- ------------_ - --- shy

Περιοδικό Ποίηση τεύχος 27 Άνοιξη-Καλοκαίρι 2006 σ 61-78 (α μέρος) amp τεύχος 28 Φθινόπωρο-Χειμώνας 2006 σ 201-216 (β μέρος)

JACQUES DERRIDA

~H Differαnce

ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΚΑΚΟΛΎΡΗΣ

~ Ο Ζάκ Ντερριντά γενvήθYjκε στΙς 15 μέ μιά καταγωγικ~ laquoπαρουσίαraquo) ενώ ό

Ιουλίου στό Έλ Mπ~άρ της Αλγε- αλλος δρος νoείτα~ ώς πάράγωγος του ) Γ λλ β ) ι ( ι gt λ ζ

ρ~ας απο α οε ραιους γονεις κα~ απε- πρωτου ως το εκπτωτο με ος του ευshy

βίωσε στό Παρίσι στίς 8 Οκτωβρίου γους (πχ ταuτόΤYjτα όιαφορά όμιλία

2004 Δίόαξε φιλοσοφία στ~ Σορβόννη γραφ~ ανόρας γυναίκα κτλ) Ένα από

στ~ν Ecole Normale SUΡeήeure στ~ν τά σYjμαντικότερα μελ~ματα της αποόόshy ) ( Ι) ι

Ecole des Hautes Etudes en Sciences Soshy μYjσYJς ειναι να το αναγνωshyαποσπασει υπο Ι)

ciales καθώς καί σέ πολλά ευρωπα~κά σΥ) κειμενο απο το ευρuτερo μεταφυσικο ) ( ) ~I c Ι C r

κα~ αμερ~κανικα πανεπισΤYjμια ως επι- πεοιο στο οποιο ανηκουν οι οροι του χωρις

c )~ ~ Ι ) Ι ~ Γ ι σκέπτης καθYJY1Jτ~ς (ο Ντερριντά εχει Yj ιοια να ενοωσει σε αυτο το πεοιο ια να

) λ ι ι ) ι ταυτισει το ονομα του κατα κυριο ογο προφυλαlt-ει το κριτικο του εγχειΡΎ)μα απο

ι ι ι ι ) ι (Ν ~

με αυτο που εχει γ~νει παγκoσμ~ως γνω- μια ΤΕτοια αποτυχια ο τερριντα οιαχωshy

ζ ~ Ι Ι () στό ώς (((χποόόμYjσYJraquo (deconstruction) ρι ει την αποοομYJΤ~Κfι στραΤYjγικYj εφοshy

Διατρέχοντας τόν κίνόυνο νά εξαλείψουμε σον περί στραΤYjγικης πρόΚΕιται) σέ όύο ι Σ ι Ι Ι ~I τ~ν έτερόΤYjτα της ντεριντιαvYjς σκέψYjς φασεις ΤYjν πρωΤΥ) φασΎ) οινει το ονομα

(

μετατρεποντας ΤYjν σε ενα ενΟΠΟΙYjμενο laquoαντιστρoφ~raquo (renversement) Έτσι αν ι ~ β ι ) θ θ λ ι σωμα εσεων α εγαμε O~ι το περιεχο- για παραοειγμα ρισκομαστε αντιμετωshy

1 Ι ι θμενο (καί όέν λέμε αντικείμενο) της αποshy ποι με ενα κειμενο που το προτι εμενο

όόμYjσYjς είναι ενα κείμενο ΙΗ ντερ~ντιαshy επιχείΡYjμά του προωθεί τόν ιόεαλισμό

vΉ απο~όμYjσYJ ένός κειμένου αντλεί τ~ν λειτουργώντας στό πλαίσιο της ~εραρxιshy ι ι

ευρυτεΡΥ) σYjμασια ΤYjς απο μια νεοχαιντε- κ~ς όυαόικ~ς αντίθεσYjς ανάμεσα στό ~όεshy

γκερια~ εξ~Y1JσYj της ίστορίας της όuτι- ατό καί τό uλικό ~ πρώΤΥ) κίνησΥ) θά είναι ψ Ι ( ι ψ Ι Ι C ι ) )

ΚYjς σκε Yjς συμφωνα με ΤYjν οποια αυτο να αντιστρε ουμε αυΤΊ) την ιεραρχια να

ι ψ Ιλ ιτο σuσΤYjμα σκε Yjς σΤYjν ο ΟΤYjτα του με βρουμε εκείνα τά σYJμεία στό κείμενο πού

μερικές ~ρωικές εξαιρέσεις (πχ Νίτσε) ενάντια στ~ν πρόθεσΥ) του συΎΎραφέα του ( ι ~ ~ ι )

συγκροτειται απο ιεραρχικες ουαοιχες α- uποστηρίζοuν τό προβάόισμα του Uλικου ι ~I Ι ltι

ντιθεσεις οπου οινεται προνομιο στον ενα (ο σκοπός της όεuτεΡYjς φάσYjζ -πού ό

δρο της αντίθεσYjς (αuτου πού σχετίζεται Ντερριντά ονομάζει laquoμετατόπισYjraquo (deshy

62

placement)- εινα~ νά εμπoόΙσέ~ τήν παλιά Ι6 ι 6 - Ιλ ι ι αντι εσΎ) να εΥχαταστα ει πα ι εστω χαι

μέ μ~ά ανεστραμμέVf) μορφή Σχοπός της

αποόόμ1)σ1)ς εΤνcn νά πάει πέρα από τ~ Ι ~ Ι

μεταφυσιχη ταη πραγματων χι αυτο

προϋποθέτει μιά ριζική αναόωργάνωσ1)

του εννοιαχου πεόΙου μέσω της επανεγshy

γραφης του νέου (προνομωύχου) ορου μέ

τ~ νέα 8ιευρυμένη του μoρφ~ στό σώμα ~ ι Α ι ( Ι ι

του συσΤ1)μα-ος υτος ο νεος ορος εινα~

ι ι ) Ι Ι ~

laquoμη απoφασισ~μoςraquo απο Τ1) σκοπια του

~Ι ( ι ( Ι Ι παλιου ϊrεoωυ πχ Ο (ωμεναςraquo που ειναι

ι Ι Ι~ ι

ταυτοχρονα και μεσ α και ε~ω ετσι ωστε

νά μ~ν μπορει νά απορροψηθει πλέον από

αυτό (Η ντεριντιανή εννοια της laquoγραφηςraquo λ ι λ Ι~ Ι ι αποτε ει ενα χα ο παραοειγμα για να εshy

Ι Ι ΕrεζηΥησουμε τα παραπανω χοντας

χαταοεΙξει ΟΤΙ ή όλότrτα της δυτιχ-ης φιshyΙ ~Ι Ι ι Ι λΙ ιλοσοφιας οινει προνομω στην ομι ια σε

ι ι Ι Ι Ιζ ι ( σχεσΎ) με τη γραφΎ) -ταυπ οντας την 0shy

ι ι ι) Ι Ι ι) Ι Ι

μιλια με την αναπvoη και ΤΎ)ν αναΠJoη με ~ ι Ι ζ

τη συνειοησΥ) η το πνευμα και περιορι 0shy Ι Ι Ι Ι

ντας ΤΎ) γραψη σε μια ανεπαΡΚΎ) μεταγραshy

Ι ~ Ι λ Ι (Ν ι ι φΎ) της ομι ιας- ο τερριντα αποφαινεται

ι ( ι Ι ι θ λ ι οτι η γραφη ως ενα χα ο ιχο συστημα

από διαφορές αποτελει προϋπόθεση τόσο ι Ι Ι λΙ ιl Ι Ι Ι Ι

για την ομι ια οσο χαι γι αυτη τη μΟΡΨΎ)

γραφης πού παραδοσιακά φέρεται νά τή ι

μεταγραφει

ΤΙς oεχαετ~ες του 1960 καΙ του 1970 ( Ν Ι Ι Ι ~ ο τερριντα ταυτοχρονα με τις αποοοshy

ι ι ) Ι ι ι μΎjτιχες αναγνωσεις φι οσοφων οπως ο

ι ( Ρ Ι (Χ λ (χ Πλατωνας ο ουσσω ο εγχε ο ουσshy

ι ( Λ βι Στ Ι Ι Ι σερλ η ο ε ι- ιρως γραφει χειμενα

περισσότερο παιγνιώοη (πχ Glαι) Σκοshy

πός του εΙναι νά οείξει ΟΊΙ κάθε εξαντλΥΓ ι ( ι θ ( Ι

τικος ερμ1)νευτιχος χα ορισμος ενος χειshy

μένου εΙναι ατοπος γιατί ή γλώσσα δέν ) λ Ι Ι ) Ι Ι β αντ ει ΤΎ) laquoσΎ)μασ~αraquo ΤΎ)ς απο χαποο αshy

θύτερο σΎ)μασιακό στρώμα οπως ή εμπειshy

ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι ι ( ~ ) λλ ) ~ ρια 1) η συνεΙΟΎ)σΎ) α α απο το παιχνιοι

των όιαφορων ανάμεσα σέ ορους χαί από λ Ψ

την laquoεπανα 1) ιμοτητα)) τους χωρις καshy

μ~ά αναφορά σέ εξωγλωσσιχές εγγυΥι

σεις Αυτός λοιπόν νομίζουμε ΟΤΙ εΤναι ι ) θ Ι Ι Ι

Ο ορ ος τροπος για να χατανοησουμε Τ1)ν

ι Ι

χαταταλαιπωρημεvη απο τους laquoκακουςraquo

αναγνώστες του ρήσΎ) του Ντερριντά c(Δέν (ι Ι ξ Ι Ι Ι Ιυπαρχει τιποτα ε ω απο το χειμενοraquo Υ)

laquo Όλα είναι κείμενοraquo

Σέ μεγάλο μέρος του πιό πρόσφατου Ι β Ι ι Ν Ι Ιεργου 70υ p~σχoυμε ον 1 ---ερριντα να

ανασύρει εννοιες οπως φιλΙα~ νόμος 01shyxαιoσύVΎ) δωρο φιλοξενΙα χοσμοποΛιτιshy

σμός -η συγχώΡ1)ση γιά νά αναφερθει κριshy Ι ι λ ι

τιχα σε συγκεκριμενα πο ιτιχοχοινωνικα

ι A~ Ι ( ι Ι ~ λ πλαισια υτη Ύ) αποκαΛυψη της ογΙΧΥ)ς

δομης πού οιέπει τήν υπό oιερεύVΎ)ση ένshy

νοια συνήθως μiς φέρνει ~ντιμέτωπoυς Ι Ι) Ι 1 ι ~ λ ι

με μια αντιφαση η ενα οΙΠ ο κατηγορουshy

μενο Στό Le Siicle et le Pardon ό Ντερshyι ~ ~ ΤΙ Ι Ι (

ριντα υιερωταται (( ι σΎ)μαινει οταν Yj l ι Ι ι) λ Ι Ι gtVηρονομια εμπεριεχει μια εντο η ταυτοshy

~ λ Ι Ι) ι (Η) Ι χρονα οιπ 1) χαι αντιφαΤΙΧΎ))) αντιshy

gt Ι Ι

φασΎ) εγκειται στο ΟΤΙ συνυπαρχουν ταυshy

ι ι) Ι Ι ΙΙ (Ι

τοχρονα Ύ) απαιτησΎ) για μια ανω ορων

Ι ~ ι () ι ι

συγχωρησΥ) του ενοχου ως ενοχου χαι η

κoι~ αντίλΎ)ψΎ) οτι Τι συγχώρησΎ) θά πρέshyΙ ~ ι ζ f Ι

πει να οινεται εφοσον Υιτειται και ΊXJίO

Όρους μεταμέλειας καΙ αναγνώρισης του

λάθους εχ μέρους του ένόχου Η θέσΎ) του

Ντερριντά ή όποΙα ανΤΎ)χοϋσε ολο καΙ ι ~ Ι ι λ - ~ Ι Ι

πιο ουνατα τα τε ευταια οεχαπεντε χροshy

Ι (Ι Ι8 ι ~ Ινια ειναι οτι ΎJ υπευ υVΎ) πολιτιχη ορασΎ

ι Ι ~

και αποφαση συνιστατα ι σΤΥ) οιαπραγshy

Ι ) ) Ι Ι ~ Ι

ματευσΎ) αναμεσα σε αυτες τις ουο ασυμshy

βΙβαστες αλλά καί αδιαχώριστες απαιshy

τήσεις

Γκ

63 JACQUES DERRIDA ~H Differαnce

[3]1 Θά μ~λ~σω λo~πόν γιά ενα γράμμα Γ ~ f λ β ( (ια το πρωτο γραμμα εαν το α φα 1)ΤΟ και οι πεp~σσoτεpες απο τις υπο-

8 ) λ θ ~ εσε~ς που εχουν αποτο μ-η ει γινουν π~στευτες

Θά μ~λ~σω λo~πόν γιά τό γράμμα α αυτό τό πρωτο γράμμα τό όποΤο οπως εΙναι φανερό ~ταν ανάγκ1) νά εισαχθεϊ έόamp ~ έκεΙ στ~ γραφ~ της λέξ-ης διαφορά [dω-eτence] καί αυτό κατά τ~ ό~άρκεια μ~ας γραφΎ)ς πάνω στ~ γραφ~ έπίσης μιας γραφ-ης μέσα στ~ γραφ~ της όποίας οί όιαφορετικές πορεΊες λοιπόν

συμβαίνει σέ κάποια πολύ κα80ρ~σμένα σ1)μεΤα νά τέμνονται από ενα εΙόος χονόροειόους oρθoγραφ~κoυ λάθους από ενα ολίσθημα στ~ν ορθόόοξ1) τάξ1) μ~ας

γραφ~ς τ~ν εννομ1) τάξ1) του γραπτου καί του πρέποντος περιεχομένου του Θά

μπορουσε κανείς πάντα de facto ~ de jure νά έξαλείΨε~ ~ νά περ~oρίσει αυτό τό λ θ θ β θο ~σ -ημα σΤ1)ν ορ ογραφια και να το ρει συμφωνα με περιστασεις που α

λ θ λλ ~ ~ ~ πρεπει να ανα υονται χα ε φορα α α που οεν oιαφoρoπo~oυν το συμπερασμα

) ) λ θ λ λ (θ ~ ~ σοβαρο απρεπες αν οχι ακο ου ωντας την π εον αφε η υπο εση oιασκεoαστ~-

Α ) ~ β -κο κομα χι αν καποιος επιoιωκε~ να αποσιωΠΎ)σει μια τετοια παρα ασ-η το

~ ~ ~ θ ) ζ ~ ζ ενοιαφερον που μπορει να αποοο ε~ σ αυΤ1)ν αναγνωρι εται και προσοιορι ετα~ ~ ( ~ Ι Ι Ι

εκ των προτερων οπως προοιαγραφεται απο Τ1)ν αφων-η ειρωνεια τ-η μ1) ακουο-

μεν-η μεταβoλ~ αυης ης τροπ-ης των γραμμάτων Θά μπορουσε κάποιος πάντα ι ( Ι ( β ~ ~ Κ ι θ ι ι

να πρoσπo~ειται οτι αυΤΎj 1) παρα ασ1) οεν κανε~ καμια οιαφορα α~ α πρεπει

νά πω αμέσως οτι ό λόγος μου σ~μερα εxε~ λιγότερο ώς στόχο νά ό~κα~oλOyήσει ι λ ζ λ λ θ κι ακομα ~ γοτερο να 1)τ-ησει κατανΟ1)σ1) γ~ αuτo το σιωΠΎ) ο ο ισ -ημα στ-ην

) ( Ι ) I~θ Ι

ορ ογραφια οσο να επιτεινει επιμονα το παιχνιοι του

Α 8 ι Ι f)) θ λ φετερου α πρεπει να με συγχωρησετε εαν αναφερ ω του αχιστον εμμεσα

σέ κάποια ιΧπό τά κείμενα πού εχω τoλμ~σει νά έκόώσω (ο λόγος γι αυτό εIνα~ (Ι θ Ι θ λ β Ι Ι Ι Ι Ι β θ Ι οτι α η ε α ακρ~ ως να επιχεΙΡ1)σω σε εναν oρ~σμενo α μο ακομα χι αν χατα

Ι ι λ λ ) I~ λ ~ κανονα και σε τε ευταια ανα υσ1) αuτο ειναι για ουσιωοεις ογους αουνατο να

συγκεντρώσω σέ μιά δέσμη τίς όιαφορετικές κατευθύνσεις στίς όποΊες εχω

καταφέρει νά XΡ1)σιμo~oι~σω ~ μαλλον εχω αφεθεΤ νά μου έπιβλ-ηθεϊ μέ τόν νεογραφισμό του αυτό πού θά ιΧποκαλουσα προσωρινά -ή λέξ-η 1) -ή εννοια της

differance2 καί πού οπως θά όουμε όέν εΙναι κατά γράμμα ουτε μιά λέξ1) οϋτε

Όμ~λία πού εκφωWjθΎjΧε στ-ή Γαλλικ-ή Φιλοσοφικ-ή Έταφεία στίς 27 Ιανουαρίου 1968 καΙ 8fjμοσιεύτηκε ταuτ6χρoνα στ6 Bulletin de lα sociitέfrαnςαise de philosophie (Ίούλ-Σεπτ 1968) χαί στ6 Thiorie densemble (συλ Tel Quel) Ed du Seuil 1968

1 Οί ltΧριθμοί μέσα στίς ltΧιΛ-ύλες άναφέρονται στοάς άριθμούς των σελί8ων της γαλλικΎ)ς συλλοΥης Jacques Deπida Mαrges de lα philosophie Les Editions de Minuit 1972 σ 3-29 στην ι La Jcc ζ (Σ )οποια εμπεριεχεται το laquo W1leranceraquo κι απο οπου μεταφρα ουμε Τμ

2 Ο θ ι Ψ ( Ν Ι Ι Ι αναγνωστ-ης α πρεπει να εχει υπ ο ιν του οτι ο τερριντα παραγε~ τον laquoνεογραφισμοraquo

differance άπ6 τη μετoχ~ ένεστώτα differant του ρ-ήματος differer πο6 CΠΙμαίνει ταυτόχρονα ούο

62

placement)- εινα~ νά εμπoόΙσέ~ τήν παλιά Ι6 ι 6 - Ιλ ι ι αντι εσΎ) να εΥχαταστα ει πα ι εστω χαι

μέ μ~ά ανεστραμμέVf) μορφή Σχοπός της

αποόόμ1)σ1)ς εΤνcn νά πάει πέρα από τ~ Ι ~ Ι

μεταφυσιχη ταη πραγματων χι αυτο

προϋποθέτει μιά ριζική αναόωργάνωσ1)

του εννοιαχου πεόΙου μέσω της επανεγshy

γραφης του νέου (προνομωύχου) ορου μέ

τ~ νέα 8ιευρυμένη του μoρφ~ στό σώμα ~ ι Α ι ( Ι ι

του συσΤ1)μα-ος υτος ο νεος ορος εινα~

ι ι ) Ι Ι ~

laquoμη απoφασισ~μoςraquo απο Τ1) σκοπια του

~Ι ( ι ( Ι Ι παλιου ϊrεoωυ πχ Ο (ωμεναςraquo που ειναι

ι Ι Ι~ ι

ταυτοχρονα και μεσ α και ε~ω ετσι ωστε

νά μ~ν μπορει νά απορροψηθει πλέον από

αυτό (Η ντεριντιανή εννοια της laquoγραφηςraquo λ ι λ Ι~ Ι ι αποτε ει ενα χα ο παραοειγμα για να εshy

Ι Ι ΕrεζηΥησουμε τα παραπανω χοντας

χαταοεΙξει ΟΤΙ ή όλότrτα της δυτιχ-ης φιshyΙ ~Ι Ι ι Ι λΙ ιλοσοφιας οινει προνομω στην ομι ια σε

ι ι Ι Ι Ιζ ι ( σχεσΎ) με τη γραφΎ) -ταυπ οντας την 0shy

ι ι ι) Ι Ι ι) Ι Ι

μιλια με την αναπvoη και ΤΎ)ν αναΠJoη με ~ ι Ι ζ

τη συνειοησΥ) η το πνευμα και περιορι 0shy Ι Ι Ι Ι

ντας ΤΎ) γραψη σε μια ανεπαΡΚΎ) μεταγραshy

Ι ~ Ι λ Ι (Ν ι ι φΎ) της ομι ιας- ο τερριντα αποφαινεται

ι ( ι Ι ι θ λ ι οτι η γραφη ως ενα χα ο ιχο συστημα

από διαφορές αποτελει προϋπόθεση τόσο ι Ι Ι λΙ ιl Ι Ι Ι Ι

για την ομι ια οσο χαι γι αυτη τη μΟΡΨΎ)

γραφης πού παραδοσιακά φέρεται νά τή ι

μεταγραφει

ΤΙς oεχαετ~ες του 1960 καΙ του 1970 ( Ν Ι Ι Ι ~ ο τερριντα ταυτοχρονα με τις αποοοshy

ι ι ) Ι ι ι μΎjτιχες αναγνωσεις φι οσοφων οπως ο

ι ( Ρ Ι (Χ λ (χ Πλατωνας ο ουσσω ο εγχε ο ουσshy

ι ( Λ βι Στ Ι Ι Ι σερλ η ο ε ι- ιρως γραφει χειμενα

περισσότερο παιγνιώοη (πχ Glαι) Σκοshy

πός του εΙναι νά οείξει ΟΊΙ κάθε εξαντλΥΓ ι ( ι θ ( Ι

τικος ερμ1)νευτιχος χα ορισμος ενος χειshy

μένου εΙναι ατοπος γιατί ή γλώσσα δέν ) λ Ι Ι ) Ι Ι β αντ ει ΤΎ) laquoσΎ)μασ~αraquo ΤΎ)ς απο χαποο αshy

θύτερο σΎ)μασιακό στρώμα οπως ή εμπειshy

ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι ι ( ~ ) λλ ) ~ ρια 1) η συνεΙΟΎ)σΎ) α α απο το παιχνιοι

των όιαφορων ανάμεσα σέ ορους χαί από λ Ψ

την laquoεπανα 1) ιμοτητα)) τους χωρις καshy

μ~ά αναφορά σέ εξωγλωσσιχές εγγυΥι

σεις Αυτός λοιπόν νομίζουμε ΟΤΙ εΤναι ι ) θ Ι Ι Ι

Ο ορ ος τροπος για να χατανοησουμε Τ1)ν

ι Ι

χαταταλαιπωρημεvη απο τους laquoκακουςraquo

αναγνώστες του ρήσΎ) του Ντερριντά c(Δέν (ι Ι ξ Ι Ι Ι Ιυπαρχει τιποτα ε ω απο το χειμενοraquo Υ)

laquo Όλα είναι κείμενοraquo

Σέ μεγάλο μέρος του πιό πρόσφατου Ι β Ι ι Ν Ι Ιεργου 70υ p~σχoυμε ον 1 ---ερριντα να

ανασύρει εννοιες οπως φιλΙα~ νόμος 01shyxαιoσύVΎ) δωρο φιλοξενΙα χοσμοποΛιτιshy

σμός -η συγχώΡ1)ση γιά νά αναφερθει κριshy Ι ι λ ι

τιχα σε συγκεκριμενα πο ιτιχοχοινωνικα

ι A~ Ι ( ι Ι ~ λ πλαισια υτη Ύ) αποκαΛυψη της ογΙΧΥ)ς

δομης πού οιέπει τήν υπό oιερεύVΎ)ση ένshy

νοια συνήθως μiς φέρνει ~ντιμέτωπoυς Ι Ι) Ι 1 ι ~ λ ι

με μια αντιφαση η ενα οΙΠ ο κατηγορουshy

μενο Στό Le Siicle et le Pardon ό Ντερshyι ~ ~ ΤΙ Ι Ι (

ριντα υιερωταται (( ι σΎ)μαινει οταν Yj l ι Ι ι) λ Ι Ι gtVηρονομια εμπεριεχει μια εντο η ταυτοshy

~ λ Ι Ι) ι (Η) Ι χρονα οιπ 1) χαι αντιφαΤΙΧΎ))) αντιshy

gt Ι Ι

φασΎ) εγκειται στο ΟΤΙ συνυπαρχουν ταυshy

ι ι) Ι Ι ΙΙ (Ι

τοχρονα Ύ) απαιτησΎ) για μια ανω ορων

Ι ~ ι () ι ι

συγχωρησΥ) του ενοχου ως ενοχου χαι η

κoι~ αντίλΎ)ψΎ) οτι Τι συγχώρησΎ) θά πρέshyΙ ~ ι ζ f Ι

πει να οινεται εφοσον Υιτειται και ΊXJίO

Όρους μεταμέλειας καΙ αναγνώρισης του

λάθους εχ μέρους του ένόχου Η θέσΎ) του

Ντερριντά ή όποΙα ανΤΎ)χοϋσε ολο καΙ ι ~ Ι ι λ - ~ Ι Ι

πιο ουνατα τα τε ευταια οεχαπεντε χροshy

Ι (Ι Ι8 ι ~ Ινια ειναι οτι ΎJ υπευ υVΎ) πολιτιχη ορασΎ

ι Ι ~

και αποφαση συνιστατα ι σΤΥ) οιαπραγshy

Ι ) ) Ι Ι ~ Ι

ματευσΎ) αναμεσα σε αυτες τις ουο ασυμshy

βΙβαστες αλλά καί αδιαχώριστες απαιshy

τήσεις

Γκ

63 JACQUES DERRIDA ~H Differαnce

[3]1 Θά μ~λ~σω λo~πόν γιά ενα γράμμα Γ ~ f λ β ( (ια το πρωτο γραμμα εαν το α φα 1)ΤΟ και οι πεp~σσoτεpες απο τις υπο-

8 ) λ θ ~ εσε~ς που εχουν αποτο μ-η ει γινουν π~στευτες

Θά μ~λ~σω λo~πόν γιά τό γράμμα α αυτό τό πρωτο γράμμα τό όποΤο οπως εΙναι φανερό ~ταν ανάγκ1) νά εισαχθεϊ έόamp ~ έκεΙ στ~ γραφ~ της λέξ-ης διαφορά [dω-eτence] καί αυτό κατά τ~ ό~άρκεια μ~ας γραφΎ)ς πάνω στ~ γραφ~ έπίσης μιας γραφ-ης μέσα στ~ γραφ~ της όποίας οί όιαφορετικές πορεΊες λοιπόν

συμβαίνει σέ κάποια πολύ κα80ρ~σμένα σ1)μεΤα νά τέμνονται από ενα εΙόος χονόροειόους oρθoγραφ~κoυ λάθους από ενα ολίσθημα στ~ν ορθόόοξ1) τάξ1) μ~ας

γραφ~ς τ~ν εννομ1) τάξ1) του γραπτου καί του πρέποντος περιεχομένου του Θά

μπορουσε κανείς πάντα de facto ~ de jure νά έξαλείΨε~ ~ νά περ~oρίσει αυτό τό λ θ θ β θο ~σ -ημα σΤ1)ν ορ ογραφια και να το ρει συμφωνα με περιστασεις που α

λ θ λλ ~ ~ ~ πρεπει να ανα υονται χα ε φορα α α που οεν oιαφoρoπo~oυν το συμπερασμα

) ) λ θ λ λ (θ ~ ~ σοβαρο απρεπες αν οχι ακο ου ωντας την π εον αφε η υπο εση oιασκεoαστ~-

Α ) ~ β -κο κομα χι αν καποιος επιoιωκε~ να αποσιωΠΎ)σει μια τετοια παρα ασ-η το

~ ~ ~ θ ) ζ ~ ζ ενοιαφερον που μπορει να αποοο ε~ σ αυΤ1)ν αναγνωρι εται και προσοιορι ετα~ ~ ( ~ Ι Ι Ι

εκ των προτερων οπως προοιαγραφεται απο Τ1)ν αφων-η ειρωνεια τ-η μ1) ακουο-

μεν-η μεταβoλ~ αυης ης τροπ-ης των γραμμάτων Θά μπορουσε κάποιος πάντα ι ( Ι ( β ~ ~ Κ ι θ ι ι

να πρoσπo~ειται οτι αυΤΎj 1) παρα ασ1) οεν κανε~ καμια οιαφορα α~ α πρεπει

νά πω αμέσως οτι ό λόγος μου σ~μερα εxε~ λιγότερο ώς στόχο νά ό~κα~oλOyήσει ι λ ζ λ λ θ κι ακομα ~ γοτερο να 1)τ-ησει κατανΟ1)σ1) γ~ αuτo το σιωΠΎ) ο ο ισ -ημα στ-ην

) ( Ι ) I~θ Ι

ορ ογραφια οσο να επιτεινει επιμονα το παιχνιοι του

Α 8 ι Ι f)) θ λ φετερου α πρεπει να με συγχωρησετε εαν αναφερ ω του αχιστον εμμεσα

σέ κάποια ιΧπό τά κείμενα πού εχω τoλμ~σει νά έκόώσω (ο λόγος γι αυτό εIνα~ (Ι θ Ι θ λ β Ι Ι Ι Ι Ι β θ Ι οτι α η ε α ακρ~ ως να επιχεΙΡ1)σω σε εναν oρ~σμενo α μο ακομα χι αν χατα

Ι ι λ λ ) I~ λ ~ κανονα και σε τε ευταια ανα υσ1) αuτο ειναι για ουσιωοεις ογους αουνατο να

συγκεντρώσω σέ μιά δέσμη τίς όιαφορετικές κατευθύνσεις στίς όποΊες εχω

καταφέρει νά XΡ1)σιμo~oι~σω ~ μαλλον εχω αφεθεΤ νά μου έπιβλ-ηθεϊ μέ τόν νεογραφισμό του αυτό πού θά ιΧποκαλουσα προσωρινά -ή λέξ-η 1) -ή εννοια της

differance2 καί πού οπως θά όουμε όέν εΙναι κατά γράμμα ουτε μιά λέξ1) οϋτε

Όμ~λία πού εκφωWjθΎjΧε στ-ή Γαλλικ-ή Φιλοσοφικ-ή Έταφεία στίς 27 Ιανουαρίου 1968 καΙ 8fjμοσιεύτηκε ταuτ6χρoνα στ6 Bulletin de lα sociitέfrαnςαise de philosophie (Ίούλ-Σεπτ 1968) χαί στ6 Thiorie densemble (συλ Tel Quel) Ed du Seuil 1968

1 Οί ltΧριθμοί μέσα στίς ltΧιΛ-ύλες άναφέρονται στοάς άριθμούς των σελί8ων της γαλλικΎ)ς συλλοΥης Jacques Deπida Mαrges de lα philosophie Les Editions de Minuit 1972 σ 3-29 στην ι La Jcc ζ (Σ )οποια εμπεριεχεται το laquo W1leranceraquo κι απο οπου μεταφρα ουμε Τμ

2 Ο θ ι Ψ ( Ν Ι Ι Ι αναγνωστ-ης α πρεπει να εχει υπ ο ιν του οτι ο τερριντα παραγε~ τον laquoνεογραφισμοraquo

differance άπ6 τη μετoχ~ ένεστώτα differant του ρ-ήματος differer πο6 CΠΙμαίνει ταυτόχρονα ούο

63 JACQUES DERRIDA ~H Differαnce

[3]1 Θά μ~λ~σω λo~πόν γιά ενα γράμμα Γ ~ f λ β ( (ια το πρωτο γραμμα εαν το α φα 1)ΤΟ και οι πεp~σσoτεpες απο τις υπο-

8 ) λ θ ~ εσε~ς που εχουν αποτο μ-η ει γινουν π~στευτες

Θά μ~λ~σω λo~πόν γιά τό γράμμα α αυτό τό πρωτο γράμμα τό όποΤο οπως εΙναι φανερό ~ταν ανάγκ1) νά εισαχθεϊ έόamp ~ έκεΙ στ~ γραφ~ της λέξ-ης διαφορά [dω-eτence] καί αυτό κατά τ~ ό~άρκεια μ~ας γραφΎ)ς πάνω στ~ γραφ~ έπίσης μιας γραφ-ης μέσα στ~ γραφ~ της όποίας οί όιαφορετικές πορεΊες λοιπόν

συμβαίνει σέ κάποια πολύ κα80ρ~σμένα σ1)μεΤα νά τέμνονται από ενα εΙόος χονόροειόους oρθoγραφ~κoυ λάθους από ενα ολίσθημα στ~ν ορθόόοξ1) τάξ1) μ~ας

γραφ~ς τ~ν εννομ1) τάξ1) του γραπτου καί του πρέποντος περιεχομένου του Θά

μπορουσε κανείς πάντα de facto ~ de jure νά έξαλείΨε~ ~ νά περ~oρίσει αυτό τό λ θ θ β θο ~σ -ημα σΤ1)ν ορ ογραφια και να το ρει συμφωνα με περιστασεις που α

λ θ λλ ~ ~ ~ πρεπει να ανα υονται χα ε φορα α α που οεν oιαφoρoπo~oυν το συμπερασμα

) ) λ θ λ λ (θ ~ ~ σοβαρο απρεπες αν οχι ακο ου ωντας την π εον αφε η υπο εση oιασκεoαστ~-

Α ) ~ β -κο κομα χι αν καποιος επιoιωκε~ να αποσιωΠΎ)σει μια τετοια παρα ασ-η το

~ ~ ~ θ ) ζ ~ ζ ενοιαφερον που μπορει να αποοο ε~ σ αυΤ1)ν αναγνωρι εται και προσοιορι ετα~ ~ ( ~ Ι Ι Ι

εκ των προτερων οπως προοιαγραφεται απο Τ1)ν αφων-η ειρωνεια τ-η μ1) ακουο-

μεν-η μεταβoλ~ αυης ης τροπ-ης των γραμμάτων Θά μπορουσε κάποιος πάντα ι ( Ι ( β ~ ~ Κ ι θ ι ι

να πρoσπo~ειται οτι αυΤΎj 1) παρα ασ1) οεν κανε~ καμια οιαφορα α~ α πρεπει

νά πω αμέσως οτι ό λόγος μου σ~μερα εxε~ λιγότερο ώς στόχο νά ό~κα~oλOyήσει ι λ ζ λ λ θ κι ακομα ~ γοτερο να 1)τ-ησει κατανΟ1)σ1) γ~ αuτo το σιωΠΎ) ο ο ισ -ημα στ-ην

) ( Ι ) I~θ Ι

ορ ογραφια οσο να επιτεινει επιμονα το παιχνιοι του

Α 8 ι Ι f)) θ λ φετερου α πρεπει να με συγχωρησετε εαν αναφερ ω του αχιστον εμμεσα

σέ κάποια ιΧπό τά κείμενα πού εχω τoλμ~σει νά έκόώσω (ο λόγος γι αυτό εIνα~ (Ι θ Ι θ λ β Ι Ι Ι Ι Ι β θ Ι οτι α η ε α ακρ~ ως να επιχεΙΡ1)σω σε εναν oρ~σμενo α μο ακομα χι αν χατα

Ι ι λ λ ) I~ λ ~ κανονα και σε τε ευταια ανα υσ1) αuτο ειναι για ουσιωοεις ογους αουνατο να

συγκεντρώσω σέ μιά δέσμη τίς όιαφορετικές κατευθύνσεις στίς όποΊες εχω

καταφέρει νά XΡ1)σιμo~oι~σω ~ μαλλον εχω αφεθεΤ νά μου έπιβλ-ηθεϊ μέ τόν νεογραφισμό του αυτό πού θά ιΧποκαλουσα προσωρινά -ή λέξ-η 1) -ή εννοια της

differance2 καί πού οπως θά όουμε όέν εΙναι κατά γράμμα ουτε μιά λέξ1) οϋτε

Όμ~λία πού εκφωWjθΎjΧε στ-ή Γαλλικ-ή Φιλοσοφικ-ή Έταφεία στίς 27 Ιανουαρίου 1968 καΙ 8fjμοσιεύτηκε ταuτ6χρoνα στ6 Bulletin de lα sociitέfrαnςαise de philosophie (Ίούλ-Σεπτ 1968) χαί στ6 Thiorie densemble (συλ Tel Quel) Ed du Seuil 1968

1 Οί ltΧριθμοί μέσα στίς ltΧιΛ-ύλες άναφέρονται στοάς άριθμούς των σελί8ων της γαλλικΎ)ς συλλοΥης Jacques Deπida Mαrges de lα philosophie Les Editions de Minuit 1972 σ 3-29 στην ι La Jcc ζ (Σ )οποια εμπεριεχεται το laquo W1leranceraquo κι απο οπου μεταφρα ουμε Τμ

2 Ο θ ι Ψ ( Ν Ι Ι Ι αναγνωστ-ης α πρεπει να εχει υπ ο ιν του οτι ο τερριντα παραγε~ τον laquoνεογραφισμοraquo

differance άπ6 τη μετoχ~ ένεστώτα differant του ρ-ήματος differer πο6 CΠΙμαίνει ταυτόχρονα ούο

64 ΠΟΙΗΣΗ 27

μιά εννοια Κι επιμένω εδω στη λέξ1) δέσμη γιά δύο λόγους Αφενός δέν θά

ασχολΥβω οπως θά μπορουσα νά εχω κάνει μέ τό νά περιγράψω μιά ίστορία καί ι θ~ ~I Ι Ι λ ι ι λ

να αφYJYfJ ω τα σταοια της απο κειμενο σε κειμενο απο π αισιο σε π αισιο

~ θ ι Ι) ι [4] ι ι βλ Ιοειχνοντας κα ε φορα ποια οικονομια μπορεσε να επι α ει αυΤYJν τη γραφΙΚΥ]

αταξία άλλά μέ τό γενικό σύστημα αυτης της οίκονομίας )Αφετέρου ~ λέξη ι ~ Ι (λ λλ λ ι Ι Ι (Ι t Ι Ιδ YJ YJ για να τονισει οτι YJ συγχεντρωσΥ] πουεσμη αποοεικνυεται YJ π εον κατα

προτείνεται εχει τ~ δoμ~ μιας πλέζYJς μιας uφανσYJς μιας όιασταuρωσYJς πού θά επιτρέψει στά διαφορετικά vjματα καί τίς διαφορετικές γραμμές σYJμασΙας ~ δύναμ-ης νά άποσυνδέονται ενω επίσYJς θά είναι ετοιμΥ] νά συνδεθεΊ μέ αλλες

t-γgt θ ζ λ ι 1 Ι λ - ι ΓΙ Ι (1 πεν υμι ω οιπον με εναν τροπο εντε ως προκαταρκτικο ΟΤΙ αυΤΥ] YJ

~ Ι Ι Ι β (( Ι ~I Ι (λ ι Ι ι οιαΚΡΙΤΙΚΥ] γραφΙΚΥ] παρεμ ιxcrYJ -η οποια οεν γινεται απ ως για να σοκαρει

τόν άναγνώστ-η ~ τόν γραμματικό διαμορφώθf)κε κατά τ~ διαδικασία συΥγραshyφ-ης μιας ερευνας γιά τ~ γραφ~ ιίοιπόν συμβαίνει θά ελεγα εκ των πραγμάshyτων αυτ~ ~ γραφικ~ διαφορά (τό a άντί γιά τό e) αυτη ~ σYJμαδεμέVYJ διαφορά ι ~ Ι) Ι ~I Ι

αναμεσα σε ουο προφανως φωVYJτικες σYJμειογραφιες αναμεσα σε ουο φωvηshy

ι θ ~ β ζ Ι λλ ~ Ι ιεντα να παραμενει κα αρα γραφικYJ οια α εται YJ γραφεται α α οεν ακουshy

γεται Δέν μπορε νά άκουστε [eηteηdre] καΙ θά δουμε γιατί παρακάμπτει

εΠΙσYjς τ~ν τάξ-η της διάνοιας [entendementJ3 Αναγνωρίζεται άπό ενα αφωνο σYJμάδι ενα σιωπηλό μvημειo ακόμα θά ελεγα από μιά πυραμίδα σκεπτόμενος Όχι μόνο τ~ μoρφ~ του γράμματος οταν είναι τυπωμένο ώς κεφαλαΊο αλλά επίσYJς τό κείμενο της Εγκυκλοπαίδειας του Χέγκελ στό όποΤο τό σωμα του

σYJμείου παραβάλλεται μέ την αΙΓUπτιακ~ πυραμίδα4 Τό a της differance ( ~ Ι Ι λ ι ~ (επομενως οεν ακουγεται παραμενει σιωπη ο μυστικο και οιακριτικο ως ταshy

~ Κ ι ( ) Ι Ψ ι β ι Ψ Ι φος οικησις αι ως εκ τουτου επιτρε τε μας να προ λε ουμε αυτον τον τοπο

~ J βλλ Η J~ιr - J (λλ ) Jπραγματα laquoo~αφερωraquo και laquoανα α ωraquo Wllerance εχει μεταφραστει στα ε Ύ)νικα απο τον

Kωστ~ ΠαπαγιώργΎ) ώς διαφωρά onou τ6 laquoΟraquo εχει αντικατασταθεΙ άπό τ6 laquoωraquo κατά τ6ν raιo τρόπο πού τό e της difference εχεΙ άντικατασταθεΙ από a της differance μιά άντικατάστασΎ) ~ ( J ~ βζ λλ ~ ) ι) θ ι Π οποια μονο σ~α α εται α α οεν ακοuγεται ιστεuω ομως ΟΤΙ αuτη Ύ) μΙΚΡΎJ laquoορ oγραφ~ΚΎJ

αταξίαraquo στ~ν έλλΎ)νιχ~ γλώσσα aέν είναι άρκετη γιά νά αναaείξει τ~ aεUτεΡΎ) σημασία της differance αύτ~ της laquoαναβολΎ)ςraquo (ο Γιωργος Φαράχλας μεταφράζεΙ τ~ν differance ώς laquoαναshyβαλλόμενη aιαφοράraquo ~ laquoaιιστάμενοraquo Λόγω του Οτι έχλείπει από την έλλΎ)νικ~ γλώσσα εκείYf) ~ λέξΎ) πού θά ενσωμάτωνε καΙ τΙς a60 σΎ)μασίες της differance καθώς καί τη μ~ άκοuόμενη γραφικ~ όιαφορά άναμεσα στό e της difference καΙ τ6 a της differance επέλεξα νά αφ~σω τη λέξΎ) αμετάφραστη (Σ τ μ)

3 cH λέξΎ) πού ό Ντερριντά ΧΡΎ)σιμοποιεί εaώ γιά τη διάνοια είναι entendement πού αποshyτελεΊ τό ουσιαστικό του p~ματoς entendre ακούω EaGgt ό Ντερριντά επιθυμεΤ νά ύπογραμμίσει

Ι Ι (~ι ι θ - J J Ι Ι ~ Ι ΤΎ) στενΎ) σχεση ποu ΎJ ουτικη μεταφυσΙΚΎ) εγχα ιστα αναμεσα στη φωνη και τη σιανοια καshy

Ι J Ι J laquo( ~ιΙ Ι Ι J Ιθιστωντας κατ αυτον τον τροπο τη φωνη πρωταΡΧΙΚΎ) σε σχεσΎ) με μια γραφΎ) Ύ) οποια οεν

) λ - Ι Ι J ~ λ (Σ )αποτε ει παρα το εκπεπτωκος οιΠ ο της τμ

4 Βλ την ανιΧλuση της έγελιανης σημειολογίας άπό τόν Ντερριντά στό ((Le puits et la pyramide Introduction a la semiologie de Hegelraquo στό Mαrges de lα phi1osophie Les Editions de Minuit Παρίσι 1972 σ 79-127 (Στμ)

JACQUES DERRIDA ~H Differαnce 65

τ~ν oικoγενειακ~ κατοικία καΙ τόν τάφο [οίκο] του οικείου [propre] στ~ν όποία παράγεται από τ~ν differance ~ οικονομία τού θανάτου Αυτός ό λίθος [Ρίeπe] -ύπό τόν ορο οτι κάποιος γνωρίζει πως νά απoκρυπτoγραφ~σει τ~ν εγγραφ~

~ ι Ι λ ι Ι Ι ι λ ι θ ι ~ ~ ι του- οεν απεχει πο υ απο το να ανα((ει ει τον ανατο του ουνασΤΎ

Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι ι (Ω λΚι ειναι ενας ταφος που οεν μπορει ουτε καν να ανΤΥ)ΧΎσει ς αποτε εσμα

όέν μπορω νά σας όώσω νά καταλάβετε μέσω τοu λόγου μου μέσω της όμιλίας Ι θ ι Ι Ι Ι ι r λλ ι Φ λ Ι (Ε ι ι Ι

που απευ υνω αυτ-η τ-η στιγμ-η στ-η α ικ-η ι οσοφικ-η ταιρεια για ποια

όιαφορά μιλω οταν μιλώ γι αUτ~ν Μπορω νά μιλ~σω γι αύτ~ν τ~ γραφικ~ ~ ι Ι Ι (~ ι λ λ Ι Ι Ι Ι ( Ι ι οιαφορα μονο μεσω ενος ιοιαιτερα π αγιου ογου για τ-η γραφΎ και υπο τ-ην

προϋπόθεσΎ ΟΤΙ κάθε φορά όιευκρινίζω αν άναφέρομαι στ~ όιαφορά [difference] μέ e ~ ην differance μέ a Κάτί πού όέν θά άπλοποι~σει τά πράγματα σ~μερα

Ι θ ~ βλ Ι Ι λ ~ Ι Ι Ι λ θκαι α μας α ει σε κοπο μεγα ο εσας και εμενα εαν του αχιστον επι υshy

μουμε νά συνεννο-ηθουμε Όπως καΙ νά χει οί προφορικές όιευκρινίσεις πού θά ~ θ ι λ Ι Ι ι θ ι Ι Ι ι οινω -οταν α εω laquoμε eraquo -η laquoμε araquo- α αναφερονται αναποφευκτα σε ενα

γραπτό κείμενο πού παρακολουθει τόν λόγο μου σέ ενα κείμενο τό όποιο κρατω θ Ι ~ β Ι Ι Ι ( θ θ

μπροστα μου που το οια ασω και προς το οποιο α χρειαστει ναα κατευ υνω

ι ι ι ι ΔΙ θ Ι Ι Ι ι τα χερια και τα ματια σας εν α μπορεσουμε να αποφυγουμε το περασμα

ι ΓΙ Ι ι Ι Ι Ι Ι ζ ζ Ι Ι

μεσα απο ενα γραπτο κειμενο ουτε να αποφυγουμε τ-ην τα~-η της ατα~ιας που

ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι παραγεται μεσα σε αυτο - κι αυτο ειναι που πανω λαπ ο α μετραει για μενα

Βέβαια αύτ~ ~ πυραμιόικ~ σιωη της γραφικΎ)ς όιαφορας [5] ανάμεσα στό e καΙ τό a μπορει νά λειτουρΥ)σει μόνο μέσα στό σύσΤΥ)μα της φωνητικ~ς γραφΎ)ς

καΙ στό εσωτερικό μιας γλώσσας ~ μ~ας γραμματικΎ)ς ίστορικά σuνόεόεμέVfjς

μέ τ~ φωνY)nκ~ γραφ~ οπως επίσYjς καί μέ όλόκλ-ηΡΎJ τ~ν κουλτούρα πού είναι ) ~ Ι Ι Ι Αλλ Ι θ Ι 1 Ι θ Ι ( Ι Ι ασιαχωριστ-η απο αυτ-ην α α ελεγα οτι αυτ-η κα εαυΤΥ)ν -η σιωΠΎ) που

λειτουργεΤ εντός μόνο της αποκαλούμενης φωνητικης γραφ-ης σ-ηματοόοτεΤ καΙ ( θ Ι ζ Ι Ι ~ Ι λλ λ Ι ι Ι θ ι λ ι υπεν υμι ει με εναν ιοιαιτερα κατα -η ο τροπο οτι αντι ετα με μια π ατια

~ ~ ~ Ι lλ Ψ ~I ( Ι Ι Ι ΔΙ (Ι θ Ι οιαοεοομεVf) προκατα Ύ Υ) οεν υπαρχει φωνYjτικ-η γραφΊΙ εν υπαρχει κα αρα

καΙ αυστ-ηρά φωVf)ΤΙΚ~ γραφ~ (Η αποκαλούμεVf) φωVf)ΤΙΚ~ γραφ~ μπορεΤ καshyταρx~ν καΙ όικαιωματικά κι οχι μόνο λόγω μιας εμπειρικΎ)ς ~ τεχνικΎ)ς ανεshy

Ι lλ Ι 11 Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

παρκειας να ειτουργει μονο με το να επιτρεπει τ-ην εισοοο στο συσΤΎμα CYjς μ-η

φωVf)τικων laquoσΎμεΙωνraquo (στΙξΎjς ό~αστ~ματoς κτλ) Μιά μελέτ-η της όομης καΙ

της αναγκαιότ-ητας αYrων των μ~ φωVfjτικων σΎμεΙων γρΥιγορα αποκαλύπτει 1 Ι λ Ι β Ι ι θ Ι Ι Ι Α Ι οτι μο ις και μετα ιας μπορουν να ανεχ ουν τ-ην εννοια του σΎjμειoυ κομα

Ι Ι Ι ~ ~ Ι ( Ι ( θ Ι ζ (Σ Ι καλυτερα το παιχνιοι της οιαφορας το ΟΠΟΙΟ οπως μας υπεν υμι ει ο ωσσυρ

εΙναι ~ συνθ~ΚΎj γιά τ~ όυνατόΤYjτα καΙ λειτoυργ~α κάθε σΎμεΙου εΙναι τό ιόιο ιl λ Ι Ι ~ (Η ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι ι ενα σιωπη ο παιχνιοι οιαφορα αναμεσα σε συο φωVf)ματα που μονο αυΤΎ

επιτρέπει σ ιΧ1Jτά νά είναι καΙ νά λειτουργουν ώς τέτοια είναι μ~ ακουόμεVf) Τό ι Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι

μΎ ακουομενο ανοιγει σΤΥ) νΟΎσΎ τα ουο παροντα φωVf)ματα οπως αυτα παshy

ι ζ Ε Ι ~ Ι (Ι λ Ι θ Ι Ι Ι Ι ~ ιρουσια ονται αν οεν υπαρχει οιπον κα αρα φωVf)ΤΙΚΎj γpαφΎj τοτε οεν

υπάρχει καθαρά φωνητικ~ φωνή (Η όιαφορά πού αναόεικνύει τά φω~ματα

66 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι Ι l Ι Ι Ι Ι θ ~ λ ι ζ θ κα~ τους επιτρεπε~ να ακουγονται παραμενει με χα ε εννοια της ε~ης κα εshy

ι Ι αυΤΥ) μη ακουομεVYJ

Θά μας αντιταχθεί οΤι γ~ά τούς ιοιους λόγους ~ ϊοια -ή γραφ~κ~ οιαφορά χάνεται στ~ νύχτα όέν μπορεί ποτέ νά εννοηθεΊ ώς ενας πλ~ρως αισθΥ)τός ορος αλλά μαλλον επεκτείνει μιά αόρατη σχέση τό σΥ)μάοι μιOCς αφανους σχέσης

ζ Ι ~θ Ι Α ι β λ Αλλ 11 Ι Ι (μεταlt-υ ουο εαματων ναμφι ο α α οτι απο αυΤΥ) ΤΥ)ν ΟΠΤΙΚΥ) γωνια η

~ Ι Ι Ι Ι dJL () Ι Ι ~ Ι οιαφορα που σΥ)μειωνεται σΤΊ)ν laquo iller nceraquo αναμεσα στο e και στο a οιαφευshyγει τόσο της ορασΥ)ς οσο καί της ακο-ης ϊσως ευτυχως υποοεικνύει οτι έοω θά

Ι Ι ~ ) Ι Ι Ι Ι lζ laquo Ι ~I Ι λl

πρεπει να μας επ~τραπει να αναφερομαστε σε μια τα~ηη οποια οεν ClVf)XEL π εον

θ ι Αλλ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιστην α~σ ανΤΙΚΟΤ1jτα α κι ουτε μπορει να IΧVf)xEL στη νοητοτητα την ~I laquo ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ιοεατοτητα η oπo~α οεν συνοεεται κατα τυΧΥ) με την αντικειμενικοτητα του

θεωρείν η της Οιάνοιας Έοω συνεπως Θamp πρέπει νά επιτρέψουμε στούς

έαυτούς μας νά αναφερθουμε σέ μιά τάξη πού αρνείται τ~ν αντίθεσΥ) μία έκ

των θεμελιωοων άντιθέσεων της φιλοσοφίας ανάμεσα στό αισθΥ)τό καί τό νΟΥ]shyΙ ltΗ Ι ζ ( Ι ~ Ι Ι θ Ι ~ ~ Ι Ι

το ταlt-Υ) Υ) οποια αρνειται αυΤΥ) την αντι εσΥ) και ΤΥ)ν αρνειται επεΙΟΥ) ΤΥ)

μεταφέρει άναγγέλλεται σέ μιά κίvησY) της differance (μέ a) ανάμεσα σέ όύο οιαφορές η ούο γράμματα μ~ά differance ~ όποία οέν αν~κει οϋτε στη φω~ οϋτε

Ι Ι Ι Ι lθ)1 Ι (t ζ ι ( Ι ζ σΤΥ) γραψη με ΤΥ) συvη f) εννοια και f) oπo~α εντοπι εται οπως ο παρα~ενoς

χωρος πού θά μας κρατ~σει έόω γιά μιά ωρα ανάμεσα στ~ν όμιλία καί τ~ γραφ~ καί πέρα από τ-ήν ηρεμΥ) οικειότητα πού μας συνοέει μέ Τ~ μία καί τ-ήν αλλΥ) περιστασιακά καΘησυχάζοντάς μας στ~ν πλάΥΥ) ΟΤΙ εΙναι Ούο

[6] πως θά τά καταφέρω νά μιλ~σω γιά τό a της differance Δέν χρειάζεται νά ειπωθεί οτι όέν μπορεί νά εκτεθεί Δέν μπορουμε νamp έκΘέσουμε παρά μόνο

αυτό τό όποΤο σέ μιά όρισμένη στιγμ~ μπορεί νά καταστεί παρόν εκοηλο αυτό πού μπορεί νά οειχθεί νά παρουσιαστεί ώς κάτι παρόν ενα εΙναι-παρόν στ~ν λ Ι θ Ι λ Ι Θ ( )1 Ι ~ Τ α η εια του σΤYjν α f) εια ενος παροντος Yj την παρουσια του παροντος ωρα

έάν -ή differance εΙναι (κι επίσης οιαγράφω τό laquoείναιraquo) αυτό πού καθιστα όυνατ~ Ij I~ ζ ( Ι ΔΙ Ι

την παρουσια του ειναι-παρον οεν παρoυσ~α εται ποτε ως τετοια εν προσφεshy

Ι ΣΙ Ι Φ λ Ι Ι Ι Θ Ι (β Ιρεται ποτε στο παρον ε κανεναν υ αγoμεvη και μη εκτι εμενη υπερ αινε~

σέ αυτό τό συγκεκριμένο σΥ)μείο καί κατά εναν τακτικό τρόπο τ~ν τάξη της

αλ~θειας χωρίς ομως νά αποκρύπτεται ώς κάτι ώς ενα μυσΤΥ)ριωοες ον στό απόκρυφο μιας μ~ γνώσΥις η σέ μιά όπή της όποίας οί ακρες θά ηταν προσοιοshyρίσιμες (γιά παράοειγμα σέ μιά τοπολογία του ευνουχισμου)5 Σέ όπoιαo~πoτε

ltΗ J ι J Ιθ J La dIt J Ι Ι ~ Ι Ι5 συγκεκριμεVΎJ φρασΎ) που προστε Ύ)κε σ~o laquo illeranceraquo γ~α ΤΥ)ν εκσοσΎ) του στον τόμο Marges de lα philosophie (1972) από οπου μεταφράζουμε αναφέρεται στ~ν πoλεμικ~ στ~ν οποία ό Ντερριντά εΙχε ~~Ί) έμπλΙΧΥΕΙ (στό PositiDτιs σ~ά Έμβοα Τά ϋψη τού 1νίτσε καί σ7ό Le

ι ι ι) Ζ Λ Γ ι ι Ν J lt λ ~ ~shyFΊαcteur de lα vente με τον αχ ακαν ια τον τερριντα η laquoτοΠο ογια του ευνουχισμουraquo του

Λακάν ~ όποία προσ8ιορίζει την ((οπήraquo η τ~ν ελλεΙψΎ) σέ εναν ορισμένο χ(ρο -laquoμιιΧ οπή της ( lt gtΙ θ ι ~ λ β Ι ι J J (gtΙ J οποιας οι ακρες α Ύ)αν προσσωρισιμεςraquo- Επανα αμ ανει ΤΎ) μεταφυσΙΚΎ) χεφονομια αν και με

έναν αρνητικό τρόπο) της μετατροπης της ιΧπουσίας της ελλεΙψΎ)ς της όπης σέ μιά ύπερβατοshy

67 JACQUES DERRillA ~H Differαnce

ι θ θ ι ) Ι8 ι ) ζ ζ θ ι ) ζ Θ ι ~ ~ Ι ι εκ εσΎj α εκτ~ ετο στο ειαφανι εσ αι ως ε~αφανισΎj ι α oιακ~νoυνευε να

) ~ ) ζ

Τεμφανιστει να ε~αφαν~στει

λι (ι ( ι [d ] 6 c Ι ( ~ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες etours οι φρασεις και Υ) συντα--Υ) στα οποια

Ιθ Ι θ ( ζ Ι ι ~ θ λσυχνα α πρεπει να καταφευγω α ομοια ουν με αυτα της αποφαΤΙΧΥ)ς εο οshy

ι ι ) ~ Ι ~I ) Ι Ι γιας ενιοτε ακομα και στο σΥ)μειο να μΥ) οιακρινονται απΌ ΤΥ)ν αποφαΤΙΚΥ)

θεολογΙα ΉOΎJ χρειασΤΥ)κε να σ1jμειώσουμε οτι ~ differance όέν είναι όέν ( ~ ιΙ ( ~ Ι ι θ υπαρχει οεν εινα~ ενα ειναι-παρον ~ ον) σε οποιαΟΊΠοτε μορφΥ)middot και α πρεπει

ι ι ) ι 6 ι δ ~ λ ~Ι Ι Ι ι να σΎjμειωσOυμε επισΥ)ς χα ε τι που εν ειναι OΎj αΟΥ) τα παντα και κατα

tI ~ ι ι (ι ζ Δ Ι συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαριΎj ουτε ουσια εν προερχεται απΌ χαμια

καΤΥ)γορία του είναι εϊτε είναι παρούσα εϊτε απούσα Κι έντούτοις αυτό πού περιγράφεται ετσι ώς differance όέν είναι θεολογικό ουτε χαν της ταξΎjς της πλέον αποφατικΎ)ς της αποφατικΎ)ς θεολογίας ~ όποία παντα ασχολιόταν μέ τ~ν ~ Ι ιΙ ζ ( Ι

αποοεσμευσΥ) οπως ιερουμε μιας υπεΡOυσΙOΤΎjτας περα απΌ τις πεπερασμενες

καΤΥ)γορίες της ουσίας καΙ της ϋπαρξΥ)ς όΎjλαO~ της παρουσίας καί παντα

εσπευοε να θυμίσει οτι αν αρνε1ται στόν Θεό τό καΤΥ)γορούμενο της ϋπαρξΥ)ς αυτό γίνεται μοναχα για να του αναγνωριστε1 ό ανώτερος ασύλλΎjΠΤOς καί ι IΙ ζ Δ Ι ) ~ ~ Ι Ι ΙαΡΡΥ)τος τροπος υπαΡ~Ύjς του εν προκειται εοω για μια τετοια κινY)σΎj κι

αυτό θα επρεπε να έπιβεβαιωθε1 προοΟευτικα (Η differance 3έν είναι μόνο μ~ ι ι Ι8 ) λ ι θ λ ι θ λ αναγωγιμΥ) σε κα ε οντο ογιΧη Ύj εο ογΙΚΥ) -οντο- εο ογΙΚΥ)- επανοικειοποιshy

λλ ~ ~ Ι ( ( θ λ C Y)σΎj α α ανοιγοντας το ιοιΟ το οιασΤΥ)μα εντος του οποιου Ύj οντο- εο ογια -Ύj

ι Ι( Θ

φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΥ)ν ιστορια ΤΥ)ς εμπεριεχει ΤΥ)ν οντο- εshy IC βι ι

ολογια εγγραφοντας ΤΎjν και υπερ αινοντας ΤΎjν χωρις επισΤΡOφΎj Ι~ λ ι ~θ ι ζ ) Ι λ ϊ- Ι ιΓ ι

ια τον ΙοιΟ ογο οεν α Ύjιερα απΌ που να αρχισω να ιχνΎj ατω ΤΥ) OεσμΎj Ύ)

τό γράΨΎjμα της differance Διότι αυτό πού τίθεται υπό συζ~τY)σY) είναι άχριβως ~ άναζ~ΤΎ)σY) μιας νόμιμΎ)ς αρχΎ)ς ενα απόλυτο σΥ)μειο εΚΚΙVΎjσY)ζ μια αρxικ~ ευθύνΊ) CH ΠΡOβλΎjματιX~ της γραφ-ης διανοίγεται θέτοντας υπό συζ~ΤΎjσY) τ~ν

αξία της αρχής Αυτό πού [7] προτείνω έδω όέν θά αναπτυχθεΤ άπλα ώς ενας λ λ ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΥ) αΙΤΎjματα αιιωματα

~ όρισμούς καί μετακινεΤται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursive] γραμμικόshyΤΎjτα μιας ταξΥ)ς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ~ΧVΎjλασία της differance εΙναι

ι ~ [ ] Σ ~ ι λ θστραΤΥ)γΙΚΥ) και περιπετειωυΎj aventureux τραΤΊjγΙKη oΙOΤ~ καμια α Ί) ε~α ( β Ι Ι Ι ~Ι ~ ~ ~ ~ ~ ι θ ~ υπερ ατ~κη κα~ παρουσα εχτος πεοιου της γραφΎjς οεν μπορει να οιεπει εΟΛΟshy

ι (λΙ ~ ϊ-Ι Π ι ~ ~ ι ι ( ~ γικα ΤΎjν ο ΟΤΥ)τα του πεοιου εριπετειωοΊΙ ΟΙΟΤΙ αυτη Ύj στραΤΥ)γΙΚΎ) οεν ειναι

ι ~ λ Ι Ι ~ Ι Ι ι ιΙ λ Ι ιΙ μια απ Ύ) στραΤΎjγΙΚΎj με τη σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε οτι

λoγιχ~ αPx~ πού μπορεί νά αXΙVΎJΤOΠOΙ1)6εΊ ώς τέτo~α καί πού μπορεΊ ώς εκ τούτου νά εςουσιάζει τ6ν θεωΡΊJτικ6 λ6γο (Στμ)

Ί If ζ ι λ ξ d ι λ 1 ι ) ι (6 ιnεταφΡα ω τη ε 1) etour με τις ε~εις παρακαμψη ΊJ ετροπη σYJμειωνοντας ομως οτι ο 6 6 ~ ~I ~ θ ΙαναyνωσΤΊJς χα ε φορα που α συναντα ΤΥ) μια απο τις ουο εκοοχες α ~ρεπει να μ-ην τοΙ) ~ ( λ ( - - λ~ (Σ )οιαφευγει Yj ((ευπ ασΤΎj ενοτητα αυτης της εζ1)ζ) τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

πρoσανατoλ~ζει τ~ν τακτικ~ μέ άφεΤΊjρ~α εναν τελικό σκοπό ενα τέλος ~ τό θέμα μιας κυpιαpχ~ας μιας κυpιόΤΊjτας κα~ μιας τελικ-ης επανοικειοποίΎ)σΎ)ς

της κίVΗσY)ς καί του πεδίου ΣτρατY)γικ~ εντέλει δίχως στόχο Θά μπορουσε λ λ λ ( 1

κανεις να ΤΎ)ν αποκα εσει τυφ Υ) ταΚΤΙΚΥ) εμπεΙΡΙΚΎ) περιπ αVΗσΊj αν Ί) α~ια του

εμπειρισμου δέν αντλουσε ~ δια ~ό πλΎjρες νόΥ)μά ΤYJς από τ-ήν άντίΘεσ-ή ΤΥ)ς μέ τ~ φιλoσoφικ~ ευΘύVΗ Αν ύπάρχει κάποια περιπλάVΗσΊ) στ~ διαχάραξYJ της differance αύτή δέν ακολουθει περισσότερο τ~ γραμμή του φιλοσοφικου-λογιshyκου διαλόγου απ οσο του συμμετρικου καί αλλΥ)λέγγυου ανάποδου του εμπειshyρικου-λογικου διαλόγου ~H εννοια του παιχνιδιού ϊσταται πέραν αύτης της

αντίΘεσYJς αναηέλλει την ΠPOΎ)γOυμέVΗ της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshyσoφ~ας τήν ένόΤΊ)τα του τυχαίου κα~ της άναγκαιόΤΎ)τας μέσα σέ εναν ύπολοshy

~ λ γισμο οιχως τε ος

Ε ι ( ~ ~ θ λ πισΥ)ς μεσω αποφασΥ)ς και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

λ ( θ φοντας αυτον τον ογο πισω στον εαυτο του ειναι μεσω του εματος της

στρατηγικης ~ του στρατηγήματος πού θά είσαχθουμε στ~ σκέψΎ) της diffeshyrance Μέσω αύτης της αποκλειστικά στραΤΊ)γικ-ης όικαιολόΥησYJς θέλω νά ύπογραμμίσω οτι ~ άποτελεσματικόΤΥ)τα της θεματικΎ)ς της differance μπορε1

λλ θ ι κα ιστα - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΥ)ς εαν

) λ ~ ι λ~ οχι σΤΊ)ν αντικαταστασΊ) ΤΊjς του αχιστον σΤΎ) συνοεσΎ) της σε μια α υσιοα που

~ θ ζ Κ Ι σΤΥ)ν πραγμαΤΙΚΟΤΥ)τα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακόμΎj φορά όέν είναι θεολογική Λοιπόν Θά ελεγα πρωτίστως οτι ~ differance ~ όποία όέν είναι ουτε μιά

λ ζ ι λ λλ λ ε~Y) ουτε μια εννοια στραΤYJγικα μου φαvηκε Ύ) π εον κατα Υ) Ύ) προκειμενου

νά σκεφτω εάν σχι νά κυριεύσω -~ σκέψΎj εδω μπορει νά είναι αύτό τό όπο1ο διαΤYJρειτα ι σέ μιά όpισμέVΗ αναγκαία σχέσΎj μέ τά δομικά ορια της κυριαρshyχίας- αύτό πού αποτελε1 τό πλέον μ~ αναγώγιμο της laquoεποχης)) μας (Ως εκ

τούτου αρχίζω ~oιπόν από τόν τόπο καί τόν χρόνο στόν όπο1ο laquoεμεΤςraquo εμαστε λ λ J ~ ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟΥημενο

εφόσον εΙναι μόνο στ~ βάσΊ) της differance και της laquoίστορίαςraquo ΤΥ)ς πού μπορουμε C θ 1 θ - υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να ι r -Ι rι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΥ)ςraquo

Ακόμα κι αν ~ laquodifferanceraquo δέν είναι οϋτε μιά λέξΎ) ουτε μιά εννοια παρ ολα Θ ~ λ λ ι λ

αυτα α επιχεΙΡΊ)σουμε μια απ Ύ) και κατα προσεγγισΎ) σΎ)μασιο ογΙΚΥ) ανα υσΎ)

8 (~ ~ βπου α μας ΟΟΊ)γΊ)σει προς αυτο που οιακυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε οτι τό ρΎ)μα laquodiffererraquo (τό λατινικό ρΎ)μα diffene) εχει δύο ~ ~ Ι

σΊ)μασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο ~ttre αποτεshy

λ Ι ~ Ι ~ ~ gt θ Μ ουν αντικειμενο υυο υιαφορετικων αρ ρων 1 ε αυΤΊ) ΤΎjν εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφρασΊ) του έλλΎ)νικου διαφέρειν κι αύ-τό δέν θά είναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνδέοντας τόν λόγο μας μέ μιά όpισμέVΗ

ι Ι λ ι ~ λ γλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φιλοσοφΙΚΎ) λιγοτερο

67 JACQUES DERRIDA ~Η Differαnce

εκθεσΎ) θά εκτΙΘετο στό εξαφανίζεσθαι ως έζαφάνισΊj Θά όιακινδύνευε νά

εμφανιστεί νά εξαφανιστεί

Τ Ι λ (Ι ( Ι [dt ] 6 ( Ι ( Ι ζ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες e ours οι φρασεις και Ύj συντα~Ύ) στα οποια

συχνά θά πρέπει νά καταφεύγω θά όμοιάζουν μέ ιxtnIι της απoφατικ~ς θεολοshyΙ ι Ι Ι Ι ~ Ι)

γιας ενιοτε ακομα και στο σt)μειο να μΎ) οιακρινονται απο ΤΎ)ν αποφαΤΙΚΎ)

θεολογΙα HOΊj χρειάσΤΎ)κε νά σΊjμειώσOυμε ΟΤΙ ~ differ~ce όέν εΙναι όέν ( ~ Ι t Ι ( ( ~ Ι θ υπαρχει οεν ειναι ενα ειναι-παρον ov σε oπoιαOΎjΠOτε μOρφΎj καΙ α πρεπει

νά σΎ)μειώσουμε επίσΊjς κάθε τΙ πού δΈV εΊναι όΎ)λαo~ τά πάντα καΙ κατά Ι tl ~ ( ζ ) Δ Ι )

συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαΡ~ΊJ ουτε ουσια εν προερχεται απο καμια

κατηγορΙα του εΙναι είτε εΙναι παρούσα ειτε απούσα Κι εντούτοις αύτό ποι) περιγράφεται ετσι ως differance δέν εΤναι Θεολογικό οϋτε κάν της τάζΎ)ς Γης πλέον αποφατικΊ)ς της απoφατικ~ς θεολογίας ~ όποία πάντα ασχολιόταν μέ τ~ν ) ~ ( ζ ( Ι Ι απooεσμευσΎj οπως ~ερoυμε μιας υπερουσιοτ-ητας περα απο τις πεπερασμενες

χαΤΎ)γορίες της ούσίας καΙ της ϋπαρξΎ)ς ΟYjλαο~ της παρουσίας καί πάντα ~ Ι θ tI Θ Ι ( ζ εσπευοε να υμισει οτι αν αρνειται στον ~ εο το καΤΎ)γορουμενο της υπαρ~Yjς

αυτό γίνεται μονάχα γιά νά του αναγνωριστεί ό ανώτερος ασuλλYjπτος καΙ

αΡΡΎjΤOς τρόπος ϋπαρξ~ς του Δέν πρόκειται έόώ γιά μιά τέτοια κLVYjcrΎj χι Ι θ Ι β β θ ~ (Η dJι ~ Ι Ι

αυτο α επρεπε να επι ε α~ω ει προοοευτικα lllerance οεν ειναι μονο μΥ Ι 16 λ θ λ Ι) θ λ Ι αναγωγιμΎ) σε κα ε οντο oγιΚΎj Ύj εο ογΙΚΎ) -οντο- εο OYΙXYJ- επανοικειοποιshy

) λλ ) Ι Ι ~ ~ ( Ι () θ λ (YjσΎj α α ανοιγοντας το 1010 το οιασΤΎ)μα εντος του οποιου YJ οντο- εο Oγια-Ύj

C Ι ) ι 6 φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΎ)ν ιστορια ΤΎ)ς εμπεριεχει ΤΎ)ν οντο- εshy

Ι ( β Ι Ι ολογια εγγραφο)τας ΤΎjν χαι υπερ αινοντας ΤYJν χωρις επισΤΡOφΎj

Γ ι ~ λ ~ θ Ι ζ Ι λ ~ ια τον ιοιο ογο οεν α Ύj~ερα απο που να αρχισω να ΙXVYJ ατω τη OεσμΎj YJ

τό γράΨΎjμα της clifferance Διότι αυτό ποι) τΙθετα~ ύπό συζ~ΤΎjσY) εΙναι ακριβώς Τι αναζ~ΤΎjσΎj μιας νόμιμYjζ αΡΧΊις ενα απόλυτο σYJμειΌ εκκίνYJσ-ης μιά αρxικ~ εlJθUγη (Η ΠΡOβλΎjματιx~ της γραφYjς διανοίγεται θέτοντας υπό συζ+ιΤΎjσΎ] τ~ν

αξία της αρχης Αυτό πού [7] προτείνω εσω όέν θά αναπτυχΘεί άπλά ως ενας λ λ Ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΎj αΙΤΎ)ματα α~ιωματα

~ όρισμοuς καί μετακινείται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursiνe] γραμμ~κόshyΤΎjτα μιας τάζYJς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ιχνΎιλασία της differance εΙναι στραΤYJγικ~ καΙ περιπετειώδη [aventureuxJ ΣτραΤYjγικ~ δ~ότι καμία αλΎ-ι6εια ( β Ι ~ ~ ό θV -

υπερ αΤΙΚΥ και παρουσα εκτος πεοιου της γραφΎ)ς οεν μπορει να ιεπει εΟΛΟshy

Ι Π ~ ~ ( ~ (λ ~ Ι γιχα ΤYjν ο ΟΤΎ)τα του πεοιου εριπετειωOΊj οΙΟΤΙ αυΤΥ) Yj στραrΎjγΙΚΊj οεν ειναι

( Ι ~ Ι r λ Ι Ι ι λ t μια απ YJ στραΤΎjγΙΚΎj με ΤΎj σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε 0--1

λoγιχ~ Χρx~ που μπορεί νά ιXxιvητoπoιηθεΤ ώς τέτοια και που μπορεΊ ώς εκ τοuτοu νά εξουσιάζει τόν θεωpΎjτιx6 λ6γο (Σ τu)

ι λ 11 ~ ι 1 Ι Ι Ι Ι rι Ιd6 Μεταφpα~ω τη εςfj etour με τις λεζεις παρακαμψη Yj εκτροπη σΥ)μειωνοντας ομως ΟΤL ο ) Ι lθ Ι Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι ~I ~ 81 Ι Ι Ι shyανα(JωσΤ-f)ς κα ε φορα που α συναντα τη μια απο τις oJO εχοοχες α 1φεπει να μΎjν ΤΟJ

~ Ι gtΙ λ (Ι ) - - λ ζ (Σ )oιαφευΎε~ yj laquoευπ αστΥ) ενΟΤΊτα αlYrYjς της ε~Ύjςraquo τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

λ Ι ζ λ λ προσανατο ι ει την τακτιΚΊ) με αφεΤΊ)ρια εναν τε ικο σκοπο ενα τε ος Yj το

θέμα μιας κυριαρχίας μιας κυρι6τητας καΙ μιας τελικ-ης επανοικειοποΙΊ)σης ~I Σ λ ~I Ι Θ Ι

της ΚΙνΎjσYΊς και του πεοιου τραΤΊ)γΙΚΊ) εντε ει οιχως στοχο α μπορουσε

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι Ι λ Ι ι c t Ι κανεις να ΤΊ)ν αποκαλεσει τυφ Ί) ταΚΤΙΚΎj εμπεΙΡΙΚΊ) περιπ ανΎjσΎj αν Ί) α~ια του

έμπειρισμου όέν αντλουσε ~ ϊόια ~6 πλ-ηρες ν6ΥΊμά ΤΊ)ς απ6 τΥν αντΙθεσΥ ΤΊ)ς μέ τΥ φιλοσοφικΥ ευθύνη Αν ύπάρχει κάποια περιπλάνησΊ) στΥ όιαχάραζΊ) της differance αυτΥ όέν ακολουθεΤ περισσ6τερο τΥ γραμμΥ του φιλοσοφιχου-λογιshy

~ λ Ι 1 λλ λ ) ~ ~ )κου οια ογου απ οσο του συμμετρικου και α ΎJ Enuou αναποοου του εμπειshyρικου-λογικου όιαλ6γου (Η εννοια του παιχνιδιου ϊσταται πέραν αυτης της

αντίθεσΊ)ς αναnέλλει τΥν ΠΡOΊ)γOυμένΎj της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshy

σοφίας τΥν έν6ΤΊ)τα του τυχαίου καΙ της αναγκαι6ΤΊ)τας μέσα σέ εναν 1JπολοshyΙ ~I lλ

γισμο οιχως τε ος

Ε Ι Ι ( Ι ~ θ Ι λ ΙπισΊ)ς μεσω αποφασης και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

φοντας αυτ6ν τ6ν λ6γο πίσω στ6ν έαυτ6 του εΙναι μέσω του θέματος της στρατηγικής ~ του στρατηγήματος πού θά εισαχΘουμε στΥ σκέψΎj της diffeshyrance Μέσω αυτης της αποκλειστικά στραΤΎjγικΎjς όικαιολ6ytJσΎjς θέλω νά

ύπογραμμίσω στι ~ αποτελεσματικ6ΤΥΊτα της θεματικΎjς της differance μπορεΤ λλ θ Ι Ι (

κα ισ~α - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΊ)ς εαν

Ι ~I Ι (λ fλ Ι I~ οχι σΤΎjν αντικαταστασΎj ΤΊ)ς του αχιστον στη συνσεσΊ) ΤΥΊς σε μια α υσιοα που

Ι ~I 61 Ι t Ι Κ Ι Ι Ι Ι στην πραγμαΤΙΚΟΤΥΊτα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακ6μΊ) φορά όέν εΙναι θεολογικΥ Λοιπ6ν θά ελεγα πρωτίστως στι ~ differance ~ όποία όέν ειναι ουτε μιά

λέξη οϋτε μιά εννοια στραΤΎjγικά μου φάVYjκε ~ πλέον κατάλλΊ)λι προκειμένου Ι ( Ι ~ ) Ι Ι C

να σκεφτω εαν οχι να χυριευσω -Ύj σκεψι εοω μπορει να ειναι αυτο το οποιο

όιατηρεΤται σέ μιά όρισμέVYj αναγκαία σχέσΊ) μέ τά όομικά ορια της κυριαρshyχίας- αυτ6 πού αποτελεΤ τ6 πλέον μΥ αναγώγιμο της laquoεποχηςraquo μας (Ως έκ

Ι ζ λ ) Ι Ι Ι ( ) τουτου αρχι ω ~oιπoν απο τον τοπο και τον χρονο στον οποιο laquoεμειςraquo ειμαστε

ι Ι λ ιλ 1 ~ Ι ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟYfJμενο

εφ6σον εΙναι μ6νο στΥ βάσΊj της differance καί της laquoίστορίαςraquo ΤΊ)ς πού μπορουμε (6 Ι Ι ζ Ι Ι Ι θ l υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να

Ι rl -Ι roι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΊ)ςraquo

Άκ6μα κι αν ~ laquodifferanceraquo όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια παρ σλα ) Ι θ Ι ) ( λ Ι Ι Ι Ι

αυτα α εΠΙXεΙΡΎjσOυμε μια απ Yj και κατα προσεnισΎj σημασιολογΙΚΥ) αναλυσ-η θl (~ Ι ~ β Ι

που α μας ΟΟΎ)γΥΊσει προς αυτο που οιαχυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε ΟΤΙ τ6 ρημα laquodiffererraquo (τ6 λατινικ6 ρΎ)μα diffene) εχει όύο Ι ~ Ι ~ Ι

σΥΊμασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο Lttτe αποτεshy

λ ) i ~ ~ θ λΙ f Ι ουν αντικειμενο uUO οιαφορετιχων αρ ρων lv ε αυΤΥ) την εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφραση του έλλΊ)νιχου διαφέρειν ΚΙ αυτ6 όέν θά

εΙναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνόέοντας τ6ν λ6γο μας μέ μιά όρισμένη λ (λ λ λγλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φι οσοφΙΚΊ) ιγοτερο

69 JACQUES DERRIDA ltΗ Differαnce

καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλΎ) Διότι ~ κατανoμ~ της σΎ)μασίας στό t λλ Ι δ ι ~ Ι λ β Ι Ι Ι ~ Ι Ι β λ ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου

diffeue τουτέστιν τ~ν πράξΎ) της αναβολ~ς γι αργότερα του λαμβάνειν ύπόψΎ) λ β Ι (ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι ) Ι Ι Ι ς λ Ι

του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υΠΟΟΎ) ωνει

) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο μια παρακαμ Ύ) μια προ εσμια μια κα υστερf)-

1 ) Ι θ Ι Ι ι ι θ Ι Ι ζ ~ Ι Ι λ Ι ζcrf) ενα απο εμα μια αναπαραστασΎ) εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~Ύ)

πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι~σει αλλά θά μπορουσε νά εγγραφεΤ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα χρόνιση [temΡοήsatiοn] Differer μέ αύτ~ την εννοια εΙναι τό χρονίζειν

Ι ι ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

το προσφευγειν συνεΙΟf)τα Ύ) ασυνεΙΟf)τα στη χρονικη και χρονοποιYjΤΙΚYj με-

σολάβYjσΎ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξYj ~ τ~ν εκπλ~ρωσY) μιας laquoεπιθυμίαςraquo ~ laquoθέλΎ)σYjςraquo κι εξίσου επιφέρει αύΤ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα ΚαΙ θά όουμε αργότερα πως

αύτΥι ~ χρόνισΎι [temΡοήsatiοnJ είναι επίσΎ)ς χρονοποίΥ)σΎ) [temporalisationJ καΙ χώρισΥ) [espacement]7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου καΙ τό γίγνεσ8αι-χωρος

Ι ( Ι Ι Ι Ι Ι (Ι t

του χρονου Ύ) (πρωταΡΧΙΚΎ) συγκΡΟΤΥ)σΥ)) του χρονου και χωρου οπως Yj με-τ-α-

φυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ Ι Ι 18

ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται

CH αλλΥ) εννοια του differer εΙναι ~ πιό κoιvΉ καΙ αναΥΥωρίσιμΎ) τό νά μ~ν Ι Ι Ι ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσYjμο το να ειναι α ο οιακριτο κτ ταν προκειται για τα shy

feren(t)(d)(s) μιά λέξΥ) πού μπορουμε νά γράψουμε λοιπόν οπως θέλουμε μέ ενα τελικό t ~ d ειτε πρόκειται γιά τό ζ~τY)μα της έτερόΤΥ)τας της ανομοιόΤΥ)τας ειτε της έτερόΤYjτας της αλλεργίας καΙ της πολεμικΊ)ς ενα όιάστ-ημα μιά α-

Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ Ι I~ Ι ποστασΎι μια χωριση α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-

ι Ι e ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια και να παραχ ει ενεργα ουναμικα και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν

επανάλΎ)ψYj

IΟμως ~ λέξΥ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισΎ) ουτε στό differend ώς πόλεμος Είναι αύτΥι ~ απώλεια

Ι ι θ Ι Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=JX (ΙσΥ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- f) ε~Y) werance με

a) AύΤ~ ~ λέξYj μπορεΤ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σYjμασιων ΤYjς Είναι αμεσα καΙ μ~ αναγώγιμα πολυσYjμιχ~ κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω Παραπέμπει οχι

7 0 Χρ-ηστος Γ Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιJ καί τό espacement ώς διάστημα (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση καΙ χωροποίηση άντίστοιχα Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση άφου ~

Ι λζ Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενΎ) ε~Ύj εχει το π εονεκτημα εκτος απο το laquoγιγνεσ αι χρονοςraquo να σ-ημαινει μεσω

συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω τ~ν laquoάργοπορίαraquo τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρΎjσΎjraquo σΎj-Ι Ι ( Ι βλ Ι Ι Ι ~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι

μασια mYJV οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ-α ς χρονοποιηση μεταφρα ουμε το temposhyralisation ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεΊ νά άποοίόει τό laquoγ~γνεσθαι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της αναφορΖχς τους σέ εναν χωΡtσμό του όποίου όέν προϋπάρχουν άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα (Στμ)

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

JACQUES DERRIDA ~H Differαnce 65

τ~ν oικoγενειακ~ κατοικία καΙ τόν τάφο [οίκο] του οικείου [propre] στ~ν όποία παράγεται από τ~ν differance ~ οικονομία τού θανάτου Αυτός ό λίθος [Ρίeπe] -ύπό τόν ορο οτι κάποιος γνωρίζει πως νά απoκρυπτoγραφ~σει τ~ν εγγραφ~

~ ι Ι λ ι Ι Ι ι λ ι θ ι ~ ~ ι του- οεν απεχει πο υ απο το να ανα((ει ει τον ανατο του ουνασΤΎ

Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι ι (Ω λΚι ειναι ενας ταφος που οεν μπορει ουτε καν να ανΤΥ)ΧΎσει ς αποτε εσμα

όέν μπορω νά σας όώσω νά καταλάβετε μέσω τοu λόγου μου μέσω της όμιλίας Ι θ ι Ι Ι Ι ι r λλ ι Φ λ Ι (Ε ι ι Ι

που απευ υνω αυτ-η τ-η στιγμ-η στ-η α ικ-η ι οσοφικ-η ταιρεια για ποια

όιαφορά μιλω οταν μιλώ γι αUτ~ν Μπορω νά μιλ~σω γι αύτ~ν τ~ γραφικ~ ~ ι Ι Ι (~ ι λ λ Ι Ι Ι Ι ( Ι ι οιαφορα μονο μεσω ενος ιοιαιτερα π αγιου ογου για τ-η γραφΎ και υπο τ-ην

προϋπόθεσΎ ΟΤΙ κάθε φορά όιευκρινίζω αν άναφέρομαι στ~ όιαφορά [difference] μέ e ~ ην differance μέ a Κάτί πού όέν θά άπλοποι~σει τά πράγματα σ~μερα

Ι θ ~ βλ Ι Ι λ ~ Ι Ι Ι λ θκαι α μας α ει σε κοπο μεγα ο εσας και εμενα εαν του αχιστον επι υshy

μουμε νά συνεννο-ηθουμε Όπως καΙ νά χει οί προφορικές όιευκρινίσεις πού θά ~ θ ι λ Ι Ι ι θ ι Ι Ι ι οινω -οταν α εω laquoμε eraquo -η laquoμε araquo- α αναφερονται αναποφευκτα σε ενα

γραπτό κείμενο πού παρακολουθει τόν λόγο μου σέ ενα κείμενο τό όποιο κρατω θ Ι ~ β Ι Ι Ι ( θ θ

μπροστα μου που το οια ασω και προς το οποιο α χρειαστει ναα κατευ υνω

ι ι ι ι ΔΙ θ Ι Ι Ι ι τα χερια και τα ματια σας εν α μπορεσουμε να αποφυγουμε το περασμα

ι ΓΙ Ι ι Ι Ι Ι Ι ζ ζ Ι Ι

μεσα απο ενα γραπτο κειμενο ουτε να αποφυγουμε τ-ην τα~-η της ατα~ιας που

ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι παραγεται μεσα σε αυτο - κι αυτο ειναι που πανω λαπ ο α μετραει για μενα

Βέβαια αύτ~ ~ πυραμιόικ~ σιωη της γραφικΎ)ς όιαφορας [5] ανάμεσα στό e καΙ τό a μπορει νά λειτουρΥ)σει μόνο μέσα στό σύσΤΥ)μα της φωνητικ~ς γραφΎ)ς

καΙ στό εσωτερικό μιας γλώσσας ~ μ~ας γραμματικΎ)ς ίστορικά σuνόεόεμέVfjς

μέ τ~ φωνY)nκ~ γραφ~ οπως επίσYjς καί μέ όλόκλ-ηΡΎJ τ~ν κουλτούρα πού είναι ) ~ Ι Ι Ι Αλλ Ι θ Ι 1 Ι θ Ι ( Ι Ι ασιαχωριστ-η απο αυτ-ην α α ελεγα οτι αυτ-η κα εαυΤΥ)ν -η σιωΠΎ) που

λειτουργεΤ εντός μόνο της αποκαλούμενης φωνητικης γραφ-ης σ-ηματοόοτεΤ καΙ ( θ Ι ζ Ι Ι ~ Ι λλ λ Ι ι Ι θ ι λ ι υπεν υμι ει με εναν ιοιαιτερα κατα -η ο τροπο οτι αντι ετα με μια π ατια

~ ~ ~ Ι lλ Ψ ~I ( Ι Ι Ι ΔΙ (Ι θ Ι οιαοεοομεVf) προκατα Ύ Υ) οεν υπαρχει φωνYjτικ-η γραφΊΙ εν υπαρχει κα αρα

καΙ αυστ-ηρά φωVf)ΤΙΚ~ γραφ~ (Η αποκαλούμεVf) φωVf)ΤΙΚ~ γραφ~ μπορεΤ καshyταρx~ν καΙ όικαιωματικά κι οχι μόνο λόγω μιας εμπειρικΎ)ς ~ τεχνικΎ)ς ανεshy

Ι lλ Ι 11 Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

παρκειας να ειτουργει μονο με το να επιτρεπει τ-ην εισοοο στο συσΤΎμα CYjς μ-η

φωVf)τικων laquoσΎμεΙωνraquo (στΙξΎjς ό~αστ~ματoς κτλ) Μιά μελέτ-η της όομης καΙ

της αναγκαιότ-ητας αYrων των μ~ φωVfjτικων σΎμεΙων γρΥιγορα αποκαλύπτει 1 Ι λ Ι β Ι ι θ Ι Ι Ι Α Ι οτι μο ις και μετα ιας μπορουν να ανεχ ουν τ-ην εννοια του σΎjμειoυ κομα

Ι Ι Ι ~ ~ Ι ( Ι ( θ Ι ζ (Σ Ι καλυτερα το παιχνιοι της οιαφορας το ΟΠΟΙΟ οπως μας υπεν υμι ει ο ωσσυρ

εΙναι ~ συνθ~ΚΎj γιά τ~ όυνατόΤYjτα καΙ λειτoυργ~α κάθε σΎμεΙου εΙναι τό ιόιο ιl λ Ι Ι ~ (Η ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι ι ενα σιωπη ο παιχνιοι οιαφορα αναμεσα σε συο φωVf)ματα που μονο αυΤΎ

επιτρέπει σ ιΧ1Jτά νά είναι καΙ νά λειτουργουν ώς τέτοια είναι μ~ ακουόμεVf) Τό ι Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι

μΎ ακουομενο ανοιγει σΤΥ) νΟΎσΎ τα ουο παροντα φωVf)ματα οπως αυτα παshy

ι ζ Ε Ι ~ Ι (Ι λ Ι θ Ι Ι Ι Ι ~ ιρουσια ονται αν οεν υπαρχει οιπον κα αρα φωVf)ΤΙΚΎj γpαφΎj τοτε οεν

υπάρχει καθαρά φωνητικ~ φωνή (Η όιαφορά πού αναόεικνύει τά φω~ματα

66 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι Ι l Ι Ι Ι Ι θ ~ λ ι ζ θ κα~ τους επιτρεπε~ να ακουγονται παραμενει με χα ε εννοια της ε~ης κα εshy

ι Ι αυΤΥ) μη ακουομεVYJ

Θά μας αντιταχθεί οΤι γ~ά τούς ιοιους λόγους ~ ϊοια -ή γραφ~κ~ οιαφορά χάνεται στ~ νύχτα όέν μπορεί ποτέ νά εννοηθεΊ ώς ενας πλ~ρως αισθΥ)τός ορος αλλά μαλλον επεκτείνει μιά αόρατη σχέση τό σΥ)μάοι μιOCς αφανους σχέσης

ζ Ι ~θ Ι Α ι β λ Αλλ 11 Ι Ι (μεταlt-υ ουο εαματων ναμφι ο α α οτι απο αυΤΥ) ΤΥ)ν ΟΠΤΙΚΥ) γωνια η

~ Ι Ι Ι Ι dJL () Ι Ι ~ Ι οιαφορα που σΥ)μειωνεται σΤΊ)ν laquo iller nceraquo αναμεσα στο e και στο a οιαφευshyγει τόσο της ορασΥ)ς οσο καί της ακο-ης ϊσως ευτυχως υποοεικνύει οτι έοω θά

Ι Ι ~ ) Ι Ι Ι Ι lζ laquo Ι ~I Ι λl

πρεπει να μας επ~τραπει να αναφερομαστε σε μια τα~ηη οποια οεν ClVf)XEL π εον

θ ι Αλλ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιστην α~σ ανΤΙΚΟΤ1jτα α κι ουτε μπορει να IΧVf)xEL στη νοητοτητα την ~I laquo ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ιοεατοτητα η oπo~α οεν συνοεεται κατα τυΧΥ) με την αντικειμενικοτητα του

θεωρείν η της Οιάνοιας Έοω συνεπως Θamp πρέπει νά επιτρέψουμε στούς

έαυτούς μας νά αναφερθουμε σέ μιά τάξη πού αρνείται τ~ν αντίθεσΥ) μία έκ

των θεμελιωοων άντιθέσεων της φιλοσοφίας ανάμεσα στό αισθΥ)τό καί τό νΟΥ]shyΙ ltΗ Ι ζ ( Ι ~ Ι Ι θ Ι ~ ~ Ι Ι

το ταlt-Υ) Υ) οποια αρνειται αυΤΥ) την αντι εσΥ) και ΤΥ)ν αρνειται επεΙΟΥ) ΤΥ)

μεταφέρει άναγγέλλεται σέ μιά κίvησY) της differance (μέ a) ανάμεσα σέ όύο οιαφορές η ούο γράμματα μ~ά differance ~ όποία οέν αν~κει οϋτε στη φω~ οϋτε

Ι Ι Ι Ι lθ)1 Ι (t ζ ι ( Ι ζ σΤΥ) γραψη με ΤΥ) συvη f) εννοια και f) oπo~α εντοπι εται οπως ο παρα~ενoς

χωρος πού θά μας κρατ~σει έόω γιά μιά ωρα ανάμεσα στ~ν όμιλία καί τ~ γραφ~ καί πέρα από τ-ήν ηρεμΥ) οικειότητα πού μας συνοέει μέ Τ~ μία καί τ-ήν αλλΥ) περιστασιακά καΘησυχάζοντάς μας στ~ν πλάΥΥ) ΟΤΙ εΙναι Ούο

[6] πως θά τά καταφέρω νά μιλ~σω γιά τό a της differance Δέν χρειάζεται νά ειπωθεί οτι όέν μπορεί νά εκτεθεί Δέν μπορουμε νamp έκΘέσουμε παρά μόνο

αυτό τό όποΤο σέ μιά όρισμένη στιγμ~ μπορεί νά καταστεί παρόν εκοηλο αυτό πού μπορεί νά οειχθεί νά παρουσιαστεί ώς κάτι παρόν ενα εΙναι-παρόν στ~ν λ Ι θ Ι λ Ι Θ ( )1 Ι ~ Τ α η εια του σΤYjν α f) εια ενος παροντος Yj την παρουσια του παροντος ωρα

έάν -ή differance εΙναι (κι επίσης οιαγράφω τό laquoείναιraquo) αυτό πού καθιστα όυνατ~ Ij I~ ζ ( Ι ΔΙ Ι

την παρουσια του ειναι-παρον οεν παρoυσ~α εται ποτε ως τετοια εν προσφεshy

Ι ΣΙ Ι Φ λ Ι Ι Ι Θ Ι (β Ιρεται ποτε στο παρον ε κανεναν υ αγoμεvη και μη εκτι εμενη υπερ αινε~

σέ αυτό τό συγκεκριμένο σΥ)μείο καί κατά εναν τακτικό τρόπο τ~ν τάξη της

αλ~θειας χωρίς ομως νά αποκρύπτεται ώς κάτι ώς ενα μυσΤΥ)ριωοες ον στό απόκρυφο μιας μ~ γνώσΥις η σέ μιά όπή της όποίας οί ακρες θά ηταν προσοιοshyρίσιμες (γιά παράοειγμα σέ μιά τοπολογία του ευνουχισμου)5 Σέ όπoιαo~πoτε

ltΗ J ι J Ιθ J La dIt J Ι Ι ~ Ι Ι5 συγκεκριμεVΎJ φρασΎ) που προστε Ύ)κε σ~o laquo illeranceraquo γ~α ΤΥ)ν εκσοσΎ) του στον τόμο Marges de lα philosophie (1972) από οπου μεταφράζουμε αναφέρεται στ~ν πoλεμικ~ στ~ν οποία ό Ντερριντά εΙχε ~~Ί) έμπλΙΧΥΕΙ (στό PositiDτιs σ~ά Έμβοα Τά ϋψη τού 1νίτσε καί σ7ό Le

ι ι ι) Ζ Λ Γ ι ι Ν J lt λ ~ ~shyFΊαcteur de lα vente με τον αχ ακαν ια τον τερριντα η laquoτοΠο ογια του ευνουχισμουraquo του

Λακάν ~ όποία προσ8ιορίζει την ((οπήraquo η τ~ν ελλεΙψΎ) σέ εναν ορισμένο χ(ρο -laquoμιιΧ οπή της ( lt gtΙ θ ι ~ λ β Ι ι J J (gtΙ J οποιας οι ακρες α Ύ)αν προσσωρισιμεςraquo- Επανα αμ ανει ΤΎ) μεταφυσΙΚΎ) χεφονομια αν και με

έναν αρνητικό τρόπο) της μετατροπης της ιΧπουσίας της ελλεΙψΎ)ς της όπης σέ μιά ύπερβατοshy

67 JACQUES DERRillA ~H Differαnce

ι θ θ ι ) Ι8 ι ) ζ ζ θ ι ) ζ Θ ι ~ ~ Ι ι εκ εσΎj α εκτ~ ετο στο ειαφανι εσ αι ως ε~αφανισΎj ι α oιακ~νoυνευε να

) ~ ) ζ

Τεμφανιστει να ε~αφαν~στει

λι (ι ( ι [d ] 6 c Ι ( ~ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες etours οι φρασεις και Υ) συντα--Υ) στα οποια

Ιθ Ι θ ( ζ Ι ι ~ θ λσυχνα α πρεπει να καταφευγω α ομοια ουν με αυτα της αποφαΤΙΧΥ)ς εο οshy

ι ι ) ~ Ι ~I ) Ι Ι γιας ενιοτε ακομα και στο σΥ)μειο να μΥ) οιακρινονται απΌ ΤΥ)ν αποφαΤΙΚΥ)

θεολογΙα ΉOΎJ χρειασΤΥ)κε να σ1jμειώσουμε οτι ~ differance όέν είναι όέν ( ~ ιΙ ( ~ Ι ι θ υπαρχει οεν εινα~ ενα ειναι-παρον ~ ον) σε οποιαΟΊΠοτε μορφΥ)middot και α πρεπει

ι ι ) ι 6 ι δ ~ λ ~Ι Ι Ι ι να σΎjμειωσOυμε επισΥ)ς χα ε τι που εν ειναι OΎj αΟΥ) τα παντα και κατα

tI ~ ι ι (ι ζ Δ Ι συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαριΎj ουτε ουσια εν προερχεται απΌ χαμια

καΤΥ)γορία του είναι εϊτε είναι παρούσα εϊτε απούσα Κι έντούτοις αυτό πού περιγράφεται ετσι ώς differance όέν είναι θεολογικό ουτε χαν της ταξΎjς της πλέον αποφατικΎ)ς της αποφατικΎ)ς θεολογίας ~ όποία παντα ασχολιόταν μέ τ~ν ~ Ι ιΙ ζ ( Ι

αποοεσμευσΥ) οπως ιερουμε μιας υπεΡOυσΙOΤΎjτας περα απΌ τις πεπερασμενες

καΤΥ)γορίες της ουσίας καΙ της ϋπαρξΥ)ς όΎjλαO~ της παρουσίας καί παντα

εσπευοε να θυμίσει οτι αν αρνε1ται στόν Θεό τό καΤΥ)γορούμενο της ϋπαρξΥ)ς αυτό γίνεται μοναχα για να του αναγνωριστε1 ό ανώτερος ασύλλΎjΠΤOς καί ι IΙ ζ Δ Ι ) ~ ~ Ι Ι ΙαΡΡΥ)τος τροπος υπαΡ~Ύjς του εν προκειται εοω για μια τετοια κινY)σΎj κι

αυτό θα επρεπε να έπιβεβαιωθε1 προοΟευτικα (Η differance 3έν είναι μόνο μ~ ι ι Ι8 ) λ ι θ λ ι θ λ αναγωγιμΥ) σε κα ε οντο ογιΧη Ύj εο ογΙΚΥ) -οντο- εο ογΙΚΥ)- επανοικειοποιshy

λλ ~ ~ Ι ( ( θ λ C Y)σΎj α α ανοιγοντας το ιοιΟ το οιασΤΥ)μα εντος του οποιου Ύj οντο- εο ογια -Ύj

ι Ι( Θ

φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΥ)ν ιστορια ΤΥ)ς εμπεριεχει ΤΥ)ν οντο- εshy IC βι ι

ολογια εγγραφοντας ΤΎjν και υπερ αινοντας ΤΎjν χωρις επισΤΡOφΎj Ι~ λ ι ~θ ι ζ ) Ι λ ϊ- Ι ιΓ ι

ια τον ΙοιΟ ογο οεν α Ύjιερα απΌ που να αρχισω να ιχνΎj ατω ΤΥ) OεσμΎj Ύ)

τό γράΨΎjμα της differance Διότι αυτό πού τίθεται υπό συζ~τY)σY) είναι άχριβως ~ άναζ~ΤΎ)σY) μιας νόμιμΎ)ς αρχΎ)ς ενα απόλυτο σΥ)μειο εΚΚΙVΎjσY)ζ μια αρxικ~ ευθύνΊ) CH ΠΡOβλΎjματιX~ της γραφ-ης διανοίγεται θέτοντας υπό συζ~ΤΎjσY) τ~ν

αξία της αρχής Αυτό πού [7] προτείνω έδω όέν θά αναπτυχθεΤ άπλα ώς ενας λ λ ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΥ) αΙΤΎjματα αιιωματα

~ όρισμούς καί μετακινεΤται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursive] γραμμικόshyΤΎjτα μιας ταξΥ)ς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ~ΧVΎjλασία της differance εΙναι

ι ~ [ ] Σ ~ ι λ θστραΤΥ)γΙΚΥ) και περιπετειωυΎj aventureux τραΤΊjγΙKη oΙOΤ~ καμια α Ί) ε~α ( β Ι Ι Ι ~Ι ~ ~ ~ ~ ~ ι θ ~ υπερ ατ~κη κα~ παρουσα εχτος πεοιου της γραφΎjς οεν μπορει να οιεπει εΟΛΟshy

ι (λΙ ~ ϊ-Ι Π ι ~ ~ ι ι ( ~ γικα ΤΎjν ο ΟΤΥ)τα του πεοιου εριπετειωοΊΙ ΟΙΟΤΙ αυτη Ύj στραΤΥ)γΙΚΎ) οεν ειναι

ι ~ λ Ι Ι ~ Ι Ι ι ιΙ λ Ι ιΙ μια απ Ύ) στραΤΎjγΙΚΎj με τη σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε οτι

λoγιχ~ αPx~ πού μπορεί νά αXΙVΎJΤOΠOΙ1)6εΊ ώς τέτo~α καί πού μπορεΊ ώς εκ τούτου νά εςουσιάζει τ6ν θεωΡΊJτικ6 λ6γο (Στμ)

Ί If ζ ι λ ξ d ι λ 1 ι ) ι (6 ιnεταφΡα ω τη ε 1) etour με τις ε~εις παρακαμψη ΊJ ετροπη σYJμειωνοντας ομως οτι ο 6 6 ~ ~I ~ θ ΙαναyνωσΤΊJς χα ε φορα που α συναντα ΤΥ) μια απο τις ουο εκοοχες α ~ρεπει να μ-ην τοΙ) ~ ( λ ( - - λ~ (Σ )οιαφευγει Yj ((ευπ ασΤΎj ενοτητα αυτης της εζ1)ζ) τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

πρoσανατoλ~ζει τ~ν τακτικ~ μέ άφεΤΊjρ~α εναν τελικό σκοπό ενα τέλος ~ τό θέμα μιας κυpιαpχ~ας μιας κυpιόΤΊjτας κα~ μιας τελικ-ης επανοικειοποίΎ)σΎ)ς

της κίVΗσY)ς καί του πεδίου ΣτρατY)γικ~ εντέλει δίχως στόχο Θά μπορουσε λ λ λ ( 1

κανεις να ΤΎ)ν αποκα εσει τυφ Υ) ταΚΤΙΚΥ) εμπεΙΡΙΚΎ) περιπ αVΗσΊj αν Ί) α~ια του

εμπειρισμου δέν αντλουσε ~ δια ~ό πλΎjρες νόΥ)μά ΤYJς από τ-ήν άντίΘεσ-ή ΤΥ)ς μέ τ~ φιλoσoφικ~ ευΘύVΗ Αν ύπάρχει κάποια περιπλάVΗσΊ) στ~ διαχάραξYJ της differance αύτή δέν ακολουθει περισσότερο τ~ γραμμή του φιλοσοφικου-λογιshyκου διαλόγου απ οσο του συμμετρικου καί αλλΥ)λέγγυου ανάποδου του εμπειshyρικου-λογικου διαλόγου ~H εννοια του παιχνιδιού ϊσταται πέραν αύτης της

αντίΘεσYJς αναηέλλει την ΠPOΎ)γOυμέVΗ της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshyσoφ~ας τήν ένόΤΊ)τα του τυχαίου κα~ της άναγκαιόΤΎ)τας μέσα σέ εναν ύπολοshy

~ λ γισμο οιχως τε ος

Ε ι ( ~ ~ θ λ πισΥ)ς μεσω αποφασΥ)ς και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

λ ( θ φοντας αυτον τον ογο πισω στον εαυτο του ειναι μεσω του εματος της

στρατηγικης ~ του στρατηγήματος πού θά είσαχθουμε στ~ σκέψΎ) της diffeshyrance Μέσω αύτης της αποκλειστικά στραΤΊ)γικ-ης όικαιολόΥησYJς θέλω νά ύπογραμμίσω οτι ~ άποτελεσματικόΤΥ)τα της θεματικΎ)ς της differance μπορε1

λλ θ ι κα ιστα - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΥ)ς εαν

) λ ~ ι λ~ οχι σΤΊ)ν αντικαταστασΊ) ΤΊjς του αχιστον σΤΎ) συνοεσΎ) της σε μια α υσιοα που

~ θ ζ Κ Ι σΤΥ)ν πραγμαΤΙΚΟΤΥ)τα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακόμΎj φορά όέν είναι θεολογική Λοιπόν Θά ελεγα πρωτίστως οτι ~ differance ~ όποία όέν είναι ουτε μιά

λ ζ ι λ λλ λ ε~Y) ουτε μια εννοια στραΤYJγικα μου φαvηκε Ύ) π εον κατα Υ) Ύ) προκειμενου

νά σκεφτω εάν σχι νά κυριεύσω -~ σκέψΎj εδω μπορει νά είναι αύτό τό όπο1ο διαΤYJρειτα ι σέ μιά όpισμέVΗ αναγκαία σχέσΎj μέ τά δομικά ορια της κυριαρshyχίας- αύτό πού αποτελε1 τό πλέον μ~ αναγώγιμο της laquoεποχης)) μας (Ως εκ

τούτου αρχίζω ~oιπόν από τόν τόπο καί τόν χρόνο στόν όπο1ο laquoεμεΤςraquo εμαστε λ λ J ~ ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟΥημενο

εφόσον εΙναι μόνο στ~ βάσΊ) της differance και της laquoίστορίαςraquo ΤΥ)ς πού μπορουμε C θ 1 θ - υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να ι r -Ι rι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΥ)ςraquo

Ακόμα κι αν ~ laquodifferanceraquo δέν είναι οϋτε μιά λέξΎ) ουτε μιά εννοια παρ ολα Θ ~ λ λ ι λ

αυτα α επιχεΙΡΊ)σουμε μια απ Ύ) και κατα προσεγγισΎ) σΎ)μασιο ογΙΚΥ) ανα υσΎ)

8 (~ ~ βπου α μας ΟΟΊ)γΊ)σει προς αυτο που οιακυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε οτι τό ρΎ)μα laquodiffererraquo (τό λατινικό ρΎ)μα diffene) εχει δύο ~ ~ Ι

σΊ)μασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο ~ttre αποτεshy

λ Ι ~ Ι ~ ~ gt θ Μ ουν αντικειμενο υυο υιαφορετικων αρ ρων 1 ε αυΤΊ) ΤΎjν εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφρασΊ) του έλλΎ)νικου διαφέρειν κι αύ-τό δέν θά είναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνδέοντας τόν λόγο μας μέ μιά όpισμέVΗ

ι Ι λ ι ~ λ γλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φιλοσοφΙΚΎ) λιγοτερο

67 JACQUES DERRIDA ~Η Differαnce

εκθεσΎ) θά εκτΙΘετο στό εξαφανίζεσθαι ως έζαφάνισΊj Θά όιακινδύνευε νά

εμφανιστεί νά εξαφανιστεί

Τ Ι λ (Ι ( Ι [dt ] 6 ( Ι ( Ι ζ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες e ours οι φρασεις και Ύj συντα~Ύ) στα οποια

συχνά θά πρέπει νά καταφεύγω θά όμοιάζουν μέ ιxtnIι της απoφατικ~ς θεολοshyΙ ι Ι Ι Ι ~ Ι)

γιας ενιοτε ακομα και στο σt)μειο να μΎ) οιακρινονται απο ΤΎ)ν αποφαΤΙΚΎ)

θεολογΙα HOΊj χρειάσΤΎ)κε νά σΊjμειώσOυμε ΟΤΙ ~ differ~ce όέν εΙναι όέν ( ~ Ι t Ι ( ( ~ Ι θ υπαρχει οεν ειναι ενα ειναι-παρον ov σε oπoιαOΎjΠOτε μOρφΎj καΙ α πρεπει

νά σΎ)μειώσουμε επίσΊjς κάθε τΙ πού δΈV εΊναι όΎ)λαo~ τά πάντα καΙ κατά Ι tl ~ ( ζ ) Δ Ι )

συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαΡ~ΊJ ουτε ουσια εν προερχεται απο καμια

κατηγορΙα του εΙναι είτε εΙναι παρούσα ειτε απούσα Κι εντούτοις αύτό ποι) περιγράφεται ετσι ως differance δέν εΤναι Θεολογικό οϋτε κάν της τάζΎ)ς Γης πλέον αποφατικΊ)ς της απoφατικ~ς θεολογίας ~ όποία πάντα ασχολιόταν μέ τ~ν ) ~ ( ζ ( Ι Ι απooεσμευσΎj οπως ~ερoυμε μιας υπερουσιοτ-ητας περα απο τις πεπερασμενες

χαΤΎ)γορίες της ούσίας καΙ της ϋπαρξΎ)ς ΟYjλαο~ της παρουσίας καί πάντα ~ Ι θ tI Θ Ι ( ζ εσπευοε να υμισει οτι αν αρνειται στον ~ εο το καΤΎ)γορουμενο της υπαρ~Yjς

αυτό γίνεται μονάχα γιά νά του αναγνωριστεί ό ανώτερος ασuλλYjπτος καΙ

αΡΡΎjΤOς τρόπος ϋπαρξ~ς του Δέν πρόκειται έόώ γιά μιά τέτοια κLVYjcrΎj χι Ι θ Ι β β θ ~ (Η dJι ~ Ι Ι

αυτο α επρεπε να επι ε α~ω ει προοοευτικα lllerance οεν ειναι μονο μΥ Ι 16 λ θ λ Ι) θ λ Ι αναγωγιμΎ) σε κα ε οντο oγιΚΎj Ύj εο ογΙΚΎ) -οντο- εο OYΙXYJ- επανοικειοποιshy

) λλ ) Ι Ι ~ ~ ( Ι () θ λ (YjσΎj α α ανοιγοντας το 1010 το οιασΤΎ)μα εντος του οποιου YJ οντο- εο Oγια-Ύj

C Ι ) ι 6 φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΎ)ν ιστορια ΤΎ)ς εμπεριεχει ΤΎ)ν οντο- εshy

Ι ( β Ι Ι ολογια εγγραφο)τας ΤΎjν χαι υπερ αινοντας ΤYJν χωρις επισΤΡOφΎj

Γ ι ~ λ ~ θ Ι ζ Ι λ ~ ια τον ιοιο ογο οεν α Ύj~ερα απο που να αρχισω να ΙXVYJ ατω τη OεσμΎj YJ

τό γράΨΎjμα της clifferance Διότι αυτό ποι) τΙθετα~ ύπό συζ~ΤΎjσY) εΙναι ακριβώς Τι αναζ~ΤΎjσΎj μιας νόμιμYjζ αΡΧΊις ενα απόλυτο σYJμειΌ εκκίνYJσ-ης μιά αρxικ~ εlJθUγη (Η ΠΡOβλΎjματιx~ της γραφYjς διανοίγεται θέτοντας υπό συζ+ιΤΎjσΎ] τ~ν

αξία της αρχης Αυτό πού [7] προτείνω εσω όέν θά αναπτυχΘεί άπλά ως ενας λ λ Ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΎj αΙΤΎ)ματα α~ιωματα

~ όρισμοuς καί μετακινείται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursiνe] γραμμ~κόshyΤΎjτα μιας τάζYJς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ιχνΎιλασία της differance εΙναι στραΤYJγικ~ καΙ περιπετειώδη [aventureuxJ ΣτραΤYjγικ~ δ~ότι καμία αλΎ-ι6εια ( β Ι ~ ~ ό θV -

υπερ αΤΙΚΥ και παρουσα εκτος πεοιου της γραφΎ)ς οεν μπορει να ιεπει εΟΛΟshy

Ι Π ~ ~ ( ~ (λ ~ Ι γιχα ΤYjν ο ΟΤΎ)τα του πεοιου εριπετειωOΊj οΙΟΤΙ αυΤΥ) Yj στραrΎjγΙΚΊj οεν ειναι

( Ι ~ Ι r λ Ι Ι ι λ t μια απ YJ στραΤΎjγΙΚΎj με ΤΎj σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε 0--1

λoγιχ~ Χρx~ που μπορεί νά ιXxιvητoπoιηθεΤ ώς τέτοια και που μπορεΊ ώς εκ τοuτοu νά εξουσιάζει τόν θεωpΎjτιx6 λ6γο (Σ τu)

ι λ 11 ~ ι 1 Ι Ι Ι Ι rι Ιd6 Μεταφpα~ω τη εςfj etour με τις λεζεις παρακαμψη Yj εκτροπη σΥ)μειωνοντας ομως ΟΤL ο ) Ι lθ Ι Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι ~I ~ 81 Ι Ι Ι shyανα(JωσΤ-f)ς κα ε φορα που α συναντα τη μια απο τις oJO εχοοχες α 1φεπει να μΎjν ΤΟJ

~ Ι gtΙ λ (Ι ) - - λ ζ (Σ )oιαφευΎε~ yj laquoευπ αστΥ) ενΟΤΊτα αlYrYjς της ε~Ύjςraquo τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

λ Ι ζ λ λ προσανατο ι ει την τακτιΚΊ) με αφεΤΊ)ρια εναν τε ικο σκοπο ενα τε ος Yj το

θέμα μιας κυριαρχίας μιας κυρι6τητας καΙ μιας τελικ-ης επανοικειοποΙΊ)σης ~I Σ λ ~I Ι Θ Ι

της ΚΙνΎjσYΊς και του πεοιου τραΤΊ)γΙΚΊ) εντε ει οιχως στοχο α μπορουσε

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι Ι λ Ι ι c t Ι κανεις να ΤΊ)ν αποκαλεσει τυφ Ί) ταΚΤΙΚΎj εμπεΙΡΙΚΊ) περιπ ανΎjσΎj αν Ί) α~ια του

έμπειρισμου όέν αντλουσε ~ ϊόια ~6 πλ-ηρες ν6ΥΊμά ΤΊ)ς απ6 τΥν αντΙθεσΥ ΤΊ)ς μέ τΥ φιλοσοφικΥ ευθύνη Αν ύπάρχει κάποια περιπλάνησΊ) στΥ όιαχάραζΊ) της differance αυτΥ όέν ακολουθεΤ περισσ6τερο τΥ γραμμΥ του φιλοσοφιχου-λογιshy

~ λ Ι 1 λλ λ ) ~ ~ )κου οια ογου απ οσο του συμμετρικου και α ΎJ Enuou αναποοου του εμπειshyρικου-λογικου όιαλ6γου (Η εννοια του παιχνιδιου ϊσταται πέραν αυτης της

αντίθεσΊ)ς αναnέλλει τΥν ΠΡOΊ)γOυμένΎj της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshy

σοφίας τΥν έν6ΤΊ)τα του τυχαίου καΙ της αναγκαι6ΤΊ)τας μέσα σέ εναν 1JπολοshyΙ ~I lλ

γισμο οιχως τε ος

Ε Ι Ι ( Ι ~ θ Ι λ ΙπισΊ)ς μεσω αποφασης και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

φοντας αυτ6ν τ6ν λ6γο πίσω στ6ν έαυτ6 του εΙναι μέσω του θέματος της στρατηγικής ~ του στρατηγήματος πού θά εισαχΘουμε στΥ σκέψΎj της diffeshyrance Μέσω αυτης της αποκλειστικά στραΤΎjγικΎjς όικαιολ6ytJσΎjς θέλω νά

ύπογραμμίσω στι ~ αποτελεσματικ6ΤΥΊτα της θεματικΎjς της differance μπορεΤ λλ θ Ι Ι (

κα ισ~α - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΊ)ς εαν

Ι ~I Ι (λ fλ Ι I~ οχι σΤΎjν αντικαταστασΎj ΤΊ)ς του αχιστον στη συνσεσΊ) ΤΥΊς σε μια α υσιοα που

Ι ~I 61 Ι t Ι Κ Ι Ι Ι Ι στην πραγμαΤΙΚΟΤΥΊτα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακ6μΊ) φορά όέν εΙναι θεολογικΥ Λοιπ6ν θά ελεγα πρωτίστως στι ~ differance ~ όποία όέν ειναι ουτε μιά

λέξη οϋτε μιά εννοια στραΤΎjγικά μου φάVYjκε ~ πλέον κατάλλΊ)λι προκειμένου Ι ( Ι ~ ) Ι Ι C

να σκεφτω εαν οχι να χυριευσω -Ύj σκεψι εοω μπορει να ειναι αυτο το οποιο

όιατηρεΤται σέ μιά όρισμέVYj αναγκαία σχέσΊ) μέ τά όομικά ορια της κυριαρshyχίας- αυτ6 πού αποτελεΤ τ6 πλέον μΥ αναγώγιμο της laquoεποχηςraquo μας (Ως έκ

Ι ζ λ ) Ι Ι Ι ( ) τουτου αρχι ω ~oιπoν απο τον τοπο και τον χρονο στον οποιο laquoεμειςraquo ειμαστε

ι Ι λ ιλ 1 ~ Ι ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟYfJμενο

εφ6σον εΙναι μ6νο στΥ βάσΊj της differance καί της laquoίστορίαςraquo ΤΊ)ς πού μπορουμε (6 Ι Ι ζ Ι Ι Ι θ l υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να

Ι rl -Ι roι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΊ)ςraquo

Άκ6μα κι αν ~ laquodifferanceraquo όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια παρ σλα ) Ι θ Ι ) ( λ Ι Ι Ι Ι

αυτα α εΠΙXεΙΡΎjσOυμε μια απ Yj και κατα προσεnισΎj σημασιολογΙΚΥ) αναλυσ-η θl (~ Ι ~ β Ι

που α μας ΟΟΎ)γΥΊσει προς αυτο που οιαχυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε ΟΤΙ τ6 ρημα laquodiffererraquo (τ6 λατινικ6 ρΎ)μα diffene) εχει όύο Ι ~ Ι ~ Ι

σΥΊμασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο Lttτe αποτεshy

λ ) i ~ ~ θ λΙ f Ι ουν αντικειμενο uUO οιαφορετιχων αρ ρων lv ε αυΤΥ) την εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφραση του έλλΊ)νιχου διαφέρειν ΚΙ αυτ6 όέν θά

εΙναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνόέοντας τ6ν λ6γο μας μέ μιά όρισμένη λ (λ λ λγλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φι οσοφΙΚΊ) ιγοτερο

69 JACQUES DERRIDA ltΗ Differαnce

καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλΎ) Διότι ~ κατανoμ~ της σΎ)μασίας στό t λλ Ι δ ι ~ Ι λ β Ι Ι Ι ~ Ι Ι β λ ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου

diffeue τουτέστιν τ~ν πράξΎ) της αναβολ~ς γι αργότερα του λαμβάνειν ύπόψΎ) λ β Ι (ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι ) Ι Ι Ι ς λ Ι

του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υΠΟΟΎ) ωνει

) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο μια παρακαμ Ύ) μια προ εσμια μια κα υστερf)-

1 ) Ι θ Ι Ι ι ι θ Ι Ι ζ ~ Ι Ι λ Ι ζcrf) ενα απο εμα μια αναπαραστασΎ) εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~Ύ)

πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι~σει αλλά θά μπορουσε νά εγγραφεΤ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα χρόνιση [temΡοήsatiοn] Differer μέ αύτ~ την εννοια εΙναι τό χρονίζειν

Ι ι ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

το προσφευγειν συνεΙΟf)τα Ύ) ασυνεΙΟf)τα στη χρονικη και χρονοποιYjΤΙΚYj με-

σολάβYjσΎ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξYj ~ τ~ν εκπλ~ρωσY) μιας laquoεπιθυμίαςraquo ~ laquoθέλΎ)σYjςraquo κι εξίσου επιφέρει αύΤ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα ΚαΙ θά όουμε αργότερα πως

αύτΥι ~ χρόνισΎι [temΡοήsatiοnJ είναι επίσΎ)ς χρονοποίΥ)σΎ) [temporalisationJ καΙ χώρισΥ) [espacement]7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου καΙ τό γίγνεσ8αι-χωρος

Ι ( Ι Ι Ι Ι Ι (Ι t

του χρονου Ύ) (πρωταΡΧΙΚΎ) συγκΡΟΤΥ)σΥ)) του χρονου και χωρου οπως Yj με-τ-α-

φυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ Ι Ι 18

ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται

CH αλλΥ) εννοια του differer εΙναι ~ πιό κoιvΉ καΙ αναΥΥωρίσιμΎ) τό νά μ~ν Ι Ι Ι ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσYjμο το να ειναι α ο οιακριτο κτ ταν προκειται για τα shy

feren(t)(d)(s) μιά λέξΥ) πού μπορουμε νά γράψουμε λοιπόν οπως θέλουμε μέ ενα τελικό t ~ d ειτε πρόκειται γιά τό ζ~τY)μα της έτερόΤΥ)τας της ανομοιόΤΥ)τας ειτε της έτερόΤYjτας της αλλεργίας καΙ της πολεμικΊ)ς ενα όιάστ-ημα μιά α-

Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ Ι I~ Ι ποστασΎι μια χωριση α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-

ι Ι e ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια και να παραχ ει ενεργα ουναμικα και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν

επανάλΎ)ψYj

IΟμως ~ λέξΥ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισΎ) ουτε στό differend ώς πόλεμος Είναι αύτΥι ~ απώλεια

Ι ι θ Ι Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=JX (ΙσΥ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- f) ε~Y) werance με

a) AύΤ~ ~ λέξYj μπορεΤ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σYjμασιων ΤYjς Είναι αμεσα καΙ μ~ αναγώγιμα πολυσYjμιχ~ κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω Παραπέμπει οχι

7 0 Χρ-ηστος Γ Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιJ καί τό espacement ώς διάστημα (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση καΙ χωροποίηση άντίστοιχα Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση άφου ~

Ι λζ Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενΎ) ε~Ύj εχει το π εονεκτημα εκτος απο το laquoγιγνεσ αι χρονοςraquo να σ-ημαινει μεσω

συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω τ~ν laquoάργοπορίαraquo τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρΎjσΎjraquo σΎj-Ι Ι ( Ι βλ Ι Ι Ι ~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι

μασια mYJV οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ-α ς χρονοποιηση μεταφρα ουμε το temposhyralisation ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεΊ νά άποοίόει τό laquoγ~γνεσθαι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της αναφορΖχς τους σέ εναν χωΡtσμό του όποίου όέν προϋπάρχουν άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα (Στμ)

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

66 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι Ι l Ι Ι Ι Ι θ ~ λ ι ζ θ κα~ τους επιτρεπε~ να ακουγονται παραμενει με χα ε εννοια της ε~ης κα εshy

ι Ι αυΤΥ) μη ακουομεVYJ

Θά μας αντιταχθεί οΤι γ~ά τούς ιοιους λόγους ~ ϊοια -ή γραφ~κ~ οιαφορά χάνεται στ~ νύχτα όέν μπορεί ποτέ νά εννοηθεΊ ώς ενας πλ~ρως αισθΥ)τός ορος αλλά μαλλον επεκτείνει μιά αόρατη σχέση τό σΥ)μάοι μιOCς αφανους σχέσης

ζ Ι ~θ Ι Α ι β λ Αλλ 11 Ι Ι (μεταlt-υ ουο εαματων ναμφι ο α α οτι απο αυΤΥ) ΤΥ)ν ΟΠΤΙΚΥ) γωνια η

~ Ι Ι Ι Ι dJL () Ι Ι ~ Ι οιαφορα που σΥ)μειωνεται σΤΊ)ν laquo iller nceraquo αναμεσα στο e και στο a οιαφευshyγει τόσο της ορασΥ)ς οσο καί της ακο-ης ϊσως ευτυχως υποοεικνύει οτι έοω θά

Ι Ι ~ ) Ι Ι Ι Ι lζ laquo Ι ~I Ι λl

πρεπει να μας επ~τραπει να αναφερομαστε σε μια τα~ηη οποια οεν ClVf)XEL π εον

θ ι Αλλ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιστην α~σ ανΤΙΚΟΤ1jτα α κι ουτε μπορει να IΧVf)xEL στη νοητοτητα την ~I laquo ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ιοεατοτητα η oπo~α οεν συνοεεται κατα τυΧΥ) με την αντικειμενικοτητα του

θεωρείν η της Οιάνοιας Έοω συνεπως Θamp πρέπει νά επιτρέψουμε στούς

έαυτούς μας νά αναφερθουμε σέ μιά τάξη πού αρνείται τ~ν αντίθεσΥ) μία έκ

των θεμελιωοων άντιθέσεων της φιλοσοφίας ανάμεσα στό αισθΥ)τό καί τό νΟΥ]shyΙ ltΗ Ι ζ ( Ι ~ Ι Ι θ Ι ~ ~ Ι Ι

το ταlt-Υ) Υ) οποια αρνειται αυΤΥ) την αντι εσΥ) και ΤΥ)ν αρνειται επεΙΟΥ) ΤΥ)

μεταφέρει άναγγέλλεται σέ μιά κίvησY) της differance (μέ a) ανάμεσα σέ όύο οιαφορές η ούο γράμματα μ~ά differance ~ όποία οέν αν~κει οϋτε στη φω~ οϋτε

Ι Ι Ι Ι lθ)1 Ι (t ζ ι ( Ι ζ σΤΥ) γραψη με ΤΥ) συvη f) εννοια και f) oπo~α εντοπι εται οπως ο παρα~ενoς

χωρος πού θά μας κρατ~σει έόω γιά μιά ωρα ανάμεσα στ~ν όμιλία καί τ~ γραφ~ καί πέρα από τ-ήν ηρεμΥ) οικειότητα πού μας συνοέει μέ Τ~ μία καί τ-ήν αλλΥ) περιστασιακά καΘησυχάζοντάς μας στ~ν πλάΥΥ) ΟΤΙ εΙναι Ούο

[6] πως θά τά καταφέρω νά μιλ~σω γιά τό a της differance Δέν χρειάζεται νά ειπωθεί οτι όέν μπορεί νά εκτεθεί Δέν μπορουμε νamp έκΘέσουμε παρά μόνο

αυτό τό όποΤο σέ μιά όρισμένη στιγμ~ μπορεί νά καταστεί παρόν εκοηλο αυτό πού μπορεί νά οειχθεί νά παρουσιαστεί ώς κάτι παρόν ενα εΙναι-παρόν στ~ν λ Ι θ Ι λ Ι Θ ( )1 Ι ~ Τ α η εια του σΤYjν α f) εια ενος παροντος Yj την παρουσια του παροντος ωρα

έάν -ή differance εΙναι (κι επίσης οιαγράφω τό laquoείναιraquo) αυτό πού καθιστα όυνατ~ Ij I~ ζ ( Ι ΔΙ Ι

την παρουσια του ειναι-παρον οεν παρoυσ~α εται ποτε ως τετοια εν προσφεshy

Ι ΣΙ Ι Φ λ Ι Ι Ι Θ Ι (β Ιρεται ποτε στο παρον ε κανεναν υ αγoμεvη και μη εκτι εμενη υπερ αινε~

σέ αυτό τό συγκεκριμένο σΥ)μείο καί κατά εναν τακτικό τρόπο τ~ν τάξη της

αλ~θειας χωρίς ομως νά αποκρύπτεται ώς κάτι ώς ενα μυσΤΥ)ριωοες ον στό απόκρυφο μιας μ~ γνώσΥις η σέ μιά όπή της όποίας οί ακρες θά ηταν προσοιοshyρίσιμες (γιά παράοειγμα σέ μιά τοπολογία του ευνουχισμου)5 Σέ όπoιαo~πoτε

ltΗ J ι J Ιθ J La dIt J Ι Ι ~ Ι Ι5 συγκεκριμεVΎJ φρασΎ) που προστε Ύ)κε σ~o laquo illeranceraquo γ~α ΤΥ)ν εκσοσΎ) του στον τόμο Marges de lα philosophie (1972) από οπου μεταφράζουμε αναφέρεται στ~ν πoλεμικ~ στ~ν οποία ό Ντερριντά εΙχε ~~Ί) έμπλΙΧΥΕΙ (στό PositiDτιs σ~ά Έμβοα Τά ϋψη τού 1νίτσε καί σ7ό Le

ι ι ι) Ζ Λ Γ ι ι Ν J lt λ ~ ~shyFΊαcteur de lα vente με τον αχ ακαν ια τον τερριντα η laquoτοΠο ογια του ευνουχισμουraquo του

Λακάν ~ όποία προσ8ιορίζει την ((οπήraquo η τ~ν ελλεΙψΎ) σέ εναν ορισμένο χ(ρο -laquoμιιΧ οπή της ( lt gtΙ θ ι ~ λ β Ι ι J J (gtΙ J οποιας οι ακρες α Ύ)αν προσσωρισιμεςraquo- Επανα αμ ανει ΤΎ) μεταφυσΙΚΎ) χεφονομια αν και με

έναν αρνητικό τρόπο) της μετατροπης της ιΧπουσίας της ελλεΙψΎ)ς της όπης σέ μιά ύπερβατοshy

67 JACQUES DERRillA ~H Differαnce

ι θ θ ι ) Ι8 ι ) ζ ζ θ ι ) ζ Θ ι ~ ~ Ι ι εκ εσΎj α εκτ~ ετο στο ειαφανι εσ αι ως ε~αφανισΎj ι α oιακ~νoυνευε να

) ~ ) ζ

Τεμφανιστει να ε~αφαν~στει

λι (ι ( ι [d ] 6 c Ι ( ~ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες etours οι φρασεις και Υ) συντα--Υ) στα οποια

Ιθ Ι θ ( ζ Ι ι ~ θ λσυχνα α πρεπει να καταφευγω α ομοια ουν με αυτα της αποφαΤΙΧΥ)ς εο οshy

ι ι ) ~ Ι ~I ) Ι Ι γιας ενιοτε ακομα και στο σΥ)μειο να μΥ) οιακρινονται απΌ ΤΥ)ν αποφαΤΙΚΥ)

θεολογΙα ΉOΎJ χρειασΤΥ)κε να σ1jμειώσουμε οτι ~ differance όέν είναι όέν ( ~ ιΙ ( ~ Ι ι θ υπαρχει οεν εινα~ ενα ειναι-παρον ~ ον) σε οποιαΟΊΠοτε μορφΥ)middot και α πρεπει

ι ι ) ι 6 ι δ ~ λ ~Ι Ι Ι ι να σΎjμειωσOυμε επισΥ)ς χα ε τι που εν ειναι OΎj αΟΥ) τα παντα και κατα

tI ~ ι ι (ι ζ Δ Ι συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαριΎj ουτε ουσια εν προερχεται απΌ χαμια

καΤΥ)γορία του είναι εϊτε είναι παρούσα εϊτε απούσα Κι έντούτοις αυτό πού περιγράφεται ετσι ώς differance όέν είναι θεολογικό ουτε χαν της ταξΎjς της πλέον αποφατικΎ)ς της αποφατικΎ)ς θεολογίας ~ όποία παντα ασχολιόταν μέ τ~ν ~ Ι ιΙ ζ ( Ι

αποοεσμευσΥ) οπως ιερουμε μιας υπεΡOυσΙOΤΎjτας περα απΌ τις πεπερασμενες

καΤΥ)γορίες της ουσίας καΙ της ϋπαρξΥ)ς όΎjλαO~ της παρουσίας καί παντα

εσπευοε να θυμίσει οτι αν αρνε1ται στόν Θεό τό καΤΥ)γορούμενο της ϋπαρξΥ)ς αυτό γίνεται μοναχα για να του αναγνωριστε1 ό ανώτερος ασύλλΎjΠΤOς καί ι IΙ ζ Δ Ι ) ~ ~ Ι Ι ΙαΡΡΥ)τος τροπος υπαΡ~Ύjς του εν προκειται εοω για μια τετοια κινY)σΎj κι

αυτό θα επρεπε να έπιβεβαιωθε1 προοΟευτικα (Η differance 3έν είναι μόνο μ~ ι ι Ι8 ) λ ι θ λ ι θ λ αναγωγιμΥ) σε κα ε οντο ογιΧη Ύj εο ογΙΚΥ) -οντο- εο ογΙΚΥ)- επανοικειοποιshy

λλ ~ ~ Ι ( ( θ λ C Y)σΎj α α ανοιγοντας το ιοιΟ το οιασΤΥ)μα εντος του οποιου Ύj οντο- εο ογια -Ύj

ι Ι( Θ

φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΥ)ν ιστορια ΤΥ)ς εμπεριεχει ΤΥ)ν οντο- εshy IC βι ι

ολογια εγγραφοντας ΤΎjν και υπερ αινοντας ΤΎjν χωρις επισΤΡOφΎj Ι~ λ ι ~θ ι ζ ) Ι λ ϊ- Ι ιΓ ι

ια τον ΙοιΟ ογο οεν α Ύjιερα απΌ που να αρχισω να ιχνΎj ατω ΤΥ) OεσμΎj Ύ)

τό γράΨΎjμα της differance Διότι αυτό πού τίθεται υπό συζ~τY)σY) είναι άχριβως ~ άναζ~ΤΎ)σY) μιας νόμιμΎ)ς αρχΎ)ς ενα απόλυτο σΥ)μειο εΚΚΙVΎjσY)ζ μια αρxικ~ ευθύνΊ) CH ΠΡOβλΎjματιX~ της γραφ-ης διανοίγεται θέτοντας υπό συζ~ΤΎjσY) τ~ν

αξία της αρχής Αυτό πού [7] προτείνω έδω όέν θά αναπτυχθεΤ άπλα ώς ενας λ λ ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΥ) αΙΤΎjματα αιιωματα

~ όρισμούς καί μετακινεΤται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursive] γραμμικόshyΤΎjτα μιας ταξΥ)ς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ~ΧVΎjλασία της differance εΙναι

ι ~ [ ] Σ ~ ι λ θστραΤΥ)γΙΚΥ) και περιπετειωυΎj aventureux τραΤΊjγΙKη oΙOΤ~ καμια α Ί) ε~α ( β Ι Ι Ι ~Ι ~ ~ ~ ~ ~ ι θ ~ υπερ ατ~κη κα~ παρουσα εχτος πεοιου της γραφΎjς οεν μπορει να οιεπει εΟΛΟshy

ι (λΙ ~ ϊ-Ι Π ι ~ ~ ι ι ( ~ γικα ΤΎjν ο ΟΤΥ)τα του πεοιου εριπετειωοΊΙ ΟΙΟΤΙ αυτη Ύj στραΤΥ)γΙΚΎ) οεν ειναι

ι ~ λ Ι Ι ~ Ι Ι ι ιΙ λ Ι ιΙ μια απ Ύ) στραΤΎjγΙΚΎj με τη σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε οτι

λoγιχ~ αPx~ πού μπορεί νά αXΙVΎJΤOΠOΙ1)6εΊ ώς τέτo~α καί πού μπορεΊ ώς εκ τούτου νά εςουσιάζει τ6ν θεωΡΊJτικ6 λ6γο (Στμ)

Ί If ζ ι λ ξ d ι λ 1 ι ) ι (6 ιnεταφΡα ω τη ε 1) etour με τις ε~εις παρακαμψη ΊJ ετροπη σYJμειωνοντας ομως οτι ο 6 6 ~ ~I ~ θ ΙαναyνωσΤΊJς χα ε φορα που α συναντα ΤΥ) μια απο τις ουο εκοοχες α ~ρεπει να μ-ην τοΙ) ~ ( λ ( - - λ~ (Σ )οιαφευγει Yj ((ευπ ασΤΎj ενοτητα αυτης της εζ1)ζ) τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

πρoσανατoλ~ζει τ~ν τακτικ~ μέ άφεΤΊjρ~α εναν τελικό σκοπό ενα τέλος ~ τό θέμα μιας κυpιαpχ~ας μιας κυpιόΤΊjτας κα~ μιας τελικ-ης επανοικειοποίΎ)σΎ)ς

της κίVΗσY)ς καί του πεδίου ΣτρατY)γικ~ εντέλει δίχως στόχο Θά μπορουσε λ λ λ ( 1

κανεις να ΤΎ)ν αποκα εσει τυφ Υ) ταΚΤΙΚΥ) εμπεΙΡΙΚΎ) περιπ αVΗσΊj αν Ί) α~ια του

εμπειρισμου δέν αντλουσε ~ δια ~ό πλΎjρες νόΥ)μά ΤYJς από τ-ήν άντίΘεσ-ή ΤΥ)ς μέ τ~ φιλoσoφικ~ ευΘύVΗ Αν ύπάρχει κάποια περιπλάVΗσΊ) στ~ διαχάραξYJ της differance αύτή δέν ακολουθει περισσότερο τ~ γραμμή του φιλοσοφικου-λογιshyκου διαλόγου απ οσο του συμμετρικου καί αλλΥ)λέγγυου ανάποδου του εμπειshyρικου-λογικου διαλόγου ~H εννοια του παιχνιδιού ϊσταται πέραν αύτης της

αντίΘεσYJς αναηέλλει την ΠPOΎ)γOυμέVΗ της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshyσoφ~ας τήν ένόΤΊ)τα του τυχαίου κα~ της άναγκαιόΤΎ)τας μέσα σέ εναν ύπολοshy

~ λ γισμο οιχως τε ος

Ε ι ( ~ ~ θ λ πισΥ)ς μεσω αποφασΥ)ς και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

λ ( θ φοντας αυτον τον ογο πισω στον εαυτο του ειναι μεσω του εματος της

στρατηγικης ~ του στρατηγήματος πού θά είσαχθουμε στ~ σκέψΎ) της diffeshyrance Μέσω αύτης της αποκλειστικά στραΤΊ)γικ-ης όικαιολόΥησYJς θέλω νά ύπογραμμίσω οτι ~ άποτελεσματικόΤΥ)τα της θεματικΎ)ς της differance μπορε1

λλ θ ι κα ιστα - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΥ)ς εαν

) λ ~ ι λ~ οχι σΤΊ)ν αντικαταστασΊ) ΤΊjς του αχιστον σΤΎ) συνοεσΎ) της σε μια α υσιοα που

~ θ ζ Κ Ι σΤΥ)ν πραγμαΤΙΚΟΤΥ)τα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακόμΎj φορά όέν είναι θεολογική Λοιπόν Θά ελεγα πρωτίστως οτι ~ differance ~ όποία όέν είναι ουτε μιά

λ ζ ι λ λλ λ ε~Y) ουτε μια εννοια στραΤYJγικα μου φαvηκε Ύ) π εον κατα Υ) Ύ) προκειμενου

νά σκεφτω εάν σχι νά κυριεύσω -~ σκέψΎj εδω μπορει νά είναι αύτό τό όπο1ο διαΤYJρειτα ι σέ μιά όpισμέVΗ αναγκαία σχέσΎj μέ τά δομικά ορια της κυριαρshyχίας- αύτό πού αποτελε1 τό πλέον μ~ αναγώγιμο της laquoεποχης)) μας (Ως εκ

τούτου αρχίζω ~oιπόν από τόν τόπο καί τόν χρόνο στόν όπο1ο laquoεμεΤςraquo εμαστε λ λ J ~ ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟΥημενο

εφόσον εΙναι μόνο στ~ βάσΊ) της differance και της laquoίστορίαςraquo ΤΥ)ς πού μπορουμε C θ 1 θ - υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να ι r -Ι rι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΥ)ςraquo

Ακόμα κι αν ~ laquodifferanceraquo δέν είναι οϋτε μιά λέξΎ) ουτε μιά εννοια παρ ολα Θ ~ λ λ ι λ

αυτα α επιχεΙΡΊ)σουμε μια απ Ύ) και κατα προσεγγισΎ) σΎ)μασιο ογΙΚΥ) ανα υσΎ)

8 (~ ~ βπου α μας ΟΟΊ)γΊ)σει προς αυτο που οιακυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε οτι τό ρΎ)μα laquodiffererraquo (τό λατινικό ρΎ)μα diffene) εχει δύο ~ ~ Ι

σΊ)μασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο ~ttre αποτεshy

λ Ι ~ Ι ~ ~ gt θ Μ ουν αντικειμενο υυο υιαφορετικων αρ ρων 1 ε αυΤΊ) ΤΎjν εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφρασΊ) του έλλΎ)νικου διαφέρειν κι αύ-τό δέν θά είναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνδέοντας τόν λόγο μας μέ μιά όpισμέVΗ

ι Ι λ ι ~ λ γλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φιλοσοφΙΚΎ) λιγοτερο

67 JACQUES DERRIDA ~Η Differαnce

εκθεσΎ) θά εκτΙΘετο στό εξαφανίζεσθαι ως έζαφάνισΊj Θά όιακινδύνευε νά

εμφανιστεί νά εξαφανιστεί

Τ Ι λ (Ι ( Ι [dt ] 6 ( Ι ( Ι ζ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες e ours οι φρασεις και Ύj συντα~Ύ) στα οποια

συχνά θά πρέπει νά καταφεύγω θά όμοιάζουν μέ ιxtnIι της απoφατικ~ς θεολοshyΙ ι Ι Ι Ι ~ Ι)

γιας ενιοτε ακομα και στο σt)μειο να μΎ) οιακρινονται απο ΤΎ)ν αποφαΤΙΚΎ)

θεολογΙα HOΊj χρειάσΤΎ)κε νά σΊjμειώσOυμε ΟΤΙ ~ differ~ce όέν εΙναι όέν ( ~ Ι t Ι ( ( ~ Ι θ υπαρχει οεν ειναι ενα ειναι-παρον ov σε oπoιαOΎjΠOτε μOρφΎj καΙ α πρεπει

νά σΎ)μειώσουμε επίσΊjς κάθε τΙ πού δΈV εΊναι όΎ)λαo~ τά πάντα καΙ κατά Ι tl ~ ( ζ ) Δ Ι )

συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαΡ~ΊJ ουτε ουσια εν προερχεται απο καμια

κατηγορΙα του εΙναι είτε εΙναι παρούσα ειτε απούσα Κι εντούτοις αύτό ποι) περιγράφεται ετσι ως differance δέν εΤναι Θεολογικό οϋτε κάν της τάζΎ)ς Γης πλέον αποφατικΊ)ς της απoφατικ~ς θεολογίας ~ όποία πάντα ασχολιόταν μέ τ~ν ) ~ ( ζ ( Ι Ι απooεσμευσΎj οπως ~ερoυμε μιας υπερουσιοτ-ητας περα απο τις πεπερασμενες

χαΤΎ)γορίες της ούσίας καΙ της ϋπαρξΎ)ς ΟYjλαο~ της παρουσίας καί πάντα ~ Ι θ tI Θ Ι ( ζ εσπευοε να υμισει οτι αν αρνειται στον ~ εο το καΤΎ)γορουμενο της υπαρ~Yjς

αυτό γίνεται μονάχα γιά νά του αναγνωριστεί ό ανώτερος ασuλλYjπτος καΙ

αΡΡΎjΤOς τρόπος ϋπαρξ~ς του Δέν πρόκειται έόώ γιά μιά τέτοια κLVYjcrΎj χι Ι θ Ι β β θ ~ (Η dJι ~ Ι Ι

αυτο α επρεπε να επι ε α~ω ει προοοευτικα lllerance οεν ειναι μονο μΥ Ι 16 λ θ λ Ι) θ λ Ι αναγωγιμΎ) σε κα ε οντο oγιΚΎj Ύj εο ογΙΚΎ) -οντο- εο OYΙXYJ- επανοικειοποιshy

) λλ ) Ι Ι ~ ~ ( Ι () θ λ (YjσΎj α α ανοιγοντας το 1010 το οιασΤΎ)μα εντος του οποιου YJ οντο- εο Oγια-Ύj

C Ι ) ι 6 φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΎ)ν ιστορια ΤΎ)ς εμπεριεχει ΤΎ)ν οντο- εshy

Ι ( β Ι Ι ολογια εγγραφο)τας ΤΎjν χαι υπερ αινοντας ΤYJν χωρις επισΤΡOφΎj

Γ ι ~ λ ~ θ Ι ζ Ι λ ~ ια τον ιοιο ογο οεν α Ύj~ερα απο που να αρχισω να ΙXVYJ ατω τη OεσμΎj YJ

τό γράΨΎjμα της clifferance Διότι αυτό ποι) τΙθετα~ ύπό συζ~ΤΎjσY) εΙναι ακριβώς Τι αναζ~ΤΎjσΎj μιας νόμιμYjζ αΡΧΊις ενα απόλυτο σYJμειΌ εκκίνYJσ-ης μιά αρxικ~ εlJθUγη (Η ΠΡOβλΎjματιx~ της γραφYjς διανοίγεται θέτοντας υπό συζ+ιΤΎjσΎ] τ~ν

αξία της αρχης Αυτό πού [7] προτείνω εσω όέν θά αναπτυχΘεί άπλά ως ενας λ λ Ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΎj αΙΤΎ)ματα α~ιωματα

~ όρισμοuς καί μετακινείται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursiνe] γραμμ~κόshyΤΎjτα μιας τάζYJς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ιχνΎιλασία της differance εΙναι στραΤYJγικ~ καΙ περιπετειώδη [aventureuxJ ΣτραΤYjγικ~ δ~ότι καμία αλΎ-ι6εια ( β Ι ~ ~ ό θV -

υπερ αΤΙΚΥ και παρουσα εκτος πεοιου της γραφΎ)ς οεν μπορει να ιεπει εΟΛΟshy

Ι Π ~ ~ ( ~ (λ ~ Ι γιχα ΤYjν ο ΟΤΎ)τα του πεοιου εριπετειωOΊj οΙΟΤΙ αυΤΥ) Yj στραrΎjγΙΚΊj οεν ειναι

( Ι ~ Ι r λ Ι Ι ι λ t μια απ YJ στραΤΎjγΙΚΎj με ΤΎj σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε 0--1

λoγιχ~ Χρx~ που μπορεί νά ιXxιvητoπoιηθεΤ ώς τέτοια και που μπορεΊ ώς εκ τοuτοu νά εξουσιάζει τόν θεωpΎjτιx6 λ6γο (Σ τu)

ι λ 11 ~ ι 1 Ι Ι Ι Ι rι Ιd6 Μεταφpα~ω τη εςfj etour με τις λεζεις παρακαμψη Yj εκτροπη σΥ)μειωνοντας ομως ΟΤL ο ) Ι lθ Ι Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι ~I ~ 81 Ι Ι Ι shyανα(JωσΤ-f)ς κα ε φορα που α συναντα τη μια απο τις oJO εχοοχες α 1φεπει να μΎjν ΤΟJ

~ Ι gtΙ λ (Ι ) - - λ ζ (Σ )oιαφευΎε~ yj laquoευπ αστΥ) ενΟΤΊτα αlYrYjς της ε~Ύjςraquo τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

λ Ι ζ λ λ προσανατο ι ει την τακτιΚΊ) με αφεΤΊ)ρια εναν τε ικο σκοπο ενα τε ος Yj το

θέμα μιας κυριαρχίας μιας κυρι6τητας καΙ μιας τελικ-ης επανοικειοποΙΊ)σης ~I Σ λ ~I Ι Θ Ι

της ΚΙνΎjσYΊς και του πεοιου τραΤΊ)γΙΚΊ) εντε ει οιχως στοχο α μπορουσε

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι Ι λ Ι ι c t Ι κανεις να ΤΊ)ν αποκαλεσει τυφ Ί) ταΚΤΙΚΎj εμπεΙΡΙΚΊ) περιπ ανΎjσΎj αν Ί) α~ια του

έμπειρισμου όέν αντλουσε ~ ϊόια ~6 πλ-ηρες ν6ΥΊμά ΤΊ)ς απ6 τΥν αντΙθεσΥ ΤΊ)ς μέ τΥ φιλοσοφικΥ ευθύνη Αν ύπάρχει κάποια περιπλάνησΊ) στΥ όιαχάραζΊ) της differance αυτΥ όέν ακολουθεΤ περισσ6τερο τΥ γραμμΥ του φιλοσοφιχου-λογιshy

~ λ Ι 1 λλ λ ) ~ ~ )κου οια ογου απ οσο του συμμετρικου και α ΎJ Enuou αναποοου του εμπειshyρικου-λογικου όιαλ6γου (Η εννοια του παιχνιδιου ϊσταται πέραν αυτης της

αντίθεσΊ)ς αναnέλλει τΥν ΠΡOΊ)γOυμένΎj της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshy

σοφίας τΥν έν6ΤΊ)τα του τυχαίου καΙ της αναγκαι6ΤΊ)τας μέσα σέ εναν 1JπολοshyΙ ~I lλ

γισμο οιχως τε ος

Ε Ι Ι ( Ι ~ θ Ι λ ΙπισΊ)ς μεσω αποφασης και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

φοντας αυτ6ν τ6ν λ6γο πίσω στ6ν έαυτ6 του εΙναι μέσω του θέματος της στρατηγικής ~ του στρατηγήματος πού θά εισαχΘουμε στΥ σκέψΎj της diffeshyrance Μέσω αυτης της αποκλειστικά στραΤΎjγικΎjς όικαιολ6ytJσΎjς θέλω νά

ύπογραμμίσω στι ~ αποτελεσματικ6ΤΥΊτα της θεματικΎjς της differance μπορεΤ λλ θ Ι Ι (

κα ισ~α - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΊ)ς εαν

Ι ~I Ι (λ fλ Ι I~ οχι σΤΎjν αντικαταστασΎj ΤΊ)ς του αχιστον στη συνσεσΊ) ΤΥΊς σε μια α υσιοα που

Ι ~I 61 Ι t Ι Κ Ι Ι Ι Ι στην πραγμαΤΙΚΟΤΥΊτα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακ6μΊ) φορά όέν εΙναι θεολογικΥ Λοιπ6ν θά ελεγα πρωτίστως στι ~ differance ~ όποία όέν ειναι ουτε μιά

λέξη οϋτε μιά εννοια στραΤΎjγικά μου φάVYjκε ~ πλέον κατάλλΊ)λι προκειμένου Ι ( Ι ~ ) Ι Ι C

να σκεφτω εαν οχι να χυριευσω -Ύj σκεψι εοω μπορει να ειναι αυτο το οποιο

όιατηρεΤται σέ μιά όρισμέVYj αναγκαία σχέσΊ) μέ τά όομικά ορια της κυριαρshyχίας- αυτ6 πού αποτελεΤ τ6 πλέον μΥ αναγώγιμο της laquoεποχηςraquo μας (Ως έκ

Ι ζ λ ) Ι Ι Ι ( ) τουτου αρχι ω ~oιπoν απο τον τοπο και τον χρονο στον οποιο laquoεμειςraquo ειμαστε

ι Ι λ ιλ 1 ~ Ι ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟYfJμενο

εφ6σον εΙναι μ6νο στΥ βάσΊj της differance καί της laquoίστορίαςraquo ΤΊ)ς πού μπορουμε (6 Ι Ι ζ Ι Ι Ι θ l υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να

Ι rl -Ι roι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΊ)ςraquo

Άκ6μα κι αν ~ laquodifferanceraquo όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια παρ σλα ) Ι θ Ι ) ( λ Ι Ι Ι Ι

αυτα α εΠΙXεΙΡΎjσOυμε μια απ Yj και κατα προσεnισΎj σημασιολογΙΚΥ) αναλυσ-η θl (~ Ι ~ β Ι

που α μας ΟΟΎ)γΥΊσει προς αυτο που οιαχυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε ΟΤΙ τ6 ρημα laquodiffererraquo (τ6 λατινικ6 ρΎ)μα diffene) εχει όύο Ι ~ Ι ~ Ι

σΥΊμασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο Lttτe αποτεshy

λ ) i ~ ~ θ λΙ f Ι ουν αντικειμενο uUO οιαφορετιχων αρ ρων lv ε αυΤΥ) την εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφραση του έλλΊ)νιχου διαφέρειν ΚΙ αυτ6 όέν θά

εΙναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνόέοντας τ6ν λ6γο μας μέ μιά όρισμένη λ (λ λ λγλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φι οσοφΙΚΊ) ιγοτερο

69 JACQUES DERRIDA ltΗ Differαnce

καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλΎ) Διότι ~ κατανoμ~ της σΎ)μασίας στό t λλ Ι δ ι ~ Ι λ β Ι Ι Ι ~ Ι Ι β λ ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου

diffeue τουτέστιν τ~ν πράξΎ) της αναβολ~ς γι αργότερα του λαμβάνειν ύπόψΎ) λ β Ι (ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι ) Ι Ι Ι ς λ Ι

του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υΠΟΟΎ) ωνει

) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο μια παρακαμ Ύ) μια προ εσμια μια κα υστερf)-

1 ) Ι θ Ι Ι ι ι θ Ι Ι ζ ~ Ι Ι λ Ι ζcrf) ενα απο εμα μια αναπαραστασΎ) εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~Ύ)

πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι~σει αλλά θά μπορουσε νά εγγραφεΤ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα χρόνιση [temΡοήsatiοn] Differer μέ αύτ~ την εννοια εΙναι τό χρονίζειν

Ι ι ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

το προσφευγειν συνεΙΟf)τα Ύ) ασυνεΙΟf)τα στη χρονικη και χρονοποιYjΤΙΚYj με-

σολάβYjσΎ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξYj ~ τ~ν εκπλ~ρωσY) μιας laquoεπιθυμίαςraquo ~ laquoθέλΎ)σYjςraquo κι εξίσου επιφέρει αύΤ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα ΚαΙ θά όουμε αργότερα πως

αύτΥι ~ χρόνισΎι [temΡοήsatiοnJ είναι επίσΎ)ς χρονοποίΥ)σΎ) [temporalisationJ καΙ χώρισΥ) [espacement]7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου καΙ τό γίγνεσ8αι-χωρος

Ι ( Ι Ι Ι Ι Ι (Ι t

του χρονου Ύ) (πρωταΡΧΙΚΎ) συγκΡΟΤΥ)σΥ)) του χρονου και χωρου οπως Yj με-τ-α-

φυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ Ι Ι 18

ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται

CH αλλΥ) εννοια του differer εΙναι ~ πιό κoιvΉ καΙ αναΥΥωρίσιμΎ) τό νά μ~ν Ι Ι Ι ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσYjμο το να ειναι α ο οιακριτο κτ ταν προκειται για τα shy

feren(t)(d)(s) μιά λέξΥ) πού μπορουμε νά γράψουμε λοιπόν οπως θέλουμε μέ ενα τελικό t ~ d ειτε πρόκειται γιά τό ζ~τY)μα της έτερόΤΥ)τας της ανομοιόΤΥ)τας ειτε της έτερόΤYjτας της αλλεργίας καΙ της πολεμικΊ)ς ενα όιάστ-ημα μιά α-

Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ Ι I~ Ι ποστασΎι μια χωριση α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-

ι Ι e ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια και να παραχ ει ενεργα ουναμικα και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν

επανάλΎ)ψYj

IΟμως ~ λέξΥ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισΎ) ουτε στό differend ώς πόλεμος Είναι αύτΥι ~ απώλεια

Ι ι θ Ι Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=JX (ΙσΥ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- f) ε~Y) werance με

a) AύΤ~ ~ λέξYj μπορεΤ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σYjμασιων ΤYjς Είναι αμεσα καΙ μ~ αναγώγιμα πολυσYjμιχ~ κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω Παραπέμπει οχι

7 0 Χρ-ηστος Γ Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιJ καί τό espacement ώς διάστημα (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση καΙ χωροποίηση άντίστοιχα Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση άφου ~

Ι λζ Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενΎ) ε~Ύj εχει το π εονεκτημα εκτος απο το laquoγιγνεσ αι χρονοςraquo να σ-ημαινει μεσω

συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω τ~ν laquoάργοπορίαraquo τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρΎjσΎjraquo σΎj-Ι Ι ( Ι βλ Ι Ι Ι ~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι

μασια mYJV οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ-α ς χρονοποιηση μεταφρα ουμε το temposhyralisation ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεΊ νά άποοίόει τό laquoγ~γνεσθαι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της αναφορΖχς τους σέ εναν χωΡtσμό του όποίου όέν προϋπάρχουν άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα (Στμ)

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

67 JACQUES DERRillA ~H Differαnce

ι θ θ ι ) Ι8 ι ) ζ ζ θ ι ) ζ Θ ι ~ ~ Ι ι εκ εσΎj α εκτ~ ετο στο ειαφανι εσ αι ως ε~αφανισΎj ι α oιακ~νoυνευε να

) ~ ) ζ

Τεμφανιστει να ε~αφαν~στει

λι (ι ( ι [d ] 6 c Ι ( ~ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες etours οι φρασεις και Υ) συντα--Υ) στα οποια

Ιθ Ι θ ( ζ Ι ι ~ θ λσυχνα α πρεπει να καταφευγω α ομοια ουν με αυτα της αποφαΤΙΧΥ)ς εο οshy

ι ι ) ~ Ι ~I ) Ι Ι γιας ενιοτε ακομα και στο σΥ)μειο να μΥ) οιακρινονται απΌ ΤΥ)ν αποφαΤΙΚΥ)

θεολογΙα ΉOΎJ χρειασΤΥ)κε να σ1jμειώσουμε οτι ~ differance όέν είναι όέν ( ~ ιΙ ( ~ Ι ι θ υπαρχει οεν εινα~ ενα ειναι-παρον ~ ον) σε οποιαΟΊΠοτε μορφΥ)middot και α πρεπει

ι ι ) ι 6 ι δ ~ λ ~Ι Ι Ι ι να σΎjμειωσOυμε επισΥ)ς χα ε τι που εν ειναι OΎj αΟΥ) τα παντα και κατα

tI ~ ι ι (ι ζ Δ Ι συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαριΎj ουτε ουσια εν προερχεται απΌ χαμια

καΤΥ)γορία του είναι εϊτε είναι παρούσα εϊτε απούσα Κι έντούτοις αυτό πού περιγράφεται ετσι ώς differance όέν είναι θεολογικό ουτε χαν της ταξΎjς της πλέον αποφατικΎ)ς της αποφατικΎ)ς θεολογίας ~ όποία παντα ασχολιόταν μέ τ~ν ~ Ι ιΙ ζ ( Ι

αποοεσμευσΥ) οπως ιερουμε μιας υπεΡOυσΙOΤΎjτας περα απΌ τις πεπερασμενες

καΤΥ)γορίες της ουσίας καΙ της ϋπαρξΥ)ς όΎjλαO~ της παρουσίας καί παντα

εσπευοε να θυμίσει οτι αν αρνε1ται στόν Θεό τό καΤΥ)γορούμενο της ϋπαρξΥ)ς αυτό γίνεται μοναχα για να του αναγνωριστε1 ό ανώτερος ασύλλΎjΠΤOς καί ι IΙ ζ Δ Ι ) ~ ~ Ι Ι ΙαΡΡΥ)τος τροπος υπαΡ~Ύjς του εν προκειται εοω για μια τετοια κινY)σΎj κι

αυτό θα επρεπε να έπιβεβαιωθε1 προοΟευτικα (Η differance 3έν είναι μόνο μ~ ι ι Ι8 ) λ ι θ λ ι θ λ αναγωγιμΥ) σε κα ε οντο ογιΧη Ύj εο ογΙΚΥ) -οντο- εο ογΙΚΥ)- επανοικειοποιshy

λλ ~ ~ Ι ( ( θ λ C Y)σΎj α α ανοιγοντας το ιοιΟ το οιασΤΥ)μα εντος του οποιου Ύj οντο- εο ογια -Ύj

ι Ι( Θ

φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΥ)ν ιστορια ΤΥ)ς εμπεριεχει ΤΥ)ν οντο- εshy IC βι ι

ολογια εγγραφοντας ΤΎjν και υπερ αινοντας ΤΎjν χωρις επισΤΡOφΎj Ι~ λ ι ~θ ι ζ ) Ι λ ϊ- Ι ιΓ ι

ια τον ΙοιΟ ογο οεν α Ύjιερα απΌ που να αρχισω να ιχνΎj ατω ΤΥ) OεσμΎj Ύ)

τό γράΨΎjμα της differance Διότι αυτό πού τίθεται υπό συζ~τY)σY) είναι άχριβως ~ άναζ~ΤΎ)σY) μιας νόμιμΎ)ς αρχΎ)ς ενα απόλυτο σΥ)μειο εΚΚΙVΎjσY)ζ μια αρxικ~ ευθύνΊ) CH ΠΡOβλΎjματιX~ της γραφ-ης διανοίγεται θέτοντας υπό συζ~ΤΎjσY) τ~ν

αξία της αρχής Αυτό πού [7] προτείνω έδω όέν θά αναπτυχθεΤ άπλα ώς ενας λ λ ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΥ) αΙΤΎjματα αιιωματα

~ όρισμούς καί μετακινεΤται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursive] γραμμικόshyΤΎjτα μιας ταξΥ)ς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ~ΧVΎjλασία της differance εΙναι

ι ~ [ ] Σ ~ ι λ θστραΤΥ)γΙΚΥ) και περιπετειωυΎj aventureux τραΤΊjγΙKη oΙOΤ~ καμια α Ί) ε~α ( β Ι Ι Ι ~Ι ~ ~ ~ ~ ~ ι θ ~ υπερ ατ~κη κα~ παρουσα εχτος πεοιου της γραφΎjς οεν μπορει να οιεπει εΟΛΟshy

ι (λΙ ~ ϊ-Ι Π ι ~ ~ ι ι ( ~ γικα ΤΎjν ο ΟΤΥ)τα του πεοιου εριπετειωοΊΙ ΟΙΟΤΙ αυτη Ύj στραΤΥ)γΙΚΎ) οεν ειναι

ι ~ λ Ι Ι ~ Ι Ι ι ιΙ λ Ι ιΙ μια απ Ύ) στραΤΎjγΙΚΎj με τη σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε οτι

λoγιχ~ αPx~ πού μπορεί νά αXΙVΎJΤOΠOΙ1)6εΊ ώς τέτo~α καί πού μπορεΊ ώς εκ τούτου νά εςουσιάζει τ6ν θεωΡΊJτικ6 λ6γο (Στμ)

Ί If ζ ι λ ξ d ι λ 1 ι ) ι (6 ιnεταφΡα ω τη ε 1) etour με τις ε~εις παρακαμψη ΊJ ετροπη σYJμειωνοντας ομως οτι ο 6 6 ~ ~I ~ θ ΙαναyνωσΤΊJς χα ε φορα που α συναντα ΤΥ) μια απο τις ουο εκοοχες α ~ρεπει να μ-ην τοΙ) ~ ( λ ( - - λ~ (Σ )οιαφευγει Yj ((ευπ ασΤΎj ενοτητα αυτης της εζ1)ζ) τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

πρoσανατoλ~ζει τ~ν τακτικ~ μέ άφεΤΊjρ~α εναν τελικό σκοπό ενα τέλος ~ τό θέμα μιας κυpιαpχ~ας μιας κυpιόΤΊjτας κα~ μιας τελικ-ης επανοικειοποίΎ)σΎ)ς

της κίVΗσY)ς καί του πεδίου ΣτρατY)γικ~ εντέλει δίχως στόχο Θά μπορουσε λ λ λ ( 1

κανεις να ΤΎ)ν αποκα εσει τυφ Υ) ταΚΤΙΚΥ) εμπεΙΡΙΚΎ) περιπ αVΗσΊj αν Ί) α~ια του

εμπειρισμου δέν αντλουσε ~ δια ~ό πλΎjρες νόΥ)μά ΤYJς από τ-ήν άντίΘεσ-ή ΤΥ)ς μέ τ~ φιλoσoφικ~ ευΘύVΗ Αν ύπάρχει κάποια περιπλάVΗσΊ) στ~ διαχάραξYJ της differance αύτή δέν ακολουθει περισσότερο τ~ γραμμή του φιλοσοφικου-λογιshyκου διαλόγου απ οσο του συμμετρικου καί αλλΥ)λέγγυου ανάποδου του εμπειshyρικου-λογικου διαλόγου ~H εννοια του παιχνιδιού ϊσταται πέραν αύτης της

αντίΘεσYJς αναηέλλει την ΠPOΎ)γOυμέVΗ της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshyσoφ~ας τήν ένόΤΊ)τα του τυχαίου κα~ της άναγκαιόΤΎ)τας μέσα σέ εναν ύπολοshy

~ λ γισμο οιχως τε ος

Ε ι ( ~ ~ θ λ πισΥ)ς μεσω αποφασΥ)ς και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

λ ( θ φοντας αυτον τον ογο πισω στον εαυτο του ειναι μεσω του εματος της

στρατηγικης ~ του στρατηγήματος πού θά είσαχθουμε στ~ σκέψΎ) της diffeshyrance Μέσω αύτης της αποκλειστικά στραΤΊ)γικ-ης όικαιολόΥησYJς θέλω νά ύπογραμμίσω οτι ~ άποτελεσματικόΤΥ)τα της θεματικΎ)ς της differance μπορε1

λλ θ ι κα ιστα - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΥ)ς εαν

) λ ~ ι λ~ οχι σΤΊ)ν αντικαταστασΊ) ΤΊjς του αχιστον σΤΎ) συνοεσΎ) της σε μια α υσιοα που

~ θ ζ Κ Ι σΤΥ)ν πραγμαΤΙΚΟΤΥ)τα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακόμΎj φορά όέν είναι θεολογική Λοιπόν Θά ελεγα πρωτίστως οτι ~ differance ~ όποία όέν είναι ουτε μιά

λ ζ ι λ λλ λ ε~Y) ουτε μια εννοια στραΤYJγικα μου φαvηκε Ύ) π εον κατα Υ) Ύ) προκειμενου

νά σκεφτω εάν σχι νά κυριεύσω -~ σκέψΎj εδω μπορει νά είναι αύτό τό όπο1ο διαΤYJρειτα ι σέ μιά όpισμέVΗ αναγκαία σχέσΎj μέ τά δομικά ορια της κυριαρshyχίας- αύτό πού αποτελε1 τό πλέον μ~ αναγώγιμο της laquoεποχης)) μας (Ως εκ

τούτου αρχίζω ~oιπόν από τόν τόπο καί τόν χρόνο στόν όπο1ο laquoεμεΤςraquo εμαστε λ λ J ~ ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟΥημενο

εφόσον εΙναι μόνο στ~ βάσΊ) της differance και της laquoίστορίαςraquo ΤΥ)ς πού μπορουμε C θ 1 θ - υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να ι r -Ι rι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΥ)ςraquo

Ακόμα κι αν ~ laquodifferanceraquo δέν είναι οϋτε μιά λέξΎ) ουτε μιά εννοια παρ ολα Θ ~ λ λ ι λ

αυτα α επιχεΙΡΊ)σουμε μια απ Ύ) και κατα προσεγγισΎ) σΎ)μασιο ογΙΚΥ) ανα υσΎ)

8 (~ ~ βπου α μας ΟΟΊ)γΊ)σει προς αυτο που οιακυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε οτι τό ρΎ)μα laquodiffererraquo (τό λατινικό ρΎ)μα diffene) εχει δύο ~ ~ Ι

σΊ)μασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο ~ttre αποτεshy

λ Ι ~ Ι ~ ~ gt θ Μ ουν αντικειμενο υυο υιαφορετικων αρ ρων 1 ε αυΤΊ) ΤΎjν εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφρασΊ) του έλλΎ)νικου διαφέρειν κι αύ-τό δέν θά είναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνδέοντας τόν λόγο μας μέ μιά όpισμέVΗ

ι Ι λ ι ~ λ γλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φιλοσοφΙΚΎ) λιγοτερο

67 JACQUES DERRIDA ~Η Differαnce

εκθεσΎ) θά εκτΙΘετο στό εξαφανίζεσθαι ως έζαφάνισΊj Θά όιακινδύνευε νά

εμφανιστεί νά εξαφανιστεί

Τ Ι λ (Ι ( Ι [dt ] 6 ( Ι ( Ι ζ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες e ours οι φρασεις και Ύj συντα~Ύ) στα οποια

συχνά θά πρέπει νά καταφεύγω θά όμοιάζουν μέ ιxtnIι της απoφατικ~ς θεολοshyΙ ι Ι Ι Ι ~ Ι)

γιας ενιοτε ακομα και στο σt)μειο να μΎ) οιακρινονται απο ΤΎ)ν αποφαΤΙΚΎ)

θεολογΙα HOΊj χρειάσΤΎ)κε νά σΊjμειώσOυμε ΟΤΙ ~ differ~ce όέν εΙναι όέν ( ~ Ι t Ι ( ( ~ Ι θ υπαρχει οεν ειναι ενα ειναι-παρον ov σε oπoιαOΎjΠOτε μOρφΎj καΙ α πρεπει

νά σΎ)μειώσουμε επίσΊjς κάθε τΙ πού δΈV εΊναι όΎ)λαo~ τά πάντα καΙ κατά Ι tl ~ ( ζ ) Δ Ι )

συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαΡ~ΊJ ουτε ουσια εν προερχεται απο καμια

κατηγορΙα του εΙναι είτε εΙναι παρούσα ειτε απούσα Κι εντούτοις αύτό ποι) περιγράφεται ετσι ως differance δέν εΤναι Θεολογικό οϋτε κάν της τάζΎ)ς Γης πλέον αποφατικΊ)ς της απoφατικ~ς θεολογίας ~ όποία πάντα ασχολιόταν μέ τ~ν ) ~ ( ζ ( Ι Ι απooεσμευσΎj οπως ~ερoυμε μιας υπερουσιοτ-ητας περα απο τις πεπερασμενες

χαΤΎ)γορίες της ούσίας καΙ της ϋπαρξΎ)ς ΟYjλαο~ της παρουσίας καί πάντα ~ Ι θ tI Θ Ι ( ζ εσπευοε να υμισει οτι αν αρνειται στον ~ εο το καΤΎ)γορουμενο της υπαρ~Yjς

αυτό γίνεται μονάχα γιά νά του αναγνωριστεί ό ανώτερος ασuλλYjπτος καΙ

αΡΡΎjΤOς τρόπος ϋπαρξ~ς του Δέν πρόκειται έόώ γιά μιά τέτοια κLVYjcrΎj χι Ι θ Ι β β θ ~ (Η dJι ~ Ι Ι

αυτο α επρεπε να επι ε α~ω ει προοοευτικα lllerance οεν ειναι μονο μΥ Ι 16 λ θ λ Ι) θ λ Ι αναγωγιμΎ) σε κα ε οντο oγιΚΎj Ύj εο ογΙΚΎ) -οντο- εο OYΙXYJ- επανοικειοποιshy

) λλ ) Ι Ι ~ ~ ( Ι () θ λ (YjσΎj α α ανοιγοντας το 1010 το οιασΤΎ)μα εντος του οποιου YJ οντο- εο Oγια-Ύj

C Ι ) ι 6 φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΎ)ν ιστορια ΤΎ)ς εμπεριεχει ΤΎ)ν οντο- εshy

Ι ( β Ι Ι ολογια εγγραφο)τας ΤΎjν χαι υπερ αινοντας ΤYJν χωρις επισΤΡOφΎj

Γ ι ~ λ ~ θ Ι ζ Ι λ ~ ια τον ιοιο ογο οεν α Ύj~ερα απο που να αρχισω να ΙXVYJ ατω τη OεσμΎj YJ

τό γράΨΎjμα της clifferance Διότι αυτό ποι) τΙθετα~ ύπό συζ~ΤΎjσY) εΙναι ακριβώς Τι αναζ~ΤΎjσΎj μιας νόμιμYjζ αΡΧΊις ενα απόλυτο σYJμειΌ εκκίνYJσ-ης μιά αρxικ~ εlJθUγη (Η ΠΡOβλΎjματιx~ της γραφYjς διανοίγεται θέτοντας υπό συζ+ιΤΎjσΎ] τ~ν

αξία της αρχης Αυτό πού [7] προτείνω εσω όέν θά αναπτυχΘεί άπλά ως ενας λ λ Ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΎj αΙΤΎ)ματα α~ιωματα

~ όρισμοuς καί μετακινείται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursiνe] γραμμ~κόshyΤΎjτα μιας τάζYJς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ιχνΎιλασία της differance εΙναι στραΤYJγικ~ καΙ περιπετειώδη [aventureuxJ ΣτραΤYjγικ~ δ~ότι καμία αλΎ-ι6εια ( β Ι ~ ~ ό θV -

υπερ αΤΙΚΥ και παρουσα εκτος πεοιου της γραφΎ)ς οεν μπορει να ιεπει εΟΛΟshy

Ι Π ~ ~ ( ~ (λ ~ Ι γιχα ΤYjν ο ΟΤΎ)τα του πεοιου εριπετειωOΊj οΙΟΤΙ αυΤΥ) Yj στραrΎjγΙΚΊj οεν ειναι

( Ι ~ Ι r λ Ι Ι ι λ t μια απ YJ στραΤΎjγΙΚΎj με ΤΎj σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε 0--1

λoγιχ~ Χρx~ που μπορεί νά ιXxιvητoπoιηθεΤ ώς τέτοια και που μπορεΊ ώς εκ τοuτοu νά εξουσιάζει τόν θεωpΎjτιx6 λ6γο (Σ τu)

ι λ 11 ~ ι 1 Ι Ι Ι Ι rι Ιd6 Μεταφpα~ω τη εςfj etour με τις λεζεις παρακαμψη Yj εκτροπη σΥ)μειωνοντας ομως ΟΤL ο ) Ι lθ Ι Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι ~I ~ 81 Ι Ι Ι shyανα(JωσΤ-f)ς κα ε φορα που α συναντα τη μια απο τις oJO εχοοχες α 1φεπει να μΎjν ΤΟJ

~ Ι gtΙ λ (Ι ) - - λ ζ (Σ )oιαφευΎε~ yj laquoευπ αστΥ) ενΟΤΊτα αlYrYjς της ε~Ύjςraquo τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

λ Ι ζ λ λ προσανατο ι ει την τακτιΚΊ) με αφεΤΊ)ρια εναν τε ικο σκοπο ενα τε ος Yj το

θέμα μιας κυριαρχίας μιας κυρι6τητας καΙ μιας τελικ-ης επανοικειοποΙΊ)σης ~I Σ λ ~I Ι Θ Ι

της ΚΙνΎjσYΊς και του πεοιου τραΤΊ)γΙΚΊ) εντε ει οιχως στοχο α μπορουσε

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι Ι λ Ι ι c t Ι κανεις να ΤΊ)ν αποκαλεσει τυφ Ί) ταΚΤΙΚΎj εμπεΙΡΙΚΊ) περιπ ανΎjσΎj αν Ί) α~ια του

έμπειρισμου όέν αντλουσε ~ ϊόια ~6 πλ-ηρες ν6ΥΊμά ΤΊ)ς απ6 τΥν αντΙθεσΥ ΤΊ)ς μέ τΥ φιλοσοφικΥ ευθύνη Αν ύπάρχει κάποια περιπλάνησΊ) στΥ όιαχάραζΊ) της differance αυτΥ όέν ακολουθεΤ περισσ6τερο τΥ γραμμΥ του φιλοσοφιχου-λογιshy

~ λ Ι 1 λλ λ ) ~ ~ )κου οια ογου απ οσο του συμμετρικου και α ΎJ Enuou αναποοου του εμπειshyρικου-λογικου όιαλ6γου (Η εννοια του παιχνιδιου ϊσταται πέραν αυτης της

αντίθεσΊ)ς αναnέλλει τΥν ΠΡOΊ)γOυμένΎj της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshy

σοφίας τΥν έν6ΤΊ)τα του τυχαίου καΙ της αναγκαι6ΤΊ)τας μέσα σέ εναν 1JπολοshyΙ ~I lλ

γισμο οιχως τε ος

Ε Ι Ι ( Ι ~ θ Ι λ ΙπισΊ)ς μεσω αποφασης και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

φοντας αυτ6ν τ6ν λ6γο πίσω στ6ν έαυτ6 του εΙναι μέσω του θέματος της στρατηγικής ~ του στρατηγήματος πού θά εισαχΘουμε στΥ σκέψΎj της diffeshyrance Μέσω αυτης της αποκλειστικά στραΤΎjγικΎjς όικαιολ6ytJσΎjς θέλω νά

ύπογραμμίσω στι ~ αποτελεσματικ6ΤΥΊτα της θεματικΎjς της differance μπορεΤ λλ θ Ι Ι (

κα ισ~α - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΊ)ς εαν

Ι ~I Ι (λ fλ Ι I~ οχι σΤΎjν αντικαταστασΎj ΤΊ)ς του αχιστον στη συνσεσΊ) ΤΥΊς σε μια α υσιοα που

Ι ~I 61 Ι t Ι Κ Ι Ι Ι Ι στην πραγμαΤΙΚΟΤΥΊτα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακ6μΊ) φορά όέν εΙναι θεολογικΥ Λοιπ6ν θά ελεγα πρωτίστως στι ~ differance ~ όποία όέν ειναι ουτε μιά

λέξη οϋτε μιά εννοια στραΤΎjγικά μου φάVYjκε ~ πλέον κατάλλΊ)λι προκειμένου Ι ( Ι ~ ) Ι Ι C

να σκεφτω εαν οχι να χυριευσω -Ύj σκεψι εοω μπορει να ειναι αυτο το οποιο

όιατηρεΤται σέ μιά όρισμέVYj αναγκαία σχέσΊ) μέ τά όομικά ορια της κυριαρshyχίας- αυτ6 πού αποτελεΤ τ6 πλέον μΥ αναγώγιμο της laquoεποχηςraquo μας (Ως έκ

Ι ζ λ ) Ι Ι Ι ( ) τουτου αρχι ω ~oιπoν απο τον τοπο και τον χρονο στον οποιο laquoεμειςraquo ειμαστε

ι Ι λ ιλ 1 ~ Ι ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟYfJμενο

εφ6σον εΙναι μ6νο στΥ βάσΊj της differance καί της laquoίστορίαςraquo ΤΊ)ς πού μπορουμε (6 Ι Ι ζ Ι Ι Ι θ l υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να

Ι rl -Ι roι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΊ)ςraquo

Άκ6μα κι αν ~ laquodifferanceraquo όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια παρ σλα ) Ι θ Ι ) ( λ Ι Ι Ι Ι

αυτα α εΠΙXεΙΡΎjσOυμε μια απ Yj και κατα προσεnισΎj σημασιολογΙΚΥ) αναλυσ-η θl (~ Ι ~ β Ι

που α μας ΟΟΎ)γΥΊσει προς αυτο που οιαχυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε ΟΤΙ τ6 ρημα laquodiffererraquo (τ6 λατινικ6 ρΎ)μα diffene) εχει όύο Ι ~ Ι ~ Ι

σΥΊμασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο Lttτe αποτεshy

λ ) i ~ ~ θ λΙ f Ι ουν αντικειμενο uUO οιαφορετιχων αρ ρων lv ε αυΤΥ) την εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφραση του έλλΊ)νιχου διαφέρειν ΚΙ αυτ6 όέν θά

εΙναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνόέοντας τ6ν λ6γο μας μέ μιά όρισμένη λ (λ λ λγλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φι οσοφΙΚΊ) ιγοτερο

69 JACQUES DERRIDA ltΗ Differαnce

καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλΎ) Διότι ~ κατανoμ~ της σΎ)μασίας στό t λλ Ι δ ι ~ Ι λ β Ι Ι Ι ~ Ι Ι β λ ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου

diffeue τουτέστιν τ~ν πράξΎ) της αναβολ~ς γι αργότερα του λαμβάνειν ύπόψΎ) λ β Ι (ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι ) Ι Ι Ι ς λ Ι

του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υΠΟΟΎ) ωνει

) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο μια παρακαμ Ύ) μια προ εσμια μια κα υστερf)-

1 ) Ι θ Ι Ι ι ι θ Ι Ι ζ ~ Ι Ι λ Ι ζcrf) ενα απο εμα μια αναπαραστασΎ) εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~Ύ)

πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι~σει αλλά θά μπορουσε νά εγγραφεΤ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα χρόνιση [temΡοήsatiοn] Differer μέ αύτ~ την εννοια εΙναι τό χρονίζειν

Ι ι ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

το προσφευγειν συνεΙΟf)τα Ύ) ασυνεΙΟf)τα στη χρονικη και χρονοποιYjΤΙΚYj με-

σολάβYjσΎ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξYj ~ τ~ν εκπλ~ρωσY) μιας laquoεπιθυμίαςraquo ~ laquoθέλΎ)σYjςraquo κι εξίσου επιφέρει αύΤ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα ΚαΙ θά όουμε αργότερα πως

αύτΥι ~ χρόνισΎι [temΡοήsatiοnJ είναι επίσΎ)ς χρονοποίΥ)σΎ) [temporalisationJ καΙ χώρισΥ) [espacement]7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου καΙ τό γίγνεσ8αι-χωρος

Ι ( Ι Ι Ι Ι Ι (Ι t

του χρονου Ύ) (πρωταΡΧΙΚΎ) συγκΡΟΤΥ)σΥ)) του χρονου και χωρου οπως Yj με-τ-α-

φυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ Ι Ι 18

ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται

CH αλλΥ) εννοια του differer εΙναι ~ πιό κoιvΉ καΙ αναΥΥωρίσιμΎ) τό νά μ~ν Ι Ι Ι ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσYjμο το να ειναι α ο οιακριτο κτ ταν προκειται για τα shy

feren(t)(d)(s) μιά λέξΥ) πού μπορουμε νά γράψουμε λοιπόν οπως θέλουμε μέ ενα τελικό t ~ d ειτε πρόκειται γιά τό ζ~τY)μα της έτερόΤΥ)τας της ανομοιόΤΥ)τας ειτε της έτερόΤYjτας της αλλεργίας καΙ της πολεμικΊ)ς ενα όιάστ-ημα μιά α-

Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ Ι I~ Ι ποστασΎι μια χωριση α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-

ι Ι e ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια και να παραχ ει ενεργα ουναμικα και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν

επανάλΎ)ψYj

IΟμως ~ λέξΥ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισΎ) ουτε στό differend ώς πόλεμος Είναι αύτΥι ~ απώλεια

Ι ι θ Ι Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=JX (ΙσΥ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- f) ε~Y) werance με

a) AύΤ~ ~ λέξYj μπορεΤ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σYjμασιων ΤYjς Είναι αμεσα καΙ μ~ αναγώγιμα πολυσYjμιχ~ κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω Παραπέμπει οχι

7 0 Χρ-ηστος Γ Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιJ καί τό espacement ώς διάστημα (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση καΙ χωροποίηση άντίστοιχα Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση άφου ~

Ι λζ Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενΎ) ε~Ύj εχει το π εονεκτημα εκτος απο το laquoγιγνεσ αι χρονοςraquo να σ-ημαινει μεσω

συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω τ~ν laquoάργοπορίαraquo τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρΎjσΎjraquo σΎj-Ι Ι ( Ι βλ Ι Ι Ι ~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι

μασια mYJV οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ-α ς χρονοποιηση μεταφρα ουμε το temposhyralisation ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεΊ νά άποοίόει τό laquoγ~γνεσθαι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της αναφορΖχς τους σέ εναν χωΡtσμό του όποίου όέν προϋπάρχουν άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα (Στμ)

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

πρoσανατoλ~ζει τ~ν τακτικ~ μέ άφεΤΊjρ~α εναν τελικό σκοπό ενα τέλος ~ τό θέμα μιας κυpιαpχ~ας μιας κυpιόΤΊjτας κα~ μιας τελικ-ης επανοικειοποίΎ)σΎ)ς

της κίVΗσY)ς καί του πεδίου ΣτρατY)γικ~ εντέλει δίχως στόχο Θά μπορουσε λ λ λ ( 1

κανεις να ΤΎ)ν αποκα εσει τυφ Υ) ταΚΤΙΚΥ) εμπεΙΡΙΚΎ) περιπ αVΗσΊj αν Ί) α~ια του

εμπειρισμου δέν αντλουσε ~ δια ~ό πλΎjρες νόΥ)μά ΤYJς από τ-ήν άντίΘεσ-ή ΤΥ)ς μέ τ~ φιλoσoφικ~ ευΘύVΗ Αν ύπάρχει κάποια περιπλάVΗσΊ) στ~ διαχάραξYJ της differance αύτή δέν ακολουθει περισσότερο τ~ γραμμή του φιλοσοφικου-λογιshyκου διαλόγου απ οσο του συμμετρικου καί αλλΥ)λέγγυου ανάποδου του εμπειshyρικου-λογικου διαλόγου ~H εννοια του παιχνιδιού ϊσταται πέραν αύτης της

αντίΘεσYJς αναηέλλει την ΠPOΎ)γOυμέVΗ της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshyσoφ~ας τήν ένόΤΊ)τα του τυχαίου κα~ της άναγκαιόΤΎ)τας μέσα σέ εναν ύπολοshy

~ λ γισμο οιχως τε ος

Ε ι ( ~ ~ θ λ πισΥ)ς μεσω αποφασΥ)ς και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

λ ( θ φοντας αυτον τον ογο πισω στον εαυτο του ειναι μεσω του εματος της

στρατηγικης ~ του στρατηγήματος πού θά είσαχθουμε στ~ σκέψΎ) της diffeshyrance Μέσω αύτης της αποκλειστικά στραΤΊ)γικ-ης όικαιολόΥησYJς θέλω νά ύπογραμμίσω οτι ~ άποτελεσματικόΤΥ)τα της θεματικΎ)ς της differance μπορε1

λλ θ ι κα ιστα - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΥ)ς εαν

) λ ~ ι λ~ οχι σΤΊ)ν αντικαταστασΊ) ΤΊjς του αχιστον σΤΎ) συνοεσΎ) της σε μια α υσιοα που

~ θ ζ Κ Ι σΤΥ)ν πραγμαΤΙΚΟΤΥ)τα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακόμΎj φορά όέν είναι θεολογική Λοιπόν Θά ελεγα πρωτίστως οτι ~ differance ~ όποία όέν είναι ουτε μιά

λ ζ ι λ λλ λ ε~Y) ουτε μια εννοια στραΤYJγικα μου φαvηκε Ύ) π εον κατα Υ) Ύ) προκειμενου

νά σκεφτω εάν σχι νά κυριεύσω -~ σκέψΎj εδω μπορει νά είναι αύτό τό όπο1ο διαΤYJρειτα ι σέ μιά όpισμέVΗ αναγκαία σχέσΎj μέ τά δομικά ορια της κυριαρshyχίας- αύτό πού αποτελε1 τό πλέον μ~ αναγώγιμο της laquoεποχης)) μας (Ως εκ

τούτου αρχίζω ~oιπόν από τόν τόπο καί τόν χρόνο στόν όπο1ο laquoεμεΤςraquo εμαστε λ λ J ~ ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟΥημενο

εφόσον εΙναι μόνο στ~ βάσΊ) της differance και της laquoίστορίαςraquo ΤΥ)ς πού μπορουμε C θ 1 θ - υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να ι r -Ι rι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΥ)ςraquo

Ακόμα κι αν ~ laquodifferanceraquo δέν είναι οϋτε μιά λέξΎ) ουτε μιά εννοια παρ ολα Θ ~ λ λ ι λ

αυτα α επιχεΙΡΊ)σουμε μια απ Ύ) και κατα προσεγγισΎ) σΎ)μασιο ογΙΚΥ) ανα υσΎ)

8 (~ ~ βπου α μας ΟΟΊ)γΊ)σει προς αυτο που οιακυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε οτι τό ρΎ)μα laquodiffererraquo (τό λατινικό ρΎ)μα diffene) εχει δύο ~ ~ Ι

σΊ)μασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο ~ttre αποτεshy

λ Ι ~ Ι ~ ~ gt θ Μ ουν αντικειμενο υυο υιαφορετικων αρ ρων 1 ε αυΤΊ) ΤΎjν εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφρασΊ) του έλλΎ)νικου διαφέρειν κι αύ-τό δέν θά είναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνδέοντας τόν λόγο μας μέ μιά όpισμέVΗ

ι Ι λ ι ~ λ γλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φιλοσοφΙΚΎ) λιγοτερο

67 JACQUES DERRIDA ~Η Differαnce

εκθεσΎ) θά εκτΙΘετο στό εξαφανίζεσθαι ως έζαφάνισΊj Θά όιακινδύνευε νά

εμφανιστεί νά εξαφανιστεί

Τ Ι λ (Ι ( Ι [dt ] 6 ( Ι ( Ι ζ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες e ours οι φρασεις και Ύj συντα~Ύ) στα οποια

συχνά θά πρέπει νά καταφεύγω θά όμοιάζουν μέ ιxtnIι της απoφατικ~ς θεολοshyΙ ι Ι Ι Ι ~ Ι)

γιας ενιοτε ακομα και στο σt)μειο να μΎ) οιακρινονται απο ΤΎ)ν αποφαΤΙΚΎ)

θεολογΙα HOΊj χρειάσΤΎ)κε νά σΊjμειώσOυμε ΟΤΙ ~ differ~ce όέν εΙναι όέν ( ~ Ι t Ι ( ( ~ Ι θ υπαρχει οεν ειναι ενα ειναι-παρον ov σε oπoιαOΎjΠOτε μOρφΎj καΙ α πρεπει

νά σΎ)μειώσουμε επίσΊjς κάθε τΙ πού δΈV εΊναι όΎ)λαo~ τά πάντα καΙ κατά Ι tl ~ ( ζ ) Δ Ι )

συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαΡ~ΊJ ουτε ουσια εν προερχεται απο καμια

κατηγορΙα του εΙναι είτε εΙναι παρούσα ειτε απούσα Κι εντούτοις αύτό ποι) περιγράφεται ετσι ως differance δέν εΤναι Θεολογικό οϋτε κάν της τάζΎ)ς Γης πλέον αποφατικΊ)ς της απoφατικ~ς θεολογίας ~ όποία πάντα ασχολιόταν μέ τ~ν ) ~ ( ζ ( Ι Ι απooεσμευσΎj οπως ~ερoυμε μιας υπερουσιοτ-ητας περα απο τις πεπερασμενες

χαΤΎ)γορίες της ούσίας καΙ της ϋπαρξΎ)ς ΟYjλαο~ της παρουσίας καί πάντα ~ Ι θ tI Θ Ι ( ζ εσπευοε να υμισει οτι αν αρνειται στον ~ εο το καΤΎ)γορουμενο της υπαρ~Yjς

αυτό γίνεται μονάχα γιά νά του αναγνωριστεί ό ανώτερος ασuλλYjπτος καΙ

αΡΡΎjΤOς τρόπος ϋπαρξ~ς του Δέν πρόκειται έόώ γιά μιά τέτοια κLVYjcrΎj χι Ι θ Ι β β θ ~ (Η dJι ~ Ι Ι

αυτο α επρεπε να επι ε α~ω ει προοοευτικα lllerance οεν ειναι μονο μΥ Ι 16 λ θ λ Ι) θ λ Ι αναγωγιμΎ) σε κα ε οντο oγιΚΎj Ύj εο ογΙΚΎ) -οντο- εο OYΙXYJ- επανοικειοποιshy

) λλ ) Ι Ι ~ ~ ( Ι () θ λ (YjσΎj α α ανοιγοντας το 1010 το οιασΤΎ)μα εντος του οποιου YJ οντο- εο Oγια-Ύj

C Ι ) ι 6 φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΎ)ν ιστορια ΤΎ)ς εμπεριεχει ΤΎ)ν οντο- εshy

Ι ( β Ι Ι ολογια εγγραφο)τας ΤΎjν χαι υπερ αινοντας ΤYJν χωρις επισΤΡOφΎj

Γ ι ~ λ ~ θ Ι ζ Ι λ ~ ια τον ιοιο ογο οεν α Ύj~ερα απο που να αρχισω να ΙXVYJ ατω τη OεσμΎj YJ

τό γράΨΎjμα της clifferance Διότι αυτό ποι) τΙθετα~ ύπό συζ~ΤΎjσY) εΙναι ακριβώς Τι αναζ~ΤΎjσΎj μιας νόμιμYjζ αΡΧΊις ενα απόλυτο σYJμειΌ εκκίνYJσ-ης μιά αρxικ~ εlJθUγη (Η ΠΡOβλΎjματιx~ της γραφYjς διανοίγεται θέτοντας υπό συζ+ιΤΎjσΎ] τ~ν

αξία της αρχης Αυτό πού [7] προτείνω εσω όέν θά αναπτυχΘεί άπλά ως ενας λ λ Ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΎj αΙΤΎ)ματα α~ιωματα

~ όρισμοuς καί μετακινείται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursiνe] γραμμ~κόshyΤΎjτα μιας τάζYJς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ιχνΎιλασία της differance εΙναι στραΤYJγικ~ καΙ περιπετειώδη [aventureuxJ ΣτραΤYjγικ~ δ~ότι καμία αλΎ-ι6εια ( β Ι ~ ~ ό θV -

υπερ αΤΙΚΥ και παρουσα εκτος πεοιου της γραφΎ)ς οεν μπορει να ιεπει εΟΛΟshy

Ι Π ~ ~ ( ~ (λ ~ Ι γιχα ΤYjν ο ΟΤΎ)τα του πεοιου εριπετειωOΊj οΙΟΤΙ αυΤΥ) Yj στραrΎjγΙΚΊj οεν ειναι

( Ι ~ Ι r λ Ι Ι ι λ t μια απ YJ στραΤΎjγΙΚΎj με ΤΎj σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε 0--1

λoγιχ~ Χρx~ που μπορεί νά ιXxιvητoπoιηθεΤ ώς τέτοια και που μπορεΊ ώς εκ τοuτοu νά εξουσιάζει τόν θεωpΎjτιx6 λ6γο (Σ τu)

ι λ 11 ~ ι 1 Ι Ι Ι Ι rι Ιd6 Μεταφpα~ω τη εςfj etour με τις λεζεις παρακαμψη Yj εκτροπη σΥ)μειωνοντας ομως ΟΤL ο ) Ι lθ Ι Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι ~I ~ 81 Ι Ι Ι shyανα(JωσΤ-f)ς κα ε φορα που α συναντα τη μια απο τις oJO εχοοχες α 1φεπει να μΎjν ΤΟJ

~ Ι gtΙ λ (Ι ) - - λ ζ (Σ )oιαφευΎε~ yj laquoευπ αστΥ) ενΟΤΊτα αlYrYjς της ε~Ύjςraquo τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

λ Ι ζ λ λ προσανατο ι ει την τακτιΚΊ) με αφεΤΊ)ρια εναν τε ικο σκοπο ενα τε ος Yj το

θέμα μιας κυριαρχίας μιας κυρι6τητας καΙ μιας τελικ-ης επανοικειοποΙΊ)σης ~I Σ λ ~I Ι Θ Ι

της ΚΙνΎjσYΊς και του πεοιου τραΤΊ)γΙΚΊ) εντε ει οιχως στοχο α μπορουσε

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι Ι λ Ι ι c t Ι κανεις να ΤΊ)ν αποκαλεσει τυφ Ί) ταΚΤΙΚΎj εμπεΙΡΙΚΊ) περιπ ανΎjσΎj αν Ί) α~ια του

έμπειρισμου όέν αντλουσε ~ ϊόια ~6 πλ-ηρες ν6ΥΊμά ΤΊ)ς απ6 τΥν αντΙθεσΥ ΤΊ)ς μέ τΥ φιλοσοφικΥ ευθύνη Αν ύπάρχει κάποια περιπλάνησΊ) στΥ όιαχάραζΊ) της differance αυτΥ όέν ακολουθεΤ περισσ6τερο τΥ γραμμΥ του φιλοσοφιχου-λογιshy

~ λ Ι 1 λλ λ ) ~ ~ )κου οια ογου απ οσο του συμμετρικου και α ΎJ Enuou αναποοου του εμπειshyρικου-λογικου όιαλ6γου (Η εννοια του παιχνιδιου ϊσταται πέραν αυτης της

αντίθεσΊ)ς αναnέλλει τΥν ΠΡOΊ)γOυμένΎj της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshy

σοφίας τΥν έν6ΤΊ)τα του τυχαίου καΙ της αναγκαι6ΤΊ)τας μέσα σέ εναν 1JπολοshyΙ ~I lλ

γισμο οιχως τε ος

Ε Ι Ι ( Ι ~ θ Ι λ ΙπισΊ)ς μεσω αποφασης και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

φοντας αυτ6ν τ6ν λ6γο πίσω στ6ν έαυτ6 του εΙναι μέσω του θέματος της στρατηγικής ~ του στρατηγήματος πού θά εισαχΘουμε στΥ σκέψΎj της diffeshyrance Μέσω αυτης της αποκλειστικά στραΤΎjγικΎjς όικαιολ6ytJσΎjς θέλω νά

ύπογραμμίσω στι ~ αποτελεσματικ6ΤΥΊτα της θεματικΎjς της differance μπορεΤ λλ θ Ι Ι (

κα ισ~α - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΊ)ς εαν

Ι ~I Ι (λ fλ Ι I~ οχι σΤΎjν αντικαταστασΎj ΤΊ)ς του αχιστον στη συνσεσΊ) ΤΥΊς σε μια α υσιοα που

Ι ~I 61 Ι t Ι Κ Ι Ι Ι Ι στην πραγμαΤΙΚΟΤΥΊτα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακ6μΊ) φορά όέν εΙναι θεολογικΥ Λοιπ6ν θά ελεγα πρωτίστως στι ~ differance ~ όποία όέν ειναι ουτε μιά

λέξη οϋτε μιά εννοια στραΤΎjγικά μου φάVYjκε ~ πλέον κατάλλΊ)λι προκειμένου Ι ( Ι ~ ) Ι Ι C

να σκεφτω εαν οχι να χυριευσω -Ύj σκεψι εοω μπορει να ειναι αυτο το οποιο

όιατηρεΤται σέ μιά όρισμέVYj αναγκαία σχέσΊ) μέ τά όομικά ορια της κυριαρshyχίας- αυτ6 πού αποτελεΤ τ6 πλέον μΥ αναγώγιμο της laquoεποχηςraquo μας (Ως έκ

Ι ζ λ ) Ι Ι Ι ( ) τουτου αρχι ω ~oιπoν απο τον τοπο και τον χρονο στον οποιο laquoεμειςraquo ειμαστε

ι Ι λ ιλ 1 ~ Ι ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟYfJμενο

εφ6σον εΙναι μ6νο στΥ βάσΊj της differance καί της laquoίστορίαςraquo ΤΊ)ς πού μπορουμε (6 Ι Ι ζ Ι Ι Ι θ l υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να

Ι rl -Ι roι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΊ)ςraquo

Άκ6μα κι αν ~ laquodifferanceraquo όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια παρ σλα ) Ι θ Ι ) ( λ Ι Ι Ι Ι

αυτα α εΠΙXεΙΡΎjσOυμε μια απ Yj και κατα προσεnισΎj σημασιολογΙΚΥ) αναλυσ-η θl (~ Ι ~ β Ι

που α μας ΟΟΎ)γΥΊσει προς αυτο που οιαχυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε ΟΤΙ τ6 ρημα laquodiffererraquo (τ6 λατινικ6 ρΎ)μα diffene) εχει όύο Ι ~ Ι ~ Ι

σΥΊμασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο Lttτe αποτεshy

λ ) i ~ ~ θ λΙ f Ι ουν αντικειμενο uUO οιαφορετιχων αρ ρων lv ε αυΤΥ) την εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφραση του έλλΊ)νιχου διαφέρειν ΚΙ αυτ6 όέν θά

εΙναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνόέοντας τ6ν λ6γο μας μέ μιά όρισμένη λ (λ λ λγλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φι οσοφΙΚΊ) ιγοτερο

69 JACQUES DERRIDA ltΗ Differαnce

καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλΎ) Διότι ~ κατανoμ~ της σΎ)μασίας στό t λλ Ι δ ι ~ Ι λ β Ι Ι Ι ~ Ι Ι β λ ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου

diffeue τουτέστιν τ~ν πράξΎ) της αναβολ~ς γι αργότερα του λαμβάνειν ύπόψΎ) λ β Ι (ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι ) Ι Ι Ι ς λ Ι

του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υΠΟΟΎ) ωνει

) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο μια παρακαμ Ύ) μια προ εσμια μια κα υστερf)-

1 ) Ι θ Ι Ι ι ι θ Ι Ι ζ ~ Ι Ι λ Ι ζcrf) ενα απο εμα μια αναπαραστασΎ) εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~Ύ)

πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι~σει αλλά θά μπορουσε νά εγγραφεΤ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα χρόνιση [temΡοήsatiοn] Differer μέ αύτ~ την εννοια εΙναι τό χρονίζειν

Ι ι ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

το προσφευγειν συνεΙΟf)τα Ύ) ασυνεΙΟf)τα στη χρονικη και χρονοποιYjΤΙΚYj με-

σολάβYjσΎ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξYj ~ τ~ν εκπλ~ρωσY) μιας laquoεπιθυμίαςraquo ~ laquoθέλΎ)σYjςraquo κι εξίσου επιφέρει αύΤ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα ΚαΙ θά όουμε αργότερα πως

αύτΥι ~ χρόνισΎι [temΡοήsatiοnJ είναι επίσΎ)ς χρονοποίΥ)σΎ) [temporalisationJ καΙ χώρισΥ) [espacement]7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου καΙ τό γίγνεσ8αι-χωρος

Ι ( Ι Ι Ι Ι Ι (Ι t

του χρονου Ύ) (πρωταΡΧΙΚΎ) συγκΡΟΤΥ)σΥ)) του χρονου και χωρου οπως Yj με-τ-α-

φυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ Ι Ι 18

ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται

CH αλλΥ) εννοια του differer εΙναι ~ πιό κoιvΉ καΙ αναΥΥωρίσιμΎ) τό νά μ~ν Ι Ι Ι ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσYjμο το να ειναι α ο οιακριτο κτ ταν προκειται για τα shy

feren(t)(d)(s) μιά λέξΥ) πού μπορουμε νά γράψουμε λοιπόν οπως θέλουμε μέ ενα τελικό t ~ d ειτε πρόκειται γιά τό ζ~τY)μα της έτερόΤΥ)τας της ανομοιόΤΥ)τας ειτε της έτερόΤYjτας της αλλεργίας καΙ της πολεμικΊ)ς ενα όιάστ-ημα μιά α-

Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ Ι I~ Ι ποστασΎι μια χωριση α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-

ι Ι e ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια και να παραχ ει ενεργα ουναμικα και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν

επανάλΎ)ψYj

IΟμως ~ λέξΥ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισΎ) ουτε στό differend ώς πόλεμος Είναι αύτΥι ~ απώλεια

Ι ι θ Ι Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=JX (ΙσΥ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- f) ε~Y) werance με

a) AύΤ~ ~ λέξYj μπορεΤ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σYjμασιων ΤYjς Είναι αμεσα καΙ μ~ αναγώγιμα πολυσYjμιχ~ κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω Παραπέμπει οχι

7 0 Χρ-ηστος Γ Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιJ καί τό espacement ώς διάστημα (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση καΙ χωροποίηση άντίστοιχα Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση άφου ~

Ι λζ Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενΎ) ε~Ύj εχει το π εονεκτημα εκτος απο το laquoγιγνεσ αι χρονοςraquo να σ-ημαινει μεσω

συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω τ~ν laquoάργοπορίαraquo τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρΎjσΎjraquo σΎj-Ι Ι ( Ι βλ Ι Ι Ι ~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι

μασια mYJV οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ-α ς χρονοποιηση μεταφρα ουμε το temposhyralisation ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεΊ νά άποοίόει τό laquoγ~γνεσθαι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της αναφορΖχς τους σέ εναν χωΡtσμό του όποίου όέν προϋπάρχουν άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα (Στμ)

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

67 JACQUES DERRIDA ~Η Differαnce

εκθεσΎ) θά εκτΙΘετο στό εξαφανίζεσθαι ως έζαφάνισΊj Θά όιακινδύνευε νά

εμφανιστεί νά εξαφανιστεί

Τ Ι λ (Ι ( Ι [dt ] 6 ( Ι ( Ι ζ ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες e ours οι φρασεις και Ύj συντα~Ύ) στα οποια

συχνά θά πρέπει νά καταφεύγω θά όμοιάζουν μέ ιxtnIι της απoφατικ~ς θεολοshyΙ ι Ι Ι Ι ~ Ι)

γιας ενιοτε ακομα και στο σt)μειο να μΎ) οιακρινονται απο ΤΎ)ν αποφαΤΙΚΎ)

θεολογΙα HOΊj χρειάσΤΎ)κε νά σΊjμειώσOυμε ΟΤΙ ~ differ~ce όέν εΙναι όέν ( ~ Ι t Ι ( ( ~ Ι θ υπαρχει οεν ειναι ενα ειναι-παρον ov σε oπoιαOΎjΠOτε μOρφΎj καΙ α πρεπει

νά σΎ)μειώσουμε επίσΊjς κάθε τΙ πού δΈV εΊναι όΎ)λαo~ τά πάντα καΙ κατά Ι tl ~ ( ζ ) Δ Ι )

συνεπεια οτι οεν εχει ουτε υπαΡ~ΊJ ουτε ουσια εν προερχεται απο καμια

κατηγορΙα του εΙναι είτε εΙναι παρούσα ειτε απούσα Κι εντούτοις αύτό ποι) περιγράφεται ετσι ως differance δέν εΤναι Θεολογικό οϋτε κάν της τάζΎ)ς Γης πλέον αποφατικΊ)ς της απoφατικ~ς θεολογίας ~ όποία πάντα ασχολιόταν μέ τ~ν ) ~ ( ζ ( Ι Ι απooεσμευσΎj οπως ~ερoυμε μιας υπερουσιοτ-ητας περα απο τις πεπερασμενες

χαΤΎ)γορίες της ούσίας καΙ της ϋπαρξΎ)ς ΟYjλαο~ της παρουσίας καί πάντα ~ Ι θ tI Θ Ι ( ζ εσπευοε να υμισει οτι αν αρνειται στον ~ εο το καΤΎ)γορουμενο της υπαρ~Yjς

αυτό γίνεται μονάχα γιά νά του αναγνωριστεί ό ανώτερος ασuλλYjπτος καΙ

αΡΡΎjΤOς τρόπος ϋπαρξ~ς του Δέν πρόκειται έόώ γιά μιά τέτοια κLVYjcrΎj χι Ι θ Ι β β θ ~ (Η dJι ~ Ι Ι

αυτο α επρεπε να επι ε α~ω ει προοοευτικα lllerance οεν ειναι μονο μΥ Ι 16 λ θ λ Ι) θ λ Ι αναγωγιμΎ) σε κα ε οντο oγιΚΎj Ύj εο ογΙΚΎ) -οντο- εο OYΙXYJ- επανοικειοποιshy

) λλ ) Ι Ι ~ ~ ( Ι () θ λ (YjσΎj α α ανοιγοντας το 1010 το οιασΤΎ)μα εντος του οποιου YJ οντο- εο Oγια-Ύj

C Ι ) ι 6 φιλοσοφια- παραγει το συσΤΎjμα και ΤΎ)ν ιστορια ΤΎ)ς εμπεριεχει ΤΎ)ν οντο- εshy

Ι ( β Ι Ι ολογια εγγραφο)τας ΤΎjν χαι υπερ αινοντας ΤYJν χωρις επισΤΡOφΎj

Γ ι ~ λ ~ θ Ι ζ Ι λ ~ ια τον ιοιο ογο οεν α Ύj~ερα απο που να αρχισω να ΙXVYJ ατω τη OεσμΎj YJ

τό γράΨΎjμα της clifferance Διότι αυτό ποι) τΙθετα~ ύπό συζ~ΤΎjσY) εΙναι ακριβώς Τι αναζ~ΤΎjσΎj μιας νόμιμYjζ αΡΧΊις ενα απόλυτο σYJμειΌ εκκίνYJσ-ης μιά αρxικ~ εlJθUγη (Η ΠΡOβλΎjματιx~ της γραφYjς διανοίγεται θέτοντας υπό συζ+ιΤΎjσΎ] τ~ν

αξία της αρχης Αυτό πού [7] προτείνω εσω όέν θά αναπτυχΘεί άπλά ως ενας λ λ Ι ζ

φιλοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια αΡΧΎj αΙΤΎ)ματα α~ιωματα

~ όρισμοuς καί μετακινείται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursiνe] γραμμ~κόshyΤΎjτα μιας τάζYJς λόγων [raisons] Τά πάντα στ~ν ιχνΎιλασία της differance εΙναι στραΤYJγικ~ καΙ περιπετειώδη [aventureuxJ ΣτραΤYjγικ~ δ~ότι καμία αλΎ-ι6εια ( β Ι ~ ~ ό θV -

υπερ αΤΙΚΥ και παρουσα εκτος πεοιου της γραφΎ)ς οεν μπορει να ιεπει εΟΛΟshy

Ι Π ~ ~ ( ~ (λ ~ Ι γιχα ΤYjν ο ΟΤΎ)τα του πεοιου εριπετειωOΊj οΙΟΤΙ αυΤΥ) Yj στραrΎjγΙΚΊj οεν ειναι

( Ι ~ Ι r λ Ι Ι ι λ t μια απ YJ στραΤΎjγΙΚΎj με ΤΎj σΎjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε 0--1

λoγιχ~ Χρx~ που μπορεί νά ιXxιvητoπoιηθεΤ ώς τέτοια και που μπορεΊ ώς εκ τοuτοu νά εξουσιάζει τόν θεωpΎjτιx6 λ6γο (Σ τu)

ι λ 11 ~ ι 1 Ι Ι Ι Ι rι Ιd6 Μεταφpα~ω τη εςfj etour με τις λεζεις παρακαμψη Yj εκτροπη σΥ)μειωνοντας ομως ΟΤL ο ) Ι lθ Ι Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι ~I ~ 81 Ι Ι Ι shyανα(JωσΤ-f)ς κα ε φορα που α συναντα τη μια απο τις oJO εχοοχες α 1φεπει να μΎjν ΤΟJ

~ Ι gtΙ λ (Ι ) - - λ ζ (Σ )oιαφευΎε~ yj laquoευπ αστΥ) ενΟΤΊτα αlYrYjς της ε~Ύjςraquo τμ

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

λ Ι ζ λ λ προσανατο ι ει την τακτιΚΊ) με αφεΤΊ)ρια εναν τε ικο σκοπο ενα τε ος Yj το

θέμα μιας κυριαρχίας μιας κυρι6τητας καΙ μιας τελικ-ης επανοικειοποΙΊ)σης ~I Σ λ ~I Ι Θ Ι

της ΚΙνΎjσYΊς και του πεοιου τραΤΊ)γΙΚΊ) εντε ει οιχως στοχο α μπορουσε

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι Ι λ Ι ι c t Ι κανεις να ΤΊ)ν αποκαλεσει τυφ Ί) ταΚΤΙΚΎj εμπεΙΡΙΚΊ) περιπ ανΎjσΎj αν Ί) α~ια του

έμπειρισμου όέν αντλουσε ~ ϊόια ~6 πλ-ηρες ν6ΥΊμά ΤΊ)ς απ6 τΥν αντΙθεσΥ ΤΊ)ς μέ τΥ φιλοσοφικΥ ευθύνη Αν ύπάρχει κάποια περιπλάνησΊ) στΥ όιαχάραζΊ) της differance αυτΥ όέν ακολουθεΤ περισσ6τερο τΥ γραμμΥ του φιλοσοφιχου-λογιshy

~ λ Ι 1 λλ λ ) ~ ~ )κου οια ογου απ οσο του συμμετρικου και α ΎJ Enuou αναποοου του εμπειshyρικου-λογικου όιαλ6γου (Η εννοια του παιχνιδιου ϊσταται πέραν αυτης της

αντίθεσΊ)ς αναnέλλει τΥν ΠΡOΊ)γOυμένΎj της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshy

σοφίας τΥν έν6ΤΊ)τα του τυχαίου καΙ της αναγκαι6ΤΊ)τας μέσα σέ εναν 1JπολοshyΙ ~I lλ

γισμο οιχως τε ος

Ε Ι Ι ( Ι ~ θ Ι λ ΙπισΊ)ς μεσω αποφασης και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

φοντας αυτ6ν τ6ν λ6γο πίσω στ6ν έαυτ6 του εΙναι μέσω του θέματος της στρατηγικής ~ του στρατηγήματος πού θά εισαχΘουμε στΥ σκέψΎj της diffeshyrance Μέσω αυτης της αποκλειστικά στραΤΎjγικΎjς όικαιολ6ytJσΎjς θέλω νά

ύπογραμμίσω στι ~ αποτελεσματικ6ΤΥΊτα της θεματικΎjς της differance μπορεΤ λλ θ Ι Ι (

κα ισ~α - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΊ)ς εαν

Ι ~I Ι (λ fλ Ι I~ οχι σΤΎjν αντικαταστασΎj ΤΊ)ς του αχιστον στη συνσεσΊ) ΤΥΊς σε μια α υσιοα που

Ι ~I 61 Ι t Ι Κ Ι Ι Ι Ι στην πραγμαΤΙΚΟΤΥΊτα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακ6μΊ) φορά όέν εΙναι θεολογικΥ Λοιπ6ν θά ελεγα πρωτίστως στι ~ differance ~ όποία όέν ειναι ουτε μιά

λέξη οϋτε μιά εννοια στραΤΎjγικά μου φάVYjκε ~ πλέον κατάλλΊ)λι προκειμένου Ι ( Ι ~ ) Ι Ι C

να σκεφτω εαν οχι να χυριευσω -Ύj σκεψι εοω μπορει να ειναι αυτο το οποιο

όιατηρεΤται σέ μιά όρισμέVYj αναγκαία σχέσΊ) μέ τά όομικά ορια της κυριαρshyχίας- αυτ6 πού αποτελεΤ τ6 πλέον μΥ αναγώγιμο της laquoεποχηςraquo μας (Ως έκ

Ι ζ λ ) Ι Ι Ι ( ) τουτου αρχι ω ~oιπoν απο τον τοπο και τον χρονο στον οποιο laquoεμειςraquo ειμαστε

ι Ι λ ιλ 1 ~ Ι ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟYfJμενο

εφ6σον εΙναι μ6νο στΥ βάσΊj της differance καί της laquoίστορίαςraquo ΤΊ)ς πού μπορουμε (6 Ι Ι ζ Ι Ι Ι θ l υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να

Ι rl -Ι roι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΊ)ςraquo

Άκ6μα κι αν ~ laquodifferanceraquo όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια παρ σλα ) Ι θ Ι ) ( λ Ι Ι Ι Ι

αυτα α εΠΙXεΙΡΎjσOυμε μια απ Yj και κατα προσεnισΎj σημασιολογΙΚΥ) αναλυσ-η θl (~ Ι ~ β Ι

που α μας ΟΟΎ)γΥΊσει προς αυτο που οιαχυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε ΟΤΙ τ6 ρημα laquodiffererraquo (τ6 λατινικ6 ρΎ)μα diffene) εχει όύο Ι ~ Ι ~ Ι

σΥΊμασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο Lttτe αποτεshy

λ ) i ~ ~ θ λΙ f Ι ουν αντικειμενο uUO οιαφορετιχων αρ ρων lv ε αυΤΥ) την εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφραση του έλλΊ)νιχου διαφέρειν ΚΙ αυτ6 όέν θά

εΙναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνόέοντας τ6ν λ6γο μας μέ μιά όρισμένη λ (λ λ λγλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φι οσοφΙΚΊ) ιγοτερο

69 JACQUES DERRIDA ltΗ Differαnce

καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλΎ) Διότι ~ κατανoμ~ της σΎ)μασίας στό t λλ Ι δ ι ~ Ι λ β Ι Ι Ι ~ Ι Ι β λ ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου

diffeue τουτέστιν τ~ν πράξΎ) της αναβολ~ς γι αργότερα του λαμβάνειν ύπόψΎ) λ β Ι (ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι ) Ι Ι Ι ς λ Ι

του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υΠΟΟΎ) ωνει

) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο μια παρακαμ Ύ) μια προ εσμια μια κα υστερf)-

1 ) Ι θ Ι Ι ι ι θ Ι Ι ζ ~ Ι Ι λ Ι ζcrf) ενα απο εμα μια αναπαραστασΎ) εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~Ύ)

πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι~σει αλλά θά μπορουσε νά εγγραφεΤ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα χρόνιση [temΡοήsatiοn] Differer μέ αύτ~ την εννοια εΙναι τό χρονίζειν

Ι ι ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

το προσφευγειν συνεΙΟf)τα Ύ) ασυνεΙΟf)τα στη χρονικη και χρονοποιYjΤΙΚYj με-

σολάβYjσΎ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξYj ~ τ~ν εκπλ~ρωσY) μιας laquoεπιθυμίαςraquo ~ laquoθέλΎ)σYjςraquo κι εξίσου επιφέρει αύΤ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα ΚαΙ θά όουμε αργότερα πως

αύτΥι ~ χρόνισΎι [temΡοήsatiοnJ είναι επίσΎ)ς χρονοποίΥ)σΎ) [temporalisationJ καΙ χώρισΥ) [espacement]7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου καΙ τό γίγνεσ8αι-χωρος

Ι ( Ι Ι Ι Ι Ι (Ι t

του χρονου Ύ) (πρωταΡΧΙΚΎ) συγκΡΟΤΥ)σΥ)) του χρονου και χωρου οπως Yj με-τ-α-

φυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ Ι Ι 18

ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται

CH αλλΥ) εννοια του differer εΙναι ~ πιό κoιvΉ καΙ αναΥΥωρίσιμΎ) τό νά μ~ν Ι Ι Ι ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσYjμο το να ειναι α ο οιακριτο κτ ταν προκειται για τα shy

feren(t)(d)(s) μιά λέξΥ) πού μπορουμε νά γράψουμε λοιπόν οπως θέλουμε μέ ενα τελικό t ~ d ειτε πρόκειται γιά τό ζ~τY)μα της έτερόΤΥ)τας της ανομοιόΤΥ)τας ειτε της έτερόΤYjτας της αλλεργίας καΙ της πολεμικΊ)ς ενα όιάστ-ημα μιά α-

Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ Ι I~ Ι ποστασΎι μια χωριση α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-

ι Ι e ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια και να παραχ ει ενεργα ουναμικα και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν

επανάλΎ)ψYj

IΟμως ~ λέξΥ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισΎ) ουτε στό differend ώς πόλεμος Είναι αύτΥι ~ απώλεια

Ι ι θ Ι Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=JX (ΙσΥ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- f) ε~Y) werance με

a) AύΤ~ ~ λέξYj μπορεΤ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σYjμασιων ΤYjς Είναι αμεσα καΙ μ~ αναγώγιμα πολυσYjμιχ~ κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω Παραπέμπει οχι

7 0 Χρ-ηστος Γ Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιJ καί τό espacement ώς διάστημα (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση καΙ χωροποίηση άντίστοιχα Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση άφου ~

Ι λζ Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενΎ) ε~Ύj εχει το π εονεκτημα εκτος απο το laquoγιγνεσ αι χρονοςraquo να σ-ημαινει μεσω

συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω τ~ν laquoάργοπορίαraquo τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρΎjσΎjraquo σΎj-Ι Ι ( Ι βλ Ι Ι Ι ~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι

μασια mYJV οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ-α ς χρονοποιηση μεταφρα ουμε το temposhyralisation ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεΊ νά άποοίόει τό laquoγ~γνεσθαι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της αναφορΖχς τους σέ εναν χωΡtσμό του όποίου όέν προϋπάρχουν άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα (Στμ)

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

68 ΠΟΙΗΣΗ 27

λ Ι ζ λ λ προσανατο ι ει την τακτιΚΊ) με αφεΤΊ)ρια εναν τε ικο σκοπο ενα τε ος Yj το

θέμα μιας κυριαρχίας μιας κυρι6τητας καΙ μιας τελικ-ης επανοικειοποΙΊ)σης ~I Σ λ ~I Ι Θ Ι

της ΚΙνΎjσYΊς και του πεοιου τραΤΊ)γΙΚΊ) εντε ει οιχως στοχο α μπορουσε

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι Ι λ Ι ι c t Ι κανεις να ΤΊ)ν αποκαλεσει τυφ Ί) ταΚΤΙΚΎj εμπεΙΡΙΚΊ) περιπ ανΎjσΎj αν Ί) α~ια του

έμπειρισμου όέν αντλουσε ~ ϊόια ~6 πλ-ηρες ν6ΥΊμά ΤΊ)ς απ6 τΥν αντΙθεσΥ ΤΊ)ς μέ τΥ φιλοσοφικΥ ευθύνη Αν ύπάρχει κάποια περιπλάνησΊ) στΥ όιαχάραζΊ) της differance αυτΥ όέν ακολουθεΤ περισσ6τερο τΥ γραμμΥ του φιλοσοφιχου-λογιshy

~ λ Ι 1 λλ λ ) ~ ~ )κου οια ογου απ οσο του συμμετρικου και α ΎJ Enuou αναποοου του εμπειshyρικου-λογικου όιαλ6γου (Η εννοια του παιχνιδιου ϊσταται πέραν αυτης της

αντίθεσΊ)ς αναnέλλει τΥν ΠΡOΊ)γOυμένΎj της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοshy

σοφίας τΥν έν6ΤΊ)τα του τυχαίου καΙ της αναγκαι6ΤΊ)τας μέσα σέ εναν 1JπολοshyΙ ~I lλ

γισμο οιχως τε ος

Ε Ι Ι ( Ι ~ θ Ι λ ΙπισΊ)ς μεσω αποφασης και ως κανονας του παιχνιοιου αν ε ετε στρεshy

φοντας αυτ6ν τ6ν λ6γο πίσω στ6ν έαυτ6 του εΙναι μέσω του θέματος της στρατηγικής ~ του στρατηγήματος πού θά εισαχΘουμε στΥ σκέψΎj της diffeshyrance Μέσω αυτης της αποκλειστικά στραΤΎjγικΎjς όικαιολ6ytJσΎjς θέλω νά

ύπογραμμίσω στι ~ αποτελεσματικ6ΤΥΊτα της θεματικΎjς της differance μπορεΤ λλ θ Ι Ι (

κα ισ~α - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΊ)ς εαν

Ι ~I Ι (λ fλ Ι I~ οχι σΤΎjν αντικαταστασΎj ΤΊ)ς του αχιστον στη συνσεσΊ) ΤΥΊς σε μια α υσιοα που

Ι ~I 61 Ι t Ι Κ Ι Ι Ι Ι στην πραγμαΤΙΚΟΤΥΊτα οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει ατα συνεπεια για μια

ακ6μΊ) φορά όέν εΙναι θεολογικΥ Λοιπ6ν θά ελεγα πρωτίστως στι ~ differance ~ όποία όέν ειναι ουτε μιά

λέξη οϋτε μιά εννοια στραΤΎjγικά μου φάVYjκε ~ πλέον κατάλλΊ)λι προκειμένου Ι ( Ι ~ ) Ι Ι C

να σκεφτω εαν οχι να χυριευσω -Ύj σκεψι εοω μπορει να ειναι αυτο το οποιο

όιατηρεΤται σέ μιά όρισμέVYj αναγκαία σχέσΊ) μέ τά όομικά ορια της κυριαρshyχίας- αυτ6 πού αποτελεΤ τ6 πλέον μΥ αναγώγιμο της laquoεποχηςraquo μας (Ως έκ

Ι ζ λ ) Ι Ι Ι ( ) τουτου αρχι ω ~oιπoν απο τον τοπο και τον χρονο στον οποιο laquoεμειςraquo ειμαστε

ι Ι λ ιλ 1 ~ Ι ~ ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσΥ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολΟYfJμενο

εφ6σον εΙναι μ6νο στΥ βάσΊj της differance καί της laquoίστορίαςraquo ΤΊ)ς πού μπορουμε (6 Ι Ι ζ Ι Ι Ι θ l υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που laquoεμειςraquo ειμαστε και ποια α μπορουσαν να

Ι rl -Ι roι ειναι τα ορια μιας laquoεΠΟΧΊ)ςraquo

Άκ6μα κι αν ~ laquodifferanceraquo όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια παρ σλα ) Ι θ Ι ) ( λ Ι Ι Ι Ι

αυτα α εΠΙXεΙΡΎjσOυμε μια απ Yj και κατα προσεnισΎj σημασιολογΙΚΥ) αναλυσ-η θl (~ Ι ~ β Ι

που α μας ΟΟΎ)γΥΊσει προς αυτο που οιαχυ ευεται

[8] Γνωρίζουμε ΟΤΙ τ6 ρημα laquodiffererraquo (τ6 λατινικ6 ρΎ)μα diffene) εχει όύο Ι ~ Ι ~ Ι

σΥΊμασιες που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα στο Lttτe αποτεshy

λ ) i ~ ~ θ λΙ f Ι ουν αντικειμενο uUO οιαφορετιχων αρ ρων lv ε αυΤΥ) την εννοια το λατινικο

diffene όέν αποτελεΤ άπλως μετάφραση του έλλΊ)νιχου διαφέρειν ΚΙ αυτ6 όέν θά

εΙναι χωρίς συνέπειες γιά μας συνόέοντας τ6ν λ6γο μας μέ μιά όρισμένη λ (λ λ λγλωσσα και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φι οσοφΙΚΊ) ιγοτερο

69 JACQUES DERRIDA ltΗ Differαnce

καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλΎ) Διότι ~ κατανoμ~ της σΎ)μασίας στό t λλ Ι δ ι ~ Ι λ β Ι Ι Ι ~ Ι Ι β λ ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου

diffeue τουτέστιν τ~ν πράξΎ) της αναβολ~ς γι αργότερα του λαμβάνειν ύπόψΎ) λ β Ι (ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι ) Ι Ι Ι ς λ Ι

του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υΠΟΟΎ) ωνει

) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο μια παρακαμ Ύ) μια προ εσμια μια κα υστερf)-

1 ) Ι θ Ι Ι ι ι θ Ι Ι ζ ~ Ι Ι λ Ι ζcrf) ενα απο εμα μια αναπαραστασΎ) εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~Ύ)

πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι~σει αλλά θά μπορουσε νά εγγραφεΤ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα χρόνιση [temΡοήsatiοn] Differer μέ αύτ~ την εννοια εΙναι τό χρονίζειν

Ι ι ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

το προσφευγειν συνεΙΟf)τα Ύ) ασυνεΙΟf)τα στη χρονικη και χρονοποιYjΤΙΚYj με-

σολάβYjσΎ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξYj ~ τ~ν εκπλ~ρωσY) μιας laquoεπιθυμίαςraquo ~ laquoθέλΎ)σYjςraquo κι εξίσου επιφέρει αύΤ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα ΚαΙ θά όουμε αργότερα πως

αύτΥι ~ χρόνισΎι [temΡοήsatiοnJ είναι επίσΎ)ς χρονοποίΥ)σΎ) [temporalisationJ καΙ χώρισΥ) [espacement]7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου καΙ τό γίγνεσ8αι-χωρος

Ι ( Ι Ι Ι Ι Ι (Ι t

του χρονου Ύ) (πρωταΡΧΙΚΎ) συγκΡΟΤΥ)σΥ)) του χρονου και χωρου οπως Yj με-τ-α-

φυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ Ι Ι 18

ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται

CH αλλΥ) εννοια του differer εΙναι ~ πιό κoιvΉ καΙ αναΥΥωρίσιμΎ) τό νά μ~ν Ι Ι Ι ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσYjμο το να ειναι α ο οιακριτο κτ ταν προκειται για τα shy

feren(t)(d)(s) μιά λέξΥ) πού μπορουμε νά γράψουμε λοιπόν οπως θέλουμε μέ ενα τελικό t ~ d ειτε πρόκειται γιά τό ζ~τY)μα της έτερόΤΥ)τας της ανομοιόΤΥ)τας ειτε της έτερόΤYjτας της αλλεργίας καΙ της πολεμικΊ)ς ενα όιάστ-ημα μιά α-

Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ Ι I~ Ι ποστασΎι μια χωριση α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-

ι Ι e ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια και να παραχ ει ενεργα ουναμικα και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν

επανάλΎ)ψYj

IΟμως ~ λέξΥ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισΎ) ουτε στό differend ώς πόλεμος Είναι αύτΥι ~ απώλεια

Ι ι θ Ι Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=JX (ΙσΥ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- f) ε~Y) werance με

a) AύΤ~ ~ λέξYj μπορεΤ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σYjμασιων ΤYjς Είναι αμεσα καΙ μ~ αναγώγιμα πολυσYjμιχ~ κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω Παραπέμπει οχι

7 0 Χρ-ηστος Γ Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιJ καί τό espacement ώς διάστημα (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση καΙ χωροποίηση άντίστοιχα Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση άφου ~

Ι λζ Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενΎ) ε~Ύj εχει το π εονεκτημα εκτος απο το laquoγιγνεσ αι χρονοςraquo να σ-ημαινει μεσω

συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω τ~ν laquoάργοπορίαraquo τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρΎjσΎjraquo σΎj-Ι Ι ( Ι βλ Ι Ι Ι ~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι

μασια mYJV οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ-α ς χρονοποιηση μεταφρα ουμε το temposhyralisation ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεΊ νά άποοίόει τό laquoγ~γνεσθαι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της αναφορΖχς τους σέ εναν χωΡtσμό του όποίου όέν προϋπάρχουν άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα (Στμ)

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

69 JACQUES DERRIDA ltΗ Differαnce

καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλΎ) Διότι ~ κατανoμ~ της σΎ)μασίας στό t λλ Ι δ ι ~ Ι λ β Ι Ι Ι ~ Ι Ι β λ ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου

diffeue τουτέστιν τ~ν πράξΎ) της αναβολ~ς γι αργότερα του λαμβάνειν ύπόψΎ) λ β Ι (ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι ) Ι Ι Ι ς λ Ι

του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υΠΟΟΎ) ωνει

) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο μια παρακαμ Ύ) μια προ εσμια μια κα υστερf)-

1 ) Ι θ Ι Ι ι ι θ Ι Ι ζ ~ Ι Ι λ Ι ζcrf) ενα απο εμα μια αναπαραστασΎ) εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~Ύ)

πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι~σει αλλά θά μπορουσε νά εγγραφεΤ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα χρόνιση [temΡοήsatiοn] Differer μέ αύτ~ την εννοια εΙναι τό χρονίζειν

Ι ι ~ Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

το προσφευγειν συνεΙΟf)τα Ύ) ασυνεΙΟf)τα στη χρονικη και χρονοποιYjΤΙΚYj με-

σολάβYjσΎ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξYj ~ τ~ν εκπλ~ρωσY) μιας laquoεπιθυμίαςraquo ~ laquoθέλΎ)σYjςraquo κι εξίσου επιφέρει αύΤ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα ΚαΙ θά όουμε αργότερα πως

αύτΥι ~ χρόνισΎι [temΡοήsatiοnJ είναι επίσΎ)ς χρονοποίΥ)σΎ) [temporalisationJ καΙ χώρισΥ) [espacement]7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου καΙ τό γίγνεσ8αι-χωρος

Ι ( Ι Ι Ι Ι Ι (Ι t

του χρονου Ύ) (πρωταΡΧΙΚΎ) συγκΡΟΤΥ)σΥ)) του χρονου και χωρου οπως Yj με-τ-α-

φυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ Ι Ι 18

ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται

CH αλλΥ) εννοια του differer εΙναι ~ πιό κoιvΉ καΙ αναΥΥωρίσιμΎ) τό νά μ~ν Ι Ι Ι ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσYjμο το να ειναι α ο οιακριτο κτ ταν προκειται για τα shy

feren(t)(d)(s) μιά λέξΥ) πού μπορουμε νά γράψουμε λοιπόν οπως θέλουμε μέ ενα τελικό t ~ d ειτε πρόκειται γιά τό ζ~τY)μα της έτερόΤΥ)τας της ανομοιόΤΥ)τας ειτε της έτερόΤYjτας της αλλεργίας καΙ της πολεμικΊ)ς ενα όιάστ-ημα μιά α-

Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ Ι I~ Ι ποστασΎι μια χωριση α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-

ι Ι e ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια και να παραχ ει ενεργα ουναμικα και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν

επανάλΎ)ψYj

IΟμως ~ λέξΥ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισΎ) ουτε στό differend ώς πόλεμος Είναι αύτΥι ~ απώλεια

Ι ι θ Ι Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=JX (ΙσΥ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- f) ε~Y) werance με

a) AύΤ~ ~ λέξYj μπορεΤ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σYjμασιων ΤYjς Είναι αμεσα καΙ μ~ αναγώγιμα πολυσYjμιχ~ κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω Παραπέμπει οχι

7 0 Χρ-ηστος Γ Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιJ καί τό espacement ώς διάστημα (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση καΙ χωροποίηση άντίστοιχα Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση άφου ~

Ι λζ Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενΎ) ε~Ύj εχει το π εονεκτημα εκτος απο το laquoγιγνεσ αι χρονοςraquo να σ-ημαινει μεσω

συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω τ~ν laquoάργοπορίαraquo τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρΎjσΎjraquo σΎj-Ι Ι ( Ι βλ Ι Ι Ι ~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι

μασια mYJV οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ-α ς χρονοποιηση μεταφρα ουμε το temposhyralisation ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεΊ νά άποοίόει τό laquoγ~γνεσθαι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της αναφορΖχς τους σέ εναν χωΡtσμό του όποίου όέν προϋπάρχουν άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα (Στμ)

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

70 ΠΟΙΗΣΗ 27

Ι Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι Ι Ι ( ~ ( ι μονο αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σΊjμασια στον ογο απο τον οποιο υποσΤΎ)ΡΙshy

Υ Ι Ι (Ι ( ι λ Ι λλ ι Ι Ι Ι Ι β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμΊjνευτικO π αισ~o α α απο μια αΠΟΨΎ) ανα α ε~ τον εαυτο

Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι θ ι Ι θ ι λλ λ Ι ξΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj

τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant) [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσΊj του ρ~ματoς differer πρίν ακόμα παshyραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκΡΟΤΎ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς dCf ( Ι ) Σ Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι illerence με e ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσΊj με κ ασικες απα~τY)σεις

8ά λέγαμε οτι ~ laquodifferanceraquo πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκΡOΤΎ)σ~ακ+Ι παραγωγιχ~ Ι Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~

και πρωταρχυltΎ) αιτιοτητα τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσΎ)ς των

όποίων οί όιαφορετικόΤΥ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκΡOΤΊjμένα προmiddotίόντα ~ Ι Αλλ ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ιαποτελεσματα α επεΙΟΎ) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χo κι ενεργο

πυρΥινα του differer ~ laquodifferanceraquo) (μέ a) οΔόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφαshyτο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό ακριβώς οπως laquomouvanceraquo στή γλώσσα μας όέν σΊ)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινεΤν [de mouvoirJ του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [detre mίi] ουτε είναι ~ ανΤ~ΧΊjσY) [resonshynance] +ι πράξΊj του ανΤΥ)χεΤν [resonner] Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψΎ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλΎ)ξΎ) -ance παραμένει αναπoφάσισΤΊj ανάμεσα

ι Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~ Ι Ι Ι Ι Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo αι α οουμε γιατι αυτο που αφΊjνεται να ονομαshy

ζεται από τ~ν laquodifferanceraquo όέν είναι ουτε άπλως ενεΡΥητικό ouTE άπλως παshyι Ι λλ ι λ ι λ ι Ι Ι Ι ΙθΎ)Τ~ΚO αναγγε οντας Υ) κα υτερα ανακα ωντας κατι σαν ΤΎ) μεσΎ) φωνη

σΊjμαίνOντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν εΙναι μιά ενέργεια ~ όποία όέν μπορει ι λ Ι ( Ι 8 ι ( ( Ι ξ ( ( Ι Ι Ι (Ι

να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα

αντικείμενο ouTE στή βάσΊj των καΤΎ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα

ouTE στΥι βάσΥ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων Άρα ~ μέσΊj φωνή μιά όρισμένΎ) μή μεταβατικόΤΊjτα μπορεϊ νά είνα~ αΔτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά

ζ Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyηΤ~KY) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνΊj συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω

αυτης της απώθησΎ)ς

Differance ώς χρόν~σY) differance ώς χώρισΎ) πως ένώνονται ΙΑς ξεκινήσουμε εφόσον ειμαστε ~όΎ) εκει από τ~ν πρoβλΎ)ματικ~ του σΊjshy

μείου καί της γραφ-ης Τό σΊjμεΤO οπως συνήθως λέμε παίρνει τ~ θέσΥ) του Ιό~oυ του πράγματος του παρόντος πράγματος - τό laquoπράγμαraquo έόω περιλαμβάνει ~I Ι Ι Ι Ι Ι ΤΙ ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σΊjμασια και το αναφερομενο ο σΎjμειO αναπαριστα το παρον στην

Ι Λ β Ι θ Ι 1 Ο ~ ι Ι Ι απoυσ~α του αμ ανει ΤΥ) εσΥ) του παροντος ταν οεν μπορουμε να παρουμε

ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα να ΟΎ) ωσουμε το παρον το ειναι-παρον οταν το

παρόν όέν παρoυσ~άζεται σΥ)μαίνουμε περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σΊjshyμείου Λαμβάνουμε η όίνουμε σΊjμεΤα Γνέφουμε Τό σΎ)μεϊο θά ~ταν λοιπόν ~ β λλ Ι Α ξ Ι Ι Ι Ι Ιανα α ομεΥΥ) παρουσια νε αΡΤΎ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο

~ Ι ~ λ ι ξ ~ f λ Ι ΙσΊjμειO νομισματιχο σΊjμειO Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσΙOOOΤΊjσΊj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσωshy

ΠYJσY) ~ κυκλοφορία σΊjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι

συνανΤΥ)σουμε το ιοιο το πραγμα να το κανουμε οΙΚΟ μας να το καταναλωσουshy

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό

71 JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce

με ~ νά τό ζοόέψουμε νά τό αΥγίξουμε νά τό οουμε νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά

καθορισμένη όομή του σΥ)μείου σέ ολΎ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων

της - ~ σΥ)μασία ώς ~ differance της χρόνισΥ)ς Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό σΥ)μεΤο τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία νοεϊται μόνο στ~ βάση της παshy

ι Ι β ι λλ ι δ ι β λλ ι ι Ι βλ ι ιρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που απΌ επει να

θ Σ ι ι Ι Ι bullbullΙ ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποιΥ) ει υμφωνα με αuτY) την ΚΛασΙΚΥ) σΎ)μειο ογια Υ) υποκαshy

τάστασΥ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σΎ)μεΤο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή παράγωYΎJ λόγω μιας πρωταρχικΎjς καί χαμένης παρουσίας από

ι c Ι ι θ ι Ι Ι (Ι Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το σΥ)μειο α προερχοταν προσωρινη οσον αφορα αυτΎj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και

χαμένΎ) παρουσία όιά της όποίας τό σΥ)μεΤο αποτελεΤ μιά κίνησΎ) μεσολάβΥ)σΥ)ς Ε ι ι ( β ι λ ι ζ ι ι Ι Ι

πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασΎ αυτον τον χαραΚΤΎρα της προσωshy

ρινόΤΥ)τας καί παραγωγικόΤΥ)τας του υποκατάστατου θά βλέπαμε αναμφίβολα ι Ιλλ ι ι d~ιr λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι

να cxvcxnE εται μια καταγωγΙΚΎ lllerance α α σεν α μπορουσαμε π εον να

ι λ ι Ι gtΙ Ι β θ ι ι ( ζΙ ΤΎν αποκα εσουμε καταγωγΙΚΎ Υ) εσχαΤΥ) στον α μο που οι α~ιες της καταshy

γωΥης της αρχ-ης του τέλους του εσχατου κτλ εχουν πάντα ΟΥ)λώσει τ~ν f λ ΤΙ Ιι Ι Ι β Ι Ι ι

παρουσια - ovσια παρovσια κτ ο να αμφισ ΎΤΥ)σουμε τον παραγωγο και

ι ι Ι ι θΙ Ι Ι ι προσωρινο χαραΚΤΎρα του σΎμειου να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια laquoκαταshy

γωγικήraquo differance αυτό θά είχε λοιπόν τίς έξ-ης συνέπειες 1 (ΙΟτι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω

Ι Ι ι Ι Ι ( Ι Ι Ι Ι απο ΤΥ)ν εννοια του laquoσΎμειουraquo το οποιο παντα σΥ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασΎ μιας

παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκΡΟΤΥ)8εΤ σέ ενα σύσΤΎμα (σκέψΥ) ~ γλώσσα) στ~ βάσΥ) καί όιαμέσου της παρουσίας

2 (ι Οτι κατ αυτόν τόν τρόπο αμφισβΥ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι Ι8 ι Ι Ι ι ι λλ Α β απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎς την απουσια Υ) τΎjν ε εΙΨΎ μφισ Ύτουμε ετσι

τό οριο τό όποΤο μας εχει πάντα εζαναγκάσει τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι

-ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συσΤΥ)ματος σκε Ύς- να οιατυπωνουμε το

νόΥ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία μέ τΙς καΤΥ)γορίες του οντος ~ της οντόΤΎτας [letantite] (ουσία) ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώΤΎσΎς στήν όποία επαναπροσανατολιζόμαστε είναι ας πουμε του χαίντεγκεριανου τύπου καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόΎγεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ ι θ ι Ι Ι Ι Θ Ι

ο ιαφορα α μου επιτραπει να κα υστεΡΥ)σω αυΤΥ) τΎjν αναφορα α παραΤΥ)shyι ι (ι Ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι

ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισΎ-χρονΟΠΟΙΥ)σΥ) Υ) οποια οεν

μπορει πλέον νά νΟΎθει εντός του όρίζοντα του παρόντος καί σέ αυτό πού ό

Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίΎσΥ) ώς ύπερβατολοshyγικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι πού θά πρέπει νά απελευθερωθεΤ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα υshy

ι ι ι ΙΙ Ι ι ) ζ λ ι Ι Ι ι

παρχει μια στεVΎj επικοινωνια αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μΥ) αναγωγιμα ι

αναγκαια

Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σΎμειολογικ-ης προβλΎματικ9)ς γιά

72 ΠΟΙΗΣΗ 27

νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισΥ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται ( Ι λ λ λ Ι ΙΟ ι περισσοτερες απο τις σΥ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρshy

~ Ι ~ ~ ψ Ι ) Ι Ι )~ Ι λ Ι χουν στο πεσιΟ της σκε -ης σ-ημερα ειτε απΌ τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε

cΧπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άναΥνωshyζ ~ λ Σ ι θ Ι ι λ θ (

ρι ουν παντου γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ ορ α Υ) αν ασμενα ως

τόν κοινό τους θεμελιωτή Λοιπόν ό Σωσσύρ εΙναι καταρχάς εκεΤνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του σΥ)μείου ώς αρx~ της γενιχ-ης σΥ)μειολογίας ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας ΚαΙ οπως -Υνωshy

ζ ( ~ Ι lt θ Ι Ι ~ ) ~ ρι ουμε οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι για εκεινον ασιαχωριshy

στοι Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συσΤΥ)μα των σΥ)μείων

συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές κι οχι άπό τ~ν πλΥ)ρότητα των Ορων Τά στοιχεια της σΥ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συshyμπαγους δuναμΥ)ζ των πυρ~νων τους άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι)

~ ζ ΙΙ Ι ι λλ Α Θ ι ~ Ι λ ιτα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο ( υ αιρετο και οιαφορικοraquo εει

ό Σωσσύρ laquoεΙναι όuο ιόιότητες συσχετικέςraquo8

Λοιπόν αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας ώς προϋπόθεσΥ) της σΥ)μασίας έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου όΥ)λαόή τό σΥ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σΥ)μαΙνον Τό

σΥ)μαινόμενο εΙναι ~ εννοια Υ ίόεατή σΥ)μασία καί τό σΥ)μαΤνον είναι αυτό ποι) ό λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C (λ ~ ~ ΙΣωσσυρ αποκα ει laquoεικοναraquo laquo υχικο αποτυπωμαraquo ενος υ ικου φυσικου -για

παράόειγμα άκουστικου- φαινομένου Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έόamp σέ ολα βλ Ι Ι θ Ι ) ( ( Ι Α θ Ι Σ

τα προ Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι ς παρα εσουμε τον ωσσυρ

μόνο στό σΥ)μειο πού μας ένδιαφέρει laquoΕάν τό νΟΥ)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της λ Ι Ι )~ Ι Ι Ι (λ Ι [] Μ ltλ

γ ωσσας μπορουμε να πουμε το 1010 και για το υ ικο μερος ε ο α αυτα

Ι ) Ι ~ lt λ ~I ( που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να πουμε οτι στΥ) γ ωσσα οεν υπαρshy

χουν παρά μόνο όιαφορές Κι άκόμΥ) περισσότερο μιά διαφορά προϋποθέτει (Ι θ Ι) Ι ( θ λλ Ι Ι

γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται α α στΥ) γλωσσα

ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους Ας πάρουμε τ6 σΥ)μαινόμενο ~ τό σΥ)μαΤνον ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό

Ι Ι λλ ~ Ι Ι ~ γλωσσικο συσΤΥ)μα α α μονο οιαφορες νΟΥ)ματικες και οιαφορες φωvητικες

Ι ) Ι Α Ι Ι (Ι ( ~ ι ( που προερχονται απΌ αυτο το συστημα υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φωshy

Ι Ιλ Ι Ι ( ~ Ι Ι Ι Ι (Ι vηΤΙΚY) υ Υ) μεσα σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λιγοτερο απΌ αυτο που υπαρχει γυρω

του μέσα στά αλλα σΥ)μεταraquo9

Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό εΙναι οτι ~ σjμαινόμενη ~ Ι Ι Ι Ι θ εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα απΌ μονη ΤΥ)ς σε μια επαρχΥ) παρουσια που α

παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς Κάθε εννοια εΤναι δικαιωματικά καΙ ουσιωδως

8 F De Saussure Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας μτφρ Φ Δ Άποστολ6πουλος έκδ6shyσεις Πocπαζ~σYι Άθ~να 1979 σ 118 (μετάφρασΎ) ΤΡΟΠΟΠΟΙΥ)μΟΟJ (Σ τμ)

9 Στό ιδια σ 156 159 (Σ τμ)

73 JACQUES DERRIDA (Η Differαnce

εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύσΤΎ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλΎ) σέ αλλες εννo~ες ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~αshy

ΙΕ ι Ι~ (d1X ~ Ι λ ~ ( ι λ ι φορων να τετοιο πα~xνιo~ Ύ) illerance οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον

άπλως μιά εννo~α αλλά τ~ όυνατότητα της εννOΙOλόγΎ)σΎjς μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι Ι~ λ ι ( dJι t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συσΤΎjμαΤOς γενικα ια τον ιo~o ογο Ύj lnerance Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια όέν αποτελει άπλως μιά λέζΎ) όΎ)λαό~ αυτό πού γενικά ι laquo Ι Ι ) Ι t Ι ~ ι

αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενOΤΎjτα μιας ενshy

νοιας καί μιας φωνης Παρακάτω θά όοΟμε τί εΙναι ~ λέξΎ) γενικά (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν εΙναι λοιπόν ~ ίόια ουτε μιά

ι ι ι λ ι C C Ι ι λλ Τ Ι ι ~ θ ι Ι) θ ~ 1 bullεννοια ουτε μια ε~Ύj μετα~υ α ων ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει a lorbon [12] γιά τ~ν differance Καί φτάσαμε λοιπόν νά επεξηΥήσουμε τη σχέσΎj τtjς

ι Ι ι Ι

μιας με την αλλΎj

ι Ι Ι ~ λ (ι Ι ~ ι ΣΣε μια γ λωσσα στο συστημα της γ ωσσας υπαρχουν μονο οιαφορες υνεshy

ι C Ιλ ι Ι λβ Ι Ι ι πως μια τα~ινoμΙΚΎJ ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συσΤΎjμαΤΙΚΎj σ7ατισΤΙΚΎ)

ι ι ι λ Ι ι Ο Ι Ι Ι ι ( και καταχωρισΤΙΧΎ) απογραφΎ) μιας γ ωσσας μως απο ΤΎ) μια αυτες οι

~ Ι ζ Ι λ ι Ι C λ ι Ι Ι ι λλ ι ι οιαφορες παι συν στη γ ωσσα σΤΎ)ν ομι ια επισΎ)ς και στην αντα αγΎ) αναshy

μεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία )Από τ~ν αλλΎ) αυτές οί όιαφορές εΙναι οί ίόιες ) λ ι Δ Ι gtΙ Ι Ι ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι αποτε εσματα εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο και οεν ειναι περισσοshy

τερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ οσο εΙναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι Ι Ι λ Ε ι C λ IC ( ι ~ Ι Ι ( Ι~ θ ι

φαια ουσια του εγχεφα ou αν Ύ) ε~Ύ) laquoιστοριαraquo οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο

τό μοτίβο μιας εσχαΤΎ)ς επίσχεσΎ)ς της όιαφορας θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά εΙναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα laquoίστορικέςraquo

(12) Αυτό πού γράφεται ώς differance τότε θά εΙναι ~ παιγνιώόΎjς κίνησΎj πού laquoπαράγειraquo μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργΎ)μα αυτές τίς ~ Ι Ι ι λ Ι ~ Α ι ~ Ι Ι ιΙ (dJιοιαφορες αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων υτο οεν σΎ)μαινει οτι Ύj lllerance laquo Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι ι

Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες

σέ ενα άπλό καί αΤΡOΠOΠOίΎjΤO -α-όιάφορο- παρόν ltΗ differance εΙναι ~ μ~ πλ~ΡΎjς μ~ άπλ~ ((καταγωΥΙΡ) είναι ~ όOμΎ)μέVΎj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναshyβεβλΎjμέVΎj [differante] καταγωΥή των όιαφορων (Ως έκ τούτου τό ονομα laquoκαshyταγωΥήraquo όέν τtjς άρμόζει πλέον Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι ι λ ι πο ΤΎ) στιγμΎj που Ύj γ ωσσα για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια

ταζινόμΎ)σΎ) όέν εχει πέσει από τόν ουρανό ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθεΤ Ι Ι ι ~) Ι Ι ( ~Ι β Ιειναι παραγομενα αποτελεσματα αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριshy

ι ) Ι Ι Ι ( Ι ι Ι ι ( Ι Ι ι Ι

σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασΎ) σε ενα πραγμα

γενικά ενα ον πού εΙναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της d middotJι Ε Ι Ι Ι Ι ( Ι Ι λ ι λ Ι Ιluerance αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν με τον π εον κ ασικο τροπο Ι Ι Ι ) Ι ι Ι θ Ι ι ι λ ι Ι ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για ενα αποshy

τέλεσμα χωρίς αίτία τό όποΤο πολύ σύντομα θά μας όόΎ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι λ Ε Ι Ι ( ~ ι 1 ιΙ Ι Ι Ι Ι

πλεον για αποτε εσμα χω επιXεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον

κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνουςraquo τό όποιο όέν αποτελει περισσόshy

74 ΠΟΙΗΣΗ 27

tI r r λλ ( ~ ) ~ ) ι λ Ι τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο α α το ΟΠΟΙΟ εκτος κειμενου οεν αρκει

Ι lt βαπΌ μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασYJ

Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σY)μειoλoγικ~ Ι (Σ ι ψ ι λ θ οιαφορα αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν

στό σYJμειο γενικά laquo~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοYjΤ~ ~ όμιλία λ λ λλ ( ( λ και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για

νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα ltΙστορικά ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτεraquolΟ

ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχΥιμα εάν οχι τό περιεχόμενο αυτης της ι Σ θ lt lζ lt dfTΙαπαΙΤYJσYJς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 leranCe τ~ν xiVIJcrYJ σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας κάθε σύσΤYJμα παραπομπης γενικά συγκροτεΤται laquoίστορικάraquo ώς ενας [στός [13] από διαφορές laquoΣυγχροτειταιraquo laquoπαράγεταιraquo laquoΟYjμιουργειταιraquo laquoκίνYJσΥ)) laquo[στορικάraquo κτλ ι θ ι Ι λ αναγκαστιχα πρεπει να κατανΟΥ) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσΙΚΥ) γ ωσσα σΤYJν

( ζ (λ ι Θ Ι lζοποια οιαΤYJρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους α επρεπε να oει~oυμε r Ι ι Ι Ι Ι Ι

γιατι εννοιες οπως παραγωγη συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοshy

χες μέ αυτό πού συζYJτουμε έσω άλλά αυτό θά μέ όσYJγουσε πολύ μακρ ιά σ~μεshyρα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασYJς του laquoκύκλουraquo στόν όποLο φαίνεται νά

εχουμε έγκλειστεΤ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω Όπως καί τόσες αλλες ενshy λ Ι Ι lζ ι Ι

νοιες παρα μονο για ογους στρατηγΙΚYJς και για να χαρα-ω ΤΥ)ν αποοομYJσYJ

θ Ι Ι Σ lθτου συσΤYJματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σYjμειο ε χα ε πεshy

θ Ι I~ ( λ ΡιπτωσYJ α γινει χατανοYJΤΟ μεσω του XUXJOu στον οποιο φαινεται να Εμπ εshy

κόμαστε Ότι ~ differance Όπως γράφεται έσω σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ Όσο γενετικ~ περισσότερο δoμικ~ απ Όσο ίστoριχ~ Ή δέν είναι λιγότερο Κ θ Ι β Ι Ι Ι Ιετσι αι α επρεπε να μΥ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει απΌ ΤYJν

6ρθoγραφικ~ ~θικ~ γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσΎ) τ~ν παλαιόshyτεΡΥ) των μεταφυσικών αντιθέσεων γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε

Ι Ψ Ι ζ Ψ θ Ακαποια γενεΤΙΚΥ) c-no Υ) σε μια οομικο-τα-ινομΙΚΥ) απΌ YJ YJ το αντι ετο υτες

( θ Ι Ι Ι d~Jc Ι οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμΙΚΡΎ) συναφεια με τ-ην werance πραγμα που καθιστα τ~ μελέΤΥ) ΤYJς συσxερ~ Α ζ Ι (λ Ι ( lt dJr ι Ι

ν ε-ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα σΤYJν οποια YJ laquo weranceraquo αφYJνεται να ( βλ θ ι ( θ ι ( υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μΎ) συνωνυμες υποκαταστασεις συμshy

Ι λ Ι θ φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο

θ Ι Ι Ι Ι laquoαπο εμαraquo σΤΥ)ν laquoαρχι-γραφΥ)) στο laquoαρχι-ιχνοςraquo σΤΎ) laquoχωρισΥ)) ΟYJλαοYJ στο λ gtJ Ι Ι ( θ

laquoαναπ YJρωμαraquo YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα στο περι ωριο-στιγshy

μα-πορεία11 κτλ

10 Στό ιδιο σ 49 (Στμ) 11 Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplementraquo) είναι ~ λέξΎ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά ψ ( λ Ν Ι Π ι ι Κ ιπεριγριΧ ει τΎ) ΥραφΎ) ιΧνα υετα~ απο τον τερριντιΧ στο ερι γραμμαΤΟΛογιας μτφρ ωστης

~ ι Γ Αθ 1990 ι ~H Ι ΠαΠιΧΥιωΡΥης εκοοσεΙζ laquo νωσΎ)) Ύ)να ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο μ7φρ

75 JACQUES DERRIDA ~H Differance

Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~ ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xiVYJcrYj της σημασιοshyλόΥησΥ)ς είναι εφ~κτ~ μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο laquoπαρόνraquo στo~χειο τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι Ι Ι ζ Ι Ι Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στYj crXYjvYj της παρoυσ~ας σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo

) ι Ι ~ Ι) Ι Ι Ι λθ Ι ι Ι ~ απο το ~oιo κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ κα~ YjOYj Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι λλ Ιθ )αφYjνομενο να χυρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσYjς του με το με oντ~κo στo~shy

) Ι Ι Ι ~ Ι ζ λ Ι Ι) Ι Ι λ Ι λλ χειο αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον

(Ι Ι Ι ι λ Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι)

απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον κα~ συγκροτωντας αυτο που αποshy

καλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσYjς μέ αυτό πού όέν είνα~ αυτό ι λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι Ι Ι ιl λθ Ι Ι ι λλ (

που απο υτως οεν ειναι ΟΥ) αΟΥ) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τροshy

Ι Ι rE ~ Ι Ι Ι ~ ζ Ι Ι Ι Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα να ο~ασΤYjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο

πού όέν είναι γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά εΤνα~ αλλά αυτό τό όιάσΤYjμα πού τό συγκροτεΤ ώς παρόν πρέπει συΥχρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό

ι ~ Ι Ι 11 Ι Ι Ι Θ Ι Ι Ι β Ι του επ~σYjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στYj acrYj του

Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι Ι Ι Ι ( Ι παροντος 01) tlOYj στη μεταφυσΙΚ1) μας γ ωσσα κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο Συγκροτούμενο όιαιρούμενο όυναμικά αυτό τό όιάσΤYjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση γίγνεσθαι-χc7ψος του χρόνου ~ γίshyγνεσΘαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση) Και εΤνα~ αύΤ~ τ~ σuγκρόΤYjσYj του παshyρόντος ώς μ~ά laquoπρωταρx~κάraquo κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ άπλ~ και συνεπως stήcto

sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσΥ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retenshytions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω κατ αναshy

Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ Ιλoγ~α και προσωρινα μια φαινομενο ογΙΚ1) και υπερ ατο ογΙΚ1) γ ωσσα που Ι 81 ~ ~) Ι ) Ι Ι Ι λ συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαΡΚΥ)ς που προτεινω να αποκα εσουμε

αρx~-γραφ~ αρx~-ίxνoς ~ differance (Η όΠΟlα (εΙναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj

Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιVfJcr1) της (παραγωγ-ης της) differance

Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ) )Aθ~να 1997 Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν

τίτλο ((Τό χαταγωγιΧ6 αναπλ~pωμαraquo ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο καί αυτό πού προshyζθ ι ι λλ Ι ΤΙ ι λ ~ Πλ Ι Ι ~( λιπες ο laquoφrιpμακoνraquo ειναι Ύ) ε~Ύ) του στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφΎ) ανα υεται

ι Πλ ι Χ ~ Γ Λ ι ζ ~ ι Α Αθ ι ) Ι ισίΟ ατωνος φαρμακεια μτφρ ΡΎ)στος α ος εκοοσεις γρα Ύ)νrι και σΎ)μαινει

τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo Ο CC1Jμένrιςraquo προέρχεται από τ~ν ιΧνάλυσΎj τοu Ντερριντά της γραφΎς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πάνω στη γραφ~ (ccLa double seanceraquo στό Ια Disseminαtwn Editions du Seuil Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω) Marge-marque-marche εΙναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccDissemiηatioηraquo στό La Disseminαtwn οπ) (Στμ)

12 Γιά τόν τρόπο μέ τόν άποΤο ό Ντερριντά μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της

laquocΧνακράΤΎ)σΎ)ςraquo (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψΎ)ς της differance βλ Ντερριντά ~H φωνή καί τό φαινόμενο Οπ Γιά τ~ όυσκολία μετάφρασΎ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσl8kί Εισαγωγή στή φαιvομενολο-Υία Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων Πάτprι 2003 σ 142 Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφράζει τό retention καί τό protention ώς

ι Ι Ι ι (Σ)laquoκατακραΤΎ)σΎ))) κω laquoΠΡOκpαΤΎ)σΎjraquo αντιστoιχrι Τμ

76 ΠΟΙΗΣΗ 27

χωρίς καταγωΥή νά απoκαλεΤτα~ άπλως καΙ χωρίς νεογραφισμό διαφοροποίshyηση Μιά τέτo~α λέξΎ) μεταξύ αλλων συΥχύσεων θά εΙχε αφ~σει ανοιxτ~ τ~ν πιθανόΤYJτα μιας όργανικ-ης ένόΤΎ)τας καταγωγικης καΙ όμοιογενους ~ όποία τελικά θά κατέληγε νά οιαιρεθει νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν ΚαΙ προπάντων από τ~ στιγμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώraquo θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σYjμασΙα της παράκαμψYjς της χρονοποιούσας [temshyΡοήsateur] καθυστέΡYjσ-ης το) laquoαναβάλλε~νraquo gtΆς κάνω εοω μιά παpαΤ~PΎ)σΎ) εν

τάχει τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφαΤΎ) ανάΥνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε τό 1934 στό Revue dhistoire et de philosophie religieuse στόν laquoΧέγκελ στ~ν Ιέναraquo (επαναΟYjμοσιεΙ)ΤYjκε στό Etudes dhistoire de lα pensee philosophishy

) 13ΣΙ ι Ι (Κ Ι θ ~ Ι )que ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως στα γερμανικα αποshy

) Λ ι ~ Ι Ι Ι ζ ΣΙ ς σπασματα απο τ-η ογικη της ενας και τα μεταφρα ει ε ουο περιπτωσεις

συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung Αύτη ~ λέξf) της όποίας ~ ρίζα εΙναι λατινικ~ (different) εΙναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσYjς πιστεύω στόν Χέγχελ ό όποΤος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenshyheit Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σΎ)μειο πού πραγματεύεται άχριβως τό χρόνο καί τό παρόν Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ laquoΣέ αIJΤ~ τ~ν άπλόΤf)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοΙσου του αρvητικo) Έτσι ανάμεσα στ~ς στιγμές

Ι λ 2 1 Ι (ς λλ ] θ Ι του [Ι το απ ο το αυτοισο που ιορυεται ως αpVΎJσΎj α ου το απειρο κα ως

καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα είναι τό αποκλειον τό σΎjμεΤO Υι τό οριο Ι ζ θ Τ εν γενει ο απειρο ομως σε αυΤΥ) τ-ην αΡVΗσ-η του συσχετι εται ευ εως προς το

ετερο καί αρνεΤται τόν έαυτό του [είναι όf)λαό~ άπλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του] Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το) παρόντος (der Gegen-wart) τό απόλυτο laquoΤόόε τΙ του χρόνου Υι τό ν)νraquo είναι μέ απολύτως αρνΎ)τικό τρόπο άπλό ~ t= 1 ( αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλΟΤΎ)τα και γι αυτο

απολύτως προσδιορισμένο Τό απειρο ώς οριο ώς νυν όέν εΙναι τό εν έαυτω ι [ς Ι] (λ ( - ς Ι ς εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια

απpoσό~όpιστY) πλευρά [ΌψΎJ) [όέν είναι] μιά οιαφορετικόΤΎ)τα (Όψεων] πού τεshyλουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωshy

τερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge) άλλά [εΙναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεVΎj σχέσ-η του cΧπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung))14 Κι ό Κοϋρέ μέ

13 Alexandre Koyre laquoHegel a Ienaraquo Rev~ dhistoire et de phi1osoph~ religieuse XIV (1934) σ 420-58 )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Annand Colin Παρίσι 1961 σ 135-173

14 Koyre Etudes dhistoire de lα pensee phίlosophique Οπ σ 153-154 Τό παράθεμιΧ από τόν ΧέΥχmiddotελ προέρχετιΧΙ από τό laquoJenenser Logik Metaphysik und Naturphilosophieraquo Sdmtliche Werke (F Meiner Λιψία 1925 XVΠI 202) ltο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό