iiEmo'u Ituk'oviti

New Testament in Terna (BR:ter:Terna)copyright 2012 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: TernaTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Terna [ter], BrazilCopyright Information

2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-NoDerivativeWorks. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include theabove copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Terna

2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-NoDerivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures anddocuments. For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-30PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 14 Mar 2019 from source files dated 1 Dec 20189434667b-9ee2-59e4-93dc-3a75fa6b3851

http://www.wycliffe.orghttp://www.ethnologue.org/language/terhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

Contents

Mteu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Mrku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Lka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Xuum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115tu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146Rmanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1831 Korntiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2012 Korntiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218Nglata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229feziu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236Filpensi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242Kolsensi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2461 Tesalonsensi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2512 Tesalonsensi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2551 Timti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2572 Timti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262Ttu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Filmom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269bereu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271Teku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2851 Pturu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2902 Pturu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2951 Xuum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2982 Xuum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3033 Xuum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304Njda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305Apokalpisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307

Mteu 1:1 1 Mteu 1:15

YTOE MTEUkoyhoti koeku JesusXapkuke neko hikau Jesus, pe hyeno kohati Mteu. Lvi itukvomaka po'i haxeokonoke. Enepora

inxoti koyuhpeti yara Novo Testamento, Mteu yutoxa. Yoko koperxinoti nti itkovo neko Mteutumneke hokpea Jesus. Hane yutxino ne Mteu jdeuhiko, exkoati itkeovo koati Msiya ne Jesus,eneponeko kxone yutoti ya Velho Testamento smeamo, enepone phoemaka Ituk'oviti yara kveumum. Koati aha Mteu kohapu'ikea ytoeke itkeovo natina jdeu ne Jesus, enepone kxone jdeuhikosmeamo.

Xoko turi ytoe Mteu, anko ihhiko neko oxnoekene Jesus koukevoti xoko braum turi jdeuhiko.Xapkuke neko iha oxnoekene Jesus, ankomaka iha Ndvi, koati teyonti natina jdeuhiko mekke.xokovea Mteu motkeyea itkeovo natina jdeuhiko ne Jesus. Koane vo'oku itkeovo kxone jdeuhikosmeamo ne Jesus natxea kuteti natxea ne Ndvi mekke, nomone haxinokono moripono Ndvine Jesus. Yokmomapihi koeku moripono Ndvi kixonti hunkoku ra Novo Testamento xokokouhpu'ikinoveati koku.

Oxnoekenehiko JesusLk 3.23-38

1 Enepora yutoti, koati koyuh'inoviti ihhiko ne oxnoekene Jesus Kristu, moripono Ndvi,moriponoikomaka braum.

2 Eneponeko braum, h'ane neko Izki.Kene Izki, Njko itukoa h'a.Kene Njko, Njda yoko po'nuhiko itukoa h'a.3Kene Njda, Pre yoko Nzra itukoa h'a.Tma koha no neko pi'ti xe'exa Njda.Kene Pre, zorom itukoa h'a.Yoko raum koha x'a neko zorom.4Kene raum, Amindabi itukoa h'a.Kene Amindabi, Nso itukoa h'a.Kene Nso, Sumom itukoa h'a.5Kene Sumom, Mba itukoa h'a.Yoko Rbe koha no ne Mba.Kene Mba, bedi itukoa h'a.Yoko Rti koha no ne bedi.Kene bedi, Njse itukoa h'a.6 Eneponeko Njse, nomone itko h'a neko Ndvi, nti mekke.Yoko pe xe'xa neko Ndvi xoko sno, vivana hyeno kohati riya.Salmaum koha neko x'a.7Kene Salmaum, Robaum itukoa h'a.Kene Robaum, mbiya itukoa h'a.Kene mbiya, za itukoa h'a.8Kene za, Njozfa itukoa h'a.Kene Njozfa, Njraum itukoa h'a.Kene Njraum, ziya itukoa h'a.9Kene ziya, Njtaum itukoa h'a.Kene Njtaum, ka itukoa h'a.Kene ka, Ezkiya itukoa h'a.10Kene Ezkiya, Manse itukoa h'a.Kene Manse, mum itukoa h'a.Kene mum, Njziya itukoa h'a.11 Kene Njziya, Njekniya yoko po'nuhiko itukoa h'a ya kaxnake teokonoku ne viynoxapa jdeu

xapa isukkoti yaneko omopkononehiko itkeovo kati ya Mbablonea.12 Eneponeko Njekniya, pe x'a kohati Salatye ike ompinekono viynoxapa ya Mbablonea.Kene Salatye, Nzorobbe itukoa h'a.13Kene Nzorobbe, Ambidi itukoa h'a.Kene Ambidi, Eliyki itukoa h'a.Kene Eliyki, zo itukoa h'a.14Kene zo, Sadki itukoa h'a.Kene Sadki, kim itukoa h'a.Kene kim, Elidi itukoa h'a.15Kene Elidi, Eleza itukoa h'a.Kene Eleza, Mtam itukoa h'a.Kene Mtam, Njko itukoa h'a.

Mteu 1:16 2 Mteu 2:1316Kene Njko, Yse, ima Mriya, itukoa h'a.Yoko Mriya, nomone itko no ne Jesus. Yoko Jesus, nomone ne ihxonetimaka Msiya, phoe

Ituk'oviti koteovo xne.17Enepone oxnoekene Jesus yutoxvoti ha yar'a, ktoze ke uketi kaxena braum tuk koeti kaxena

Ndvi. Kene uketi kaxena Ndvi tuk koeti ompeokonoku viynoxapa yaMbablonea, ktoze kopomakaha ne oxnoekene yutoxvoti yar'a. Kene uketi kaxena ompeokonoku viynoxapa ya Mbablonea tukkoeti pepe Msiya, ktoze kopomaka ha.

Koeku in ipuhko JesusLk 2.1-7

18 Hara ke kixoku koku in ipuhko ne Jesus Kristu yara kveu mum. Enepone Mriya, eno Jesus,hoenxokonotine itkeovo yenomo Yse. Itea koeku voyea ava xoko Yse koane voyea akpinea, ihaikkone neko Mriya ya xunkoke Sas'iti Omxone Ituk'oviti. 19 Yoko enepone Yse, imamo Mriya,koati itpakovoti hyeno, ep'oxo koati ponvoti kixoku itkeovo. Exone Yse haikea ne Mriya, peneisneuke kothineopea mani kyenoyea. Itea ako akha'a mea yuhokovokutike, puvti vherexeayuh'inokono ne Mriya. 20 Koeku ixmoyea itkinoa isneu Yse, smoa nju, ovoxe Ituk'oviti uketivanke. Hopneke veknoa. Hara kxoa:

Yus, iti moripono Ndvi, hako piva kyenoyi ne Mriya, vo'oku enepone haikea, koati Sas'itiOmxone Ituk'oviti porexa k'iyeaneye. 21 Aptimo xe'xa, hyenomo kalivno. Jesus heximo, vo'okukoteovomo xanna ya pahnevo kxoane nju neko Yse.

22K'inokeneyeuh koti yanekyo, vo'oku simvotine kaxnaneko yuho Ituk'oviti ya yuhkeporfeta,enepone koyhoti emo'u Ituk'oviti mekke. nomone neko emo'ti koti: 23 Aptimo runoe ihakotikoti hyeno yuh'ixoati. Koxe'xatimo hyeno kalivno. Emane haxeokonomo koti. (Yoko eneponeEmane koti, anye Ituk'oviti xapkuke ti koti.)

24 Iyukvone neko Yse, itkoa neko em'uinoa nju. Ako kurkapa Mriya, yane ksatuxonehiko. 25 Iteakyeane voyea yha'ixa imkone ipuhko neko kalivno. Yoko Jesus haxea Yse ne kalivno.

2Oposkoa hna'iti ko'xoneti ne kalivno, natnamo jdeu

1 Enepo ipuhkone Jesus yara kveu mum, Mblem iphiko, pitivko ya Njdeya. Yaneko kxehiko,kaxnake itkeovo nti ne rodi, ap kone hyenohiko simti ya Njeruzlem uketi keaku ihroti.Enepohikone hyeno, koati hna'iti ko'xoneti ihkaxovoti koeku hkerehiko. 2 Simon'eya, hara koepemoke xanhiko:

Na vo ne hyeno kalivno nati ipuhko, enepone natnamo jdeuhiko? Ken'okinoke ti, vo'okukoeku vvea vvokuke ya keaku ihroti, noixoti ti ne hkere honaxovope. Vihay'ikoponoati simnoketi koe yho.

3 Kamone rodi neko koekti, yupihov koene itkinoa isneu. Uh ke xanhiko ya Njeruzlemitkinoamaka isneu. 4 Yane ho'xoanehiko rodi ne uh koeti tuthiko inuxnoti jdeu h'eke yko'one ihkaxotihiko ya h'eke, ina epem'ikoahiko koeku yuho porfeta mekke iphikokumo ne Msiya,enepone phoe Ituk'oviti koteovo xne. 5 Ina yumophiko:

Mblem ya Njdeya, enemo iphiko. Vo'oku hara ke ne ytoe porfeta koyhoti emo'u Ituk'ovitimekke:6 Enepone Mblem ya pok'exa Njdeya, ako apya'i itea haina koti itkokonoke ya xapkuke ne koati

hna'itinoe pitivko ya Njdeya, vo'oku nomonemo honea ne pahkoti, enepone inuxnoatimone njanna hae Izare ke. Miquias 5.2

7 Yane he'on kxoane rodi ihxikea neko hyenohiko uketi keaku ihroti, epem'ikoati itukvotiyekxe koane koh iphikeaku neko hkere noxonehiko. 8 Ina pahukohiko ya Mblem. Hara kxoa:

Phe, kkoyuse xea ypemo'iki koku ne kalivno. Enepomo inixpanane, yta'akapanumomotovti-maka mbheaya inzyu'ikoponea kxoane.

9keane pho neko hyenohiko ixik'okoanehiko nti. Ya xenkuke, peponemaka ne hkere, eneponenoxonehiko koeku vea vokuke ya keaku ihroti inux k'iyea tumnekehiko tuk koeti smo xokoynoku. Simon'e xoko voku ne kalivno, xe' kone neko hkere koati okeke. 10 Noixpanemakahyenohiko neko hkere, yupihov kone hepeyeahiko isneu koane no elkeko okvo. 11 Ina urko-vahiko neko ovokti, yane noxoane ne kalivno yoko Mriya, no. Ipuyuk k'iyeanehiko nonkuke nekalivno ihay'ikoati, koane mhe'okeahiko neko haku iparti omnoakehiko ina porexa neko omnoake,ro, yoko kohpiti xru no heti ihpune kohati mra, yoko po'inu xru kohati sensu.

12 Ina kouhpu'ikinoa Ituk'oviti neko hyenohiko ya hopneke koyeane vekapa xoko rodi. nomonevekpinohiko po'ke xne koeku akopeovo pok'exake.

Ikho'ixoa Yse ne Mriya yoko Jesus ya Ejtu13 Enepo pihopne neko hyenohiko noixponoti Jesus, yane smoane nju ne Yse ya hopneke. Hara

kxoa:Kesakapu, yma ne kalivno yoko no. keha'ixa ya Ejtu. Yvaheixanemo tuk koeti

end'akapapimaka mot'iyeovanemo yakopivo, vo'oku opsi'ixoane rodi ra kalivno kaha'ti kopekeakxoane.

Mteu 2:14 3 Mteu 3:14

14Yane kosokovoneYse, keane pho ya yti ikho'ixoati ne kalivno yoko no ya Ejtu. 15voheixoaneya Ejtu tuk koeti ivokvone rodi. K'inokeneye maka kasakapune neko yuho Vnae ya xoko porfetakoyhoti emo'u Ituk'oviti mekke, enepone koti: Koeku ukpea Ejtu, undne ihaxkopa neko nje'xakoti.

Koepkexokono neko inmatiko kalivno16 Exone rodi itkeovo aup'ikoatine hyenohiko uketi keaku ihroti, yupihov koene maikeovo.

Yane pahkoane kopekexeokono neko uh koeti inmatiko kalivno ya Mblem pi'tine xonaenapok'eke, konemaka xapa ko'vokutihiko oveti xrerekuke. Itkinovoke kalivno pi'tine xonaenapok'eke vo'oku yho neko hyenohiko uketi keaku ihroti kuteti y'akeneye xonae ike iphikine nekohkere. 17Yane kosokovone neko kxoti ytoe porofeta Njermiya, enepone koti:18 Ya Rma, pe kmone xanhiko, no hnoti iykexoti kotveti koeku yakea. Manrapo Rkeu iyti

vo'oku xe'xaxapa. Yoko ako itoti iyni'ikea vo'oku he koe vohikeovo xe'xaxapa koti.*Njermiya 31.15

Ukopa Ejtu ne Yse19 Ivokvone neko rodi, ap k'ino Yse ya hopneke ne njuna Vnae. Yoko Ejtuke ov'iko ne Yse.

Hara kxoa nju:20 Kesakapapune, yampanemaka ne kalivno yoko no, yakapapune ya pok'exa Izare, vo'oku

ivkovonehiko neko kaha'ti kopekea ne kalivno kxoane.21 Yane ompane Yse ne kalivno yoko no. Pok'exa Izare yonpohiko. 22 Itea eyekxoane

Yse itkeovo Arklau, x'a rodi, ahe'kopo hakene natxea ya Njdeya, pkoane yonpeaya. Yanexokoa Ituk'oviti ne Yse yonpokumo ya hopneke. nomone pihpino Ngalleyake 23 xoko pitivkokohati Nazre. K'inokeneye, koati tokopvoti neko kxoti yuho porfeta mekke, enepone koti:Ihxeokonotimo hae Nazre koti.

3Koeku yuho XuaumMbtita xapa xanhikoMk 1.1-8; Lk 3.1-18; Xu 1.19-28

1Yaneko mekke, pho XuaumMbtita ya Njdeya yaneko mum koti apti, koyhoti emo'u Ituk'ovitixapa xne kamoknoponoati. 2Hara ke:

Iktivexanoe isneuke ne pehnevo koane kirkapa, vo'oku y'exovone kaxena natxea ne hae Vankexapa xne kxoane.

3Yoko Xuaum Mbtita kxo ne porofeta Iziya mekke yaneko k'iyeaku:nomonemo ne kohonkoti em'u ya mum koti apti xapa xne kamoknoponoati. Haramo koe yho:

Mhe'akinanoe oxne ne Vnae itkea tuke xepkukenoe. Kyusea kixeku itkivo nonkuke ke.Iziya 40.3

4 Yoko evo'i kmelu itko povo neko Xuum. Vakamto itko h'e. Kene vohho yoko ho'o mpo haemum itko nka. 5 Enepohikoneko hae ptivokona Njeruzlem, yoko uh koeti hae Njdeya, koane uhkoeti hae xe'kuke ne huvo ihxoneti Njrdaum, pihhiko kamoknoponoti Xuum. 6 Enepohikone xnekoyuhpoti pahnevo, hikoahiko Xuum yane huvo.

7NoixoneXuum smeahikomaka no farzeu yoko sadseu, enepohikone paysoti ya h'eke jdeu, harakxovokoxoa:

Itnoe moripono xne kut koeti koati iphokovoti koxoe, iktixatinoe itvoatimo ne iphoponopemoItuk'oviti pohneti vo'oku yhikivo njokyoke? Ako kalhuina! 8 Konkoti itkinoe nati motovtiiyseyea itkivonoe ikotvexoati isneuke ne pahnevo koane kirikpati. 9 Uti moripono braumhkonoe koe isneupinovo, pe'okoti itkivo aha Ituk'oviti vo'kuke. Vo'oku eneponi itukpu nomonekah'a ne Ituk'oviti, mani pahukoti itkopeovo moripono braum ra ittanehiko mopi.

10Kuteti koku ne povti us koytine tetkea tiktihiko uketi poheveke, enepohikone uh koetikoti parxa nati h'i, ina kurikkono ykuke, nomonemakamo kxoaneye Ituk'oviti ne xne vherekixoku itkeovo. 11 Kan'uti njikeopinoe ya ne, yxokovope iktivexi isneuke ne pehnevo koanekirikpati, itea ya ingnepoke, haraknemo koati hna'iti teyonti ya undke. Muhkova anj'okeova koaneomnoam perkatana, ako omndokea. nomonemo ahko xne, hanati ya ne itea ya xunkoke Sas'itiOmxone Ituk'oviti, enepone kut koetimo xunako yku kassa'ikea. 12 Kut koetmo xne om'ixotikassa'ikope ya vo'kuke, kuteti pa. Kuteti kixkonoku tirku kasas'ikokono, nomonemo kixneyexne n'e. Kuteti kixkonoku ha'i tirku iphopokono hakuke, nomonemo kixneye xne nati kixokuitkeovo. Kene ne xne kut koeti tuti tirku koti aunti, oro'koatinemo ykuke xoko kotinemopukeovoku kxovokoxoane Xuaum Mbtita.

Koeku ahko Jesus ne XuaumMbtitaMk 1.9-11; Lk 3.21-22; Xu 1.31-34

13 Yaneko kxehiko, iphikea Ngalleya ne Jesus. Hara yno huveke, enepone Njrdaum, motovtihikeovo xoko Xuaum Mbtita. 14 Ina kixa Xuum:* 2:18 Enepone Rkeu kxone porfeta, nomone neko yeno Njko, ox'ikene ne jdeuhiko. Kene yara ytoeMteu, koati kixo'koti uh koetisenhiko jdeu ya Mblem koepkokonoti xe'xa.

Mteu 3:15 4 Mteu 4:21Mani ti motoka hikeonu itea itukov koe ndi ypemo hikeopi kxoane.15 Ina yumop Jesus:Ako yuvti vo'oku koeku k'iyeaneye, koati kouskoati ti ne uh koeti nixone Ituk'oviti itkeovo

ponvoti kxoane.Yane kteanemaka isneuXuaumMbtita, hikoane. 16Eh'axo iphikopea ne ne Jesus yaneko ahkovo,

mihe' k'inoane vanke koane noxea Sas'iti Omxone Ituk'oviti eveskoti xokyoke kut koeti kurte.17 nomone yan'e, ap koene emo'ti inu'xoti vankeke kmone. Hara ke:

Enepor'a, nomone Nje'xa koati koti omotva ongvo, porexnuti hna'iti elkeko ongvo ke.4

Hixop Ndepu korokea ne JesusMk 1.12-13; Lk 4.1-13; b 2.18; 4.15

1 nomone yaneko ike hikinevo ne Jesus, mane Sas'iti Omxone Ituk'oviti ya mum koti apti,hixopti Ndepu korokea pahunvotike. 2 Itopnone koarenta koeti kxe koane koarenta koeti ytikoyea nka ne Jesus, yane pekoane hmakati. 3 Yan'e, pihnoane Ndepu, enepone korokenati xnepahunvotike. Hara kxoa:

Enepo itikpuxoXe'exa Ituk'oviti, pehkaikopo s'iri'okopeovo pumra ittanehikomopikxoane.4 Ina kixa Jesus:Hara koe yutoti em'uke Ituk'oviti: Haina phutine nikoknoti koxunko xne, itea kxunakomaka

ne uh koeti em'uinovi Ituk'oviti ke kxoane Jesus.5 keane ma Ndepu ya Njeruzlem, enepone ihxoneti Sas'iti Pitivko. Hara iynoa xoko koati

vanke'exeaku yane hna'iti imokvokuti, enepone tmpulu 6 ina kixa:Enepo itikpuxo Xe'exa Ituk'oviti, kephakapu pok'eke yukti ra vanke, vo'oku hara ke ne yutoti

ya em'uke Ituk'oviti:Pahukotimo Ituk'oviti ne njuhiko, enepone ovxe hae vanke kyonoyeopi. nomonemonamukpopi

ya v'u maka hkone ok'okoa mopi ne hvi ke kxoane Ndepu. Sramu 91.11-127 Itea hara kxoa Jesus:Ako kalhuina, vo'oku haramaka ke ya po'ke yutoti em'uke Ituk'oviti: Hako yopos'okovo Ynae

Ituk'oviti ke kxoane.8 Ina omopmaka Jesus ne Ndepu oke no hna'iti mopi, exkoati uh koeti pahkoku paysotihiko

yara kveu mum, kone ne no he'ene 9 ina kixa:Mborexpeatimo uh koti ra koekti nexone k'oyene enepo ipiykexa nonnguke kut kixnuti

Ituk'oviti kxoane.10 Ina kixa Jesus:Yahkuxipunu Satana, vo'oku hara ke em'uke Ituk'oviti: poehane Ynae Ituk'oviti ipyikexino.

Pohane motov kxeokononeye ke kxoane.11 Noixone Ndepu koyea ta, yane ahkuxopeovane. Yane pehiko nju, enepone ovoxe Ituk'oviti

uketi vanke simohkoati ne Jesus kaxunkoponoati.In turxo tuke ne Jesus ya NgalleyaMk 1.14-15; Lk 4.14-15

12 Exone Jesus ik'akeovone ne Xuaum Mbtita, akopovo ya Ngalleya. 13 Pohu vek koepo Nazreyonpoti Kafanum. Hane vo ne pitivko xe'kuke Mar-na Ngalleya xoko po'i ihxakoku pok'exaNgalleya ihxoneti Nzeblom yoko Nafitli. 14 nomone yaneko pihpeaku Jesus ya Ngalleya, kosokoane ytoe porofeta Iziya mekke koyuh'iyeati koku, enepone koti:15 Enepone pok'e hauti Nzeblom yoko Nafitli ovoti yeuke Hna'iti Mar poix'oke huvo kohati

Njrdaum, nomone ne Ngalleya ihxoneti voku ne xanhiko koti itukapu jdeu. 16Enepohikonexanhikoya ovheixoti hahkutike, noxone no hna'iti uhap'iti. Ep'oxo enepohikone ovti nekopok'e, vohikoku xne hoenxovotine yonpea ipihponovokutike, kohapu'ikoane no hna'itiuhap'iti ke. Iziya 9.1-2

17 nomone yanekyo, turxovone ne Jesus koyhoyea ne emo'u Ituk'oviti. Hara koe yho xapa xne:Iktivexa isneuke ne pehnevo koane kirkapa, vo'oku kaxnane natxea ne hae Vanke xapa xne

ke.Itakoa Jesus hkea ne koaturu koeti nmikuxokenatiMk 1.16-20; Lk 5.1-11

18 Koeku ynea ne Jesus xe'kuke Mar-na Ngalleya, tokonon kone pi'ti kopo'nukokoti, Smaumihxoneti Pturu, yoko ndere ixmoti kurko nmikuxope vo'oku itkeovo itkovokenehiko. 19 Inakixohiko Jesus:

Heknunoe. Hain'ikomo he yxovonoe itea indukpopitinenoemo ihkaxoti xne hkeonu kxoanehiko.

20 nomone yaneko koku ra, kur kxoane neko nmikuxope, pihnehiko ikneke Jesus.21 Yane kali tumneke, tokonon kone po'i pi'ti kopo'nukokoti ixmoti koyseopo nmikuxope

kveuke vatkena. nomone ne Teku yoko Xuum, x'ahiko Nzebdeu. Yoko pemaka h'a yane

Mteu 4:22 5 Mteu 5:22vatkenake. Yane taikoane Jesus neko pi'ti hkeamaka. 22 Kur kixnehiko h'a koane vatkena,pihnehiko ikneke Jesus.

Ihkaxo ne Jesus koane koitvo no xneLk 6.17-19

23 Uh kxoa Jesus ynea neko pok'exa Ngalleya koane hikaxea emo'u Ituk'oviti ya singoga,enepone hikaxovoku h'e jdeuhiko, koane koyhoyeamaka ne inmati ihkauvoti koyhoti kixokunatxea Ituk'oviti xapa xne. Kotovamaka Jesus uh koeti kokuti k'iyeovoku arne neko xanhiko.24 Eyekxokonone koeku tuke ne Jesus ya uh koeti pok'exa Srea, omkonone uh koti ne ka'arnetixokyoke. Yoko ako tpi k'iyeovoku arinti yuvtihiko. pe xne roevo ndmoniu. pemaka koti auntitti pepokeh koti, koane isay'ixovoti koti ehevkapu myo. Kotovahiko Jesus uh koti. 25Koati notixne hae Ngalleya hok'ixoati, koane hae ihxoneti Yeh Koeti Pitivko, konemaka hae Njeruzlem,yoko hae Njdeya, konemaka hae poix'oke huvo, enepone Njrdaum.

5Koeku xne koati nati koku nonkuke VnaeLk 6.20-23

1Noixone Jesus neko no xne, pihne oke kali mopi. Ivatkone, ina ahi'kova hikauhiko. 2nomoneyan'e, turxoane Jesus hikaxeahiko. Hara kxovokoxoa:

3Koati nati koku ne xne inixpovoti itkeovo hna'iti ikonko'ixovoti nonkuke ne hae Vanke,vo'oku yonpotimo natxokuke n'e.

4 Koati nati koku ne xne hoknuti, iyti koeku k'oyene, vo'oku kouhpekopinoatimo Ituk'ovitiisneu.

5Koati nati koku ne xne koti kapaysakapu, vo'oku tukenemo ra pok'e ika'namakapakanane.6Koati nati koku ne xne kut koeti peu ne yoko peu hmakati koeku yupheovo kah'ayea itkea

ponvoti nonkuke Ituk'oviti, vo'oku kouskinoatimo Ituk'oviti ne ha.7Koati nati koku ne xne senati, vo'oku kosenakonotimakamo.8Koati nati koku ne xne phutine ponvoti koekti opsi'ixo itkea, vo'oku inxotimo Ituk'oviti.9 Koati nati koku ne xne opos'ixoti kasaxea omxone po'nuhiko xne, vo'oku ihxeokonotimo

xe'exa Ituk'oviti.10 Koati nati koku ne xne ikotoponokonoti kotveti vo'oku nati tuke, vo'oku yonpotimo

natxokuke hae Vanke.11 Koati nati kkunoe enepo ap ihakpiti, koane vaherxoti tukeinopi, koane apmaka koti tpi

kixoku yho itkoheyea kku vo'oku itkivo hoknuti. 12 Yupihov koenoe elkeko yokvo ixeknaneye,vo'oku koati hna'itimo nmoepo vankeke. Yoko nomonemaka kixkononeye vherexea tukeinokononeko porfetahiko koyhoti emo'u Ituk'oviti nvo, enepohikoneko inxoti ya utke.

hokoa Jesus yki ne hikauhikoMk 9.50; Lk 14.34-35

13Kuteti koeku itkeovo nati kixoku kohekea xnena ne yki, nomonemaka knenoeye xapa xnekrivokoevo yara kveu mum. Itea enepo auk'e ta'iko ne yki, konemo oxne akopinokono ta'iko,yane konemo itkovoke, pohane kurkeokono koane kapsikexeokonoxoko kurkokonoku. Yokhiyanavomar'inamo yaktea ne yki kotine ta'iko.

14 Kuteti koeku yku kouhpu'ikopeti, nomonemaka knenoeye xapa xne yara kveu mum.Ep'oxo kuteti koeku pitivko ovoti okeke kali mopi koti itoti h'onea, nomonemaka knenoeye.15 Ako ihxoti kohapu'ikope xovo' kixoti, itea enepo ihxokono, koati xoko koku yku ixkokonomotovti kohapu'ikea uh koeti ovti ne kveu ovokti. 16 nomonemaka koeneye nati kixeku itkivomakanaxane xanhikone nati tike, ep'oxomaka ihyu'ikanehiko Ituk'oviti, eneponeY'a hae vanke.

17 Hkonoe ikitxa nzimnoti ung'exoponea ra Ponvoti Kixovkuti ya ytoeke Muse, konemakane ytoe porfeta koyhoti emo'u Ituk'oviti mekke. Haina nzimnoti ung'exoponea, itea nzimnotiindkea uh koti ne yutoxvotiya. 18 Koati emo'ti ra yunz'inopinoe: Kokumo voyea ake'e ravanke kone ra pok'e, komo pahuina koekti veyopvoti yane Ponvotike Kixovkuti ytoe Muse.Muhkova phuti kali ltara itukovo phuti kali telpu'i, komo veypapu ya koeku voyea kasakapuuh koeti yutoxvotiya. 19 Enepone xne koti ituk ne phoenokono itkea yane yutoti, yuskotiitkeovo nixone koyea koati itkovoke, ina ihkaxamaka po'i xne koyea itka, koati nomonemo okopkoati ikentike ivvakopeokono ya natxokuke hae Vanke. Itea enepone xne itukoti uh koti nekoyutoti koane ihkaxotimaka po'i xne itkea, nomonemo itukvo koati teyontiya. 20Koati ngixpitinoe:Enepone kixeku itkivo, konkoti yupheovo an'ukea ponvoko kixoku itkeovo ne skiriba yoko farzeu,enepohikone inuxnoti xanhiko h'eke. Hkoti koen'eye, komo kalhuina yenpi natxokuke haeVanke kxovokoxoane Jesus.

Nkone xne itkea ap pvone, ko'o itukovo ap puvtiRm 12.19; f 4.26; 1 Tm 2.8; Tk 1.19; 1 Xu 2.1, 11

21 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Kmoanenoe kokunekophoenokonovoxnoekene itkea, enepone Hako kepko koti, konemaka

ne koti: Enepone koepkoti, omoknotimo yuhokovokutike maka iphapanakanane koti. 22 Itea

Mteu 5:23 6 Mteu 5:45hara ngixpinoe: Uh koeti imakinovoti po'i xne, omoknotimakamo yuhokovokutike maka ipha-panakanane. Kene ne vaherxinoti yuh'ino po'nu, omoknotimo xoko koati paysoti yuhokovokutimaka iphapanakanane. Kene ne koyhoti itkeovo koti isneu ne po'nu, naxapu n'e mar'inamoiynapakana ipihponovokutike xapa yku. 23 Itukovo yomoti ik'iparaxoke Ituk'oviti, ipheati take inapuyakpanapu yokvo peyea pe'nu vaherxinopiti isneu, 24 kur xeavo ne ymone xoko ta, pihneyho'ixoponi ne pe'nu inxotike motovti untipinokokonoe isneu, namo yaukpapu perxi Ituk'ovitine peraxike.

25 Enepone xne apti votikopike, ompiti yuhokovokutike, yapsika kxeaku untipinoa isneuya xenkuke tumneke smi yuhokovokutike. Hkoti koen'eye, itukapu simetne yuhokovokutike,konokotimo yni nonkuke ne pahkotiya. Yane pahukpitimo kirkikono xoko pulsea, namo kirikkanaika'kovokutike. 26 Koati emo'ti ra yunz'inopinoe: komo iphikapa koeku voyea perxapa uhkoti ne yorveu kxovokoxoane Jesus, exkoatihiko knokea pemea Ituk'oviti kotyopinoa pahnevotumneke sepea nonkuke.

Koku ne xne kapneti koti itukapu koati ynoMt 18.8; Mk 9.43

27 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Kmoanenoe neko yuhti koti: Hkonoe kepin'iyi mxone ne po'i xne koti. 28 Itea hara

ngixpinoe: Itukovo apti hyeno kommoti sno xaneti yokeova, koeku k'iyeaneye isneu, koatipahukvotine vo'kuke ne vhere oveti isneuke. 29Enepo itukapu yke, enepone kotimbi koeti nixepevherexino ne tike, yusikneni merki koane kirki kotike malka motovti koyea vherexa tike. Maniunatne koyea poixo'o yke yenpi vanke yaneko usok k'iyea yke itea yenpoti ipihponovokutike.30 Koane itukapu ve'u, enepone koati hinovoke vherexino tike, yusikneni titki koane kirki kotikemalka motovti koyea vherexea tike. Mani unatne koyea poixo'o ve'u yenpi vanke yanekousok k'iyea ve'u itea yenpoti ipihponovokutike kxovokoxoane Jesus, exkoatihiko knokea koyeayuhixapapu say'ikopeova ne vhere tuke.

Koeku kurkoti ynoMt 19.9; Mk 10.11-12; Lk 16.18

31 Ina kixovkoxopaikomaka Jesus:Hara koemka po'i yutoti: Enepone kurkoti yno, parxapa koyuhpeti kotuypeati ha itkeovo

ko'mati ko'epepo. 32 Itea hara ngixpinoe: Kokuti kurkoti yno koti itukapu vo'oku aup'ikoati ynoyuh'ixoti po'i hyeno, koati vaherxoti tuke n'e, ep'oxo koatmakamo kut'inoke pahukvoti ne ynooko'mapo. Konemaka ne koyenpati ne sno, kut koetmakamo ixmoti aup'ikea inxoti ma ne snokoeku kyenopea.

Venoake xne ikna'uxea yhoTk 5.12

33 Kone kmoanenoe koku neko phoenokono ne voxnoekene itkea, enepone koti: Hakosimikkixo koeku itkeovo ihke Ituk'oviti keyhoyi, itkoti koati yuhti. Konkotimaka kveseki kokutiyiho kuteti. Koati kenokoti itki ne yiho keyhone ihke Ituk'oviti koti. 34 Itea hara ngixpinoe:Hako itukvo ya ihke kokuti ihe keyhoyi. Muhkova ya ihke vanke ako yuska, vo'oku koatiivtakoku Ituk'oviti natxea n'e. 35 Muhkovamaka ya ihke pok'e komaka yuska, vo'oku kut kemomikoaku Ituk'oviti ne hve. Muhkovamaka ya ihke Njeruzlem komaka yuska vo'oku itkeovoptivokona Nti koati paysoti ya uh koti. 36 Muhkovamaka ya ihke titi komaka yuska, vo'okuenepone phuti kali hyeu titi, ako tea kehpu'iki, ko'o itukovo keha'ti kehha'ikopi, komaka teaitki. 37 Phuxaikopo ne yiho. Itukovo m kti, nomone ykoe kone itka koti ike'tukexa po'i iheikna'uxi. Itukovo ko'o kti, nomone ykoe, koane itka koti po'i ihe vnoake keha'ti ikna'uxi. Yokova po'i vnoake keyhoyi, koati uketi xoko Satnae n'e.

Ako omtova itkoponea sa'i ne vhere tukeinokonoLk 6.27-30

38 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Kmoanenoe neko emo'ti koti: Itukovo apti ok'okoti uke po'i xne, konokotimaka ko'okeokono

ke. Kteanemaka koku va kehkoti oe po'i xne, konokotimaka kehkeokono e ke. 39 Itea harangixpinoe: Hako itikpono ysa'i enepo va vaherxoti tukeinopi. Itukovo apti ipushovoxopiti,skeanemaka ipsokea poix'oke. 40 Kone enepo va mani iyonpiti yuhokovokutike koyhoti knokeaperxi ripno, skeane ompeamaka kepana. 41 Kone va pahukpiti kenoinoa none ovti phutiklomituru, yamna ya pi'ti klomituru. 42 Kone va epempiti tikevo, perxa. va kah'ati vxeopitikevo, vexamaka.

Muhkova xne puvo'viti, konkoti koyea omtova vokvoLk 6.32-36; 23.34; t 7.60; Rm 12.14

43 Kmoanenoe neko emo'ti Hako motov yokvo ne nikene koane pvamaka ne puvpiti koti.44 Itea hara ngixpinoe: Hakomotov yokvone puvpiti. Itkina orsaumne vaherxoti tukeinopi. 45Yaneitnenoemo itukvo koati kan'uti xe'xaxapa Ituk'oviti ya vanke. Vo'oku porxoa Y'a hae vankeuhpu'iyea ne kxe xapa xne koti aunti, konemaka xapa nati xne. Kteanemaka kxoaku porxea ko

Mteu 5:46 7 Mteu 6:23ne xne ponvoti tuke, konemaka ne koti aunti tuke. 46 Itukapu phutine xne koti omotvopi okvoako omtovo yokvo, namo kxoaye peyea nmoepo xoko Ituk'oviti? Muhkova ne koperxinotihiko nti,enepone ymoti nu'ukea kperau, komaka kamxatika ne koti omotva okvo. 47 Itukapu phutinenikene itkino nati, koati kutipas keti ne kotihiko xa Ituk'oviti, vo'oku nomonemaka kixhikoitkeovo. 48 Hukinvoti ngxeopinoe: Itkapunoe ponvoti kixoku itkeovo kuteti koku Ituk'oviti,enepone Y'a hae vanke.

61 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Yokhiyanavonoe, hako yoposko noxeokono ne nati tike keha'ti ihyu'ikeopi po'nuhiko xne,

vo'oku enepo akoneye ne tike, komo nmoepo xoko Ituk'oviti, enepone Y'a hae vanke.Koku ne porxoti huv'oxeake ne xne apti konoknovati

2 Enepo va perxoake ne xne apti nkone, hako kut koe pehkoti inuxnopiti oxoti torombtakeha'ti noxeokono ne tike, kuteti kixoku itkeovo ne xne iktixapovoti koati sas'iti ya po'nuhiko.Vo'oku enepo ap preu ya hikaxovoku h'e kone ya none ovokti, nomone kixnoakeneye kaha'tihikopeyea ihay'ikoati. Koati emo'ti ra yunz'inopinoe: Vo'oku komumuxeovone xne, usne nmoepon'e. Yane konemo nmoepo xoko Ituk'oviti. 3 Itea enepo va hiv'oe, hako kalih'ina yopsiki peyeapo'i exoti, muhkova ne nikene koati koti omotva yokvo 4 maka hkone exkono. Yane aptimonmoepo xoko Ituk'oviti, enepone Y'a hae vanke inxoti koekti koti po'i noixoti.

Nkone k'iyea ne xne itko orsaumLk 11.2-4

5 Enepo itiknoe orsaum, hako kita ne xne iktixapovoti koati sas'iti ya po'nuhiko. Vo'okuenepo itko orsaum, hatihiko xe' k'iyea ya hikaxovoku h'e konemaka ya none ovokti vkoheixokuxne, kah'ati noxeokono. Koati emo'ti ra yunz'inopinoe: Vo'oku komumuxeovone xne, usnenmoepo n'e. Yane konemo nmoepo xoko Ituk'oviti. 6 Kene ti, enepo itka orsaum, uruk ykoepokveu yvoku. Exex xea ne phapetea. Ypema ne Y'a hae vanke, enepone koti inixoti, yaneiko'paraxopeatimo n'e. Kohati inxoti koekti koti po'i noixoti.

7Kone enepo itka orsaum, hako kita ne xne koti xa Ituk'oviti ymoti kyuixea yho enepo itkoorsaum. Koati ikutxatihiko yumopkonotimo vo'oku ixmoyea kyuixoa ne yho. 8Hako iktipasikova nexne kuteti n'e, vo'oku exo nkone ne Ituk'oviti, enepone Y'a hae vanke. Tumneke ypemi, xoanene nkone. 9 Itea hara ykoe enepo itka orsaum:Iti Ha'a ti hae vanke, mbemo tyeamo sas'iti he ne uh koeti xne. 10 mbemopi ukponeamo ne

netxi yye xapkuke ti, uti xne. Itkapu yha kouskovo yara pok'e kuteti koeku kosokeovo yavankeke. 11Perxavi nika ti itukovo kxe. 12Ketyapa pahnevo ti kokumaka kseanayea ti nepo'nuhiko xne vaherxinoviti tuke, kut kixoti uti koti pahukpu. 13Hako sike'vi vkorokeovopahunvotike itea perxavi vteova ne vhere kixovkuti, (vo'oku pohane ti itukvo hna'itinti ya uh koti. Pohane ti ap xunko okeke uh koti. Pohanemaka ti itukvo hna'itiihay'iuti ya uh koti, kotinemo hunkoku. Itkapu nomoneoxo koneye) ykoe itka orsaumkxovokoxoane Jesus.

14 Vo'oku enepo kut ixa koti vherexeaku tukeinopi ne po'inu xne, kteanemakamo kixpikuItuk'oviti. 15 Itea enepo hkoti kixeneye (ne vhere tukeinopi po'i xne), komakamo katyapa vheretike ne Ituk'oviti, enepone Y'a hae vanke.

Nkone k'iyea ne xne enepo jeju ke16 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Enepo jeju yake, hako isone'ekovoo key kuteti kyeku ne xanhiko iktixapovoti sas'iti ya

po'nuhiko, kah'atimaka xokeovo po'nuhiko xne itkeovo jeju koti. Ivvaka ra yunz'inopinoe:Vo'oku komumuxeovone xne, usne nmoepo n'e. Yane konemo nmoepo xoko Ituk'oviti. 17 Keneti, enepo jeju yake, hako kixevneye, itea kmanduxapu ina kevarkapu koane kipnaneapu, 18 makahkone exa po'nuhiko xne itkeovo jeju kti, itea itkapune phutine Ituk'oviti exa, enepone Y'ahae vanke inxoti koekti koti po'i noixoti. Yane aptimo nmoepo xokyoke.

Koku ne kan'uti vrikuxea, uti xneLk 12.33-34; 2 Tm 4.8; b 10.34; 1 P 1.4; Ap 7.15-17; 21.1; 22.1

19Hako yopos'ixo kir'uxi apenopiti yara pok'e ya koyeaku orkoa klihunoe h'openo nkoheyea,kone ya peyeaku iko'homuyoxoati, konemaka xoko peyeaku uruk koeti omxoponea. 20 Itea itkapuvankeke tixe apenopiti xoko koyeaku ake'e, kone xoko koyeakunemo klihunoe h'openo nikheati,kone xoko koyeaku iko'homuyoxoati itukovo koesyu'ixoati, kone xoko koyeakunemo uruk koetiomxoponea. 21 Vo'oku kokuti yunkoaku ne apenopiti, itukapu vankeke ko'o itukapu pok'eke,nomoneoxo ynoheixo isneu kxovokoxoane Jesus.

Omin'oviti uhap'iti yoko hahkutiLk 11.34-36

22Kuteti koeku yku kouhpu'ikopeti, nomone koneye ne uke xne kox'uke. Enepo aunti ne yke,uhap'itikemo yvoheixo. 23 Kene itukapu koti aunti ne yke, hahkutikemo yvoheixo. Kteanemaka

Mteu 6:24 8 Mteu 7:14koku ne kouhpu'ikoti isneu xne. Enepo itukapu hahak kixpiti ne mani kouhpu'ikopiti, yupihovkoetneoxomo itkeovo hahkutike yvoheixo.

Konkoti itkeovo Ituk'oviti yoko tuke yuxovo tiLk 16.13; 12.22-31; Fp 4.6; b 13.15; 1 P 5.7

24 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Ako xne motovti pi' kxea ptarauxa. Vo'oku kokumo koyea omtova okvo ne po'nu, yane

komo itkoake ne po'nu, ko'o enepo itukapu yuxovoxo tukexeake ne po'nu, yane komo itkoake nepo'nu. Koane enepo yixpu kir'uxi apenopiti, komo yoxne yxivo tuke Ituk'oviti.

25 nomone ngixnopinoe koyea ixomo ippakina yokvo ne kixkumo kku itukovo kxe,uknopikumo nke yoko yka, koane nkone kex'u kixkumo ik'ipovoxopivo. Vo'oku enepone kyekuitukovo kxe, haina pohneti nki. Koane haina pohneti ik'ipovoxopivo ypeino. 26 Ivvakapihi koku neh'openohiko ti. Ako n. Koane ako tixeaku ha'i nne. komaka unkoku nka, koane komaka vokutixoku no nikoknoti, itea kyeane porxea Ituk'oviti nka, enepone Y'a hae vanke. Hain'ikopoitnoe yupihvo itponone nonkuke Ituk'oviti yane h'openohiko? 27 Ako pahuina ya xepkukenoeitotimo kokoponea kaxena ivkovope, yuskoti yupheovo kxunakeovo kah'ayea kokoponea.

28N'ikopo koeti yuphinovo ynea isneu ne kixkumo ik'ipovoxopivo? Ivvakapihi koeku pay'iyeane koati uh'ekoti hu itunovoti ya mum, enepone humanvoti. Ako ok'ituke, koane komaka ixxukakuteti koeku xne. 29 Itea koati ngixpitinoe: Muhkova neko uh koeti he'ene Salmaum, eneponehna'iti nti irku mekke, ako itpana he'ene hu ne itunovotihiko hae mum. 30 KatarkoapoItuk'oviti ne itunovoti hae mum mapini phutine k'oyene peyea, ihrotike oro'kokonotinemoykuke, napomo hako katarkopi itnoe xne riti kveova. 31 Hkoikopo pipokxo isneu ixmoyeaypemo'ixopovo uknopikumo ne nke yoko yka koane pevo. 32 Enepora uh koeti koekti, koati xnekoti xa Ituk'oviti yonheixoa isneu. Yoko xoa Ituk'oviti, enepone Y'a hae vanke, knokinoeuh koti ra koektihiko. 33 Hane itka ynoheixoku isneu inxotike, tuke Ituk'oviti konemaka pnikixeku itkivo kuteti ah'inopi. Yan'e, kouskinopeatinoemo Ituk'oviti ne uh koeti po'nuhiko nkone.34Hako pipokxo isneu vo'oku nkonemo ihrotike, vo'oku appotimakamo po'i ynoku isneu ihrotike.poehane ynoku isneu ne nkone ya phutihiko kxe. Hkone kiri'xoa pipkexinoa isneu ne nkoneya keno'koti kxe kxovokoxoane Jesus.

7Ako yuska vitkeovo xne hketi isneuno po'nuhiko xneLk 6.37-38, 41-42; Rm 2.1; 14.1; 1 Ko 4.5; Tk 4.11

1 Ina kixovkoxopaikomaka Jesus:Hkonoe itikvo xne hketi isneuno po'nuhiko xne inixeti koyea anati enepo hkoti

yexa koku, mar'inamakamo xekananeye. 2 Vo'oku kuteti kxeaku isneunoa ne po'nuhiko xne,nomonemakamo kixkononeye. Kutetimaka tikeinoa ne po'nuhiko xne, nomonemakamo koneyetikeinokono.

3Na koeti yxinova kemmoyi ne kut koeti kalhuti koekti yonoti ukeku pe'nu, koeku koyea nixepane kut koeti koati hna'iti ittane tikti yonoti yukkuke? 4Na kxoaye yxoki po'i xne pahnevo koekukoyea nixepa ne pehnevo? Mani kut keti xne koti eap ne hna'iti ittane tikti yoneti ukku, iteakyeane kxea ne po'nu: Veymbinapeavo ne kali koekti yonoti yukkuke kixoti. 5 Itnoe iktixapovotikoati sas'iti ya po'nuhiko, viypa inxotike ne kut koeti hna'iti ittane tikti yonoti yukkuke, makassasa koyepone nixi. namo omotva viypi ne kut koeti kali koekti yoneti ukkuke ne pe'nu.

6Hako kut k xne porxoti tamku koati nati yoko sas'iti koekti. Hkomaka kut k xne kurkotiuh'ekoti iyoynevoti yupihvati hepko xapa kre, mar'inamo kanukexa, yane komaiti okpeopi koaneko'okeopi.

Konkoti kutpea ti yumpeovimo Ituk'oviti vitko orsaumLk 11.9-13

7 Ypema Ituk'oviti ne yha vo'oku porexpeatimo. Kxuna'ixapu yopsiki vo'oku itepnoatimo.Hako imaxov kixa ypemo'ixi, kuteti koeku ixmoti ipusko pahapti ehanemhe'okinokonoa. 8Vo'okuuh koeti epmoti, porxokonoa ne pemone. Kone ne koxun'ixovoti opsikea ne nkone, itponoa.Kone ne kut kixvoti ipuskoti pahapti, mihe'kinokonoatimo. 9 Itnoe apti xe'xa, man'ikopomeaperexoti mopi ne xi'xa epempi pum? 10Manmea koxoe perxoa epempi he? 11Muhkinova itnoemapini vhere xne pahukvoti nonkuke Ituk'oviti, itea perxoa nati koekti ne xi'xa. napoxo ne Ha'ati hae vanke, koatimo nati koekti porxoa ne xne epemoti.

12 Kuteti koeku yha kxeopineye ne po'hiko xne, nomonemaka xeaneye, vo'oku nomoneitukvo ne koati kan'uti kix'ekone ne Ponvoti Kixovkuti ytoe Muse, konemaka ne hikauvi ytoeporfetahiko koyhoti emo'u Ituk'oviti mekke.

Pi'ti k'iyeovoku xneLk 13.24; Fp 3.19-20

13 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Hara vka xoko pahapti iyonpoti xne xoko Ituk'oviti, enepone kut koeti kalkuti. Vo'oku enepone

pahapti kone ne xne yonpoti ipihponovokutike, koati vkuti n'e, koane no xne vekoti. 14 Itea

Mteu 7:15 9 Mteu 8:10

enepone xne yonpoti xoko Ituk'oviti, ako vaku konemaka ne phapetea, yoko ako ax'ina xne itotivkea.

Xne koti itukapu koati kan'uti phoe Ituk'oviti koyhoyea em'uLk 6.43-44; Xu 15.4; Tk 3.11; 1 Xu 4.4

15Yokhiyanavoa ne xne koti okoyhoa ne kan'uti emo'u Ituk'oviti, vo'oku upnini kut'iyea xokosu'so simopnoe, koathiko kut koeti koyuvrixovoti yovre koti iyuhixa hopno'iu enepo isuka. 16 Yakixoku itkeovo, nomonemo yxi itukvotiye kuteti yxi koku ne xuve tikti vo'oku h'i. peikopo xneveyoti va xuvkuke topekxe? itukovo veyoti fgu ka'vetike nonti xapa hiti? 17Vo'oku uh koeti natixuve tikti, natimaka ne h'i preu. Kene ne vhere xuve tikti, vheremaka ne h'i preu. 18Ako yuskaporxea vhere h'i ne koati nati xuve tikti. komaka parexa nati h'i ne vhere xuve tikti. 19Uh koetixuve tikti koti parxa nati h'i, tetkokono ina kurikkono ykuke. 20Kteanemaka koeku nekyohiko,vo'oku enepone h'i preu, nomonemakamo yxi itukvotiye neko xne.

Yuho Jesus koku ne urkopovoti natxokuke Ituk'oviti vankekeLk 6.46; 13.25-27; 2 Ko 11.13; 13.5; 2 P 2.1; 1 Xu 2.3; 5.12

21 Hainamo uh koeti xne Unam, Unam kixnuti rukopeovomo natxokuke hae Vanke.Pohanemo neko itkoti ah'inoa Nz'a hae vanke. 22 Yaneko kxe, enmo xne kixnuti: Unam,Unam, koyhopepo uti yem'u xapa xne vitkoti phoenovi. Ihkemaka venoa ti kpuhikopea ti nendmoniu urkovoti xoko xne. Ihkemaka venoa ti vitkea no iyupnevoti kixnutimo. 23Yane namoinj: Hainnoe iti ovnje. Yahkuxipunu itnoe itkoti vhere ngixotimo.

Pi'ti k'iyeovoku poheve ptiLk 6.47-49

24 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Uh koeti xne kamoknoati ra em'um koane itukoti, hane koneye ko'isneuti hyeno itkoti pno

xoko pok'e mopoxoti. 25 Keno'ko no ko, konikone huvo ina kayakkoa no xnati ihunvoti nekoovokti, itea ako karakapu vo'oku itkeovo xoko pok'e mopoxoti ixkokono.

26Kene uh koeti kamoti ra em'um koti ituk, hane koneye xne koti isneu itkoti pno xokopok'e harirxoti. 27Keno'ko no ko, koinkone huvo ina kayakkoa no xnati ihunvoti neko ovokti,yane korokovone. Heu-he ke ithineyea kxovokoxoane Jesus.

keakune xokyoke ne hna'iti exneti hikaxone JesusMk 1.22

28 Uke'xone koyhoyea ne Jesus, enepohikoneko no xne kamoknoati, yuphova ihyu'ikea neihkauvoti hikaxone, 29 vo'oku koati iyseoti itkeovo keakune xokyoke ne hna'iti exneti hikaxonene Jesus, kene haina kuteti ne skiribahiko, enepone ihkaxoti ytoe Muse.

8Koitva Jesus neko yvone lparaMk 1.40-45; Lk 5.12-16

1 Eveskopeane Jesus oke neko kali mopi, yupihov koe no xne hokopti. 2 Yane ap kone hyenoahi'kovoti Jesus. Enepone hyeno, yvone koati vhere arinti ihxoneti lpara. Ipuyuk kone nonkukeJesus koane kxea:

Unam, enepo yakah'a, motva kessa'ikopinu yara arnem kxoane.3 Ina sipo'koa Jesus koane kxea:Ngah'a, ses'ipine ra yarne kxoane.Eh'axo koyhoa Jesus, m kopone neko arne, untipone. 4 Ina kixa Jesus:Hako yet'oko kokuti xne ra ndukeinopi, itea yxakapanapa ne sasedti, enepone inuxnoti xne

h'eke. Yamna ik'iparaxoke Ituk'oviti kuteti koeku phoenovi ytoe Muse, yxokovope itkeovoyunatpotine kxoane.

Koitva Jesus neko ahnoe tuti hndaru hae RmaLk 7.1-10

5Simone Jesus neKafanum, pe ikosenaxovati, hyeno koti itukapu jdeu, tuti phuti snduhndaruhae Rma. 6Hara kxoa:

Unam, anko anznoe ka'arneti vonguke. kone ita ehvokeovo myo. Koati yupihvotinekotoponeovo kotveti vo'kuke ne arne.

7 Ina kixa Jesus:Mbihotmo yvokuke, ngoitvatimo kxoane.8 Itea hara kxoa tuti hndaru:Unam, ako yomtokea yrukivo vonguke. Pohu pah xea untipea ne anznoe, yane itvotinemo.

9 Vo'oku undmaka hyeno konkoti itkea phoenonu paysoti ya undke. Koane pe hndaru konkotiitkea mbhoenoa. Pohane knoko Phe ngxea, yane pihotne. Kene po'nu, Kin'aka ngixa,ken'oko. Koane anznoe, Hara itka ngixa, itkoa ne mbhoenoa itkea kone.

10Kamone Jesus neko em'uinoa tuti hndaru, yuphova ihyu'ikea, ina kixa neko xanhiko hokoti:

Mteu 8:11 10 Mteu 8:32Koati emo'ti ra yunz'inopinoe: Ako nonjeaku xne koati kuvovnuti kuteti r'a, muhkova

xapkuke hae Izare kone.11 Ina koe'komaka:Koati ngixpitinoe: Enmo xne uketi po'kehiko pok'e ya xoko keaku ihroti kone ya xoko kyo'i

kxe ivatkoponotimo ya xe'o msa ya ayuti xapkuke evo braum, Izki yoko Njko ya natxokuke haeVanke. 12 Itea enepohikone hae Izare, enepone mani koati noivkoeti yonpea, kurikkonotimo xapano hahkuti, voku iykexoti yoko ngaruttukexoti e vo'oku tiveko koku kxovokoxoane Jesus.

13 Ina kixa Jesus neko tuti hndaru:Pihpane yvokuke. Vo'oku kvivonu, nomone koeneye kuteti yha kxoane.nomone yaneko koku kxe, untipone ahnoe neko tuti hndaru.

Koitva Jesus ne imose PturuMk 1.29-31; Lk 4.38-39

14 Simon'e ne Jesus vokuke Pturu, inu' kxeane imse peke, yupihvoti otuko myo. 15 Yane namkxeane v'u Jesus. Uk'epone neko otuko myo, ina exepkopo neko sno, yane ktarakopone Jesus.

no po'nuhiko ka'arneti kotovone JesusMk 1.32-34; Lk 4.40-41

16 Yaneko kyo'i kxe, omkonone xoko Jesus neko no xne roevo ndmoniu. Yane pohu pahkixpa Jesus neko ndmoniuhiko, iphikoponehiko, yoko kotovamaka uh koti neko xne ka'arneti.17 K'inokeneye motovti kosokeovo neko yuho Ituk'oviti, ytoeke porofeta Iziya mekke, eneponekoti:Koati nomone veyopnovi varne, koane okeke yonpo uh koti ne vepone koti. Iziya 53.4

Koeku ap kah'ati hkea JesusLk 9.57-62

18 Noixone Jesus yupheovo no xne hok'ixoati, pahkoane neko hikauhiko us kxoixea vatketar'uxope poix'oke neko Mar-na Ngalleya. 19 Yane pene skiriba, enepone ihkaxoati ne PonvotiKixovkuti ytoe Muse, ahi'kovoti Jesus. Hara kxoa:

Ihikaxot, nzokpitimo kokuti ynoku.20 Ina kixa Jesus:Enepone koe, pe horona, kone ne h'openohiko ti, pe mko. Kene ndi, undi hae vanke

iktipasikoponovoti xne, ako vongu yonmboku momingea yara kveu mum kxoane.21 namaka ap po'i hokoti Jesus kixoti:Unam, siknuvo engxeakomo nz'a inxotike enepo ivakpune, namo nzakpi.22 Itea hara kxoa Jesus:Kin'akane ingneke. Skeane ne kut koeti ivokvotinehiko koti yuixpu tuke Ituk'oviti ekxo-

peamo ne ivokvoti kxoane.Ixika Jesus neko xnati ihunvotiMk 4.35-41; Lk 8.22-25

23 Yane sa'ixovane Jesus ne vatke koane hikauhiko ikneke. 24 Koeku phea, ap kone no xnatiihunvoti. Koati xnati ovxokeovo ne ne en'inoke ne urkovati ne vatke. Yoko imkoti ne Jesus.25 Ina ahi'kova hikauhiko koykoati. Hara kxoa:

Unam, yoktixovi mar'inamo vvahikapu.26 Ina kixovkoxoa Jesus:Na koeti itkinovonoe reti? Koati itnoe xne riti kveovonu kxovokoxoane.Ina exepko ne Jesus pahuka kea ne ihunvoti koane kyunukeovo ne ne. Yane huvemoo kopone

ikne. 27Yupihov koe pkeahiko neko hikau. Hara kixkoko:Kutimea itukvoye ra hyeno? Muhkinova ne yoko ihunvoti itkea yho kixkokonehiko.

Koitva Jesus neko pi'ti hyeno roevo ndmoniu ya NgdaraMk 5.1-20; Lk 8.26-39

28 Simon'e ne Jesus poix'oke neko Mar-na Ngalleya xoko pok'e kohati Ngdara, ap kone pi'tihyeno okotmonexoati uketi pe'xatike, ainvoti roevo ndmoniu. Yoko hi'im kone xne pikotivkea xe'kuke neko voheixoku, vo'oku itkeovo koati komaitine neko hyeno. 29 Yane khonokoneem'u neko pi'ti. Hara ke:

Jesus, Xe'exa Ituk'oviti, na koeti yho'ixopoinovi? Simnetine ipheponivi tumneke smea kaxna?kxoanehiko.

30 Yoko pe no kre ixmotihiko nko xrerekuke neko voheixoku. 31 Ina kixopmaka Jesus nekondmoniuhiko:

Enepo itukapu pehukpoviti, hane pehkapavi xapkuke ne no kre konehiko.32Pihpanenoekopoya kxoane Jesus.Ipuhkopeanehiko, ponok kopone xapkuke neko no kre. Yane he kone hahikeovo neko kre

koane korono'ekeovohiko neke uketi oke ne mopi. He kone ypuririhikeovo.

Mteu 8:33 11 Mteu 9:1833Kene enepohikone koyonoti neko krehiko, koh'ikene. Simon'e pitivkoke, koyhoahiko uh koti

neko koekti konemaka kopoku neko pi'ti hyeno roevo ndmoniu. 34Yane pihnehiko ne ko'vokutinoxoponea Jesus. Simohko xokyoke, koyhoinoahiko kah'ainoa iphikopea yane pok'exa.

9Koitva Jesus ne isay'ixovoti koti ehevkapu myo ya KafanumMk 2.1-12; Lk 5.17-26

1 Ina urkopovamaka Jesus ne vatke yanekyoke. Taru'xoane neko ne, yane pihpone ya pitivkoxokexeaku. 2nomone yan'e, ap konehiko xne ominoti hyeno isay'ixovoti koti ehevkapumyo.Ixan kxoahiko poke. Noixone Jesus itkeovohiko koati kuvovti, ina kixa neko isay'ixovoti:

Nje'ex, ahepepone isneu, ityopone pehnevo.3 Yoko pe ihkaxoti ytoe Muse, enepone skiribahiko xapkuke. Ina ke isneunoahiko: Enepora

hyeno, koati itkovoti Ituk'oviti konehiko isneu.4Yane ex kxeane Jesus isneuhiko, ina kixohiko:Na koeti vherexino isneunonu? 5Kuti itukvoxo koti h'onoke'e ngxea ra isay'ixovoti: Ityopone

pehnevo? ko'o Yexpukapa, yenpa ngxea. 6 Itea k'oyene, enjkopitinoe peyea njunko yye yarapok'e ngotyopea pahunvoti, undi hae vanke iktipasikoponovoti xne kone.

Ina kixa Jesus ne isay'ixovoti:Yexpukapa, viypa ne peke, pihpane yvokuke kxoane.7 Yane xpu kopone neko isay'ixovoti, pihpone vokuke. 8 Enepohikoneko noti xne noixoti,

yuphova iypaxeova ne koekti koane ihyu'ikeahiko Ituk'oviti vo'oku porxea xunakti ne xne yarapok'e kxeaneye ne tuke, ikutxatihiko xaneh koti ne Jesus.

In ihaxkoa Jesus ne MteuMk 2.13-14; Lk 5.27-28

9keane ukopno ne Jesus, yane noxone hyeno kohati Mteu, vaata koyti xoko kperaxoku vo'okuitkeovo koperxinoti nti. Ina kixa Jesus:

Kin'aka ingneke.Yane xep kone ne Mteu, pihne hkea Jesus.

Inkoa Jesus ne xanhiko pahukvotiMk 2.15-17; Lk 5.29-32

10 Iknepoke, ixmoti nko ne Jesus yoko hikauhiko vokukeMteu, simne no po'nuhiko koperxinotinti, enepone ymoti nu'ukea kperau, konemaka xne pahukvoti kaha'neti Jesus nkeahiko xe'kukemsa. 11Noixone farzeu, enepohikone yuixvoti hkea ytoe Muse, hara kixo hikauhiko Jesus:

Na koeti nikinoa ihkaxopiti ne koperxinotihiko nti kone ne xne pahukvoti? konehiko.12Kamone Jesus pemo'ikeokono ne hikauhiko, hara kone:Enepohikone xne koti yuvti, ako oknoko ipixxoati. Pohane ka'arneti konoka. 13 Itea pihnoe,

yapsika yxi kix'ekone ne yutoti em'uke Ituk'oviti, enepone koti: Hane ngah'a itkivo senati,kene haina ngah'ati ik'iparaxinu h'openo kpeu koti. Vo'oku haina nzimnoti xne ponvoti kixokuitkeovo, itea hane nzimno, xne pahukvoti (maka iktivexane isneuke ne pahnevo koane kurkopea)kxovokoxoane Jesus.

Koyuha Jesus nkone k'iyea ne xne enepo jeju keMk 2.18-22; Lk 5.33-39

14Yane pihne xoko Jesus ne hikauhiko Xuaum Mbtita. Hara kxoahiko:Na k'inoaye isneu ne jeju k'iyea xne? Vo'oku ti, uti hikau Xuum, kyekune jeju k'iyea ti

konemaka ne farzeuhiko, itea ako jeju koe ne hikeuhiko.15 Ina kixa Jesus:Yuskoikopo ikxu'iyea okvo ne hpiu kastuxoti kokuiko peyea ne koynoti hyeuke? Ako

kalhuina. Itea simvotimo kxe veypeokonokumo ne koynoti xapkuke. Yane namo jeju ake kxovokoxoane Jesus, kixopvoti yane xetina.

16 Ina koe'komaka Jesus:Ako veyoti inmati ipovti itukoti ihpa'akope xoko ykoteno ipovti, vo'oku mani koukponoati

varereoku ne ykoteno ipovti kxovokoxoane, ihkoati inmati ipovti ne ihkauvoti hikaxone kotiakuta ne kxoti h'e xne.

17 Ina koe'komaka:komaka yuska unkeovo inmati vyum ya ykoteno haku itukti ya vakamto, mar'inamo varerea

ne ykoteno haku enepo ihiyka ne inmati vyum. Yane mani evkovoti ne vyum konemaka ne haku.Itea konkoti meokono inmatike haku ne inmati vyum. Yane komo vakapu ne haku kone ne ovtikxovokoxoane, itkoti po'i hokoake ne ihkauvoti hikaxone.

Koitvo sno yoko seno kalivno ne JesusMk 5.21-43; Lk 8.40-56

18 Ixmoiko koyho ne Jesus, smoane hyeno teyonti ya h'eke jdeu. Ipuyuk kone nonkuke Jesuskoane kxea:

Mteu 9:19 12 Mteu 10:8nati ivokvo kali inzne. Yaxnapanu vonguke. Pohu ipih xepana ve'u xokyoke, iyukpovotimo

kxoane.19 Yane expuko ne Jesus, keane pho ikneke konemaka hikauhiko. 20 Yane ap koene sno nduse

koetine xonae k'arine. Ak'oti ka evsekea arne. Akneke Jesus vko sipheoponeati heve povo,21vo'oku hara koeti isneu: Enepomo pohu nzipheyea povo, indvotimo koeti isneu. 22Yane na'akenkone ne Jesus. Noixone neko sno, hara kxoa:

Nje'ex, ahepepone isneu. Itvone vo'oku kvivonu kxoane.nomone yan'e untipone neko sno.23keane ukopno ne Jesus vokuke neko hyeno inuxnoti xanhiko ya h'eke. Simon'eya, noxoane

neko no xne oxoti takati ikotvexoati isneuke ne ivokvoti, koane koyea tpi kixvoku yokexeahiko.24 Ina kixovkoxoa Jesus:

Yahkuxapunoe vo'oku haina ivokvoti r'a, pohu imkoti kxovokoxoane.Yane komoke'eanehiko neko yuho Jesus. 25 Ipuhhikopone neko no xne, yane rukovone Jesus, ina

namuka v'u neko seno kalivno, yane expukopone. 26 Koati koti malka ynoku eykoxeokono nekokoekti yaneko pok'e.

Koitvo pi'ti komtiti ne Jesus27 Ipuhkopeane evo Jesus neko pitivko, pe pi'ti komtiti hokoti koane khonokea em'u kxea:Iti moripono Ndvi, yokseanavi kxoanehiko.28Urkovone ovoktike ne Jesus, ah'okovane ne pi'ti komtiti, ina kixohiko Jesus:Kitpoaxo mot'iyeova ngoteovopinoe?m Unam, ngutpopi kxoanehiko.29 Ina ipiho v'u ukkuke neko komtiti xaneti kxea:Vo'oku kvivonu, nomone koeneye kuteti yha kxoane.30Yane nixoponehiko. Yoko 'ixiko'o kxoixoa Jesus. Hara kxoa:Hako kalih'ina yto'oki kokuti xne kxoane.31 Itea koeku pihpeahiko, inam'axone koyuhpa ne koekti. Koati koti malka ynoku ithineyea ne

eyekoti ya uh koti neko pok'e.Koitva Jesus ne mokerexone ndmoniu

32 Pihopnehiko neko pi'ti, omkono xoko Jesus hyeno mkere roevo ndmoniu.33Yane kpuhikopa Jesus nekondmoniu, ina koyuhponekohyeno. Enepohikoneko no xnenoixoti,

yuphova iypaxeova neko koekti koane k'iyeahiko:Ako noxeaku ti kuteti yara pok'exa ti, uti hae Izare kohiko.34 Itea po'ainoa isneu farzeuhiko. Hara kohiko vo'kuke:Enepora hyeno, hane porexa xunakti kpuhikopea ndmoniu tti ne uh koeti ndmoniu

kohiko.Hna'iti kseanayea Jesus ne xanhiko

35 Ynoa Jesus xapa uh koti neko pitivko yoko ipuxvokutihiko, ihkaxoti hikaxovokuke h'ejdeuhiko, koyuh'inoati ne inmati ihkauvoti koeku natxea Ituk'oviti xapa xne koane koitvotimakaxne ka'arneti, kokuti k'iyeovoku arne koane eponehiko. 36Noixone Jesus neko no xne, yupihovkone kseanayea, vo'oku koati kotveti kokuhiko, koane mmitihiko kuteti koeku su'so pihoh kotikoti koyonoti. 37 Ina kixovkoxoa Jesus ne hikau:

Koati hna'iti ra itukti, kuteti kavne ainvoti itvotine ha'i nonti ovti, itea ako ax'inahiko rako'itkeati. 38Ypemanoekopo Ituk'oviti, nae ra itukti, pahkea po'nuhiko ko'itkeati.

10Noivkoxo hikauhiko ne JesusMk 3.13-19; Lk 6.12-16

1 Ina ihaxkoa Jesus ne nduse koeti hikau, porexoti xunakti kpuhikopea ndmoniuhiko urkovotixoko xne koane koteovomaka ka'arneti kokuti k'iyeovoku arne yoko epone neko xanhiko. 2 Yokok'aye kohahiko neko nduse koeti postulu phoe Jesus koyhoyea em'u xapa xne: Enepone inxoti,Smaum koha. Pturu yonpo ha; ina ap ndere, po'inu Pturu; ina keno'ko Teku yoko Xuum,x'ahiko Nzebdeu; 3 koane Filpi; Mbatulmeu; Tme; yoko Mteu, enepone koperxinoti nti; koaneTeku, x'a feu; koane Tdeu; 4yoko SimaumNzelti; yoko Njuda Iskariti, eneponeko itkoheovoti koekuhkea Jesus koane kurikoti xoko xanhiko puvti.

tukevohiko ne nduse koeti hikau JesusMk 6.7-13; Lk 9.1-6

5 Enepohikoneko nduse koti, nomone pahko ne Jesus xapa xne. Hara kxovokoxoa in pahuka:Hkonoe yno xapkuke xne koti itukapu jdeu. Hkomaka phe ptivokonake haehiko Samriya.

6 Itea hane yapsika xanenati, uti hae Izare, enepohikone kut koetimoynitihiko su'so koti koyonoti.7 Pihnenoe, yokyuhopoinoa itkeovo kaxnane natxea ne hae Vanke xapa xne. 8 Ketapanoene ka'arneti koane kxepukapanoe ne xne ivokvoti. Ketapamaka ne xne yvone lpara, koanekpuhikapamaka ne ndmoniu urkovoti xoko xne. Kuteti ngixpiku koti ngaperxapi, nomonemaka

Mteu 10:9 13 Mteu 10:37xeaneye itki ne itukti koti keperxa xne. 9Hkonoe ymo tiketi pisunake, enepone ro, phu yokonki. 10 Hkonoemaka ymo haku pevo koeku yni, koane hako ymo yes'ikovope koane pirkatana.Muhkova pil'ina hako yom, vo'oku koati motoketi kosokinokono nkone ne xne ko'tuketi.

11Itukovo apti pitivko, ko'o ipuxvokuti smeku, yapsika xne us koyti porxeopi yki vokuke.nomone yvaheixa xokyoke tuk koeti iphikopiku ne pitivko. 12 Koeku yrukivoa ne ovokti smeku,ypemina unako koku uketi xoko Ituk'oviti ne ko'vokuti. 13Enepone xne ovti ne ovokti, itukapu uskoyti porxeopi yki vokuke, kouskinokonoatimo kuteti ypeminoake xoko Ituk'oviti. Kene enepohkoti koen'eye, hkoti unti kixpiku, yokekemo yonpo ne ypeminoake xoko Ituk'oviti. 14 Kokutikoti akah'api, kotimaka akah'a kmokenoyea yiho, enepo ipihkapi voku itukovo ptivokona,iktatahevexapapu. Kirkapa ne ip'ine pok'e hivkuke, yexkoati koyeane omtokea kameokono emo'uItuk'oviti. 15 Koati emo'ti ra yunz'inopinoe: Simapne kaxena iphoponope Ituk'oviti, muhkova nekoati vhere xnemekke hae Sdoma yoko hae Ngmora, komo itpana tiveko iphoponeake Ituk'ovitine xanhiko hae neko pitivko koti akah'apinoe.

Koyuha Jesus peyeamo ti'iti koekti simoti ne xanhiko hokotiMt 24.9; Mk 13.9-13; Lk 21.12-17; 1 P 4.12

16 Ina kixovkoxopamaka Jesus neko hikauhiko:Koekumbahkeopinoe, kut koembahkoti su'so ya xapa yovre. Itkapunoekopousok koyti kuteti

koeku koxoe, koane itkapumaka koti vaherxa tuke kuteti koeku kurte. 17 Yokhiyanavonoe, vo'okuaptimo xne iyonpitinoe yuhokovokutike koane yehepke'exopitinoemo xoko hikaxovoku h'e xanenati. 18 Vo'oku itkivonoe hoknuti, yomoknotinoemo yhoikikono nonkuke ngovendo yoko nonkukenti. Itea kixnekonokenemoye motovti keyhoyi nonkukehiko, konemaka nonkuke ne koti itukapuviyno jdeu koku ra kitpone. 19 Enepo yamaknanenoe nonkukehiko, hako pipokxinoa isneu nekixkumo yimpi, vo'oku yaneko kxe, yexkokonotimo yimpike. 20Vo'oku hainamo uketi isneuke neyimpope, itea koati uketi xoko Ituk'oviti, enepone Y'a hae vanke koeku itkeovo Sas'iti Omxonekoyuh xikyoke.

21 Aptimo xne kurkoti koati po'nu xoko paysotihiko, motovti kopekeokono. Kteanemakamokxoaku hyeno ne x'a. Aptimakamo okpoti koati h'a yoko no, kuri'koatimaka xne koepkoatimo.22Yupihvatimo pveopi uh koeti xne vo'oku itkivonoe hoknuti. Itea enepone koxun'ixovoti ingnekekoti aukpapu ikne tuk koeti hunkokuke, nomonemo pihop vankeke xoko Ituk'oviti. 23 Enepopivakna, hako'ne keyunkokono yane pitivko yvoheixoku, yokho'i po'ke pitivko. Koati emo'ti rayunz'inopinoe: komo yuk'exa ynoheyi ra uh koeti ptivokona Izare tumneke angopovope yarakveu mum, undi hae vanke iktipasikoponovoti xne.

24 Enepone ihkaxovoti, haina nomone payas ya ihkaxoati. Kone ne ahinoti, haina nomonepayas ya ptarauxa. 25 Itea enepone ihkaxovoti, motva kxea kutipas k'iyea ihkaxoati. Kteanemakakoku ne ahinoti, motva kxea kutipas k'iyea ptarauxa. Itukovo mbuvoknoti, undi ynae, koekunzaxeokono Mbezbu, enepone tuti uh koeti ndmoniu, napoxomo itnoe ovnje.

Nkone tyea tiLk 12.2-7

26 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Hkonoe pke xne. Ako kixovkuti pikonti xeokono k'oyene kotimo exkana. Kteanemakamo

ne he'on koti k'oyene, kyeanemo urpu'ipea. 27 Enepone yunz'inopinoe vainvone, ak'o po'inuxne, yokyuhoanenoemo xapa xanhiko. Kone ne nzikaxeopike vainvone, khanakanemo keyhopimotovti xea uh koeti xne. 28Hkonoe pke xne motovti kopekeopi, vo'oku pohane kex'u to, iteaako xunko iynopeopi ipihponovokutike. Hane tya Ituk'oviti, enepone apti xunko kopekea xnekoane iynopea ipihponovokutike. 29Hain'ikopo kali phuti pe'u tiketi, koti axu'na ovti ko'sa'i nepi'ti klihunoe h'openo ti kavankono? Itea ako pahuina ivokvoti xapkukehiko koti ex Ituk'oviti,enepone Y'a hae vanke. 30 Kene itnoe, muhkova y'akeye ne hyeu titi, he kxoa xea Ituk'oviti.31Hkoikopo pke, vo'oku itnenoe yupihvo itponone nonkuke Ituk'oviti yane noti h'openo ti.

Koeku teina xne koyhoyea hkea Jesus kone ak'o teinLk 12.8-9; 2 Tm 1.8

32Uh koeti koyhoti nonkuke xanhiko itkeovo hoknuti, kteanemakamo ngxoaku ngoyhoyeaitkeovo hoknuti nonkuke Nz'a hae vanke. 33 Itea enepone koyhoti nonkuke xanhiko koyeaitkapu hoknuti, ngoyuhpatimakamo nonkuke Nz'a hae vanke koyea itkapu hoknuti.

Ti'itihiko koekti simo'vitiLk 12.51-53; 14.26-27

34 Hkonoe ikitxa nzimnoti omnoam hepeyea isneunokoko ne xne yara kveu mum. Hainanomone nzimno, itea koati aptimo okopkokoti vo'nguke. 35 Enepora nzmea, nomone kut'inoaptimo hyeno poe'anoti isneu h'a. nomonemaka kut'ino aptimo sno poe'anoti isneu no.Kteanemakamo koku ne sno yoko imse. 36Yane koati iynoxapa kveuke ne voku puvopmo ne xnehoknuti.

37Enepone xne yupihvoti koyea omtovo okovo h'a yoko no ya undke, ako omtokea itkeovohoknuti. Konemaka ne xne yupihvoti koyea omtova okvo ne x'a itukovo ihne ya undke, komaka

Mteu 10:38 14 Mteu 11:19

omtokea itkeovo hoknuti. 38 Enepone koti us akye kotoponeovo kotveti ingneke kuteti koekuxne koinpoti kurhuna iyonkonone xoko kurhuxokonokumo, komaka omtokea hkeonu. 39Kokutixne yuixvoti kohepekeovo vea yara kveumum, nomonemo evkoa ne koati kan'uti apyeati kotihunkoku xoko Ituk'oviti. Itea enepone us koyti vokea hepeko kyeku yara kveu mum vo'nguke,nomonemo itopno inampoti apyeati kotinemo hunkoku xoko Ituk'oviti.

Aptimo nmoepo xoko Ituk'oviti ne xne koxun'ixovoti iknekeMt 25.34; Mk 9.41; Xu 13.20; 3 Xu 5

40 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Kokuti xne nati kixpiku sima vokuke, undmaka kixneye. Ep'oxo kokuti kixnutineye,

hanemaka kixneye Ituk'oviti, enepone pahuknuti yara kveu mum. 41Kokuti xne koti kamaxtikaporfeta, enepone koyhoti emo'u Ituk'oviti, koane teyoti vo'oku itkeovo ovoxe Ituk'oviti, aptimonmoepo n'e xoko Ituk'oviti kuteti ne nmoepomoporfeta. Koane kokutimaka koti kamaxtika xneponvoti kixoku itkeovo, koane teyoti vo'oku ponvoko tuke, aptimo nmoepo xoko Ituk'oviti kutetinmoepo ne ponvoti kixoku itkeovo huv'oe. 42 Koati emo'ti ra yunz'inopinoe: Kokuti xne aptipneake ne koati koti apayso xapkuke ne hoknuti, teyoti vo'oku itkeovo nzikau, yuskoti itkeovokali phuti enovpeti puh koeti ksati ne porxoa, komo kalhuina vokea nmoepo xoko Ituk'ovitivo'kuke kxovokoxoane Jesus.

11pe phoe XuaumMbtita xoko JesusLk 7.18-35

1 Uke'xoane Jesus koyhoinoa nkonehiko itkea ne nduse koeti hikau phoe koyhoyea em'u, inapho po'kehiko pitivko yaneko pok'e ihkaxoti koane koyhoti emo'u Ituk'oviti.

2 Yoko ika'kovokutike ovne ne Xuaum Mbtita. Kamon'e koeku tuke Jesus Kristu, yane pahkonehikauhiko pemo'ikoponea Jesus. 3Hara kixponoa:

nomone ti ne kuxonti smeamo? ko'o knokoako kxeako uti po'nu.4 Ina kixa Jesus:Yakapapu xoko Xuum. Yta'akapa koku ra kmone kone ra nexone. Hara xepamo: 5 nixopone

ne komtiti. Yonpone ne mohveu. Untiponehikomaka ne yvone koati vhere arinti, enepone lpara.Kampone ne mkere. Iykopovone ne ivokvoti, koane koyhovone xapa xne koti apenoati ne inmatiihkauvoti tuke Ituk'oviti. 6Koati nati kokune xne koti opo'ainonu isneu xepamokxoane Jesus.

7 Pihopne neko hikauhiko Xuum, turxovone Jesus koyhoinoa xanhiko koku ne Xuum. Harakxovokoxoa:

Enepo pihene nexoponi Xuum ya mum koti apti, kut'ikopo kixnoe nexi? Xne muy'itikuteti koeku h'e kaykae ihunvoti? Ako kalhuina. 8 Kut'ikopoya ne nexopono? Hyeno yupihvotihe'ekea povo? Ako kalhuina k'iyeaneye ko'povoyea n'e. Vo'oku pohane vokuke nti vo xnekuteti n'e. 9 Kut'ikopoya ne nexopono? Porfeta koyhoti emo'u Ituk'oviti? m, koati porfeta n'e,koane koati ngixpitinoe yupheovo an'ukea itkeovo teyonti ya po'nuhiko porfeta. 10Vo'oku eneponenexoponone, hara koe yuho Ituk'oviti em'uke vo'kuke:Mbahukotimo timneke ne koyuh'inonuti em'um maka mhe'akinapine yoxne itki ndukexeopike

xapkuke xne ke. Malaquias 3.111 Ina kixovkoxoakomaka Jesus neko xne:Koati emo'ti ra yunz'inopinoe: Xapkuke xne yara kveu mum, ako teyonti ya Xuaum Mbtita.

Itea upnini itkeovo koati hna'iti teyonti ne Xuum yye yara kveu mum, koati yupihvotimoan'ukea itkeovo teyonti ya Xuum ne xanhiko ya natxokuke hae Vanke, muhkova ne koti apaysoxapkuke. 12 Uketine ya kaxnake Xuaum Mbtita tuk koeti k'oyene, enepone inmati ihkauvotikoyhoti koeku natxea ne hae Vanke xapa xne, koati xnati ymo'ixeova xanhiko xea koku. Yokoenepohikone koxun'ixovoti xea koku, nomone itopnoa. 13 Vo'oku uketine mekke tuk koetikaxnake Xuum, pe ytoeke porfetahiko koane Ponvotike Kixovkuti ytoe Muse koyhoti koku nenatxea Ituk'oviti xapa xne. 14 Ep'oxo yakah'anoe kitpi ytoe ne porfetahiko, kitipotimo itkeovoXuum itukva ne liya, enepone koyhone porfetahiko smeamo. 15Kokuti kamoti ra ynzo, ivvaka.

16 Kutimea motvo nzokea ra xanhiko apti yara kxehiko k'oyene? Hara nzokoa kalivnohikovatak koyti ya none ovokti koti nixone unko ap po'nuhiko kalivno kaha'ti ikmohixea. Yanehara kixkonohiko: 17 Voxone oxoknati mhikena elketi okvo, itea konoe yakha'a kemhiyi.Vimkovonemaka akene imok'ikoti ivokvoti, itea komaka yakha'a kixkonone.

18 Ina kixovkoxopamaka Jesus:nomonemaka knenoeye vo'oku simne Xuaum Mbtita yuixvoti jeju k'iyea yoko koyea napu

vyum, itea ako nixeanoe unko, ep'oxo roevo ndmoniu n'e kxeanoe. 19 Ina nzmo xepkukenoeinngoti xne, undi hae vanke iktipasikoponovoti xne, itea komaka nixeanoe unko. Hara keisneunonu: Koati npati yoko novokenati vyum ne hyeno, koane ymoti anavokoxeovo koperxinotinti yoko po'nuhiko xne pahukvoti kixnunoe. Itea enepone koati kan'uti exneti, kyeanemoiyseyea k'iyeaneye vo'oku kixoku itkeovo ne xanhiko hokoti kxovokoxoane Jesus.

Mteu 11:20 15 Mteu 12:11

Koeku pitivko vohikoku xne koti akutipo JesusLk 10.13-15

20Yane turxovone Jesus koyhoyeamotkeyea iphoponeokono ne ko'vokuti yane pitivkohiko vkokuitkea no iyupnevoti, vo'oku koyeahiko iktivexa isneuke ne pahnevo koane kurkopea. Hara koeyuho Jesus vo'kuke:

21 Koati kotvetimo kku, itnoe hae Korzim, kenemaka itnoe hae Mbetsaida, vo'oku eneponiitukapu ya ptivokona koti xa Ituk'oviti, enepone Tru yoko Sdom, indkoahiko ne iyupnevotinduke xepkuke, mani mkutine kurkopo vherevoko ne xanhikoya. Mani ko'ipvotinehiko ko'ixhitixku kone mani purap'ikovotinehiko pu, xokovopehiko yupheovo iktivexea isneuke ne nopahnevohiko. 22 Koati enjkopeatinoe kokumo: Simapne kaxena iphoponope ne Ituk'oviti, koatiiyuh kixoknotimo tiveko iphoponeokono ne hae Tru yoko hae Sdom ya itke. 23 Kene itnoehae Kafanum, itnoe po'okoti yupheovomo kahna'ikeokono ya po'nuhiko xne, kirikkonotinoemoipihponovokutike. Vo'oku eneponi itukapu ya xapkukehiko ne koati vhere xne hae Sdoma indkoane iyupnevoti kuteti nduke xepkukenoe, mani kutipnutinehiko. Ep'oxo koni uk'exa Ituk'oviti,iteamani anyetiko tuk koeti k'oyene. 24Koati enjkopeatinoe kokumo: Simapne kaxena iphoponopene Ituk'oviti, iyuhii kixoknotimo tiveko iphoponeokono ne hae Sdoma ya itke kxovokoxoane Jesusneko xne.

Kouhpekopokonotimo isneu yoko omxone ne xne hokoti JesusLk 10.21-22

25 nomone yaneko koku ra hara kixo Ituk'oviti ne Jesus:Anapo ykoe Pai, iti nae vanke koane pok'e, vo'oku koyea itkapu hna'itinoe ko'xoneti yoko

hna'itinoe ihkaxovoti yara kveu mum yxokoa ra koekti, itea itkeovo xne inixneti kotihikoitponone kehapu'ikinoa ra koekti. 26 Koati nomone kxea ne tike Pai, vo'oku nixi unko k'iyeaneyekxoane.

27 Ina koe'komaka ne Jesus:Uh koeti koekti, kur'okoponoane Nz'a. Ako exnuti, undi Xe'exa Ituk'oviti, koti itukapu Nz'a.

Pohane exnu. Koane komaka exoti ne Nz'a koti itukapu ndi, undi Xe'xa, yoko kokuti xne njanjokea.

28Yah'akapununoe, itnoe kut koeti xne konoti no nati koekti, itnoe yupihvotine mom'iyea,yoko undnemo kayaphikopinopea. 29 Itka ne ndukexeopike, enepone kut koeti ngoinoxeopike,vo'oku ngaha'nepitimoya. hikexapu njokyoke ngixoku indkeovo, vo'oku undi itpa'ikoti, koaneako ngapyasakapu, namo mbarexpinoe hna'iti momikea isneu. 30 Vo'oku enepone kut koetingoinoxeopike, haina kut koeti no nati koekti motovti h'inaxeokono, itea koati yyapahi koyti kxovokoxoane Jesus neko xne.

12Jesus exa koku ne sputu, kxe koati sas'itino jdeuhikoMk 2.23-28; Lk 6.1-5

1 Yaneko kxehiko, veknehiko kali xne vekoti kavne ne evo Jesus ya xapa itvope ha'i nonti.Yoko sputu nekyo, kxe sas'itino jdeuhiko. Epkexoatine hmakati ne hikauhiko. Yane turxovonemarkeahiko ha'i tirku koane nkea. 2Noixone farzeuhiko, hara kixo Jesus:

Yokmoma itkovoke ne hikeuhiko. Koati itkoti koekti koti parex'avea Ponvoti Kixovkuti h'eti vitkea ya sputu.

3 Ina yumophiko Jesus:koikopo yhoikikunoe ya em'uke Ituk'oviti koeku tuke ne Ndvi mekke yaneko epkoa hmakati

konemaka ha'nehiko? 4 Vo'oku yaneko urkova Ndvi neko voku Ituk'oviti, nkoa neko pumik'iparaxokonoke Ituk'oviti, itkoti koekti koti parex ytoe Muse itkea. Kteanemaka koku neha'nehiko, mani koti omotva nkea neko pum. Pohane sasedti, enepohikone inuxnoti xanhikoh'eke motov nkea. 5 koikopomaka yhoikiku Ponvotike Kixovkuti ytoe Muse koku ne sasedti-hiko? Koati ko'tuketi hna'itike imokvokuti ya sputu, upnini koyea parxakana xanhiko ko'tukeyeaya sputu, itea ako pahkapuhiko koeku ko'tukeyea. 6Koati ngixpitinoe k'oyene: Anyene koati teyontiyane hna'iti imokvokuti, enepora yuh'ixopitinoe. 7 Eneponi yex koati kix'ekone ne yutoti em'ukeItuk'oviti, enepone koti: Itkivo senati, ene ngah'a, kene haina ik'iparaxinu or'oeti h'openo koti,koni vherexinanoe isneu ne koti pahnevo. 8Vo'oku undne exa koku ne sputu, undi hae vankeiktipasikoponovoti xne kxovokoxoane Jesus.

Koitva Jesus ne hyeno timov'utiMk 3.1-6; Lk 6.6-11

9keane ukopno ne Jesus. Ina urkova ne hikaxovoku h'e xanhiko. 10Yoko pe hyenoya timov'uti.Enepohikone xne opos'ixoatine vekinoaku yuhhiko itkeovo pahukvoti ne Jesus, hara kxoahiko:

Yane Ponvoti Kixovkuti ytoe Muse, motvaikopo koteovokono ne ka'arneti ya sputu?11 Ina kixovkoxoa Jesus:

Mteu 12:12 16 Mteu 12:37nani va xepkukenoe apti su'sona ikorno'ekovoti uhorku ya sputu. konikopomea ituka

xunko veypea? 12 Yoko yupihvone peyea itponone ne xne ya su'so. Motvaikopo vitkea natikoekti ya sputu.

13 Ina kixa neko hyeno:Kepya'akapa ne ve'u.Kone, itkoa ne yuh'inoa Jesus. Yane untipone. Kutipas kopokokone ne v'u.14Yane iphihikopone ne farzeuhiko, koane ixmoyeahiko opos'ixo kixkumo kopekea Jesus.

Ahkuxopovo ne Jesus15Exone Jesus isneunoa ne puvtihiko, kone vaheixa xapkuke. Koati no xne pihti ikneke Jesus.

Yane kotova Jesus uh koti ne ka'arneti xapkuke. 16 Itea ixko'okoa koyea okyuhoahiko xapkukexne neko tukeinoa. 17K'inokeneye, koati simvotine kaxna neko yuho Ituk'oviti xokyoke ne porofetaIziya mekke, enepone koti:18 Anye ra ovnje novongoe, koti omotva ongvo, ominnuti hna'iti elkeko ongvo. Mborexotimo

ovo' k'iyea ne Sas'iti Omnjone, koane koyuhotimo xapa xne koti itukapu jdeu ne PonvotiKixovkuti hae njokyoke. 19 komo itkapu yumpokenati n'e, koane komo vaka xapa xne,koane komo itkapu hnoti koyhoyea ya none ovokti. 20 Kosenatimakamo ne xne kotinexunko, enepohikone kut koeti kalsoti kono h'e ekehkotine. Koane kosenatimakamo nexne kut koeti pviu enepo kaha'ne pukeovo. komo kut xa ipukoti. nomonemo koe tukeimkonemo uke'xapa uh koti ne vahervokoti itukpumo ainvoti ponvoti kixovkuti ap.21Yoko nomonemo itko kxoixone ne uh koeti xne, kokuti vohikoku yara kveu mum koeytoe Iziya. Iziya 42.1-4

Koyuhkono itkeovo hakoe Mbezbu ne JesusMk 3.20-30; Lk 11.14-23

22 Yane omkonone xoko Jesus hyeno mkere komtiti, roevo ndmoniu. Kotova Jesus. Yanekoyhopone koane nixopone neko mkere komtiti. 23 Iypaxova he koeti xne noixoti koanek'iyeahiko:

Enepor'a, hain'ikopomea ne moripono Ndvi kixonti, enepone phoe Ituk'oviti koteovo xnekxone ti? kohiko.

24 Itea enepohikone farzeu, kamene yuhhiko, po'ainoa isneu koane k'iyeahiko:Ako po'i xunakti venoake kpuhikopea ndmoniuhiko ra hyeno koti itukapu xunako Mbezbu,

enepone pahkoti uh koeti ndmoniu konehiko.25Yoko ex kxea Jesus ne isneuhiko. Yane hara kxovokoxoa:Uh koeti natixkuti voku xne ixmoti okopkoko, itohneotimo xanhikoya, konemo ovti.

Kteanemakamo koku ne pitivko yoko ko'vokutihiko ovoti phutike ovokti, itukovo ixmotiokopkoko, uke'potinemo itkeovo phutine vohikoku. 26Eneponi itukapu Satnae kophikopo po'hikondmoniu ovxehiko, mani koati okoppovoti. Yane mani uk'etine xunko. 27 Kone, eneponi itukapuxunkoke Mbezbu ngpuhikopea ndmoniuhiko kuteti isneunonunoe, n'ikopo k'inoaye isneu nehe'nehiko ya h'eke kophikopotimaka ndmoniu? Ako kalhuina k'inoaneye yih'inoa kuteti rayih'inonu. Koati nomonehikomo kouhpu'iko itkeovo pahukvoti ne isneunonu. 28 Koeku itkeovoya xunkoke Sas'iti Omxone Ituk'oviti ngpuhikopea ndmoniuhiko, koati iyseoti smeovone kaxenanatxea Ituk'oviti xepkuke.

29 Man'ikopo motovti peyea urkeovoti vokuke xnati hyeno ompea tukevo koti ika'kainxotike? Konkoti ik'akea inxotike, namo it ompea tukevo kxovokoxoane Jesus, ihkoati xnatihyeno ne Satnae, koane kixopvoti itkeovo xunan'e ya Satnae.

30 Ina koe'komaka:Enepone xne koti huva'xanu, koati okopnuti. Koane enepone koti itukapu nza'ne ndukeke,

itop kxoa ukponea ne itukti nduke. 31 Hukinvoti ngxeopinoe: He koeti k'iyeovoku vhere tukene xne, motva kotyopeovo, muhkova ne koemke'eti Ituk'oviti, itea enepone koyhoti itkeovo tukeSatnae ne tuke Sas'iti Omxone Ituk'oviti, konemo ityopeaku ne pahnevo. 32 Enepone vaherxotiem'uinonu, undi hae vanke iktipasikoponovoti xne, aptikomo oxne ityopea pahnevo. Iteaenepone koyhoti itkeovo uketi xoko Satnae ne tuke Sas'iti Omxone Ituk'oviti, konemo ityopeakune pahnevo k'oyene yara koeku vea yara kveumum, konemakamo iknepokekxovokoxoane Jesusneko xne.

Kixoku itkeovo xeokono ne xneLk 6.43-45

33 Ina koe'komaka ne Jesus, ituknoatihiko hokoake ne ha hikaxea:Enepone nati xuve tikti, natimaka ne h'i preu. Kene ne vhere xuve tikti, vheremaka ne h'i.

Vo'oku hane xeokono ne xuve tikti, h'i preu. 34 Itnoe moripono xne kut koeti koti iphokovotikoxoe, na kxeaye keyhoyi nati koekti? Vo'oku hane koyho ne xne, oveti isneuke. 35 Eneponenati xne, anovo natinoe koyho uketi ne natinoe koekti unakvoti isneuke. Kene ne vhere xne,anovo koti aunti koyho uketi ne vhere koekti unakvoti isneuke.

36 Koati ngixpitinoe k'oyene: Uh koeti emo'ti koyuhoh kxone xne, konokotimo yumpeaItuk'oviti vo'kuke yaneko kxe yuhakapane Ituk'oviti ne xanhiko vo'oku kixoku itkeovo. 37 Vo'oku

Mteu 12:38 17 Mteu 13:11hanemo exa kixkonokumo, kixeku keyhoyi, itukapu pehukpokonotimo ipihponovokutike, ko'oitukapu iyenpokonotimo xapa kassa'iupo Ituk'oviti kxovokoxoane Jesus.

Honaxeokonoke NjnaMk 8.11-12; Lk 11.29-32

38Yane hara kixo Jesus ne evo skiriba yoko farzeu, enepohikone xne teyonti h'eke jdeu:Ihikaxot, kah'ati noxea uti itki iyupnevoti, honaxovope peyea xunako Ituk'oviti xikyoke.39 Ina yumophiko Jesus:Koati koti aunti ra xanhiko yara kxehiko smokune ti. Koati kotimaka kuvpu Ituk'oviti,

pemoikomaka noxea iyupnevoti ndukeinoa, honaxovope itkeovo xoko Ituk'oviti kea njunko.Itea komo pahuina iyupnevoti noxonemo, koti itukapu kuteti koeku kixkonoku porofeta Njnamekke. 40Kutetimop'ayea kxe yoko yti voheixea okvoike hna'iti he nekoNjna, kteanemakamomop'ayea kxe koane yti mbonea opkuke pok'e, undi hae vanke iktipasikoponovoti xne.41 Ep'oxo simapne kaxena yhoikopeakumo Ituk'oviti ne xanhiko, hanekxonomo ne xne hae Nnivixapkuke ne xanhiko apti k'oyene. Exepkotimo neko haehiko Nnivi, exkoatimo pahnevo nexanhiko apti k'oyene. Vo'oku iktivexoa isneuke vherevoko neko hae Nnivi koane kurkopeakamon'e yuho Njna koyhoti emo'u Ituk'oviti mekke. Yoko anyene koati paysoti ya Njna, eneporayuh'ixopitinoe itea ako itkokonoke yho. 42Konemaka neko seno nti mekke hae pok'e kohati Sba,hanekxonomo xapkuke ne xanhiko apti k'oyene, yaneko kxe yuhakapa Ituk'oviti ne xanhiko.Exepkotimo neko sno exkoatimo pahnevo ne xanhiko apti k'oyene, vo'oku yupheovo koyeamalka keaku neko sno kmokenoponea ne no hna'iti k'exoneyea Salmaum. Yoko anyene k'oyenekoati paysoti ya Salmaum, enepora yuh'ixopitinoe, itea ako itkokonoke yho kxovokoxoane Jesus.

Koku ne ndmoniu aukpova ne xne iphikopeakuLk 11.24-26

43 Ina kixovkoxopamaka Jesus neko xne:Enepo ipuhkopea xne roevo ne ndmoniu, phoheo ya mum koti apti oposkoti koku itea

ako nixapana. 44 nomone k'ino: Aungpovotiko xoko imbhikopeakumeku ke. Yane akopovane,yoko in'ikopane koyea ovti, koane ssasa koypotine, yoko no he'ene vo'oku koyea in'epoya.45 Ina itakopono po'i seti koeti ndmoniu itkoti xanpone. Yoko anovo koati vhere yane inxoti. Inaurhikopova neko hyeno. Yane yupihov kopone vherexea kopoku ne hyeno yane inxoti koku.Yoko nomonemo koneye xokyoke ra vherehiko xne apti yara kxehiko smokune ti vherexeamokopoku hunkokuke yane inxotike kxovokoxoane Jesus.

Sima iynoxapa ne Jesus xoko voheixokuMk 3.31-35; Lk 8.19-21; b 2.11

46 Kokuiko koyhoyea ne Jesus xapkuke neko xne, sim koene eno Jesus yoko meno kaha'tiyho'ixoponea. Yoko mekeke voheixohiko. 47 Ina ap kixopnoati ne Jesus:

Anko mmaina yoko ymeno mekeke kah'ati yho'ixeopi.48Yane hara koe Jesus:Enepone nom yoko mbo'nuhiko, har'ahiko kone.49 Ina so'ixa ne hikauhiko, kone kxea:Enepohikor'a, nomonemaka indko nomyokombo'nuhiko. 50Vo'oku kokuti xne itkoti ah'inoa

Nz'a hae vanke, nomonemaka indko koati mbo'nu, mongxa, yoko nom kone.13

xetina Jesus apti hokoake koeku ntiMk 4.1-9; Lk 8.4-8

1Koati nomone yaneko kxe, iphikea voku ne Jesus ivatkoponoti xe'kuke Mar-na Ngalleya. 2Yaneho'uxo-ho'ux kone no xne xokyoke. Vo'kuke neko no xne, rukovo kveuke vatke ne Jesus inaivatko. Kene neko xanhiko, vane xe'kuke ne xe'ok koyti. 3 no ihkauvoti hikaxone Jesus ya xtiapti hokoake ne ha hikaxea. Hara kxovokoxoa:

pe hyeno nopnoti ake nonti. 4 Koeku ksahikea, pe irihkovoti xe'kuke xne. Yane ken'okoneh'openo ti nikopti neko ake nonti. 5Kene po'nuhiko, xapkukemopi rihikovo xoko koyeaku ax'inamte. Koati kotihiko orko honopea vo'oku koyea ax'ina mte xoko rihikovoku. 6 Itea ako orkoaor'okea kxe vo'oku koyea ynoku poheve. Yanemovoh kone. 7Koane pemaka irihkovoti xapa tpe.Yane inux kone paykeyea ne xuve tpe. Yane kone oxne paykeyea ne nonti vo'oku huruvok k'iyeatpe. 8 Ina apmaka irihkovoti natike pok'e. nomone porex h'i. pe porexpoti phuti sndu h'iya phuti ke keaku. Ina apmaka porexpoti sesenta koti yoko tirinta koti ya phuti keaku. 9Kokutikamoti ra ynzo, ivvaka kone ne Jesus.

Koyhoinoake Jesus ne xti apti kix'ekoneMt 13.34-35; Mk 4.10-12; Lk 8.9-10

10 Ina ahi'kovoxo Jesus ne hikauhiko koane kxea:Na koeti itkinovo exetnati vnoa hikexi ne xanhiko?11 Ina kixovkoxoa Jesus:

Mteu 13:12 18 Mteu 13:35Vo'oku enepone koekti kixoku natxea ne hae Vanke xapa xne koti po'i exeti koku, itnoe

porexkono xea. Kene po'nuhiko xne, ako parxakana xea koku. 12Vo'oku enepone apti nmoe yarayunzke, kuri'xovotineoxomo nmoe koane yupihov koetneoxomo. Kene ne koti axu'na nmoeya,muhkova ne kutixane apti xokyoke, evkoatimo. 13 nomone itkinovo exetnati apti hokovokevenoam nzikaxeane xanhiko. Vo'okuupnini noxoahiko, itea kut koe koti inix. Koaneupnini kmoa,itea kut koe koti kam, koane komaka xina isneu koku. 14Kohati simvotine kaxnaneko yuho Iziyakoyhoti emo'u Ituk'oviti mekke, enepone koti:Kemotinoemo, itea komo kalhuina yxinoanoe isneu ne kmone. Neixotinoemo, itea komo

kalhuina iyseinopi kokunenexone. 15Vo'oku ttiu kyeyea omxone ra xanhiko, exex kixhikokno koane ke. Yane ako nixone koane kmone. komaka xina isneu koku. Yane komakaakapapu njokyoke, koane komaka ngatapahiko koe Ituk'oviti. Iziya 6.9-10

16 Ina koe'komaka ne Jesus:Koati natinoe kku vo'oku pe itpoinopike nexi koane pe itpoinopike kmokenoyi. 17 Koati

emo'ti ra yunz'inopinoe: no porfeta koyhoti emo'u Ituk'oviti mekke, yoko enmaka po'nuhikoxne koati ponvoti kixoku itkeovo mekke yum'ixovati noxea kuteti ne nexonenoe k'oyene, iteaako naxa. Koane enmaka ymo'ixeova kmea kuteti ra kmonenoe k'oyene, itea ako kma kxovokoxoane.

Kouhpu'ikopa Jesus koku ne xetinaMk 4.13-20; Lk 8.11-15

18Yakmokenoanoe kix'ekone ra njetina apti hokovoke koku ne hyeno nti. 19 Uh koeti xnekamoti ne emo'u Ituk'oviti koyhoti kixoku koeku natxea ne Ituk'oviti xapa xne, koeku koyea xinaisneu, yane ken'okone Satnae veyopeti isneukene kmone. nomonekuteti ne akenonti irihkovotixe'kuke xne. 20 Kene ne ake nonti irihkovoti xapkuke mopi xoko koyeaku ax'ina mte, nomonekuteti ne xne namukoti ne emo'u Ituk'oviti in kama, xanetimaka hna'iti elkeko okvo, 21 iteavo'oku kut k'iyea nonti koti poheve, ako xu'ikene hkea. Enepo sima kotveti koekti itukovo aptiikotoponoati kotveti vo'oku kutpea emo'u Ituk'oviti, yane itavkeatine. 22 Kene enepone ake nontiirihkovoti xapa xuve tpe, nomone kuteti ne xne kamoti ne emo'u Ituk'oviti itea pepok kixoti isneuvo'oku nkone yara kveu mum, koane iykovotimaka en'iyea apenoati. nomone koino ukpanatukeke Ituk'oviti, koane komaka nati tukeino Ituk'oviti. 23 Itea enepone ake nonti irihkovoti natikepok'e, nomone kuteti ne xne kamoti ne emo'u Ituk'oviti, ep'oxo koati exnoati isneu. Yane kotiapti nati tukeino Ituk'oviti kuteti koku ne ake nonti porexpoti phuti sndu h'i ya phuti kekeaku itukovo sesenta koti, ko'o itukovo tirinta koti ya phuti keaku.

Ihkauvoti ihkovoti koeku hiti kut koeti tirku24 Ina koyuh'inoamaka Jesus po'i xti apti hokovoke. Hara kxoahiko:Enepone kixoku natxea ne hae Vanke xapa xne, hane koneye hyeno nti koati nati ake nonti

isneke. 25 Itea ya yti koeku imkeahiko xne, smo anne neko hyeno ina nopno vhere hiti koatikoti pahuxa tirku xapkuke ne nne tirku. Yane pihpeane. 26 Ihonpone neko nontihiko, koanekaha'nemaka, xan kxoanemaka ne vhere hiti. 27 Ina pihina ahnoehiko neko nae kavne. Hara kxoa:Unam, anovopepo natinoe ake nonti no isneke. Nmea koeti peino ne vhere hiti xapkuke?

28Vanne nopnoa kxoane nae ne kavne.Ina kixo'ikomaka ahnoehiko: Keh'a mrekexopea ti ne hiti?29 Ina yumop nae ne kavne: vavone mar'inamo ixan xea tirku marekea ne hiti enepomo

mereknoe k'oyene. 30 Skeavone ne tirku paykeyea, kone ne hiti xapkuke tuk koeti tixovope neh'i. Yane namo inj ne itxotihiko: tixepa inxotike ne hiti, namo ikenkuxa motovti orpukuxeovoykuke. Itea yunkapanoe ne tirku xoko unkovoku hae inzne ngixotihikomo kone.

xetina Jesus koeku ukponea ne ake nonti kohati mostardaMk 4.30-32; Lk 13.18-19

31 Ina apmaka po'i yuh'inoa Jesus ya exetnati apti hokoake. Hara kxovokoxoa:Enepone natxea hae Vanke xapa xne, hane koneye ukponea ke ne mostarda, enepo na xne

isneke. 32Yoko kan'uteoxo itkeovo koati kalhuti ya uh koeti ake nonti, itea enepo ihonpone, anu'kxoahiko ne po'inu nonti ya kavne. Kut koe xuve tikti kut'inoke motovti h'openo ti itkea mkokva'oke.

xetina Jesus koku ne kohiykopeti pumLk 13.20-21

33 Ina koyuh'inoamaka Jesus po'i xti apti hokoake. Hara kxovokoxoa:Enepone ukponea ne natxea hae Vanke xapa xne, hane koneye kohiykopeti pumvenoake sno

nahixea mopo'ti ihxopeti tirku. Ehane he kxoa kohyakea ne tirku kone.hikaxinoke ne Jesus ya xti apti hokovokeMk 4.33-34

34 Uh koti ra ihkauvoti hikau Jesus, anovo exetnati apti hokoake venoa hikaxea ne no xnehokoti. Ako hikaxa koti itukapu ya exetnati apti hokoake. 35 K'inokeneye, hane simovne kaxnaytoe porfeta mekke, enepone koti:

Mteu 13:36 19 Mteu 13:58

Anovomo exetnati apti nzokoake ngoyho. Ngouhpu'ikoatinemo ne koektihiko koti po'i exoti,uketine in ap ra mum ke. Sramu 78.2

Kix'ekone ne xti koku ne hiti kut koeti tirku36Yane kopova Jesus neko no xne koane pihpea vokuke. Ina ahi'kova hikauhiko. Hara kxoa:Kehapu'ikapinavea kix'ekone ne yxetinameku koku ne hiti hyeuke nontihiko.37 Ina kixovkoxoa Jesus:Enepone noti ne nati ake nonti, ndi kix'eko, undi hae vanke iktipasikoponovoti xne. 38Kene

ne kavne voku ne nontihiko, hane kix'eko kveu ra mum. Kene ne natinoe ake nonti, anovonexne yonpoti natxokuke Ituk'oviti. Kene ne hiti koti pahuxa tirku, hane kix'eko xne vherekixoku itkeovo itkoti ah'inoa Satnae. 39 Kene noti ne hiti, enepone anne neko nae kavne,nomone ne Ndepu. Kene tixopovope ne ha'i nonti, hane kix'eko, simapne hunkoku ra kveumum. Kene ne ahinoti itixpati ne ha'i nonti, nomone ne njuhiko hae vanke ovxehiko Ituk'oviti.40Kuteti kixkonoku iknukuxopeokono neko hiti yoko kurkeokono ykuke, nomonemakamo koneyehunkokuke ra mum. 41 Vo'oku mbahkotimo ovnjehiko, enepohikone nju, undi hae vanke ikti-pasikoponovoti xne, yane veyoptihikomo ne uh koeti xne ymoti ktavokea po'nuhiko vhereke,yko'o ne xne vhere kixoku itkeovo, haxaketi ya xapkuke ne xne iynombonemo nandxokuke.42 Yane kurihkoatimo ykuke ipihponovokutike, vokumo yokexea xne konemo ngartutukexea evo'oku tiveko koku. 43Yko'o ne xne ponvoti kixoku itkeovo, kut koetimo uhpu'ine kxe seapnehikovankeke xoko natxoku H'a hae vanke. Kokuti kamoti ra ynzo, ivvaka kxovokoxoane Jesus.

Ihkauvoti ihkovoti koeku no kohpiti koekti inixpononeti44 Enepo in iyuknova isneu xne xea itkeovo koekti yupihvoti unko ne itkopeovo xanena

hae Vanke koane yonpea natxokuke, hane koneye kuteti koku tokonon ka xne ne koati natikoane kohpiti koekti ya mum opkuke pok'e koti exoti peyeaya. Koati yupihov koeti elkeyeaokvo koeku toknoneyeova. Yane impanemaka xoko nixoponeaku koeku pheako kavneponea uhkoeti tukevo, itkoti vanxopeakemo ne pok'e voku neko koekti koati nati ya uh koti.

Ihkauvoti ihkovoti koeku no uh'ekoti prula45 Ina kixovkoxopamaka Jesus:Enepone itkopeovo xanena hae Vanke ne xne koane yonpea natxokuke enepo in exa unko,

hanemaka koneye, kuteti koeku xne ymoti vanxea koane kavneyea no uh'ekoti uh'iti mopiihxoneti prula, ixmoti opos'ixo koati natinoe. 46 Tokonneova phuti iyoynevoti kuteti, koatiyupihvoti unko, kavneane ne uh koeti apenoati ina vanexpa neko prula.

Ihkauvoti ihkovoti koeku hna'iti namukpeti he47 Enepone natxea hae Vanke xapa xne, hanemaka koneye enepo kurikkono neke ne hna'iti

namukpeti he. Yane ako tpi k'iyeovoku he nmoe. 48 Puhi-puh ka he, ina mikukpa numkuxoti-hiko xe'kuke ne. Yane vat k'inoane koane novokoxopea ne natinoe koane iphea xoko hakuxoake.Kene ne kotihiko aunti, krihikoa. 49nomonemakamo koneye ya hunkokuke ramum. Keno'kotimone njuhiko uketi vanke, enepone ovoxe Ituk'oviti veyohkopatimo koane haxakotimo ne vherehikoxne ya xapkuke ne ponvoti kixoku itkeovo. 50 namo kurihka koatke ktuti yku ipihponovokutike,vokumo yokexea xne konemo ngartutukexea e vo'oku tiveko koku.

51 Ina kixovkoxopamaka Jesus neko hikauhiko:Yxinoanoe isneu uh koeti kix'ekone ra ynzo?m, vxoa kxoanehiko.52Yane ina koe'komaka ne Jesus:nomone ngixnopinoe: Uh koeti xoti hikaxea ytoeMuse, exetimaka koku ne inmati ihkauvoti

koyhoti koeku natxea ne hae Vanke xapa xne, inam'axo kuri'xovo xone hikaxea. Hane koneyeha'a kalivno, nae ovokti noti koekti hakuke kanae, enepone inmati pihoneya konemakane kxotikanae, anovo vyone ap nkone xe'xaxapa kxovokoxoane Jesus.

Jesus ya NazreMk 6.1-6; Lk 4.16-30

53 Uke'xoane Jesus koyhoyeahiko ra xti apti hokovoke, yane pihpone. 54 Seopne ptivokonake,hikaxomaka xanhiko ya hikaxovoku h'e. Koati yupihvati iypaxeova xanhiko ne ihkauvoti hikaxoneJesus. Hara kohiko:

Namea kea ne exneti xone r'a konemaka ne xunakti venoake itkea ne tuke? 55Hain'ikopo nex'a karapnteru n'e? Hain'ikopomaka ne kohati Mriya ko'no? Kene po'nuhiko, hain'ikopo Teku,Yse, Smaum yoko Njda? 56Hain'ikopomaka ovoti xapkuke ti ne uh koeti mokxahiko? Na kixotiyexea ne exneti xone? kohiko.

57Yane yupihov koene po'ainoa isneu xanhiko. Itea hara kxovokoxoa Jesus:Koati teyonti ne xne koyhoti emo'u Ituk'oviti. Pohane pok'exake yoko vokuke, ako teyoti

kxovokoxoane.58Yoko vo'oku koyea aktipoa xanhiko, ako ax'ina iyupnevoti tuke ne Jesus xapkuke.

Mteu 14:1 20 Mteu 14:2914

Kixoku ivkeovo neko XuaumMbtitaMk 6.14-29; Lk 9.7-9

1 Yaneko kxehiko, eykoxoa rodi, enepone nti, koyea malka ynoku ihyu'ikeokono ne iha Jesusvo'kuke neko tuke. 2 Ina kixa rodi ne ko'itkeinoatihiko:

Koatmea Xuaum Mbtita ne exepkopone ukpea xapa ivokvoti. nomone peino xunko itkea neiyupnevoti tuke kone.

3 Yoko k'inokeneye isneu vo'oku itkeovo nomone pahuka ne namukponoati yokoikav'uxoponoati ne Xuum yanekyoke. namaka kurikkono ika'kovokutike. Yoko hara yuv,koati koyenpati rodi ne nomea kohati Erdiya, yeno Filpi, enepone po'inu rodi. 4 Yoko kali nosay'ikeaku Xuum vo'kuke. Hara kxoa: Yane Ponvoti Kixovkuti ytoe Muse, ako omtova kyenopiyeno pe'nu kone.

5 Kene rodi, mani kah'ati kopekea Xuum itea ako kapeka vo'oku pkea maikea xanhiko. Koatiinixoti he koeti xne itkeovo porfeta koyhoti emo'u Ituk'oviti ne Xuum. 6 Simovne kaxenaiphikope rodi, ituko hna'iti ayuti. Yane hyokexone ihne ne Erdiya nonkuke uh koti neko hupitiyane ayutike. Yupihov koene nixea rodi he'ekea. 7 Hukinvoti kxea neko ihnexaka yuskea itkeapemone xokyoke, vo'oku porxeamo kokuti ha pemone xokyoke. Yoko koyhoinoa nti itkeovokoati yuhti neko yho kotinemo aukpapu ikne.

8 Ina kixa ihnexaka:Perxanuikopo yyeke tuti Xuaum Mbtita utkuke k'oyene kxoane.Yoko enepone yho, koati kuteti phoenoa no pemea. 9 Yane ikxu'ine okvo neko nti kamone

pemone ne ihnexaka. Mani kaha'ti koyeani itkina neko pemone, itea vo'oku itkeovo koati yuhtineko yuh'inoa, ep'oxo vo'kuke neko xanhiko xe'o msa hpiu, ene pahkino porxeokonoa ihnexakane pemone. 10 Yane pahkone tetunponoti Xuum ika'kovokutike. 11 Ina ominkonoa runoe ne tutiXuum utkuke. Yane kurkoponoane runoe xoko no. 12 Ina pho hikauhiko Xuum veyponea myo,ina ekoxponoa. Iknepoke, pihnehiko to'okoponea Jesus.

Kohiykoa Jesus nka neko no xneMk 6.30-44; Lk 9.10-17; Xu 6.1-14

13 Eyekxoane Jesus neko koekti, iphikopeane neko voheixoku konemaka hikauhiko. Hane yonpomum koyeaku xne. Vatke iv'ixopo. Itea exene no xne neko yonpoku, iphikeane ne pitivkokohikeaku hokothiko Jesus. Pok'e vkohiko, huse' kixoti ne xe'o ne. 14 Eveskeane Jesus ne vatke,noixone neko no xne, yupihov koene kseanayea koane koteovamaka ne ka'arneti xapkuke.

15Kiyon'e kxe, ah'okovone Jesus ne hikauhiko. Hara kxoa:Ako apti yara vvoheixoku, ep'oxo kiyne kxe. Mani nati pehuk pihpea ra no xne motovti

vanxopeahiko kali nka ya ipuxvokutihiko vekpoku.16 Itea hara kxoahiko Jesus:Ako oknoko pihpeahiko r'a. Itnenoe parex nka kxoane.17 Ina yumop hikauhiko:Itea enepora nikoknoti apti yyeke xoko ti, pohane kali singu koeti pum yoko pi'ti he, kokune.18 Ina kixohiko Jesus:Nmane ykeneye.19 Yane pahkoane Jesus neko no xne ivtakea xapa ngarma. Ina veya neko singu koeti pum

yko'o neko pi'ti he, ina kommo vanke ikor'ixovoti xoko Ituk'oviti vo'kuke ne nikoknoti. Yane inahono'kexoa ne pum koane porxea ne hikauhiko prekexeamaka neko xanhiko. 20Uh kohiko nkeakoane imtaxeovohiko. Ina itixpa hikauhiko Jesus neko ittane nikoknoti haxti, kophikopoikomakanduse koeti ssta. 21Yoko kalhanini itponea singu koeti mili hyeno neko niktihiko koti kayumkexapusenhiko yoko kalivno.

Koeku Jesus yno inkuke neMk 6.45-52; Xu 6.15-21

22 Koati iknepoke n'e, pahkoa Jesus neko hikauhiko iv'ixopea vatkena koane inxopinoa,yonothiko poix'okeneMar-naNgalleya kokuiko pahkea Jesus pihpeaneko no xne. 23Pihopnehiko,ina pho ne Jesus oke neko kali mopi itukponoti orsaum pohxovoti.

Yaneko yotixne, voheixoakone phuxeovo. 24 Yoko kone malika kukke ne ne vatke iv'e nehikauhiko. konemaka yuhixapu ovxokeovo neko ne koane amtitikopea ikneke, ne vatke vo'okuyupihov koetne xunko ne ihunvoti.

25 Kaha'ne yponiyea, ina pihinohiko Jesus yon koeti inkuke ne. 26 Noixnehiko yonti inkukene ne hikau, hna'iti knoko'iyeahiko. Koati yupihov koeti pkeahiko, ina yako koane k'iyeahiko:

Harakne ipkoti konehiko.27 Itea yan'e, hara kxovokoxoa Jesus:Ahepepone isneu. Undneye, hkonoe pke.28 Ina kixa Pturu:Unam, enepo itukpuxo ti, pehkanumaka yneam inkuke ne, mbihti xikyoke kone.29Ykoneikopo kxoane Jesus.

Mteu 14:30 21 Mteu 15:23Ina eveskea vatke ne Pturu, yane yonnemaka inkuke ne itkopovoti Jesus. 30 Itea koeku ynea

koane kommoyea neko no xnati ihunvoti. Yane turxovone pkea koane ypuririkeovo. Ina koe vakea:Yoktixonu Unam kone.31 Eh'axo vako ne Pturu, nam kixpeane v'u Jesus, ina kixa:Hoyen, imko itkinovo kalhuti ne kvivonu! Na koeti koino tiu'i ne isneu kvivonu? kxoane.32 Yane rukopovone Jesus yoko Pturu kveuke vatke, koane m kopone neko xnati ihunvoti.

33Yane koati ihay'ikoti Jesus ne hikauhiko koane k'iyeahiko:Koati kan'uti itkivo Xe'exa Ituk'oviti kxoanehiko.

Jesus ya NjenezreMk 6.53-56

34 Taru'xoane neko mar, simnehiko ya pok'exa Njenezre. 35 Yoko ex kixpono Jesus ne xanhiko.nomone kut'inoke pahkotihiko eykoxoponoati uh koti ne ko'vokutiya kone yane ipuxvokutihikoxrerekuke. Yane omkono xoko Jesus ne uh koeti xne ka'arneti. 36Enepohikone omti, pemohiko Jesusyuskea pohu sipoh kxea ka'arnetihiko ne heve povo. Yoko uh koti neko sipheati, untipohiko.

15Koyuha Jesus koku ne h'e jdeuhikoMk 7.1-13

1Yane pe farzeu yoko skiriba uketi ya Njeruzlem pihti xoko Jesus. Hara kixponoahiko:2 Na koeti koino hka hikeuhiko ne ihkauvoti h'e voxnoekene? Vo'oku enepo nikohko, ako

kipva'uxapu kuteti kixoku kipvo'uxeovo ti, kuteti phoenovi h'e ti.3 Ina yumop Jesus:Kene itnoe, n'ikopo koeti itkinovo kixoku itkeovo yoxnoekene hko ya kokuni hki phoenopi

Ituk'oviti itki? 4Vo'oku hara koe phoe Ituk'oviti nkone xne itkea: Tiynoe y'a koane yno ke.Ina koe'komaka: Konkoti kopekeokono ne vaherxinoti yuh'ino h'a, ko'o itukovo no komaka.5 Itea koati ihkexotinoe xanhiko yuskea kxea ne h'a yoko no itkeovo porxoke Ituk'oviti ne tiketimani huv'oxeake ne h'a yoko no. 6 Yane kuteti kixeku hikexi, ko