DE WERELD VAN…
Käthe Kollwitz
Lotte Lenya
Irmgard Keun
Hannah Arendt
Lee Miller
Martha Gellhorn
HANNAH ARENDT 1906 - 1975
‘A Reporter at Large: Eichmann
in Jerusalem’, New Yorker, in vijf
delen gepubliceerd (feb/mrt 1963)
Eichmann in Jerusalem:
A Report on the Banality
of Evil (1963)
Blijkbaar wil niemand weten
dat de moderne
geschiedenis een nieuw
soort mensen heeft
voortgebracht – het soort
dat door zijn vijanden in
concentratiekampen is
opgesloten en door zijn
bondgenoten in
interneringskampen
Hannah Arendt, ‘We refugees’ (1943)
‘”Het vereist moed om de publieke
ruimte te betreden,” stelde de filosofe
Hannah Arendt (1906-1975). Wie het
publieke domein betreedt, moet
volgens haar niet alleen bereid zijn om
de veilige privéruimte te verlaten, maar
ook om te handelen tegen haar of zijn
persoonlijke belangen in. En dat vereist
de nodige moed’
Plank met boeken van / over Hannah Arendt in een boekwinkel in Aken
Jeugdjaren: 1906 - 1924 1906: geboren op 14 oktober in Hannover
1909: verhuizing naar Königsberg
1913: dood van haar vader
1914: vlucht voor Russische leger
1916-1924: gymnasium in Königsberg
Hannah Arendt met haar moeder,
Martha Arendt-Beerwald (1912)
Hannah Arendt met haar grootvader, Max Arendt (z.d.)
1923 Met stiefzussen Anna en Clara Beerwald, 1921
Studiejaren: 1924 – 1928 / ‘29
Studie filosofie, theologie en Grieks in Berlijn, Marburg
(bij Heidegger), Freiburg (bij Husserl) en Heidelberg
(bij Jaspers)
Promotie in Heidelberg op ‘het liefdesbegrip bij Augustinus’
In Heidelberg, 1928 Karl Jaspers
‘Het gerucht dat hen naar de Privatdozent in Freiburg lokte en iets later naar de jonge professor in
Marburg, wilde dat daar iemand was die werkelijk ‘de zaken’ raakte, zoals Husserl dat geproclameerd
had, iemand die wist dat dit geen academische aangelegenheden waren, maar zaken die denkende
mensen na aan het hart liggen – en dat niet alleen sinds vandaag of gisteren, maar sinds
mensenheugenis – en die juist omdat de draad van de traditie voor hem gebroken was, het verleden
opnieuw ontdekte’
‘Het gerucht over Heidegger kwam eenvoudigweg hierop neer: het denken is weer tot leven gekomen;
de doodgewaande cultuurschatten van het verleden worden weer tot spreken gebracht en tijdens dat
proces blijkt dat zij iets heel anders te zeggen hebben dan de bekende, versleten trivialiteiten waarover
ze verondersteld werden te spreken. Er is een leraar; men kan misschien léren denken’
‘Men ging op het gerucht over Heidegger af om te leren denken. Wat men ondervond was dat denken
als zuivere activiteit – en dat betekent niet gedreven door dorst naar kennis of hang naar weten – een
passie kan worden die niet zozeer alle andere talenten en gaven beteugelt, als wel ordent en doortrekt.
Wij zijn zo gewend aan de oude tegenstellingen als rede en passie, geest en leven, dat het begrip
gepassioneerd denken, waarin denken en levend-zijn één worden, ons enigszins bevreemdt’
‘Professor Heidegger Spricht…’, Der Spiegel, 1966 / 1976
Fragment uit het interview van Günter Gaus met Hannah Arendt in de serie ‘Zur
Person’ (1964). Op youtube te vinden met of zonder Engelse ondertiteling. Met:
https://www.youtube.com/watch?v=dsoImQfVsO4
1929: promotie in Heidelberg op het liefdesbegrip bij Augustinus
Joods tegen wil en dank:
1926 - 1941
Fragment uit het interview van Günter Gaus met Hannah Arendt
1926: Arendt gaat naar een lezing van Kurt
Blumenfeld, president van de Duitse zionistische
beweging. Hun ontmoeting leidt tot een
levenslange vriendschap
1933: Arendt gaat zich clandestien inzetten voor
de zionistische beweging, met name betreffende
de anti-joodse maatregelen die op stapel staan.
Arrestatie door de Gestapo
Hannah Arendt en haar moeder vluchten naar Praag
en vervolgens naar Parijs – Günther Stern is al na de
Rijksdagbrand naar Parijs gevlucht (de Gestapo heeft
bij een reeks invallen na de Rijksdagbrand o.a. het
adressenboek van Bertolt Brecht in beslag genomen,
waarin ook de naam Günther Stern voorkomt)
Na de Duitse inval wordt Hannah Arendt geïnterneerd in het vrouwenkamp Gurs,
een voormalig vluchtelingenkamp voor internationale brigadisten;
Hannah Arendt kan na een paar maanden ontsnappen
1940: huwelijk met Heinrich Blücher
In Montauban loopt Arendt Heinrich
Blücher tegen het lijf, haar vriend die
na de Duitse inval in een ander kamp
was geïnterneerd. Vanaf dat moment
doet het stel er alles aan om aan visa
voor Amerika te komen. Met behulp
van Günther Stern weten ze visa te
bemachtigen en in mei 1941
vertrekken ze met de boot vanuit
Lissabon naar Amerika. Hannah’s
moeder weet het stel enkele weken
later te volgen
Amerika: 1941 - 1975
1941-1944: redacteur van het tijdschrift ‘Aufbau’
1953-1956: professor aan het Brooklyn College (New York)
1963-1967: professor aan de University of Chicago
1967-1975: professor aan de New School for Social Research (New York)
1975: sterft op 4 december in New York
1950 ca. 1965
1951
Met Karl Jaspers in St. Moritz Met Jaspers en bondspresident
Heus bij de uitreiking van de
Vredesprijs van de Duitse
Boekhandel, 1958
FILOSOFIE NA AUSCHWITZ
Net als voor veel andere filosofen vormde Auschwitz voor Arendt een cesuur in de geschiedenis
‘Nooit weer Auschwitz’ was ook een van de belangrijkste redenen voor de Universele Verklaring van
de Rechten van de Mens (1948)
Als concrete plaats waar gruweldaden plaatsvonden en als symbool voor de Shoah staat Auschwitz
voor het verlies aan vertrouwen in de mensheid
Arendt: ‘Duitsland heeft in minder dan zes jaar de morele structuur van de westerse wereld
vernietigd’
'na Auschwitz een gedicht schrijven is barbaars'
Afwending van de filosofie na de ervaring van de
Gleichschaltung → politieke theorie
DE BANALITEIT VAN HET KWAAD
‘De Nederlandse correspondent Harry Mulisch is de enige verslaggever van het
proces wiens conclusies op belangrijke punten overeenkomen met die van mijzelf’
Op 23 mei 1960 was er een arrestatiebevel
Proces:11 april t/m 15 december 1961
Hoofdaanklager: Gideon Hausner
Verdediger: Robert Servatius
Eichmann werd ter dood veroordeeld
Op 31 mei 1962 werd hij opgehangen
David Ben-Gurion,
eerste minister-president
van Israël
Adolf Eichmann werd op
1 juni 1962 opgehangen
Fragment uit het interview van Günter Gaus met Hannah Arendt
‘HET RECHT OM RECHTEN TE HEBBEN’
1951 o.a. ‘Wij vluchtelingen’ (1943)
Totalitarisme:
- mensen overbodig maken
- statenloosheid
Vluchtelingen:
- rechten van de mens vs.
burgerrechten
- vluchtelingenkampen
- ‘recht om rechten te hebben’
Rechtsfilosofe Nanda Oudejans in ‘Durf te denken’
Fragment uit de serie ‘Durf te denken’, afl. 11, ‘Hannah Arendt’
https://www.youtube.com/watch?v=KF8viSnYYtU