+ All Categories
Home > Documents > l+g bwjv a?a ljdhW - Shiromani Gurdwara Parbandhak...

l+g bwjv a?a ljdhW - Shiromani Gurdwara Parbandhak...

Date post: 02-Oct-2018
Category:
Upload: truongtuyen
View: 228 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
231
+ + + + hpwqVjq[ bjs[L l.s[L!!! l+g bwjv a?a ljdhW
Transcript

+ +

+ +

hpwqVjq[ bjs[L l.s[L!!!l+g bwjv a?a ljdhW

2

+ +

+ +

hpwqVjq[ bjs[L l.s[L!!!l+g bwjv a?a ljdhW

iPf dl>z

b>Ddq+ali

l.fjsw

+ +

+ +

HUKAMNAME ADESH SANDESH...SRI AKAL TAKHT SAHIB

Edited byROOP SINGH

[A collection of edicts, orders and messages issued fromSri Akal Takht Sahib]

ISBN 81-7205-287-1

fdhvg rji uPV 2003

q,pv ^ 200~00 ipfH[

Ajfw ^df+>Br{D,v@ 146@ dH>clB=gbv `'wv fpbjdH>B@ b>Ddq+ali

f+wjLw ^

W;ji qjHg l[rJ@ b>Ddq+ali ~ 143 006

S.C.O. 223~24@ dlBg l{GBi@ b>Ddq+ali ~ 143 001E-mail : [email protected]

Website : www.singhbrothers.com

-

-

`'B'bJ ^lafjv dl>z #sjdVL$

hiW.l dl>z

+ +

+ +

lqifS

bjfS[ ldawjiI'e dfaj l^ siLV dl>z ug sg Ijs

}@

u' dl,tg liPf a[ dlZJa f+ag bojh LiZj~ldawji

i,ts[ h'H[@ l.uqg@ l.a'tg a[ ljseg rjvj epidl,tg

ugrV ep;jiV vHg IaVLgv idh>DdsbJ@

dl,tg ugrV~ujy sg l,yg~l,pyg

h,pW fjvs[ ih[ )

+ +aawij

_ blgl FjHg hdiFuV dl>z I'eg 11_ FPdqwj cj! Wvwji dl>z 13_ s' LWs iPf dl>z 17_ Z.Vrjs iPf dl>z 20

- l+g bwjv a?a ljdhW 23- epiP~f>o ^ fi.fij a[ dHdahjl 33- f>y f+ZjV ^ fi.fij a[ dHdahjl 37- hpwqVjqj ^ qPv~fi.fij a[ dHdahjl 42- l+g bwjv a?a ljdhW ^ hpwqVjq[ 49- aV?jh a[ aV?jhgH[ ^ fi.fij a[ dHdahjl 55

hpwqVjq[1! f+'! epiqpt dl>z l.W.Zg 632! WuWu zjB s[ epidl,tJ l.W.Zg 643! f+agdVZJ sj dHw,n WpvjRpS l.W.Zg 654! epidsbjv dl>z } dl,t f>o dry idhS s[

qjS a'G rJdNbJ wiV l.W.Zg 665! bwjv a?a fi e"idq>B sj aj;j hqvj 676! f>u l" dl>zJ s[ uo[ l.W.Zg 687! WjWj wiaji dl>z W[sg } aV?jh 708! FjHg Vi{S dl>z } aV?jh 709! FjHg ljdhW l^ tCw dl>z sj lVqjV 71

10! WjWP a[uj dl>z a[ WgWg dVi.uV w"i f>o $y'G ?jiu 7111! FjHg ljdhW FjHg iSZgi dl>z sj lVqjV 7212! l.ea~f>ea Wji[ 7313! sgf~qjvj $a[ l.s[L 7314! qjlBi ajij dl>z a[ ridw>e wq[Bg } aV?jh 7415! FjHg ljdhW l^ hdiFuV dl>z sj lVqjV 7616! debjVg Fje dl>z b>Wjvj f>o $y'G ?jiu 7717! Vwvg dVi.wjig f>o $y'G ?jiu 7718! f>ow l.wB } h,v wiV l.W.Zg `{lvj 7919! uo[sji ues[r dl>z avr.cg a[ ugrV dl>z RpqijV.ev

aV?jhgH[ wiji 8120! uo[sji l.a't dl>z aV?jhgbj wiji 83

21! uo[sji l.a't dl>z } aV?jh 8522! dLr dl>z W[vj aV?jhgbj wiji 8623! dLr dl>z W[vj } aV?jh 8724! l+g siWji ljdhW w.fv{wl dr,Dy'G `"u hBjRpS l.W.Zg 8825! l+g bwjv a?a ljdhW sg Vr~Rpljig l.W.Zg 8926! FjHg l.aj dl>z aV?jhgbj wiji 9027! FjHg l.aj dl>z f>o $y'G ?jiu 9128! l+g hdiq>si ljdhW s[ t,pDv%[ siLV~dHLVjV a[ l[rj~l.Fjv l.W.Zg 9229! FjHg dWwiqjuga dl>z a[ FjHg Vi{S dl>z wv[iJ aV?jhgH[ wiji 9430! l+g bwjv a?a ljdhW sg Vr~Rpljig l.W.Zg 9531! FjHg dWwiqjuga dl>z } aV?jh 9632! debjVg ;{v dl>z aV?jhgbj wiji 9733! WPBj dl>z aV?jhgbj wiji 9934! uo[sji iAfjv dl>z ds,vg a[ uo[sji wiaji dl>z B,wi

aV?jhgH[ wiji 10135! FjHg iAfjv dl>z a[ FjHg wiaji dl>z B,wi } aV?jh 10236! b>Ddq+a~li'ri $y W.V% RpljiV Wji[ 10337! l+g hdiq>si ljdhW s[ VJ $a[ lFj~lpljdHBgbJ Vj WSjRpS l.W.Zg 10438! i'l ru'G epiP VjVw epifpiW $a[ sgf~qjvj Vj wiV l.W.Zg 10539! Vi{S dl>z wv[iJ f>o $y'G ?jiu 10640! WPBj dl>z f>o $y'G ?jiu 10741! dl,t idha qdibjsj $y l'Z l.W.Zg 10842! uja~fja sg ria'G Vj wiV l.W.Zg 10843! bV.s ljdhW l.W.Zg 10944! WjWj yiV dl>z } aV?jh 10945! debjVg epiWyV dl>z } aV?jh 11046! l+g bwjv a?a ljdhW sg wji~l[rj l.W.Zg 11147! liW,a ?jvlj WpvjRpS l.W.Zg 11348! liW,a ?jvlj a?a l+g w[leC% ljdhW drt[ dwM ( 11449! lpiuga dl>z WiVjvj a'G lf,LBgwiV 11550! lpiuga dl>z WiVjvj } l[rj 11651! FjHg Wvwji dl>z@ FjHg e.cj dl>z } aV?jh 11752! f>ow H[waj l.W.Zg 11853! L+'qSg bwjvg sv s[ fpVi~enV Wji[ 11954! lpiuga dl>z WiVjvj aV?jhgbj wiji 12055! lpiuga dl>z WiVjvj f>o $y'G ?jiu 121

56! iAfjv dl>z ds,vg aV?jhgbj wiji 12457! iAfjv dl>z ds,vg f>o $y'G ?jiu 12558! hdiq>si ljdhW sg qdibjsj l.W.Zg 12659! lpiuga dl>z WiVjvj } aV?jh 12760! epiWyV dl>z FjHgbj@ L[i dl>z bjds } aV?jh 12861! cj! dfbji dl>z } aV?jh 13062! WPBj dl>z } aV?jh 13163! iAfjv dl>z } aV?jh 13364! iAfjv dl>z f>o $y'G ?jiu 13365! cj! dfL"ij dl>z } aV?jh 13666! epiqpt dl>z a'G lf,LBgwiV 13767! qh.a qVuga dl>z a'G lf,LBgwiV 13968! qh.a qVuga dl>z } aV?jh 14069! AjfwJ~f+wjLwJ s[ Vjq bjs[L 14170! epiqpt dl>z } aV?jh 14271! iSuga dl>z W+hqfpij a[ iSuga dl>z A,uvr,cg

bwjv a?a ljdhW $a[ avW 14372! iSuga dl>z A,uvr,cg } aV?jh 14473! iSuga dl>z W+hqfpij } aV?jh 14674! L+'qSg bwjvg sv dry bjH[ bjr[lv[fV l.W.Zg 14775! f+'! epiqpt dl>z } lVqjVa wijRpS l.W.Zg 14776! hdiq>si ljdhW $y WgWgbJ } l[rj wiV s[S l.W.Zg 14977! dHdahjlw epi~blojVJ sg WijWig Vj wiV l.W.Zg 14078! i.egv dl>z } aV?jh 14179! q{diu f{vlJ a[ h'BvJ dry l+g epiP e+.o ljdhW sj

f+wjL Vj wiV l.W.Zg 15280! v.ei f>ea dry ;qgV $a[ W{n w[ AwS l.W.Zg 15481! epiqpt dl>z VjVwli f>o $y'G ?jiu 15482! l+g epiP e+.o ljdhW s[ fjrV liPfJ sg AfjHg l.W.Zg 15583! hidr>sifjv dl>z@ hiFuV dl>z aV?jhgH[ wiji 15684! FjHg bjaqj dl>z a[ h'iVJ } aV?jh 15785! l.a FerjV dl>z a[ B=lBgbJ } bjs[L 15886! WgWg bqiuga w"i ljWwj b{q!fg! } aV?jh 15987! w{V[cj s[ A[ dl,t aV?jhgH[ wiji 15988! w{V[cj s[ A[ dl,t f>o $y'G ?jiu 16089! FPdf>si dl>z } aV?jh 161

90! FdVbji[ rjvj dfbjij dl>z f>o $y'G ?jiu 16291! w,yg WjSg fC%V rjv[ ijeg dl>zJ } aV?jh 16292! braji dl>z dha a[ bjaqj dl>z } aV?jh 16393! f+ga dl>z l.ZP \w{V[cj| f>o $y'G ?jiu 16594! FjHg l[rj dl>z f[h'rj aV?jhgbj wiji 16595! qdh>si dl>z b{D,l!cg!Y! f>o $y'G ?jiu 16696! bwjvg hjHg wqjV } bjs[L 16797! FjHg u'de>si dl>z@ epiq[v dl>z bjds } aV?jh 16898! WgWg uegi w"i f>o $y'G ?jiu 16999! debjVg FerjV dl>z@ debjVg w[rv dl>z@ f+'! qVuga dl>z@

f+gaq dl>z FjBgbj@ uldr>si dl>z b{cr'w[B f>o $y'G A[w[ 170100! dl>z ljdhWjV@ WgWg uegi w"i a[ q{GWijV L+'qSg wq[Bg

l.W.Zg bjs[L 171101! FjHg f+gaq dl>z } aV?jh 172102! q{GWijV b>Dda=>e wq[Bg izpuga dl>z@ laVjq dl>z@

epifjv dl>z@ f+gaq dl>z f>o $y'G ?jiu 173103! ljWwj uo[sji dl>z ljdhW debjVg fPiV dl>z r,Dv'G

wga[ b{vjVVjq[ bSRpdya a[ VjujdH; wiji a[L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg } hsjdHa 174

104! FjHg dVi.uV dl>z ijeg l.W.Zg 176105! l.ea~f>ea l.W.Zg 176106! iaV dl>z } aV?jh 177107! WjWj l.aj dl>z } aV?jh 178108! FiPS h,Ddabj Vj wiV l.W.Zg 179109! qVq'hV dl>z a[ fdirji } bjs[L 180110! cj! iSWgi dl>z a[ dVi.uV dl>z } aV?jh 181111! q{li; yai dl>z ugrV dl>z rjdvbJ } aV?jh 182112! dfbjij dl>z FdVbji[ rjv[ r,Dv'G wga[ uj ih[

lqjeqJ dry Vj ujS sj bjs[L 183113! dHwWjv dl>z@ lpdi>si dl>z } aV?jh 184114! epis[r dl>z Wjsv@ w[rv dl>z Wjsv@

bqigw dl>z bjvgrjv bjds } aV?jh 185115! uiV{v dl>z n[w[sji@ ueugrV dl>z@ WgWg qVuga w"i

bjds } aV?jh 186116! FjHg WvWgi dl>z@ WgWg qVuga w"i } aV?jh 187117! FjHg WvWgi dl>z y.cgeC%@ FjHg sv[i dl>z fdBbjvj

} aV?jh 188

118! FjHg LqL[i dl>z } aV?jh 189119! epis[r dl>z@ epiqpt dl>z@ FuV dl>z bjds } aV?jh 190120! FjHg qdh>si dl>z f+ZjV@ FjHg fiquga dl>z lw,ai

bjds } aV?jh 191121! FjHg ueuga dl>z ?jvlj \VrJ Ldhi| } aV?jh 192122! FjHg ZVr.a dl>z@ cj! laVjq dl>z sgf bjds } aV?jh 192123! FjHg Wvs[r dl>z \episjlfpi|@ FjHg liWu'a dl>z

\b>Ddq+ali| bjds } aV?jh 194124! FjHg episgf dl>z e+.og \episjlfpi| } aV?jh 195

bjs[L/l.s[L1! qh.a qVuga dl>z l.W.Zg dl,t l.eaJ s[ Vjq l.s[L 1992! uo[sji epiyiV dl>z B"hCj a[ w{fBV bqdi>si dl>z l.W.Zg `{lvj 2003! f+wjL dl>z Wjsv l.W.Zg l.s[L 2014! f+wjL dl>z Wjsv } bjs[L 2025! l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ qjS~ldawji l.W.Zg dsLj~dVis[L 2036! dl,t fdhyjS l.W.Zg 2047! l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ bsW~ldawji l.W.Zg 2058! dwifjv dl>z WcP.ei s[ FdVbji[ rjv[ s[

Vjv l.W.Z Vj h'S l.W.Zg 2079! wWiJ@ q;jiJ@ ?jVejhJ $a[ l+g epiP e+.o ljdhW s[ liPf

Vj dvujS l.W.Zg 20810! f>o~s'tg VPiqdhvgbJ sgbJ lieiqgbJ a'G lpy[a idhS l.W.Zg 20911! bjLPa'L s[ y[dvbJ r,Dv'G qv'B dry wgag sptsjHg zBVj Wji[

f>ow uo[W.sgbJ@ bwjvg svJ@ dVh.e dl>zJ@ dl>z lFjrJ a[drsrjVJ sj dHw,n WpvjRpS l.W.Zg 210

b>Ddawj1! f>ow H[waj l.W.Zg dl>z ljdhWjV r,Dv'G bfgv 2132! 2 la.Wi@ 1984 } liW l.lji l.q[vV $y fjl h'H[ epiqa[ 2153! b>Ddq+ali b{vjVVjqj 2234! ?jvlj f>o Vjv f+S f,ai 2245! l+g bwjv a?a ljdhW sg qjS~qdibjsj l.W.Zg 2256! ?jvlj f>o s[ 300 ljvj dliuSj dsrl $a[ f>u dl>z

ljdhWjV r,Dv'G dl,t l.eaJ s[ Vjq ds,aj l.s[L 226

_ y'Srk lhjdHw fplaw lPyg 229

11

blgl

bqigwj x[ig lq[G q{} iPf dl>z V[ dHl fplaw Wji[ s,Ddlbj lg aJq{G apia AfrjRpS sg lvjh ds,ag lg m hpS Af eHg h{ aJ rZjHg s[GsjhJ m w"qJ vHg dHdahjl dliuSj du>Vj ;iPig h{@ YVj hg ;iPig dHdahjl} dvtSj rg h{ m drsrjVJ sj w.q dHdahjl s[ f>DdVbJ } l.FjvSj rgh{ ba[ w"q s[ rjilJ aw fhp.yjRpSj rg h{ m dHl wjiu dry v,egbJ h'HgbJBwljvJ wq;'i f{ eHgbJ hV uJ h'i fjdlbJ r,v api fHgbJ hV m iPfdl>z sg dHl fplaw Vjv wgag uj ihg l[rj q{} dHl f,Dt'G Whpa fl.s bjHg mdlbjla a'G Wy w[ w.q wi ih[ f>ow dha{LgbJ } dHh f+rjV wi w[ apiVjyjhgsj h{ dw f>ow l[rj u[ dWtq Vhk aJ l"tg rg Vhk h{ m epiP ug r,Dv'Gl"Gfg eHg l[rj } dVFjMdsbJ ba[ dl,t l.lojrJ Vjv riadsbJ duV%Jw"C[ wl{v[ auidWbJ s[ lVqpt dwl[ dl,t } h'Sj f{ lwsj h{@ Rph #f>o rl[q{G RpuCJ$ rieg dWtq igN h{ ba[ dHlsj d;wi q[ig dHw wdraj #WjQg$dry dHl ai%J bj debj h{ ^

b,u q{G WjQg h' debj@ dw q[ij f>o duRP fr[ mq[i[ y.q sgbJ dlRPS up,agbJ@ dw dHh y,v fr[ m \`piqjV ?jvlj|

q{G bjfS[ auiW[ dr,Dy'G dHh rg wdhSj yjhp.sj hJ dw epiP@ dul a'Gw.q v{Sj yjh[@ Rpl vHg w'Hg Vj w'Hg dW,Z bjf[ WSj v{Gsj h{ m dlbjlgQi;J $a[ fisj fjRpS vHg@ epiP s[ VJ sg VjujdH; ria'G rg ;iPi h'Hgh{ m fi dl,t drsrjV bu[ dHl a'G Wy[ h'H[ ves[ hV@ dwMdw iPf dl>zrJe w"qg dril[ } l.FjvS s[ IaV H[l[ rie r,Dv'G hg h' ih[ hV m dl>zW+si; rjv[ rg rZjHg s[ h,wsji hV m epiP ug ljdibJ $a[ dqhi wiV ba[dl,t dr,Dy'G epiP sj dl,t r[tS sg ujy lj} bj ujr[ m bjfJ iPf dl>z s[lsj diSg ihJe[@ dulV[ dh>qa@ upiba a[ l,y sg YB v{ w[ dHh dHdahjlww.q wgaj h{ m

-/lhg\l+g dl>z ljdhW FjHg hdiFuV dl>z ?jvlj I'eg|

qHg@ 2003 b{lf[V'vj \bqigwj|

13

FPdqwj

fplaw hpwqVjq[ bjs[L l.s[L!!! sg FPdqwj dvtS v,DdebJ hpwq~VjdqbJ Vjv upC[ h'H[ f+LV q[i[ d;hV dry hV m dHh f+LV dHwfiag Vhk@le'G Whpfiag hV m bjq dl,t s[ qV dry hpwqVjdqbJ f+ag fi.fiw LiZjwjdHq h{ m fi dHl l,pyg FjrVj s[ bfhiS sgbJ l.FjrVjrJ riaqjVdry fdhvJ Vjv'G rZ eHgbJ hV m dHh ldoag f{sj wiV dry bjfdSbJa[ W[ejdVbJ dr,Dy'G w'Hg rg Wdybj h'dHbj Vhk dwhj uj lwsj m rjilu[ br[lv[@ bdebjVg ba[ vjvyg h' ujS aJ dr,o a'G e,v wiV rjdvbJ} tp,v% t[c f+jfa h' uJsg h{ m hpS aJ hjva dHo'G aw uj fhp.yg h{ dw dl,tbwjsdqwaj dry rg WhpagbJ dvtaJ igb{wLVig fhp.y bZgV hg dvtgbJuj ihgbJ hV m dHh epiqda fhp.y drZg Vhk h{ m epiP upeda bjfSg vwgiv.qg dtyS sg h{ m dl,t Ziq dy>aV s[ I'esjVgbJ \FjHg episjl a'G v{w[ FjHg rgi dl>z aw| s[ I'esjV a'G dHl e,v sg fpLBg h' uJsg h{ m dl,tbwjsdqwaj lq[G sj hjSg h'S a'G aJ fACg hg wdhSg yjhgsg h{ m fiVjv hg bjfSg drijla } l.FjvS dry rg lxv Vhk h' lwg m drijlaVjv upC[ Whpa[ l+'a uJ aJ epbjy eH[ hV uJ bf+l.ew lqN vH[ eH[ hV mbjfSgbJ w[Gsig l.lojrJ Vjv l.W.Za cjwPq{GBl } l.FjvS sj ldFbjyjibu[ rg blk f{sj Vhk wi lw[ m dHl Vjv dl,t Ziq dy>aV sg lpa.ailojfVj sj ijh ipdwbj h{ m w"qg bjaq dy>aV sg FPdqwj Vj hg l.lojrJr,Dv'G dVFjHg uj ihg h{ ba[ Vj hg f+W.Zwg L+[Sg r,Dv'G dVFjHg uj ihg h{ mfi.fijrJ sg l,pyg aj;eg } bdebjV wvdfa drrjsJ sg F[B yC%jdHbjuj dihj h{ m hpS lqJ d;>Dq[rjig dqoS sj Vhk@ le'G d;>Dq[rjig wWPvS sjbj debj h{ m dHh aJ hg l.Fr h' lwsj h{ u[ bhps[sjigbJ } bdZwjiqPvw V"wigbJ lqNS sg oJ@ l[rj qPvw l[rjrJ lqNS sj dl,t lpFj f{sjwgaj ujr[ m dHl sg drrloj dl,t Ziq dy>aV dry wjdHq h{ m v'C dHlsgy[aVj } f+y.c wiV sg h{ m dHh epiWjSg r,v qpdCbJ hg l.Fr h' lwsjh{ m dHl rjla[ bjfSg l+'a~drijla } lpueaj Vjv l.FjvSj fr[ej m iPfdl>z sg dHh fplaw dHl fjl[ dHw wsq f+rjV wgag uj lwsg h{ m

dHl fplaw s[ s' Fje hV m fdhv[ Fje dry hpwqVjdqbJ Vjv upCg

14

h'Hg l.loj bwjv a?a ljdhW a'G dHvjrj hpwqVjdqbJ sj qPv@ dHdahjla[ fi.fij@ epiP f>o ^ fi.fij a[ dHdahjl@ f>y f+ZjV ^ fi.fij a[ dHdahjl@l+g bwjv a?a ljdhW ^ hpwqVjq[@ aV?jh a[ aV?jhgH[ ^ fi.fij a[dHdahjl bjds Wji[ d;wi bj debj h{ m sPuj a[ blvg dh,lj riaqjVdry ujig wga[ eH[ hpwqVjdqbJ s[ qPv fjn sj h{ m u' f+jfa h{@ Rpl }iPf dl>z V[ ljhqS[ v{ bJsj h{ ba[ u' yjhgsj h{@ Rpl} ljhqS[ dvbjRpSsg d;>Dq[rjig drsrjVJ ba[ fjnwJ $a[ A,c ds,ag eHg h{ m dHl FPdqwj ijhkdfAvg e,v } a'iV sg w'dLL wi dihj hJ m hpwqVjdqbJ sj dHdahjl epiPwjv aw uJsj f+jfa h{@ fi epiP wjv s[ hpwqVjdqbJ sg riaqjV wjvs[ hpwqVjdqbJ Vjv w'Hg rg lJN lojfa wiVg qpLwv h{ m epiP wjv dryuo[sji ru'G hpwqVjqj ujig wiV sg w'Hg v'C hg Vhk lg m fdhv[ uo[sjiFjHg episjl ug V[ w'Hg hpwqVjqj ujig Vhk wgaj m RpD,ai epiP wjv dryFjHg qVg dl>z \l.qa 1794 aw|@ VrjW wfPi dl>z \l.qa 1810 aw|@u,lj dl>z bjhvPrjvgbj \l.qa 1840 aw|@ ba[ bwjvg xPvj dl>z \l.qa1876 aw| rv'G rg w'Hg hpwqVjqj dvtag iPf dry ljhqS[ Vhk h{ m dHla'G df,DA'G bwjv a?a ljdhW sj f+W.Z b>ei[; liwji sg qi;g Vjv y,vsjdihj h{ m W,pTj sv sg uo[sjig lq[G rg RphVJ } w'Hg dHaij; Vhk lg mRphVJ sg berjHg dry biPC dl>z \1920 Hg^ aw| liWijh lg m bwjvglpi dry fdhvj uo[sji a[uj dl>z F,pyi \1920~21 Hg^| WdSbj m fdhvjhpwqVjqj u' dHl fplaw dry Ljqv h{@ Rph f+'`{li epiqpt dl>z s[d?vj` 1887 Hg^ dry wgaj debj lg m dHh' duhj h'i w'Hg hpwqVjqj Vhkh'dHbj m u' h'H[ hV@ Rph f>o s[ Vjq bfgv sg lpi dry hg hV m l'@ duhVJhpwqVjdqbJ } dHl fplaw dry w[Gsigbaj f+jfa h{@ RphVJ sj l.W.Z 1920dry epispbjij f+W.Z lpZji vdhi s[ y,vS a'G Wjbs s[ lq[G Vjv h{ m dHMdHh hpwqVjq[ bwjvgba Vjv hg upC[ h'H[ hV ba[ dHhVJ hpwqVjdqbJVjv bwjvgbJ sg bwjvgba rg ljhqS[ bj uJsg h{ m Fjr[G dHlsj d;wiwiV sg v'C v[tw iPf dl>z V[ qdhlPl Vhk wgag m

epispbjij b{wB dry uo[sjig l.loj } lpa.ai i,tS vHg drrlojf+jfa h{ ba[ b{wB dry f+jfa #h{D,cqdVlBi$ LWs q,pt e+.og vHg ridabjh'dHbj lf,LB h{ m dHl fiojH[ dHw qaj u' q{G Ziq f+yji wq[Bg s[ q{GWisg h{lgba dry f[L wgaj lg@ uo[sji epiyiV dl>z B"hCj sg f+ZjVegdry fjl h'dHbj lg m blv dry dHh ljij qjqvj b{wB dryv[ LWs#h{D,cqdVlBi$ } uo[sji a?a ljdhW vHg ria v{S Vjv dfbj h{ m dHhbwjvg dlbjla sg v'C lg ba[ h' rg lwsg h{@ fi dHl Vjv #a?a$ l.lojlpa.ai Vhk ihg m L+'qSg wq[Bg V[ uo[sji sg dVIpwag } wq[Bg $a[ vjePhp.s[ l[rj dVIqJ a'G qpwa i,tS sg w'dLL aJ wgag h{@ fi dHl } vjeP

15

f+W.Z bZgV lpa.ai i,t lwSj l.Fr hg Vhk h{ m Vaguj lF s[ ljhqS[ h{ mdwl[ rg uo[sji vHg dlbjlasjV Vjv e,nu'C sj dh,lj h'H[ dWVJ uo[sjigwi lwSj qpLwv h' debj h{ m H[l[ vHg 1925 a'G Wjbs wga[ eH[ hpwqVjq[@aV?jh vjRpS uJ Wig wiV rie[ l.lojHg `{ldvbJ rJe v,eS v,e fH[hV m dHhVJ } q>VS sg f>ow fjW.sg wq;'i f{ eHg h{ a[ lhPva qpajdWwq>VS uJ Vj q>VS sg dlbjla sj W'vWjvj h' debj h{ m f>ow upeda qa[} rg fwjRpS sg bjdebj s[Gsg h{ m fi duhC[ hpwqVjq[ fwjRpS sg f>owqi;g sg oJ@ uo[sji dHwfjlC~qi;g qpajdWw h' eH[ hV@ Rph uo[sjigl.loj sg lpa.aiaj } lojfa wiV dry ipwjrB h' eH[ hV m f>o lqPhwdl,t y[aVj sg l.eIj h{ m l'@ f>o } ZdCbJ dry e+dhS Vhk wgaj uj lwsj mdl,t dlbjla V[ f>o } ZdCbJ dry e+dhS wiV sg dlbjlg quWPig b,De[e'c[ B[w ds,Da[ hV ba[ dHl dry a?aJ } rg FjHgrjv WSj dvbj h{ ml'@ hpwqVjq[ sg f>u f+ZjVg f>o f+rjVa l.loj } lojVw v'C qpajdWwWSj ds,aj debj h{ m f>ow lpia dr,Dy'G uo[sji } ypSV sg f>ow drZg hgw[i ds,ag eHg h{ m dlbjlasjV V[ aJ wg q>VSj h{@ dwMdw dlbjla bduhjwvupeg riajij h' eHg h{@ duo[ eM~fPiag vHg NPn a[ n,eg bjds w'Hgrg drwjig drZg ujdH; f+rjV wi vHg eHg h{ m dHl } epiP ug s[ LWsJdry ##wvupde iop bedV wj!!!!!$$ f>Vj 470 ijhk l"dtbJ lqdNbj uj lwsjh{ m wPC sgbJ ljigbJ fiaJ u' WjSg dry f+jfa hV@ riaqjV dlbjlasj v[tj~u'tj hg v,esgbJ hV m dl,t dlbjlasjV dHlsj dh,lj h' debjh{ m hjvJdw dlbjlasjV } Vjij; wga[ a'G dWVJ rg dHl Wji[ l.Wjs w"qs[ y[a.V hvdwbJ dry A[dCbj uj lwsj lg m dHl s[ drloji sg dHo[ep.ujdHL Vhk h{ m fi dHlsj bqir[vg f+Fjr hpwqVjdqbJ $a[ f+a,t V;ibjMsj h{ m riaqjV dry h'H[ hpwqVjdqbJ sj dvta iPf fdhvg rjiljhqS[ bj dihj h{ m LjdHs dHh fplaw dHl fjl[ l'yS dryjiV sj ijhhg t'v% s[r[ ( bwjv a?a ljdhW sj bwl hpwqVjdqbJ ijhk hg ljhqS[bjMsj dihj h{@ fi dHlsj f+l.ew v[tj~u'tj bu[ aw Vhk h'dHbj m q{}dHh drLj IPVgridlBgbJ dry t'u s[ drL[ ru'G rg f+rjV hp.sj V;i bjdihj h{ m h'i q,pDs[ dur[G uo[sjig l.loj@ uo[sji WVjq L+'qSg wq[Bg@ a?aJsg dlbjlg FPdqwj ba[ hpwqVjq[ WVjq dl,t qjVdlwaj bjds rg dryji[ujS sg Rpcgw dry hV m dHl Vjv dHl fplaw s[ hrjvj fplaw h' ujSsgbJ l.FjrVjrJ f{sj h' eHgbJ hV m

hpwqVjdqbJ s[ dHdahjl } dZbjV dry i,t w[ dwhj uj lwsj h{dw hpwqVjq[ sg v'C Wjwg lF hgv[ q,pw ujS $a[ f{Sg yjhgsg h{ m fi dfAv[wpN lq[G a'G dHl } dZbjV dry Vhk idtbj debj ba[ Vagu[ ljhqS[ hV mhpwqVjqj@ bhps[ s[ bja.w sj qjdZbq ws[ rg Vhk dihj ba[ Vj hg

16

hpwqVjq[ sj l.W.Z fsrg s[ bdZwji Vjv h'Sj yjhgsj h{ m hpwqVjqj aJlqPdhw dl,t qjVdlwaj sj f+agdVZar wiV sg V{dawaj dihj h{ ba[idhSj yjhgsj h{ m dHh fplaw dHhVJ lji[ qldvbJ } lqNS lqNjRpSr,v dHw wsq aJ h{@ fi dHl } b,De[ a'iV sg r.eji bu[ wjdHq h{ m u[blk dHl fjl[ Vhk apiJe[ aJ dr,o $a[ tv'aj w'Hg drsrjV@ f>ow qi;gsg oJ bjfSg qi;g ljhqS[ v{ bjr[ej m fdhvJ hg tiC[Wj;g sg bjCdry l+g epiP e+.o ljdhW ug sg dw>aP~qpwa l.fjsVj } lpvNjRpS dry WhpaLwag v,e y,pwg h{ m dHl bwjsdqw dWiag Vjv cJe' l'Bg h'S dry rwaepbjRpS sg oJ lj} dl,t l+'a ljdha } ljhqS[ dvbjRpSj yjhgsj h{ mdHlsg w'Hg zjB Vhk h{ m fi dHh tidCbJ s[ iPf dry ?jl wiw[ ba[ f>ujWgdvfg dry bjq wiw[ h'S lswj t'u wiV rjdvbJ sg fh.py dry Vhkh{ m f>ujWg IPVgridlBg fdBbjvj V[ FjHg wjV% dl>z VjFj s[ qhjV w'L} b>ei[;g dry bVprjsV sj f+ju{wB h,o dry dvbj h{ m dHh y.ej w.qh{ ba[ dHl sg igl h'i bwjsdqw l.lojrJ } rg wiVg yjhgsg h{ m dl,tl.lojrJ sj bwjsdqwaj r,v YVj dZbjV Vhk h{@ du>DV[ sg riaqjV dryv'C h{ m H[l[ wiw[ f+jfa drsraj } drZgra T.e Vjv riaS vHg@ ws[dwl[ dl,t l.loj V[ I'uVjW,Z f+ju{wB Vhk WSjdHbj m w"q sg dHh?pLdwlqag h{ dw dl>z W+si; riej f+wjLV bsjij w"q w'v h{ m l'@ iPfdl>z s[ Vjv Vjv epiljei dl>z rg rZjHg s[ fjai hV m q[ij drLrjlh{ dw dHl fplaw } t'ujiogbJ ba[ fjnwJ r,Dv'G FifPi hp.ejij dqv[ej m

Wvwji dl>z \cj!|qHg@ 2003 f+'`{li diBjdHic

17

s' LWs

hpwqVjdqbJ Vjv dl,t l.eaJ sgbJ b>aigr FjrVjrJ upCgbJh'HgbJ hV m epidl,t dHdahjlw hpwqVjdqbJ s[ siLV wiV[ lpFje lqNsjh{@ fi hpwqVjq[ dwMdw Whpa o'Cg deSag dry ujig hp.s[ lV a[ r,t~r,tojrJ $a[ epidl,tJ a[ l.eaJ } F[u[ uJs[ lV@ dHl wiw[ hpwqVjdqbJ s[siLV wiV[ lji[ epidl,tJ rjla[ qpLwv lV m sPlij@ hpwqVjq[ h,o~dvtaiPf h'S wiw[ hi[w sg fhp.y dry rg Vhk lV m dul rg epidl,t } hpwqVjqjf+jfa hp.sj@ Rph dHl } Zjidqw drijlag fP>ug lqN@ l.Fjv v{Gsj m cj!e.cj dl>z ba[ l^ LqL[i dl>z bL'w V[ Whpa dqhVa~qpL,wa wi w[ h,o~dvta hpwqVjq[ dHw,ai wi f+wjLa wijRpS sj dHdahjlw wjiu wgaj mfi dHV%J s'VJ hg drsrjVJ V[ epiP~f>o s[ f+qjdSa a?aJ s[ w[rv yjihpwqVjq[ hg b>Ddwa wga[@ hjvJdw 1967 Hg^@ us'G dHh fplawJ f+wjLah'HgbJ@ Rpl lq[G aw l+g bwjv a?a ljdhW a'G hg #epiP~f>o$ r,Dv'G Whpahg qh,arfPiV hpwqVjq[ ujig h' y,pDw[ lV m l+g bwjv a?a ljdhW s[hpwqVjdqbJ } lq,pDy[ iPf dry dHV%J fplawJ dry Ljqv Vj wiV sj dHwhg wjiV v,esj h{@ dw dHV%J drsrjVJ V[ bjfS[ wjiu t[ai } #h,o~dvta$hpwqVjdqbJ a[ VgljSJ aw hg lgdqa i,Ddtbj m

epiP e'dW>s dl>z ug V[ epdibjHg epiP~e+.o a[ f>o } W?dLL wi@#drbwag$ epiP sg fi.fij } hq[Lj vHg ?aq wi ds,aj m LWs~epiP@ l+gepiP e+.o ljdhW sg h;Pig dry #f>u dfbji[$ epiP~f>o s[ iPf dry epiqdabVplji u' rg `{lvj wiV@ epidl,t Rpl } lda wi q>Vs[ hV m hpwqVjdqbJsg fi.fij bVplji dWtC[ ldqbJ s"ijV #epiP~f>o$ liW,a ?jvl[ s[ iPf dryr{ljtg~sgrjvg } l+g bwjv a?a ljdhW $a[ dHw,ai hp.sj a[ f>ow wjiuJvHg f>ow `{lv[ wisj@ duV%J } epidl,t #hpwq$ lqN@ lrgwjis[ m blvdry liW,a ?jvlj lq,pDy[ ?jvlj f>o sj f+agdVZ dHw,n hp.sj lg ba[ liW,a?jvl[ dr,Dy'G hg dxi f>u~dfbji[ ypS[ uJs[ lV@ u' f>ow `{lv[ wiV s[bdZwjig lV m wdhS a'G Fjr epiP e'dW>s dl>z ug s[ df,DA'G ?jvlj f>o sgberjHg #f>u~dfbji[$ hg wis[ ih[@ u' #epiP~f>o$ s[ iPf dry f+qjdSa hV mbjq wiw[ #f>u~dfbji[$ l+g bwjv a?a ljdhW $a[ dqv~W{n w[ `{lv[ wis[

18

duV%J } hpwqVjq[@ bjs[L@ `{lv[ bjds dwhj debj m VJ Fjr[G w'Hg h'r[@epiqda drZjV bVplji #f>u~dfbjdibJ$ sj dViSj #epiP~f>o$ sj hpwq h{@dul } q>VSj hi epidl,t vHg ;iPig h{ m

l+g bwjv a?a ljdhW dwMdw dl,tJ sg lirRpD,y l.loj h{@ dHl vHgdHo[ h'H[ `{lv[ } drLr~drbjfg dl,t FjHgyjij dWVJ dwl[ dw>aP~fi.aP s[q>Vsj h{ m Lia w[rv dHhg h{ dw #hpwqVjq[$ l.W.Zg epidl,t } ujSwjigh'r[ m fi b`l'l dw b,u rg blk bjfS[ rcq,pDv[ dHdahjlw liqjH[ a'Gepidl,tJ } ujSP Vhk wirj lw[ m 20rk lsg dry rg l+g bwjv a?a ljdhWa'G h'H[ qh,arfPiV `{ldvbJ Wji[ Whpa lji[ epidl,t Vhk ujSs[@ hjvJdwb,u l.yji ljZV dHaV[ drwla h' eH[ hV dw #epiP~f>o$ r,Dv'G vH[ eH[`{ldvbJ } drLr Fi dry F[dubj uj lwsj h{ m l+g bwjv a?a ljdhWa'G lpSjH[ eH[ `{ldvbJ l.W.Zg dwl[ dwlq sg dB,fSg wiV sj bdZwji dwl[epidl,t } Vhk@ dwMdw epidl,t #epiP~f>o$ sj hpwqg W.sj WS w[ ugrVlxvj wiVj v'ysj h{ m dHhg wjiV h{ dw #epiP~f>o$ r,Dv'G hpwqVjdqbJ@bjs[LJ@ `{ldvbJ bjds } hP~W~hP f+wjLa wgaj uj dihj h{ m igN dHw hgh{ dw l+g bwjv a?a ljdhW $a[ h'HgbJ f>ow eagdrZgbJ sg du>Vg rgl.Fjv h' lw[@ y.eg h{ m

l+g bwjv a?a ljdhW epidl,tJ rjla[ Zjidqw@ lqjduw@ ijulg@FjHgyjiw qldvbJ l.W.Zg lir~l+[LB lirRpD,y bsjva h{ m lq[G~lq[G dHo'Gh'H[ `{ldvbJ } ujSV sg hi lq[G hi epidl,t sg igN ihg h{ m

blv dry dur[G lB[BJ sgbJ hjHgw'iBJ a[ s[L sg lirRpD,y bsjvalpfigq w'iB sgbJ wjirjHgbJ bjv dH>cgbj igf'iBi dry f+wjLa hp.sgbJhV@ dHl ai%J l+g bwjv a?a ljdhW sg lq,pDyg wjirjHg f+wjLa h'Sgyjhgsg h{@ aJ u' bjRpS rjv[ lq[G dry l.W.ZaJ } l.siF s[tS sg bjljVgh' lw[ m

dHl hg qV'io } v{ w[ epiP V[ W?dLl wi w[ dHh wjiu sjli[ fjl'Gbi.F wirjdHbj h{ m lq[G s[ WgaS wiw[ Whpa lji[ hpwqVjq[@ bjs[L h'lwsj h{ dw blk f+jfa wiV dry lxv Vj h' lw[ h'HgH[ m dHl vHg fjnwJ} W[Vag h{ dw dul fjl bduhg bq'vw lq,eig h'r[@ Rph F[uS sg w'dLLwi[ aJ dw bjRpS rjv[ b{cgLVJ dry Ljqv h' lw[ m

dHV%J hpwqVjdqbJ a'G lj} r,t~r,t ldqbJ sgbJ Zjidqwf+ldoagbJ@ dHdahjlw rjdwbja@ ijulg hjvja a'G dHvjrj epiqdadryjiZjij sg rg FifPi f+qjdSw ujSwjig f+jfa hp.sg h{ m l+g bwjv a?aljdhW Vjv hg l.W.Za h'HgbJ wpN dHdahjlw eagdrZgbJ } b>Ddawj dryLjqv wgaj debj h{ m

dHh fplaw l+g bwjv a?a ljdhW a'G lq[G~lq[G ujig h'H[ hpwqVjdqbJ

19

sj bdZb{V Vhk@ bdZb{V r,v fdhvj wsq h{@ aJ u' bjRpS rjv[ lq[Gdry drsrjVJ vHg hpwqVjdqbJ@ bjs[LJ s[ iPf dry f+qjdSw@ Zjidqw@dHdahjlw@ lqjduw ujSwjig dHw oJ f+jfa h' lw[ m

fplaw s[ bi.F dry l+g bwjv a?a ljdhW@ epiP~f>o ^ fi.fij a[dHdahjl@ f>y f+ZjV ^ fi.fij a[ dHdahjl@ hpwqVjqj ^ qPv fi.fij a[dHdahjl@ l+g bwjv a?a ljdhW ^ hpwqVjq[@ aV?jh a[ aV?jhgH[ ^ fi.fija[ dHdahjl@ bjds drdLbJ l.W.Zg l.t[f ujSwjig s[S sj IaV wgaj h{ mqV'io w[rv dHhg h{@ dw l+g bwjv a?a ljdhW a'G lq[G~lq[G ujig h'H[hpwqVjdqbJ@ bjs[LJ@ l.s[LJ s[ blv } fC%V a'G fdhvJ fi.fij a[ dHdahjl} ujdSbj uj lw[ m fi.fij a[ dHdahjl } dvtag iPf dry dHw oJ dHw,aiwgaj h{@ `{lvj Vhk w[rv ijdH h{ m

10 qHg@ 2003 iPf dl>z

20

Z.Vrjs

epiP~f>o r,Dv'G l+g epiP e+.o ljdhW ug sg h;Pig dry l+g bwjv a?aljdhW a'G ujig h'H[ hpwqVjdqbJ@ bjs[LJ@ l.s[LJ } hi epidl,t qV WyVwiq a'G q>V w[@ bjfSg epiP~f>o f+ag lqifS FjrVj } f+eB wisj h{ ml+g bwjv a?a ljdhW s[ ljWwj wjiuwjig uo[sji f+'^ qVuga dl>z VjvwpN lqJ l+g bwjv a?a ljdhW $a[ l[rj wiV sj lpFje f+jfa h'dHbjaJ hg l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G lq[G~lq[G ujig h'H[ hpwqVjdqbJ@ bjs[[email protected][LJ sg Zjidqw@ lqjduw@ dHdahjlw qh,aaj sj cP.zj bdhljl h'dHbj mdHl bdhljl V[ hpwqVjdqbJ@ bjs[LJ@ l.s[LJ } dHw,ai wiV sg igN f{sjwgag m epiP dwifj lswj Rph igN dHl fplaw Vjv l.fPiV h' eHg h{ m#epiP~f>o$ s[ f+agdVZ #f>u dfbjdibJ$ r,Dv'G lq[G~lq[G l+g bwjv a?a ljdhWa'G ujig h'H[ hpwqVjdqbJ@ bjs[LJ@ l.s[LJ } hP~W~hP@ dH>V~dW>V@ b,ti~b,tisiu wiV sj IaV wgaj h{ m lq,pyg wjirjHg } dqag~rji ds,aj debjh{ a[ fjnwJ sg lhPva rjla[ *q~b>w vj ds,Da[ hV m 24~07~2002 agwRpfvWZ ujSwjig } dHw,ai wgaj debj h{@ fi dHh bji.Fw IaV h'Swiw[ h' lwsj h{ dw wpN qh,arfPiV slajr[; Ljqv h'S'G idh eH[ h'S m

duV%J hpwqVjdqbJ $a[ q'hi b>Ddwa lg@ RpV%J $a[ q'hi s[ LWs q'hiiPf dry Ljqv wga[ hV m hpwqVjdqbJ l.W.Zg qPv ujSwjig@ hpwqVjdqbJ@bjs[LJ@ l.s[LJ } bji.F dry Ljqv wi w[ h'i ujSwjig } b>DdawjrJ dryLjqv wgaj h{ m

dHh wjiu h'S $a[ lF a'G fdhvJ q{G ls W?dL>s wiaj fpit rjdhepiPsj Lpwiep;ji hJ@ dul V[ idhqa wi w[ dHh wjiu bjf lhjHg h' wirjdvbj m dHh rcq,pvg ujSwjig dHw,ai wiV~wijRpS dry dl>z ljdhWdebjVg dwifjv dl>z ug \epifpirjlg| ljWwj uo[sji@ l+g bwjv a?aljdhW s[ fdirji& dl>z ljdhW f+'^ qVuga dl>z ug ljWwj wjiuwjiguo[sji@ l+g bwjv a?a ljdhW& dl>z ljdhW FjHg iSuga dl>z ug ljWwjuo[sji@ l+g bwjv a?a ljdhW& dl>z ljdhW debjVg fPiV dl>z ug ljWwjuo[sji l+g bwjv a?a ljdhW& dl>z ljdhW debjVg u'de>si dl>z ugr[sJag uo[sji@ l+g bwjv a?a ljdhW sj diSg hJ@ duV%J q{}

21

hpwqVjdqbJ@ bjs[LJ@ l.s[LJ sgbJ wjfgbJ qph,Hgbj wirjHgbJ m RpV%JdrsrjV v[twJ duV%J sgbJ Whpq,pvgbJ dwiaJ dr,Dy'G q{} FifPi ujSwjigf+jfa h'Hg@ sj hjidsw Z.Vrjsg hJ m dl>z ljdhW FjHg hdiFuV dl>z ugI'eg \bqigwj|@ cj! Wvwji dl>z ljWwj f+'`{li@ f>ujWg IPVgridlBgfdBbjvj sj Lpwiep;ji hJ@ duV%J q{} dHh wjiu wiV vHg RpaLjdhawiV rjla[ blgl a[ FPdqwj ru'G wpN LWs dvt w[ dVrjdubj m

dl,t dril[ sg l.Fjv wiV rjv[ l^ lafjv dl>z #sjdVL$ a[ `'B'e+j`il^ hiW.l dl>z sj Z.Vrjs duV%J s[ ldhI'e lswj Whpq,pvgbJ alrgiJ f+jfah'HgbJ@ dul Vjv dHl fplaw sg dHdahjlwaj a[ ljiowaj ljtLja h'Hg ml^ epiljei dl>z #dl>z W+si;$ rjdvbJ sj diSg hJ@ duV%J V[ fplaw }f+wjLa wiV sj dHdahjlw wjiu wgaj m

bjfS[ l,uSJ@ dq,aiJ@ lV[hgbJ@ lpfaVg a[ lfp,ai hdidvrvgV dl>zsj rg hjidsw Z.Vrjsg hJ@ duV%J lF V[ dqv w[ q{} dHh wjiu wiVvHg f+[iVj@ RpaLjh a[ ldhI'e ds,aj m

epiP f>o sj sjl@11 qHg@ 2003 iPf dl>z

23

l+g bwjv a?a ljdhW

epiqda dryjiZjij a[ dl,t dHdahjl l.W.Zg ujSwjig as aw qpw.qvVhk h' lwsg@ us aw epiqda dryjiZjij a[ dl,t dHdahjl sj drdsbjiogl+g bwjv a?a ljdhW s[ dlZJa@ l.loj a[ dHdahjl a'G ujSP Vhk h' uJsjfi b,u ldoag dHh h{@ dw Whpa[ dl,t drdsbjiog rg l+g bwjv a?a ljdhWWji[ dHhg ujSs[ hV dw l+g hdiq>si ljdhW s[ ljhqS[ dHw h'i r,cjepispbjij h{@ dul } epiP hdie'dW>s ljdhW ug V[ WSjdHbj a[ Fjia liwjiV[ uPV@ 1984 dry Wpig ai%J Tjh ds,aj lg m

#a?a$ sj dlZJa a[ dHdahjl epispbji[ sg l.loj a'G Whpa dF>V h{ mepiWjSg dry #a?a$ LWs sg ria'G #a?a@ atap@ atda$ bjds r,t~r,tiPfJ dry h'Hg h{ m dHh LWs epiWjSg dry veFe 50 rjig r,t~r,t bioJdry ridabj debj h{ m #a?a$ LWs s[ LWsg~bio W{nS sg y"wg a[ ijudl>zjlV s[ wga[ dqvs[ hV@ Fjr Rph oJ duo[ W{n w[ ijuj iju sg wjirjHg} yvjMsj h{ m dHl bio rjv[ Whpa lji[ #a?a$ spVgbj $a[ h'H[ a[ lq[Gsg evrwCg dry bj w[ bjfSj Vjq'~dVLjV dqBj y,pDw[ hV@ fi dul iPfdry #a?a$ LWs sg ria'G #epiqda dryjiZjij$ dry h'Hg h{@ Rph #a?a$VjLrjV Vhk lsgrg h{@ wjv s[ z[i[ dry Vhk #bwjv$ h{@ Fjr lq[G@ lojVs[ f+Fjr a'G lpa.ai h{ m #a?a$ s[ bduh[ dlZJa } epiP ljdhWjV V[ bjfS[ugrV~wjv dry bqvg ujqj fdhVjdHbj a[ dHh ljWa wi ds,aj dw#a?a$ dwl[ drbwag drL[L sgbJ ijulg~t[aig eagdrZgbJ sj w[Gsi Vhk@le'G lpa.ai@ f+DFPl,aj l.f>V l.loj h{ m

Whpa lji[ dHdahjlwji epiP hdie'dW>s ug s[ lq[G epdibjHg s[ iPfdry byjVw fdiriaV h'dHbj r[ts[ hV m dHV%J dHdahjlwjiJ sj qah{@ dw fdhv[ epiP ljdhWjV s{rg Zjidqw V[aj lV a[ #l.a$ Fjr Zjidqwfdhijr[ dry ugrV ep;jis[ lV@ fi epiP hdie'dW>s ug r,Dv'G #a?a$ sgdliuSj wiVj@ #l,yj~fjaLjh$ btrjRpSj@ #qgig~fgig$ sgbJ dwifjVJZjiV wiVj@ #`"ug wiar$ wiVj bjds fdiriaV dl,t Ziq } r,tij Ziqlojfa wiV r,v ijulg fhp.y lg m

fi dHh dryji RpV%J dHdahjlwjiJ s[ hV@ u' epiWjSg@ epiqda

24

dryjiZjij@ dl,t dHdahjl a[ fi.fij a'G bVujS hV m #a?a$@ #l,yjfjaLjh$@ #iju siWji$ bjds LWs aJ epiqda dry r,t~r,t f+wiSJ dryfdhvJ hg ria'G dry dqvs[ hV@ Vj dw dHV%J LWsJ sg wjT a[ ria'G epiPhdie'dW>s ljdhW s[ lq[G h'Hg m Rpwa ria[ eH[ LWsJ s[ bio epiqdadryjiZjij bVplji dwl[ ai%J rg t[aig ijulg dryjiZjij Vjv l.W.dZaVhk@ le'G dHV%J LWsJ s[ bioJ sj s{rgwiS wgaj debj h{ m

epiP VjVw s[r ug V[ bjfS[ lq[G v'wjHg dry ijulg@ Zjidqw@lqjduw a[ ldFbjyjiw bZ'eag } bVpFr wi@ dHl } sPi wiV sj FifPiIaV wgaj m dHl wjiu } bqvg ujqj fdhVjRpS vHg RpV%J #VjVw dViqvf>o$ sg bjZjidLvj i,tg m dHh #dViqv f>o$ dVi'v dHw bdZbjaqw vdhihg Vhk lg@ le'G dHh bjds~bji.F a'G Feag~Lwag } dHw sPli[ sg h'GsvHg ;iPig q>Vsj h{ m

dlZJa iPf dry epiP VjVw ljdhW sj #WjWi$ } #ujWi$ wdhSj@ dHlsj fdhvj f+qjS lg m dHl dlZJa bVplji hg epiP b>es ljdhW@ WjsLjhhqjIP. } #avrji$ sg #lq[G a[ lojV$ bVplji ria'G wiV vHg lpy[a wis[hV m

epiqda dryjiZjij bVplji bjadqw lpa.aiaj } lqjduw lpa.aiaja'G r,t Vhk wgaj uj lwsj m dHh dryjiZjij Rpl lq[G a[ hpS rg RpV%Jv'wJ } fl.s Vhk@ u' dli` b,t W.s wi w[@ lqjZgbJ vej w[@ lqjduw@ijulg@ Zjidqw qpLwvJ r,Dv'G qP>h x[i #Feag$ wiV sj T"Ge iys[ hV mu[wi epiqda dryjiZjij dry rg Feag~Lwag } bv,e~ov,e i,DdtbjuJsj aJ l.Fr lg dw dryjiZjij rg Wjwg lpZjiw vdhiJ rJe bjfSgh'Gs~hlag a'G h,o Z' W{nsg m epiP hdie'dW>s ug V[ dHh qdhlPl wi dvbjlg dw u[wi v'wJ } Zjidqw~dlbjlg ujWiJ~;jvqJ a'G W.ZV~qpwa wijRpSjba[ RpV%J dry bjaq~drLrjl FiVj h{ aJ hwPqa sj ci qV a'G sPi wiVjvj;qg h{ m epiP hdie'dW>s ljdhW V[ dHl q>ar sg fPiag vHg l+g bwjva?a ljdhW sg dliuSj wgag@ dul sj dlZJa a[ lpFjRp l.ljig #a?aJ$a'G dVijvj h{ m l+g bwjv a?a ljdhW sg dliuSj Vjv dl,t w"q dHw lpa.aia[ f+DFPl,aj l.f>V s{rg epSJ bjZjdia w"q s[ iPf dry f+eB h'Hg m

#l+g bwjv a?a ljdhW$ dlZJa@ l.loj@ dHdahjlw dfA'wC@dliuSj@ Rpljig@ eagdrZgbJ a[ qdibjsj bjds drdLbJ l.W.Zg u[widryji wiV v,egH[ aJ dHh wjiu Whpa rc[ij h'r[ej m wjiV ( hi drLjbjfS[ bjf dry qpw.qv q;qPV h{@ blk w[rv l.t[f iPf dry dryjiwiVg h{ m

l+g bwjv a?a ljdhW sg dliuSj #VjVw dViqv f>o$ sg #dViqvdryjiZjij$ sj dHw qh,arfPiV fCjb h{ m dl,t Ziq s[ drwjl a[ lojfag

25

dry bwjv a?a ljdhW sg l.loj V[ qgv~f,oi sj wjiu wgaj h{ ml+g bwjv a?a ljdhW sg dliuSj a'G fdhvJ l.ea~f>ea a[

epispbji[ sgbJ l.lojrJ sg dliuSj h' y,pwg lg m Fjr[G dw l.ea~f>eaa[ Ziqljv s[ l.wvf sg dliuSj epiP VjVw s[r ug V[ wgag a[ epiP biuVs[r ug hdiq>si ljdhW sg dliuSj wi@ l+g epiP e+.o ljdhW sj f+wjL wi@dl,t Ziq } drv,tS h'Gs hlag rjv[ Ziq ru'G lojdfa wi y,pDw[ lV ml+g epiP biuV s[r ug sg Lhjsa Rpfi.a epiP hdie'dW>s ljdhW ug bjfS[epiP~dfaj s[ bjs[L bVplji epdibjHg sg fsrg ZjiV wgag a[ qgig~fgigsgbJ d*fjVJ ZjiV wgagbJ m epidWvjl fjaLjhg A[rk s[ wiaj l'hSwrg bVplji@ ##epiP hdie'dW>s ljdhW ug qhjV RpD,sq wi w[ bwjv fpitsg bjdebj qpajdWw FjHg episjl a[ WjWj W,pTj ug } Vjv v{ hjC lpsgf>yqg@ 1663 qpajdWw 1606 Hg^ } bwjv a?a sg Vkh i,tg@ dHl s{rga?a sg Rpljig dry dwl[ dqlaig sg lhjdHaj Vhk vHg eHg@ ljig RpljigWjWj W,pTj a[ FjHg episjl ug ijhk hg h'Hg m

hjC f>yqg w' dsV ujV m l+g epip Rpsq wgV qhjV mm35mmepisjl W,pDT[ w' v{ dVu ljo m ata bi.F wi sgVj Vjo m!!!wi bisjl l+g lda epiP fpV f+ljds riajdH mmdf+oq Vkr l+g epip itg bWyv ata lphjdH mm38mdwlg iju VdhG hjo vejI' m W,pDT[ b" episjl WVjI' m É

dHl a'G dHw e,v lf,LB h{ dw l.lojrJ sg dliuSj dry iju~dqlaiguJ wjigei Vhk@ Wvdw w"qJ s[ W;pierji a[ drsrjV lhjHg hp.s[ hVba[ l.lojrJ sg dliuSj dry dsV~qhgV[ Vhk@ le'G lsgbJ v,e uJsgbJhV m

l+g bwjv a?a ljdhW sg dliuSj h'S $a[ l+g hdiq>si ljdhW drt[bjlj sg rji s[ F'e f{S Rpfi.a l+g bwjv a?a ljdhW $a[ sgrjV lus[@duo[ dl,tJ s[ NeC[ Vdu,Dn[ uJs[ lV m dHl ai%J vjev[ df>cJ s[ v'w bjf'bjfS[ NeC[ dVfBjRpS vHg epiP ug fjl bjRpS v,e fH[ m2

tpLr.a dl>z s[ woV bVplji@ ##V"upbjV \epiP| hdie'dW>s V[ bjfS[dfaj sg oJ vHg a[ qgig~fgig sgbJ s' avrjiJ ZjiV wgagbJ@ duV%Jdr,Dy'G dHw bdZbjadqw a[ sPlig ijulg Lwag sg f+agw lg m epiP hdie'dW>sV[ dl,tJ } dwhj dw Rph LlaiJ a[ z'dCbJ sgbJ F[BjrJ } ZV sg F[BjVjv'G aiugh s[Se[ m RpV%J V[ hdiq>si ljdhW s[ V;sgw hg #bwjv a?a$\lq[G a'G lpa.ai fiqjaqj sj a?a| Rpljdibj m LJag s[ egaJ sg oJ Tjcg

1! l'hS wrg@ epidWvjl fjaLjhg A[rk@ f>DV[ 150~51!2! debjVg debjV dl>z@ arjig? epiP ?jvlj@ f>Vj 411!

26

rjiJ sj ejdHV LpiP h'dHbj m epiP hdie'dW>s ljdhW s[ siWji dry sPli[ijdubJ s[ f+agdVZ bjMs[ lV@ duV%J } Ljhg lVqjV ds,aj uJsj lg mdHl ai%J hg epiP ug rg bjfS[ f+agdVZ sPu[ ijdubJ fjl F[us[ lV m$$3

l+g bwjv a?a ljdhW sg dliuSj Wji[ dlisji wfPi dl>z dvts[hV@ ##dHh Fjia s[ r,t~r,t dh,DdlbJ dry WS[ a?aJ dr,Dy'G dl,t Ziq sjf+Dq,pt lojV h{ dul sg lojfVj A[r[G ldaepiP hdie'dW>s ug V[ Rpl r[v[wgag@ us'G dl,t Ziq V[ lf,LB iPf dry ijuVgag a[ lqjduw lq,DdlbjrJWji[ bjs[L s[S[ bji.F wga[ m dHM epiP hdie'dW>s ug V[ Fjia s[ qpQviju } blrgwji wi w[ dl,tJ s[ f+DFPl,aj l.f>V h'S sj b{vjV wi ds,aj mbnji%rk@ RpD,Vgrk a[ rghrk lsg dry dl,t l.ea l+g bwjv a?a ljdhWdrt[ drL[L q"dwbJ RpD,fi dHw,ng h' w[ liW~l.qag Vjv w"qg `{lv[ v{Gsgihg@ duV%J sg fjvSj wiVg hi dl,t vHg ;iPig q>Vg uJsg m4

dlisji wfPi dl>z s[ Rpwa woV a'G #l+g bwjv a?a ljdhW$ sgdliuSj@ dlZJa a[ l.loj Wji[ wHg Vpwa[ lf,LB hp.s[ hV m dur[G a?a s[wjiu t[ai ru'G dHo[ ijulg a[ lqjduw lq,DdlbjrJ Wji[ bjs[L wiV[@ qpQviju Lwag } bf+rjV widsbJ@ dl,tJ s[ f+DFPl,aj l.f>V h'S sj b{vjV wiVjba[ da>V~yji lsgbJ a'G dHo'G hp.s[ `{ldvbJ } hi dl,t q>Vsj h{@ a?as[ bdZwji t[ai } siljMsj h{ m l+g bwjv a?a ljdhW sg dliuSj qpQvhwPqa sgbJ bdabjyjig VgagbJ sj qpwjWvj wiV vHg dHw lqJailiwji s[ a,pv lg m dHh lqwjvg qpQv hwPqa } dHw f+a,t ypS"ag lg ml+g bwjv a?a ljdhW sg dHqjia sg Rpljig qei'G epiP hdie'dW>s ljdhWV[ dl,tJ r,v hpwqVjq[ ujig wga[ m

l+g bwjv a?a lqP>h dl,tJ sg@ liW,a ?jvl[ sg dHw lir'aq l.lojh{ m dHh dl,tJ s[ dwl[ dHw Fje sg bjujijsjig l.loj Vhk m!!! l+g bwjva?a sj wjiu t[ai lqP>h dl,tJ s[ drLr drbjfg Zjidqw@ lqjduw@ijuVgdaw li'wjiJ Vjv h{@ Vj dw w[rv f>ujW s[ dl,tJ s[ dHw riebwjvgbJ s[ rwag li'wjiJ aw qdhsPs Vhk m5

l+g bwjv a?a ljdhW sg Vkh i,tS ba[ fdhvj hpwqVjqj ujigh'S Wji[ l.t[f iPf ujSwjig fpijaV dHdahjlwji e+.oJ a'G dqvsg h{ m epiPhdie'dW>s ug s[ 1635 Hg^ dry wiajifpi yv[ ujS $a[ l+g hdiq>si ljdhWa[ bwjv a?a ljdhW sj f+W.Z df+og y.s s[ fdirji fjl bj debj m 1699Hg^ dry ?jvl[ sg dliuSj Rpfi.a FjHg qVg dl>z } ?jvlj f>o r,Dv'G l+ghdiq>si ljdhW a[ l+g bwjv a?a ljdhW sj f+W.Z lpyjiP T.e spbjijyvjRpS vHg F[dubj m

3! tpLr.a dl>z@ dhlBig bj` dlt;@ f>DV[ 63~64!4! cj! epiLiVuga dl>z \bVprjsw|@ dlisji wfPi dl>z s[ y'Sr[G v[t@ f>Vj 37!5! cj! ulWgi dl>z bjhvPrjvgbj@ l+g bwjv a?a ljdhW@ f>Vj 88!

27

dWtC[ ldqbJ lq[G ?jvlj f>o sgrjvg@ r{ljtg $a[ liW,a ?jvl[ s[iPf dry l+g bwjv a?a ljdhW $a[ dqv W{n w[ f>ow wjiu wisj dihj mliW,a ?jvlj uJ ?jvlj f>o sj uViv dHuvjl l+g bwjv a?a ljdhW$a[ h'S sg f>ow irjdHa h{ m f>ow irjdHa bVplji hg 14 bwaPWi@ 1745Hg^ } l+g bwjv a?a ljdhW $a[ liW,a ?jvl[ sj dHw,n h'dHbj@ dul drylq,pyg f>ow Lwag } 25 udobJ dry uo[W.s wgaj debj m

29 qjiy@ 1748 Hg^ dry h'H[ liW,a ?jvl[ lq[G #sv ?jvl[$ sglojfVj wgag eHg a[ lq,pDy[ f>o } 11 dqlvJ dry r.dcbj debj m12 bfi{v@ 1759 Hg^ dry l+g bwjv a?a ljdhW sg q'hi h[n ?jvl[ug r,Dv'G hpwqVjqj ujig wi w[ l+g hdiq>si ljdhW sg Rpljig rjla[ 125ipfH[ sg q>e wgag eHg m6 l+g bwjv a?a ljdhW a'G ujig h'H[ hpwqVjdqbJdr,Dy'G LjdHs dHh lF a'G fpijaV f+jfa hpwqVjqj h{ m

10 bfi{v@ 1763 Hg^ } l+g bwjv a?a ljdhW $a[ f>o r,Dv'G `{lvjwgaj dw QigW W+jhqS sg `dibjs $a[ Rpl sg faVg } wlPi s[ hjwqfjl'G ApcjdHbj ujr[ m

5 `irig@ 1762 } r,cj z,vPzjij rjfdibj@ dul dry 20 a'G 30h;ji s[ wigW dl,t W,Dy[@ W,pDT[ a[ V"upbjV Lhgs h'H[ m r,Dc[ z,vPzji[ a'G rjflfiadsbJ bWsjvg V[ l+g hdiq>si ljdhW a[ l+g bwjv a?a ljdhW sgbJdHqjiaJ } Tjh ds,aj m l+g bwjv a?a ljdhW s[ lojV $a[ dl,tJ V[ dHw,aih' w[ bWsjvg a'G Wsvj v{S sj `{lvj wgaj m rjfl uJs[ bWsjvg $a[dl,tJ V[ hqvj wi w[ Wpig ai%J Rpt[C ds,aj a[ dl,t dHw rji dxi f>ujWs[ hjwq WS eH[ m

dur[G dw blk fdhvJ dryji wgag h{ dw #a?a$ LWs Lwag sj f+agwh{ m f+a,t a"i $a[ b,u rg us blk #epiP~f>o$ Vjv l.W.dZa a?aJ s[ siLVwis[ hJ aJ l+g bwjv a?a ljdhW@ a?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+ghdiq>si ljdhW ug fBVj ljdhW ba[ a?a l,yt>c l+g h;Pi ljdhW V.s[C@drt[ Rpy[y[ a"i $a[ Lwag s[ f+agw #LlaiJ$ } lp.si T.e spbjij f+siLawga[ h'dHbJ s[ts[ hJ m dHV%J #a?aJ$ $a[ l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ f+wjL bv,eojrJ $a[ hV m a?a l+g sqsqj ljdhW@ dul } #epiP~f>o$ V[ Wjbs dry#a?a$ ru'G qjVaj f+sjV wgag@ Rpo[ hg w[rv LlaiJ } fdhv[ a?aJ sgai%J f+siLa Vhk wgaj debj@ fi dHl a?a } #epiP wjLg$ h'S sj qjS~ldawji hjlv h{ m l+g epiP e+.o ljdhW sj fjrV liPf l+g epiP e'dW>s dl>zug V[ dHl fjrV Ziag $a[ W{n w[ hg spWjij dvtrjdHbj a[ epiP a[Q WhjsiljdhW sg fjrV WjSg dHl dry b>Ddwa wgag m dHl fjrV blojV a'G hgl+g epiP e+.o ljdhW fjrV liPf h,o~dvta dvtS sg dfia lojfa h'Hg m

6! cj! e.cj dl>z@ hpwqVjq[@ f>DV[ 232~33!

28

a?a l+g sqsqj ljdhW $a[ rg wpN dHw dHdahjlw Llai lpL'dFa hV@duV%J } lp.si bvqjig dry f+siLa wgaj debj h{ m ?jvlj f>o s[ f>uJ hga?aJ $a[ dHdahjlw LlaiJ s[ siLV l.eaJ } i';jVj V[q Vjv wirjH[ uJs[hV ba[ Vjv hg l.t[f dHdahjl s,Ddlbj uJsj h{ aJ up dl,t l.eaJ bjfS[e"irqHg dHdahjlw dril[ a'G f+[iSj f+jfa wi qjS qdhlPl wi lwS m

l+g bwjv a?a ljdhW sj dl,Zj l.W.Z epidl,tJ Vjv h{ m epispbji[lF s[ lJN[ hV@ epispbji[ dwl[ lq[G w'Hg rg W[~i'w B'w bj lwsj h{@ fia?aJ s[ dVLdya blojV $a[ w[rv b>Ddq+aZjig fPiV epidl,t hg uj lws[hV m epispbjdibJ rJe a?aJ $a[ hi[w qV,pt sg bisjl W[Vag h' lwsgh{@ fi fdaa@ aV?jhgH[ dl,tJ sg bisjl Vhk h' lwsg a[ Vj hg RpV%J} #a?a ljdhW$ $a[ ujS sg bjdebj h{ m

bwjv a?a ljdhW sg drMaW.sg Ljhg a?aJ rieg h{@ fi dHlsj wjiu t[aig Vj h' w[ lq,pyj drLrdrbjfg dl,t FjHgyjij h{ m hi[w ai%Js[ f>ow qjqdvbJ sj b>aq `{lvj bwjv a?a ljdhW $a[ hg hp.sj h{ mw"qg f,Zi $a[ l+g bwjv a?a ljdhW dl,t Zjidqw@ lqjduw@ ijulg a[ldFbjyjiw bjds qldvbJ dry #epiP~f>o$ sg liW lqi,o f+DFPl,aj l.f>Vl.loj h{ m

lqJ Fjr[G qpQvJ@ qplvqjVJ@ b>ei[;J uJ Fjiag hjwqJ sj h'r[@uWi~;pvq s[ d?vj` dHo'G hpwq f+jfa wi w[@ epidl,t q'idybJ dry eH[@bwdh a[ bldh algh[ f+jfa wis[ h'H[ Lhgs h'H[@ ;qgVJ~ujdHsjsJ wpiwwirjHgbJ@ fi bwjv a?a ljdhW a'G h'H[ hpwq } df,n Vhk dstjHg mbnji%rk@ RpD,Vgrk a[ rghrk lsg sj lqp,yj dl,t dHdahjl bwjv a?aljdhW s[ spbjv[ zp>qsj h{ m L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg sg lojfag@bwjvg vdhi sg Rpafag a[ drwjl sj w[Gsi #l+g bwjv a?a ljdhW$hg dihj h{ m u[wi dHh wdh dvbj ujr[ dw dl,t sg h'Gs~hlag l+g bwjva?a ljdhW Vjv upCg h{@ aJ dHl dry bdawoVg Vhk h'r[eg m dHdahjldry blk s[ts[ hJ dw dul rg epidl,t btrjRpS rjv[ V[ #bwjv a?aljdhW$ } df,n dstjHg@ bjfSg h'Gs~hlag a'G h,o Z' W{nj m

dl,tJ s[ fdhv[ WjsLjh WjWj W.sj dl>z Whjsi sg Lhjsa Rpfi.adl,t dHdahjl s[ drwjl *q dry w'Hg bduhg qh,arfPiV eagdrZg Vhkdqvsg@ dul dry l+g bwjv a?a ljdhW sj qp,pt i'v Vj h'r[ m ?jl wiw[bnji%rk lsg s[ fdhv[ shjdwbJ a'G v{ w[ riaqjV lq[G aw hi dwlqs[ Zjidqw@ lqjduw a[ ijulg rjs~drrjsJ sj h,v bwjv a?a ljdhW$a[ hg h'dHbj m

dur[G dw RpD,fi dryji wi y,pDw[ hJ dw l+g bwjv a?a ljdhW sjl.W.Z ?jl wiw[ dl,tJ Vjv h{ m hi[w dl,t lsrjRpS rjvj@ u' epiqda

29

dryjiZjij bVplji dl,tg liPf sj ZjiVg h{@ Fjr[G Rph dwl[ rg ijulg fjiBgsg dryjiZjij } q>Vsj h'r[@ $a[ l+g bwjv a?a ljdhW sj hpwq vjePhp.sj h{ m dl,t h' w[ Rph bwjv a?a ljdhW s[ hpwq sj dri'Z Vhk wi lwsj mdHdahjlw a"i $a[ blk s[ts[ hJ dw r,t~r,t fjiBgbJ@ uo[W.sgbJ@ lFj~lpljdHBgbJ Vjv l.W.dZa epidl,t s[i~lr[i bwjv a?a ljdhW s[ hpwqb,De[ dli Npwj lpi?iP h'H[ m

qhjijuj iSuga dl>z s[ lq[G ijuVgdaw `{lv[ vjh"i hp.s[ lV@ fidl,tg s[ Zjidqw `{lv[ bwjv a?a ljdhW $a[ hg hp.s[ lV m dHo'G aw dwlq[G s[ WjsLjh qhjijuj iSuga dl>z } dHw s'L Wsv[ bwjv a?a ljdhW$a[ dHqvg s[ si,?a Vjv W.V% w[ w'iC[ qjiV sg Zjidqw l;j ds,ag eHg@u' RpV%J ?pLg~?pLg f+rjV wgag m

dl,t iju s[ Wjbs rg dl,tg Vjv l.W.Z i,tS rjv[ Whpa[ `{lv[ bwjva?a ljdhW $a[ hg hp.s[ ih[ m 1920 Hg^ dry epispbjij f+W.Z lpZji vdhis[ bji.F dry L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg wjdHq wiV vHg fdhvjhpwqVjqj7@ uo[sji l+g bwjv a?a ljdhW V[ hg ujig wgaj m

dHdahjl dHl e,v sg rg Ljhsg Fisj h{@ dw dl,t dri'ZgbJ } rgl+g bwjv a?a ljdhW sg f+DFPl,aj b,De[ dHw lq[G NpwSj dfbj m l+g epiPbiuV s[r ug } Lhgs wirj s[S a'G df,DA'G@ WjsLjh uhJegi V[ epiPhdie'dW>s ljdhW ug } #l+g bwjv a?a ljdhW$ sg dliuSj wiV s[ wjiVhg Z't[ Vjv ds,vg Wpvj w[@ erjvgbi s[ dwv%[ dry W.s wiV sj W,uibfijZ wgaj@ fi us Rpl } wga[ epVjhJ a[ #l+g bwjv a?a ljdhW$sg s{rg f+DFPl,aj sj bdhljl h'dHbj aJ Rpl V[ ?ps qj`g q>edsbJ@ bjfS[?iy[ $a[ bwjv a?a ljdhW sg dHqjia WSjRpS sg f[LwL wgag@ dul} epiP ug V[ npwij ds,aj m

sPlig RpsjhiS lj} riaqjV lq[G sg hg dqvsg h{@ us uPV@ 1984dry lq[G sg WjWiLjhg liwji V[ #bwjv a?a ljdhW$ sg fdr,aidHdahjlw dHqjia } W.WJ~e'dvbJ Vjv TjhpS sj W,ui epVjh wgaj a[dxi fLyjajf ru'G s[L sg f+ZjV q>aig ds,vgYG y,v@ dHo[ bjHg a[ b{vjVwgaj dw liwji #bwjv a?a ljdhW$ sg dHqjia } WSj w[ s[r[eg m liwjiV[ liwjig l[rj ijhk dHqjia Rplji rg ds,ag@ fi #epiP~f>o$ V[ Rpl }bf+rjV wis[ h'H[@ dxi deij ds,aj m

w"q } Rph bwjv a?a f+rjV Vhk lg ba[ LjdHs dwl[ rg bStgvgw"q } dHh f+rjV Vj h'r[@ dul dry dHh' duh[ dshjCgsji q;sPi v,De[ h'S@duV%J w'v LiZj@ drLrjl@ veV ba[ dHLw s[ l,Dy[ w"v dHwiji Vj h'S m8

7! debjVg f+ajf dl>z@ epispbjij lpZji vdhi@ f>Vj 5!8! epiqda f+wjL@ qjiy 1994@ f>Vj 21!

30

dHdahjl dHl e,v sg rg Ljhsg Fisj h{ dw us'G wsg rg #dViqvf>o$ s[ s'tgbJ V[ #dl,t w"q$ sj Vjq'~dVLjV dqBjS sj IaV wgaj@ RpV%JlF sj fdhvj dVLjVj #bwjv a?a ljdhW$ hg WSsj dihj m dHl l.loj~Vpqj dlZJa } ?aq wiV vHg 1746@ 1756@ 1762!!! a[ dxi uPV@ 1984dry dHl sg dHqjia Tjh w[ #bwjv a?a ljdhW$ } ?aq wiV sj IaVwgaj@ fi hjwq L+[SgbJ s[ v'w F,pv uJs[ hV dw #bwjv a?a ljdhW$w[rv dHw dHqjia sj hg VJ Vhk@ le'G dHh aJ dHw f+DFPl,aj l.f>V l.lojh{@ dul sj dVrjl dHl } q>VS rjv[ epidl,tJ s[ dhidsbJ dry h{@ dul} Vj qpQv@ Vj qplvqjV a[ Vj hg lq[G sgbJ liwjiJ ?aq wi lwSegbJ m

bwjv a?a ljdhW a'G hg lq[G~lq[G epiP~zi s[ dri'ZgbJ@ lqjduw@ijulg W[dHVlj`gbJ@ uWi~;pvq s[ d?vj` a[ epispbjdibJ s[ f+W.Z lpZji@dl,tg s[ f+yji~f+lji dh,a dl,t dh,awjig vdhiJ RpnsgbJ ihgbJ m

#bwjv a?a ljdhW$ s[ dlZJa a[ dHdahjl a'G f+[iSj f+jfa wi@bV[wJ epidl,t t>Dc[~WjB[ sg fjhpv f+jfa wi@ epiP~f>o } lqidfa h'H[ mbduh[ lqifS sgbJ RpsjhiSJ aJ lj} 20rk lsg s[ agli[ shjw[ lq[GsgbJ rg dqvsgbJ hV m bwjv a?a ljdhW a'G us'G bj;jsg vHg dVh,Do[dl>zJ s[ uo[ apdibj wis[ lV aJ b>ei[; hwPqa sgbJ cJeJ o,w uJsgbJlV@ fi vhP~vphjS h'H[ dl>z dxi Rpns[ lV@ b,De[ rZs[ lV@ fi h,o VhklV y,pws[ m l,pDy[ ?PV dry v,o~f,o dHV%J dl>zJ s[ dulqJ } r[t w[ dHw dsVdHw b>ei[; fjsig lg!b{`! b{GcdiRP; V[ b,tJ dry b,oiP dvbj w[ dwhjlg@ ##b,u q{G wHg IlP qlgh qis[ \lPvg yC%s[| r[t[ V[ m$$9

bwjv a?a ljdhW lq[G a[ lojV s[ f+FjrJ a'G lpa.ai h{ m l+g bwjva?a ljdhW f+DFPl,aj l.f>V l.loj h'S wiw[ dHo'G h'H[ hpwqVjq[@ bjs[L uJ`{lv[ } dHl s[ q>VS rjdvbJ V[ ?pLg-?pLg f+rjV wgaj m l+g bwjv a?aljdhW a'G lpSjHg eHg Zjidqw l;j sj blv qV'io #dwl[ s'Lg } s'LgWSj w[$ Rpl sj dVijsi wiVj Vhk@ le'G drbwag drL[L dry bjHg rwagwq;'ig@ dlZJaw dTdvbjHg } sPi wi w[ Rpl } qV~WyV wiq a'G fdr,aiWSjMdsbJ@ yC%sg wvj sj ugrV f+sjV wiVj h{ m

dHl fdr,ai FjrVj adha hg epiP~f>o r,Dv'G l^ lpW[e dl>z@ u,lj dl>zijqeC%gH[@ L[i[ f>ujW qhjijuj iSuga dl>z@ f>o~iaV qjlBi ajij dl>[email protected] adh dl>z@ uo[sji ues[r dl>z avr.cg@ ljWwj q,pt q>aig l^ lpiugadl>z WiVjvj@ ljWwj w[Gsig q>aig WPBj dl>z@ dVh.e qptg WjWj l.aj dl>z@bjds f>ow vgciJ& cj^ dfbji dl>z@ cj! dfL"ij dl>z bjds rie[ dl,tdrsrjVJ } aV?jh vjHg eHg m

l+g bwjv a?a ljdhW a'G Zjidqw~lqjduw br,Ddebj wiV rjv[

9! epiqda f+wjL@ qjiy 1994@ f>Vj 20!

31

epidl,tJ } w[rv aV?jh hg Vhk vjHg uJsg@ lq[G~lq[G epiP~f>o } lqidfadrsrjV v[twJ@ f>ow Zjidqw L?lgbaJ } drL[L qjS~lVqjV a[fsrgbJ rg f+sjV hp.sgbJ ihgbJ@ duV%J Wji[ bjq v'wJ } Whpa z,BujSwjig h{ m dqvsg ujSwjig bVplji l+g bwjv a?a ljdhW a'G f>o s[f+dl,Z wrg@ drsrjV v[tw FjHg l.a't dl>z@ f>o s[ W[aju WjsLjh WjWjtCw dl>z@ FjHg ljdhW FjHg iSZgi dl>z@ FjHg ljdhW FjHg hdiFuVdl>z I'eg \bqigwj| a[ dlisji wfPi dl>z bjds Vjqri L?lgbaJ }bwjv a?a ljdhW a'G qjS~lVqjV f+jfa wiV sj lpFje f+jfa h'dHbj@fi dHV%J L?lgbaJ } ws'G@ dwl wiw[ a[ dwl ai%J lVqjdVa wgaj debj@bjq bjsqg } ujSwjig Vhk m FjHg l.a't dl>z ug@ us l+g hdiq>si ljdhWug sg b>aq Ijaij $a[ bjH[@ aJ wrg ug e+.o lqjfa wi w[ bjfS[ vCw[Wvs[r dl>z a[ fdirji lq[a l+g b>Ddq+ali bjH[ m bj w[ bjfSj e+.odebjVg epiqpt dl>z \u' debjVg l.aj dl>z s[ lf,pai lV| sg qji`a#bwjv Wp.e[$ \bwjv a?a ljdhW| f[L wgaj m dHl e+.o fi bjf } a?aljdhW r,Dv'G lVqjV f+jfa h'dHbj m10

dHh l.t[f duhg ujSwjig FjHg l.a't dl>z ug } bwjv a?a ljdhWa'G lVqjdVa h'S l.W.Zg f+jfa hp.sg h{ m FjHg l.a't dl>z ug V[ epi f+ajflPiu e+.o l.qa 1900 \upvjHg@ 1844 Hg^| s[ ljrS qhgV[ dry l.fPiV wgaja[ da>V wp qhgV[ df,DA'G bwjv yvjSj wi eH[ m dHl dhljW Vjv RpV%J }1844 Hg^ s[ V[C[~a[C[ lVqjdVa wgaj debj h'r[ej m dHl a'G rZ[i[ ujSwjigf+jfa Vhk h' lwg@ fi dHw e,v lf,LB h{ dw drsrjVJ@ dHdahjlwjiJ@v[twJ bjds } lVqjdVa wiV sg dfia fdhvJ a'G hg lojfa lg m

dHl[ ai%J #V{LVv f+'`{li bj` dl,tdH;q$ sg fsrg Vjv lVqjdVadlisji wfPi dl>z s[ lVqjV l.W.Zg ujSwjig@ RpV%J sgbJ dvtaJ a[ RpV%Jl.W.Zg dvtaJ $y'G rg f+jfa Vhk hp.sg m u[wi o'Cg~Whpag ujSwjig dqvsgh{ aJ Rph lqwjvg b?WjiJ $y'G m i';jVj buga dry f+wjLa ?Wi a[l.fjswg v[t a'G lj} dVqVdvta ujSwjig f+jfa h' lwg h{ ^

##13 bwaPWi@ 1973 } lr[i[ 7 ru[ dlisji wfPi dl>z } l+gbwjv a?a ljdhW a'G uo[sji ljdhW debjVg ljZP dl>z F"ij r,Dv'G#V{LVv f+'`{li bj` dl,tdH;q$ sg fsrg f+sjV wgag eHg m dHlfsrg sg dvta yJsg s[ lpVdhig y"tB[ rjv[ f,ai[ $a[ h{ m dHlfsrg s[ Vjv RpV%J } dwifjV a[ dli'fj rg ds,aj debj m Ljq} 4 ru[ epiP VjVw dVrjl s[ hjv dry RpV%J sj lrjea a[lVqjV wgaj debj a[ LjVsji yjh~fjiBg ds,ag eHg m$$11

10! cj! dwifjv dl>z \l.fj!|@ FjHg rgi dl>z sg dHdahjlw iyVj@ f>DV[ 292~93!11! i';jVj buga@ uv.Zi@ 14 bwaPWi@ 1973@ l.fjswg f>Vj m

32

dHl q"w[ $a[ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg s[ f+ZjV uo[sji epiyiVdl>z B"hCj V[ l.t[f duhg awigi wis[ h'H[ s,Ddlbj dw drsrjVJ } lVqjVSsg fi.fij l+g epiP e'dW>s dl>z ug qhjiju sg yvjHg h'Hg h{ a[ L+'qSgepispbjij f+W.Zw wq[Bg V[ RpV%J s[ fPidVbJ $a[ y,vs[ h'H[ hg dHh `{lvjwgaj h{ m

dHl a'G dHvjrj Whpa hg qh,aaj rjv[ Zjidqw~lqjduw `{lv[ lq[G~lq[G l+g bwjv a?a ljdhW a'G vH[ eH[@ dur[G epiWjSg sg L,pZaj a[dHwljiaj& epispbjdibJ s[ lpyjiP f+W.Z& L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bgsg wjdHqg& epiWjSg sg AfjHg& l+g bwjv a?a ljdhW sg Vr~Rpljig&liW,a ?jvlj& l.lji dl,t l.q[vV& drLr dl,t l.q[vV& l.ea~f>ea& q{diuf{vlJ@ qC%gbJ@ wWiJ $a[ l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ f+wjL l.W.Zg& l+g hdiq>siljdhW $y l[rj& uja~fja& FiPS h,Ddabj& dVaV[q sgbJ WjSgbJ& epiP~c.qbjds m lq[G~lq[G vH[ eH[ f+jfa dHdahjlw qh,aaj rjv[ hpwqVjdqbJ@bjs[LJ@ `{ldvbJ@ bjds } dHl fplaw dry Ljqv wgaj debj h{ m

-

33

1! FjHg wjV% dl>z VjFj@ qhjV w'L@ f>Vj 415!2! Rphg@ f>Vj 793!3! FjHg episjl@ rjiJ 1/45!4! Rphg@ 1/31!

epiP~f>o ^ fi.fij a[ dHdahjl

dlZJa iPf dry s[tgH[ aJ #l+g bwjv a?a ljdhW$ #epiP~f>o$ sgf+agdVZ l.loj h{@ dul $a[ dwl[ drbwag drL[L sj bdZwji Vhk m #epiP~f>o$s' LWsJ sj lqjl h{@ dul dry epiP e+.o #u'da$ a[ f>o #upeda$ sj vtjdHwh{ m dHV%J s'VJ LWsJ sg ria'G #epiqda dryjiZjij$ dry LpiP a'G hg h{ m#epiP~f>o$ s[ dlZJa } lqNS vHg dHV%J LWsJ s[ bio ujSVj ;iPig hV mepiP s[ bio #epip$ LWs a'G h{@ dHh LWs #e+g$ ZjaP a'G WdSbj h{@ dul s[bio hV_dVevSj ba[ lqNjRpSj@ u' bdebjV } tj uJsj h{ ba[ dl,t} aa:~debjV lqNjMsj h{@ Rph epiP h{ m epiWjSg dry epi@ epip ba[ epiPLWs dHw hg bio dry bjH[ hV m1 epiP s[ bio Zjidqw dl,Ddtbj s[Srjvj bjyjiI@ dwl[ qa } yvjRpS rjvj@ Ziq bjyjiI@ Rplajs@dr,Ddsbj s,lS rjvj@ dfaj@ epiP VjVw s[r@ fjiW+hq@ wiaji@ bjds rgdqvs[ hV m

epiqda dryjiZjij a[ fi.fij dry #epiP$ LWs #epiP ljdhWjV$@ l+g#epiP e+.o ljdhW$@ #epiP~f>o$ s[ Vjv riaS sj drZjV h{ m

dHl ai%J hg #f>o$ sj bio_\1| ujSj@ dxiVj& \2| qjie@ ilaj&\3| fiqjaqj sg f+jfag sj ijh@ Ziq q;hW2 bjds wga[ hV m epiqdadryjiZjij dry #f>o$ LWs sg d;bjsj wiw[ qjie@ ila[ uJ Ziq@ q;hWs[ bioJ dry hg ria'G h'Hg h{ m dur[G FjHg episjl ug V[ dl,t Ziq }#VjVw dViqv f>o$ dwhj h{ ^

qjdibj dlwj ueda drdy@ VjVw dViqv f>op yvjdHbj mmË

h'i ^

lWds duag dldZ q>cvg wga'lp bfSj f>op dVijvj mmÌ

dlisji wfPi dl>z bVplji@ #f>o$ LWs sj bio h{_ijh uJ ugrVsj y.ej T.e m bu'wg Zjidqw LWsjrvg dry #f>o$@ dl,t Ziq ba[ RpV%J

34

sg bds,t ih,lqHg s[h vHg ridabj uJsj h{@ u' dHl Ziq } q>Vs[ hVba[ Ziag RpD,fi i,W s[ hpwqJ } vjeP wijRpS vHg IaVLgv idh>s[ hV mlji[ l,Dy[ dl,t dHl #f>o$ s[ diSg hV a[ dHl RpD,fi LiZj i,ts[ hV m dHwl,Dy[ dl,t a'G bjl wgag uJsg h{ dw Rph bjfSj lF wpN dHl #f>o$ a'G wpiWjVwi s[r[ m5

#f>o$ sg l.fPiVaj dHl } #epiP$ fsrg f+jfa h'S Vjv h'Hg m f>udfbjdibJ_f>u epidl,tJ sg qjVaj dl,t Ziq dry LpiP a'G hg ihg h{ m epiPe'dW>s dl>z ug V[ #f>uJ$ sg y'S wi@ fdhvJ RpV%J } #t>Dc[$ WjB[ sg #fjhpv$W?dLL wgag a[ dxi #f>uJ dfbjdibJ$ } epiP iPf lrgwjidsbJ@ RpV%J fjl'Gb>Ddq+a sg sja f+jfa wi #dl>z$ fsrg f+jfa wgag m f>uJ dfbjdibJ V[fdhvg rji #epiP~f>o$ s[ iPf dry yqw"i sg eC%g A,cS sj bjs[L@ epiPe'dW>s dl>z ug } s[ w[ bjfS[ epiaj s[ bdZwji sg ria'G wgag m

dHdahjlw a"i $a[ blk s[ts[ hJ dw 1699 Hg^ sg r{ljtg a'G df,DA'GepiP e'dW>s dl>z ug V[ #epiP~sgdtbj$ s[ bdZwji } ?ps drbwagea iPfdry ws[ Vhk ridabj m le'G@ dHh s{rg bdZwji hq[Lj f>uJ dfbjdibJs[ bdZwji t[ai dry Ljqv wi ds,aj m

epiP e'dW>s dl>z ug V[ epdibjHg s[ drbwagea ba[ LWs iPfg f,tJ} r,t~r,t wi ds,aj m epdibjHg sj dHw f,t ?jvl[ } a[ fdr,ai e+.o ljdhW} l"Gdfbj debj m s'VJ } hg #epiP$ sj fs f+jfa h'dHbj@ dHw } #epiP e+.o$a[ sPu[ } #epiP~f>o$ dwhj debj m6

epidl,tJ s[ lqP>h } #epiP~f>o$ q>DdVbj debj@ fi lqP>h epidl,tJ sg#epiP~f>o$ ru'G f+agdVZaj wiV sj bdZwji #f>uJ epidl,tJ$ fjl h{@ duV%J} #f>u~dfbji[$ wdhS sg dfia h{ m

dHdahjlw a"i $a[ fdhv[ V"G epiP ljdhWjV s[ r[v[ rg dl,t l.ea sjWhpa qjS~ldawji lg@ fi epiP ug sg bjfSg berjHg sg lsj v'C idh>sglg m epiP e'dW>s dl>z ug V[ bjfSg berjHg } l.w'y dvbj ba[ l.ea }uo[W.s wi w[ dHl } L?lg epdibjHg l"Gf ds,ag a[ bjadqw berjHg l+gepiP e+.o ljdhW fjl hg idhS ds,ag m

l.ea uo[W.s h' w[ #epiP~f>o$ WS eHg m epiaj s[ upeda f,t sj ljija[u f+ajf #epiP~f>o$ } s[ ds,aj debj m dHl dry hi dHw b>Ddq+aZjig dl,tZjidqw a"i $a[ WijWi fsrg i,tsj h{ m7

dryjiZjiw a[ dHdahjlw a"i $a[ u[wi dl,t Ziq siLV sj bdZb{Vwgaj ujr[ aJ dHh e,v lf,LB h' uJsg h{ dw #WjSg$ sj l.wvV a[ l.fjsV

5! cj! epiLiVuga dl>z \bVprjsw|@ dlisji wfPi dl>z s[ y'Sr[G v[t@ f>Vj 35!6! cj! e.cj dl>z a[uj dl>z@ dl,t dHdahjl@ f>Vj 129!7! a[uj dl>z@ dl,t Ziq@ f>DV[ 13~14!

35

#epiP e+.o$ a[ l.ea sj l.edna a[ drwla iPf #epiP~f>o$ s[ iPf dry f+eBh'dHbj m #epiP e+.o$ VjVw dViqv f>o sj dlZJa h{ a[ #epiP~f>o$ dHl dlZJasj f+a,t bqv m Yfig V;i[ s' f+aga hp.s[ hV@ fi h{V dHw m dur[G bjqbjsqg rjla[ epiPbJ sg deSag #sl$ h{@ fi epiqda dlZJa s[ ujSwjirjla[ epiP w[rv dHw hg h{ a[ Rph h{ #epiP VjVw u'da$@ dul dHvjhg u'dasg dHwljiaj a[ H[waj epiWjSg lf,LB wisg h{ ^

u'da Yhj upeda ljdH@ ldh wjdHbj x[di fvBgb{ mmÐ

l+g epiP e'dW>s dl>z V[ aJ lf,LB hg wi ds,aj h{ dw #epiP~u'da$ sgH[waj sg fdhyjS dWVJ #dl,tg$ dlZJa } lqdNbj hg Vhk uj lwsj ^

l+g VjVw b>eds wdi qjVj mm

bqi sjl b>es fdhyjVj mm

bqi sjl ijqsjl whjI' mm

ljZV vtj qPC% Vdh fjI' mm9mm

dF>V dF>V lF h.P wdi ujVj mm

H[w iPf dwVhP. fdhyjVj mm

duV ujVj daV hg dldZ fjHg mm

dWVp lqN[ dldZ hjdo Vj bjHg mm10mmÑ

epiWjSg@ Vjq~dlqiV sj dHw rZgbj iPf h{@ dul spbjij blkldybji WSV s[ f>Z $a[ f{Gs[ hJ m udebjlP vHg l.rji[ WSjH[ dHl[ f>Zsj Vjq #f>o$ h{@ dul } #u'da$ Vjv #upeda$ dwhj debj h{ m u'da epiWjSguJ e+.o iPf dry f+edBbj ugrV dlZJa a'G a[ upeda Rph ria'[email protected] drZg uJ ugrV~ujy dul } wqj w[ blk ldybji h' lws[ hJ m u[dHM wdh sHgH[ dw WjSg uJ e+.o hg bqvg iPf Zji w[ #f>o$ WS uJsjh{ aJ dHh Qva Vhk h'r[ej m fiq[Li s[ dViepS liepS liPf rJe #e+.o$@#f>o$ dHw alrgi s[ s' fjl[ hV m10

epiP VjVw s[r ug a'G rg us dl,Z fpiLJ V[ f,pDdAbj dw aphjcgdryjiZjij sgbJ WpdVbjsJ wg hV aJ epiP ug V[ lf,LB wgaj lg dw epiqdadryjiZjij epiWjSg ba[ epi~l.eda $a[ bjZjia h'r[eg ba[ dHl dWVJdwl[ h'i } q>VSj ljcj dqLV Vhk ^

epip l.eda WjSg dWVj sPug YB Vhg h{ ijHg mmÉÉ

8! l+g epiP e+.o ljdhW@ f>Vj 966!9! slq e+.o@ Wdy,a= VjBw@ f>Vj 54!

10! f+'! dfbjij dl>z fsq@ epiqda f+wjL@ bf+{v 1995!11! FjHg episjl@ rjiJ 1/42!

36

dl,t idha qdibjsj dry #epiP~f>o$ sg fdiFjLj Rpwa dryjiJ sgf+'C%aj wisg h{ ^

##dabji~Wi~dabji dl>zJ s[ lq,pDy[ lqP>h } #epiP~f>o$ bjts[ hV mdHl sg dabjig sl epiP ljdhWjV V[ wgag ba[ slq epiP ug V[dHl sj b>aq iPf W.V% w[ epdibjHg l"Gfg m$$12

dHl fdiFjLj a'G rg lf,LB h{ dw epiP e'dW>s dl>z ug V[ #f>o$ }epdibjHg l"Gfg m #f>o$ sg f+agdVZaj s[ iPf epdibjHg #f>uJ dl>zJ$ uJ #f>uJdfbjdibJ$ } l"Gfg eHg m dHl vHg blk wdh lws[ hJ dw #epiP~f>o$ sgf+agdVZaj wiV sj bdZwji #f>uJ dfbjdibJ$ fjl h{ m f>uJ dfbjdibJsj bdZwji w[rv #b>Ddq+a$ AwjRpS aw hg lgdqa Vhk@ le'G #f>u~dfbji[$#epiP~f>o$ s[ f+agdVZ h'S wiw[ f>o s[ Zjidqw@ lqjduw@ ijulg@ldFbjyjiw bjds qldvbJ l.W.Zg l[Z s[S s[ bdZwjig hV m lq,pyj drLr~drbjfg dl,t FjHgyjij #epiP~f>o$ s[ wjiu t[ai bZgV h{ a[ #f>u~dfbji[$epiP e+.o ljdhW sg ajdWbj hg #epiP~f>o$ s[ iPf dry `{lv[ v{S s[ bdZwjighV@ fi drbwagea iPf dry lF WijWi hV m

dHl ai%J #epiP~f>o$ s[ f+agdVZ #f>u~dfbji[$ #epiP e+.o ljdhW$ sg h;Pigdry@ #epiP~f>o$ s[ lirRpD,y blojV l+g bwjv a?a ljdhW $a[ f>owqldvbJ l.W.Zg #epiqda dryjiZjij$ sg i"LVg dry `{lv[ wiV s[ bdZwjighV m bduh[ `{ldvbJ } epiqda sg LWsjrvg dry hpwqVjq[@ epiqa[ uJbjs[L dwhj uJsj h{ m

-

12! dl,t idha qdibjsj@ f>Vj 27!

37

f>y f+ZjV ^ fi.fij a[ dHdahjl

#?jvlj q[i' ldaepi fPij$ wdhS rjv[ epiP e'dW>s dl>z ug V[ #?jvl[$} f+a,t iPf dry epiP lrgwji dvbj lg m ?jvlj bjfS[ bjf dryWhp~rjyw LWs h{@ dul a'G Fjr epidl,tJ s[ lqP>h a'G h{@ dul lqP>h } z,DB'~z,B f>uJ sg deSag dry qjVaj hjlv h{ m drbwagea iPf dryepidl,t Fjr[G RpD,y bdZbjadqw@ lqjduw@ ijulg ugrV sj ZjiSg h'r[@Rpl } #epiP$ ru'G qjS~ldawji s[Sj dl,t dlZJa f+ag bdebjVaj sjvtjdHw h{ m

epidl,t@ l.ea@ #epiP~f>o$ sg qPv dHwjHg h{@ dul sg qjVaj lsgrgh{ m dur[G dw RpD,fi dryji wgag h{ dw #epiP~f>o$ f>uJ dfbjdibJ s[ iPf drylq,pDy[ dl,t lqju sg f+agdVZaj wisj h{ m fdhvJ~fdhv q>ugsji@ ql.sdrbwagea iPf dry sPi~spi[c[ dHvjdwbJ dry epiP s[ f+agdVZ ru'GwjiuLgv lV@ fi dHh v'w uvsg hg #epiP hpwq$ } A,c hRpq{ sj dLwjih'@ bjf'~bjfSg fPuj@ qjVaj wijRpS v,e fH[@ dul wiw[ epiP~zi r,Dv'GdHh f+oj lq[G~lq[G ?aq wiVgbJ fHgbJ m wjiV ( dHV%J f+agdVZ dl,tbtrjRpS rjdvbJ dry rg Rph lji[ s'L f+eB h' eH[@ u' dHw bjq lqjduwf+jSg dry h' lws[ hV hjvJdw q>ugsji@ ql.s RpD,y Zjidqw ugrV rjv[epidl,t } hg vjdHbj uJsj lg m epiP e'dW>s dl>z ug V[ drbwageawq;'igbJ a'G dVuja fjRpS vHg ql.s f+oj } ?aq wi w[ #f>y f+ZjVg$?jvljHg dlZJa } f+eB wgaj@ u' qPv iPf dry fdhvJ hg q"uPs lg m

#f>y$ LWs sj bio yji RpD,fi dHw Fjr f>u@ ljZP uV@ epiqpt@ dl,tZiq bVplji f>u dfbji[@ idhSg s[ fPi[ epidl,t1 bjds wga[ dqvs[ hV mf>u LWs deSag sj vtjdHw h{@ fi epiqda dryjiZjij a[ dHdahjl dryhq[Lj #f>uJ$ } qjVaj hjlv h{ m #f>u$ z,B a'G z,B l.fPiV deSag h{@ u'hi ai%J s[ `{lv[ wiV s[ lqi,o h{ m epiqda dryjiZjij dry #f>u$ sgdeSag lj} Wji~Wji dqvsg h{@ dur[G f>u t>c@ f>u dfbji[@ f>u WjSgbJ@f>u wwji@ f>u Llai@ f>u epS@ f>u a?a@ f>u rta@ f>u a,a@ bjds m

1! FjHg wjV% dl>z VjFj@ qhjV w'L@ f>Vj 788!

38

epiqda dViS{ F.cji dry debjVg vjv dl>z \l.eiPi| V[ #f>u$ LWs s[155 dliv[t ds,Da[ hV@ u' deSag s[ f,t a'G lF a'G rZ[i[ hV m

epiqda dryjiZjij s[ fdhv[ drbjdtbjwji FjHg ljdhW FjHgepisjl ug lf,LB wis[ hV dw bwjv fpit rjdhepiP u' v[t[ dry Vhk@dul sg wgqa Vhk fjHg uj lwsg@ Rpl sj dqvjf rg #f>u epidl,tJ$ sgl.ea ijhk hp.sj h{@ fi f>u epidl,t bduh[ yjhgs[ hV@ duV%J dry w'Hgrv~Av Vj h'r[@ RpV%J V[ fif>y } A,Ddcbj h'r[ ba[ Rph qV@ WyV@ wiqwiw[ #LWs$ Fjr WjSg Vjv upC[ h'S m bduh[ #epidl,t$ hg l.ea dryepi~FjHgbJ sg ai%J l'Fs[ hV ^

fiq[li h{ f>u dqdv v[t bv[t V wgqda fjHg mm

f>u dqv[ fif>y adu bVhs lWs lWds dvr vjHg mm

ljZl.eda l'hdV epi FjHg mmÊ

FjHg episjl ug V[ h'i lf,LB wi ds,aj h{ dw dHw dl,t@ s' dqvujS aJ l.ea@ f>u dqdvbJ Rph fiq[Li liPf h' uJs[ hV ^

dHwp dltp spdH ljZ l.ep f>uk fiq[lip mmË

epiqda dryjiZjij s[ udebjlP dHh ujSs[ hV dw fiq[Li V[ bjfhg #f>u$ a,a f{sj wi w[ dl+LBg sg dliuSj wgag h{ a[ dxi bjf dViepSiPf dry f>uJ a,aJ dry drsqjV h{ m FjHg episjl ug lf,LB wis[ hV ^

fRpS fjSg W{l.ai' yRpog Ziag l.de dqvjHg mm

f>ydq drdy bjwjlp wdi wiaj ABqp bdslBp lqjHg mmÌ

epiP e'dW>s dl>z ug V[ #f>uJ dfbjdibJ$ sg y'S wi w[ fdhvJ RpV%J} t>Dc[ WjB[ sg fjhpv AwjHg a[ dxi #f>uJ dfbjdibJ$ a'G ?ps b>Ddq+a sgsja f+jfa wi@ #f>uJ dfbjdibJ$ } epiP iPf dry f+rjV wi w[ dViqvdryjiZjij a[ dHdahjl sg dliuSj wgag ^

wig up ldaepi df+oq dWZ@ l'Hg fpV dWZ wgV mf>u Fpy.eg u' FH[@ epi RpVa[ fjhpv vgV m Í

epiqda dryjiZjij dHl e,v sg Ljhsg Fisg h{ dw #f>u$ dHw l.fPiVdeSag@ u' hi ai%J s[ `{lv[ wiV s[ lqi,o h{ m Lia dHhg h{ dw `{lv[epiqda sg i"LVg dry vH[ eH[ h'S ^

2! FjHg episjl ug@ rjiJ 29/6!3! Rphg@ 13/19!4! Rphg@ 1/2!5! cj! uga dl>z lgav \l.fj!|@ l+g epiP f>o f+wjL@ f>Vj 78!

39

epizi sg qiIjsj f>yp h{@ f>pyhp fjhpv fPiW fgV mhpdH aVtjhg Wtldh f>yhp@ fjhpv s[ dqv f>y f+WgV!!!f>y widh l' dVxv V ygV m Î

fjy dl>z dqv wi iha dWW[w sj epiqaj wi[G m

f>uJ a'G z,B epiqaj Vhk wi lws[ m epiqa[ vHg w'iq f>uJ sj h{ m7

dHdahjlw a"i $a[ blk s[ts[ hJ dw fdhv[ epiP ljdhWjV rg f+Dq,ptdl,tJ } hq[Lj Vjv i,ts[ lV@ bjq wiw[ dHh deSag rg f>u sg hg dqvsgh{ dur[G epiP biuV s[r ug f>u dfbji[ epidl,t_FjHg dWZg y.s@ FjHg u[njug@ FjHg v.ejh ug@ FjHg dfijSj a[ FjHg f{Cj ug m dHl ai%J FjHg wjV%dl>z VjFj V[ epiP a[Q Whjsi ljdhW s[ bjaq debjVg f>u dfbji[@ sgrjVqag sjl ug@ FjHg epids,aj ug@ FjHg dsbjvj ug@ FjHg RPsj ug ba[FjHg u{aj ug s[ VJ ds,Da[ hV m

yqw"i sg u.e lq[G FjHg sdHbj dl>z ug@ FjHg Ziq dl>z ug@ FjHgqjV dl>z ug@ FjHg l.ea dl>z ug a[ FjHg l.a dl>z ug bjds qptg f>uepidl,tJ V[ rji'~rjig@ epiP ug } W[Vag wgag dw f>o s[ Fv[ rjla[ aplkeC%g $y'G Wjhi dVwv ujr'@ bjf sg lvjqag Vjv f>o sg lvjqag h{ mfi epiP ug V[ yqw"i sg u.e dry Lhjsa f+jfa wiV sg dH,Aj wiV $a[Rpwa f>uJ dl>zJ V[ epiP ug } yqw"i sg eC%g $y'G lhg~lvjqa Wjhi dVwvujS sj bjs[L wgaj@ dul } epiP ug } rg f+rjV wiVj dfbj m

epiP ug V[ FjHg l.ea dl>z ug } bjfSg ue%j dWnj w[ bjfSj ljijfpLjwj@ duej lq[a fdhVj ds,aj ba[ bisjlj l'Z w[ WyV wgaj@ ##epiP?jvlj@ ?jvlj epiP m FjHg dl,Dt' ^ b,u a'G q{G ?jvl[ } epdibjHg sg fsrgds,ag m q{} f>uJ dry f+a,t lqN'@ f>uJ dl>zJ sj Vjq epiP~?jvlj h{ m bjdse+.o ug ##f>y firjS f>y fiZjVp mm f>Dy[ fjrdh siedh qjVp mm$$

f>uJ a'G z,B Vj h'S@ r,Z Fjr[G h'S m f>u dl>z fgiJ s[ fgi@ epiP dliepiP hp.s[ hV@ H[l[ rjla[ blk f>uJ } b>Ddq+a Awj w[ bjfS[ Vjv bF[swgaj h{ m f>u dl>z dqv w[ L,pZ qV Vjv bisjl l'Z w[ duhj wjiu wiVjyjhpSe[@ Rph' dl,Z h'r[ej m8

?jvl[ } epdibjHg l"GfS sj d;wi FjHg l.a't dl>z a[ FjHg iaVdl>z F.eP V[ rg dHdahjlw e+.oJ dry wgaj h{ ^

sIj dl>z bip Ziq dl>z ug qjV dl>z agu' Wi Wgi ml.ea dl>z@ l.a dl>z f>yq@ RpVhp dWnjI' s[ wi Zgi m

6! FjHg l.a't dl>z@ epi f+ajf lPiu e+.o \ipa 6@ bdZbjdH 4| m7! FjHg wjV% dl>z VjFj@ epiqda qjia.c@ f>Vj 395!8! debjVg debjV dl>z@ arjig? epiP ?jvlj@ Fje fdhvj@ f>Vj 1016!

40

epiaj bifdV ve[ tjvl[ f>y dl>z dah l'dh¹ ligi mf>yhp dVa riada q{G h' dqvhp l' fgiV fgi m Ñ

h'i ^

l,s tjvl{ wVl \c.c'a| wirjHg@ldaepi dl>zV sHg fdaljhg m ÉÈ

b"i.e;[W fjl ;`iVjqj fhp.yjRpS vHg #?jvlj f>yjdHa$ \FjHgsdHbj dl>z@ FjHg Ziq dl>z@ FjHg s[lj dl>z@ FjHg dLr dl>z a[ FjHgu[nj dl>z| bdhqsVei z,vg eHg lg@ aJ dw ?jvlj Ljhg siWjiJ s[ ria'GdrhjiJ sj hjSg h' lw[ m11

qpQv hwPqa s[ uWi~;pvq s[ dri,pZ us epiP e'dW>s dl>z ug V[ WjWjW.sj dl>z } f>ujW F[dubj aJ epiP ug V[ Rpl } l.ljiw l,aj sgbJdVLjVgbJ_ Vejij@ N.cj a[ f>u agi W?dLL wga[@ epiP ug V[ Rpl } drsjh'S lq[G dwhj@ ##bjfS[ bjf } ?jvl[ sj sjl lqN w[@ duhCj ?jvlj epiPiPf h'r[ej ba[ Rph lsj f>u dl,tJ sg duhCg Rpl s[ Vjv F[u[ eH[ hV@sg lvjh bVplji w.q wi[ m12

dHdahjlw rjdwbja h{ dw us lisji wfPi dl>z } f>o r,Dv'G VrjWgW?Lg ujS v,eg aJ Rpl V[ #?jvlj f>o$ } W[Vag wgag dw q{G f>o s[ hpwq} f+rjV wisj h'dHbj VrjWg v{S vHg dabji hJ@ fi q{} VrjWg W?dLLwiV a'G fdhvJ dHh f>uJ epidl,tJ s[ yiVJ } vejHg ujr[ aJ up dHh fdr,aih' lw[ m f>uJ dl>zJ sg yiV APh f+jfa wi w[ qjV' l[h \?ie'L| L[i WS debja[ ijHg fhjCg WS eHg h'r[@ b{lg Lwag h{@ epiP~si a'G ril'H[ f>u~dl>zJ sg ^

f>u Fpu.egbV yiVg AphjdH@ Zi' lgl q'dh fdra= wijdH mf>u Fpu.egbV yiV Wv fjHg@ dl>z ll' h'dH f+Wa FH[ ijHg mm57mm ÉË

WjWj f+[q dl>z h'ag V[ dHV%J f>uJ dl>zJ s[ dVqVdvta VJ ds,Da[ hV ^

\1| FjHg hig dl>z h;Pigbj&\2| l^ u,lj dl>z ijqeC%gbj&\3| WjWj sgf dl>z Lhgs&\4| FjHg wiq dl>z&\5| l^ W,pTj dl>z Lpwiy,wgbj m14

9! FjHg l.a't dl>z@ epi f+ajf lPiu e+.o \ipa 6@ bdZbjdH 4| m10! FjHg iaV dl>z F.eP@ f>o f+wjL@ f>Vj 97!11! f+'! dfbjij dl>z fsq@ epiP wgbJ ljtgbJ@ f>Vj 101!12! cj! e.cj dl>z a[uj dl>z@ dl,t dHdahjl@ f>Vj 95!13! cj! uga dl>z lgav \l.fj!|@ l+g epiP f>o f+wjL@ f>Vj 286!14! WjWj f+[q dl>z h'ag@ VrjW wfPi dl>z@ f>Vj 47!

41

epiP e'dW>s dl>z ug sj ?jvl[ } bjs[L h{ dw sgrjV sg lqjfag$a[ u' #f+ljds$ ria[@ Rph lF a'G fdhvJ #f>uJ dfbjdibJ$ } ds,aj ujr[ mepiP ug r,Dv'G h'H[ bjs[L } epidl,tJ V[ fi.fij iPf dry wjdHq i,Ddtbj ba[epiP~f>o r,Dv'G dl,t idha qdibjsj dViZjia wiV lq[G dHl bjs[L }qdibjsj sj b>e lrgwji widsbJ lf,LB l.w[a wgaj@ ##l.ea } riajRpSa'G fdhvJ wCjh f+ljds dr,Dy'G f>uJ dfbjdibJ sj e,xj w,T w[ riajdHbjujr[ m$$15

f>u dfbji[ hg l+g epiP e+.o ljdhW ug sg h;Pig dry b>Ddq+a~bdFvjtgbJ } b>Ddq+a AwjRpS@ epi~q>ai a[ qPv~q>ai ds=C% wijRpS s[lqi,o hV m dl,t idha qdibjsj dry dHl l.W.Zg aJ lf,LB l.w[a h{@ ##Rpfi.af>u dfbji[ iv w[ dH,Dw' bjrj; Vjv b>Ddq+a AwS rjdvbJ } #rjdhepiP$sj Vjq s,l w[ #qPv q>a=$ lpSjRpS a[ RpV%J fjl'G dHl sj iBV wijRpS m$$16

Rpfi'wa dHdahjlw l.t[f hrjdvbJ sg i"LVg dry blk wdh lws[hJ dw #epiqda dryjiZjij a[ dHdahjl$ V[ #epiP~f>o$ s[ f+agdVZJ ru'G #f>udfbjdibJ$ } hg f+rjV wgaj h{ m dHh e,v lir~f+qjdSa h{ dw l+g bwjva?a ljdhW #epiP~f>o$ sg f+agdVZ lirRpD,y l.loj h{@ dul $a[ #epiP~f>o$r,Dv'G #f>u dfbjdibJ$ } #epiqda dryjiZjij$ sg i"LVg dry hi ai%J s[`{lv[ v{S sj bdZwji h{ m epidl,t dwMdw #epiP~f>o$ sg qPv dHwjHg h{@dHl vHg dlZJaw a[ drrhjiw a"i $a[ #epiP~f>o$ r,Dv'G l+g bwjv a?aljdhW a'G h'H[ bjs[LJ@ hpwqVjdqbJ a[ `{ldvbJ } q>VSj Rpl vHg Zjidqw@lqjduw@ V{daw a"i $a[ ;iPig h{ m

-

15! dl,t idha qdibjsj@ f>Vj 18 \Fje H| m16! Rphg@ f>Vj 29 \Fje E| m

42

hpwqVjqj ^ qPv~fi.fij a[ dHdahjl

#hpwqVjqj$ LWs #hpwq$ a[ #Vjqj$ sj lpq[v h{ m #hpwq$ s[ bio_bjdebj@ `piqjV@ `arj@ firjVj@ bqi@ LWs@ lPa bjds wga[ dqvs[hV ba[ #Vjqj$ sj bio h{_Vjqh@ ?a@ f,ai@ dy,ng@ dvdtbj h'dHbjwjQ; m dHl ai%J #hpwqVjqj$ Rph wjQ; h{@ dul $a[ #hpwq$ dvdtbj h'r[ mbjq W'v~yjv sg FjLj dry blk wdh lws[ hJ dw hpwqVjqj Rph dvtagbjs[L h{@ dul } q>VSj ;iPig h{@ u' Bjdvbj Vj uj lw[ uJ hpwq@ duls[ dvtag liPf } V;i~b>sj; Vj wgaj uj lw[ m

epiP ljdhWjV s[ lq[G u' ldaepiJ s[ bjdebj~f,ai dl,tJ r,v F[u[ uJs[lV@ RpV%J } #hpwqVjqj$ lqdNbj uJsj lg m qjaj lp.sig ug Fg l.ea }hpwqVjq[ ujig wis[ ih[ hV m epiP~f>o s[ f+W.Z dry yji \hpS f>u| a?aJa'G Fg hpwqVjq[ F[u[ uJs[ ih[ ba[ hpS rg ujig hp.s[ hV m1

FjHg wjV% dl>z ug VjFj sg Rpwa fdiFjLj a'G lf,LB h{ dw epiPljdhW r,Dv'G bjfS[ lq[G r,t-r,t l.eaJ@ f+Dq,pt epidl,tJ } u' f,ai F[u[eH[@ RpV%J } blk #hpwqVjqj$ wdh lws[ hJ m epiP e'dW>s dl>z ug s[ u'agu'da lqjRpS Rpfi.a qjaj lp.sig ug r,Dv'G wpN f,ai dvt[ dqvs[ hV@ duV%J} hpwqVjdqbJ sg l.eIj ds,ag eHg h{ m FjHg ljdhW V[ Rpwa fdiFjLjdry a?aJ a'G #epiP~f>o$ r,Dv'G hpwqVjq[ ujig wiV s[ dryji } q>DdVbjh{@ fi debjVg vjv dl>z sj dHh woV rg dryjiVI'e h{ dw ##dwlgl.a@ qh.a@ l'Tg@ W[sg@ qjVVgI fpiL s[ Vjq h[nJ dvdtbj v[t #hpwqVjqj$Vhk dwhj uj lwsj@ Wvdw a?aJ s[ l[rjsji@ uo[sji@ fpujig bjdsrg qV~qi;g sj hpwqVjqj Vhk dVwjv lws[@ us'G agw Rpl sg f+rjVeg#f>u dfbjdibJ$ spbjij l.ea r,Dv'G Vj h'r[@ dul dry dw hpwqVjq[ s[f+I'uV l.W.Zg dryji h'Hg h'r[ m Rpl sg dHw,aiaj dwl[ dHw a?a ljdhWsg h;Pig ;iPig h{ m epiqda a'G dri,pZ dVwdvbj hpwq #hpwqVjqj$ Vhkwhj lwsj m2

debjVg vjv dl>z \l.eiPi| hg dHw oJ h'i dvts[ hV dw ##epiP

1! FjHg wjV% dl>z VjFj@ qhjV w'L@ f>Vj 208!2! debjVg vjv dl>z \l.eiPi|@ dl,t wj}V@ f>Vj 34!

43

ljdhWJ V[ duV%J } f+l.lj~f,ai ds,aj uJ z,Ddvbj@ Rpl sj Vjq #hpwqVjqj$dfbj m3

debjVg vjv dl>z s[ Rpwa woVJ a'G lf,LB h{ dw dHw aJ hpwqVjq[Rph hV@ u' epiP ljdhWjV r,Dv'G f+[qg epidl,tJ } f+l.lj~f,ai ru'G W?dLLwga[ a[ sPli[ hpwqVjq[ Rph f+rjV wiVI'e hV@ u' epiqda dryjiZjijsg i"LVg dry #f>u dfbjdibJ$ r,Dv'G l.ea sg hj;ig dry dwl[ #a?a ljdhW$a'G ujig wga[ eH[ h'S m fi dwl[ drbwag drL[L } #hpwqVjqj$ ujig wiVsj bdZwji Vhk m

FjHg wjV% dl>z VjFj a[ debjVg vjv dl>z \l.eiPi| r,Dv'G Rpwa ds,Da[hpwqVjq[ l.W.Zg dryjiJ a'G s' e,vJ dlZJa iPf dry lf,LB hV ^ \1| epiPljdhWjV lq[G~lq[G bjfS[ dfbji[ epidl,tJ a[ l.eaJ } hpwqVjq[ F[us[ ih[@duV%J sj q;qPV Fjr[G w'Hg rg h'r[ m \2| a?a ljdhWjV a'G hpwqVjq[ ujigwiV sg f>o f+rjdVa fi.fij h{ fi hpwqVjqj ujig wiV s[ bdZwjig#epiP~f>o$ s[ f+agdVZ #f>u dfbji[$ hg hV@ w'Hg drbwag drL[L Vhk m

b,u wv% wpN drsrjV dryji f+eB wi ih[ hV dw #hpwqVjqj$ w[rvl+g epiP e+.o ljdhW sj hg h' lwsj h{ m dHh ngw h{@ dw dl,t dryjiZjijdry l+g epiP e+.o ljdhW s[ f+wjL wiV@ sgrjV sg lqjfag $a[ u' rjwdvbj uJsj h{@ Rpl } #hpwq$ dwhj uJsj h{ m dl,t idha qdibjsj bVplji@l+g epiP e+.o ljdhW ug } bisjlj l'Z w[ f+wjL wgaj ujr[ m f+wjL wiVr[v[ l+g epiP e+.o ljdhW dr,Dy'G dHw LWs sj rjw dvbj ujr[ m4 dHl LWs} dl,t l.ea ldaepiP sj #hpwq$ q>V w[ b>egwji wisg h{ m5

dl,t idha qdibjsj dry #hpwq v{S$ sj T.e~aigwj rg siljdHbjdebj h{ m #hpwq$ v{S v,DdebJ t,DW[ f>DV[ s[ Rpav[ fjdlYG fdhvj LWs u'ujig h{@ q,pT a'G fC%Vj yjhgH[ m u[ Rpl LWs sj q,pT dfAv[ f>DV[ a'G LpiPh{ aJ f,aij fia w[ fC%Vj LpiP wi' ba[ LWs ljij fC%' m u[ rji h'r[ aJfRpCg s[ lji[ lv'w a[ fRpCg fC%Vg yjhgH[ m LWs s[ b>a dry duo[ #VjVw$Vjq bj ujr[@ Rpl apw $a[ F'e fjdHbj ujr[ m6

dHl ai%J l+g epiP e+.o ljdhW s[ f+wjL uJ sgrjV sg lqjfag lq[GvH[ eH[ #rjw$ } l.ea #hpwq$ wiw[ q>Vsg h{ m q>VSj rg yjhgsj h{ m fi#epiP ljdhWjV$ a[ #epiP~f>o$ r,Dv'G lq[G~lq[G ujig wga[ #hpwqVjdqbJ$ } l+gepiP e+.o ljdhW s[ #hpwq$ Vjv dqvjRpSj uJ apvVj wiVg@ dwl[ ai%J rgujdH; Vhk m epiWjSg dr,Dy'G vH[ eH[ qhJrjw@ dul } #hpwq$ rg dwhj

3! debjVg vjv dl>z \l.eiPi|@ dl,t wj}V@ f>Vj 198!4! dl,t idha qdibjsj@ f>Vj 13 \Fje e| m5! FjHg wjV% dl>z VjFj@ epiqda qjia.c@ f>Vj 420!6! dl,t idha qdibjsj@ hpwq v{Sj@ f>Vj 16!

44

uJsj h{@ sg bjfSg qh,aaj a[ ldawji h{@ fi #epiP ljdhWjV$ a[ #epiP~f>o$r,Dv'G lq[G~lq[G ujig wga[ eH[ hpwqVjq[ rg fdhvg e,v aJ #epiP$ hj;ig dryhg ujig h'H[ ba[ sPlij@ dHV%J hpwqVjdqbJ sg bjfSg Zjidqw~dHdahjlwqh,aaj h{ ba[ ih[eg@ dul a'G lj} bjVj~wjVg Vhk wiVg yjhgsg m

hpwqVjq[ w[rv dl,t Ziq siLV Vjv l.W.dZa fdr,ai #bjdebjf,ai$ hg Vhk@ le'G lqwjvg lq[G s[ f+qjdSa dHdahjlw slajr[; rg hV@duV%J a'G dHdahjlw VjrJ@ ojrJ a[ rlaJ Wji[ FifPi ujSwjig f+jfa hp.sgh{ m r,t~r,t lq[G r,t~r,t epidl,tJ a[ l.eaJ } dvt[ hpwqVjdqbJ a'G dl,tgs[ f+yji~f+lji Wji[ Whpa wpN ujSV } dqvsj h{ m epiP ljdhWjV spbjijujig wga[ eH[ #hpwqVjq[$ b,u dHdahjl a[ epiqda dryjiZjij s[ bq'vwslajr[; hV m epidl,t sg f+ga epiP Vjv h{@ a[ epiP r,Dv'G W?dLL h'HgrlaP~dryji } Rph aV@ qV wiw[ qjSVj yjhp.sj h{ m dHhg wjiV h{@ hi[wepidl,t epiP ljdhWjV r,Dv'G lq[G~lq[G ujig wga[ hpwqVjdqbJ s[ siLVwiV[ bjfS[ lpFje lqNsj h{ m fi hpwqVjq[ deSag s[ hg h'S wiw[ hi[wepidl,t sg fhp.y dry Vhk@ Fjr[G dw cj! e.cj dl>z@ l^ LqL[i dl>z bL'wa[ cj! `"uj dl>z V[ IaV wi w[ f+jfa hpwqVjdqbJ } fplawJ s[ iPf dryf+wjLa wirjdHbj h{@ fi dHh fplawJ rg hi[w epidl,t sg fhp.y dryVhk hV m

epiP ljdhWjV s[ hpwqVjdqbJ sg qjVaj aJ LpiP a'G hg Whpa lg a[ih[eg m us q[rCj dwl[ epiP ljdhW sj hpwqVjqj v{ w[ dwl[ l.ea s[ dBwjS[f,pusj lg aJ Rpo'G sg ljig l.ea dHw,ng h' w[ Rpl sj lpbjea wisg lgba[ l.eaJ sj qptgbj tCj h' w[ WC[ ldawji Vjv dVr w[ hpwqVjqj v{Gsjlg ba[ bjfS[ dli fi i,t w[ l.ea dry hj;i hp.sj lg ba[ lF } fC%lpSjMsj lg m bjq a"i $a[ l.ea sj qptgbj dHV%J } WC[ ldawji VjvbjfS[ fjl uJ Rpo[ ZiqLjvj \epispbji[| dry ?jl lpi,Ddtba oJ i,tsjlg ba[ ?jl q"dwbJ fi l.eaJ } siLV wirjMsj lg m dHl dry dvt[epiP ljdhW s[ hpwq } hi dl,t dli~q,Do[ q>Vsj lg ba[ `iqjdHL sg fjvVjdry dh,lj fjRpSj bjfSj Zjidqw `i; lqNsj lg m7

epiqda bVplji Rpl drbwag } lPNrjV@ dlbjSj a[ dH,;asji@qjS~ldawji sj bdZwjig q>DdVbj debj h{@ u' #epiP hpwq$ } lda wi q>Vsjh'dHbj@ ugrV ep;jisj h{ m epiWjSg sj fjrV `piqjV lj} l[Z W?dLLwisj h{ ^

l'Hg dlbjSj l' fdar.aj@ hpwqp ve{ dulp qgnj ugRp mmÐ

7! cj! e.cj dl>z@ hpwqVjq[@ f>Vj 5!8! l+g epiP e+.o ljdhW@ f>Vj 108!

45

FjHg episjl ug sj aJ woV h{@ dw epidl,t sg wiSg@ #epiP hpwq$} q>VS dry hg h{ ^

epi dltg sj wiqp H[hp epi xpiqjH[ epidlt wiSj mmÑ

dlZJaw a"i $a[ u[wi blk s[tgH[ aJ dl,t w[rv epiP ljdhWjV #l+gepiP e+.o ljdhW$ sg ajdWbj #epiP~f>o$ } upbjWs[h h{ m hpwqVjqj aJ #hpwq$hg h{@ Fjr[G Rph epiP ljdhWjV r,Dv'G@ epiP ljdhWjV sg bjdebj uJ #epiP~f>o$s[ f+agdVZ #f>u dfbjdibJ$ r,Dv'G l+g bwjv a?a ljdhW a'G ujig wgajdebj h'r[ m

epiP~wjv Vjv l.W.dZa hpwqVjdqbJ l.W.Zg lj} dVqVdvta da>VfplawJ f+jfa hp.sgbJ hV@ duV%J Wji[ l.t[f dryji wiVg ;iPig h{ ^

\1| hpwqVjq[ \epiP ljdhWjV@ qjaj ljdhWjV@ WjWj W.sj dl>z Whjsia[ ?jvlj ug|@ u' cj! e.cj dl>z ug r,Dv'G l.fjdsa wga[ eH[f>ujWg IPVgridlBg fdBbjvj r,Dv'G qHg@ 1967 dry f+wjLawgag eHg m

\2| VgljS a[ hpwqVjq[@ l.fjsw LqL[i dl>z bL'w@ u' dl,t dHdahjligliy W'ic r,Dv'G bwaPWi@ 1967 dry f+wjLa wgag eHg m

\3| hpwqVjq[ \l+g epiP a[Q Whjsi ljdhW|@ l.fjsw `"uj dl>z@ u'f>ujWg IPVgridlBg r,Dv'G f+wjLa wgag eHg \dHl fplaw dryw[rv epiP a[Q Whjsi ljdhW s[ 22 hpwqVjdqbJ sj dh>sg~b>ei[;g bVprjs ds,aj h{@ u' fdhvJ cj! e.cj dl>z a[ l^ LqL[idl>z bL'w spbjij f+wjLa fplawJ $y Ljqv hV| m

cj! e.cj dl>z ug r,Dv'G l.fjdsa fplaw hpwqVjq[ $y wp,v 89 hpwqVjq[a[ VgljS ds,Da[ eH[ hV m epiP hdie'dW>s ljdhW s[ s' hpwqVjdqbJ a'G df,DA'GepiP hdid*LV ljdhW sj dHw hpwqVjqj@ epiP a[Q Whjsi ljdhW s[ 22a[ epiP e'dW>s dl>z ug s[ 34 hpwqVjq[ hV m

epiP ljdhWjV a'G dHvjrj dHw hpwqVjqj WjWj epids,aj ug@2 hpwqVjq[ qjaj epuig ug@ 2 hpwqVjq[ WjWj W.sj dl>z Whjsi@9~9 hpwqVjq[ qjaj lp.sig ug@ qjaj ljdhW s[rJ ug s[ ds,Da[ hV m dHlai%J hg ?jvlj ug sj hpwqVjqj a[ a?a hdiq>si ug fBVj ljdhW sjdHw~dHw hpwqVjqj ds,aj h{ m

fi cj! e.cj dl>z V[ #hpwqVjq[$ dliv[t bZgV hg #VgljS$ rg ds,Da[hV@ dur[G dHw VgljS epiP biuV s[r ug@ s' VgljS epiP hdie'dW>s ljdhW@dHw VgljS epiP hdiijdH ljdhW@ dHw VgljS epiP a[Q Whjsi a[ VgljSepiP e'dW>s dl>z ug m

9! FjHg episjl ug@ rjiJ 28/10!

46

dxi cj! e.cj dl>z V[ hpwqVjdqbJ s[ r[ir[ dry epiP hdiijdH ljdhWs[ Vjq $a[ dHw VgljS sj d;wi h{@ fi bev[ f>DV[ $a[ dHl } hpwqVjq[ru'G siu wgaj h{ ^

##lar[G epiP hdiijdH ljdhW ug sj w[rv dHw' hg hpwqVjqj \6|v,Fj@ u' l.ea fBS s[ VjM dvdtbj h'dHbj h{ m$$10

hpwqVjq[ a[ VgljS dry b>ai h{ m hpwqVjqj #hpwq$ s[ dvtag liPf} ajqgv wiV sj l.w[a wisj h{@ us'G dw #VgljS$ dwl[ rlaP drL[L uJhpwqVjq[ s[ hg #lhg$ h'S sg alsgw h{ m VgljS a'G lf,LB bio drL[LdVLjV uJ dVLjVg h{@ u' dwl[ drbwag drL[L sg drL[Laj } siljRpSvHg h'r[ m

cj! e.cj dl>z ?ps dHl[ hg fplaw dry epiP e'dW>s dl>z ug r,Dv'Gujig h'H[ hpwqVjdqbJ fi drL[L VgljS sj d;wi wis[ hV m dHl ai%JhpwqVjq[ $a[ b>Ddwa VgljS Rpl sj lhg a[ f+qjdSw h'S sj l.w[a v,esj h{ m

dHl fplaw dry epiP ljdhWjV a[ epiP ljdhWjV sg bjdebj Vjvdvt[ hpwqVjdqbJ s[ Vjv hg drbwagea f+Dq,pt L?lgbaJ s[ hpwqVjq[Ljqv wga[ eH[ hV@ u' dHdahjlw a"i $a[ aJ Whpa qjVaj i,ts[ hV@ fiVjv hg lrjv f{sj wis[ hV dw wg hpwqVjqj ujig wiV sj bdZwjidrL[L L?lgba s[ bdZwji t[ai dry bjMsj h{ m ?jl wiw[ epiP e'dW>sdl>z a'G df,DA'G us'G RpV%J epdibjHg #e+.o~f>o$ } l"Gf ds,ag (

b"i.e;[W V[ 1699 Hg^ } bjfSg Vrk Zjidqw Vgag sj b{vjV wiw[ #wj`iJ$ dri,pZ wHg wiC[ a[ w,BC `piqjV ujig wga[@ duV%J wiw[ s[LFi dry ldhq sg vdhi s"C eHg m dHV%J hpwqVjdqbJ \Ljhg `piqjVJ| s[qV'io #wj`iJ$ s[ dHdahjlw q>siJ a[ lwPvJ } TjhpSj@ Vr[G q>siJ uJlwPvJ sg Rpljig } i'wSj a[ wHg h'i fjW.sgbJ vjRpSj lg m11

`"uj dl>z s[ Rpwa woV a'G dHw e,v lf,LB h{@ dw lq[G s[ qpQvWjsLjh Fjia } dHlvjdqw iju WSjRpS a[ Q{i~qpldvq v'wJ s[ q>siJ@epispbjdibJ@ lwPvJ } TjhpS a[ Vr[G WSjRpS $a[ i'w vjRpS vHg lq[G~lq[G Ljhg `piqjV ujig wis[ ih[ m wpsiag a"i $a[ dHl a'G RpvB Q{i~qpldvqv'w bjfS[ Ziq~HgqjV } WyjRpS vHg bjfS[ Ziqg FijrJ } f,ai dvts[ih[ h'Se[@ duV%J } Ziqg v'wJ #hpwq$ lqN w[ f+rjV wgaj m bduh[ hghpwqVjq[ lj} epiP~wjv@ WjWj W.sj dl>z Whjsi a[ Rpl a'G df,DA'G f+Dq,ptepidl,t L?lgbaJ s[ dqvs[ hV m ?{i@ cj! e.cj dl>z ug V[ epiP ljdhWjVa'G Wjbs dry ujig h'H[ hpwqVjdqbJ } dHl fplaw dry Ljqv wi w[

10! cj! e.cj dl>z@ hpwqVjq[@ f>Vj 12!11! cj! `"uj dl>z@ hpwqVjq[ \epiP a[Q Whjsi ljdhW|@ f>Vj 5!

47

dHw e,v lf,LB wi ds,ag dw hpwqVjq[ ujig wiV sg f>ow fi.fij ihgh{ m dHl f>ow fi.fij adha hg #?jvlj ug$ sj hpwqVjqj a[ a?a fBVjljdhW a'G ujig h'H[ dHw~dHw hpwqVjq[ } dHl fplaw dry Ljqv wgajh{ m d;wiI'e h{ dw ?jvlj ug s[ Vjq $a[ ujig h'dHbj hpwqVjqj l+g bwjva?a ljdhW a'G ujig wgaj debj m ?jvlj f>o s[ a?a ljdhWjV a'G ?jldHdahjlw q"dwbJ $a[ rghrk lsg dry rg hpwqVjq[ ujig hp.s[ ih[@ ficj! e.cj dl>z V[ dHV%J hpwqVjdqbJ } bjfSg idya fplaw dry LjqvVhk wgaj m dHh e,v y[a[ ih[ dw 1967 Hg^ dry us'G dHh fplaw f+wjLah'Hg@ Rpl lq[G aw ?jl wiw[ l+g bwjv a?a ljdhW a'G Whpa hg qh,arfPiVhpwqVjq[ ujig h' y,pDw[ lV m

dHl ai%J hg a?a hdiq>si ug fBVj ljdhW a'G ujig h'H[ hpwqVjq[} ujig wiV rjdvbJ wpN dl>zJ s[ VJ ds,Da[ eH[ hV@ duV%J dry a?aljdhW s[ qh.a@ fpujig dl>z@ bisjlgH[ a[ si'e[ bjds Ljqv hV dul a'Glf,LB h{ dw a?a ljdhWjV a'G hpwqVjq[ ujig wiV sg fi.fij h{ m

l^ LqL[i dl>z bL'w spbjij l.fjdsa fplaw@ VgljS a[ hpwqVjq[dry 122 VgljS a[ hpwqVjq[ siu hV m dur[G dw fplaw s[ dliv[t a'Ghg lf,LB h{ dw bL'w ug V[ VgljS a[ hpwqVjq[ } dVt[C ds,aj h{@ VgljSa'G Fjr h{ epiP ljdhWjV s[ sla?a uJ hlaj?i a[ hpwqVjq[ dHw f+wjis[ f+rjV[ uJ bjdebj~f,aiJ sj sPuj VJ h{ m12

cj! e.cj dl>z a[ bL'w ug sgbJ fplawJ dry Whpa lji[ VgljSa[ hpwqVjq[ sphijH[ eH[ hV m bL'w ug sg fplaw dry epiP biuV s[rug s[ s' VgljS@ epiP hdie'dW>s ljdhW ug s[ s' VgljS a[ da>V hpwqVjq[@epiP hdiijdH ljdhW ug s[ da>V VgljS@ epiP hdid*LV ljdhW ug sj dHwVgljS a[ dHw hpwqVjqj@ l,a VgljS a[ 30 hpwqVjq[ epiP a[Q WhjsiljdhW@ 14 VgljS a[ 31 hpwqVjq[ epiP e'dW>s dl>z ug a'G dHvjrj WjWjepids,aj ug@ qjaj epuig ug@ qjaj lp.sig ug@ WjWj W.sj dl>z Whjsi@WjWj ljdhW dl>z W[sg@ a?a ljdhWjV s[ yji hpwqVjq[ a[ l+g slq e+.os[ s' f,ai[ Ljqv hV m dHl ai%J dHl fplaw dry wp,v 29 VgljS@91 hpwqVjq[ a[ s' fpijaV slq e+.o s[ f,Dda=bJ sg `'B' wjfg Ljqv h{ m

cj! e.cj dl>z a[ l^ LqL[i dl>z sgbJ Rpwa fplawJ s[ Whpa lji[hpwqVjq[ a[ VgljS dqvs[ hV m Whpa o'Cg rjZ~zjB h{ m l^ LqL[i dl>zbL'w V[ #a?a ljdhWjV$ a'G ujig yji hpwqVjq[ Ljqv wga[ hV@ duV%Ja'G a?a ljdhWjV a'G lq[G~lq[G hpwqVjq[ ujig wiV sg fi.fij Wji[ ujSwjigdqvsg h{ m bL'w ug sg fplaw rg bwaPWi@ 1967 Hg^ dry f+wjLa h'Hg@fi RpV%J V[ bwjv a?a ljdhW a'G ujig h'H[ 20rk lsg s[ hpwqVjdqbJ

12! l^ LqL[i dl>z bL'w@ VgljS a[ hpwqVjq[@ f>Vj f+lajrVj \1|!

48

} Ljqv Vhk wgaj m dHl sj dHw wjiV aJ dHh rg h' lwsj h{ dw dHV%Js'VJ hg drsrjVJ V[ w[rv h,o~dvta hpwqVjq[ l.fjdsa wga[ h'S ba[bjfS[ wjiu t[ai } dHo'G aw hg lgdqa wgaj h'r[ m

Rpwa s'VJ fplawJ dry b>Ddwa hpwqVjdqbJ $a[ u[ lilig V;iljVgwgag ujr[ aJ faj y,vsj h{ dw 1691 Hg^ a'G fdhvJ ujig h'H[ uJ dvt[h'H[ hpwqVjdqbJ $a[ dqag b>Ddwa Vhk@ fi 1691 Hg^ a'G Wjbs dry dvt[eH[ hpwqVjdqbJ $a[ dqag s[ Vjv~Vjv hpwqVjdqbJ sgbJ vjHgVJ sgdeSag rg b?gi dry siu h{ m Whpa lji[ hpwqVjq[ epiP ug sg bjdebjVjv LpiP hp.s[ hV ba[ VgljS b>Ddwa hV m WjWj W.sj dl>z Whjsi s[ lq[Gujig h'H[ hpwqVjdqbJ $a[ #q'hi$ rg b>Ddwa h{ m

cj! e.cj dl>z hpwqVjdqbJ sg qh,aaj } siljMs[ h'H[ dvts[ hV@##dur[G dV,ug dy,ng~f,ai@ drdebjVw dHdahjl vHg lq,eig s[ lF a'GrZgbj qPv l'q[ hp.s[ hV@ dar[G hg dHh hpwqVjq[ epiP ljdhWJ s[ lq[G s[Zjidqw@ ijulg@ FjHgyjiw@ ljdhaw a[ bjidow dHdahjl vHg Whpq,pDv[qPv~qljv[ sj bs,pag ?;jVj hV m$$13

hpwqVjdqbJ Vjv sPi~spijc[ sgbJ l.eaJ Vjv epiP~zi s[ dfbjil.W.Z lpiuga idh>s[ hV ba[ epiP~zi vHg Zjidqw@ bjidow@ ijulg@lqjduw wjiuJ vHg lhjHg dl,Z hp.s[ hV m epiP hpwq } f+rjV wi w[ epidl,tl.eaJ ilsJ@ qjdHbj@ slr.Z bjds dHw,ai wi w[ epiP~zi rjla[ F[usgbJlV@ dul Vjv bjflg `jlv[ sg sPig zB w[ lJN fif,w hp.sg lg mhpwqVjdqbJ ijhk hg Ziq I,pZ sg dabjig@ y.e[ hdobji@ hjog~z'C[ a[blrji rg q>De[ uJs[ lV m

hpwqVjq[ dl,t l.eaJ Vjv l.fiw wiV vHg liv~lf,LB a[ Fi'l[I'eljZV rg lV m hpwqVjdqbJ ijhk hg #epiP~zi$ r,Dv'G vH[ eH[ `{ldvbJ a'Gepidl,t l.eaJ } ujSP wirjdHbj uJsj lg m dur[G epiP ljdhWjV r,Dv'G ujighpwqVjdqbJ a'G Fvg~FJa ujSwjig dqvsg h{ dw ql.s f+oj } ?aq wiw[ l.eaJ } ?jvlj liPf f+sjV wgaj debj m l.eaJ } epiP~si $a[ bjRpSs[ l,Ds[~f,ai@ epifpiW qVjRpS a[ ql.sJ Vjv q[v Vj i,tS sg qh,arfPiVujSwjig rg Rpl lq[G l.eaJ } dHV%J hpwqVjdqbJ a'G f+jfag hp.sg lg m

-

13! cj! e.cj dl>z@ hpwqVjq[@ f>Vj 10!

49

l+g bwjv a?a ljdhW ^ hpwqVjq[

l+g bwjv a?a ljdhW l.W.Zg lgdqa dryji blk fdhvJ wi y,pDw[hJ m l+g bwjv a?a ljdhW sg wjiuLgvaj s' drL[L iPfJ dry f+eB hp.sgh{ m fdhvg dw l+g bwjv a?a ljdhW $a[ hi b{arji a[ W,pZrji ba[ drL[LepifpiWJ lq[G b>Ddq+a~bdFvjtgbJ rjla[ b>Ddq+a sj WjBj dabji hp.sj h{@dul Vjv Rph epiP~fdirji s[ q{GWi WSs[ hV m dHl f,t a'G l+g bwjv a?aljdhW dVi.ai wjiuLgv h{ ba[ v,tJ sg deSag dry f+jSg b>Ddq+a sgsja f+jfa wi@ epidl,tg ugrV ugb ih[ hV m

sPlij f,t h{@ dw l+g bwjv a?a ljdhW #epiP~f>o$ sg f+agdVZ l.lojh'S wiw[ lq[G~lq[G epiqda drZg drZjV bVplji hpwqVjq[@ bjs[L a[ f>ow`{lv[ wisj dihj m

dHh dHdahjlw l,y h{ dw epiP hdie'dW>s ljdhW ug V[ l+g bwjv a?aljdhW sg dliuSj wi w[@ dl,tJ f+ag l.a~dlfjhg WSV@ y.e[ z'C[@ hdobjia[ upbjVgbJ F[B wiV sj hpwqVjqj ujig wgaj m

lF a'G fdhvj hpwqVjqj@ dul } bwjv a?a ljdhW a'G ujig wgajdebj lg@ Rph dl,t w"q sj fdhvj dlbjlg b{vjVVjqj lg m hpwqVjq[ drydl,tJ } bjdtbj debj lg@ ##epiP biuV ljdhW u.Va dry yv[ eH[ hVba[ A[r[G epiP a?a $a[ W{n eH[ hV m u' dl,t epiP ljdhWjV s[ sgsji[ wiVbjRpS@ Rph bjfS[ Vjv dli` z'dCbJ a[ y.e[ hdobjiJ s[ a'h`[ hgdvbjdHbj wiV m$$1

dHdahjl dHl e,v sg Ljhsg Fisj h{ dw epiP hdie'dW>s ljdhW ugV[ Rpfi'wa drL[ l.W.Zg l.eaJ } hpwqVjqj ujig wgaj@ Fjr[G dw dHhhpwqVjqj dwZi[ dvtag iPf dry Vhk dqvsj@ fi dHl s[ ujig h'S a[ drL[l.W.Zg l.t[f ujSwjig dHdahjlw li'aJ a'G dqvsg h{@ dur[G wrg l'hS sgdvta epidWvjl fjaLjhg A[rk sgbJ dVqVdvta vjHgVJ ^

hjC df+oq H[wq doa qjhk mhdi epdW>s epip fje W.Zjhk m

1! cj! hidu>si dl>z dsvegi@ bwjv a?a ljdhW@ f>Vj 17!

50

hpwq VJr[G dsV spagb vtjH[ ml+g epip s[ldV s[l fnjH[ mm33mm

s'hij mm b{l[ WyV Ij q{G dvt[ F[B Lla= h{ dvbjdH mf,t dsrl q{G bjdH lF Ij q{G s[i V vjdH mm35mm Ê

dHl a'G lf,LB h{ dw epiP hdie'dW>s ljdhW ug V[ hpwqVjq[ dvtj w[#s[ldV s[l$ Fjr r,t~r,t t[aiJ dry fhp.yj ds,Da[ a[ bjs[L wgaj dw LlaiF[B wiV vHg s[ig Vhk wiVg m

dHdahjlw a"i $a[ blk s[ts[ hJ dw cj! e.cj dl>z a[ l^ LqL[i dl>zbL'w r,Dv'G l.fjdsa fplawJ dry #hpwqVjqj ?jvlj ug r,Dv'G$ s[ dliv[tbZgV l+g bwjv a?a ljdhW sj hpwqVjqj b>Ddwa h{ m dHh hpwqVjqj r{ljt3@ l.qa 1816 qpajdWw 12 bfi{v@ 1759 } ujig wgaj debj m dHhhpwqVjqj #lqP>h rjlg fBS$ s[ Vjq h{ m dHl hpwqVjq[ dry 125/~ ipfH[FjHg dsbjv dl>z } s[S ba[ slr.Z a[ wji F[Bj@ u' wpN epiP s[ Vdqah'r[@ sgfqjvj a'G v{ w[ bjRpS sj bjs[L h{ m dHl h,o~dvta hpwqVjq[ sgf+jfag Vjv a?a ljdhWjV a'G hpwqVjq[ h'S sg fi.fij sg dHdahjlwajlr{~dl,Z h{ m

a?a sg qdibjsj a[ wjiuLgvaj } epispbji[ s[ wjiu t[ai Vjv'GdVt[Cs[ h'H[@ debjVg f+ajf dl>z ug dvts[ hV ^

##dHh yji[ \f>u| #a?a$ epispbjdibJ sg ljig qdibjsj fPiV wis[h'H[@ dwl[ oJ dl,tg sg ihp~iga Wji[ w'Hg L.wj f{sj h' ujr[@ w'HgZjidqw uJ lqjduw lq,Ddlbj tCg h' ujr[ aJ Rpl sj dViSj a[`{lvj wis[ hV m idha~Wdha sg f,pA~fCajv wis[ ba[ dl,tga'G fdaa bjsqgbJ } s.c rg s[Gs[ hV m$$3

dHl a'G rg lf,LB h{ dw dl,tJ sg idha qdibjsj@ Zjidqw@ lqjduwqldvbJ l.W.Zg #epiP~f>o$ r,Dv'G dViSj v{S sj bdZwji a?aJ fjl h{ mepiqda dryjiZjij s[ ZjiSg@ epidl,t btrjRpS rjdvbJ fjl'G #epiqdadryjiZjij$ sg h'Hg Rpv.zSj@ dl,tg sg RpD,y bjadqw brloj a'G dc,ey,pDdwbJ } rg l[Z a[ Vr~ugrV #a?aJ$ a'G hg dqvsj h{ m ?jvlj f>o s[f>u a?a hV a[ dHV%J dr,Dy'G L+'qSg a?a@ l+g bwjv a?a ljdhW h{ m u[wil+g bwjv a?a ljdhW Vjv l.W.dZa dHdahjlw fplawJ } s[tgH[ aJ lj}Rpwa wjiuJ l.W.Zg@ l+g bwjv a?a ljdhW a'G lq[G~lq[G h'H[ hpwqVjdqbJ@bjs[LJ a[ `{ldvbJ sg FifPi ujSwjig f+jfa hp.sg h{ m

fi dur[G dw blk fdhvJ dvt y,pDw[ hJ dw hpwqVjdqbJ a[ VgljSJ

2! de^ dH>si dl>z de,v_wdr l'hS ug@ l+g epidWvjl fjaLjhg A[rk@ f>Vj 150!3! de^ f+ajf dl>z@ Vr[G a?a Wji[ dryji@ f>Vj 3!

51

$a[ duhCj w.q h'dHbj h{@ Rpl dry l+g bwjv a?a ljdhW a'G ujig h'H[hpwqVjdqbJ } Ljqv Vhk wgaj debj@ w[rv dHw hg h,o~dvta hpwqVjq[Wji[ Rpv[t h{ m

debjVg Vjhi dl>z dvts[ hV dw dfAv[ 58 ljvJ dry l+g bwjva?a ljdhW a[ h'i a?aJ a'G f>u hpwqVjq[4 ujig h'H[ hV@ duV%J dry dHwhpwqVjqj d*fjV l.W.Zg a?a h;Pi ljdhW bWyv Vei@ V.s[C a'G 1914 Hg^dry ujig h'dHbj a[ Wjwg yji hpwqVjdqbJ dry RpV%J l^ epidsbjv dl>za[ wiaji dl>z W[sg } aV?jh vjRpS@ WjWj tCw dl>z } lVqjdVa wiVa[ WjWP a[uj dl>z@ WgWg dVi.uV w"i } f>o dr,Dy'G ?jiu wiV l.W.Zg Ljqvwga[ hV m debjVg Vjhi dl>z V[ dHh fplaw sl.Wi@ 1960 Hg^ dry f+wjLawirjHg lg@ fi h{ijVg h{ dw debjVg ug dHl fplaw dry hg 15 Vr.Wi@1920 } l+g bwjv a?a ljdhW $a[ f+agdVZ dHw,n WpvjRpS l.W.Zg hpwqVjqjf>Vj 189 $a[ Ljqv wi y,pDw[ hV m dHl ai%J dHh deSag f>u Vhk idh>sg m

dHl a'G dHvjrj 1939 Hg^ dry uja~fja s[ dri,pZ qh,arfPiVhpwqVjqj l+g bwjv a?a ljdhW a'G ujig h' y,pwj lg m debjVg f+ajf dl>zs[ woV bVplji@ ##12 waw@ 1936 dW*qg \1879| } l+g bwjv a?a$a[ l+g siWji ljdhW s[ fpujigbJ V[ lJNj #hpwqVjqj$ ujig wgaj dw lji[dl,t dl>z lFj vdhi } lxv WSjRpS vHg dqvriaS s[S m$$5

dl>z lFj vdhi dl,tJ dry Vr~ujeiag f{sj wiV rjvg qh,arfPiVvdhi lg dul s[ h,w dry a?a ljdhW r,Dv'G hpwqVjqj ujig wiVj Zjidqwa[ dHdahjlw a"i $a[ Whpa qh,arfPiV h{ m fi b`l'l dw bduh[ qh,arfPiVhpwqVjdqbJ sg l.Fjv Vhk h' lwg m dHl hpwqVjq[ sg FjrVj s[ f+agwPvdl>z lFj vdhi s[ bjeP f+'! epiqpt dl>z } f>o dr,Dy'G ?jiu wiV sj#hpwqVjqj$ 18 qjiy@ 1887 } bwjv a?a ljdhW a[ siWji ljdhW s[fpujigbJ r,Dv'G ujig wgaj debj@ dul } epiqda qdibjsj s[ f+agwPvs,ldsbJ 25 la.Wi@ 1995 } f+'! epiqpt dl>z h'iJ } bwjv yvjS[ Rpfi.adrLr dl,t l.q[vV lq[G lVqjdVa wgaj debj m

epispbjij f+W.Z lpZji vdhi s[ q>ar } fPij wiV vHg lji[ f>o }uo[W.s wi w[ f>o sg dHw f+agdVZ a[ lJNg wq[Bg wjdHq wiV sg v'C} f+aga wi w[ Vr[G f+W.ZwJ sg qVLj qpajdWw l+g bwjv a?a ljdhWa'G dHw hpwqVjqj ujig wgaj debj dw ljij f>o bduhg wq[Bg wjdHq wiVvHg 15 Vr.Wi@ 1920 } l+g bwjv a?a ljdhW $a[ dHw,ai h'r[ m l+g bwjva?a ljdhW a'G ujig h'H[ hpwq bVplji lq,pyj f>o l+g bwjv a?a ljdhWdrt[ hj;i h'dHbj m dHl dHw,n dry f>u dfbjdibJ sg y'S wgag eHg@

4! de^ Vjhi dl>z@ bj;jsg sgbJ vdhiJ@ f>Vj 289!5! Rphg@ f>Vj 189!

52

duV%J V[ L+'qSg wq[Bg s[ lji[ q{GWiJ sg l'Z-lpZjHg wiVg lg m f>u dfbji[\1| l.a FjHg a[uj dl>z b{q!H[! qlaPbjSj@ \2| FjHg u'Z dl>z b{q!H[!@\3| WjWj hid*LV dl>z b{q!H[!@ \4| uo[sji FjHg a[uj dl>z@ l{GBiv qjNjsgrjV@ \5| lisji Wvr.a dl>z iHgl w,vj lV m 22 Vr.Wi@ 1920 }dHl wq[Bg sg fdhvg dHw,aiaj h'Hg@ Rpl dsV f>u dfbjdibJ V[ wq[Bgs[ hi dHw q{GWi sg l'Z wgag m dHV%J dry l^ lp.si dl>z qugngbj rg LjqvlV m Rpfi.a us'G lji[ q{GWi lq[a f>u dfbjdibJ s[ Vjv l+g bwjv a?aljdhW s[ ljhqS[ l.ea dry hj;i h'H[ ba[ qugngbj ug V[@ duV%J l.W.ZgRpV%J s[ liwji sj df,nP h'S sj s'L lg@ f>u dfbjdibJ sg bjdebj fjw[ ##hq brepdS Fi[ H[wp epSp Vjhg$$ LWs fC%s[ h'H[ bda dVqiaj dryl.ea } dVLyj dsrjdHbj dw RpV%J ujS W,pN w[ #epiP~f>o$ sg br,Ddebjws[ Vhk wgag ba[ Vj hg b,De'G wiVe[ m l.ea V[ epiP~f>o s[ W?dL>s h'Ssj dWis fjvs[ h'H[@ RpV%J } qpbj` hg Vhk wgaj@ le'G RpV%J } L+'qSgepispbjij f+W.Zw wq[Bg sj fdhvj f+ZjV ypdSbj m6 dHl ai%J dl,tJ sg f+Dqp,tuo[W.sg L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg h'Gs dry bjHg@ u' b,u rgepispbjdibJ s[ f+W.Z dry L+'qSg l.loj ru'G wjiuLgv h{ m

#VjVw dViqv f>o$ s[ h'Gs dry bjRpS lq[G Fjiag lqju@ Ziq@uja~fja@ riS@ rie~r.c a[ APa~Aja dry r.dcbj h'dHbj lg m epiPljdhWjV V[ qjVr WijWig vHg Wpv.s bjrj; dry Zjidqw@ lqjduw@VjWijWig s[ dri,pZ qpdh>q bji.Fg ba[ epiWjSg dry uja~fja@ rie~r.csj l?a LWsjrvg dry t>cV wgaj m epiqda dryjiZjij } bqvg iPfdry f+eB wiV@ WijWiaj@ lJNgrjvaj a[ Fijaig~Fjr } iPfqjV wiVvHg #l.ea~f>ea$ sg l.loj sg bji.Faj wgag@ dul dry dWVJ dwl[drawi[@ rti[r[G s[ hi qjVr WijWiaj sj bdhljl qdhlPl wi lwsj h{ mepiWjSg sj lf,LB bjs[L h{ dw qV,pt sg uja #uVq$ wiw[ Vhk #wiq$wiw[ h{ ba[ lj} dwl[ qV,pt sg uja Vhk f,pASg@ le'G dul #u'da$ a'G qV,ptf{sj h'dHbj h{@ Rpl Vjv upCVj yjhgsj h{ ^

ujShp u'da V fPAhp ujag bje{ ujda V h[ mmÏ

uJ

ujda uVqp Vh fPAgb{ ly zip v[hp WajdH mm

lj ujda lj fda h{ u[h[ wiq wqjdH mmÐ

fi b`l'l dw uja~fja sg dFbjVw dWqjig Vj w[rv Fjiag lqju

6! Vi{S dl>z@ epispbjij f+W.Z lpZji vdhi@ f>Vj 16!7! l+g epiP e+.o ljdhW@ f>Vj 349!8! Rphg@ f>Vj 1330!

53

dry hg h{@ le'G #epiP VjVw Vjq~v[rj$ epidl,t rg dHl a'G Wy Vhk lw[ mdl,t btrjRpS rjdvbJ uja~fja sg dWqjig } davJuvg s[S sg oJ ujaJ@e'aJ@ dw,DdabJ bjZjdia r.c wi w[ bjf'~bjfS[ epispbji[ RpljiV[ LpiP wids,Da[ m LjdHs dHl lqjduw dWqjig } sPi wiV vHg hg l+g bwjv a?aljdhW a'G 13 uPV@ 1939 } hpwqVjqj ujig h'dHbj m fi ujS[~ bSujS[b,u rg Whpa lji[ epidl,t whjRpS rjv[ epiqda dlZJa } bqv dry f+eBwiV vHg ujig h'H[ hpwqVjq[ sg fjvSj Vhk wi ih[ m dHl s[ wjiVJ $y'GdHw wjiV dHh rg h' lwsj h{ dw Whpa lji[ epidl,tJ } dHl dHdahjlwhpwqVjq[ sg ujSwjig Vj h'r[ m

epiqda dryjiZjij } ds=C% wijRpS@ epidl,tg ugrV dry bjHgdTdvbjHg } sPi wi w[ yC%sg wvj sj ugrV Wli wiV ba[ epidl,tgugrV ugRpS@ epiqda dryjiZjij s[ f+yji~f+lji dry bdV,tCrJ I'esjVfjRpS rjvgbJ epiP~si a'G ri'l'HgbJ iPhJ } #l+g bwjv a?a ljdhW$ a'GqjS~ldawji ru'G f+l.lj~f,ai Vpqj hpwqVjq[ W?dLL wga[ eH[ m

u' dl,t h' w[ bwjv a?a ljdhW sg f+DFPl,aj } f+rjV Vhk wisj@Rph hq[Lj hg ?pbji hp.s[ hV m blv dry dur[G x,pv BjhSg Vjv'G bv,eh' w[ o'C[ lq[G dry hg bjfSg ?pLW'Hg erj@ wpqvj~l,pw bjfSg h'Gs~hlaga'G h,o Z' W{nsj h{@ dHl ai%J hg dl,t #epiP~f>o$ sg f+agdVZ lirRpD,y l.lojl+g bwjv a?a ljdhW s[ dlZJa qdibjsj a'G B,pB w[@ ?pLgbJ@ t[dCbJ a[yC%sg wvj s[ ugrV a'G h,o Z' W{nsj h{ m bwjv a?a ljdhW s[ dlZJaVjv'G bv,e h' w[ epidl,t sg iPh wpqvj uJsg h{@ ?pLgbJ t[dCbJ sg oJbjvl@ sdv,si a[ dWqjig v{ v{Gsg h{ m dHdahjl dry blk s[ts[ hJ@ wpNlq[G rjla[ aJ wpN dHw epidl,t btrjRpS rjv[ l+g bwjv a?a ljdhWs[ dlZJa a[ fi.fij a'G bjwg h'H[@ fi us RpV%J sg ugrV~vgv%j } dVijlaj@bjvl@ sdv,si@ dWqjig bjds V[ z[i dvbj aJ Rph s[i~lr[i #epiP~f>o$sg LiV bj@ dxi lr{qjV a[ ldawji sj ugrV ugRpS v,De[ m

a?a ljdhWjV a'G lq[G~lq[G ujig h'H[ hpwqVjdqbJ a'G dHw e,v WCglf,LB f+eB hp.sg h{ dw f>uJ hg a?aJ s[ uo[sjiJ r,Dv'G f>uJ dfbjdibJs[ iPf dry dqv~W{n w[ `{lv[ wiV sg fi.fij Vhk ihg@ le'G l+g bwjva?a ljdhW a'G ujig #hpwqVjq[$ } sPli[ a?aJ a'G f+'C%aj@ f+yji~f+lji ru'Gujig wgaj debj m dur[G WjWP a[uj dl>z a[ WgWg dVi.uV w"i } l+g bwjva?a ljdhW a'G hpwqVjqj ujig wi w[ 9 bela@ 1928 } f>o dr,Dy'G ?jiuwgaj debj m dHV%J b,tiJ rjvg dHWjia rjvj hpwqVjqj l+g w[leC% ljdhWa'G l,a Fjsi'G l.^ VjVwLjhg 459 qpajdWw 7 Fjsi'G l.^ dW*qg 1985qpajdWw 22 bela@ 1928 } a?a ljdhW sg q'hi v,e w[ ujig h'dHbj m9

9! de^ Vjhi dl>z@ bj;jsg sgbJ vdhiJ@ f>Vj 295!

54

veFe dHl hg LWsjrvg dry dHhg hpwqVjqj qjz sg l.eiJs@dW*qg 1985@ VjVwLjhg 459@ 13 uVrig@ 1929 } l+g h;Pi ljdhW a'Gujig h'dHbj@ dul $a[ f>uJ dl>zJ s[ sla?a a[ bhps[ siljH[ eH[ lV m

l+g bwjv a?a ljdhW a'G lq[G~lq[G ujig wga[ eH[ hpwqVjdqbJ@bjs[LJ@ l.s[LJ!!! } fC%V~dryjiV a'G Wjbs dHh rg lf,LB hp.sj h{ dw lji[hg `{lv[ #f>u dfbjdibJ$ r,Dv'G ujig wga[ eH[ hV@ hjvJdw wpN dHwhpwqVjdqbJ $a[ hpwqVjqj ujig wiV vHg uo[sji@ bwjv a?a ljdhWs[ hg sla?a hV@ fi dHV%J hpwqVjdqbJ s[ LpiP dry #f>u dfbjdibJ$s[ bwjv a?a ljdhW $a[ dqv~W{n w[ dryjiJ wiV Rpfi.a vH[ eH[ `{lv[r,v lf,LB l.w[a h{ m Whpa lji[ hpwqVjdqbJ $a[ #f>u dfbjdibJ$ s[WjwjdHsj sla?a hV m

Rpfi'wa dHdahjlw hrjdvbJ s[ f+l.e dry blk wdh lws[ hJ dw#epiP~f>o$ s[ f+agdVZJ ru'G f>u dfbjdibJ r,Dv'G bwjv a?a ljdhW a'GhpwqVjq[ ujig wiV sj f>ow drZjV a[ fi.fij h{ m epiqda dryjiZjijsj ZjiSg epidl,t@ bwjv a?a ljdhW a'G ujig h'H[ hpwqVjdqbJ@ bjs[[email protected][LJ!!! } q>V@ epidl,t #epiP~f>o$ f+ag diS~fPiag wis[ hV m

-

55

aV?jh a[ aV?jhgH[ ^ fi.fij a[ dHdahjl

us blk l+g bwjv a?a ljdhW a'G lq[G~lq[G ujig h'H[ hpwqVjdqbJ@bjs[LJ a[ `{ldvbJ $a[ V;i qjis[ hJ aJ Whpa lji[ hpwqVjq[ a[ bjs[LaV?jhgH[ wiji s[S@ f>o $y'G ?jiu wiV@ aV?jh vjRpS bjds l.W.Zg dqvs[hV m u[wi blk dHdahjl $a[ Njag qjigH[ aJ Whpa lji[ dHdahjlw hrjv[dqvs[ hV@ duV%J dry epidl,t btrjRpS rjdvbJ } lq[G~lq[G aV?jhgH[wiji ds,aj debj a[ dxi lqJ bjRpS $a[ RpV%J } aV?jh rg vjHg eHg m

f>o~zjag@ W[qpt@ epiP dV>sw@ wpCgqji@ f>o Vjv Bjwij wiV rjv[@fjt>cg epiP@ f>ow qdibjsj a'CV rjv[@ f>o $y'G ?jiu a[ epidl,tg dlZJaJa'G dei y,pDdwbJ Vjv dqvS rjv[ aV?jhgH[ wiji ds,Da[ uJs[ ih[@ dHh#epiP~f>o$ sj drZjV a[ fi.fij h{ m

dl,t idha qdibjsj dri,pZ wiq~Ziq s.c sj VjRp #aV?jh$ h{@ u' dl,tidha s[ dVIq F.e wisj h{@ Rph #aV?jhgbj$ l,sgsj h{ m dHl LWs sj qPvdHh h{@ dw dul r[v[ f>ujW s[ qplvqjV hjwqJ V[ bqV wjdHq wiV vHgdl,tJ Vjv ;jdhi q[v wi dvbj ba[ dwaV[ dl,tJ } qjwPv aV?jhJ s[ w[V"wi i,t dvbj@ as bStgv[ dl>zJ V[ bjfS[ FjHgbJ sj dHh wiq dz+SjI'e ujS w[ V"wi dl,tJ sg b,v #aV?jhgH[$ ojf ds,aj m wpN lqJ fj w[ Ziqba[ qdibjsj s[ dri,pZ wiq wiV rjv[ sj Vjq #aV?jhgbj$ f,w debj m1

FjHg wjV% dl>z s[ Rpwa dryji bVplji qplvqjVJ sg V"wig wiVa[ aV?jh v{S Vjv aV?jhgbj btrjdHbj m dHl a'G dHw e,v aJ lf,LBh{ dw #epiP~fdirji$ Vjv'G B,pB w[ dwl[ Q{i sg V"wig wiVg VdtZ wiq h{@fi #aV?jh$ sg dfia aJ h'i rg fpijSg h{@ dul Wji[ blk dryji wiJe[ m

aV?jh sj lqbiog LWs avW@ siqjhj@ qjhrjig@ f[ bjds dqvs[hV m fi epiqda dryjiZjij dry aV?jh sj bio Ziq s.c@ Ziq bVpljigvjHg h'Hg y,Bg@ ?jvlj Ziq dri,pZ wi fjawg@ Ziq s.c sj bdZwjig2

aV?jhgbj h{ m?jvlj Ziq s[ dVIqJ bVplji uo[W.sg dry dHw~lPa fi'H[ idhSj@

1! FjHg wjV% dl>z VjFj@ epiqda qjia.c@ f>Vj 542!2! Rphg@ qhjV w'L@ f>Vj 420!

56

idha dry w'Hg F,pv h' ujr[ aJ ?jvl[ s[ sgrjV dry hj;i h' w[ W[Vagwi w[ aV?jh W?LjRpSg m dl,t idha qdibjsj bVplji aV?jhgH[ dHh hV ^

\1| qgS[ \dHV%J dr,Dy'G duhC[ b>Ddq+a Aw w[ f>o dry dqv ujS@ RphVJVjv riaSj ngw h{|@ ql.s@ Zgiq,vgH[@ ijqijHgH[@ bjdsw f>odri'ZgbJ Vjv uJ VCgqji@ wpCgqji@ dliep.q Vjv riaSj\riaS a'G Fjr i'Bg~W[Bg sg lJN h{@ dul sj lf,LB biodiLaj~Vjaj wi w[ Wijsig sj l.W.Z f{sj wiVj h{ m epiP ljdhWsj Fjr f>o } dHw wi w[ i,tSj lg@ ajdw r,ti[ r,ti[ epdibjHgs[ l{GBi uJ dqve'Fj dl,tg s[ b,Dc[ Vj WSV| rjvj aV?jhgbjh' uJsj h{ m

\2| W[~b>Ddq+agH[ uJ fdaa sj uPnj tjS rjvj m\3| sjhCj i.eS rjvj m\4| f,pai uJ Zg sj ljw q,pv v{ w[ uJ s[ w[ wiV rjvj m\5| w'Hg VLj \F.e@ b`gq@ LijW@ f'la@ wpwgV bjds| riaS rjvj m\6| epiqda a'G dri,pZ w'Hg l.lwji wiV wijRpS rjvj m\7| idha dry w'Hg F,pv wiV rjvj m3

dl,t idha qdibjsj s[ Rpwa 7 VpwdabJ dr,Dy'G dwl[ dHw } rg wiVrjvj #epiP~f>o$ sj aV?jhgbj h{ m dHV%J VpwdabJ dry dl,t Ziq ba[ lqjuVjv l.W.dZa hi[w f,t } Ljqv wgaj debj h{ m uPV@ 1978 dry l+g bwjva?a ljdhW a'G h'H[ hpwqVjdqbJ a'G Wjbs #dVi.wjig d`iwj$ f>o dri'ZgbJdry Ljqv h{@ dHl wiw[ dHV%J Vjv dqvriaS i,tS rjvj aV?jhgbjh' uJsj h{ m qV,pt F,pvShji h{@ F,pv dwl[ rg epidl,t fjl'G h' lwsg h{@ dHlvHg #epiP~f>o$ V[ aV?jh vjRpS sj drZjV dVLdya wi ds,aj ^

\1| dul dwl[ dl,t fjl'G idha sg w'Hg F,pv h' ujr[ aJ Rph V[C[ hg epi~l.ea fjl hj;i h'r[ ba[ l.ea s[ lVqpt tC' w[ bjfSg F,pv q>DV[ m

\2| epi~l.ea $y'G l+g epiP e+.o ljdhW sg h;Pig dry #f>u dfbji[$ypS[ ujS@ u' f[L h'H[ l,uS sg F,pv } dryji w[ epi~l.ea fjlaV?jh aurg; wiV m

\3| l.ea } W?LS r[v[ hn Vhk wiVj yjhgsj@ Vj hg aV?jhvpbjRpS rjv[ } s.c FiV dry bCg wiVg yjhgsg h{ m aV?jhdwl[ dwlq sg l[rj@ ?jl wiw[ u' h,oJ Vjv wgag uj lw[@ vjRpSgyjhgsg h{ m4

dl,t idha qdibjsj sg #aV?jh vjRpS sg drZg$ l.W.Zg VpwdabJ

3! dl,t idha qdibjsj@ f>Vj 31!4! Rphg@ f>DV[ 31~32!

57

a'G lf,LB h{ dw #aV?jh$ epidl,t s[ drbwagea ugrV dry #epiqdaqdibjsj$ s[ dri,pZ ujS[~bSujS[ h'H[ epVjh sg Zjidqw l;j h{@ u' epidl,tV[C[ sg epi~l.ea dry hj;i h' w[ ?ps vrjMsj h{ m fi u[wi epidl,tlsrjRpS rjvj bduhj wpwiq wi W{n[@ dul sj l.W.Z #epiP~f>o$ uJ lq,pDy[dl,t lqju Vjv h'r[ ba[ bjfS[ r,Dv'G h'Hg F,pv W?LjRpS vHg l.ea fjlbjf hj;i Vj h'r[ aJ #epiP~f>o$ s[ drZjV bVplji Rpl } dwl[ a?a a'G?jl wiw[ l+g bwjv a?a ljdhW a'G aV?jhgbj wiji ds,aj uJsj h{ maV?jhgbj wiji s[S s[ df,DA'G rg u[wi bduhj dl,t bjfSg F,pv vHg #a?a$$a[ f>uJ dfbjdibJ s[ lVqpt bjfS[ bjf } f[L Vhk wisj aJ #f>u dfbji[$#epiP~f>o$ s[ f+agdVZ h'S wiw[ bduh[ drbwag } f>o dr,Dy'G ?jiu wids>Ds[ hV m u[wi dHdahjlw a"i $a[ r[dtbj ujr[ aJ qgS[@ ql.s@ Zgiq,vgH[@ijqijHgH[@ dVi.wjig lq,pDy[ iPf dry f>o dr,Dy'G ?jiu wga[ eH[ hV@ dulwiw[ dHV%J #f>o~dri'ZgbJ$ Vjv riaSj f>ow qdibjsj sg Rpv.zSj h{ mf>ow drZjV sg Rpv.zSj wiV rjdvbJ } lq[G~lq[G aV?jhgH[ wiji ds,ajdebj a[ Rph s[i~lr[i aV?jh vrjRpS vHg #epiP~f>o$ s[ lirRpD,y blojVl+g bwjv a?a ljdhW $a[ f[L h' w[ aV?jh verjMs[ ih[ m dHh w'Hg Vrkdfia Vhk@ le'G dHh aJ f>ow fi.fij h{@ dul sgbJ Whpa ljigbJ RpsjhiSJlj} epiP~wjv a[ dl,t dHdahjl dr,Dy'G f+jfa hp.sgbJ hV m

dHw e,v x[i lf,LB wiVg ;iPig lqNsj hJ dw aV?jh vjRpS a'GFjr h{ dw ujS[~bSujS[ h'Hg F,pv spWjij Vj h'r[ m aV?jh vjRpS VjvsPli[ Ziqg FijrJ } Vlgha dqvsg h{ m

aV?jh vjRpS v,DdebJ dwl[ ai%J rg f,tfja Vhk wiVj yjhgsj@#epiP~f>o$ sj dWis h{ dw epidl,t fjl'G h'Hg Zjidqw@ lqjduw dTdvbjHgsPi wi w[ yC%sg wvj sj ugrV f+sjV wiVj m

dHdahjlw a"i $a[ blk s[ts[ hJ dw epiP biuV s[r ug s[ siWjigijeg FjHg l,aj a[ Wvr.c dwl[ wjiV epiP~zi a'G bjwg h' eH[ aJ epiPug V[ bjs[L wi ds,aj dw w'Hg dl,t RpV%J } qP>h Vj vjr[ m Whpa lqJ dHlai%J hg dihj@ fi b?gi FjHg v,Zj ug fiRpfwjig V[ #l,aj~Wvr.c$ }epiP~zi a'G qj`g spbjHg m epiP~zi a'G F,pv W?LjRpS $a[ Rpl[ hg #l,Da[~Wvr.c$sg iyVj } l+g epiP e+.o ljdhW dry Ljqv wi w[@ epiP biuV s[r ugV[ lsj vHg qjS~ldawji W?L ds,aj m

df+ogH[ df,DA[ v,eS rjv[ epiP~zi s[ dri'Zg #qgS[$ whjH[ a[ f>o $y'GA[w[ eH[ m dl>z ljdhW f+'! qVuga dl>z ug s[ woV bVplji@ ijqijdH }l.ea r,Dv'G s.c dqdvbj m l+g epiP hdiijdH ljdhW s[ r,Dc[ f,pai #ijqijdH$V[ epiP~hpwq sg #WPBj dl>z$ rJe Rpv.zSj wgag lg m Rpl } lq[G s[ hjwqJs[ F{b ba[ RpV%J r,Dv'G ds,Da[ vjvyJ V[ qsh'L wi ds,aj lg ba[ Rph epiPljdhW r,Dv'G dqvgbJ W[b>a iPhjVg LwagbJ s[ WjruPs #epiP$ a'G W[qpt h'

58

debj m epiP ljdhW V[ rg bjs[L s[ ds,aj dw ljc[ q,Do[ Vj v,ek m dHh dr,odHw v.qj bilj WSg ihg m fi bj?i } ijqijdH sg bjaqj V[ rg Rpl} N.u'C w[ quWPi wi ds,aj ba[ Rpl V[ epiP e'dW>s dl>z fjaLjh w'vbjfSgbJ F,pvJ W?LjRpS vHg W[Vag~f,ai bjfS[ W.dsbJ ijhk F[dubj@dul } wvQgZi dfaj V[ LiV bjH[ sg vju i,tS rjla[ f+rjV wi dvbj ml+g fjMBj ljdhW a'G y,v w[ uqVj s[ aB $a[ W[Cg dry s'hJ sg qpvjwjah'Hg ba[ epiP ljdhW r,Dv'G bjfSgbJ ljigbJ F,pvJ W?Lrj w[ ijqijdH epiPsiWji dry lpi?iP h' debj m5

epiP~zi s[ f+agdVZ btrjRpS rjv[ #ql.s$@ us'G RpD,y Zjidqw ugrVs[ ZjiVg Vj ih[ aJ epiP e'dW>s dl>z ug qhjiju V[ ?ps hpwqVjq[ ujig wiw[ #ql.sJ$ } f>o dr,Dy'G ?jiu widsbJ epidl,tJ } RpV%J Vjv dqvriaS a'Gl?ag Vjv i'dwbj m dHl l.W.Zg epiP e'dW>s dl>z ug sj hpwqVjqj s[tSI'e h{ ^

slr[G epiP e'dW>s dl>z ug rv'G l.eda VRpLhi[ wg I'epx,eS 10@ 1758 dW^ 6 `irig@ 1702!!! liWa l.ea q[ij tjvljh{@ l.eda ql.s~ql.sgY Vjv Vhk dqvSj!!! u' dl,t dqv[ l' q[vv{Sj h'i dswda w'Hg Vjhk wiSg dfbji wiSj@ q[ig ?pLg h{!!! m6

epiP e'dW>s dl>z ug V[ W,paf+lag@ qC%gbJ@ qljSJ@ wWiJ@ lqjZJ s[fPuS a'G epidl,tJ } l?ag Vjv ridubj m fi us epiP ug s,tS } uJs[h'H[ l.qa 1764 } sjsP srji[ fhp.y[@ dHl Wji[ dHdahjl dry woj h{@ dwepiP ljdhW V[ wqjS s[ e'L[ Vjv sjsP ug sg lqjZ } f+Sjq wgaj@ dulfi ?jvl[ V[ qC%g } Vqlwji wiV s[ bfijZ dry slq[L } aV?jhgbjndhijdHbj m wvQgZi V[ `piqjdHbj dw blk dHh wiq ?jvl[ sg f+gdtbjvHg wgaj lg ba[ f+l.Vaj Vjv Ziq s.c \aV?jh| s[ w[ b,De[ } LpF igaa'ig m7

l" ljtg dry dHl zBVj } drloji ldha siu wgaj debj ^

s,tV uJs[ epi eH[ sjsP sprji l.WPh mZi[ wqjV dvvji q{G@ dlt dWlqjH[ iPh m!!!

ªq,Do[ $a[ wqjS vj w[ Vqlwji wgag«

Npw[ hl[ aW tjvl[ fPAj dHh dria.a mdlt dfbjl[ ryV w[ bW{ fPAa[ q>a mapqij wdhVj dlt w" qC%g qljS V qjV mbjfp bFpv u' Fpv fi[ dHhp by.Fj ujV m

5! dl>z ljdhW f+'! qVuga dl>z ug@ epiqda f+wjL@ qjiy 1994@ f>Vj 15!6! cj! e.cj dl>z@ hpwqVjq[@ f>Vj 176!7! FjHg wjV% dl>z VjFj@ qhjV w'L@ f>Vj 628!

59

h,l W'v[ f+DFp sIjv ug hq aVtjhg h'ap mepiP tjvlj l'dH epiP dHhp WjSg l.w[a mfJy l" wg F[B s[ f+F ug dlt aVtjdh mhq sgVg u' s[dH Vdh dalwg fP>ug lpbjh mm96mm Ð

blv dry #epiP~f>o$ r,Dv'G vjHg aV?jh fPig wi w[ epidl,t bjfS[ bjf} FjeLjvg lqNsj h{ m epidl,t aV?jh fPig wi w[ f>o sj dfbji f+jfawisj h{ a[ lr{qjS Vjv epiP~fdirji sj q{GWi WS w[ ugrV ugMsj h{ maV?jh vrjRpSg #epiP~f>o$ f+ag epidl,t sg lqifS FjrVj sg vtjdHw h{ m

dur[G dw blk RpD,fi dryji wi y,pDw[ hJ dw f>ujW $y bqV wjdHqwiV vHg qplvqjV hjwqJ V[ Whpa lji[ dl,tJ } #aV?jhJ$ s[ w[ bjfS[Vjv Ljqv wi dvbj duhC[ #epiP~f>o$ s[ aV?jhgH[ whjH[ m dHV%J dr,Dy'G lj}dHw f+Dq,pt RpsjhiS dqvsg h{@ l^ lpW[e dl>z sg@ u' vjh"i siWji dryliwjig n[w[sji WS debj m us lpW[e dl>z vjh"i siWji r,Dv'G VrjWg a[d?va v{ w[ #?jvlj f>o$ fjl fhp.y[ aJ lF a'G fdhvJ Rpl } aV?jh vjHgeHg@ VrjWg wWPv wiV uJ Vj wiV sj `{lvj Wjbs dry wgaj debj mdHdahjlw rjdwbja h{ ^

duq lpW[e dl>z dTe Npw bjr{@ wi{ wp.Vl b" lgl Npwjr{ ms[t tjvlj h'dH f+l.V@ wh{ tjvlj b,eI'G Z.V mm28mmTpw dTe lp ihI' tv'dH@ vjdH aVtjh bW WtlgH[ q'dh mh{ tjvl' lF WtlV u'ep@ hq aVtjhg ziWjig v'e mm29mmhpdH f+l.V Wy tjvl{ wgI'@ vjdH aVtjdh WtlV wdh sgI' mtjvl{ hpwq wgI f>u Fpu.eV@ aVtjh qVjdH WtlI' Fv i.eV mm30mm Ñ

dHl ai%J lpW[e dl>z } #f>uJ dl>zJ$ V[ aV?jh vj w[ #?jvlj f>o$dry Ljqv wi dvbj m dHhg lisji lpW[e dl>z Wjbs dry bjfS[ lf,paiLjhWj; dl>z Vjv vjh"i yitCg yC% Lhgs h'@ bjfS[ f>ow dfbji@ epidl,tgugrV sg dqljv wjdHq wi debj m

u,lj dl>z dHy'dev } \u' df,DA[ ijqeC%gbj s[ VJ Vjv qLhPi h'dHbj|dHw qjlPq W,yg } qji s[S s[ s'L dry dl,t w"q V[ Wijsig dr,Dy'G ?jiu wgajh'dHbj lg a[ Rpl V[ bsgVj W[e sg V"wig wi vHg lg m ijqi"Sgs[ z[i[ lq[G Rpl V[ dHw lpV[hj dwv%[ s[ b>si F[dubj ba[ Ziq FijrJ } W[Vagwgag dw Rpl } qj` wi s[S ba[ Rpl } qpC bjfS[ dry Ljqv wi v{S m10

l+g epiP f>o f+wjL s[ wiaj FjHg iaV dl>z F.eP V[ dHl qjqv[ }dHl ai%J wvqW.s wgaj h{ ^

8! dfbjij dl>z fsq@ f+jygV l" ljtg@ f>DV[ 229~30!9! cj! uga dl>z lgav \l.fj!|@ l+g epiP f>o f+wjL@ f>Vj 284!

10! cj! e.cj dl>z a[uj dl>z@ dl,t dHdahjl@ f>DV[ 159~60!

60

dl>z a=tjV u,lj dl>z u'dH@ sgV'G dl>zV A[w o' l'dH ml' bjdH sgVj W[e f{ ihj@ dl>z l{Gwi'G Rpl l.e bhj mm45mma' dl>z I" bW WyV Rpyji[@ hq Fg qi{G lp dl>zV Vji[ \Vjv[| mu[ apq hq w' v[r' q[v@ bjdH iv{G hq apqig e{v mm46mm

!!!!! !!!!! !!!!!hq Fg iv{Ge[ tjvl[ Vjv@ tjvl' BPBg~e.TV~rjv mm ÉÉ

Rpwa RpsjhiSJ a'G lf,LB hp.sj h{ dw epiqda qdibjsj sj Rpv.zSwiV rjdvbJ } aV?jhgH[ wiji s[Sj@ u[wi aV?jh Vj vejr[ aJ f>odr,Dy'G A[w s[S sg WvrjV f>ow fi.fij ihg h{ m Rpwa wpN dHw hrjdvbJa'G lj} dHh rg l[Z dqvsg h{ dw #?jvlj f>o$ uJ #epiP~f>o$ dry lF WijWiFjHg FjHg hV@ u[wi w'Hg rg f>ow wj}V sg Rpv.zSj wisj h{ aJ Rpl} Ziq s.c aV?jh vjHg uJsg h{@ dxi f>o dry Ljqv wgaj uJsj h{ m

aV?jh l.ea s[ u'C[ NjCV@ v.ei s[ uPn[ WiaV lj` wiV@ epiWjSgsj dVaV[q a'G dHvjrj fjn wiVj@ f>ow wjiuJ vHg qjdHbj@ NjCP s[Sbjds dwl[ dwlq sg rg epiqda drZjV bVplji h' lwsg h{ m u[wi dHlf,t a'G s[tgH[ aJ ql.sJ } f>o $y'G A[wS@ epiP e'dW>s dl>z r,Dv'G q'hiJ F[BwiV@ qhjijuj iSuga dl>z } w'iC[ qjiV@ wiaji dl>z W[sg } 1924Hg^ dry l+g b>Ddq+ali a'G V.e[ f{ik y,v w[ #VVwjSj ljdhW$ ujS ba[10@000/~ ipfH[ f>ow wjiuJ vHg s[S ba[ f>u bt>c fjn wijRpS riegaV?jh rg h' lwsg h{ m

riaqjV lq[G rg blk s[dtbj h{ dw l^ lpiuga dl>z WiVjvj@l^ WPBj dl>z } wj`g v.qg Zjidqw aV?jh a[ ev dry F,pv sj bdhljlwirjRpS vHg #a?ag$ fjHg eHg m l^ braji dl>z dha } f>ow wjiuvHg da>V ojrJ $a[ dHw,ag dHw,ag h;ji ipfH[ qjdHbj uq%j wijRpS a[ h'ibV[wJ } v.ei s[ FJc[ qJuS@ l.eaJ s[ u'C[ NjCV@ WjSg sj fjn wiV@l+g hdiq>si ljdhW sg fiwiqj lj` wiV l.W.Zg aV?jhJ v,egbJ m IaVwgaj h{ dw bduh[ lji[ `{lv[ Ljqv h' lwS aJ u' epidl,t dHV%J `{ldvbJa'G f+[iSj RpaLjh f+jfa wi@ epidl,tg ugrV ugRpS a[ #epiP~f>o$ sj f>owVjhij ljwji wi lwS ^

l+g bwjv fpit w[ WyV dlM@ f+edBY f>o qhjV m#e+.o f>o$ epiP qJVgH[@ aji[ lwv wpvjV m ÉÊ

-

11! cj! uga dl>z lgav \l.fj!|@ l+g epiP f>o f+wjL@ f>DV[ 414~15!12! f+'! dfbjij dl>z fsq@ idhaVjq[@ f>Vj 73!

l+g bwjv a?a ljdhWa'G

ujig h'H[

hpwqVjq[

63

O ldaepif+ljds mm

hq upqv[ dl>zjV fpujigbjV a?a l+g bwjv Wp.ej ug ljdhW rl+g siWji ljdhW r WjWj bBv ijdH ljdhW ug r N.cj Wp.ej ljdhW rLhgs Wp.ej ljdhW ug s[ qpvjh;[ wjirjHg epiqpt dl>z lwda= wj wgbj@qjvPq hPbj dw dHl L?l V[ y.s ue%j Wid?vj` epi dHLB w[ a"hgV l+gepiP e+.o ljdhW r epi b>l r epi WjVg w[ ahigi r awigi wgbj h{@dul l[ ljWa h'aj h{ dw Rpl wj dHawjs dl,tg Ziq l[ dWvwpv Wid?vj`h{@ dHl rjla[ hq aqjq fpujigbjV r e+.ogbjV r V.WisjijV l+g epis:ji[hjdH qqsPh adhigi wia[ h{G dw epiqpt dl>z quwPi f>o ?jvlj l[ bvdhsjwgbj debj h{@ epis:ji[ hjdH q"lP` q[G Rpl wg bisjl Vj h'eg r WiajRpVj h'ej m aqjq dl>zjV w' rjd;bj ih[ dw w'Hg L?l Rpl wj f{i'wjiVj h' m u' L?l Rpl wg f{irg wi[ej@ rph Fg W[qpt b"i vjdHw aV?jhf>o w[ lqNj ujr[ej b"i r{lj hg lvPw Rpl w[ ljo Fg wgbj ujr[ej m`wa m Wajig? l,ark qjh y[a l.qa 418 epi VjVw Ljhg qpajdWw 18qjiy 1887 Hglrg m1

sla?a hj;igV dl>zjV Rphs[sjijV r e+.ogbjV r fpujigbjV ^lisji qjV dl>z liWijh episrji[ ljdhWjV@ l^ wjV% dl>z qugngbjiHgl@ FjHg hiVjq dl>z e+.og siWji ljdhW@ FjHg epvjW dl>z qh.a l+gbwjv Wp.ej ljdhW@ FjHg a[uj dl>z qphadqq l+g bwjv Wp.ej ljdhW@ FjHgurjhi dl>z qphadqq l+g bwjv Wp.ej ljdhW@ FjHg f+ajf dl>z@ lp.si dl>z@L[i dl>z@ FjHg wiq dl>z bisjlgbj l+g siWji ljdhW@ lisji ulr.adl>z fpujig l+g siWji ljdhW@ njwpi dl>z fpujig@ FjHg s[rj dl>z ZPfgbj@FjHg qpvajVj dl>z@ FjHg l.aj dl>z fpujig@ FjHg hids,a dl>z bisjlgbj@

l+g bwjv lhjH[a?a bwjv Wp.ej

ljdhW ug

bwjv lhjH[l+g siWji ljdhW

1! cj! ueuga dl>z@ dl>z lFj vdhi@ f>Vj 35& LqL[i dl>z bL'w@ f>ujW sgbJ vdhiJ@f>Vj 111!

1

64

FjHg qhj dl>z@ FjHg B[w dl>z f,agsji bwjv Wp.egbj@ y.yv dl>z@ f+[qdl>z bwjv Wp.egbj f,agsji@ epvjW dl>z fpujig l+g siWji ljdhW@ baidl>z bwjv Wp.egbj@ FjHg VjijdHS dl>z V.Wisji WjWj bB,v ijdH ljdhWug@ FjHg urjhi dl>z@ FjHg Z.Vj dl>z WjWj bBv ijdH ug s[ lptHg@ FjHgsiWjij dl>z N.c[ Wp.egbj@ FjHg d*fjv dl>z N.c[ Wp.egbj@ epids,a dl>zdVLjVyg@ FjHg l.a dl>z V.Wisji@ FjHg VjijdHS dl>z ug e+.og l+g aiVajiV ljdhW m2

dqag ^ 12~10~1920

bwjv a?a ljdhW ldubj ?jvlj ug sj dHh sgrjV fjl wisjh{ dw duV%J V[ Wu~Wu zjB $a[ b>ei[;J sj qpwjWvj wgaj lg@ Rph bdV>VepiP s[ dl,t lV m Wvdw Rph epiP s[ dl,t Vhk hV@ duhC[ bjfS[ zi dryqVqa wis[ hV m l^ biPC dl>z u' epiqa f+yji } W.s wi w[ zi dryfjf vgvj wisj h{@ epiP sj dl,t Vhk m3

V'B ^ dHl ci a'G dw f>ujW s[ dl,t Wu~Wu zjB s[ hjsl[ a'G FCw VjRpD,nS@ liwji f>ujW V[ l+g siWji ljdhW b>Ddq+ali s[ liWijh biPCdl>z fjl'G dl,tJ s[ L+'qSg epi blojV l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'GdHh hpwqVjqj ujig wirjdHbj dw ##Wu~Wu zjB $a[ qji[ eH[ f>ujWgdl,t Vhk hV m$$ \Vi{S dl>z@ bwjvg q'iy[ a[ N,Wi@ f>Vj 25| m dHlhpwqVjq[ sg oJ Rpwa hpwqVjqj ujig wgaj dw biPC dl>z epiP sjdl,t Vhk@ duV%J V[ Wu~Wu zjB $a[ b>ei[; sj qpwjWvj wgaj@ RphepiP s[ bdV>V dl,t lV m

2! 25 la.Wi@ 1995 } l+g bwjv a?a ljdhW a'G h'H[ bjs[L bVplji f+'^ epiqpt dl>z} fPig ai%J dVis'L ba[ epiP~f>o sj l,yj l[rw ujSdsbJ RpV%J } bwjv yvjS[Rpfi.a lVqjdVa wirjRpS sj b{vjV wgaj debj m dHl l.W.Zg `{lvj vCg V.^ 75$a[ b>Ddwa h{ m

3! Vi{S dl>z@ bwjvg q'iy[ a[ N,Wi@ f>Vj 65& debjVg f+ajf dl>z@ bwjvg vdhi@f>Vj 28!

2

65

dqag ^ 13~10~1920

hpwqVjqj bwjv a?a ljdhW@ b>Ddq+alilqP>h ?jvlj ug f+ag drsa h'r[ dw 1 q,zi 1977@ l.qa VjVwLjhg

451@ qpajdWw 15 Vr.Wi 1920 } dsV s[ V"G ru[ dHw qhjV f>ow dHw,nbwjv a?a ljdhW ljhqS[ h'r[ej@ dul dry siWji ljdhW b>Ddq+ali ba[lqP>h epispbjdibJ bjdsw s[ f+W.Z vHg sgiz dryji wi w[ dHw f+agdVZf>ow wq[Bg ypSg ujr[eg m dul vHg liW,a epi~a?aJ@ epispbjdibJ@?jvlj udobJ@ dl,t fvBVJ@ dibjlag dl,t `"uJ bjfS[ r,Dv'G h[n dvtgbJZjiVJ rjv[ dl>z h[n dvtg drMa qpajdWw ypS w[ F[uS ^

f+agdVZJ sg ZjiVj\1| b>Ddq+aZjig h'r[@ \2| f>u WjSgbJ sj V[qg h'r[@ \3| f>u wwji

sj idharjV h'r[@ \4| b>Ddq+a r[v[ \fdhi ija| RpnS rjvj h'r[@ \5| slr.Zs[S rjvj h'r[ m

f+agdVZJ sg y'S sg drMa\1| a?a r,Dv'G f>u f>u@ \2| epispbjdibJ r,Dv'G dHw dHw@ \3| ?jvlj

udobJ r,Dv'G l" df,DA[ f>u s[ dhljW@ \4| 6 lwPv wjvuJ r,Dv'G@ 6 f+W.Zwwq[BgbJ dr,Dy'G@ 8 BgyiJ dr,Dy'G ba[ 7 drdsbjiogbJ r,Dv'G@ \5| dl,tdibjlaJ r,Dv'G f>u f>u@ \6| dl,t iljdvbJ r,Dv'G s' s'@ \7| dl,t fvBVJr,Dv'G s' s'@ \8| fPig dl,t fvBV r,Dv'G f>u f>u@ \9| fPi[ dl,t iljv[ r,Dv'Gf>u f>u@ \10| dVh.e dl,tJ s[ udobJ r,Dv'G l" df,DA[ f>u m

Rpfi'wa wq[Bg sj `{lvj lqP>h dl,t l.ea dry lpSjdHbj ujr[ej@dul dry epiP zi s[ liW,a LiZjvP Ljqv h' lws[ hV@ l' lji[ f+[qg d*fjwi w[ siLV s[S m4

V'B ^ dHl dsrjV l.W.Zg dvta fC%a f+jiow l[rw Vjv wgag ujr[ m dHhdHLdahji duo[ duo[ epiP ?jvlj BjfPbJ bjds aw fhp.yjS sj uaVwgaj h{ m hi dHw Ljdqv h'S rjv[ f+agdVZ fjl bjfS[ uo[sji a'GliBgd`w[B h'Sj yjhgsj h{ m

f+jiow\cjwBi epiW?L dl>z l[rw|

l+g bwjv a?a ljdhW@ l+g b>Ddq+ali

4! cj! hidu>si dl>z dsvegi@ bwjv a?a ljdhW@ f>Vj 52!

3

66

dqag ^5

O rjdhepiP ug wg `ah mm

hpwqVjqj l+g bwjv a?a ljdhW ug sg Vwv

VjF[ s[ bdhvwji epidsbjv dl>z V[ 14 la.Wi@ 1923 } l+g epiPe'dW>s dl>z ug s[ epispbji[ e.eli u{a' dry bt>c fjn W.s wi w[ ba[sgrjV } a'C w[ ba[ Rpl dsV a'G v{ w[ hpS aw dl,tJ } epispbji[ ujSa'G ba[ bt>c fjn wiV a'G ba[ sgrjV vejRpS a'G i'w w[ bqvg a"i$a[ dl,t Ziq } davJuvg s[ ds,ag h{ m dHl vHg epiP f>o r,Dv'G f+jfa ZjidqwrlgwjiJ ba[ bdZwjiJ sg ria'G wis[ h'H[ l+g bwjv a?a s[ h;Pi'GhpwqVjqj ujig wi w[ liW,a f>o ?jvlj f+ag f+eB wgaj uJsj h{ dw Rpwaepidsbjv dl>z } Rpls[ wpwiqJ wiw[ dl,t f>o dry idhS s[ qjS a'GrJdNbj debj h{ ba[ Rph dl,t Vhk h{@ ba[ dl,tJ rjv[ h,w~hwPw Rpls[VlgW Vhk h'Se[ m

w'Hg dl,t Rpl Vjv Ys'G agw Vj ria[ us agw dw Rph bjfS[ wga[wpwiq sg F,pv l+g bwjv a?a ljdhW s[ h;Pi'G Vj W?Lj vr[ m6

~/lhguo[sji 7

l+g bwjv a?a ljdhW\q'hi bwjv a?a|

5! dHl hpwqVjq[ fi ajig? siu Vhk m d?bjv h{ dw hpwqVjqj 14 la.Wi@ 1923a'G A[ag df,DA'G ujig h'dHbj h'r[ej m

6! Vjhi dl>z debjVg@ bj;jsg sgbJ vdhiJ@ f>DV[ 290~91!7! dHl lq[G uo[sji RPZq dl>z Vje'w[ uo[sji lV \debjVg dwifjv dl>z@ bwjv a?a

ljdhW a[ uo[sji ljdhWjV@ f>Vj 71| m

4

67

dqag ^ 7 uVrig@ 1924

uRp aRp f+[q dlip Zdi avgt[vS wj yjRp mm evg q[ig bjRp mm

hpwqVjqj bwjv a?a ljdhW

bwjv a?a fi e"idq>B sj aj;j hqvjdl,t Ziq $a[ bldh rji

dl,tg a[ Ziq sg LjV } wjdHq i,tS sj lqJ

dfbji[ ?jvlj ug ) f,pngbJ tvJ vphjSgbJ@ yitCgbJ $a[ yC%Vj@bjdibJ Vjv bjfS[ ligiJ } dyirj v{Sj bjf vHg l"tj h{ m q,Dl[ i.zCa[ bdhqs Ljh spijVg sgbJ W[bsWgbJ dHdahjl bjf } s,l dihj h{ mfpijS[ ;jvqJ s[ ;pvq Vjl wi w[ aphjc[ dsv LJa h' y,pDw[ hV m hpS aphj}dxi f+gdtbj sg wlr,Bg $a[ vjdHbj uj dihj h{ m VVwjS[ ljdhW s[ LhgsJ} si,?aJ Vjv W.V% w[ Fig dry ljC w[ wWjW wiV sj lqJ rg bjf sgbJb,tJ b,De'G v.dzbj h{ m dHl ai%J epiP w[ WjQ@ qpvajV a[ bBw bjdswu[v%J dry dsv dhvj s[S rjv[ bdabjyji rg bjf s[ dli a'G v.z[ hV mhpS liwji ligiw awvg`J sg oJ ljcg bjadqw a[ Zjidqw WiWjsg wiVfi apv eHg h{ m epispbji[ e.eli dibjla VjFj dry bt>c fjn W.s wiVsj ;?q aj;j hg h{ dw 7 uVrig } b>Ddq+ali fpvl V[ bwjv a?a ljdhW$a[ rji wi w[ bjf s[ Ziq $a[ dHw wjavjVj hqvj wgaj h{ m siWjiljdhW sg dul fdr,ai fiwiqj } ldaepiP V[ bjfS[ fdr,ai wi~wqvJVjv NjCP x[i w[ lj` wgaj@ dul Ziag } dl,t LhgsJ V[ bjfS[ vhP Vjvi.debj h'r[@ dul bwjv a?a sg dHw dHw dH,B fpwji fpwji w[ LhgsJsg Lhjsa s[ l.s[L s[ ihg h'r[@ bduhg fdr,ai a[ ldawjiI'e oJ $a[7 uVrig } fpvl V[ risg lq[a W.sPwJ sg VpqjdHL a[ liwjig iphW drtjH[ mdHaVj hg Wl Vhk@ Wvdw wHg lgVj~;'i fpvl s[ V"wiJ sj b,De[ rZ w[bwjv a?a Rpfi ujS sj uaV wiVj ba[ bwjv a?a s[ Rpfi'G dl>zJ} de+`aji wiV fi ;'i s[Sj dl,t Ziq vHg q"a sj l.s[L h{ m fpvl V[dHl lgVj~;'ig Vjv fpijSg dl,t dHdahjlw qiIjsj } a'dCbj a[ dl,t Ziqsg l?a dVijsig wgag h{ m

epiP hdie'dW>s ljdhW a[ ldaepiP ijqsjl ug s[ zi sg dHl W[bsWg

5

68

} lhjiVj Whpa wnV h{ m bjfS[ ligi s[ B'B[ wirj s[S[ ljc[ vHg l"t[hV@ fi Ziq sj wav blk b,tJ Vjv Vhk lhji lws[ m fpvl V[ dHhwjirjHg wi w[ bqV } F.e wiV sj fPij ;'i vejdHbj h{ m bwjvgl[rjsjiJ V[ f>o sj hpwq q>VdsbJ LJaqHg blPv } qpt i,ts[ h'H[ bjfSgAjag $a[ f,oi i,t w[ lq[G } ep;jdibj h{ m hpS liwji } dHh s,l ds,ajuJsj h{ dw dHl ai%J Ziq sj wav Vhk lhjdibj uj lwsj@ u[wi b,De'GvHg wsg dHl ai%J h'dHbj ba[ w'Hg dl,t Vj lhji w[ LJa Vj idh ldwbjaJ dHl ljig Ws~bqVg sg d;>Dq[rjig liwji s[ bjfS[ dli h'r[eg m

epiP dfbji[ bwjv a?a sg dH,;a } wjdHq i,tS vHg bjfS[ dliwpiWjV wiV vHg hi lq[G dabji idhS m bwjv a?a sg W[bsWg } y,pfwi w[ lhji v{Sj ldaepiP a[ bwjv fpit sg siejh a'G W[sjrj dvt s[Sjh{ m Rpl liwjig V"wi dl,t fi l?a b`l'l h{ dul V[ Vjv h' w[ dHh w.qwijdHbj h{ m hi[w iju[ a[ `wgi@ A'B[ a[ r,Dc[ dl,t } l'ySj yjhgsj h{dw bwjv a?a ljdhW s[ ldawji sj F.e h'Sj RpV%J sg dH,;a@ bSta[ HgqjV sj wav h{ m liwjig hjwqJ V[ dHl F,pv Vjv bjfSg deig h'HgLij`a@ lqN a[ sPi~b>s[Lg sj dsrjvj w,T ds,aj h{ m liwji a'G ljigspVgbj $a[ c.w[ sg y'B Vjv f+eB wgaj uJsj h{ dw bwjv a?a ljdhWsg W[bsWg lhjiVg dl,tJ vHg bl.Fr h{ m hi[w dl,t W,Dy[ sj aV qV ZVbwjv a?a $a[ wpiWjV h{ m liwjig V"wi b,De'G vHg bduhj wpwiq wiVa'G fdhvJ y.eg ai%J l'y v{S dw bqV F.e h'S sj Fji RpV%J dli h'r[ejba[ Rph dl,t Ziq s[ lgV[ $a[ zjaw rji wiV v,De[ hV m8

dqag ^ 9~2~19249

?jvlj ug@bjf } faj h{ dfAv[ bela qhgV[ s[ b?gi a'G VjF[ sg b>ei[;

hwPqa V[ epispbjij e.eli ljdhW sg Ijaij W.s wgag h'Hg h{ ba[14 la.Wi rjv[ dsV Rpl s[ b`liJ V[ epidsbjv dl>z s[ hpwq Vjv z'ifjf ba[ bdabjyji wgaj lg m Rpl dsV epispbji[ s[ Wjhi sgrjV drybt>c fjn s[ F'e lV@ RphVJ V[ wCjh f+ljds sg s[e Vj ujS ds,ag dulwiw[ F'e dry F.e dfbj m wCjh f+ljds sg W.sL h'S wiw[ ba[ sgrjV

8! debjVg f+ajf dl>z@ bwjvg vdhi@ f>Vj 320!9! dHh dqag ngw Vhk@ dwMdw dHl dsV $a[ 500 dl>zJ } hpwqVjq[ $y f{sv ujS

sj bjs[L h{ m

6

69

s[ y"deis[ fpvl ba[ `"u s[ l?a z[i[ s[ wjiV s' dsV b>V~uv RpD,wjhg Vj dqvS wiw[ fjng x[i bt>c fjn wi w[ blqio h' eH[ ba[ epispbji[s[ b>sivg l.ea } bt>c fjn bi.F wiVj dfbj m

H[o[ hg W,l Vhk@ RphVJ dVisHgbJ V[ epispbji[ s[ Wjhi sgrjV dr,Dy'GupCg l.ea } l+g epiP e+.o ljdhW s[ h;Pi'G de+`aji wgaj m x[i epispbji[ s[b>si bt>c fjn lirS wisg h'Hg l.ea } ba[ qhjiju s[ yiVJ dry W{n[fjngbJ } de+`aji wis[ h'H[ fjng } Fg Wjh'G xC w[ Zigw w[ de+`aji widvbj ba[ dHl Vjv l.ea s[ bi.F wga[ bt>c fjn } W.s wgaj m dHh l+gepiP e+.o ljdhW sg l?a h,aw lg ba[ dl,tJ sg Zjidqw bj;jsg ba[ Zjidqwu;Wja RpD,a[ dHw wiCg l,B lg m ?jvlj dHl Zjidqw h,aw ba[ dHl hqv[} ws[ y,pf wi w[ Vhk fg lwsj m bev[ dsV 15 la.Wi a'G hg l.eaJ rhgiJfj w[ u{a'G f,puS v,e fHgbJ aJ dw epispbjij sg Ijaij wiV ba[ W.sh'H[ bt>c fjn qpC bi.F wiV@ b,u aw WijWi i'; l.eaJ dHl[ qavW vHgu{a' f,pusgbJ hV m f>u qhgV[ h'S v,De[ hV ba[ yji h;ji s[ vefe dl>zu{a' f,pu w[ de+`aji h' y,pDw[ hV ba[ bV[wJ ai%J s[ wLB lhji y,pDw[ hV@fi dVisHg liwji RpD,Da[ wpN bli Vhk h'dHbj m epispbji[ sg Ijaij Rpl[ai%J W.s h{ ba[ bt>c fjn l.eaJ ujig Vhk wi lwgbJ m dl,tJ s[ dsvJ drysis rZ dihj h{ m epispbjij e.eli ljdhW sg fdr,ai FPqg r.eji ihg h{dw dVai'@ Ziq sg hjVg sPi wi'@ Vhk aJ ugrV dZ+e h{@ l' ?jvlj ug ##u'dwAp widh l'Hg bW ljip mm dxdi fApajhp V fjrhp fjip mm$$ dHl vHg hpS f>osg bjlj } l.fPiV wiV vHg `{lvj wgaj debj h{ dw 9 `irig@ 1924qpajWw 27 qjz LVgrji rjv[ dsV 500 dl>zJ sg l.ea l+g bwjv a?aljdhW s[ h;Pi'G bisjlj l'Z w[ f{sv ujr[ m

dHl l.ea sj qh,ar w[rv epispbjij ljdhW sg Ijaij wiVj ba[ Rpo[W.s h'H[ bt>c fjn } bi.F wiVj h'r[ej m dHl sj f+S h'r[ej dw dWVJ Ijaijwga[ ba[ bt>c fjn wga[ Vhk qpCVj@ ba[ s,pt@ F,pt@ w{s@ q"a aw u' Fg wLBdHl l[rj s[ widsbJ h'dHbJ N,vS[ f{S@ RphVJ } ?pLg Vjv ba[ fPiV LJaqHgidh>DdsbJ h'dHbJ lhjiVj m a'C epispbjij e.eli ljdhW w[rv Rphg f+jS~Zjig ujSe[@ u' l+g bwjv a?a ljdhW s[ h;Pi'G bisjlj l'Z w[ yv[ ujSe[ m10

~/lhguo[sji 11

l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali

10! cj! hidu>si dl>z dsvegi@ bwjv a?a ljdhW@ f>DV[ 59~60!11! dHl lq[G uo[sji RPZq dl>z ug Vje'w[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ uo[sji lV

\debjVg dwifjv dl>z@ bwjv a?a ljdhW a[ uo[sji ljdhWjV@ f>Vj 71| m

70

dqag ^ 23~5~1924

WjWj wiaji dl>z W[sg V[ VVwjS[ ljdhW s[ ljw[ lq[G ljZPbJ sgdHw wq[Bg WSj w[ f>o sg dri'Zaj wgag@ hdispbji uj w[ dl,t f>o s[dri,pZ awigiJ wgagbJ a[ w"q s[ dri'ZgbJ Vjv hqsisg f+eB wgag@ dHlvHg Rph s'Lg h{ m Rpl } T.c vjdHbj uJsj h{ dw Rph dHw aJ l+g siWjiljdhW sg fiwiqj@ z>DB[ zi a'G oCj ljdhW aw NjCP s[S sg l[rj wi[ba[ b>Ddq+ali'G V.e[ f{ik y,v w[ VVwjS[ ljdhW ujr[ m Rpo[ f,pu w[ f>u bt>cfjn wijr[ a[ sl h;ji ipdfbj Lhgsg `.c dry s[r[ m12

V'B ^ dHl lq[G uo[sji b,Ai dl>z ug bwjv a?a ljdhW s[ uo[sji lV m

yP.dw FjHg Vi{S dl>z V[ 4 bwaPWi@ 1925 } bwjv a?a ljdhW$a[ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg s[ h' ih[ dHuvjl dry wHgbJ l,uSJ }Rpwlj w[ drzV fjRpS sg w'dLL wgag lg ba[ bwjv a?a ljdhW sgW[bsWg wgag lg@ dHl $a[ bwjv a?a ljdhW r,Dv'G f>u dfbji[ FjHg Vi{Sdl>z s[ dvtag qpbj`g q>eS $a[ RpV%J } h[n dvtg l;j lpSjMs[ hV ^

\1| bwjv a?a ljdhW sj f>u dsV dHLVjV wirjRpS ba[ ljigbJA,aJ \q>Dd;vJ| $a[ NjCP s[S m

\2| f>u dsV z>Bj zi@ oCj ljdhW@ NPnj W;ji@ y"CgbJ f"CgbJ@WjWj ljdhW ba[ u'dCbJ sg l[rj wiV m

\3| s' dsV bwjv a?a ljdhW s[ sgrjV dry bjfSg Qvag ;jhiwiV ba[ l;j s,lS m

\4| l;j 20 Vr.Wi@ 1925 a'G LpiP q>Vg ujr[eg m13

V'B ^ dHl lq[G uo[sji b,Ai dl>z ug bwjv a?a ljdhW s[ uo[sji lV m

12! debjVg f+ajf dl>z@ bwjvg vdhi@ f>DV[ 396~97!13! cj! hidu>si dl>z dsvegi@ bwjv a?a ljdhW@ f>DV[ 61~62!

7

8

71

dqag ^ 4~6~1927

O rjdhepiP ug wg `adh mml+g bwjv ug lhjdH mm

l+g bwjv a?a ljdhW ug h;Pi hj;i h'H[ FjHg ljdhW l^ tCw dl>zug u'e RpV%J sg bc'v ds=C%aj@ dVLwjq bjfj rjiV ba[ RpD,zg f>o l[rjvHg f>o sg f+l.lj f+eB wgag uJsg h{ ba[ l+g ljdhW a[ dli'fjRp sg W?dLLwgag uJsg h{ m hpwq h'dHbj dw FjHg ljdhW l^ tCw dl>z ug RpD,a[ epiPsgbJ ?pLgbJ h'S ba[ RpV%J sg dl,tg w[lJ lpbjlJ Vjv dVF[ m14

~/lhguo[sji 15

l+g bwjv a?a ljdhW@26 u[n l.qa VjVwLjhg 458 \q'hi a?a ljdhW|

dqag ^ 9~8~1928

O rjdhepiP ug wg `adh mmlda l+g bwjv l+g bwjv ug lhjdH mm lda l+g bwjv

hpwqVjqjr,Dv'G

l+g bwjv a?a ljdhW

f>y ?jvlj sgrjV \f>y t>c| Fl"C V[ epiqptg w'il Vjq[ fplawJ Ajfw[ l+g epiP e+.o ljdhW ug sg WjSg dry bsvj~Wsvg a[ rjZj zjBj wi w[epiWjSg a[ Rpls[ *q } F.e wgaj h{ ba[ epiq>a=@ bisjlj a[ b>Ddq+a qiIjsj

14! Vjhi dl>z debjVg@ bj;jsg sgbJ vdhiJ@ f>Vj 292!15! uo[sji a[uj dl>z ug #bwifpig$ l+g bwjv a?a ljdhW ug s[ uo[sji lV \debjVg

dwifjv dl>z@ bwjv a?a ljdhW a[ uo[sji ljdhWjV@ f>Vj 68| m

9

10

72

dry bsvj Wsvg wiV sgbJ epiqda dri'Zg wjirjHgbJ wgagbJ hV mdHl vHg WjWP a[uj dl>z a[ WgWg dVi.uS w"i } f>o dr,Dy'G ?jiu wgaj

uJsj h{ ba[ f>y ?jvlj sgrjV s[ Wjwg q{GWiJ sj l+g bwjv a?a ljdhWa[ h'i epispbjdibJ ljdhWjV dry bisjlj W.s wgaj uJsj h{ m

w'Hg dl,t f>y ?jvlj sgrjV r,Dv'G Af[ epiqptg w'ilJ } Vj ?igs[@Vj bjfS[ fjl i,Dt[ ba[ dHh fplawJ f>y ?jvlj sgrjV Ij h'i dul dwl[fjl h'S@ Rph l+g bwjv a?a ljdhW z,v s[S m16

q'his[ep a[ep xah Vplia W[si.e 26 ljrS l.qa VjVwLjhg 459

l+g bwjv ug lhjdH 26 ljrS l.qa dW*qg 1985l+g bwjv a?a ljdhW

Ijxa b; VjVw epiP e'dW>s dl>z

dqag ^ 15~9~1931

O rjdhepiP ug wg `adh mml+g bwjv ug lhjdH mm

l+g bwjv a?a ljdhW ug hj;i h'H[ FjHg ljdhW FjHg iSZgi dl>zug u'e RpV%J sg bc'v ds=C%aj@ dVLwjq wpiWjVg bi epiP f>o sg RpD,zgl[rj vHg f>o r,Dv'G f+l.lj f+eB wgag uJsg h{ m bi l+g bwjv a?a ljdhWr,Dv'G l+g ljdhW bi dlifjRp sg W?dLL wgag uJsg h{ m hpwq h'dHbj dwFjHg ljdhW FjHg iSZgi ug RpD,a[ epiP sgbJ ?pLgbJ h'S m RpV%J sj dl,tgdlsw w[lJ lpbjlJ Vjv dVF[ m17

q'hiO l+g bwjv lhjdH ~/lhgl+g bwjv a?a ljdhW \epiqpt dl>z|

uo[sji30 Fjs'G l.^ VjVwLjhg 461 l+g bwjv a?a ljdhW@30 Fjs'G l.^ dW*qg 1988 l+g b>Ddq+ali

16! hpwqVjq[ sg wjfg v[tw fjl h{ m17! Vjhi dl>z debjVg@ bj;jsg sgbJ vdhiJ@ f>Vj 297!

11

73

dqag ^ 13~6~1939

liW,a ?jvlj ba[ epispbjdibJ s[ l[rjsjiJ f+ag l+g bwjv a?aljdhW sj hpwq h{ dw u' b>Ddq+aZjig f+jSg~qjai Vjv l.ea~f>ea dry dH,Dw'duhj drhji wiVj@ dfAvg uja~fja Vhk fp,ASg@ Fiq Vhk wiVj m dHh'hg epiP ug sg bjdebj h{ m u' dli dVrjH[ej@ epiP ug Rpl sg WhpCg wiVe[ m18

~/lhg32 u[n l.qa 467 Vj^Lj^ l+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

V'B ^ dHl lq[G uo[sji q'hV dl>z #Vje'w[$ l+g bwjv a?a ljdhW s[ uo[sjilV m

dqag ^ Vr.Wi@ 1948

b>Ddq+ali sgfqjvj s[ rjidLw dHw,n RpD,a[ sPi V[C[ a'G bjHgbJ dl,tl.eaJ sg l[rj dry l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G l.s[L ^

ljcj Fjia Ws[Lg Qpvjqg a'G bj;js h' y,pwj h{ a[ bj;jsg sg F[Bjdl,t l.eaJ V[ Whpa ds,ag h{ m bj;js Fjia dry blJ f>o } yC%sgbJ wvJdry i,tSj h{ ba[ s[L } ai,wg s[ dlti RpD,a[ fpyjRpSj h{ m dHl vHg dl,tl.eaJ } bev[ ljv h[n dvtgbJ e,vJ r,v ?jl dZbjV s[Sj yjhgsj h{ ^

\1| fjdwlajV dry idh eH[ epispbjdibJ a[ qjlPq dh>sg F{SJ sgbj;jsg vHg bwjv fpit b,De[ bisjl[ wiV[ m

\2| fjdwlajV dry zi zjB vpBj bjH[ FijrJ s[ qpC rljRpS vHgRpsq a[ lhjdHaj wiVg m

\3| s[L sg i,Ddtbj vHg `"ug dldtbj v{Sg m\4| LijW fgS sj dabje wiVj m19

V'B ^ dHl lq[G uo[sji q'hV dl>z #Vje'w[$ l+g bwjv a?a ljdhW s[ uo[sjilV m

18! LqL[i dl>z bL'w@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg sj 50 ljvj dHdahjl@ f>DV[ 255~56!19! epispbjij e;B@ b>Ddq+ali@ Vr.Wi 1948@ f>Vj 60!

12

13

74

dqag ^ 29~11~1961

f>uJ dfbjdibJ sj {lvj@ dl>z ljdhW uo[sji b,Ai dl>z ug@ uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW l+g b>Ddq+ali V[ l+gqjV qjlBi ajij dl>z l+gqjVl.a xah dl>z ba[ hj;i q{GWi ridw>e wq[Bg } tdCbJ wi w[ l+g bwjva?a ljdhW lpSjdHbj m

O rjdhepiP ug wg `adh mmf>uJ dfbjdibJ sj `{lvj dqag 29 Vr.Wi@ 1961 Hg^

qpajWw qzi 14@ 2018 dsV W,pZrji

blJ dqv[ lq[G dry duo'G aw h' lwsj lg r,Z a'G r,Z l.W.Za a[ ujSwjil,uSJ fjl'G@ dHl lq[G sgbJ fpijSgbJ dvtaJ@ dWbjVJ@ dy,ngbJ a[ b?WjiJijhk uJy fCajv wi w[ blvgba lqNS sj fPij fPij IaV wgaj h{ ba[dHl dl,DB[ $a[ f,pDu[ hJ dw s'hJ qiV~WiaJ s[ i,tS a[ A,cS sgbJ zBVjrJlF } faj hg h{@ dHl vHg dHh lj} s'hijV sg H[o[ w'Hg v'C f+aga Vhkhp.sg m fdhvj Wia l.a ug qhjiju V[ qjlBi ajij dl>z ug sg al,vg@ ridw>ewq[Bg a[ q'iyj wq[Bg ba[ l.ea sg f+rjVeg a'G Rpfi.a f>uJ dfbjdibJ sgbjdebj v{ w[ A,Ddcbj lg@ dHl vHg dHl $a[ w'Hg Bgwj dB,fSg Vhk wgaguj lwsg m sPlij qiV~Wia 15 bela@ 1961 Hg^ } l+g siWji ljdhW@l+g bwjv a?a ljdhW@ l+g q>ug ljdhW@ bt>c fjnJ s[ F'e lq[G bisjdlbJRpfi.a f>ujWg lPW[ sg f+jfag vHg f+S wi w[ qjlBi ajij dl>z ug V[ bi.Fwgaj@ dul } bnajvgr[G dsV wdqLV } f+rjV wi w[ bjfSj qiV~ria1 bwaPWi } A,c ds,aj@ dul Vjv f>o dry dVijlaj@ fi[LjVg@ spt a[ Q,pDl[sg vdhi x{v eHg@ dwMdw qjlBi ug V[ wHg rji dHh e,v f+eB a"i $a[whg lg dw hpS w'Hg h'i ijh Vhk uJ f>ujWg lPWj WS[ej uJ q[ig q"a h'r[eg mdHl vHg dwlg sidqbjVg e,v } wWPvS vHg f>o dabji Vhk lg ba[ Vjhg RpV%J } bjfS[ Whjsi a[ dVZCw vgci a'G dHh bjl lg dw Rph bjfSjf+S fPij wga[ dWVJ bjfSj ria A,c s[r[ej dul Vjv w"q dli RpD,yj wiVu'eg Vj ih[ m dHh wdhbj uJsj h{ dw ridw>e wq[Bg ria ApcjRpS s[ h,wdry Vhk lg@ fi wq[Bg V[ ria t'hvS sg dri'Zaj Fg Vhk wgag m dHh e,vFjr[G dwl[ Fg qlvha wiw[ wgag eHg h'r[ aJ Fg dHh ir,Hgbj ria ApcjRpSs[ h,w dry hg uJsj h{ m dHl vHg ridw>e wq[Bg a[ b{wdB>e f+ZjV l.a xahdl>z ug Fg ria ApcjRpS sg d;>Dq[rjig a'G dwlg ai%J Fg Wig Vhk h' lws[ m

14

75

ljcg dHh lf,LB ijdH h{ dw qjlBi ug V[ b{lj wi w[ fpijaV dl,t lPiWgiJbwjvg xPvj dl>z ug@ WjWj sgf dl>z ug@ l^ Ljq dl>z bBjig sgbJ irjdHaJ} Fjig l,B qjig h{ ba[ dl,tg sg LjV dry iw dfbj h{ m Vjv[ vgaj h'dHbjf+S lhg iPf dry fPij Vhk wgaj@ dHl vHg qjlBi ajij dl>z ug@ l.a xahdl>z ug ba[ ridw>e wq[Bg s[ hj;i q{GWi h'Hg br,Ddebj W?LjRpS vHg l+gbwjv a?a ljdhW f>uJ dfbjdibJ s[ f[L h'S m

ªfdhvJ qjlBi ajij dl>z ug } uo[sji b,Ai dl>z ug V[ dwhj dwqjlBi ug@ tC[ h' ujRp m qjlBi ug tC[ h' eH[@ aJ«

\f>uJ dfbjdibJ r,Dv'G VgIa wgag aV?jh|

qjlBi ajij dl>z ug

\1| l+g bwjv a?a ljdhW@ dHw l+g epiP e+.o ljdhW ug sj bt>cfjn f+jldya ru'G wirjRpS m

\2| dHw qhgVj bjfS[ dV,aV[q a'G dHvjrj hi i'; dHw ujfp ljdhWsj fjn wiV m

\3| lrj l" ipfH[ sj wCjh f+ljds wirjRpS m\4| l.eaJ sg u'dCbJ sg l[rj f>u dsV wiV m\5| v.ei s[ uPn[ FJc[ qJuS sg l[rj f>u dsV wiV m

l.a xah dl>z ug

ªdxi l.a xah dl>z ug V[ tC[ h' w[ v,eg aV?jh lpSg«

\1| qhgVj bjfS[ dV,aV[q a'G dHvjrj hi i'; dHw ufpug ljdhW sjfjn wiV m

\2| f>u dsV uPn[ FJc[ qJuS sg l[rj v.ei dry wiV m

ridw>e wq[Bg s[ hj;i q{GWi

ªridw>e wq[Bg s[ hj;i q{GWiJ V[ tC[ h' w[ h[n dvtg aV?jh lpSg«

\1| s' dsV l+g b>Ddq+ali li'ri sg fiwiqj dry NjCP wiV m\2| s' dsV uPn[ FJc[ qJuS sg l[rj wiV m

Rpfi'wa ljdibJ V[ v,eg aV?jh dli dVrj w[ f+rjV wgag a[ v,egaV?jh FpeaS sj IwgV dsrjdHbj m

f+jldya

blk lqP>h dl,t l.eaJ sg l[rj dry bfgv wis[ hJ dw lji[ LdhiJwldWbJ a[ df>cJ dry 12 sl.Wi@ 1961 } LhgsJ s[ dliaju l+g epiP a[eWhjsi ljdhW ug s[ Lhgsg epifpiW rjv[ dsV ljig l.ea iv w[ l+g ufpugljdhW sj fjn wi[ ba[ h[n dvdtbj LWs rg l.ea iv w[ fC%[ ^

76

dWvjrvp q^ 5 mm

ijthp bfVg lidS f+F q'dh dwifj Zji[ mm

l[rj wApP V ujVRP Vgyp qPitji[ mm

Rpfi.a bisjlj wgaj ujH[ ba[ dHl lq[G w'Hg v{wyi bjds Vj ds,ajujr[ m

~/lhg ~/lhg\dl>z ljdhW de^ FPdf>si dl>z| \uo[sji b,Ai dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali~/lhg ~/lhg\uo[sji liq dl>z| \dl>z ljdhW de^ y[a dl>z|uo[sji e+.oga?a l+g w[leC% ljdhW@ l+g siWji ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali

~/lhg\dl>z ljdhW de^ dwifjv dl>z|

e+.ogl+g siWji ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 13~1~1974

l+g bwjv a?a ljdhW sg h;Pig dry hj;i h'H[ FjHg ljdhW lisjihdiFuV dl>z ug r,Dv'G drs[LJ drt[ epidl,tg s[ f+yji dh,a wgag uj ihgdVLwjq l[rj f+ag ?jvlj f>o r,Dv'G f+l.lj f+eB wgag uJsg h{ m bjf ugRpfi ldaepiP ug sgbJ ?pLgbJ h'S m

bwjv fpit rjdhepiP b,De[ bisjl h{ dw bjf sj dl,tg dlsw w[lJlrjlJ Vjv dVF[ m

~/lhg\ljZP dl>z|

uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

15

77

dqag ^ 5~7~1977

O rjdhepiP ug wg `adh mm

dl,t Ziq s[ wpN wp WpdVbjsg blPv hV@ duV%J dry bisjl ba[y"fHg \hqig wi' hjo s{ i,Aj| Fg hV@ u' dl,t Ziq s[ o.q% iPf hV@ duV%Jsj lq,pDy[ a"i $a[ lji[ dl,t uea Vjv l.W.Z h{ m lqP>h dl,t f>o sg VpqjdH>sjuqja L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ dl,t uea s[ dHdahjlwji ba[ f>os[ f+dl,Z drsrjVJ s[ lq,pDy[ `{lv[ a'G dWVJ debjVg Fje dl>z b>WjvjAjRpSg V[ dHw slq e+.o dViS[ fplaw dvt w[ drbwagea dw>aP wiw[dl,t f>o s[ WpdVbjsg blPvJ $a[ Fjig l,B qji w[ z'i fjf wgaj h{ m dHlvHg q{G l+g bwjv a?a ljdhW s[ uo[sji sg h{lgba dry s[l ba[ fis[lsgbJ lqP>h dl,t l.eaJ } lPdya wisj hJ dw us agw l+g bwjv a?aljdhW bjf hj;i h' w[ debjVg Fje dl>z dHl wga[ z'i fjf sg f+jldyaru'G qpbj`g Vhk q>esj@ dl,t l.eaJ Rpl } qP>h Vj vjRpS ba[ sgrjVJ@epifpiWJ bjds lqjeqJ dry dwl[ lPia dry Fg W'vS sg bjdebj Vjs[S m dl,t l.eaJ dHl $a[ l?ag Vjv bqv wiV m

~/lhg\ljZP dl>z|

uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 10~6~1978

s[e a[Q `ah Vplia W[ si.e mm

Ij`a b; VjVw epiP e'dW>s dl>z mm

liW,a ?jvlj l.lji Fi s[ qjHg FjHg sg wdvbjS l+g epiP bwjvfpit s[ hpwq } lrgwji wiV dry h{ m bwjv fpit liW~LwagqjV ba[

17

16

78

sIj~dVdZ h{@ ba[ Rpl sg i;j dry liW lpt sjaj@ uea Fi s[ qV,ptqjai vHg wdvbjSwjig epiP VjVw epiP e'dW>s dl>z spbjij dl,t qa sjf+wjL h'dHbj h{@ ba[ ?jvl[ sj dWis h{ ^

Ziq yvjrV l.a RpWjiV mm splB lFV w' qPv RpfjiV mm

wpN lq[G a'G ljc[ s[L dry bt"ag #dVi.wjig ds,vg$ sg l.debj h[ny,v ihg vdhi dul sj qptg epiWyV dl>z h{@ Rplsj dVLjVj Ziq a[ lsjyji} drVjL wiVj aJ h{ hg@ fi Rph dl,tg a[ ?jvl[ s[ dlZJaJ@ ihp~igaJa[ e"ir RpD,a[ drL[L wiw[ fiy.c hqv[ wi dihj h{ m dul s[ fiSjq wjiVs[L dry wHg ojrJ RpD,Da[ e.Fgi `ljs h' y,pw[ hV@ ba[ dfAvg drljtg13 bfi{v l.V 1978 } dHl[ wjiV l+g b>Ddq+ali dry bV[w dl>z Ziqh[a ;?qg a[ Lhgs h'H[ m

Ziq a[ dl,tg s[ dHh LaiP bjfS[ bjf } #l.a dVi.wjig$ whjMs[hV ba[ dHV%J sj bjeP epiWyV dl>z HgLri sj braji h'S sj sjbrjwisj h{ m dHh ligiw da=fagbJ a[ l,ptJ } hg qV,ptj uVq sj qpt q>arlqNs[ hV m dHh Ziq s[ RpD,yaq dlZJa LWs epiP a'G qpVwi h' w[ s[hZjigqV,ptJ sg fPuj sj f+yji wis[ hV ba[ lsjyji sj dri'Z dHh wdh w[ wis[hV dw fjf a[ fp>V b{r[G qV'wvfa hV m dHV%J sj dHh f+yji l.lji Fis[ ZiqJ ba[ lsjyjiw drZjVJ rjla[ dHw qjiP hqvj h{ m dl,t f>o dHly{v.u } yS"ag ds,Da[ dWVJ Wy Vhk lwsj m

l+g bwjv a?a ljdhW sg q'hi bdZwji h[nJ dHh hpwq hi dl,tqjHg FjHg ba[ hi dHw f+jSg qjai vHg h{ dw dHl Ziq LaiP ba[ qV,ptqjai vHg hjVgwjiw B'v[ sj hi I'e aigw[ Vjv dri'Z wgaj ujr[ ba[dHl } lqju ba[ l.lji dry rZS x,pvS Vj ds,aj ujr[ m u' dl,t dHls.Fg a[ ft>cg bt"ag dVi.wjig l.loj sj b>e WS y,pDw[ hV@ RphVJ ba[RphVJ s[ bjeP epiWyV dl>z Vjv #?jvlj f>o$ hi ai%J sj q[v u'v a[l.ljiw l.W.Z ba[ i'Bg~W[Bg sg lJN W.s wi[ m

dHh l+g bwjv a?a ljdhW sj hpwqVjqj h{ m u' q>DV[ej Rpl sj v'wf+v'w s'hk ojHk Fvj h'r[ej m epiP wg bjdebj h{ ^

fPuj bwjv fpit wg mm

fiyj LWs wj mm

siLV ?jvl[ wj mm

~/lhg\ljZP dl>z|

uo[sji28 u[n@ l.^ VjVwLjhg 509 l+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

79

dqag ^ 6~10~1979

27~9~79 } L+'qSg bwjvg sv s[ f+ZjV uo[sji ues[r dl>zavr.cg ba[ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg s[ f+ZjV uo[sji epiyiV dl>zB"hCj r,Dv'G l+g bwjv a?a ljdhW ug s[ uo[sji ljdhW } bjfSgbJfsrgbJ a'G ds,Da[ blagd`bJ s[ wjiV f>o dry Rpaf>V h'H[ l.wB } h,vwiV vHg blJ h[n dvdtbj `{lvj wgaj h{ ^

\1| 10 bwaPWi 1979 Hg^ } L+'qSg bwjvg sv s[ f+ZjV sg y'SvHg s'hJ ZdCbJ r,Dv'G l,sgbJ eHgbJ s'r[G qgdB>eJ w{GlvwgagbJ uJsgbJ hV m

\2| 1 la.Wi@ 1979 Hg^ a'G b,u aw L+'qSg bwjvg sv dr,Dy'G w,DT[eH[ c{vge[BJ@ qpb,av wga[ bhps[sjiJ@ a'C[ eH[ d;v%j bwjvgudobJ a[ riwiJ } Whjv wgaj uJsj h{ m

\3| L+'qSg bwjvg sv ba[ L+'qSg wq[Bg s[ s'hJ f+ZjVJ } hpwqwis[ hJ dw Rph bjfS[ dabje~f,ai rjfl v{ v{S m

\4| bj ihgbJ v'w lFj sgbJ y'SJ lq[G f>ow H[waj } q,pt i,tdsbJf>o sg yC%sg wvj vHg y'SJ a'G api.a Wjs c{vge[BJ sg dvlBsg AjS~WgS wi w[ L+'qSg bwjvg sv s[ f+ZjV sg y'S blkbjfSg dVeijVg dry dVif,t a"i $a[ wirjrJe[ m

\5| lqP>h dl,t l.eaJ } lPdya wgaj uJsj h{ dw f>o dry L+'qSgbwjvg sv sg uo[W.sg } lF a'G lpfigq q>DdVbj ujr[ m

\6| f>ow dBwB RpD,a[ wjqIjW h'H[ lqP>h bwjvg drZjdHwJ }dhsjdHa wis[ hJ dw f>o sg LjV } RpdybJ i,tS ba[ yC%sgwvj vHg f>ujW s[ q,pt q>aig l^ f+wjL dl>z Wjsv sg berjHgdry dHwq,pn h' w[ f>ujW liwji } q;WPag Vjv yvjRpS a[lPW[ sg l[rj wiV m

\7| L+'qSg wq[Bg s[ lji[ f>ow q{GWiJ } ajwgs wis[ hJ dwepispbjdibJ s[ f+W.Z } y.debJ WSjRpS vHg ba[ dl,tg f+yjisg vdhi } a[; wiV vHg L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg s[f+ZjV uo[sji epiyiV dl>z B"hCj sg berjHg h[n dqv w[w.q wiV m

\8| v'w lFj sgbJ y'SJ lq[G dBwBJ sg r.c a[ sPugbJ fjiBgbJ

18

80

Vjv b{culBq{GB wiV vHg h[n dvt[ l,aJ dl>zJ sg wq[BgWSjHg uJsg h{ ^

1! l.a hiy.s dl>z v"Ge'rjv&2! l^ ues[r dl>z avr.cg&3! u^ epiyiV dl>z B"hCj&4! l^ f+wjL dl>z Wjsv&5! l^ Wvr.a dl>z ?;jVj q>aig&6! l^ llfjv dl>z b{q!b{v!H[!&7! l^ Vdi>uV dl>z f,Bg b{q!b{v!H[! m

dHl wq[Bg s[ y[biq{V l.a hiy.s dl>z v"Ge'rjv } Vgba wgajuJsj h{ m

\9| l+g bwjv a?a ljdhW ug sg qiIjsj sg Rpv.zSj wi w[bisjl wiV rjv[ dl>z } aV?jhgbj wiji ds,aj uJsj h{ mRph l+g bwjv a?a ljdhW Rpfi hj;i h' w[ bjfSg F,pvW?Ljr[ m

\10| f>ow H[waj vHg wga[ eH[ Rpfi'wa `{lv[ sg dri'Zaj wiVrjv[ drbwag dri,pZ wiCg wjirjHg wgag ujr[eg m

~/lhg ~/lhg\dwifjv dl>z| \ljZP dl>z F"ij|h{D,c e+.og uo[sjil+g hdiq>si ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\epidsbjv dl>z buV'hj| \l'hS dl>z|uo[sji e+.oga?a l+g w[leC% ljdhW@ l+g hdiq>si ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali

~/lhg\f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

81

dqag ^ 16~11~1979

L+'qSg bwjvg sv dry bjH[ l.wB } sPi wiV vHg f>uJ dfbjdibJr,Dv'G u' `{lvj 6 bwaPWi@ 1979 } l+g bwjv a?a ljdhW a'G lpSjdHbjdebj lg@ Rpl } bwjvg sv s[ s'hJ ZdCbJ r,Dv'G f+rjV wgaj debj ba[lji[ dl,t uea V[ Rpl sg Fjig f+l.lj wgag m fi WC[ b`l'l ba[ s,pt VjvdvtSj f{ dihj h{ dw uo[sji ues[r dl>z avr.cg f+ZjV L+'qSg bwjvgsv V[ bwjiS hg 9 Vr.Wi@ 1979 sgbJ b?WjiJ dry dHw dWbjV s[w[ l,a q{GWig wq[Bg } i,s wi w[ bjfS[ r,Dv'G s' q{GWig wq[Bg sj b{vjVwi ds,aj@ dul Vjv Rpfi'wa `{lv[ sg Fjig Rpv.zSj wgag eHg m

dxi 11 Vr.Wi@ 1979 } uo[sji ues[r dl>z avr.cg r,Dv'G dHwh'i dWbjV s[ w[ `{lv[ sgbJ Whpa ljigbJ q,sJ } q>VS a'G dHVwji wids,aj@ dul $a[ blk uo[sji ues[r dl>z avr.cg } 14 Vr.Wi@ 1979} 4 ru[ Ljq l+g bwjv a?a ljdhW $a[ WpvjdHbj ba[ Rpl a'G dHV%J dWbjVJsj lf,LBgwiV q>Ddebj ba[ dHV%J dWbjVJ sg aisgs wiV } dwhj@ dul$a[ Rpl V[ lj` dHVwji wi ds,aj a[ dHw v`; rg dvt w[ s[S } dabjiVj h'dHbj@ fi ljc[ hpwq s[S $a[ ija } 8 ru[ l,a q{GWig wq[Bg dryLjqv h' debj m

blk l,a q{GWig wq[Bg sg qgdB>e dry f>ow H[waj vHg lji[ IaVwga[ a[ bfgvJ wgagbJ@ dul sj uo[sji ues[r dl>z avr.cg $a[ w'Hgbli Vj h'dHbj a[ Rph ujS Wp,N w[ 15 Vr.Wi } s' ru[ h'S rjvg l,aq{GWig wq[Bg sg qgdB>e dry ljc[ hpwq s[S s[ WjruPs rg Ljqv h'S vHgdabji Vj h'dHbj ba[ ljcgbJ ljigbJ svgvJ a[ bfgvJ } npwij ds,aj mhpS blk dHl dl,DB[ $a[ f,pDu[ hJ dw uo[sji ues[r dl>z avr.cg ujS W,pNw[ ?psQi;g } q,pt i,tdsbJ f>ow wju } VpwljV fpyjS vHg@ WSg f>owH[waj } a'C w[ ljc[ `{lv[ a'G WjQg h' debj h{@ dHl vHg blk l+g bwjva?a ljdhW sg dl,t uea ba[ lji[ l.lji b>si qhjVaj } wjdHq i,tSvHg Rpfi'wa s'LJ s[ bjZji $a[ uo[sji ues[r dl>z avr.cg } aV?jhgbjwiji s[Gs[ hJ ba[ dl,t uea } bfgv wis[ hJ dw us aw uo[sji ues[rdl>z avr.cg l+g bwjv a?a ljdhW $a[ hj;i h' w[ bjfSg Fp,v Vhk W?Ljv{Gsj@ Rps'G aw dHl } dwl[ dl,t lB[u $a[ WpvjdHbj Vj ujr[ ba[ dwl[dl,t uo[W.sg dry f+agdVZaj Vj ds,ag ujr[ m

ljc[ V'dBl dry dvbJsj debj h{ dw uo[sji ugrV dl>z RpqijV.ev

19

82

V[ l,a q{GWig wq[Bg s[ `{lv[ a'G fdhvJ hg buVjvj drt[ uVaj fjiBg Vjvenu'C sj b{vjV wi ds,aj@ dul Vjv l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G WSjHgeHg l,a q{GWig wq[Bg s[ bdZwjiJ sg Rpv.zSj wgag eHg h{@ dHl vHgdHh s'Lg h{ m dHh dHw h`a[ s[ b>si b>si l+g bwjv a?a ljdhW drt[hj;i h' w[ bjfSj lf,LBgwiV s[r[@ Vhk aJ l?a b{wLV dvbj ujr[ej m

~/lhg ~/lhg\debjVg dwifjv dl>z| \ljZP dl>z F"ij|h{D,c e+.og uo[sjil+g hdiq>si ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\epidsbjv dl>z buV'hj| \l'hS dl>z|uo[sji e+.oga?a l+g w[leC% ljdhW@ l+g hdiq>si ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali

~/lhg\f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

V'B ^ 1! 14 Vr.Wi@ 1979 } uo[sji ues[r dl>z avr.cg } bwjva?a ljdhW $a[ hj;i h'S sj bjs[L ds,aj debj m fi Rph lq[Gdli hj;i Vj h'H[@ dul wiw[ RpV%J } 16 Vr.Wi@ 1979 }aV?jhgbj wiji ds,aj debj m bjfSg F,pv W?LjRpS vHguo[sji avr.cg 23 Vr.Wi@ 1979 } bwjv a?a ljdhW $a[hj;i h'H[@ dul $a[ dl>z ljdhW ljZP dl>z ug F"ij V[ h[n dvtgl;j lpSjHg ^ \1| h`a[ vHg epiP s[ v.ei dry l.eaJ s[ uPn[FJc[ lj` wiV@ \2| l+g bwjv a?a ljdhW sg e'vw dry 101/~ ipfH[ fjRpS@ \3| l+g bwjv a?a ljdhW $a[ 21/~ ipfH[ sjwCjh f+ljds yCjRpS@ \4| dHw qhgV[ vHg i';jVj y"fHg ljdhWsj fjn wiV ba[ bjfSj i';jVj fjn rg wiV m dHw qhgV[ s[Wjbs bwjv a?a ljdhW $a[ hj;i h' w[ s,lS dw RpV%J l;jFpea vHg h{ m dHl s[ Vjv hg dl>z ljdhW V[ uo[sji avr.cg} bjs[L ds,aj dw Rph l,a q{GWig wq[Bg sgbJ qgdB>e dryuj w[ bjfS[ dryji f+eB wiV ba[ w'Hg bduhg e,v VjwiV@ dul Vjv rjajriS ?ijW hp.sj h'r[ m dl>z ljdhW ugV[ uo[sji avr.cg w'v'G f,pDdAbj dw wg dHh lF wpN

83

RpV%J } f+rjV h{ aJ uo[sji avr.cg V[ dwhj dw hJ@ f+rjV h{ m20

2! 23 Vr.Wi@ 1979 } hg ugrV dl>z RpqijV.ev l+g bwjv a?aljdhW h[nJ l.eaJ drywji h,o u'C w[ tC[ h' eH[ m dl>z ljdhWr,Dv'G dwhj debj dw uo[sji RpqijV.ev V[ 7 q{GWig wq[Bg s[`{lv[ wiV a'G dWVJ hg y'S l.W.Zg dwl[ Rpqgsrji vHg f+yjiwiVj LpiP wi ds,aj@ dHl vHg dHl } aV?jh vj w[ W?dLbjuJsj h{ ^ \1| lrj debjiJ ipfH[ sj wCjh f+ljds bwjv a?aljdhW $a[ yC%jRpS@ \2| l+g bwjv a?a ljdhW sg e'vw dry51/~ ipfH[ fjRpS@ \3| 15 dsVJ vHg upfug ljdhW sj fjn wiV@\4| us Rph dHh aV?jh fPig wi v{S aJ l+g bwjv a?a ljdhW$a[ hj;i h' w[ s,lS m21

dqag ^ 23~8~1981

\1| l+g bwjv a?a ljdhW ug s[ uo[sji de^ epidsbjv dl>z ug buV'hjs[ drs[Lg s"i[ l.W.Zg uo[sji l.a't dl>z f+ZjV ds,vg dl,t epispbjijf+W.Zw wq[Bg sj duhCj dWbjV 6~8~81 } dh>s lqjyji fdirjis[ b?WjiJ dry Adfbj lg a[ dul s[ lf,LBgwiV s[S vHg RpV%J} 20~8~81 } l+g bwjv a?a ljdhW hj;i h'S vHg dvdtbj debjlg@ Rpl dWbjV Wji[ uo[sji l.a't dl>z V[ u' fdhvj lf,LBgwiVF[dubj h{@ Rpl dry RpV%J V[ dvdtbj h{ dw #dul dWbjV sj aplJd;wi wgaj h{@ Rph Vj aJ q[i[ sl?aJ Vjv dvtag iPf dry ujigh'dHbj h{ a[ Vj hg dh>s lqjyji fdirji s[ b?WjiJ a'G dWVJ h'idwl[ b?Wji dry Adfbj h{@ a[ Rph dWbjV q{G dHM ds,aj hg Vhk mdHl Rpfi'wa lf,LBgwiV a'G ljcg al,vg h' eHg h{ dw dHh dWbjVuo[sji l.a't dl>z V[ Rpl iPf dry Vhk ds,aj@ dul iPf dry b?WjiJV[ Ajdfbj h{ m dHl vHg dHl s'L a'G uo[sji l.a't dl>z ds,vg } Wigwgaj uJsj h{ m

\2| b,u aw dl,t dHdahjl dry bu[hg w'Hg dqljv Vhk dqvsg dw l+gbwjv a?a ljdhW s[ l,Ds[ $a[ w'Hg f>ow vgci uJ Zjiqw qptg uJw'Hg rg dl,t hj;i Vj h'dHbj h'r[@ fi uo[sji l.a't dl>z V[ ujV

20! lptdsbjv dl>z@ l+g bwjv a?a ljdhW@ f>Vj 216!21! Rpwa fplaw@ f>Vj 218!

20

84

} ?ai[ sj WhjVj WSj w[ l+g bwjv a?a ljdhW $a[ hj;i h'S a'GdHVwji wi w[ dl,t fi.fij sg l?a Rpv.zSj wgag h{ m

\3| sPu[ lf,LBgwiV dry uo[sji l.a't dl>z V[ f>Vj 3 $a[ l+g hdiq>siljdhW s[ h{D,c e+.og ljdhW@ e+.og ljdhWjV ba[ a?a ljdhWjV s[uo[sji ljdhWjV sg Zjidqw qjqdvbJ Wji[ `{lv[ wiV sg fi.fija'G yvg bj ihg bojiBg \bdZwji| } q>VS a'G dHVwji wi w[ qhJ~bfijZ wgaj h{ m dur[G dw Rpl V[ dvdtbj h{ dw #u' dxi rg aplkq[i[ wh[ uJs[ LWsJ Wji[ fCajv wijRpSg yjhp.s[ h' aJ W[Lw wirjRpfi dHl fCajv dry L+'qSg wq[Bg s[ f+W.Z h[n bjMs[ dwl[ epispbji[sj w'Hg uo[sji uJ e+.og Ljqv Vhk h'Sj yjhgsj@ us dw dHl a'GfdhvJ qjlBi ajij dl>z@ l.a xadh dl>z a[ uo[sji ues[r dl>zavr.cg bjdsw f>ow qptgbJ V[ dHl Zjidqw bojiBg s[ `{ldvbJ} dtC[ q,Do[ f+rjV wgaj h{ m

\4| l+g bwjv a?a ljdhW a'G f>uJ dl>z ljdhWjV r,Dv'G bu[ wga[ ujSrjv[ `{lv[ a'G fdhvJ hg Rpl dri,pZ dl,t epispbjij upcgLv wdqLVdry l+g hdiq>si ljdhW s[ e+.og dl>zJ ba[ a?a ljdhWjV s[ uo[sjiljdhWjV dri,pZ qpw,sqj yvj w[ dHV%J } bjfSgbJ qhjV fsrgbJa'G hBjRpS sgbJ ZqwgbJ ds,agbJ hV ba[ uViv b{crjdHi }dli'fjRp s[S rjv[ fpujig Vjv apvVj s[ w[ l+g hdiq>si ljdhW ba[a?a ljdhWjV sj z'i bfqjV wgaj h{ m b{M dl,t w"q sg Zjiqwlpfigq w'iB sg h,aw wgag h{ m

dHV%J Rpfi'wa 2@ 3 a[ 4 V.Wi qjqdvbJ $y s'Lg h'S wiw[ uo[sjil.a't dl>z f+ZjV ds,vg dl,t epispbjij f+W.Zw wq[Bg } aV?jhgbj wijids,aj uJsj h{ m 21 dsVJ s[ b>si b>si l+g bwjv a?a ljdhW hj;i h'w[ aV?jh vrjr[@ Vhk aJ l?a b{wLV dvbj ujr[ej m

~/lhg ~/lhg\hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg ~/lhg\dwifjv dl>z| \qVg dl>z|h{D,c e+.og e+.ogl+g hdiq>si ljdhW@ l+g hdiq>si ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg\l'hS dl>z|

e+.ogl+g hdiq>si ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

85

dqag ^ 10~9~1981

dqag 23~8~1981 } l+g bwjv a?a ljdhW a'G f>uJ dfbjdibJ r,Dv'Gu' `{lvj lpSjdHbj debj lg@ Rpl dry uo[sji l.a't dl>z ds,vg }aV?jhgbj wiji ds,aj debj lg@ Rpl l.W.Z dry b,u dqag 10 la.Wi@1981 } lr[i[ 10 ru[ uo[sji l.a't dl>z s[ l+g bwjv a?a ljdhW hj;ih'S $a[ f>uJ dfbjdibJ r,Dv'G Rpl } h[n dvtg aV?jh vjHg uJsg h{ ^

\1| bjfS[ dV,aV[q a'G dHvjrj s' h`a[ hi i'; dHw ufpug ljdhWba[ dHw ujfp ljdhW ug sj fjn wiVj m

\2| epispbjij lgl e.u ljdhW ds,vg drt[ dHw h`aj epiP w[ v.eidry l.eaJ s[ NPn[ FJc[ qJuS[ m

\3| epispbjij lgl e.u ljdhW ds,vg drt[ dHw h`aj l.ea s[ u'C[lj` wiV[ m

Rpfi'wa ljig aV?jh FpeaS a'G Rpfi.a l+g bwjv a?a ljdhW drt[101/~ sg s[e v{ w[ hj;i h'Sj ba[ bisjl wijRpSg m

~/lhg ~/lhg\hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg ~/lhg\dwifjv dl>z| \qVg dl>z|h{D,c e+.og e+.ogl+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg\l'hS dl>z|

e+.ogl+g siWji ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

21

86

dqag ^ 20~4~1982

10 uPV@ 1978 } l+g bwjv a?a ljdhW a'G ujig h'H[ hpwqVjq[ sgRpv.zSj l.W.Zg l^ dLr dl>z W[vj@ q{GWi b{eu{wdBr wq[Bg@ L+'qSgepispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali dri,pZ Vwvg dVi.wjig Ljsg vjvbV.sfpi ljdhW s[ b>aq L'w lqjeq dry Ljqv h'S Wji[ d;v%j bwjvguoj i'fC s[ f+ZjV l.a buga dl>z@ q{GWi L+'qSg wq[Bg r,Dv'G f,pug dLwjdHas[ bjZji $a[ f>uJ dfbjdibJ r,Dv'G fCajv wgag eHg m dul dry Rpl lq[Gsg `'B' s[tg eHg@ dul a'G lj} al,vg h' eHg dw dLr dl>z W[vj V[ bduhjwi w[ l+g bwjv a?a ljdhW a'G ujig h'H[ hpwqVjq[ sg z'i Rpv.zSj wgagh{ m dHl vHg l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G Rpl } aV?jhgbj wiji ds,ajuJsj h{ m

us aw Rph l+g bwjv a?a ljdhW hj;i h' w[ dvtag IjyVj Vhkwisj ba[ b,De'G a'G bduhg Qvag Vj wiV sj Fi'lj spbj w[ aV?jh Vhkvpbj v{Gsj@ Rps'G aw dLr dl>z W[vj } dwl[ dl,t l.loj uJ uo[W.sg sjq{GWi Vj dvbj ujr[@ bei dvbj h'r[ aJ w,T ds,aj ujr[ ba[ Vj hg dwl[f>ow lB[u Rpfi W'vS ds,aj ujr[@ dHl sj dl,t f>o dry qpw.qv WjHgwjBwgaj ujr[ m

~/lhg ~/lhg\f+gaq dl>z| \dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

ba[

h{D,c e+.ogl+g siWji ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\qVg dl>z| \l'hS dl>z|e+>og e+.ogl+g siWji ljdhW@ l+g siWji ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg\hiW.l dl>z|

e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

22

87

dqag ^ 27~4~1982

b,u dqag 27~4~82 } dLr dl>z W[vj l+g bwjv a?a ljdhW $a[hj;i h'dHbj m f>uJ dfbjdibJ s[ ljhqS[ f[L h' w[ Rpl V[ dvtag a"i $a[bjfSj s'L q>DdVbj a[ qpbj`g sg IjyVj wgag m

dHl } dqag 20~4~82 } l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G Ljsg vjvVwvg dVi.wjig s[ b>aq L'w lqjeq dry Ljqv h'S wiw[ aV?jhgbjwiji ds,aj debj lg ba[ dl,t f>o r,Dv'G dHlsj WjHgwjB wiV vHg dwhjdebj lg m

l^ dLr dl>z W[vj sg qpbj`g sg IjyVj $a[ l+g bwjv a?a ljdhWr,Dv'G h[n dvt[ bVplji aV?jh vjHg uJsg h{ ^

\1| dHw h`aj a?a l+g w[leC% ljdhW bV.sfpi ljdhW drt[ v.eis[ uPn[ FJc[ lj` wi[ m

\2| dHw h`aj Rpo[ hg l.ea s[ u'C[ lj` wi[ m\3| dHw h`aj dV,aV[q a'G dHvjrj hi i'; dHw ufpug ljdhW sj

fjn wi[ m

Rpfi'wa aV?jh fPig wiV Rpfi.a 101/~ ipfH[ sg wCjh f+ljdssg s[e v{ w[ l+g bwjv a?a ljdhW hj;i h' w[ bisjl wirjr[ m

~/lhg ~/lhg\f+gaq dl>z| \dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

ba[

h{D,c e+.ogl+g siWji ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\qVg dl>z| \l'hS dl>z|e+>og e+.ogl+g siWji ljdhW@ l+g siWji ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg\hiW.l dl>z|

e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

23

88

dqag ^ 5~7~1984

f>u dl>z ljdhWjV r,Dv'G epiqaj

b,u dqag 5~7~84 } dl>z ljdhWjV r,Dv'G qgdB>e wi w[ h[n dvdtbjepiqaj fjl wgaj debj ^

##l+g siWji ljdhW w.fv{wl dr,Dy'G b,n dsVJ s[ b>si `"u hBjHg ujr[ajdw l+g hdiq>si ljdhW a[ l+g bwjv a?a ljdhW sg fPig qdibjsj bi.Fwgag uj lw[ ba[ l.eaJ } t,pDv%[ siLV dHLVjV ba[ wji~l[rj sj q"wjdqv lw[ m dHl s[ Vjv hg v.ei a[ s`ai sj w.q rg yjvP h' lw[ m

u[ ds,Da[ h'H[ b,n dsVJ s[ lq[G dry `"u Vj hBjHg eHg aJ Rpl df,DA'Gblk LJaqHg T.e Vjv I'e wjirjHg vHg quWPi h'rJe[ ba[ Rpl wjirjHglq[G ljc[ Vjv w[rv Zjidqw drbwag hg Ljqv h' lwSe[ m

dHh Fg firjV wgaj uJsj h{ dw dHl qa[ sgbJ VwvJ ijLBifag@f+ZjV q>aig@ e+dh q>aig ba[ ijufjv } F[ugbJ ujS m$$

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g hdiq>si ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

24

89

dqag ^ 11~7~1984

dl>z ljdhWjV r,Dv'G hpwq

liwjig lPaiJ a'G lj} faj v,ej h{ dw l+g bwjv a?a ljdhW sgVr~Rpljig wiV sg l[rj liwji `"u sg dVeijVg h[n@ ;'i uWi VjvbjfSg qji`a dwl[ sPlig l.loj@ uo[W.sg uJ drbwag bjds a'G wirjRpSjyjhp.sg h{@ u' ?jvlj f>o } ws[ rg f+rjV Vhk h'r[ej m dHl } f>o dri'ZgwjirjHg lqdNbj ujr[ej m L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg sg bjdebjba[ ljcg f+rjVeg a'G dWVJ w'Hg l.loj uJ drbwag dxi rg bduhj IaVwi[ej@ Rpl } f>o s'tg lqdNbj ujr[ej ba[ Rpl dri,pZ l?a a'G l?awjirjHg wgag ujr[eg m l.eaJ bduh[ drbwag } dWvwpv qP>h VjvjRpS m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g hdiq>si ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

25

90

dqag ^ 19~7~1984

dqag 11~7~84 } f>u dl>z ljdhWjV s[ sl?aJ h[n l+g bwjv a?aljdhW a'G hpwq ujig wgaj debj lg@ dul ijhk lPdya wgaj debj lg dwL+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg sg bjdebj ba[ f>u dl>z ljdhWjV sgf+rjVeg vH[ dWVJ duhCg w'Hg l.loj uJ drbwag liwji sg qji`a `"usg dVeijVg h[n l+g bwjv a?a ljdhW ba[ l+g siWji ljdhW w.fv{wlsg wji~l[rj sj IaV wi[ej@ Rpl} f>o s'tg lqdNbj ujr[ej ba[ Rpldri,pZ l?a wjirjHg wgag ujr[eg m

Rpfi'wa hpwq sg Rpv.zSj widsbJ h'dHbJ W,pTj sv s[ uo[sji FjHgl.aj dl>z V[ liwjig lif+lag h[n l+g bwjv a?a ljdhW sg wji~l[rjdqag 17~7~84 } `"ug lpi,Ddtbj o,Dv[ bi.F wi ds,ag m FjHg l.aj dl>z }dqag 17~7~84 } f>u dl>z ljdhWjV r,Dv'G bjs[L ds,aj debj dw RphRpfi'wa hpwqVjq[ sg Rpv.zSj wiV Wji[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ ljhqS[siLVg dcRpTg drt[ dqag 18~7~84 } Ljq s[ 4!00 ru[ aw dvtag iPfdry bjfSg fp;gLV lf,LB wi[ m

FjHg l.aj dl>z V[ dqag 18~7~84 yji ru[ aw w'Hg lf,LBgwiVVhk ds,aj@ le'G Rpl V[ b?WjiJ ba[ i[cgRp } dHh dWbjV ds,aj dw Rphf>u dl>z ljdhWjV sg dy,ng sj urjW s[S sj fjW.s Vhk ba[ Rpl \FjHgl.aj dl>z| sg fp;gLV f>u dl>z ljdhWjV a'G RpD,yg h{ m Rpl V[ dHh rg dwhjdw us'G l+g bwjv a?a hg Vhk aJ Rpl sj uo[sji dwr[G h' lwsj h{ m

FjHg l.aj dl>z s[ Rpfi'wa dWbjV a'G lf,LB h{ dw Rph l+g bwjva?a ljdhW sg h'Gs ba[ f>u dl>z ljdhWjV sg bojdiBg a'G bjwg h{ m RplV[ bduhj wi w[ l+g bwjv a?a ljdhW@ f>u dl>z ljdhWjV ba[ dl,tirjdHaJ sg Rpv.zSj ba[ bfqjV wgaj h{ m bduhg hjva dry Rpl }l+g bwjv a?a ljdhW s[ hpwq sg Rpv.zSj wiV s[ s'L dry l+g bwjva?a ljdhW sg qiIjsj bVplji aV?jhgbj wiji ds,aj uJsj h{ m

Rpl } hpwq wgaj uJsj h{ dw Rph l+g bwjv a?a ljdhW sg wji~l[rj api.a W.s wi[ ba[ dqag 21~7~84 } lr[i[ b,n ru[ bjf l+g bwjva?a ljdhW s[ ljhqS[ hj;i h' w[ f>u dl>z ljdhWjV fjl'G bjfSg wgagQvag sg F,pv W?Ljr[ a[ aV?jh vrjr[ m b{lj Vj wiV sg lPia dryRpl dri,pZ dl,t fi.fijrJ bVplji bevg l?a wjirjHg wgag ujr[eg m

26

91

liW,a dl,t l.ea } rg FjHg l.aj dl>z sg bi.Fg wji~l[rj drydwl[ dwlq sj ldhI'e s[S a'G ridua wgaj uJsj h{ m Vj hg Rph dHlaV?jhgH[ } qP>h vjRpS a[ Vj hg dwl[ f+wji s[ q[v~dqvjf i,tS m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 22~7~1984

l+g bwjv a?a ljdhW sjhpwqVjqj

dVh.e l.aj dl>z f>o dr,Dy'G ?jiu

l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G dqag 19~7~84 } ujig wga[ eH[hpwqVjq[ ijhk W,pTj sv s[ uo[sji FjHg l.aj dl>z } l+g bwjv a?a ljdhWs[ hpwqVjq[ sg Rpv.zSj wiV s[ s'L dry aV?jhgbj wiji ds,aj debjlg a[ Rpl } hpwq wgaj debj lg dw Rph l+g bwjv a?a ljdhW sgwji~l[rj api.a W.s wi[ ba[ dqag 21~7~84 } lr[i[ 8 ru[ bjf l+g bwjva?a ljdhW s[ ljhqS[ hj;i h' w[ f>u dl>z ljdhWjV fjl'G wgag Qvagsg F,pv W?Ljr[ ba[ aV?jh vrjr[ m

FjHg l.aj dl>z V[ dq,og aigw a[ lq[G RpD,a[ l+g bwjv a?a ljdhW

27

92

ljhqS[ hj;i h' w[ bjfSg F,pv Vhk W?LjHg m le'G f+{D,l ba[ i[cgY s[Vjqj~dVejiJ } dWbjV s[GdsbJ Rpl V[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ Rpfi'waridSa hpwqVjq[ } ypS"ag ds,ag h{ ba[ dwhj h{ dw Rph dHl hpwqVjq[sj fjW.s Vhk h{ m Rpl sj dHh wiar l+g bwjv a?a ljdhW sg t,pv%q~tp,v%g WQjra h{ m

l'@ W,pTj sv s[ uo[sji FjHg l.aj dl>z s[ l.egV s'L } qpt i,tdsbJRpl } dlt f>o dr,Dy'G ?jiu wgaj uJsj h{ m

Rpfi'wa FjHg l.aj dl>z r,Dv'G bi.F wgag h'Hg l+g bwjv a?a ljdhWsg l[rj #wji~l[rj$ Vhk #liwji l[rj$ h{ m w'Hg epiP sj dl,t dHl #liwjil[rj$ dry dwl[ dwlq sj ldhI'e Vj s[r[ m u' w'Hg f>o sj dHh hpwq q>DV[ejl' dVhjv h'H[ej m

~/lhg ~/lhg\ljdhW dl>z| \dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

8 ljrS@ l.qa VjVwLjhg 515

imqI : 5-8-1984

pMj isMG swihbwn v`ØloN smu`cy pMQ ƒ ApIl

siqkwrXog ^wlsw jIE,

vwihgurU jI kw ^wlsw ]vwihgurU jI kI &qih ]

5-6 jUn ƒ sRI drbwr swihb kµplYks ivc &OjI AYkSn dy PlsrUpsRI Akwl q^q swihb, drSnI ifauFI Aqy hor iblifMgW dI AMnyvwh

~/lhg\f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

28

93

kIqI keI qbwhI ƒ vyK ky kTor qoN kTor ihrdw vI qrws qrws krauiTAw hY [

srkwr nh» sI cwhuµdI ik sRI drbwr swihb dI ieh iBAwnk qbwhIdw id®S dyS ivdyS dIAW sµgqW dI nzrIN pvy [ auh AwpxIAW kwlIAWkrqUqW ’qy qurµq pVdw pwauxw cwhuµdI sI [ ies leI srkwr ny is`K pMQdIAW izMmyvwr sµsQwvW (pMj isMG swihbwn, SRomxI AkwlI dl Aqy SRomxIgurduAwrw pRbµDk kmytI) jo sRI Akwl q^q swihb dI nv-auswrI dIAWhwmI sn, nwloN g`l qoV ky Awpxy h`Q lY ky inhµg sµqw isMG ƒ rwqo-rwq bulw ky &OjI pRsq pnwh Q`ly sRI Akwl q^q swihb dI murµmq dwkµm sONp id`qw [ inhµg sµqw isMG ƒ is`K kOm dI mnSw mrzI ivru`D Aijhwkrn qoN vrijAw igAw, pr auh sRI Akwl q^q swihb dy hukmnwmy rwh»pMQ ivcoN ^wrj kIqw igAw Aqy iesy hukmnwmy ivc swry guris`KW ƒ sµqwisMG ƒ iksy iksm dw sihXog qoN vrijq kIqw igAw [

is`K kOm dIAW auprokq izMmyvwr sµsQwvW Aqy smu`cy sµq smwj v`ØloNmqw pws kr ky sRI drbwr swihb dI kwr-syvw dw kµm syvw dy puMj sµqbwbw KVk isMG jI ƒ kdy dw sONipAw jw cu`kw hY qy auh sRI Akwl q^qswihb dI auswrI krvwaux dy hwmI hn [

^wlsw rvwieq Anuswr koeI qn^whIAw jW piqq ivAkqI sRIAkwl q^q swihb dI prkrmw nh» kr skdw, aus dI ies pwvn AsQwnqy Ardws nh» kIqI jw skdI, nw hI aus dw ieQy pRswid pRvwn kIqwjw skdw hY [ pr hT dI g`l hY ik pMQ ivcoN CyikAw hoieAw auprokqinhµg sµqw isMG &OjI bl boqy ’qy is`K isDWqW Aqy is`K jzbwq ƒ kuclirhw hY [

Bwrq srkwr Aqy pMQ ivcoN CyikAw hoieAw BweI sµqw isMG, dovyNhux hor hoCy hiQAwrW ’qy Aw gey hn [ AwpxIAW kwlIAW krqUqW lukwauxleI aunHW ny iek hor prpMc ricAw hY [ kuJ srkwrI h`Q-Toky ip`TUAW duAwrw11-8-84 ƒ AMØimRqsr ivKy srkwrI iek`qrqw bulwaux dw nvW FONgricAw jw irhw hY [ srb`q ^wlsy dw iek`T kyvl jQydwr sRI Akwl q^qswihb v`ØloN hI s`ØidAw jw skdw hY [ ies iek`qrqw dw plwn Aqy smu`cwpRbµD hukmrwn pwrtI v`ØloN srkwrI p`Dr ’qy kyNdrI mMqrIAW, mu`K mMqrIAW,swrI srkwrI mSInrI v`ØloN kIqw jw irhw hY [

swry is`K jgq ƒ srkwr Aqy aus dy h`Q-Toky ip`TUAW dIAW jitlcwlW qoN jwxUµ krwauNidAW hoieAW hdwieq kIqI jWdI hY ik koeI gurU kwis`K, BwvyN auh iksy vI isAwsI pwrtI nwl sµbµD r`Kdw hY, pMQ doKIAWdI ies iek`qrqw ivc Swml nw hovy [

AwE swry iek-mu`T ho ky pMQ ivroDI SkqIAW dw ies swizS ƒ AsPl

94

bxwaux Aqy kwr-syvw, syvw dy puMj sµq bwbw KVk isMG jI ƒ idvwauxleI BrpUr hµBlw mwrIey [

jdoN qIk Bwrq srkwr sRI hirmMdr swihb qy sRI Akwl q^q swihbdy sµgqW ƒ Ku`ØlHy drSn dIdwry krn nh» idMdI, audoN qIk swrIAW is`KsµgqW hr gurduAwry ivc BwdroN dI sµgrWd vwly idn qoN hyT ilKy AnuswrArdws kirAw krn :

“hy siqgurU jI, sRI hirmMdr swihb Aqy sRI Akwl q^q swihb dyKu`ØlHy drSn ieSnwn Aqy syvw-sµBwl Awp dy ^wlsw pMQ ƒ b^So [”

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \debjVg dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

V.^ 13/8~84 dqag ^ 12~8~1984

##dqag 1~8~84 } duV%J drbwagbJ V[ f>o dr,Dy'G ?jiu wga[ dVh.el.aj dl>z Vjv l+g bwjv a?a ljdhW sg qpi.qa bi.F wiV s[ w.q dryFjHgrjvg fj w[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ hpwqVjq[ sg Rpv.zSj wgaglg@ RpV%J } hsjdHa wgag eHg lg dw dHl s'L l.W.Zg dqag 10~8~84 }lr[i[ l,a ru[ l+g bwjv a?a ljdhW drt[ dV,ug a"i $a[ hj;i h' w[ bjfSgfp;gLV lf,LB wiV@ RpV%J dr,Dy'G l.a dVhjv dl>z higbJ r[vJ rjv[@ l.aq>ev dl>z ba[ l.a e'fjv dl>z epiPli lavjVg rjdvbJ V[ dvtag qpbj`g

29

95

q>e vHg h{ m dHl vHg RpV%J } qpbj` wgaj uJsj h{ m fi FjHg dWwiqjuga dl>z c[ij WjWj qhjiju dl>z b>Ddq+ali ba[ FjHg VijdHS dl>z wv[iJrjvj ueijM@ s' l,uS lq[G dli hj;i Vhk h'H[ m dHl s'L dry dHV%J }l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G aV?jhgbj wiji ds,aj uJsj h{ ba[ lqP>hdl,t l.ea } bfgv wgag uJsg h{ dw us'G aw dHh l+g bwjv a?a ljdhWhj;i h' w[ f>uJ dl>z ljdhWjV fjl'G bjfSg F,pv W?Lj w[ aV?jh Vhkvrj v{Gs[@ Rps'G aw dl,t l.eaJ dHV%J Vjv dwl[ f+wji sg dqvriaV VjwiV m

~/lhg ~/lhg\dl>z ljdhW de^ ljdhW dl>z| \dl>z ljdhW de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\dl>z ljdhW de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \dl>z ljdhW l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\dl>z ljdhW de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 17~8~1984

b,u dqag 17~8~1984 } Ljq s[ 4~00 ru[ f>u dl>z ljdhWjVJ sgdHw,aiaj h'Hg@ dul dry h[n dvdtbj `{lvj liW~l.qag Vjv wgajdebj ^

\1| l+g bwjv a?a ljdhW sg q"uPsj dHqjia@ u' `"ug b{wLV VjvTdh eHg h{ a[ Wjwg ?laj h' eHg h{ m dHl vHg dHl } Vr[Gdli[ a'G Rpljdibj ujr[ m a?a ljdhW sj VwLj fdhv[ rjvji,Ddtbj ujr[ m

30

96

\2| l+g bwjv a?a ljdhW sg Vrk dHqjia sg l[rj l.a WjWj hiW.ldl>z ug a[ l.a WjWj wiV{v dl>z ug } l"Gfg uJsg h{ ba[ RpV%J} W[Vag wgag uJsg h{ dw dHl l[rj s[ wjiu } A[ag a'G A[agV[fi[ yjdC%bj ujr[ m

~/lhg ~/lhg\debjVg ljdhW dl>z| \dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 12~9~1984

b,u dqag 12~9~84 } FjHg Wgi dW*qjuga dl>z AjRpSg dVh.eJl+g b>Ddq+ali@ l+g bwjv a?a ljdhW s[ ljhqS[ l+g epiP e+.o ljdhW ugsg h;Pig dry f>u dl>z ljdhWjV fjl aV?jh verjRpS rjla[ f[L h'dHbj ml+g bwjv a?a ljdhW s[ hpwqVjdqbJ sg Rpv.zSj wiV s[ s'LJ sg dHlV[ dvtag qpbj`g q>e vHg h{ m dl>z ljdhWjV r,Dv'G vejHg ujS rjvgaV?jh } f+rjV wiVj q>V dvbj h{ m dHl vHg dHl } W?L w[ h[n dvtgaV?jh vjHg uJsg h{ ^

\1| bjfS[ dV,aV[q a'G dHvjrj 21 dsV hi i'; dHw ujfp ljdhWsj fjn wi[ m

\2| epispbjij WjWj sgf dl>z ug Lhgs drt[ dHw h`aj l.eaJ s[uPn[ FJc[ qJuS sg l[rj wi[ m

31

97

\3| eppispbjij WjWj sgf dl>z ug drt[ dHw h`aj l.eaJ s[ u'C[lj` wiV sg l[rj wi[ m

\4| epispbjij WjWj sgf dl>z ug drt[ dHw h`aj NjCP qjiV sgl[rj wi[ m

\5| epiP wg e'vw dry 101/~ ipfH[ uq%J wirj w[ ilgs vr[ m

Rpfi'wa ljigbJ aV?jhJ fPigbJ wiV a'G Wjbs wCjh f+ljds sgs[e v{ w[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ e+.og dl>z fjl'G bisjl wirj vr[ m

q'hi ~/lhgl+g bwjv a?a ljdhW \f>u dl>z ljdhWjV|

V.^ 3/9~84 dqag ^ 2~9~1984

hpwq

4@ 5 a[ 6 uPV@ 1984 } ;{v dl>z s[ bjici bVplji Fjiag `"ur,Dv'G a'fJ@ B{GwJ Vjv v{l h' w[ l+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali lq[a f>ujWFi s[ 38 dl,t epispbjij ljdhWjV $a[ Zjrj W'v w[@ l+g hdiq>si ljdhW} e'vgbJ qjigbJ eHgbJ m dl,t w"q s[ L+'qSg a?a l+g bwjv a?a ljdhW} a'fJ B{GwJ Vjv Tjdhbj debj m siLVg dcRpTg } a'f s[ e'dvbJ Vjvdr>DdV%bj debj m l+g hdiq>si ljdhW b>si f+wjL h'H[ l+g epiP e+.o ljdhWug s[ fjrV liPf } e'vg Vjv ;?qg wgaj debj m TjHg h;ji l+g epiPe+.o ljdhW ba[ slq e+.o sgbJ fpijaV h,o dvta WgCJ beV F[B wgagbJeHgbJ m dl,t epiP ljdhWjV a[ qhjV Lhgs dl>zJ a[ fjrV Llai@ a'Lj?jVjsg wgqag yjVSg ba[ dl,t i{`i{Gl vjdHWi[ig dry lJF[ rcq,pDv[ldFbjyjiw dril[ } ljC w[ lpbjh wgaj debj m l+g epiP ijqsjl liJ@a[uj dl>z lqp>sig hjv ba[ l+g epiP VjVw dVrjl } ujS W,pN w[ WiWjswgaj debj m r,t r,t epiZjqJ dry siLVJ vHg bjH[ h;jiJ dl>zJ@dl>zSgbJ a[ W,Dy[ W,ygbJ sj wav[bjq wgaj debj ba[ f>ujW Fi drydl,tJ dri,pZ dHh sqV y,wi hjvg agw rg ujig h{ m dHh dHw b{ljrdhLgbjVj a[ wjavjVj wjij h{@ dul V[ lq,pyg dl,t w"q s[ dhis[ } vhP~vphjV wi l,pDdBbj h{ m

;{v dl>z V[ 8 uPV@ 1984 } l+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali drt[;pvqJ s[ ds=L s[tS a'G Wjbs rg i[cgRp ba[ sPisiLV $a[ ds,ag bjfSg

32

98

lfgy dry dl,t w"q Vjv wga[ dsv w.WjRP ;pvqJ Wji[ dHw v`; aw Vjdwhj ba[ Vj hg bjh sj Vjbij qjdibj m Fjia liwji r,Dv'G dl,t w"qVjv vejaji wga[ uj ih[ ;pvqJ sg d;>Dq[rjig Fjiag "u s[ lpfigq wqJcih'S s[ Vja[ ;{v dl>z Rpfi bjMsg h{ m ;{v dl>z V[ 8 uPV@ 1984 } bjfS[dli $a[ Aai v{ w[ a[ u,pag fj w[ l+g hdiq>si ljdhW sgbJ fiwiqj dryf,pu w[ qhjV dl,t irjdHaJ ba[ dl,t idha qdibjsj sj z'i bfqjVwgaj h{ m

Rpfi'wa s'LJ s[ wjiV Rpl} dl,t h'S s[ Vja[ ?jvljHg qdibjsjbVplji l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G aV?jhgbj wiji ds,aj uJsj h{ m liWl.lji sgbJ dl,t l.eaJ } bfgv wgag uJsg h{ dw us'G aw ;{v dl>zl+g bwjv a?a ljdhW ?ps hj;i h' w[ F,pv W?Lrj w[ aV?jh Vhk vrjv{Gsj@ Rps'G aw w'Hg dl,t l.ea dwl[ f+wji sg dHl Vjv dqvriaV Vjwi[ m duhCj dl,t Rpfi'wa hpwqVjq[ sg Rpv.zSj wi[ej@ Rpls[ d?vj` rgepiqda bVplji wjirjHg wgag ujr[eg m

~/lhg ~/lhg\ljdhW dl>z| \dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

ijLBifag debjVg ;{v dl>z sj lf,LBgwiV

L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg s[ ljWwj lw,ai l^ ir[v dl>zb{cr'w[B b>Ddq+ali bjH[ a[ dl>z ljdhWjV } dqv[ m ijLBifag debjVg;{v dl>z r,Dv'G urjWg lf,LBgwiV s[S v,De[ m blk dwhj@ dHl ai%JVhk@ aplk RpV%J fjl'G dvtag lf,LBgwiV v{ w[ bjY m dxi Rpl Rpfi dryjiwiJe[ m

25~9~84 } l^ ir[v dl>z debjVg ;{v dl>z r,Dv'G dvtag

99

lf,LBgwiV v{ w[ f>u dl>z ljdhWjV fjl hj;i h'H[ m lf,LBgwiV sg hPWhPVwv h[n siu wis[ hJ m

dl>z ljdhW debjVg dwifjv dl>z ugRp@uo[sji l+g bwjv a?a ljdhW@ b>Ddq+ali

rjdhepiP ug wj ?jvlj@ rjdhepiP ug wg `adh mm

bjf s[ sla?aJ h[nJ ujig wga[ hpwqVjq[ sg wjfg q{} dqv eHgh{ m Rpl l.W.Zg q[i[ Vjv Whpa lji[ fPiV epidl,tJ sg Wjayga hp.sg ihg h{duV%J dry aphjc[ ?jl dVwBriag rg lV m duV%J V[ v'Cks[ wjQ; ba[h'i fPig rjw`gba v{ w[ aphj} blvgba a'G ujSP wirjdHbj h'r[ej m

dxi q{G dHl f,ai ijhk lf,LB wiVj yjhp.sj hJ dw q{G siWji ljdhWfiwiqj dry u'C[ fj w[ Vhk debj m Aaig vj w[ ujSj rg Qva h{ m q[i[lBj` dr,Dy'G dHw liwjig qpvj;q dl?jra ?J V[ Aaig t'v% w[ q[i[ r,vdvbjRpSg yjhg@ u' q{G api.a W.s wirj ds,ag m

`"u F[uS sj qjqvj s[l s[ l.drZjV ba[ wj}V Vjv l.W.Z i,tsjh{@ dul sg bjf } rjw`gba h{@ fi q[i[ qV sg FjrVj sj sptsjHgf+eBjrj@ q[ig Rph awigi h{@ u' q{G ijLBi s[ Vjq l.s[L dry 17 uPV@1984 } wgag lg@ dul } bjf V[ lpS rg dvbj h'r[ej ba[ fC% rg dvbjh'r[ej m

q{G epiP ljdhWjV ba[ epiP e+.o ljdhW ug qhjiju s[ Rpfs[L qpajdWwhi Zjidqw blojV sj fPij ldawji wisj hJ ba[ siWji ljdhW ba[l+g bwjv a?a ljdhW@ u' liW Rpaq Zjidqw blojV hV@ RpV%J sjldawji ba[ LiZj q[i[ vHg bB,pB h{ m

bjf sj LpF dy>aw;{v dl>z

{lvj

l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G Fjia s[ ijLBifag debjVg ;{v dl>zdri,pZ 2 la.Wi@ 1984 } ujig wga[ hpwqVjq[ l.W.Zg 24 la.Wi@ 1984} RpV%J s[ drL[L sPa l^ ir[v dl>z b{cr'w[B dl>z ljdhWjV fjl RpV%J sjdvtag lf,LBgwiV f,ai v{ w[ hj;i h'H[ m dl>z ljdhWjV V[ lf,LBgwiVf,ai $a[ l'y dryji wgag a[ dHl l.W.Zg h'i ujSwjig q>eg m

26 la.Wi@ 1984 } l^ ir[v dl>z b{cr'w[B ba[ l^ wpvr.a dl>zdV,ug lw,ai debjVg ;{v dl>z@ s'hJ V[ hj;i h' w[ v'Cksg ujSwjig ds,ag mIjaij lq[G vHgbJ eHgbJ alrgiJ ba[ h'i diwjic rg r[dtbj m

f,pDu[ lf,LBgwiV } dryjiV ba[ f+agdVZJ } lpSV Rpfi.a `{lvj

100

wgaj debj dw f,puj lf,LBgwiV al,vgW?L h{ ba[ hpS dwl[ wjirjHg sgv'C Vhk m

~/lhg ~/lhg\u'de>si dl>z| \f>u dl>z ljdhWjV|uo[sjia?a l+g h;Pi ljdhW@l,yt>c@ V.s[C

V.^ 32/5~84 dqag ^ 2~9~1984

hpwq

w[Gsig liwji s[ q>aig WPBj dl>z V[ dqag 16 ba[ 17 uPV@ 1984sgbJ ljc[ Vjv h'HgbJ qgdB>eJ dry lj} Fi'lj dsrjdHbj lg dw ljc[r,Dv'G dvt w[ ds,Da[ 14 fpbjdH>B f+ZjV q>aig a'G qV;Pi wirj w[ b{vjVwirj dsbJej@ duV%J dry fdhvj Vpwaj dHh lg dw `"u } l+g siWjiljdhW w.fv{wl dr,Dy'G Wjhi w,DdTbj ujr[ ba[ wji~l[rj f>u dl>z ljdhWjVr,Dv'G u' WjWj hiW.l dl>z } l"Gfg eHg h{@ liwji Rpl Vjv ldhqa h'r[egfi Wjbs dry ds,vg uj w[ qpwi debj m sPug rji WjWj tCw dl>z sglif+lag h[n WjWj hiW.l dl>z V[ l[rj wiVg q>V vHg@ dul } dl>z ljdhWjVV[ f+rjVeg s[ ds,ag m Vjv hg WPBj dl>z V[ liwji r,Dv'G l.qag f+eBjHg mWjbs dry WPBj dl>z lj` qpwi debj m dl>z ljdhWjV } e,vWja s[ y,widry fj w[ lqJ v.zj w[ ljcg qi;g a[ dl,t fi.fijrJ s[ RpvB dVh.e l.ajdl>z } v{ bjdHbj m f>uJ dl>z ljdhWjVJ r,Dv'G ds,a[ eH[ V'dBl sg firjhVj widsbJ l.aj dl>z a'G l[rj LpiP wirj ds,ag m dxi l.aj dl>z } aV?jhgbjwiji s[ w[ f>o dr,Dy'G ?jiu wga[ ujS s[ WjruPs rg dHl } l[rj a'G VjhBjdHbj@ le'G 11 bela } liwjig liW,a ?jvlj VJ sj dHw,n liwjigqLgVig ria w[ dl,tJ } e.pqijh wiV vHg l,s dvbj m Rpl bt"ag liW,a?jvlj l.q[vV dry dl>z ljdhWjV sg LjV a[ fsrg dri,pZ bfqjVuVwLWs wh[ m dl>z ljdhWjV sg bojiBg } y{dv>u wgaj debj m

Rpfi'wa s'LJ s[ bjZji $a[ WPBj dl>z } l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'GaV?jhgbj wiji ds,aj uJsj h{ m liW l.lji sgbJ l.eaJ } bfgv wgaguJsg h{ dw us'G aw WPBj dl>z l+g bwjv a?a ljdhW hj;i h' w[ F,pv

33

101

W?Lrj w[ aV?jh Vhk vrj v{Gsj@ Rps'G aw w'Hg rg dl,t l.ea dwl[ f+wjisj dHl Vjv dqvriaV Vj wi[ m

~/lhg ~/lhg\ljdhW dl>z| \dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 11~9~1984

hpwqVjqj

b,u dqag 11~9~1984 } lr[i[ 7 ru[ l^ iAfjv dl>z ds,vg ba[uo[sji wiaji dl>z B,wi b.Wjvj r,Dv'G ds,aj debj lf,LBgwiV Vj al,vg~W?L h{ m dwMdw f>uJ dl>z ljdhWjV r,Dv'G F[u[ eH[ V'dBl dry vjH[ eH[s'LJ } Vj aJ dHV%J V[ q>DdVbj h{ a[ Vj hg RpV%J s'LJ sg qpbj`g q>eg h{ mle'G RpvBj dl>z ljdhWjV } bjfS[ r,Dv'G Rpfs[L s[S sj IaV wgaj h{ba[ dl>z ljdhWjV Rpfi VpwajygVg wgag h{ m dHl vHg uo[sji iAfjvdl>z ds,vg ba[ uo[sji wiaji dl>z B,wi b>Wjvj } dl>z ljdhWjV s[ `{lv[bVplji l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G aV?jhgH[ wiji ds,aj uJsj h{ m dHhs'V'G l,uS 20~9~84 } lr[i[ 8 ru[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ ljhqS[?ps hj;i h' w[ bjfSg F,pv sg qpbj`g q>eS ba[ aV?jh vpbjRpS m b{ljVj wiV sg lPia dry ?jvljHg qiIjsj bVplji bevg wjirjHg wgag

34

102

ujr[eg m us aw dHh s'V'G epi~qiIjsj bVplji F,pv W?Lrj w[ aV?jhVhk verj v{Gs[@ Rps'G aw dl,t l.eaJ dHV%J Vjv dwl[ f+wji sj dqvriaVVj wiV m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g hdiq>si ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \de^ l'hS dl>z|uo[sji e+.oga?a l+g w[leC% ljdhW@ l+g hdiq>si ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 20~9~1984

hpwqVjqjb,u dqag 20~9~84 } FjHg iAfjv dl>z ds,vg ba[ FjHg wiaji

dl>z B,wi l+g bwjv a?a ljdhW s[ ljhqS[ l+g epiP e+.o ljdhW ug sgh;Pig dry dl>z ljdhWjV s[ ljhqS[ aV?jh vpbjRpS vHg hj;i h'H[ m dHV%JV[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ hpwqVjq[ sg wgag Rpv.zSj ba[ dl>z ljdhWjVsg LjV dri,pZ ria[ LWsJ sg dvtag qpbj`g q>e vHg h{ m f>u dl>z ljdhWjVr,Dv'G vjHg ujS rjvg aV?jh } f+rjV wi dvbj h{ m

dHV%J s'hJ } h[n dvt[ bVplji aV?jh vjHg uJsg h{ ^

\1| bjfS[ dV,aV[q a'G dHvjrj 21 dsVJ vHg hi i'; dHw fjn ujfpljdhW ba[ dHw fjn W[Vag y"fHg sj wdibj wiV m

\2| lojVw epispbjij ljdhW drt[ dHw h`aj l.eaJ s[ uPn[ WiaVlj` wiV sg l[rj wiV m

\3| lojVw epispbjij ljdhW drt[ dHw h`aj u'C[ lj` wiV sgl[rj wiV m

\4| lojVw epispbjij ljdhW drt[ 10 dsV NjCP x[iV sg l[rj wiV m\5| epiP wg e'vw drt[ 251/~ hi dHw uq%J wirj w[ ilgs f+jfa

wiV m

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

35

103

Rpfi'wa ljigbJ aV?jhJ fPigbJ wiV a'G Wjbs wCjh f+ljds sgs[e v{ w[ l+g bwjv a?a ljdhW drt[ hj;i h' w[ e+.og dl>z fjl'G bisjlwirjRpS m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

dqag ^ 14~10~1984

l+gqjV WjWj tCw dl>z ug wji~l[rj rjdvbJ } drdsa wgaj uJsjh{ dw b,u dqag 14~10~84 } f>u dl>z ljdhWjV sg qgdB>e l+g siWjiljdhW sg siLVg dcRpTg dry h'Hg@ dul dry li'ri ljdhW s[ w,Dy[ W.V%sg oJ f,wg w.Z Rplji[ ujS Wji[ qjqvj f[L h'dHbj m sgiz rgyji Rpfi.aliW l.qag Vjv `{lvj wgaj debj dw l+g siWji ljdhW s[ b>Ddq+a li'ridrt[ fpijaV qiIjsj } qpt i,tdsbJ Vrk sgrji Vj Rpljig ujr[ m wji~l[rjlq[G w,Dy[ W.V% a'G hg w.q dvbj ujr[ m W.V% vHg Rpljig uj ihg ljig sgrjiy,pw ds,ag ujr[ m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

36

104

dqag ^ 25~10~1984

epiqaj

b,u dqag 25~10~84 } f>u dl>z ljdhWjV sg dHw,aiaj dry liWl.qag Vjv `{lvj wgaj debj dw l+g hdiq>si ljdhW a[ l+g siWji ljdhWs[ Vjq $a[ w'Hg lFj uJ lpljdHBg Vhk WSjHg uj lwsg m u' lFj lpljdHBghpS aw Rpwa VjrJ h[n wjdHq hV@ RphVJ } F.e wgaj uJsj h{ m dHlVjq sgbJ ljigbJ lFj lpljdHBgbJ api.a hg bjfS[ Vjq Wsv v{S m liW,al.eaJ } lPdya wgaj uJsj h{ dw RpV%J V[ l+g hdiq>si ljdhW ba[ l+g siWjiljdhW sg l[rj vHg u' qjdHbj F[uSg h'r[@ Rph dl,DZ[ hg q{V[ui@ l+g siWjiljdhW@ l+g b>Ddq+ali s[ Vjq F[uS sg d*fjvaj wiV m Rpfi'wa q"uPsjlFj lpljdHBgbJ } l+g siWji ljdhW uJ l+g hdiq>si ljdhW s[ VJ $a[dWvwpv hg qjdHbj Vj s[S m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

37

105

s[L Fi dry dl,tJ s[ rdhLg wadvbjq dri,pZi'l ru'G epifpiW lq[G sgfqjvj Vj wgag ujr[

Vei wgiaV Vj w,DT[ ujSba[

bjaLWj;g Vj yvjHg ujr[

f>u dl>z ljdhWjV V[ s[L Fi s[ dl,tJ a[ lqP>h epiP VjVw Vjq v[rj} dwhj h{ dw Rph Fjia Fi dry dl,tJ $a[ wga[ eH[ b>DV%[ wadvbjq@ fdr,aiepiZjqJ } beV F[B wiV ba[ dl,tJ sg biWJ~tiWJ sg ujdHsjs } aWjhwiV dri,pZ i'l sj f+eBjrj wis[ h'H[ ljdhW l+g epiP VjVw s[r ug s[ f+wjLRpalr 1984 Hg^ lq[G Vj aJ Vei wgiaV w,TS ba[ Vj hg sgfqjvjwiV a[ Vj hg bjaLWj;g yvjRpS m

dl,t l.eaJ f+wjL Rpalr lq[G w[rv sgrjV luj w[@ wgiaV woja[ epiP u,l ejdHV wiV ba[ qiIjsj bVplji epiP wj v.ei ba,pB ria[ m

epiP f>o s[ sjl ^

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

38

106

dqag ^ 1~4~1985

hppwqVjqj

l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G ujig wga[ eH[ hpwqVjq[ bVpljidqag 12~8~84 } FjHg VijdHS dl>z wv[iJ rjdvbJ } l+g bwjv a?aljdhW s[ hpwq sg Rpv.zSj wiV s[ s'L dry aV?jhgbj wiji ds,aj debjlg ba[ Rpl} hpwq ds,aj debj lg dw Rph 31 qjiy@ 1985 aw l+g bwjva?a ljdhW $a[ hj;i h' w[ bjfSg wgag Qvag sg F,pv W?Ljr[ a[ aV?jhverjr[ m

FjHg VijdHS dl>z wv[iJ rjdvbJ r,Dv'G l+g bwjv a?a ljdhW $a[hj;i h'S sg WujdH dHw f,ai F[dubj debj h{ m dul dry Rpl V[ bjfSgQvag } Vhk q>DdVbj m dHh l+g bwjv a?a ljdhW s[ hpwq sg Rpv.zSjwiV sj s'Lg h{ m dHl vHg dHl } dl,t f>o dr,Dy'G ?jiu wgaj uJsj h{ m

lqP>h dl,t l.eaJ } hpwq wgaj uJsj h{ dw Rph FjHg VijdHS dl>zVjv dwl[ f+wji dqvriaS a[ ldhI'e Vj wiV m dwl[ f>ow lB[u $a[ W'vSVj s[S m u' w'Hg f>o sj dHh hpwq q>DV[ej@ Rph dVhjv h'r[ej m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

19 y[ai@ l.qa VjVwLjhg 516

39

107

dqag ^ 1~4~1985

hpwqVjqj

l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G 2 la.Wi@ 1984 } ujig wga[ eH[hpwqVjq[ ijhk WPBj dl>z w[Gsig q>aig } l+g bwjv a?a ljdhW s[ hpwqVjq[sg Rpv.zSj wiV s[ s'L dry aV?jhgbj wiji ds,aj debj lg a[ Rpl} hpwq ds,aj debj lg dw Rph 31 qjiy@ 1985 aw l+g bwjv a?aljdhW s[ h;Pi hj;i h' w[ bjfSg Qvag sg F,pv W?Ljr[ a[ aV?jh vpbjr[ m

WPBj dl>z VgIa dqag $a[ aV?jh vpbjRpS a[ F,pv W?LjRpS vHgl+g bwjv a?a ljdhW $a[ hj;i Vhk h'dHbj m bu[hj wi w[ WPBj dl>z V[l+g bwjv a?a ljdhW s[ hpwq sg z'i Rpv.zSj wgag h{ m dHl wiw[ WPBjdl>z l+g bwjv a?a ljdhW s[ bfqjV sj s'Lg h{ m l'@ WPBj dl>z } ?jvljHgqiIjsj bVplji dl,t f>o dr,Dy'G ?jiu wgaj uJsj h{ m

l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G lqP>h dl,t l.eaJ f+ag hpwq wgaj uJsjh{ dw Rph WPBj dl>z Vjv dwl[ f+wji sg lJN Vj i,tS@ Rpl } dwl[ rgdl,t lB[u $a[ W'vS Vj s[S ba[ Rpl Vjv w'Hg dqvriaS a[ ldhI'e VjwiV m

u' w'Hg f>o sj dHh hpwq q>DV[ej@ Rph dVhjv h'r[ej m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

19 y[ai@ l.qa VjVwLjhg 516

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

40

108

dqag ^ 28~4~1985

b,u dqag 28~4~85 } f>u dl>z ljdhWjV sg dHw,aiaj dry h[ndvdtbj qaj liW l.qag Vjv fjl h'dHbj m

#dl,t idha qiIjsj$ s[ f>Vj 9 ba[ f>Vj 26 Rpfi dV,aV[q sgbJWjSgbJ dry dHl ai%J l'Z wi ds,ag ujr[ ^

uf@ ujfp@ 10 lr,DI[ \l+jre lpZ rjv[|@ W[Vag y"fHg a[ bV.s m~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali l+g bwjv a?a ljdhW@ l+g b>Ddq+ali~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

dqag ^ 28~4~1985

b,u dqag 28~4~85 } f>u dl>z ljdhWjV sg qgdB>e dry h[n dvdtbjepiqaj liW~l.qag Vjv fjl h'dHbj m

w'Hg dl>z uJ dl>zSg bjfS[ Vjq Vjv uja@ e'a sg ria'G Vj wi[ muja@ e'a sg ria'G wiVg qVqa h{ ba[ epiP ljdhW s[ dlZJaJ s[ RpvB h{ m~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali l+g bwjv a?a ljdhW@ l+g b>Ddq+ali~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

41

42

109

dqag ^ 28~4~1985

L+'qSg wq[Bg r,Dv'G Ajf[ ujS rjv[ dV,aV[q s[ epBw[ uJ dV,aV[q lBgws[ epBdwbJ dry fPij bV.s ljdhW Ajdfbj ujr[ m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 28~8~1985

f>u dl>z ljdhWjV V[ h[n dvdtbj `{lvj lpSjdHbj ^WjWj yiV dl>z l[rj rjdvbJ V[ b,u dqag 28~8~85 } l+g bwjv

a?a ljdhW hj;i h' w[ f>u dl>z ljdhWjV } dvtag lf,LBgwiV ds,aj mlf,LBgwiV rgyjiV Rpfi.a f>u dl>z ljdhWjV V[ h[n dvt[ bVplji `{lvjwgaj m WjWj yiV dl>z V[ bjfS[ lf,LBgwiV dry dvdtbj h{ dw RpV%JV[ a=jrCg s[ epispbjij ljdhW drt[ l^ WPBj dl>z w[Gsig q>aig } dli'fjRps[S sg F,pv Fjr[G lpa[~dl,Z wgag h{@ dxi rg f>u dl>z ljdhWjV u' aV?jhq{} vjRpSe[ Rph q{} f+rjV h'r[eg m

43

44

110

f>u dl>z ljdhWjV r,Dv'G h[n dvt[ bVplji aV?jh vj w[ qpbj`g ds,aguJsg h{ ^

\1| bjfS[ dV,aV[q a'G dWVJ 11 dsV b,Zj z>Bj hi i'; epi~q>aisj ujf wiVj m

\2| l+g bwjv a?a ljdhW drt[ e'vw dry 101/~ ipfH[ qjdHbjF[Bj wiVj m

\3| 11 dsV epispbjij ljdhW drt[ NjCP sg l[rj wiVg m

Rpfi'wa aV?jh fPig h'S $a[ wCjh f+ljds v{ w[ lojVw e+.og dl>zfjl'G bisjl wirjRpS m

~/lhg\f>u dl>z ljdhWjV|

V. ^ 247/5~85 dqag ^ 4~10~1985

b,u dqag 4~10~85 } l+g bwjv a?a ljdhW drt[ f>u dl>z ljdhWjVsg ;iPig dHw,aiaj h'Hg@ dul dry debjVg epiWyV dl>z h{D,c e+.ogepispbjij lgl e.u@ ds,vg r,Dv'G dqag 7~9~85 s[ F[u[ W[Vag f,ai $a[ dryjiwgag eHg@ dul dry RphVJ V[ dqag 1~4~85 } dl,t epispbjij f+W.Zwwq[Bg@ ds,vg r,Dv'G wga[ eH[ l.q[vV dry wq[Bg s[ f+W.ZwJ s[ wdhS $a[w[Gsig q>aig WPBj dl>z } dli'fjRp ds,aj@ dwMdw WPBj dl>z f>o dr,Dy'G l+gbwjv a?a ljdhW a'G A[dwbj h'dHbj h{ m dHl vHg debjVg epiWyV dl>zug dHl } bjfSg F,pv q>Vs[ hV ba[ dHl F,pv } W?LjRpS vHg Rph ?psl+g bwjv a?a ljdhW f>u dl>z ljdhWjV s[ f[L h'H[ m f>u dl>z ljdhWjVr,Dv'G rgyji Rpfi.a h[n dvdtbj {lvj wgaj debj m debjVg epiWyV dl>z} Rpfi'wa wgag F,pv sg h[n dvt[ bVplji aV?jh vejHg uJsg h{ ^

\1| bjfS[ dV,aV[q a'G dHvjrj dHw h`a[ vHg hi i'; dHw ujfpljdhW sj fjn wgaj wiV m

\2| l+g bwjv a?a ljdhW sg e'vw dry dHw l" dHw ipfH[fjRpS m

\3| epispbjij lgl e.u@ ds,vg drt[ dHw h`aj NjCP sg l[rjwiV m

Rpfi'wa v,egbJ l[rjrJ fPigbJ wiV a'G Rpfi.a wCjh f+ljds sg

45

111

s[e v{ w[ e+.og dl>z fjl'G bisjl wirjRpS m dHl df,DA'G Rpl dsV a'G dHhVJsg Rpfi'wa F,pv sg qj`g lqNg ujr[ m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

dqag ^ 16~1~1986

dl,t f>o b,u WC[ Vj;w a[ l.wBqHg dFbjVw s"i dr,Dy'G ep;i dihjh{ m lq,pDy[ f>o sg H[waj ba[ f>ow irjdHaJ sg e"iraj } wjdHq i,tSjb,u s[ lq[G sg lF a'G qp,t v'C h{ m qhjV fdr,ai blojV l+g bwjv a?aljdhW ug sg qiIjsj bVplji wji~l[rj ijhk qpC Rpljig dl,t uea sgv'yVj h{ m dl,t uea sg dHl v'yVj a[ FjrVj } q,pt i,t w[ hg L+'qSgepispbjij f+W.Zw wq[Bg r,Dv'G 24 la.Wi@ 1984 } h'H[ liW,a ?jvljlqjeq r,Dv'G h'H[ `{lv[ bVplji qhjV Lhgs WjWj sgf dl>z ug s[ uVqdshjC[ dqag 27 uVrig@ 1986 } l+g bwjv a?a ljdhW sg qpC RpljigvHg wji~l[rj bi.F wiV sj `{lvj wgaj h{ m

L+'qSg epispbjij f=W.Zw wq[Bg dl,t l.lji sg ypSg h'Hg liW~RpD,aquo[W.sg h{@ dul ijhk dl,t uea bjfS[ fdr,ai epiZjqJ sg l[rj l.Fjvsj v'w~ijug T.e Vjv f+W.Z yvjMsj h{ m

LhgsJ sg uo[W.sg L+'qSg bwjvg sv sg berjHg dry dl,t uear,Dv'G b>ei[;g ljqiju a[ Rpl s[ df,nP #qh.aJ$ dri,pZ dHw v.q[ a[ vhP c'vr[Gl.ziL df,DA'G L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg h'Gs dry bjHg lg m epispbjijlpZji uJ bwjvg vdhi s[ dHl l.ziL dry dl,t w"q V[ vj~dqljvwpiWjVgbJ ds,agbJ lg m A[ l" s[ veFe dl,t lPiWgiJ V[ Lhjsa sj ujqfgaj m 45 h;ji dl>zJ V[ dHw a'G 14 ljv aw sgbJ l;jrJ FpeagbJ a[

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

46

112

16 v,t ipfH[ s[ veFe upiqjV[ FiV Rpfi.a ?jvlj f>o epiZjqJ s[ f+W.ZvHg L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg sg dliuSj dry lxv h' ldwbj m

b,u us'G ?jvlj f>o Vj;w s"i dr,Dy'G v.z dihj h{ aJ e"irqHg?jvljHg fi.fijrJ a[ qiIjsj } wjdHq i,tSj lq,pDy[ ?jvlj f>o sg q,pt;.pq[rjig h{ m dHh ;p.q[rjig f>o sgbJ qhjV l.f+sjrJ lq[G lq[G dVFjMsgbJihgbJ hV m

sqsqg Bwljv rg@ dl,t w"q sg dHw qhjV Zjidqw a[ drdsbwl[rj wiV rjvg uo[W.sg h{@ dul s[ lq[G lq[G ldawjiI'e qptg l.a WjWjlp.si dl>z ug dF>ciJrjv[@ l.a debjVg epiWyV dl>z ug ?jvljdF>ciJrjv[@ l.a debjVg q'hS dl>z ug dF>ciJrjv[@ l.a debjVg wiajidl>z ug ?jvlj dF>ciJrjv[ ba[ l.a WjWj uiV{v dl>z ug ?jvlj dF>ciJrjv[L+'qSg epispbjij f=W.Zw wq[Bg Vjv fPij fPij ldhI'e wi w[ dHl qhjVuo[W.sg sg qjV qiIjsj } rZjMs[ ih[ ba[ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bgsg VpqjdH>sj h{lgba } lrgwjis[ ih[ hV m

qhjV fdr,ai blojV l+g bwjv a?a ljdhW ug sg wji~l[rj l.W.Zgy,v ih[@ sptsjHg a[ q>sFjeg rjs~drrjs wjiV@ bjfSj `i; fAjSs[h'H[ blk lq,pDy[ dl,t uea@ ?jvlj f>o sgbJ lqP>h Zjidqw uo[[email protected]+sjrJ@ BwljvJ ba[ lFj lpljdHBgbJ } bfgv wis[ hJ dw Rph L+'qSgepispbjij f+W.Zw wq[Bg r,Dv'G l+g bwjv a?a ljdhW sg fpVi Rpljig vHgRpvgw[ eH[ f+'eijq bVplji wji~l[rj dry fPij fPij ldhI'e s[ w[ epiP zisgbJ ?pLgbJ f+jfa wiV m

blk L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg } rg bfgv wis[ hJ dw RphljigbJ f>ow uo[W.sgbJ a[ l.f+sjrJ s[ ldhI'e a[ bjflg lvjh qLri[Vjv qhjV fdr,ai blojV l+g bwjv a?a ljdhW sg wji~l[rj bi.FwijRpS@ aJ u' bjflg ldhI'e Vjv dHl fdr,ai wjiu sg bi.Faj h' lw[ mdHh ?jvlj f>o s[ i"LV Fdr,t ba[ yC%sg wvj vHg bdab>a ;iPig h{ m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

113

dqag ^ 29~1~1986

l+g bwjv a?a ljdhW sg fdr,ai wji~l[rj s[ bi.F lq[G hp,vCWj;gba[ ajwa s[ f+siLV Vjv ci@ F{ ba[ V`ia sj rjajriS WSj w[ u'bjf~hpsigbJ wjirjHgbJ wgagbJ@ duV%J ijhk dl,tg LiZj RpD,a[ Fjig l,Bqjig eHg ba[ f>ow ihp~igag a[ Zjidqw qiIjsj sj z'i Rpv.zS wgajdebj ba[ l+g siWji ljdhW sg fdr,aiaj F.e wgag m Rpl a'G Rpfug ldoagbda e.Fgi ba[ dy>ajuVw h{@ u' dl,t Ziq s[ qPv dlZJaJ sj dri'Z ba[f>ow dh,aJ s[ RpvB h{ m Rpfi'wa hjvja wjiV L+'qSg epispbjij f+W.Zwwq[Bg V[ bjfS[ 28~1~86 s[ uViv lqjeq dry lj} W[Vag wgag h{@b,u blk bjfl dry dryji~rBJsi[ Rpfi.a dHh `{lvj wgaj h{ dw liW,a?jvlj lqjeq 16 `irig@ 1986 } lr[i[ 11 ru[ l+g bwjv a?a ljdhW$a[ l,Ddsbj ujr[ m blk L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg } bjs[L ds>Ds[ hJdw Rph liW,a ?jvlj lqjeq l.W.Zg api.a v'Cks[ f+W.Z wiV m

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

47

114

dqag ^ 11~2~1986

16 `irig@ 1986 sj liW,a ?jvlj lqjeq?jvl[ s[ uVq blojV a?a l+g w[leC% ljdhW drt[

dwM (

b,u dqag 11 `irig@ 1986 } a?a l+g w[leC% ljdhW s[ fjrVblojV $a[ dHw,ai h' w[ blk liW,a ?jvlj lqjeq l,sS Rpfi.a u' dy>aj~uVw hjvja f{sj h'H[@ Rpl RpD,a[ sgiz dryji wgag m blk liW,a ?jvljlqjeq l,sS sj `{lvj dHl q>ar Vjv wgaj lg dw f>o dry fHg spdWZjsPi h'r[ ba[ wpN drbwagbJ r,Dv'G l+g bwjv a?a ljdhW ba[ l+g siWjiljdhW sg W[bsWg wi@ lJNg f>ow qiIjsj a'C u' bjf~hpsi[ `{lv[ widl,t w"q dry Fij~qjiP u.e wiV sg ljd;L iyg@ Rpl l.W.Zg lq,pyg dl,tw"q s[ f+agdVZ iv~dqv Wdh filfi dryjiJ Vjv f>ow H[waj a[ Lwagq;WPa wiV sj lxv Rpfijvj wi lwS m

s[L drs[L sgbJ dl,t l.eaJ r,Dv'G ljc[ r,Dv'G l,Ds[ liW,a ?jvljlqjeq dry Ljqv h'S vHg u' RpaLjh FifPi hp.ejij dqdvbj@ Rpl a'Gci w[ f>o s'tg ajwaJ V[ dl,t w"q dry sdhLa x{vjRpS vHg wav'~QjiaLpiP wi ds,ag m f>ow v'w ijdH sg wydhig dry bjfSg f+a,t hji s[tdsbJh'dHbJ liW,a ?jvlj lqjeq a'G l.eaJ } i'wS vHg f>o l[rw b>Ddq+aZjigdl>zJ s[ fdirjiJ ba[ ziJ RpD,a[ hqv[ wga[ ba[ qjlPq FpN.egbJ ba[ dl>zJs[ ?PV Vjv bjfS[ h,o i.e[ m l+g siWji ljdhW lqP>h dry sdhLa ba[ dh>ljsj rjajriS f{sj wi dl,t l.eaJ s[ 16 `irig@ 1986 } h'S rjv[ dHw,ndry hqvj wiV s[ qVlPW[ WSjH[ aJ u' dl,t l.eaJ } dHw,ai h'S a'G i'dwbjuj lw[ m dHl l.W.Zg bV[w f>o dha{LgbJ V[ f,aiJ ba[ lpV[dhbJ ijhk dy>ajf+eBjHg ba[ liW,a ?jvlj lqjeq qpvarg wiV uJ blojV Wsvg wiVl.W.Zg W[Vag wgag m

Rpfi'wa e.Fgi ba[ dy>ajuVw l.wB } BjvS vHg sgiz dryjiJRpfi.a blk dHl Vagu[ $a[ f,pDu[ dw liW,a ?jvlj lqjeq bda ;iPig h{@dHl vHg qpvarg Vhk wgaj uj lwsj ba[ dH,Dw' dHw ijh lqjeq sjblojV Wsvg wiVj h{@ aJ u' dl,tJ sj ?PV bujHk cpv%S'G i'dwbj uj lw[ mepi~dHdahjl erjh h{ dw us'G V"r[G fjaLjh l+g epiP a[Q Whjsi ljdhW

48

115

ug } l+g hdiq>si ljdhW f+r[L wiV a'G wpN qVqagbJ V[ i'dwbj aJ bjflgBwij BjvS vHg epiP ljdhW Wjhi'G hg Vqlwji wi rjdfl bj eH[ m

b,u blk `{lvj wgaj h{ dw liW,a ?jvlj lqjeq fdhvJ dqog daogbVplji 16 `irig@ 1986 } lr[i[ 11 ru[ ?jvlj f>o s[ f+wjL blojVba[ slq fjaLjh l+g epiP e'dW>s dl>z ug s[ qhjV fjrV a?a l+g w[leC%bV.sfpi ljdhW drt[ h'r[ej@ aJ u' ?jvlj f>o sj dHh qhjV lqjeq dVi~drzVaj ldha l.fPiV h'r[@ Fij~qjiP u.e i'wg uj lw[ ba[ f>o sg H[waja[ Lwag } fif,w wgaj uj lw[ m lqP>h ?jvlj ug ) hi df>c@ Vei ba[Ldhi dr,Dy'G uo[ W.V% l+g bV.sfpi ljdhW rhgiJ z,a dsRp& h;jiJ@ v,tJ sgdeSag dry fp,Du' aJ u' #f>o a[i[ sgbJ eP.uJ$ yhp. wp.Bg f{S ba[ f>o ?jvljsg yC%sg wvj h'r[ m

epiP f>o s[ sjl ^

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

dqag ^ 15~5~1986

f>u dl>z ljdhWjV sg dHw ;iPig qgdB>e 15~5~86 } WpvjHg eHg mRpl dry dLwjdHaJ a[ lpNjrJ Rpfi sgiz rgyji wgag eHg m Rpl[ dsVl^ lpiuga dl>z WiVjvj } h[n dvdtbj f,ai dvdtbj ^

lf,LBgwiV vHg bjs[Ll^ lpiuga dl>z ug WiVjvj

dfAv[ wpN lq[G dry l+g hdiq>si ljdhW lqP>h dry wpN bSlptjrgbJzBVjrJ rjfigbJ hV@ duV%J Wji[ f>o dry wj`g rjs~drrjs y,v dihjh{ m dHV%J zBVjrJ sj bjf Vjv dl,Zj l.W.Z h{@ dHl vHg RpV%J zBVjrJ

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

49

116

l.W.Zg lf,LBgwiV s[S rjla[ aplJ 17~5~86 } lpW%j 7 ru[ l+g bwjv a?aljdhW V;sgw f>u dl>z ljdhWjV s[ ljhqS[ f[L h'r' m

~/lhg\de^ dwifjv dl>z|

uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@ l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 17~5~1986

hpwqVjqjb,u dqag 17~5~86 } ljc[ r,Dv'G F[u[ bjs[L bVplji l+g siWji ljdhW

w.fv{wl drt[ fpvgl wjirjHg l.W.Zg lf,LBgwiV s[S dh,a l^ lpiuga dl>zWiVjvj f+ZjV@ L+'qSg bwjvg sv ba[ q,pt q>aig f>ujW l+g bwjv a?aljdhW s[ ljhqS[ l+g epiP e+.o ljdhW sg h;Pig dry f>u dl>z ljdhWjVs[ ljhqS[ f[L h'H[ m RpV%J V[ bjfSj dvdtbj lf,LBgwiV fC% w[ lpSjdHbja[ lj} s[ ds,aj m f>u dl>z ljdhWjV V[ Rpl } lji[ f,tJ a'G ehp Vjv dryjiVRpfi.a h[n dvdtbj `{lvj lpSjdHbj m

Fjr[G l^ lpiuga dl>z WiVjvj V[ lf,LBgwiV dry s,Ddlbj h{ dw q{GdHh wjirjHg 16 irig@ 1986 s[ liW,a ?jvlj lqjeq s[ bjs[L bVplji?jl quWPigbJ wiw[ wgag@ fi dxi rg ljc[ d?bjv bVplji fpvgl wjirjHgsptsjHg ba[ b`l'lVjw lg ba[ wpN bSlptjrgbJ zBVjrJ rg h'HgbJhV m dHl wiw[ ljc[ r,Dv'G l^ lpiuga dl>z WiVjvj } flyjajf wiV dh,ah[n dvtgbJ l[rjrJ vjHgbJ uJsgbJ hV ^

\1| l+g bwjv a?a ljdhW drt[ l+g epiP e.+o ljdhW ug sj dHw bt>cfjn wirjdHbj ujr[ m

\2| dV,aV[q a'G dHvjrj 24 fjn ufpug ljdhW s[ wga[ ujS m\3| f>u l" dHw ipfH[ l+g bwjv a?a ljdhW sg e'vw $y fjH[ ujS m\4| dwl[ rg lojVw epispbji[ dry dHw h`a[ vHg u'C[ NjCV sg

l[rj wgag ujr[ m\5| Rpfi.a l+g bwjv a?a ljdhW ug drt[ 101/~ ipfH[ sg wCjh

f+ljds sg s[e dvbj w[ bisjl wirjHg ujr[ m

~/lhg\f>u dl>z ljdhWjV|

50

117

dqag ^ 3~8~1986

b,u dqag 3~8~86 } lr[i[ 7~00 ru[ FjHg episgf dl>z ug s[ s'lf,paiJ FjHg Wvwji dl>z@ FjHg e.cj dl>z \u'de>si dl>z|@ df>c c,WrjvgTjW@ d;v%j `igsw'B l+g bwjv a?a ljdhW hj;i h'H[ m dHV%J V[ l^ bu{Wdl>z lf,pai l^ epidsbjv dl>z s[ zi y,vs[ l+g bt>c fjn lq[G ;Wislagl+g epiP e+.o ljdhW ug sj f+wjL liPf } q>ug ljdhW lq[a y,pw w[ bjfS[zi v{ eH[ m dHl ai%J wiV Vjv duo[ y,vsj l+g bt>c fjn t>cV h'dHbjRpo[ dHl ai%J f+wjL liPf l+g epiP e+.o ljdhW ug sg W[bsWg h'Hg m dHhdHhVJ r,Dv'G wgag Fjig br,Ddebj h{ m dHV%J V[ bjfS[ dHl s'L } lrgwjiwgaj h{ m dHl lq[G dHh bjfSg wgag br,Ddebj a[ s'L } W?LjRpS dh,al+g bwjv a?a ljdhW ug drt[ f>uJ dfbjdibJ s[ f[L h'H[ hV m dHhVJ} dHl s'L s[ l.W.Z dry h[n dvt[ bVplji aV?jh vjHg uJsg h{ ^

\1| df>c s[ epispbjij ljdhW drt[ dHw l+g epiP e+.o ljdhW ug sjbt>c fjn bjfS[ r,Dv'G wirjRpS a[ F'e Rpfi.a Rpl lq[G upCgljZ l.ea fjl'G tC[ h' w[ qj`g q>eS m

\2| df>c s[ epispbjij ljdhW drt[ 15 dsV l.ea s[ u'C[ NjCV m\3| df>c s[ epispbjij ljdhW drt[ 15 dsV NjCP sg l[rj wiV m\4| df>c s[ epispbjij ljdhW drt[ 15 dsV v.ei s[ uPn[ WiaV lj`

wiV m\5| 101/~ ipfH[ l+g bwjv a?a ljdhW sg e'vw dry fjRpS m

Rpfi'wa v,eg aV?jh s[ fPij h'S Rpfi.a l+g bwjv a?a ljdhW ug drt[hj;i h' w[ wCjh f+ljds sg s[e v{ w[ e+.og dl>z fjl'G bisjl wirj v{S m

~/lhg ~/lhg\de^ f+gaq dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ FerjV dl>z| \de^ u'de>si dl>z|e+.og f>u dfbjijl+g bwjv a?a ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhWl+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg\de^ bjaqj dl>z|

f>u dfbjijl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

51

118

dqag ^ 16~9~1986

b,u dqag 16~9~86 } f>u dl>z ljdhWjV sg dHw h.ejqg qgdB>edl>z ljdhW debjVg dwifjv dl>z ug uo[sji l+g bwjv a?a ljdhW s[dVrjl lojV $a[ h'Hg@ dul dry q"uPsj f>ow x,pB $a[ dy>aj sj f+eBjrjwidsbJ h'dHbJ f>o s[ lji[ qptgbJ } bfgv wgag uJsg h{ dw Rph A[aga'G A[ag bjfS[ lji[ qaF[s Fpvj w[ f>o sg yC%sg wvj vHg f>ujW a[ dl,tw"q s[ Fv[ vHg ?psQi;g sj dabje wi w[ w[lig dVLjV o,Dv[ dHw,Dn[ h'ujY@ dwMdw ?jvlj f>o dHw e.Fgi l.wB dr,Dy'G v.z dihj h{@ w[rv H[wajhg lji[ l.wB ba[ w"qg qldvbJ sj h,v h{ m w[Gsi liwji sg Vgag lq,pDy[dl,t f>o rjla[ l?a hjVgwjiw h{ m dl,t bjePbJ dry x,pB frj w[ w"q a[f>ujW s[ dh,aJ } ?aq wiV sg cP.zg ljd;L WSjHg h'Hg h{@ dul } blkf>ow H[waj Vjv hg blxv WSj lws[ hJ m

w"q s[ bjePbJ a[ f>ujW s[ rjilJ } lqN v{Sj yjhgsj h{ dw w[Gsidl,tJ vHg HgqjVsji Vhk@ dul sj f,aj lWPa dHh h{ ^

\1| Rpl V[ bu[ aw u'Zfpi dry w{s W[wlPi dl,t V"urjVJ } dihjbVhk wgaj m

\2| Zjidqw u;W[ bZgV W{iwJ A,cS rjv[ `"ug urjVJ } bu[ awWhjv Vhk wgaj@ le'G dHl s[ RpvB RphVJ W[wlPiJ } l?al;jrJ ds,agbJ eHgbJ m

\3| 1984 s[ s.ej fgCa fdirjiJ } bu[ aw Vj qpC w[ rljdHbjdebj@ Vj hg s'LgbJ } l;jrJ ds,agbJ hV@ le'G ljd;L bZgVds,vg dry spWjij s.e[~`ljs wirj w[ f>ujW a'G Wjhi r,ls[ dl,tJ} F{~Fga wiV sj IaV wgaj debj m

\4| f>ujW dry lih,sg lpi,Ddtbj s[ fCs[ h[n Vgq "ug svJ a'G bt"agqpwjWv[ WSj w[ bjaq~lqifS wiV bjH[ V"urjVJ } l{wBit[qwiV ba[ c[hij WjWj VjVw drt[ e'vgbJ qji w[ qji ds,ajdebj m blk dHhVJ NPn[ wJcJ sg l?a LWsJ dry dVt[Zg wis[hJ m dHh dl,t V"urjVJ } qjiV sg cP.zg ljd;L h{ m w[Gsi liwjidHl ?PVg wJc sg fCajv wirj w[ ;p.q[rji s'LgbJ } l?al;jrJ s[r[ m

\5| u[ w[Gsig liwji dl,tJ f+ag dHqjVsji h{@ aJ Rpl } f>ujW dry

52

119

bqV LJag ?pLhjvg vHg hpS aw lji[ de+`aji wga[ eH[ dl,tV"urjVJ } bjq qpbj`g s[r[ m u[ dq;'iq s[ WjQgbJ } bjqqpbj`g ds,ag uj lwsg h{ aJ dHhVJ W[wlPi dl,t V"urjVJ }dwM Vhk (

~/lhg ~/lhg\de^ ljdhW dl>z| \de^ dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\de^ hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\de^ f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 3~2~1987

L+'qSg bwjvg sv w[rv dHw #ijuVgaw$ fjiBg Vhk@ Wvdw dl,tJsg w"qg uo[W.sg h{ m qgig~fgig s[ lpq[v dr,Dy'G uVqg dHh f>ow uo[W.sg#?jvlj ug w[ W'vWjv[$ a[ #liW,a sj Fvj$ s[ qhjV Rps[LJ } v{ w[ dl,tdh,aJ s[ fdhi[sji s[ iPf dry RpFig m

fi dfAv[i[ lq[G dry wpN dlbjlg q'C ba[ ?psQi;gbJ wjiV bwjvgsv A'BgbJ A'BgbJ uo[W.sgbJ dry r.dcbj debj@ dul wjiV f>ow Lwagwq;'i h'Hg@ dul a'G hi dl,t dy>aa h{ m b,u dul e.Fgi l.wB dr,Dy'G dl,tw"q ep;i ihg h{@ Rpl vHg dHh bda ;iPig h{ dw f>ow Lwag dHwq,pn h'r[ m

l'@ sgiz dryji Rpfi.a f>u dl>z ljdhWjV r,Dv'G vH[ dViS[ sg i"LVgdry l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G bjs[L ds,aj uJsj h{ dw hi Rpl uo[W.sgdul s[ Vjq Vjv #bwjvg sv$ LWs v,esj h{@ Rpl s[ qptg/f+ZjV/uo[sjidqag 5 `irig@ 1987 dsV rgirji Ljq s[ f>u ru[ aw blag`j s`ai

53

120

l+g bwjv a?a ljdhW \siLVg dcRpTg@ l+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali|drt[ fhp.yj s[S m dHl Rpfi.a lqP>h bwjvg sv F.e lqN[ ujSe[ ba[ wpNwp dsVJ dry f>u dl>z ljdhWjV dqv w[ L+'qSg bwjvg sv } dHw uo[W.sgs[ iPf dry fpVi edna wiVe[ m u[wi w'Hg drbwag dqag 5~2~87 a'GWjs bwjvg sv sj Vjq ria w[ bjfSg fjiBg Wiwiji i,tsj h{ uJ VrkWSjMsj h{ aJ Rpl } l+g bwjv a?a ljdhW s[ bjs[L ba[ f>ow ba[qV,ptg dh,aJ s[ dri'Zg lqdNbj ujr[ej m

V'B ^ dHlaig bwjvg sv dry qaF[s Vj h'S wjiV dHh bjs[L Rpl $a[vjeP Vhk m

/lhg ~/lhg\dl>z ljdhW de^ fPiV dl>z| \dl>z ljdhW f+'^ siLV dl>z ?jvlj|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\dl>z ljdhW ldr>si dl>z| \dl>z ljdhW ulr.a dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\dl>z ljdhW de^ wLqgi dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

dqag ^ 9~2~1987

hpwq

\1| f>ow H[waj s[ qV'io vHg L+'qSg bwjvg sv s[ H[wgwiV wiV l.W.Zgbwjvg sv s[ lF ZdCbJ s[ f+ZjVJ a'G dqag 5 `irig } Ljq s[f>u ru[ agw blag`[ F[uS vHg l+g bwjv a?a ljdhW a'G u' bjs[Lujig wgaj debj@ lpiuga dl>z WiVjvj blag`j Vj s[ w[ hpwq sgbr,Ddebj wiV sj s'Lg h{ m

54

121

\2| f>u dl>z ljdhWjV r,Dv'G wga[ uj ih[ H[waj IaVJ l.W.Zg lpiuga dl>zWiVjvj@ wPC@ wpl,a a[ q>s WyV W'v w[ dl>z ljdhWjV sg qhjVfsrgbJ s[ bfqjV sj s'Lg h{ m

\3| bjfS[ WyVJ a'G dtlw w[ ba[ bjfS[ r,Dv'G F[u[ f+agdVZ s[ dsrjH[dvtag drLrjl a'G qpVwi h' w[ lpiuga dl>z WiVjvj l+g bwjv a?aljdhW Vjv drLrjlzja sj s'Lg h{ m

\4| l+g bwjv a?a ljdhW r,Dv'G bwjvg sv s[ lF ZC[ F.e wiV s[b{vjV Rpfi.a rg lpiuga dl>z WiVjvj V[ ZC[ sg h'Gs ba[ bjfS[f+ZjV h'S sj sjbrj b?WjiJ ijhk wi w[ l+g bwjv a?a ljdhWs[ hpwq sg Rpv.zSj wgag@ f>ow H[waj s[ wju } l,B qjig ba[dl,t w"q dry dty'ajV@ fjB'ZjC ba[ bjfj~Zjfg fjRpS sj bfijZwqjdHbj h{ m

dHl vHg b,u blk lpiuga dl>z WiVjvj } Wa"i dl,t s[ aV?jhgbjwiji ds>Ds[ hJ m lpiuga dl>z WiVjvj dqag 11 `irig@ 1987 \29 qjzl.qa dW*qg 2045| dsV WpZrji spfdhi s[ s' ru[ dvtag lf,LBgwiVv{ w[ bjf l+g bwjv a?a ljdhW $a[ hjd;i h'r[@ Vhk aJ f>ow qdibjsjbVplji l+g bwjv a?a ljdhW bevg wjirjHg wiVe[ m

liW dl,t l.lji lpiuga dl>z WiVjvj Vjv l+g bwjv a?a ljdhWs[ bev[ hpwq aw w'Hg l.W.Z Vj i,Dt[ ba[ w'Hg dqvriaV Vj s[r[ m u'w'Hg f>o sj hpwq q>DV[ej@ Rph dVhjv h'r[ej ba[ ldaepiP hva~fva Rpls[lhjHg h'Se[ m

~/lhg ~/lhg\dl>z ljdhW de^ fPiV dl>z| \dl>z ljdhW f+'^ siLV dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\dl>z ljdhW de^ ldr>si dl>z| \dl>z ljdhW de^ ulr.a dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\dl>z ljdhW de^ wLqgi dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

122

imqI : 11-2-1987

sRI Akwl jI shwie ]

hukmnwmwsRI Akwl q^q swihb

] m: à ]pUry gur kw hukmu n mMnY Ehu mnmuKu AigAwnu muTw ibKu mwieAw ]Esu AMdir kUVu kUVo kir buJY Axhody JgVy diX Es dY gil pwieAw ]Ehu gl ProsI kry bhuqyrI Es dw boilAw iksY n BwieAw ]Ehu Gir Gir hµFY ijau rµn duohwgix Esu nwil muhu joVy Esu BI lCxu lwieAw ]gurmuiK hoie su Ailpqo vrqY Es dw pwsu Cif gur pwis bih jwieAw ]jo guru gopy Awpxw su Blw nwhI pMchu Ein lwhw mUlu sBu gvwieAw ]pihlw Awgmu ingmu nwnku AwiK suxwey pUry gur kw bcnu aupir AwieAw ]gurisKw vifAweI BwvY gur pUry kI mnmuKw Eh vylw hiQ n AwieAw ]Þ]

sRI Akwl q^q swihb v`ØloN is`KI dy vwDy leI qy pMQk ihqW ƒ snmuKr`K ky is`K kOm ivc peI Put qy duPyV ^qm krn Aqy jQybµdk eykqw qymnorQ nwl SRomxI AkwlI dl dy v`K v`K DiVAW dy muKIAW ƒ AhudyiqAwgx dw AwdyS jwrI kIqw igAw sI [ ijsƒ mMnx qoN surjIq isMGbrnwlw ienkwrI hoieAw hY [ ies ’qy 9 &rvrI 1987 ƒ jwrI kIqy hukmAnuswr surjIq isMG brnwlw qn^whIAw krwr id`qw igAw sI Aqy sRIAkwl q^q swihb dy hzUr 11 &rvrI 1987 dupihr do vjy ilKqIsp`StIkrn lY ky Awp hwizr hox dw hukm id`qw sI [ auh sRI Akwl q^qswihb swhmxy pyS nw ho ky hukm aulµGxw dw doSI hY :

siqgur swihbu Cif kY mnmuKu hoie bµdy dw bµdw ]

hux pRmwixq hY ik surjIq isMG brnwlw sRI Akwl q^q swihbdy AwdyS Anuswr Apxy DVy dI pRDwngI qoN AsqI&w nw dyx dw doSI hY [eykqw XqnW sµbµDI inrmUl qoN kUVy dUSn lw ky pMj isMG swihbwn dy mwnqy pRiqStqw Gtwaux dw doSI hY [

ausdy Byjy hoey pRqIinD ny pUrI qs`lI auprµq Awpxy dl dIAW syvwvWsRI Akwl q^q swihb ƒ smripq krn dw ilKqI bcn id`qw, ijs qoNmunkr ho ky surjIq isMG brnwlw sRI Akwl q^q swihb nwl DoKw qyivSvwsGwq dw doSI hY [ sRI Akwl q^q swihb dy swhmxy pyS hox qoN

55

123

ienkwr dw doSI hY [ Awpxy DVy dI hoNd qy AwpxI pRDwngI brkrwr r`Kxdw dwAvw kr ky gurU ky is`KW ivc Put pwaux dw Aqy sRI Akwl q^qswihb qoN AwkI hox dw Gor AprwDI hY [

mnmuK mUlhu BuilAw ivic lbu loBu Ahµkwru ]

surjIq isMG brnwlw dIAW auprokq pMQ ivroDI kwrvweIAW qyausdw ipClw Awcrn ijs rwh» sRI drbwr swihb qy puils hmly dI qn^whlvw ky Bu`l b^Swaux auprµq vI bwr bwr puils dw^l kr ky gurDwmWAqy sRI gurU gRMQ swihb jI dI Gor byAdbI krn dw AprwD hY, ƒivcwridAW hoieAW sp`St pRgt huµdw hY ik auh zwqI svwrQ ADIn gurUpRMQ qoN bymuK ho cu`kw hY [

nwnk mnmuKw nwlo qutI BlI ijn mwieAw moh ipAwru ]

sRI Akwl q^q swihb qoN AwkI hox, gurDwmW qy sRI gurU gRMQ swihbjI dy Apmwn krn Aqy is`K kOm ivc Put pwaux dy Gor AprwD ivcsurjIq isMG brnwlw ƒ pMQk rvwieqW qy ^wlsweI mrXwdw Anuswr is`KpMQ ivcoN ^wrj kIqw jWdw hY [

jo siqguir iPtky sy sB jgiq iPtky inq BµBl BUsy KwhI ]

sRI Akwl q^q swihb dI mohr AiDkwr hyT smUMh is`K mweI BweIƒ hukm hY :

ik auh surjIq isMG brnwlw nwl rotI-bytI dI sWJ nw r`Kx, pMQkstyj qoN nw bolx id`qw jwvy, hr Xog qrIky nwl ivroD kIqw jwvy, koeIimlvrqn qy sihXog nw krn [ jo koeI hukm dI aulµGxw krygw pMQ dwdoKI hovygw [

ieh sRI Akwl q^q swihb dw hukmnwmw hY, jo mMnygw inhwl hovygwAqy siqgurU ausdy hlq-plq shweI hoxgy [-/shI -/shI(isMG swihb ig: pUrn isMG) (isMG swihb pRo: drSn isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI AMØimRqsr sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(isMG swihb ig: kSmIr isMG) (isMG swihb ig: jsvµq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(isMG swihb ig: sivMdr isMG)

jQydwrq^q sRI kysgVH swihb, sRI Anµdpur swihb

124

imqI : 11-2-1987

hukm

sRI Akwl q^q swihb dy hukm dw aulµGx kr ky, ijnHW DiVAWdy muKIAW ny AsqI&y nh» Byjy, aunHW dlW dy smUMh AhudydwrW, mYNbrwn SRomxIgurduAwrw pRbµDk kmytI, AYm.AYl.eyz., AYm.pIz., Awid ƒ AwdyS id`qwjWdw hY ik auh 14-2-87 ƒ dupihr 12 vjy qIk SRomxI AkwlI dl dIv&wdwrI dw hl&nwmw Br ky Byjx [

sRI Akwl q^q swihb dw hukm nw mMnx kwrn Aqy sRI Akwl q^qswihb dy isMG swihbwn ivru`D kUV qy inrmUl pRcwr krn leI id`lI dwrCpwl isMG jo Awpxy Awp ƒ AkwlI dl (mwstr) dw pRDwn AKvWdwhY, qn^whIAw krwr id`qw jWdw hY Aqy AwdyS id`qw jWdw hY ik auh14-2-87 ƒ dupihr 12 vjy sRI Akwl q^q swihb dy hzUr ilKqIsp`StIkrn lY ky pyS hovy [

-/shI -/shI(isMG swihb ig: pUrn isMG) (isMG swihb pRo: drSn isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(isMG swihb ig: kSmIr isMG) (isMG swihb ig: jsvµq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(isMG swihb ig: sivMdr isMG)

jQydwrq^q sRI kysgVH swihb,

sRI Anµdpur swihb

56

125

imqI : 14-2-1987

sRI Akwl jI shwie ]

hukmnwmwsRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

sRI Akwl q^q swihb v`ØloN is`KI dy vwDy leI qy pMQk ih`qW ƒ snmuKr`K ky is`K kOm ivc peI Pu`t qy duPyV ^qm krn Aqy jQybµdk eykqw dymnorQ nwl SRomxI AkwlI dl dy v`K v`K DiVAW dy pRDwnW ƒ AhudyiqAwgx dw AwdyS jwrI kIqw igAw sI, ijsƒ mMnx qoN id`lI dw rCpwlisMG ienkwrI hoieAw [ ies ’qy 11 &rvrI 1987 ƒ jwrI kIqy hukm AnuswrrCpwl isMG qn^whIAw krwr id`qw igAw sI Aqy sRI Akwl q^q swihbdy hzUr 14 &rvrI 1987 dupihr 12 vjy ilKqI sp`StIkrn lY ky Awphwizr hox dy hukm dI aulµGxw dw doSI hY [ sRI Akwl q^q swihb dIhsqI qy AiDkwr ƒ cuxOqI dyx leI jo kUV pRcwr srkwrI swDnW rwh»AwrµiBAw hY, rCpwl isMG id`lI srkwr v`ØloN ausdw mohrI hox dw doSI hY [

siqgur swihbu Cif kY mnmuKu hoie bµdy dw bµdw ]

ies qoN pihlW vI auh sRI Akwl q^q swihb dI Av`ØigAw krndI Bu`l b^Sw ky qn^wh Bugq cu`kw hY [

hux pRmwixq hY ik id`lI dw rCpwl isMG :

(1) Awpxy DVy dI pRDwngI qoN AsqI&w nw dy ky sRI Akwl q^qswihb dy hukm aulµGx dw doSI hY [

(2) sRI Akwq q^q swihb dI srb-au~cqw qy AiDkwr Gtwaux AqyisMG swihbwn dI mwn-hwnI krn dw doSI hY [

(3) sRI Akwl q^q swihb ’qy pyS hox ’qy ienkwrI ho ky hukmaulµGx dw doSI hY [

Awpxy DVy dI hoNd qy pRDwngI kwiem r`K ky id`lI srkwr dI ^uSnUdIlYx leI is`KW ivc Put qy duPyV pwaux dw Gor AprwD kmw irhw hY AqygurU pMQ qoN bymuK ho cu`kw hY [

nwnk mnmuKw nwlo qutI BlI ijn mwieAw moh ipAwru ]

57

126

sRI Akwl q^q swihb dI mohr AiDkwr hyT rCpwl isMG ƒ pMQivcoN ^wrj kIqw jWdw hY [ smUMh is`K mweI BweI ƒ hukm hY ik auh id`lIdy rCpwl isMG nwl rotI-bytI dI sWJ nw r`Kx, pMQk styj qoN nw bolxid`qw jwvy, hr Xog qrIky nwl ivroD kIqw jwvy, koeI imlvrqx qysihXog nw krn [ jo koeI hukm dI aulµGxw krygw pMQ dw doKI hovygw [

ieh sRI Akwl q^q swihb dw hukmnwmw hY, jo mMnygw inhwl hovygwAqy siqgurU ausdy hlq-plq shweI hoxgy [

-/shI -/shI(isMG swihb ig: pUrn isMG) (isMG swihb pRo: drSn isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(isMG swihb ig: kSmIr isMG) (isMG swihb ig: jsvµq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(isMG swihb ig: sivMdr isMG)

jQydwrq^q sRI kysgVH swihb,

sRI Anµdpur swihb

3 P`gx sµmq nwnkSwhI 518, qQw sµmq ib¸mI 2043

imqI : 29-3-1988

sRI drbwr swihb sRI AMØimRqsr swihb jI dI drSnI ifauFI ivKypMj isMG swihbwn dI iek Aiq zrUrI iek`qrqw hoeI, ijs ivc hyTiliKAW gurmiqAW au~qy lµmI ivcwr qoN bwAd pRvwngI id`qI geI :

(1) purwqn pMj gRMQI ivc jo BweI mnI isMG jI vwlI sµpUrn rihrwsswihb hY, sRI hirmMdr swihb, sRI AMØimRqsr swihb ivKy pVHIjwvy [

58

127

(2) rihrws swihb jI dy Bog qoN bwAd sRI gurU gRMQ swihb jI dwmuKvwk ilAw jwvy [

(3) mUl mMqr swihb jI dw mMgl “nwnk hosI BI scu” qk aucwrnkIqw jwvy [

not : auprokq gurmiqAW ƒ lwgU krn vwsqy SRomxI gurduAwrw pRbµDkkmytI ƒ hdwieq kIqI jWdI hY [22

-/shI -/shIhY~f gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shIhY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

imqI : 5-12-1988

surjIq isMG (brnwlw) doSI ƒ sRI Akwl q^q swihb v`ØloN lweIgeI qn^wh :

(1) sRI Akwl q^q swihb jI dy s`Øjy h`Q dy Qµmly nwl bµnH ky pMjvwr mUl mMqr dy pwT auprµq do cOpeI swihb dy pwT krwey jwx [

(2) iek q^qI gl ivc ltkweI jwey ijs ivc gurU mhwrwj jIpwsoN Awpxy AprwD dI muAw&I dI jodVI kIqI geI hovy [ ijqnyidn szw (qn^wh) c`ldI rhy, ieh q^qI b^Sy jwx dI Ardwshox qk gl ivc hr smyN pweI r`ØKy [

(3) pMj sRI gurU gRMQ swihb jI dI piv`qr bwxI dy sRI AKMf pwTijQy Awqmw dI piv`qrqw qy blvwn hox leI krwey qy ^ud

-/shIjQydwr

q^q sRI kysgVH swihb,sRI An dpur swihb

59

22. SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI dI AMØiq®Mg kmytI dI aucycI iek`qrqw imqI 30-5-1988ƒ sRI AMØimRqsr ivKy hoeI, ijs ivc &Yslw kIqw igAw ik, “sRI hirmMdr swihb AMdrpihlI mirAwdw hI lwgU rhygI [ aus ivc koeI qbdIlI krn qoN pihlW isMG sBwvW,is`K sµprdwvW, bu`DIjIvIAW, is`K sµsQwvW dI rwey leI jwvygI [ auprµq SRomxI kmytIdw jnrl hwaUs pRvwngI dyvygw [”

(kulvµq isMG, SRomxI kmytI ƒ gRihx, jUn 1984, pMØny 155-56)

128

suxy [ sRI AKMf pwT swihb iek`Ty nh», iek qoN bwAd dUjw, dUjybwAd qIjw [

(4) aus qoN bwAd s`q (7) idn iksy vI gurduAwrw swihb ivKyjoiVAW, JwVU Aqy JUTy brqn mWjx dIAW iqMny syvwvW krnIAWzrUrI hn [

(5) ieh swrI l`gI qn^wh pUrI hox auprµq 1100/- golk,1100/- rupey dI dyg sRI hirmMdr swihb, 1100/- rupey dI dygqy 1100/- rupey golk sRI Akwl q^q swihb pwauxI lwzmI hY [

auprµq b^iSS leI Ardws kIqI jweygI, ies ƒ pMQ ivc SwmlkIqw jweygw [

-/shI -/shI(mohx isMG) (poR: drSn isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(kyvl isMG) (blbIr isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

imqI : 17-5-1989

doS

is`KI mrXwdw muqwbk isropwau iksy pMQk syvw jW mnu`KI syvw dy bdlyhI iksy ivAkqI ƒ id`qw jWdw hY [

pMQk pirvwr dIAW BwvnwvW dI kdr krnw hr iek pirvwr mYNbrdw &rz hY [ iek AYsy ivAkqI ijs ’qy iGRxq AprwDW dw ielzwm hYiPr ieh ielzwm vI mnu`KI ih`qW ivc kµm kr rhIAW ZYr-is`K S^sIAqWAqy jQybµdIAW ny ilKqI rUp ivc lwieAw hY [ is`K lokqµqrI Fµg ƒ mMndyhn [ ies leI lokqµqrI Fµg nwl hI pMQ aunHW zulmW ivru`D Awvwz auTwirhw hY [ kI aus ivAkqI ny AwpxI bygunwhI leI is`K pMQ dIAW BwvnwvW

-/shI(jgIr isMG pUhlw)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,

qlv fI swbo

60

129

ƒ sµquSt kIqw hY [ jy nh» qW AYsy ivAkqI ƒ isropwau dy ky qus» pMQkBwvnwvW dw inrwdr kIqw hY [

doSIAW dy sRI Akwl q^q swihb snmuK pyS hox ’qy suxweI geIqn^wh :

(1) pMj idn hr roz svyry sRI Awsw dI vwr dy Bog auprµq ArdwsqoN bwd gurduAwrw bµglw swihb, id`lI ivKy gl p`lw pw kysµgq ivc KVy hoxw Aqy Dwrnw nwl iek vwr ieh SbdpVHnw :

tofI mhlw á ]siqgur AwieE srix quhwrI ]imlY sUKu nwmu hir soBw icMqw lwih hmwrI ]1]rhwau]Avr n sUJY dUjI Twhr hwir pirE qau duAwrI ]lyKw Coif AlyKY CUth hm inrgun lyhu aubwrI ]1]sd bKisMdu sdw imhrvwnw sBnw dyie ADwrI ]nwnk dws sµq pwCY pirE rwiK lyhu ieh bwrI ]

auprµq sµgq dI hzUrI ivc iKmw mMgxI ik hy siqgurU Aqy gurUkI sµgq ! swfIAW Bu`lW dI iKmw b^SxI [

ipCly gunh siqguru bKis ley sqsµgiq nwil rlwvY ]

(2) hr roz iek GMtw lµgr ivc brqn mWjx dI syvw krnI [ hrroz pMj pwT jpujI swihb dy krny [

(3) pMjvyN idn 21-21 rupey dw gurduAwrw bµglw swihb ivKy hIkVwh pRswid krvw ky gMRQI isMG koloN sµgq ivc b^Sy jwxdI Ardws krnI [

ijnHW ƒ qn^wh lweI geI :

1. gurbcn isMG BweIAw2. Syr isMG3. gurbcn isMG sBrvwl4. iekbwl isMG5. Amr isMG

130

imqI : 1-4-1993

sRI Akwl q^q swihb dy AwdyS Anuswr q^q swihb ’qy pyS hoeyfwktr ipAwr isMG jI ny AwpxI ilKI pusqk ‘gwQw sRI Awid gRµQ’ ivclyauh swry ieqrwz Xog q`Q iek iek kr ky svIkwr kIqy hn ijnHW duAwrwauh sRI gurU gRMQ swihb jI dI pRmwxIkqw ’qy ikMqU pRMqU krn Aqy ies qrHWis`K jgq dI SrDw Bwvnw ƒ Tys lwaux dy doSI bxdy hn [

Awpxy doS svIkwr kridAW fwktr ipAwr isMG ny sRI Akwl q^qswihb jI dy hr &Ysly ƒ pUrn rUp ivc mMnx dI vcnbDqW drsweI hY [sRI Akwl q^q swihb ny Awpxy inAwSIl ibrd Anuswr aunHW dI iesBwvnw ƒ iDAwn ivc r`KidAW hyT ilKy muqwibk qn^wh nIXq kIqI hY :

(1) sRI gurU gRMQ swihb dI sµpwdnw nwl sµbµDq pwvn AsQwngurduAwrw sRI rwmsr swihb ivKy 40 idn iek pwT sRI jpujIswihb dw kIqw jwvy [

(2) iesy pwvn AsQwn au~qy 40 idn iek pwT sRI suKmnI swihbdw kIqw jwvy [

(3) iesy pwvn AsQwn au~qy 40 idn is`K sµgqW dy joVy JwVn dIsyvw kIqI jwvy [

(4) iesy pwvn AsQwn au~qy 40 idn JwVU dyx dI syvw kIqI jwvy [(5) swrI qn^wh pUrI hox qoN mgroN 101 rupey dI kVwh pRswid dI

dyg lY ky sRI Akwl q^q swihb ’qy pyS ho ky Ardws krvweIjwvy [

auprokq swrI kwrvweI qoN mgroN fwktr ipAwr isMG siqgurU jIAqy is`K sµgqW v`ØloN b^Sy jwx auprµq sur^rU ho jwxgy [ sRI Akwl q^qswihb dy ies inrxy auprµq A`j qoN mgroN ies pusqk bwry iksy iksmdI crcw pRY~s ivc jW iksy hor Fµg nwl sRI Akwl q^q swihb dI mnzUrIqoN ibnW iksy v`ØloN vI nw kIqI jwvy [

Zulwm gurU dw(mnjIq isMG)

AYkitMg jQydwr,sRI Akwl q^q swihb,

sRI AMØimRqsr

61

131

imqI : 26-1-1994

bUtw isMG,sµn 1984 ivc sRI drbwr swihb, sRI AMØimRqsr ivKy hoey UnI G`lUGwry

vyly, smyN dy srkwrI jwbrW v`ØloN sRI Akwl q^q swihb ƒ Fih FyrI krnauprµq aus smyN dI srkwr rwh» dubwrw auswrI dy ivSy ƒ lY ky aus smyNdy pMj isMG swihbwn ny kuJ AwdyS jwrI kIqy sn, ijnHW ƒ nzr-AMdwzkrn dy doS hyT quhwƒ pMQ iv`ØcoN ^wrj kr id`qw igAw sI [

A`j dubwrw sRI Akwl q^q swihb ’qy hwzr ho ky, AwpxIAW swrIAWBu`lW ƒ pUrn rUp ivc pRvwn krn Aqy aunHW ƒ b^Swaux leI, quhwfy,sRI gurU gMRQ swihb Aqy gurU pMQ A`gy pUrn smrpx ƒ iDAwn ivc r`KidAWquhwƒ pMj isMG swihbwn v`ØloN hyT ilKI qn^wh lweI jWdI hY :

(1) s`q idn inrµqr sRI hirmMdr swihb ivKy iek Sbd cONkI dwkIrqn suxnw hovygw [ aus auprµq sRI hirmMdr swihb Aqy sRIAkwl q^q swihb ivKy JwVU dI syvw krnI hovygI [

(2) ienHW idnW dy smyN dOrwn iksy vyly vI iek GMtw lµgr ivc BWfymWjx dI syvw krnI hovygI [

(3) iesy smyN dOrwn iksy vyly vI iek GMtw sµgqW dy joVy JwVn dIsyvw krnI hovygI [

(4) iesy smyN dOrwn iksy vyly vI iek GMtw sRI Akwl q^q swihbivKy bYT ky pwT qy ismrn krnw hovygw [

(5) ies ip`ØCoN iek iek h&qw bwkI cwr q^q swihbwn ’qy vI iehosyvw krnI hovygI [ id`lI dy iqMn ieiqhwsk gur-AsQwnW ’qyvI iqMn h&qy ieh syvw krnI hovygI [

(6) ieh swrI syvw sµpUrn krn auprµq sRI Akwl q^q swihb ivKysRI gurU gRMQ swihb jI dw sRI AKMf pwT krvw ky AwpxIAWBu`lW b^Svwaux leI Ardws krvweI jwvy [

(7) pMjW q^qW Aqy sRI hirmMdr swihb ivKy ¸mvwr 1100/- rupeydI kVwh pRswid dI dyg Aqy 1100/- rupey golk ivc pwauxdI syvw kIqI jwvy [

(8) ies swrI syvw dy Aw^rI idn sRI Akwl q^q swihb ivKyArdws krvwaux qoN pihlW sRI drbwr swihb dI sµpUrn

62

132

prkrmw ivc JwVU dyx dI syvw kIqI jwvy [ syvw dOrwn q^qIgl ivc peI rhy [

(9) A`j qoN hI gurU swihb dI b^SI bwxI Aqy bwxy dI pMQk mrXwdwdw pwlx pUrI qndyhI nwl kIqw jwvy [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hYØ`f gRMQI kwrjkwrI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

AqyjQydwr

q^q sRI kysgVH swihb,sRI Anµdpur swihb

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (kyvl isMG)hYØ`f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

imqI : 24-5-1994

rCpwl isMG,

(1) qus» Awpxw DVw, ijsdy nwl iml ky qus» pMQ ivroDI Aqy sRI Akwlq^q swihb Aqy jQydwr swihbwn dy ivru`D kwrvweIAW krdy rhy ho,ausƒ ibnW dyrI qoN Bµg kr ky pMQk muKDwrw ivc Swml hoieAw jwvy [

(2) A`j qoN bwAd koeI vI AYsI rwjsI jW hor srgrmI is`ØDy jW Ais`ØDyqOr ’qy nh» krnI, ijs nwl gurU pMQ ƒ nmoSI AQvw Apmwn dwswhmxw krnw pvy [

(3) bwkI rihMdI izMdgI mn bcn, krm krky sRI gurU gRMQ swihb AqygurU pMQ dw syvk bx ky syvw inBwauxI hovygI [

(4) ipClIAW Bu`lW dI pScwqwp Bwvnw vjoN rozwnw iek GMtw iek h&qyleI sRI hirmMdr swihb ivKy kIrqn suxnw hovygw [

(5) rozwnw iek GMtw iek h&qy leI joVy JwVn dI syvw krnI [

-/shI(joigMdr isMG vydWqI)

gRMQIsRI hirmMdr swihb,

sRI AMØimRqsr

63

133

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

(6) rozwnw iek GMtw iek h&qy leI gurU ky lµgr ivc BWfy mWjx dIsyvw krnI [

(7) auprokq swrI syvw do h&qy leI id`lI dy do ieiqhwsk gurduAwrwswihbwn ivKy inBwauxI [

(8) ieh swrI syvw smwpq hox auprµq sRI Akwl q^q swihb ivKy sRIgurU gMRQ swihb jI dw sRI AKMf pwT krvwaux [

(9) sRI AKMf pwT swihb dI smwpqI auprµq sRI Akwl q^q swihb ivKyAwpxIAW ipClIAW Bu`lW dI iKmw-jwcnw Aqy Biv`K ivc gurU dwinrml BYA Aqy ibbyk bu`DI dI pRwpqI leI sµgq ivc 1100/- rupeydI dyg sihq hwzr ho ky Ardws krvwxI [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

imqI : 2-6-1994

smu`Øcy is`K pMQ dy nwm sµdyS

rCpwl isMG nwm dw ivAkqI imqI 14 &rvrI 1987 ƒ sRI Akwlq^q swihb ivKy pMj isMG swihbwn v`ØloN is`K pMQ ivcoN ^wrj kIqw igAwsI [ pMQ ivcoN ^wrj krn dw kwrn hyT iliKAw sI :

(1) Awpxy DVy dI pRDwngI qoN AsqI&w nw dy ky sRI Akwl q^qswihb dy hukm aulµGx dw doSI hY [

(2) sRI Akwl q^q swihb dI srb-au~cqw qy AiDkwr Gtwaux AqyisMG swihbwn dI mwn-hwnI krn dw doSI hY [

(3) sRI Akwl q^q swihb ’qy pyS hox ’qy ienkwrI ho ky hukm

64

134

aulµGx dw doSI hY [ Awpxy DVy dI hoNd qy pRDwngI kwiem r`Kky id`lI srkwr dI ^uSnUdI lYx leI is`KW ivc Pu`t qy duPyVpwaux dw Gor AprwD kmw irhw hY Aqy gurU pMQ qoN bymu`K hocukw hY [

s`q swl qoN ip`ØCoN iesny Awpxy Awp ƒ is`K pMQ ivc Swml krnleI imqI 10 meI ƒ bynqI-p`qr iliKAw sI, ijs ivc iesny iliKAwsI ik mYN isMG swihbwn dy hr hukm dw pwlxw krWgw [

rCpwl isMG dy ies bynqI-p`qr ƒ iDAwn ivc r`KidAW pMj isMGswihbwn ny ivcwr-vtWdrw kIqw Aqy iesƒ sRI Akwl q^q swihb ivKyqlb kIqw [ ies dIAW ipClIAW pMQ ivroDI srgrmIAW bwry sp`StIkrnilAw igAw [ ies ip`ØCoN ies koloN pu`ØiCAw igAw ik pMj isMG swihbwnv`ØloN jo vI hukm lwieAw igAw, auh pRvwn krogy qW iesny pRvwn krnleI sRI gurU gRMQ swihb jI dI hzUrI ivc vcnbDqw pRgtweI [ ies auprµqisMG swihbwn ny ijqnI ku bu`DI gurU ny b^iSS kIqI, gurU BY ivc rihMØidAWsrb-sµmqI nwl &Yslw ilAw, ijhVw rCpwl isMG ny sRI Akwl q^qswihb ivKy juV bYTI sµgq dI hwzrI ivc pRvwn kIqw [

ipCly idn» pMj idn id`lI ivKy ies ivAkqI ny ies AwdyS dIpwlxw ibnW hIl-hujq dy kIqI [ pr aus ip`ØCoN ies dI bu`DI dy iB®St hojwx kwrn, ieh sRI Akwl q^q swihb ivKy gurU swihb Aqy gurU sµgqdI hzUrI ivc kIqy pRx qoN bymuK ho igAw [

gurU svwry ^wlsw jIE !ieh ivAkqI pihlW vI pMQ ivroDI srgrmIAW kwrn is`K sµgqW

ivc bdnwm sI [ isMG swihbwn ny iPr vI gurU hukm ik ‘gurU Srx Aweyƒ b^Sx smyN h`T nh» krnw’ dI pwlxw kridAW iesdy ipCly kukrmWAqy aus smyN dy isMG swihbwn v`ØloN ley &YsilAW ƒ iDAwn ivc r`KidAWieh AwdyS jwrI kIqw sI, ijsƒ nw mMn ky ieh ivAkqI gurU Aqy pMQv`ØloN iPtkwirAw igAw hY [

gurU hukm hY :

Duir mwry pUrY siqgurU syeI huix siqguir mwry ]jy mylx no bhuqyrw locIAY, n dyeI imlx krqwry ]sqsµgiq FoeI nw lhin, ivic sµgiq guir vIcwry ]koeI jwie imlY huix Enw no, iqsu mwry jmu jµdwry ]

(gauVI m: à)

so gurU hukm Anuswr smu`cI is`K sµgq pRqI ieh sµdyS hY ik ies gurUiPtky bymu`K ivAkqI ƒ mUMh nw lwaux [ swrIAW gurU nwnk nwm lyvw sµgqW,

135

is`K jQybµdIAW ies ƒ iksy vI Dwrimk jW pMQk srgrmI ivc iksy vIAsQwn ’qy Swml nw hox dyx [ pihly isMG swihbwn dy &Ysly ƒ brkrwrr`KidAW iesdI hr pMQk styj qoN inKyDI kr ky s^qI nwl Cyk id`qwjwvy [ ies nwl hr qrHW dI rotI-bytI dI sWJ qoV id`qI jwvy [ ies ivAkqIdy nwl dy kuJ ku sµswrk ibrqIAW vwly tukVboc gurU doKIAW ƒ vI cyqwvnIhY ik auh AwpxIAW pMQ ivroDI ibAwnbwzIAW Aqy srgrmIAW qoN bwzAw jwx, nh» qW gurU pMQ dI kropI qoN iksy qrHW vI bc nh» skxgy [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

imqI : 27-6-1994

fw: ipSOrw isMG,qus» Awpxy ivvwd-gRsq QIiss “d tYkst AYNf mIinMg Aw& Awid

gRMQ” sµbµDI sRI Akwl q^q swihb dy AwdyS Anuswr imqI 25 jUn ƒ q^qswihb ivKy pyS hoey [ is`K ivdvwnW dI sµgq rUp hwzrI ivc lµbI ivcwrauprµq qus» mn, bcn, krm krky sRI gurU gRMQ swihb sµbµDI Awpxy QIissivc kIqIAW geIAW Zlq ibAwnIAW ijhVIAW quhwƒ 5 doSW dy rUp ivcilKqI qOr ’qy id`qIAW geIAW, ƒ ilKqI rUp ivc svIkwr kIqw hY [ iessµbµDI sRI Akwl q^q swihb dy hr hukm A`gy isr Jukwaux dw vI ilKqIpRx kIqw hY [

quhwfy v`ØloN ilKy QIiss ivc id`qy ivcwrW ny sRI gurU gRMQ swihb ƒAwpxw jwgq-joq siqgurU mMnx vwilAW dy is`K ihridAW ƒ AiqAMqTys phuµcweI, ijsdw pRgtwvw dyS-ivdyS ivc v`sdy is`KW dIAW v`fIigxqI ivc sRI Akwl q^q swihb ivKy p`qrkwvW, sµdyiSAW Aqy pusqkW

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

65

136

rwh», ipCly lgBg fyF do swl qoN huµdw irhw hY [ is`K sµgq dIAW ienHWsu`cIAW Aqy gurU-ipAwr vwlIAW BwvnwvW dI sdw hI sRI Akwl q^qswihb rwh» qrjmwnI huµdI rhI hY [

iek is`K ivdvwn hox dy nwqy quhwfy koloN ieh aumId kIqI jWdIsI ik qus» pUrn qOr ’qy sRI gurU gRMQ swihb Aqy gurU pMQ ƒ smrpq hoky srb`q dy Bly leI ilKqW ilKdy, pRMqU hoieAw ies dy ault hI [ iesswrI pMQk siQqI ƒ snmuK r`KidAW sRI Akwl q^q swihb v`ØloN quhwfyleI hyT ilKy AwdyS jwrI kIqy jWdy hn :

(1) ies ivvwd-gRsq QIiss ƒ ies rUp ivc Awp nh» Cwpogy, nwhI iksy ƒ Cpvwaux dI iejwzq idaugy [

(2) is`K ivdvwnW v`ØloN ies QIiss ivc jo doS d`Øsy gey Aqy quhwƒilKqI rUp ivc id`qy gey hn Aqy ijnHW ƒ qus» ilKqI rUp ivcsvIkwr kIqw hY, aunHW ƒ isDWq, SbdwvlI jW pySkwrI dy p`ØØKoN,ies QIiss ivc ijQy ijQy vI AMØikq hn, aunHW ƒ pUrn BWq,nyk nIqI nwl k`ØFogy Aqy jy QIiss ƒ Biv`K ivc CpvwauxwhY qW ieh is`K kOm dIAW gurmiq AnuswrI BwvnwvW ƒ snmuKr`Kdy hoey, aus Anuswr hI Cpvwaugy [

(3) ipCly smyN ivc qus» jo lyK jW rcnwvW ienHW hI lIhW ’qyilKIAW hn, ijsdw crcw ivdvwnW ivc ho cu`kw hY, aunHW ƒqus» gurU pMQ dIAW BwvnwvW ƒ swhmxy r`Kdy hoey nh»Cpvwaugy [ Biv`K ivc vI ies qrHW dIAW ilKqW dI bjwey gurUpMQ dI cVHdI klw Aqy srb`q dy Bly dI Bwvnw ƒ snmuK r`Kky gurbwxI Aqy gurU ieiqhws dI Koj kridAW hoieAW, jwgq-joq sRI gurU gRMQ swihb Aqy gurU pMQ dIAW AsIsW dy pwqr bxogy [

quhwfy QIiss ivcly doSW ƒ snmuK r`Kdy hoey quhwƒ hyT ilKy Anuswrqn^wh lweI jWdI hY :

(1) gurU pwiqSwh dy dr qoN ibbyk bu`DI dI pRwpqI vwsqy sRI drbwrswihb ivKy imqI 27 Aqy 28 jUn ƒ iek iek GMtw kIrqnsrvx krnw hY [

(2) iek iek GMtw ienHW hI idnW ivc Awpxy in`qnym qoN ielwvwpMj pwT sRI jpujI swihb dy krny hn [

(3) ienHW hI idnW ivc gurU sµgq dI AsIs pRwpqI leI bwAddupihr is`K sµgqW nwl rl ky sRI drbwr swihb dI prkrmwdy ieSnwn dI syvw krnI hY [

137

(4) AmrIkw ivKy, ijQy quhwfw invws hY, auQoN dy gurduAwrw swihbivKy hwzr ho ky pMj AYqvwr sµgqW dy joVy JwVn dI syvw krnIhY [ iek iek GMtw gurbwxI dw kIrqn srvx krnw hY [ sRIjpujI swihb dy pMj pwT in`qnym qoN ielwvw ienHW idnW ivckrny hn [

auprµq sQwnk sµgq ivc hwzr ho ky gurduAwrw swihb dy gRMQI swihbpwsoN iKmw-jwcnw dI Ardws krvwauxI [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(Bgvwn isMG)

hY~f gRMQIsRI Akwl q^q swihb,

sRI AMØimRqsr

imqI : 9-1-1995

BweI gurmuK isMG jI,

vwihgurU jI kw ^wlsw ]vwihgurU jI kI &qih ]

quhwfy ilK ky pRkwSq krvwey gey suKmnI swihb dy gutky ivc bhuqswrIAW g`lW AYsIAW hn jo gurU pMQ dI gurmiq mrXwdw qoN iblkul aulthn [ imswl vjoN :

(1) qus» suKmnI swihb dy gutky dy AwrµB ivc bwbw eISr isMG dIqsvIr CpvweI hY [

66

138

(2) qus» kwlpink qukbµdI vwlI k`cI bwxI ƒ gurbwxI dy brwbrilK ky aus rwh» mUMh mMgIAW murwdW imlx dI mnGVq g`lpRcwrI hY [

(3) qus» sRI gurU Arjn dyv jI rwh» aucwrn kIqI Aqy aunHW v`ØloNAwp hI sRI gurU gRMQ swihb ivc drj krvweI sRI suKmnI swihbdI bwxI ƒ AwpxI mrzI dw rUp dy ky rhwau dI quk ƒ hrAstpdI nwl drj kIqw hY [

(4) gurU swihb ny ikqy vI AMkW ƒ SbdW dy rUp ivc bwxI AMdrnh» ilKvwieAw [ pr qus» AwpxI mrzI Anuswr hI AYsw hrAstpdI dy ArµBk slok qoN pihlW kIqw hY [

(5) suKmnI swihb ivc siqgurU jI ny ikqy vI siqnwm sRI vwihgurUnh» iliKAw [ pr qus» auh vI AwpxI m`q Anuswr drj krid`qw hY [

auprokq mnm`qI kwrvweI gurU swihb dI Dur kI bwxI ivc AwpxImnu`KI soc Aqy hoCI isAwxp dw pRgtwvw hY, jo sµgqW ƒ guµmrwh krnleI aunHW au~qy TosI geI hY ijsƒ iksy qrHW vI nzr-AMdwz nh» kIqwjw skdw [ so ies sµbµDI Awpxw sp`StIkrn dyx leI imqI 19 jnvrI1995 idn vIrvwr svyry ds vjy sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMGswihbwn dy snmuK pyS hovo [ AYsw nw krn dI sUrq ivc pMQk mrXwdwAnuswr kwrvweI kIqI jwvygI [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(Bgvwn isMG)

hY~f gRMQIsRI Akwl q^q swihb,

sRI AMØimRqsr

139

imqI : 23-1-1995

mhµq mnjIq isMG,

vwihgurU jI kw ^wlsw ]vwihgurU jI kI &qih ]

jµmU-kSmIr dIAW is`K sµgqW v`ØloN ilKqI Aqy zbwnI qOr ’qyquhwfIAW srgrmIAW dI jwxkwrI sRI Akwl q^q swihb ivKy ByjI geI [sµgqW v`ØloN quhwfy ’qy keI pRkwr dy gurmiq mrXwdw Anuswr krm nw krndy doS lwey gey [ aunHW doSW bwry sp`StIkrn dyx leI quhwƒ sRI Akwlq^q swihb dy pMj isMG swihbwn ny 18-1-95 ƒ hwzr hox dw AwdySid`qw sI [ qusW AwpxI Asur`ØiKAw ƒ AwDwr bxw ky sRI Akwl q^q swihbivKy pMj isMG swihbwn dy snmuK pyS hoxw Xog nw smiJAw [ ijs krkyquhwƒ imqI 19-1-95 ƒ dubwrw sRI Akwl q^q swihb ivKy pyS hox dwAwdyS pMj isMG swihbwn v`ØloN id`qw igAw [ ies AwdyS dw iPr dubwrwquhwfy v`ØloN pwlx nh» hoieAw [ ieh iek is`K v`ØloN sRI Akwl q^q swihbdI mwx-mrXwdw dI aulµGxw hY [ ies kwrn quhwƒ pMj isMG swihbwn v`ØloNgurU pMQ dw qn^whIAw krwr id`qw jWdw hY [ iesy AYlwn qoN bwAd qus»imqI 24-1-95 ƒ svyry 9 vjy sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr ho kypihlW id`qy AwdySW Anuswr pyS nw hox dy kwrn sp`St kro [ AwdyS nwpwlx dI sUrq ivc pMj isMG swihbwn v`ØloN pMQk mrXwdw Anuswr sRIAkwl q^q swihb qoN AglI kwrvweI kIqI jwvygI [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

67

140

imqI : 3-2-1995

mhµq mnjIq isMG,ipCly idn» jµmU-kSmIr dIAW ku`J is`K sµgqW v`ØloN quhwfy sµbµDI

Dwrimk mrXwdw dI aulµGxw sµbµDI jwxkwrI phuµcI sI [ ijs sµbµDIsp`StIkrn dyx leI quhwƒ imqI 9 jnvrI 1995 ƒ pMj isMG swihbwnrwh» sRI Akwl q^q swihb ivKy imqI 18 jnvrI ƒ hwzr hox dw ilKqIAwdyS id`qw sI [ quhwfy inXq smyN ’qy nw phuµcx krky quhwƒ iPr dubwrwimqI 19 jnvrI ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr hox dw ilKqIAwdyS ByijAw igAw [ pr quhwfy iPr vI hwzr nw hox krky quhwƒ hukmAdUlI leI qn^whIAw krwr id`qw igAw sI Aqy imqI 3 &rvrI ƒ hwzrhox dw hukm kIqw igAw sI [ A`j quhwfy hwzr hox ’qy quhwfy Aqy quhwfynwl AMØimRq-sµcwr ivc Swml hox vwly ivAkqIAW nwl ivcwr-vtWdrwkrn auprµq ieh sp`St hoieAw ik qus» hyT ilKIAW g`lW krky gurU pMQdI mrXwdw dI aulµGxw dy doSI ho :

(1) qus» sRI Akwl q^q swihb qoN pMj isMG swihbwn dI hukmAdUlI krn dy doSI ho [

(2) qus» gurU ^wlsw pMQ v`ØloN inrDwrq AMØimRq dw bwtw iqAwrkrn Aqy AMØimRq AiBlwKIAW ƒ AMØimRq Ckwaux dI mrXwdwdI aulµGxw dy doSI ho [

(3) bIbI AMØibkw isMG, ijhVI ik quhwfy d`sx Anuswr AMØimRqDwrIhY, pr quhwfy nwl hI fyry quhwfy ibAwn Anuswr quhwfI b`cIdy rUp ivc rihMØidAW auh ‘ibaUtI pwrlr’ Bwv nweI dI dukwnclw rhI hY, jo ik aus ieiqhwsk Dwrimk AsQwn dI Dwrimkmwx-mrXwdw dI aulµGxw hY Aqy is`K sµgqW leI vI nmoSIdw kwrn hY [ qus» aus nwl hux qk ausƒ ies qrHW krn dIAwigAw dyx dy doSI ho [

quhwfy ienHW doSW ivc hor vI vwDw ho jWdw hY, jdoN qus» is`K pMQdy AsQwn dy muKI pRbµDk hox dy nwqy ienHW doSW dy BwgI ho [ quhwfy ienHWdoSW kwrn quhwƒ pMj isMG swihbwn v`ØloN hyT ilKI qn^wh lgweIjWdI hY :

68

141

(1) qus» iek h&qy leI sRI hirmMdr swihb, sRI AMØimRqsr ivKyrozwnw iek GMtw kIrqn suxnw hovygw [

(2) qus» iesy hI smyN dOrwn rozwnw iek GMty leI gurU rwmdws lµgrivKy brqnW dI syvw krnI hovygI [

(3) qus» iesy smyN dOrwn iek GMtw joiVAW dI syvw krnI hovygI [(4) ies auprµq jµmU-kSmIr dy gur-AsQwnW ’qy 33 idn ieho syvw

nym nwl krnI hovygI [

ies auprµq sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr ho ky AwpxIAWipClIAW Bu`lW dI iKmw-jwcnw leI Ardws krvwauxI hovygI [

ienHW 40 idnW ivc fyry dy muKI pRbµDk jW Dwrimk muKI vjoN koeIDwrimk srgrmI krn dI AwigAw nh» hovygI [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

nµ: 488/A/95 imqI : 6-2-1995

smu`Øcy dyS ivdyS dy CwpkW-pRkwSkW dy nwm AwdyS

sRI Akwl q^q swihb v`ØloN smu`Øcy CwpkW-pRkwSkW dy nwm iehhdwieq jwrI kIqI jWdI hY ik auh gurbwxI dy gutikAW-poQIAW ƒ CwpxjW pRkwSq krn/krwaux smyN pUrn sucyqqw qoN kµm lYx [ gurbwxI dy iksyvI gutky jW poQI ƒ Cwpx smyN gurU swihb jW iksy swDU mhwqmw lyKkAwid dI &oto nw CwpI jwvy [ ies dy nwl hI gutky jW poQI dy AwrµB ivcqqkry qoN ibnW, koeI AYsI BUimkw nw ilKI jwvy jo gurbwxI jW gur-ieiqhws ƒ gurmiq isDWqW qoN lWBy iljwx vwlI hovy [ gurU sµgqW dIAW

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

69

142

gurmiq AnuswrI BwvnwvW ƒ mu`K r`KidAW ies AwdyS dw s^qI nwl pwlxkIqw jwvy [ smUMh guris`K sµgqW pRqI vI ieh inmrqw sihq sµdyS hY ikAYsIAW mnmqW qoN sucyq rihx [ gurU Gr dy rwgI, gRMQI, FwfI, pRcwrkies pRqI sµgqW ƒ pRyrnw idMdy rihx [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

imqI : 6-2-1995

BweI gurmuK isMG,quhwfy v`ØloN gurbwxI Aqy in`qnym, suKmnI swihb Aqy suµdr gutky

ivc kIqIAW mnm`qI kwrvweIAW dI sUcnw sRI Akwl q^q swihb phuµcI,ijs dy sµbµD ivc quhwƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy 3 &rvrI ƒ hwzrhox dw AwdyS id`qw igAw sI [ q^q swihb ivKy pyS hox auprµq qus»AwpxIAW ienHW Bu`lW ƒ ilKqI rUp ivc svIkwr kridAW ies sµbµDI pMjisMG swihbwn dy hr AwdyS dw pwlx krn dw vcn id`qw sI [ quhwfysµbµDI isMG swihbwn ny hyT ilKy Anuswr &Yslw ilAw hY :

(1) qus» in`qnym dy gutky dI BUimkw ivc pMnw 37 au~qy sRI gurU goibMdisMG jI v`ØloN KMfy bwty dy AMØimRq sµcwr dy isDWq qy ieiqhwsƒ mUloN hI bdl id`qw hY [

(2) qus» gurbwxI dy SbdW dy AwrµB ivc Awpxy koloN hI ‘auAM’ SbddI vrqoN kr ky gurbwxI dI piv`qrqw ƒ Bµg kIqw hY [

(3) qus» gurbwxI dy gutikAW ivc gurbwxI dI ilKx ivDI ƒ gurUjugq qoN ault jw ky AwpxI mrzI Anuswr bdilAw hY [

(4) qus» gurbwxI dy gutikAW ivc mnGVq qukbµdI ilK ky aus

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

70

143

dI isDI krn dw izkr kr ky gurbwxI dI srv-au~cqw ƒApmwnq kIqw hY [

quhwfy ienHW doSW ƒ snmuK r`KidAW quhwƒ pMj isMG swihbwn v`ØloNhyT ilKI qn^wh lweI jWdI hY :

(1) qus» pMdrW idn rozwnw sRI hirmMdr swihb ivKy iek GMtw kIrqnsrvx krnw hovygw [

(2) qus» iesy hI smyN dOrwn rozwnw iek GMtw sµgqW dy joVy JwVndI syvw inBwaugy [

(3) qus» ies smyN dOrwn iek GMtw gurU rwmdws lµgr ivKy brqnmWjx dI syvw krogy [

(4) auprµq iek h&qw ieho syvw iksy vI hor gur AsQwn ’qykrnI hovygI [

ies swrI syvw auprµq sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr ho kyipClIAW Bu`lW dI iKmw-jwcnw dI Ardws krwauxI hovygI [

quhwfy v`ØloN Cpwey swry doS-pUrn gutikAW ƒ A`j qoN bwAd CwpxjW Cpwaux jW vycx ’qy pUrn pwbµdI hY [ A`j qoN bwAd iksy vI gurbwxIdy gutikAW ivc iksy vI qrHW dI BUimkw nh» ilKI jwvygI [

A`j qoN bwAd gurbwxI dy gutikAW ivc iksy vI gurU swihb jWiksy vI swDU mhwqmw dI &oto nh» CwpI jwvygI [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI AMØimRqsr sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

imqI : 15-9-1995

gurduAwrw sRI KfUr swihb ivKy imqI 14 sqµbr sRI gurU AMgd swihbjI dy gurqwg`dI purb dy suBwgy smyN SRomxI AkwlI dl dy AwgUAW v`ØloNmMdBwgI kwrvweI kIqI geI, ijsny gurU kIAW sµgqW dy ihridAW ƒ Aiq

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

71

144

pIVq kIqw hY [ aunHW pMQk khwaux vwilAW ny sRI gurU gRMQ swihb jI dI hzUrIivKy iek dUjy ƒ mMdy bol hI nh» boly, sgoN iGnwauxy qrIky nwl h`ØQo-pweI vIkIqI Aqy iek dUjy dy is`KI srUp dw Apmwn vI kIqw [ AkwlI AwgUAW AqyaunHW dy swQIAW dI haumY Aqy DVybwzI ADIn kIqI geI mnmqI kwrvweI ijQyis`K SrDwlUAW dy mnW ƒ duKI krn vwlI hY, auQy gurU gRMQ Aqy gurU pMQ dysiqkwr qy mrXwdw dI Gor aulµGxw hY [ isMG swihbwn v`ØloN ies inKyDI dIkwrvweI dw gµBIr noits lYNidAW ieh mihsUs kIqw igAw ik ShIdW dIjQybµdI khy jWdy SRomxI AkwlI dl dy pRDwn v`ØloN ieh kwn&rµs sRI gurU gRMQswihb jI dI hzUrI ivKy s`dI geI sI, ies leI ies Gtnw dI is`DI izMmyvwrIsR: pRkwS isMG bwdl ’qy AwauNdI hY [ isMG swihbwn v`ØloN sR: pRkwS isMG bwdlleI ieh cyqwvnI hY ik auh SRomxI AkwlI dl dIAW pMQk mwx-mrXwdwvWmn, bcn, krm krky pUrn rUp ivc Awp pihrw dyx Aqy nwl Awpxy swQIAWƒ AYsw krn leI s^qI nwl kwrvweI krn [ dUjy pwsy sR: rxjIq isMGbRhmpurw Aqy sR: rxjIq isMG C`jlv`fI ies byAdbI leI is`ØDy izMmyvwr hoxkrky 20 sqµbr idn buDvwr 12 vjy dupihr sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzrhox [ nwl hI gurU kIAW is`K sµgqW leI inmrqw sihq ieh sµdyS hY ik pMQkeykqw qy pMQ dI cVHdI klw leI Ardws bynqI krn Aqy iek dUjy dIizMdwbwd murdwbwd krwaux vwilAW nwl KVn qoN guryz krn [ ienHW pMQkkhwaux vwilAW ƒ iek dUjy dI bdKohI qoN rokx leI mjbUr krn [

gurU pMQ dw dws :-/shI -/shI(crn isMG) (mnjIq isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI AMØimRqsr sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

imqI : 20-9-1995

sR: rxjIq isMG C`jlv`fI,gurduAwrw sRI KfUr swihb ivKy sRI gurU gRMQ swihb jI dI hzUrI ivc

AkwlI khwaux vwilAW ny AwpsI mwr-kutweI Aqy iek dUjy dy is`KI srUp

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

72

145

dI byAdbI kIqI [ gurU gMRQ swihb ƒ pRkwSmwn kr ky aunHW dy snmuK iesqrHW dI mnmq lok-pRlok dy suKdwqy jwgq-joq gurU dI Gor byAdbI hY,ijsny gurU kI isK-sµgq dy ihridAW ƒ Aiq pIVq kIqw hY [ ies qrHWdI ADrmI ibrqI ƒ is`K pMQ ivc koeI QW nh» hY [ qus» ies mMdBwgIGtnw ivc mOky dy gvwhW Anuswr is`ØDy qOr ’qy izMmyvwr ho [ gurU pMQ dIDwrimk pRMprw Anuswr syvw sqsµg rwh» hI ies AprwDI ibrqI ƒ T`lHpwaux dw pMQk ivDwn hY [ so ies Anuswr pMj isMG swihbwn v`ØloN hyTilKI qn^wh lgweI jWdI hY :

(1) qus» s`q idn gurduAwrw sRI goieMdvwl swihb ivKy AMØimRq vylysRI gurU gRMQ swihb dy pRkwS dI syvw ivc Swml hovogy [

(2) Awpxy in`qnym qoN ielwvw AMØimRq vyly iek GMtw kIrqn sRvxkrnw [

(3) idn smyN iek GMtw lµgr dy BWfy mWjx dI syvw krnI [(4) iek GMtw sµgqW dy joiVAW dI syvw krnI [(5) iek pwT suKmnI swihb dw krnw [(6) ieho syvw Agly s`q idnW ivc gurduAwrw bwbw bkwlw swihb

ivKy krnI hovygI [(7) ies auprµq ieho syvw Agly s`q idnW ivc q^q sRI kysgVH

swihb ivKy krnI hovygI [(8) ie`kI idnW dI ieh syvw pUrI hox auprµq sRI Akwl q^q swihb

ivKy sRI AKMf pwT swihb krvwauxw Aqy ipClIAW Bu`lW dImuAw&I dI Ardws krvwauxI [

(9) Ardws smyN iek sO iek rupey dI kVwh pRswid dI dyg Byt krnI [

-/shI -/shI(crn isMG) (mnjIq isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(Bgvwn isMG)

hY~f gRMQIsRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

146

imqI : 20-9-1995

s: rxjIq isMG bRhmpurw,gurduAwrw sRI KfUr swihb ivKy, sRI gurU gRMQ swihb jI dI hzUrI ivc

AkwlI khwaux vwilAW ny AwpsI mwr-kutweI Aqy iek dUjy dy is`KI srUpdI byAdbI kIqI [ sRI gurU gMRQ swihb ƒ pRkwSmwn kr ky aunHW dy snmuK iesqrHW dI mnmq lok-pRlok dy suKdwqy jwgq-joq gurU dI Gor byAdbI hY, ijsny gurU kI is`K sµgq dy ihridAW ƒ Aiq pIVq kIqw hY [ ies qrHW dI ADrmIibrqI ƒ is`K pMQ ivc koeI QW nh» hY [ qus» ies mMdBwgI Gtnw ivc mOkydy gvwhW Anuswr is`ØDy qOr ’qy izMmyvwr ho [ gurU pMQ dI pRMprw Anuswr syvwsqsµg rwh» hI ies AprwDI ibrqI ƒ T`lH pwaux dw pMQk ivDwn hY [ soies Anuswr pMj isMG swihbwn vjoN hyT ilKI qn^wh lweI jWdI hY :

(1) qus» s`q idn gurduAwrw cohlw swihb ivKy AMØimRq vyly sRI gurUgRMQ swihb dy pRkwS dI syvw ivc Swml hovogy [

(2) Awpxy in`qnym qoN ielwvw AMØimRq vyly iek GMtw kIrqn sRvxkrnw [

(3) idn smyN iek GMtw lµgr dy BWifAW ƒ mWjx dI syvw krnI [(4) iek GMtw sµgqW dy joiVAW dI syvw krnI [(5) iek pwT suKmnI swihb dw krnw [(6) ieho syvw Agly s`q idnW ivc gurduAwrw bIV bwbw bu`Fw swihb

ivKy krnI hovygI [(7) ies auprµq ieho syvw s`q idnW ivc q^q sRI dmdmw swihb

ivKy krnI hovygI [(8) ie`kI idnW dI ieh syvw pUrI hox auprµq sRI Akwl q^q swihb

ivKy sRI AKMf pwT swihb krvwauxw Aqy ipClIAW Bu`lW dImuAw&I dI Ardws krvwauxI [

(9) Ardws smyN iek sO iek rupey dI kVwh pRswid dI dyg Byt krnI [

-/shI (crn isMG) -/shI (mnjIq isMG)gRMQI, sRI hirmMdr swihb jQydwr, sRI Akwl q^q swihb-/shI (joigMdr isMG vydWqI) -/shI (kyvl isMG)gRMQI, sRI hirmMdr swihb jQydwr, q^q sRI dmdmw swihb

-/shI (Bgvwn isMG)hY~f gRMQI, sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

73

147

imqI : 20-9-1995

isMG swihbwn ny gurU gRMQ swihb dI byAdbI nwl sµbµDq is`K sµgqWdIAW BwvnwvW ƒ gµBIrqw nwl lYNidAW ieh mihsUs kIqw hY ik SRomxIAkwlI dl ivc AwieAw AYsw Avyslwpx pMQk p`K qoN iek gµBIr cuxOqIhY ijsƒ iksy qrHW vI nzr-AMdwz nh» kIqw jw skdw [ so SRomxI AkwlIdl dy pRDwn sR: pRkwS isMG bwdl smyq swry hI AkwlI muKIAW ƒ iesdyleI cyqwvnI hY ik auh ibnW dyrI qoN AYsI ZYr-pMQk ibrqI ƒ T`lH pwauxleI sB qoN pihlW Awpxy Awp ’qy pMQk mwx-mrXwdw dw kuµfw lwaux,iPr pwrtI ivcly AYsI ibrqI vwly Ansr ivru`D s^q kwrvweI krn [iek`Ty ho ky pwrtI dy pRMprk pMQk srUp ƒ kwiem r`Kx leI vcnb`D hoxqW ik Biv`K ivc pMQ ƒ pIVq krn vwlI AYsI koeI vI Gtnw nw vwpry [

-/shI -/shI(crn isMG) (mnjIq isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

imqI : 25-9-1995

gurU svwry pRo: gurmuK isMG jI, ijnHW ƒ imqI 18 mwrc, 1887 ƒ qqkwlsmyN dy sRI Akwl q^q buµgy Aqy sRI drbwr swihb dy pujwrIAW msµdW nyeIrKw v`s pMQ ivcoN Cyk id`qw sI, iek cVHdI klw vwly pMQ syvk sn [aunHW ny aus ibKVy smyN ivc q`q gurmiq dy pRcwr pRswr dI lihr clweIjdoN ^wlsw pMQ dy gur-AsQwn bRwhmxvwdI soc ivc burI qrHW gRsy hoey

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

75

74

148

sn [ gurU swihbwn dI b^SI gurmiq mrXwdw bhuq h`d qk Alop ho geIsI [ smyN dI AMgryz hkUmq ny drbwr swihb Aqy nnkwxw swihb ieiqAwidieiqhwsk gur-AsQwnW ’qy kwbz msµdW pujwrIAW dI ipT Tok ky pMQkBwvnwvW dI pRvwh nw kridAW aunHW qoN mnmqI kwrvweIAW jwrIrKvweIAW hoeIAW sn [ ijs kwrn gurU pMQ ivc ros dI lihr vDxI SurUhoeI [ iesdy nqIjy vjoN smW pw ky sRI nnkwxw swihb, jYqo, gµgsrieiqAwid AsQwnW ’qy gurU ky is`KW ƒ gurDwmW dI piv`qrqw leI ShIdIAWpwauxIAW peIAW [ eysy qrHW hI sRI drbwr swihb ivKy ig: idq isMG AqypRo: gurmuK isMG jI ƒ msµdW pujwrIAW dI kropI dw iSkwr hoxw ipAw sI [

A`j jdoN gurU ^wlsw pMQ ny “^wlsw jI ky bolbwly” leI gurU dIAWb^SIAW AwpxIAW ^wlsweI pRMprwvW rwh» q`q gurmiq ƒ pRcwrn qypRswrx dw &Yslw ilAw hY Aqy pMQ dI cVHdI klw leI hr kwrj Kyqrivc Gwlxw Gwlx vwly guris`KW ƒ pMQ dI pRqIinD sµsQw SRomxIgurduAwrw pRbµDk kmytI ny gurU sµgq dIAW ipAwr AsIsW rwh» snmwinqkrn dw au~dm kIqw hY qW AYsy suBwgy smyN pMj isMG swihbwn pRo: gurmuKisMG jI ƒ vI pUrI qrHW inrdoS Aqy gurU pMQ dw s`cw su`cw syvk jwxidAWaunHW ƒ Akwl clwxy auprµq snmwinq krvwaux dw &Yslw kIqw hY [ isMGswihbwn q^q sRI Akwl buµgy rwh» ley gey duKdweI &Ysly ’qy Kyd pRgtkridAW sm`ucI ^wlsw swD sµgq ƒ AYsI gurmuK Awqmw dy gurU crnW ivcsdIv invws leI jodVI dw sµdyS idMdy hn [

-/shI -/shI(joigMdr isMG) (mnjIq isMG)hYØ`f gRMQI jQydwrscKMf q^q sRI hzUr swihb, sRI Akwl q^q swihb,nµdyV sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(Bgvwn isMG)

hY~f gRMQIsRI Akwl q^q swihb,

sRI AMØimRqsr

149

imqI : 9-2-1996

gurmiq isDWqW dI rOSnI ivc gurU Gr AMdr iesqrI purS ƒ brwbrdw mwn siqkwr id`qw igAw hY [ iesy leI gur-AsQwnW ivKy pUjw pwTsyvw ismrn dy AiDkwr vI hr guris`K pRwxI mwqr ƒ ie`Øko ijhy hI hn [iesy gur-isDWq ƒ snmuK r`KidAW pMj isMG swihbwn v`ØloN is`K pMQ dySRomxI AsQwn scKMf sRI hirmMdr swihb ivKy guris`K mweI BweI ƒ AMØimRqvyly dy ieSnwn dI syvw krn dI AwigAw id`qI jWdI hY [ mYnyjr sRI drbwrswihb ƒ ies dy leI hdwieq kIqI jWdI hY ik hyT ilKIAW SrqW dIs^qI nwl pwlxw kridAW ibnW dyrI qoN loV»dy pRbµD kIqy jwx [

(1) syvw krn vwly purS Aqy bIbIAW swbq sUrq AMØimRqDwrIiqAwr-br-iqAwr hox [

(2) bIbIAW syvw vyly isr ƒ p`ky qOr ’qy F`kx dw pRbµD kr ky AwauxAqy isr ’qy nIlIAW cuµnIAW lY ky Awaux [

(3) purS isr ’qy nIly rµg dIAW pUrIAW dsqwrW sjw ky Awaux [(4) swry purS iesqrIAW syvw vyly ic`tI puSwk pihn ky Aqy kysrI

kmrk`sw sjw ky Awaux [(5) syvw smyN bIbIAW Awpxy pirvwr dy iek purS mYNbr ƒ nwl lY

ky Awaux [(6) syvw vwly pRymIAW dI aumr qIh swl qoN aupr hovy [(7) pRbµDk-jnW v`ØloN syvw sµbµDI bxwey inXmW dI pwlxw dI

vcnb`Dqw zrUrI hY [23

-/shI (mohx isMG) -/shI (mnjIq isMG)hYØ`f gRMQI, sRI hirmMdr swihb jQydwr, sRI Akwl q^q swihb

-/shI (joigMdr isMG vydWqI) -/shI (kyvl isMG)gRMQI, sRI hirmMdr swihb jQydwr, q^q sRI dmdmw swihb

-/shI (Bgvwn isMG)hY~f gRMQI, sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

23. Dwrimk slwhkwr kmytI dI pMjv» iek`qrqw 9 mwrc 1940 ƒ ShId is`K imSnrIkwlj AMØimRqsr ivKy hoeI ijs ivc jQydwr mohx isMG, BweI lwB isMG, pRo. gµgwisMG qy pRo. qyjw isMG Swml hoey qy inmnilKq mqw pws kIqw :

hirmMdr swihb qy bIbIAW dw kIrqn—sRI hirmMdr swihb ivKy bIbIAW dy kIrqn bwrymwmlw pyS ho ky ivcwr auprµq pRvwn hoieAw ik, “bIbIAW ƒ kIrqn dI auho ijhI K`ulHhoxI cwhIdI hY, ijho ijhI purSW ƒ hY [” (fw. ikrpwl isMG (sµ), pMQk mqy, pMnw 18)

76

150

imqI : 9-2-1996

ipCly idn» mwlvy dw hirmMdr swihb bxwaux Aqy sRI Akwl q^qswihb isrjx dIAW A^bwrW ivc CpIAW ^brW ny is`K sµgqW ivc bycYnIpYdw kIqI hY [ SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI rwh» sRI Akwl q^q swihbivKy guris`KW ny ies pRqI ros dw pRgtwvw kIqw hY [ gurU nwnk gurU goibMdisMG jI dy swjy ^wlsw pMQ ƒ Awey idn iksy gu`JI swizS ADIn v`K-v`K FµgW nwl guµmrwh Aqy Apmwinq krn dw inrµqr kukrm kIqw jwirhw hY, ijs ƒ iksy vI hwlq ivc brdwSq nh» kIqw jw skdw [ bwbwblvµq isMG ishoVy vwly swD dy nwm ’qy Cpy ies ibAwn pRqI smUh guris`KWƒ sUicq kIqw jWdw hY ik auh AYsy mnmqI pRcwr krn vwilAW ƒ hrFµg nwl pCwVn [ hr gurU nwnk nwm lyvw guris`K Awpo Awpxy pirvwrWivc rozwnw ku`J smW gur-ieiqhws qy gurbwxI pVHn-suxn ivc lwauxqW ik hr pwsy gurmiq cyqnw dI lihr pYdw kIqI jw sky Aqy ies qrHWgurU ^wlsw pMQ ivc vµfIAW pwaux vwly pRcwr ƒ TlH pweI jw sky [

ies dy nwl hI SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI Aqy hor smUMh is`KsµsQwvW ƒ ivSyS qOr ’qy ieh hdwieq kIqI jWdI hY ik ieiqhwisk gur-AsQwnW dI brwbrI ’qy bxweIAW jw rhIAW iemwrqW dI auswrI ƒ hrhIlw vrq ky roikAw jwvy [ ies dy leI ijqnI vI s^q qoN s^q kwrvweIkrnI pvy, auh krnI cwhIdI hY [

-/shI -/shI(mohx isMG) (mnjIq isMG)hYØ`f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(joigMdr isMG vydWqI) (kyvl isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, q^q sRI dmdmw swihb,sRI AMØimRqsr qlvµfI swbo

-/shI(Bgvwn isMG)hY~f gRMQI

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

77

151

imqI : 16-6-1997

vwihgurU jI kw ^wlsw ]vwihgurU jI kI &qih ]

rµgIl isMG ! qus» imqI 5 jUn 1997 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKymhµq mnjIq isMG dI pySI smyN Awp Aqy Awpxy swQIAW rwh» hu`lVbwzIAqy isMG swihbwn pRqI Apmwnjnk rv`eIey dI mnmqI kwrvweI kIqI,ijs sµbµDI quhwƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy imqI 16 jUn ƒ pyS hoxleI AwdyS id`qw igAw sI, A`j sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr hox’qy quhwƒ hyT ilKI qn^wh lgweI jWdI hY [ qus» do idnW leI sRI hirmMdrswihb ivKy iek GMtw kIrqn sRvx krnw Aqy iek GMtw lµgr ivc BWfymWjxy hn Aqy iek GMtw sµgqW dy joVy JwVny hn [

auprµq 11000/- rupey dI dyg dI mwieAw jmHw krvw ky AwpxIAWBu`lW dI iKmw-jwcnw leI sRI Akwl q^q swihb ivKy Ardws krvwauxIhY [

gurU pMQ dy dws :

-/shI -/shI(mohx isMG) (rxjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,

qlvµfI swbo

78

152

nµ: 501/AT/98 imqI : 16-3-1998

hukmnwmw

A`j imqI 16-3-98 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMG swihbwndI iek`qrqw hoeI ijs ivc BweI rijMdr isMG PgvwVw Aqy hor AnykWpRymIAW dy p`qrW ijhVy ik mYirj pYls Aqy hotlW ivc Awnµd kwrj smyNgurU gMRQ swihb jI dI byAdbI dy sbµD ivc Awey, ’qy ivcwr hoeI, auprµqieh &Yslw ilAw igAw ik gurU gRMQ swihb jI dy Adb siqkwr ƒ mu`Kr`Kdy hoey iksy vI mYirj pYls jW hotl ivc is`K sµgqW Awnµd kwrj dIrsm nw krvwaux Aqy ^ws krky gRMQI isMG, rwgI isMG Aqy swry pRbµDkWƒ pMj isMG swihbwn v`ØloN s^q hdwieq kIqI jWdI hY ik auh iksy vIAYsI rsm ivc ih`sw nw lYx jo mYirj pYls Aqy hotlW ivc ho rhI hovy [jo s`jx ies AwdyS dI aulµGxw krygw, aus ivru`D pMQk mrXwdw AnuswrsRI Akwl q^q swihb qoN kwrvweI kIqI jwvygI [

smUMh is`K sµgqW dy nwm inmrqw sihq sµdyS hY ik Awpxy GrW jWhor AsQwnW ’qy iksy vI ^uSI ZmI dy smwgm smyN sRI gurU gRMQ swihb jIdw Adb siqkwr Aqy pMQk mrXwdw pUrI sucyqqw nwl pwlx kIqw jwvy [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

79

153

imqI : 20-4-1998

hukmnwmw

A`j imqI 20-4-98 ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw hoeI ijs ivc ipCly lµmy smyN qoN dyS-ivdyS ivcgurU Gr dy lµgr ivc kursIAW ’qy bYT ky lµgr Ckx jW zmIn ’qy bYTky lµgr Ckx pRqI c`l rhy vwd-ivvwd ’qy ivAwpk ivcwr-crcw hoeI [auprµq ieh &Yslw ilAw ik gurU swihbwn v`ØloN kwiem kIqI geI sµgqqy pMgq dI mrXwdw ƒ SrDw siqkwr nwl hr hIly kwiem r`ØiKAw jwvy [smUMh Dwrimk SRyxI ivc syvw inBwaux vwly rwgI, gRMQI, FwfI, pRcwrkqy smUMh sµsQwvW dy pRbµDkW pRqI sRI Akwl q^q swihb v`ØloN ieh AwdyShY ik ieh XkInI bxwaux ik gurU ky lµgr dw pRSwdw kyvl pMgq ivczmIn ’qy bYT ky hI Ckx qy Ckwaux dI mrXwdw kwiem r`KI jwvy [

sRI Akwl q^q swihb jI dy ies AwdyS ƒ sRI gurU Arjn swihbjI dy ShIdI gurpurb qk lwgU krn dw auicq pRbµD kr ilAw jwvy [ies audyS dI aulµGxw hox ’qy sµbµDq rwgI, gRMQI, FwfI, pRcwrk qy pRbµDkbrwbr dy zuµmyvwr hoxgy Aqy aunHW sµbµDI sRI Akwl q^q swihb v`ØloN pMQkmrXwdw Anuswr kwrvweI kIqI jwvygI [

sRI Akwl q^q swihb v`ØloN smMUh guris`K sµgqW pRqI inmrqw sihqsµdyS hY ik ies mrXwdw ƒ lwgU krn qy krvwaux leI hr qrHW dI DVybµdIqy p`K-pwq qoN aupr auT ky sihXog dyx [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

80

154

nµ: 244/AT/98 imqI : 20-4-1998

hukmnwmw

A`j imqI 20-4-98 ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw hoeI, ijs ivc gurmuK isMG spu`qr sR: auqm isMGvwsI rylvy &wtk, nwnksr, qihsIl jgrwauN, izlHw luiDAwxw nwlsµbµDq ivDIAW vwly gutky ieiqAwid doSW ƒ ivcwirAw igAw [ ienHW doSWsµbµDI gurmuK isMG ƒ sp`StIkrn dyx leI iqMn vwr isMG swihbwn v`ØloNsRI Akwl q^q swihb ivKy s`ØidAw igAw [ iesny sRI Akwl q^q swihbdy AwdyS ƒ nzr-AMdwz kIqw Aqy pyS nh» hoieAw [ so sRI Akwl q^qswihb jI dy AwdySW dI pwlxw nw krn dy doS ADIn gurmuK isMG ƒ wlswpMQ iv`ØcoN CyikAw jWdw hY [ smUMh is`K sµgqW pRqI sRI Akwl q^q swihbv`ØloN ieh sµdyS hY ik ijqnw icr gurmuK isMG sRI Akwl q^q swihb ivKypyS ho ky Awpxy doSW leI Bu`l nh» b^SwauNdw, auqnw icr qk ies nwlrotI-bytI dI sWJ Aqy smwijk vrqoN ivhwr nw kIqw jwvy [

hr iek Cwpk, vµfx vwly qy vycx vwly ivAkqIAW Aqy sµsQwvWpRqI vI ieh AwdyS hY ik gurmuK isMG duAwrw nwnksrI ivDIAW vwlyiqAwr kIqy gey gutky nw Cwpy jwx, nw vµfy jwx qy nw vycy jwx [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

81

155

imqI : 9-4-1998

hukmnwmw

A`j imqI 9-4-98 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMG swihbwndI iek`qrqw hoeI [ ijs ivc BweI cqr isMG jIvn isMG AYNf snz &rmvloN vwr-vwr sRI gurU gRMQ swihb jI dI pwvn bwxI dI CpweI sµbµDI kIqIjw rhI by-AdbI bwry is`K sµgqW dIAW BwvnwvW dy m`Ødy-nzr ivcwr hoeI [auprµq ieh pRvwn hoieAw ik ieh iek jgq pRis`D scweI hY ik sRI gurUgRMQ swihb kyvl Drm gRMQ hI nh» sgoN is`K pMQ dy jwgq-joiq siqgurUhn [ smUMh is`K kOm sRI gurU gRMQ swihb jI ƒ mn, bcn, krm krky dsWpwqSwhIAW dy pRq`K joiq mMndw Aw irhw hY [ ies nwqy sRI gurU gRMQ swihbjI dy pwvn srUpW dI CpweI SuD rUp ivc loV»dy Adb siqkwr nwl kIqIjwxI Aiq zrUrI hY [ ies q`Q ƒ mu`K r`KidAW sRI Akwl q^q swihb v`ØloNAwdyS jwrI kIqw jWdw hY ik Biv`K ivc sRI gurU gMRQ swihb jI dy pwvnsrUpW dI CpweI kyvl Aqy kyvl pMQ dI pRiqinD sµsQw SRomxI gurduAwrwpRbµDk kmytI AMØimRqsr v`ØloN hI kIqI jwvy [ bwkI sBnW v`ØloN sRI gurU gMRQswihb jI dy pwvn srUpW, poQIAW, gutikAW smyq CpweI bµd kIqI jwvy [

ieh vI &Yslw hoieAw ik dyS-pRdys dI koeI is`K sµsQw jykr sRI gurUgRMQ swihb, poQIAW, gutikAW dI CpweI dI syvw bwhrly pRWq jW dyS ivckrvwaux dI ie`Cuk hovy qW ies leI SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI AqysRI Akwl q^q swihb qoN mnzUrI lYxI zrUrI hovygI Aqy CpweI SRomxIgurduAwrw pRbµDk kmytI dIAW Aw&sY~t i&lmW qoN hI krvwauxI hovygI [

smUMh dyS-ivdyS dIAW gurU sµgqW pRqI pMj isMG swihbwn v`ØloNinmrqw sihq sµdyS hY ik sRI gurU gRMQ swihb jI dI piv`qr bwxI dy siqkwrƒ brkrwr r`Kx vwsqy pUrn sihXog dyNidAW ieh XkInI bxwaux iksRI gurU gRMQ swihb jI dy pwvn srUp, sYNcIAW qy gutky kyvl SRomxIgurduAwrw pRbµDk kmytI duAwrw pRkwSq jW pRvwnq hI pRwpq krn [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

82

156

imqI : 9-5-1998

hukmnwmw

A`j imqI 9-5-1998 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw hoeI ijs ivc BweI cqr isMG jIvn isMG AYNfsµnz &rm v`ØloN vwr vwr sRI gurU gRMQ swihb jI dI pwvn bwxI dI CpweIsµbµDI kIqI jw rhI byAdbI bwry is`K sµgq dIAW BwvnwvW dy m`Ødy-nzrivcwr hoeI [

is`K sµgqW v`ØloN ipCly idn» auprokq &rm duAwrw sRI gurU gRMQ swihbjI dy pwvn p`qirAW ƒ r`dI ivc vycx, by-Qvy Fµg nwl aus ƒ r`dIsmJ ky swVn, Awm ivAkqI dIAW qsvIrW vwly gutky Cwpx Aqy ibltIrwh» byAdbI Bry Fµg nwl sRI gurU gRMQ swihb jI dy pwvn srUp ByjxdIAW duKdweI GtnwvW isMG swihb dy igAwq ivc ilAWdIAW geIAW [

isMG swihbwn ny sµgqW dIAW BwvnwvW ƒ mu`K r`KidAW &rm dyvwrsW (mwlkW) ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy bulwieAw [ sR: hrBjn isMGpu`qr sR: jgjIq isMG ny AwpxI &rm dy pRqIinD vjoN sRI Akwl q^qswihb ’qy hwzr ho ky ilKqI rUp ivc auprokq GtnwvW sµbµDI Bu`lW ƒsvIkwr kIqw [

isMG swihbwn dy iDAwn ivc ieh g`l vI AweI ik ies &rm dyvwrs ipCly 28 swlW qoN lgwqwr iesy qrHW sRI gurU gRMQ swihb jI dIpiv`qr bwxI sµbµDI byAdbI BrIAW kwrvweIAW krdy Aw rhy hn [ sRIAkwl q^q swihb ivKy ienHW ny pihlW vI ienHW ƒ ilKqI rUp ivcsvIkwridAW muAw&I mMg ky A`gy qoN AYsw ku`J nw krn dw ilKqI qy zubwnIvcn id`qw sI [

ies &rm v`ØloN sRI gurU gRMQ swihb jI dy siqkwr pRqI kIqIAW jwrhIAW lwpRvwhIAW qy Bu`lW ƒ ivcwridAW hoieAW isMG swihb ny auprokq&rm dy mwlkW :

sR: hrivMdrpwl isMG pu`qr sR: jgjIq isMGsR: mihMdrpwl isMG pu`qr sR: jgjIq isMGsR: hrBjn isMG pu`qr sR: jgjIq isMG

83

157

ƒ qn^whIAw krwr dyx dw &Yslw kIqw hY [ sµbµDq iqMny s`jx AwpxIAWBu`lW sµbµDI qn^wh lvwaux leI sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr hox [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

dqag ^ 9~5~1998

hpwqVjqj

b,u dqag 9~5~98 } l+g bwjv a?a ljdhW drt[ f>u dl>z ljdhWjVsg dHw,aiaj h'Hg@ dul dry FjHg bjaqj dl>z ba[ RpV%J s[ h'i ljogbJuo[sji q'aj dl>z@ FjHg siLV dl>z@ uo[sji lpiuga dl>z@ FjHg qdh>sidl>z@ l^ epiq[v dl>z@ l^ bqi dl>z r,Dv'G l+g epiP e+.o ljdhW ug dry [email protected]@ qjaij@ dW>sg vjRpS uJ hBjRpS l.W.Zg ba[ Vjv hg dHl uo[ r,Dv'GbjfS[ aigw[ Vjv WSjHg h'Hg bisjl u' dw epi-qiIjsj s[ RpvB lg@ Wji[dryji h'Hg m Rpfi'wa dl>zJ V[ l+g bwjv a?a ljdhW drt[ hj;i h' w[ bjfSgQvag } dvtag iPf dry lrgwji wgaj ba[ ryV ds,aj dw b,De[ a'G dHhuoj f>o f+rjVa idha qiIjsj bVplji epiP VjVw ljdhW ug s[ dqLV sgl[rj wi[ej m f>u dl>z ljdhWjV r,Dv'G dHh l[rj vjHg uJsg h{ ^

dHdahjlw epispbjij ljdhW drt[ f>u dsV dHw dHw z>Bj l.eaJs[ u'C[ lj` wiV[ ba[ v.ei s[ FJc[ qJuS sg l[rj vjHg uJsg h{ m Rpfi.al+g bwjv a?a ljdhW drt[ hj;i h' w[ 101/~ \dHw l" dHw| ipfH[ sg wCjhf+ljds sg s[e wirj w[ bisjl wirjHg ujr[ m

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

84

158

imqI : 9-5-1998

hukmnwmw

A`j imqI 9-5-98 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMG swihbwndI iek`qrqw hoeI, ijs ivc gurduAwrw fyrw sµq hrnwm isMG nOSihrwm`Jw isMG qihsIl btwlw ivKy sµq hrnwm isMG dI imRqk dyh dy nzdIksRI gurU gRMQ swihb jI dw pRkwS iek hI C`q hyT kIqy hox dy c`l rhy vwd-ivvwd ’qy ivAwpk ivcwr hoeI [ auprµq ieh pRvwn hoieAw ik sRI gurUgRMQ swihb jI dw pwvn srUp qurµq ies iemwrq qoN kuJ kdm dUr auswrygurduAwrw swihb ivKy pRkwSmwn kIqw jwvy [

iek mhIny dy AMdr-AMdr ies iemwrq (ijs ivc sµq hrnwm isMGdI imRqk dyh hY) qoN mu`K guµbd htw id`qw jwvy [

sRI gurU gRMQ swihb jI dy pRkwS vwlI gurduAwrw swihb dI iemwrqƒ CyqI qoN CyqI is`K pRMprw Anuswr ^UbsUrq srUp id`qw jwvy [ ijs qoNdyhDwrI gurU fµB dI bjwey Sbd srUp sRI gurU gRMQ swihb jI dy pUrn siqkwrdw pRBwv pRgt hovy [

sRI Akwl q^q swihb jI dy auprokq AwdyS dI pwlxw krn vwsqysµq Bgvwn isMG Aqy t®stI, mwqw qyj kOr srW nwl sµbµDq swry t®stIpUrn qOr ’qy izMmyvwr qy jvwbdyh hoxgy [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

85

159

imqI : 9-5-1998

hukmnwmw

A`j imqI 9-5-98 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMG swihbwndI iek`qrqw hoeI, ijs ivc bIbI AmrjIq kOr swbkw AYm.pI. dy rwjsBw ivc swkw nIlw qwrw sµbµDI id`qy ibAwn bwry Bu`l b^Swaux bwry bynqIp`qr ’qy ivcwr hoeI [ auprµq ieh pRvwn hoieAw ik iek h&qw ieiqhwskgurduAwry ivKy iek-iek GMtw JwVU lwaux qy BWfy mWjx dI syvw krnauprµq sRI gurU rwmdws jI dy lµgr leI 11000/- (igAwrW hzwr) rupeyjmHw krvwey jwx Aqy 101/- (iek sO iek) rupey dI kVwh pRswid dIdyg krvw ky sRI Akwl q^q swihb ivKy Ardws krvweI jwvy [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

nµ: 671/AT/98 imqI : 25-6-1998

hukmnwmw

A`j imqI 25-6-98 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMG swihbwndI iek`qrqw hoeI, ijs ivc 20-4-98 ƒ lµgr Aqy pMgq bwry jwrI hoeyhukmnwmy dw ivroD krn vwly vYnkUvr dy hyT ilKy ivAkqIAW bwry ieh&Yslw ilAw igAw :

(1) igAwnI hrkIrq isMG swbkw hY~f gMRQI, rOs strIt, vYnkUvr;(2) blvµq isMG pRDwn, gurU nwnk gurduAwrw swihb srI, vYnkUvr;(3) qwrw isMG AYfItr ieMfo knyfIAn tweImz, srI;(4) jrnYl isMG sInIAr mIq pRDwn, wlsw dIvwn suswietI, vYnkUvr;

87

86

160

(5) rqn isMG pRDwn AkwlI isMG is`K suswietI, vYnkUvr;(6) kSmIr isMG rIkwrf sk`qr, wlsw dIvwn suswietI, vYnkUvr [

auprokq swry ivAkqIAW ƒ sRI Akwl q^q swihb v`ØloN jwrI hoeyhukmnwmy dw ivroD krn krky qn^whIAw krwr id`qw jWdw hY [ ienHW swryivAkqIAW ƒ 25 julweI SnIvwr svyry 11 vjy sRI Akwl q^q swihbivKy hwzr ho ky Awpxw p`K sp`St krn dw AwdyS hY [ hwzr nw hox dIsUrq ivc ienHW ivru`D pMQk mrXwdw Anuswr kwrvweI kIqI jwvygI [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

nµ: 784/AT/98 imqI : 25-7-1998

hukmnwmw

b,u dqag 25~7~98 } fjrV l+g bwjv a?a ljdhW drt[ f>u dl>zljdhWjV sg dHw,aiaj h'Hg@ dul dry 25~6~98 } l+g bwjv a?a ljdhWa'G 20~4~98 } v.ei a[ f>ea l.W.Zg ujig h'H[ hpwqVjq[ sj dri'Z wiVrjdvbJ sj qlvj dryjdibj debj m duV%J } 25~6~98 } l+g bwjv a?aljdhW a'G aV?jhgbj wiji ds,aj debj lg m aV?jhgbj wiji ds,Da[ eH[ A[drbwagbJ dr,Dy'G dwl[ s[ rg hj;i Vj h'S wjiV ba[ w{V[cj sg lig lB[B dryl+g bwjv a?a ljdhW ug s[ hpwqVjq[ sj h'i d;bjsj dri'Z wiV wjiV ^

\1| debjVg hiwgia dl>z ljWwj h{D,c e+.og@ i"l lBigB@ r{VwPri&\2| Wvr.a dl>z f+ZjV epiP VjVw epispbjij ljdhW lig Wg!lg!

r{VwPri&\3| ajij dl>z \h[bi| b{cgBi dH>Dc' w{V[cgbV BjHgq@ lig&\4| uiV{v dl>z lgVgbi qga f+ZjV ?jvlj sgrjV lpljdHBg@ r{VwPri&\5| iaV dl>z f+ZjV bwjvg dl>z dl,t lpljdHBg@ r{VwPri&\6| wLqgi dl>z igwjic lw,ai ?jvlj sgrjV lpljdHBg@ r{VwPri m

dHV%J } f>ow qiIjsj bVplji f>o dr,Dy'G A[w ds,aj debj h{ m

88

161

Rpfi'wa A[ drbwagbJ Vjv epiP liPf ljZ l.ea i'Bg~W[Bg sg lJNVj wi[ ba[ Zjidqw@ ijuVgaw@ bjidow a[ lqjduw a"i $a[ WjHgwjB wgajujr[ m ?jl wiw[ ajij dl>z \h[bi| sg l.fjsVj bZgV dwl[ rg y,vs[ b?Wji} Vj ?igdsbj ujr[@ Vj fdC%bj ujr[ m blk bjl wis[ hJ dw lqP>h ljZl.ea hpwqVjq[ $a[ bqv wijRpS vHg fPiV ldhI'e s[r[eg m epiP liPfljZ l.ea a[ qgig~fgig s[ qjvw epiP hdie'dW>s ljdhW bjf lhjHg h'S@dHh ljcg bisjl h{ m

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

nµ: 969/AT/98 imqI : 17-8-1998

hukmnwmw

A`j imqI 17-8-98 ƒ piv`qr sRI Akwl q^q swihb ’qy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw hoeI, ijs ivc hrBjn isMG cyArmYn ivSv is`KkONsl id`lI Kyqr vloN mYirj pYls Aqy hotlW ivc sRI gurU gRMQ swihb jIdw pRkwS nw krn sµbµDI jwrI hoey hukmnwmy dI aulµGxw sµbµDI AweIiSkwieq ’qy ivcwr hoeI [ auprµq id`lI is`K gurduAwrw pRbµDk kmytI dymulwzm BUipMdr isMG AisstYNt suipMRØtYNfYNt ƒ doSI pwieAw igAw [ aunHW nyAwp vI (BUipMdr isMG) ieh ZlqI svIkwr kIqI [ pRvwn hoieAw ik BUipMdrisMG iek GMtw gurU Gr dy lµgr ivc jUTy brqn sw& kr ky 101/- rupeydI piv`qr sRI Akwl q^q swihb ’qy Ardws krvwaux [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

89

162

imqI : 17-8-1998

BinAwry vwly ipAwrw isMG ivru`D hukmnwmw

A`j imqI 17-8-98 ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb ’qy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw ivc ipAwrw isMG BinAwrw vwlw jo Awpxy Awpƒ srb-SkqImwn, Dµn Dµn siqgurU ipAwrw isMG jI ilKdw hY qy klZIAWvwlw vI AKvwauNdw hY, dy i^lw& AweI iSkwieq ’qy ivcwr hoeI [ iesipAwrw isMG ƒ sRI Akwl q^q swihb ’qy hwzr ho ky Awpxw sp`StIkrndyx leI vI ikhw igAw sI pr aus ny nzr-AMdwz kr id`qw hY [ auprµqieh &Yslw ilAw igAw hY ik ies pwKMfI swD ƒ is`K pMQ ivcoN Cyk id`qwjWdw hY [ is`K sµgqW ƒ ieh ApIl hY ik ies pwKMfI swD dy fyry ’qy koeInw jwvy [ ies nwl iksy iksm dw vrqoN ivhwr nw r`ØiKAw jwvy qy iesdIAW srgrmIAW ’qy nzr r`KI jwvy [ ies qoN ielwvw ielwky dIAW is`KsµgqW pulIs qy pRSwsn ƒ ieh Xwd krvwaux ik quhwfy v`ØloN imlI sur`ØiKAwCqrI dw ieh Zlq iesqymwl kr irhw hY [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

imqI : 27-8-1998

hukmnwmw

A`j imqI 27-8-98 ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb ’qy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw hoeI, ijs ivc rwgI isMGW v`ØloN k`cI bwxI pVHnAqy hor iSkwieqW ’qy ivcwr hoeI [ ies iek`qrqw ivc v`fI igxqI ivc

91

90

163

rwgI isMGW ny Awp vI mihsUs kIqw qy sRI Akwl q^q swihb qy iehpRx p`qr ilK ky id`qw ik A`Øgy vwsqy :

(1) As» pwvn sRI Akwl q^q swihb au~qy pRx krdy hW ik As»pUrn qOr ’qy AMØimRqDwrI Aqy bwxI bwxy ivc pRp`k hovWgy [

(2) As» gur-mrXwdw Anuswr kIrqn kridAW k`cI bwxI Aqyi&lmI itaUnW ivc kIrqn nh» krWgy [ bwxI dI SuDqw dw pUrw-pUrw iDAwn r`KWgy [

(3) Sbd dI ivAwiKAw (kIrqn krdy smyN) Sbd qoN bwhr jw kynh» krWgy [

(4) kIrqn krdy smyN pRmwx gur-ieiqhws, is`K ieiqhws ivc hIdyvWgy [

(5) As» piv`qr sRI Akwl q^q swihb au~qy ieh vI pRx krdy hWik sRI Akwl q^q swihb v`ØloN ibnW Bytw kIrqn krn dI swƒAwigAw hovygI, As» auh vI krWgy [

auprµq ieh vI pRvwn hoieAw ik sRI Akwl q^q swihb ’qy AweysmUMh rwgI isMGW ƒ iek GMty vwsqy gurU rwmdws swihb jI dI prkrmwivc ieSnwn dI syvw Aqy 2100/- rupey sRI Akwl q^q swihb ’qy,2100/- rupey sRI hirmMdr swihb, 2100-/ rupey gurU rwmdws lµgr Aqy101-/ rupey dI sRI Akwl q^q swihb ’qy dyg krvw ky Ardws krvwauxleI ikhw jwvy [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

nµ: 1095/AT/98 imqI : 14-9-1998

hukmnwmw

A`j imqI 14-9-98 ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb ’qy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw hoeI, ijs ivc imqI 16-6-97 ƒ bIbI drSn kOr

92

164

ƒ ku`tmwr krn nwl sµbµDq mwmly ’qy pMQ ivcoN Cyky gey Avqwr isMGihq Aqy Awqmw isMG lubwxw v`ØloN id`qy gey muAw&InwimAW ’qy ivcwrhoeI [ auprokq donW ibnYkwrW dIAW ArzIAW ƒ ivcwridAW ieh pRvwnhoieAw ik :

Avqwr isMG ihq ƒ qn^wh lgw ky pMQ ivc Swml kr ilAw jwvyikauNik aus v`ØloN pRbµDk kmytI id`lI dI jwiedwd jo ik qkrIbn bwrWqyrW swl pihlW hV`p kIqI geI sI, aus v`ØloN hux vwps moV id`qI geIhY [ suKo wlsw pRwiemrI skUl, AYm.AYs. blwk, hrI ngr, id`lI nwl sµbµDqjwiedwd dI vyrvy sihq &weIl pRbµDk kmytI dy pRDwn qy sk`qr imqI17-8-98 ƒ sRI Akwl q^q swihb ’qy hwzr ho ky pMj isMG swihbwnswhmxy sONp cu`Øky hn [ ies qoN ielwvw Avqwr isMG ihq vloN suKo ^wlswpRwiemrI skUl pRbµDk kmytI ƒ sONpx bwry imqI 5-8-98 ƒ id`qw igAwid`lI Adwlq ivc AY&Ifyvt Aqy pRbµDk kmytI id`lI dy pRDwn qy sk`qrv`ØloN sRI Akwl q^q swihb ’qy &weIl dy nwl id`qy gey ibAwn ’qy isMGswihbwn ny pUrI qrHW sµquStI dw pRgtwvw kridAW imqI 16-6-97 qoN lYky A`j qk Avqwr isMG ihq ƒ imlI szw kw&I smJdy hoey Avqwr isMGihq ƒ igAwrW idn vwsqy gurduAwrw bµglw swihb ivKy rozwnw iek GMtwjUTy brqn sw& krn, iek GMtw joVy sw& krn qy iek GMtw kIrqn suxndI qn^wh lgweI jWdI hY [ ies qoN ielwvw 31000/- (A`KrI iek`qI hzwrrupey kyvl) gurU rwmdws lµgr, 31000/- rupey sYNtrl ^wlsw XqIm^wnw,31000/- rupey ipMglvwVw ivKy jmHw krvw ky 101/- rupey sRI Akwl q^qswihb ’qy kVwh pRswid dI dyg dI Ardws krvwey [ Ardws dy auprµqhI Avqwr isMG ihq ƒ is`K sµgqW pMQ ivc Swml smJx [

iesy qrHW Awqmw isMG lubwxw igAwrW idn rozwnw gurduAwrw bµglwswihb ivKy iek GMtw BWfy mWjx, iek GMtw joVy sw& krn qy iek GMtwkIrqn suxn auprµq 5100/- (A`KrI iekvµjw sO rupey kyvl) gurU rwmdwslµgr ivc pwvy qy 101/- rupey dI kVwh pRswid dI dyg sRI Akwl q^qswihb qoN lY ky Ardws krvwey [ Ardws auprµq hI Awqmw isMG lubwxwƒ is`K sµgqW pMQ ivc Swml smJx [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

165

nµ: 1096/AT/98 imqI : 14-9-1998

hukmnwmw

A`j imqI 14-9-98 ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb ’qy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw hoeI, ijs ivc pRIq isMG sµDU, kYnyfw invwsI (ijsnyhukmnwmy ƒ mMnx vwlI smu`cI is`K sµgq ƒ pSU ibrqI vwlI AbdwlI dIAOlwd kihx kwrn) imqI 17-8-98 ƒ qn^whIAw krwr id`qw igAw sI,dw mwmlw ivcwirAw igAw [ auprµq is`K pMQ doKI ƒ hukmnwmy dw ivroD qygurU rUp is`K sµgq ƒ ApSbd bolx krky pMQ ivcoN Cyk id`qw igAw hY [ smUhgurU rUp sµgq ƒ pMj is`K swihbwn v`ØloN inmrqw sihq bynqI hY ik iespMQ doKI ƒ koeI mUMh nw lgwvy [ iesdw Dwrimk, rwjnIqk, smwijk Aqyivvhwirk bweIkwt kIqw jwvy [ ies nwl rotI-bytI dI sWJ nw r`KI jwvy [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

nµ: 1572/AT/98 imqI : 28-11-1998

hukmnwmw

A`j imqI 28-11-98 ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb ’qy BweI syvwisMG iphovw dIAW mnmqI kwrvweIAW ’qy pMj isMG swihbwn vloN ivcwrkIqI geI [ (ijsƒ ik iqMn d&w sRI Akwl q^q swihb ’qy Aw kysp`StIkrn dyx dw mOkw id`qw igAw sI) auprµq pRvwn hoieAw ik syvwisMG ƒ qn^whIAw krwr id`qw jwvy qy Pyr iek d&w sRI Akwl q^q swihb

93

94

166

’qy hwzr hox dw mOkw id`qw jwvy [ syvw isMG ƒ iek mhIny dy AMdr AMdrAwpxw sp`StIkrn dyx Aqy qn^wh lvwaux dw AwdyS id`qw jWdw hY [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

nµ: 1573/AT/98 imqI : 28-11-1998

hukmnwmw

A`j imqI 28-11-98 ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb ’qy pMj isMGswihbwn dI iek`qrqw ivc mihMdr isMG AYs.fI.E., ijs ƒ ik imqI 24-10-98 ƒ gurmiq ivroDI kwrvweIAW krn kwrn qn^whIAw krwr id`qw igAwsI [ nwl hI mihMdr isMG AYs.fI.E. ƒ iek mhIny dw smW id`qw igAw sI ikauh Awpxw sp`StIkrn pwvn sRI Akwl q^q swihb ’qy pyS ho ky dyvy, pr :

(1) mihMdr isMG AYs.fI.E. v`ØloN koeI sp`StIkrn nw dyx kwrn;(2) sRI Akwl q^q swihb dI kwrvweI ƒ AxgOilAw krn kwrn;(3) AMØimRq sµcwr dI ivDI bdl dyx kwrn;(4) pMQ ivc pRclq SbdW dw srUp ivgwVn kwrn;(5) sRI gurU gRMQ swihb, sRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb

pRqI Apmwnjnk Sbd vrqx kwrn;(6) rihqvwn is`K Aqy kkwrW bwry Apmwnjnk Sbd vrqx kwrn [

mihMdr isMG AYs.fI.E. ƒ pMQ ivcoN CyikAw jWdw hY [smUMh swD sµgq ƒ pMj isMG swihbwn v`ØloN AwdyS hY ik koeI is`K mihMdr

isMG AYs.fI.E. nwl rotI-bytI dw nwqw nw r`ØKy [ ausdw smwijk bweIkwt krnjdoN qk auh sRI Akwl q^q swihb ’qy Aw ky AwpxI Bu`l nh» b^Sw lYNdw [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

95

167

nµ: 1782/AT/98 imqI : 31-12-1998

hukmnwmw

h'dH dHwa= dqvhp q[i[ FjHg spdWZj sPdi wihp dvr vjdH mmhdi Vjq{ w[ h'rhp u'Cg epiqpdt W{lhp lxj drAjdH mm

A`j imqI 31-12-98 ƒ sRI Akwl q^q swihb ’qy pMj isMG swihbwndI iek`qrqw hoeI, ijs ivc sR: pRkwS isMG bwdl qy jQydwr gurcrnisMG tOhVw dy vwd-ivvwd ƒ inptwaux sµbµDI dyS-ivdyS qoN AweIAW sYNkVyp`qrkwvW ’qy ivcwr hoeI Aqy vwd-ivvwd dy SurU qoN A`j qk dy hwlwqƒ vI gµBIrqw nwl ivcwirAw igAw [ auprµq prvwn hoieAw ik SRomxIAkwlI dl dy isrmOr lIfrW dy AwpsI ihq sur`ØiKAq r`Kx dI bjwey,kOm dy ih`qW dI sur`ØiKAw kIqI jwvy [ qW jo ^wlsw pMQ dI qIjI SqwbdIis`K kOm cVHdI klw Aqy auqSwh nwl mnw sky [ ikauNik gurU rUp sµgqdI soc vI kuJ iesy qrHW auBr ky kuJ idnW ivc swhmxy AweI hY [

^wlsy dy iqMn sO swlw ies mhwn ieiqhwsk idhwVy ƒ ies hwlqivc mnwaux leI pMjwb dI rwjnIqI ’qy Cwey hoey kwly b`dl htwey jwxqoN ibnW ieh iqMn sO swlw SqwbdI mnwauxI AsµBv jwpdI hY [ As» is`KsµgqW dIAW BwvnwvW dI qrjmwnI kridAW AkwlI hweI kmwn ƒ iehAwdyS idMdy hW ik imqI 15-4-99 qk koeI vI iDr iek dUjy dw koeI vInukswn nw kry [ blik Awpxy Awpxy AhuidAW ’qy iesy qrHW bxy rih kyiqMn sO swlw SqwbdI sµbµDI id`qy pRogrwmW ƒ isry cwVHn [

zwbqw kmytI ƒ ieh AwdyS id`qw jWdw hY ik jQydwr gurcrn isMGtOhVw v`ØloN ds,Da[ eH[ wjiV s,Dl' V'dBl s[ upbjW } dv`j`[ dry lgvW.swi w[ i,Ddtbj ujr[ m dqag 15-4-99 qoN bwAd dl dy sµivDwn qy pMQkrvwieqW ƒ iDAwn ivc r`KidAW zwbqw kmytI ies kwrn d`ØØso noits dyjuAwb ’qy ivcwr kr skdI hY [ As» Aws krdy hW ik AkwlI hweI kmwnis`K kOm dIAW BwvnwvW dI kdr krdI hoeI ies AwdyS ’qy Aml krygI [

Agr koeI vI iDr jW koeI vI lIfr pwvn sRI Akwl q^q swihbqoN jwrI hoey ies AwdyS dI aulµGxw krdw hY qW aus dy ivru`D pMQk rvwieqWAnuswr kwrvweI kIqI jwvygI [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(rxjIq isMG)jQydwr, sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

96

168

imqI : 26-7-1999

1. BweI joigMdr isMG2. BweI gurmyj isMG3. BweI drbwrw isMG4. BweI lKivMdr isMG

qus» ipCly idn» sRI Akwl q^q swihb qoN jwrI hukmnwmy dI aulµGxwkridAW pYlsW Aqy hotlW ivc jw ky sRI gurU gMRQ swihb jI mhwrwj dw pRkwSkIqw jW kIrqn, kQw qy pwT kIqw [ ies sµbµDI quhwƒ sRI Akwl q^qswihb ivKy Awpxw sp`StIkrn dyx leI s`ØidAw igAw sI [

A`j imqI 26 julweI 1999 ƒ Awp swirAW (cOhW) ny hI pMj isMGswihbwn dy snmuK AwpxI Bu`l ƒ svIkwr kIqw hY [ ies Bu`l kwrn quhwƒpMj isMG swihbwn v`ØloN hyT ilKI qn^wh lweI jWdI hY :

(1) pMdrW idn leI iek GMtw sµgq dy joiVAW dI syvw krnI hY [(2) pMdrW idn leI iek GMtw sµgq dy jUTy BWfy mWjx dI syvw

krnI hY [(3) pMdrW idn leI iek GMtw gurU Gr ivc JwVU dyx leI syvw

krnI hY [

syvw pUrI krn auprµq sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr ho ky AwpxIiKmw Xwcnw dI Ardws krwauxI hY [

not : ies pMdrW idn dy smyN dOrwn iksy vI Dwrimk syvw ijvyN kQw, kIrqn,pwT, Ardws Awid ƒ bqOr Dwrimk syvwdwr syvw nh» inBwauxI [

-/shI -/shI(mohx isMG) (pUrn isMG)hYØ`f gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hYØ`f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,

qlv fI swbo

97

169

imqI : 25-1-2000

isMG swihb igAwnI pUrn isMG jQydwr sRI Akwl q^q swihb v`ØloNhukmnwmw jwrI kIqw jWdw hY ik bIbI jgIr kOr pRDwn SRomxI gurduAwrwpRbµDk kmytI ƒ sRI Akwl q^q swihb dy hukmW dI Gor aulµGxw krndy doS ivc is`KI qoN ^wrj kIqw jWdw hY [ bIbI jgIr kOr ny sRI Akwlq^q swihb dy hukmW dI bwr bwr aulµGxw kIqI [

SRomxI kmytI dy AYgjYkitv kmry ivc nv» jµqrI bwry c`lI mIitMgivc dws ny ivroD kIqw pr ies dy ault bIbI jgIr kOr ny pwl isMGpuryvwl ƒ isrpwau dy ky jµqrI cwlU kr id`qI [ aus auprµq jµqrI auprsRI Akwl q^q swihb v`ØloN pwbµdI lgweI geI [

4 nvµbr ƒ pMj isMG swihbwn v`ØloN jµqrI aupr iPr pwbµdI lgweIgeI pr bIbI jI (ny) sRI Akwl q^q swihb (dy) hukmW (dI) prvwh nwkridAW jo 14 jnvrI poh sudI sqv» ƒ sRI gurU goibMd isMG jI mhwrwjdw Avqwr pUrb mnwieAw jwxw sI, pr bIbI jgIr kOr (ny) ieh purb5 jnvrI (ƒ) is`K kOm ƒ mnwaux vwsqy ibAwn id`qw Aqy keI jgHw’qy zbrdsqI ieh idn mnvwieAw igAw pr swrI dunIAw ivc bhuqsµgqW ny ieh idn 14 jnvrI poh sudI sqv» ƒ hI mnwieAw [

bIbI jgIr kOr ƒ pMQ ivcoN CyikAw igAw hY [ ijMnw icr ieh Akwlq^q swihb pyS nh» huµdI, Enw icr gurU nwnk nwm lyvw ies ƒ gurduAwrwswihb Aqy iksy Dwrimk styj ’qy bolx nw dyx [ 27 jnvrI ƒ hox vwlIAYgjYkitv kmytI dI mIitMg ’qy rok lgweI jWdI hY Aqy AYgjYkitv kmytIdy swry mYNbrW ƒ sRI Akwl q^q swihb ’qy 2 &rvrI ƒ svyry 10 vjyqlb kIqw jWdw hY [24

gurU pMQ dw dws,-/shI (jQydwr roSn isMG) -/shI-/shI (jQydwr sUbw isMG) (pUrn isMG)-/shI (jQydwr imlKw isMG) jQydwr-/shI (jQydwr crn isMG) sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

98

24. isMG swihb igAwnI pUrn isMG v`ØloN imqI 25-1-2000 qoN lY ky imqI 28-3-2000 qkdy smyN ivckwr pMQ iv`ØcoN Cykx sµbµDI kIqI geI smu`cI kwrvweI ADIn v`K-v`KivAkqIAW ivru`D inrwDwr Aqy inrmUl doS Aroky pMQ iv`ØcoN Cykx sµbµDI jwrI kIqygey swry AYlwn-nwmy pMj isMG swihbwn dI srb-sµmqI nwl Anuicq Aqy njwiez krwrdy ky r`d kIqy jWdy hn [ imqI 29-3-2000 ƒ hoieAw AwdyS lVI nµ: 103 ’qy AMØikq hY [

170

imqI : 12-3-2000

hukmnwmw

vwihgurU jI kw ^wlsw ]vwihgurU jI kI &qih ]

bIbI jgIr kOr ƒ pMQ ivcoN CyikAw igAw sI [ aunHW vloN AweI ic`TImuqwbk aunHW ƒ sRI Akwl q^q swihb ’qy pyS hox leI ic`TI ByjI geIsI, ijs ivc aunHW ƒ imqI 12-3-2000 ƒ svyry 11-00 vjy pyS hox vwsqyikhw igAw sI [

A`j sRI Akwl q^q swihb ivKy gurU swihb dI pwvn piv`qr hzUrIivc sµgqW dw mhwn iek`T sI [ dws im`ØQy smyN Anuswr 11-00 vjy sRIAkwl q^q swihb ’qy phuµc igAw sI [ 12-30 vjy qk bIbI dI ieMqzwrkIqI geI [ lyikn hµkwr dI BrI bIbI Awpxy nwl lwm lSkr lY kysRI Akwl q^q swihb ’qy pyS nw hoeI sgoN sRI Akwl q^q swihb dImwn-mrXwdw ƒ cYilMj kr ky clI geI Aqy hu`lVbwzI nwl sRI Akwlq^q swihb ’qy zbrdsqI aupr jw ky clI geI, jo ies ny sRI Akwlq^q swihb dI mwn-mrXwdw ƒ vµgwirAw hY [ Aijhw ieiqhws ivc ikqynh» imldw [

bIbI jgIr kOr pMQ ivcoN CykI hoeI hY [ ies ƒ iksy vI Dwrimk,smwijk Aqy rwjnIqk iek`T ivc bYTx nw id`qw jwvy [ ies dy nwlhI ijnHW hukmnwmw r`d kIqw sI, aunHW ƒ pMQ ivcoN Cykx dw hukmnwmwsRI Akwl q^q swihb qoN jwrI kIqw jWdw hY [ ijnHW dy nwm ies pRkwrhn : pRIqm isMG BwtIAw, mYNbr SRomxI kmytI (AYgjYkitv), jsivMdr isMGAYfvokyt, mYNbr SRomxI kmytI, igAwnI Bgvwn isMG hY~f gMRQI, sRI Akwlq^q swihb, kyvl isMG jQydwr, q^q sRI dmdmw swihb, jQydwr mnjIqisMG, q^q sRI kysgVH swihb [

ijMnw icr sRI Akwl q^q swihb ’qy hwzr ho ky mw&I nh» mMgdy,syvw nh» lgvwauNdy, Enw icr ienHW ƒ iksy vI Dwrimk, smwijk qyrwjnIqk iek`T ivc bYTx nw id`qw jwvy Aqy nw hI ienHW nwl rotI-bytI dI sWJ r`KI jwvy [

99

171

^wlsw jI ! mYN Awpxy in`jI svwrQW ƒ C`f ky mIrI-pIrI dy mwlksRI gurU hirgoibMd swihb v`ØloN sQwpq kIqy sRI Akwl q^q swihb dI mwnmrXwdw kwiem r`Kdy hoey hukmnwmw jwrI kIqw hY [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(pUrn isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

imqI 12-3-2000

AwdyS

vwihgurU jI kw ^wlsw ]vwihgurU jI kI &qih ]

mIrI-pIrI dy mwlk swihb sRI gurU hirgoibMd swihb jI mhwrwj dypwvn AsQwn sRI Akwl q^q swihb Aqy sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwjdI hzUrI Aqy sµgqW dy mhwn iek`T ivc ijnHW ny Awpxy in`jI lwlcWkwrn hukmnwmy ƒ r`d kIqw, aunHW ƒ imqI 12-3-2000 ƒ is`KI ivcoNCyikAw igAw hY [ aunHW dy nwm ies qrHW hn : Bgvwn isMG hY~f gMRQI,sRI Akwl q^q swihb, kyvl isMG jQydwr, q^q sRI dmdmw swihb,mnjIq isMG jQydwr, q^q sRI kysgVH swihb, pRIqm isMG BwtIAw, mYNbrAMØiq®Mg kmytI, jsivMdr isMG AYfvokyt, mYNbr SRomxI kmytI [

bIbI jgIr kOr ƒ ic`TI ilK ky dws ny imqI 12-3-2000 AYqvwrsvyry 11-00 vjy pwvn sRI Akwl q^q swihb ivKy pyS hox leI ikhwsI, lyikn aus smyN pwvn sRI Akwl q^q swihb dy vkwr ƒ BwrI s`tv`jI, jdoN bIbI jgIr kOr pwvn sRI Akwl q^q swihb dy snmuK hoxdI bjwey hµkwr Aqy hu`lVbwzI nwl pwvn sRI Akwl q^q swihb aupr11-00 vjy dI bjwey 12-30 vjy dw^l hoeI Aqy auQoN hI vwps clI geI [jdoN ik is`KI ivcoN CyikAw hoieAw koeI ivAkqI pwvn sRI Akwl q^qswihb aupr nh» jw skdw [

so Awp ƒ pwvn sRI Akwl q^q swihb v`ØloN AwdyS hY ik SRomxI

100

172

kmytI dw qurµq AYkitMg pRDwn bxw ky SRomxI kmytI dy kµm-kwj krn leIAiDkwr id`qy jwx qW ik SRomxI kmytI dw kµm-kwj c`ldw rhy [ ijhVyjQydwr is`KI iv`ØcoN Cyky gey hn aunHW dI jgHw AYkitMg jQydwr bxwey jwxAqy aunHW ƒ q^q swihbwnW dI syvw sONpI jwvy [ ienHW ƒ iksy vI Dwrimk,smwijk Aqy rwjnIqk iek`T ivc nw bYTx id`qw jwvy Aqy ienHW v`ØloNs`dI iksy vI mIitMg ivc ih`sw nw ilAw jwvy Aqy nw hI ienHW nwl rotI-bytI dI sWJ r`KI jwvy [ jdoN qk ieh pwvn sRI Akwl q^q swihb jIdy snmuK ho ky AwpxI Bu`l nh» b^Svw lYNdy, Enw icr ieh is`KI ivcSwml nh» ho skdy [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(pUrn isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

nµ: spYSl imqI : 28-3-2000

BweI pRIqm isMG,mYNbr SRomxI kmytI [

qusW ny pihlW hukmnwmw mMn ky sRI Akwl q^q swihb ’qy pyS hoky syvw lgvw ky Aqy syvw pUrI krn auprµq kVwh pRswid dI dyg krvwky AwpxI Bu`l b^Svw leI [

pr aus qoN auprµq qusW sRI Akwl q^q swihb jI dI mwn mrXwdwdy ault hukmnwmw r`d kIqw Aqy A^bwrW ivc ies sµbµDI ibAwnbwzIkIqI [ ies sµbµD ivc qusW ƒ is`KI qoN ^wrj kIqw sI [

so qusW v`ØloN is`KI ivc Swml hox sµbµDI jo p`qr ByijAw sI sRI Akwlq^q swihb jI ’qy Awaux leI A`j imqI 28-3-2000 idn mMglvwrsvyry 9-00 vjy dw smW id`qw sI [

qusW ƒ jo syvw pwvn sRI Akwl q^q swihb v`ØloN lgweI jwvygI [syvw krn leI iqAwr ho ?

(1) iek GMtw lµgr ivc jUTy brqn sw& krny [(2) iek GMtw sRI hirmMdr swihb ivKy kIrqn suxnw [

101

173

(3) rozwnw pMj jpujI swihb jI dy pwT krny [

ieh syvw pMj idn krn auprµq pwvn sRI Akwl q^q swihb ivKyXQwSkq kVwh pRswid dI dyg krvw ky hoeI Bu`l leI Ardws krwauxI [

gurU pMQ dw dws,-/shI

(pUrn isMG)jQydwr

sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr

nµ: spYSl imqI : 28-3-2000

hukmnwmw

A`j bIbI jgIr kOr ny pwvn sRI Akwl q^q swihb dI mwn mrXwdwƒ iPr vµgwirAw jdoN zbrdsqI Awpxy nwl SrwrqI lokW ƒ nwl lY kyAMØiq®Mg kmytI dI mIitMg krn leI phuµcI [

bIbI jgIr kOr jo ik pMQ ivcoN CykI hoeI hY, aus ƒ iksy iksm dIkoeI mIitMg krn dw koeI AiDkwr nh» hY [ pr aus ny mIitMg hwl ivcmIitMg SurU kr id`qI [ ies dy nwl ijhVy AMØiq®Mg kmytI dy mYNbr hwzrsn, aunHW ƒ A`j imqI 28-3-2000 idn mMglvwr dupihr 2-00 vjy pwvnsRI Akwl q^q swihb qoN is`KI ivcoN CyikAw jWdw hY [ ienHW dy nwm iesqrHW hn : rGujIq isMG, sqnwm isMG, gurpwl isMG, pRIqm isMG [

ieh swry hI AMØiq®Mg kmytI dy mYNbr hn [ ienHW ƒ iksy vI Dwrimk,smwijk Aqy rwjnIqk smwgmW ivc Swml nw hox id`qw jwvy Aqy nwhI ienHW nwl rotI-bytI dI sWJ r`KI jwvy, ijMnw icr ieh pwvn sRI Akwlq^q swihb ’qy pyS ho ky Bu`l nh» b^Svw lYNdy [

gurU pMQ dw dws,-/shI (sUbw isMG) -/shI-/shI (rySm isMG) (pUrn isMG)-/shI (gurbcn isMG) jQydwr-/shI (imlKw isMG) sRI Akwl q^q swihb,

sRI AMØimRqsr

102

174

nµ: 319/AT/00 imqI : 29-3-2000

A`j imqI 29-3-2000 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pMQ pRvwixqpMj isMG swihbwn dI iek`qrqw hoeI ijs ivc sRI Akwl q^q swihbdy swbkw jQydwr isMG swihb igAwnI pUrn isMG jI v`ØloN jnvrI, &rvrIAqy mwrc 2000 ivc smyN smyN kuJ ivAkqIAW ƒ pMQ ivcoN Cykx sµbµDIkIqy AYlwn-nwimAW sµbµDI GoKv» ivcwr kIqI geI [

swry isMG swihbwn dI pUrn sµmqI hY ik swbkw jQydwr jI v`ØloN imqI25-1-2000 qoN lY ky imqI 28-3-2000 qIk dy smyN ivckwr pMQ ivcoNCykx sµbµDI kIqI geI smu`cI kwrvweI ADIn jwrI kIqy gey swry AYlwnaunHW dI sOVI soc Aqy in`jI ih`qW qoN pRyrq sn [ ieh swry AYlwn-nwmy pMQksoc, pMQk Bwvnw Aqy gurmiq jugq qoN mUloN hI ivrvy sn Aqy ienHW rwh»gurmiq isDWq Aqy pMQ dIAW pRmwixq pMQk pRMprwvW dI K`ulHm-Ku`lHwaulµGxw kIqI geI [ ijsdy Pl-srUp smu`cI kOm dI nmoSI hoeI Aqy iesvjoN mwnisk sµqwp Bogxw ipAw [

so swbkw jQydwr isMG swihb igAwnI pUrn isMG jI v`ØloN imqI25-1-2000 qoN lY ky imqI 28-3-2000 qk dy smyN ivckwr pMQ ivcoNCykx sµbµDI kIqI geI smu`cI kwrvweI ADIn v`K-v`K ivAkqIAW ivru`DinrwDwr Aqy inrmUl doS Aroky pMQ ivcoN Cykx sµbµDI jwrI kIqy gey swryAYlwn-nwmy pMj isMG swihbwn dI srv sµmqI nwl Anuicq Aqy nwjwiezkrwr dy ky r`d kIqy jWdy hn [ ies dy PlsrUp isMG swihb pRo: mnjIqisMG jI, jQydwr q^q sRI kysgVH swihb, isMG swihb igAwnI kyvl isMGjI, jQydwr q^q sRI dmdmw swihb, isMG swihb igAwnI Bgvwn isMGjI, mu`K gMRQI, sRI Akwl q^q swihb, bIbI jgIr kOr jI pRDwn, SRomxIgurduAwrw pRbµDk kmytI Aqy SRomxI kmytI dy mYNbr, sR: pRIqm isMG jI, sR:jsivMdr isMG jI AYfvokyt, sR: gurpwl isMG jI, sR: rGujIq isMG jI AqysR: sqnwm isMG jI BweI rUpw, ienHW sBnW ƒ sRI Akwl q^q swihb v`ØloNdoS mukq AYlwinAw jWdw hY [ pMQ dy ieh swry syvwdwr gurU ipAwr AqypMQk Bwvnw ivc gurU pMQ v`ØloN sONpI hoeI syvw pihlW vWg hI inBwauNdyhoey is`K sµgqW dIAW AsIsW dy pwqr bxy rihxgy [

bIqy smyN dy smu`cy Gtnw¸m au~qy du`K dw pRgtwvw kridAW hoieAWpMQ dy inmwxy syvwdwrW v`ØloN, kOm dI hoeI nmoSI Aqy hµfwey mwnisk sµqwpleI iKmw dI Xwcnw kIqI jWdI hY [ siqgurU pwiqSwh jI myhr krn [

103

175

A`goN qoN ienHW inmwxy syvwdwrW dy isr au~qy myhr BirAw h`Q r`K kysuc`jy Fµg nwl syvw inBwaux dw bl b^Sx [ ies sµbµDI smUhk pRwsicqleI imqI 30-3-2000 idn vIrvwr Ardws idvs imiQAw igAw hY [ iesidn svyry 7-30 vjy AMØimRq vyly dy dIvwn dI smwpqI dy nwl hI isMGswihbwn, SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI dy mYNbr swihbwn Aqy is`K sµgqWsRI Akwl q^q swihb dy snmuK sµgqI rUp ivc iek sRI jpujI swihbdw pwT kr ky siqgurU pwiqSwh jI qoN b^iSS dI Xwcnw krngy [

AMq ivc SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI ƒ hdwieq kIqI jWdI hY ik :

(1) jldI qoN jldI gurmiq soc vwly mwihrW dI kmytI dI sQwpnwkr ky q^q swihbwn dy jQydwr Aqy mu`K gRMQI swihbwn dy syvwinXm, ijvyN inXukqI leI XogqwvW, aunHW dw kwrj Kyqr,kwrj ivDI, AiDkwr Aqy izMmyvwrIAW, syvw mukqI Awid dyinXm inrDwrq kIqy jwx Aqy ies dy nwl hI smyN smyN pySAwaux vwlIAW pMQk sm`ØisAwvW dy smwDwn Aqy sRI Akwlq^q swihb qoN hukmnwmw jwrI kIqy jwx dw sp`St ivDI ivDwnsuinsicq kIqw jwvy qW jo Biv`K ivc iksy v`ØloN vI sRI Akwlq^q swihb jI dI in`jI ih`qW leI vrqoN dI sµBwvnw hI nwrhy Aqy ^wlsw pMQ ivc sRI Akwl q^q swihb qoN smyN smyN jwrIkIqy hukmnwimAW dI mwnqw Aqy piv`qrqw kwiem rvHy [

(2) gurduAwrw AYkt ƒ bixAW hoieAW pOxI sdI ho cu`kI hY [ smyNdI pRbl loV hY ik gurduAwrw pRbµD ƒ pMQk Xukq dy AnuswrIbxwaux leI ies AYkt ADIn bIqy smyN ivc hoeI lwB hwnIdw lyKw-joKw kIqw jwvy Aqy AYkt ivc pMQk ih`qW qoN aultjy koeI Dwrw hY qW aus dI soD leI auprwlw kIqw jwvy [

(3) gurduAwrw pRbµD ƒ isAwsq dI kutlqw dy pRBwv qoN pwk r`Kxƒ XkInI bxwieAw jwvy [

(4) SRomxI gurduAwrw pRbµDk kmytI, sRI Akwl q^q swihb Aqy bwkIq^q swihbwn Awpo AwpxI QwvyN pMQ dIAW gOrvSIl sµsQwvWhn [ ienHW sµsQwvW dy syvwdwrW ƒ gurU-pMQ v`ØloN sONpI hoeIizMmyvwrI prspr ipAwr siqkwr Aqy imlvrqx dI BwvnwADIn inBw ky gurU-pMQ vloN sur^rU hoxw cwhIdw hY [

-/shI (mohx isMG) -/shI (joigMdr isMG)hYØ`f gRMQI, sRI drbwr swihb, jQydwr, sRI Akwl q^q swihbsRI AMØimRqsr -/shI (gurbcn isMG)-/shI (crn isMG) gRMQI, sRI drbwr swihbgRMQI, sRI drbwr swihb, -/shI (rvyl isMG)sRI AMØimRqsr gRMQI, sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

176

nµ: A.q./2K/647 imqI : 24-10-2000

A`j imqI 24-10-2000 ƒ BweI inrµjn isMG rwgI jv`dI klW vwlysRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMG swihbwn dy snmuK pyS hoey Aqy aunHWny mlySIAw isMGwpur ivc kursIAW vwly gurduAwrw swihbwn ivc kIrqnkr ky sRI Akwl q^q swihb dy hukmW dI Acyqn aulµGxw ho jwx leIiKmw Xwcnw kIqI hY [ auprµq dyS-ivdyS dIAW smUMh sµgqW ƒ ividq hovyik sµgqW ies rwgI jQy ƒ pihlW vWg hI mwn-snmwn Aqy sihXog dyky siqsµg dy lwhy pRwpq krn [

gurU pMQ dy dws :

-/shI -/shI(mohx isMG) (joigMdr isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

nµ: A.q./2K/648 imqI : 24-10-2000

dyS-ivdyS dIAW guris`K sµgqW ƒ ividq hovy ik gurU ^wlsw pMQdy gurmiq isDWq Aqy mrXwdw dy Anuswr sRI gurU gRMQ swihb dy snmuKsµgq ivc Aqy gurU ky lµgr AMdr pMgq ivc siqkwr nwl cONkVw lwky bYTxw hI Xog hY [ pr srIrk qOr ’qy ApMg jW iksy hor kwrn srIrkqOr ’qy AsmrQ ho cu`Øky iksy vI guris`K SrDwlU leI sµgq Aqy pMgq ivcsQwnk pRbµDkW v`ØloN aunHW dI srIrk mjbUrI ƒ iDAwn ivc r`K ky

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,

qlv fI swbo (biTMfw)

105

104

177

FukvW Xog pRbµD kIqw jwvy [ Aijhw kridAW sRI gurU gRMQ swihb jI dymwn-siqkwr dw pUrn qOr ’qy iDAwn r`ØiKAw jwvy [

gurU pMQ dy dws :

-/shI -/shI(mohx isMG) (joigMdr isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

nµ: A.q./2001/864 imqI : 27-2-2001

hukmnwmw

s: rqn isMG,qus» A`j imqI 27-2-2001 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy Awpxy-

Awp ƒ iek inmwxy is`K vjoN pyS kIqw hY [ sRI Akwl q^q swihb qoN jwrIhoey hr AwdyS dy pwlxw krn dI vcn-b`Dqw idKweI hY [ pMj isMG swihbwnv`ØloN quhwfI ilKqI bynqI ƒ pRvwn kridAW hyT ilKI qn^wh lweIjWdI hY :

iek h&qw gurduAwrw swihb ivKy iek GMtw gurbwxI kIrqn suxnwhY, iek GMtw joVy JwVny gurU sµgq dy Aqy iek GMtw lµgr ivKy jw ky BWfymWjxy [

qn^wh pUrI hox auprµq sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr ho ky

106

178

500 dmVy scKMf sRI hirmMdr swihb Aqy 500 dmVy sRI Akwl q^q swihbdy ^zwny ivKy pwauxy [ kVwh pRswid dI dyg lY ky sRI Akwl q^q swihbivKy ipClIAW Bu`lW leI iKmw-jwcnw leI Ardws krvwauxI [

qn^wh pUrI hox qy Ardws auprµq quhwƒ gurU ^wlsw pMQ ivc SwmlsmiJAw jwvygw [

-/shI(joigMdr isMG)

jQydwrsRI Akwl q^q swihb,

sRI AMØimRqsr

nµ: A.q./2001/942 imqI : 17-3-2001

AwdyS

bwbw sµqw isMG ! quhwƒ sµn 1984 ivc smyN dI srkwr rwh» sRI Akwlq^q swihb aupr kIqy gey hmly auprµq ies iemwrq dI auswrI dy sµbµDivc gurU-pMQ dIAW BwvnwvW dy AnukUl pMQ ivcoN CyikAw igAw sI [ iessµbµDI quhwfy v`ØloN sRI Akwl q^q swihb ivKy AwpxIAW Bu`lW b^SwauxleI bynqI p`qr ByijAw igAw hY [ ijs ’qy ivcwr kridAW hoieAW pMjisMG swihbwn v`ØloN quhwƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr hox ’qy hyTilKI syvw lweI jWdI hY :

(1) qus» AwpxI irhwieS ’qy inqnym qoN ielwvw hr roz pMj idnpMj-pMj jpujI swihb dy pwT krny jW suxny hn [

(2) auprµq q^q sRI dmdmw swihb qy gurduAwrw ilKxsr swihbivKy sRI AKMf pwT swihb krvwauxw [ 1100/- rupey gurU kIgolk ivc pwauxy [ auprµq iKmw-jwcnw dI Ardws krvwauxI [

-/shI(joigMdr isMG)

jQydwrsRI Akwl q^q swihb,

sRI AMØimRqsr

107

179

nµ: A.q./01/998 imqI : 18-4-2001

pMj isMG swihbwn v`ØloN kOm dy nwm sµdyS

is`K Drm iek ivigAwnk Aqy srb`q dy Bly dy AgWh-vDU &ls&yvwlw Drm hox krky gurU swihbwn ny iesqrI jwqI ƒ mnu`KI smwj ivcAiq siqkwr BirAw ruqbw b^iSAw hY [ iesqrI jwqI nwl huµdy ivqkryqy inrwdr ƒ vyK ky hI gurU nwnk dyv jI ny bulµd Awvwz ivc “so ikaumMdw AwKIAY ijqu jµmih rwjwn” dw &urmwn kIqw sI [ is`K ieiqhws ivciesy ivcwr dw hI AslI rUp mwqw KIvI jI v`ØloN lµgr dI izMmyvwrI Aqy^wlsw swjnw smyN mwqw swihb kOr jI v`ØloN AMØimRq dy bwty ivc pqwsypwaux dy kOqk rwh» nzr AwauNdw hY [

is`K rihqnwimAW Aqy is`K rihq mrXwdw ivc kuVI-mwr nwl rotI-bytI dI sWJ nw r`Kx dw AwdyS vI iesy ivcwrDwrw dw hI ih`sw hY [ A`jgrB ivc pl rhy b`Øcy dI qµdrusqI jwcx leI ishq ivigAwnIAW v`ØloNkIqI Koj dI durvrqoN kr ky grB tYst rwh» lVkI dw pqw l`gx ’qybhuq swry nw-smJ lokW v`ØloN BrUx h`ØiqAw kr id`qI jWdI hY [ ies ruJwndy idno-idn vDx krky ijQy mnu`KI rUh dy iesqrI-jwmy dw Apmwn kIqwjw irhw hY auQy nwl hI purKW dy mukwbly iesqrIAW dI inqw pRqI G`trhI igxqI kwrn AxsuKwv» smwijk siQqI bxdI jw rhI hY [ is`K sµgqWAqy ivcwrvwnW v`ØloN ies sµbµDI icMqw pRgt krn vwly p`qr isMG swihbwnpws inrµqr phuµc rhy hn [ ies Axmnu`KI, AnYiqk Aqy ADwrimk ibrqIƒ T`lH pwaux leI pMj isMG swihbwn v`ØloN gurmiq ivcwrDwrw dI rOSnIivc sRI Akwl q^q swihb qoN smu`cy gurU nwnk nwm lyvw guris`KW ƒ iehAwdyS id`qw jWdw hY ik koeI vI guris`K mweI BweI mwqw dy grB ivclVkI dw pqw l`gx ’qy BrUx h`ØiqAw dw mnmuKI kwrw nw kry [ is`K rihqmrXwdw Anuswr AYsw krn vwlw ivAkqI qn^whIAw hY [ bwkI mnu`KIBweIcwry ƒ vI swfw ieho hI sµdyS hY ik As» swry Awpxy pRØBU ipqw dyswjy hoey mnu`KI srIrk jwimAW dw iesqrI purS dy vKryvyN qoN aupr auTky ie`Øko ijhw mwn-siqkwr krIey [

-/shI(joigMdr isMG)

jQydwrsRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

108

180

nµ: A.q./2001/1042 imqI : 3-5-2001

AwdyS

sR: mnmohn isMG qy smUMh pirvwr,A`j imqI 3-5-2001 ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pMj isMG

swihbwn v`ØloN quhwƒ AwdyS id`qw jWdw hY ik bwbU qyjw isMG BsOV AqybIbI inrµjx kOr dIAW Bu`lW dI iKmw-jwcnw dy sµbµD ivc Awp smUMhpirvwr ny rl ky Adb sihq sRI gurU gRMQ swihb jI dw iek pwTkrnw hY [ auprµq smUMh pirvwr ny sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr hoky 101 dmVy dI kVwh pRswid dI dyg lY ky iKmw-jwcnw dI ArdwskrvwauxI hY [25

-/shI -/shI(gurbcn isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

25. bwbU qyjw isMG qy bIbI inrµjx kOr ƒ sRI Akwl q^q swihb qoN 9 Agsq, 1928ƒ hoey hukmnwmy Anuswr pMQ iv`ØcoN ^wrj kr id`qw igAw sI [ Asl hukmnwmw lVInµ: 10 ’qy AMØikq hY [

109

181

nµ: A.q./01/1064 imqI : 15-5-2001

AwdyS

fw: rnbIr isMG Aqy sR: inrµjn isMG iF`ØloN dy drimAwn gurU qygbhwdr pbilk skUl ^wnkot (AMØimRqsr) dy vwd-ivvwd dw mwmlw pMjisMG swihbwn dy noits ivc ilAWdw igAw, dIrG ivcwr krn auprµqdohW iDrW ƒ AwdyS id`qw jWdw hY ik qus» AwpsI lVweI JgVy ivch`ØQo-pweI kridAW iek dUjy dy guris`KI srUp dI byAdbI kIqI hY [ iessµbµDI pRwsicq vjoN fw: rnbIr isMG Aqy sR: inrµjn isMG iF`ØloN smyqpirvwr Awpxy in`qnym qoN ielwvw pMj-pMj jpujI swihb dy pwT Aqy sRIAkwl q^q swihb ivKy hwzr ho ky 101/-, 101/- rupey dI kVwh pRswiddI dyg lY ky iKmw-jwcnw dI Ardws krwaux [

dohW iDrW vloN iek dUjy ivru`D c`l rhy &OjdwrI muk`dmy vwps lYley jwx [

-/shI -/shI(gurbcn isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

110

182

nµ: A.q./2001/1066 imqI : 15-5-2001

BweI hrBjn isMG, BweI hirMdrpwl isMG,BweI mihMdrpwl isMG,

mYsrz cqr isMG jIvn isMG, bzwr mweI syvW, sRI AMØimqsr [

quhwfy v`ØloN pwvn sRI gurU gRMQ swihb jI dy srUpW dI CpweI AqyaunHW ƒ sµbµDq iDrW qk phuµcwaux ivc idKwey gey Avysly-px krky quhwƒpihlW vI sRI Akwl q^q swihb qoN icqwvnI id`qI geI sI Aqy iesykuqwhI krky qn^whIAw krwr id`qw igAw sI, pr ies dy bwvjUd qus»AwpxI ies Bu`l ƒ nh» suDwirAw [ so ies sµbµDI dubwrw is`K sµgqW vloNphuµcI iSkwieq dy AwDwr ’qy isMG swihbwn v`ØloN ieh mihsUs kIqw igAwhY ik qus» pMQk mrXwdwvW Aqy gurisK sµgqW dIAW BwvnwvW ƒ inrµqrnzr-AMdwz krdy Aw rhy ho, jo ik iksy vI guris`K leI bhuq v`fI Bu`lhY [ ies AwDwr ’qy quhwƒ Biv`K ivc AYsw krn qoN rokx dI icqwvnIidMØidAW hyT ilKI qn^wh lweI jWdI hY :

(1) 10 idn rozwnw iek GMtw sRI hirmMdr swihb ivKy kIrqn suxnw [(2) 10 idn rozwnw iek GMtw joVy Gr ivc joVy JwVny [(3) 10 idn rozwnw iek GMtw lµgr Gr ivc BWifAW ƒ mWjx dI

syvw krnI [

auprµq 1100/- rupey sRI hirmMdr swihb dI golk ivc pwauxy Aqy2100/- rupey sRI Akwl q^q swihb dI golk ivc pw ky 100/- rupeydI kVwh pRswid dI dyg krw ky Bu`lW cu`kW dI iKmw-jwcnw leI ArdwskrwauxI [

-/shI -/shI(gurbcn isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,

qlv fI swbo (biTMfw)

111

183

imqI : 9-7-2001

ipAwrw isMG BinAwrw vloN QW-QW ’qy jw ky gurmiq smwgm krndI AwV hyT is`KI isDWqW ƒ Fwh lwaux vwlIAW kwrvweIAW kIqIAWjw rhIAW hn Aqy aus v`ØloN ilKy gey Bv-swgr smuMdr gRMQ dy nW ’qyilKI geI rcnw ivc gurU nwnk nwm lyvw, AMØimRqDwrI isMGW, gRµQI isMGW,is`K pRcwrkW, gurduAwrw swihbwn Aqy pwvn sRI gurU gRMQ swihb jI dyi^lw& ieqrwzXog koJIAW it`pxIAW kIqIAW geIAW hn [

dyS-ivdyS dy smUh gurU nwnk nwm lyvw guris`KW ƒ sucyq kIqw jWdwhY ik auh in`jI jW pRIvwrk qOr ’qy ipAwrw isMG BinAwrw vwly dy fyryjW aus v`ØloN kIqy jw rhy smwgmW ivc iksy iksm dI nw hI SmUlIAqkrn Aqy nw hI aus dy pYrokwrW jW aus ƒ sihXog dyx [ aulµGxw krnvwilAW ivru`D gurmiq isDWqW Aqy pRMprwvW Anuswr kwrvweI kIqIjwvygI [

gurU rwKw,gurU pMQ dy dws :

-/shI -/shI(gurbcn isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI hirmMdr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

112

184

nµ: A.q./2001/1312 imqI : 7-10-2001

iekbwl isMG, suirMdr isMG,qus» ipCly Arsy ivc BinAwrw vwly fyry ƒ ic`TIAW Byj ky ipAwrw

isMG ƒ mwnqw dyx dw doS pRvwn kIqw hY [ ies sµbµDI pMj isMG swihbwndy snmuK sRI Akwl q^q swihb ivKy AwpxI Bu`l b^Swx leI bynqI kIqIhY [ ies sµbµDI A`j imqI 7-10-2001 ƒ pMj isMG swihbwn v`ØloN hyT ilKIqn^wh lweI jWdI hY :

(1) cwr idn sRI hirmMdr swihb ivKy iek GMtw kIrqn suxnw [(2) iek GMtw joVy JwVn dI syvw krnI [(3) iek GMtw sµgqW dy lµgr dy BWfy mWjx dI syvw krnI [(4) ieh auprokq syvw iesy qrHW q^q sRI kysgVH swihb ivKy

inBwauxI Aqy iPr gurduAwrw sRI &qihgVH swihb, srihMd ivKyinBwauxI [

ies auprµq sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr ho ky pMj sO iek rupey dIdyg lY ky Bu`lW b^Swx leI Ardws krvwxI [

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (joigMdr isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (mnjIq isMG)gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

113

185

nµ: A.q./2001/1273 imqI : 12-10-2001

hukmnwmw

A`j imqI 12-10-2001 ƒ sRI gurU gMRQ swihb jI dI by-AdbI krnvwly ipAwrw isMG BinAwrw vwly kol jwx krky gurdyv isMG bwdl, kyvlisMG bwdl, AmrIk isMG AwlIvwl, Bwg isMG surqwpur Aqy surjIq isMGny Awpxy Awp ƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy pyS kIqw [ ienHW swirAWdw p`K suxn Aqy BinAwry vwly dI AKOqI ikqwb dI pVqwl krn auprµqieh sp`St hoieAw ik ieh swry gurU gMRQ swihb jI dy is`K huµdy hoey BinAwryvwly dI mwnqw bxwaux dy doSI hn, ijs krky ienHW ƒ pMQk mrXwdwAnuswr hyT ilKI qn^wh lgweI jWdI hY :

pMjW hI q^qW ’qy iqMn iqMn idn leI rozwnw iek GMtw kIrqn suxn,iek GMtw joVy JwVn Aqy iek GMtw lµgr dy brqn mWjx dI syvw krn [

ies syvw dy nwl nwl A`Dw GMtw ieh ilKq “mYN sRI gurU gRMQ swihbjI ƒ mn, bcn krm krky jwgiq joiq siqgurU mMndw hW Aqy ies sµbµDIhoeI Bu`l leI iKmw mMgdw hW [ mYN ivAkqIgq rUp ivc iksy ƒ gurU qu`lnh» mMndw qy nw hI mMnWgw [” lY ky sµgqW dy snmuK KVy hox auprµq sRIAkwl q^q swihb ivKy hwzr ho ky hryk 1100/- 1100/- rupey dI kVwhpRswid dI dyg lY ky Bu`lW dI iKmw-jwcnw dI Ardws krvwaux [

-/shI -/shI(gurbcn isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,

qlv fI swbo (biTMfw)

114

186

nµ: A.q./2001/1311 imqI : 7-11-2001

hukmnwmw

jrnYl isMG Tykydwr,jgjIvn isMG, sudrSn isMG, rwijMdr isMG,bIbI mnjIq kOr, bIbI suirMdr kOr [

qus» ipCly Arsy ivc BinAwrw vwly dy fyry ƒ mwnqw dyx dw doSpRvwn kIqw hY [ ies sµbµDI pMj isMG swihbwn dy snmuK sRI Akwl q^qswihb ivKy AwpxI Bu`l b^Swaux leI bynqI kIqI hY [ ies sµbµDI A`j imqI7-11-2001 ƒ pMj isMG swihbwn v`ØloN hyT ilKI qn^wh lweI jWdI hY :

(1) qus» gurduAwrw B`Tw swihb ropV ivKy 10 idn hr roz iek-iek GMtw kIrqn suxnw, 10 idn hr roz iek-iek GMtw lµgrdy brqn sw& krny [

(2) 10 idn iek-iek GMtw hr roz sµgqW dy joVy JwVny [

auprµq 251/- rupey dI kVwh pRswid dI dyg krky B`ulW cu`kW dI iKmw-jwcnw dI Ardws krnI [

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

115

187

nµ: A.q./2001/1380 imqI : 20-11-2001

BweI blbIr isMG,bIbI mnjIq kOripMf luhwrI klW

qus» ipCly Arsy ivc BinAwrw vwly dy fyry ’qy jwx dw doS pRvwnkIqw hY [ ies sµbµDI pMj isMG swihbwn dy snmuK sRI Akwl q^q swihbsRI AMØimRqsr ivKy AwpxI Bu`l b^Swaux leI bynqI kIqI hY [ ies sµbµDIA`j imqI 20-11-2001 ƒ pMj isMG swihbwn v`ØloN hyT ilKI qn^wh lweIjWdI hY :

(1) qus» 7 idn gurduAwrw AMb swihb, ropV ivKy rozwnw iek GMtwkIrqn suxnw [

(2) qus» 7 idn gurduAwrw AMb swihb, ropV ivKy iek GMtw rozwnwbrqn sw& krny [

auprµq sRI Akwl q^q swihb sRI AMØimRqsr ivKy kVwh pRswid dI dygkr ky Bu`lW cu`kW dI iKmw-jwcnw dI Ardws krnI [

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

116

188

nµ: A.q./01/1381 imqI : 20-11-2001

hukmnwmw

BweI blbIr isMG, gurduAwrw AkwlgVH ShIdW, sYktr 47-sI, cµfIgVHBweI dlyr isMG, pitAwly vwly, ibMdrw kwlonI, nwBw rof, (pitAwlw)

qus» BinAwry vwly ipAwrw isMG nwl smwgm ivc Swml hoey Aqyisropw ilAw [ ies sµbµDI quhwƒ hyT ilKI qn^wh lgweI jWdI hY :

(1) qus» pMj idn q^q sRI kysgVH swihb, sRI Anµdpur swihb ivKyrozwnw iek GMtw kIrqn suxnw [

(2) rozwnw iek GMtw sµgqW dy joVy JwVny [(3) iek GMtw lµgr dy BWfy mWjxy [(4) ieho syvw pMj idnW leI sRI drbwr swihb, sRI AMØimRqsr ivKy

inBwauxI [

auprµq 1100/- A`KrI igAwrW sO rupey dI dyg lY ky sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr ivKy Bu`l b^Swaux dI Ardws krvwauxI [

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

117

189

nµ: A.q./2001/1399 imqI : 7-12-2001

hukmnwmw

BweI SmSyr isMG,quhwƒ pMQ ivcoN Cyky BinAwry vwly dy fyry nwl sµbµD r`Kx Aqy aus

ƒ mwnqw dyx dy doSI pwieAw igAw hY [ ies sµbµD ivc pMj-pMj idn iqMnWq^qW ’qy hyT ilKI syvw inBwauxI hY :

(1) iek GMtw kIrqn suxnw [(2) iek GMtw sµgqW dy joVy JwVny [(3) iek GMtw lµgr dy BWfy mWjxy [

auprµq 1100/- rupey dI kVwh pRswid dI dyg lY ky sRI Akwl q^q swihbivKy Bu`lW dI iKmw-jwcnw dI Ardws krvwauxI [

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(kyvl isMG)

jQydwrq^q sRI dmdmw swihb,qlvµfI swbo (biTMfw)

118

190

nµ: A.q./02/1620 imqI : 18-4-2002

1. s: gurdyv isMG2. s: gurmuK isMG3. s: Bjn isMG4. s: iekbwl isMG5. s: hrjIq isMG6. s: jspwl isMG7. s: ieMdrpwl isMG8. s: AmrjIq isMG

9. s: qIrQ isMG10. s: primMdrpwl isMG11. s: srbpwl isMG12. s: kuldIp isMG13. s: crn isMG14. s: gurmIq isMG15. s: roSn isMG16. s: ieMdrjIq isMG

qus» swirAW ny imqI 24-3-2002 vwly idn gurduAwrw sRI gurU isMGsBw ropV ivKy AwpsI lVweI, h`ØQopweI Aqy gwlI-gloc kr ky gurduAwrwswihb dI piv`qrqw ƒ Bµg kIqw hY [ ies byAdbI dy doS kwrn quhwƒ swirAWƒ sRI Akwl q^q swihb ivKy A`j imqI 18-4-2002 ƒ pMj isMG swihbwnv`ØloN pRwsicq vjoN hyT ilKI syvw lweI jWdI hY [ qus» swirAW ny gurduAwrwsRI gurU isMG sBw ropV ivKy sµgqW dI hwzrI ivc 10 idn syvw inBwauxI :

(1) A`Dw GMtw sµgq dy joVy JwVny [(2) A`Dw GMtw kIrqn suxnw [(3) sRI ‘jpu jI’ swihb dw sµgqI rUp ivc pwT krnw [

auprµq q^q sRI kysgVH swihb ivKy hr iek ny 101/-, 101/- rupey dIin`jI qOr ’qy kVwh pRSwd dI dyg krwauxI Aqy 101/-, 101/- rupey pRqIivAkqI ny golk ivc pwauxy [ auprµq q^q sRI kysgVH swihb ivKy hwzrho ky iKmw-jwcnw dI Ardws krwauxI [

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI AMØimRqsr sRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(gurbcn isMG)

gMQIsRI drbwr swihb,sRI AMØimRqsr

119

191

nµ: A.q./02/1668 imqI : 4-5-2002

1. BweI mihMdr isMG pRDwn2. BweI prmjIq isMG sk`qr3. BweI hrBjn isMG mYNbr4. BweI jrnYl isMG mYNbr

mwr&q : gurduAwrw sRI gurU isMG sBw,muh`lw cODrIAW, i&lOr (jlµDr) [

imqI 17-4-2002 ƒ sRI gurU gRMQ swihb jI dy pwvn srUpW dy Agn-Byt hox dI mMdBwgI Gtnw quhwfI AxgihlI kwrn hoeI hY, ies leIies dy pRwsicq vjoN quhwƒ hyT ilKI syvw lweI jWdI hY :

gurduAwrw sRI gurU isMG sBw, muh`lw cODrIAW, i&lOr (jlµDr) ivKys`q idn rozwnw hyT ilKI syvw inBwau :

(1) iek GMtw sµgq dy joVy JwVny [(2) iek GMtw brqn sw& krny [(3) in`qnym dy pwT qoN ielwvw iek jpu jI swihb dw pwT krnw [

auprµq 101/- A`KrI iek sO iek rupey kyvl dI kVwh pRswid dI dygkrwaux auprµq 101/- A`KrI iek sO iek rupey kyvl golk ivc pw kyBu`lW cu`kW dI iKmw-jwcnw leI Ardws krwauxI [

-/shI(joigMdr isMG)

jQydwrsRI Akwl q^q swihb

sRI AMØimRqsr

120

192

nµ: A.q./2002/1669 imqI : 4-5-2002

BweI jgjIq isMG ^wlsw,mYNbr lokl kmytI gurduAwrw sRI crnkµvl pwqSwhI Cyv»,jIdoNvwl, gurplwh soqrW swihb bµgw,durgwpur (nvW Sihr) [

sRI Akwl q^q swihb dy hukmnwmy dI aulµGxw kr ky AroVw pirvwrv`ØloN duAwbw mYirj pYls ivc Sgn dI rsm Adw krn dy smwgm smyNsRI gurU gRMQ swihb jI dw pRkwS kIqw igAw sI Aqy qus» aus smwgmivc SmUlIAq kIqI hY [ ies leI quhwƒ hyT ilKI syvw lweI jWdI hY :

gurduAwrw swihb gurplwh soqrW pwiqSwhI Cyv» ivKy pRwsicq vjoNs`q idn hyT ilKI syvw inBwau :

(1) iek GMtw sµgq dy joiVAW dI syvw krnI [(2) iek GMtw lµgr Gr ivc brqn sw& krny [(3) in`qnym dy pwT qoN ielwvw iek hor jpujI swihb dw pwT krnw [

auprµq 101/- A`KrI iek sO iek rupey dI kVwh pRswid dI dyg krwauxauprµq 101/- A`KrI iek sO iek rupey kyvl golk ivc pw ky Bu`lW cu`kWdI iKmw-jwcnw leI Ardws krwauxI [

-/shI(joigMdr isMG)

jQydwrsRI Akwl q^q swihb, sRI AMØimRqsr

nµ: A.q./2002/1699 imqI : 10-5-2002

hukmnwmw

1. BweI Dnvµq isMG, cyArmYn nUr ivSv rUhwnI cYrItybl sµsQw,kot p`lI iJ`kI, (nvW Sihr), Aqy

2. fw: sqnwm isMG dIp, dIp hspqwl, kwhmw, nvW Sihr,

122

121

193

3. BweI hrI isMG, doAwbw stIl &rnIcr, nvW Sihr,4. BweI suirMdr isMG (mwstr), bµgw,5. BweI syvw isMG, jy.eI. ibjlI borf, nvW Sihr,6. BweI gurdIp isMG, ipMf m`l pur AVkW (nvW Sihr) [

ipCly keI swlW qoN fyrw kot p`lI iJ`kI ivKy bwbw Dnvµq isMG sµbµDIniSAW dy syvn Aqy hor mnm`qI kwrvweIAW bwry auprokq fyry dy kuJtr`stIAW v`ØloN imlI ilKqI Skwieq dy AwDwr ’qy ies dI pVqwl kIqIgeI [ swirAW p`KW qoN kIqI geI pu`CqwC qoN bwAd ieh sp`St hoieAwik ienHW mnm`qI kwrvweIAW ivc sµbµDq dovyN iDrW hI is`ØDy jW Ais`ØDyrUp ivc BwgIdwr Aqy doSI hn [ ies leI A`j imqI 10-5-2002 ƒ sRIAkwl q^q swihb ivKy isMG swihbwn v`ØloN auprokq ivAkqIAW ƒ hyTilKI qn^wh lgweI jWdI hY :

(1) iek iek h&qw pMj q^q swihbwn ivKy iek GMtw sµgqW dyjoVy JwVny [

(2) iek GMtw kIrqn srvx krnw [(3) iek GMtw lµgr dy jUTy brqn mWjxy [

auprµq 500/- rupey golk ivc pwauxy Aqy 500/- rupey dI kVwh pRswiddI dyg smyq sRI Akwl q^q swihb ivKy hwzr hoxw Aqy hoeIAW Bu`lWdI iKmw-jwcnw dI Ardws krwauxI [

dohW hI iDrW ƒ ieh vI hdwieq kIqI jWdI hY ik Biv`K ivc iksyvI qrHW dI ibAwnbwzI nw kIqI jwvy [

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(gurbcn isMG)

gMRQIsRI drbwr swihb,

sRI AMØimRqsr

194

nµ: A.q./2002/1806 imqI : 24-7-2002

1. BweI bldyv isMG, ipMf Kihrw, izlw gurdwspur2. BweI srbjoq isMG, ipMf Bomw, izlw AMØimRqsr3. BweI kSmIr isMG, ipMf vygyvwl, izlw AMØimRqsr

A`j imqI 24-7-2002 ƒ sRI Akwl q^q swihb sRI AMØimRqsr ivKypMj isMG swihbwn dy snmuK hwzr ho ky qus», bwbw rofw dI smwD ’qy “sRIgurU gRMQ swihb jI” dw pwvn srUp iljwx sµbµDI hoeI Bu`l dI iKmw-jwcnwkIqI hY [ ies sµbµDI quhwƒ hyT ilKI qn^wh lweI jWdI hY :

qus» iek h&qw, sQwnk gurduAwrw swihb ivKy :

(1) rozwnw iek GMtw kIrqn suxnw [(2) rozwnw in`qnym dy pwT qoN ielwvw iek ‘jpu jI’ swihb dw pwT

krnw [(3) rozwnw iek GMtw sµgq dy joVy JwVny [

auprµq sRI Akwl q^q swihb sRI AMØimRqsr ivKy hwzr ho ky 101/- rupeydI hr ivAkqI ny kVwh pRswid dI dyg lY ky Bu`lW dI iKmw leI ArdwskrwauxI [

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(gurbcn isMG)

gMRQIsRI drbwr swihb,

sRI AMØimRqsr

123

195

nµ: A.q./02/1807 imqI : 24-7-2002

BweI gurdIp isMG gMRQI,ipMf Kihrw (gurdwspur)

A`j imqI 24-7-2002 ƒ sRI Akwl q^q swihb sRI AMØimRqsr ivKypMj isMG swihbwn dy snmuK hwzr ho ky qus» bwbw srvn dws dI smwD’qy “sRI gurU gRMQ swihb jI” dw pwvn srUp iljwx sµbµDI hoeI Bu`l dIiKmw-jwcnw kIqI hY [ ies sµbµDI quhwƒ hyT ilKI qn^wh lweI jWdI hY :

qus» iek h&qw, sQwnk gurduAwrw swihb ivKy :

(1) rozwnw iek GMtw kIrqn suxnw [(2) rozwnw in`qnym dy pwT qoN ielwvw iek ‘jpu jI’ swihb dw pwT

krnw [(3) rozwnw iek GMtw sµgq dy joVy JwVny [

auprµq sRI Akwl q^q swihb sRI AMØimRqsr ivKy hwzr ho ky 101/- rupeydI kVwh pRswid dI dyg lY ky Bu`lW dI iKmw leI Ardws krwauxI [

-/shI -/shI(jgqwr isMG) (joigMdr isMG)gRMQI jQydwrsRI drbwr swihb, sRI Akwl q^q swihb,sRI AMØimRqsr sRI AMØimRqsr

-/shI -/shI(Bgvwn isMG) (mnjIq isMG)hY~f gRMQI jQydwrsRI Akwl q^q swihb, q^q sRI kysgVH swihb,sRI AMØimRqsr sRI Anµdpur swihb

-/shI(gurbcn isMG)

gMRQIsRI drbwr swihb,

sRI AMØimRqsr

124

196

197

l+g bwjv a?a ljdhWa'G

ujig h'H[

bjs[L/l.s[L

198

199

dqag ^ 9~1~1995

lq>Ph epiP VjVw Vjq v[rj dl,t l.ea s[ Vjq l.s[L

u.qP Vei drt[ ldoa L+'qSg c[ij V.ejvg ljdhW ba[ dcdebjSjbjLiq Vjq s[ epi~blojV fpijaV lq[G a'G epiP VjVw Vjq v[rj dl,t l.eaJsg l,pyg LiZj a[ ldawji s[ w[Gsi yv[ bjH[ hV@ duo'G dw epiP ljdhWjVsg W?Lg epiqda sj f+yji a[ f+lji hp.sj bjdHbj h{ m wpN ljvJ a'G Rpo[qVuga dl>z VJ sj drbwag dHl blojV s[ qptg s[ iPf dry dl,t l.eaJdry dryisj bj dihj h{ m epiP dfbjdibJ V[ Rpl } hi ai%J sj qjS ldawjis[ w[ dVrjdubj@ fi dfAv[ wpN bil[ a'G dHl drbwag sgbJ qVqagwjirjHgbJ Wji[ dl,t l.eaJ dry yiyj LpiP h'Hg@ dul sj r[irj l+g bwjva?a ljdhW drt[ rg epiP w[ dl,tJ V[ bj w[ ds,aj m dfAv[ dsVk dHl l.W.Zgn'l lWPa l.eaJ s[ lVq,pt bjH[@ dulV[ epidl,t dhidsbJ } Whpa sptg wgajh{ m dHl l.W.Zg l+g bwjv a?a ljdhW drt[ epiP dfbjdibJ sgbJ FjrVjrJs[ f+eBjr[ } s[tdsbJ qh.a qVuga dl>z Vjq s[ dHl drbwag l.W.Zgf>ow qiIjsj bVplji wjirjHg wiV sj `{lvj dl>z ljdhWjV V[ dvbjh{ m dqag 18 uVrig@ 1995 } dHl l.W.Zg wjirjHg vHg dHl drbwag} l+g bwjv a?a ljdhW drt[ avW wgaj debj h{ m

l'@ lqP>h epiP VjVw Vjq v[rj dl,t l.eaJ f+ag l+g bwjv a?a ljdhWr,Dv'G dHh' l.s[L h{ dw dHl blojV sg dHdahjlw qh,aaj ba[ qjVaj }dZbjV dry i,tdsbJ hi ai%J sj ldhI'e s[S ba[ b{l[ drbwag ba[Rpl s[ ljogbJ a'G lpy[a idhS m Vjv hg bjfS[ bjf } f>ow ujWa[ dryi,tS aJ dw epiP s'tgbJ } dwl[ T.e Vjv rg rjajriS } ?ijW wiVsj q"wj Vj dqv lw[ m

~/lhg \q'hS dl>z| ~/lhg \qVuga dl>z|h{D,c e+.og@ l+g hdiq>si ljdhW uo[sji@ l+g bwjv a?a ljdhWl+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali~/lhg \u'de>si dl>z r[sJag| ~/lhg \w[rv dl>z|e+.og@ l+g hdiq>si ljdhW uo[sji@ a?a l+g sqsqj ljdhWl+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg \FerjV dl>z|h{D,c e+.og@ l+g bwjv a?a ljdhW@ l+g b>Ddq+ali

1

200

V.^ 670/AT/98 dqag ^ 25~6~1998

{lvj

b,u dqag 25~6~98 } l+g bwjv a?a ljdhW drt[ f>u dl>z ljdhWjVsg dHw,aiaj h'Hg@ dul dry w{fBV bqdi>si dl>z r,Dv'G uo[sji epiyiVdl>z B"hCj hpiJ s[ dVi.wjig FrV drt[ ujS Wji[ vjH[ eH[ s'LJ } dryjdibjdebj m

\1| dHl l.W.Zg w{fBV bqdi>si dl>z r,Dv'G f[L wgag eHg `'B' a[V{edBr Vwvg h'S wjiV&

\2| 15 `irig@ 1998 a'G 10 bfi{v aw w{fBV bqdi>si dl>z r,Dv'Gy,pf idhS sj n'l wjiV Vj s,l lwS wjiV& ba[

\3| uo[sji epiyiV dl>z B"hCj r,Dv'G dVi.wjig FrV dry ujS a'G@FjLV widsbJ r'BJ q>eS a[ uv fjSg AwS ba[ dli'fjYf+jfa wiV Wji[ l+g bwjv a?a ljdhW drt[ dvtag iPf drylj` dHVwji wiV ba[ dHl l.W.Zg RpV%J s[ VJ $a[ Af[ b?WjigdWbjVJ a'G rg lj` dHVwji wiV wiw[ m

uo[sji epiyiV dl>z B"hCj hpiJ s[ dVi.wjig FrV dry ujS l.W.Zg y,vih[ rjs~drrjs } dVi~bjZji ujSdsbJ h'dHbJ f>u dl>z ljdhWjV r,Dv'Gi,s wgaj uJsj h{ m

epiP f>o sj sjl@~/lhg

\iSuga dl>z|uo[sji

l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali

2

201

V.^ 2013/AT/98~99 dqag ^ 11~2~1999

w"q s[ VJ l.s[L

rjdhepiP ug wj ?jvlj mmrjdhepiP ug wg `adh mm

b,u dqag 11~2~99 } fjrV l+g bwjv a?a ljdhW $a[ 10~2~99} Wjsv e,pB r,Dv'G wgag eHg LiqVjw ba[ dzVjRpSg wjirjHg }dryjidsbJ q{G qdhlPl wisj hJ dw f+wjL dl>z Wjsv V[ WjWi WS w[fjrV l+g bwjv a?a ljdhW sgbJ qhjV fi.fijrJ ba[ qgig~fgig s[dlZJa $a[ wW;j wi dvbj h{ m q{G l.lji Fi sgbJ dl,t l.eaJ r,Dv'G dqv[bdZwjiJ sg ria'G wisj h'dHbj dl,t w"q } WCg dV>q+aj ldha bfgvwisj hJ dw f+wjL dl>z Wjsv ba[ dHl sg lvjhwji up.cvg sj ijuVgawba[ Zjidqw t[ai dry wsg drLrjl Vj wgaj ujr[ m f+wjL dl>z Wjsvdl,tg s[ i,pt $a[ bqi r[v WS w[ AjdHbj h'dHbj h{ m dul V[ yji shjdwbJa'G l+g epiP VjVw s[r ug r,Dv'G vjH[ dHl dl,tg s[ i,pt } rZS x,pvS Vhkds,aj m ##f>y f+ZjVg$$ qiIjsj sg wsi wisj h'dHbj ba[ liW.l~sjVg dfajl+g epiP e'dW>s dl>z ug sg dwifj spbjij bj ih[ 300 ljvj ?jvlj LajWsgdsrl } dZbjV dry i,tdsbJ q{G b,u dqag 11~2~99 sg qgdB>e bSdq,Do[lq[G vHg qpvarg wisj hJ m

epiP f>o sj sjl@~/lhg

\iSuga dl>z|uo[sji

l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali

3

202

V.^ lf{Lv dqag ^ 13~3~2000

bjs[L

epiP lrji[ l^ f+wjL dl>z Wjsvf+ZjV@ L+'qSg bwjvg sv \q,pt q>aig f>ujW|@

rjdhepiP ug wj ?jvlj mmrjdhepiP ug wg `adh mm

bjf ug } bjs[L ds,aj uJsj h{ dw L+'qSg wq[Bg sg f+ZjV WgWguegi w"i@ dul } l+g bwjv a?a ljdhW s[ hpwqVjdqbJ sg Wji WjiRpv.zSj wiV s[ s'L wjiS dl,tg dr,Dy'G ?jiu wgaj lg ba[ b{eu{wdBrwq[Bg } avW wgaj debj lg m b{eu{wdBr wq[Bg L+'qSg epispbjij f+W.Zwwq[Bg s[ lji[ q{GWiJ V[ l+g bwjv a?a ljdhW sj hpwqVjqj q>DdVbj ba[l+g bwjv a?a ljdhW sg qjV~qiIjsj } wjdHq i,tdsbJ l+g bwjva?a ljdhW s[ lVq,pt f[L h' w[ l[rj verj w[ ba[ l[rj wi w[ Rpfi.awCjh f+ljds sg s[e wirj w[ bjfSg F,pv W?Lrj vHg m fi WgWg uegiw"i V[ bjf ug ba[ bjf ug s[ ldhI'egbJ r,Dv'G u' IaV wga[ eH[ lV@Rpl bVplji sjl V[ WgWg uegi w"i } dy,ng dvtg m WgWg } 12~3~2000b{arji lr[i[ 11~00 ru[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ f[L h'S vHg dwhjdebj@ v[dwV Rpl V[ bjf ug r,Dv'G ba[ bjf s[ ldhI'egbJ r,Dv'G wga[IaVJ $a[ fjSg x[i ds,aj ba[ l+g bwjv a?a ljdhW s[ rwji } Fjigl,B r,ug m us'G WgWg uegi w"i 11~00 ru[ sg WujH[ 12~30 ru[ l+gbwjv a?a ljdhW s[ lVq,pt f[L h'S sg WujH[ h.wji ba[ hp,vCWj;gVjv l+g bwjv a?a ljdhW Rpfi sj?v h' eHg ba[ Rpo'G rjdfl yvgeHg@ us'G dw dl,tg dr,Dy'G A[w[ h'H[ } l+g bwjv a?a ljdhW Rpfi ujSsg qVjhg h{ m

sjl V[ epiP ljdhW sg fjrV fdr,ai h;Pig ba[ l.eaJ s[ qhjV dHw,ndry l+g bwjv a?a ljdhW a'G duV%J V[ bjfS[ dV,ug vjvyJ wjiS hpwqVjq[} i,s wgaj@ RpV%J } dl,tg dr,Dy'G A[dwbj debj m RpV%J s[ Vjq dHl f+wjihV ^ f+gaq dl>z FjBgbj@ q{GWi b{eu{wdBr wq[Bg& uldr>si dl>zb{cr'w[B@ q{GWi& FerjV dl>z h{D,c e+.og@ l+g bwjv a?a ljdhW&

4

203

qVuga dl>z uo[sji@ a?a l+g w[leC% ljdhW& w[rv dl>z uo[sji@ a?al+g sqsqj ljdhW m

dHl vHg WgWg } w'Hg qgdB>e bB{Gc Vj wiV ds,ag ujr[ m Rph A[wgh'S wiw[ dwl[ qgdB>e dry Ljqv Vhk h' lwsg m dHl wiw[ L+'qSg epispbjijf+W.Zw wq[Bg sj api.a b{wdB>e f+ZjV WSj w[ L+'qSg wq[Bg s[ wjiu wiVvHg bdZwji ds,Da[ ujS aJ dw L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg sj w.qy,vsj ih[ m duhC[ uo[sji dl,tg dr,Dy'G A[w[ eH[ hV@ RpV%J sg ue%j b{wdB>euo[sji WSjH[ ujS ba[ RpV%J } a?aJ sg l[rj l"Gfg ujr[ m h{D,c e+.og l+gbwjv a?a ljdhW sg ue%j b{wdB>e h{D,c e+.og dVIpwa wi w[ l[rj l"Gfgujr[ m A[w[ eH[ uo[sjiJ } dwl[ rg a?a $a[ Vj ujS ds,aj ujr[ m duV%J} dl,tg dr,Dy'G A[dwbj debj h{@ RpV%J } dwl[ rg Zjidqw@ lqjduw ba[ijuVgaw dHw,n dry W{nS Vj ds,aj ujr[ ba[ Vj hg i'Bg-W[Bg sg lJNi,tg ujr[ m dHl Vjv hg f>o sj Fvj h' lw[ej m

epiP f>o sj sjl@~/lhg

\fPiV dl>z|uo[sji

l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali

V.^ b!a!/2001/997 dqag ^ 18~4~2001

dsLj dVis[L

s[L drs[L sgbJ lqPh dl,t l.eaJ } drdsa wgaj uJsj h{ dw l+gepiP e+.o ljdhW ug sj bsW ldawji i,tSj hi f+jSg sj q,pTvj `i; WSsjh{ m l+g epiP e+.o ljdhW ug sg h;Pig dry wga[ uJs[ lqjeq uJ Vei wgiaVlq[G wHg rji f+[qg uV ba[ f+W.Zw ujS[~bSujS[ dry l+g epiP e+.o ljdhWug sj fjrV liPf b{lgbJ ojrJ uJ Rpl hjv dry v{ uJs[ hV@ duo[ LijWuJ a.WjwP sg q"uPseg hp.sg h{ uJ LijW@ a.WjwP l[rV wiV rjvg bjq ue%jhp.sg h{ m dHl Vjv upe'~upe bB,v l+g epiP e+.o ljdhW ug sg W[bsWg hp.sgh{ ba[ LiZjvP dl,t l.eaJ s[ qV } Fjig n[l fhp.ysg h{ m dl,t Ziq drydHl sg l?a qVjhg h{ m dHl vHg Zjidqw lqjeq uJ Vei wgiaV s[

5

204

f+W.ZwJ } lpy[a wgaj uJsj h{ dw bduhj widsbJ h'dHbJ l+g epiP e+.oljdhW ug s[ qjS~ldawji ba[ bsW sj fPij dZbjV i,Ddtbj ujr[ m

~/lhg\u'de>si dl>z|

uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

V.^ b!a!/2001/1267 dqag ^ 15~9~2001

l.s[L

ldaepiP l+g epiP e+.o ljdhW ug sg l[rw whjRpS rjvg dl,t w"q lq,pygqjVraj } uja-fja@ s[L ba[ Ziq s[ drawi[ a'G Rpfi Rpn w[ dHwfiqjaqj sg l.ajV q>Vsg h{ ba[ hi i'; liW,a s[ Fv[ vHg bisjl wisgh{ m dfAv[ dsVk wpN wp Vj~lqN u}VgbJ r,Dv'G bqigwj dry qjlPq dVis'Lv'wJ sj dVisdHaj Vjv hrjHg hqdvbJ ijhk wav[bjq wgaj debj mlq,pyg dl,t w"q dHl ;jvqjVj wjirjHg sg bjfSg lirRpD,y Zjidqw l.lojl+g bwjv a?a ljdhW ug ijhk fpi;'i LWsJ dry dVt[Zg wisg h{ m

bqigwV liwji V[ dHl wjirjHg vHg wpN biW dVrjlgbdarjsgbJ ba[ Rpljqj~dWV~vjdsV VJ s[ drbwag } s'Lg b{vjdVbjh{ m dHl dz+Sa wjirjHg a'G Rpa[dua h' w[ wpN bqigwj dVrjlgbJ V[ Rpo[rls[ dl,tJ } biW dVrjlg uJ biW qPv s[ lqNS sj Fpv[tj tj w[ RphVJ$a[ hqv[ LpiP wi ds,Da[ hV m blk l+g bwjv a?a ljdhW a'G duo[ dHl q>sFje[zBVj*q $a[ s,pt ba[ d`wi sj f+eBjrj wis[ hJ@ Rpo[ Vjv hg dHh lf,LBwiVj yjhp.s[ hJ dw lq,pDy[ drLr dry r,ls[ epidl,tJ s[ dli Rpfi slajiba[ ligi $a[ ZjiV wga[ h'H[ f>u wwji RphVJ } slq dfaj epiP e'dW>sdl>z ug ijhk bjs[L wgag eHg idha~Wdha sj bdVtCrJ b>e hV m dHhVJf>uJ wwjiJ dry w.zj@ wCj@ dwifjV@ wAdhij ba[ w[l Ljqv hV m dHlidhSg~WdhSg ba[ Zjidqw dryjiZjij sj biW dVrjlg uJ dwl[ h'iFjHgyji[ Vjv dwl[ ai%J sj rg l.W.Z Vhk m dHl vHg blk bqigwV liwji@lq,pDy[ drLr sgbJ liwjiJ ba[ lji[ qV,ptg FjHgyji[ } dHh lf,LB wis[hJ dw epidl,tJ s[ dHl dl,tg liPf } s[t w[ dwl[ dwlq s[ Fpv[t[ dry Vj

6

205

f{S ba[ dHhVJ } biW dVrjlg uJ L[? qplvqjV lqN w[ dHhVJ f+ag dwl[*'Z uJ sr{L FjrVj bZgV w'Hg spi~drhji Vj wiV m blk l.lji dryr,ls[ lji[ epidl,t qjHg FjHg } rg epiP s[ Vjq $a[ dHh l.s[L s[Sj yjhp.s[hJ dw bqigwj dry rjfig dHl sptsjHg zBVj $a[ bjfSj i'l a[ dri'Zf+eB wiV ba[ dVis'L fgCa fdirjiJ Vjv hi ai%J sj ldhI'e s[ w[drACgbJ iPhJ sg bjadqw LJag vHg f+DFP dfaj fjl u'sCg wiV m

ljcj IP!b{V!Y!@ i{D,c wijl ba[ h'i l.W.Za dZiJ f+ag rg dHh l.s[Lh{ dw Fdr,t sg dwl[ rg wjirjHg lq[G b`QjdVlajV uJ h'i dwl[ rg s[Ldry bjq dVis'L uVaj sg ujV@ qjv@ lVqjV ba[ Zjidqw drLrjlJsg ijtg vHg ryVW,Zaj siljRpS m

~/lhg ~/lhg\qVuga dl>z| \u'de>si dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\ueaji dl>z| \epiWyV dl>z|e+.og e+.ogl+g hdiq>si ljdhW@ l+g hdiq>si ljdhWl+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\FerjV dl>z| \q[ui dl>z|h{D,c e+.og f>u dfbjijl+g bwjv a?a ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

V.^ b!a!/2001/1274 dqag ^ 12~10~2001

l.s[L

b,u dqag 12~10~2001 } l+g bwjv a?a ljdhW@ l+g b>Ddq+alia'G lqP>h ijulg fjiBgbJ ba[ h'i uo[W.sgbJ } lpy[a wgaj uJsj h{ dwl+g epiP e+.o ljdhW ug s[ qjV~lVqjV@ epiP ?jvlj f>o sg qjV~qiIjsjba[ dl,t l.eaJ sgbJ FjrVjrJ } dZbjV dry i,tdsbJ Fdr,t dry dHl

7

206

e,v } IwgVg WSjRpS dw RpV%J sg fjiBg uJ uo[W.sg sj w'Hg rg l+g epiPe+.o ljdhW } epiP q>VS rjvj dl,t q{GWi dwl[ rg b{l[ drbwag@ c[i[ uJblojV $a[ uj w[ Rpl } qjVaj Vj s[r[@ duo[ l+g epiP e+.o ljdhW sj epiPiPf dry lVqjV Vj i,Ddtbj uJsj h'r[ ba[ bjfSg fPuj qjVaj wirjHguJsg h'r[ m

hi epidl,t qjHg FjHg } rg lpy[a wgaj uJsj h{ dw l+g epiP e+.oljdhW s[ Vjq $a[ c[i[ uJ blojV WSj w[ bjfSg fPuj qjVaj wirjRpSrjdvbJ } hi f,Dt'G fAjdCbj ujr[ ba[ RpV%J sg c[i[sjig } n,v% fjRpSvHg lpy[a h'dHbj ujr[ m

dHl s[ Vjv hg fPi[ drLr s[ epi~blojVJ sg l[rj dVFjRpS rjv[f+W.Zw@ Zjidqw L+[Sg s[ l,uS ba[ h'i far.dabJ } rg l?a hsjdHawgag uJsg h{ dw Rph bjfS[ bjfS[ dHvjw[ dry WSjH[ eH[ epi~blojVJsg l[rj l.Fjv vHg y"rg z>DB[ vHg hg lpy[a h'S ba[ hi lq[G l+g epiP e+.oljdhW s[ lVqjV a[ epispbji[ sg l[rj l.Fjv vHg I'e f+W.Z wiV aJ dwdwl[ rg f+wji sg w'Hg bSlptjrk zBVj Vj rjfi[ m Fdr,t dry dHl e,v} rg IwgVg WSjdHbj ujr[ dw uja~fjaJ uJ ZdCbJ s[ rti[drbJ s[bjZji $a[ W[v'C[ epispbji[ Vj WSjH[ ujS m

~/lhg ~/lhg\qVuga dl>z| \u'de>si dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\FerjV dl>z| \w[rv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhWl+g b>Ddq+ali avr.cg ljW' \Wdn.cj|

~/lhg\epiWyV dl>z|

e+.ogl+g siWji ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

207

V.^ b!a!/2001/1272 dqag ^ 12~10~2001

l.s[L

lqP>h epiP VjVw Vjq v[rj epidl,t l.eaJ } drdsa h'r[ dw l^dwifjv dl>z WcP.ei s[ Wji[ FdVbji[ rjv[ s[ c[i[ $a[ ujS@ Rpl sj LiZjvPh'S uJ l.W.Z i,tS l.W.Zg dfAv[ dsVk b?Wjig dWbjVWj;g hp.sg ihg h{@Fjr[G uo[sji avr.cg h'iJ r,Dv'G bjfS[ dWbjV sg aisgs wi ds,ag eHgh{ ba[ l^ dwifjv dl>z hpiJ V[ dHl l.W.Zg bjfSg ldoag rg l+g bwjva?a ljdhW drt[ hj;i h' w[ dvtag iPf dry lf,LB wgag h{@ fi dHll.W.Zg ZC[W.sg ba[ q>sFjrVj adha b?Wjig dWbjVWj;g bu[ rg ujigh{ m dl>z ljdhWjV ug r,Dv'G FdVbji[ rjv[ sg bt"ag dwajW Frljei sgfCy'v wiV Rpfi.a rg dHh a,o ljhqS[ bjdHbj h{ dw l^ dwifjv dl>zsj FdVbji[ rjv[ Vjv w'Hg l.W.Z ljWa Vhk hp.sj m dHl wiw[ dHV%J l.W.ZgdfAv[ dsVJ dry h'Hg dWbjVWj;g dViqPv ] m duo[ blk lqP>h dl,t l.eaJ} W[Vag wis[ hJ dw b{l[ q"wjf+lag rjv[ dWbjVJ } V;i~b>sj; wdibjwiV@ Rpo[ Vjv hg w"q s[ bjeP whjRpS rjdvbJ } rg blk lpy[a wis[hJ dw Fdr,t dry bjfSg llag Lphia uJ dwl[ epidl,t } q>sFjrVj VjvbfqjVa wiV rjvg NPng dWbjVWj;g a'G epi[; wiV m

~/lhg ~/lhg\qVuga dl>z| \u'de>si dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\FerjV dl>z| \w[rv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhWl+g b>Ddq+ali avr.cg ljW' \Wdn.cj|

~/lhg\epiWyV dl>z|

e+.ogl+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali

8

208

V.^ b!a!/2001/1400 dqag ^ 7~12~2001

l.s[Lupe'~upe bBv ujea u'da l+g epiP e+.o ljdhW ug sj f+wjL Rpo[

hg h' lwsj h{@ duo[ epiP e+.o ljdhW ug s[ dlZJaJ s[ bVpwPv qiIjsjbioja lieiqgbJ h'S ba[ epiP e+.o ljdhW ug } lqidfa h' w[ Rpl }q>VS rjv[ h'S m qPiagbJ sg lojfVj ba[ fPuj wiVj@ w.ZJ uJ odCbJ$a[ V,w ieCVj uJ q,pngbJ FiVgbJ@ ?jVejhJ@ qujiJ@ wWiJ $a[ dlus[wiV[ ba[ q>VaJ q>VSgbJ dl,tg dlZJaJ s[ RpvB h{ m dul `vl`[ V[ dl,tgdlZJaJ } t>Ddca wgaj h'r[@ Rpo[ l+g epiP e+.o ljdhW ug sj f+wjL wi w[epiP e+.o ljdhW sj bfqjV ba[ Rpl s[ RpD,y[~l,pDy[ dlZJaJ } df,n s[Sg h{ mbduhgbJ dZ>DX';'ig wjirjHgbJ duhCgbJ epiP e+.o ljdhW@ epiP dlZJa a[dl,tg dlZJaJ } n[l fhp.yjRpS@ Rph WisjLa Vhk h' lwsgbJ m l+g bwjva?a ljdhW $a[ dl,t l.eaJ r,Dv'G dVi.ai dLwjdHaJ f,pu ihgbJ hV dwfjrV epiP e+.o ljdhW ug sj liPf wWiJ@ qujiJ@ ?jVejhJ uJ LqLjVzjB $a[ dvuj w[ bt>c fjn i,Dt[ uJs[ hV m dl>z ljdhWjV r,Dv'G bduhgbJqVq,ag wjirjHgbJ sj e.Fgi V'dBl v{GdsbJ lqP>h dl,t l.eaJ } lpy[awgaj uJsj h{ dw Rph epiP VjVw fjaLjh s[ yvjH[ dViqv a[ dVbji[ f>osg epiqda upea } n[l fhp.yjRpS rjvgbJ wjirjHgbJ dHwq,pn h' w[ i'wSba[ fjrV epiP e+.o ljdhW s[ liPf Rpo[ Vj v{ w[ ujS s[S m Vjv hg epiPzi s[ f+W.Zw@ e+.ogbJ@ f+yjiwJ@ ijegbJ@ fjngbJ@ wrgLiJ@ TjcgbJ@wrgbJ bjds } rg hsjdHa wgag uJsg h{ dw Rph b{l[ dwl[ rg f+'eijqdry Ljqv Vj h'S ba[ Vj hg dwl[ b{l[ f+'eijq } RpaLjdha wiV m u'dHl `{lv[ sg Rpv.zSj wi[ej@ Rpl dri,pZ f>ow qiIjsj bVplji l+g bwjva?a ljdhW a'G wjirjHg wgag ujr[eg m

epiP ijtj@epiP f>o s[ sjl ^

~/lhg \qVuga dl>z| ~/lhg \u'de>si dl>z|uo[sji@ a?a l+g w[leC% ljdhW uo[sji@ l+g bwjv a?a ljdhW~/lhg \FerjV dl>z| ~/lhg \w[rv dl>z|h{D,c e+.og@ l+g bwjv a?a ljdhW uo[sji@ a?a l+g sqsqj ljdhW

~/lhg \ueaji dl>z|e+.og@ l+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali

9

209

V.^ b!a!/02/1635 dqag ^ 24~4~2002

dl,t l.eaJ s[ Vjq l.s[LlqP>h epiP VjVw Vjq v[rj qjHg FjHg } drdsa h'r[ dw dl,t Ziq

bVplji epiP sj dl,t whjRpS sj Rph' hg bdZwjig h{@ u' bwjv fpit@ slepiP ljdhWjV ba[ l+g epiP e+.o ljdhW dry qV@ WyV@ wiq wiw[ fPiVdrLrjl i,tsj h'r[ ba[ dHV%J sj bVpIjHg h'r[ m epiP ?jvlj f>o s[ dHlepiqda bVpljig drLrjl } n[l fhp.yjRpS ba[ F'v[ Fjv[ dViAv[ epidl,tJ} ep.qijh wiV vHg wHg ai%J s[ f>o s'tg drbwag Lijia fPiV T.e Vjvlieiq hp.s[ bj ih[ hV duV%J } f>o sisgbJ V[ epiP W?dLL Vjv l'ZS a[dlNS sg l[rj dVFjHg h{ m dHV%J hg f>o s'tgbJ dr,Dy'G VPi qdhv rjvj bjLPa'LdsrIj u'ag ujeiS l.loj WSj w[ bjf ba[ bjf s[ LiZjV.s rie[ y[dvbJijhk epiP ljdhWjV ba[ dl,tg dlZJaJ } bfqjVa wiV sj epVjh wi dihjh{ dul wiw[ dl,t l.eaJ s[ dhidsbJ } dVi.ai n[l fhp.y ihg h{ m dHl[ wCgdry aiV ajiV drt[ rjfig zBVj V[ dl,t l.eaJ s[ dhidsbJ } rvP.Zdibjh{@ dul wjiV bjflg dty'ajS rjvj rjajriS rg f{sj h' debj h{ m l+gbwjv a?a ljdhW r,Dv'G dHl zBVj sg FifPi dVt[Zg wgag uJsg h{ m

lqP>h dl,t uo[W.sg ba[ dl,t l.eaJ bjf'~bjfS[ dHvjdwbJ dryb{lgbJ ep.qijhwp.V f>o s'tg lieiqgbJ a'G lpy[a idhS ba[ bduhgbJbt"ag Zjidqw l.lojrJ } dl,DZ[ uJ bdl,DZ[ a"i $a[ w'Hg ldhI'e Vj s[S mblk lq[G sg liwji } rg lpy[a wis[ hJ dw b{l[ Ziq s'tgbJ sgbJlieiqgbJ } dWVJ s[ig a'G n,v% fjHg ujr[ aJ u' qV,ptg lqju s[ bqVy{V } wjdHq i,Ddtbj uj lw[ m

~/lhg ~/lhg\qVuga dl>z| \u'de>si dl>z|uo[sji@ a?a l+g w[leC% ljdhW@ uo[sji@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\FerjV dl>z| \ueaji dl>z|h{D,c e+.og e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@ l+g siWji ljdhWl+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

10

~/lhg\epiWyV dl>z|

e+.ogl+g siWji ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

210

V.^ b!a!/02/1815 dqag ^ 2~8~2002

l.s[Lqv'B dry dl,t l.eaJ RpD,a[ f>ujW fpvgl r,Dv'G yvjHgbJ eHgbJ e'vgbJ

ba[ vjngyjiu Vjv Whpa lji[ dl,tJ s[ ;?qg h'S sg zBVj V[ dHw rjigx[i ?jvlj f>o } dN>Du'C ds,aj h{ m dHl dhis[~r[Zw zBVj sj lF a'G sptsjHgf,t dHh h{ dw lq[G sg liwji } l+g bwjv a?a ljdhW@ L+'qSg epispbjijf+W.Zw wq[Bg ba[ h'i f>ow uo[W.sgbJ r,Dv'G rji rji ds,agbJ y[ajrVgbJs[ WjruPs bt"ag WjW[ bjLPa'L sgbJ epiP ljdhWjV s[ ldawji ba[ l+g epiPe+.o ljdhW ug sg dryjiZjij s[ dri,pZ wgagbJ uj ihgbJ FCwjRPlieiqgbJ l.W.Zg w'Hg wsq Vhk y,pDdwbj debj m Wvdw Rpls[ f+'eijqJ }bjfSg fpvgl s[ fdhi[ h[n vejaji h'S ds,aj debj m h{ijVg a[ s,pt sg e,vdHh h{ dw dHw fjl[ aJ liwji r,Dv'G bjLPa'L s[ FCwjRP FjLVJ sg fCy'vwiV vHg wq[Bg WSjHg eHg h{@ fi sPu[ fjl[ dl,t l.eaJ $a[ e'vgbJ ba[vjngbJ yvjRpS rjv[ fpvgl b`liJ s[ dri,pZ w'Hg wj}Vg wjirjHg Vhkwgag eHg m liwji sg dHl vjfirjhg ba[ f,tfjag@ bZjidqw l'y V[ f>ujWdry dHw rji x[i ?PV~?ijW[ sgbJ l.FjrVjrJ f{sj wi ds,agbJ hV m Fdr,ts[ dHl dFbjVw riaji[ } n,v% fjRpS vHg l+g bwjv a?a ljdhW drt[ f>udl>z ljdhWjV sg b,u dqag 2 bela@ 2002 } h'Hg drL[L dHw,aiaj drydHl q>sFjeg zBVj sg dVt[Zg wgag eHg ba[ Vjv hg `{lvj dvbj debjdw L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg s[ ldhI'e Vjv lqPh f>ow uo[W.sgbJ@bwjvg svJ@ dVh.e dl>zJ@ dl>z lFjrJ s[ f+agdVZJ ba[ dl,t drsrjVJ sjZjidqw dHw,n dqag 5 bela@ 2002@ dsV l'qrji } lr[i[ 10~00 ru[a[uj dl>z lqp>sig hjv l+g b>Ddq+ali drt[ WpvjdHbj ujr[ m l'@ Rpfi'wa lqP>huo[W.sgbJ } epiP~f>o sg yC%sg wvj ba[ Ziq s'tgbJ } dfAjCV vHgf+'eijq RpvgwS rjla[ lq[G dli hj;i h'S sj l,sj ds,aj uJsj h{ m

~/lhg \qVuga dl>z| ~/lhg \u'de>si dl>z|uo[sji@ a?a l+g w[leC% ljdhW uo[sji@ l+g bwjv a?a ljdhWl+g bV.sfpi ljdhW l+g b>Ddq+ali~/lhg \FerjV dl>z| ~/lhg \ueaji dl>z|h{D,c e+.og@ l+g bwjv a?a ljdhW e+.og@ l+g siWji ljdhWl+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg \epiWyV dl>z|e+.og@ l+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali

11

211

b>Ddawj

212

213

dqag ^ 30~4~1984

dl>z ljdhWjV r,Dv'G bfgv

blk dfAv[ wpN dsVJ a'G l+g siWji ljdhW s[ w.fv{wl dry dryiihgbJ uo[W.sgbJ dry filfi lsFjrVj WSjRpS@ qjh"v lptjrJ wiVba[ f>o sg yC%sg wvj vHg H[waj wiV vHg dryjiJ wgagbJ hV m drL[Lwiw[ Ziq I,pZ q'iy[ s[ dcwB[Bi l+gqjV l.a hiy.s dl>z ug v"Ge'rjv@ f+ZjVL+'qSg bwjvg sv@ l+gqjV l.a uiV{v dl>z ug ?jvlj dF>ciJrjv[@ bwjvgsv avr.cg ei,pf@ bt>c wgiaVg uoj@ bjv dH>cgbj dl,t lBPc{GBl`{ci[LV@ W,Wi ?jvlj@ IPo dr>e ba[ L+'qSg bwjvg sv@ L+'qSg epispbjijf+W.Zw wq[Bg bjds } Wpvj w[ lpdSbj h{ ba[ filfi dryjiJ Rpfi.a lFV[ h[n dvt[ dryjiJ Vjv l.qag f+eB wgag h{ ^

\1| l+g siWji ljdhW@ l+g b>Ddq+ali s[ w.fv{wl s[ b>si w'Hgdrbwag bjfS[ r,Dv'G dwl[ lq[G rg `jdHdi>e Vj wi[ m

\2| dwl[ drbwag } qjiV@ w,pBS@ algh[ s[S a[ aL,ss wiV a'Ghi drbwag } l?ag Vjv i'dwbj ujr[ m

\3| dHl w.fv{wl s[ lji[ H[igH[ b>si dwl[ T.e Vjv rg dwl[ drbwagsg h,Ddabj Vj wgag ujr[ m

\4| dHw sPu[ dri,pZ dWbjVWj;g W.s wgag ujr[ m dul a'G ZC[W.sgsj f+eBjrj hp.sj h'r[ uJ dul Vjv qaF[s rZS sj ci h'r[a[ u' x,pB sj wjiV WS[ m

\5| b{l[ RpfjRp wga[ ujS dul Vjv f>ow uo[W.sg } Lwag dqv[ba[ ?jvlj f>o sg yC%sg wvj h'r[ m

\6| l+g hdiq>si ljdhW sg fdr,aiaj hi hjva dry wjdHq i,tgujr[@ hq[Lj vHg wsg w'Hg qjCg zBVj Vj rjfi[@ dul s[ l.eaJs[ bjRpS ujS dry drzV f{Gsj h'r[ m

\7| L+'qSg bwjvg sv r,Dv'G yvjH[ uj ih[ Ziq I,pZ q'iy[ dryljigbJ dl,t uo[W.sgbJ } bjfS[ qaF[s Fpvj w[ r,Z yC% w[cBrk qss wiVg yjhgsg h{ dul Vjv q'iy[ sg lxvaj h'r[ m

blk qdhlPl wis[ hJ dw ?jvlj f>o WC[ hg e.Fgi l.wB dr,Dy'G v.z

1

214

dihj h{@ us dw f>o bjfSg b,cig hlag sg wjdHqg ba[ epiZjqJ sgfdr,aiaj ba[ bjfS[ h,wJ a[ bdZwjiJ sg f+jfag vHg v.W[ lq[G a'G ZiqI,pZ q'iyj vC dihj h{ m dul dry v,tJ dl>zJ V[ u[v%J w,BgbJ m h;jiJ u[v%Jdry W{n[ hV ba[ l{GwC[ hg dl>z bjfSgbJ ujVJ wpiWjV wi eH[ hV ba[bu[ Fg uWi a[ ;pvq s[ W,sv ljcg qjS~qiIjsj ba[ h'Gs ?aq wiVvHg q>cij ih[ hV m bduhg hjva dry lq[G sg r,cg v'C f>ow H[waj }q;WPa wiV ba[ Ziq I,pZ q'iy[ sg lxvaj vHg RpD,sq wiV sg h{ m dHlvHg blk l+g siWji ljdhW w.fv{wl dry dfAv[ lq[G dry h'HgbJq>sFjegbJ zBVjrJ fpi dy>aj f+eB wis[ h'H[ lqPh dl,t uo[[email protected]+sjrJ@ lFjrJ@ f>o sisgbJ borj lqP>h ?jvlj f>o } bfgv wis[ hJdw Rph bjf' bjfS[ qaF[s@ rti[r[G ba[ Q,pDl[ dev[ vJF[ i,t w[ f>o sgyC%sg wvj@ epiZjqJ sg fdr,aiaj ba[ f>ow uo[W.sg L+'qSg bwjvg svr,Dv'G yvjH[ uj ih[ Ziq I,pZ q'iy[ sg lxvaj dha w'Hg bduhg wjirjHguJ e,v Vj wiV@ dul Vjv f>ow qjS~qiIjsj F.e hp.sg h'r[ uJ epiZjqJsg W[bsWg hp.sg h'r[ uJ epiP ljdhWjV s[ l,Dy[@ l,pDy[ ba[ Rpy[ bjL[ Rpfs[LJba[ qiIjsj } l,B r,usg h'r[ uJ lyt>c l+g hdiq>si ljdhW b>Ddq+alisg qdhqj ba[ fdr,aiaj } zBjMsg h'r[ m s[e yvjRp@ epiP epV [email protected] i,Dt' duhWj& ldaepiP b,De[ bisjl wis[ hJ dw Rph lF } lqp,a W?LS@Ziq I,pZ q'iy[ } lxv wi w[ f>o } yC%sgbJ wvJ ba[ ?pLgbJ W?LS m

ljcg dHl bfgv Rpfi.a u[wi w'Hg drbwag uJ uo[W.sg@ wgag ujihg f>ow H[waj dry drzV fjRpS sj IaV wi[ej aJ Rpl dri,pZ lj}l?a b{wLV v{S vHg quWPi h'Sj fr[ej m

~/lhg ~/lhg\ljdhW dl>z| \dwifjv dl>z|h{D,c e+.og uo[sjil+g siWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali l+g b>Ddq+ali

~/lhg ~/lhg\hdiyiV dl>z qhjv'G| \l.a v,tj dl>z|uo[sji uo[sjia?a l+g w[leC% ljdhW@ a?a l+g sqsqj ljdhWl+g bV.sfpi ljdhW avr.cg ljW'

~/lhg\f+gaq dl>z|

h{D,c e+.ogl+g bwjv a?a ljdhW@ l+g b>Ddq+ali

215

2 la.Wi@ 1984 } dl>z ljdhWjV r,Dv'G l,Ds[ eH[#liW l.lji dl,t l.q[vV$ dry fjl h'H[ epiqa[

fiq ldawjiI'e epiP iPf ?jvlj ug )

rjdhepiP ug wj ?jvlj mmrjdhepiP ug wg `adh mm

b,u us'G aplk Fjig zjvSj zjv w[ a[ liwji r,Dv'G vjHgbJ eHgbJljigbJ i'wJ a'C F.V w[ dHl dHdahjlw #liW l.lji dl,t l.q[vV$ dry Ljqvh'S vHg f,pDu[ h'@ aJ q{G bjf ug } hjidsw #ug bjdHbJ$ wdh>sj hJ m b,u?jvlj f>o WC[ l.wB~qHg a[ Vj;w s"i dr,Dy'G ep;i dihj h{ m dl,tg sj df>cj;jvq liwji s[ rjiJ Vjv f,DdAbj dfbj h{ m

?jvlj ug ) bjf Fvg FJa ujSs[ h' dw rwa s[ hpwqijVJ V[ dwlai%J Feag s[ l'q[ l+g siWji ljdhW } e'vgbJ Vjv AvSg AvSg ba[Lwag s[ w[Gsi l+g bwjv a?a ljdhW } a'fJ ba[ B{GwJ Vjv Tjh~T[igwi w[ ?jvl[ sg bSt ba[ Q{ia } y{dv>u wgaj h{ m

q{G lqNsj hJ dw ds,vg s[ ajusjiJ sj ir,Hgbj LpiP a'G hg dl,tg f+ags'tg dihj h{@ fi u' wpN dfAv[ dsVk dl,t w"q Vjv Wgag h{@ fdr,aiajs[ l'q[ epiZjqJ } Tjdhbj debj ba[ dl,tg s[ Fdr,t s[ rjilJ s[ vhP sgh'vg t[cg eHg h{@ Rpl a'G lf,LB h' debj h{ dw liwji dl,tg liPf@ WjSg@WjS[@ fdr,ai epiZjqJ ba[ bV.sfpig dryjiZjij } ?aq wiV $a[ apveHg h{ m dfAv[ dsVg `"u r,Dv'G l+g siWji ljdhW ba[ h'i epiZjqJ $a[ h'H[hqv[ s"ijV dul W[idhqg Vjv l+g bwjv a?a ljdhW a[ fdr,ai epiZjqTjh[ eH[@ upe' upe bB,v ldaepiP l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ TjHg h;jifjrV liPfJ } beV F[B wgaj debj m dl,t i{`i{Gl vjdHW+[ig s[ spivFe+.oJ ba[ w[Gsig dl,t bujdHW zi sgbJ spivF dHdahjlw alrgiJ }aWjh wgaj debj@ Rpl a'G v,esj h{ dw liwji dl,tJ } ijulg a[ Zjidqwa"i $a[ dVajSj wiV vHg qhjV dl,t dril[@ dl,t dHdahjl@ dl,t ldFbjyjiba[ dHl qhjV dHVwvjWg dryjiZjij s[ ?jaq[ sg e.Fgi ljd;L dabjiwi y,pwg h{@ dfAv[ dsVk rjfigbJ sptsjHg zBVjrJ Rpl[ Vjfjw ljd;Lsj hg dl,Bj hV m

ds,vg s[ hjwqJ r,Dv'G Fjiag `"u ijhk dl,tg RpD,a[ h'H[ dHl rdhLgbjVj

2

216

a[ ujWijVj hqv[ s"ijV duV%J h;jiJ dl>zJ dl>zSgbJ ba[ qjlPq W,DdybJV[ Lhjsa sj ujq fgaj h{@ q{G RpV%J lF qhjV LhgsJ } LiZJuvg F[Bwisj hJ m

?jvlj ug ) b,u us'G liwji V[ ljigbJ f>o s'tg LwagbJ } Vjvv{ w[ a[ qpQvJ s[ f{i~dy>V%J $a[ y,vs[ h'H[ dl,tg RpD,a[ qjiP hqvj W'dvbjh{ aJ lj} rg fpijaV epidl,tJ s[ fPidVbJ $a[ y,vdsbJ h'dHbJ qhjVbV.sfpig dryjiZjij ba[ dl,tg sg ijtg vHg bjfS[ lji[ qaF[s Fpvj w[@dHwq,pn h' w[ ds,vg s[ dHhVJ Vr[G b"i.e;[WJ s[ qpwjWv[ $a[ cB ujSjyjhgsj h{ m

epiP ?jvlj ug ) dl,t f>o RpD,a[ bjdHbj dHh l.wB dw>Vj wp e.Fgi ba[dFbjVw h{@ dHl sj b>sj;j aplk dHl a'G vej lws[ h' dw h;jiJ W[epVjhba[ qjlPqJ s[ vhP sg h'vg t[cS a'G Wjs rg WCg TgnajHg a[ W[Liqg Vjvliwji l+g siWji ljdhW $a[ wW;j wig W{ng h{ ba[ dl,t l.eaJ } l+g siWjiljdhW s[ t,pDv%[ siLV sgsji a'G rJNj i,Ddtbj uj dihj h{ m

b,u l+g siWji ljdhW@ ds,vg s[ ajusjiJ s[ risgZjig #q,Dl[ i.zCJ$s[ wW;[ dry h{ m hi dl,t dhisj l+g siWji ljdhW s[ siLVJ vHg drv%wdihj h{@ fi Fjia sg f+ZjV q>aig dl,tJ sgbJ ;?qg FjrVjrJ } n.dcbJwiV sg WujdH bjfS[ H[u.B dVh.e l.aj dl>z } #wji l[rj$ l"Gf w[ ba[bt"ag liW,a ?jvlj Wpvj w[ v.W[ l.ziL ba[ vhP~dF,ug u,Ds'udhs df,DA'GWSg L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg F.e wiV s[ qVlPW[ zC w[ dl,tJ s[b,Dv%[ ;?qJ } h'i rv.PZi ihg h{ m

dHo[ hg Wl Vhk@ liwji bjfS[ fjvaP h,o~n'dwbJ ijhk l+g bwjva?a ljdhW sg lirRpD,y Lwag } r.eji w[@ dl,t fi.fijrJ sj liwjigLwag Vjv dVijsi wi ihg h{ m

q{} b`l'l h{ dw dul s[L sg bj;jsg sg f+jfag@ dHl sg ijtg ba[dH,;a bjWiP vHg dl,t w"q V[ dHl s[L s[ v'wJ Vjv'G dwa[ r,Z vhP c'dv%bjh{@ b,u Rpl s[L sg bd*azS liwji s[L s[ ijt[ ba[ wi'CJ FjiagbJs[ qP>hJ dry b>V fjRpS rjv[ dl,tJ s[ ?PV dry Vhj ihg h{ m

?jvlj ug ) liwji V[ bt"ag #b,arjs$ a[ #r,trjs$ sj hRPbj tCjwi w[ dHl WhjV[ b>Ddq+aZjig dl>zJ a[ W[epVjh dl,tJ sj t,pv%j wav[bjqwiV sj dVLyj Zji dvbj h{ m b,u Fjia sg d`iwP liwji sgbJ d`iwPV;iJ dry hi dl,t hg b,arjsg a[ r,trjsg h{ m

dfAv[ s' ljvJ a'G r,Z lq[G a'G dl,t w"q L+'qSg bwjvg sv ba[ l.aWjWj hiy.s dl>z ug v"Ge'rjv sg berjHg dry w[Gsi liwji s[ Z,DdwbJa[ drawdibJ dri,pZ ba[ dl,tg sg bj;js hlag sg ijtg vHg l.ziLLgvh{ m dHl LJaqHg Ziq I,pZ q'iy[ dry v,tJ dl>zJ dl>zSgbJ V[ de+`ajigbJ

217

ds,agbJ ba[ l{GwC[ dl>z Lhgs h'H[@ fi liwji V[ dl,tJ } dHVlj` s[Ssg oJ bjfS[ lji[ f+yji ljZVJ } dl,tJ } WsVjq wiV vHg N'w ds,aj m

q{G lqNsj hJ dw liwji dl,tJ } ijulg a[ Zjidqw a"i $a[ hg dViWvVhk wiVj yjhp.sg@ le'G bjidow a"i $a[ rg aWjh wi w[ RphVJ } zdlbji[WSjRpS $a[ apvg h'Hg h{ m

b,u dHw fjl[ lj} w"qg H[waj a[ Ziq dVif,taj sj Rpfs[L ds,ajuJsj h{@ fi sPu[ fjl[ f>ujW a'G Wjhi rls[ dl,tJ Vjv hi t[ai dry drawijwi w[ RpV%J } oJ fpi oJ ;vgv wiV sg w'dLL hp.sg h{ m dHl l.W.Z dryhdibjS[ ba[ dH>Ds"i dry rjfigbJ zBVjrJ bjf ug s[ ljhqS[ hV m dHl[ai%J duo[ s[L a'G Wjhi rls[ Q{i~dl,t v'wJ } Fjia bjRpS sg fPig t,pv%h{@ Rpo[ drs[LJ dry rls[ dl,tJ } bjfS[ Zjidqw w[siJ s[ siLV dHLVjVa'G rJdNbJ i,Ddtbj uj dihj h{ m

dHl a'G lf,LB h{ dw liwji dl,tJ } dh>splajVg Vhk@ le'G sPu[ siu[s[ Ldhig a[ Qpvjq lqNsg h{ m

q{G duo[ Fjia dry idh>s[ RphVJ Q{i~dl,t V[ajrJ duhVJ V[ w[Gsigliwji s[ dl,t f>o RpD,a[ wga[ qjiP hqv[ dri,pZ bjrj; RpnjHg ba[ RphVJdl,tJ duhVJ V[ bjfSgbJ fsrgbJ ba[ lVqjV i'l ru'G liwji } q'Cds,Da[@ sj Z.Vrjs wisj hJ m Rpo[ RphVJ Whjsi a[ Ziqg dl,t "ugbJ duhVJV[ dl,tg $a[ h'H[ hqv[ } Vj lhjidsbJ i'l sj f+eBjrj wgaj h{@ sg rgFifPi f+l.lj wisj hJ a[ drLrjl spbjMsj hJ dw Vj w[rv spVgbj s[w'V[ w'V[ dry rlsj dl,t RphVJ sg wpiWjVg sg hqjdHa wisj h{@ le'GlqP>h dl,t uea bjfS[ Whjsi lf,paiJ $a[ qjS wisj h{ m

l'@ ?jvlj ug ) Fjia s[ ljqijug hjwqJ V[ w"qg H[waj@ ZiqdVif,taj a[ uqhPigba s[ fis[ dry dl,t Lwag wpyvS vHg u' sqVy,wi yvjdHbj h{@ b,u v'C dHl ;pvqg a[ ujWi dl,t dri'Zg iju sj BjwijwiV a[ wvQgZi dfaj s[ lju[ ?jvlj f>o sg ijtg sg h{ m

b,u dl,tg sg h'Gs } ?aij f{sj h' debj h{ m dHl Fjig ?ai[ sj Bjwijblk aJ hg wi lws[ hJ@ u[ blk ^

##h'dH dHwa= dqvhp q[i[ FjHg spdWZj sPdi wihp dvr vjdH mm$$

s[ epirjw bVplji bjfS[ dlbjlg a[ ;jag qaF[s Fpvj w[ ?jvl[ s[ljuShji wvQgZi dfaj s[ w[lig dVLjV sg Ajr[G yBjV rJe cB ujHgH[ mf>ow H[waj lq[G sg v'C h{ m b,u ;iPia h{ hi dl,t s[ dhis[ ba[ qpt $y'GdHh' bjrj; dVwv[ dw #h'i e,vJ lF df,DA'G V[ a[ f>o dfbjij fdhvJ H[ m$q{} spt h{ dw liwji dHw fjl[ dl,tJ s[ vhP sg h'vg t[c ihg h{@ sPu[ fjl[dl,t w"q } #vgci idha$ ba[ t[iP. t[iP. wiV vHg u[v%J dry W.s w"q s[

218

V[ajrJ dri,pZ bjfS[ H[u.BJ ijhk NPnj@ dVi~bjZji a[ ep.qijhwp.V f+yjiwi ihg h{ m q[ig lqP>h l.ea b,De[ dVqiaj ldha dWV{ h{ dw Rph liwjis[ FjC[ $a[ A,Dc[ v'wJ r,Dv'G dl,t V[ajrJ dri,pZ vjHgbJ RPuJ a'G lpy[a idhS mdHh Rph v'w hV@ u' dl,tg a'G ?jiu h'H[ dVh.e l.aj dl>z ba[ ds,vg siWjis[ Qpvjq WPBj dl>z sg W'vg W'v w[ dl,t Lwag } t[iP. t[iP. wi w[ bjfSgiju~e,sg f,wg wiVg yjhp.s[ hV m

b,u s[ dHl #liW l.lji dl,t l.q[vV$ l,Ds[ ujS sj qpt qV'io duo[f>ow H[w[ } q;WPa wi w[ liwji sgbJ Vjfjw ljd;LJ } `[v% wiVj h{@Rpo[ b,u blk Rph T.e aigw[ rg dryjiV[ hV duhVJ } bfSj w[ dl,tgsg bj;js hlag@ dl,t fi.fijrJ@ WjSg@ WjS[ a[ qhjV dHVwvjWg dl,tdryjiZjij sg lpi,Ddtbj wgag uj lw[ m

q[ij ds=C% drLrjl h{ dw f,paiJ s[ sjVg ldaepiP dqhi wi[ej ba[?jvlj f>o bwjv fpit sg YB v{ w[ drLjv f>ow H[waj sg Lwag Vjvds,vg s[ ajusjiJ r,Dv'G dl,tg $a[ hqdvbJ sj LJaqHg wpiWjVg wi w[al,vgW?L urjW s[r[ej m

q{G ds,vg s[ a?a $a[ W{n[ hpwqijVJ } dyajrVg ds>sj hJ dw Rphdl,t f>o dri,pZ sqV y,wi yvjRpS rjvgbJ fdhvgbJ liwjiJ sj hLiVj F,pvS ba[ l+g bwjv fpit s[ i,Wg a?a Vjv BwijRp ?aq wi w[ wga[sg F,pv W?LjRpS a[ dl,tJ } wpyvS s[ qVlPW[ dabje s[S m

q{G l.lji Fi s[ lpa.ai a[ dHVlj`~fl.s v'wJ@ qV,ptg bdZwjiJsg ijtg vHg uPNsgbJ #dhRPq{V ijHgBl wdqLV$ ba[ #b{q{V[dVlBgdH>BiV{LVv$ riegbJ w"qJaig l.lojrJ } bfgv wisj hJ dw Rph f>ujWdry bjfS[ siLw F[u w[ Fjia sg Ziq dVif[taj@ v'wa.ai ba[ ZdCbJa'G dViv[faj sg n[w[sji liwji r,Dv'G dl,t w"q RpD,a[ Tjh[ eH[ bSqV,ptg;pvq ba[ `"u ijhk RphVJ s[ Ziq blojVJ dry uj w[ RpV%J s[ wga[ eH[t,pDv%[ wav[bjq Wji[ uJy~fCajv wiV a[ Fjiag liwji s[ ;pvqJ sj dLwjih'H[ dl,tJ } dHVlj` dsrjS $y lhjHg h'S m

b>a dry q{G liwji } dyajrVg ds>sj hJ dw Rph 30 la.Wi awl+g siWji ljdhW w.fv{wl dr,Dy'G bjfSgbJ `"uJ w,T w[ l+g siWji ljdhWw.fv{wl } ?jvlj f>o sg f+agdVZ uo[W.sg L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bgs[ hrjv[ wi s[r[ m u[ liwji V[ agh la.Wi aw l+g siWji ljdhW dr,Dy'G`"u Vj w,Tg aJ q{G lqP>h dl,t uea } bfgv wisj hJ dw agh la.Wi} l+g siWji ljdhW sg bj;jsg vHg dli avgbJ $a[ i,t w[ l+g b>Ddq+alir,v qjiy wi s[S a[ dHw bwaPWi } lr[i[ l+g b>Ddq+ali f,pu ujS m blkf>Du[ dl>z ljdhWjV ?ps l+g siWji ljdhW sg bj;jsg vHg 1 bwaPWi lr[i[10~00 ru[ LJaqHg qjiy sg berjHg wiJe[ m Fjr[G dHl vHg liwji

219

w'Hg rg uWi a[ ;pvq wi vr[ m blk LJaqHg idh w[ a[ hi wpiWjVg wiw[ l+g siWji ljdhW #bj;js$ wirjrJe[ m

dHw rji q{G x[i #liW l.lji dl,t l.q[vV$ dry Ljqv h'H[ lq>Ph qjHgFjHg sj hjidsw lrjea wisj h'dHbj bjf fjl'G dtqj sj ujyw hJ ba[l+g siWji ljdhW a[ epiZjqJ sg bj;jsg vHg 1 bwaPWi } LpiP h'S rjv[l.ziL vHg hpS a'G hg cB ujS vHg bfgv wisj hJ m

NPva[ dVLjV ih[G f>o qhjiju w[ mepiP f>o sj sjl@

~/lhg\dwifjv dl>z|

uo[sjil+g bwjv a?a ljdhW@

l+g b>Ddq+ali

qa[

qaj V.Wi 1

liW l.lji dl,t l.q[vV sj b,u sj drLjv dHw,n l+g siWji ljdhW@sPli[ fdr,ai epiZjqJ ba[ f>ujW Fi dry Fjiag `"u r,Dv'G wga[ eH[rdhLgbjVj hqv[ s"ijV Lhgs h'S rjv[ lPiWgi dl>zJ@ dl>zSgbJ ba[W,DdybJ } FifPi LiZJuvg F[B wisj h'dHbj rjdhepiP s[ yiVJ drybisjl wisj h{ dw Rph lqP>h LhgsJ } bjfS[ yiVJ dry dVrjl W?LSba[ df,DA[ ?jvlj f>o } FjSj q>VS sj Wv f+sjV wiV m

b,u sj dHh drLjv dHw,n `"u r,Dv'G Feag a[ Lwag s[ w[Gsi l+gsiWji ljdhW@ l+g bwjv a?a ljdhW bjds dl,t Lwag s[ l'dqbJ RpD,a[wga[ eH[ ujWijVj hqv[ sg l?a dVt[Zg wisj h'dHbj qdhlPl wisj h{dw w[Gsi sg d`iwP liwji V[ dHh lF wpN dHw Vjfjw ljd;L bZgV qhjVdl,t dril[@ dl,t dHdahjl a[ dl,t ldFbjyji } ?aq wiV vHg wgaj h{ mdHh' wjiS h{ dw q,png Fi bdarjsgbJ sj WhjVj WSj w[ hqvj wiV rjvgliwji V[ l+g bwjv a?a ljdhW@ siLVg dcRpTg ba[ h'i dHqjiaJ }Tdh~T[ig wiV s[ Vjv Vjv f>Ng l" l+g epiP e+.o ljdhW ug s[ fjrV liPf@dl,t i{`i{Gl vjdHW[+ig s[ spiv,F e+.o@ w[Gsig dl,t bujdHW zi sgbJ spiv,Ff[GdB>e;@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg ba[ L+'qSg bwjvg sv sj ljijigwjic rg beV~F[B wi ds,aj h{ m

b,u sj dHh lqjeq w[Gsi liwji s[ dl,t w"q RpD,a[ wga[ eH[ qjiPhqv[ sg l?a dV>sj wisj h{ ba[ `"u sg rjflg ba[ l+g siWji ljdhW

220

a[ sPu[ epiZjqJ $a[ hqv[ lq[G rjfigbJ lqP>h zBVjrJ sg RpD,y~f,Zig uJysg q>e wisj h{ m

qaj V.Wi 2

liW l.lji dl,t l.q[vV sj b,u sj dHh Fjig lqjeq liwji r,Dv'G`"ug ljH[ h[n bjfS[ dHw h,on'w[ dVh.e l.aj dl>z ijhk l+g bwjv a?aljdhW sg wji~l[rj s[ iy[ eH[ fjt>c sg l?a dV>sj wisj h{ ba[ lqNsjh{ dw bduhj wi w[ liwji V[ Vj w[rv@ dl,t fi.fijrJ@ epiqda qiIjsja[ dl,t ihp~igaJ sj hg z'i Rpv.zS wgaj h{@ le'G dl,tJ s[ ;?qg u;dWbJ} rvP.Zi w[@ RphVJ s[ ;?qJ $a[ dVqw dACdwbj h{ m

b,u sj dHh dHw,n w[Gsi liwji } dyajrVg s[Gsj h{ dw ?jvljf>o liwji sg dHl w'Ng hiwa } wsjdya ldhS Vhk wi[ej m

b,u sj dHh drLjv dHw,n liwji a'G q>e wisj h{ dw Rph api.al.aj dl>z dVh.e rie[ h,on'w[ ijhk hp.sg liwji~l[rj sj fjt>c W.s wi[a[ l+g siWji ljdhW w.fv{wl dr,Dy'G `"u w,T w[ f+W.Z ?jvlj f>o sg f+agdVZuqja L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg } l"Gf[ aJdw dl,t uea bjfSgbJihp~igaJ ba[ fi.fijrJ bVplji wji~l[rj wi lw[ m

qaj V.Wi 3

liW l.lji dl,t l.q[vV sj b,u sj dHh qhjV lqjeq@ dfAv[ dsVkwJeil r,Dv'G iy[ eH[ bt"ag liW,a ?jvlj r,Dv'G L+'qSg epispbjij f+W.Zwwq[Bg F.e wga[ ujS sg q>e sg l?a dV>sj wisj h'dHbj rjidV>e s[Gsjh{ dw dl,t w"q r,Dv'G v.q[ vhP~dF,Du[ l.ziL df,DA'G f+jfa wga[ epispbjijljdhWjV s[ uqhPig f+W.Z dry dwl[ ai%J sg #i,Ds'~Wsv$ ldhS Vhk wi[ej mdwMdw VdhiP~ajij dl>z f{wB bVplji liwji } epispbjij wj}V dryL+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg sg ijdH dWVJ aiqgq wiV sj h,w Vhk m

b,u sj dHw,n qdhlPl wisj h{ dw liwji bduhgbJ ljd;LJ iyw[ dl,t epiZjqJ RpD,a[ bjfS[ df,nPbJ sj wW;j wirjRpSj yjhp.sg h{@ u'dw Vj w[rv dl,tJ s[ WpdVbjsg l.drZjVw bdZwjiJ $a[ hg dHw hqvj h{@le'G uqhPigba a[ Ziq dVif,taj sj rg bfqjV h{ m

qaj V.Wi 4

liW l.lji dl,t l.q[vV sj b,u sj dHh qhjV dHw,n ds,vg siWjis[ Bwljvg H[u.B dVh.e l.aj dl>z r,Dv'G l+g bwjv a?a ljdhW a'G ujigbjs[LJ sg Rpv.zSj wiV a[ dl>z ljdhWjV sg LjV dry eplaj?g Fi[ LWswdhS sg l?a dV>sj wisj h'dHbj dl>z ljdhWjV r,Dv'G Rpl } dl,tg $y'G?jiu wiV s[ `{lv[ sg fPig fPig f+'C%aj wisj h{ m dHw,n lf,LB wisj h{

221

dw l+g bwjv a?a ljdhW dl,t f>o sj lirRpD,y blojV h{ ba[ dHo'G ujigh'dHbj hi hpwq dl,t f>o vHg dHvjhg bjs[L h{ m

dHw,n dl>z ljdhWjV } bfgv wisj h{ dw l+g bwjv a?a ljdhWsg hlag a[ hpwq RpD,a[ dw>aP fi.aP wiV rjv[ ds,vg s[ ajusjiJ a[ H[u.BJdri,pZ l?a b{wLV v{S aJ dw Fdr,t dry dwl[ liwjig BjRPB } l+g bwjva?a ljdhW a'G ujig hpwq sg br,Ddebj wiV sg upiba Vj fr[ m

qaj V.Wi 5

liW l.lji dl,t l.q[vV sj b,u sj dHh drLjv dHw,n ?jvlj f>osg qhjV upNjiP uo[W.sg L+'qSg bwjvg sv ba[ dHl s[ f+ZjV l.a WjWjhiy.s dl>z ug v"Ge'rjv r,Dv'G dfAv[ lq[G Ziq I,pZ q'iy[ s[ iPf dry wga[eH[ l.ziL sg FifPi Lvjzj wisj h'dHbj@ RpV%J sg vgcidLf ba[ VgagbJdry fPiV Fi'l[ sj f+eBjrj wisj h{ m

dHw,n Fjia liwji a'G q>e wisj h{ dw lqP>h bwjvg V[ajrJ@ dl,tV"urjVJ a[ bwjvg riwiJ $a[ WS[ NPn[ w[l rjfl vr[ a[ RpV%J } api.adihjb wi[ m

dHw,n ds,vg siWji s[ H[u.BJ r,Dv'G dl,t vgcidLf dri,pZ wga[ uj ih[ep.qijhwp.V@ dVi~bjZji@ zBgbj F.cg f+yji sg l?a dV>sj wisj h'dHbjlq,pDy[ ?jvlj f>o } dHl w'N[ liwjig f+yji ba[ h,o n'dwbJ a'G lpy[a idhSsg bfgv wisj h{ m

qaj V.Wi 6

liW l.lji dl,t l.q[vV sj drLjv lqjeq f>ujW dry epispbjdibJ$a[ RpeirjsgbJ a[ r,trjsgbJ s[ WhjV[ W[epVjh ba[ qjlPq dl,t V"urjVJsgbJ b>Zj~Zp.s de+`ajigbJ a[ `i;g fpvl qpwjWdvbJ s[ VJb $a[ wga[ ujih[ tp,Dv%[ wav[bjq sg wiCg dV>sj wisj h{ ba[ liwji } dyajrVg s[Gsjh{ dw `"u ijhk Ziq blojVJ $a[ hqv[ ba[ dlbjlg lq,DdlbjrJ s[ h,v dry`"u sg spiria'G v'w iju ba[ Ziq dVif[taj vHg qjiP dl,Z h'r[eg m

b,u sj dHh lqjeq lf{Lv bsjvaJ ba[ lpi,Ddtbj wj}V WSjRpSsg wiCg dV>sj wisj h'dHbj liwji s[ dHV%J h,o~w.dTbJ } upcgLig ba[l.drZjV sg h,aw wiji s[Gsj h{@ dwMdw dHV%J wj}VJ ijhk liwji v'wJs[ dHVlj` f+jfag s[ WpdVbjsg h,wJ $a[ Ajf[ qjisg h{ m lqjeq q>e wisjh{ dw Q{i~drZjdVw a[ blqjVaj $a[ bjZjdia wj}VJ } rjfl vr[ m

qaj V.Wi 7

liW l.lji dl,t l.q[vV sj dHh lqjeq RpV%J dl,t `"ugbJ duV%J }

222

siWji ljdhW RpD,a[ h'H[ ujWijVj hqv[ dri,pZ i'l sj f+eBjrj wgaj@ RpV%Jr,Dv'G drtjHg Whjsig ba[ Ziq f+ag LiZj sg FifPi Lvjzj wisj h{ mdHw,n liwji a'G q>e wisj h{ dw dHh dHV%J Whjsi a[ dl,t dlfjhgbJ dri,pZw'Hg b{wLV Vj vr[ m

dHh lqjeq RpV%J lji[ drbwagbJ duV%J dl,tg $a[ h'H[ hqv[ dri,pZbjrj; RpnjHg@ dHlsj dri'Z wgaj ba[ i'l ru'G bjfS[ bhps[ a[ lVqjVdabje[@ sg rg FifPi f+l.lj wisj h{ m

qaj V.Wi 8

liW l.lji dl,t l.q[vV sj dHh qhjV dHw,n liwji r,Dv'G dl,t f>os[ dHl lqjeq dry fjHgbJ eHgbJ i'wJ ba[ l+g b>Ddq+ali bjRpS rjvgbJl.eaJ sgbJ b>DV%[rjh wgagbJ eHgbJ de+`ajigbJ sg l?a dVt[Zg wisjh{ m liwji sj dHl ai%J dl,tJ } bjfS[ Zjidqw lqjeq wiV a'G liwjigLwag ijhk i'wSj l.drZjV r,Dv'G dqvg Ziq sg bj;jsg sg z'i Rpv.zSjh{ ba[ Fjia sg dVif,taj a[ v'wa.ai s[ q,Do[ $a[ wv.w h{ m

qaj V.Wi 9

liW l.lji dl,t l.q[vV sj dHh qhjV lqjeq f>ujW a'G Wjhiv[ lPdWbJdry idh>s[ dl,tJ Vjv Fjia liwji r,Dv'G hi t[ai dry wga[ uj ih[ bdVbJa[ drawi[ sg l?a dVt[Zg wisj h{ m

dHl[ ai%J Fjia a'G Wjhi idh>s[ dl,tJ } bjfS[ Ziq blojVJ s[ siLVwiV vHg Fjia bjRpS dry fjHgbJ uJsgbJ i'wJ ba[ dl,tJ $a[ vjHgbJfjW.sgbJ sg rg l?a dV>sj wisj h{ m b,u sj dHh lqjeq drs[L dryidh>s[ ?jvlj ug } drLrjl dsrjMsj h{ dw lq,pyj ?jvlj f>o RphVJ s[Vjv h{ ba[ RphVJ s[ hi spt lpt dry FjHgrjv h{@ #uhJ uhJ ?jvlj ugljdhW ahJ ahJ i,DdAbj dibjdHa$ bVplji dl,tg sg yC%sg wvj a[ ?jvl[s[ W'v Wjv[ vHg blk lji[ dHwq,pn hJ m

b,u sj dHw,n Fjia liwji a'G q>e wisj h{ dw Rph f>ujW ba[ Wjhirls[ dl,tJ } dVbJ a[ lpi,Ddtbj sg ei.Bg s[r[ ba[ drs[LJ dry idh>s[ dl,tJ} Fjia dryv[ RphVJ s[ Ziq blojVJ s[ siLV wiV sg t,pv% s[r[ m

qaj V.Wi 10

f>o sg e.Fgi ldoag } qpt i,tdsbJ a[ f>ow H[waj sg ?jai dHhdHdahjlw dHw,aiaj f>o dry y,v ih[ r,t r,t svJ } W[Vag wisg h{ dwRph L+'qSg bwjvg sv s[ N.c[ h[n dHw,ai h' ujS@ aJ dw dl,t w"q s[ h,oJdry fHgbJ blqjVaj ba[ bZgVeg sgbJ ;.ugiJ } a'dCbj uj lw[ m

223

dqag ^ 1~5~1994

b>Ddq+ali b{vjVVjqj

L+'qSg bwjvg sv uqhPigba s[ sjdHdibJ dry idh w[ l+g epiP e+.oljdhW ug RpD,a[ bjZjdia f>ujWg w"qg ldFbjyji s[ q'hig h'S ru'G dl,tw"q vHg dHw bduh[ r,ti[ dt,Da[ rjla[ u,Ds'udhs wiV s[ bjfS[ ryV} sphijMsj h{@ duo[ Rph bj;jsg sj dV,z qjS lwS m r.c a'G fdhvJwJeil V[ dHw bduhj dt,aj WSjRpS sj rjbsj wgaj lg@ fi bu[ awdHh h'Gs dry Vhk bjdHbj m w[rv bduh[ dt,Da[ s[ h'Gs dry bjRpS Vjvhg dl,t w"q ba[ f>ujWgbJ sgbJ igNJ fPigbJ h' lwsgbJ hV m bduhj dt,ajz,B~deSagbJ sgbJ l.FjrVjrJ } qPiagqjV wiV dry lhjHg h'r[ej mdHdahjl s[ dHl q'C $a[ dHw fjl[ u[ s,tS fPiWg H[Lgbj W[y{V h{ ba[ sPu[fjl[ f,Aqg w"qJ rg bjfSg awsgi zCV vHg wsiJ~wgqaJ s[ Vr[G qjcvsg ajvjL dry hV m dHh w"qJ bjfS[ drv,tS ldFbjyjiJ } Vr[G dldiMdrMaS vHg rg IaV wi ihgbJ hV m bduhg hjva dry l+g epiP e+.oljdhW b>si q"uPs W+dhq>cg H[waj ba[ dHwlpyaj@ l.Wjs@ LjdHijVj aid;~d;>seg@ v,pB~tl,pB idha ijuVgag ba[ sPdubJ } bZgV wiV rjvg qjCgdWiag a'G qpwa dt,aj@ h'iVJ ldFbjyjiJ vHg rg yjVS qpVjij h'r[ej mdHl dt,Da[ dry dl,tg ugrV~ujy RpD,a[ RpligbJ drv,tS Zjidqw@ bjidow@ijulg ba[ lqjduw l.lojrJ dHw fjl[ q"dvw y[aVaj } ljwji wiVegbJba[ sPu[ fjl[ RphVJ } dHdahjl dry dHw bduhj q"wj f+sjV wiVegbJ@u' dfAv[ lq[G dry Vhk dqdvbj m bduhg f+jfag Vjv dl,t ba[ f>[email protected] ldFbjyji } bjfS[ bdab>a lp.si f+eBjr[ ijhk e"irLgv I'esjVs[ lw[eg m

bwjvg sv sj dHh q,a h{ dw dh>splajV r,t r,t w"qg ldFbjyjiJsj dHw Rpf~qhJsgf h{@ dul dry hi ldFbjyji sg bjfSg dVr[wvgdrijla ba[ dVr[wvg qptZjij h{ m dHl Rpf~qhJsgf } dHw wV`{civdrZjV ijhk Vr[G dldiM l.edna wiV sg v'C h{@ aJ u' hi ldFbjyjibjfSg f+daFj ba[ bjFj bVplji f+Dxpva h'r[ ba[ bjfSg drL[L ?pLWPdrLr ldFbjyjiJ s[ WjQ } s[ lw[ m u[ dHl ai%J sj wV`{civVr~l.enV@ dh>splajVg hpwqijVJ r,Dv'G f+rjV Vhk wgaj uJsj aJ L+'qSg

3

224

bwjvg sv w'v dHw f+DFPl,aj l.f>V iju sg q>e wiV ba[ dHl vHgu,Ds'udhs wiV a'G dHvjrj h'i w'Hg yjij Vhk idh ujr[ej m

~/lhg ~/lhg\bqdi>si dl>z| \FjHg qVuga dl>z|

~/lhg ~/lhg\dlqiVuga dl>z qjV| \ues[r dl>z avr.cg|

~/lhg ~/lhg\ulq[i dl>z Wjvj wiVv \diBj!|| \lpiuga dl>z WiVjvj|

?jvlj f>o Vjv f+S f,ai

blk l+g bwjv a?a ljdhW ug ba[ l+g siWji ljdhW sg fjrVZiag $a[ W{n w[ dfAv[ dsVJ a'G bjflg H[waj sgbJ dlZJa bjZjdiargyjiJ wiV Rpfi.a dHh f+S b,u s[ dHl f>ow dHw,n dry epiP l.eaJs[ ljhqS[ wis[ hJ m

b,u a'G blk lji[ qaF[s Fpvj w[ w"qg dh,aJ sg ?jai dHw,Dn[ dryiJe[ mf>o s'tgbJ sgbJ ljd;LJ bZgV bjflg dty'ajS s[ dLwji h'S a'G fPiVa"i $a[ qpwa ihJe[ m

ljcg l'y l+g bwjv a?a ljdhW ug } lqidfa h{ m blk hi Rplwjiu vHg hq[Lj IaVLgv h'rJe[@ u' lj} ?jvlj f>o sgbJ f+[iVjrJ $y'Gf+jfa h{ a[ f+jfa h'r[ej m ?jvljHg irjdHaJ sg fjvSj vHg bjfSj aV@qV@ ZV w"q } lqifa wis[ hJ m blk hi l.Fr IaV wi w[ lq,pygbJf>ow uo[W.sgbJ } dHw fv[B `jiq $a[ dHw,Dn[ wi w[ w"qg wju vHgv'wa.aig T.e aigw[ Vjv lsgrg a"i $a[ uPNs[ ihJe[ m dwl[ rg lPia dryw"q Vjv drLrjlzja Vhk wiJe[ m dHw l[rw sg h{lgba dry dryiJe[ m

epiP f>o s[ sjl ^

~/lhg ~/lhg\epiyiV dl>z B"hCj| \FjHg qVuga dl>z|

~/lhg ~/lhg\ulq[i dl>z Wjvj wiVv \diBj!|| \ues[r dl>z avr.cg|

~/lhg ~/lhg\bqdi>si dl>z| \lpiuga dl>z WiVjvj|

~/lhg\dlqiVuga dl>z qjV|

4

225

blk L+'qSg bwjvg sv s[ l[rjsji ?jvlj f>o ba[ lqP>h f>ujW s[l.ajf } dVrjiV dh,a dHw L+'qSg bwjvg sv sg h'Gs WSjRpS ba[ filfiH[waj sj dVLyj wis[ hJ a[ dli u'C w[ W{nS sg WyVW,Zaj sphijMs[hJ m dHh rg WyV wis[ hJ dw dfAv[ wpN lq[G s[ hjvja a[ bu'wg f+ldoag} q,pt i,ts[ h'H[ L+'qSg bwjvg sv sj bjfSj ijulg qV'io@ uo[W.swWSai ba[ drZjVw a[ l.W.Za qjqdvbJ } drljtg s[ dshjC[ awdryji~rBJsij wi w[ `{lvj wiV s[ fjW.s h'rJe[ m blk lqPh bwjvgriwiJ a[ bjePbJ } bfgv wis[ hJ@ dwMdw qjh"v } lptjrJ WSjRpSvHg lJNj Rpsq wiV@ aJ dw Wga[ lq[G dry f{sj h'Hg wpC,aS a[ dr,o }lqjfa wgaj uj lw[ m blk bjfS[ wga[ h'H[ dHl f+S } sphijMs[ hJ dwdHw sPu[ s[ dri,pZ w'Hg dWbjV Vhk s[rJe[ ba[ Vj hg blk dwl[ ljog }bduhj wiV s[rJe[ m dHl $a[ fPig lpdhisaj Vjv fdhij s[rJe[ m

blk dHh `{lvj wgaj h{@ w'Hg rg drbwag uJ l.loj u' l+g bwjva?a ljdhW sg qjS~qiIjsj s[ dri,pZ v[t dvt[ej uJ dWbjV s[r[ej@ Rplsg l?a LWsJ dry dV>sj wiJe[ m

~/lhg ~/lhg\iSuga dl>z W+hqfpij| \FjHg qVuga dl>z|

~/lhg ~/lhg\ues[r dl>z avr.cg| \bqdi>si dl>z|

~/lhg ~/lhg\fiwjL dl>z| \l,pyj dl>z A'B[fpi|

~/lhg ~/lhg\f+wjL dl>z qugnj| \bL'w dl>z FjHg|

~/lhg ~/lhg\ulq[i dl>z Wjvj| \wpvsgf dl>z rcjvj|

~/lhg ~/lhg\Wvdr>si dl>z| \epiyiV dl>z B"hCj|

~/lhg ~/lhg\lpiuga dl>z WiVjvj| \lpts[r dl>z Tkclj|

~/lhg\lptdu>si dl>z|

5

226

l.s[L

ªbV.sfpi ljdhW sg fjrV Ziag a'G 14 bf+{v@ 1999 } ?jvljljuSj a+{~LajWsg s[ lpFje[ dHdahjlw brli $a[ f>u dl>zljdhWjV r,Dv'G dl,t l.eaJ s[ Vjq ds,aj l.s[L hP~W~hP AjfS sg?pLg v{ ih[ hJ m _l.fjsw«1

epiP~lrji[ lVqjVI'e epiP~?jvlj ugY )

rjdhepiP ug wj ?jvlj mmrjdhepiP ug wg `adh mm

b,u sj dHh lpFjej dsV #VjVw dViqv f>o$ s[ fJZgbJ vHg rjdhepiPsgbJ bV.a dqhiJ sj f+agw h{ m hi epiP VjVw Vjq v[rj epidl,t #fiqjaqwg q"u$ dry f+eB h'H[ epiP~?jvlj ug sj 300 ljvj dliuSj dsrl qVjRpSdry qeV h{ m dHh bdZbjadqw l,y ljc[ ljdibJ vHg dwaVj blyiuba[ bjV.ssjdHw h{ dw lq,pDy[ l.lji sgbJ w"qJ s[ dHdahjl dry w[rvepiP VjVw fjaLjh sj dViqv dVbjij~f>o hg h{@ dul } slq[L dfajepiP e'dW>s dl>z ug V[ bjfS[ iPhjVg af a[u Vjv dVrju[ ?jvlj f>o s[iPf dry dli dVrjMdsbJ h'dHbJ epiP~fsrg W?dLl wgag m dHl[ dsVWjsLjh sir[L ldaepiP ug V[ bwjv fpit ug r,Dv'G VgIa wga[ bjfSgd;>seg s[ ##f>o f+Dypi wiW[ whp ljuj$$ s[ qwls } fPdibJ widsbJ t>Dc[~WjB[ sg fjhpv ijhk #rjdhepiP ug w[ ?jvl[$ WSj w[ lsj rjla[ rjdhepiPug sg W?dLL wgag h'Hg `adh ljcg N'vg fjHg m dHl W?dLL lswj hgdfAv[ da>V l" ljv a'G spVgbj Fi dry x{v[ h'H[ epiP dsbJ dl,tJ V[ u' q,vJqjigbJ hV@ Rpl $a[ dl,t w"q hg Vhk Wvdw fPij qV,ptg lqju hg qjSwi lwsj h{ m dHl bil[ dry epiP s[ dl,tJ V[ bjfS[ ujea u'da ldaepiPljdhW l+g epiP e+.o ljdhW ug sg berjHg dry ?jvljHg ugrV upea sjZjiVg hp.dsbJ liW,a s[ Fv[ s[ epi~Rpfs[L bZgV bSdeSa wpiWjVgbJba[ fiRpfwjiJ ijhk ##qjVl wg uja lF{ H[w{ fdhyjVW'$$ s[ epi~l.s[L} bqvg iPf ds,aj h{ m

bjfSgbJ dHV%J Whp~f,tg f+jfagbJ wiw[ w"q s[ rjdilJ sgbJ

1! epispbjij e;B@ bf+{v 1999@ f>DV[ 8~9!

6

227

d;>Dq[rjigbJ fdhvJ Vjv'G Whpa d;bjsj rZ eHgbJ hV m dHV%Jd;>Dq[rjigbJ } epiP~upea dry dVidrzV ba[ lxv T.e Vjv dVFjRpSvHg fpijaV dl>z@ dl>zSgbJ sg wqjHg sj dZbjV ZiV ba[ Rpl wqjHgsj rjdil WSV sg v'C h{ m dHl qjS Fig e,v } dZbjV dry i,tdsbJdw ?jvlj f>o epiP~fsrg sj bdZwjig WSjdHbj debj h{@ lj} dHl[ y[aVjbZgV hg ?jvlj ug s[ W'v~Wjv[ ba[ liW,a s[ Fv[ sg l'y dry bjfSgdV,ug@ fdirjdiw ba[ w"qg d;>seg } TjvS sg v'C h{ m dHh aJ hg l.Frh' lwsj h{@ u[ blk W.dsbJ s[ W.s[ WSV sg oJ LWs~epiP s[ W.s[ WSVvHg f+S wigH[ m ##epiP spbji{ h'dH l'Ng fjdHlg$$ s[ epi~`piqjV blkbjfSgbJ dwia wqjHgbJ dr,Dy'G dliu[ epispbjdibJ } dHw rji dxiZiqljv sj iPf s[ w[ bjfSg dl,t fdhyjS@ dl,t dryjiZjij ba[ dl,tgdril[ Vjv bjf upCV ba[ bjfS[ W,DdybJ } u'CV vHg l,yq,py s[ Ziqs[ w[Gsi WSjHgH[ m b,u lji[ dl,t FjHgyji[ dry rZ ihg W[~l.uqg@`{LV~f+lag ba[ spdVbjrg i.e~aqjdLbJ sg dqdobj dt,y wi w[ V"urjVfgC%g VdLbJ@ fdaafpS[ bjds sgbJ q{vgbJ ba[ bjaqzjag dWiagbJsj dLwji h' ihg h{ m b,u v'C h{ b{lg epiqda y[aVj vdhi f+y.c wiVsg@ u' dHh ds=C% wirj lw[ dw dHw dHlaig V[ dl,t qJ WS w[ bjfS[W,Dy[ } dwr[G dl,tg l.lwjiJ rjvj uVq s[Sj h{ ba[ fPuVgw qjaj epuiw"i ba[ qjaj ljdhW w"i rJe bjfS[ W,DdybJ } e's dry v{ w[ dl,tgdlsw w[lJ lrjlJ Vjv dVFjRpS vHg epiP~upea ds=C% wirjRpSg h{ ba[ljdhW l+g epiP e'dW>s dl>z ug spbjij W?dLL h'H[ t>Dc[~WjB[ sg fjhpv sgsja f+jfa wi w[ epiP s[ vjcv[ f,pai~f,paigbJ WSV sj qjS f+jfa wiVjh{ m hi epidl,t l.ljiw ujaJ~fjaJ@ ZC[W.sgbJ ba[ h'i rti[drbJ a'G RpfiRpn w[ ##Hghj lptp bje{ qpt RPuv$$ sg f+jfag vHg epi~LWs ba[ epi~l.easg LiV dry bjH[ dHl Ziag $a[ r,lS rjv[ hi qV,pt s[ lr{qjV@ ZjidqwdrLrjl ba[ bdZwjiJ sg bj;jsg vHg epiP~upea dry uPNs[ idhS vHghi lq[G aafi h'dHbj ujr[ m

b,u s[ dHl qpWjiw lq[G $a[ blk ?jvlj f>o ba[ l.lji s[ liW,af+jSgbJ } v,t~v,t rZjHg ds>Ds[ hJ ba[ lq,pDy[ qV,ptg lqju vHg epiPs[rdfaj ljdhW l+g epiP e'dW>s dl>z ug s[ W?L[ a?a l+g w[leC% ljdhW a'Ghi dHw f+jSg } epiP~dfaj sj dHh dfbji Fdibj l.s[L ds>Ds[ hJ dw bjYlF iv~dqv w[ bjRpS rjv[ Fdr,t } epiP VjVw fjaLjh r,Dv'G W?L[bdZbjadqw~debjV s[ ijhk VdLbJ@ ujaJ~fjaJ@ bqgig~QigWg s[rti[drbJ@ bVfC%aj ba[ hi ai%J sg lqjduw wpigag a'G idha WSjRpSvHg wqiw,Dl[ wigH[ ba[ liW.lsjVg ldaepiP s[ fiRpfwjiJ sj wi;j

228

RpajiV vHg t>Dc[ WjB[ sj b>Ddq+a AwgH[@ WjSg WjS[ dry fif,w h' w[ Ziqsg dwia wis[ r.c AwgH[ m dHl dHdahjlw dshjC[ $a[ bjfS[ qaF[sJ }Fpvj w[ ##epi dltj dHw' dfbjip epi dqaj fpaj FjHgbj$$ s[ l.s[L } dhis[dry rljHgH[ m

rjdhepiP ug wj ?jvlj mmrjdhepiP ug wg `adh mm

epiP f>o sj sjl@~/lhg

\de^ fPiV dl>z|uo[sji

l+g bwjv a?a ljdhW@l+g b>Ddq+ali

229

y'Srk lhjdHw fplaw lPyg

f>ujWg ^

dH>si dl>z de,v \de^| \l.fj!|@ epidWvjl fjdaLjhg A[rk@ r;gi dh>s f+{l@1977!

LqL[i dl>z bL'w@ bwjvg vdhi a[ u{a' sj q'iyj@ L+'qSg epispbjij f+W.Zwwq[Bg@ l+g b>Ddq+ali@ 1994!

_@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg sj 50 ljvj dHdahjl@ L+'qSgepispbjij f=W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali@ 1998!

_@ VgljS a[ hpwqVjq[@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali@1967!

lptdsbjv dl>z@ l+g bwjv a?a ljdhW@ dl,t V{LVv dHB{vgu{lgbJ `'iq@f>ujWg IPVgridlBg@ fdBbjvj@ 1984!

_@ dlig bwjv a?a ljdhW dHdahjlw drLv[LS@ vjh"i W,pw Ljf@1985!

l'hS dl>z u'L@ bwjvg q'idybJ sj dHdahjl@ VrIpe fWdvLi;@ ds,vg@1992!

LWsjio l+g epiP e+.o ljdhW@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali mdl,t idha qdibjsj@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali mepiqda f+wjL@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali@ 1993@

1994@ 1995!rjiJ@ debjV iaVjrvg FjHg episjl ug@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@

l+g b>Ddq+ali@ 1987!hidu>si dl>z dsvegi@ bwjv a?a ljdhW@ epiP VjVw dH>lBgdyRPB bj`

dl,t lB,cg; mwiq dl>z ;?qg@ bwjvg q'iy[ sj dHdahjl@ qdh>si dl>z FjBgbj@ 1955!wjV% dl>z VjFj \FjHg|@ epiqda qjia.c@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@

l+g b>Ddq+ali@ 1983!_@ qhjV w'L@ FjLj drFje@ f>ujW@ 1998!

230

dwifjv dl>z@ l+g hdiq>si ljdhW sj lpVdhig dHdahjl@ L+'qSg epispbjijf+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali@ 1991!

dwifjv dl>z \l.fj!|@ FjHg rgi dl>z sg dHdahjlw iyVj@ f>ujWgIPVgridlBg@ fdBbjvj@ 1974!

_@ f>ow qa[@ cj! qjV dl>z@ 2002!dwifjv dl>z \de^|@ bwjv a?a a[ bwjv a?a s[ uo[sji@ FjHg yai

dl>z ugrV dl>z m_@ ljwj Vgvj ajij@ FjHg yai dl>z ugrV dl>z@ 1995!_@ dl,t qa siLV@ FjHg yai dl>z ugrV dl>z@ 1998!

dwifjv dl>z \cj!|@ WjWj bjvj dl>z@ epiP VjVw s[r IPVgridlBg@b>Ddq+ali@ 2002!

e.cj dl>z \cj!| \l.fj!|@ hpwqVjq[@ f>ujWg IPVgridlBg@ fdBbjvj@ 1985!debjV dl>z \FjHg|@ arjig? epiP ?jvlj@ FjLj drFje@ f>ujW@ 1987!epiLiVuga dl>z \cj!| \bVp^|@ dlisji wfPi dl>z s[ y'Sr[G v[t@ L+'qSg

epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali muga dl>z lgav \cj!|@ l+g epi f>o f+wjL@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@

l+g b>Ddq+ali@ 1994!u[!b{D,l! ei[rjv@ bwjvgbJ s[ 75 ljv@ f>ujW lB,cg; fWvgw[LV;@

y.cgeC%@ 1996!a[uj dl>z \df+>!| e.cj dl>z@ dl,t dHdahjl@ f>ujWg IPVgridlBg@ fdBbjvj@

1989!a[uj dl>z \df+>!|@ dl,t Ziq@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g b>Ddq+ali mVi{S dl>z \l.fj!|@ bwjvg q'iy[ a[ N,Wi@ V{LVv W,pw Ljf@ yJsVg y"w@

ds,vg@ 1907!_@ epispbjij f+W.Z lpZji vdhi@ bw{cqg bj` dl,t divguV b{Gc

wvyi@ fdBbjvj@ 1978!dfbjij dl>z fsq@ l" ljtg@ wvq q>si@ v'Ii qjv@ fdBbjvj@ 1983!

_ \l.fj!|@ epiP wgbJ ljtgbJ@ dl>z W+si;@ b>Ddq+ali@ 1991!_@ epiP e+.o l.w[a w'L@ f>ujWg IPVgridlBg@ fdBbjvj@ 1977!_@ epiP zi@ dl>z W+si;@ b>Ddq+ali@ 1997!_@ idhaVjq[@ wvq q>si@ v'Ii qjv@ fdBbjvj@ 1974!

f+ajf dl>z \de^|@ bwjvg vdhi@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+gb>Ddq+ali@ 1994!

_@ bwjvg vdhi s[ qhjV V[aj m_@ epiqda d`vjl`g@ ?jvlj W+si;@ b>Ddq+ali@ 1946!_@ Vr[G a?a Wji[ dryji@ ?jvlj W+si;@ b>Ddq+ali@ 1966!

231

f+[q dl>z h'ag \WjWj|@ bwjvg xPvj dl>z@ vjh"i W,pw Ljf@ vpdZbjSj@ 1976!_@ VrjW wfPi dl>z@ vjh"i W,pw Ljf@ 1954!

f+[q dl>z h'ag \WjWj|@ qhjijuj iSuga dl>z@ vjh"i W,pw Ljf@ 1918!Wvwji dl>z@ bwjv a?a ljdhW@ L+'qSg epispbjij f+W.Zw wq[Bg@ l+g

b>Ddq+ali@ 1995!iSZgi dl>z \FjHg|@ slq e+>o \LWsjio|@ f>ujWg IPVgridlBg@ fdBbjvj mvjv dl>z \de^|@ dl,t wj}V@ FjHg urjhi dl>z d*fjv dl>z@ b>Ddq+ali@

1946!_@ epiqda dViSI F.cji@ l.eiPi m

vjv dl>z \de^|@ cj! ulWgi dl>z bjhvPrjvgbj@ qgi fgi sj dlZJa@ epiPe'dW>s dl>z `jRPGc[LV@ y.cgeC%@ 1977!

b?WjiJ ^

i';jVj buga@ uv.Zi@ bwaPWi 1973!i';jVj f>ujWg dB=dWRPV@ y.cgeC%@ 1988!bwjvg@ qHg a'G 10 upvjHg@ 1922!bwjvg@ 2 upvjHg a'G 30 la.Wi@ 1942!bwjvg a[ f+s[lg@ uPV 1923!

English :

Fauja Singh, Hukamnamas, Punjabi University Press, 1976.Harbans Singh, The Encyclopaedia of Sikhism, Punjabi University

Press, 1996.Harjinder Singh Dilgeer (Dr.), The Sikh Reference Book, 1997.Jasbir Singh Ahluwalia, H.S. Dilgeer (Ed.), Sri Akal Takht, Guru

Gobind Singh Foundation, 1994.Khushwant Singh, The Sikhs, Oxford University Press, 1984.


Recommended