А.Балжинням.,PhD

ЭМШУИС, АУС, Сэргээн засах анагаах ухааны тэнхим

Артритийн сэргээн засах эмчилгээ

Ревматойд артритРА гэдэг нь шалтгаан нь тодорхойгүй, олон

эрхтэн тогтолцоог хамарсан аутоиммунны системийн өвчин юм.

Үений синовиал мембраныг анхдагчаар гэмтээдэг үений бусад бүтэц бүгд гэмтдэг

Ревматойд артрит

Үений гэмтэлСиновиал мембран (бичил судас) синовиал

эсүүд профилераци судас өргөснө, хавагнана, фибрин эксудаци Т лимфоцит инфильтрат синовиум гипертрофи паннус үүснэ

Ревматойд артритПаннус үүсэх

РА-ийн үндсэн шинжПаннус гэдэг нь үений мөгөөрсийг хучиж байдаг

хөхлөгт эдийн мембран юм.Фибробласт-төст эсүүд үений эргэн тойрны яс

болон мөгөөрсийг гэмтээдэгСудасны хөхлөгт эд нь

Профилеряци болсон фибробластОлон тооны жижиг судас олон тооны үрэвслийн эсүүд

ялангуяа Т лимфоцитүүдЦөөн тооны коллаген ширхэг

Хожуу шатанд үений анкилоз болж болно

Ревматойд артритТархалт

Эмэгтэй:эрэгтэй 2:1Тохиолдол нийт хүн амын 1%УдамшилНас 20-60 нас, оргил үе 40-50

ШалтгаанТодорхойгүйҮндсэн онол

Гадаад орчны таагүй нөлөө (халдвар)Удамшлын урьдал хүчин зүйлАутоиммуны

Ревматойд артрит

Оношлогоо (АНУ)7 шалгуураас доод тал нь 4 байвал1-4 дэх шалгуурт байгаа шинж доод тал нь 6 долоо хоног

үргэлжилсэн

Ревматойд артрит:Оношлогоо1. Өглөөний хөшингө

Үений эргэн тойрон Доод тал нь 1 цаг үргэлжилнэ

2. 3, түүнээс олон үений артрит 3, түүнээс олон үе нэгэн зэрэг гэмтэж, хавагнасан 14 үе хоёр талдаа адил гэмтсэн (PIP, MCP, бугуй, тохой, өвдөг, шагай МТР)

3. Сарвууны үений артрит Бугуй, MCP/PIP үений дор хаяж аль нэг нь гэмтсэн

4. Симметрик артрит Биеийн аль нэг хэсгийн үе хоёр талдаа зэрэг гэмтэх Абсолют симметрик заавал биш:

5. Ревматойд зангилаа Үений тэнийлгэх гадаргуу, үений төвгөр, үений ойролцоох эдэд арьсан дор

зангилаа тэмтрэгдэнэ

6. Ревматойд фактор эерэг

7. Рентген шинжилгээ Эрози, ясны декальцифекаци, бугуй, сарвууны үений завсар жигд нарийссан

Ревматойд артрит

Өглөөний хөшингийн үргэлжлэх хугацааМСР, РIP, MTP-ийн РА 1-2 цагDIP-ийн ОА < 30 минутБехтеревийн өвчин, бүсэлхий-ууцны үе

ойролцоогоор 3 цаг

Ревматойд артритЭмнэлзүйн шинжАажим, алгуур эхлэлтэй 50-70%

Эхний шинж системийн эсвэл үений гэмтлээр илрэнэХэдэн долоо хоногоос сарын хугацаанд илрэнэЯдрана, биеэр туурнаЯс, булчингаар нилэнхүйдээ өвдөнө (магадгүй үений

гэмтлээс өмнө илэрч болно)Гэмтсэн үе 1-ээс илүү цагийн хугацаагаар хөшинөҮе хавдана, улайнаГэмтсэн үений эргэн тойрны булчин хатингаршинаБие арзайхгүйгээр бага зэрэг халуурна

Ревматойд артритЭмнэлзүйн шинжЦочмог эхлэлтэй 10-20%

Хэдэн өдөрт шинж тэмдэг илрэнэБулчин хүчтэй өвдөнөСимметрик гэмтэл харьцангуй бага байна

Завсрын 20-30%Хэдэн өдрөөс хэдэн долоо хоногт илрэнэҮе симметрик гэмтэх нь илүү байна

Ревматойд артритЛабораторийн шинжилгээ

Баттай шинжилгээ байхгүйRF (+)

85% (+), СОЭ ↑, С-реактив (+)

Өвөрмөц бусТромбоцитоз, гипохромны анеми, эзонофилиаСиновиал шингэн: нягтшил багасна, цагаан эс

1000-75 000/mm3, > 70%PMNs, тунгалаг бишГипергаммаглобулинемигипокомлементеми

Ревматойд артритРентген шинжилгээ

Эрт илрэх шинжЗөөлөн эд хавагнанаҮений зай

Хожуу илрэх шинжҮений зай жигд нарийсанаҮений тэгш хэмт байдал алдагданаҮений капсул бэхлэгдэх хэсэгт яс барзгар (эрози) болноҮений ойролцоох яс сийрэгжинэ

Ревматойд артритҮений гэмтэл

Сарвуу, бугуйХүзүүний нугалам С1-С2Тавхай, шагайТүнх, өвдөг

ЯвцӨглөөний хөшингө → синовиал үрэвслийн

үндсэн шинж > 1 цагБүтцийн үрэвсэл→ эмзэглэлтэй үе тэмтрэхэд

халуун, хавагнасан байнаБүтцийн гэмтэл → мөгөөрс гэмтэж, үений эргэн

тойрны яс эрози болно

Дээд мөчдийн артритийн хэлбэрүүд

Товчны нүхний деформаци (Boutonniere) Механизм

Латерал багцыг барьж байдаг тэнийлгэгч шөрмөсний захын хэсгийн урагдал эсвэл сулрана

Эхлээд PIP үений синовит шалтгаан болно Тэнийлгэгч шөрмөсний хажуугийн багц

доош мултарснаас PIP үе нугаларна PIP үе шөрмөснөөсөө цүлхийж гарснаар

товчны нүхний шинж гарна Дистал үе хэт тэнийнэ

Үр дүн PIP үе нугаларна DIP үе хэт тэнийнэ MCP үе хэт тэнийнэ

Эмчилгээ Boutonniere бөгж хэлбэрийн сплинт

Дээд мөчдийн артритийн хэлбэрүүдХунгийн хүзүүн шинж Хамгийн их тохиолдоно Механизм

Нугалагч теносиновит → MCP үенд нугалах хэлбэрийн контрактур үүснэ

Интринсик булчингийн (lumbricalis, interosses) контрактур→ MCP, PIP хэт гэдийнэ

Хуруу нугалагч гүнийн булчин шөрмөс контрактур →DIP нугаларна

Үр дүн MCP үе нугалах контрактур PIP үе тэнийлгэх контрактур DIP үе нугалах контрактур

Эмчилгээ Бөгж хэлбэрийн сплинт

Дээд мөчдийн артритийн хэлбэрүүд

Улнар хазайлт (ulnar deviation) Механизм

Ãàðûã ÷àíãà àòãàõ ¿åä õóðóóíû óðò íóãàëàõ áóë÷èíãóóä ÷èã÷èé õóðóó ðóó áóãóéã òàòäàã

4,5-ð õóðóóíû øèâí¿¿ð ÿñíû òîëãîé íü ÷èã÷èé õóðóó ðóó ÷èãëýñýí áàéäàã òóë àìàðõàí ìóëòàðäàã

Radial êîëëàòåðàë ëèãàìåíò íü ulnar ëèãàìåíòàà áîäâîë èë¿¿ óðò, íèìãýí òóë àìàðõàí ñóíàæ òàòàãääàã

Ulna-ä áýõëýãäñýí õóðóóíû èíòðèíñèê áóë÷èíãóóä radiàl õýñãèéí áóë÷èíã áîäâîë èë¿¿ õ¿÷òýé áºãººä ãàðûã àòãàõ ¿åä ÷èã÷èé õóðóóíû ãàäàãøëóóëàõ áóë÷èí ulna ÷èãëýëä áóãóéã òàòäàã

ªäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààíóóäûí èõýíõè íü ÷èã÷èé õóðóóíû ÷èãò õèéãääýã.

Extensor carpi ulnaris, ulnar, radial collateral лигамент сулрах Үр дүн

Бугуй чигчий хуруу чигт хазайна

Эмчилгээ Сплинт Үе хамгаалах

Дээд мөчдийн артритийн хэлбэрүүдFlexor tenosynovitisInstability of the carpal boneFloating ulnar head (piano-key sign-think of the

black keys)Resorptive ArthropathyPseudobenediction SignShoulder deformitiesElbow deformitiesCervical spine instability

Доод мөчдийн артритийн хэлбэрүүдТүнхний үений деформаци

Нийт РА-тай өвчтөний 50%д тохиолддог2 үе хамранаДунд чөмөгний толгой бүлтийж гарнаРА-ийн дүнд түнхний үений артрит болно

Өвдөгний үений деформациИхэвчлэн 2 үеийг хамранаӨвдөг гүйцэд тэнийхгүй, нугалах хэлбэрийн контрактур

үүснэ4 толгойт булчин хатингиршсанаас тойгонд ачаалал

ихсэнэӨвдөгний үений дотоод ачаалал ихэссэнээс үений шингэн

тойгруу гадагш гарч болно (popliteal or Baker’s cyst)

Доод мөчдийн артритийн хэлбэрүүдШагайн үений деформаци

Лигамент суларснаас пронаци (hindfoot) болноTarsal tunnel хамшинж

Синовиал үрэвслийн улмаас шилбэний арын мэдрэл дарагдана

Тавхайн деформациHammer toe

MTP and DIP үе хэт тэнийж, PIP үе нугаларнаClaw toe

MTP хэт тэнийж, PIP and DIP үе нугаларнаБиеийн жин авах үед хөлийн metatarsal толгой өвдөнө

Hallux valgusХөлийн хуруу хажуу тийш хазайна

Ревматойд артритЭмчилгээ

Эмийн эмчилгээЭмчилгээний дасгалФизик эмчилгээОртезҮе хамгаалах Гэрийн нөхцөлд дасгал хийх

ЗОРИЛГО¯å ñóäëàà÷ ýì÷ - ýíý ºâ÷íèé ÿâöûã õÿíàæ,

øàëòãààíû ýñðýã ýì÷èëãýý õèéäýã áîë ñýðãýýí çàñàë÷ ýì÷ - ºâ÷òºíèé ¿éë àæèëëàãààíû ÷àäâàðûã ñýðãýýæ, òîãòâîðæóóëàõ, ÷àäâàð àëäàãäëààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ýì÷èëãýý õèéäýã.

ÀÐÒÐÈÒÛÍ ÑÝÐÃÝÝÍ ÇÀÑÀÕ ÝÌ×ÈËÃÝÝ

Ñýðãýýí çàñàõ ýì÷èëãýýíèé îëîí àðãóóäáàéäàã. Òóõàéëáàë: Эмийн эмчилгээÕºäºë㺺í õÿçãààðëàõÝì÷èëãýýíèé äàñãàë (¿åíèé äàëàéö, õ¿÷,

òýñâýð õºãæ¿¿ëýõ)Õºäºë㺺í áîëîí àõóé çàñàë ýì÷èëãýýÔèçèê ýì÷èëãýýОртез¯åíèé ãýìòëýýñ ñýðãèéëýõ, ¿å õàìãààëàõ

àðãàä ñóðàëöóóëàõ /¿å õàìãààëàõ òåõíèê/

Õºäºë㺺í õÿçãààðëàõ

Òîäîðõîé õóãàöààãààð õºäºë㺺íõÿçãààðëàõ íü öî÷ìîã ¿ðýâñëèéã íàìæààõõàìãèéí ñàéí ýì÷èëãýýíèé àðãà þì.

¯ðýâñýæ, ãýìòñýí ¿åíèé òóõàéí õýñãèéí õºäºë㺺íèéã õÿçãààðëàõ (local rest)

Õýâòðèéí äýãëýì (Systemic rest)Áîãèíî õóãàöààãààð õºäºë㺺íèéã

õÿçãààðëàõ (short rest period)

Upper extremities orthosis

Lower extremities orthosis

Ôèçèê ýì÷èëãýý Ôèçèê ýì÷èëãýýã ¿ðýâñëèéí ýñðýã,

ºâäºëòíàìäààõ, íºõºí òºëæèëòèéã ñàéæðóóëàõãýñýí ¿íäñýí ÷èãëýëýýð õèéäýã. õ¿éòíèé ýì÷èëãýýäóëààíû ýì÷èëãýý öàõèëãààí ýì÷èëãýýèëëýã ýì÷èëãýýí¿¿äèéã ºðãºí

õýðýãëýäýã

Õ¿éòíèé ýì÷èëãýý

Äóëààíû ýì÷èëãýý

Ýì÷èëãýýíèé äàñãàë ýì÷èëãýý Àðòðèòòàé ºâ÷òºíä ýì÷èëãýýíèé äàñãàëûã äàðààõçîðèëãîîð õèéíý. ¯¿íä:¿åíèé õºäºë㺺íèé äàëàéöûã íýìýãä¿¿ëýõ,

òîãòâîðæóóëàõ /èäýâõòýé, èäýâõã¿é, õàãàñ èäýâõòýé/

áóë÷èíãèéí õ¿÷èéã õºãæ¿¿ëýõ, ñàéæðóóëàõñòàòèê áîëîí äèíàìèê òýñâýðèéã õºãæ¿¿ëýõ

/èçîìåòðèê, èçîòîíèê, èçîêèíåòèê/¿åíèé õºäºë㺺íèé êîîðäèíàöèéã ñàéæðóóëàõÿñíû íÿãòøèëûã íýìýãä¿¿ëýõºâ÷òºíèé à÷ààëàë òýñâýðëýõ ÷àäâàðûã

íýìýãä¿¿ëýõººðòºº ¿éë÷ëýõ ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ÷àäâàð àëäàãäëààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ

Ò¿íõíèé ¿åíèé àðòðèò Ñýðãýýí çàñàõ ýì÷èëãýýíèé ãîë çîðèëãî íüò¿íõíèé ¿åíèé íóãàëàõ õýëáýðèéí êîíòðàêòóð¿¿ñãýõã¿é, ÿâàõ õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã

àâ÷¿ëäýõýä îðøèíî. ªäºðò 2 óäàà 30-40 ìèíóòààñ áàãàã¿é

õóãàöààãààð õàòóó îðîí äýýð äîîø õàðæ ò¿íõíèé ¿åèéã ñóíãàí òýíèéëãýæ õýâòýæ áàéõ ¸ñòîé

Ò¿íõíèé ¿åýð ¿åíèé õºäºë㺺íèé äàëàéöûí äàñãàë áîëîí ñóíãàëòûí äàñãàë, õîëäóóëàã÷ áîëîí òýíèéëãýã÷ áóë÷èíãèéí èçîìåòðèê äàñãàëûã òîãòìîë õèéíý

ªâäºãíèé ¿åíèé àðòðèò

Ñýðãýýí çàñàõ ýì÷èëãýýíèé ãîë çîðèëãî íüºâäºãíèé ¿åíä íóãàëàõ õýëáýðèéí êîíòðàêòóð¿¿ñýõýýñ ñýðãèéëæ, ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààã

õýâèéíàâ÷ ¿ëäýõýä îðøèíî. ßâãàí ñóóõã¿é áàéõ, íàìõàí ñàíäàë îðîí äýýð

ñóóõã¿é áàéõ, æîðëîíã ºíäºðëºõ øààðäëàãàòàé.¯åíèé õºäºë㺺íèé äàëàéöûí äàñãàë Ãóÿíû àðûí áóë÷èíã ñóíãàõ äàñãàë 4 òîëãîéò áóë÷èíãèéí èçîìåòðèê äàñãàëûã ºäºðò

ãóðâààñ äîîøã¿é óäàà òîãòìîë õèéõ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé.

¯å õàìãààëàõ òåõíèê

Àëèâàà õºäºë㺺íèéã õàìãèéí õÿëáàð àðãààð, ÿäðàõã¿é, ¿åíä äàðàëò ¿ç¿¿ëýõã¿é, ºâäºëò ¿¿ñãýõã¿éãýýð, ýíåðãè õàìãèéí áàãà çàðöóóëæ õèéõèéã ¿å õàìãààëàõ òåõíèê ãýíý.

¯å õàìãààëàõ òåõíèê

Íýã áàéðëàëä óäààí õóãàöààãààð áàéõààñ çàéëñõèéõ

¯ðýâñýæ, ãýìòñýí ¿åí äýýð õàìãèéí áàãà äàðàëò î÷èõîîð çºâ áàéðøëûã ñîíãîõ

¯åíèé õºäºë㺺íèé äàëàéö, áóë÷èíãèéí õ¿÷èéã õýâèéí õýìæýýíä áàéëãàõ, äàñãàë õèéõ

Àæèë, õºäºë㺺í õèéõäýý õàìãèéí õ¿÷òýé òîì ¿å¿äèéã àøèãëàõ

¯å áîëãîíûã àíàòîìè áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû òýíõëýãýýð òîãòâîðòîé áàéëãàõ

À÷ààëëûã èõä¿¿ëýõã¿é áàéõÒîõèðñîí òóñëàõ õýðýãñýë õýðýãëýõ

øààðäëàãàòàé

¯å õàìãààëàõ çàð÷èì

¯åíèé äàëàéöààð ã¿éöýä õºäºëãºõ äàñãàë

Ãàð, ñàðâóóíû ãýìòëèéã èõýñãýõ áàéðëàëä áàéëãàõã¿é áàéõ

Áóãóéã ýðõèé õóðóóíû ÷èãò õºäºëãºæ áàéõ

Õóòãà õýðýãëýõäýý õºðººäºõ áèø äýýðýýñ äîîø ÷èãëýëä ò¿ëõýõ õºäºë㺺íèéã àøèãëàíà

Àòãàñàí ãàð äýýð òóëàõã¿é áàéõ

¯å õàìãààëàõ çàð÷èìÕóðóó, àëãàà àëü áîëîõ áàéíãà

òýíèéëãýñýí áàéðëàëä áàéëãàõ Òîì áàãàæóóä õýðýãëýõ (õóòãà,¿çýã ãì) Þì ºðãºõ人 õóðóóãààðàà ºðãºõã¿é áàéõÕàìãèéí òîãòâîðòîé, õ¿÷òýé ¿åèéã

õºäºë㺺íä àøèãëàõ Íýã áàéðëàëä óäààí õóãàöààãààð

áàéõã¿é áàéõ×àäëààñàà èë¿¿ àæèë õèéõã¿é áàéõ