Presentación
Afinación por cuatro
Do mayorDo# mayorRe mayorMib mayorMi mayorFa mayorFa # mayorSol mayorLab mayorLa mayorSib mayorSi mayor
Do menorDo# menorRe menorMib menorMi menorFa menorFa # menorSol menorLab menorLa menorSib menorSi menor
Jarana jarochaAcordes y tonalidades
Índice
Tabla de enarmónicos
Afinación universal o de guitarra
Do mayorDo# mayorRe mayorMib mayorMi mayorFa mayorFa # mayorSol mayorLab mayorLa mayorSib mayorSi mayor
Do menorDo# menorRe menorMib menorMi menorFa menorFa # menorSol menorLab menorLa menorSib menorSi menor
El son jarocho a lo largo de sus muchos años de exis-tencia ha acumulado una serie enorme de conocimientosque de manera colectiva se acumulan y renuevan con cadageneración. El método de transmisión, por tradición oral,ha servido de vehículo importantísimo para la transferen-cia de ese cúmulo de conocimientos musicales que con-forman nuestro son. Sin embargo, la transmisión oral ennuestros días, si bien mantiene su importancia y vigencia,se ha vuelto cada vez más difícil por las circunstancias so-cioeconómicas propias de esta época.
Buscar una manera de mantener este flujo de informa-ción es obligación de todos aquellos que conformamoseste conglomerado que se ha dado en llamar movimientojaranero. Debemos buscar la manera de incorporar losconocimientos heredados de nuestros antepasados a nues-tro presente y consensarlos con los modos contemporá-neos de aprendizaje y los sistemas musicales que confor-man las maneras de producción musical en nuestros días.
El presente trabajo, se inscribe en este contexto, e in-tenta ser un apoyo para la labor creativa de los ejecutantesde la jarana jarocha. Su contenido es muy simple y estáorganizado de manera que pueda ser aprehendido segúnlas necesidades musicales del jaranero que recurra a él.Haciendo uso de las posibilidades de hiperenlaces de laque nos proveen las nuevas tecnologías el lector en cual-quier momento puede acceder a cualquiera de las seccio-nes, que se encuentran siempre a un par de clicks de dis-tancia.
La primera división es con respecto a la afinación. He-mos escogido las dos principales afinaciones en uso: lallamada “por cuatro”, la más extendida dentro del movi-miento jaranero y la llamada (mal llamada para algunos)“universal” y que nosotros hemos añadido “o de guitarra”porque es muy cercana a la utilizada por la guitarra en suafinación más conocida. Ésta es utilizada mucho más enlos ámbitos ajenos al movimiento jaranero pero igualmenteutilizable y respetable.
A partir de esta primera división cada sección incluyelas 12 tonalidades en mayor y sus correspondientes me-nores. Cada tonalidad está tratada con una progresión muy
Introducción
sencilla que utiliza el primer grado de la tonalidad (tónica),el cuarto grado (subdominante) y el quinto grado (domi-nante), que corresponden a lo que en el aprendizaje po-pular se llama primera, segunda y tercera del tono. Utili-zando como ejemplo la tonalidad de Do mayor los tresacordes mencionados serían Do Mayor, Fa Mayor y Sol 7.Se han escogido las posiciones que incluyen las notas fun-damentales de cada acorde, porque pensamos que tantoen el aspecto técnico, como en el de entrenamiento audi-tivo es preferible que el ejecutante se acostumbre a losacordes en su forma más pura, para que después, si decideusarlas, pueda incorporar las extensiones correspondien-tes, con conocimiento de causa.
Cada página corresponde a una tonalidad e incluye unaserie de vínculos o enlaces que conectan con un archivode audio que ejemplifica en el caso de las progresiones unejemplo ejecutado a la jarana y en el caso de las posicionesa la afinación correcta cuerda por cuerda. También se in-cluyó una referencia con pautado de las notas a las quecorresponde cada posición. Los dedos que están marca-dos en cada posición son una sugerencia, cada quien pue-de encontrar el arreglo que le resulte más cómodo, respe-tando la posición, es decir, la cuerda y el trasto correspon-diente. Completa la página un enlace que lleva directa-mente al índice general y otra que nos da las notas de lascuerdas al aire, si el ejecutante considera necesario verifi-car el estado de la afinación.
Pensado fundamentalmente para su uso en computa-dora, este disco también puede escucharse en un repro-ductor de discos compactos convencional y además da laprobabilidad de que, si el ejecutante lo considera necesa-rio, imprimir la hoja con la tonalidad que en ese momentorequiera de su estudio y atención.
Como siempre en todos nuestros trabajos, nuestra in-tención es cooperar con el desarrollo del son jarocho y enese tenor esta hecho el presente CD-Rom, por lo tantoestamos abiertos a cualquier sugerencia o crítica que lopueda mejorar
Rafael Figueroa Herná[email protected]
Tabla de enarmónicos
Un enarmónico es una nomencaluturadiferente para un mismo sonido, seannotas aisladas o acordes.
DoDo# = RebReRe# = MibMiFaFa# = SolbSolSol# = LabLaLa # = SibSi
Do Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /DoM FaM Sol7 DoM
:
DoM
Sol7
======& qqQ Q Q q q q
34
======& qqQ Q Q q q q
FaM
33
11
22
Q Q
Inicio
Do sostenido Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /Do#M Fa#M Sol#7 Do#M
:
Sol#7
======& qqQ Q Q q
33
Do#MDo#M
1111
# ##
#
34
======& qqQ Q Q q q q
Fa#M
22
33
11
44
# ##
#
33
1111
22
44
##
## Q Q
Q Q
Inicio
Re Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /ReM SolM La7 ReM
:
ReM
La7
======& qqQ Q Q q q q
11 22 33 44
##
34
======& qqQ Q Q q q q
SolM
22
33
11
22
11
#
Inicio
Mi bemol Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /MibM LabM Sib7 MibM
:
MibM
Sib7
======& qqQ Q Q q q q
22
11
33 b b
34
======& qqQ Q Q
q
LabM
22
33
11
44
bb
b Q Q
22
33
11
b b
Inicio
Mi Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /MiM LaM Si7 MiM
:
MiM
Si7
======& qqQ Q Q q q q
22
11
##
Q Q
34
======& qqQ Q Q q
LaM11
22 33
# q q
33
11
# ##
Mi Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /MiM LaM Si7 MiM
:
MiM
Si7
======& qqQ Q Q q q q
22
11
##
Q Q
34
======& qqQ Q Q q
LaM11
22 33
# q q
33
11
# ##
Inicio
Fa Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /FaM SibM Do7 FaM
:
FaM
Do7
======& qqQ Q Q q q q
33
11
22
34
======& qq Q Q
SibM
q q22
33
11
44 b
11
b
Inicio
Fa sostenido Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /Fa#M SiM Do#7 Fa#M
:
Fa#M
Do#7
======& qqQ Q Q q q q
22
33
11
44
# ##
#
34
======& qq Q Q
SiM
q q223311
44
##
#
# ##
#
33
1111
Inicio
Sol Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /SolM DoM Re7 SolM
:
SolM
======& qqQ Q Q q
22
33
11
34
======& qqQ Q Q q
DoM
Re7
#Q Q#33
11
Q Q
Inicio
Lab Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q
q
===========& / / / / / / / / / / / /LabM RebM Mib7 LabM
:
LabM
Mib7
======& qq Q Q
22
33
11
44b
bb Q Q
34
======& qqQ Q Q q33
RebMRebM
1111
bb Q Q
33
1111 bb b Q Q
Inicio
La Mayor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /LaM ReM Mi7 LaM
:
LaM
Mi7
======& qq Q Q
11
22 33
# q q
34
======& qqQ Q Q q q q
ReM
11 22 33 44
##
22
11
##
Q Q
Inicio
Sib Mayor Afinación por cuatro
======& qq Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /SibM MibM Fa7 SibM
:
SibM
Fa7
======& qQ Q Q
q q
34
22
33
11
44
b
======& qqQ Q Q q q q
MibM
22
11
33 b b
33
11
bQ Q Q Q
Inicio
Si Mayor Afinación por cuatro
======& qq Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /SiM MiM Fa#7 SiM
:
SiM
Fa#7
q q
34
22
33
11
44
##
#
======& qqQ Q Q q
MiM
22
11
##
Q Q
33
11
======& qQ Q QQ Q Q Q
## # #
Inicio
Do menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q
q
===========& / / / / / / / / / / / /Dom Fam Sol7 Dom
:
Dom
Sol7
======& qqQ Q Q q q q
34
Fam
11 22 33
3311 22
444444
b Q Q
======& qqQ Q Q qb Q Q
Inicio
Do sostenido menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /Do#m Fa#m Sol#7 Do#m
:
Sol#7
======& qqQ Q Q q
Do#mDo#m
# #
34
Fa#m
33
1111
22
44
##
## Q Q
33
1111
22 4433
1111
22 44
3322 44
11
#
======& qqQ Q Q q q q#
##
Inicio
Re menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /Rem Solm La7 Rem
:
Rem
La7
======& qqQ Q Q q q q
34
Solm
22
11
#
11
22 33 44
22
33
11
======& qqQ Q Q q q qb
Inicio
Mi bemol menor Afinación por cuatro
Q
===========& / / / / / / / / / / / /Mibm Labm Sib7 Mibm
:
Mibm
Sib7
======& qqQ Q Q q q q
b b
34
Labm
22
33
11
b
3322 443322 44
1111
22
33
11
44
bQ
bQQ QQQ
======& qqQ Q Q
qb
bb Q Qb
Q
b
Inicio
Mi menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q
q
===========& / / / / / / / / / / / /Mim Lam Si7 Mim
:
Mim
Si7
======& qqQ Q Q q q q
Q Q
34
Lam
33
11
# ##
11
22
33
22 33
======& qqQ Q Q qq q
Inicio
Fa menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /Fam Sibm Do7 Fam
:
Fam
Do7
======& qqQ Q Q q q q
34
Sibm
11
b
3311 22
444444
33
11
44
b Q Q
======& qq Q Q
Qqq qb b
Inicio
Fa sostenido menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /Fa#m Sim Do#7 Fa#m
:
Fa#m
Do#7
======& qqQ Q Q q q q
# ##
34
Sim
# ##
#
33
1111
3322 44
11
33
11
44 ======& qq Q Q
Qqq q
##
Inicio
Sol menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q q q
===========& / / / / / / / / / / / /Solm Dom Re7 Solm
:
Solm
======& qqQ Q Q q
34
Dom
Re7
#Q Q#33
11
22
33
11
11 22 33
b
======& qqQ Q Q
qb Q Q
Inicio
Lab menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q
q
===========& / / / / / / / / / / / /Labm Rebm Mib7 Labm
:
Labm
Mib7
======& qq Q Q
bb
b Q Q
34
RebmRebm
33
1111 bb b Q Q
22
33
11
44
33
1111
22 4433
1111
22 44
b
======& qqQ Q Q
qb Q Qb
b
Inicio
La menor Afinación por cuatro
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /Lam Rem Mi7 Lam
:
Lam
Mi7
======& qq Q Q
q q
34
Rem
22
11
##
Q Q
22 33
11
22 33 44
======& qqQ Q Q q q q
Inicio
Sib menor Afinación por cuatro
======& qq Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Sibm Mibm Fa7 Sibm
:
Sibm
Fa7
======& qQ Q Q
q q
34
b
Mibm
33
11
bQ Q Q Q
33
11
44
3322 443322 44
1111
b
Qb bb
QbQQ QQ
Inicio
Si menor Afinación por cuatro
======& qq Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Sim Mim Fa#7 Sim
:
Sim
Fa#7
q q
34
##
Mim
33
11
======& qQ Q QQ Q Q Q
## # #
33
11
44
11
22
33 ======& qqQ Q Q
qQ Q
Inicio
Do Mayor Afinación universal o de guitarra
======& qQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /DoM FaM Sol7 DoM
:
DoM
Sol7
======& qQ Q Q q q
34
FaM
11
22
33
22
33
11
11
22
Q Q Q Q
======& qQ Q QQ Q Q Q
Inicio
Do sostenido Mayor
======&Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Do#M Fa#M Sol#7 Do#M
:
Sol#7
======&Q Q Q
Do#MDo#M
# #
34
Fa#M
###
Afinación universal o de guitarra
22 33
11
44
33
11
44
22
33
11
44
22
Q# Q Q#
Q# Q QQ#Q
======& qQ Q Q# #
#Q# Q QQ
Inicio
Re Mayor
======& qqQ Q
Q
===========& / / / / / / / / / / / /ReM SolM La7 ReM
:
ReM
La7
======& qqQ Q Q
#
34
SolM
#
Afinación universal o de guitarra
2211
33
11
11
33
33 Q Q Q
Q Q Q
======& qQ Q Q q qQ
Q
Inicio
Mi bemol Mayor
======&q
Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /MibM LabM Sib7 MibM
:
MibM
Sib7
======& qqQ Q Q
b
34
LabM
b
Afinación universal o de guitarra
33
11
44
22
33
11
44
22
11
4433 Q Q Qb
b
Qb
b Q Q Q
======&q
Q Q Qb Q QQb Q
Inicio
Mi Mayor
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /MiM LaM Si7 MiM
:
MiM
Si7
======& qqQ Q
Q
##
34
LaM
#
Mi Mayor
======& qqQ Q Q q
===========& / / / / / / / / / / / /MiM LaM Si7 MiM
:
MiM
Si7
======& qqQ Q
Q
##
Q
34
LaM
#
Afinación universal o de guitarra
22 33
11
11 22 33
22 33 44
11
Q#Q#Q QQ Q
======& qqQ Q Q Q Q Q#
Inicio
Fa Mayor
======& qQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /FaM SibM Do7 FaM
:
FaM
Do7
======&qQ Q
Q
34
SibM
b
Afinación universal o de guitarra
22
33
11
22 33
11
44
11
22
33 44 Q Q Q Qb
Q Q Q Q
Q Q Qb Q Q
Qbb
Inicio
Fa sostenido Mayor
======& qQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Fa#M SiM Do#7 Fa#M
:
Fa#M
Do#7
======&Q Q Q
# ##
34
SiM
#
Afinación universal o de guitarra
33
11
44
22
33
11
4422
33
11
44
Q# Q QQ#Q
Q# Q Q Q
Q Q Q# Q Q# Q
Inicio
Sol Mayor
======& qQ Q Q q q
===========& / / / / / / / / / / / /SolM DoM Re7 SolM
:
SolM
======& qqQ Q
Q
34
DoM
Re7
Q Q #
Afinación universal o de guitarra
33
11
22
33
22
11
33
11
Q
======& qQ Q QQ Q Q Q
======& qQ Q Q q qQ
Q
Inicio
Lab Mayor
======&q
Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /LabM RebM Mib7 LabM
:
LabM
Mib7
======&Q Q
Q
b Q Q
34
RebMRebM
bb b Q Q
Afinación universal o de guitarra
22 33
11
44
22
11
4433
11
44
22
QQb
Q
Qb Q
======&
Q Q QQ Q Q
QQbb
b
Inicio
La Mayor
======& qqQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /LaM ReM Mi7 LaM
:
LaM
Mi7
======& qq Q Q
Q
34
ReM
##
Q Q
Afinación universal o de guitarra
22 33
44
11
2211
33
11 22 33
Q
Q Q Q#
======& qqQ Q
Q #Q Q Q
Inicio
Sib Mayor
Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /SibM MibM Fa7 SibM
:
SibM
Fa7
======& qQ Q Q
34
b
MibM
bQ Q Q Q
Afinación universal o de guitarra
22 33
11
44
33
11
44
22
22
33
11
44
Q Q Qb
b
======&q
Q Q QbQb
b Q Q Q
Inicio
Si Mayor
Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /SiM MiM Fa#7 SiM
:
SiM
Fa#7
34
#
MiM
======& qQ Q QQ Q Q Q
## #
Afinación universal o de guitarra
33
11
4422
22 33
11
22
33
11
44
#
Q Q# Q
======& qqQ Q Q q
Q Q Q q#
#Q
Inicio
Do menor
======&Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Dom Fam Sol7 Dom
:
Dom
Sol7
34
Fam
Q Q
Afinación universal o de guitarra
11
22
33
11
44
22
33
11
44
======& qQ Q Q q qQ
Q
Q QQb
======& qQ Q Q Q QQ Q
bb
Inicio
Do sostenido menor
======&Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Do#m Fa#m Sol#7 Do#m
:
Sol#7
Do#mDo#m
#
34
Fa#m
#
Afinación universal o de guitarra
33
11
44
22
33
11
44
22
33
11
44
======&Q Q Q
###
QQQ
# Q Q#
Q Q Q QQ#
======&Q Q Q
##
Q Q Q QQ#
======& qQ Q Q#Q# Q Q Q
Inicio
Re menor
======& qqQ Q
Q
===========& / / / / / / / / / / / /Rem Solm La7 Rem
:
Rem
La7
34
Solm
Afinación universal o de guitarra
11
22
11
33
11
44
33
======& qqQ Q Q # Q Q Q
Q QQ Q Q======& qq
Q QQ
Q QQ Q Q
======& qQ Q QbQ b Q Q
Q
Inicio
Mi bemol menor
Q
===========& / / / / / / / / / / / /Mibm Labm Sib7 Mibm
:
Mibm
Sib7
b
34
Labm
bQ
bQQ QQ Q
Afinación universal o de guitarra
11
4433
33
11
44
22
11
44
33
======& qqQ Q Q
b Q QQb
b
Qb
Qb
bQ
bQQ QQ QQ
b
======&q
Q Q Qbb Q QbQb QQ
Inicio
Mi menor
======& qqQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Mim Lam Si7 Mim
:
Mim
Si7
Q Q
34
Lam
Afinación universal o de guitarra
22 33
22 33 44
11
11
3322
======& qqQ Q
Q#
======& qqQ Q
Q# Q#Q#Q QQ Q
Q======& qq
Q Q Q Q Q Q
======& qqQ Q Q Q Q Q
Inicio
Fa menor
======& qQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Fam Sibm Do7 Fam
:
Fam
Do7
34
Sibm
Q Q
Afinación universal o de guitarra
11
22
33 44
33
11
44
22
33
11
44
======&qQ Q
QbQ Q Q Q
b
Q Qb
b
Q Q Qb
bQ Q Qb
Inicio
Fa sostenido menor
======& qQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Fa#m Sim Do#7 Fa#m
:
Fa#m
Do#7
#
34
Sim
Afinación universal o de guitarra
33
11
44
33
11
44
22
33
11
44
======&Q Q Q#
Q# Q QQ#Q
Q# Q Q Q
Q Q Q# Q Q Q
Inicio
Sol menor
======& qQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Solm Dom Re7 Solm
:
Solm
34
Dom
Re7
b
Afinación universal o de guitarra
33
11
44
22
11
33
22
33
11
44
======& qqQ Q
QQ Q # Q
Q b Q QQ
======&Q Q Q Q QQ Q
Qb
Inicio
Lab menor
======&q
Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Labm Rebm Mib7 Labm
:
Labm
Mib7
bb Q Q
34
RebmRebm
b
Afinación universal o de guitarra
22
11
44
22
33
11
44
33
11
44
======&Q Q
Qbb b Q QQ
QbQ
Qb Q Q
======&
Q Q QQ Q Q Q
Qb
bb
Inicio
La menor
======& qqQ Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Lam Rem Mi7 Lam
:
Lam
Mi7
34
Rem
Afinación universal o de guitarra
22 33
44
11
11
22
33
11
3322
======& qq Q Q
Q##
Q Q Q
Q Q Q
======& qqQ Q
QQ QQ Q Q
Inicio
Sib menor
Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Sibm Mibm Fa7 Sibm
:
Sibm
Fa7
34
b
Mibm
b
Afinación universal o de guitarra
22
33
11
44
22
33
11
44
22
33
11
44
======& qQ Q QbQ Q Q Q
Q Q Qb
Qb
bQ
bQQ QQ QQ
b
Inicio
Si menor
Q Q Q
===========& / / / / / / / / / / / /Sim Mim Fa#7 Sim
:
Sim
Fa#7
34
#
Mim
Afinación universal o de guitarra
22
33
11
44
22 33
22
33
11
44
======& qQ Q QQ Q Q Q
## #
#
Q Q Q
======& qqQ Q Q Q Q Q======& qqQ Q Q Q Q Q
Inicio
Coordinación general y realizaciónRafael Figueroa Hernández
Jarana (Afinación por cuatro)Antonio Pérez Vergara
Jarana (Afinación universal o de guitarra)Raúl Martínez Acevedo
Diseño de la portadaGreca Estudio
Sitiowww.comosuena.com
Correo electró[email protected]
Créditos