saꞌa aken. 21 Ni

Page 286: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 10:1 283 Apocalipsis 11:14kaꞌ bi bayat akzreꞌ yel kanꞌ llon ke akeꞌn, ka danꞌllot akeꞌ beꞌnne, naꞌ da llonrén akeꞌ txhen beꞌnnwallaꞌa ake, naꞌ ren da llonrén xpeꞌr akeꞌ yel zdoꞌ,ni danꞌ llban akeꞌ da de ke beꞌnne.

10Angl beꞌnnenꞌ noꞌx yich daꞌon ndobenꞌ

1 Naꞌ breꞌraꞌ ye to angl beꞌnn nak war betjeꞌyebánꞌ, naꞌ nechje bej, naꞌ zo to bchit yichjeꞌn,naꞌ lloaꞌraweꞌn naken llaktit ka llak will, naꞌ nieꞌkaꞌ naken ka bdop da llaꞌlnninne. 2 Naꞌ noꞌxeꞌ toyich daꞌo da ba bseꞌseꞌ. Naꞌ le bzoate chlaꞌ nieꞌchaꞌwenꞌ lo nisdaꞌon, naꞌ danꞌ ye chlaꞌ rbese naꞌ,bzoeꞌn rao yellrio. 3Naꞌll besieꞌ zillj kwis, ka llosiaꞌbanꞌ nziꞌi bell yiꞌxe. Naꞌ ka besieꞌ naꞌ, bnne yiꞌwziꞌo gall ras, naꞌ toto yiꞌ wziꞌo kaꞌ benen ke gabnne akeꞌ. 4 Bayoll gok kaꞌ, gokraꞌllaꞌ wzojaꞌ diꞌllkaꞌ benraꞌ chak bnne yiꞌ wziꞌo kaꞌ, kat benraꞌ bneto beꞌnne zo yebánꞌ nadaꞌ:

—Bi wzojoꞌ diꞌllenꞌ benroꞌ chak bnne wziꞌo kaꞌ,bkwaꞌchen lo raꞌlldaꞌo.

5 Naꞌll le bliste naꞌa anglenꞌ yebáre, beꞌnnenꞌnzoa chlaꞌ nieꞌ chaꞌwe lo nisdaꞌon, naꞌ ye chlaꞌnrao yellrio. 6 Naꞌll bneꞌe, da li wak kanꞌ bne Diosbeꞌnnenꞌ zo ke chnare, beꞌnnenꞌ ben yebá, naꞌyeolol da llia leꞌ yebá naꞌ, naꞌ beneꞌ yellrio, naꞌyeolol da zjaniꞌt rawenaꞌ, beneꞌ nisdaꞌo, naꞌ yeololba llaꞌa lo nisdaꞌo, naꞌ da zjaniꞌt loe naꞌ. Naꞌ bneꞌe:

—Bill llere Diosenꞌ goneꞌ bi da kaꞌ lleꞌnreꞌ goneꞌnaꞌ. 7 Kate llin lla wkwell angl wgallenꞌ trompetkeꞌen, kanaꞌllenꞌ gak danꞌ ba bne Diosenꞌ gak, kanꞌba golleꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌlleꞌn, danꞌ nonobnnezekanaꞌ.

8Naꞌll da yobre bnne beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ nadaꞌ,bneꞌe:

—Byej jaxhiꞌi yich daꞌon noꞌx angl beꞌnnenꞌzellá naꞌ, beꞌnnenꞌ nzoa chlaꞌ nieꞌn rao nisdaꞌon,naꞌ ye chlaꞌn rao yellrio.

9 Naꞌll byaꞌa ganꞌ ze anglenꞌ jannabaꞌ yichenꞌ.Naꞌll goll anglenꞌ nadaꞌ:

—Beꞌxen bdaon. Naꞌ lo lloaꞌo naꞌ, gakroꞌn xhixka blliꞌndaꞌo ke beser, naꞌ lo leꞌo naꞌ, yeyaken zlaꞌ.

10 Naꞌll beꞌxaꞌ yichenꞌ noꞌx anglenꞌ bdawaꞌn.Naꞌ lo lloaꞌ naꞌ, gokraꞌn xhix ka blliꞌndaꞌo ke beser,bixha ka bllinen lo liaꞌ naꞌ, bayaken zlaꞌ. 11 Naꞌllgoll anglenꞌ nadaꞌ:

—Llayaꞌl weꞌo xtiꞌll Diosenꞌ da yobre, naꞌchixjweꞌroꞌ kanꞌ gak ke zan yell daꞌo kaꞌ, naꞌ keyell xhen kaꞌ, naꞌ ke beꞌnn nne wde wdere diꞌll dade yellrio ni, naꞌ ke zan beꞌnn wnebiaꞌ ak.

11Chop beꞌnn beꞌe diꞌll li ke Diosenꞌ

1 Naꞌll benn anglenꞌ nadaꞌ to xhis yia da nakka da llonrén akeꞌ llin ga ll-llix akeꞌ yo, naꞌll lleꞌenadaꞌ:

—Byej jallixe yodaꞌo braonꞌ, naꞌ bkoy ganꞌ llzeyakeꞌ bi da lloeꞌrao akeꞌ Dios, naꞌ wraboꞌ bale beꞌnnzjallaꞌa nxenraꞌll Leꞌe. 2 Zan bi wllixoꞌ liaꞌre, le banaken rallnaꞌa beꞌnn bi nak beꞌnn Israel, beꞌnn binxenraꞌll Dios, leakeꞌn yesoꞌn akeꞌ ka lleꞌn akreꞌrao yell ke Diosenꞌ, rao chopayon (42) beꞌo. 3Naꞌwseꞌlaꞌ chop beꞌnne weꞌe xtiꞌllaꞌn, naꞌ gak akeꞌraꞌll gasj, ka beꞌnn zo yel wan, naꞌ chixjweꞌ akreꞌxtiꞌllaꞌn rao to mir chop gayoa wyon (1,260) lla.

4 Beꞌnn kaꞌ chopenꞌ nak akeꞌ ka yay olivos kaꞌchope naꞌ, naꞌ ka chop kandler kaꞌ zjazó raoDios, beꞌnnenꞌ nake xan yellrio. 5 Naꞌ chaꞌ nolleꞌne bi gonre leakeꞌ, le llojte yiꞌ lo lloaꞌ akeꞌ, naꞌwzeyen beꞌnn kaꞌ lleꞌne bi gone leakeꞌ. 6 Beꞌnnkaꞌ weꞌe xtiꞌllaꞌn, wak gon akeꞌ bi gak yejw chakchixjweꞌ akreꞌ xtiꞌllaꞌn, naꞌ wakte gon akeꞌ yeyaknisenꞌ llen batteze lleꞌn akreꞌ, gon akeꞌ gak bi dayellayrao beꞌnn llaꞌa yellrio. 7Naꞌ kat yeyoll weꞌeakeꞌ xtiꞌllaꞌ naꞌ, naꞌll lloj to bell xiꞌo lo gabil ganꞌnake lo yell zitj, goꞌxbaꞌ leakeꞌ, tilrenbaꞌ leakeꞌ,gottebaꞌ leakeꞌ. 8 Naꞌ kwerp ke akeꞌ kaꞌ, wniꞌtakeꞌn lao yaꞌa ke yell brao ganꞌ basoꞌt akeꞌ XanlloJesucristonꞌ. Yellenꞌ naken ka Sodoma ren Egipto.9Naꞌ chonn lla choa will beꞌnn zaꞌk zan yell daꞌo,naꞌ zan yell xhen, naꞌ beꞌnn nak wdewdere dialla,naꞌ beꞌnn kaꞌ llak wde wdere diꞌll da de yellrio ni,wia akeꞌ beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ bi weꞌe akeꞌ latj gaꞌchakeꞌ. 10 Beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa yellrio ni, yewé akreꞌdanꞌ wasaꞌt beꞌnn kaꞌ chope, naꞌll weꞌe lwellj akeꞌbi da weꞌe lwellj akeꞌ, le yewé akreꞌ danꞌ bill niꞌtbeꞌnn kaꞌ llak akreꞌ llsaꞌkziꞌ leakeꞌ danꞌ lloeꞌrénakeꞌ leakeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, le llakbeꞌy akreꞌ leakeꞌn.11 Naꞌ bde chonn lla choa will naꞌ, breꞌdaꞌoraꞌbasbán Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ chopenꞌ, bazellá akeꞌ dayobre, naꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ breꞌe leakeꞌn, bllebakeꞌ. 12Naꞌ llopte beꞌnn kaꞌ ben akreꞌ goll Diosenꞌleakeꞌ zillje:

—Ledá, lewayep nile.Naꞌ breꞌe beꞌnn kaꞌ llwie leakeꞌn, bayep akeꞌ

lo bejenꞌ, zjayakeꞌ yebánꞌ. 13 Naꞌ ka bayep akeꞌleꞌ yebá naꞌn, le bxhoꞌte, naꞌ blleyiꞌ raꞌt yellenꞌ,gall mir beꞌnn wasaꞌt kanꞌ bxhoꞌ naꞌ. Naꞌ beꞌnnkaꞌ bagaꞌnnenꞌ blleb akeꞌ kwis, naꞌll balwill akeꞌDiosenꞌ kwis, beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ.

14 Ba bde yel ziꞌ wllopenꞌ, naꞌ za zaꞌa da wyon-nenꞌ.

Page 287: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 11:15 284 Apocalipsis 13:1Ka gok kanꞌ bkwell angl gallenꞌ trompet keꞌen

15 Naꞌ bkwell trompet ke angl beꞌnn gallenꞌ,naꞌ benraꞌ bal beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa yebánꞌ, bnne akeꞌzillje, bne akeꞌ:Doxhen yel llnebiaꞌ ke yellrionꞌ,ba naken rao naꞌa Xanllo Diosenꞌ,ren Cristo beꞌnnenꞌ brejeꞌ llnebiaꞌ ke chnare.16Naꞌ beꞌnn tapalloa kaꞌ (24) zjalliꞌ kwit Diosenꞌ, legoꞌt akteꞌ slloaꞌre rao yonꞌ, lloeꞌxhen akeꞌ Diosenꞌ,17 bne akeꞌ:Llontoꞌ yel llioxken koꞌo Xa Dios,rweꞌ nakoꞌ beꞌnn yel wak xhen.Ba zoꞌo ka bi nna xe yellrio,naꞌ ba bzorao llnebiaꞌo ren yel wak xhen koꞌo,

nench gak kanꞌ llazraꞌlloꞌ naꞌ.18Beꞌnn yell kaꞌ llaꞌa yellrio ni, gokllaꞌa akeꞌ rweꞌ.Naꞌ ba bllin lla wsaꞌkziꞌ akoeꞌ.Ba bllin lla gonoꞌ yel koxchis ke yeolol beꞌnn kaꞌ

ba wasaꞌte.Naꞌ gonoꞌ nench nniꞌt beꞌnn kaꞌ nbaraz, beꞌnn kaꞌ

llon xchinoꞌn,ren yeolol beꞌnn kaꞌ brejoꞌ nak beꞌnn bxenraꞌll

rweꞌ.Yeololte beꞌnn bxenraꞌll rweꞌ nniꞌt akeꞌ wen, no

beꞌnn gore no xkwiꞌde.Leskaꞌ ba bllin lla kweyiꞌ beꞌnn kaꞌ blleyiꞌ da de

rao yellrio.19Naꞌll byarj yodaꞌo braonꞌ zo yebá ganꞌ lloeꞌrao

akeꞌ Diosenꞌ, naꞌ breꞌraꞌ kaj laꞌy ganꞌ bllaꞌchaꞌoakeꞌ xtiꞌlleꞌn, danꞌ goll Diosenꞌ beꞌnn Israel kaꞌ gonakeꞌ nench gakreneꞌ leakeꞌ. Naꞌ breꞌraꞌn byep yes,gok llakia gochj, naꞌ bxhoꞌ naꞌ blleꞌ yej seꞌde.

12Noꞌrenꞌ ren bel ba zo galle yichj

1 Breꞌdaꞌoraꞌ to da yebánello leꞌ yebánꞌ, breꞌraꞌto noꞌre nechjeꞌ willenꞌ, naꞌ naken ka xheꞌe. Naꞌnrejeꞌ lo beꞌon, naꞌ nzoeꞌ to corona da llia chllinn(12) berj. 2 Naꞌ noꞌr naꞌ noeꞌ bdaꞌo, naꞌ llosieꞌ,llakeꞌ bes ke yel san. 3 Naꞌ breꞌraꞌ ye to da nak ziyebánello leꞌ yebánꞌ, breꞌraꞌ to bel xiꞌo ba zo galleyichj to ba xhen kwis nakbaꞌ. Nakbaꞌ ba xhna,naꞌ llia chi lozbaꞌ, naꞌ toto yichjbaꞌn xhoan twejcorona. 4Naꞌ kone xhbanbaꞌ naꞌ, blleꞌlleꞌobaꞌ raꞌtberj da kaꞌ llia yebánꞌ, naꞌ bzaꞌlbaꞌn rao yellrionꞌ.Naꞌll le breztebaꞌ xhnieꞌ noꞌrenꞌ, ba rez so bdaꞌokeꞌe naꞌ, nench gaobaꞌ bdaꞌo keꞌen kate raꞌbeꞌn.5Kat le bxhante noꞌrenꞌ to bidaꞌo byio, bi nnebiaꞌyeolol yell kaꞌ, naꞌ gonbeꞌ wzenay akeꞌ kebeꞌ. Naꞌle baziꞌte Diosenꞌ lebeꞌ ganꞌ llieꞌ llnebieꞌ naꞌ. 6Naꞌllbaxhonnje noꞌrenꞌ belenꞌ, bayejeꞌ to latj dach ga

benchaꞌo Diosenꞌ keꞌe, ga weꞌe akeꞌ da yeꞌj gaweꞌrao to mir chop gayoa wyon (1,260) lla.

7 Bde naꞌ gok to wdile yebánꞌ, le angl brao reMiguel ren angl kaꞌ llakrén leꞌe, bdilrén akeꞌ belxiꞌo banꞌ llia galle yichjenꞌ, ren angl ke belenꞌ,beꞌnn kaꞌ bayak daxiꞌo. 8 Naꞌ belenꞌ ren daxiꞌokaꞌ bi bzoe akreꞌn angl beꞌnnenꞌ nake beꞌnn keDiosenꞌ, naꞌ billbi latj goꞌt ke belenꞌ yebánꞌ. 9Naꞌangl ke Diosenꞌ bzaꞌl ake bel xiꞌon rao yellrio,banꞌ nak xan daxiꞌo kaꞌ, banꞌ zo kanaꞌte nakbaꞌba wxhiyeꞌe, naꞌ lebaꞌn Satanás, naꞌ nna zokzbaꞌnnaꞌ, ziyeꞌbaꞌ beꞌnne. 10Naꞌll benraꞌ bnne to beꞌnnzo yebánꞌ zillj kwis neꞌe:

—Ba bllin lla yesrá Dios kellonꞌ beꞌnn kaꞌ llon-liraꞌll Leꞌen, ba bllin lla llakbeꞌllo nap Diosenꞌ yelwak xhen, ba bllin lla llnebieꞌ nench gak kon dallayaꞌl gak. Ba bllin lla Cristo beꞌnnenꞌ brejeꞌnnebiaꞌn, ba llnebiaꞌreneꞌ Leꞌe. Gak da llayaꞌlgak, le daxiꞌo danꞌ ba bzo rao Diosenꞌ do lla doyer, blliayiꞌllen beꞌnn llonliraꞌll Cristonꞌ, ba babejakeꞌn koꞌllre. 11 Beꞌnn kaꞌ benliraꞌll Cristonꞌ benakeꞌ gan, le bzoe akreꞌ gopraꞌll akeꞌ, kanꞌ beꞌe akeꞌdiꞌll danꞌ byejleꞌ akeꞌ ke Jesucristonꞌ, naꞌ byejleꞌakeꞌ danꞌ brarj xcheneꞌ, ni ke lliꞌo gokeꞌ ka xhiꞌrdaꞌo, naꞌ bi blleb akeꞌ chaꞌ biteze gok ke akeꞌ,naꞌ bzo akeꞌ xhnid laꞌkze gat akeꞌ. 12 Ke len naꞌllayaꞌl yewé beꞌnn llaꞌa yebá, llayaꞌl gosiaꞌre yelllawé, zan reꞌ llaꞌa yellrionꞌ nyaꞌchraz gak keré,ren reꞌ llaꞌa nisdaꞌo, le ba betj daxiꞌon ganꞌ zore,naꞌ llakllaꞌn le ye chollzenꞌ de latj ke.

13 Naꞌll ka gokbeꞌe bel xiꞌon bzaꞌl akebaꞌrao yellrionꞌ, gokraꞌllbaꞌ wraybaꞌ noꞌrenꞌ bxhanbidaꞌo byionꞌ. 14 Bixha beꞌe Diosenꞌ chop xirnoꞌrenꞌ da xhen, ka xir bsia nench byejeꞌ latjdach ga bill gok chej belenꞌ, latj ganꞌ benchaꞌweꞌkeꞌe ganꞌ weꞌe da yeꞌj gaweꞌ chonn iz ye achje.15 Naꞌ blloj nis xhen lo lloaꞌ belenꞌ goken to yeoxhen, bllinen ganꞌ zo noꞌrenꞌ, naꞌ waꞌchachenleꞌe. 16 Bixha Diosenꞌ beneꞌ byarje rao yellrionꞌ,gokrenen noꞌrenꞌ weꞌn nisenꞌ blloj lo lloaꞌ belenꞌ.17 Naꞌll gokllaꞌa belenꞌ noꞌrenꞌ, naꞌ byejbaꞌ jatil-renbaꞌ yezikre xhiꞌnn xhosoeꞌ kaꞌ, danꞌ llzoa akeꞌxtiꞌll Diosenꞌ, llon akeꞌ kon kanꞌ bllia Diosenꞌ biaꞌa,naꞌ zo akeꞌ nxenraꞌll akeꞌ xtiꞌll Jesucristonꞌ.

13Chop bell xiꞌo ba breꞌe Juan naꞌ

1 Naꞌ bziaꞌ lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌ breꞌraꞌ blloj tobell xiꞌo lo nisdaꞌon. Zo galle yichjbaꞌ, naꞌ lliachi lozbaꞌ, naꞌ toto lozbaꞌ nzoan twej corona.Naꞌ toto yichjbaꞌn nyojen rabaꞌ da lltitje Dios.

Page 288: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 13:2 285 Apocalipsis 14:82Bellenꞌ nakbaꞌ ka ba znia banꞌ nziꞌi leopardo, naꞌniaꞌnaꞌbaꞌn naken ka niaꞌnaꞌa banꞌ nziꞌi oso, naꞌlloaꞌbaꞌn naken ka lloaꞌ bell yiꞌxe. Naꞌ bel xiꞌobanꞌ zo gall yichj, beꞌbaꞌ bellenꞌ yel wak, naꞌ yelllnebiaꞌ kebaꞌn nench bnebiaꞌbaꞌ. 3 Naꞌ breꞌraꞌ toyichj bellenꞌ naken weꞌe, naken ka da gatrenbaꞌ,naꞌ bayakbaꞌ. Naꞌ yeolol beꞌnne babán akreꞌ danꞌbayakbaꞌ naꞌ, naꞌ benrén akebaꞌ txhen. 4Yeololzebeꞌnn beꞌrao akeꞌ belenꞌ danꞌ beꞌbaꞌ yel llnebiaꞌke bell xiꞌon, naꞌ leskaꞌ beꞌrao akeꞌ bell xiꞌon, bneake:

—Nono llraꞌ beꞌnn nape yel llnebiaꞌ xhen kabell ni, naꞌ nono soe tilrén lebaꞌ.

5Naꞌ beꞌe akeꞌ latje ke bellenꞌ benxhen kwinbaꞌ,naꞌ bnnebaꞌ zban ke Diosenꞌ. Naꞌ gok rallnaꞌbaꞌnnebiaꞌbaꞌ chopayon (42) beꞌo. 6 Naꞌll bnnebaꞌzban ke Diosenꞌ, naꞌ ke latj leꞌ yebánꞌ ganꞌ zoeꞌnaꞌ, naꞌ ren ke yezikre beꞌnne zjallaꞌa yebá naꞌ.7 Naꞌ goꞌt latj ke bell xiꞌon bdilrenbaꞌ beꞌnn kaꞌnak rallnaꞌa Dios, naꞌ bi bzoe akerebaꞌ. Naꞌ beꞌelatj bnebiaꞌbaꞌ yeolol yell xhen, yeolol yell daꞌo,yeolol dialla beꞌnn, naꞌ yeolol beꞌnn llak wdewdere diꞌll da de yellrio ni. 8 Naꞌ yeolol beꞌnnzjallaꞌa rao yellrio, beꞌnn bi nyoj ra akeꞌ leꞌ yichke beꞌnn kaꞌ gaꞌt yel nban ke akeꞌ, bxenraꞌll akeꞌbellenꞌ, le ka bxhe yellriote bzoj beꞌnnenꞌ nak kaxhiꞌr dao, ra yeolol beꞌnn nnezreꞌ gaꞌt yel nbanzejlikane ke akeꞌ leꞌ yich keꞌen, leꞌe nakeꞌ xhiꞌrdaꞌon basoꞌt akeꞌ.

9 Chaꞌ no zo nay, lewzenay danꞌ niaꞌ ni.10Beꞌnnenꞌ ba naken goꞌx akeꞌ wsej akeꞌ leꞌe, goꞌxakseꞌ leꞌe naꞌ cheyjeꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ ba nakengateꞌ kone spad, kone spad naꞌ gateꞌ. Ke lennaꞌ llayaꞌl sechoch lliꞌo ba brej Diosenꞌ nak raoneꞌe, gapraꞌll-llo bi da llak kello, naꞌ seteze sellowxenraꞌll-lloeꞌ.

11 Bde naꞌ breꞌraꞌ ye to bell xiꞌon ba blloj loyo. Naꞌ zo chop lozbaꞌ da nak ka loz xhiꞌre,naꞌ bnnebaꞌ kanꞌ bnne bel xiꞌo banꞌ zo gall yichjnaꞌ. 12Naꞌ bell xiꞌo nellenꞌ benbaꞌ nench nnebiaꞌbell xiꞌo wllopenꞌ ka lebaꞌ, naꞌ bell xiꞌo wllopenꞌbenbaꞌ nench yeolol beꞌnn llaꞌa yellrio, wxenraꞌllakeꞌ bell xiꞌo nellenꞌ banꞌ bayak weꞌe kebaꞌ danꞌnak zi gatrenbaꞌ. 13 Naꞌ bell xiꞌo wllope naꞌ,benbaꞌ da zan da babane beꞌnne kone yel wakkebaꞌ naꞌ, naꞌ benbaꞌ nench raꞌll yiꞌ leꞌ yebánꞌ,yexjen rao yellrio, reꞌe beꞌnne. 14 Naꞌ benbaꞌda kaꞌ ganꞌ zo bell xiꞌo nellenꞌ, bxhiyeꞌbaꞌ beꞌnnllaꞌa yellrio nench ben akebaꞌ txhen. Naꞌ gollbaꞌbeꞌnn kaꞌ, ben akeꞌ to lwaꞌbaꞌ da nak ka bellnell naꞌ, bell banꞌ gok yichjbaꞌ weꞌe kone spad,danꞌ nak zi got lebaꞌ, naꞌ bayakbaꞌ. 15 Naꞌ gok

rallnaꞌa bell wllopenꞌ gonbaꞌ nne lwaꞌa lsaꞌkbaꞌn,naꞌ gokte bnnen, naꞌ blliabaꞌ biaꞌa basoꞌte beꞌnnebi wxenraꞌll len. 16 Naꞌ bell xiꞌo wllopenꞌ leskaꞌbenbaꞌ bien bzo yeolol beꞌnne sen ke bellenꞌ, naꞌaakeꞌ chaꞌwe o chaꞌ roxhga akeꞌ, no beꞌnn gore nobidaꞌo ak, naꞌ beꞌnn wniaꞌ, beꞌnn yaꞌche, no beꞌnnnak beꞌnn wen llin ke beꞌnne, naꞌ beꞌnn bi nakbeꞌnn wen llin ke beꞌnne. 17Naꞌ beꞌnn bi soeꞌ senke bellenꞌ o rabaꞌ o ka to nbab rabaꞌ naꞌ, bibi gokbi sieꞌ bi da sieꞌ, naꞌ bibi gok goꞌte. 18Yálljello yelsiꞌn naꞌ, nench chejnieꞌllo da ki. Beꞌnne chejnieꞌrewak wieꞌ ka to nbab rabaꞌn, le to kaꞌtzenꞌ nbabra to beꞌnnach, naꞌ naken xop gayoa wyon xope(666).

14Danꞌ bel beꞌnn to gayoa tapayon mir kaꞌ

1 Ka bwiaꞌ naꞌ breꞌraꞌ beꞌnnenꞌ nak ka xhiꞌrdaꞌon, zelleꞌe rao yaꞌ danꞌ nziꞌi Sión, naꞌ ren togayoa tapayon mir (144,000) beꞌnn yobre. Nyojroxhga akeꞌn ra xhiꞌr daꞌon ren ra Xeꞌe. 2 Naꞌbenraꞌ llak llakia yebánꞌ, ka ga de yeo xhen, naꞌka nen kat llachj yiꞌwziꞌo, naꞌ ka ga llaꞌa beꞌnnzan, llsill akeꞌ danꞌ ne arpa to chiꞌze. 3 Naꞌ belakeꞌ to da kobe rao Diosenꞌ, naꞌ rao beꞌnn tap kaꞌzjallia xir naꞌ, naꞌ rao beꞌnn brao tapalloa kaꞌ (24)ganꞌ llia Dios naꞌ. Nollre no beꞌnne gok gol len,zerao beꞌnn to gayoa tapayon mir kaꞌze, gok bsedakeꞌ danꞌ bel akeꞌn, leakeꞌn basrá Cristonꞌ chaknna niꞌt akeꞌ yellrio. 4 Beꞌnn kaꞌ bel akeꞌn nakake beꞌnn bi jatil noꞌre, bdapchiꞌi kwin akeꞌ nenchgok akeꞌ yall rao Diosenꞌ. Nao aktezeꞌ xhiꞌr daꞌongateze zejeꞌ, naꞌ basreꞌe leakeꞌ nench nak akeꞌbeꞌnn keꞌe, naꞌ beꞌnn ke Dios. Naꞌllenꞌ nak akeꞌka to da llarap akeꞌ da nelle, da beꞌe akeꞌ Diosenꞌren xhiꞌr daꞌon. 5 Gaga beꞌe akeꞌ diꞌll wenraꞌlle,naꞌllenꞌ bibi doꞌl de ke akeꞌ rao Dios.

Da bdixjweꞌ chonn angl kaꞌ6Naꞌll breꞌraꞌ ye to angl leꞌ yebánꞌ deꞌe rao lla.

Naꞌ bdixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌ da bi te kerao beꞌnn zjallaꞌa yellrio, ren beꞌnn wde wdereyell xhen, naꞌ wde wdere yell daꞌo, naꞌ wde wderedialla ke beꞌnnach, naꞌ beꞌnn llak wde wdere diꞌllda de yellrio. 7 Bnneꞌe zillje, lleꞌe leakeꞌ:

—Lelleb Diosenꞌ, naꞌ leweꞌxheneꞌ, le ba bllin llagoneꞌ yel koxchis ke beꞌnnach. Lewxenraꞌll Diosbeꞌnnenꞌ ben yebánꞌ, naꞌ yellrio, naꞌ nisdaꞌo, naꞌdo ga llar nis.

8Ye to angl zaꞌa koꞌllre, bneꞌe:—Ba bllin lla kweyiꞌ yellenꞌ nziꞌi Babilonia danꞌ

nak da brao. Ba bllin lla kweyiꞌ yell ke beꞌnnkaꞌ bkwas akeꞌ kaꞌle ke Diosenꞌ, naꞌ bpe akreꞌ,

Page 289: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 14:9 286 Apocalipsis 15:8

naꞌ bkoꞌyel akreꞌ yeolol beꞌnne bnao ake llon akeꞌkanꞌ llon leakeꞌ naꞌ, naꞌ nnello gok akeꞌ ka beꞌnnbzollreꞌ, le benrén akeꞌ leꞌe txhen rao da xhinnjkeꞌen.

9Naꞌll ye to angl zej koꞌlltere beꞌnnwyonne, naꞌbnneꞌe zillje, naꞌ bneꞌe:

—Chaꞌ no beꞌnnewxenraꞌlle bell xiꞌon ren lwaꞌakebaꞌ naꞌ, naꞌ weꞌe akeꞌ latje so akeꞌ sen ke bellxiꞌon roxhga akeꞌ o naꞌa akeꞌ, 10 Diosenꞌ ba bllieꞌbiaꞌa saꞌkziꞌ akeꞌ ganꞌ llaꞌlnninn danꞌ nziꞌi azufrerao beꞌnn kaꞌ nak angl ke Dios, naꞌ rao beꞌnnenꞌnak ka xhiꞌr daꞌo naꞌ. 11Ke chnare chas llén ke yiꞌganꞌ saꞌkziꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll bell xiꞌon ren lwaꞌakebaꞌ naꞌ, naꞌ beꞌnne zjazó sen kebaꞌn roxhga akeꞌo naꞌa akeꞌn, bi yeziꞌraꞌll akeꞌ ke yel llzaꞌkziꞌn do llado yere. 12Ke len naꞌ llayaꞌl gakxhenraꞌll-llo, lliꞌonakllo rallnaꞌa Diosenꞌ, naꞌ llzoallo diꞌll danꞌ nllieꞌbiaꞌa gonllo naꞌ, naꞌ bi llbej yichjllo danꞌ nxenraꞌll-llo Jesúsenꞌ.

13Naꞌll benraꞌ to beꞌnn zo yebánꞌ naꞌ bneꞌe:—Bzoj da ni: “Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll

Xanllonꞌ llinte lla gat akeꞌ.”Naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ nen:—Da li kwisenꞌ nniꞌt akeꞌ nbaraz, le yeziꞌraꞌll

akeꞌ rao xchin akeꞌ, naꞌ xchin akeꞌ da kaꞌ ben akeꞌnaꞌ, len wroeꞌn yeolol da wen da ba ben akeꞌ.

Yetop Diosenꞌ beꞌnne bi llzoa xtiꞌlleꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ14 Naꞌll bwiaꞌ da yobre, naꞌ breꞌraꞌ to bej lliche

leꞌ yebánꞌ, naꞌ koꞌll bej naꞌ llia to beꞌnne nake kaBeꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach. Naꞌ nzoeꞌ to coronade ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, naꞌ noꞌxeꞌ to ya da látitlloeꞌ danꞌ nziꞌi hoz. 15Naꞌ blloj ye to angl loe ganꞌlloeꞌrao akeꞌ Diosenꞌ yebá naꞌ, naꞌ bnneꞌe zillje,llalwilleꞌ beꞌnnenꞌ llia koꞌll bejenꞌ:

—Bxhiꞌi ya da látit koꞌon, naꞌ barap, le ba bllinlla yetopoꞌ danꞌ bllia rao yellrionꞌ, le ba byechen.

16 Naꞌ beꞌnnenꞌ llia koꞌll bejenꞌ, le beꞌxteꞌ yadanꞌ látit rawenꞌ, naꞌ batopeꞌ danꞌ bllia rao yell-rionꞌ.

17 Naꞌll blloj ye to angl loe ganꞌ lloeꞌrao akeꞌDiosenꞌ yebánꞌ, naꞌ leskaꞌ noꞌxeꞌ ye to da látitrawe. 18 Naꞌll blloj ye toeꞌ beꞌnn yoꞌ rallneꞌe yiꞌda llaꞌle kwit bkoy ganꞌ lloeꞌrao akeꞌ Diosenꞌ. Naꞌangl naꞌ bnneꞌe zillje, naꞌ balwilleꞌ beꞌnnenꞌ noꞌxya da látitenꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe:

—Ba we uvas danꞌ llia rao yellrionꞌ. Bachoyenkone ya koꞌo danꞌ nlátit naꞌ, nench yetopllon.

19Naꞌll bachoy anglenꞌ uvas danꞌ llia rao yellri-onꞌ kone yadanꞌ látit keꞌe naꞌ, danꞌ noꞌxeꞌ naꞌ, naꞌllbatopeꞌn bzaꞌleꞌn to lo da nak ka chaꞌ xhen ga llsiakeꞌn lloj xise. Zeje diꞌll Dios naꞌ, batopeꞌ beꞌnn

kaꞌ bi bzoa xtiꞌlleꞌn, naꞌ broeꞌ leakeꞌ ga saꞌkziꞌakeꞌ yellayrao akeꞌ. 20 Naꞌ ganꞌ bxhaꞌkziꞌ akeꞌnnaken lloaꞌ yell, naꞌ lo danꞌ nak ka chaꞌ xhen ganꞌblleꞌe uvas kaꞌ, brarj llen xhendanꞌ nak xchen akeꞌnaꞌ, naꞌ bllinen ka to sibe lloaꞌ kabay, naꞌ bllirjenchonn gayoa mir (300,000) metr.

15Angl kaꞌ yoꞌ rao naꞌa akeꞌ galle yel ziꞌ da zerao gak

1 Naꞌ breꞌraꞌ leꞌ yebánꞌ to da yel wan xhen danak zi yebánello. Breꞌraꞌ galle angl beꞌnne gonakeꞌ gall yel ziꞌ, nench yeyoll wroeꞌ Diosenꞌ kagoneꞌ danꞌ llaklleꞌe beꞌnn kaꞌ llon da xhinnjenꞌ.2 Leskaꞌ breꞌraꞌ to da nllirj da nak ka yej kes, naꞌnlaꞌn ka ga de nis xhen, naꞌ nchixen yiꞌ. Lloaꞌnisdaꞌo naꞌ, zjazellá beꞌnn kaꞌ bzoe bi bxenraꞌllakeꞌ bell xiꞌon, naꞌ lwaꞌa danꞌ nak ka lebaꞌ, naꞌ bibeꞌe akeꞌ latje wzoabaꞌ leakeꞌ sen kebaꞌn, naꞌ ka tonbab rabaꞌ naꞌ. Naꞌ zjanoꞌx akeꞌ tweje danꞌ ne arpada beꞌe Diosenꞌ leakeꞌ. 3 Naꞌ lloeꞌxhen akeꞌ Diosllol akeꞌ to da bsede daMoisésenꞌ beꞌnn Israel kaꞌ,beꞌnnenꞌ ben xchin Dios kanaꞌ. Leskaꞌ llol akeꞌ toda naken da bsede xhiꞌr daꞌo leakeꞌ, nen:Xa, Dios, yeolol danꞌ benoꞌ ren yel wak xhen koꞌo

naꞌ,naken da wen kwis, naꞌ da nak zi yebánello.Yeolol danꞌ llonoꞌn zejen lixheje, naꞌ naken da

zaꞌke.Rweꞌn llnebiaꞌo yeolol yell kaꞌ.4Nono llraꞌ beꞌnn bi llayaꞌl llebe rweꞌ, Xantoꞌ.Nono zo beꞌnn bi llayaꞌl wxenraꞌll rweꞌ.Toze rweꞌ nakoꞌ beꞌnn nak laꞌy.Naꞌ beꞌnn llaꞌa yeolol yell, yed akeꞌ raoꞌnwxenraꞌll

akeꞌ rweꞌ,le ba breꞌe akreꞌ danꞌ ba benoꞌ, naꞌ ba nnez akreꞌ

zejkzen lixheje.5Bde benraꞌ da naꞌ, naꞌll bwiaꞌ, naꞌ breꞌraꞌ byarj

yebánꞌ ganꞌ lloeꞌrao akeꞌ Diosenꞌ, latj laꞌy zejediꞌll Dios naꞌn ze gannaꞌ. 6 Naꞌ breꞌraꞌ gall anglkaꞌ, blloj akeꞌ ganꞌ lloeꞌrao akeꞌ Diosenꞌ yebá naꞌ,zjanoꞌx akeꞌ da gon akeꞌ galle yel ziꞌ yellrio ni.Angl kaꞌ nak akeꞌ raꞌll lliche xhiꞌre, raꞌll chaꞌoga zeraoze, naꞌ yeololeꞌ ngoꞌ lloaꞌ lchoꞌ akeꞌ twejbaydon da nak de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro. 7 Naꞌbreꞌraꞌ beꞌnn tap kaꞌ zjallia xirenꞌ, niꞌt akeꞌ raoDiosenꞌ, naꞌ toeꞌ beꞌe angl gall kaꞌ twej leo daꞌode ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, da zjayoll ballaꞌte dallon yel ziꞌ rao yellrionꞌ, naꞌ zejen da llon Diosbeꞌnnenꞌ zo ke chnare ke beꞌnn kaꞌ bi llzenay keꞌe.8 Naꞌ doxhen ganꞌ llaꞌa akeꞌ yebánꞌ, lloeꞌrao akeꞌDiosenꞌ blleꞌ ka llén xhen ni ke yel nbaraz keDiosenꞌ, da nsaꞌa yel wak xhen keꞌe naꞌ, naꞌ nono

Page 290: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 16:1 287 Apocalipsis 17:4gok choꞌ ganꞌ lloeꞌrao akeꞌ Leꞌen, le bi nna yeyollgak yel ziꞌ kaꞌ gallenꞌ danꞌ nsaꞌa angl gall kaꞌ.

16Leo gall kaꞌ naꞌ yel ziꞌ kaꞌ gok yellrionꞌ

1 Benraꞌ bnne to beꞌnn zillj kwis, zoeꞌ ganꞌ naklatj laꞌyenꞌ, lleꞌe angl gall kaꞌ:

—Lelljak lelljararje danꞌ yoll lo leo kerénꞌ raoyellrionꞌ, naꞌ gonaꞌ saꞌkziꞌ akeꞌ.

2Naꞌll byej angl nellenꞌ, jararjeꞌ danꞌ yoll lo leokeꞌen rao yellrio, naꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ zjazó senke bell xiꞌon, naꞌ nxenraꞌll akeꞌ lwaꞌa danꞌ nak kalebaꞌ, bllia akeꞌ weꞌe xhenweꞌe zban, naꞌll bra akeꞌkwis.

3 Naꞌll jararje angl wllopenꞌ danꞌ yoll lo leokeꞌen lo nisdaꞌon, naꞌ bayak nisdaꞌon llen ka llenke beꞌnnwat, naꞌwasaꞌt yeolol ba llaꞌa lo nisdaꞌon.

4 Naꞌll jararje angl wyonnenꞌ danꞌ yoll lo leokeꞌen lo yeo kaꞌ, naꞌ yeolol ga llar nis, naꞌ leskaꞌbayaken llen. 5 Naꞌll benraꞌ bnne angl beꞌnnenꞌllap nis danꞌ de rao yellrionꞌ, lleꞌe Diosenꞌ:

—Rweꞌn nakoꞌ Dios beꞌnn nak lixheje, ba zokzoꞌka za xe yellriote, yel beꞌnn li koꞌo ba nchoybiaꞌoda kaꞌ llak ni. 6 Le beꞌnn llaꞌa yellrio ni, babasoꞌteꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌlloꞌn, naꞌ ba basoꞌteꞌnollre beꞌnn bxenraꞌll rweꞌ. Naꞌllenꞌ ba benoꞌ yeꞌjakeꞌ llen ni, danꞌ brarj akeꞌ xchen beꞌnn kaꞌ. Naꞌkaꞌ llayaꞌlkze gak ke akeꞌn kanꞌ llak ke akeꞌ nnaꞌ.

7 Naꞌll benraꞌ bnne to beꞌnne lloaꞌ bkoyenꞌ,bneꞌe:

—Xa Dios, rweꞌn napoꞌ le zerawe yel wak xhen,llonoꞌ danꞌ llayaꞌl gonoꞌ, naꞌ llonoꞌ da zej lixhejekat bi da llchoybiaꞌo ke beꞌnne.

8 Naꞌll jararje angl wdapenꞌ danꞌ yoll lo leokeꞌen rao willenꞌ, naꞌ bzey willenꞌ beꞌnnach kaꞌ.9 Naꞌ beꞌnn kaꞌ byey akeꞌ, naꞌ bi bayat akreꞌ nike bayoeꞌxhen akzeꞌ Dios, yezikre blliayiꞌll akeꞌDiosenꞌ, beꞌnnenꞌ beꞌe latje llak da ki.

10 Naꞌll jararje angl wgaꞌyenꞌ danꞌ yoll lo leokeꞌen ganꞌ lliꞌ bell xiꞌon llnebiaꞌbaꞌn, naꞌ doxhentebayak xchol ganꞌ llnebiaꞌbaꞌn, beꞌnnach kaꞌ tollyiꞌnn roll akeꞌ katkenꞌ llallayrao akeꞌn. 11Naꞌ bibsan akseꞌ bill gon akeꞌ da xhinnjenꞌ, blliayiꞌll ak-lleꞌ Diosenꞌ beꞌnnenꞌ llia yebá naꞌ, laꞌkze llallayraoakeꞌ.

12Naꞌll jararje danꞌ yoll lo leo ke angl wxhopenꞌlo yeo xhen danꞌ nziꞌi Eufrates, naꞌ bayoꞌj yeonꞌnench byarj to nez ga te beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ zaꞌk doganꞌ llraꞌ willre.

13 Naꞌ breꞌraꞌ chonn daxiꞌo da nak ak ka lollbcheko. Ton bllojen lo lloaꞌ bel xiꞌon zo gall yichjnaꞌ, ye ton bllojen lo lloaꞌ bell xiꞌo naꞌ, naꞌ ye ton

blloj lo lloaꞌ beꞌnnenꞌ lloeꞌ diꞌll wenraꞌll naꞌ, nenchnxenraꞌll akeꞌ bell xiꞌo naꞌ. 14 Naꞌ daxiꞌo ki benaken yel wak da babane beꞌnne, naꞌ jatop akenyeolol beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ zjallaꞌa do gateze yellrioni, nench tilrén akeꞌ Dios beꞌnnenꞌ nap le zeraweyel wak xhen kat llin lla. 15 Naꞌ Xhiꞌnn Diosenꞌbneꞌe:

—Ba rez yedaꞌ da yobre, ka llin to beꞌnn wanllillize. Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ zjaniꞌt bez akeꞌ nadaꞌkat yedaꞌ, llon akeꞌ ka beꞌnn llap xharaꞌn, nenchke ta akeꞌ gal yid akeꞌ, naꞌ reꞌe beꞌnn kaꞌ yel zdoꞌke akeꞌn.

16 Naꞌll daxiꞌo kaꞌ batop akeꞌ beꞌnn kaꞌ nakwnebiaꞌ llaꞌa yellrio ni, to latj ganꞌ nziꞌi Ar-magedón diꞌll Hebreo.

17Naꞌll jararj anglwgallenꞌ danꞌ yoll lo leo keꞌenrao lla, naꞌll benraꞌ bnne Diosenꞌ latj laꞌyenꞌ zillje,ganꞌ zoeꞌ lloeꞌrao akeꞌ Leꞌe yebá ganꞌ llieꞌ naꞌ,bneꞌe:

—Ba gok da llayaꞌl gak.18Naꞌ byep yes, gok llakia, naꞌ gochj, naꞌ bxhoꞌ.

Bxhoꞌlle da xhenll ka to llxhoꞌkze chak ba bllaꞌabeꞌnn yellrio ni. 19 Naꞌ yell danꞌ nakll da braoyellrionꞌ goken chonnre, leskaꞌ blleyiꞌ yezikre yellda zjalliꞌ rao yellrio ni. Diosenꞌ jadinraꞌlleꞌ yellBabilonianꞌ, naꞌ ka da xhinnj kaꞌ basoꞌneꞌ nenchnaꞌ wsaꞌkzieꞌ leakeꞌ. 20Naꞌ ka da xhen naꞌ bxhoꞌn,barante yeolol yellrio danꞌ zjalliꞌ lo nisdaꞌon, naꞌyeolol yaꞌ ak. 21Naꞌ blleꞌ yej seꞌd yele rao yellrionꞌ,da nak ka do tap rrob wej btekon beꞌnne. Naꞌllblliayiꞌll beꞌnn kaꞌ Diosenꞌ ke danꞌ ballayrao akeꞌn,ke nak yej seꞌd xhen kaꞌ bsaꞌkziꞌ leakeꞌn.

17Diosenꞌ beꞌe yel llsaꞌkziꞌ ke yell xhen naꞌ nak ka noꞌr

reꞌe1 Naꞌll bed to angl gall kaꞌ noꞌx akeꞌ leo de ya

chaꞌo, naꞌ lleꞌe nadaꞌ:—Da ke, wroeꞌraꞌ rweꞌ kanꞌ gon Diosenꞌ saꞌkziꞌ

noꞌr braꞌon lliꞌ lo nisdaꞌo kaꞌ, noꞌrenꞌ nak noꞌr reꞌe.2Yeolol beꞌnn wnebiaꞌ llaꞌa yellrio, ba bawé akreꞌbzenay akeꞌ keꞌe, naꞌ nnello nak akeꞌ ka xtoeꞌ,naꞌ leskaꞌ yeolol beꞌnn llaꞌa yellrio, bawerén akreꞌleꞌe, naꞌ gok akeꞌ ka beꞌnn bzollreꞌ, le benrén akeꞌleꞌe txhen rao da xhinnj keꞌen.

3Naꞌ chak ben Spíritu ke Diosenꞌ breꞌdaꞌoraꞌ daki, bcheꞌe anglenꞌ nadaꞌ to latj dache. Ka bllinaꞌnaꞌ, breꞌraꞌ to noꞌre llieꞌ koꞌll bell xhna banꞌ lliagall yichj naꞌ, naꞌ llia chi lozbaꞌ, naꞌ doxhen kwerpkebaꞌn nyojen diꞌll da dilrén Dios. 4Noꞌrenꞌ nakeꞌto raꞌll danꞌ nchix da morad naꞌ da xhna, naꞌnoneꞌ nbaraz kone ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, ren yej

Page 291: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 17:5 288 Apocalipsis 18:10chaꞌo, ren yej danꞌ nziꞌi perlas. Naꞌ noꞌxeꞌ to leode ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, ballaꞌte yollen to dazejen llawereꞌ lloneꞌ da nen ke xpeꞌreꞌ, naꞌ billreda llwie Dios. 5 Naꞌ roxhgueꞌe naꞌ, nyojen diꞌllda nen akre nakeꞌ, diꞌll da bi byejnieꞌ beꞌnnach,nen: “Nakaꞌ yell Babilonia, naꞌ nakaꞌ beꞌnn brao.Nakaꞌ xhnaꞌ noꞌr reꞌe ake, naꞌ xhnaꞌ da zban da derao yellrionꞌ.” 6Naꞌ breꞌraꞌ zolle noꞌrenꞌ, baweꞌjeꞌxchen beꞌnn kaꞌ nake beꞌnn ke Dios, beꞌnn kaꞌ beꞌediꞌll nxenraꞌll akeꞌ Jesúsenꞌ. Naꞌ ka breꞌraꞌ noꞌrenꞌ,naꞌll babanraꞌ. 7Naꞌll goll anglenꞌ nadaꞌ:

—¿Bixchen llabanroꞌ? Wzejnieꞌkzeraꞌ rweꞌ bizejen danꞌ breꞌroꞌ noꞌrenꞌ llia koꞌll bell xiꞌon zogall yichj, naꞌ llia chi lozbaꞌ. 8 Bellenꞌ breꞌroꞌnbzobaꞌ bnebiaꞌbaꞌ choll, zan bill nnebiaꞌbaꞌ nnaꞌ,yellojbaꞌ lo yell zitjenꞌ danꞌ nak lo gabil ganꞌyoꞌbaꞌn. Te naꞌ yeyoꞌbaꞌ saꞌkziꞌbaꞌ ke chnare. Kabxhe yellriote bzoj Diosenꞌ ra beꞌnn kaꞌ nap yelnban zejlikane leꞌ yich keꞌe naꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ binyoj ra akeꞌ leꞌ yich keꞌe naꞌ, yebán akreꞌ kat reꞌeakreꞌ yebán bell xiꞌon, banꞌ bzo batnaꞌ, naꞌ nnaꞌbi zobaꞌ, naꞌ sobaꞌ da yobre. 9 Yálljello yel siꞌnnaꞌ, nench chejnieꞌllo da ni. Da gall yichj bellenꞌnaken gall yaꞌ ganꞌ lliꞌ noꞌrenꞌ. 10Naꞌ leskaꞌ zejengall beꞌnne wnebiaꞌ. Gaꞌyeꞌ ba bzo akeꞌ bnebiaꞌakeꞌ, naꞌ ba bnit yel llnebiaꞌ ke akeꞌn. Toeꞌ llnebiaꞌnnaꞌ, naꞌ beꞌnnenꞌ ye to bi nna reꞌlloeꞌ, za yedeꞌyednnebieꞌ, naꞌ kat yedeꞌn chollze yednnebieꞌ.11Naꞌ bell banꞌ bzo kanaꞌ, naꞌ bill zobaꞌ nnaꞌ, zejenye to beꞌnn wnebiaꞌ, beꞌnn xoꞌne. Nakeꞌ to beꞌnnkaꞌ galle bnebiaꞌ akeꞌ, naꞌ nnebieꞌ da yobre, naꞌDiosenꞌ goneꞌ kweyieꞌ, naꞌ saꞌkzieꞌ ke chnare.

12 ’Naꞌ chi lozbaꞌ kaꞌ breꞌroꞌn, zejen chi beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ beꞌnn za zaꞌke nench nnebiaꞌ akeꞌ.Naꞌ nnebiaꞌrén akeꞌ bellenꞌ txhen chollze. 13 Naꞌyeololte beꞌnn chi kaꞌ, toz ka gon akeꞌ, koꞌ akeꞌ raonaꞌa bellenꞌ yel llnebiaꞌ ke akeꞌn, naꞌ billre da llakllon akeꞌ. 14 Naꞌ tilrén akeꞌ beꞌnnenꞌ nak ka xhiꞌrdaꞌon, naꞌ beꞌnnenꞌ nak ka xhiꞌr daꞌon goneꞌ ganrao wdilenꞌ, le Leꞌen nakeꞌ Xanllo, beꞌnn llnebiaꞌrao yezikre beꞌnn wnebiaꞌ, naꞌ nakeꞌ Rey, beꞌnnllnebiaꞌ rao yeololte rey. Naꞌ beꞌnn kaꞌ non leꞌetxhen naꞌ, nak akeꞌ beꞌnn ba brej Diosenꞌ, beꞌnnkaꞌ nxenraꞌll akyaꞌnneꞌ Leꞌe biteze da gak.

15Naꞌll goll anglenꞌ nadaꞌ:—Nisdaꞌo kaꞌ breꞌroꞌ ganꞌ lliꞌ noꞌre reꞌe naꞌ,

zejen beꞌnn zan kwis, beꞌnn yell, naꞌ zan yell xhenake, naꞌ beꞌnn llak wde wdere diꞌll de yellrio.16Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak ka chi loz bell xiꞌo, wie akreꞌnoꞌrenꞌ, naꞌ wsanraꞌll akeꞌ leꞌe yekwaꞌnn akteꞌ galyidze, te yeyoll naꞌ, gao akeꞌ xpeꞌreꞌn, naꞌwzeyrénakteꞌn lo yiꞌ. 17Le Dios naꞌnweꞌe latj gak akeꞌ toze,

gon akeꞌ yeolol da kaꞌ nne bell xiꞌo naꞌ, naꞌ gonakeꞌ yel llnebiaꞌ ke akeꞌn rao naꞌa bellenꞌ, nenchnaꞌ gak yeolol da kaꞌ ba bne Diosenꞌ. 18Naꞌ noꞌrenꞌbreꞌroꞌn nakeꞌ yell brao kwis da llnebiaꞌ beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ zjallaꞌa doxhen yellrio.

18Kanꞌ gak kat kweyiꞌ yell Babilonianꞌ

1 Bde naꞌ breꞌraꞌ betj ye to angl beꞌnn bzaꞌayebánꞌ rao yellrionꞌ, naꞌ gok rao neꞌe yel llnebiaꞌxhen naꞌ, nench gok kanꞌ bneꞌe naꞌ, byeniꞌ yellri-onꞌ kone beniꞌ keꞌen nseꞌe naꞌ. 2Naꞌ bnneꞌe zillje,bneꞌe:

—Ba bllin lla kweyiꞌ Babilonianꞌ yell brao naꞌ.Ba bllin lla yeyaken xhichnaꞌ daxiꞌo. Ba bllin llayeyaken ga chaꞌa ba llia xire ba xiꞌo ake. 3Kweyiꞌn,le beꞌnn kaꞌ llaꞌa yell Babilonia naꞌn, le bkoꞌyelakreꞌ beꞌnn zjallaꞌa yeolol yell ak, naꞌ gok akeꞌ kabeꞌnn bzollreꞌ, le benrén akeꞌ leakeꞌ txhen rao daxhinnj ke akeꞌ. Naꞌ beꞌnn wnebiaꞌ llaꞌa yellrio benakeꞌ da llawé xpeꞌr akeꞌ ren beꞌnn Babilonia kaꞌ,naꞌ beꞌnn kaꞌ lloꞌt bi da lloꞌt, gok akeꞌ beꞌnn wniaꞌ,le beꞌnn Babilonia kaꞌ benditje akreꞌ da goꞌt keakeꞌ.

4 Naꞌll benraꞌ ye to be xhnne da zaꞌa yebá, naꞌbneꞌe:

—Reꞌ nak xhiꞌnnaꞌ, lelloj yell Babilonianꞌ nenchbi gonrenre beꞌnn kaꞌ da xhinnj, nench ke saꞌkz-iꞌrén akreꞌ. 5 Le doꞌl xhen de ke beꞌnn Babiloniakaꞌ, naꞌ Diosenꞌ lljadinraꞌlleꞌ yeolol bi da xhinnjba ben akeꞌ. 6 Saꞌkziꞌ akchga noꞌr reꞌen, zeje diꞌllbeꞌnn yell Babilonia, danꞌ ba bsaꞌkziꞌ akeꞌ beꞌnne.Yellayraochgueꞌ da xhenll ka da ba benreꞌ beꞌnne.7 Leweꞌchgueꞌ yel llzaꞌkziꞌ keꞌe, katkenꞌ beneꞌ kanꞌgoꞌt da wen da chaꞌo keꞌe, le lo raꞌlldaꞌweꞌ naꞌbneꞌe: “Kere da te ke yel llnebiaꞌ kiaꞌ ni, ni keyegaꞌnnzaꞌ ka noꞌr wazeb, ni ke llojze nis bellrawaꞌ.” 8 Ke len naꞌ toze lla gak danꞌ llakreꞌ bitekze keꞌe. Beꞌnn zan gat, naꞌ beꞌnn zan kwellakeꞌ, naꞌ bil ton akeꞌ, naꞌ chey akeꞌ lo yiꞌ, le XanlloDiosenꞌ napeꞌ yel wak xhen, wsaꞌkzieꞌ leakeꞌ ke daxhinnjenꞌ ba ben akeꞌn.

9 Beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ zjallaꞌa yellrio, beꞌnn bnaobeꞌnn Babilonia kaꞌ ben akeꞌ da xhinnj, naꞌ benakeꞌ ka da nen ke akeꞌ, leakeꞌn kwell akeꞌ, naꞌyebán akreꞌ kat reꞌe akreꞌ chas llén danꞌ cheyyellenꞌ. 10Naꞌ lljasé akeꞌ ziꞌtre wia akeꞌ kanꞌ llak kebeꞌnn Babilonia kaꞌ, lleb akeꞌ kwis, naꞌll nne akeꞌ:

—¡Nyaꞌchraz llak ke yell brao, Babilonianꞌ, yellbraoll ka yeololte yellenꞌ! Ba bllin lla kweyiꞌncholl daꞌoze.

Page 292: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 18:11 289 Apocalipsis 19:711Naꞌ beꞌnnweꞌt kaꞌ zjallaꞌa yellrionꞌ kwell akeꞌ,

naꞌ yebán akreꞌ kat kweyiꞌ yellenꞌ, le nollno llraꞌsiꞌi danꞌ goꞌt akenꞌ. 12 Danꞌ lloꞌt akeꞌn naken deya chaꞌo nziꞌi oro, de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi plat, deyej zaꞌke, naꞌ de yej chaꞌo danꞌ nziꞌi perla, naꞌraꞌll chaꞌo de lino, naꞌ de sed, naꞌ raꞌll morad, naꞌraꞌll da xhna, naꞌ yeololte da nak de yay laꞌ xhix,naꞌ billre yay zaꞌke, naꞌ ren da nak de llit da naknbaraz da nziꞌi marfil, naꞌ de ya chaꞌo danꞌ nziꞌikobr, naꞌ de ya, naꞌ de yej chaꞌo danꞌ nziꞌi mármol.13 Nollno siꞌi no kner ke akeꞌn, no ceit xhix, noyare, naꞌ da laꞌ xhix danꞌ nziꞌi mirra, naꞌ ye to dalaꞌ xhix danꞌ nziꞌi olíbano, no xis uva, no ceit keyel wao, no yezje, no trigo, no burr, no blliꞌn, noxhiꞌre, no kabay, no karret, no beꞌnne ba ndaꞌonak beꞌnn wen llin ke to chiꞌze. 14Naꞌ beꞌnn weꞌtkaꞌ nne akeꞌ ke yellenꞌ:

—Ba bde ke yeolol daxhix kaꞌ, naꞌ yeolol dakaꞌ byazraꞌll beꞌnn Babilonia kaꞌ siꞌi akeꞌ kone yelwniaꞌ ke akeꞌn, kere no siꞌll da kaꞌ nnaꞌ.

15 Naꞌ beꞌnn weꞌt kaꞌ, beꞌnn kaꞌ beꞌt da bxhiꞌibeꞌnn Babilonia kaꞌ, se akeꞌ ziꞌtre lleb akeꞌ kanꞌllallayrao beꞌnn kaꞌ, naꞌ yebán akreꞌ yesbell akeꞌ.16Naꞌll nne akeꞌ zillje, ne akeꞌ:

—¡Nyaꞌchraz ba gokrize ke yell braonꞌ! Beꞌnnbllaꞌa yell ni, gok akeꞌ raꞌll chaꞌo raꞌll zaꞌke, no raꞌllmorad, no raꞌll xhna. Wa bzochaꞌo akeꞌ nbarazkone ya chaꞌo ren yej zaꞌke da llaktit, naꞌ ren yejchaꞌo nziꞌi perla. 17 Naꞌ nnaꞌ choll daꞌoze blleyiꞌyeolol da chaꞌo ke akeꞌn.

Naꞌ yeololte xan barco kaꞌ, naꞌ yeololte beꞌnnlljak lo barco, ren beꞌnn llon ak llin lo barco,naꞌ nollre beꞌnn llon ak llin lo nisdaꞌon, yeololeꞌse akeꞌ ziꞌtre. 18 Naꞌ reꞌe akreꞌ llas llén, naꞌ lleyyellenꞌ, naꞌll nne akeꞌ:

—Bi nna kweꞌ ye to yell yobre ka yell ni doxhenyellrio.

19 Naꞌll wllia akeꞌ yo bichte yichj akeꞌ yel lla-bane, naꞌll kwell akeꞌ nne akeꞌ:

—¡Nyaꞌchraz gokrize ke yell brao ni! Ren yelwniaꞌ ken, le gok akeꞌ beꞌnnwniaꞌ, yeololte no xanbarco, yeololte no beꞌnn llon llin lo nisdaꞌon, naꞌnnaꞌ choll daꞌoze blleyiꞌ yellenꞌ.

20Naꞌ reꞌ llaꞌre yebánꞌ, leyewé, reꞌ bseꞌl Diosenꞌgokre postl keꞌe, naꞌ reꞌ bseꞌleꞌ beꞌre xtiꞌlleꞌn, naꞌyezikre reꞌ nak beꞌnn keꞌe, leyewé le Dios naꞌ babchoyraweꞌ kweyiꞌ beꞌnn kaꞌ bsaꞌkziꞌ reꞌ.

21Naꞌll ye to anglenꞌ nap yel wakenꞌ broeꞌ ye toyej xhen da nak ka yej yich, bzaꞌlen lo nisdaꞌon,bneꞌe:

—Kanꞌ gak ke yell Babilonianꞌ, yeranen kanꞌbarán yej xhen ni, bzaꞌlaꞌn lo nisdaꞌo naꞌ, kbatlle

reꞌllon da yobre. 22 Kbatlle yénello gol danꞌne arpa yellenꞌ, kbatlle wkwell wakwell kaꞌ nobllej no trompet. Kbatlle ller beꞌnn nsed goneꞌxchinrazre da gonreneꞌ llin, ni llakia ke beꞌnn llotbi da lloteꞌ lo yej yich yénello yellenꞌ. 23 Kbatllereꞌllo beniꞌ ke danꞌ llseniꞌn, naꞌ kbatlle yénellolnni ke beꞌnn llon yel wachaynaꞌa. Kweyiꞌ beꞌnnkaꞌ lloꞌt llaꞌo rao yellenꞌ, beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn braorao yellrionꞌ, le beꞌnn Babilonia kaꞌ ba bxhiyeꞌeakeꞌ beꞌnn zjallaꞌa yeolol yell kone yel wallaꞌa keakeꞌn.

24Beꞌnn Babilonia kaꞌ, bet akeꞌ beꞌnn beꞌe xtiꞌllDiosenꞌ, naꞌ nollre beꞌnn brej Diosenꞌ gak akeꞌbeꞌnn keꞌe. Naꞌ rao yell naꞌ baroeꞌrawe bet akeꞌyezikre beꞌnne.

19Lloeꞌxhen akeꞌ Dios yebá

1 Bde naꞌ benraꞌ beꞌnn zan kwis llaꞌa yebánꞌ,lloeꞌrao akeꞌ Dios, ne akeꞌ zillj:¡Gakxhenchga Diosenꞌ!Nakeꞌ wasrá kello, naꞌ nakeꞌ beꞌnn zaꞌke, naꞌ napeꞌ

yel wak xhen.2 Le yel koxchis keꞌen naken da li.Ba bchoybieꞌ kweyiꞌ yell brao naꞌ danꞌ nak ka to

noꞌr reꞌe naꞌ,le naꞌn zjallaꞌa beꞌnn kaꞌ bkoꞌyele beꞌnn llaꞌa

doxhen yellrio,nench bi bzoa akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ.Ba bchoybieꞌ kweyiꞌ beꞌnn Babilonia kaꞌ,llayaꞌl saꞌkziꞌ akeꞌ danꞌ bet akeꞌ beꞌnn kaꞌ bxenraꞌll

Leꞌe.3Naꞌll bne akeꞌ da yobre:—¡Gakxhenchga Diosenꞌ! Ke chnare chas llén

ganꞌ chey yellenꞌ.4Naꞌ beꞌnn tapalloa kaꞌ (24) ren beꞌnn ye tap kaꞌ

llia xirenꞌ, le goꞌt akteꞌ slloaꞌre rao yonꞌ, lloeꞌraoakeꞌ Diosenꞌ ganꞌ llieꞌ naꞌ, ne akeꞌ:

—¡Kaꞌn gakchga! ¡Gakxhenchga Diosenꞌ!5 Naꞌ nen bnne ye to beꞌnn ganꞌ llia Diosenꞌ,

neꞌe:Yeolol lliꞌo llon xchin Diosenꞌ llayaꞌl wxenraꞌll-

lloeꞌ,lliꞌo lleblloeꞌ, no beꞌnn gore no bidaꞌo ak.

Yel wachaynaꞌa ke beꞌnn nak ka xhiꞌr daꞌon6 Naꞌll benraꞌ be xhnne ke beꞌnn zan lloeꞌrao

akeꞌ Diosenꞌ, naꞌ nen ka ga de yeo xhen ake, naꞌka ga llachj yiꞌwziꞌo, ne akeꞌ:¡Gakxhenchga Diosenꞌ!Le leꞌen napeꞌ yel wak,naꞌ ba bzorao llnebieꞌ.7Yewello sollo nbaraz kwis weꞌraolloeꞌ.

Page 293: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 19:8 290 Apocalipsis 20:8Le ba bllin lla gak yel wachaynaꞌa ke beꞌnnenꞌ nak

ka xhiꞌr daꞌon.Ba zo noꞌrenꞌ sieꞌ xhoꞌreꞌ.8 Ba beꞌe raꞌll chaꞌo da nakeꞌ, raꞌll lliche xhiꞌre.Naꞌ raꞌll chaꞌo da llich naꞌ, zeje diꞌll da wen danꞌllon beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ, nak akeꞌ ka noꞌrenꞌza wchaynaꞌa naꞌ.

9Naꞌll goll anglenꞌ nadaꞌ da yobre:—Bzoj da ni: “Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ ba goxheꞌ ll-

jak katenꞌ gak lnni ke yel wachaynaꞌa ke beꞌnnenꞌnak ka xhiꞌr daꞌon.”

Naꞌll bne anglenꞌ:—Diꞌll ninꞌ goll Diosenꞌ nadaꞌ naken diꞌll li.10 Naꞌll bzoa xhibaꞌ xhnieꞌ anglenꞌ nench

weꞌraweꞌ, naꞌ bi benneꞌ latje, bneꞌe:—Bi gonoꞌ kaꞌ. Nadaꞌ nakaꞌ beꞌnn wen xchin

Dios kanꞌ naksoꞌ rweꞌ ren beꞌnn lwelljoꞌ kaꞌ, beꞌnnbi llbej yichjeꞌ xtiꞌll Jesús naꞌ. Benxhen Dios naꞌ.

Naꞌ beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ, zokze Spíritu keDiosenꞌ llzejnieꞌn leakeꞌ nench lloeꞌ akeꞌ xtiꞌlleꞌn.

Beꞌnnenꞌ llia kabay lliche11Naꞌ breꞌraꞌ yebánꞌ ka to da nyarje, naꞌ breꞌraꞌ

to kabay lliche, naꞌ llia to beꞌnne lebaꞌ. Beꞌnnenꞌllia lebaꞌn naꞌ nzieꞌ Beꞌnn Llon Kon Kanꞌ Neꞌe, naꞌLloeꞌ Diꞌll Li. Zejeꞌ lixheje kanꞌ llchoybieꞌ saꞌkziꞌbeꞌnn kaꞌ bi llon kanꞌ neꞌe naꞌ, naꞌ dilreneꞌ daxhinnj naꞌ. 12 Naꞌ breꞌraꞌ yej raweꞌ kaꞌ nakenllaktit ka yiꞌ da llaꞌlnninne, naꞌ zan corona zjazóyichjeꞌn, naꞌ nyoj ye to reꞌe roxhgueꞌen da nom-biaꞌ toze Leꞌe. 13Naꞌ nakeꞌ to raꞌll da dop llen, naꞌnzieꞌ Xtiꞌll Dios. 14 Naꞌ beꞌnn nak beꞌnn wakaꞌaya ke Diosenꞌ nao akeꞌ Leꞌe, nak akeꞌ raꞌll chaꞌoda nak llich yalle, naꞌ llia akeꞌ twej kabay lliche.15 Naꞌ lloeꞌ naꞌ ll-lloj to spad da nlátit raweꞌ dagoneꞌ weꞌe yell kaꞌ bi llzoa diꞌll kanꞌ neꞌe naꞌ. Naꞌkat nnebieꞌ naꞌ, wsaꞌkzieꞌ leakeꞌ, naꞌll wzenay akeꞌkeꞌe. Naꞌ wdieꞌ leakeꞌ ka to leꞌ yay yetj, naꞌ saꞌkziꞌbeꞌnn kaꞌ ba ben da xhinnjenꞌ, le Dios beꞌnnenꞌnap yel wak xhen naꞌ, llaklleꞌe kanꞌ ba ben akeꞌn.16Naꞌ leꞌ xheꞌe naꞌ, naꞌ leꞌ xhichjeꞌ naꞌ, nyoj diꞌll kinen: “Nakaꞌ Rey ke yeololte rey ak, naꞌ nakaꞌ Xanyeololte beꞌnn wnebiaꞌ.”

17 Naꞌll breꞌraꞌ to angl zelleꞌe lo willenꞌ, naꞌllbesieꞌ balwilleꞌ yeololte chod ak llasdá leꞌ yebánꞌ,lleꞌebaꞌ:

—Ledá, leyedope ganni gaore to xcheꞌ xhen dagonn Diosenꞌ keré. 18Gaꞌt xpeꞌr beꞌnn wnebiaꞌ ak,xpeꞌr no xan beꞌnn wakaꞌa ya ak, xpeꞌr no beꞌnnwar ak, xpeꞌr kabay ak, naꞌ ren ke beꞌnn wllialebaꞌ, naꞌ ke yeololte beꞌnne, no beꞌnn gok beꞌnnwen llin ke beꞌnne, naꞌ rente beꞌnn bi ben xchinbeꞌnne, naꞌ no xkwiꞌde, naꞌ no beꞌnn gore.

19 Naꞌ breꞌraꞌ bell xiꞌon, ren yeolol beꞌnnwnebiaꞌ kaꞌ zjallaꞌa yellrio ren beꞌnn wakaꞌa yakeꞌe kaꞌ, ba badop akeꞌ nench tilrén akeꞌ Jesúsbeꞌnnenꞌ llia koꞌll kabay llichenꞌ, ren beꞌnnwakaꞌaya keꞌe kaꞌ. 20Naꞌ bellenꞌ gokbaꞌ rallnaꞌa Jesúsenꞌ,naꞌ leskaꞌ gok ke beꞌnnenꞌ beꞌe diꞌll wenraꞌllenꞌ,beꞌnnenꞌ ben yel wak nench bxenraꞌll beꞌnnebell xiꞌon, ren lwaꞌa kebaꞌ naꞌ, naꞌ bzo akeꞌ senkebaꞌn. Llop aktebaꞌ gok rao naꞌa Jesúsenꞌ rentebeꞌnnenꞌ beꞌe diꞌll wxhiyeꞌe naꞌ, nna nbantebaꞌbzaꞌl akebaꞌ lo yiꞌ gabil ganꞌ llaꞌlnninn danꞌ nziꞌiazufre, naꞌ naken to yiꞌ xhen danꞌ nak ka tonisdaꞌo. 21 Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ llia kabay llichenꞌbeteꞌ yezikre beꞌnn kaꞌ nao bell xiꞌon kone spaddanꞌ blloj lloeꞌ naꞌ, naꞌll yeolol chod kaꞌ to berjakebaꞌ bdao akbaꞌ xpeꞌr akeꞌn.

20Kanꞌ gak rao to mir iz

1Bayoll naꞌ breꞌraꞌ to angl beꞌnn zo yebá, betjeꞌnoꞌxeꞌ xhiya ke yell zitj danꞌ nak lo gabil, naꞌnoꞌxeꞌ to gden xhen. 2 Anglenꞌ beꞌxeꞌ bel xiꞌon,banꞌ braꞌ kanaꞌte. Lebaꞌ llnebiaꞌbaꞌ daxiꞌo kaꞌ,naꞌ lebaꞌn Satanásenꞌ. Anglenꞌ bchejebaꞌ gdento mir iz. 3 Bayoll bchejebaꞌ naꞌ, le bzaꞌltebaꞌ loyell zitj gabilenꞌ, naꞌ le bsejteꞌ lloaꞌ yell zitjenꞌ,naꞌ bchiꞌchteꞌn to sey nench bill siyeꞌbaꞌ beꞌnnachchak llin to mir iz. Kat te to mir izenꞌ, kanaꞌllyesellebaꞌ gden naꞌ nench yellojbaꞌ ye choll.

4Naꞌ breꞌraꞌ ganꞌ lljachia beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌ, naꞌbllia akeꞌ rawe naꞌ, beꞌnn kaꞌ broꞌ Diosenꞌ rao naꞌaakeꞌ gon akeꞌ yel koxchis ke beꞌnnach. Naꞌ breꞌraꞌbeꞌnn kaꞌ bchoy akeꞌ yen, ni ke danꞌ beꞌe akeꞌ xtiꞌllJesúsenꞌ, naꞌ ni ke danꞌ bxenraꞌll akeꞌ Diosenꞌ, naꞌbi beꞌrao akeꞌ bell xiꞌon, ren lwaꞌa kebaꞌ naꞌ, naꞌleskaꞌ bi beꞌe akeꞌ latj so sen kebaꞌ roxhga akeꞌ onaꞌa akeꞌ naꞌ. Naꞌ basbán Diosenꞌ leakeꞌ radj beꞌnnwat kaꞌ, naꞌ nnebiaꞌrén akeꞌ Cristonꞌ to mir iz.5Beꞌnn ki gok beꞌnnnell babán akeꞌ radj beꞌnnwatkaꞌ. Naꞌ bi babankze beꞌnn kaꞌ yelaꞌ, bllinte gokllto mir iz, kanaꞌllenꞌ babán akeꞌ. 6 Nbaraz nniꞌtbeꞌnn kaꞌ basbaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ da nelle,beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ nak beꞌnn keꞌe. Bi gak keakeꞌ kanꞌ gak ke beꞌnn kaꞌ yellayrao akeꞌ ke chnarebi da xhinnj ba ben akeꞌ, da naꞌn nello yel gotwllope. Len naꞌ niꞌt akeꞌ nxenraꞌll akeꞌ Dios, naꞌnxenraꞌll akeꞌ Cristo naꞌ, naꞌllenꞌ gak akeꞌ bxoz,naꞌ nnebiaꞌrén akeꞌ Cristonꞌ to mir iz.

7 Kate ba gok to mir iz naꞌ, weꞌe Diosenꞌ latjeyelloj xan daxiꞌo kaꞌ lo yell zitj lo gabil naꞌ, ganꞌbseyjeꞌ naꞌ. 8 Naꞌ yellojen naꞌ siyeꞌn beꞌnne dayobre, beꞌnn zjallaꞌa yeolol yell kaꞌ llaꞌa yellrio.

Page 294: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 20:9 291 Apocalipsis 21:14Siyeꞌn beꞌnn kaꞌ nziꞌi Gog naꞌ Magog, yetopenleakeꞌ tilrén akeꞌ Cristonꞌ, gak akeꞌ beꞌnn zan kwiska yoxh da lliꞌ lloaꞌ nisdaꞌo, da nono llak wrabe.9 Naꞌ breꞌdaꞌoraꞌ beꞌnn zan llebraz kaꞌ, bzaꞌa akeꞌdoxhen rao yellrio, naꞌ jakeꞌ ganꞌ lliꞌ yell danꞌnllieꞌ Diosenꞌ, ganꞌ zjallaꞌa beꞌnn kaꞌ ba brejeꞌ nakakeꞌ beꞌnn keꞌe. Naꞌt ka byechj akeꞌ yellenꞌ, lebente Diosenꞌ bexj yiꞌ leꞌ yebánꞌ bzeyten leakeꞌ.10Naꞌ ka nak xan daxiꞌo kaꞌ danꞌ bxhiyeꞌe beꞌnnellaꞌa yellrio, angl ke Dios naꞌ bzaꞌleꞌn lo yiꞌ gabilganꞌ llaꞌlnninn danꞌ nziꞌi azufre, naꞌ yiꞌ xhen naꞌnaken ka to nisdaꞌo, ganꞌ bzaꞌl akeꞌ bell xiꞌonren beꞌnnenꞌ beꞌe diꞌll wenraꞌll, nench bxenraꞌllbeꞌnnach bell xiꞌo naꞌ. Naꞌll yellayrao akeꞌ kechnare.

Gok yel koxchis ke beꞌnn ba got11 Naꞌll breꞌraꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ naken to da

xhen da nak da llich kwis. Naꞌ yellrionꞌ renteyebánꞌ baranten chras nollno breꞌkze len, gallgagokse yeziꞌraꞌllen ga yobre. 12 Naꞌ breꞌraꞌ beꞌnnba got, beꞌnn gore beꞌnn xkwiꞌde, naꞌ no bdaꞌo,zjazellá akeꞌ rao Diosenꞌ. Naꞌll bseꞌs Diosenꞌ yichkaꞌ danꞌ nyoj yeolol da ben totoeꞌ. Bayoll naꞌbseꞌse yich ganꞌ nyoj ra beꞌnn kaꞌ de yel nbanzejlikane ke. Naꞌll beneꞌ yel koxchis ke akeꞌ konka ben akeꞌ, chak bzo akeꞌ yellrio, le yeolol da benakeꞌ naꞌ, nyojen leꞌ yich. 13 Yeolol beꞌnn wasaꞌtlo nisdaꞌon, balloj akeꞌ zjazellá akeꞌ rao Diosenꞌ,naꞌ yeolol beꞌnn wasaꞌt ga yobre, leskaꞌ balloj akeꞌzjazellá akeꞌ raweꞌn, nench naꞌ beneꞌ yel koxchiske totoeꞌ kon ka ben akeꞌ chak bzo akeꞌ yellrio.14Naꞌllenꞌ yel got ganꞌ llaꞌa beꞌnn wat kaꞌ, Diosenꞌbzaꞌlen lo yiꞌ gabil danꞌ nak da xhen ka to nisdaꞌo.Naꞌ danꞌ got beꞌnn kaꞌ bllaꞌa lo yiꞌ naꞌ, len naꞌ yelgot wllope ke akeꞌ. 15 Yeolol beꞌnn bi bzoa xtiꞌllDiosenꞌ, yeolol beꞌnn bi nyoj ra akeꞌ ganꞌ nyoj rabeꞌnn, de yel nban zejlikane ke akeꞌ, bzaꞌl Diosenꞌleakeꞌ lo yiꞌ naꞌ.

21Yebá kobe ren yellrio kobe

1 Bde naꞌ breꞌraꞌ leꞌ yebánꞌ ba bayaken da kobeleskaꞌ yellrionꞌ, le yebánꞌ da gok da nelle naꞌ, naꞌyellrio da nell naꞌ ba barán aken. Leskaꞌ billbinisdaꞌo goꞌte. 2Nadaꞌ Juan breꞌraꞌ yell ke Diosenꞌ,Jerusalén kobe danꞌ lliꞌ yebánꞌ ganꞌ zo Diosenꞌ,betjen rao yellrio. Nonen nbaraz ka ke to noꞌreba bayoneꞌ nbaraz wchayneꞌe. 3 Naꞌ do ganꞌ lliaDios naꞌ, benraꞌ bnne to beꞌnn zillje, neꞌe:

—Wiacheke, ba betj Diosenꞌ zoreneꞌ beꞌnnach,naꞌ sorentezeꞌ leakeꞌ, le brejeꞌ leakeꞌ nench nak

akeꞌ yell keꞌe. 4 Dios naꞌ goneꞌ bibi gak ke akeꞌ dasoyaꞌch akeꞌ, da kwellrén akeꞌ, nollno gat, nollnochey la, le ba bde ke yeolol da kaꞌ goꞌt yellrionellenꞌ.

5Naꞌll bne beꞌnnenꞌ llia llnebiaꞌn, neꞌe:—Lewiá ke, nadaꞌ llakobaꞌ yeololte bi da zjadé.Leskaꞌ bneꞌe:—Bzoj diꞌll ki ba benroꞌ naꞌ, le naken diꞌll li, naꞌ

gak kanꞌ bniaꞌ naꞌ.6 Bayoll naꞌ bneꞌe nadaꞌ:—Ba gok da llayaꞌl gak. Nadaꞌ nakaꞌ ka tiꞌch

diꞌll nelle, naꞌ naktiaꞌ ka tiꞌch diꞌll ga llayollen, kato beꞌnn bxe bi da bxieꞌ, naꞌ wasyollteꞌn. Beꞌnnebile, nadaꞌ weꞌe nis da yeꞌjeꞌ danꞌ nsaꞌa yel nban,naꞌ bitbi saꞌkren. 7 Beꞌnne nxenraꞌll nadaꞌ, chaꞌba bzoereꞌ bi wsanraꞌlleꞌ xtiꞌllaꞌn, da wen gak keꞌeka diꞌllenꞌ ba beꞌkzaꞌ naꞌ, nadaꞌ gakaꞌ Dios keꞌe,naꞌ leꞌe gakeꞌ xhiꞌnnaꞌ. 8 Naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌblleb xhnnezaꞌ, naꞌ beꞌnn bi llonliraꞌll nadaꞌ, naꞌbeꞌnn kaꞌ llasoꞌn danꞌ bi llazraꞌllaꞌ, naꞌ beꞌnn wenxhia kaꞌ, naꞌ beꞌnn darén ak noꞌr yobre o beꞌnnbyio yobre, naꞌ beꞌnn llon txhen yel wallaꞌa, naꞌbeꞌnn llonliraꞌll lwaꞌa ak, naꞌ yeolol beꞌnn lloeꞌdiꞌll wenraꞌlle; yeolol beꞌnn kaꞌn llayaꞌl saꞌkziꞌ akeꞌke chnare lo yiꞌ xhen danꞌ nak ka to nisdaꞌo, loyiꞌ gabil ganꞌ llaꞌlnninn danꞌ nziꞌi azufre. Naꞌ danꞌgak ke akeꞌ naꞌ, len naꞌ nello yel got wllope.

Yell Jerusalén danꞌ nak da kobe9Naꞌll breꞌraꞌ to angl gall kaꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌx leo

kaꞌ galle, da kaꞌ yollte da brarj akeꞌ, nench gok yelziꞌ le zerawe yellrionꞌ. Badbiꞌyeꞌ ganꞌ ziaꞌ naꞌ, naꞌlleꞌe nadaꞌ:

—Da ke, wroeꞌraꞌ rweꞌ beꞌnnenꞌ nak ka to noꞌrza wchaynaꞌa, naꞌ Jesucristo beꞌnnenꞌ nak ka toxhiꞌr daꞌon bet akeꞌ, naꞌ nnello Leꞌen siꞌi noꞌrenꞌ.

10 Naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ benen nench bacheꞌeanglenꞌ nadaꞌ to rao yaꞌ xhen da nak sibe, naꞌbroeꞌreꞌ nadaꞌ yell Jerusalén naꞌ, danꞌ nake yellke Dios. Zon yebá naꞌ, naꞌ lletjen rao yellrionꞌ.11 Naꞌ yellenꞌ goken llaktit kone beniꞌ danꞌ nsaꞌaDiosenꞌ. Naꞌ llaktit ken naken ka to yej da zaꞌke,ka yej danꞌ nziꞌi jaspe danꞌ llreꞌllo ka yej kes.12To zeꞌe sib xhen nechj yellenꞌ, naꞌ zjazó chllinn(12) kwen ga nak zi choꞌllo, naꞌ toto ganꞌ nyarjnaꞌ, zjazé twej angl. Naꞌ leꞌ ganꞌ choꞌllo naꞌ nyojra chllinn kweꞌ beꞌnn kaꞌ bxe chllinn kweꞌ diallabeꞌnn Israel kaꞌ. 13Naꞌ leꞌ zeꞌe danꞌ zo chlaꞌ yellenꞌganꞌ llraꞌ willre zjazó chonne ganꞌ nak zi choꞌllo,naꞌ ganꞌ llen willre zo ye chonnen, naꞌ yichjre zoye chonnen, naꞌ lleꞌlre zo ye chonnen. 14Naꞌ zeꞌedanꞌ nechj yellenꞌ, yoꞌ chllinn yej xhen rane, naꞌleꞌ yej kaꞌ nyoj ra chllinn beꞌnn kaꞌ nak postl ke

Page 295: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 21:15 292 Apocalipsis 22:11Jesucristo beꞌnnenꞌ nake ka xhiꞌr daꞌo naꞌ. 15Naꞌangl beꞌnnenꞌ beꞌrén nadaꞌ diꞌll naꞌ, noꞌxeꞌ to yada nak de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro da gonreneꞌ llinwllixeꞌ yell naꞌ, ren zeꞌe naꞌ, naꞌ lloaꞌ ganꞌ nak zichoꞌllo. 16 Yellenꞌ toz ka naken de zraꞌye ren dezdonre. Anglenꞌ bllixeꞌ yellenꞌ kone yanꞌ noꞌxeꞌnaꞌ, naꞌ goken chop mir chop gayoa (2,200) danꞌnziꞌi kilómetro chlaꞌ wejenꞌ, ka tonn nake zraꞌyenaꞌ, ka to sib naken. 17Naꞌll bllixeꞌ zeꞌe danꞌ nechjyellenꞌ, naꞌ goken to gayoa tapayon (144) tchitdanꞌ nombiaꞌ beꞌnnache, len naꞌ benrén anglenꞌllin bllixeꞌn.

18 Zeꞌe danꞌ nechj yellenꞌ naken de yej da zaꞌkeda nziꞌi jaspe, naꞌ doxhen yellenꞌ naken de yachaꞌo, naꞌ nlaꞌn ka to yej kes da nak yalle. 19 Naꞌyej danꞌ llaꞌa ran zeꞌe danꞌ nechj yellenꞌ nonen lennbaraz.Da nellenꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi jaspe;da wllope naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi zafiro;da wyonne naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi ágata;da wdape naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi esmeralda;20 da gaꞌye naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi ónice;da wxhope naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi cornalina;da galle naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi crisólito;da xoꞌne naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi berilo;da ga naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi topacio;da chi naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi crisopraso;da chnej naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi jacinto;naꞌ da chllinn naꞌ naken de yejenꞌ nziꞌi amatista.

21 Naꞌ ganꞌ nak zi choꞌllo da chllinn kwen kaꞌ,nak aken chllinn yej chaꞌo danꞌ nziꞌi perla, totonnaken de yej chaꞌo nziꞌi perla. Naꞌ nez ke yellenꞌnaken de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, naꞌ naken ka yejkes da nak yalle.

22 Naꞌ bibi yodaꞌo breꞌraꞌ yellenꞌ, le beꞌnn kaꞌzjallaꞌa yell naꞌ, niꞌt akeꞌ rao Xanllo Dios, beꞌnnenꞌnape yel wak xhen, naꞌ rao Jesucristo beꞌnnenꞌnak ka xhiꞌr daꞌo, leakeꞌn nxenraꞌll beꞌnn kaꞌ llaꞌayellenꞌ. 23 Beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellenꞌ, bibi will bibibeꞌo yallj akreꞌ wseniꞌn yellenꞌ, le beniꞌ danꞌ nechjDios naꞌ, llseniꞌn ke akeꞌ rente beniꞌ da nsaꞌabeꞌnnenꞌ nak ka xhiꞌr daꞌo. 24 Naꞌ beniꞌ ke Diosnaꞌ wseniꞌn ke beꞌnn zaꞌk yeololte yell zjallaꞌayellrio, beꞌnne llonliraꞌll Dios, naꞌ beꞌnn wnebiaꞌllaꞌa yellrio weꞌxhen akeꞌ Dios, weꞌe akeꞌ Leꞌe bida zaꞌke da chaꞌo da de ke akeꞌ, ren no yel baraꞌnnxhen ke akeꞌ. 25 Bi cheyj ganꞌ nak zi choꞌllo dakaꞌ niꞌt yellenꞌ te lla, le gannaꞌ bill gale. 26 Naꞌyel zaꞌk yel nbaraz da zjadé yeolol yell, ren yelbaraꞌnn da zjadé ke beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, weꞌe akeꞌnDiosenꞌ. 27 Yell naꞌ kbat gak choꞌ beꞌnn llon da

zban. Bi gak choꞌ beꞌnne llon biteze da llwie Dios,naꞌ beꞌnne lloeꞌ diꞌll wenraꞌlle. Zeraoze beꞌnne kaꞌnyoj ra akeꞌn leꞌ yich ke Jesucristonꞌ, beꞌnnenꞌ nakka xhiꞌr daꞌo, naꞌ nyoj ra akeꞌ gaꞌt yel nban ke akeꞌke chnare, leakzeꞌn gak choꞌ akeꞌ.

221 Naꞌll broeꞌ anglenꞌ nadaꞌ yeo ganꞌ yolle nis

da lloeꞌ beꞌnnachenꞌ yel nban zejlikane. Nisenꞌnaken ka yej kes le nyan kwis. Naꞌ ll-llojen ganꞌllia Dios naꞌ, ren Jesucristo beꞌnnenꞌ zaꞌkrebeꞌ kaxhiꞌr daꞌo. 2 Naꞌ kllol nez xhen ke yellenꞌ, naꞌllop laꞌte lloaꞌ yeonꞌ zjazó yay da lloeꞌ yel nban.Naꞌ llbian daxhix chllinn (12) ras rao to iz, lloeꞌndaxhix tbeꞌo weje, naꞌ beꞌnn yell kaꞌ llonrén akeꞌxhlaꞌyenꞌ llin, nench wayonen beꞌnn llaꞌa yeololyell kaꞌ biteze da llak akreꞌ. 3Naꞌ billbi da xhinnjgaꞌt da llwie Dios, naꞌ yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ renke Jesucristo, beꞌnnenꞌ nak ka xhiꞌr daꞌo so akeꞌyellenꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ bxenraꞌll Leꞌen weꞌrao akeꞌLeꞌe. 4Naꞌ reꞌe akreꞌ Xanllo Diosenꞌ, naꞌ yoj reꞌenroxhga akeꞌ. 5 Naꞌ billbi xchol gake. Naꞌ beꞌnnkaꞌ zjallaꞌa naꞌ, billbi beniꞌ ke no da llseniꞌ, naꞌbillbi will yallj akreꞌ, le beniꞌn nechj Xanllo Diosnaꞌn, wseniꞌn ke akeꞌ. Naꞌ nnebiaꞌrén akeꞌ Leꞌe kechnare.

Ba rez yed Jesucristonꞌ da yobre6Naꞌll goll anglenꞌ nadaꞌ:—Yeolol diꞌll ki ba benroꞌn naken da li, gak

kon kanꞌ ba bnetoꞌ naꞌ. Xanllo Dios naꞌ llsenieꞌlo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne lloeꞌ ak xtiꞌlleꞌn, naꞌ llze-jnieꞌreꞌ leakeꞌ akrenꞌ nne akeꞌ, Leꞌen bseꞌleꞌ nadaꞌzadzejnieꞌraꞌ beꞌnn llon xchin Dios, nench wroeꞌakreꞌ da kaꞌ ba zaꞌa aken.

7Naꞌll bne Jesúsenꞌ:—Le zaꞌtiaꞌ. Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ byejleꞌ ke

xtiꞌllaꞌn, nyojen leꞌ yich ki.8Nadaꞌ, Juan, benraꞌ, naꞌ breꞌraꞌ da ki ba bzojaꞌ

ni. Naꞌ bayoll benraꞌ, naꞌ breꞌraꞌ naꞌ, jazoaꞌ xhibaꞌxhniaꞌ anglenꞌ, beꞌnnenꞌ broeꞌ nadaꞌ da ki, naꞌgokraꞌllaꞌ weꞌraweꞌ. 9 Bixha anglenꞌ bneꞌe:

—Bi gonoꞌ kaꞌ, nadaꞌ nakaꞌ to beꞌnn wen xchinDios kanꞌ naksoꞌ rweꞌ, naꞌ kanꞌ nake beꞌnn lwelljoꞌkaꞌ ba brej Diosenꞌ lloeꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ kanꞌ nakyeolol beꞌnn kaꞌ llejleꞌ da kaꞌ nyoj leꞌ yich ni.Benxhen Dios naꞌ.

10 Leskaꞌ golleꞌ nadaꞌ:—Bi wkwaꞌchoꞌ diꞌll kaꞌ ba bzojoꞌn, le da ba zo

rez gaken. 11 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llon da xhinnj, nnaoaklleꞌ yesoꞌneꞌn, naꞌ beꞌnn kaꞌ llasoꞌn da nak zdoꞌ,yesoꞌnlleꞌn. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llon da wen, nnao aklleꞌgon akeꞌ da wen naꞌ llon akeꞌn. Naꞌ beꞌnnenꞌ ba

Page 296: ii—Byas, bche e bida on ren xhna be n, lelljak gan nzi iEgipto,na ganna sore,na katenetella , kana ll wak wayedre, le Herodes na llayirjebe nenchgotebe . 14 …

Apocalipsis 22:12 293 Apocalipsis 22:21ben kwineꞌ rallnaꞌa Diosenꞌ, bit yellojeꞌ lo naꞌaDiosenꞌ.

12 Jesúsenꞌ bneꞌe:—Le zaꞌtiaꞌ, naꞌ wayoaꞌ beꞌnnach kon ka ba ben

totoeꞌ. 13Nadaꞌ nakaꞌ ka tiꞌch diꞌll nell, naꞌ naktiaꞌka tiꞌch diꞌll ganꞌ llayollen, nadaꞌ nakaꞌ ka to beꞌnnbxe bi da bxieꞌ, naꞌ wasyollteꞌn, naꞌ naktiaꞌ ka tobeꞌnn zej raote, naꞌ ka beꞌnn zej xhante.

14 Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ ba bayib xharaꞌn akeꞌn.Leakeꞌn gak gao akeꞌ daxhix danꞌ llbia rao yaydanꞌ nsaꞌa yel nban zejlikanenꞌ, naꞌ gak choꞌ akeꞌyellenꞌ. 15Zan kanak beꞌnn kaꞌ llon da zban, beꞌnnllon txhen yel wallaꞌa, beꞌnn llon da nen ke xpeꞌrakeꞌ, naꞌ beꞌnnwenxhia, naꞌ beꞌnn llonliraꞌll lwaꞌaake, naꞌ yeolol beꞌnn lloeꞌ diꞌll wenraꞌlle, naꞌ llawéakreꞌ wzenay akeꞌ diꞌll wenraꞌlle, yeolol beꞌnn kaꞌbi gak choꞌ akeꞌ lo yell kiaꞌn.

16 —Nadaꞌ Jesús ba bseꞌlaꞌ angl kiaꞌn, nenchbadzenreꞌ rweꞌ yeolol da kaꞌ ba bzojoꞌ naꞌ. Naꞌllayaꞌl weꞌon beꞌnn kaꞌ lldope ll-llay llonliraꞌllnadaꞌ. Nadaꞌ nakaꞌ xhiꞌnn dialla rey David, naꞌnakaꞌ ka berj rsire.

17 Naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ, naꞌ leskaꞌ lliꞌonxenraꞌll-llo Jesúsenꞌ, llelloeꞌ:

—Le yobte yedoꞌ.Naꞌ beꞌnnenꞌ llenenꞌ, nneꞌe:—Dachga.Naꞌ beꞌnnenꞌ llbilraꞌlleꞌ, yedchgueꞌ, naꞌ noteze

beꞌnn lleꞌnreꞌ, yeꞌjchgueꞌ nis danꞌ lloeꞌ yel nbanzejlikane, naꞌ bibi saꞌkren.

18Naꞌ llasnisraꞌ reꞌ llzenay kanꞌ ne yich ni, ke dakaꞌ za gak, naꞌ chaꞌ no wzanlle ka danꞌ llia leꞌ yichni, Dios naꞌkze gonlleꞌ yel ziꞌ keꞌe, ka danꞌ nyoj leꞌyich ni. 19 Naꞌ chaꞌ reꞌ yekaꞌre danꞌ llia leꞌ yichni, Dios naꞌ yelaneꞌ rarenꞌ leꞌ yich keꞌen, ganꞌ lliara beꞌnn kaꞌ de yel nban zejlikane ke, naꞌ bi gakyeyoꞌre yell keꞌen, naꞌ bibi da wen gak keré danꞌnyoj leꞌ yich ni.

20 Naꞌ Jesús, beꞌnnenꞌ bzejnieꞌ nadaꞌ yeolol dakaꞌ bzojaꞌ naꞌ, neꞌe:

—Da likze le zazaꞌtiaꞌ da yobre.Kaꞌn gakchga. Le yobte yedoꞌ Xantoꞌ, Jesús.21Xanllo Jesucristonꞌ gakrenchgueꞌ yeololtere.

Kaꞌn gakchga.


Recommended