TRANSFOMERTRANSFOMER//

ALATUBAHALATUBAH

Kategori Alatubahi. Alatubah PembahagianDigunapakai di Pencawang Elektrik, di mana nilai sistem voltan kebanyakkan 11kV atau 22kV (Perak dan Johor sahaja) akan diturunkan kepada 433V. Saiz yang digunakan dalam unit kVA.ii. Alatubah KuasaDigunapakai di pencawang-pencawang PMU dan PPU, berdasarkan kepada nilai sistem masing-masing. Saiz yang digunakan dalam unit yang besar laitu MVA Alatubah Pembahagian terbahagi kepada 2 jenis:i. Hermitically Sealed Typeii. Conservator Type

ALATUBAH PEMBAHAGIANDifinasiAlatubah adalah perkakasan elektrik yang statik, di mana ianya digunakan untuk menaik atau menurunkan nilal Voltan Arus Ulang Alik (AC)FungsiAlatubah ditempatkan di ke semua pencawang-pencawang TNB, seperti Pencawang Masukkan Utama (PMU), Pencawang Penbahagian Utama (PPU) dan terakhir Pencawang Elektrik (PE). Kebanyakkan Alatubah yang digunakan adalah jenis langkah turun (step down transformer), ianya berfungsi menurunkan atau menaikkan nilai sistem voltan kepada nilai sistem voltan rendah sebelumdibekalkan kepada pengguna.KeselamatanProsidur keselamatan haruslah dipatuhi dalam semua aktiviti-aktiviti senggaraan serta operasi. Pastikan juga anda mempunyai sijil orang yang berkecekapan sebelum anda boleh melakukan kerja-kerja yang berkaitan dengan Sistem Pembahagian.Senarai semak mula tugasi. Pastikan sambungan dan tamatan kabel dipasang dengan ketat.ii. Pastikan “Off Load Tap Change” dalam kedudukan yang tepatiii. Pastikan nilal dielektrik minyak alatubah dibacaan yang betuliv. Pastikan “Porcelian Bushing” tidak retak atau bocorv. Pastikan tahap kebersihan keseluruhan alatubah dalam keadaan balkvi. Pastikan “Sicila Gel” berwarna biru (asal)Bagi kerja-kerja senggaraan, alatubah perlu dipastikani Semua punca bekalan telah dimatikanii. Mengasingkan semua punca bekalan ke alatubah tersebutiii. Membumikan alatubah tersebut

.

TX BRANDSTX BRANDS

MTMMTM LKHLKH EWTEWT MITSUBISHIMITSUBISHI TOSHIBATOSHIBA THAITRAFOTHAITRAFO SIRIWIWATSIRIWIWAT BRUSHBRUSH

WODENWODEN KIRLOSKAKIRLOSKA ABBABB ARAB MALAYSIAARAB MALAYSIA KGBKGB ELINELIN TAMCOTAMCO

TXTX

TX TX

BASIC BASIC STRUCTURESTRUCTURE

CONSERVATOR TANK

CABLE BOX

H.V LINK CHAMBER

DEHYDRATING BREATHER ( SELICA GEL)FINWALLS/RADIATOR

CONSERVATOR VALVE

NAME PLATE

LOW VOLTAGE BUSHING

H.V CHAMBER DRAIN VALVE

HIGH VOLTAGE CABLE

LOW VOLTAGE CABLE

OFFLOAD TAP CHANGER

PRESSURE RELEASE VALVE

LIFT HOOK

OIL INLET

HIGH VOLTAGE CABLE

LOW VOLTAGE CABLE

LOW VOLTAGE BUSHING

HIGH VOLTAGE BUSHING

NAME PLATE

FINWALLS / RADIATOR

OFFLOAD TAP CHANGER

CONSEVATOR TANK DRAIN VALVEOIL LEVEL INDICATOR

TYPE OF TYPE OF TRANSFOMERTRANSFOMER

EWT

CONSERVATOR TANKCONSERVATOR TANK

EWT

HERMITICALLY SEALHERMITICALLY SEAL

CAST RESINCAST RESIN

CAST RESINCAST RESIN

POTENTIAL TRANSFOMERPOTENTIAL TRANSFOMER

COMPENENTCOMPENENTDEHYDRATING BREATHER.DEHYDRATING BREATHER.

Didalam diisikan selica gel dan di bahagian Didalam diisikan selica gel dan di bahagian bawah juga diisikan minyak.Breather berfungsi bawah juga diisikan minyak.Breather berfungsi sebagai pernafasan alatubah.sebagai pernafasan alatubah.

OFFLOAD TAP CHANGEROFFLOAD TAP CHANGER Penukar Tap digunakan untuk meninggi atau Penukar Tap digunakan untuk meninggi atau

menurunkan nilai voltan primary alatubah untuk menurunkan nilai voltan primary alatubah untuk menstabilkan voltan keluaran.Tap hanya boleh menstabilkan voltan keluaran.Tap hanya boleh diubahdiubah

ketika alatubah didalam keadaan mati.ketika alatubah didalam keadaan mati.

COMPENENTCOMPENENTNAMEPLATENAMEPLATE

Merupakan plat yang menunjukkan rajah Merupakan plat yang menunjukkan rajah skimatik dan beberapa maklumat rujukan skimatik dan beberapa maklumat rujukan yang penting berkenaan dengan alatubah yang penting berkenaan dengan alatubah tersebut.tersebut.

RADIATOR/FINWALLSRADIATOR/FINWALLS Merupakan tempat penyejukkan minyak Merupakan tempat penyejukkan minyak

alatubah dengan cara menyediakan alatubah dengan cara menyediakan permukaan yang lebih luas untuk permukaan yang lebih luas untuk mengalirkan haba secara semulajadi.mengalirkan haba secara semulajadi.

COMPENENTCOMPENENT

CONSERVATOR DRAIN VALVECONSERVATOR DRAIN VALVE

Satu injap berfungsi untuk mengambil Satu injap berfungsi untuk mengambil sampel minyak untuk diuji.sampel minyak untuk diuji.

DRAIN VALVEDRAIN VALVE

Injap yang berfungsi untuk mengeringkan Injap yang berfungsi untuk mengeringkan dan untuk mengisi minyak alatubah yang dan untuk mengisi minyak alatubah yang baru juga digunakan untuk mengambil baru juga digunakan untuk mengambil sampel minyak.sampel minyak.

COMPENENTCOMPENENT

LOW VOLTAGE BUSHINGLOW VOLTAGE BUSHING

Punca voltan rendah keluar yang akan Punca voltan rendah keluar yang akan disambungkan terus ke pengguna atau disambungkan terus ke pengguna atau papan pembahagi voltan rendah.papan pembahagi voltan rendah.

HIGH VOLTAGE BUSHINGHIGH VOLTAGE BUSHING

Punca kemasukkan voltan tinggi dari ‘ring Punca kemasukkan voltan tinggi dari ‘ring main unit’.main unit’.

COMPENENTCOMPENENT• CONSERVATOR TANKCONSERVATOR TANK Tempat simpanan minyak alatubah dimana akan Tempat simpanan minyak alatubah dimana akan

digunakan apabila berlaku digunakan apabila berlaku pengembangan/perubahan suhu/beban pengembangan/perubahan suhu/beban alatubah.Ia juga digunakan sebagai tempat alatubah.Ia juga digunakan sebagai tempat pengisiaan semula minyak alatubah.pengisiaan semula minyak alatubah.

OIL LEVEL INDICATOROIL LEVEL INDICATOR Sebagai panduan untuk mengetahui tahap paras Sebagai panduan untuk mengetahui tahap paras

kandungan minyak alatubah samada dibawah kandungan minyak alatubah samada dibawah paras atau lebih.paras atau lebih.

COMPENENT

HV LINK CHAMBER Dimana tempat penyambungan diantara gelung

utama dengan kabel.Didalamnya diisikan dengan minyak alatubah dan disambungkan dengan menggunakan plat tembaga.

CABLE BOX Tempat penyambungan kabel masukkan voltan

tinggi ke alatubah.Didalamnya kebiasaan akan diisi dengan ‘compound tar’ atau dibiarkan kosong sahaja.

NAMEPLATE

KADARAN PENGUBAH 3 FASA,11kV/433V Pengubah,seperti radas elektrik yang lain direka untuk

berfungsi dalam sistem kuasa elektrik pada kadaran tertentu.Kadaran pengubah dipaparkan pada plet pengubah untuk memberi maklumat penting tentang pengubah yang berkenaan.secara asas,kadaran yang dipaparkan boleh dibahagikan sperti berikut;

i) AM Maklumat tentang nombor siri,jenis,keupayaan,kadaran

voltan,kadaran arus,galangan,julat penukaran tap,berat,kandungan minyak dan lain lain.

NAMEPLATEii) LOKASI FIZIKAL PUNCA-PUNCA Biasanya,lokasi fizikal punca voltan tinggi dan rendah dilukiskan

dalam bentuk ‘block diagram’ dan memberi maklumat tentang punca punca untuk penyambungan kabel serta huruf-huruf bagi menandakan punca-punca tersebut.

iii) GAMBARAJAH SKEMATIK Gambarajah skematik penuh tatarajah sambungan delta-

star,kedua-dua lilitan serta bilangan dan nombor tap dan cara sambungan lilitan-lilitan didalam.

iv) RAJAH PENGUBAHAN VOLTAN Rajah menunjukkan kadaran voltan pada setiap tap,sambungan

bilangan lilitan pada setiap tap.

NAMEPLATENAMEPLATEV) V) RUJUKAN KUMPULAN VEKTORRUJUKAN KUMPULAN VEKTOR.. Semua pengubah 3 fasa diberi rujukan kumpulan vektor untuk mengenal Semua pengubah 3 fasa diberi rujukan kumpulan vektor untuk mengenal

pasti tatarajah sambungan ketiga-tiga gegelung pada bahagian utama dan pasti tatarajah sambungan ketiga-tiga gegelung pada bahagian utama dan pendua.pendua.

Kumpulan vektor atau cara sambungan ketiga-tiga gegelung pada Kumpulan vektor atau cara sambungan ketiga-tiga gegelung pada bahagian utama dan pendua memberi maklumat tentang sudut fasa bahagian utama dan pendua memberi maklumat tentang sudut fasa antara bahagian utama dan pendua.antara bahagian utama dan pendua.

vi) vi) KVAKVA Keupayaan pengubah dimaklumkan dalam kuasa ketara.Keupayaan yang Keupayaan pengubah dimaklumkan dalam kuasa ketara.Keupayaan yang

dinyatakan adalah untuk 3 fasa.Keupayaan atau kuasa keluaran maksima dinyatakan adalah untuk 3 fasa.Keupayaan atau kuasa keluaran maksima yang dijamin oleh pihak pembuat.yang dijamin oleh pihak pembuat.

vii) vii) FREKUENSIFREKUENSI Nilai frekuensi pengubah tersebut direka untuk dikendalikan.Jika frekuensi Nilai frekuensi pengubah tersebut direka untuk dikendalikan.Jika frekuensi

bekalan masuk tidak sama dengan pengubah maka kepanasan berlebihan bekalan masuk tidak sama dengan pengubah maka kepanasan berlebihan akan berlaku pada pengubah.akan berlaku pada pengubah.

NAMEPLATENAMEPLATEvii) vii) KADARAN VOLTAN(TANPA BEBAN)KADARAN VOLTAN(TANPA BEBAN) Nilai voltan pada bahagian utama dan pendua Nilai voltan pada bahagian utama dan pendua

tersebut direka untuk dikendalikantersebut direka untuk dikendalikan

ix) ix) KADARAN ARUS MAKSIMAKADARAN ARUS MAKSIMA.. Kadaran arus talian maksima dibahagian utama Kadaran arus talian maksima dibahagian utama

dan sekunder pada keupayaan dan kadaran dan sekunder pada keupayaan dan kadaran voltan yang dinyatakan.voltan yang dinyatakan.

S S 3fasa3fasa = V = V taliantalian X I X I taliantalian X 1.73 X 1.73

NAMEPLATEX) KUMPULAN VECTOR. Tatarajah sambungan lilitan utama dan sekunder. Contoh; Dyn 11 Dimana,

D (huruf besar) adalah sambungan Delta/Mesh pada bahagian voltan tinggi untuk sistem 3 fasa 3 dawai.

yn (huruf kecil) adalah sambungan star/wye/bintang pada bahagian voltan rendah dan mempunyai punca neutral untuk dapatkan sistem 3fasa 4 dawai.

11 Menggunakan permukaan jam dan waktu (pukul sebelas) untuk memberitahu tatarajah sambungan dan perbezaan sudut antara bahagian utama dan pendua. Salah satu syarat untuk selarikan pengubah 3 fasa.

xv. Total Mass (kg) Berat pengubah keseluruhanxvi. Untanking Mass (kg) Keberatan yang boleh dikeluarkakan daripada pengubahxvii. Kandungan Minyak (Liquid Volume) kandungan minyak dalam tangki utama dan conservator (jika ada)xviii. Tekanan (Pressure Mm/Max) tekanan minima dan maxima dalam tangki pengubah.xix. Galangan %Pengubah direka untuk mempunyai sesuatu nilai galangan (kombinasi rintangan & regangan). Galangan mi diperlukan untuk mengurangkan tekanan mekanikal pada pengalir, menghadkan arus kerosakan dan pengaturan voltanNiali galangan mi diperolehi dengan:i. Bilangan lilitanii. Garis pusat gegelungiii. Saiz pengalirSalah satu syarat untuk selarikan pengubah 3 fasa ialah nhlai galangan mesti sama.% Z = Arus Kadaran Arus KerosakanPeratus galangan untuk pengubah 11kV adalah dalam lingkungan 5%, pengubah 33kV ialah 10% dan pengubah 132kV atau 275kv dalam Imnk 20%.

TRANSFOMERTRANSFOMERPROTECTION.PROTECTION.

Walaupun H.R.C. fius cepat ‘berputus’ pada arus kerosakkan tinggi, tetapi mengambil masa lama untuk ‘berputus’ pada arus kerosakkan yang kecil Memandangkan bidang ini fius tidak dapat memberi perlindungan yang sepenuh kepada alatubah.Pemutus litar digunakan untuk mengawal alatubah yang besar biasanya pada kadar 100 KVA dan ke atas. Pada masa berlaku kerosakkan litar-pintas, pemutus litar dilantik oleh geganti arus terlampau.3. PERLINDUNGAN KEROSAKKAN BUMI YANG TERHADPerlindungan jenis mi adalah untuk lilitan-lilitan alatubah bagi kerosakkan pembumian lilitan. Geganti ‘restricted earth fault’ digunakan dalam sistem perlindungan mi.Geganti mi akan pelantik apabila berlaku kerosakkan bumi di kawasan antara alatubah-alatubah arus.Kerosakkan di luar kawasan mi tidak akan menyebabkan kendalian geganti.4. PERLNDUNGAN BEZAANPerlindungan bedaan hanya digunakan pada alatubah kuasa yang besar. Fungsinya ialah(i) Perlindungan kerosakkan antara fasa.(ii) Perlindungan kerosakkan antara gelung lilitan.Perlindungan bedaan ini kerja pada prinsip pembandingan arus dialatubah arus daripada lilitan-lilitan utama dan pendua. Apabila sesuatu kerosakkan berlaku di kawasan antara alatubah-alatubah arus dililitan utama dan pendua, geganti bedaan akan menengali dan mengasingkan alatubah daripada punca bekalan dan beban dengan serta merta.Pada Keadaan biasa atau pun kerosakkan berlaku di luar kawasan yang dilindungi gegantiini tidak akan pelantik.5. PERLINDUNGAN BUCHIHOLZGeganti Buchholz dipasang pada alatubah yang menpunyai tangki konsevator sahaja. Geganti ini memberi perlindungan daripada kerosakkan-kerosakkan

seperti :-

-Jika kerosakkan parah berlaku seperti yang ternyata di bahagian A-2, tindakan yang hebat ini menyebabkan sesuatu pusuan minyak menuju daripada tangki utama ke tangki konservator

-Pusuan minyak menyebabkan timba yang bawah teranjak danjatuh.Suis raksa yang pasang padanya pun tutup dan mengasingkan alatubah dengan serta merta

-Sebab geganti ini dapat mengesan kerosakkan —kerosakkan di dalam alatubah yang susah untuk dikesan oleh geganti-geganti jenis lain.Geganti Buchholz telah menjadi satu daripada perlindungan utama kepada alatubah

MINYAK PENEBATANPengenalanPenebatan cecair seperti minyak penebatan digunakan dalam radas elektrik seperti pengubah, reactor pemutus litar dan lain-lain lagi sejak tahun 1900. Minyak yang digunakan adalah minyak bahan haidrokarbon dan berfungsi untuk melindungi penebatan padu dalam rekabentuk radas, melindap arka (quench arc) dan melesap (dissipate) haba daripada radas yang dihidupkan. Untuk minyak penebatan ini melakukan fungsi-fungsi tersebut di atas, Ia mesti mempunyai beberapa ciri-ciri tertentu sepert I:i. Kelikatan yang rendah (Low Viscosity)Kemampuan minyak bergerak dengan bebas. Kelikatan adalah rintangan minyak untuk mengalir dalam keadaan tertentu. Kelikatan minyak apabila digunakan sebagai media penyejuk akan mempengaruhi kadar pemindahan haba dan kenaikan suhu pada radas. Kelikatan minyak juga mempengaruhui kelajuan pergerakan komponen-komponen dalam pengubah seperti pengubah tap oto dan juga dalam pemutus litar.ii. Titik Takat Kilat yang tinggi (High Flash Point)Boleh melindap arka dengan selamat. Titik Takat Kilat ialah suhu minima minyak yang dipanaskan mengeluarkan wap (vapour untuk menghasilkan campuran mudah bakar (flammable mixture) dengan udara. Ia menunjukan kemeruapan (volatility) minyak.

iii. Sifat &ektrik yang tinggi (High electrical properties) Perlakuan sebagai bahan penebat cecair.

IV: Penstabilan kimia (Chemical stability) Menghalang pengokisidaan dan jangka hayat yang panjang

v. Titik Tuang (Pour Point)Suhu minima unutk minyak mula bergerak sebagai cecair. Kadar Titik Tuang yang rendah amat penting terutamanya dalam cuaca sejuk unutk memastikan minyak bergerak atau mengalir dan berputar (circulate) bagi penyejukan dan penebatan radas.

DifinasiBagi BS 148(1984) difinasi berikut digunapakai:i. Penambah (additive) — bahan yang sesuai ditambah dalam minyak penebatan untuk memperbaiki ciri-ciri minyak.

ii. Antibahan pengoksidaan (antioxidant) — Bahan yang dicampurkan dalarn minyak untuk mengurangkan atau memperlambatkan proses kemorosotan minyak memlalui pengoksidaan.

iii. Bahan Penurun Titik Tuang (Pour Point Depressant) — Bahan yang dicampurkan untuk menurunkan tahap titik tuang.

iv. Minyak Tidak Rencat (Uninhibited Oil) — Minyak galian yang tidak mempunyai antibahan pengoksidaan tetapi mempunyai penambah lain.

v. Minyak Rencat (Inhibited Oil) — Minyak galian yang tidak mempunyai antibahan pengoksidaan

UJIANALATUBAH PEMBAHAGIAN 11/.433kVBerikut adalah jenis-jenis ujian yang lazim dijalankan antaranya;i. Ujian Rintangan Penebatanii. Ujian Keterusaniii. Ujian Penebatan MinyakUjian Rintangan PenebatanInsulation Resistance (IR) TestTerdapat 2 keputusan yang diperolehi daripada ujian mi;a. Rintangan Penebatan RendahNiIai bacaan kurang daripada 1OOM Berkemungkinan nilal rintangan penebatan pada winding.b. Rintangan Penebatan BaikDi mana, nhlai bacaan melebihi daripada lOOMega ohm, bermaksud keadaan fasa HV, LV dan E masing-masing berkeadaan balk. -c. Litar PintasBacaan , menunjukkan O ohmUjian yang dilakukan untuk menguji rintangan penebatan di antara;i. Setiap fasa HV ke LVii. Setiap fasa HV ke Bumi (E)iii. Setiap fasa LV ke Bumi (E)

Ujian Keterusan Countinuity testUjian keterusan dilakukan untuk memastikan terdapatnya sambungan atau keterusan pada Iilitan alatubah.Hasil daripada ujian ini, terdapat 2 keputusan yang akan diperolehi iaitu;a. Litar Buka / Open CircuitBermaksud tiada keterusan atau pengalir terputusb. Litar Tutup/ Close CircuitMembawa maksud pengalir mempunyai keterusan dan tidak terputus.Ujian keterusan yang dilakukan untuk menguji keterusan di antara;i HV-Fasakefasaii. LV-Fasakefasaiii. - LV - Fasa ke neutral

Ujian Di-elektrikUjian ini mengukur tahap kelembapan, bahan pengalir dan benda gentian dalam minyak yang akan menurunkan tahap di-elektrik minyak. Ujian ni dilakukan dengan alat penguji khas dimana contoh minyak yang perlu diuji dimasukkan datam satu set pengujian dan dialirkan vottan arus-utang alik.Cara menguji mengikut BS 5874/80 dan IEC 156,i.Bersihkan bekas untuk mengambiLpontoh minyak — jangan lap dengan kain yang mengandungi fibre dan pastikan tiada air.ii Laraskan ruang antara elektrod penguji pada 2.5mm untuk elektrod jenis bebola dengan jaripusat 12.5 13.0 mm atau jenis sfera dengan jejari 25mmiii. Bersihkan set pengijuaniv. Bersihkan injap atsu punca di manacontoh minyak untuk diuji dialirkan.v. Ambil contoh minyak untuk mernbuat ujian warna/penglihatanvi. isikan contoh minyak dalam set pengujian ke paras yang ditandakanvii. Rehatkan minyak dalam set selama 10 minitviii. Lakukan ujian pertama dan catitkan voltan tampau kilat (flashover)ix. Kacau minyak dalam set dan rehatkan selama 5 minitx. Lakukan ujian kedua dan catitkan voftan !ampau kilat (ftashover)xi. Lakukan ujian sejumlah 6 kali (untuk satu contoh minyak ) dengan cara yang Samaxii. Campurkan kesemua 6 bacaan voltan tampau kilat (flashover) dan kirakan nilai purata.xiii. Jika pursta bacaan adatah >30 kV, maka minyak tersebut boleh diguna pakail* Nota: Voltan pen gujian perlu dinaikan 2kV/saat

Senggaraan AlatubahDi TNBD, terdapat 3 aktiviti senggaraan yang perlu dilakukan iaitu;i.Senggaraan Pemerhatian (Visual Inspection)Senggaraan mi merangkumi tiga aspek laitu, pandang, dengar dan hidu. Kejanggalan bunyi yang kuat daripada biasa, minyak bocor dan lain-lain perlu dilaporkan untuk diambil tindakan segera oleh pasukan senggaraan.ii. Senggaraan Berjadual (Routine)Senggaraan mi melibatkan aktiviti-aktiviti mengambil bacaan beban alatubah bagi memantau alatubah.iii. Senggaraan Pencegahan (Preventive) Sengaraan ml meliputi;a. Pengujian Penebatan minyak alatubah, sekiranya ujian ini gagal, minyak alatubah perlu ditukar kepada yang barub. Ujian Keterusanc. Ujian PenebatanJadual Kekerapan Senggaraan Alatubah.Visual - Setiap bulan bagi setiap pencawangRoutine - Setiap 6 bulan bagi setiap pencawang Preventive - Setiap 18 bulan bagi setiap pencawang

FILTRATION SYSTEMFILTRATION SYSTEM

FILTRATION SYSTEMFILTRATION SYSTEM

FILTRATION SYSTEMFILTRATION SYSTEM

MOISTURE TESTMOISTURE TEST

MOISTURE TESTMOISTURE TEST

BREAKDOWN VOLTAGE TESTBREAKDOWN VOLTAGE TEST

TX MAINTENANCETX MAINTENANCE

TX MAINTENANCETX MAINTENANCE

TX MAINTENANCETX MAINTENANCE

TX MAINTENANCETX MAINTENANCE

TAP CHANGERTAP CHANGER

TX MAINTENANCETX MAINTENANCE

CONSERVATOR TANKCONSERVATOR TANKOIL LEVEL INDICATOROIL LEVEL INDICATOR

GASKET REPLACEMENTGASKET REPLACEMENT

TX MAINTENANCETX MAINTENANCE