La Venecia komercisto - i-espero.infoi-espero.info/files/elibroj/eo - shakespeare... · LA VENECIA...

1

eLIBROLA VENECIA KOMERCISTOeLIBRO

I N K O

William Shakespeare

La Veneciakomercisto

2

eLIBROLA VENECIA KOMERCISTO

William ShakespeareLA VENECIA KOMERCISTO(The Merchant of Venice)El la angla tradukis Alfred E. WackrillLingve reviziita en 2003

eLIBROAran¸is: Franko Luin

ISBN [email protected]://www.omnibus.se/inko MAJO 2003

3


ANTAÛPAROLO

En plej malluma horo mi sendas al la presisto la manu-skripton de La Venecia Komercisto. Eûropo en lanuna momento sufokas sin, baraktante en la plej terura mi-litado, kiun iam la mondo subi¸is; kaj okupas la animojn dehomoj sole la pensoj pri milita agado kaj la sekvanta univer-sala ruini¸o de çio, kio rilatas al la vera bonstato de l’ ho-maro. En tiaj cirkonstancoj ÿajnas eç infane eldoni libretontraktanta pri la spiritaj sentoj de homoj apartenantaj alanguleto de la fantazia mondo kaj al malproksima mond-a¸o. ¯i estas kvazaû malgranda voçeto flustranta inter lafurioza tondrado de la pafilegoj. Tamen ¸i estas simbolo deio pli alta kaj pli sankta ol la nuna infera aktualaîo: ¸i sig-nas çe ni Esperantistoj la senmortan esperon, ke venos tem-po, kiam la homa inteligento ne plu montros sin en la for-mo de frenezeco detruema, kiam ni homoj vere komprenos,ke amo kaj servemo estas pli nobla stato, kaj eç pli profitapor çiuj, ol la reciproka krueleco kaj pereigemo.

En la tradukado mi çiam penis fidele konduti rilate lagenian aûtoron de The Merchant of Venice, kiel ankaû ri-late la Zamenhofan lingvon Esperanto; tamen mi akre kon-scias, ke ekzistas difektoj en mia traduko, se nur paroli pri

4


la sonoreco de la originalo. Malgraû çio mi kura¸as esperi,ke ¸i trovi¸os leginda por tiuj, kiuj ne konas la anglan lin-gvon, kaj eç klarigos por anglolingvanoj multajn parolma-nierojn jam post la XVI-a jarcento fari¸intajn arkaikaj.

Alfred E. Wackrill.Hampstead, la 28-an de sept., 1914

5


PERSONOJ DE LA DRAMO

Duko de VenecioPrinco de Maroko

edzi¸opetantoj al PortiaPrinco AragonaAntonio, komercisto VeneciaBassanio, çi ties amiko kaj edzigopetanto al PortiaSalanioSalarino amikoj de Antonio kaj BassanioGratianoLorenzo, amindumanto de JessicaShylock, riça hebreoTubal, hebreo, amiko de çi tiuLauncelot Gobbo, kamparano, servisto de ShylockMaljuna Gobbo, patro de LauncelotLeonardo, servisto de BassanioBalthasar

servistoj de PortiaStephanoPortia, riça heredantinoNerissa, çi ties domaninoJessica, filino de ShylockGrandsinjoroj Veneciaj, oficistoj de la tribunalo, karceristo,servistoj de Portia kaj aliaj akompanantoj

Scenejo — Jen en Venecio, jen en Belmont, lakampodomo de Portia, sur la kontinento.

}

}

}

6


AKTO UNUA

SCENO I.En Venecio. Sur strato.

Eniras Antonio, Salarino kaj Salanio.ANTONIO Nu, vere ne komprenas mi la kaûzon

de mia malgajeco; min ¸i ¸enas,kaj vin, laû via diro; tamen kielmi kaptis, trovis, aû ricevis ¸in,el kio ¸i konsistas, aû naski¸is,ankoraû mi ne scias;kaj tia malspritulo min ¸i faras,ke mi apenaû min rekonas mem.

SALARINO Animo via sur la oceanobalanci¸adas kun ÿipegoj viajgrandvelaj, kiuj, kvazaû grandsinjorojkaj riçaj bur¸oj, aû paradaj monstroj,de alte la komercetistojn marajnla per salutaj flagoj honorantajn,rigardas nur kaj preterflugas ilinper tolaj la flugiloj.

7


SALANIO Kredu min,sinjoro, se hazardoj tiaj minrilatus, tiam pli ol la duonode miaj pensoj sekvus ilin for.Per herbo deÿirita mi sençeseprovadus la direkton de la vento;esplorus mi markartojn por havenoj,por kaîoj, rodoj. Certe malgajigusmin çio nur povanta malbonigiriskitan la miaîon.

SALARINO Se blovus mi sur supon,tuj mi frosttremus çe la penso, kiomda perdo povus kaûzi marventego.Se vidus mi horlo¸on sabloÿutan,mi revus tuj pri maraj malprofundojkaj vidus, kiel luksa mia ÿipoAndreo, implikite en sablaro,topvelon sian klinas pli malaltenol kilo, por ekkisi sian tombon.Se, en pre¸ejon enirinte, mila ÿtonojn de la sankta konstruaîorigardus, tiam mi dan¸erajn rokojnpripensus, kiuj, flankon nur tuÿintede la nobela ÿipo, ÿutos forsur maran vaston la spicaran ÿar¸onkaj silkojn miajn vestos al marondoj.

8


Jen îuse, grandvalora posedaîo:jen, post momento, jam nenio restas.Çu mi pri mal¸ojigaj ÿancoj pensus,ne pripensante ankaû la mal¸ojon?Ne diru ”ne,” çar certe pro komercajzorgegoj malgajadas nun Antonio.

ANTONIO Kredu, ke ne; çar, dank’ al la Fortuno,disponas mi nek sole unu ÿipon,nek lokon solan, por hazardoj miaj;nek mia tuta havo nur dependasde la bonÿanco de la nuna jaro.Do, ne komercaj zorgoj min depremas.

SALARINO Do, enami¸is vi.ANTONIO Fi! kia penso!SALARINO Ne enami¸is ankaû? Do ni diru,

ke vi malgajas, çar vi nur ne gajas.Sed kial vi egale ne saltadukaj ridu, diru, ke vi estas gajapro tio, ke malgaja vi ne estas?Nu, pro dukapa Janus, la Naturode temp’ al tempo kreas strangajn homojn.Jen unuj, kun pupiloj duonplenaj,ridegas çiam, kiel papagetojçe sakfajfisto; jen aliaj, kiujaspekton tiel vinagrecan portas,ke ili ne malkaÿos siajn dentojn

9


ridete, eç en la okazo seNestoro mem ridegos pri la ÿerco.Eniras Bassanio, Lorenzo kaj Gratiano.

SALANIO Ha, jen Bassanio, via altnobelaparenco, kun Gratiano kaj Lorenzo.Adiaû! nun ni lasas vin pli boneakompanotajn.

SALARINO Mi volonte restus¸is mi gajigus vin, se ne malhelpusamikoj pli meritaj.

ANTONIO Vian indontre alte ÿatas mi. Aferoj viajsendube vokas vin kaj oportunavi trovas la okazon por foriri.

SALARINO Saluton, viaj moÿtoj.BASSANIO Diru vi,

sinjoroj, kiam do ni povos ridi?Vi fremduli¸as; çu ¸i devas esti?

SALARINO Ni vin vizitos laû okazo via.Eliras Salarino kaj Salanio.

LORENZO Moÿta Bassanio, çar Antonion nunvi trovis, ni forlasos vin, sed vivolu memori, je tagman¸a horo,la lokon de rerenkonti¸o nia.

BASSANIO Mi nepre venos.

10


GRATIANO Vi, sinjor’ Antonio,aspektas malbonsana. Mondaferojtro multe vin implikas. Se per zorgoaçetas homo mondon, li ¸in perdas.Mirinde vi san¸i¸is, efektive.

ANTONIO Por mi la mondo, Gratiano, estasla mondo simple: teatraîo, kiuel çiu homo eldevigas rolon,el mi — mal¸ojan.

GRATIANO Kaj el mi la rolonde ÿercemulo. Gaje kaj ridantericevu mi la sulkojn maljunecajn.Pli bone trovarmigi la hepatonper vino, ol frostigi per ¸emadola koron mian. Çu al homo decas,en kiu fluas varma sango, sidisimila al statuo alabastrade sia avo; dormi maldormante,kaj pro malafableco sia rampien flavmalsanon? Aûdu min, Antonio,(Nur çar mi amas vin mi tion diras.)ekzistas tiaj, kies la viza¸ojsimilas kruston ÿliman de lageto,kaj senmovecon intencitan montrasnur por akiri famon de sa¸ulo,seriozulo kaj profundpensanto

11


kun pozo: Jen mi Moÿta Orakolo;neniu hundo boju miajn vortojn!Antonjo mia, konas mi tielajnlaûfame sa¸ajn nur per silentado;sed, se parolus ili, tiam neprekondamnon ili trudus al aûdantojnomantaj ilin, fratojn, ”malsa¸uloj”.Mi alifoje tion plu parolos.Ne penu, per logilo la mal¸ojo,gobion vantan kapti — tiun famon!Bona Lorenzo, venu. ¯is revido;mi finos la predikon post tagman¸o.

LORENZO Ni do vin lasos ¸is tagman¸a horo.El tiuj mutsa¸uloj, kompreneble,mi nepre estas, çar Gratiano minneniam lasas vorton eç paroli.

GRATIANO Min akompanu plu nur jarojn du:vi eç ne konos vian propran voçon.

ANTONIO Adiaû! babilema mi fari¸os.GRATIANO Bone; çar la silento ne konvenas

krom al bovlango sekigita, aûknabino ne svatebla.Eliras Gratiano kaj Lorenzo.

ANTONIO Nu, çu tio estas io?BASSANIO Gratiano parolas teruran kvanton da nenio, eç

pli multe ol çiu viro en tuta Venecio. Liaj pen-

12


soj estas kvazaû du grajnoj tritikaj kaÿitaj en dubuÿeloj da grenventumaîo: tutan tagon vi ser-ços ilin antaû ol vi trovos; kaj trovite ili ne valo-ras la serçadon.

ANTONIO Nu, diru min pri tiu sinjorino,al kiu vi vin îuris pilgrimantosekreta, kun promeso, ke hodiaûrakontos vi al mi.

BASSANIO Antonio, certevi ne nescias, kiom mian havonkripligis mi, pli multe paradanteol, laû rimedoj miaj, povis daûri.Jam nun ne plendas mi, ke malpli bravemi devas nun elspezi; çefe mideziras dece liberi¸i forde grandaj ÿuldoj, kiuj min implikisen tempo de tro granda malÿparemo.Al vi, Antonio, mi plej multe ÿuldasrilate çu al mono çu al amo;kaj via amo kvazaû min rajtigasmalkaÿi miajn planojn kaj intencojnpor neniigi çiun mian ÿuldon.

ANTONIO Bassanio mia, diru ¸in, mi petas;kaj se ¸i staras, kiel çiam vi,en sfero de honoro, estu certa,

13


ke por dispono via malÿlosi¸iskaso, persono kaj rimedoj miaj.

BASSANIO En lernaj jaroj, sagon se mi perdis,mi pafis samdirekten egalulon,pli vigle observante ¸in; kaj ofte,riskinte duan, ambaû mi trovadis.Pri tiu knaba provo mi aludasçar tre naive mi parolos nun.Multon al vi ÿuldante, pro junecasenzorgo ¸in mi perdis tutan; tamense plaços vin ekriski samdirektenankoraû unu sagon, mi ne dubas,ke mi, la flugon observinte, savosduopan sumon eble, aû almenaûla duan certe; kaj mi restos tiamdanka ÿuldanto via pro l’ unua.

ANTONIO Konante min, vi nur la tempon perdasçirkaûvortante mian amikecon.Certe vi pli ofendas min, dubantepri mia volonteco ¸is ekstremo,ol se vi jam tradandus mian havon.Diru vi nur, mi kion devas fari(se scias vi, ke decas, ke mi faru),kaj mi tutpreta estas; do parolu.

BASSANIO En Belmont lo¸as riçe heredintafraûlino, bela kaj, pli grave, ankaû

14


mirinde virta; la okuloj ÿiajal mi sendadis iam, ne per vortoj,parolojn dolçajn. Portia ÿi nomi¸as,neniel malpli inda ol Porciafilino de Katono kaj edzinode Bruto. Ankaû en la vasta mondone estas nekonata ÿia indo;çar ventoj kvar el çiuj bordoj blovaspetantojn pri edzi¸o eminentajn.Tempiojn ÿiajn ornamadas buklojsunaj, simile al ÿafvesto ora,kaj faras el lo¸ejo ÿia, Belmont,veran Kol˛osan bordon, kie ÿinJasonoj serças multaj. Ho, Antonio,amiko, se mi havus nur rimedojnkonkuri inter ili, antaûsentospiriton mian tenas, ke sendubesukceson trafus mi.

ANTONIO Vi scias mem,ke mia tuta havo estas nunsur maroj. Monon mi ne havas, nekvendeblan komercaîon; iru do;provu la forton de kredito miaen Venecio. Tio ¸is ekstremostreÿata nepre estu, por ebligial vi, viziti la belegan Portian

15


en Belmont. Iru, eldemandu tuj(mi ankaû faros same) pri haveblamonsumo; kaj sendube mi ricevos,çu pro kredito, çu pro amikeco.Ili eliras.

SCENO II.En Belmont. Çambro en la domo de Portia.

Eniras Portia kaj Nerissa.PORTIA Je mia honoro, Nerissa, mia korpeto enui¸is

pro tiu çi mondego.NERISSA Laca vi estus, kara sinjorino, se viaj mizeroj

abundus same kiel viaj feliçoj; tamen, laû miaobservo, tiom malsanas la sategantaj pro tro-aîo, kiom la malsategantaj pro absoluta man-ko. Ne malÿatinda do estas la bonÿanco okupila mezan lokon; la trohavo pli rapide ricevasblankajn harojn; sed la sufiçhavo vivas pli lon-ge.

PORTIA Bonaj sentencoj kaj bone elparolitaj.NERISSA Ankoraû pli bonaj, se bone observataj.PORTIA Se estus same facilaj la sciado kaj la farado de

la konveno, tiam pre¸ejetoj estus pre¸ejegojkaj la kabanoj de malriçuloj estus princaj pala-

16


coj. Tiu estas bona predikisto, kiu sekvas memsian instruon. Mi pli facile povas instrui dude-kon pri konveneco ol, kiel unu el dudek, sekvimian propran admonon. La cerbo povas el-pensi regulojn por la sango, sed arda tempera-mento transsaltas dekreton malvarman. Veraleporo estas tiu junulo, la frenezeco por trans-salti la retojn de l’ kriplulo la bonkonsilo. Sedtiu çi babilado ne taûgas por elekti al mi edzon.Tamen, kia vorto, ”elekti”! Mi povas nek elek-ti, kiun mi volas, nek malakcepti, kiun mi mal-ÿatas; tiel la simpla volo de vivanta filino estasbridita per la testamenta volo de mortinta pa-tro. Çu tio ne estas malagrabla, Nerissa, ke mipovas nek elekti unu, nek malakcepti alian?

NERISSA Via patro estis çiam virta; kaj piaj homoj çe siamorto havas bonajn inspirojn; tial la loterio,kiun li aran¸is kun tiuj tri kestetoj el oro,ar¸ento kaj plumbo, tiel ke la divenanto de liaintenco elektas ankaû vin, nepre estas tia, keneniu iam divenos ¸in krom viro, kiu bone vinamos. Sed kia varmo ekzistas en viaj sentoj aliu el tiuj petontaj princoj, kiu ¸is nun venis?

PORTIA Nomu ilin, mi petas; kaj kiun vi nomos, tiun mipridiros; kaj laû mia pridiro vi konjektu pri miasento.

17


NERISSA Unue do, la princo Napola.PORTIA Jes, vera çevalido li estas, çar pri nenio li paro-

las krom pri sia çevalo. Grandan aldonon li al-kalkulas al siaj kvalitoj en tio, ke li povas memsubfor¸i ¸in. Multe mi timas, ke sinjorino liapatrino maldiskrete kondutis kun iu for¸isto.

NERISSA Tiam la grafo Palatina.PORTIA Çiam li sulkigas la frunton kun mieno kvazaû

li volus diri: Se vi ne volas min, elektu. Aûskul-tante gajajn rakontojn, li ne ridetas. Mi timas,ke li fari¸os, maljuni¸ante, ploranta filozofo,çar en sia juneco li estas tiel malafable malga-ja. Prefere mi edzini¸us kun skulptita kraniotenanta oston en sia buÿo, ol kun unu el tiuj.Dio gardu min kontraû la du!

NERISSA Kion vi diras pri la franca nobelo, Monsieur leBon?

PORTIA Dio faris lin, do li estu kalkulata kiel homo.Vere mi scias, ke estas peke esti mokemulo;tamen — li! Nu, li havas pli bonan çevalon olla Napolano, pli bonan kutimaçon kuntiri labrovojn ol la grafo Palatina; li, estante neviro,estas çiu viro; se turdo ekpepas, tuj li komen-cas danci; li skermus kun sia propra ombro. Semi edzini¸us kun li, mi estus edzino de dudekedzoj. Se li bonvolus malÿati min, mi pardonus

18


al li; çar, se li amos min ¸is frenezeco, mi ne-niam rekompencos lin.

NERISSA Do, pri Falconbridge, la juna barono el Ang-lujo, kion vi diras?

PORTIA Vi scias, ke pri li mi nenion diras; çar mi nekomprenas lin, nek li min. Nek la latinan, nekla francan, nek la italan lingvojn li posedas; kajvi povus îuri antaû tribunalo, ke de la angla miposedas apenaû la valoron de unu penco. Liestas bela bildo de viro; sed ve! kiu povus in-terparoli kun pantomimaîo? Kiel malegale liestas vestita! Ÿajnas al mi, ke li açetis sian led-veston en Italujo, sian pufpantalonon en Fran-cujo, sian çapon en Germanujo kaj siajn mo-rojn çiulande.

NERISSA Kion vi pensas pri lia proksimulo, la alia lordo?PORTIA Ke li havas en si la komplezemon de proksimu-

lo; çar li pruntis de la anglo vangofrapon kajîuris, ke li repagos ¸in al li, tuj kiam li povos.Mi kredas, ke la franco fari¸is garantiulo en laafero, sub kondiço de egala rekompenco.

NERISSA Kion vi opinias pri la juna germano, nevo de laduko Saksa?

PORTIA Kun malÿato en la mateno, kiam li estas mal-ebria; kaj kun abomeno en la posttagmezo,kiam li ebrias. En sia plej bona stato li iom

19


malsuperas homon kaj en la plej malbona liapenaû superas beston. En la plej malbonaokazo, kiu povos okazi, mi esperas, ke iel mipovos aran¸i ne havi lin.

NERISSA Se li proponos elekti kaj elektos la ¸ustan kes-teton, tiam, se vi rifuzus akcepti lin, vi rifuzusplenumi la testamentitan volon de via patro.

PORTIA Tial, por evito de la plej malbona, mi petas vin,metu sur la kontraûan kesteton grandan gla-son da Rejna vino; çar se la diablo estas inter-ne de ¸i kaj tiu tento ekstere, mi konvinki¸is,ke li elektos ¸in. Çion mi faros, Nerissa, pli vol-onte ol edzini¸i kun spongo.

NERISSA Vi ne devas timi, sinjorino, ke vi havos iun eltiuj nobeloj. Ili sciigis min pri sia intenco, kiuestas ¸uste reiri al siaj hejmoj kaj ne plu ¸enivin per petado, krom en la okazo, ke vi estasakirebla alimaniere ol laû la kondiço de viapatro rilate al la kestetoj.

PORTIA Se mi vivos ¸is la maljuna¸o de Sibyila, mimortos çasta kiel Diana, se mi ne estos akiritalaû la kondiço de la patra testamento. Mi ¸o-jas, ke tiu çi areto da edzi¸opetantoj estas tielkompleza, çar ne estas unu inter ili, pri kiesforesto mi simple ne sopiregas; kaj mi petegasDion, ke li prosperigu al ili la forvoja¸on.

20


NERISSA Çu vi ne memoras, sinjorino, en la tempo devia patro, Venecianon, klerulon kaj militiston,kiu venis çi tien kune kun la markizo de Mont-ferrat?

PORTIA Jes, jes, tio estis Bassanio; ÿajnas al mi, ke li ha-vis tiun nomon.

NERISSA Efektive, sinjorino. Li, el çiuj viroj, kiujn iamrigardis miaj nelertaj okuloj, plej bone meritisbelan sinjorinon.

PORTIA Mi bone memoras lin kaj mi memoras lin indade via laûdo.Eniras servisto.Nu, kio do?

SERVISTO La kvar vizitantoj serças vin, sinjorino, por petiforpermeson. Ankaû venis kuriero de unu kvi-na, la princo de Maroko; li anoncas, ke la prin-co lia mastro alestos hodiaû nokte.

PORTIA Se mi povus tiel kore bonvenigi la kvinan, kielmi povas adiaûi la kvar aliajn, mi ¸ojus pro liaalveno. Se li havas la emon de sanktulo kaj laviza¸koloron de satano, mi preferus, ke li estupor mi pastro ol mastro. Venu, Nerissa. Vi ho-mo, antaûen. Dum ni fermas la pordegon postunu edzi¸opetanto, alia frapas vizite.Ili eliras.

21


SCENO III.En Venecio. Sur placo.

Eniras Bassanio kaj Shylock.SHYLOCK Trimil dukatoj; he!BASSANIO ¯uste, homo, kaj por tri monatoj.SHYLOCK Por tri monatoj; he!BASSANIO Por kio, kiel mi diris, Antonio fari¸os garanti-

ulo.SHYLOCK Antonio garantios; he!BASSANIO Çu vi povas helpi? Çu vi volas komplezi min?

Çu mi ricevos vian respondon?SHYLOCK Trimil dukatoj por tri monatoj kaj Antonio ga-

rantianto.BASSANIO Vian respondon pri tio.SHYLOCK Antonio estas solida homo.BASSANIO Çu vi do aûdis iun aludon pri dubo?SHYLOCK Ho, ne, ne, ne, ne! Mia intenco, dirante, ke li

estas solida homo, estas komprenigi al vi, kemi opinias lin sufiçe firma. Tamen liaj rimedojestas supozecaj. Li havas ÿipegon na¸anta alTripoliso, alian al Hindujo; oni diris ankaû almi, sur Rialto, ke li havas trian en Meksikujo,kvaran por Anglujo; kaj aliajn hazardojn li ha-vas, dise metitajn. Tamen-n, ÿipo estas nur ta-bularo, ÿipanoj estas nur homoj; ekzistas teraj

22


ratoj kaj maraj ratoj, maraj rabistoj kaj terajrabistoj, korsaroj kompreneble; kaj ekster tioestas la dan¸ero pro akvoj, ventoj kaj rokoj.Malgraû tio, la viro estas sufiçohava. Trimil du-katojn; mi opinias, ke mi povas akcepti lian ga-rantion.

BASSANIO Estu certigita pri tio.SHYLOCK Pri tio mi nepre estos certigita; kaj mi atente

konsideros pri la certigo. Çu mi povas parolikun Antonio?

BASSANIO Se plaços al vi tagman¸i kun ni.SHYLOCK Jes, por flari porkaîon! por man¸i el la korpo-

lo¸ejo, en kiun via profeto la Nazaretano perîuro enlo¸igis la diablon! Kun vi mi açetos kajvendos, kun vi mi parolos kaj promenos kaj tielplu; sed mi neniel volas man¸i kun vi, nek trin-ki kun vi, nek pre¸i kun vi. Kiuj novaîoj surRialto? Kiu venas çi tien?Eniras Antonio.

BASSANIO Tio estas sinjoro Antonio.SHYLOCK Flanken

Al servemaça impostisto kielaspekte li similas! Mi malamasen li kristanon, sed plimulte tion,ke li, naiva bubo, pruntedonaspro danko! malplibonigante tiel

23


çe ni la pruntprofiton Venecian.Se nur mi povus koksen premi lin,(Li faras geston de luktado, kvazaû li levas sianhomon sur la kokso.)mi grase nutrus ven¸on la malnovan.Nacion nian sanktan li malamas,insultas min, en loko plej publikapor komercistoj, pri marçandoj miajkaj meritita la profito, kiunli procentego nomas. Mian tribonmalbeno premu, se pardonos mial tiu homo!

BASSANIO Shylock, çu vi aûdas?SHYLOCK Mi konsideras la kontanton mian,

kaj, nur laû la memoro konjektante,ne povas tuj kunigi la tutaîon¸is plena la trimilo da dukatoj.Ne grave! Tubal, riça samtribanohebrea, ¸in liveros. Sed, denove,por kiom da monatoj vi deziras?(Al Antonio)Sinjor’ afabla, mi salutas vin.Pri via moÿt’ plej laste ni parolis.

ANTONIO Ne kutimante, Shylock, kun procentoprunti al iu, nek de iu prunti,mi nek postulas kreskon, nek ¸in donas.

24


Mi tamen nun decidis tiun morontrarompi unu fojon por amikopremata de bezono.(Al Bassanio) Çu li sciasankoraû, kiom vi deziras?

SHYLOCK Jes,dukatojn trimil.

ANTONIO Kaj por tri monatoj.SHYLOCK Jes, mi forgesis, tri monatojn, vere

vi diris tion; do subskribon vian;kaj plue, — tamen aûdu; al mi ÿajnas,vi diris, ke pro kresko vi ne pruntas,nek done, nek riceve.

ANTONIO Mi neniamfaradas tion.

SHYLOCK Kiam Jakob paÿtisla ÿafojn de Labano, sia onklo —li, Jakob, post la sankta nia Abram(laû sa¸a klopodado de l’ patrino)posedis kiel tria; jes, la tria —

ANTONIO Kion pri li? Çu li procente agis?SHYLOCK Ne; ne procente; ne, por tiel diri,

rekte procente. Kiel agis Jakob,observu. Kiam Laban kaj li memkonsenton faris pri ÿafidoj, jene:ke çiujn makulitajn kaj striitajn

25


kalkulos ili kiel rekompenconal Jakob, (tiam en aûtun’ malfruakontraû ÿafviroj pasii¸is inoj;kaj çe plenumo de l’ naskiga agointer lanbestoj tiuj, la paÿtistobastonojn iajn lerte senÿeligiskaj metis antaû inoj la kovrataj.)Kaj tiuj gravedi¸is kaj en tempola ¸usta, makulitajn idojn naskis.Do tiuj çi al Jakob apartenis.Jen estis profitada voj’; kaj liricevis benon. Benas ja profito,se ¸in akiras homoj, ne ÿtelante.

ANTONIO Deîoris Jakob por hazardo, homo;ne povis li ¸in realigi. Manoçiela ¸in direktis kaj ordigis.Çu tiel vi pravigas la procenton?aû çu la oro kaj ar¸ento viageÿafoj eble estas?

SHYLOCK Mi ne scias;sed mi ¸in igas naski samrapide.Notu, sinjoro, tamen.

ANTONIO Notu vi, Bassanio,Satano povas citi la Skribaîonpor celo sia. Fianimo sanktanateston povas citi, sed similas

26


kanajlon ridetantan, aû al pomobelÿajna putri¸inta çe la koro.Ho, kiel bonaspektas la malvero!

SHYLOCK Trimilo da dukatoj; bela sumo.Monatojn tri; kaj jara la poeco —

ANTONIO Nu, Shylock, çu vi volas nin komplezi?SHYLOCK Sinjor’ Antonio, ofte kaj multfoje

sur la Rialto vi insultis minpri miaj monoj kaj procentoj miaj;sed bonmiene mi elportis çion,çar toleremo nin distingas gente.Min malkredanto, ponardista hundo,nomadis vi kaj mian gabardenonhebrean malpurigis per kraçado,nur çar propraîon mian mi uzadas.Okaze nun, atentu, mian helponbezonas vi; vi venas kaj vi diras:Shylock, ni volas monon; vi, vi diras!vi, kiu kraçis mian barbon, kiumin piedbatis, kvazaû trans la sojlonhundaçon fremdan: monon vi pripetas!Kion mi devas diri? Çu ne jene:Çu hundo monon havas? Çu hundaçotrimil dukatojn povas prunti? Aû,kun riverenco, flustra humileco,premita spiro kaj servuta tono,

27


paroli jene:Afabla moÿto, en merkredo lastavi kraçis min; en certa tago minvi piedbatis; jen alian fojonhundo vi nomis min; mi do, pro tiujkomplezoj, pruntedonos tiun sumon?

ANTONIO Denove ankaû mi verÿajne vintiele nomos, kraços, piedbatos.Se vi konsentas pruntedoni, pruntune kvazaû al amikoj; çar neniampostulis amikeco çe amikorikolton el senfrukta la metalo.Sed pruntu ¸in al malamiko, kiunvi povos sen skrupulo persekutipro malplenumo.

SHYLOCK Jen, vi furiozas!Mi nur afablan vian amikecondeziras kaj forgesi çiun hontanmakulon jam ¸is nun de vi metitan,al vi la nunan mankon tuj forigi,kaj da procento eç ne unu spesonpostuli pro la mono mia; tamenaûskulti vi ne volas. Mi proponasel bona koro.

BASSANIO Bonkoreco vere¸i estus.

28


SHYLOCK Tian bonkorecon tamenmi montros. Iru tuj al notariokun mi, sigelu tie dokumentonpersonan vian; kaj, pro gajhumoro,se ne repagos vi en la diritajtago kaj loko la diritan sumon,aû sumojn, laû kontrakto, tiam estupunperd’ la kondiçita: ¸usta funtoda karno via bela, fortrançotade korpoparto, kiun mi elektos.

ANTONIO Tre kontentige; tion mi sigeloskaj la hebreon nomos tre bonkora.

BASSANIO Pro mi vi tion nepre ne sigelu;prefere restos mi en la bezono.

ANTONIO Ne timu, mia kara; mi ne perdos.Post malpli ol monatoj du (lasantedo plenmonaton ¸is la maturi¸ode l’ akto) mi atendas la revenonde tri triobloj de l’ nomita sumo.

SHYLOCK Ho, patro Abram, kiaj homoj estaskristanoj tiuj! kies propraj agojseveraj suspektigas ilin prila pensoj aliulaj. Se maltrafusli sian tagon, diru vi, mi petas,kion mi gajnus, insistante prila pago de l’ nomita punkondiço?

29


Funto da homa karno, fortrançite,jam ne valoras, ÿate nek profite,viandon ÿafan, bovan, aû de kaproj.Mi, por açeti lian korinklinon,konfese, tiun amikaîon faras.Se plaças, prenu li; se ne, adiaû!kaj pro bonvolo mia, ne malicu.

ANTONIO Jes, Shylock, tian akton mi sigelos.SHYLOCK Do tuj vizitu mian notarion;

mendu çe li gajeman tiun akton.Mi iros nun dukatojn ensakigi,domon prizorgos, nun sub gardo dubade malzorgema knab’ kaj sen prokrastovin trovos.

ANTONIO Iru do, hebre’ aminda.Eliras Shylock.La judo kristani¸os; li dolçi¸as.

BASSANIO Parolon belan el kanajla buÿomalfidas mi.

ANTONIO Ni iru. Ne en tiokonsterno povas esti. Miaj ÿipojrevenos antaûdate plenmonaton.Ili eliras.

30


AKTO DUA

SCENO I.En Belmont. Salono en la domo de Portia.

Trumpetado. Eniras la princo de Maroko kaj liasekvantaro; Portia, Nerissa kaj aliajakompanantoj.

MAROKO Min ne malÿatu pro viza¸koloro,ombra livreo de l’ brilega suno,najbaro mia kaj proksimparenco.Al mi konduku viron plej palhaûtanel nordo, kie sub Febusa fajrola pendglaci’ apenaû degeli¸as;por via amo ambaû ni nin trançuprove, çu li aû mi pli ru¸e sangos.Mi îuras, sinjorin’, aspekto miatimigis kura¸ulojn; mi certigasper mia amo, ke en mia lando¸in amis plej ÿatataj virgulinoj.Ne volus mi koloron mian ÿan¸i,escepte se mi tiel povus ÿteli,re¸ino mia dolça, viajn pensojn.

31


PORTIA Por ÿataferoj min ne sola gvidasknabina vidinklino la kaprica;cetere min la loteri’ destinabaras de rajto de elekto propra.Se tamen mia patro ne limiguskaj artifikus min, ke mi min ceduedzinon ties, kiu min akirosper jam dirita la rimedo, tiamvi, eminenta princo, havus ÿanconne malpli bonan, por inklino mia,ol çiu jam vidita alveninto.

MAROKO Pro tiu nura vorto mi vin dankas.Mi petas, do, konduku al la kestojpor provi mian sorton. Pro glavegola jena, kiu Sofon pereigiskaj persan princon kaj en tri batalojvenkis sultanon Soliman’, volonte,por vin akiri, sinjorin’, okulojnvenkrigardegus mi la plej kruelajn;elspitus plej bravegan en la mondola koron; al ursino mi forÿirussuçantajn la idetojn; eç leononmi mokus, kiam ¸i malsate blekas.Sed vante çio! Se la kubojn îetaskun Li˛as Herkuleso, por decidi,kiu el ili estas la bravulo,

32


la malpli forta mano, per fortuno,tre eble elpoentos la pli fortan;kaj la pa¸io venkos Herkuleson.Simile mi, gvidata de fortunola blinda, povas mem maltrafi, kiela malpli inda trafos kaj pereiper mal¸ojego.

PORTIA Subiri vian sortonvi devas. Aû ne provu la elekton,aû îuru, elektonte, ke neniam,okaze de maltrafo, poste viproponos al virino, kiu ajn,vin kiel edzon; do pripensu bone.

MAROKO Plenumos mi. Al mia sort’ konduku.PORTIA Unue al la templo; post tagman¸o

vi provos la hazardon.MAROKO Estu tiam

bonÿanco! Mi el çiuj viroj estosla plej benata, aû plej malfeliça.Trumpetado. Çiuj diras.

33


SCENO II.En Venecio. Sur strato.

Eniras Launcelot.LAUNCELOT Certe mia konscienco servos al mi por forkuri

de tiu judo, mia mastro. La diablo çe mia ku-buto tentas min, dirante: Gobbo, aû LanclotGobbo, aû bona Lanclot, aû bona Gobbo, aû bonaLanclot Gobbo, uzu viajn krurojn, ekiru, forku-ru. Mia konscienco diras: Ne! gardu vin, hone-sta Lanclot; gardu vin, honesta Gobbo, aû, kieldirite, honesta Lanclot Gobbo; ne kuru; la kura-don malÿatu kaj piedbatu. Nu, la tre kura¸a di-ablo konsilas min forpaki: For! diras la diablo;ekiru! diras la diablo; pro çielo, diras la diablo,veku bravan unimon kaj forkuru. Nu, mia kon-scienco, çirkaûbrakante la kolon de mia koro,min konsilas tre sa¸e: Amiko mia honesta, Lanc-lot, kiel filo de honesta viro, aû pli ¸uste, filo dehonesta virino; çar rilate mian patron oni io-mete sentas, kvazaû iel flaras, aû gustumetasion; do, mia konscienco diras: Lanclot, ne, depa-ÿu. Depaÿu, diras la diablo. Ne depaÿu, diras miakonscienco. Konscienco, mi diras, vi bone konsi-las; Diablo, mi diras, vi bone konsilas. Por obeimian konsciencon, mi restus kun la judo mia

34


mastro, kiu, trafe dirate, estas speco de satano;sed, kurante for de la judo, mi obeus al la diab-lo, kiu, por ne tro krude paroli, estas Satanomem. Certe la judo estas vera satano en karno;kaj per mia konscienco, mia konscienco estasnur ia severa konscienco, volante konsili al mi,ke mi restu kun la judo. La diablo estas la pliamika konsilanto; mi kuros, diablo; miaj piedojestas je via dispono; mi kuros.Eniras Maljuna Gobbo, kun korbo.

GOBBO Mastro junulo, vi, mi petas vin, kiu vojo kon-dukas al la domo de sinjoro judo?

LAUNCELOT (Flanken) Ho, çielo! jen mia orde-naskita patro,kiu, estante pli-ol-sable blinda, eç ÿtonete blin-da, ne rekonas min; mi provu lin per embara-soj.

GOBBO Mastro juna sinjoro, mi petas vin, kiu vojokondukas al la domo de sinjoro judo?

LAUNCELOT Turnu vin dekstren çe la neksta angulo, sed tujpost-nekste, maldekstren turni¸u; atentu,tiam-nekste, neniekstren turni¸u, sed sendek-lini¸e direktu vin al la domo de la judo.

GOBBO Per la sanktaj veraîoj, estos tre malfacile tientrafi. Çu vi povas sciigi min, çu lo¸as çe li cer-ta Launcelot, kiu çe li lo¸as?

35


LAUNCELOT Çu vi parolas pri juna sinjoro Launcelot?(Flanken) Jen edifo! nun mi instigos la akvon.Çu vi parolas pri juna sinjoro Launcelot?

GOBBO Ne pri sinjoro, sinjoro, sed pri filo de malriçahomo. Lia patro, kvankam estas mi, kiu diras¸in, estas honesta, tre malriça viro kaj dank’alDio, en profunda a¸o.

LAUNCELOT Nu, kia ajn estu lia patro, ni parolas pri junasinjoro Launcelot.

GOBBO Amiko de via moÿto kaj Launcelot, sinjoro.LAUNCELOT Sed mi petas vin, ergo, maljunulo, ergo, mi pe-

tegas vin, çu pri juna sinjoro Launcelot vi paro-las?

GOBBO Pri Launcelot, se plaças al via mastra moÿto.LAUNCELOT Ergo, sinjoro Launcelot. Ne parolu patro, pri

sinjoro Launcelot; çar tiu juna sinjoro, laû laFataloj kaj Destinoj kaj tiaj strangaj diroj, laû laTri Fratinoj kaj tielaj kleraîoj, efektive eksviv-uli¸is, aû, por esprimi ¸in pli klare, li iris al laçielo.

GOBBO Kompatu, Dio! La knabo estis vera bastono pormia maljuneco, vera trabo por apogo.

LAUNCELOT Çu mi do aspektas kiel batilo, aû baraka fosto?Çu kiel stango aû tegmenta trabo? Çu vi konasmin, patro?

36


GOBBO Aj-jo, aj-jo! mi ne konas vin, juna sinjoro; seddiru, mi petegas, çu mia knabo — Dio indulgulin — ankoraû vivas, aû jam mortis?

LAUNCELOT Çu vi ne rekonas min, patreto?GOBBO Ho, ve; sinjoro, mi estas duonblinda; mi vin ne

konas.LAUNCELOT Nu vere, se eç servus al vi la okuloj, vi eble ne

bone rekonus min, çar: Patro certa, viro lerta.Nu, maljunulo, mi volas doni al vi novaîon privia filo; donu al mi vian benon; la vero neprevenos en la lumon; krimo ne longe restas kaÿi-ta; tion eble povas filo, tamen la vero fine ape-ros.

GOBBO Mi petas, sinjoro, ke vi stari¸u. Mi estas certa,ke vi ne estas mia knabo Launcelot.

LAUNCELOT Ni çesu petoladi; mi petas, kaj vi donu al mivian benon. Mi estas Launcelot, via knabo est-inta, via filo estanta, via infano estonta.

GOBBO Mi ne povas kredi, ke vi estas mia filo.LAUNCELOT Pri tio mi ne esprimas opinion; tamen mi estas

Launcelot, servanto de la judo; kaj mi estascerta, ke Mar¸eri, via edzino, estas mia patri-no.

GOBBO Efektive, ÿia nomo estas Mar¸eri; kaj mi îuras,ke, se vi estas Launcelot, vi estas mia karno kajsango. An¸eloj kaj sanktuloj! Kian barbon vi

37


ricevis! Vi havas pli abundajn harojn sur viamentono, ol Dabin mia çarçevalo portas sur siavosto.

LAUNCELOT Ÿajne do la vosto de Dabin malkreskas; miestas certa, ke li havis pli multe da haroj sur lavosto, ol mi havas sur la viza¸o, kiam mi lastevidis lin.

GOBBO Diablo, sed kiom vi san¸i¸is! Çu estas harmo-nio inter vi kaj via mastro? Mi alportis al li do-nacon. Çu inter vi ekzistas harmonio?

LAUNCELOT Sufiçe bona; tamen miaflanke, çar mi pozis kielkuronto, mi ripozos nur kiel kurinto. Vera judu-lo estas mia mastro. Ha, fari al tiu donacon!Donacu prefere pendoÿnuron. Mi en lia serva-do mortas de malsato; vi povas kalkuli per miajripoj çiujn miajn fingrojn. Patro, mi ¸ojas, ke vivenis; donu al mi vian donacon por iu sinjoroBassanio; tiu provizas bravajn novajn livreojn.Se mi ne servos al li, mi kuros ¸is la ekstremalimo de la bieno de Dio. Ho, ¸ustatempa bon-ÿanco! jen li venas mem. Al li, patro; çar se miankoraû plu servos al la judo, mi estas judulo.Eniras Bassanio, kun Leonardo kaj aliajsekvantoj.

BASSANIO Tion mi konsentas; tamen agu tiel rapide, ke lavesperman¸o estos preta almenaû je la kvina

38


horo. Zorgu pri la livero de tiuj çi leteroj; men-du definitive la livreojn; petu al Gratiano, ke lisenprokraste venu al mia lo¸ejo.Eliras unu servanto.

LAUNCELOT Aliru lin, patro.GOBBO Dio benu vian Moÿton!BASSANIO Dikompaton kun mi? Çu vi ion volas kun mi?GOBBO Jen, sinjoro, mia filo, malriça knabo —LAUNCELOT Ne malriça knabo, sinjoro, sed servisto de la

riça judo; kiu volas, sinjoro, kiel klarigos miapatro, —

GOBBO Li havas grandan deîiron, sinjoro, por tiel diri,por servi, —

LAUNCELOT Efektive, longe kaj mallonge dirite, mi estasservisto de la judo kaj mi deziras, kiel mia pa-tro rimarkigos —

GOBBO Lia mastro kaj li, se via moÿto afable permesas,apenaû taûgas kiel kunlo¸antoj-

LAUNCELOT Per malmultaj vortoj, la vera vero estas tio: lajudo, trudinte al mi malbonon, igas min, kielmia patro, estante, mi esperas, maljunulo, dis-volvos al vi, —

GOBBO Mi havas tie çi pladon da kolomboj, kiun mideziras donaci al via moÿto kaj mia peto es-tas —

39


LAUNCELOT Tre mallonge, la peto konsternas min, kiel viamoÿto scii¸os per tiu çi honesta maljunulo; kaj,kvankam mi ¸in diras, kvankam maljunulo,tamen malriçulo, mia patro.

BASSANIO Unu por ambaû parolu. Kion vi deziras?LAUNCELOT Servi vin, sinjoro.GOBBO Jen la vera nesenco de la parolo, sinjoro.BASSANIO Mi konas vin; la peton mi konsentas.

Hodiaû Shylock nomis vin al mikaj vin favoris, se favor’ ¸i estas,ke riça jud’ maldungas vin, por servimankhavan, kiel estas mi, nobelon.

LAUNCELOT La malnova proverbo estas tre egale dividitainter vi, sinjoro, kaj mia mastro Shylock: vi ha-vas la Dian favoron kaj li la favan oron.

BASSANIO Tre lerta diro. Nun foriru ambaû. Vi la eks-mastron adiaûu, poste lo¸ejon mian serçu.(Al Leonardo) Al li donu livreon ekstre orna-mitan. Zorgu.

LAUNCELOT Patro, antaûen. (Ironie) Mi do ne povas riceviodeon, ho, ne! En mia kapo do ne estas lango!(Rigardas sian manplaton) Nu, se en Italujo tro-vi¸as homo kun pli prospera manplato, li îurupri tio super libro; mi nepre havos bonan sor-ton. Jen vi havas! jen simpla strio de l’ vivo; jenbagatela areto da edzinoj: eç sen signifo estas

40


dekkvino da edzinoj! Dek unu vidvinoj kaj naûknabinoj, jen kio estas modera preno por unuviro; krom tio trifoje sin savi el drono kaj starien dan¸ero de morto per tranço de pluma lit-kusenego; jen simplaj evitoj. Nu, se Fortunoestas virino, ÿi estas en tiu rilato bona knabino.Venu, patro; mi adiaûos la judon en unu ekbri-leto de okulo.Eliras Launcelot kaj Maljuna Gobbo.

BASSANIO Pripensu tion, bona Leonardo,mi petas. La objektojn açetintekaj orde dismetinte, sen prokrastorevenu vi, çar mi festenon farashodiaû nokte por konatoj miajla plej ÿatataj; iru kaj rapidu.

LEONARDO Laû mia nura eblo mi plenumos.Eniras Gratiano.

GRATIANO Kie la mastro via?LEONARDO Jen, sinjoro,

promenas li.Li eliras.

GRATIANO Sinjor’ Bassanio!BASSANIO Estas Gratiano!GRATIANO Al vi mi havas peton.BASSANIO Mi plenumos.

41


GRATIANO Vi ne rifuzu. Nepre vin al Belmontmi volas akompani.

BASSANIO Do vi devas.Sed aûdu, Gratiano: viaj morojsova¸aj iom estas kaj tro krudakaj laûta via voço. Kvankam decasal vi çi çio en okuloj niaj,kaj vin senkulpe ornamadas, tamençe homoj ne konantaj vin, ¸i ÿajnastrolibereca. Penu, mi vin petas,per kelkaj gutoj da modesto frostaspiriton vian dancan kvietigi,por ke sova¸a sintenado viane faru min malkomprenata tie,kien mi iras, nek al mi perdiguesperojn miajn.

GRATIANO Aûdu min, sinjoroBassanio; se mi ne kondutos jene:min vesti per sobreco; kun respektoparoli; ne (aû tre malofte) îuri;en mia poÿo porti pre¸libretojn;aspekti milde; eç, dum oni dirasla pre¸on antaûman¸an, kaÿi tielokulojn per çapelo kaj spir¸emediri amen! çiurilate agiceremonie, kvazaû instruito

42


en solenega festa rol’ por plaçisian avinon: se mi ne kondutostiele, vi neniam plu min fidu.

BASSANIO Nu, ni observos vian sintenadon.GRATIANO Tamen konsentas mi ne por hodiaû.

Vi ne mezuru min laû la agadode hodiaûa nokto.

BASSANIO Kompreneble!Prefere mi petegas vin, bravegevin vesti per gajeco senmezura;çar miaj gastoj venas kun intencopri gaja festo. Tamen nun adiaû!Aferoj vokas min.

GRATIANO Mi devas vidiLorenzon kaj ceterajn; tamen nivizitos vin je vesperman¸a horo.Ili eliras.

43


SCENO III.La sama. Çambro en la domo de Shylock.

Eniras Jessica kaj Launcelot.JESSICA Bedaûras mi, ke tiel vi la patron

lasas. Infero estas nia domo;kaj vi, diablo gaja, forigadisde ¸i almenaû iom de l’ enuo.Adiaû! jen dukat’ por via poÿo;kaj, Launcelot, baldaû en la vesperman¸oçe via nova mastro, vidos viLorenzon, lian gaston; al li donuleteron tiun çi, sed tre sekrete.Kaj nun adiaû! Ne deziras mi,ke l’ patro vidu min kun vi paroli.

LAUNCELOT Adiaû! La larmoj malhelpas al mi la langon.Belega paganino, plej dolça judino! Se vi ne de-venas de ia petolinta kristano, mi forte eraras.Tamen, adiaû! Tiuj çi malsa¸aj gutoj iom sufo-kas mian spiriton de viro. Adiaû!

JESSICA Adiaû, bonulo Launcelot!Eliras Launcelot.Ve! peka malindeco, ke mi hontasde mia patro esti la infano!Sed, se laû sango mi filino estas,laû moroj tamen mi ne estas lia.

44


Lorenzo, se promeson vi plenumos,mi finos la malpacon kaj fari¸osedzin’ amanta kaj kristana via.Ÿi eliras.

SCENO IV.La sama. Sur strato.

Eniras Gratiano, Lorenzo, Salarino kaj Salanio.LORENZO Nu, forÿteli¸os ni dum vesperman¸o,

nin trompevestos en lo¸ejo mia,kaj tuj revenos, horon forestinte.

GRATIANO Ne taûge ni preparis.SALARINO Eç ¸is nun

ni ne aran¸is pri la torçportantoj.SALANIO Nur abomene estos, se sen gusto

oni aran¸os ¸in; mi opiniasprefere, ¸in ne entrepreni tute.

LORENZO Nur estas nun la kvara. Ni disponasdu horojn por elfini la preparojn.Eniras Launcelot, kun letero.Amiko Launcelot, kio da novaîo?

LAUNCELOT Se al vi plaços disÿiri çi tion,verÿajne ¸i iom montros.

45


LORENZO Mi konas la manskribon; bela mano¸i estas; kaj pli pure blanka estasla skriba mano, ol la skribpapero.

GRATIANO Hm! Amnovaîo.LAUNCELOT Permesu, sinjoro.LORENZO Kien iras vi?LAUNCELOT ¯uste, sinjoro, por inviti mian malnovan mast-

ron, la judon, vesperman¸i hodiaû kun mianova mastro, la kristano.

LORENZO Haltu kaj prenu tion; diru vial Jessica, ke nepre mi plenumos.¯in diru tre sekrete; iru nun.Eliras Launcelot.Sinjoroj, çu vi volas vin pretigipor maskafero nokta hodiaûa?Pri la torçisto mia, mi aran¸is.

SALARINO Volonte; mi klopodos sen prokrasto.SALANIO Mi ankaû.LORENZO En lo¸ej’ de Gratiano

renkontu min kaj lin post unu horo.SALARINO Ni ¸uste faros.

Eliras Salarino kaj Salanio.GRATIANO Ÿajnas al mi, ke la letero venis

de bela Jessica?

46


LORENZO Al vi mi devaskonfidi çion. Ÿi instruis min,kiel mi kaptu ÿin de l’ patra domo,kiom da oro ÿi al si proviziskaj da juveloj, ankaû kiajn vestojn,fasonajn por pa¸io, ÿi pretigis.Se eble en çielon iam venosla judo, ÿia patro, ¸in li ÿuldosnur al filino ÿia, la aminda.Kaj se maltimos iam malbonÿancopiedon ÿian karan falimpliki,nur povus esti tio sub pretekstoçar ÿi filino estas de malfidala judo. Iru nun kun mi kaj legu,irante, tion çi, çar Jessicala bela estos torçportisto mia.Ili eliras.

47


SCENO V.La sama. Antaû la domo de Shylock.

Eniras Shylock kaj Launcelot.SHYLOCK Nu, vidos vi (atestos la okuloj)

inter maljuna Shylock kaj Bassaniola diferencon. — Hola, Jessica! —Vi ne man¸egos tie, kiel viçi tie faris. — Hola, Jessica! —Vi ankaû ne pasigos vian tempondormante, ronkadante, trasirantela vestojn; — Hola, Jessica, mi diras!

LAUNCELOT Ho, Jessica!SHYLOCK Vin kiu petis krii?

Mi ne ordonas krii vin.LAUNCELOT Via moÿto çiam diradis, ke mi nenion povas

fari neordonite.Eniras Jessica.

JESSICA Çu vi vokas? Kion vi deziras?SHYLOCK Mi estas invitita, Jessica,

por vesperman¸o. Jen ÿlosiloj miaj.Laû kia devo, tamen, mi akceptasfaritan ne pro amo, sed por flato,inviton? Sed mi iros en malamo,por man¸i je la kosto de malÿparakristano. Jessica, filino mia,

48


vi gardu mian domon. Tre nevolemi iras. Trankvilecon mian iomalbona jam minacas; çar en noktola lasta, mi pri monaj sakoj son¸is.

LAUNCELOT Iru, sinjoro, mi vin petegas; mia juna mastrosenpacience atencas vin.

SHYLOCK Kaj mi lin.LAUNCELOT Se prosperis al ili la aran¸oj, mi ne diras al vi,

ke vi vidos maskaferon; sed, se tiel estos, tiamne sen signifo mia nazo eksangadis lastan Ni-gran Lundon je la sesa horo matene, okaze keen tiu jaro estis Merkredo cindra de la grandafasto post kvar jaroj, posttagmeze.

SHYLOCK Ha, kion? Maskofesto? Jessica!Aûskultu: Miajn pordojn firme ÿlosu;kaj se vi aûdos la tamburon, kunla fajfblekaço de l’ koltorda fluto,vi tiam ne ÿteli¸u al fenestroj,nek kapon ÿovu en publikan stratonrigardi la viza¸ojn koloritajnde klaûnoj kristanaçoj. Tuj vi ÿtopul’ orelojn domajn, kompreneble miajnfenestrojn, por ke danda petoladone sonu en sobrema mia domo.Mi îuras per Jakoba la bastono,la noktan festenadon hodiaûan

49


neniel amas mi; mi tamen iros.Vi, homo, antaûiru por anonci.

LAUNCELOT Mi antaûiros, sinjoro(Flanken al Jessica) Tamen, mastrino, malgraûçio, rigardu el fenestro:Vi vidos kristanan belulon;Li kostos judinan okulon.Li eliras.

SHYLOCK La Hagarida bubo kion diras?JESSICA Nenion pli ol Sinjorin’, adiaû!SHYLOCK Honesta bubo, li, sed man¸egulo,

limake malrapida por profito;li pli dormadas en la tago olsova¸a kato. Mia abelujone estas por abeloj nelaboraj;do mi maldungas lin kaj lin mi sendasal homo, kiun espereble lihelpos malÿpari la pruntitan monon.Nu, Jessica, eniru; eble mirevenos baldaû. Faru laû ordono;fermu post vi la pordojn.

Kiu forte ligas,Al ÿtelo ne instigas.

proverbo çiam fresa por ÿparulo.Li eliras.

50


JESSICA Adiaû! Se fortuno rekte trafos,mi perdis patron, vi filinon perdis.Ÿi eliras.

SCENO VI.La sama.

Eniras Gratiano kaj Salarino, maskitaj.GRATIANO En tiu çi barako lin atendi

Lorenzo nin deziris.SALARINO Li malfruas.GRATIANO Mirinde, ke foreston li daûrigas;

çar ¸enerale çe amantoj estaskonkurso kun horlo¸o.

SALARINO Ordinare,dekoble pli rapidas la kolombojVenusaj por sankcii novan ligonde l’ amo, ol por savi garantionde fido jam metita.

GRATIANO Çiam samaprincipo tenas. Kiu post festenolevi¸as kun egala apetitoje tiu çe alsido? Çu çevalopasas revenan vojon, lacigite,kun vervo de la elirado? Çion,

51


kio ekzistas, ni pli vigle çasas,ol ¸in kaptinte ¸uas. Jen similaal nespertulo aû malÿpara dandoelna¸as el haveno sia hejmaflagornamita barko, kiun ventola malmodesta preme çirkaûbrakas,dorlote karesante. Jen similaal elspezinta dando ¸i revenas,ripoj rompitaj, veloj çifonitaj,malgrasa, difektita, trarabitade l’ vento malmodesta!

SALARINO Jen, Lorenzovenas. Ni poste tion plu parolu.Eniras Lorenzo.

LORENZO Amikoj karaj, petas mi indulgonpro longa la foresto; ne mi mem,sed la aferoj, atendigis vin.Se iam plaços vin, ÿtelistojn rolipor la edzinoj, tiam rekompencemi vin atendos. Venu; tie lo¸asbopatro la hebreo. Hola, tie!Aperas Jessica, supre, knabe vestita.

JESSICA Vi kiu estas? Pro certigo diru;îureble tamen konas mi la voçon.

LORENZO Lorenzo, via koro.

52


JESSICA Lorenzo certe, mia koro vere,çar vin plej amas mi. Nur vi, Lorenzo,scipovas, çu mi estas via koro.

LORENZO Tia vi estas laû atest’ duopa:jen de l’ çielo, jen de pensoj miaj.

JESSICA Nu, viglu, kaptu tiun çi kesteton;valoras ¸i la penon. Mi kontentas,ke pro mallumo min vi ne rigardas,çar min hontigas tiu çi maskvesto.Sed blinda estas amo kaj amantojne vidas belajn siajn petoladojn;alie, ekru¸i¸us mem Kupido,min vidi tiel knabe prezentita.

LORENZO Malsupren venu, çar torçisto miavi devas esti.

JESSICA Kiel? Çu mi devasal miaj hontoj lumi? Ili memtro lumas jam; karulo mia, tiomalkaÿofico estas kaj mi devusresti kaÿita.

LORENZO Jam kaÿita estasvi, karulino, per la çarma ÿajnode knabo. Tamen senprokraste venu,çar kaÿa nokto i¸as forkurulo,kaj çe l’ festeno de Bassanio ninoni atendas.

53


JESSICA Mi la pordojn ÿlosos,kaj min riçigos per ankoraû kelkajdukatoj kaj alestos senprokraste.Ÿi eliras supre.

GRATIANO Nu, per honoro, genta kaj ne juda.LORENZO Insultu, se mi ÿin ne kore amas.

Sa¸a ÿi estas, se mi ju¸kapablas;kaj bela, se okuloj ne mensogas;fidela, çar ÿi mem sin tia montris.Do çiam regos tiu bildo sa¸a,bela, fidela, en animo mia!Eniras Jessica.Vi venis, do. Sinjoroj, nun antaûen!Jam nin atendas niaj kunmaskantoj.Li eliras kun Jessica kaj Salarino.Eniras Antonio.

ANTONIO Jen kiu estas?GRATIANO Ha, sinjor’ Antonio!ANTONIO Tamen, Gratiano, kien sin fortiris

çiuj ceteraj? Jam la naûa estas;kaj oni vin atendas. Ne hodiaûmaskaîo estos, çar favore blovas,kaj tuj Bassanio surÿipi¸os. Dudekmi sendis por elserçi vin.

54


GRATIANO Kontentami estas; pli ol çion mi dezirasçinokte mem subvele forveturi.Ili eliras.

SCENO VII.En Belmont. Salono en la domo de Portia.

Trumpetado. Eniras Portia, kun la princo deMaroko kaj iliaj sekvantaroj.

PORTIA Iru kaj, detirinte la kurtenojn,malkaÿu al nobela tiu princola tri kestetojn.Nun vi faru la elekton.

MAROKO El oro la unua, kun la skribo:Kiu elektos min, deziraîon de multaj ricevos.

La dua, el ar¸ento, kun promeso:Min elektante, ricevos vi laû via merito.

La tria, el malhela plumbo, portasplumbe-obtuzajn vortojn de admono:

Donu çion, risku çion, min elektante.Se mi elektos ¸uste, kia signo?

PORTIA Unu enhavas, princ’, portreton mian.Se tiun vi elektos, tiam mi,kun ¸i, fari¸os via.

55


MAROKO Ia min diaîokonsilu! Konsideru mi. Denoverelegos mi, laû ordo returnita.Nu, kion diras la kesteto plumba?

Donu çion, risku çion, min elektante.Mi devas doni! sed por kio? Plumbo!Riski por plumbo? Minacanta kesto!Se homo çion riskas, li, riskante,almenaû celas gajnon belaspektan.Animo ora ne rigardas ÿatehumilajn la metalojn. Mi ne çionfordonos kaj hazardos, nur pro plumbo!Kaj nun vi, ar¸entaîo kun kolorovirgeca, kion diras vi?

Min elektante, ricevos vi laû via merito.Laû la merito! Paûzu jam, Maroko;meriton vian egalmane pesu.Se taksi vin laû opinio propra,sufiçe vi meritas. Tamen ebleeç tia sufiçeco ne atingosla sinjorinon. Sed malfidi propranmeriton, tio estus trocedemasinmaltaûgigo. Kiom mi meritas!La sinjorinon, kompreneble. Milaû nasko, laû fortuno, laû bontonosocia kaj eduka ÿin meritas,

56


sed multe pli laû amo. Çu ne bonesen plua paûzo tuj decidi? Tamenrelegu mi la skribon orçizitan.

Kiu elektos min, deziraîon de multaj ricevos.La sinjorinon mem; çar ÿin dezirasla tuta mond’: el çiuj kvar angulojde l’ tero ili venas, por çi tiunsanktejon kisi de la sanktulinohome-spiranta. La dezertaj lokojHirkanaj kaj la stepaj izolejojde vasta Arabujo nun similasçefvojon por la princoj veturantajçi tien por rigardi belan Portian.La regno akva, kies arogantabuÿeg’ viza¸on de l’ çielo kraças,nur vane baras al spiritoj fremdaj:kvazaû trans rivereton ili venasçi tien por viziti belan Portian.En unu el la tri, portreto ÿiaçiela kuÿas. Çu verÿajne plumboentenas ÿin? Inferan tian pensoninfero rekompencus! Tro malindusla plumbo eç por gardi en mallumola tombotukon de kadavro ÿia.Aû çu mi pensu, ke karcero ÿiaestas ar¸ento, valoranta nur

57


dekone kontraû oro rafinita?Ho, peka penso! kadron pli malindanol oro meti al juvelo tia!Neniel povas esti. En Anglujoormono estas kun an¸ela bildostampita, — tamen sur la eksteraîo;sed tie çi interne, an¸elinosur ora lito kuÿas. La ÿlosilondonu. Elektis mi; bonÿanco sekvu!

PORTIA Jen, prenu, princo; kaj se mia bildotrovi¸as tie, jam mi estas via.Li malÿlosas la oran kesteton.

MAROKO Pro la infero! Kia jen objekto?Kranio de kadavro, kun paperoen okulkavo sia! La skribaîonmi legos.(Li legas.)

Ne çio brilanta el oro konsistas;Pri tiu çi fakto sa¸uloj insistas.Jam multe da homoj meritis inferonPor povi rigardi nur mian eksteron.La vermoj trovi¸as en tombo orita.Se vi estus egale kura¸a kaj sprita:Junulo, sed sa¸a, ne estus skribitaPor vi la respondo: Adiaû al vi, ¸isEterne. La svato por vi malvarmi¸is.

58


Malvarmo efektive; kaj klopodojperditaj; do adiaû, çio varma!Saluton al malvarmo! Venu frosto!Adiaû, Portia! Al mi tro dolorasla koro, por permesi adiaûontedlongan. Malgajninto jen foriras.Li eliras kun sia sekvantaro. Trumpetado.

PORTIA Agrabla forpermeso! Nun kuntirukurtenojn kaj foriru. Tiel çiujsamkoloruloj liaj min maltrafu.Ili eliras.

SCENO VIII.En Venecio. Sur strato.

Eniras Salarino kaj Salanio.SALARINO Mi vidis mem Bassanion, mia kara,

forveli; kaj veturas Gratianokun li; mi scias ankaû, ke Lorenzone estas en ilia ÿipo.

SALANIO Tiujudaço per kriegoj ekinstigisla dukon; kaj çi tiu akompanislin, por traserçi la Basanjan ÿipon.

59


SALARINO Li venis tro malfrue, ekforvelisla ÿipo; sed la duko tie aûdis,ke oni vidis en gondol’ Lorenzonkun sia Jessica amema. AnkaûAntonio mem certigis al la duko,ke ili ne kunÿipas kun Bassanio.

SALANIO Neniam mi pasion tian aûdis,tiel konfuzan, strangan, eksterliman,san¸i¸an, kiun tiu hundo judoelÿutis sur la stratoj: Ho, filino!Dukatoj miaj! Ho, filino mia!Forkuris kun kristano! Ho, kristanajdukatoj miaj! Ju¸on! La le¸aron!Dukatoj miaj kaj filino mia!Sak’ sigelita, du sigelitaj sakoj da dukatoj.duoblaj dukataîoj. Min prirabis la filino!Kaj la juveloj: ÿtonoj du, du ÿtonoj altvalorajkaj multekostaj, forÿtelitaj de filino mia!Justeco! trovu la knabinon; ÿi la ÿtonojn havas,ankoraû havas ÿtonojn multavalorajn kaj dukatojn.

SALARINO Lin sekvas la stratbuboj Veneciajkriante: liaj ÿtonoj kaj filino kaj dukatoj.

SALANIO Plej bone, ke Antonio akurateobservu sian tagon, aû tre certeli pagos tion çi.

60


SALARINO Ha! mi memoras:Hieraû mi kun franco paroladis;li diris, ke en la mallar¸a marointer Francujo kaj Angluj’ pereisriçe ÿar¸ita ÿipo nialanda.Çe la rakonto, pensis mi pri niaAntonio, kaj silente ekdeziris,ke ¸i ne estu lia.

SALANIO Estos bonese vi rakontos çion al Antonio;sed ne tro krude, çar ¸i povos vundi.

SALARINO Sur tero ne pasadas pli bonkoranoblulo. Vidis mi la adiaûoninter Bassanio kaj Antonio. Tiudiris al tiu çi, ke li revenosrapide laû ebleco; li respondis:Ne faru tion; ne pro mi, Bassanio,aferon tiun fuÿu, sed atendula plenan maturi¸on de la tempo.Koncerne mian akton kun la judo:en vian amoplenan menson tiosin eç ne trudu; estu vi gajega,kaj la plej çefajn pensojn vi direktual amindumo kaj amfestoj tiaj,kiaj al vi konvenos tie dece.Kaj tiam kun okuloj larmoplenaj

61


deturnis li viza¸on kaj palpintepost si, li kaptis kaj premegis manonBasanjan kun kortuÿo tre impresa.Tiel disi¸is ili.

SALANIO Al mi ÿajnas,ke por li sola li la mondon amas.Ni serçu lin vizite kaj per ioamuza distru pezan la humoronal li kroçitan.

SALARINO Tion do ni faru.Ili eliras.

SCENO IX.En Belmont. Salono en la domo de Portia.

Eniras Nerissa kun servisto.NERISSA Rapidu: la kurtenon senprokraste

detiru, çar la princo Aragonala îuron faris kaj al la elektonun venas.Trumpetado. Eniras la princo Aragona, Portiakaj iliaj sekvantaroj.

PORTIA Rigardu vi, nobela princo; tiejam staras la kestetoj; se divenosvi tiun, kiu min enhavas, tuj

62


solene oni faros nin geedzoj.Sed se maltrafe via moÿt’ konjektos,vi devas sen prokrasto forveturi.

ARAGONA Al tri kondiçoj min la îuro ligis:unue, al neniu iam nomi,kiun elektis mi el la kestetoj;kaj due, se maltrafos mi la ¸ustankesteton, tiam mi neniam posteproponu al virino, kiu ajn,min kiel edzon; laste, se erarosmi en elekto mia, tuj mi devasvin lasi kaj foriri senprokraste.

PORTIA Pri tiuj çi kondiçoj îuras çiuprovonto pri la senvalora mi.

ARAGONA Kaj tiel mi avertis min. Fortunoal mi donacu koresperon mian!Oro! Ar¸ento! Kaj malinda plumbo!

Donu çion, risku çion, min elektante.Se devas mi fordoni aû hazardi,antaûe devas vi pli belaspekti!La ora kesto kion diras? Jen:

Kiu elektos min, deziraîon de multaj ricevos.De multaj deziraîo! Tiu ”multaj”signifus eble nur la senprudentanamason, elektantan per la ÿajno.¯i ne plimulte lernas, ol trompebla

63


okulo instruadas; ne penetras¸is la interno, sed, hirund-similasur la ekstera muro nestas, rektekontraû vetera forto kaj dan¸ero.Ne volas mi elekti deziraîonde multaj, ne volante egalpasikun homoj ordinaraj, nek kalkulimin ano de barbaraj la amasoj.Vin do mi petas, trezorej’ ar¸enta,denove diru la devizon vian.

Min elektante, ricevos vi laû via merito.Bone dirite; çar fortunon logikaj laûtan nomon havi, kiu provossen signo de merito? Jam neniual si arogu eminentan lokon,ne meritinte ¸in. Deziras mi,ke altaj statoj, rangoj kaj oncojne estu subaçetaj, sed honorojeksteraj estu rekta rekompencopro la internaj ecoj! Tiam multajçapeloj manportataj dece sidussur kapoj indaj! Multaj, kiuj donasordonojn, tiam devus obeadi!El la nobela semo, kiel grandarikoltrestaîo tiam transloki¸usen vila¸anan garbon! En draÿita

64


pajlo kaj ventumaîo, kiel oftemalkaÿus ni la honorindan grenon! —Sed mi revenu al elekto mia:

Min elektante, ricevos vi laû via merito.Pretendos mi meriton. Por çi tiudonu ÿlosilon kaj mi sorton mianmalÿlosos sen prokrasto tie çi.Li malfermas la ar¸entan kesteton.

PORTIA Tro longa paûzo pro la trovitaîo.ARAGONA Objekto kia! jen portreto de

miopa idioto prezentantaal mi skribaîon! ¯in mi legos. Kiomvi malsimilas Portian! Kiom ankaûesperojn miajn kaj meriton mian!

Min elektante, ricevos vi laû via merito!Çu laû merito mia mi ricevasnur frenezulan kapon? Çu min decaspremio tia? Çu ne pli mi indas?

PORTIA Ofendo kaj ju¸ado estas agojapartaj kaj kontraûaj.

ARAGONA Hm! Jen kio?Li legas.)

Kesteton la fajro sepfoje elprovis;Sepfoje provi¸is la ju¸’, kiu povisNeniam maltrafi, sed ¸uste divenas.Stranguloj kisadas la ombrojn, sed venas

65


Al ili nur ¸uo de ombro. Mi konasMalsa¸ajn, al kiuj ar¸ento nur donasRebrilon; kaj tia la kesto, egale.Edzinon vi kian ajn prenu normale,Per mi tamen estos vi çiam kaptita.Foriru! Vi estas jam sago pafita.

Ju pli mi restos tie çi, des plimi montros min malsa¸a. Unukapaedzi¸petadi mi çi tien venis; —dukapa malsa¸ulo mi foriras.Adiaû, çarmulino! Çagrenate,observos mi la îuron, pacienci.Eliras Aragono kaj lia sekvantaro.

PORTIA Tiel kandela flamo papilionbrullekis. Ho, prudentaj malsa¸uloj!En sia elektado ili havasla sa¸on per sa¸eco mem maltrafi.

NERISSA Do sankte vera estas la proverbo:Pendÿnuro kaj edzinoiras laû sorta difino.

PORTIA Iru, Nerissa, tiru la kurtenon.Eniras servisto.

SERVISTO Çu sinjorino?PORTIA Jes; çu oni vokas?

66


SERVISTO Îus, sinjorino, çe la pordo, junaVeneciano devoja¸is; tiuantaûanoncas, ke sinjoro lianun alveturas; kaj la plej konvenajnsalutojn li prezentas: rekomendon,parolojn tre afablajn kaj, plej grave,donacojn multvalorajn. Tiel indanambasadoron en la amaferojankoraû mi ne vidis. Ne pli dolçeaprila tago antaûmontras karansomeron, ol sinjoron sian tiurajdanto.

PORTIA Volu halti; çar mi timas,ke tuj pretendos vi parenco, kiunper tiel festotaga paroladovi laûdas. Nu, Nerissa, ni rapidu;sopiras mi pri tiu kurieroKupida, la bontone kondutanta.

NERISSA Am-dio! se vin plaças, estu ¸iSinjor’ Bassanio.Ili eliras.

67


AKTO TRIA

SCENO I.En Venecio. Sur strato.

Eniras Salanio kaj Salarino.SALANIO Nu, kio da novaîo sur Rialto?SALARINO Ankoraû sen kontraûdiro vivas tie la famo, ke

Antonio havas ÿipon riçe sar¸itan, kiu pereissur la maro mallar¸a; mi pensas, ke oni nomasla lokon Goodwins; tre dan¸era malprofundaîokaj pereiga, kie kuÿas entombigitaj la kadavrojde multaj altaj ÿipoj, por tiel diri, se mia rapor-tintino la Famo estas verema honestulino.

SALANIO Mi volus rilate tiun aferon, ke ÿi estu la plejmensogema babilulino, kiu iam kraketis perzingibro, aû kredigis al siaj najbaroj, ke ÿi fune-bras la trian edzon. Sed estas vere, tute sen tro-diraj gliti¸oj kaj laûlar¸a irado sur la difinitaçefvojo de parolado, ke la bonulo Antonio, lahonestulo Antonio, — ho, se mi nur disponusterminon sufiçe bonan por akompani lian no-mon! —

68


SALARINO Tamen, pri la frazfina punkto.SALANIO Ha, kion vi diras? Nu, la fino estas, ke li perdis

unu ÿipon.SALARINO Mi deziras, ke tio estu finfino de liaj perdoj.SALANIO Mi ¸ustatempe diru amen! por ke la diablo ne

interkruci¸u kun mia pre¸o; çar jen li venas enla similaîo de judo.Eniras Shylock.Kiel nun, Shylock! kiuj novaîoj çe la komer-cistoj?

SHYLOCK Vi sciis, neniu pli bone, neniu pli certe ol vi, prila forflugo de mia filino.

SALARINO Jes, efektive; miaflanke mi konis la tajloron, kiufaris la flugilojn, per kiuj ÿi forflugis.

SALANIO Kaj Shylock, siaflanke, sciis, ke la birdeto jamricevis plumojn; kaj en tiaj okazoj, se ili forflu-gas de la nesto, oni ne kondamnas.

SHYLOCK Ÿi ja estas kondamnita pro tiu peko.SALARINO Jes, efektive, se la diablo povas esti ÿia ju¸isto.SHYLOCK Ve, ke mia propra karno kaj sango ribelis!SALANIO Fi, fi, la maljuna karnaço! Çu ¸i ribelas en tio-

ma a¸o?SHYLOCK Mi diras, ke mia filino estas mia karno kaj san-

go.SALARINO Pli diferencas inter si via karno kaj ÿia ol ebo-

no kaj eburo; pli viaj sangoj diferencas ol ru¸a

69


vino kaj rejna. Sed diru, çu vi aûdis, çu Anto-nio suferis perdon sur la maro, aû eble ne?

SHYLOCK Jen por mi plua malprosperaîo; bankrotulo,malÿparema dando, kiu preskaû timas montrila viza¸on sur Rialto; almozulo, kiu iam vena-dis tiel aplombe sur la komercplacon: li zorgupri sia kontrakto. Li kutimis nomi min procen-tegulo: li zorgu pri sia kontrakto. Li kutimispruntedoni monon pro kristana komplezemo;li zorgu pri sia kontrakto.

SALARINO Tamen kompreneble, se li malplenumos, vi neprenos lian karnon. Por kio utilas tio?

SHYLOCK Por logi fiÿojn. Se ¸i nutros nenion alian, ¸i nu-tros almenaû mian ven¸on. Li honte min trak-tis, li maltrafigis al mi duonmilionon, ridis primiaj malprofitoj, mokis miajn gajnojn, males-timis mian nacion, perfidis miajn marçandojn,malvarmigis miajn amikojn, incitis miajn mal-amikojn; — kaj pro kio? çar mi estas hebreo!Çu hebreo ne havas okulojn? Çu hebreo ne ha-vas manojn, organojn, mezurojn, sentojn, in-klinojn, pasiojn? Çu ne nutrata de samaj man-¸aîoj, vundata de samaj vundiloj, ema ekhavisamaj malsanoj, kuracata de samaj rimedoj,varmigata kaj frostigata de samaj vintro kaj so-mero, kiel estas kristano? Se vi pikas nin, çu ni

70


ne sangas? Se vi tiklas nin, çu ni ne ridas? Se vivenenas nin, çu ni ne mortas? Kaj se vi ofendasnin, çu al ni ne decas reven¸i? Se ni similas vinlaû ceteraîoj, ankaû laû tio ni vin similos. Sehebreo ofendas kristanon, kia estas çi ties hu-mileco? Nu, ven¸o. Se kristano ofendas heb-reon, kia, laû kristana ekzemplo, devas esti çities toleremo? Ven¸o, kompreneble. La malin-decon, kiun vi al mi instruas, mi plenumos; kajestos strange, se mi ne plibonigos la instruon.Eniras servisto.

SERVISTO Sinjoroj, mia mastro Antonio estas en sia do-mo kaj deziras paroli kun vi ambaû.

SALARINO Ni jam serçis lin tien kaj reen.Eniras Tubal.

SALANIO Jen venas alia el la gento; tria egalulo ne estastrovebla, se la diablo mem ne fari¸os judo.Eliras Salanio, Salarino kaj servisto.

SHYLOCK Kiel nun, Tubal? Kia novaîo el ¯enovo? Çu vitrovis mian filinon?

TUBAL Ofte mi venis, kie oni rakontis pri ÿi; tamen ÿintrovi mi ne povas.

SHYLOCK Nu, jen, jen, jen, jen vi havas! Malaperis dia-manto, kiu kostis al mi dumil dukatojn enFrankfurto! La malbeno neniam ¸is nun venissur nian nacion: ¸is nun mi ne sentis ¸in;

71


dumil dukatoj en tio kaj aliaj multe-, multekos-taj juveloj. Mi deziras, ke mia filino estu ka-davro çe mia piedo kaj la juveloj çe ÿia orelo!Ke ÿi estu kuÿanta sur portilo çe mia piedo kajla dukatoj en ÿia çerko! Çu neniu novaîo pri ili?Nu, tiel estas; kaj elspezi¸is en la serçado, mine scias kiom. Ho, perdo sur perdon! Formala-peras la ÿtelinto kun tiom kaj tiom aldone portrovi la ÿtelinton; kaj neniu kontentigaîo, neniuven¸o; ne: nek trovi¸as ia fatalo, kiu ne eksidussur miajn ÿultrojn; neniuj spir¸emoj, kiujn mine spirus; neniuj larmoj, kiujn mi ne verÿus.

TUBAL Jes, aliaj homoj ankaû renkontas malbonÿan-con: Antonio, kiel mi aûdis en ¯enovo, —

SHYLOCK Hej, hej, kion? fatalo, fatalo?TUBAL Pereis unu lia ÿipego, veturanta el Tripoliso.SHYLOCK Dion mi dankas, mi dankas al Dio! Çu vero, çu

nepre vero?TUBAL Mi parolis kun kelkaj el la ÿipanoj, kiuj savi¸is

el la pereo.SHYLOCK Dankon, dankon, bona Tubal! Bonaj, bonaj

novaîoj! Ha, ha, ha! Kie? Çu en ¯enovo?TUBAL Via filino elspezis en ¯enovo, laû la famo, en

unu nokto okdek dukatojn.SHYLOCK Vi ponardas min; neniam mi revidos mian

oron; okdek dukatojn! okdekon da dukatoj!

72


TUBAL Voja¸is kun mi kelkaj el la kreditoroj de Anto-nio al Venecio; ili îuras, ke vole-nevole li rom-pi¸os.

SHYLOCK Mi tre ¸ojas pri tio; mi turmentos lin; mi sufe-rigos lin; mi ¸ojegas pri tio.

TUBAL Unu el ili montris al mi ringon, kiun li ricevisde via filino intersan¸e por simio.

SHYLOCK Fi, fi al ÿi! vi faras al mi torturon, Tubal; tioestis mia turkiso; ¸in donis al mi Lea, kiam miestis fraûlo; mi ne fordonus ¸in por tuta dezer-to da simioj.

TUBAL Tamen Antonio estas nepre ruinigita.SHYLOCK Jes, efektive, tre, tre vere. Iru, Tubal, dungu por

mi advokaton; aran¸u kun li du semajnojn an-ticipe. Se li malplenumos, mi forprenos al li lakoron; çar nur se li estos for de Venecio, mipovos gajnadi laû mia volo. Iru, Tubal, iru kajrevidu min en la sinagogo; iru, bona Tubal; enla sinagogo, Tubal.Ili eliras.

73


SCENO II.En Belmont. Salono en la domo de Portia.

Eniras Bassanio, Portia, Gratiano, Nerissa kajakompanantoj.

PORTIA Mi petas vin, prokrastu iom; paûzualmenaû kelkajn tagojn ¸is hazardo;çar, se mal¸uste vi elektos, miseni¸os je kunesto via; tialdetenu vin, mi petas, kelkan tempon.Io pensigas min — sed ne la amo —,ke mi ne volas perdi vin; kaj certene tiel konsiladas la malamo.Sed, por ke vi pli bone min komprenu —fraûlino tamen langon ne posedaskrom penso, — mi volonte vin detenusmonaton tie çi aû du, ¸is sortonpri mi vi provos. Mi ja povus montridivenon ¸ustan, tamen nur îurrompe;kaj nepre mi ne rompos; tiel, eblemaltrafos vi kaj tiel al mi trudosla pekan volon, esti perfidinta.Riproças mi okulojn viajn, kiujper sorço dupecigis min; duonopropraîo via estas kaj duonola via — ne! mi volis diri ”mia”,

74


sed se miaîo, via; do tutaîoankoraû via. Sed tempaçoj nunajrajtaîojn baras kontraû posedantoj;propraîo via, do, ne estas via!Kaj se okazos peko, tiam irune mi, sed la fortuno, en inferon.Tro longe mi babilis, sed mi volasla tempon plilongigi, eltiradi,kaj streçi per prokrasto, por detenivin de elekto via.

BASSANIO Lasu minelekti, çar en stato mia nunanur vivas mi sur streça torturilo.

PORTIA Torturo! Do konfesu vi, Bassanio,ke vi perfidon miksis kun la amo.

BASSANIO Nenian krom malbela tiu speco:malfido pri efektivigo finade mia amo. Kiam fajr’ kaj ne¸okunvivos amikece, tiam ankaûpari¸os mia amo kun perfido.

PORTIA Tamen el sur streçilo vi parolas;kaj torturataj homoj çion diras.

BASSANIO Promesu vivon, — veron mi konfesos.PORTIA Konfesu do kaj vivu.BASSANIO La konfeso

nur estas: Mi konfesas, ke mi amas.

75


Aminda torturad’! Çar min instruasla torturisto mem pri savrespondoj.Sed iru mi al sorto kaj kestetoj.

PORTIA Komencu do! Mi estas enÿlositaen unu el la tri; se vi min amas,vi min eltrovos. Çiuj staru for,Nerissa kaj ceteraj. Dum elektonli konsideras, muzikadu; tiam,perdinte, li fini¸os kiel cigno,muzike distri¸ante; kaj por deceplenigi la komparon: miaj larmojliveros rivereton kaj la akvanmortliton lian. Sed li eble gajnos!Kaj kia tiam estas la muziko?Muziko tiam estas trumpetadoçe riverenc-farado de fidelajregatoj antaû re¸o îus kronita.¸i estas kvazaû sonoj de tagi¸ola dolçe enÿtelantaj en orelonfiançan, por lin voki al edzi¸o.Nun iras li ne malpli bravmiena,sed multe pli amata, ol la junaAlkido, kiam li rekaptis virgantributon, kiun Trojo krieganteal la marmonstro pagis. Mi prezentasofer-viktimon kaj la alestantoj —

76


virinojn la Dardanajn kun okulojlarmlacaj, elvenintajn por rigardiiradon de l’ laboro. Herkuleso,alpaÿu! Se vi vivos, same mi.Mi, kiu nur rigardas la batalon,pli tremas ol la batalanto, vi.Muziko, dum Bassanio meditas super lakestetoj.

KANTO Diru, de kie devenas la amo?Çu de la koro, çu de la cerbo?Kiel naskita, kiel nutrita?

Respondu, respondu.En la okuloj naski¸as la amo,Per rigardado nutri¸as; ho, gardu!Amo mortigas en sia lulilo.

Çiuj sonoru funebre pro l’ amo:Bojm bojm beluna bojm belun’.

ÇIUJ Bojm bojm beluna bojm.BASSANIO Tre povas esti, ke paradobjektoj

la plej malmulte da valoro havas.Ornamo çiam trompas en la mondo.En îur-proceso, pledo la plej putrakaj abomena povas ÿajni bona,se nur spicite per belsona voço.Çe religio, malbenita dogmohereza, kiu ajn, ricevos eble

77


aprobon kaj biblian citapogonel cerbo serioza, forkaÿantala malindecon sub ornamo bela.Malvirto la plej evidenta prenasvirtsignon ian sur la eksteraîo.Trovi¸as ofte malbravulo, koronhavanta malfidindan kiel sablaÿtuparo, sed li tamen portas barbontaûgan por Herkuleso aû por Marsofruntsulka, dum interna serço montrusen lia korp’ hepaton lakte blankan,kaj nur aspekton prenas li heroanpor fari sin timinda! Konsiderubelecon, kiel oni ¸in açetaslaû ¸ia pezo; tiel do montri¸asmiraklo de naturo; çar, portanteplimulte, oni estas pli malpeza.Kaj same, la krispitaj, orkoloraj,serpentaj bukloj, kiuj tiel gajeflirtadas kun la vento sur la kapode fama belulino, estas oftesenduba doto de alia kapo,kies kranio nun en tombo kuÿas.Ornamo tiel estas nur la bordoalloga de plej dan¸erplena maro;¸i estas skarpo bela vualanta

78


hindinon belan; aû, per unu vorto,ÿajnvera vesto de ruzemaj tempojpor kapti la plej sa¸ajn. Tial, vibelaça oro, vi nutraj’ malmolade Midas, vin neniel prenos mi;nek vin, vi pala sklavo, interhomekomuna; tamen, vi malgrasa plumbo;pliÿajne vi minacas ol promesas.Paleco via pli ol elokventoinfluas min. Çi tie mi elektas.Rezultu ¸ojo!

PORTIA (Flanken) Kiel la ceterajpasioj nun distri¸as en aeron;dubemaj pensoj, malesper’ maltima,teruro frosttremanta kaj îaluzola verdokula! Ho, vi amo, estumodera kaj ekstazon vian regu;la ¸ojon bridu laû mezuro; pli avarukun tiu çi troeco; benon viantro forte sentas mi; ¸in malpliigu,ke mi ne supersatu.

BASSANIO Kian trovon?Li malfermas la plumban kesteton.Jen similaîo de l’ belega Portia!Sed kiu disimila homo tielkun preskaû krea povo verkis ¸in?

79


Çu la okuloj movas sin? aû iliricevas kvazaû movon simpatiekun okulgloboj miaj? Spir’ mielala nefermitajn lipojn apartigas;tre dece tiel dolça bar’ disigasamikojn tiel dolçajn. Tie çiper siaj haroj rolas araneonpentristo kun la orfadena retoplektita por impliki virajn korojnpli firme, ol araneaîo tenaskaptitajn kulojn. Sed okulojn ÿiajnkiel li havis vidon por desegni?Çar, kiam li unuan pentris, tiukredeble povus sorçi ambaû liajn,kaj resti mem nepara. Sed rigardu:per kiom mia laûdo tiun ombronofendas per taksado ne sufiçealtÿata, sammezure jena ombropostsekvas lame la objekton mem.Jen la folio, kiu mian sortonentenas kaj anoncas.Li legas

Vi, kiu ne ju¸as laû nura aspekto.Egale bonÿancas por trafo, elekto!Çar bonan fortunon ricevis vi tian,Kontenta vi estu, ne serçu alian.

80


Se vere vin plaças çi tiu kondiço,Kaj vi la bonÿancon kalkulas feliço,Vin turnu al la sinjorino, ker-damo,Kaj ÿin ekposedu per kiso de amo.

Foli’ ¸entila, vere! Sinjorino bela,permesu; mi mandaton jenan portaspor doni kaj ricevi. Kiel unuel du publikaj konkurantoj, kiusin opinias bone meritinta,sed, çe aplaûdo kaj çieaj krioj,kun kapturni¸o staras, rigardanteen dubo, çu aûdataj la laûdkriojrilatas lin, aû ne, — tiele mi,çi tie, ho, belega sinjorino,en dubo staras, çu mi ¸uste vidas,¸is vi subskribos, jesos kaj sankcios.

PORTIA Vi vidas min, Bassanio Via Moÿto,kia mi staras. Kvankam por mi memsopiri al treega plibonigomodere mi dezirus, por vi tamenmi volus esti dudekoble mi,kaj tio eç trioble; pli belegamiloble; kaj pli riça — mirade.Por nur ricevi altÿatadon vian,mi volus havi sen mezur’, amikojn,virtojn, belecojn kaj bienojn. Tamen

81


plensumo mia estas nur tutaîode io konsistanta el: — knabinonesperta kaj ne klera kaj ne lerta;feliça, ke ÿi estas ne troa¸apor lerni; pli feliça, ke almenaûnatura ÿia sprito kapabligasal ÿi lernadon; laste, plej feliça,ke ÿi spiriton sian malsova¸ankonfidas al la via por instruo,kiel al re¸’, reganto kaj sinjoro.Mi mem kaj la miaîo nun fari¸isvi kaj la via. Antaû nur momentomi estis estro de çi tiu beladomego, mastro de l’ servistoj miaj,re¸ino de mi mem: kaj nun subitela domo, la servistoj kaj mi memal vi, sinjoro mia, apartenas.Mi çion donas kun çi tiu ringo;kaj ¸in se iam vi forigos, perdos,aû fordonacos, tio antaûmontrupereon finan de amsento via,kaj min rajtigu por insulti vin.

BASSANIO Min, sinjorino, je la parolpovosenigis vi. Nur sangopulso miarespondon donas; kaj en mia korpokonfuzo tia regas, kian montras

82


zumanta, ¸oja homamaso, kiunîus bele alparolis kara princo;kaj tiam çiuj ioj, kunfanditefari¸as vasto da nenio krom¸ojego senesprime esprimata.Sed kiam jena ringo jenan fingronforlasos, tiam min forlasos vivo;vi tiam povos kun certeco diri:Bassanio nepre mortis!

NERISSA Viaj Moÿtoj,Nun estas nia vico, kiuj starisapude kaj esperojn niajn vidisfari¸i realaîo, por gratuli:Sinjoro, ¸ojon! ¯ojon, sinjorino!

GRATIANO Moÿto Bassanio kaj Moÿtin’ aminda,al vi deziras mi: Vi ¸ojon havulaû via pensopov’; kaj tio certeneniel min senigos. Kaj mi petas,ke, kiam viaj Moÿtoj solenigoskontrakton la fidelan, tiam memedzi¸u ankaû mi.

BASSANIO Nu, kompreneble,se nur vi povos trovi la edzinon.

GRATIANO Mi dankas, Moÿto; ÿin vi jam provizis.Okuloj miaj viglas, kiel viaj.Vi la mastrinon vidis, mi rigardis

83


la domaninon; enami¸is vi,kaj mi — por tempokupo — enami¸is.Egale, Moÿto, ni meritis ambaû.Dependis via sorto de çi tiukesteto kaj okaze ankaû mia;çar, post amindumado ÿvitiganta,kaj amîurado ¸is palato miaseki¸is tute, fine mi ricevispromeson — espereble plenumotan —de jena belulin’, ke ÿi min amos,se nur akiros via sortoprovomastrinon ÿian.

PORTIA Çu, Nerissa, vere?NERISSA Jes, sinjorino, se vin plaças tio.BASSANIO Çu vi honeste, Gratian’, intencas?GRATIANO Sinjor’, honeste!BASSANIO En festeno nia

edzi¸o via estos tre ÿatata.GRATIANO Ni vetu kun ili pri la unua knabo per mil duka-

toj.NERISSA Kion? Kun garantiaîo deponita?GRATIANO Ne! çar en tiu okazo ni nepre malgajnus.

Sed kiu tie venas? Çu Lorenzokun sia paganino? Jen malnovaamiko Venecia; çu Salanio?Eniras Lorenzo, Jessica kaj Salanio.

84


BASSANIO Lorenzo kaj Salanio, bonvenintajvi estu, kiom povas bonvenigila çi-tiea nova mia stato.Se tion, kara Portia, vi permesas,amikojn bonvenigas mi, samlandajn.

PORTIA Tutkore, via Moÿto, ankaû mi.LORENZO Mi dankas vian Moÿton. Miaflanke,

mi ne intencis tiun çi viziton;survoje renkontinte je Salanio,mi cedis al insista lia peto,ke mi lin akompanu.

SALANIO Mi insistis, Moÿto,ne sen motivo, çar sinjor’ Antonioal vi lin rekomendas.Li donas al Bassanio leteron.

BASSANIO Antaû çiodiru, mi petas, kiel nune fartasamiko mia bona.

SALANIO Ne malsana,krom eble en spirito; nek li sanas,krom eble en spirito; lian statonletero tiu montros.

GRATIANO Vi, Nerissa,la fremdulinon jenan bonvenigu;prizorgu ÿin. Salanio, mi salutasEl Venecio kiuj do novaîoj?

85


Çu sanas tiu estro-komercisto,bonul’ Antonio? Certe lin ¸ojigossukceso nia. Estas ni Jasonoj;ni la ÿafveston gajnis.

SALANIO Volus mi,ke vi gajnintoj estu de l’ ÿafvestode li perdita.

PORTIA Jena skribitaîoenhavas ion malagrablan, kiuforigas de la vangoj de Bassaniola ru¸on; eble mortis iu kara;nenio monda, ekster tio, povusinflui tiel strange la humoronde sintenulo. Pli kaj pli malbone!Permesu min, Bassanio; mi fari¸isduone vi kaj devas duonprenikun vi libere çion enhavatanen la skribaîo.

BASSANIO Çarma mia Portia,jen kelkaj el plej malagrablaj vortoj.jam iam makulintaj skribfolion!En la unua tempo, sinjorino,de miaj am-proponoj, mi liberekonfesis, ke riçaîo mia tutanur en la vejnoj fluas, ke mi estassimple nobelo. Tiam mi parolis

86


la veron; tamen, sinjorino kara,vi vidos, ke, taksante min je nulo,eç tiel fanfaronis mi. Anstataûcertigi, ke nenion mi valoras,mi devus tiam diri, ke mi estaseç malpli ol nenio; çar mi verealkroçis min al unu plejkarulo,tiel amikon mian implikantekun lia malamiko, — por havigial mi rimedojn. Jen komunikaîo.Papero ¸ia kvazaû de l’ amikola korpo estas; çiu ¸ia vortosangoÿprucanta buÿsimila vundo.Salanio, çu ¸i povas tiel esti?Çu vere malsukcesis çiuj liajkomerc-hazardoj? Eç ne unu trafis?el Tripoliso, Meksikuj’, Anglujo,Lisboa, Berberujo kaj Hindujo?Çu eç ne unu ÿipo sin forsavisde l’ rokoj, malamikaj por komerco?

SALANIO Sinjoro, eç ne unu. Ekster tio,se eç li havus nun kontantan monon,la judo, kiel ÿajnas, ne akceptusrepagon. Mi neniam konis homon,an homoforman beston, tiel akreavidan por detrui homaranon.

87


Matene kaj vespere li la dukonturmentas; li la staton mem admonaspri rajtoperdo, se al li justeconmalhelpos regnaj homoj. Eble dudekkomercegistoj, eç la duko memkaj altranguloj la plej eminentajkun li elprovis rezonadon, tamenankoraû li persistas en malicapretendo sia pri la ju¸asigno,pri la justeco kaj pri sia akto.

JESSICA Kun li lo¸ante, mi lin aûdis îurial Tubal kaj al Çus, samlandaj homoj,ke li avidas pli l’ Antonian karnonol dudekoble la de li ÿuldatanmonsumon; kaj mi scias, Via Moÿto,ke se la le¸o kaj aûtoritatolin ne malhelpos, tiam kompatindaAntonio tre suferos.

PORTIA Çu ¸i estasamiko via kara, la premato?

BASSANIO Por mi amiko la plej kara; virola plej bonkora; malplej lacigeblaspirito, çiam preta por komplezi;viro montranta la antikvan Romanhonoron pli ol çiu nun spirantaen Italujo.

88


PORTIA Kian sumon ÿuldasli al la judo?

BASSANIO Jam por mi li ÿuldastrimil dukatojn.

PORTIA Çu ne pli ol tiom?Do pagu sesmil kaj kontrakton liannuligu; eç la sesmil duobligu;kaj tion triobligu jam, prefereol ke amiko tia unu haronforperdu pro la kulpo de Bassanio.Unue min en pre¸odom’ donacuper nomo de edzino; tiam for!al Venecio kaj amiko via;çar vi neniam devas flanke kuÿide Portia kun animo maltrankvila.Oron vi povas havi por repagila bagatelan ÿuldon dudek fojojn;kaj ¸in paginte, tien çi kondukuamikon la fidelan. Intertempemi kaj Nerissa, mia domaninovivos en stato de knabin-vidvinoj.Sed nun klopodu ni! çar vi forirosen la edzi¸otago mem. Gastiguamikojn viajn; estu gajmiena.Çar kare estas vi pagita, karemi amos vin. Sed legu nun al mi

89


la komunikon de l’ amiko via.BASSANIO (Legas) Karulo Bassanio, malprosperis al mi çiuj

miaj ÿipoj; miaj kreditoroj i¸as kruelaj; miaj rime-doj estas tre malvastigitaj; mia kontrakto kun lajudo estas limpasinta; kaj çar, pagante ¸in, mi ne-pre ne povos vivi, do rilate çiujn ÿuldojn inter vikaj mi ni estas kvitaj, se nur mi povos vidi vin çemia morto. Tamen faru laû plezuro via: se viaamo ne inklinigas vin veni, ankaû vin ne devigumia letero.

PORTIA Amato, rapidigu la aferojnkaj ekvoja¸u.

BASSANIO Çar mi havas vianpermeson forveturi, mi rapidos.Sed ¸is reveno mia, mi kulpigosneniun liton per ripozo, kiusin intermetus inter vi kaj mi.Ili eliras.

90


SCENO III.En Venecio. Sur strato.

Eniras Shylock, Salarino, Antonio kajkarceristo.

SHYLOCK Vi, karceristo, gardu lin. Kompatonal mi ne predikadu. Tie starasla malsa¸ulo, kiu pruntdonadispro danko. Karceristo, lin prizorgu,

ANTONIO Tamen afable, Shylock, min aûskultu.SHYLOCK Mi nepre havos la kontraktan rajton;

vi ne parolu kontraû mia rajto.Mi metis îuron, havi mian rajton.Neofendite vi min nomis hundo:sed, çar mi estas hundo, gardu vinde miaj dentoj. Devas malrifuzila duko mian peton pri justeco.Mi miras, vi malinda karceristo,ke vi, naive, tiel promenigaslin laû deziro lia.

ANTONIO Mi petegas,aûskultu min.

SHYLOCK Mi volas havi rajton;aûskulti mi ne volas; nepre rajtonmi havos; do vi plu ne paroladu.Ne volas mi fari¸i lacokula

91


molkapa malsa¸ulo kaj balancimalseveri¸an kapon kaj spir¸emikaj cedi, pro Kristanaj petegantoj.Ne sekvu; ne toleros mi parolon;mi rajton nepre havos.Li eliras.

SALARINO Tio estashundaço la plej necedema, kiukun homoj iam lo¸is.

ANTONIO Lasu lin.Mi jam ne sekvos lin kun vanaj petoj.Mi scias bone, kial li atencasal mi la vivon, çar mi ofte savisel liaj persekutoj pro limpasomultajn al mi plendintajn. Tial limalamas min.

SALARINO Sed certe tiun çiproceson ne subtenos nia duko.

ANTONIO Ne povas li malhelpi la kuradonde l’ le¸o, pro la kontentiga statoçe ni en Venecio de l’ fremduloj.Se oni ¸in difektos, tio naskosplendojn pri la justec’ en lia regno;çar, en çi tiu urbo, la komercokaj la profit’ koncernas nacianojnel çiuj landoj. Tial iru ni.

92


Mal¸ojoj kaj malgajnoj lastatempajmin tiel malgrasigis, ke apenaûda karno unu funton mi disponospor sangavida mia kreditoromorgaûe. Nu, antaûen, karceristo.Mi pre¸as Dion, ke Bassanio venupor vidi min elpagi lian ÿuldon;tiam ne zorgas mi pri la cetero!Ili eliras.

SCENO IV.En Belmont. Çambro en la domo de Portia.

Eniras Portia, Nerissa, Lorenzo, Jessica kajBalthasar.

LORENZO Mi devas, sinjorino, ¸in parolieç en çeesto via, ke vi havaspri l’ amikeco noblan, veran senton;kio plej forte montras sin en tio,ke tiel vi elportas la forestonde l’ edzo la nobela. Se vi tamenkonscius, kian homon vi honoras,al kia honorinda viro vila helpon sendas, mi certigas vin,vi pli fierus pri bonfaro via,

93


ol kiom vin devigas la kutimamalavareco via.

PORTIA Pri bonfarojankoraû mi neniam pentis, ankaûpri tiu çi ne pentos mi; çar, kiamkomune vivas kaj pasigas temponkunuloj kaj egale sur animola amikecan ju¸on portas, neprelaû ia grado ili reciprokasrilate trajtojn, morojn kaj spiriton;jen kio inklinigas min supozi,ke tiu çi Antonio, çar li estasde mia edz’ amiko plej intima,similas ankaû nepre lian moÿton.Se tiel estas, kiel tre malkarela similulon de animo miami elaçetis for de lia statode mizerec’ infera! Sed sufiçe:tro ÿajnas kvazaû min mi laûdas mem.Alian temon aûdu nun. Lorenzo,la mastrumadon de çi tiu domoen manojn viajn komisias mi¸is mia edz’ revenos. Miaflanke,sekretan îuron spiris mi çielen,ke mi en pre¸a meditado vivos,akompanate nur de tiu çi

94


Nerissa, ¸is reveno de Bassaniokaj Gratiano. En mona˛inejostaranta en du-mejla interspaconi lo¸os. Ne rifuzu, mi petegas,çi tiun taskon, kiun al vi trudasnun mia amo kaj bezono ia.

LORENZO Volonte, sinjorin’, ordonojn viajnafablajn çiam obeados mi.

PORTIA Jam miaj homoj mian volon scias,kaj vin, kun Jessica, respektos kvazaûmoÿton Bassanion kaj min mem. Adiaû¸is la revido nia!

LORENZO Belaj pensojkaj ¸ojaj horoj akompanu vin!

JESSICA Çiel feliça estu via koro,fraûlina moÿto.

PORTIA Pro la bondeziromi dankas vin; volonte mi ¸in turnasreen sur vin. Adiaû, Jessica!Eliras Jessica kaj Lorenzo.Nu, Balthasar, çar mi vin trovis çiamfidel-honesta, tiel ankaû nunmi trovu. Tiun çi leteron prenu,kaj vi penadon plej virecan uzuPadoven rapidegi; enmanigual mia kuzo mem, doktor’ Bellario;

95


kaj vidu, ke la notojn kaj la vestojn,kiujn al vi li donos, vi alportukun pensa rapidec’ al la vadejo,publika transirejo de l’ riveroal Venecia vojo kondukanta.Per vortoj ne prokrastu, sed foriru.Pli frue tien trafos mi, ol vi.

BALTHASAR Laû povo, sinjorino, mi rapidos.Li eliras.

PORTIA Nerissa, viglu. Mi laboron havas,por vi ankoraû nekonatan. Edzojnniajn revidos ni neatendite.

NERISSA Çu ili vidos nin?PORTIA Rigardos, jes,

Nerissa, sed en tiaj vestoj, kiujal ili supozigos, ke al nila manko mankas. Mi libere vetos,ke el ni du, vestitaj laû la modode junaj viroj, mi la sintenadonpli decan montros kaj ponardon mianpli bravmiene portos. Mi parolosper san¸i¸anta knaba-vira voçoÿalmeca; el paÿetoj du afektajpaÿegon viran faros mi; malpacojnjunule fanfaronos; mi mensogosstrange pri iaj moÿtaj sinjorinoj

96


pri amo min petintaj: rifuzite,malsanis ili, mortis, mi ne zorgis;tiam mi pentos, malgraû çio voloske estus mi ne mortigint’ ilia.Mi dudek tiajn mensogetojn diros,kaj îuros homoj, ke, almenaû jaron,lernejon mi forlasis. En la cerbomi portas mil bubegajn petolaîojnde tiaj hometaçoj: tiajn mipraktikos.

NERISSA Çu ni nin al viroj turnos?PORTIA En virojn ni nin san¸os. Via frazo

duoblan sencon portas, çe malnoblainterpretanto. Sed ni iru: mi klarigosla tutan planon en kaleÿo mianun atendanta nin çe la pordegode l’ parko; do rapidu; mem hodiaûni devas dudek mejlojn traveturi.Ili eliras.

97


SCENO V.La sama. En ¸ardeno.

Eniras Launcelot kaj Jessica.LAUNCELOT Jes, vere; çar rimarku, ke la malbonaîoj de la

patro estas punotaj sur la idoj; tial mi certigasal vi, ke mi timas pri vi. Çiam mi libere parolisal vi, tial nun mi montras al vi mian obstinionpri la afero; tial estu trankvila, çar vere mi ob-stinias, ke vi estas kondamnita. Ekzistas en ¸inur unu espero, kiu povas helpi al vi; kaj tiuestas nur speco de bastarda espero.

JESSICA Kaj kiu estas tiu espero, mi petas?LAUNCELOT Vi iom povas esperi, ke via patro ne naskigis

vin: ke vi ne estas filino de judo.JESSICA Efektive tio estus bastarda speco de espero;

tiam la malbonaîoj de mia patrino estus puna-taj sur mi.

LAUNCELOT Vere tiam mi timas, ke vi estas kondamnita proambaû gepatroj viaj; tiel penante eviti Scilon,vian patron, mi trafas en Karibdon, vian patri-non. Nu, vi ambaûrilate perdi¸is.

JESSICA Mi estos savita pro mia edzo: li kristanigis min.LAUNCELOT Vere des pli li estas kulpa; jam estis sufiçe da ni

kristanoj, jam estis kiom povis vivi, unu kajalia. Tiu farado de kristanoj altigos la koston de

98


porkoj; se ni çiuj fari¸os porkoman¸uloj, bal-daû mono ne havigos al ni trançaîon da lardosur la karboj.Eniras Lorenzo.

JESSICA Mi rakontos, Launcelot, al mia edzo, kion vidiras; jen li venas.

Date post:	31-Jan-2021
Category:	Documents
Upload:	others
View:	3 times
Download:	0 times

La Venecia komercisto - i-espero.infoi-espero.info/files/elibroj/eo - shakespeare... · LA VENECIA...

Documents