LIBER SEXTUS(SEQUITUR).

TRACT A TUS SEX TUS

DE MATRIMONIO.

TRACTATUS SEXTUS

DE MATRIMONIO

CAPUT I.

De Sponsalibus.

DUBIUM I.

Quid sint Sponsalia.

831. Promissio sponsalitia, ut sit ualida, debet esse voluntaria et deliberata. - 832. Anfeneatur ad matrimonium ficte promittens sponsalia alteri repromittenti. - 833. Quid,si quis voluit promettere, sed non se obligare. - 834. Quando oblz"gentur pueri. ­835. An sint valida sponsalia contracta per dolum. - 836. Promissio debet essemutua. Qu. 1. An acceptans sponsatia intellz"gaturrepromittere. - 8'2f7. Qu 2. An quispossit se oblz"gare ad nuptias vz'gratuitae promissionis. Et an haec oblz"get sub gravi..- 838. Promissio debet esse expressa sìgno. Quz'd, sz' parentes contrahant pro filiistacentibus. - 839. Dub. 1. Quid, si extranei. Dub. 2. An sufficiat, sz' parentes pro­mittant pro filz'z's absentibus. - 840. Sponsalia debent fieri inter habìles, Quid, si verbavel signa sint dubia. - 841. Verba de praesenti apta ad matrimoniurn inter impu·beres habent vim sponsalium, An idem valeat inter puberes in matrimonio clande­stz'ne contracto. - 842. An sufficiat ad sponsalia dicere: Non ducam aliam quam te. ­843. An dicere: Contraham, si Papa dispensaverit. An sufficiat subarrhatz'o annuli etmissio munerum. Quid, si parentes annulum mittant. - 844. Qu. 1. An sponsaliacontracta per metum gravem sint per se nulla. - Qu. 2. Quid, sz' per metum leuem.>Qu. 3. An qui contraxit ex metù levi possit sponsatia rescindere.

S.l'0nsalia,quìd,

Promissio.

831. - o: Resp. Sunt promissio volunta­« ria, deliberata et mutua, signo sensibilic expressa, futuri matrimonii inter perso­c nas jure habiles a).

c DICITUR IO. Promissio; quia proposi­o: tum non sufficit, curo non inducat oblioo: gatìonem. Unde qui diceret: Volo teo: accipere, habere aut ducere t1Z uxorem,o: non contraheret sponsalia (ut Bonacina 1

1 De Matr., qu, 1, punct. 1, n. 3. - 51 Parto 3, tr. 4,resol, 27<l•• Sam:h., de Matr., Iìb, l, disp, 16, n. 16. -

831.- a) Nunc vero, ex decreto Ne temere,dìeì 2 Aug. 1907, forma substantialis, licetextrinseca, contractus sponsalitii immutataest, et: c I. Ea tantum sponsalia habentur va­lida et canonicos sortiuntur effectus, quaecontraeta fuerunt per scripturam subsìgna­tama partibus et, vel a parocho aut a loci or­dinario, vel saltem a duobus testìbus. - Quodsiutraque vel alterutra pars scribere nesciat,id in ipsa scriptura adnotetur; et alius testisaddatur, qui cum parocho aut loci ordinario,

«docet ex aliìs); quia haec verba non«promissionem, sed propositum promis­« sionis tantum significant: nisi tamen ex«circumstantiis aliud colligatur.

« DICITUR IlO. Voluntaria et deliberata}- scìlìcet deliberatione sufficiente ad pec­« catum mortale; cum sponsalia sub moro« tali obligent. Diana 2 ex Sanchez, Pontio,- etc.; etsi Bonacina 3 plus requirat. -

Pont., de Matr., Iib. 4, cap. 1, n. 1. - 3 Loc, cìt., punct. 4,num~_.

vel duobus testibus, de quibus supra, scrìptu­ram subsignet. - II. Nomine parochi hic et insequentibus articulis venir non solum qui legì­time praeest paroeciae canonice erectae; sedìn-regionibus ubi paroeciae canonice erectaenon sunt, etiam sacerdos cui in aliquo defi­nito territorio cura animarum legitime com­missa est et parocho aequiparatur; et in mis­sionibus ubi territoria necdum perfecte divisasunt, omnis sacerdos. a missionis moderatoread animarum curam in aliqua statione uni-

Volunta·ria et deli­berata.

4 LIB. VI. - TRACT. VI. DE MATRIMONIO. CAP. I. - DE SPONSALIBUS - DUB. I. 5

Etsi pro­mìssio fuitjurata.

Ficte pro­mittens ve..r~ r ep r o­mttrenn :

Si non in­tendit con­trahere I

non obliga­turo

Sinon ìn­tenditadim·plere. obliogatur,

« Unde regulariter non sunt valida antec septennium completum, ut docet Co­c ninck t, Sanchez 2; nisi malitia et pru­e dentia suppleant aetatem. Diana 3, Pon­e tius, etc. (quod tamen quidam negant« sufficere, cum jus determinarit aetatem).e: Imo nec post septennium, si de usu ra­« tionis sufficienti non constet; uti neque« si vi, dolo, errore vel ignorantia circa« substantiam aut notabilem conditionem« substantialem fiant, secundum dieta dec voto et contractibus ».

832. - Quaeritur: an teneatur matri­monzum contrahere qui ficte promisitsponsalia alteri vere repromittenti?

Fictio haec diversimode potest contin­gere: l°. Si is non habuit animum con­trahendi, 2°. Si non habuit animum seobligandi. 3°. Si non habuit animum adim­plendi. - In prz"mo casu certe non teneturstare promissis; cum omnino defueritpromittendi voluntas. Ita Viva 4; et Sal­mant." cum Sanchez, Lugo, Silvestro, etc.communiter. - Contra vero, in tertio casucertum est teneri; quia jam contraxitobligationem. Vide Salmant." et Viva 7,

ubi bene advertunt quod si quis sciretoriri obligationem ex promissione, sed adeam non adverteret, nihìlominus tenere­tur ad promissum; quia jam habuit vir­tualem voluntatem se obligandi.

833. - Quaestio tantum est de secundocasu, quando is volut"t promùtere, sed

1 Disp. 21, dub, 5, a n. 50. - • De Matr., lib. 1, disp. 16,a n. 8. - e Parto 3, tr. 4, resol. 274. - Pont., de Matr.,lib. 12, cap . .o, n. 3. - 4 De Matr., qu, l, art. 2, n. 1. ­e Tr. 9, de Matr., cap. 1, n. 20j et tr. 14, de Contraet.,cap. 1, n.7. - Sanch.. de Matr., lib. 1, disp. 9, n.3.• Lugo,de Just. et Jure, disp. 22, sect. 4, n. 45. - Silvest., v. p,a·ctum, qu. 4. - 6 Tr. 9, cap. 1, n. 25. - 'I De Matr., qu. 1,art. 1, n.3, 7 et 8. - S Tr.9, cap. 1, n. 26. - SI De Matr.,Iib. 12, cap. 2, n. 7. - Vasq., de Matr., disp. 6, cap. 3. ~Sot~tS, de ]ust. et Jure, lib. ,7, qu. 1, art. 2, v. Tertio

versaliter deputatus». Decretum non requi­rit Ordinarium aut parochum.proprium; hinc

_valide contrahuntur sponsalia coram quovisOrdinario vel parocho, modo isti sint in pro­prio territorio; minime vero coram ab alte­rutro delegato: ex declar. S. C. C. diei 28Mar­tii 1908, ad 6um et 7um•

833. - a) Viva, de Matr., qu. 1, art. 2,n. 2, V. Dico 3, dicit ficte promittentem alicuivere repromittenti, teneri ad matrimoniumcontrahendum, non quidem ratione promis­sionis, utpote fictae, sed ratione injuriae irro­gatae.

noluz"t se obligare. - Et respondetur: Siipse ignoravit ex promissione illa oririobligationem exsequendi matrìmoiiìum,certum est non teneri; utdicunt Salmant."cum communi (quidquid aliqui aliter sen­tiant). Quia qui ignorat naturam promis­sionis, non habet veram promittendi vo­luntatem,

Dubium igitur est: An teneatur admatrt"monzum qUt~ sciens naturam pro­missionis, ficte promiserà sponsaùa, no­lens revera ad matrz"monzum se obligare?

Prima sententia dicit quod iste nonsolum peccat mortaliter contra justitiam;sed etiam ex justitia tenetur ad contra­hendum matrìmonìum, nec excusatur, sidamnum alio modo velit resarcire. ­Ratio, quìa in ipsa promissione, quandoest vera, necessario est insita obligatioipsi competens. Cum autem quis minimevult promittere, minime quidem obligatur;sed quando vere promittit, non potestnolle obligari juxta conditionem contra­ctus: nequit enim a promissione obliga­tìonem illi propriam separare. Ita proba­biliter Pontius" cum Vasquez, Viva a),.

item Sotus, Lopez b), Ledesma, Aragon b),

Gutierrez, etc., apud Sanchez.Secunda vero sententia probabìlior, cui

subscribimus, et quam tenent Sanchez lO,

Palaus 11, Laymann 12, Lessius 13, Holz­mann 14, Sporer 15, Escobar 16, Renzi 17,

Tamburinius 18, Mazzotta 19; et Salmant.w

eodemque• . Petr, Ledesm., de Matr., qu, 43, art. 1, ditf. 2,concl. 4•. G"tier., Canon. quaest., 'Iìb, 2, cap. 22, n. 31. ­Sanch., de Matr., lib. 1, dìsp, 9, n. 4. - 10 Loc. cìt., disp. 9,n. 5; et disp. lO, num. 26. - 11 Tr. 28, de Matr., disp. 1,punct. 2, n. 2. - "Lib. 5, tr. lO, parto 1, cap. 1, n. 10.­" Lib. 2, cap. 18, n. 61. - " De Matr., n. 117. - lO Part.4,cap. 1, n. 154et 155. - "Lib. 24, de Sponsal., n. 92. - "DeMatr., cap. 1, sect. 1, qu. 4. - 18 Lib. 8, Ele Matr., tr. 3,cap. 1, § 4. n. 5. - " Tr. 7, disp. 2, qu. l, cap. 2, .§ 1.­iO Tr. 9, cap. 1, n. 28.

b) Ludovicus Lopez,Instruct. consc.,part.l,cap. 42, v. Secundum Sotum; et cap. 43,

.V. Quamvis;Aragon, in 2anz 2ae, qu.88, art.1,v. Contrarium tamen, id dicunt in alio simili,ut ait Sanchez, nempe in voto. Addo etiamauctores istos multosque alios hic citatos ab­solute loqui,et omittere clausulam sciens esse

. naturam promissz·onis. Praeterea notandumest Ludovicum Lopez,parto 2, cap.30, concI. 4,haec scribere; « Qui, dum aliquid promittitverbotenus, animo et intentione se obligandicaret, non fit reus in conscientia obligationispromissi ».

Volens pro­mittere etnolens obliogari, igno­rans natu­ram p r o­missionis,non obliga­tur;'~

Sciens na­turam pro­missionis,juxta aliasobligatur.

Probabi­lius non te-.netur con­trahere.

Teneturdamna re­sarcire ra­tione dece­ptionis,

Teneturad m a t r i­monium, siadfuit defìo­ratìo,

cum Bonacina, Becano, Aversa, Villalo­bos, Cornejo et Diana, negat esse obliga­tionem contrahendi. - Ratio praecipuaest, quia omnis obligatio quae non habeturex lege, oritur ex privata hominis volun­tate; ergo ubì deest voluntas se obligandi,deficit obligatio. - Et hoc, etiamsi promis­sia fueritjuramento firmata; ut docent San­chez l cum S. Bonaventura, S. Antonino,Medina, Palacios et pluribus; Escobar 2

cum Richardo c), Gabriele; ac Salmant."cum Becano et Aversa, ex D. Thoma 4,

qui docet juramentum non obligare ubideest anìmus se obligandi: juramentumenim sequitur naturam promissionis.

Nec obstat ratio contraria supra allata.Quia, esto ficte promittens peccarit con­tra justitiam, alteram partem decipiendo:non tenebatur tamen ex justitia ponereverum consensum; cum nulla ei adessetobligatio contractum ineundi, et contraalter nullum acquisierit jus in eum exsuo consensu. Ideo tenetur quidem postea,ratione deceptionis, damna resarcire; sednon tenetur, ratione promìssìonìs, verumconsensum ponere et matrimonium contra­here. - Secus vero dicendum, si ìntervene­rit defioratio. Quia tunc defiorans omninotenetur ad matrimonium; cum non possittunc alia via sat aequivalenter damnumresarcire, ut diximus Lib. III- ex n. 642.

Bonac., de Matr., qu, 1, punct. 1, n. 5. - Becan., deSacram., cap. 43, qu. 6, num .. a. ~ Auersa, qu, 8, sect, 2,v. Et sane, et v. Potestque facile. - Villal' J parto 1, tr.12,diff. 2, n. 1. - Cornefo, tr', 6, de Matr., disp. 2, dub. 5. _Dtana, parto 3, tract, 4, resol, 205. - l De Matr., lib, 1,disp. 9, n. 9. - S. Bonat», in 3, disto 39, art. S, qu, 1. _S...4.nton'J parto 2, tit. 10, cap. 6, v. Quintus casus

Jv. f. _

Joan. Medilla, Cod. de Confess., tr. 2, qu. 48, ad 2.• Mich.de Palacios, in 4, disto 29, disp. 1. - , Lib. 24, n. 95 et 96. _Gabr. Biel, in 3, dist.39, qu, 1, art. 2, concI. 5. - 3 Tr. 9,

c) Richardus de Mediavilla, in 3, disto 39,art. 2, qu. 1, utramque sententiam, negan­tem scilicet et affirmantem, videtur ut proba­bilem habere.

834. - a) Sanchez, de· Matrim., lib. l,disp. 16, n. 9, utique dicit sponsalia validaesse, malitia supplente aetatem; sed n. lI,negat esse valida ante septennium, «nisi pro­betur cOI).trahentes esse doli capaces». ­Idemque,rhabent Coninck, disp. 21, dub. 5,n. 52; et Dicastillus, de M'atr., disp.l, dttb.19,n. 257 et 259.

b) Hic agitur de sponsalibus quae contra­huntur ante septennium vel ante usum ratio­nis; et Sanchez et Henriquez loquuntur de

834. - Sufficit autem ad validitatemsponsaliorum inter pueros, ut in ipsisagnoscatur rationis usus. Hoc putant pro­babilius cum communiori Salmant. 5 cumSanchez a), Coninck a), Dicastillo a), Bona­cina et aliis; contra Palaum, Aversa, etc.,qui dieunt pueros ante septennium nonobligari. - Non peccant autem graviterpueri, ve1 parentes b) pro eis sponsaliapromittentes; ut dicunt Salmant. 6 cumConinck, Sanchez, etc., contra Bonacinaet Henriquez.

835. - An vero sint irrita sponsaliacontracta per dolum dantem causam con­tractui, etsi versantem tantum circa qua­litatem?

Affirmat Sanchez a) cum Molina a),

Covarruvias a), etc. Et idem sentiunt PaterConcina et alii, quos citavimus Lib. III,n. 715, de Contraet. - Sed ibi diximusprobabilius eo casu contractum non irri­

.tari, neque de jure naturali, cum jamadsit consensus quoad substantiam ; nequede jure civili, ut patet ex Instit. de Exce­ptz'onib., lib. 4, tt't. 13, cujus verba attuli­mus dicto n. 715. Habet vero tunc de­ceptus actìonem irritandi contractum,propter injuriam et defectum consensus:idque currit, etiamsi deceptio proveneritab alio tertio, parte ignorante; ut docetSanchez 7 cum Covarruvìas b) et aliis.

cap. 1, n. 29. - Becan., de Sacram., cap. 43, qu, 6, n. 5. _A'persaJ qu, 8, sect, 2, v. Potestque facile, - , In 3, disto 39,art. 3, selut.3. - 5 Tr. 9, cap. l, D. 74. - Bonac., de Matr.,qu, 1, punct. 4, n. 2. - Pataus, tr, 28, disp. 1, punct. 6,num, 7. - AversaJ qu, 8, sect. 5, v. Dicendum tamen, etv. Item. non est admùtenda, - 6 Loc. cit., n. 77... Coninck

J

disp. 21, dub.5, n. 54•• Sanch., de Matr., lib. 1, disp. 17,num. 4. - BOI'lac'J qu. 1, punct. 4, n. 6 et 7. - Henrlq.,lib. 111 cap. 13, n. 13. - Concina, de Contract., diss. 1,cap. 5, n. 6. - , De Matr., lib. 1, disp. 64, n. 4 et 5.

ipsis pueris sic contrahentibus, non vero deeorum parentibus; sed idem dicendum est deutrisque.

835. - a);Sanchez,de Matr., lib.l, disp.64,n. 3,. Molina, de Jttst., tr. 2, disp.352, n. 2;Covarruvias, z'n cap. Possessor, part. 2, § 6,n. 6, abso1ute loquuntur de dolo dante cau·sam contractui, praetermittentes c1ausulam,etsz' versantem tantum circa qualitatem.Praeterea Sanchez et Molina haec habentde casu quo dolus ab altero contrahentiumadmissus est.

b) Covarruvias citatur a Sanchez pro ra­tione hujus dicti tantum: quod scilicet in con­tractibus dolo initis non deficit substantialis

Requisitaad sponsa ..Iia interpueros.

·Quid des po nsa l i i scontractisper delumcirca quali­tatem.

6 LIB. VI. - TRACT. VI. DE MATRIMONIO. CAP. I. - DE SPONSALIBUS. - DUB. I. 7

Consecta­rìum,

Probabi·Iius noncen­setur repro­mìttere,

Etsi sintirrita, deci­piens pro­babiliusnon est li­ber.

Promissiomutua.

Acceptans,[uxta alìos,censetur re­promittere,

Caeterum satis probabile est cum Les­sio, Laymann et Sporer (relatis eodemn. 715) et cum Viva 1, quod deceptus nontenetur in conscientia stare contractui, sisuus error vere fuerit invincibilis c).

An autem, stando primae sententiae,nempe quod sponsalia sint per se irrita,etiam dedpiens liber remaneat? - Affir­mant idem Sanchez 2; et Pontius d) cumConinck d), Valentia d), Rebello d), etc. ­Sed oppositum est probabilius, ut fusepro bavimus Lib. III, n. 715 e), cum Lugo,Lessio, Laymann, Palao, etc.

836. - «DICITUR IlIo. Mutua. - Unde«si Titius promittat nuptias Cajae, et« haec acceptet sine repromissione, neuter« obligatur ; quia, cum contractus spon­« salium sit onerosus et reciprocus, non«potest c1audicare: involvit enim condi­« tionem, si tu repromiseris. Quod si ta­- men Titii promissio fuisset absoluta ac« gratuita et acceptata a Caja, solus Titiuse obligaretur, non vi sponsalium, sed sìm­« plìcìs promissionis. - Ha Sanchez 8,

e contra Pontium apud Diana 4 »,

Quaeritur hic l°. An hoc zpso quodaliquz's acceptet sponsalia, shnu.l repro­mittere ùitellt'gatur?

Prima sententia affirmat. Et hanc te­net Pontius 5 cum S. Antonino, Paludano,Silvestro, etc.; ac probabilem putant Sal­mant." cum Vasquez, Henriquez a), Lean­dro b) et Gabriele a S. Vincentio. - Ratio,quia, sicut acceptatio matrimonii de prae-

Less., de Just. et jure, lib, 2, cap. 17, n. 29 et 33••LtttIm., lib. 3, tr, 4, cap. 5, n. 6. - Spor .. tr, 6, cap. 2,num. 98. - 1 De Matr., qu. 2, art. 8, num. 3. - , Lib, 1,disp, 64, num. 3. - • De Matr., Iib, 1, disp. 5, a num. 12. ­Pont., de Matr., Iib, 12, cap. 4, num, 2. - • Parto 3, tr.4,resol. 244. - • Lib. 12, cap. 4, n. lO. - S. Anton., parto 3,tit. 1, cap. 18, v. Nota ergo. ~ Paiud.~ in 4, dist.27, qu.1,artico 1, concI. 1. - Silvest., v. Sponsalia, in princ. ­6 Tr.9, cap. 1, num. 16. - Vasq., disp. 4,cap. a,num. 35. -

consensus; quod profecto dicit Covarruvias,loc. cit., V. Septimo.

c) Laymann et Viva non loquuntur de erorore invincibili.

d) Pontius, de Matrz·m., lib. 4, cap. 21,n. 7; Coninck, disp. 31, dub. 1, n.11; Va­lentia, in 2am 2ae, disp. 5, qu. 20,punct. 4,concl.2; Rebellus,parto 2, lib.3, qu.2, n. 4et 5, ad rem non faciunt. Quin imo Pontius,n. 16, satis insinuat contrariam sententiam,eam scilicetquae ipsiS. Alphonsoprobabiliorhabetur.

senti inc1udit virtualem repromissionemseu voluntatem ad illud se obligandi, cummatrimonium valere non possit, si utraquepars non obligetur : ita etiam acceptatiosponsaliorum, quae matrimonii naturamsequuntur. Hinc deducunt hi auctores cumMolina et Busenbaum, quod, casu quouterque sponsorum non obligatur, neuterremanet obligatus.

Secunda vero sententia probabiliornegato Et hanc tenent Bonacina 7, Con­cina 8, Sanchez 9, Laymann l0, Sporer 11;

Escobar 12 cum Soto; ac Salmant. 18 cumDicastillo, Palao, etc. Qui dicunt, beneposse stare promissionem unius de futuromatrimonio, et acceptatam obligare sinerepromissione alterius: neque acceptatio­nem inc1udere repromissionem; quia po­test quisque acceptare obligationem alte­rius quin seipsum obliget. - Advertunttamen Salmant. 14 hoc intelligi, si promit­tens voluit sponte se obligare indepen­denter ab alterius repromissione, atquehoc sit certum; nam in dubio (ut dicunt)censendum est noluisse sinerepromissioneobligari. Et in tali casu notandum quodpromissio illa non essent sponsalia, ideo­que non induceret impedimentum publicaehonestatis; sed esset mera promissio gra­tuita, unam tantum partem obligans, nonvi quidem sponsalium, sed vi merae fide- tlitatis.

837. - Quaeritur 2°. An quz"s possit seobtigare ad contrahendum matrimonzum

Gabr. a S. Vinc«, de Matr., disp.4, qu. 3, n. 23. - Molina,de juse., tr. 2, disp. 263, num. 13. - , De Matr., qu, 1,punct. 1, num. 7. - s De Matr., diss, 2, cap. 1, num. 5. ­, De Matr., lib. 1, disp. 5, num. 5. - 10 Tr. lO, parto 1,cap. 1. n. 2. - 11 Parto 4, cap. 1, n. 151. - " Lib, 24,num. 68. ~ Sott-tS} in 4, disto 27, qu, 2, art. 1) cònc1. 1. ­13 Loc. cit., n. 18. ~ D'icast., dt:Matr., disp. 1, dub. 5, n. 70...Palaus~ tr. 28, disp. 1, punct. a, n. 8. - 14 Tr. 9, cap. 1,num.21.

e) Ibi S. Alphonsus cum auctoribus citatisprobavit contractumex dolo, qui causam deditcontractui, non esse irritum.

836. - a) Henriquez, lib.11,cap.13, n.2,ita tenet, nisi acceptans expresse exdudat re­promissionem.

b) Leander, tr. 9, de Matr., disp. 1, qu. 7,hanc sententiam exponit dumtaxat; contra­riam vero, ut ipse S. Alphonsus,putat proba·biliorem. Sed qu. 8 (quam allegant Salmant.),ulterius quaerit utrum ille saltem qui matri­monium promisit, maneat obligatus ad con-

Nemo po­test obliga·ri ad matti..monium vigratuitaepromissio­nis, juxtaalias.

Commu­niuset pro­babilius af­nrmatur.

Quid degravitatehuJus g r a­tu.'t,,:e pro­misstoms.

Promissiosigna ex­pressa.

vi gratuz'tae promz'ssz'onz's, lzòera rema­nente altera parte?

Prima sententia negato Et hanc tenentPontius 1 cum Vasquez; Concina 2; etprobabilem vocat Diana 8. - Ratio, quiacontractus sponsaliorum est instar con­tractus cujusdam permutationis; unde ineo nemo potest se obligare, nisi sub con­ditione ut alter mutuo se obliget.

Secunda vero sententia, communior etprobabilior, affirmat. Eamque tenent Bu­senbaum (ut supra) et Sanchez 4, Laymann5,

Bonacina 6, Escobar 7, Sporer 8; et Sal­manto9 cum Coninck, Dicastillo et Aversa.- Ratio, quia, licet vi promissionis spon­salitiae non possit unus remanere oblìga­tus, altero manente libero; tamen benepotest aliquis vi simplicis promissionisgratuitae se obstringere independenter acontractu sponsalium.

An autem haec promissio oblz'get subgraoi? - Id pendet ab alia Quaestioneallata Lzò. III, n. 720, V. Tertia, ubi dì­ximus cum Cajetano, Banez a), Ledesma,Henriquez et Salmant., ex auctoritateD. Thomae, satis esse probabilem senten­tiam negativam. - Recte vero advertuntSporer lO et Tamburinius 11 quod regula­riter nunquam sponsi intendunt gratis seobligare sine conditione quod alter etiamse' obliget b).

838. - «DICITUR ~vo. Sz'gno expressa,'e quia contractus inter homines non fit,

1 Lib. 12, cap. 4, n. 2. - Vasq., disp. 4, cap. 3, n. 33._ • De Matr., diss. 2, cap. 1, n. 6. - • Parto 3, tr. 4, re­sol. 244. - • De Matr., lib. 1, disp. 5, n. 12. - • Tr, lO,parto 1, cap. 1, n. 2. - • De Malr., qu. 1, punct. 1, n. 8._ , Lìb, 24, n. 71. - , Parto 4, cap. 1, n. 152. - , Tr.9,cap. 1, n. 20 et 21. • Coninck, disp. 22, dub. 6. - Dicasi.,disp. 1, dub, 6, n. 74. . Aversa, qu, 8, sect, 1, V. Admif-

trahendum in casu quo alter solurn acceptetpromissionem et non repromittat; et respon­det utramque opinionem, negantem scilicetet affirrnantem, aequeprobabiles esse. ..

837. - a) De Bafiez vide notam g, ad di­ctum lib. 3, n. 720.

b) Quae hic dieuntur de obligatione pro­missionis unilateralis matrimonii remanentin suorobore,nonobstantedecretoNe temere,quod unice loquitur de contractu sponsalitiostriete dieto.

838. - a) Ex decreto Ne temere ornninorequiritur scriptura et subscriptio p::rtium.Hinc enervantur et evanescunt ea ommaquaehic, n. 838 et 839, de sponsaliisquae paren-

e nisi signo externo a). Unde non suffìcìt«ad sponsalia taciturnitas Cajae, etiame cum consensu interno in promissionemc matrimonii quod Titius ei promittit. ­« Si tamen pater vel mater pro IDio aute filia, aut curator pro eo cujus curame habet, praesente et non contradicentee (dummodo b) metus absit) contrahat,e valida erunt; quia in hoc casu jus ac­e cipit taciturnitatem pro expressione con­e sensus. Sanchez 12, Diana 18. Imo etiamsic pro absente: saltem si is resciens, ide expresse vel tacite signo aliquo suffi­« cienti ratificet. Sanchez, Pontius, Diana14.

e Contra quos, Sotus c) et Henriquez c) ne«hoc quidem requirunt, sed tantum utc resciens non contradicat. Quod Conincke admittit, si per ipsos tutores vel paren­« tes iis proponatur d),. tunc enim si ta­e ceant, censeri consentire ".

Si parentes contrahant sponsalia, prae­sente filio qui taceat et non contradicat,ipsa utique sunt valida; ut communiterdocent Laymann 15, Palaus 16, Roncaglia 17,

Sanchez 18 et alii passim. Et patet ex cap.unze. § fin., de desponsat. t"1npub., t'n 60 ,

ubi Bonifacius VIII sic dec1aravit: Porro,ex sponsalz'bus quae parentes pro filzì'spubert'bus vel t"1npuberzòus plerumque con­trahunt, t'psz'.filù~sz·expresse consenserintvel tacite, ut si praesentes fuerint neccontradz".Jcert'nt,oblz'gantur. - Idemque di­cendum, non solum si pater, sed etiam si

tendum. - lO Loc. cit., n. 152. - 11 Lib, 8, de Matr., tr, 3,cap. 1, § 1, n. 4. - 19 De Matr., Iìb, 1, disp. 23, n. 3. ­13 Parto S, tr, 4, reso1.270. -Sanch., tcc.clt., n.17. -Pont.,de Matr., Iìb. 2, cap. 14, n. 14. - " Loc. cìt., resol. 271.­Coninck, disp. 21, dub, 3, n. 39. - 15 Lib. 5, tr. lO, parto 1,cap. 1, n. 13. - 16 Tr. 28, disp. 1, punct. 4, n.12. - 11 Tr. 21,qu, 1, de Sponsal., cap. 1, qu, 5, resp. 2. - 18 Loc. cit., n. 3.

tes iniverint nomine filiorum praesentiurn ettacentium, vel absentium et ignorantium acpostea ratihabentium.

b) Sanchez negat metum reverentialentreddere invalida sponsalia, quando videlicetfilius vere consensit,quamvis ex metu reve­rentiali.

c) Sotus et Henriquez ita sane a Diana ci­tantur; sed isti auctores: Sotus nempe, z'n 4,disto 27, qu. 2, art. 2, ad 1; Henriquez, lib.11,cap. 13, n. 5, lit. h, loquuntur de impuberi­bus, pro quibus parentes sponsalia contraxe·runt, non vero de absentibus.

d) Coninck id utique docet, sed requiritut coram parte proponaturj si vero secus fiat,

Sponsalìacontracta aparentibuspro filiopraesenteet tacente.

8 LIB. VI. - TRACT. VI. DE MATRIMONIO. CAP. I. - DE SPONSALIBUS. - DUB. I. 9

mater contrahat pro fìlio ; ut recte etiamcommuniter docent Sanchez 1, Pontius 2,

Palaus 3; Bossius 4 cum Abbate e); et Sal­manto f); idque infertur ex dieto textu,ubi non dicitur patres, sed parentes. Etratio est, quia in hoc non habetur respe­ctus ad patriam potestatem, sed ad affe­ctum parentum erga filios: matres autemnon minus quam patres filios diligunt. ­Idem dicunt Busenbaum (ut supra) etSporer 5 de tutoribus et curatoribus pro­mittentibus pro pupillis et minoribus. Sedprobabilius id negant Salmant. 6 cum San­chez et Gutierrez; quia hoc tantum deparentibus dispositum est.

Id tamen procedit dumtaxat pro foroexterno ,. ut bene advertunt Bonacina g)

et Roncaglia 7; ac Ho1zmann h) cum Ana­cleto g). Nam in foro interno, si filius dis­senserit, certe ad sponsalia illa a paren­tibus contracta non obligatur. - Et idemomnino dicendum puto, si filius negativese habuerit, non dissentiendo neque con­sentiendo: ad contrahendam enim quam­cumque obligationem positivus requiriturconsensus. Nec obstat praefatus textus,cum ibi dicatur obHgantur. Nam ad ma­trimonium, et sie pariter ad sponsalia,quae matrirnonii naturam sequuntur, nonsufficit consensus internus contrahentium;sed requiritur consensus externe expres­sus aut verbis aut sìgnìs, ut habetur incan. Sufficz'at} causo 27} qu. 2. Quamvis

1 Lib. l, disp. 23, n. 9. - • De Matr., lib. 2, cap. 14,n. 3. - 3 Tr. 28, disp. 1, punct. 4, n. 12. - • De Matrim.Contractu, cap. 3, n. 159.- 'Part. 4, cap. 1, n. 191.- 'Tr. 9,cap. l, n. 48. - Sanch., loe. cìr., disp. 28, n. 12•. Gutier.)de Matr., cap. 13, n. 2 et 3. - 'Tr. 21, qu, 1, de Sponsal.,cap. 1, qu. 5, resp. 2. - 3 De Matr., qu. l, punct. 1, n. 11.- 9 Tr. 9, cap, 1. num, 46. - Hostt:en.} in cap. Lt"tterae,de Matr. contro contra interdict., num, 1. • Anchar.) in

negat esse sponsalia, nisi altera pars certio­rata acceptet.

e) Abbas a Bossiocitatur ex Sanchez; sedSanchez illum citat non pro ipso asserto, sedpro ratione tantum, nempe: .filium naturaliterutrique parenti subditum esse ac obedire te­neri; matrem proinde posse filium religioniofferre (patre non contradicente). Quod utiquehabet Panormitanus in cap. Si quis ante, deregul., n. 6.

f) Salmant., tr. 9} cap. l} n. 47, dicunt ingenerali id posse fieri a parentibus, quodcerteet matrem inc1udit.

g) Bonacina, qu. l} punct. 1, n. 11; Ana-

autem sponsalia contracta per solum con­sensum internum non valeant, valent ta­men in hoc casu speciali, ut Bonifaciusdecernit, nempe si pater contrahat profilio .tacente et non contradicente; sedutique intelligendus Pontifex loqui, modofilius interne et positive consentiat. Et sierevera mecum sentiunt Bonacina 8 et Sal­mant.", dum dicunt, tunc solum tacìtur­nitatem filii valida reddere sponsalia,quando filius interne consentito

839. - Dubitatur l°. An sz"t specialequod suffict"at praeseniia et tacz'turnz"tasfilt'orum} si parentes pro eis contrahant?

Negant Hostiensis, Manuel a) et Ancha­ranus, apud Sanchez lO: qui dicunt id pro­cedere, etiamsi extraneus contrahat spon­salia pro alio praesente et tacente; quia(ut ajunt) cum hie agatur de re appetibili,quisque tacens consentire videtur. Idqueconfirmant ex cap. l} de matr. contro con­tra interdict., ubi judicantur valida spon­salia inita a fratre pro sorore praesenteet tacite consentiente, dum textus ponde­rat ibi aliqua signa taciti consensus. ­Et huie sententiae consentiunt etiam apudSanchez 11, Victoria, Henriquez, Ledesmaet Sotus, loquendo tamen pro solo foroexterno b).

Sed communissime et verius, id in utro­que foro c) esse speciale pro sponsalibuscontractis a parentibus, affirmané Esco­bar 12, Palaus 13, Bossius 14; et Sanchez 15

dict, cap., num. 2.. 10 De Matr., lib. 1, disp. 23, numv é, _

11 Loc, cit., num. 6.· Vict., Sum., de Sacram., num, 250.•Henrtq., Iib. 11, cap. 2, num. 6, lit. p• • Petr, Ledesm.,de Matr., qu. 45, artico 2, dub. 8, concI. .. Sotus i in 4,disto 27, qu, 1, artico 3. v -,Praesens aulem. - " Lib. 24,num. 169. - 13 Tract. 28, disp. 1, .punct. 4, num. 17. _14 De Matr. Contractu, cap. 3, num, 165. - 15 Loc. cit.,num.7.

cletus, Jus can., lib. 4} tit. l} a num. 61} idpIane innuunt, dicentes jus accìpere vel prae·sumere taciturnitatem pro consensu.

l,) Holzmann, de Matrùn., n.149, pariterinsinuat dicendo: «Praesumuntur consentirejuxta reg.43 in 60...Qui tacet, consentire vi­detur '.

839. - a) Emmanuel Rodriguez, Sum.,part.l} cap. 214, n. 9, loquitur de ipso ma·trimonio.

b) Scilicet: pro solo foro externo requiruntut sint ipsi parentesi et loquuntur de ipso ma­trimonio.

c) Allctores isti perspicue innuunt esse spe-

Erat spe­ciale proparentibus.

cum S. Antonino, Paludano, Innocentio,Abbate, Gabriellio, Covarruvias, Tabienaet aliis plurimis, ex D. Thoma d). Ratio,quia, licet matrimonium sit per se appe­tibile, tamen obligatio ad illud est one­rosa; cum autem parentes prae magnoamore erga filios praesumantur ipsis beneconsulere, merito censentur filii consentireipsorum promissioni: sed haec ratio nonmilitat pro aliis. - Nec obstat regulajuris 43 in 6°: Qzd tacet, consentire vide­turo Nam bene respondent Salmant. r, Bo­nacina 2 et Roncaglia 3, hoc procedere infavorabilibus: non autem in obligatoriis,ubi verius oppositum praesumitur, et ma­xìme in sponsalibus, ubi (ut diximus) po­sitivus requiritur consensus. - Nequeobstat textus supra oppositus. Nam re­spondet Escobar 4 cum Glossa, ibi beneadfuisse expressum consensum, et textumexprimere alia signa tacita, ut confirmetadfuisse verum consensurn per illa signaexternatum.

Recte tamen Sanchez 5 cum aliis prì­mam sententiam admittit, si alicubi (proutest apud Indos) esset consuetudo ut con­sensus per alios exprimatur.

Dubitatur 2°. An} cusn parentes con­trahunt sponsaùa pro filtis aosentibus,sufficz"at ad eorum oaiorem, si filti" certio­res facti non contradicant?

S. Anton., parto 3, tit, 1, cap. 2, ante § 1•. Palud., in 4,disto 27, qu, 1, art. 1, concl, 1 j et qn, 2, art. 3, concl, 4••Innoc., in cap. Litterae. - Abb. Panorm., in dict, cap., n. 2. ­cooar., de Matr., parto 2, cap. 4, n. 7.. Tabtena, v. Sp01't­saua, n. 6, qu. 5. - :1Tr. 9, cap. 1, n. 45.- 2 QU. 1, punct. 1,n. ti. - 3 De Sponsa1., cap. l, qu.B, resp. 2. - • Lìb. 24,n. 169.• Glosso, in cap. Litterae, de matto contro etc., adv. Praesenle. - , De Matr., lib. 1, disp. 23, n. 14. - • Loo.cit., n. 17. - 'i Lib. 2, cap. 14, n. 14 j et lib. 12, cap. 9,

ciale parentibus in utroque foro, dum abso·Iute et sine distinctione loquuntur. PraetereaCovarruvias de solo matrimonio loquitur.

d) S. Thomas, in 4, disto 27, qu.l, art. 2}solut. 2, ad 3, scribit: .« Verba parentumcomputantur in casu illo, ac si essent puel­lae; sunt enim sufficiens signum quod suntejus, ex quo non contradicit •.

c) Franciscus Molino, de Rit~ nuptiar.}lib. l} comparo 11} n. 37 et 38} haec habetde ipso matrimonio.

f) Bonacina, loc. cit., n. 11} id refert explnrimis auctoribns, quos non reprobat.

g) Coninck, disp. 2l} n. 39, ita profectotenet, modo tamen non casu, sed per ipsos pa-

Prima sententia negat: dicitque re­quiri ut ipsi sponsalia ratifìcent aliquoalio speciali signo, expresso vel tacito.Ita Sanchez 6, Pontius 7, Roncaglia 8; Esco­bar" cum Vega et Corduba; ac Bossìuswcum Molino o, Filliuccio, Barbosa, Gu­tierrez, etc. - Et probant ex eodem cap.unic., de despons. z·mpttb., t'n 6°} ubi siedicitur : Et est idem} st",filti' tempore spon­saliorum absentes, et etiam ignorantes,eadenz sponsaiia post scientes ratt'ficave­runt tacite vel expresse. Ergo (ut arguunt)bene ibi constituitur differentia inter spon­salia contracta praesentibus filiis, ubi sufficit taciturnitas; et filiis absentibus, ubiamplius requiritur ratificatio expressa veltacita.

Secunda vero sententia dicit sufficeread contrahendum quod taceant et noncontradicant. Hanc tenent Bonacina f) ,.

Sporer 11 cum Conìnckc' et Tamburinìo s.',Palaus 12 cum Paludano et Henriquez h);

ac Salmant. 13 cum Soto h), Dicastillo, etc.Hujusque sententiae est quidem etiamD. Thomas 14, dum ibi ait: Robur habent(sponsalia) z'n quantum z'llt' inter quos con­trahuntur, ad aetatem debltam vent'entesnon reclamant, ex quo t1ztellt"guntur con­sentire hzs quae per alios facta sunto ­Ratio, quia ex praefato textu sufficit utfilii expresse vel tacite sponsalia ratificent.

n. 9. - 8 De Sponsal., cap. 1, qu, 5, resp, 2. - 9 Loc, cìt.,n.l71 et 172.' Vega, Sum, si1va, lìb.6, cas.31. - Cordub.,Sum., qu, 193. - lO De Matr. Contractu, cap. 3, D. 158.•Fill.} tr. 10, parto 1, D. 249. - Barb., Collect. in cap. unicode despons. impub, in 6°, D. 11. - Guti'er.} de Matr., cap. 18,num, 11. - 11 Parto 4, cap. 1, num, 191. - ]2 Tr. 28, disp. 1,punct. 4, num. 14. - Palud., in 4, disto 27, qu. l, art. l,concl. 1. _]:l Tr. 9, cap. l, n. 47. - Dicast., de Matr., disp. l,dub. 2, n.40 ct 41, - " In 4, disto 27, qu. 2, art. 2, ad 1.

rentes filii id resciant; quod et S. Alphonsusnotat et approbat infra in fine hujus numeri.- Idemque videtur significare Tamburinius,lib.8} tr. 3, cap. 2, § 3, n. 36}ubi scribit: «Sifilius absens... postea fiat praesens..., quandoab iisdem parentibus ediscet promissionempro ipso factam de ipsius matrimonio, et ipsetaceat, sponsalia item init •.

Il) Henriquez, lib. 11, cap. 13, n. 5}Hl. i}non satis recte citatur a Palao ; loquitur enimnon de absentibus, sed de impuberibus quiseptennium nondum expleverunt. - Idem­qne notandum venit de Soto, disto 27, qu.2,art. 2} ad 1, qui proinde male a Salmant.citatlll".

Sponsa·lia contra­eta a paren­tibus pro fì­lio absente.

10 LlB. VI. - TRACT. VI. DE MATRIMONIO. CAP. 1. - DE SPONSAL1BUS. - DUB. 1. 11

Promissiointer perso­nas habiles,

Quid designi s du­biìs,

Quid deverbis depraesentiinter iJnPIl·beres,

Expresse ergo intelligitur consentiendo,tacitenon contradicendo; et ideo Pontifexdicit: Et idem est; et in tantum ibi aitratificauerunt, quia agitur de re per aliosjam peracta.

Utraque sententia est probabilis, sedsecunda probabilior. Bene tamen advertitPalaus l cum Coninck, non sufficere quodfilius casu resciat sponsalia a parentecontracta et non contradicat; sed insuperrequiri ut parens vel per se vel per epi­stolam aut nuntium filium certiorem fa­ciat.

840. - «DICITUR VO. Inter habites, id« est quae et aetatem a jure praescriptam« habent, et nullo impedimento prohi­« bentur.

« Unde resolves:« IO. Quando verba vel signa sunt du­

« bia: in foro conscientiae standum est« intentioni contrahentium, si de illa con­e stet; - in externo autem, communi« Intelligentiae et sensui verborum, itae tamen ut potius inclinetur in favorem" matrimonii. Vide Diana a), Bonacina 2 ».

[Sed probabilius est, ut ait Viva, inclinan­dum esse in favorem lìbertatis],

841. - « Il". Verba de praesenti inter«ùnpuberes, apta ad matrimonium (cume hoc ex jure positivo sit nullum), habent" vim sponsalium. Ratio est ex interpre­«tativa intentione contrahentiurn ; quiae: actus, quando non valent eo pacto quo

l Tr. 28, disp. l, punct, 4, n. 15. - Conillck, dìsp, 21,n. 39. - , Qu. l, punct. l, n. 14 et seqq, - Viva, qu. 1,art. 4, num, 2. - 8 Tr. lO, parto 1, cap. 1, num. 17. - .. DeMatr., lib. l, disp. 20, n. 2; et disp. 21, n. 2. - 5 Lib. 12,cap. 5, n. 4. - 6 Loc. cit., n. 3. - 't Tr. 9, cap. 1, n. 51.­s Traet. 10, parto 1, cap. 1, num. 18. - Con1:nck, disp. 21,dub. 4, 11. 47. - Vega,Sum. nueva, parto 2, cap. 34, caso 25;et Sum. silva, lib. 4, caso 26.t, et lib. 6, caso 120. - 9 InTrid., sesso 24, cap. 1, n. 130. - Aversa, qu. 8, sect. 3,Y. Videtuy tamen. - Henriq., lib. 11, cap. 5, n. 4, lit. n. ­Barthol. Ledesma, de Matr., diff.9, i. i. - 10 Tr. 91 cap. 1,

840. - a) Diana, part.3, tr.4, resol.205,quam citat Busenbaum, loquitur de consensuficto, et negat eum sufticere ad obligationemsponsaliorum.

841. - a) Haec omnino cessant, et disposi·tiojuris antiqui abolita censenda est exdecretoNe temere, quod ad formam substantialemsponsaliorum omnino requirit scripturam.

b) Rebellus, parto 2, lib. 2, qu. 9, n. 3et 7, id affirmat tantum de matrimonio in·ter puberem et impuberem; negat vero de

" fiunt, valent meliori modo quo possunt:" sponsalia autem virtute continentur in" matrimonio a). _ Laymann 3 »,

Haec doctrina est communis apudomnes. Ita enim docent Sanchez 4, Pon­tius 5, Palaus 6 et Salmant. 7 ac alii uni­verse, ex cap. unic., § Idem, de despons.t'1npub., t'n 6°, ubi id expressum habetur:modo (intelligendum) impubes interiusnon expresse dissentiat.

An autem idern valeat inter puberes,5:' matrt'nzonz'um clandestine (id est sineparocho et testibus) contrahatur?

Affìrrnant Laymann 8; et Coninck, Re­bellus b) ac Vega, apud Barbosa 9; itemAversa, Henriquez, Ledesma, etc., apudSalmant.P: probabileque putat Escobar P,

Ratio, quia, ut dicitur in dieto § Idem,actus qui non valet ut fit, valet tamen utfieri potest. - Sed communissime et pro­babilius negant Sanchez 12, Barbosa 13, Bo­nacina c), Concina 14; Escobar 15 cum Na­varro, Ledesma c), Manuele c) et Palacios;Bossius 16 cum aliis pluribus; et Salmant.t"cum Becano, Diana et Villalobos, qui af­fert declarationem cardinalium li). Ratio,quia, cum actus est nullus, non jamexparte contrahentium, sed ex parte suiipsius, eo quod est contra bonos mores,et jus illi resistit (prout huic resistit Tri­dentinum 18, declarans matrìmonìum-ctan­destinum omnino irritum, et ìnsuper per­sonas omnino inhabiles ad sie contrahen-

n. 52. - 11 Lib. 24, n. 128. - .. Lib. l, disp. 20, n. 3. ­18 De Olf. et Potesr, episc., allego 32, num. 143. - " DeMatr., dìss, 2, cap. l, num. 14. - 1S Loc, cìt., num. 128•.Navarr., lib. 4, consil. 3, de clandestino desponsat•• Mich.de Palacios, in 4, disto 28, disp. 3, io f. - 1& De Matrim.Contractu/ cap. 1, n. 12. - 17 Loc. cit., n. 54. - Becan.,de Sacram., cap. 43, qu. lO, condo 1•. Diana, parto 3,tr.4, resol. 258. - V'tUal., parto l, tr. 12, diff. 7, num. 1. ­S. Congr. Conc., cfr. ap. Pallottini, v. Matrimoniunt,§ 15, numI 27 et seqq. - 18 Sesso 24, de reform. Matrim.,cap. l.

matrimonio puberis cum pubere, quidquidhabeat Barbosa.

c) Bonacina, qu. 2, punct. 8, num. 51, idutique negat, «nisi forte contrahentes habue­rint animum obligandi se eo modo quo pos­sent ». - Eamdemque limitationem apponuntPetrus Ledesma, de Matr., qu. 45, art. 5,punct. 2, dub. 4; et Manuel Rodriguez, Sum.,parto l, cap. 217, n.l; quod minime notavitEscobar, n.127, ubi auctores citat.

d) Haec S. Doctoris opinio, quae negat eo

Quid dematrimonioclandestinointer pube.reso

Quaedamverba nonsufficientiaad sponsa­lia.

dum); tunc talis actus nullam parit obliogationem, ex lego Non dubz'um, C. delegib.

842. - « Ill". Ad sponsalia non suffìcit :,,1°. Si dieas: Non ducamaliam quam

" te; quia sunt verba mere negativa, et« potes ducere nullam a). - Bonacina l »,

Idem recte tenent Laymann 2, Pa­laus 3, Escobar 4, Salmant. 5, Bossius b) ,.

Ho1zmann 6 cum Anacleto et communi(ut asserit); ac Sanchez 7 cum Henriquez,Angles v, Manuele, Vega, Ledesma, etc.,contra Angelum li), Silvestrum, Adria­num e), Villalobos li), etc., ìbid.", - Ratio,quia talia verba, licet importent quod siille velit uxorem ducere, non posset aliamaccipere, ut bene advertunt Laymann,Palaus, Bonacìna, Salmant. et alii com­muniter; tamen per se non importantquod illam ducere teneatur. - Dicimus:per se; nam aliter dicendum cum Bona­cina, Escobar et Salmant., si ex circum­stantiis colligatur talem vere voluissesponsalia contrahere.

Probabilissime autem dicunt Pontius 9;Viva io cum Perez; et aliì apud Bossium Il,

1 De Matr., qUI 1, punct. 1, n. 13. - Il Lib. 5, tr, lO,parto 1, cap. 1, num. 2, post med. - 8 Tract. 28, disp. l,punct, 2, n. 13. - • Lib. 24, n. 148.- , Tr'. 9, cap. l, n. 44. ­8 De Matr., n. 148. - Anact., ]us can., iii,. 4, tit. 1, n. 33.­'l' De Matr., Iìb, 1, disp, 19, n. 5.• Henriq., lib. 11, cap. 13,D.4, i. i.; et cap. 12, n. 7. - Man. Rodrig., Sum., parto 1,cap. 214, n. 7. - Vega, Sum. silva, lib.6, cas.92.• Barthol,Ledesm., de Matr., diff. 9, v. Sed adhuc est dubium. ­suoest., Y. Matrimonium II,qu.l0, § Quartum. - S Sanch.,lib. 1, disp.19, n.3.. Laym., lib.5, tr. lO, parto 1. cap. l,

casu matrimonium valereut sponsalià,omninotenenda est ex decreto Ne temere. quippe quodrequirit subscriptionem testium vel parochi.

842. - a) Dubia quae moventur hic et nu·mero sequenti pIane evanescunt ex decretoNe temere, quod determinat formam substan­tialem sponsaliorum.

b) Bossius, quamvis hanc negantem sen­tentiam, probabiliorem existimet, sicut pari­ter, eam quae affirmat tunc adesse sponsalia;attamen videtur potius adhaerere affirmanti;

c) Angles, Flores, de Matrim., qu. 2,diif. 9, distinguit: si negatio fuerit exceptivav. g.: non ducam aliam praeter te, erunt spon­salia; si vero fuerit conditionalis, V. g.: nonducam aliam nisz' te; vel conditio de futuroet negativa, V. g.: nunquam aliam a te uxo­rem ducam, non erunt sponsalia.

li) Angelus, V. Matrimonium II, n. 12,loquitur tantull1 de matrimonio de praesenti;sicut pariter]oan. Bapt.Villalobos,Com.opt'n.,

quod si verba sint de praesenti, nempe:Nullam volo n:'sz' te, tunc vere contrahitsponsalia I).

843. - 2°. Non sufficit ad contrahendasponsalia, « dicere: Contraham tecum. si« Papa dispensaoerù. Barbosa et alli de­« cem cum Diana 12; contra Sanchez, Co­o: ninck et Pontium a). Ac proinde licitum"est utrique contrahenti, ante et post« impetratam a Pontifice dispensationem,e altero invito resilire. - Si tamen im­e pensae magnae factae sint causa dispen­e sationis, eas tenebitur refundere resi­« liens »,

Hujusmodi tamen sponsalia, impletaconditione, probabilius sunto valida; juxtadicenda n. 859. - Et interim, licet nonvaleant ad inducendum impedimentumpublicae honestatis, obligant tamen adpetendam dispensationem, si Papa in taliimpedimento soleat dispensare. Secus, sinon soleat. Vide dieta Lz'b. JJI, n. 650.

" 3°. Subarrhatio annulz~ et missio mu­« nerum jocalium (nisi consuetudo patriae" aliud habeat), Ratio, quia potest fieri ex"aliis causis ». - [Ha etiam Sanchez 18,

n. 2. - Palaus, tr. 28, disp. 1, punct. 2, n. 13. - Bonac.,qu, 1, punct.l, n. 13. - Saimant., tr, 9, cap. 1, n. 44. ­Bonac., loc. cito - Escob., Iib. 24, n. 148. - Salmant.,loc. cìt., n. 44. - 9 Lib. 2, cap. lO, n. 7. - 10 Qu. 1, art. 4,n. 2•• Martin. Peree, de Ma.tr., disp. 4, sect, 4, n. 6 et 7.:­11 De Matr. Contractu, cap. 3, n. 221. - Barb., Collect,in decretal., lib. 4, tit. 5, cap. 5, n. 11. - rs Parto 3, tr.4,r.esol.290. - Sancb., de Matr., lib.5, disp.5, n. 12 et 13. ­Coninck, disp. 29, dub, l, n. 18 et 19. - 13 Lib, 1, disp.22,n. l et 2.

lit. M, n. 34,. Sanchez vero, qui eos citat, 10­quitur de matrimonio et de sponsalibus si­mul.

e) Adrianus, in 4. de Matr.,qu. 3, dub.12,distinguit, et ait valida esse sponsalia con­tracta his verbis: Non contraham cum ali­qua muliere quam vel nisi tecum,. item:Non contraham cum aliqua alia muliere,sed tecum. Invalida vero esse, his verbis pro­lata: Non contraham cum aliqua alia mu­liere a te; sicut etiam his verbis inita: Noncontraham cum aliqua alia muliere quam,vel nisi tecum.

l) Pontius, Viva et Perez hoc dicunt re­late ad matrimonium de praesenti, quod af­firmant valere si dictis verbis contrahatur.

843. - a) Pontius, de Matr., lib. 3, cap.15,n.5 et 6, cum n. l, et cum lib. 12, cap. 7,ait valere illo dumtaxat casu quo Papa soletin hoc impedimento dispensare, et causamjustae dispensationis contrahentes habent.

Signa quae­dam per senon suffi·cientia,

LIB. VI. - TRACT. VI. DE MATRIMONLO.

Bossius l, Palaus 2, Concina a et alii pas­sim],

« Quod si tamen verba unius praeces­<sennt, tunc immissio annuli et verbum«redpù) operatur sponsalia vel etiam«matrimonium, pro ratione ~romissionis«(~t docet Filliuccius); quia recipiendo« SlC annulum, tacite consentito - Item­« que, si habito inter amicos tractatu de« matrimonio, sponsus misit arrhas et« munera jocalia, eaque sponsa accepta­« vito Laymann b) »,

Ita pariter Palaus 4, Escobar s, Bos­sius 6, Holzmann c) " .et Sanchez d) cumA?bate, Silvestro, Angelo, Tabiena, Ar­mìlla, Covarruvias et aliis. Et hoc etiamsi(ut hi dicunt) non adsìt verbum' recipio,ut vult Busenbaum: sufficit enim solaacceptatio. - Si autem parentes annulumm~ttant ad sponsam, non praesumiturfìlius contraxisse sponsalia, nisi annulusex suo consensu missus fuerit: ut rectesen tiunt Palaus ", Sanchez a; et' Bossius 9

cum Molino e), Gutierrez, Menochio, etc.« 4°. Sponsalia metu gravi contracta

« lic:t juramenro firmata, sunt invalida ~« quia Juramentum metu extortum non« fìrmat contractum, imo probabiliter nec« obligat, adeoque relaxatione non indi­« get. - Sanchez, Barbosa, Diana l0. Vide« supra, Lib. 3, tract, 2, cap. 2 »,

CAP. 1. - DE SPONSALIBUS. - DUB. I.12

Sponsaliametu gravicontracta.

. 1 De Matr. Contr., cap. 3, n. 119 et 120. _ a Tr. 28,dl~P. l, punct, 4, n. 10. - 8 De Matt., diss. 2, cap. I, n. 13.­~'Il., tr. 19, parto 1, cap. 7, n.248. -, Loc. cito _, Lib. 24,n. 164. - 6 Loc. cit., cap. S, n. 123. - Abbas Panorm.~ incap: fin. de desponsat. impub., n. 7.. Silvest., v. Spon.sal.a, qu. 5, § Quarto. • Angel., v. Sponsalia, n. 7. _ Ta.biena, v. Sponsalia, n. 4, qu. 3.. Armit., v. Sponsalia,n. 8... Covarr.) de Matt., parto 2, cap. 4, n. 4, cum deSponsa1., parto 1, cap. 3, i. f. - , Tr.28, disp. l, punct.4,n. lO. - S Lib. 1,disp. 22, n. 7. - • De Matr. Contractu,cap. 3, n. 125. - Gutierr., de Matr., cap. 12, n. 6... Menoch.,

. b) Laymann, lib. 5, tr. lO, part.l, cap.l,Id non habet, et multo minus, cap. 2 (quodcitat Busenbaum).

c) Holzmann, deMatr.,num.146 brevius­loquitur, dicens: «Si fiat [immissio' et acce.ptatio annuli] post praevium tractatum desponsalibus ».

. d) Sanchez, loc. cit., n. 3 et 5, auctorescltat pro casu quo verba zmzits de sponsali­bus ~ra~cesserunt; quod utique dicunt aucto.r:s cItatI; sed revera omnes citati, Covarru.Vl~~ excepto, generalius loquuntur, quandosClhcet praecesserunt verba ad sponsaliaapta.

844. - Quaeritur l°. Utrum sponsalt'aper metum gracem zttjustum contractaSzttt ipso fure invalt'da? '

Prima sententia affìrmat, Et hanc te.nent Sanchez 11, Pontius 12, Laymann la Bo-

• 14 S 'nacma ; almant.w cum Becano Covar-ruvias w, Diana et Aversa; ac Bossius 16

cum Panormitano, Azor a), Sà, Rodriguez,etc. - Et probant ex cap. Ex litteris 11de despons. impub., ubi, cum quaeda~puella contraxisset sponsalia cum jura­r:ne~to, p~s~ea nolens (ut ait textus) ettnuzta, mtnzs parentum impulsa adductafuit in domum sponsi ; ideo Podtifex de­c1a:-avit earn liberam esse ab illis spon­salibus, Nec obstat dicere quod talis puellanon contraxit sponsalia per metum, sedper metum dornum sponsi adivit. Namcommuniter supponunt doctores cumGlossa, hanc puellam desponsatam fuisseper metum, idque recte ait Sanchez b)

certe supponi in eodem textu: alias enimPontifex eam ab obligatione s;onsaliorumnon absolvisset.

Dicitur autem : per metum gravem ,.nam si esse t levis, aliter dicendum (utmox videbimus in Quaest. 2.). Item dici.tur: per nzetunz injustum ,. quia si essetjustus, valida quìdem essent sponsalia:tunc enim pars quae ea contraxit essetirrationabiliter invita, si nollet contra-

d~ Praesumpt., Iib, 3, praes, 2, num. 8. - Sanch., lib. 4,disp. 21, n. 3. - Barb., Collect. in decretaj.• lib. 4, tit. 2,c~p. 11, n. 4. - ~o Parto 3, tr.4, reso!. 278. _ Il Lib. 4,disp. 21, n.3;et d,sp. 19, n. 3. - " Lib. 4, cap. 6, n.13. _18 Lib. 3, tr. 4, cap. 6, n. a. - 14 Qu. 1, punct. 9, n.6. _16 Tr.9, cap. 1, n. 62 et 66.• Becan., de Sacram., cap. 43,qu. 5, num. 6.. Diana, loc. cito - Aversa, qu. 8, sect. 4,v,. Fa!endum. - 16 Cap. 12, n.143. - Panorm., in cap. ExlJlter2S, n. 2. - Sà, V. Sponsalia, n. 1, § Quidam pulanl.•Em. Rodrz"g.} Sum., parto 1, cap. 229, n. 4 j et cap. 242,n. 5. - Gloss.} in cap. Ex litterls.

e) Molino, de Ritu nuptiarum, lib. l,com:t:ar..11, n. 37, haec habet de ipso matri­mon~o; SlCut :t Menochius, loc. cit.; quamvisBossms eosc1tet pro sponsalibus de futuro.

844. - a) Covarruvias, de Matr., parto 2,cap. 3, § 5, n. 1 et 7, loquitur de matrimo­nio ipso et de metu, «etsi metum passus de­d~rit coactioni causam •. - Azor, parto 1,?zb.l, cap.11, qu. 6) scribit: «Sponsalia metuJusto facta... esse irrita jure ecclesiastico •.

b) Sanchez, lib. 4, disp. 19, num. 3, ait:«Velle ... supplere; desponsatam esse minisparentum, est impropriare verba" id enimexpressisset Pontifex ». '

Sponsa­lia per me-

~~: i~j~:stum Con.tracta, ju­xta a Lio s,ipso jure in.valida.

juxta alios,valida; sedposse irrt­taci a me­tum passo.

Utraqueopinio , pro­ba bilis;prfcr, p r o­babìlior,

here; ut recte dicunt Salmant. l,juxta di­cenda n. 1049, V. Requir. 3°.

Secunda vero sententia, quam tenentConinck 2, Viva a; item Hurtadus, Dica­stillus et Trullench, apud Salmant.é, te­net, hujusmodi sponsalia ex metu gravicontracta posse quidem irritari a metumpasso, sed non esse per se irrita; ideoquedicit quod si adfuit juramentum, debetipsum servari donec relaxetur c). Ratio,quia omnes conctractus, praeter solummatrimonìum , per metum initi per sevalidi sunt (juxta dieta Lib. III, n. 716,v. Tertia). - Respondent autem ad textumallatum in dicto cap. Ex litteris, quod ibiagebatur de puella quae omnino invitacontraxerat, et ideo ejus promìssìo fueritirrita declarata.

Utraque sententia est probabilis. ­Sed prima mihi videtur probabilior. Licetenìm, loquendo de contractibus in genere,oppositum tenui (ut dixi), nempe quodcontractus metu initi sint de se validi;circa sponsalia vero diversa occurrit ra­tio. Nam in aliis contractibus, cum ipsinon sint per se nulli, nec eis resistat jus,bene potest metum passus, nisi velit con­tractum rescindere, manere obstrictus adìllum exsequendum: at nemo potest obli­gari ad exsequendum actum per se nul­lum, et cui jus resistit, qualis esset ma­trimonium durante tali metu contrahen­dum. Unde, sicut non potest aliquis esseobligatus ad tale matrimonìum, ita necad ejus media, sive dispositionem, proutsunt sponsalia; dispositiones enim induunt

1 Tr.9,cap. 1, n.66. - • Disp. 28, n.7. - • De Matr.,qu. 2, art. 8, num. 9.· Gasp. Hurlad., de Matr., disp. 1,dill'o 15.. Dicasi., de Matr., disp. 1, dub. 23, n. 317, 318et 320. - Trull., lib. 7, cap. l, dub. 3, n. 8.. • Loc. cit.,n. 61. - , Man., cap. 22, n. 51. - S De Sponsal., cap. l,qu. 3, resp. 2. - , Qu. l, punct. 9,n.6. - S Lib. 4, cap. 10,

c) Nec Coninck, nec Trullench loquunturde juramento; Dicastillus vero, disp.4,dub13,n. 135 probabile esse ait juramentum obliogare, ~i ejusmodi sponsalibus supervenerit;sed n. 137, ait sibi magis probari sententiamquae negat obligare et relaxatione indigere.

d) Lessius, lib.2, cap.17, n. 46 cum n. 37et 38, cum S. Alphonso tenet secundam sen­tentiam; et dicit sponsalia, etiam ex metu levicontracta, esse valida, sed posse rescindi.

e) Bossius,cap.12,n. 188;Rebellus,part. 2,lib.1, qu. 5, n.16; Comitolus, Resp. mora

13

eamdem naturam actus, et ideo passimdoctores asserunt sponsalia naturam ma­trimonii sequi. Adde quod connexorumidem debet esse judicium; ut infertur excap. Transiato, de constitut. Quapropter,sicut matrimonìum ex metu est irritum,idem dicendum de sponsalibus.

Ex his infertur quod ex hujusmodisponsalibus minime oritur impedimentumpublicae honestatis.

Quaeritur 2°. An sint oalida sponsaliacontracta per metum levem qui dederitcausam contractui?

Prima sententìa negat; et hanc tenentNavarrus 5, Lessius d), Roncaglia 6; et Bos·sius e) cum Rebello e), Cornitolo e), Silve­stro e)) etc. Ratio, quia is qui per metum(etsi levem) extorquet consensum alteriusadhuc injuriam ei irrogat; unde indignusest ut ex sua malitia commodum repor­tet. - Secunda vero sententia, communìoret probabilior, affirmat; et hanc tenentBonacina 7; Pontius a cum Medina; Sal­mant.> cum Aversa; Croix l0, Viva 11 etMazzotta 19. Ratio, quia non censetur alterveram injuriam tibi intulisse, cum facilepoteras tu metum illum repellere; quaresi non repulisti, censeris sponte voluissetalem injuriam pati.

Quaeritur 3°. An qui contraxit spon­salia ex metu levi dante causam con­tractui, possit illa in conscientia rescin­dere?

Prima sententia negat; et hanc tenentPontius la; et Viva 14 cum Perez f), Me­dina f), etc. Et ratio est eadem, qulte mox

n. 5; cfr. lib. 12, cap. 5, n. 1. - Joan. Medina, Cod. deRestit., qu. 3, causo 2,v. Si fil remissio 3. -' Tr.9, cap. l,n. 60. - Aversa, qu, 8, sect. 4, v. Si autem. - lO Lib. 6,part.3, n. 105. - n De Matr., qu, 4, art. 3, n. 6. _12 Tr. 7,disp. 2, qu, l, cap. 2, § 2, num, 2. - 18 Loc. cit., n. 6. ­140 Loc. cit., n. 6.

lib. 3, qu. 3, perspicue opinionem istam insi­nuant, negando ullum contractum praetermatrimonium, validum esse in conscientia,si metu levi contractus fuerit. - Silvesterautem, V. Metus, qu. 9 et 12, loquitur de con­tractibus in generali. - Navarrus denique,de matrimonio loquens, dicit quemcumquetimorem, etiam levem, invalidum reddereactum, si illi causam dederit.

f) Martinus Perez, de Matrim., disp. 17,sect. 6, a num. 2, hanc sententiam perspicueinsinuat, negando scilicet ullum contractum

Contractaper metumlevem, j u­x t a a l i os,invalida.

Commu­nius et pro­babilius,valida.

Nec (satisprobabili·ter) pos.seresclndl ametum pas­so.

14 LlB. VI. - TRACT. VI. - DE MATRIMONIO. CAP. I. - DE SPONSALIBUS. - DUB. n. 15

DUBIUM II.

Quae et quanta sit obligatio Sponsalium.

845. Sponsalia obligant sub gravz·. An autem obligent ad statim ineundum matrimonium- ~6. An judex possz't et debeat cogere nolentes ad matrimonium. - 847. An forni~catto .spons.a~ vel sponsi cum alia si! specie diversa. Ficte promittens non tenetur adnuptias, nzst cop.ula'?t extorserit a virgz·ne. (Vide etiam dieta de Restit., Lib. III, exn. 642). - 848.Si quts cum duabus sponsalia contraxit et cum secunda coierit, quamduce~e de~eat. -: 849. De filù's nuptias.contrahentibus insciis parentibus. An talesnup~zae stnt '1!alzda,e. - pu.l. An. et qua.lzte~ peccent filii nubentes, parentibus insciisvel zncons",!ltzs.Quzd, St sponsalia fuerznt Jurata. Quid, si sponsus post illa vz'rginemdefloravertt. An praelati teneantur has nuptz'as z·mpedz·1·e. Ex quibus autem causisexcusentur filii contrahentes sine consensu parentum. - 850. Qu. 2. An teneaturfi lius.?be1ire patrz' praeppientz' matrimonium: - 851. Qu. 3. An notabilis dz'sparz'tasconditionis aut status inter contrahentes irritet sponsalia. - 852. Resiliens perditarrhas, etc. Not. 1. Quz'd, si mulier promt'tti! aliquz'd uiro ut eam ducat; et qzdd econverso. - 853. Not. 2. De poena apposita in resiùentem. Qu. 1. An liceat adjicerepo~nam in res,ilientem mjusze. Qu. 2. An juste resiiiens teneatur ad poenam pro­missam c~m Jt:tra"!ento. Qu. 3. An, soluta poena, teneatur recipiens eam restituere.Qu. 4. Quzd, si reiinquatur legatum puellae ut nubat cum aliquo et illa cum attonuptias contrahat. Qu. 5. Qut'd, si legatum relinquatur ut non nubdt et illa nubat. _854. An iiceant tactus et oscula inter sponsos. '

Contractasine tempo­re praefixo:

Concìlian­tur ambaeopiniones.

Nolens im­plere spon­salìa, gravi..ter peccato

Quid dejudicis coa­ctìone,

rito non sunt distrahenda a creditoribus,nisi prius debitores moneantur.

Sed notandum quod doctores primaesententiae (ut Sanchez et alii) dicunt quodsi altera pars ex oblivione, timore, vere­cundia ve! simili causa non peteret, utpraecipue in feminis evenit, tenetur tuncsponsus de se, sine petitione, matrimo­nìum contrahere cum commode possit. Econverso, doctores secundae sententiae(ut Palaus 12, et Salmant. 18 cum Coninck,etc.) dicunt quod si altera pars, cum pos­sit commode petere, tacet, tunc ipsa vi­detur dilationi assentire. - Et sic prae­fatae séntentìae satis conciliantur.

Quid autem, si in sponsalibus apposi­tus sit terminus praefixus ad nuptiasineundas? - Vide dicenda n. 867.

« Unde resolves:846. - « I", Resiliens cogi potest ad

"matrimonium, etiam a judice per cen­« suras: quod tamen raro expedit, ob pe­« riculum infelicis exitus ».

Nulli dubium (ut diximus) quod in foroconscìentìae nolens implere sponsalia sinejusta causa, graviter peccaret.

Dubìum est: an judex possit nolentemcogere? - Alii affirman t. Alii negant,nisi promissio juramento firmata fuerit.Alii negant, etìamsi adfuerit juramentum.- Et has sententias omnes probabilesputant Salmant. 14.

A1:famen verius et communiter dicuntPalaus a), Coneina b), Tamburinius D),

diss. 2, cap. l, n. 26. - 10 De Sponsal., cap. 2, qu. 2, resp. 2.- 11 Tr. 9, cap. 1, n. 85.• Coninck. disp. 22, n. 2. - Bartho/.Ledesm' J de Matr., diff. 13, init•. Aversa, qu. 8, seet 8,v. Quarto. - Sanch., lib. 1, disp.28, num. 2. - 10 Tr. 28,disp. 1, punet.7, n. 2. - 18 Loc. cit., n. 85.• Coninck J Ioe.cit., n. 2. - l' Tr. 9, cap. 1, n. 88.

l De Matr., lib. I, disp. 28. n. 2. - , Disp. 22, n. 2. ­• Parto 3, tI'. 4, resol. 245. - • Lib. 12, eap. 6, num. l. ­5 Loc. cit., n. 2. - S De Matr., .n. 177.. Pirhing, lib. 4,tit. I, n. 16. - , Lib. 24, n. 178 et 179.. Pa/uà., in 4,disto 38, qu. 3, art. 2, conci. 2 (n. 14).• Si/vest., v. Vo·tum II, qu. 3, V. f. - , Lib. 12, cap. 6, n. 1. - , De Matr.,

" more regionis a). - Ratio prioris patete ex natura contractus onerosi in re gravi." Ratio posterioris est, quia id est com­« mune omni debito. Sanchez t, Coninck 2

" apud Diana 3. Pontius 4 tamen vult obli-" gari statim post contractum »,

Quaeritur igitur: an qui sponsaùacontraxit st'ne tempore praefixo ad matri­mont'um contrahendum, teneatur t'lludt'nt'1'e statt'm ac commode possit?

~~~tao~\ois:. Prima sententia negat; et dicit tumgant ante solum teneri cum altera pars requirit. Itapetitionempartis. Busenbaum (ut supra), Sanchez 5, Navar-

rus b); Holzmann 6 cum Abbate c) et Pir­hing; ac Escobar 7 cum Paludano, Silve-.stro, etc.

Ratio, quia sic habetur in l. Debitorespraesentes, C. de pignor., ubi dieitur: De­bztores praesentes prz'us denunHatt'om'busconvem'endi sunto

Secunda tamen sententia verìor affir­mat; et hanc tenent Pontius 8, Palaus à),

Concìnas, Roncaglìa lO; et Salmant.P cumConinck, Ledesma et Aversa. - Ratio,quia sic habetur expressum in l. In om­m'bus, ff. de reg. jur., ubi sic dieitur: Inomnt'bus oblt'gatz'om'bus t'n quz'bus dz'esnonponitur, praesenti dt'e debetur, Et in l.Eum qUt~ § Quott'ens, ff. de verbo oblt'g.,ubi: Quott'ens... in oblt'gatz'onz'bus dies nonpom~ur,praesentidiepecunia debetur, Re­spondetur autem ad textum oppositum,quod illud tantum statuitur pro debito­ribus qui dederint pignora quae jure me-

Quando ur·geat obligatio.

tenetur contractum rescindere; unde, si­cut ille tenetur relaxare fidem injuste pertalem metum extortam, ita metum passuspotest fidem datam revocare. - Idquetanto magis procederet, si hic apprehen­disset metum illum ut gravem, licet in sefuisset levis; quia eo casu talem metumnon facile repellere poterat, sicut poteratquando novisset ut levem.

Quid autem dicendum, si metus fueritjustus vel ab intrinseco? - Vide dicendaex n. 1046.

vem obligationem; secus vero est de pro­missione mutua, quae perfectum consti­tuit contractum ex utraque parte obli­gatorium). "Si tamen terminus non sit" praefixus, suffieiet si promittens impleat," quando a promissario requiretur vel pro

supra adducta est pro secunda sententiain Quaest. praeced. -Haec sententia estsatis probabilis.

Sed communior est, et probabilior vi­detur secunda sententia affirmans: quamtenent Laymann l, Sanchez 2, Wigandt 3,

Bonacina 4, Salmant. 5, Mazzotta 6; Croix 7

cum Becano; et Lugo g) cum Azor g), Re­ginaldo, Lopez g), Ledesma g), etc. ; et pro­babilem putat Viva 8. Ratio, quia, cummetus dederit causam contractui, ita utalias initus non fuisset, incutiens metum

845. - « Resp. JO. Obligant ad ineundummatrimonium sub peccato mortali ». [Itacommuniter omnes; vide Salmant. 9; etpatet ex cap. Ex l#terz's, de sponsal. Ra­tio, quia, licet promissio simplex, juxtaprobabilem sententiam, non inducat gra-

Commu·nius et vi­deri proba­bilius reascindi pos­se.

Obligantsul> graviad matri ..monium.

l Lib. 3, tr. 4, cap. 6, u. 4. - • De Matr., lib. 4, disp. 19,n. 6. - 8 Te. 3, n.19. - « Qu. 1, punct. 9, n.6. _ li Te. 9,cap. l, n. 60. - 'Tr. 7, diSp. 2, qu. l, cap. 2, § 2, n. 2, V. f.-

ex metu levi initum, inducere obligationemrestituendi ex natura rei, etiam in foro con­seientiae; negat pariter in contractibus lucra·tivis, ut est promissio,dari jure naturae actio­nem, ut is qui metumpassus est, possitpetererescissionem; in onerosis vero, in quibus ser­vata est aequalitas, negat esse locum resti·tutioni ex natura rei. - Medina, loc. c#.,negat tantum esse invalida sponsalia sic con­tracta.

g) Lugo, de Just. et Jure, disp. 22, n. 134

, Lib. 6. parto 3, n. 10&•• Becan., de Sacram., cap. 43,qu. &, n. 6. - Regin., lib. 25, n. 31 et 38. - , De Matr.,qu. 4, art. 3, n. 6, v. Utraque. - 9 Tr. 9, cap. 1, n. 81.

et 138, rationem dumtaxat affert qua ipseS. Alphonsus utitur, scilicet obligationeminesse ipsi cogenti ut rescindat contractum(in generali); et ita etiam Ludovicus Lopez,Instruct. consc., parto l, cap. 96, v. Ceterumin foro consdentt'ae; et Martinus Ledesma,2a 4i , qu. 18, art. 8. Lopez tamen, de Con·tract., lt'b. l, cap. 51; lt'b. 2, cap. 17 et 22,V. Profecto; Ledesma, qu. 49, art. 3; etAzor, parto3, lt'b. 4, cap. 23, qu. 5, simplieiternegant hujusmodi contractus esse validos.

845. - a) Sanchez et Coninck non loquun·tur de more regionis; imo Coninck salum di­cit obligari, data proxima opportunitate: quodadmittit Sanchez,casu quo alter non petit exoblivione vel metu.

b) Navarrus, Man., cap. 17, n. 79, id dieitgeneraliter de quocumque debitore.

c) Abbas, in cap.fin. de praescript., n.19,id generaliter dicit de actionibus personali·bus: «Non pecco, inquit, nisi petas, nisi sal­tem intervenerit juramentum».

à) Palaus, tr. 28, disp. l, punct. 7, n. 2,perspicue insinuat hanc secundam senten·tiam, inquiens: «Verius crederem te esse

obligatum implere sponsalia, quibus nullusterminus praefixus est, ab eo die quo ea con·traxisti >.

846. - a) Palaus, loc. clt., punct. 8, n. 2,non faeit hanc distinctionem. .-

b) Coneina, de Matr., dz'ss. 2, cap. 1, n. 27,dieit utique judicem cogere posse, id tamen inpraxi non expedire; et judicem abstinere de­bere si timeantur rixae, etc. - Tamburinius,de Matr., tr. 3, cap. l, § l, n. lO et Il, senten·tiae hic expositae adhaeret, cum hac tamenmoderatione, ne judex unquam pertinacitel'insistat, ut finaliter compellat, quando videLalterum nimis resistentem.