De transitie naar een circulaire,

klimaatvriendelijke economie10 redenen voor optimisme, ook na Trump!

Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw)

18-4-2017, GENK – Provinciaal Natuurcentrum

4/19/2017 TR/Jones 6

Climate change, the mother of all problems

Eerst het slechte nieuws:

Over het Rockstromdiagram en het

klimaatprobleem

4/19/2017 TR/Jones 7

Planetaire

grenzen

worden

doorboord

Verdwijnen van habitat

Invasieve soorten

Opwarming aarde

…

Bron: WWF bewerking van J.

Rockström et al., Nature, 461, 2009

4/19/2017 TR/Jones 8

4/19/2017 TR/Jones 9

Toename CO2 concentratie in atmosfeer lijkt

te versnellen

4/19/2017 TR/Jones 10

4/19/2017 TR/Jones 12

Welkom in het Antropoceen

4/19/2017 TR/Jones 14

Met gevolgen die zich steeds extremer

voordoen… cf. Great Barrier Reef

4/19/2017 TR/Jones 15

Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

4/19/2017 TR/Jones 16

Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

4/19/2017 TR/Jones 17

Business as usual is geen optie

4/19/2017 TR/Jones 20

Niv

ea

u v

an

syste

em

ve

ran

de

rin

g

Tijd

BAU Major instability

4/19/2017 TR/Jones 21

Business as usual is geen optie –

Klimaatverandering = major “threat multiplier”

4/19/2017 TR/Jones 22

Niv

ea

u v

an

syste

em

ve

ran

de

rin

g

Tijd

BAU Major instability

Credits

image:

L.K. Bogataj,

University of

Ljubljana,

Slovenia,

2011.

Het grotere plaatje

4/19/2017 TR/Jones 24

1. The Cold State

2. The Stable

(Holocene) State

(interglacial)

Weg uit het Holoceen?

4/19/2017 TR/Jones 25

1. The Cold State

2. The Stable

(Holocene) State

(interglacial)

3. The Hot

State

Climate change, the mother of all problems

Naar het goede nieuws:

De transitiepaden zijn gekend, realistisch en

worden vandaag volop bewandeld

4/19/2017 TR/Jones 33

Terra Reversa: transities meervoudig bekeken

4/19/2017 TR/Jones 34

Terra Reversa, 2016: tekens van hoop

4/19/2017 TR/Jones 35

Transitie van de fossiele, lineaire economie naar een

klimaatvriendelijke, circulaire, veerkrachtige economie

Figuur: VITO

4/19/2017 TR/Jones 36

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

4/19/2017 TR/Jones 38

Low-carbon circular economy

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

4/19/2017 TR/Jones 39

Low-carbon circular economy

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

Schone energie vereist kritieke metalen zoals REEs, indium, germanium, etc.Hernieuwbare energie-infrastructuur vereist staal, koper, nikkel, cement

Schone transportmodi vereisen REEs, lithium, cobalt

4/19/2017 TR/Jones 40

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

10 redenen om

optimistisch te zijn

4/19/2017 TR/Jones 41

10 redenen om optimistisch te zijn

1. CO2-emissies stabiliseren voor

het eerst wereldwijd.

2. China sluit haar

steenkoolcentrales en goes

cleantech.

3. De doorbraak in het mondiale

klimaatbeleid

4. De doorbraak van de

disinvestment-beweging

5. Fossiele energiebedrijven

boeren (snel) achteruit.

6. Hernieuwbare energie breekt

het ene record na het andere.

7. Elektrificatie wagenpark komt

op gang.

8. Peer-to-peereconomie doet zijn

intrede.

9. Circulaire economie is het

nieuwe Leitmotiv.

10. Zelfs stortplaatsen leveren

nieuwe grondstoffen.

4/19/2017 TR/Jones 42

1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren

voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1

4/19/2017 TR/Jones 43

1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren

voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1

4/19/2017 TR/Jones 44

Cijfers 2016 bevestigen deze trend

4/19/2017 TR/Jones 45

Een van de hoofdredenen? Chinese

steenkoolconsumptie vermindert

4/19/2017 TR/Jones 46

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2

4/19/2017 TR/Jones 47

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen

• Theorie:

o INDC China in Parijs 2015: Piek in CO2

emissies in 2030

• Realiteit (cijfers 2015):

o Steenkoolconsumptie: - 3,7%

o Zonne-energie: + 74%

o Windenergie: + 33%

o J. Legget: “It looks as though total CO2

emissions may have peaked in 2014,

fully 16 years ahead of the national

2030 target”

2

4/19/2017 TR/Jones 48

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2

4/19/2017 TR/Jones 50

4/19/2017 TR/Jones 51

3. Klimaatbeleid dubbelsporig succes

• “…limit planetary warming to well

below 2 °C, urging nations to

pursue an even stricter target, 1.5

°C”

• “Countries will assess their

progress towards reducing

emissions in 2018, and must

revisit their climate pledges every

five years, beginning in 2020”

• “The agreement creates a

transparent system for measuring,

reporting and verifying emissions”

3

4/19/2017 TR/Jones 53

Naar 2,7°C met huidige afspraken

van Parijs

Grens “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

T-stijging indien

akkoord Parijs wordt

uitgevoerd

3

TR/Jones 54

Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =

3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht3

4/19/2017 TR/Jones 55

Verdrag Parijs van kracht sinds 4-11-2016 =

3 jaar vroeger dan oorspronkelijk gedacht3

Maar wat na de verkiezing van klimaatclown Donald Trump

& aanstelling van o.a. Scott Pruitt (EPA)?

4/19/2017 TR/Jones 56

4/19/2017 TR/Jones 57

4/19/2017 TR/Jones 58

4/19/2017 TR/Jones 59

Parijs gebaseerd op aanpak bottom-up

klimaatbeleid

UNFCCC Proces COP(1-21) (post-)Kyoto...

Bottom-up proces: gemeenten, steden,

provincies, bedrijven nemen het voortouw...

Was heel moeilijk

tot in Parijs,

2015...

Én

én Hoopgevend… Lokale

overheden sneller pro-actief

3

4/19/2017 TR/Jones 60

Stedelijke klimaatcoalities fuseren tot Global

Covenant of Mayors for climate and energy

EU Covenant of Mayors

• 6,635 Burgemeesters &

211 miljoen inwoners

(status 21-4-2016)

• CO2 reducties:

o > 20% reductie (tegen 2020)

o 40% reductie (tegen 2030

UN Compact of Mayors

• Opgestart door UN

Secretary-General Ban Ki-

moon and & Michael R.

Bloomberg

• Aangestuurd door C40

Cities Climate Leadership

Group, ICLEI

3

4/19/2017 TR/Jones 62

4. Disinvestment-beweging wint heel snel aan

invloed

Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele

grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de grond blijven

4

4/19/2017 TR/Jones 63

Meet the carbon law!

4/19/2017 TR/Jones 65

Meet the “carbon law” !4

4/19/2017 TR/Jones 66

Bron: J. Rockström, et al.,

Science, 2017

> 500 organisaties 3,400 miljard dollar

“divested” (cijfers medio 2016)4

4/19/2017 TR/Jones 68

Belgische universiteiten sluiten zich

aan… 4

4/19/2017 TR/Jones 69

Update: eind 2016

4/19/2017 TR/Jones 72

5. Fossiele bedrijven boeren slecht…

• Steenkoolbedrijven :

o Peabody Energy, Arch Coal, …

5

4/19/2017 TR/Jones 73

5. Fossiele bedrijven boeren slecht…

• Oliebedrijven in crisis (maar ook in transformatie):

o Lage olieprijzen & dure ontginning

o Klimaatbeleid & Afbouw subsidies

5

4/19/2017 TR/Jones 74

Zelfs Saudi-Arabië bereidt zich voor…

“The solar revolution is coming…

fossil fuels could be facing extinction.”

(J. Leggett, 2016)

4/19/2017 TR/Jones 76

6. Hernieuwbare energie breekt helemaal

door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6

4/19/2017 TR/Jones 77

6. Hernieuwbare energie breekt helemaal

door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6

4/19/2017 TR/Jones 79

6. Hernieuwbare energie breekt helemaal

door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6

4/19/2017 TR/Jones 80

+ 76 GW

IN 2016

Bevestigd door het Amerikaanse Department

of Energy

4/19/2017 TR/Jones 81

Zelfs The Economist heeft het begrepen

4/19/2017 TR/Jones 82

The Economist: klare taal…

4/19/2017 TR/Jones 83

De Vlaamse zonnekaart:

http://www.energiesparen.be/zonnekaart

4/19/2017 TR/Jones 88

De Vlaamse zonnekaart:

http://www.energiesparen.be/zonnekaart

4/19/2017 TR/Jones 89

7. Elektrificatie transport niet meer tegen te

houden7

• Financial Times: “Europe’s focus on diesel may have

driven its car industry up a technological dead end”

• Verkoop van EVs steeg (wereldwijd) met 60% in 2015 (cf.

verkoop PV-installaties in zelfde jaar steeg met 50%)

4/19/2017 TR/Jones 91

7. Elektrificatie transport niet meer tegen te

houden7

4/19/2017 TR/Jones 92

7. Elektrificatie van transport is niet meer

tegen te houden – Noorwegen op nr. 1 in EU7

4/19/2017 TR/Jones 94

Deze doorbraak vereist moedig beleid!

4/19/2017 TR/Jones 96

Deze doorbraak vereist moedig beleid!

4/19/2017 TR/Jones 97

7. Elektrificatie transport –

toekomstscenario’s7

4/19/2017 TR/Jones 99

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

0 100 200 300 400 500 600

Price

ra

ng

e (

€)

Range (km)

Premium segment

Current offering

BMW i3

2014VW e-golf

2015 Kia Soul

2015

Nissan leaf

2011 Renault Zoe

2013

Tesla S85

2012

Tesla X

2015

Citroen c-zero

2011

Tesla Roadster

2008

Kostprijs en batterijcapaciteit: momenteel nog

problematisch

Note: positions are indicative and do not reflect exact prices or ranges

Credits Figure: David Dupont (Umicore)

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

0 100 200 300 400 500 600

Price

ra

ng

e (

€)

Range (km)

Premium segment

Current offering

BMW i3

2014VW e-golf

2015 Kia Soul

2015

Nissan leaf

2011 Renault Zoe

2013

Tesla S85

2012

Tesla X

2015

Citroen c-zero

2011

Tesla Roadster

2008

VW e-golf

2018

VW I.D.

2020Tesla 3

2018

Operal Ampera-e

2017

Audi Q6 e-tron

2019

Porsche Mission E

2020

Nissan leaf

2018

Volvo?

2019

Note: positions are indicative and do not reflect exact prices or ranges

Credits Figure: David Dupont (Umicore)

Kostprijs en batterijcapaciteit: oplossing in zicht!

Elektriciteit voor e-

wagens moet wel

uit hernieuwbare

bronnen komen!

4/19/2017 TR/Jones 102

Elektrificatie mobiliteit gaat verder dan EVs !

• Elektrische bussen:

o 2015: 170,000 in totaal

(hoofdzakelijk in China)

o Sommige in Nederland,

Japan, Zweden en Japan

• E-scooters (projectie voor

2030: 400 miljoen!) –

China op kop!

• E-fietsen:

o Verkoop in EU in 2014: 1,35

miljoen = 14 * verkoop 2006

o 50% geïmporteerd (vooral

China – met Li-ion batterij)

• Sharing schemes (e-

bikes/cars)

4/19/2017 TR/Jones 103

10 redenen om optimistisch te zijn

1. CO2-emissies stabiliseren voor

het eerst wereldwijd.

2. China sluit haar

steenkoolcentrales en goes

cleantech.

3. De doorbraak in het mondiale

klimaatbeleid

4. De doorbraak van de

disinvestment-beweging

5. Fossiele energiebedrijven

boeren (snel) achteruit.

6. Hernieuwbare energie breekt

het ene record na het andere.

7. Elektrificatie wagenpark komt

op gang.

8. Peer-to-peereconomie doet zijn

intrede.

9. Circulaire economie is het

nieuwe Leitmotiv.

10. Zelfs stortplaatsen leveren

nieuwe grondstoffen.

4/19/2017 TR/Jones 114

Jobs in de energiesector: cleantech versus

fossiel kans op herindustrialisering

[Bron:McKinsey 2012]

6

4/19/2017 TR/Jones 115

De secundarie voordelen van een transitiebeleid

(naast het overleven op deze planeet)

• Resilience!

o Nieuwe jobs

o Daling energiefactuur & meer energie-, materialen- en

voedselautonomie

o Leefbare steden & minder gezondheidskosten

o Kenniseconomie cleantech & aantrekken investeringen

• Economisch-ecologische win-win

• Katalysator voor rechtvaardige duurzaamheid !!

4/19/2017 TR/Jones 117

Conclusies

4/19/2017 TR/Jones 118

Dank voor de aandacht!

Alle recensies en interviews:http://epo.be/uitgeverij/boekinfo_pers-reacties.php?isbn=9789462670822

4/19/2017 TR/Jones 119

Jeremy Leggett

4/19/2017 TR/Jones 120