1

การบรหารเชงมนษยสมพนธ ( Human Relation Approach )

บคคลทกคนมกตองมกลมมพวก ตวอยางกลม หรอพวกของกลมบคคล เชน ครอบครว เพอนฝง ทมงานสมาคม ชมรม ผทำางานในหนวยงานเดยวกน หรอแมกระทงการทำางานในองคการธรกจกจดวาเปนกลม หรอพวกประเภทหนง ประกอบดวยคนจำานวนมากมาอยรวมกน และทำางานรวมกนในบทบาทหนาทตางๆ กนไป ซงแตละคน มกมเพอนฝงรวมงาน ทงทอยในระดบทเหนอกวา เทากน และเพอนรวมงานทตำากวา ซงไมวาจะอยในตำาแหนงใด บคคลเหลานตองทำางานเกยวของและตดตอสมพนธกน ถาหากบรรยากาศของความสมพนธเปนไปดวยด มกสงผลใหบคคลนนเปนสข เนองจากมนษยเปนสตวสงคม ความสขสวนใหญของชวตจงมกขนอยกบมนษยสมพนธ ทงในแงการอยรวมกบผอน และทำางานรวมกบผอน

การบรหารองคกรแบบดงเดมมององคการในฐานะเครองจกรกลทไมมชวตและมองคนทำางานในฐานะฟนเฟองหรอสวนประกอบของเครองจกรกลเทานน แนวคดน ไดรบการคดคานจากกลมนกคดเชงมนษยสมพนธ ซงไดนำาเสนอมตใหมในการบรหารโดยใหความสำาคญแกคนทำางานในฐานะสงมชวตหรอสตวสงคม และมององคการในฐานะระบบสงคมไมใชเครองจกรกลทไมมชวต รวมทงไดกลาวอางวาม วธทดทสด“ ” (One Best Way) ในการบรหารทแตกตางไปจากเดม ซงไดทำาใหผบรหารในยคนนสบสนวา แนวทางใดเหมาะสมกวาระหวางวธทดทสดของ Taylor หรอวธดทสดตามแนวทางเชงมนษยสมพนธ (เอกสารการสอนชดวชาการบรหารการเปลยนแปลง : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช)

การทมนษยรจกทจะอยรวมกนจนเกดเปนองคการทมนคงนน มนษยตองรจกทจะสรางพฤตกรรมทดใหเกดขนภายในองคการซง

Human Relation Approach

2

มนษยสมพนธ เปนภาระกจสวนตวของบคคลทตองดแลเอาใจใสและพงกระทำาอยตลอดเวลา ซงเปนปจจยสำาคญในการประสานประโยชนของสงคมและปองกนแกไขปญหาสงคม เศรษฐกจ การเมองได

Human “มนษย ลกษณะความเปนมนษย ลกษณะของ”มนษยชาต บคคล (Characteristic of mankind or person) ผมจตใจสง

Relation “สมพนธ ความสมพนธ ความผกพน เกยวของกน ”ความเกยวพนซงกนและกนของคนหรอสงของ การตดตอกน การรวมกน

Human Relation “มนษยสมพนธ คอความสมพนธ ความ”เกยวของระหวางมนษยดวยกน ซงอาจเปนลกษณะระหวางบคคลกบบคคล บคคลกบกลม หรอสงคม หรออาจหมายความถงปฏกรยาสมพนธของสงคมระหวางประชาชนกบอทธพล ซงบคคลมตอบคคลอน รวมถงการศกษาทางวทยาศาสตรของสงคมหรอปฏกรยาสมพนธทเกดขน

ความหมายของมนษยสมพนธ มนษยสมพนธจดเปนทงศาสตร (Science) และศลป (Art) เนองจากมหลกการ และทฤษฎทเปนขอความร และการนำาหลกการ หรอทฤษฎไปปฏบตใหประสบความสำาเรจไดนนตองอาศยเทคนควธการซงถอเปนศลปะเฉพาะตวของแตละบคคล จะสงเกตเหนไดอยางหนงวา คนแตละคนมความสามารถในการตดตอกบผอนไมเทากน บางคนเปนทพอใจของคนหมมาก มเพอนมากหนาหลายตา และมคนทอยากพดคยตดตอ หรอทำางานรวมกบเขามากมาย ในขณะทบางคนไมคอยมใครอยากจะเขาใกล หรอทำางานรวมดวย นนเปนเพราะเขาขาดศลปะในการตดตอกบบคคลอน

Human Relation Approach

3

ซงอาจเปนเพราะไมรหลกการวาควรทำาอยางไร หรอเปนเพราะนำาหลกการไปใชไมถกวธ ดงนน การทคนเราจะมมนษยสมพนธทดกบบคคลอน จงจำาเปนตองเรยนรทงภาคทฤษฎ และหมนฝกฝนเพอใหเกดความเชยวชาญ จนสามารถนำาหลกการทเปนขอความรทางทฤษฎไปใชไดอยางเปนธรรมชาต

ความหมายของมนษยสมพนธ มนกจตวทยาใหความหมายไวหลายทานพอสรปไดดงน อรสโตเตล ( Aristotle ) นกปราชญชาวกรก อธบายวา มนษยเปนสตวสงคม มนษยใชชวตอยรวมกน เปนหมเปนเหลา มนษยอยรวมกนเปนกลมเปนพวก มปฏสมพนธรวมกน การทมนษยอยรวมกน ทำาใหพวกเขารสกปลอดภย ซงเปนสญชาตญาณของมนษย ดงนนเราอาจกลาวไดวา การทมนษยมสมพนธกน มนษยจงเปนสตวสงคม ดงทนกปราชญไดกลาวไว มนษยสมพนธ หมายถง ความสมพนธในทางสงคม ระหวางมนษย ซงจะกอใหเกดความเขาใจอนดตอกน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ( 2525 : 402 )

ในป พ.ศ. 2538 ราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายเพมเตมวา มนษยสมพนธ หมายถง ความสมพนธในทางสงคมระหวางมนษย ซงจะกอใหเกดความเขาใจอนดตอกน มนษยสมพนธ ( Human Relationships ) เปนการอยรวมกนของมนษยเปนหมเปนคณะ หรอกลมโดยมการตดตอสอสารกน ระหวางบคคล ระหวางกลม เพอใหทราบความตองการของแตละบคคล หรอกลมรวมไปถง วธการจงใจ และประสานความตองการของบคคลและกลมใหผสมผสานกลมกลนกนตามระบบทสงคมตองการ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ( 2538 : 628)

Human Relation Approach

4

มนษยสมพนธ หมายถง การแสวงหา เพอทำาความเขาใจ โดยการใชลกษณะรปแบบการตดตอสมพนธกน ระหวางบคคล เปนผลกอใหเกดความเชอมโยง เพอใหไดผลสำาเรจตามเปาหมายขององคการ ของแตละบคคลทไดกำาหนดไว อำานวย แสงสวาง ( 2544: 99 ) มนษยสมพนธ หมายถง กระบวนการจงใจของบคคลอยางมประสทธผล และมประสทธภาพ โดยมความพอใจในทางเศรษฐกจ และสงคม มนษยสมพนธจงเปนทงศาสตรและศลป เพอใชในการเสรมสรางความสมพนธอนดกบบคคล การยอมรบนบถอ การใหความรวมมอและการใหความจงรกภกด ในการตดตอสมพนธกน ระหวางบคคล ตอบคคล ตลอดจนองคกรตอองคกร David, Keith.1977 มนษยสมพนธ หมายถง ศาสตรและศลปในการเสรมสรางความสมพนธอนด ระหวางบคคล เพอตองการใหไดมาซงความรวมมอ ชวยเหลอกน ความรกใครนบถอ และความจงรกภกด มนษยสมพนธ หมายถง การรจกใชวธการทจะครองใจคนโดยมความประสงคใหบคคลเหลานนนบถอ จงรกภกด และใหความรวมมอรวมใจ ทำางานดวยความเตมใจ มนษยสมพนธ เปนเทคนคการกระตนใหคนและกลมคน มาเกยวของกนทงในเรองงาน เรองสวนตวจน สามารถ ทำากจกรรมใดๆ เพอใหบรรลเปาหมายโดยความรวมมอรวมแรงรวมใจ เพอทจะทำากจกรรมดงกลาวไดอยางเกดประสทธภาพ และประสทธผล โดยการทำางาน เพอสวนรวมนจะเปนกระบวนการกลมททำางานรวมกนดวยความเตมใจ เตมความสามารถ มนษยสมพนธ หมายถง กระบวนการจงใจ ใหผปฏบตงานภายใตสถานการณ ทเปนอยใหเกดความพงพอใจในงาน และความสามารถ ทำางาน ใหประสบผลสำาเรจตามเปาหมายขององคกรได

Human Relation Approach

5

มนษยสมพนธ หมายถง กระบวนการของศาสตรทใชศลปะสรางความพอใจ รกใคร ศรทธา เคารพนบถอ โดยแสดงพฤตกรรม ใหเหมาะสมทงทางกาย วาจา และใจ เพอโนมนำาใหมความรสกใกลชดเปนกนเอง จงใจใหรวมมอรวมใจ ในอนทจะบรรลสงซงพงประสงคอยางราบรน และอยในสงคมไดอยางสนตสขhttp://www.novabizz.com/NovaAce/HumanRelations.htm สบคนวนท 5 มถนายน 2555

ประวตความเปนมาของมนษยสมพนธ

“มนษยสมพนธ ในลกษณะไมเปนวชาการมมาตงแตบรรพกาล เกด”ขนมานานแลวแตยงไมไดสรางเปนศาสตร มนษยตองพงพาอาศยซงกนและกนตงแตเกดจนตาย เมอมนษยสรางสงคมขนมายอมตองเรยนรทจะอยรวมกน ทำางานรวมกน สรางและพฒนาสงคมรวมกน ฉะนนจงจำาเปนตองตดตอสมพนธกน พดไดวา มนษยสมพนธ เปนของธรรมชาต “ ”ปฎบตกนตงแตมนษยอยรวมกน แตเรมมหลกฐานการถายทอดกนตงแตเรมมตวหนงสอใช ดงเหนไดจากคมภรศาสนา คำาสอน สภาษต นทาน คำาพงเพย คำาคม เพลงพนเมอง หลกศลาจารก ฯลฯ ของแตละสงคม เชน ศาสนาครสตสอนวา บคคลผใดมใจกรณา ผนนเปนสข เพราะวาเขาจะได“รบพระกรณาตอบ ผใดฆาคน ผนนจะตองถกพพากษาลงโทษ อยา” “ ” “ตอสคนชว ถาผใดตบแกมขวาของทานกจงหนแกมซายใหเขาดวย ถา” “ ” “ผใดจะเกณฑทานใหเดนทางไป 1 กโลเมตรกใหเลยไปกบเขาถง 2 กโลเมตร ถาเขาจะขอสงใดจากทานกจงใหอยาเมนหนาจากผทอยาก” “ขอยมจากทาน จงรกศตรและอวยพรแกผทแชงดาทาน จงทำาคณแก” “ ” “ผทเกลยดชงทาน และใหพรแกผทประทษรายเคยวเขญทาน อยากลาว” “โทษคนอน เพราะวาถากลาวโทษคนอนอยางไรเขาจะกลาวโทษทานอยาง

Human Relation Approach

6

นน ถาเราปรารถนาใหมนษยทำาอยางไรแกเรากตองกระทำาอยางนนแก” “เขาเหมอนกน”

มคำาสอนใจอยมากมาย เชน การเปนผใหยอมไดรบพรคำาสรรเสรญม า ก ก ว า จ ะ เ ป น ผ ร บ (It is more blessed to give than to receive) เมอไมตองการใหผอนปฏบตตอตนอยางไรกตองไมปฎบตตอเขาอยางนน (What you do not want other do to you, do not do to other) ความเกล ยดเป นส งท เสยประโยชน (Hate make waste หรอ Hate is the evil) จงทำาความเกลยดใหเกดขนชาทสด (Hate make slowly) ฟงใหมากพดใหนอยในการตดตอกบผคน (We have two ears and only one tongue in order that we may hear more and speak less) ความซอสตยเปนนโยบายทดทสด (Honesty is the best policy) ทำาเทาทสามารถทำาได,ประหยดเทาทควร,ใหทานเทาทท านจะใหได (Make all you can, Save all you can, Give all you can) การพดจาตอคนอนควรเจรจาดวยถ อยค ำาไพเราะยกยองชมเชยเพ อผ กใจไมตร (I praise loudly, I blame softly) หรอเสยงทไพเราะหวานทสดคอเสยงชมเชย (The sweetest of all sound is praise) คนโกรธนนชอบอาปากแตปดตา (An angry man opens his mouth and shuts his eyes)

เปนการยากทจะกำาหนดแนนอนลงไปไดวา วชาการมนษยสมพนธมจดเรมตนตงแตวน เดอน ป เกด เพยงแตสนนษฐานกนวา นาจะมมาตงแตคนเร มรจกทำางานรวมกน เปนความสมพนธระหวางคนกลมเลกๆในวงแคบๆกอน ซงยงไมมการศกษากนอยางจรงจง

การเคลอนไหวเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยในรปแบบของมนษยสมพนธเร มเดนชดขนในลกษณะเปนการเคลอนไหวเกยวกบผใช

Human Relation Approach

7

แรงงาน และนายจางหรอนายทนในสหรฐอเมรกา เพราะสภาพการทำางานสมยกอนทจะมการปฏวตอตสาหกรรม ตกอยในสภาพเลวราย ผใชแรงงานตองมปญหามากมาย ท ำางานหนก สขภาพทรดโทรม ยากจน สภาพแวดลอมไมด ขาดแคลน ทงนเนองจากการทำางานเปนการใชแรงงานคนแบบทาส มการกดขบงคบลกจางคนงานใหทำางานอยางโหดรายทารณเกนสมควร นายจางมองคนงานเสมอนสนคา เปนปจจยในการผลตอยางหนงเทานน แมกระทงมการปฏวตอตสาหกรรมขนแลวทในองกฤษ ยโรป และสหรฐอเมรกา สถานการณตางๆในตอนแรกๆกยงไมดขน เพราะยงไมมใครไดจดระบบการทำางานใหมรปแบบขององคการทมระบบทท ำาใหคนงานมอสระ มเวลา มความพงพอใจในการทำางาน

แตวาหลงจากปฏวต อตสาหกรรมแลวเปนเวลานานพอสมควร เจาของกจการไดเร มสนใจปรบปรงงานดานสวสดการของผททำางานใหดขนบาง เชน ปรบปรงสถานททำางาน ใหคนงานมเวลาพกเวลาวางมากขน มอสระและความพอใจตางๆเพมมากขน ผทมบทบาทสำาคญในการปรบปรงงานดานมนษยสมพนธ ซ งถอกนวาเปนปฐมบดรของการปรบปรงสงแวดลอมทางอตสาหกรรมกคอ โรเบรต โอเวน (Robert Owen) เจาของโรงงาน นกอตสาหกรรมหนมชาวเวลส ไดเปนผรเร มเปนคนแรกเมอป ค.ศ. 1800 โดยคำานงถงความตองการพนฐานของคนงาน เปนนายจางคนแรกทยอมรบความตองการดานมนษยธรรมของบรรดาลกจาง เขาไมยอมรบเดกเขาทำางาน เขาสอนพวกคนงานในเร องการระวงรกษาความสะอาดเปนเนองนตย และใหมความพอเหมาะพอควร พฤตกรรมของคนงาน เชน ไมเสพยของมนเมา เนนความสมพนธก บสภาพการท ำางาน ปรบปรงภาวะการทำางานใหด ข น การปรบปรงสถานทท ำางานและส งแวดลอมตางๆใหดขนกวาเดม

Human Relation Approach

8

ถงแมวาสงท Owen ทำาไปจะมใชงานทางดานมนษยสมพนธ โดยตรงนก แตกยกยองกนวาเปนการบกเบกเร องวชามนษยสมพนธเปนคนแรก จงไดช อวาเปนบดาหรอผใหก ำาเนดการบรหารงานบคคล ขณะเดยวกนนกจตวทยาถอวาเปนการเร มตนเกยวกบมนษยสมพนธในการทำางาน วชา มนษยสมพนธ ” ” (Human Relation) เกดขนจากการศกษาเกยวกบการทำางานในองคการของมนษย ในสมยกอนไมคอยมใครใหความสนใจเกยวกบความเปนมนษยของคนงานในโรงงานเทาไรนก ไมคอยมการเอาใจใสตอความตองการของคนงาน และยงไมเปนทเขาใจกนวาความตองการของคนงานมผลตอผลตผลของการทำางาน นายจางมกพจารณาแรงงานเสมอนสนคาสำาหรบซอและขาย เยยงเดยวกบสงอนๆ คนงานสวนใหญตองทำางานหนกและวนละหลายช วโมง ไดค าจางต ำา และสภาพแวดลอมของการทำางานนาเวทนามาก จนกระทงตอมาตอนตนศตวรรษท 19 ไดมการเคลอนไหวเกยวกบการเนนใหเหนถงความสำาคญขององคประกอบทางมนษย (Human factors) ในการทำางานในองคการ การเคลอนไหวนเรยกวา การเคลอนไหวมนษยสมพนธ “ ” (The human relations movement) พรอมกบการเคลอนไหวน วชามนษยสมพนธไดเกดขนอยางชดเจน

ในป ค.ศ. 1835 แอนดรว เออร (Andrew Ure) ไดเขยนและพมพเผยแพรเร อง ปรชญาแหงงานหตถกรรม “ ” (The Philosophy of Manufactures) ทกรงลอนดอน เขาคำานงถงความสำาคญเร องการทำางานของคนงานมาก ไดกลาวไววาอตสาหกรรมการผลตมสวนประกอบทสำาคญ 3 ประการ คอ เครองจกรกล การคาพาณชย และมนษย (Human Factor) เขาใหความสำาคญแกองคประกอบทงสามประการ โดยเฉพาะปจจยดานมนษยธรรมใหความสำาคญมากทสด เชน ปรบปรงหองทำางานใหอากาศถายเท ตดตงพดลมหรอเคร องปรบอากาศให มเวลาใหคนงานได

Human Relation Approach

9

หยดพกเปนชวงเวลาสนๆระหวางการทำางานเพอใหดมนำาชา กาแฟ ให บรการดานการแพทย รกษาพยาบาลเมอเจบปวย เมอมคนเจบปวยกใหหยดงานและจายคาจางใหในระหวางปวย มสนามและอปกรณใหเลนกฬา เอาใจคนงานบางในลกษณะแบบพอปกครองลก ในตอนแรกๆทเขาเผยแพร ยงไมมคนสนใจมากนก แมวาความคดเร องการยอมรบความสำาคญของมนษยสมพนธของเขามผเหนชอบดวยและนำาไปปฏบตในโรงงานตางๆบางแตกยงไมแพรหลายนก

ในระยะแรกๆนน ทงความคดของ Owen และ Ure กยงไมคอยเปนทยอมรบของนกอตสาหกรรมในสมยนนมากนก แตอยางไรกตามในระยะตอมามบคคลทพฒนาแนวความคดอนนไปสระบบอปถมภ หรอพยายามทำาดตอคนงานหรอลกนองมากกวาทจะคำานงถงสภาพการทำางานของคนงานหรอลกนองในลกษณะทมงแตผลงาน

จนกระท งมาถ งระยะต นป ค .ศ . 1900 เฟรเดอรค เทเลอร (Frederick Winslow Taylor) ผซงไดรบสมญานามวา บดาแหงการ“จดการแบบวทยาศาสตร หรอบดาแหงการจดการตามหลกวชา ” (The father of Scientific Management) เปนบคคลแรกทเรยกรองใหความสนใจตอสภาพการทำางานของคนงาน และถอวาเปนองคประกอบทส ำาค ญต อการผล ต Taylor ท ำา ให เก ดการเปล ยนแปลงทางด านมนษยสมพนธในการทำางานเปนอยางมาก ถาจะกลาววาในสมยกอนนนการทำางานยงไมเปนระบบหรอมระเบยบกคงจะไมเกนความจรงนก จนกระทงศาตราจารยเทเลอร (Taylor) ไดคดวธทำางานและการบรหารงานแบบวทยาศาสตร (Scientific Management) ขน การทำางานจงเปนระบบมระเบยบขน ในยคตอมาจงตางยอมรบกนวา Taylor เปนนกคดการ

Human Relation Approach

10

ทำางานทดทสด และถงแมวาการทำางานไดมระบบขนแลวกตาม แตกยงปรากฏวาในการบรหารงานจรงๆยงมอปสรรคอยมาก

เฟรเดอรค เทเลอร (Frederick W. Taylor) เปนผทสนใจเกยวกบเรองมนษยสมพนธอยางมากถงกบไดแตงหนงสอและพมพเผยแพรในป 1911 ชอ Scientific Management หนงสอของเขาเปนจดเร มแหงการเปลยนแปลงทางมนษยสมพนธขององคการธรกจ โดยยอมรบวา คนเปนองคประกอบสวนหนงของการผลตทมประสทธภาพ ซงทำาใหวงการธรกจหนมาสนใจเกยวกบเรองทเขาใหความสนใจน อยางไรกดจดประสงคใหญของ Taylor กยงอยทตองการประสทธภาพของผลงานเปนใหญ และเขากไดรบสมญานามวา เปนบดาของมนษยสมพนธดานแรงงาน เฟรเดอรค เทเลอร (Frederick W. Taylor) ได แนะน ำาและพฒนาทฤษฎและการปฏบตเกยวกบการจดการเชงวทยาศาสตร (Scientific Management) และเนนใหเหนความสำาคญของบคคลในการกอใหเกดผลตผลอยางมประสทธภาพ เขากลาววา มวธทดทสดส ำาหรบการทำางานของบคคล เชนเดยวกนกบมเคร องจกรทดทสดสำาหรบงานชนนนๆโดยเฉพาะ อยางไรกด เทเลอรถกวจารณวาเนนทเปาประสงคของประสทธภาพทางเทคนคแตเพยงอยางเดยวโดยถอคนงานเปนเสมอนเคร องมอทางเศรษฐกจ และไมไดใสใจตอสภาพความเปนมนษยและความตองการของมนษย บงเอญเกดสงครมโลกครงท 1 ทำาใหงานมนษยสมพนธซบเซาลง จนกระทงป 1918 จงไดมการประชมสมมนาดานมนษยสมพนธในวงการอตสาหกรรมซงจดขนทนวยอรค และไดจดมาเรอยๆจนถงปจจบน การจดครงแรกใชหวขอสมมนาวา “Human Relations and Betterment in Industry” การประชมครงนเปนครงแรกทใชคำาวา มนษยสมพนธ“ ”

Human Relation Approach

11

Frederick W. Taylor มชวตอยต งแต ค.ศ.1856 ถง 1915 เปนผยงใหญในดานการจดการในสหรฐอเมรกา เขาเปนผปทางและกอใหเกดการเปลยนแปลงในดานมนษยสมพนธในธรกจ ฉะนนจะกลาวถงเร องของเขาใหละเอยดสกหนอย เพอความเขาใจดดงน

ใน ค .ศ . 1878 Taylor เขาท ำางานในบรษ ท Midvale Steel Company ในนครฟลาเดลเฟย เปนเสมยนคนงานและควบคมเครองจกร ใน ค.ศ. 1882 เขาไดรบแตงตงเปนผควบคมงานของโรงงานประกอบเครองจกรในบรษทน ไดสงเกตมาตงแตเมอยงเปนคนงานอยแลววา คนงานทงโรงงานทำางานแตละอยางโดยใชเวลามากกวาทจ ำาเปน ยงกวานน ฝายจดการยงมไดจดวางมาตรฐานทจะใชวนจฉยประสทธภาพการทำางานของคนงาน เมอเขาไดรบการแตงตงเปนผควบคมงาน จงไดรบอนญาตจากฝายจดการใหจดวางมาตรฐานสำาหรบการทำางานตางๆไวอยางใด ควรใชเวลาเพยงใดเพอปรบปรงการผลตใหไดผลดขน โดยลดคาใชจายเกยวกบแรงงานลง ตอมาอกสองป เขาไดเลอนขนเปนหวหนาวศวกร จงไดขยายการวางมาตรฐานดงกลาวกวางขวางออกไปอก ทงมการพจารณาศกษาวา การทำางานในแตละวน กชวโมงจงจะเหมาะสมทสด และระยะพกงานในแตละวนควรมกระยะและนานเทาใด เปนตน

ในฐานะท Taylor เป นหวหน าวศวกรอยในโรงงานถลงเหลก Midvale น เขามหนาทควบคมดแลคนงาน จากการทสมผสคลกคลอยกบคนงาน ทำาใหเขาไดเหนและเกดขอคดขนวา วธการทำางานของคนงานในโรงงานแหงนยงขาดประสทธภาพ ทำาใหเกดความสนเปลองเสยคาใชจายมาก สมควรจะตองหาวธใชประโยชนของแรงงานใหมประสทธภาพ ไดปรมาณการผลตจากคนงานแตละคนมากขน จากเปาหมายนเอง Taylor จงไดวางหลกเพอการดำาเนนงานไว 3 ประการ ดงน

Human Relation Approach

12

1. พยายามคดเลอกบคคลทดทสดเขามาทำางาน (To select the best men for the job)

2. ฝกฝนใหเขาทำางานโดยถกวธ มประสทธภาพสงสดและมการเคลอนไหวทประหยดทสด (To instruct them in the most efficient methods, the most economical movements, to employ in their work)

3. หาทางจงใจใหเขาทำางานไดผล โดยใหคาจางหรอเงนเดอนสงแกผทปฏบตงานดทสด (To give incentives in the form of higher wages to the best workers)

ขณะท Taylor ทดลองเรองการจดการอตสาหกรรมอยท Midvale นน มคนอนๆมารวมดวยหลายคนคนกลมนตอมาไดชวยเหลอเขาในการนำาวธใหมๆ ไปใชทโรงงานแหงอนและในการโฆษณาเผยแพรแนวความคดเรองการจดการตามหลกวชา ใน ค.ศ.1890 Taylor และคณะของเขาไดออกจากบรษทท Midvale เนองจากการแบงพรรคแบงพวก คนในคณะของเขาไปทำางานในบรษทอน โดยมตำาแหนงในฝายจดการบาง หรอเปนทปรกษาบาง Taylor เขาเปนทปรกษาของสำานกงานแหงหนงในนวยอรค ตอมาใน ค.ศ.1898 เขาไดรบเชญใหไปดำาเนนงานทดลองตอทบรษท Bethlehem Steel Company เขาไดรบความชวยเหลอจากเพอนบางคนซงเคยทำางานกบเขาท Midvale มากอน

หลกสามประการดงกลาวขางตนนไดถกนำามาทดลองใชเปนครงแรกแกคนงานในโรงงานถลงเหลก Bethlehem Steel Company ณ โรงงานแหงน Taylor ไดรบการแตงตงใหเปนวศวกรทปรกษาในดานการจ ด ก า ร (Consulting Engineer in Management) เ ข า ไ ด สงเกตการณทำางานของคนงาน 75 คน ททำาการขนเหลกไปขนรถโดยเฉลย คนหนงสามารถขนได 17.5 ตนตอวนจากการสงเกตการทำางานใหคนงาน Taylor เหนวาคนงานทมประสทธภาพนนควรจะขนเหลกได

Human Relation Approach

13

ระหวาง 47-48 ตนตอวน ไดนำาความคดเหนนไปปรกษากบฝายบรหาร แตไมมใครเชอวาเขาจะสามารถทำาใหคนงานขนเหลกไดเกน 18 ถง 20 ตนตอวน ไมวากรณใดๆทงสน เพราะวธการขนเหลกของคนงานในโรงงาน Bethlehem ดำาเนนอยนน นบวามประสทธภาพสงกวาการปฏบตงานของโรงงานอนๆอยแลว

ดวยเหตน Taylor จงไดพยายามทจะพสจนใหเหนวาความคดของเขาเปนจรง เขาดำาเนนการทดลองโดยการเลอกคนงานชาวดทช (Dutch) ทแขงแรงอดทน เงนเดอนคอนขางนอย และรจกประหยดคนหนง แลวถามวา ตองการรายไดมากขนไหม เมอคนงานผนตอบวาตองการ “ ” Taylor จงบอกวาจะตองทำาตามเงอนไขทเขาไดวางไว แลวจะจายคาแรงใหตามปรมาณงานททำา ทงนหมายความวา Taylor จะสงใหทำาอะไรกตองทำาตามทสง เชน ใหยกเหลกขนกยก ใหเดนกเดน ใหวางลงกวาง ใหหยดพกกพก คนงานดงกลาวไดทำาตวคลายเครองจกรภายใตการควบคมของ Taylor จากผลการทดลองพบวาคนงานดงกลาวสามารถขนเหลกไดถง 47.5 ตนตอวน โดยทคนงานผนมไดเหนดเหนอยมากขนและมไดใชเวลามากขน แตเนองจากเขาทำางานถกวธ จงทำาใหผลงานเพมขนอยางมาก การใหคนงานมระยะพกเปนตอนๆตามสมควร จะไดผลงานในแตละวนมากกวาการทนทำางานตดตอกนเร อยไป ในการทดลองเรองน คนงานชดแรกทำางานตามวธปรบปรงขนใหม และมระยะพกตามขอกำาหนดของ Taylor ขนเหลกขนบรรทกบนรถในแตละวนไดเพมขนอกมาก โดยสวนเฉลยเพมจาก 17.5 เปน 47.5 ตน ตอคนในแตละวน โดยผลของการทดลองทวานก ำาลงงานเดมทมอย 75 คนจงถกตดทอนลงมาก และยายคนงานสวนทเกนไปทำางานอนในบรษทเดยวกน คนงานขนเหลกไดคาจางเพมขนจากวนละ 1.15 ดอลลาร เปนวนละ 1.85 ดอลลารตอคน

Human Relation Approach

14

ตอมาคนงานอนๆในโรงงานกไดถกฝกใหท ำางานในวธเดยวกนน ปรากฏวาโรงงานสามารถลดจำานวนคนงานลงจาก 500 คน เหลอเพยง 140 คนเทานน และไดผลงานเทาเดมจงทำาใหคนงานมรายไดสงขนอกรอยละ 60 ทงยงชวยประหยดคาใชจายของโรงงานไดปละประมาณ 75,000 ถง 80,000 เหรยญอเมรกนตอป นบวา Taylor ไดชวยเพมไมเพยงแตประสทธภาพการผลตของคนงาน ซงเปนผลประโยชนแกเจาของโรงงานเทานน แตยงชวยยกระดบมาตรฐานการครองชพและสขภาพพลานามยทดใหแกคนงานอกดวย

ท Bethlehem เขาสนใจเร องพลวอกเร องหนง เขาตงปญหาวา เหตใดพลวจงมขนาดและรปรางโดยเฉพาะดงทเปนอย จากการทดลองเขาไดพบวา แทจรงขนาดทเหมาะทสดของพลวนน คอบรรจนำาหนกได 21 ปอนด จงเปนอนวา พลวขนาดใหญควรใชโกยวสดทเบา สวนการโกยวสดทหนกควรใชพลวขนาดเลกลง Taylor นำาประสบการณของเขาทดลองใชกบคนงานประมาณ 500 คน ซงไดรบแจกพลวขนาดตางๆเพอโกยวสดตางกนโดยการจดพลวใหม ฝกพวกคนงานใหใชวธทดกวาเดม และการเตรยมแผนงานไวลวงหนา เขาสามารถลดจำานวนคนงานผใชพลวลงไดเหลอนอยกวาหนงในสามของจำานวนเดม ผลของงานสวนเฉลยตอคนเพมขนจากวนละ 16 ตน เปนวนละ 59 ตน คนงานผใชพลวไดคาจางเพมขนจากวนละ 1.55 ดอลลาร เปนวนละ 1.88 ดอลลาร คาใชจายเกยวกบการโกยวสดลดลงจากตนละ 7.2 เซนต เหลอเพยงตนละ 3.2 เซนต

การท Federick W. Taylor ไดจดระบบงานไวนน หลกและทฤษฎของ Taylor จะชวยรกษาฐานะของคนงานตามระบบการท ำางานใหม มาตรฐานทกำาหนดไว อาท ถาฝายปฏบตงานทำางานไดมาตรฐาน กตองจายคาจางสงตามขดความสามารถพอทจะจายใหได สวนพวกคนงานซงทำางาน

Human Relation Approach

15

ไมไดผลตามมาตรฐานทกำาหนดไวกจายไวกจายอตราคาจางตำากวาอตรามาตรฐานทไดกำาหนดเอาไว

ตามทฤษฎของ Frederick W. Taylor ยอมถอไดวาเปนการใชหลกมนษยสมพนธระหวางฝายบรหารงาน (ฝายจดการ) กบฝายปฏบตงานไดอยางด

แฟรงค บ. กลเบรธ ผดำารงตำาแหนงตอจาก Taylor ไดศกษาหาวธการเรยงอฐใหชางเรยงไดรวดเรว ผลงานการคนควาวจยของ Taylor และ Gilbreth เปนการศกษาเกยวกบเวลาและการเคลอนไหว (Time and Motion Study) แตหลงจากทวธการจดการแบบวทยาศาสตรนเจรญแพรหลายอยได ไมนานก ถกโจมตวา วธการแบบนม งม นแต ประสทธภาพของงานเปนสำาคญแตเพยงอยางเดยว ไมคำานงถงวาคนมชวตจตใจ มอารมณ มความรสกนกคด เปนการทำาลายศกดศรของความเปนมนษย เหนคนเปนเคร องจกรจนกระทงป ค.ศ. 1929 เกดภาวะเศรษฐกจตำาคร งใหญทวโลก (The Great Depression) โดยเฉพาะอยางยงในสหรฐอเมรกา การจดการแบบวทยาสาสตรนไมเพยงแตชวยแกปญหาอะไรไมไดแตกลบยงทำาใหเกดภาวะตงเตรยดในการทำางานมากยงขนไปอกดวยซำา คนกยงวางงานมากขน จงไดมการเคลอนไหวของกรรมกร (Labor Movement) ในการเรยกรองสทธ สวสด การความมนคง สหพนธกรรมกรทถ กตองตามกฎหมาย หลงจากท พ.ร.บ. แวกเนอร (Wagner act) ออกมาเมอป ค.ศ.1953 นกวชาการทางการบรหารเรมหนมาสนใจดาน พฤตกรรมของบคคลในองคการ กน “ ”

ผทเปนผบกเบกใหความสนใจแกมนษยสมพนธอกคนหนงกคอ แมร ฟอลเลทท (Mary Follett) เปนนกรฐศาสตรและบรหารธรกจ ไดเสนอแนวคดตางๆไวหลายอยางทางวชาการเกยวกบมนษยสมพนธ

Human Relation Approach

16

นกวชาการไดยอมรบวาองคการเปนระบบของสงคม (Social System) แ ล ะ ห น ว ย ง า น จ ะ พ ฒ น า ไ ด ค น จ ะ ต อ ง พ ฒ น า ก อ น (Organization grow as its people grow) และวชามนษยสมพนธเปนงานทมความสำาคญยงอยางหนงในการบรหารงานขององคการในปจจบนน ซงมขอสำาคญวามนษยสมพนธขนอยกบธรรมชาตของมนษยซงมสวนประกอบใหญๆคอ ทกคนมความแตกตางกนในความตองการ พฤตกรรมและสงแวดลอม

ในระหวางป 1920 และป 1930 ไดมการเนนวธการศกษาธรกจและอตสาหกรรมโดยวธมนษยนยม (Humanistic Approach) ผนำาทางดานนได แก เอลตน เมโย (Elton Mayo) ได ใหความส ำาค ญแกวชามนษยสมพนธโดยชใหเหนความสำาคญ วธการปฏบต และไดชใหเหนถงมนษยสมพนธก บสงคมวทยาในสาขางานอตสาหกรรม และกลาววาองคการไมวาจะเปนองคการใดเปนระบบสงคมอยางหนง และคนททำางานเปนปจจยทสำาคญมากอยางหนงขององคการ จากผลของการทดลองคนพบวา คนงานมใชเครองมอหรออปกรณทงาย (Simple tool) ใชวาไมมปญหา แตตรงกนขามเปนสงทมความสลบซบซอน มปญหามาก ทงมปฏกรยาโตตอบขดแยงภายในกลมของตวเอง และมกทำาใหมการเขาใจผดเกดขนไดงาย ในป ค.ศ.1930 Elton Mayo นกจตวทยาคนสำาคญ ขณะเปนอาจารยสอนอยในมหาวทยาลยฮารวารด และคณะของเขาไดท ำาการทดลองใชพนฐานทางมนษยธรรมและจตวทยาในงานอตสาหกรรม ปรากฏวาไดชวยผลผลตทางอตสาหกรรมขนเปนอนมาก เขาเหนวาปญหาทางมนษยธรรมมขอบเขตกวางและซบซอน ตองทำาการศกษาโดยถองแท นกบรหารในยคตอมาจงไดคดคนวธการทำางานทดกวาขนโดยอาศยเรองขวญ (Morale) กำาลงใจของคนและความสมพนธของบคคลในองคการดวย

Human Relation Approach

17

ทานศาสตราจารย Elto Mayo กบคณะผรวมงานของทาน ไดทำาการศกษา คนควาทดลอง เกยวกบประสทธภาพของการท ำางานในโรงงาน สภาพแวดลอมตางๆทางกายภาพ แสง ส เสยง การจดสถานททำางาน บรรยากาศภายในทท ำางาน วาจะมผลตอการทำางานของคนงานอยางไรบาง ในการศกษาครงแรก มงศกษาหาขอเทจจรงเพอจะทราบผลทางวตถและรางกายมากกวาจตใจ คอตองการทราบวา ถาเปลยนสภาพแวดลอมในการทำางานใหด เชน เปลยนสภาพทท ำางาน ปรบปรงสถานททำางาน เพมแสงสวางใหเหมาะสม ปรบอณหภมใหดยงขน เปนตน พนกงานจะท ำาง าน ได ม า กข นห ร อ ไม เ ข า ไ ด เ ล อ ก Hawthorne Plant of Western Electric เปนสถานทสำาหรบการศกษา โดยใหชอวาการศกษาฮอธอรน (Hawthorne Studies) การศกษานเปนโครงการวจยรวมกนร ะ ห ว า ง The Massachusetts Institute of Technology แ ล ะ The National Research Counsil คณะวจยเมโยเร มศกษาเกยวกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทมผลตอการทำางานของคนงาน เชน แสงสวาง เสยงรบกวน การถายเทอากาศ และความรสกเหนดเหนอยของคนงาน

ในการทดลองเขาแบงพนกงานออกเปน 2 กลม ใหท ำางานชนดเดยวกน สภาพเหมอนกน กลมหนงควบคมใหอยในสภาพเดมทกอยาง เรยกวา “Control Group” อกกลมหนงเปนกลมทดลอง ใหอยในสภาพแวดล อมของการท ำางานท แปลกๆแตกต างก นออกไป เร ยกว า “Experimental Group” แลวบนทกผลงานของแตละกลม กลมหนงใหแสงสวางแปรเปลยน สวนอกกลมหนงใหแสงสวางคงท ผลปรากฏวาเมอเพมแสงสวางขน ผลผลตของคนงานเพมขน ผลเชนนตรงตามทไดคาดไว อยางไรกตาม เมอลดแสงสวางลงกปรากฏวาผลผลตของคนงานเพมช นเชนเดยวกน การทไดผลของการทดลองเชนนแสดงวาตองม

Human Relation Approach

18

ตวแปรแทรกซอนปะปนในการทดลองน ผทำาการทดลองรสกแปลกใจตอผลของการทดลองมาก เพราะปรากฏวาผลงานของคนงานทงสองกลมเพมสงขน ทงๆทกลมทถกควบคมไมไดมการเปลยนแปลงสภาพการท ำา ง า น เ ล ย แ ล ะ ถ ง แ ม ว า จ ะ เ ล ก ท ด ล อ ง โ ด ย ใ ห ก ล ม ท ด ล อ ง (Experimental Group) กลบไปอยในสภาพการทำางานเดมแลวกตาม ผลงานกยงสงขน ไมลดลง เมอสบสาวไปถงสาเหตสำาคญททำาใหผลงานเพมขน จงไดความวา เพราะเจาหนาทพนกงานเกดความรสกวา ตนเองมความสำาคญขน ฝายนายจางหรอหนวยงานมความเหนอกเหนใจคนงาน และพยายามศกษาหาวธใหเขาไดรบความสะดวกสบายในการทำางานยงขน จงเกดกำาลงใจและตงใจทำางานจงไดผลงานสงขน ดงนนจงถอวาการปรบปรงสงแวดลอมมผลดไปถงดานจตใจดวย ฉะนนตองตระหนกและสนใจดานจตใจควบคกนไปกบความสนใจดานกายดวยเสมอ

อาจจะกลาวไดวา เอลตน เมโย (Elton Mayo) เปนบคคลแรกททำาใหแนวความคดทางการบรหารเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะอยางยง ผลงานทสำาคญของเขาคอ การบรหารทมประสทธภาพ คอ การรจกชกนำาคนใหทำางาน แตมใชการบรหารทเชอวาคน คอเครองจกร ดงนน ผลผลตทสงขนไดนนจงมใชจะทำาไดโดยการใชเงนเปนเครองตอบแทนโดยตรงแตเพยงอยางเดยว หรอมใชขนอยกบการปรบปรงสภาพของการทำางานของคนเทานน จากการทดลองชองเมโย (Mayo) แสดงใหเหนวาการใชวธการบงคบคนทำางานหรอแมแตการปรบปรงสภาพการทำางานของคนมไดชวยใหเกดผลผลตเพมข นเทาทควร Mayo คดวา คนงานมใชท ำางานเพอประสงคแตเพยงเงนอยางเดยวหากแตยงมความตองการทางดานจตใจ หรอความสมพนธทางจตใจทมอยกบบคคลอนๆอกดวย และยงมความตองการทจะมฐานะทางสงคมและความเปนอยทดเทาเทยมกบเพอนรวมงานคนอนๆในสงคมเดยวกนอกดวย ขอเสนอแนะของ Mayo กคอ

Human Relation Approach

19

ตองหาทางแกไขปญหาทางดานการบรหาร โดยหาทางเขาใจปญหาเกยวกบตวคนใหดทสด เขาแนะนำาใหใชประโยชนของวชาความรจากสาขาตางๆทางดานสงคมศาสตรมาชวยศกษาทำาความเขาใจ และแกไขปญหาขอขดแยงทมอยในระบบอตสาหกรรม นอกจากนน Mayo ยงเชอวา หากไดมการนำาวชามนษยสมพนธไปใชอยางถกตองแลว จะทำาใหบรรยากาศในองคการอำานวยใหทกฝายเขากนไดอยางดทสด คนงานจะไดรบความพอใจสงขน ซงความเคลอนไหวทเกยวกบหลกมนษยสมพนธดงกลาว ไดรบความสนใจอยางกวางขวางจากทงฝายนกวชาการและนกอตสาหกรรม และทำาใหเกดแนวความคดใหมทมอทธพลตอการบรหารมาก เชน พจารณาในหลกการทวา จะถอวาคนงานเปนปจจยทางกายภาพ เชนเดยวกบวตถอนๆมได เพราะคนเปนสงทมชวตจตใจ และขวญ (Morale) นบวาเปนปจจยสำาคญทควรไดรบการทำานบำารงรกษา การไดรบการยอมรบจากหมคณะเปนรางวลทปรารถนากวาสงใดๆ

เมอไดทราบวาจตใจของพนกงานมความสมพนธโดยตรงกบผลงานเชนนจงไดมการศกษาเกยวกบมนษยสมพนธกนอยางจรงจงเพมมากขนตามลำาดบ จนถงสมยนอาจเรยกวาเปนสมยของการศกษาการบรหารงานทางดนมนษยสมพนธ

สองสามปหลงจากเร มการทดลอง ไดเปนทประจกษแกคณะวจยวาขวญของกลมและการจงใจสวนบคคลเปนองคประกอบทส ำาคญมากจนกระทงทำาใหมอทธพลเหนอผลของแสงสวาง การถายเทอากาศ และความเหนดเหนอยโดยสนเชง การศกษาฮอธอรนไดพสจนใหเหนชดดวยวธการวดเชงปรมาณวา การมปฏกรยาสมพนธกนระหวางคนงานในขณะททำางาน จนกอใหเกดการเชอมสมพนธกนทางสงคมเสมอ ซงเรยกวา องคการอรป

Human Relation Approach

20

นย (Informal organization) ซงมอทธพลตอ กระสวน (patterns) ของพฤตกรรมของคนงานอยางมาก

ผลของการทดลองนชวยเนนเรองการมองทงคนงานและผจดการในลกษณะ บคคลเปนสวนรวม (Whole person) ความรสกนกคด ความตองการและแรงจงใจทขดแยงกนของเขามกจะกอใหเกดปญหาทสลบซบซอนขน ปญหาเหลานไมอาจจะพยากรณไดโดยความรทางเทคนคและทฤษฎเทานน เขาไดทำาการทดลองแลวใหความคดวา องคการอตสาหกรรมเปนระบบสงคมและคนงานเปนองคประกอบทสำาคญทสดขององคการ คนงานไมใชเคร องมอในการผลตอยางงายๆแตเปนเคร องมอทประกอบขนดวยความสลบซบซอนของบคลกภาพทยากทจะเขาใจไดงายๆ ดงนนจะตองมการศกษาอยางกวางขวาง และในป 1936 Mayo กไดเปดสอนวชา มนษยสมพนธ (Human Relations) เป นทางการเป นคร งแรก ท มหาวทยาลยฮาวารด (Havard) ตอมาในป 1946 วชานกเปนวชาบงคบในมหาวทยาลย Mayo เนนหนกใหเหนวา ผลผลตจะเพมขนไดกโดยวธการของมนษยสมพนธเปนสวนใหญ

หลงสงครามโลกคร งท 2 นกธรกจชนนำารวมทงนกวชาการไดให ความสนใจเกยวกบมนษยสมพนธเพมขน และประกอบกบการขาดแคลนแรงงาน จงทำาใหเกดมความสนใจกนอยางจรงจงเกยวกบพฤตกรรมในการทำางาน และตงแตป ค.ศ.1950 เปนตนมา วชาการดานมนษยสมพนธไดแพรหลายจนกลายเปนแฟชนในทกวงการ

จ า ก ป ร ะ ว ต ข อ ง ว ช า ม น ษ ย ส ม พ น ธ น น เ ร า อ า จ ส ร ป ไ ด ว า มนษยสมพนธเกดขนเพราะมผเหนและเขาใจความสำาคญของคนในการทำางาน เมอเกดวชานขนในประเทศอตสาหกรรมกมคนนยมชมชอบกนมาก เพราะไดชวยยกความสำาคญชองลกจางพนกงานซงเปนคนสวนใหญใหสง

Human Relation Approach

21

ขน แทนทจะเหนเปนเพยงสนคาหรอวาวสดอนเปนปจจยในการผลตอยางหนงหรอเปนเพยงเสมอนเครองจกรเครองยนตไมมชวตจตใจ จรงอยถงแมวาปจจบนเครองจกรกสามารถทำางานแทนคนได เทยบกบคนแลวทำาไดมากกวาคนเสยดวยซำา แตอยาลมวาเครองจกรไมมชวตจตใจทำางานเองไมได ตองอาศยปญญาของคน จงมคำาพงเพยวา Workers are people not machines (ผททำางานทแทจรงคอคน ไมใชเครองจกร)

(กฤษณา ศกดศร, 2534 : 34-43)

โยธน สนสนยทธ (2530 : 4-5) ไดกลาวไววา ในสมยตนๆของศตวรรษท 19 ไมคอยมการเอาใจใสตอความตองการของคนงาน และยงไมเปนทเขาใจกนวาความตองการของคนงานมผลตอผลตผลของการทำางาน ผจดการและผจางมกพจารณาแรงงานเสมอนสนคาสำาหรบซอและขายเหมอนสงอนๆ คนงานสวนใหญตองทำางานวนละหลายชวโมง ไดคาจางตำา และสภาพแวดลอมของการทำางานนาเวทนามาก

ตอมาในตอนปลายศตวรรษท 19 และตอนตนศตวรรษท 20 Frederick Taylor (1911) ไดพฒนาทฤษฎและการปฏบตเกยวกบ การจดการเชงวทยาศาสตร (Scientific Management) เทเลอรไดเน นใหเหนความส ำาค ญของบคคลในการก อใหเก ดผล ตผลอยางม ประสทธภาพ เขากลาววามวธทดทสดสำาหรบการทำางานของบคคล เชนเดยวกนกบมเครองจกรทดทสดสำาหรบงานชนนนๆโดยเฉพาะ อยางไรกด เทเลอรถกวจารณวาเนนทเปาประสงคของประสทธภาพทางเทคนคแตเพยงอยางเดยว โดยถอคนงานเปนเสมอนเครองมอทางเศรษฐกจ และไมไดใสใจตอสภาพความเปนมนษยและความตองการของมนษย

ในระหวางชวงป 1920 และ 1930 ไดมการเนนวธการศกษาธรกจและอตสาหกรรมโดยวธมนษยนยม (Humanistic Approach) ผนำา

Human Relation Approach

22

ท า ง ด า น น ไ ด แ ก Elton Mayo เ ข า ไ ด ร บ ส ม ญ า ว า เ ป นบ ด า แ ห งมนษยสมพนธ ซงเปนชอทเรยกกนในสมยนน แตในสมยนบางทกเรยกกนวา พฤตกรรมองคการ (Organizational behavior) เมโยและคณะไดทำาการศกษาเกยวกบประสทธภาพของการทำางานในโรงงาน และไดเลอก The Western Elctric Company, Hawthorne Plant ท เ ม อ งชคาโกเปนสถานทสำาหรบการศกษา โดยใหชอวาการศกษา (Hawthorne Studies) ก า ร ศ ก ษ า น เ ป น โ ค ร ง ก า ร ว จ ย ร ว ม ก น ร ะ ห ว า ง The Massachusetts Institute of Technology และ The national Research Counsil คณะวจยของเมโยเร มตนดวยการศกษาเกยวกบสภาพแวดลอมทางกายภาพทมผลตอการทำางานของคนงาน เชน แสงสวาง การถายเทอากาศ และความรสกเหนดเหนอยของคนงาน

การวจยตอนแรกๆมงท จะศ กษาเพยงแตดผลท เก ดจากการเปลยนแปลงความเขมของแสงสวางในโรงงาน ผวจยไดแยกคนงานออกเปน 2 กลม และใหทำางานในสภาพเหมอนกนและเปนงานชนดเดยวกน จากนนไดบนทกผลงานของแตละกลม กลมหนงใหแสงสวางแปรเปลยน สวนอกกลมหนงใหแสงสวางคงท ผลปรากฏวาเมอเพมแสงสวางขนผลผลตของคนงานเพมขน ผลเชนนตรงตามทคาดไว อยางไรกตามเมอลดแสงสวางลงกปรากฏวาผลผลตของงานเพมขนเชนเดยวกน การทไดผลของการทดลองเชนนแสดงวาตองมตวแปรอนนอกเหนอจากตวแปรแสงสวางทมสวนในการทำาใหผลผลตของคนงานเพมขน

ในการศกษาตอๆมาไดเปนทประจกษอยางแนชดแกคณะวจยของเมโยวาขวญของกลมและการจงใจสวนบคคลเปนองคประกอบทส ำาคญมาก จนกระทงทำาใหมอทธพลเหนอผลของแสงสวาง การถายเทอากาศ และความเหนดเหนอยโดยสนเชง

Human Relation Approach

23

การศกษาฮอธอรนไดพสจนใหเหนชดดวยวธการวดเชงปรมาณวา การมปฏสมพนธก นระหวางคนงานในขณะทท ำางาน จะกอใหเกดการเชอมสมพนธกนทางสงคมเสมอ ซงเรยกวา องคการอรปนย (informal organization) ซ ง ม อ ท ธ พ ล ต อ แ บ บ อ ย า ง (patterns) ข อ งพฤตกรรมของคนงานอยางมาก

ผลของการทดลองนชวยเนนเรองการมองทงคนงานและผจดการในลกษณะของบคคลเปนสวนรวม (whole person) ความรสกนกคด ความตองการและแรงจงใจทขดแยงกนของเขามกจะกอใหเกดปญหาทสลบซบซอนขน ปญหาเหลานไมอาจจะพยากรณไดโดยความรทางเทคนคและทฤษฎเทานน

ความสำาคญของมนษยสมพนธ

มนษยสมพนธ ชวยทำาใหมนษยมาอยรวมกนเปนสงคม ไมวาสงคมขนาดเลก หรอขนาดใหญ แตละคนทมาอยรวมกนนน ตางกม ความแตกตางกน ( Individual ) ความแตกตางกนในเร อง ความร ความสามารถ ประสบการณ เจตคต รสนยม ความคดเหน เชาวนปญญา เปนตน แตถาทกคนสามารถรวมใจกน ระดมความแตกตางเหลาน แลวนำามาสรางสรรค ใหเกดสงทดใหม ๆ ขนในสงคม กจะกอใหเกดเปนประโยชนอยางยง เพราะการคดของคนหลายคน ยอมจะรอบคอบกวา และมโอกาสผดพลาดมนอยกวาการคดคนเดยว ปญหาจงอยทวาทำาอยางไร บคคลหลาย ๆ คนจงจะสามารถ ทำากจกรรมตางๆ ดวย ความเตมใจ ชวยกนคดชวยกน ทำาอยางเตมความร ความสามารถของตนเอง และจะตองกอใหเกดความเขาใจ อนดตอกน มความรกใคร สมครสมานสามคคตอกน มความเคารพ ยอมรบนบถอ ซงกน และกน จรงใจตอกน มเจตคตทดตอกน มเปาหมายรวมกน ทกลาวมาทงหมดคอ การสรางมนษยสมพนธ ใหเกดขนใน กลมคนนน

Human Relation Approach

24

นนเอง มนษยสมพนธจงสำาคญมาก ตงแต หนวยสงคมตงแตเลกทสดคอ ครอบครวไปจนถง หนวยสงคม ท ใหญท สด ค อ สมาคมโลก ได แก องคการสหประชาชาต ลงมาจนเปนประเทศ ถาหากสามารถทำาใหคนทมาอยรวมกนนน มความเขาใจ ซ งกน และกนมความไววางใจกน มความปรารถนาจะรวมมอรวมใจกน แบงหนาทกนทำา กำาหนดบทบาท หนาท และ ปฏบตหนาทของตน ไดอยางสมบรณ หนวยงาน หรอสงคมนนกจะเปนระเบยบ มความสข ความเจรญกาวหนา พฒนาไปสความเปนสากลได ฉะนน ผนำาของกลมตองมบทบาทอยางมาก ในการทจะทำาใหเกดสงตาง ๆ เหลานได โดยอาศยความรทางมนษยสมพนธ นำามาสรางขวญ กำาลงใจ ใหกบผรวมงาน ใหโอกาสผรวมงานรวมแสดงความคดเหน และรบฟงเหตผลซงกน และกน รวมทำากจกรรม ใหเกยรตกน มความยตธรรม ใหความสำาคญแกผรวมงานอยางจรงใจ มสวสดการด จะเปนผลใหเกดความศรทธา และความพงพอใจเกดขน และในทสด คนทำางาน ทกคน กจะทมเทกำาลง และพลงกาย พลงความคด รวมแรงรวมใจอยางเตมท และผน ำาทสามารถปฏบตตน จนกอให เกดพฤตกรรม ดงกลาวไดกจะไดชอวา เปนบคคลทมมนษยสมพนธด

มนษยทกคนสามารถฝกการมมนษยสมพนธทดได ถามความปรารถนา มความตงใจจรง พรอมทจะฝกฝน ศกษาหาความร ประสบการณ และนำาไปปฏ บต จร ง ๆ เพ อ ให เก ดท กษะในการสรางความสมพนธอย างม ประสทธภาพ เพราะ มนษยสมพนธ เปนสงทเกดจาก การเรยนรไมได“ ”เกดขนเองตามธรรมชาต มนษยสมพนธจงเปนทงศาสตร และศลปในการเขากบคน การเอาชนะใจคน และการครองใจคนทกระดบ เชน ผบงคบบญชากบผอยใตบงคบบญชา เพอนรวมงานกบเพอนรวมงาน และ รวมทงคนในครอบครวดวย การพดจาด ยมแยมแจมใส มความเปนมตรกบทกคนเปนหลกการแรกทจะพฒนาความสมพนธในขนตอไป และจำาไวเสมอวา

Human Relation Approach

25

เราเปนมนษยตองปฏบตกบคนอน เชนเดยวกบตวเรา และเราอาจสรปไดวา มนษยสมพนธมความสำาคญ ดงนคอ

1. มนษยสมพนธทำาใหเกดสรางความสามคคธรรมใหเกดขนในกลมสงคม ในหมคณะ

2. มนษยสมพนธทำาใหการบรหารงานตางๆ สามารถกอใหเกดการรวมพลง เพอกอใหเกด ความรวมแรงรวมใจ เกดความรกใคร สมครสมานสามคคในการปฏบตงาน

3. มนษยสมพนธทำาใหสงคมปกตสข คนในสงคมนนๆ อยดมสข4. มนษยสมพนธทำาใหสรางความเขาใจอนดซ งกน และกน เปนการ

สรางสรรคสงคม5. มนษยสมพนธทำาใหงานตางๆ ประสบความสำาเรจเพราะเราอยคน

เดยวไมได เราทำางาน หลายอยาง คนเดยวไมได ตองอาศยความรวมมอซงกน และกน งานจงจะประสบความสำาเรจ

6. มนษยสมพนธทำาใหคนแตกตางจากสตวอน โดยเฉพาะอยางยงในดานจตใจดงนนใน การอยรวมกนจง ทำาใหมนษยรถง ความรกใคร และไมตรทมใหกน รวมถงความตองการ ทจะบรรลจดหมายดวยความภมใจ

7. มนษยสมพนธทำาใหบคคลยอมรบนบถอกน ตระหนกในศกดศรของความเป นมน ษย ศ กด ศร ของความเป นมน ษย “ ” (Human dignity) ตองทำาใหคนททำางานรวมกนร และเขาใจ ถงการใหเกยรตกน เสมอมนษยเฉกเชนเดยวกนคอ การยอมรบคณคา ความเปนมนษยนนเอง

8. มนษยสมพนธท ำาใหงานทกอยางบรรลเปาหมายตามทองคกรตองการ เพราะทกคน เคารพในการแสดงความคดเหน และ พฤตกรรมการแสดงออกของแตละบคคล อนจะนำาไปสความรวมมอ และ การประสานงานทดนนเอง

9. มนษยสมพนธทำาใหคนคลอยตามได หากทำาใหจตใจเขาคลอยตามไดบคคลจะเกดความ ชนชอบ และจะพฒนา ความชนชอบ จนเกด ความ

Human Relation Approach

26

ศรทธา และเมอบคคล เกดความศรทธาบคคล กยนดทจะปฏบตตามซงการทำาใหคนอน คลอยตามตองอยบน เงอนไขของความชอบธรรม กจะสามารถสรางมนษยสมพนธถาวรไดแตหากบคคลกระทำาทกอยางเพยง เพอประโยชนแหงตน มนษยสมพนธนนๆ กเปนแคชวคราว เมอความจรงกระจางอาจทำาใหเกดความรสกทไมดขน ในกรณเร อง การสราง มนษยสมพนธ มจดมงหมาย เพอใหทกคนมไมตรตอกนทกคน จงควรคด และกระทำาในสงดด ใหแกกนเรากจะไดสงดๆ ตอบ

ความสำาคญของมนษยสมพนธกอใหเกดความเขาใจอนด ยอมรบซงกน และกนมความสนทสนมคนเคยรกใคร มความนบถอกน และความเตมใจทจะใหความรวมมอซงกน และกน เพอนำาไปสการอยรวมกน อยางมความสข และสามารถรวมมอกน ดำาเนนงาน ของสวนรวม ใหสำาเรจลลวงไปไดดวยดแลว มนษยสมพนธยงมเปาหมายทสำาคญอย 3 ประการตามท เคยธ เดวส (Keith Davis) กลาววา การมมนษยสมพนธ เพอใหคนเกดความรวมมอรวมใจกน เพอใหคนไดรบความพอใจในงาน ทตนทำาอย และ เพอใหคนทำางาน อยางมประสทธภาพ เมอเปาหมายเหลานบรรจผลสำาเรจเมอใด การกระทำาของกลมกจะประสบความสำาเรจอยางสมบรณ นนกคอ คนจะทำางานรวมกนโดยมวตถประสงค และแรงจงใจรวมกน ดงนนจงอาจกลาวไดวามนษยสมพนธเปนพฒนาการของการเชอมโยงวตถประสงคและแรงจงใจของคนในกลมเขาดวยกนสำาหรบ เมย สมธ (Dr.May Smith) อธบายวา มนษยสมพนธ มความสำาคญคอ เพอใหการคบหาสมาคมเปนไปดวยความราบรน เพอใหเกดความพงพอใจยนดใหความรวมมอในการทำางาน เพอใหเกดความสำาเรจในกจการทมวตถประสงครวมกน เพอใหมความเขาใจอนดตอมนษยดวยกนและเพอใหเกดความเชอถอรกใครซงกนและกนความสำาคญของมนษยสมพนธในเหตผลอนๆอาจสรปไดดงนคอ

Human Relation Approach

27

1. ความปลอดภย มนษยตองการความปลอดภย จงตองรวมกลมกนสรางสมพนธภาพ เชน บคคลพยายามรจกกบเพอนบาน เพอนรวมงาน ผมอำานาจ หรอมอทธพลตางๆ เพอความปลอดภยของตนเอง 2. เศรษฐกจ มนษยสมพนธเพมผลผลตได เพราะมนษยมจตใจปกต และเปนสข ยอมสรางงานอยางมประสทธผล นนคอการมมนษยสมพนธจะชวยเหลอในดานเศรษฐกจได 3. ความวาเหว เพราะวามนษยเปนสตวสงคม จะอยคนเดยวในโลกไมได จะรสกเหงา จงตองสราง และใชมนษยสมพนธโดยการคบเพอนเพอใหคลายเหงา 4. สงคม มนษยสมพนธชวยใหมนษยรกกน ชอบกน ยอมรบ และคบหาสมาคมกนอนจะนำามาซงความสงบสขในสงคม 5. การปฏบตงาน มนษยไมอาจปฏบตงานโดยลำาพงได ตองอาศย หรอเกยวของ และสมพนธกบผอนเสมอ ดงนน มนษยจงตองมเพอนรวมงาน 6. การเมอง มนษยสมพนธชวยประสาน หรอแกปญหาขอขดแยงทางการเมองไดในลกษณะทเรยกวา กาวใจ“ ” 7. ความสำาเรจ มนษยทงหลายตางกหวงจะทำางานใหสำาเรจตามเปาหมายขององคการ โดยเฉพาะอยางยงผบรหารองคการจะตองคำานงถงมากกวาใคร ๆ โดยจดกจกรรมตาง ๆ ทำาใหสมาชกในองคการรจกกน และสามารถประสานงานใหสำาเรจลลวงลงไดดวยด 8. ความรก มนษยตองการแสดงออกซงความรก คอ รกบคคลทเกยวของ และตองการใหเขารกตอบดวย จะแสดงออกในรปของการรกเพอนเพศเดยวกน และตางเพศ ทงความรกอนบรสทธ และความรกดวยเพศสมพนธ

องคประกอบของ มนษยสมพนธ

Human Relation Approach

28

การสราง มนษยสมพนธ ใหเกดขน ในกลมคนไมวาจะเปนกลมใด จะตองคำานงถง องคประกอบของ มนษยสมพนธ ซงเปน ปจจยสนบสนน หรอ เปนอปสรรค ของ ความสมพนธของกลมแลว ดำาเนน การสรางเสรมพฒนา และปรบปรงปจจยตางๆ เหลานนใหเปน ปจจยทเออตอ มนษยสมพนธ ทดใหได สำาหรบองคประกอบของมนษยสมพนธน พรรณทพย ศรวรรณบศย มความเหนวาม 3 ประการดวยกน ไดแก การรจกตน การเขาใจผอน และการมสภาพแวดลอมทด โดยไดเสนอ เปนแผนภมแสดงองคประกอบ ของ มนษยสมพนธ ซงเมอนำามาประยกตใชเพอ สรางความสมพนธ ระหวางเพอนรวมงาน ในองคการ อาจกลาวไดวา องคประกอบข อง มนษยสมพนธ ในองคการประกอบ ดวยการรจกตน การเขาใจเพอนรวมงาน และการสรางสภาพแวดลอม ในททำางานใหด ซงอาจจะเขยนเปนแผนภมแสดง องคประกอบของ มนษยสมพนธ ในหนวยงานได ดงน

แนวความคดมนษยสมพนธ

รจกตน เขาใจผอนสรางสภาพแวดลอม

ทด

วเคราะหตนวเคราะหความแตก

ตางของผอนวเคราะหสงแวดลอม

ปรบปรงตน ยอมรบความแตกตาง ปรบปรงสงแวดลอม

พฒนาคนใหเขากบผอน และสงแวดลอม

แนวความคดมนษยสมพนธ

Human Relation Approach

29

ตนสข ผอนสข สงแวดลอมด

แผนภมแสดงองคประกอบของแนวความคดมนษยสมพนธ

จากแผนภมซงแสดงความสมพนธในหนวยงาน จะเหนไดวา มนษยสมพนธ ใน หนวยงานมองคประกอบเปน 3 ประการ คอ การรจกตน การเขาใจเพอนรวมงาน และสงแวดลอมในการทำางานทด ในเรองของการรจกตนนน บคคลควรตองวเคราะหตน เพอใหรจกตวเอง อยางแทจรงทงลกษณะทด และไมด แลวปรบปรงตน ในสวนท เปนลกษณะทไมดซงอาจสรางปญหา และ อปสรรคในการทำางาน และการสรางสมพนธกบผอน นอกจากจะเปนแนวทาง ใหวเคราะหเพอนรวมงาน และ เขาใจ เพอนรวมงาน ใหมากขนแลว ยงชวยยอมรบความแตกตาง ระหวางบคคล และพฒนาตนใหเขากบ เพอนรวมงานไดด สวนความเขาใจในเรองของสงแวดลอม ในททำางานด จะเปนตว กระตนใหบคคลวเคราะหสงแวดลอม ในททำางานแลว ปรบปรงใหดขน รวมทงเปนแนวทางพฒนาตน ใหเขากบททำางานใหไดดวย ซงทงหมดดงกลาวนน จะสงผลตอ มนษยสมพนธ ในองคการ เมอ มนษยสมพนธ ในองคการด กจะทำาใหบคคลเปนสข เพอนรวมงานสข และสงแวดลอม ในททำางานด ซงหมายถง ประสทธภาพทดของ องคการ จงเหนไดวา การศกษาในเรอง องคประกอบ ของ มนษยสมพนธ ดงกลาว จะขวยให บคคลเกดความเขาใจ และเกดแรงกระตน ในการประพฤตปฏบตใหเกด องคประกอบ ดงกลาว อนนำามาซง ความสมพนธอนดในองคการ

มนษยสมพนธเกดไดตองมองคประกอบ 3 ประการคอ 1. ตองมความเขาใจตนเอง 2. ตองมความเขาใจบคคลอน

Human Relation Approach

30

3. ตองยอมรบความแตกตางของบคคลอน ความเขาใจตนเอง หมายถง ความเขาใจในความตองการของตนเอง การรจดเดนจดดอย ของตนการรถง จดทจะตองปรบปรงพฒนาคน ความเขาใจบคคลอน หมายถง การทเรารถงความตองการ หรอปญหาของบคคลอน บคลกลกษณะเฉพาะตวของบคคลนนและธรรมชาตของคน ความแตกตางของบคคล หมายถง ลกษณะททำาใหคนแตละคนไมเหมอนกนซงแตละคนยอมมความคด จตใจ สตปญญา ความสามารถ เจตคต ประสบการณตาง ๆ กน สงททำาใหมนษยเราแตกตางกนไมเหมอนกนนนมาจากหลายสาเหตดวยกนอาจประมวลไดดงนคอ รปรางหนาตา ( appearance) อารมณ ( emotion )นสย ( habit ) เจตคต ( attitude ) พฤตกรรม ( behavior ) ความถนด ( aptitude ) ความสามารถ ( ability ) สขภาพ ( health )รสนยม ( taste ) และสงคม ( social ) ความแตกตางจาก สาเหตดงกลาวเปน สาเหตใหมนษยขดแยงกนไมสามารถเขากน หรอสมพนธกนไดหาก ขาดความรความเขาใจ เกดการดหมนเหยยดหยาม ไมเคารพสทธ ไมใหเกยรตเคารพนบถอในความแตกตางกน ถอวาเปนสงธรรมดาสามญทวไป ถาเราไดเขาใจในเรองเหลานแลว ความขดแยงกจะลดนอยลง หรอสามารถขจดออกไปไดความสมพนธกบผอนกจะดขน วจตร อาวะกล. (2542:34)

องคประกอบของมนษยสมพนธแบงเปน 3 ประการคอ 1. การเขาใจตนเอง เปนลกษณะการรจกตนเองอยางแทจรงวาตนเองเปนใคร มความรความสามารถ ทกษะ ประสบการณแคไหนระดบใด มจดแขงคอความเกง และจดออนคอความไมเกงในดานใดบาง

Human Relation Approach

31

เรองใดบาง การเขาใจตนเอง ทำาใหบคคลเกดการรสกยอมรบในคณคาแหงตน นบถอตนเอง และรจกเขาใจสทธ เสรภาพ หนาท ความรบผดชอบของตนเองสงทสำาคญในการเขาใจตนเองจะชวยใหเรารจกปรบตวเขากบบคคลอนไดดมาก 2. การเขาใจบคคลอน เปนการเรยนรธรรมชาตของคน ความแตกตางระหวางบคคลความตองการของบคคล แรงจงใจของบคคล สภาพสงแวดลอมทำาใหเกดประโยชน ในการนำาไปใชตดตอสมพนธกบบคคลอนไดนานปการ เมอเราตองการ ไปตดตอสมพนธกบ บคคลใด เราตองทราบกอนวาบคคลนนชอใดเปนใคร มความร ความสามารถ ทกษะ ประสบการณทางดานใด อยในระดบใดชอบสงใด ไมชอบสงใด โปรดปรานในสงใดเปนพเศษ มคณลกษณะทเดนทางดานใดบาง เมอเรานำาเอาบคคลอน ทเราตองการตดตอ สมพนธ มาพจารณาดวา เรามความเขาใจในตวเขาอยางไร เรายอมรบในตวเขาไดแคไหน เพอจดระดบคณคา และความสำาคญของบคคลทเราจะตองมการตดตอสมพนธรวมทงการทเรารจกปรบตว ใหเขากบบคคลอน ไดในการตดตอสมพนธกน 3. การเขาใจสงแวดลอม เปนการเรยนรธรรมชาตของสงแวดลอมทอยรอบตวเรา และบคคลอนซงมอทธพลตอการดำาเนนชวตประจำาวน และมสวนสมพนธกบมนษยสมพนธไดแก สภาพการณเหตการณ สถานการณทเกดขนในปจจบน และในอนาคต ลวนแตมอทธพลมาจากสงแวดลอมทงสนไดแก สถาบนครอบครว สถาบนทเปนองคการ สถาบนการศกษา หนวยงาน บรษท หางราน โรงงาน รฐบาล ศาสนา องคการระหวางประเทศ ความรจากการเขาใจสงแวดลอม สามารถนำามาปรบใชกบตวเรา ในการเสรมสราง มนษยสมพนธกบบคคลอนไดดมากขน อำานวย แสงสวาง ( 2544:101)

Human Relation Approach

32

นอกจากนแลวองคประกอบของมนษยสมพนธ มกจะเกยวของกบเร อง พฤตกรรม การจงใจ ขนบธรรมเนยมประเพณ คานยม เจตคต นสย ระบบสงคม สงเหลานเปนปจจยผสมผสานกนอยางเหมาะสม เกดเปนพฤตกรรมทนาพงพอใจแกบคคลอน ๆ ทเรยกวา มนษยสมพนธ“ ”

องคประกอบทจะชวยสงเสรมใหเปนผมมนษยสมพนธทด

การทจะเปนผมมนษยสมพนธทดนน จำาเปนตองมความร ความเขาใจถงองคประกอบทจะ ชวยสงเสรมใหเปนผมมนษยสมพนธทดด ง ต อ ไ ป น 1. พฤตกรรมของคน (Human Behavior) ในการอยรวมกน ไมวาจะเปน เพอความสขในการดำาเนนชวตหรอเพอการปฏบตงานใหดขนในหนวยงานเราทกคนตองเขาใจพฤตกรรมของคน 2. การจงใจ (Motivation) เปนแรงกระตน เปนพลงใหเปลยนแปลงพฤตกรรม เพออำานวยประโยชนและสรางความพงพ อ ใ จ ใ น ก า ร ป ฏ บ ต ง า น 3. กลมพวกในการปฏบตงาน (Team work) ตามรปแบบของปฏกรยาสมพนธระหวางความเปนมนษยทด ำารงตนดวยการเคารพนบถอซงกนและกนหรอเคารพนบถอในความแตกตางระหวางบ ค ค ล 4. การมปฏสมพนธ (Interaction) ระหวางบคคลตอบคคล บคคลตอหนวยงาน หรอองคการ มนษยอยรวมกนเปนกลม ๆ แบงแยกกลมไปตามลกษณะของ ความตองการ มการตอสแยงชงผลประโยชนซงกน และกน

ประโยชนของมนษยสมพนธ

Human Relation Approach

33

“มนษยสมพนธ เปนประโยชนอยางยงในการทำางาน และการอยรวม”กนเปนสงคม เพราะชวยใหมนษยเรยนร ทจะยอมรบ ความคดเหนของผอน และปรบตวปรบใจ ใหรวมสงคม และรวมกจกรรมกนอยางสนตสข มนษยสมพนธเปนเสมอน มนตขลง ชวยลดความเกลยดชง แมศตรผมผลประโยชนขดกบเรา กจะกลบกลายไปในรป เหนอกเหนใจ เปนมตรภาพ เรองรายกลายเปนดได ไมวาจะตดตอสมพนธกน ในทางการงาน หรอสวนตว กจะเกดผลดมประโยชนตองานอาชพ และการดำาเนนชวต อปสรรค ความยงยาก จะเรยบรอยราบรน

การมมนษยสมพนธทดนน จะชวยใหเกดประโยชนตอตนเอง และสวนรวมในแงประโยชนตอตนเอง บคคลทม มนษยสมพนธทด กบเพอน จะกอใหเกดความเขาใจ และความเหนใจซงกน และกน ชวยเหลอกนสามารถสมาคมกบบคคลในระดบตาง ๆ ไดด ประสบความสำาเรจใน การศกษา และการประกอบกจกรรม หรอการอาชพ ในแงสวนรวม การมมนษยสมพนธทด จะชวยสราง ความสามคค กลมเกลยวขนในหมคณะรวมใจกนทำางาน ใหสำาเรจลลวงไปดวยดโดยปราศจากขอขดแยง สามารถอาศยอยรวมกนอยางมความสข และในทสดจะชวยพฒนาใหสงคม และประเทศชาตเจรญกาวหนาทางสงคม จะทำาใหคนงานมกำาลงใจทำางาน มความสมพนธอยางเหนยวแนนกบองคการทตนทำางานอย การมความรสกเปนเจาของ ความเปนกนเอง การทำางานดวย ความสมครใจกจะเกดขน ทำาใหเกดความสามคคเปนปกแผนขนในองคการ และมงทำางานโดยม จดประสงค หรอความมงหมายเดยวกน อยางเหนยวแนน สรางความสมพนธอนดระหวาง ผบรหารกบผใชแรงงานถาจะเนนถง ประโยชนในแงของ การบรหารงาน มนษยสมพนธเปนปจจยทสำาคญทสดปจจยหนงทจะทำาใหหวหนางานประสบความสำาเรจ และเจรญกาวหนา หวหนางานควรจะตองใสใจกบศลปะของการสรางมนษยสมพนธในหนวยงาน ทำาความเขาใจกบ

Human Relation Approach

34

ธรรมชาตของคน โดยเฉพาะในเรอง ความตองการของมนษย และการจงใจ ซงปจจบนกมแนวคดใหม ๆ ททาทายใหผบรหาร ไดนำาไปประยกตใช เพอใหเกดประโยชนกบหนวยงาน หวใจของมนษยสมพนธในการบรหารงานดวย ในการสรางมนษยสมพนธหวหนางาน จะตองใชวธการหลายวธ เพราะผรวมงานมความแตกตางกนมาก การประยกตหลกการ และวธการตาง ๆ อยางระมดระวง จะชวยหวหนางานสามารถหาทางเลอก ทจะนำาไปสความสำาเรจไดมากขน นอกจากนแลวมนษยสมพนธยงสามารถใหประโยชนดงนคอ ทำาใหเกดความรจกคนเคย ยอมรบนบถอกนในหมสมาชก ซงเปนจดเรมตนของพลงกลม และชวยใหการคบหาสมาคม เปนไปโดยราบรน ทำาใหเกดความเขาใจอนด และอยรวมกนไดดวยความสามคค ทำาใหบรรยากาศในการทำางานราบรน สามารถรวมงานกนไดอยางมประสทธภาพ ทำาใหการตดตอสอสารถงกนงาย และเปนผลด ทำาใหเกดความรสกเปนพวกเดยวกน และใหความรวมมอในการทำางาน และทำาใหปญหาความขดแยงลดนอยลง บรหารงานไดงายขน

ความสมพนธของมนษย ทมตอกน ไดกอใหเกดประโยชนรวมกนในสงคม มนษยสมพนธใน สวนทมนษย จะอยรวมกนในสงคมมดงน คอ การมความสมพนธกนโดยการรวมกลมในการผลต และการอำานวยบรการเปน การรวมพลงของกลมบคคล เพอใหชวต ความเปนอย ของมนษยดขน ซงบคคลคนเดยวทำาไดยาก ตองอาศยความรวมแรงรวมใจ ของบคคลหลายคน จงจะกระทำาได ความสมพนธ ทกระทำา ตอเนองกนมาจนเปนทยอมรบ จะกลายเปนมรดกทางวฒนธรรม และเกดความรสกทเรยกวา มมนษยสมพนธ การทำาใหเกด ความสำาเรจ มนษยสมพนธ เปนสวนสำาคญทใหมนษยอยรวมกนชวยกนประกอบกจการงาน นำาเอาความ สามารถของแตละบคคล ในกลมมาใชในการดำาเนนการรวมกนเพอความสำาเรจของงาน โดยอาศยมนษยสมพนธ เปนเครองยดโยงใหมนษยมความเขาใจ และรวม

Human Relation Approach

35

มอกนทำางาน อนเปนผลทำาใหมความสำาเรจของงานเกดขน การทำาใหมความมนคง ความสำาคญของมนษยสมพนธ คอ การสรางใหมความมนคงในครอบครว ในสงคม และในประเทศชาต ซงเปนกลมสงคมขนาดใหญขน ๆ ตามลำาดบ จนถงสงคมโลก ความรจกอภย และชนะใจผอน สรางความแชมชนในการทำางานรวมกนอยางมประสทธภาพ ไดรบผลตอบแทน ทงทางดาน เศรษฐกจ และจตใจคนในสงคม เปนการสรางความมงคง และมนคงใหแกสงคม และการทำาใหมความสามคค ความสมพนธ อนดใน กลมของบคคล กอใหเกดสามคคธรรม และความรวมมอรวมใจในการทำางานของหมคณะ ปจจยสำาคญ ทกอใหเกด ความสามคค คอ ความเขาใจ ระหวางกน และกนของบคคลในกลม อนไดแก มนษยสมพนธนนเอง ดงนน มนษยสมพนธ จงมความ สามคค ในการสรางใหม ความสามคคในหมคณะ ในทนอาจสรปผลดในการมมนษยสมพนธ และผลเสยใน การไมมมนษยสมพนธ ไดดงนคอ

ผลดของมนษยสมพนธ พอสรปไดดงน

1. เปนประโยชนในการสอความคดตดตอ การประชาสมพนธกบประชาชน เพอเรยกรอง ความเหนชอบกบชแจงใหรถงบรการตางๆของหนวยงานในองคการ 2. ทำาใหมความพอใจในชวตเพมขน การไดแลกเปลยนประสบการณ ความคด และวตถ สงของซงกนและกนจะนำาไปสความพอใจในชวตรสกวาชวตไมแหงแลง 3. ทำาใหเกดความรวมมอรวมใจกนในการประกอบธรกจตาง ๆ มนษยสมพนธชวยสงเสรม ความเขาใจในระหวาง สมาชกของ กลมผประกอบธรกจ การงาน ความเขาใจอนดมผล ทำาใหการประกอบธรกจดำาเนนไปอยางมประสทธภาพ สมาชกมสวนรวม ในการแสดง ความคดเหน

Human Relation Approach

36

ทำาใหเกดความรสก เปนสวนหนงของหมคณะ ชวยลดอบตเหตในการทำางานได มนษยสมพนธจงมผลชวยใหเกด การรวมแรงรวมใจในการประกอบธรกจการงาน 4. ทำาใหมความสขเพมขน การมมนษยสมพนธ และมตรภาพทดจะทำาใหเกดความสดชน และสงผลมายงครอบครว คอ จะไมม อารมณ เครยด มาระบายความหงดหงดกบครอบครว ทำาใหผทเกยวของมความสข มความพอใจทไดมกจกรรมและปฏบตงานรวมดวย 5. ทำาใหเกดการแบงหนาท รจกบทบาท และภารกจในการประกอบการผลต การจำาหนาย การกระจายบรหารงาน ออกไปโดยทวถงกน มนษยสมพนธมสวนสำาคญในการแบงเบาภาระหนาทรบผดชอบบนพนฐานของความเขาใจ และไววางใจซงกน และกน เปนการแบงงานกนทำาตามวธการ บรหารงานแผนใหม อนเปนผลชวย ทำาใหการประกอบธรกจ การงานรวมกน สำาเรจลลวงตามทกำาหนดไวอยางไดผล และมความสมานฉนทกนในหมคณะ 6. ทำาใหเขาใจถงธรรมชาตความตองการ ความแตกตาง ตลอดจนลกษณะของคน รวธท จะเอาชนะในคน ใหเขามารวมงานดวยความรกความพอใจ 7. สรางทกษะใหผบรหารชวยใหสามารถทำางานรวมกบผใตบงคบบญชา และตดตอกบ กลมชนประสานงาน หนวยอน ๆ ไดด ทำาใหการบรหารงานของผบรหารงายขน เปนประโยชนสำาหรบผบรหารในการใชมนษยสมพนธเพอความสำาเรจของงาน 8. ทำาใหเกดความรสกวาตนมคา จากการมความสมพนธ และไดรบการยอมรบจากผอน เปนตนวา ความคดเหนของเราไดรบ การยอมรบจากผอน เราสามารถจะชวยเหลอผอนได จะทำาใหเกดความภาคภมใจในตนเอง รสกวาตนมคา

Human Relation Approach

37

9. ทำาใหเกดการแขงขนกนอยางเสรในดานการผลตการจำาหนายการบรการ 10. ทำาใหนกบรหารสามารถเขาถงประชาชนไดทกชน 11 ทำาใหประสบความสำาเรจในการทำางานงานสำาเรจตามวตถประสงคการมมนษยสมพนธทดกบเพอนรวมงาน หวหนา ลกนองจะสามารถทำางานรวมกนไดด จะประสบความสำาเรจกาวหนาในการทำางาน และสามารถปฏบตภารกจในหนาทของตนไดอยางมความสข 12. ทำาใหเกดความราบรนในการคบหาสมาคม สามารถทำางานรวมกบบคคลทกคนไดอยางดทำาใหทกคนมความรสกเปนพวกเดยวกนพรอมจะรวมมอกนทำางานและอยรวมกนดวยความสข 13. ทำาใหเกดการเผยแพร และการถายทอดความคดเหน ในดานการศกษา ทฤษฎ การทดลอง การปฏบต แนวความคดโดยเสร 14 .ทำาใหเกดความรกใครศรทธาเชอถอซงกนและกนอนจะนำามาซงความสามคค 15. ทำาใหเกดความตองการทจะไดผรวมงาน ในอนทจะทำาใหการปฏบตงานตาง ๆ สำาเรจ ลลวงไปดวยด 16. เปนสอในการตดตอประชาสมพนธใหบคคลอนยอมรบ เขาใจในการปฏบตงานของเรา ตลอดจนรบฟงขอคดเหนจากบคคลทเกยวของอนจะทำาใหกจกรรมตางๆททำาขนนนสำาเรจไดดวยด 17. ทำาใหเกดความพอใจยนดและความรวมมอในการงาน 18. ทำาใหเกดความเขาใจอนดตอกนทำาใหเกดพลงรวมมากขนและลดความขดแยงในกลม 19. เปนปจจยสำาคญในการประสานประโยชนเพอปองกน และแกปญหาตางๆ ทางสงคม เศรษฐกจ การปกครอง และการเมองทำาใหการตดตอสอสารตางๆถงกนงายและมผลด

Human Relation Approach

38

20. ชวยใหเกดการเผยแพรถายทอดแนวความคดปรชญา สงประดษฐ ผลตผล และบรการมนษยสมพนธชวยใหสมาชกของกลม และสงคมมความเขาใจดระหวางกน เกดความรสกเปนพวกเดยวกน มความประสงคดตอกน สามารถแนะ และถายทอดประสบการณในการประกอบธรกจการงานแกกนได ซงเปนการกระจายวฒนธรรม จากกลมหนงไปยง อกกลมหนง การเผยแพรนอาจเกดขนในสงคมเดยวกน หรอระหวางสงคมกได ถามความสมพนธตอกน การเผยแพรน เปนการถายทอดแนวความคด เจตคต ปรชญา สงประดษฐ อดมการณ ผลตผล และบรการ เปนตน และยงชวยสรางความรสกใหใกลชด มนษยสมพนธเปนรากฐานทจะกอใหเกดความเขาใจ และยดโยงบคคล ในหมคณะใหม ความจงรกภกด มความใกลชดคนเคย และเปนกนเอง สมดงพทธภาษตทวา วสสาสปรมา ญาต หมายความวา ความคนเคยเปน“ ” “ญาตอยางยง และความคนเคยนเอง ไดชวยสรางใหเกดความรวมมอ”รวมใจในการทำางาน ในรปของ การชวยเหลอซงกน และกนรวมทงสรางบรรยากาศทอบอน นาปฏบต นาใหความรวมมอ ทำาใหบรรยากาศในการทำางานด มความราบรน

ผลเสยของการขาดมนษยสมพนธ

บคคลทรวมกนอยในสงคมมหลายประเภทมความแตกตางกนและแตกตางกนในความตองการทางดานจตใจอารมณ ดานสตปญญา เพราะฉะนนหากสมาชกของสงคมขาดมนษยสมพนธ คอ ไมพยายามเขาใจซงกน และกน ไมคดถงจตใจของจตใจเรา และมงแตประโยชนสวนตวเปนสวนใหญ สงคมนนกจะไมมความเจรญกาวหนา และไมมความมนคง เพราะสมาชกแตละคน ของสงคมจะไมรวมมอกนตางฝายตางกจะเอาชนะ และชงดชงเดนกน และกนอนจะนำามาซงการแตกแยก ความสามคคใน หมคณะ

Human Relation Approach

39

สงคมใด ขาดมนษยสมพนธผคนจะเครยดหงดหงด สขภาพจตเสอม มผลกระทบถงสงคมมาก ฉะนนทกคนควรจะ สรางมนษยสมพนธใหบงเกดขนในหนวยสงคมทกหนวยทตนเปนสมาชกอย เพราะเปนวธการหนงใน การเสรมสรางความมนคงใหแกสงคมโดยสวนรวม

ค น ห า จ า ก http://www.novabizz.com/NovaAce/HumanRelations.htm วนท 5 ม.ย.2555

ขอบขายของวชามนษยสมพนธ

การศกษามนษยสมพนธ มงศกษามนษยในขอบขายดงตอไปน

1. การพฒนาศกยภาพของตน (Self-Development) ไดแกการศกษาพฒนาตนเองตามศกยภาพใหดทสดทงทางกาย จตใจ และบคลกภาพ เพอใหตนเปนสมาชกทมประสทธภาพทางสงคม และเปนประโยชนตอผอน และสงคม โดยสวนรวม และเพอการดำารงชวตอยางสนตสขของตนเอง

2. การเรยนรความรบผดชอบ (Responsibility) ไดแกการเรยนรความรบผดชอบตามหนาททไดรบมอบหมาย ในการปฏบตงาน ในการทำางานรวมกน เพอใหงานนนบรรลเปาหมายอยางดทสด

3. การตดตอสอสาร (Communication) ไดแก การศกษาวธการถายทอดขอเทจจรงและอารมความรสกทจะทำาใหเกดความสมพนธอนดในกลม ใหกลมไดมความเหนสอดคลองกนและมควมเขาใจตรงกน

4. การจงใจ (Motivation) ไดแก การศกษาการจงใจของตนเอง และการจงใจผอนใหมทศนคตตรงกน มจดหมายรวมกน เพอจดประสงคในการทำางานรวมกนอยางมประสทธภาพ ตลอดจนถงการจงใจตนเองใหมระเบยบและความรบผดชอบ

5. การเขาถงใจของผอน (Empathy) ไดแก การรจกเอาใจเขามาใสใจเรา ศกษาความแตกตางของแตละบคคล ตระหนกถงปญหาของ

Human Relation Approach

40

แตละคน ซงไมเหมอนกน และยงรวมถงความสามารถในการเขาถงใจผอน เสมอนกบอยในสภาพผอน แลวแสดงออกถงความเขาใจนนได เหลานเปนบอเกดของสมพนธภาพทดงาม

โดยสรปแลว มนษยสมพนธจงเปนเรองทมความเกยวพนกบเรองตาง ๆ ตอไปน

1. พฤตกรรมของตน (Human Behavior) 2. การจงใจ (Motivation)3. กลมพวกในการปฏบตงาน (Team Work)4. ปฏสมพนธ (Interaction) ระหวางบคคลกบบคคล และบคคล

ตอหนวยงาน

การขาดความเขาใจในผอนและเอาใจเขามาใสใจเราเปนสาเหตแรกของการขดแยงในองคกรและการมคณสมบตนกมความสำาคญมากในการสมานความขดแยงในการเปนผนำาและในการสอสารตาง ๆ ในชวตประจำาวน (กรรณการ นลราชสวจน, 2539:12-13)

สรปพฒนาการของมนษยสมพนธ(พฒนาพรอมกบระบบการผลต)

1. ยคแรกเรมมนษยเรมรวมกลม พรอมกบการมมนษยสมพนธ2. ยคการจดการเชงวทยาศาสตร เจาของโรงงานมงเนนผลผลต

ไมสนใจสภาพแวดลอม แตสนใจในพฤตกรรมมนษยทเปนระบบมากขน3.ยคพฤตกรรมศาสตร ผลการทดลองทHawtrone Studies

ของ Elton Mayo เรมศกษามนษยสมพนธในอกหลายมตของพฤตกรรมศาสตร

4. ยคมนษยสมพนธ นกพฤตกรรมศาสตรใหความสนใจมนษยสมพนธในประเดนทหลากหลาย ทำาใหเกดแนวคดในการพฒนา

Human Relation Approach

41

ศกยภาพมนษยในการทำางานไปพรอมๆกบการพฒนาตวมนษยมากยงขน เชน McGreger สรางทฤษฎ X ทฤษฎ Y / Maslow ศกษาระดบความตองการของมนษย นกจตวทยาญปนสรางทฤษฎZ

ทฤษฎทสำาคญของแนวคดมนษยสมพนธHuman Relation เปนยคทมความเชอวางานใด ๆ จะบรรลผล

สำาเรจไดจะตองอาศยคนเปนหลก นกบรหารกลมนจงหนมาสนใจศกษาพฒนาทฤษฎ วธการและเทคนคตาง ๆ ทางดานสงคมศาสตร พฤตกรรมและกลมคนในองคการ สนใจศกษาแนวทางประสานงานใหคนเขากบสงแวดลอมของงาน เพอหวงผลในดานความรวมมอ ความคด รเรมและการเพมผลผลต โดยมพนฐานของความเชอทวา "มนษยสมพนธ" จะนำาไปสความพอใจและสะทอนถงผลของการปฏบตงาน บคคลสำาคญในยคน ไดแก

1.ทฤษฎของ Mary Parker Follette Mary Parker Follette ชาวอเมรกน ไดเขยนตำาราทมแนวคดใน

เชงมนษยสมพนธ เชน เขยนเรองความขดแยง การประสานความขดแยง กฎทอาศยสถานการณ และความรบผดชอบ เปนตน Follette ไดนำาเอาจตวทยามาใชและไดเสนอการแกปญหาความขดแยง(Conflict) ไว 3 แนวทางดงน 1. Domination คอ ใชอำานาจอกฝายสยบลง คอใหอกฝายแพใหได ไมดนก 2. Compromise คอ คนละครงทาง เพอใหเหตการณสงบโดยประนประนอม 3. Integration คอ การหาแนวทางทไมมใครเสยหนา ไดประโยชนทง 2 ทาง (ชนะ ชนะ) นอกจากน Follette ใหทศนะนาฟงวา “

Human Relation Approach

42

การเกดความขดแยงในหนวยงานเปนความบกพรองของการบรหาร ” (ภาวดา ธาราศรสทธ, 2542: 25)

2.ทฤษฎของ Elton Mayo การศกษาท Hawthornการศกษาของ เอลตน เมโย (Elton Mayo) เร มตนจากคำาถามวา จะ“เป นไปได หรอไม ถ าหากวาพน กงานได รบการดแลเป นพเศษแล ว ประสทธภาพการทำางานกจะเพมข น เมโย รวมกบเพอน ” Electric’s Hawthorne Plant ไดทำาการศกษาทเรยกวา Hawthorne Studies ซงตอมาการศกษานเปนทรจกในชอของ Hawthorne Effect โดยเร มจากการพสจนวา ระดบความสวางมผลตอการทำางานหรอไม (วธนเปนแบบเดยวกบท Taylor และ Gilbreths ไดทำาการศกษามากอน) จากนนกนำาตวแปลอนๆ เขามาเกยวของในการศกษาดวย เชน ระดบคาตอบแทน เวลาพกหรอเวลาในการทำางาน เปนตน ประสทธภาพในการทำางานของพนกงานทมระดบเพมขนและลดลงหลายระดบมาก แตแนวโนมโดยรวมกลบเพมขน เมโย ตงสมสตฐานวา พนกงานจำาทำางานหนกมากขน ถาไดรบการดแลเรองคาตอบแทนและมหวหนางานคอยดแลพวกเขา

การศกษาแบบ Hawthorne มการออกแบบทไมสมบรณ และมขอมลไมเพยงพอทจะนำามาสรปผล แตกยงประสบความสำาเรจในการรเร มตระหนกถงความสำาคญของการอยรวมกน และวธการทผจดการใชทกษะดานมนษยสมพนธในการพฒนาผลงานของพนกงาน

เอลตน เมโย (Elton Mayo) : Hawthorne Studies 1927-1932 ไดศกษาเรองตางๆ โดยมรายละเอยด ดงน

1. ศกษาสภาพของหองทำางาน (ใชระยะเวลา 26 เดอน)

Human Relation Approach

43

ขนตอนแรก เลอกประเภทงานทเป นผลผลตของคนมากกวาเครองจกร

ขนตอนทสอง แบงขนตอนการทดลองออกเปน 13 ขนตอน ดงน

ขนท 1 คนงานหญง 6 คนมาประกอบชนสวนในหองทดลอง โดยไดแอบบนทกผลการทำางานกอนหนานไวแลว

ขนท 2 ปลอยใหทำางานนาน 5 อาทตย

ขนท 3 จดระบบใหคาจางใหมสำาหรบคนงานหญงทง 6 คนน

ขนท 4- 6 ใหหญงทง 6 มเวลาในการพกผอน

ขนท 7 เลยงนำาชาในระหวางพกเชา / บาย

ขนท 8- 9 ลดระยะเวลาการทำางานตอวนลง

ขนท 10 ยอนกลบไปขน 7 ใหม

ขนท 11 ใหหยดงานวนเสาร

ขนท 12 ยอนกลบไปขน 1- 3 ใหม

ขนท 13 ยอนกลบไปขน 7-10 ใหม

2. การสมภาษณ (Interview Studies)

ศกษาจากคนงานจำานวน 21,000 คน ของโรงงาน Western Electric Company โดยเทคนคการสมภาษณ ทำาใหทราบวาโครงสรางองคการแบบไมเปนทางการมบทบาทและทำาหนาทเปนกลไกทางสงคม ตอการเรยนรและการทำางานของคนงานรวมถงมบทบาทเปนตวก ำาหนดคณภาพของผลงานของคนงานดวย

Human Relation Approach

44

การสมภาษณครงน สามารถประมวลปญหาในการปฏบตงาน และนำาไปสการจดใหมโครงการใหค ำาแนะนำาปรกษาแกพนกงานเจาหนาทในโรงงานอกหลายแหง

3. การสงเกต (Observation Studies)

การสงเกต เพอสงเกตการปฏบตงานของกลมคนงานพนขดลวดโทรศพท โดยใชระบบการตอบแทนตามหลกวทยาศาสตรการจดการ คอทำางานไดมากไดค าตอบแทนมาก ผลทได ก ค อ ไมได เป นไปตามหลกวทยาศาสตรการจดการตามททฤษฏดงเดมกลาวอาง การศกษาโดยการสงเกตครงน ชวยใหไดขอมลเกยวกบความสมพนธระหวางบคคลมาก

สรปผลการศกษา Hawthorne ชวยชใหเหนวา

1. ปจจยดานปทสถานทางสงคม เปนตวกำาหนดปรมาณผลผลต ไมใชปจจยดานกายภาพ

Human Relation Approach

45

2. ความคดทวาคนเหนแกตว ตองการเงนคาตอบแทนมากๆเปนการมองแคบๆ

3. พฤตกรรมของคนงานถกกำาหนดโดยความสมพนธภายในกลม

4. สนบสนนใหมการทำาวจยดานผนำาตางๆ ผนำาตองเปดโอกาสใหคนในองคการเขามามสวนรวมในการตดสนใจ

การเปรยบเทยบขอดขอเสยตามแนวคดของ Mayoขอด ขอเสย

1)ทฤษฎนใหความสำาคญแกคนมากกวาระบบ โดยถอวา จตวทยาของคนงานสำาคญกวากฎเกณฑ และระเบยบตาง ๆ ทควบคมพฤตกรรม

2)คำานงถงพฤตกรรมของของคนทงในองคการทเปนทางการและองคการทไมเปนทางการ

1)คำานงเฉพาะปจจยการบรหารงานภายในองคการเทานน

2)ยงมการควบคมคนงานดานความคดและการควบคมยงเปนสงสำาคญอยเหมอนกบทฤษฎเครองจกรทควบคม

3.ทฤษฎของ Abraham Maslow ลำาดบขนความตองการของมนษย

Human Relation Approach

46

อบราฮม มาสโลว Abraham maslow: เสนอทฤษฎลำาดบขนของความตองการโดยตงสมมตฐานของการจงใจไว 3 ประการ

ทฤษฎลำาดบขนความตองการ

1. มาสโลวเชอวาพฤตกรรมของมนษยเปนจำานวนมากสามารถอธบายโดยใชแนวโนมของบคคล ในการคนหาเปาหมายทจะทำาใหชวตของเขาไดรบความตองการ ความปรารถนา และไดรบสงทมความหมายตอตนเอง เปนความจรงทจะกลาววากระบวนการของแรงจงใจเปนหวใจของทฤษฎบคลกภาพของ มาสโลว โดยเขาเชอวามนษยเปน สตวทมความ“ตองการ ” (wanting animal) และเปนการยากทมนษยจะไปถงขนของความพงพอใจอยางสมบรณ

ในทฤษฎลำาดบขนความตองการของ มาสโลว เมอบคคลปรารถนาทจะไดรบความพงพอใจ และเมอบคคลไดรบความพงพอใจในสงหนงแลวกจะยงคงเรยกรองความพงพอใจสงอนๆ ตอไป ซงถอเปนคณลกษณะของมนษย ซงเปนผทมความตองการจะไดรบสงตางๆ อยเสมอ

2. มาสโลว กลาววาความปรารถนาของมนษยนนตดตวมาแตกำาเนดและความปรารถนาหลานจะเรยงลำาดบขนของความปรารถนาตงแตขนแรกไปสความปรารถนาขนสงขนไปเปนลำาดบเรยงลำาดบ

ลำาดบขนความตองการของมนษย

มาสโลว เรยงลำาดบความตองการของมนษยจากขนตนไปสความตองการขนตอไปไวเปนลำาดบดงน

ความตองการทางดานรางกาย ( Physiological needs ) ความตองการความปลอดภย ( Safety needs )

Human Relation Approach

47

ความตองการความรกและความเปนเจาของ ( Belongingness and love needs )

ความตองการไดรบความนบถอยกยอง ( Esteem needs )

ค ว า ม ต อ ง ก า ร ท จ ะ เ ข า ใ จ ต น เ อ ง อ ย า ง แ ท จ ร ง ( Self-actualization needs )

ลำาดบขนความตองการของมาสโลว มการเรยงล ำาดบขนความตองการทอยในขนตำาสด จะตองไดรบความพงพอใจเสยกอนบคคลจงจะสามารถผานพนไปสความตองการทอยในขนสงขนตามลำาดบดงจะอธบายโดยละเอยดดงน

ความตองการทางดานรางกาย (Physiological needs)

เปนความตองการขนพนฐานทมอำานาจมากทสดและสงเกตเหนได ชดทสด จากความตองการทงหมดเปนความตองการทชวยการดำารงชวต ไดแก ความตองการอาหาร นำาดม ออกซเจน การพกผอนนอนหลบ ความตองการ ทางเพศ ความตองการความอบอน ตลอดจนความตองการทจะถกกระตนอวยวะรบ สมผส แรงขบของรางกายเหลานจะเกยวของโดยตรงกบความอยรอดของราง กายและของอนทรย ความพงพอใจทไดรบ ในขนนจะกระตนใหเกดความตองการในขนทสงกวาและถาบคคลใดประสบ ความลมเหลวทจะสนองความตองการพนฐานนกจะไมไดรบการกระตน ใหเกดความตองการในระดบทสงขนอยางไรกตาม ถาความตองการอยางหนงยงไมไดรบความพงพอใจ บคคลกจะอยภายใตความตองการนนตลอดไป ซงทำาใหความตองการอนๆ ไม ปรากฏหรอกลายเปนความตองการระดบรองลงไป เชน คนทอดอยากหวโหยเปนเวลา นานจะไมสามารถสรางสรรคสงทมประโยชนตอโลกได บคคลเชนนจะหมกมน อยกบการจดหาบางสงบางอยางเพอใหมอาหารไวรบประทาน มาสโลว อธบายตอไปวาบคคลเหลานจะม

Human Relation Approach

48

ความรสกเปนสขอยางเตมทเมอมอาหาร เพยงพอสำาหรบเขาและจะไมตองการสงอนใดอก ชวตของเขากลาวไดวาเปน เร องของการรบประทาน สงอนๆ นอกจากนจะไมมความสำาคญไมวาจะเปน เสรภาพ ความรก ความรสกตอชมชน การไดรบการยอมรบ และปรชญา ชวต บคคลเชนนมชวตอยเพอทจะรบประทานเพยงอยางเดยวเทานน ตวอยาง การขาดแคลนอาหารมผลตอพฤตกรรม ไดมการทดลองและการศกษาชวประวตเพอ แสดงวา ความตองการทางดานรางกายเปนเรองสำาคญทจะเขาใจพฤตกรรมมนษย และได พบผลวาเกดความเสยหายอยางรนแรงของพฤตกรรมซงมสาเหตจากการขาดอาหาร หรอน ำาตดตอกนเปนเวลานาน ตวอยางคอ เม อสงครามโลกครงท 2 ใน คาย Nazi ซงเปนทกกขงเชลย เชลยเหลานนจะละทงมาตรฐานทางศลธรรม และคานยมตางๆ ทเขาเคยยดถอภายใตสภาพการณปกต เชน ขโมยอาหารของคนอน หรอใชวธ การตางๆ ทจะไดรบอาหารเพมขน อกตวอยางหนงในป ค.ศ. 1970 เครองบนของสายการบน Peruvian ตกลงทฝ งอาวอเมรกาใตผทรอดตาย รวมทงพระนกาย Catholic อาศยการมชวตอยรอดโดยการกนซากศพของผท ตายจากเครองบนตก จากปรากฏการณนชใหเหนวาเมอมนษยเกดความหว ขน จะมอทธพลเหนอระดบศลธรรมจรรยา จงไมตองสงสยเลยวามนษยมความตอง การทางดานรางกายเหนอความตองการอนๆ และแรงผลกดนของความตองการนได เกดขนกบบคคลกอนความตองการอนๆ

ความตองการความปลอดภย (Safety needs)

เมอความตองการทางดานรางกาย ไดรบความพงพอใจแลวบคคลกจะพฒนาการไปส ข นใหมต อไป ซ งข นน เรยกวาความตองการความปลอดภยหรอความรสกมนคง (safety or security) มาสโลว กลาว วาความตองการความปลอดภยนจะสงเกตไดงายในทารกและในเดกเลกๆ

Human Relation Approach

49

เนอง จากทารกและเดกเลกๆ ตองการความชวยเหลอและตองพงพออาศยผ อน ตวอยาง ทารกจะรสกกลวเมอถกทงใหอยตามลำาพงหรอเมอเขาไดยนเสยง ดงๆ หรอเหนแสงสวางมาก ๆ แตประสบการณและการเรยนร จะทำาใหความรสก กลวหมดไป ดงคำาพดทวา ฉนไมกลวเสยงฟารองและ“ฟาแลบอกตอไป แลว เพราะฉนรธรรมชาตในการเกดของมน พลงความ”ตองการความปลอดภยจะ เหนไดชดเจนเชนกนเมอเดกเกดความเจบปวย ตวอยางเดกทประสบ อบตเหตขาหกกตะรสกกลวและอาจแสดงออกดวยอาการฝนรายและความตองการ ทจะไดรบความปกปองคมครองและการใหกำาลงใจ มาสโลว กลาว เพมเตมวาพอแมทเลยงดลกอยางไมกวดขนและตามใจมากจนเกนไปจะไมทำา ใหเดกเกดความรสกวาไดรบความพงพอใจจากความตองการความปลอดภยการให นอนหรอใหกนไมเปนเวลาไมเพยง แตทำาใหเดกสบสนเทานนแตยงทำาใหเดกรสกไมมนคงในสงแวดลอม รอบๆ ตวเขา สมพนธภาพของพอแมทไมดตอกน เชน ทะเลาะกนทำารายราง กายซงกนและกน พอแมแยกกนอย หยา ตายจากไป สภาพการณเหลานจะม อทธพลตอความรทดของเดก ทำาใหเดกรวาสงแวดลอมตางๆ ไมมนคง ไมสามารถคาดการณไดและนำาไปสความรสกไมปลอดภย ความตอง การความปลอดภยจะยงมอทธพลตอบคคลแมวาจะผานพนวยเดกไปแลว แมใน บคคลททำางานในฐานะเปนผคมครอง เชน ผรกษาเงน นกบญช หรอทำางาน เกยวกบการประกนตางๆ และผททำาหนาทใหการรกษาพยาบาลเพอความ ปลอดภยของผอน เชน แพทย พยาบาล แมกระทงคนชรา บคคลทงหมดทกลาว มานจะใฝหาความปลอดภยของผอน เชน แพทย พยาบาล แมกระทงคน ชรา บคคลทงหมดทกลาวมานจะใฝหาความปลอดภยดวยกนทงสน ศาสนาและ ปรชญาทมนษยยดถอทำาใหเกดความรสกมนคง เพราะทำาใหบคคลไดจดระบบ ของตวเองใหมเหตผลและวถทางททำาใหบคคลรสก

ปลอดภย ความ ตองการความปลอดภยในเร องอนๆ จะเกยวของกบ“ ”

Human Relation Approach

50

การเผชญกบสง ตางๆ เหลาน สงคราม อาชญากรรม นำาทวม แผนดนไหว การจลาจล ความสบสนไม เปนระเบยบของสงคม และเหตการณอนๆ ทคล ายคลงก บสภาพเหลาน มาสโลว ได ใหความค ดตอไปวาอาการโรคประสาทในผ ใ หญ โดยเฉพาะ โรคประสาทชน ดย ำาค ด -ย ำาท ำา (obsessive-compulsive neurotic) เปนลกษณะเดนชดของการคนหาความ รสกปลอดภย ผปวยโรคประสาทจะแสดงพฤตกรรมวาเขากำาลงประสบเหตการณ ททรายกาจและก ำาลงมอนตรายตางๆ เขาจงตองการมใครสกคนทปกปองคม ครองเขาและเปนบคคลทมความเขมแขงซงเขาสามารถจะพงพาอาศยได

ความตองการความรกและความเปนเจาของ (Belongingness and Love needs)

ความตองการความรกและความเปนเจาของเปนความตองการขนท 3 ความ ตองการนจะเกดขนเมอความตองการทางดานรางกาย และความตองการความปลอดภยไดรบการตอบสนองแลว บคคลตองการไดรบความรก และความเปนเจาของโดยการสรางความสมพนธกบผอน เชน ความสมพนธภาย ในครอบครวหรอกบผอน สมาชกภายในกลมจะเปนเปาหมายสำาคญสำาหรบ บคคล กลาวคอ บคคลจะรสกเจบปวดมากเมอถกทอดทงไมมใครยอมรบ หรอ ถกตดออกจากสงคม ไมมเพอน โดยเฉพาะอยางยงเมอจำานวนเพอนๆ ญาตพ นอง สามหรอภรรยาหรอลกๆ ไดลดนอยลงไป นกเรยนทเขาโรงเรยนทหาง ไกลบานจะเกดความตองการเปนเจาของอยางยง และจะแสวงหาอยางมากทจะได รบการยอมรบจากกลมเพอน มาสโลว คด คานกลม Freud ทวาความรกเปนผลมาจากการทดเทดสญชาตญาณทาง เพศ (sublimation) สำาหรบ มาสโลว ความรกไมใชสญลกษณของเร อง เพศ (sex) เขาอธบายวา ความรกทแทจรงจะ

Human Relation Approach

51

เกยวของกบความรสกท ด ความสมพนธของความรกระหวางคน 2 คน จะรวมถงความรสกนบถอซงกน และกน การยกยองและความไววางใจแกกน นอกจากน มาสโลว ยงยำาวาความตอง การความรกของคนจะเปนความรกทเปนไปในลกษณะทงการรจกใหความรกตอ ผอนและรจกทจะรบความรกจากผอน การไดรบความรกและไดรบการ ยอมรบจากผอนเปนสงททำาใหบคคลเกดความรสกวาตนเองมคณคา บคคลทขาดความรกกจะรสกวาชวตไรคามความรสกอางวางและเคยด แคน กลาวโดยสรป มาสโลว มความเหนวาบคคลตองการความรกและความรสก เปนเจาของ และการขาดสงนมกจะเปนสาเหตใหเกดความของคบใจและทำาใหเกดปญหาการ ปรบตวไมได และความยนดในพฤตกรรมหรอความเจบปวยทางดานจตใจในลกษณะ ตางๆ สงท ควรสงเกตประการหนง กคอมบคคลจ ำานวนมากทมความลำาบากใจทจะเปดเผยตว เองเมอมความสมพนธใกลชดสนทสนมกบเพศตรงขามเนองจากกลววาจะถก ปฏเสธความรสกเชนน มาสโลว กลาว วาสบเนองมาจากประสบการณในวยเดก การไดรบความรกหรอการขาดความรกใน วยเดก ยอมมผลกบการเตบโตเปนผใหญทมวฒภาวะและการมทศนคตในเรองของ ความรก มาสโลว เปรยบเทยบวาความตองการความรกกเปนเชนเดยวกบรถยนต ทสรางขนมาโดยตองการกาซหรอนำามนนนเอง (มาสโลว 1970 p. 170)

ความตองการไดรบความนบถอยกยอง ( Self-Esteem needs)

เมอความตองการไดรบความรกและการใหความรกแกผอนเปนไปอยางมเหตผลและทำาใหบคคล เกดความพงพอใจแลว พลงผลกดนในขนท 3 ก จะลดลงและมความตองการในขนตอไปมาแทนท กลาวคอมนษยตองการทจะได รบความนบถอยกยองออกเปน 2 ลกษณะ คอ ลกษณะแรกเปนความตองการนบถอตนเอง (self-respect) สวนลกษณะท 2

Human Relation Approach

52

เปนความตองการไดรบการยกยองนบถอ จากผอน (esteem from others)

1) ความตองการนบถอตนเอง (self-respect) คอ ความตองการมอำานาจ มความเชอมนในตนเอง มความแขงแรง มความ สามารถในตนเอง มผลสมฤทธไมตองพงพาอาศยผอน และมความเปน อสระ ทกคนตองการทจะรสกวาเขามคณคาและมความสามารถทจะประสบความ สำาเรจในงานภาระกจตางๆ และมชวตทเดนดง

2) ความตองการไดรบการยกยองนบถอจากผอน (esteem from others) คอ ความตองการมเกยรตยศ การไดรบ ยกยอง ไดรบการยอมรบ ไดรบความสนใจ มสถานภาพ มชอเสยงเปนทกลาว ขาน และเปนทชนชมยนด มความตองการทจะไดรบความยกยองชมเชยในสง ทเขากระทำาซงทำาใหรสกวาตนเองมคณคาวาความสามารถของเขาไดรบการ ยอมรบจากผอน ความตองการไดรบความนบถอยกยอง กเปนเชนเดยวกบธรรมชาตของลำาดบชนในเรองความตองการดานแรงจงใจตามทศนะของ มาสโลว ใน เร องอนๆ ทเกดขนภายในจตนนคอ บคคลจะแสวงหาความตองการไดรบการยกยองกเมอภายหลงจาก ความตองการความรกและความเปนเจาของไดรบการตอบสนองความพงพอใจของเขา แลว และ มาสโลว กลาววามนเปนสงทเปนไปไดทบคคลจะยอนกลบ จากระดบขนความตองการในขนท 4 กลบไปสระดบขนท 3 อกถาความตองการระดบขนท 3 ซงบคคลไดรบไวแลวนนถกกระทบ กระเทอนหรอสญสลายไปทนททนใด ดงตวอยางท มาสโลว นำามาอางคอหญงสาวคนหนงซงเธอคดวาการตอบสนองความตองการความรกของ เธอไดดำาเนนไปดวยด แลวเธอจงทมเทและเอาใจใสในธรกจของเธอ และไดประสบความสำาเรจเปนนกธรกจทมชอเสยงและอยางไมคาดฝนสามไดผละจากเธอไป ในเหตการณเชน นปรากฏวาเธอวางมอจากธรกจตางๆ ในการทจะสงเสรมใหเธอไดรบความ ยกยองนบถอ และหนมาใชความพยายามทจะเรยกรองสามใหกลบคนมา ซงการกระทำาเชนนของเธอเปนตวอยางของความตองการความรกซงครงหนงเธอ

Human Relation Approach

53

ไดรบแลว และถาเธอไดรบความพงพอในความรกโดยสามหวนกลบคนมาเธอกจะกลบไปเกยวของในโลกธรกจอกครงหนง ความพงพอใจของความตองการไดรบการยกยองโดยทวๆ ไป เปนความรสกและทศนคต ของความเชอมนในตนเอง ความรสกวาตนเองมคณคา การมพละกำาลง การม ความสามารถ และความรสกวามชวตอยอยางมประโยชนและเปนบคคลทม ความจำาเปนตอโลก ในทางตรงกนขามการขาดความรสกตางๆ ดงกลาวนยอมนำา ไปสความรสกและทศนคตของปมดอยและความรสกไมพอเพยง เกดความรสก ออนแอและชวยเหลอตนเองไมได สงตางๆ เหลานเปนการรบรตนเองในทาง นเสธ (negative) ซงอาจกอใหเกด ความรสกขลาดกลวและรสกวาตนเองไมมประโยชนและสนหวงในสง ตางๆ ทเกยวของกบความตองการของชวต และประเมนตนเองตำากวาชวต ความเปนอยกบการไดรบการยกยอง และยอมรบจากผอนอยางจรงใจมากกวาการมชอเสยงจากสถานภาพหรอการได รบการประจบประแจง การไดรบความนบถอยกยองเปนผลมาจากความเพยรพยายามของ บคคล และความตองการนอาจเกดอนตรายขนไดถาบคคลนนตองการคำาชมเชย จากผอนมากกวาการยอมรบความจรงและเปนทยอมรบกนวาการไดรบความ นบถอยกยอง มพนฐานจากการกระทำาของบคคลมากกวาการควบคมจากภายนอก

ความตองการทจะเขาใจตนเองอยางแทจรง (Self-Actualization needs)

ถง ลำาดบขนสดทาย ถาความตองการลำาดบขนกอนๆ ไดทำาใหเกดความพงพอใจ อยางมประสทธภาพ ความตองการเขาใจตนเองอยางแทจรงกจะเกดขน มาสโลว อธบาย ความตองการเขาใจตนองอยางแทจรง วาเปนความปรารถนาในทกสงทกอยางซงบคคลสามารถจะไดรบอยางเหมาะสม บคคลทประสบผลสำาเรจในขนสงสดนจะใชพลงอยางเตมทในสงททาทาย ความสามารถและศกยภาพของเขาและมความปรารถนาทจะปรบปรงตนเอง พลงแรงขบ ของเขาจะกระทำาพฤตกรรมตรงกบความสามารถของตน

Human Relation Approach

54

กลาวโดยสรปการเขาใจตน เองอยางแทจรงเปนความตองการอยางหนงของบคคลทจะบรรลถงจดสงสด ของศกยภาพ เชน นกดนตรกตองใช“ความสามารถทางดานดนตร ศลปนกจะตอง วาดรป กวจะตองเขยนโคลงกลอน ถาบคคลเหลานไดบรรลถงเปาหมายทตน ตงไวกเชอไดวาเขาเหลานนเปนคนทรจกตนเองอยางแท จรง มาสโลว ” ( 1970 : 46) ความตองการทจะเขาใจตนเองอยางแทจรงจะดำาเนนไปอยางงายหรอเปนไปโดยอตโนมต โดยความเปนจรงแลว มาสโลว เชอ วาคนเรามกจะกลวตวเองในสงเหลาน ดานทดทสดของเรา ความสามารถ พเศษของเรา สงทดงาม“ทสดของเรา พลงความสามารถ ความคดสรางสรรค มาสโลว ” (1962 : 58) ความตอง การเขาใจตนเองอยางแทจรงมไดมแตเฉพาะในศลปนเทานน คน ทวๆ ไป เชน นกกฬา นกเรยน หรอแมแตกรรมกรกสามารถจะมความเขาใจตน เองอยางแทจรงไดถาทกคนสามารถทำาในสงทตนตองการใหดทสด รปแบบ เฉพาะของการเขาใจตนเองอยางแทจรงจะมความแตกตางอยางกวางขวางจากคน หนงไปสอกคนหนง กลาวไดวามนคอระดบความตองการทแสดงความแตกตาง ระหวางบคคลอยางยงใหญทสด มาสโลว ได ยกตวอยางของความตองการเขาใจตนเองอยางแทจรง ในกรณของนกศกษา ชอ Mark ซงเขาไดศกษาวชาบคลกภาพเปนระยะเวลายาวนานเพอเตรยมตว เปนนกจตวทยาคลนค นกทฤษฎคนอนๆ อาจจะอธบายวาทำาไมเขาจงเลอกอาชพ น ตวอยาง เชน Freud อาจกลาววามนสมพนธอยางลกซงกบสงทเขา เกบกด ความอยากรอยากเหนในเรองเพศไวตงแตวยเดก ขณะท Adler อาจมองวา มนเปนความพยายามเพอชดเชยความรสกดอยบางอยางในวยเดก Skinner อาจ มองวาเปนผลจากการถกวางเงอนไขของชวตในอดต ขณะท Bandura สมพนธ เรองนกบตวแปรตางๆ ทางการเรยนรทางสงคม และ Kelly อาจพจารณา วา Mark กำาลงจะพงตรงไปเพอทจะเปนบคคลทเขาตองการจะเปนตวอยาง ท

Human Relation Approach

55

แสดงถง การมงตรงไปสเปาประสงคในอาชพโดยความตองการทจะเขาใจตนเองอยางแท จรงและถาจะพจารณากรณของ Mark ใหลกซงยงขน ถา Mark ไดผาน กาเรยนวชาจตวทยาจนครบหลกสตรและไดเขยนวทยานพนธระดบปรญญาเอกและ ในทสดกไดรบปรญญาเอกทางจตวทยาคลนค สงทจะตองวเคราะห Mark ตอไปกคอ เมอเขาสำาเรจการศกษาดงกลาวแลวถามบคคลหนงไดเสนองานใหเขาใน ตำาแหนงตำารวจสบสวน ซงงานในหนาทนจะไดรบคาตอบแทนอยางสงและไดรบ ผลประโยชนพเศษหลายๆ อยางตลอดจนรบประกนการวาจางและความมนคงสำาหรบ ชวต เมอประสบเหตการณเชนน Mark จะทำาอยางไร ถาคำาตอบของเขา คอ ต“กลง เขากจะยอนกลบมาสความตองการระดบท ” 2 คอความตองการความ ปลอดภย สำาหรบการวเคราะหความเขาใจตนเองอยางแทจรง มาสโลว กลาว วา อะไรทมนษยสามารถจะเปนไดเขาจะตองเปนในสงนน เรอง “ ”ของ Mark เปนตวอยางงายๆ วา ถาเขาตกลงเปนตำารวจสบสวน เขากจะไมม โอกาสทจะเขาใจตนเองอยางแทจรง ทำาไมทกๆ คนจงไมสมฤทธผลในการเขาใจตนเองอยางแทจรง (Why Can’t All People Achieve Self-Actualization) ตาม ความคดของ มาสโลว สวนมากมนษยแมจะไมใชทงหมดทตองการแสวงหาเพอ ใหเกดความสมบรณภายในตน จากงานวจยของเขาทำาให มาสโลว สรปวาการรถง ศกยภาพของตนนนมาจากพลงตามธรรมชาตและจากความจำาเปนบงคบ สวนบคคลท มพรสวรรคมจำานวนนอยมากเพยง 1% ของประชากร ท มาสโลว ประมาณ มาสโลว เชอวาการนำาศกยภาพของตนออกมาใชเปนสงทยาก มาก บคคลมกไมรวา ตนเองมความสามารถและไมทราบวาศกยภาพนนจะไดรบ การสงเสรมไดอยางไร มนษยสวนใหญยงคงไมมนใจในตวเองหรอไมมนใจในความสามารถของตนจงทำา ใหหมดโอกาสเขาใจตนเองอยางแทจรง และยงมสงแวดลอมทางสงคมทมาบดบง

Human Relation Approach

56

4.ทฤษฎของ Douglas McGregor ทฤษฎ x ทฤษฎ Y ดกลาส แมคเกรเกอร: ไดเขยนหนงสอชอ The Human Side of

Enterprise ไดอธบายไววา การจงใจคนงานมอย 2 วธ คอ วธเดม เรยกวา ทฤษฎ X และวธแบบมนษยสมพนธเรยกวาทฤษฎ Y

วธการจงใจของ X กบ Y จะแตกตางกนผบรหารจะตองรจกเลอกใชวธการจงใจใหถกตอง คนงานจงจะทำางานไดด

แนวคดของ ทฤษฎ X� 1. มนษยมสนดานขเกยจ และพยายามหลกเลยงงาน หาทางทำานอย

ทสด2. มนษยขาดความทะเยอทะยาน ไมประสงคจะรบผดชอบและชอบ

เปนผตามมากกวาเปนผนำา3. มนษยเหนแกตวคดถงแตตวเอง ไมยนดยนรายกบความตองการ

ขององคการโดยสวนรวมเลย4. มนษยมนสยตอตานการเปลยนแปลง5. มนษยไมฉลาดนก ถกหลอกงายแมคเกรเกอร ไดแสดงความเหนวา พวกทฤษฎ X สมควรใชทฤษฎ

การบรหารแบบคลาสสก เชน การจดการแบบวทยาศาสตร หรอระบบราชการของ Weber เพราะมความเครงครดในเรองการบงคบ ซงเหมาะกบ คนงานทมลกษณะขเกยจขาดความรบผดชอบ

แนวคดของ ทฤษฎ Y� 1. มนษยทกคนมความรบผดชอบและพรอมทจะปฏบตงานตามทได

รบมอบหมายเพอหวงผลตอบแทนทตนเองปรารถนา

Human Relation Approach

57

2. โดยธรรมชาตแลวมนษยไมเฉอยชาหรอพฤตกรรมขดขวางตอความตองการขององคการ

3. โดยธรรมชาตแลวมนษยทกคนมพนฐานทดอยแลวทจะชวยทำาใหมนษยสามารถพฒนารบผดชอบ

4. หนาทสำาคญยงของฝายจดการ คอ จดสภาพและวธการผลตภายในองคการในลกษณะททำาใหคนงานสามารถตอบสนองความตองการสวนตวของตนไดดทสด

กลมนเหมาะสำาหรบใชการบรหารแบบนโอคลาสสค ทเนนความจงใจ เชน ทฤษฎลำาดบขนความตองการของมนษย หรอ Hawthron study

5.ทฤษฎของ Frederick Herzberg ทฤษฎการจงใจกบสขวทยา Motivation – Hygieneเฟรดเดอรค เฮรชเบรก: เนอหาของทฤษฎ คลายคลงกบทฤษฎ

ลำาดบขนของความตองการของ Maslow เพราะไดแบประเภทปจจยตางๆ ทจะกระตนใหคนขยนทำางานมากขนเปนสองพวก คอ

ปจจยทางสขวทยา(Hygiene Factors) หมายถงปจจยททำาใหคนมความสข ถาไมมจะทำาใหคนไมพอใจในงาน แตไมมผลทจะใหคนทำางานเพม ไดแก

- ความเขาใจในนโยบายและการบรหารของบรษท- การบงคบบญชา- ความสมพนธกบบคคลอน - เงนเดอน- สภาพแวดลอม

Human Relation Approach

58

ปจจยจงใจ (Motivation Factors) หมายถงปจจยทเปนสงจงใจทกระตนใหคนทำางานไดดยงขน มความสขมากขน มความพอใจใการปฏบตงานมากขน ไดแก

- ความสำาเรจในการปฏบตงาน- การไดรบการยอมรบจากคนอน - การมโอกาสกาวหนาในงาน- การไดทำางานทถนด- ความรบผดชอบทเหมาะสมกบตำาแหนง

เฮรชเบรกไดแนะนำาการจงใจอก 3 วธ1. การปรบปรงงาน (Job enrichment)ใชพนกงานเขามามสวนรวมและมอสระในการทำางานมากกวาเดม เชน มอบหมายงานบางอยาง ซงผบงคบบญชาระดบสงกวาเขาเคยทำาอยมาใหทำา2. การเพมขยายงาน (Job enlargement)ใหพนกงานทำางานให

มากกวาเดม ทำาใหเกดความรบผดชอบสงขนและพฒนาความสามารถในการทำางาน

3. การหมนเวยนสบเปลยนตำาแหนงงาน (Job rotation)ทำาใหพนกงานมโอกาสเรยนรทกษะใหมๆ ในการทำางาน เขาใจมตใหมของการทำางานและสามารถทำางานแทนกนได

การเปรยบเทยบขอดและขอเสยตามแนวคดของ McGregorขอด ขอเสย

ทฤษฎนพยายามทำาความเขาใจพฤตกรรมของมนษยเพราะเหนวามนษยสามารถบอกหรอใหเหตผลตอสงทตนทำาหรอชอบได

ทฤษฎนพยายามทำาความเขาใจมนษย แตไมพยายามทจะแกพฤตกรรมเหลานน กลบพยายามทจะปรบปรงและสรางงานใหเหมาะกบ

Human Relation Approach

59

เสมอ การทใชศาสตรดานอน เชน การจดการแบบวทยาศาสตรมาใชในการบรหาร ละเลยความถกตองทแทจรงของมนษย เปนตน

คนมากกวาซงนาจะเปนการแกไขทงสองทางเขาดวยกน

6.ทฤษฎของ Chris Argyris ทฤษฎพฒนาบคลกภาพ ครส อารจรส: ไดเขยนหนงสอชอ Personality and

Development โดยนำาเสนอ ทฤษฎพฒนาการดานบคลกภาพ ความคดของอารจรสสรปไดดงน

1. มนษยทมสขภาพจตด คอ บคคลทผานกระบวนการพฒนาเปนผใหญ (Maturation) ซงหมายถงกระบวนการทเปลยนคนจาก

- คนเฉอยชาเปนคนทกระตอรอรนในการทำางาน- คนทตองพงพาอาศยคนอน เปนคนทมความเปนอสระอาศย

ตวเองเปนหลก- คนทมพฤตกรรมเพยงไมกแบบ เปนคนทมพฤตกรรมสลบ

ซบซอน - คนทมความสนใจทชวคราว เปนคนทมความสนใจหนกแนน- คนทมองอะไรในระยะสน เปนคนทมองอะไรเปนการณไกล- คนทมบทบาทเปนลกนอง (สมยยงเดก) เปนคนทมบทบาท

เทาเทยมเพอนฝง และมบทบาทเปนหวหนาคน (สมยโตแลว) - คนทไมรจกตน เปนคนทรจกตนรจกควบคมตวเอง

2. การจดองคการแบบระบบราชการ เปนอปสรรคตอการทคนจะเจรญเตบโตพฒนาเปนผใหญได เพราะเปนการจดโครงสรางแบบเปนทางการในรปพระมด ซงจะไมสามารถทำาใหคนใชความสามารถของตนอยางเตมท

Human Relation Approach

60

3. การออกแบบองคการแบบราชการ จะไมสงผลใหองคการเกดประสทธผล เพราะคนงานทพฒนาตนเองเปนผใหญแลวจะรสกกระอกกระอวนและไมสบายใจอยางมาก ทตองการทำางานในสภาพเชนน และจะวางเฉย ไมกระตอรอรน

วธการแกไขคอตองพยายามจดโครงสรางองคการ โดยคำานงถงพฤตกรรมและจตใจของคนงานดวยวธรเปดโอกาสใหคนงานไดทำางานตามความรความสามารถอยางเตมท ควบคมใหนอยลงสงเสรมประชาธปไตยในองคการ

7.ทฤษฎของ Rensis Likert ระบบการจดการ 4 ระบบ เรนสส ไลเกรต: ศกษาถงความจำาเปนในการใชทรพยากรมนษยและทนประเภทอนๆ ในฐานะท

เปนทรพยสนทมคาของกจการจดมงหมายเพอหาทางชวยองคการใหเปลยนมมมองจาก x ใหเปน

Y โดยใหความสำาคญกบปจจยสขวทยา และพฒนาไปสปจจยจงใจการศกษาไดพบ สไตลของบรหารจดการขององคการมการเคลอน

ยายจากองคการระบบท 1 ไปสองคการระบบท 4 อธบายไดดงนระบบท 1 ฝายจดการไมมความมนใจหรอความไววางใจใน ผใตบงคบบญชา มองไดจากไมใหม

สวนเกยวของใดๆ ในกระบวนการตดสนใจขององคการเลยระบบท 2 ฝายจดการเรมมความมนใจและไววางใจในตวผใตบงคบ

บญชาเพมขนในลกษณะเจานายกบคนใช การตดสนใจสวนใหญในระดบลางเกดขนภายใตกรอบทกำาหนดไวจากเบองบน รางวลและการทำาโทษจรงๆ ถกใชในการกระตนคนงาน

Human Relation Approach

61

ระบบท 3 ฝายจดการมความมนใจและไววางใจในตวผใตบงคบบญชามากแตกยงไมเตมท ผใตบงคบบญชาในระดบลางไดรบอนญาตใหทำาการตดสนใจในเรองเฉพาะเจาะจง และอาจมการทำาโทษบาง เพอกระตนใหคนงานทำางาน

ระบบท 4 ฝายจดการมความมนใจและไววางใจในตวผใตบงคบบญชาอยางเตมท การตดสนใจมการกระจายไปสทกๆ สวนขององคการการ มตดตอสอสารเกดขนจากบนลงลาง และจากลางขนสเบองบน คนงานไดรบการกระตนใหทำางานโดยการเขาไปมสวนรวมและเกยวของกบการใหรางวลตวเงน การกำาหนดเปาหมาย การกำาหนดวธการทำางาน และการประเมนผลการปฏบตงาน

การวเคราะห เรนสส ใชเครองมอทเกบรวบรวมขอมลดงนภาวะผนำา การรจงใจ การตดตอสอสาร ความสมพนธระหวางหวหนา

กบลกนอง การกำาหนดเปาหมายและการควบคม ทแตละองคการใชอยผลทได- ความสำาเรจขององคการอาจเกดขนในทง 4 ระบบ- องคการกอใหเกดความสำาเรจนอยทสดคอ ระบบ 1- ระบบท 4 สงผลใหประสบความสำาเรจมากกวาระบบท 1- ระบบทพงปรารถนาคอระบบ 4- ในความเปนจรงองคการสวนใหญยงไมเปนระบบท 4 ซงตองม

การพฒนาไดอกโดยภาพรวมอาจสรปไดวา

- องคการระบบท 1 เนนเรองงานเปนหลกมสไตลของการบรหารจดการแบบเนนอำานาจ

Human Relation Approach

62

- ในขณะทระบบท 4 เปนสไตลของการบรหารจดการแบบเนนความสมพนธของคน บนพนฐานของการทำางานรวมกน ความไววางใจกน และความเชอมน

- ระบบท 2 และระบบท 3 อยระหวางกลางของทงสองขวซงมความสมพนธใกลชดกบสมมตฐานของทฤษฎ X และ ทฤษฎ Y

แนวคดทฤษฎการบรหารบนพนฐานของมนษยสมพนธ 1. ไมยดมนในกระบวนการ และผลลพธเพยงอยางเดยว

2. ใหความสำาคญกบคนถอวาคนเปนทรพยากรทมคา3. ความแตกตางของคน เปนสงทด และ จำาเปนตอการบรหาร

องคการ4. ผบรหารตองมความรดานการบรหารจดการ5. บรรยากาศในการทำางาน เออตอการปฏบตงาน6. ใหความสำาคญตอความหมายในความเปนมนษย7. ผบรหารตองเปนทยอมรบของผใตบงคบบญชา

การประยกตใชหลกมนษยสมพนธในการบรหารการศกษา 1. ผบรหารควรสรางมนษยสมพนธอนดกบครเปนรายบคคลและเปนกลม 2. ปญหาเรองมนษยสมพนธ ซงในเบองตนไมคอยมความสำาคญแตตอมาไดรบการยอมรบมากขน 3. ผบรหารสามารถสรางภาวะผนำาแบบประชาธปไตยไดมากกวาเพราะตำาแหนงเอออำานวยให 4. ครทกคนรวมเปนกลมสงคมทซบซอน ผบรหารจะตองรวมงานกบครเหลานดวยความระมดระวง 5. ครและเจาหนาททกคนทไดรบผลกระทบกระเทอนตอการตดสนใจควรจะมสวนรวมในการตดสนใจนนดวย

Human Relation Approach

63

การสรางมนษยสมพนธองคการตาง ๆ สามารถสรางไดโดย การแกไขความแตกตางสามารถกระทำาไดโดยการประชมและรวมมอมากกวาการใชกฎระเบยบบงคบ กลมคนแตละกลมจะตองเขาใจทศนะซงกนและกน มเปาหมายรวมกน และดำาเนนงานดวยความสามคค เพอใหเปาหมายนนประสบความสำาเรจ การบรหารเชงมนษยสมพนธไดเขามามบทบาทแทนความสนใจในโครงสรางขององคการโดยมงถงการจงใจและความพอใจ (Motivation and Satisfaction) ของพนกงานเปนหลก (คร) การประสานงานตองเปนขบวนการตอเนอง ฉะนนผบรหารจะตองใหความสนใจเกยวกบเรองเทคโนโลยใหม ๆ มวธการมขอมลททนเหตการณและมความรทจะเปนรากฐานในการพฒนาองคการและบคลากรในองคการของตนได

Human Relation Approach