Zoitsa MitrevaVeritsa CostovaIana Mihailova
LIMBA SHI CULTURA A ARMÃNJLOR
TI CLASA III
nau anj educatsii primarã
Scopia, anlu 2011
IIzdava~: MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA NA REPUBLIKA MAKEDONIJA ul. Mito Haxivasilev Jasmin, bb - Skopje
Retsenzentsã:
Vasil Nicolov Stavre Shoche Biliana Filipovsca
�������� ����: ����� ����������
�� ������� � ��������� ��� ����� � ��� � �������� ������� ��. 22-4761/1 �� 07.09.2010 ����� �� ������� �������� � ���� ������� CIP – K����������� �� � ������� ��������� � ������������� ���������� “��. ������� ��������”, ����� 373.3.016:811.135.1(075.2) MITREVA, Zoitsa Limba shi cultura a armãnjlor ti clasa III : nau anj educatsii primarã / Zoitsa Mitreva, Veritsa Costova, Iana Mihailova. - ����� : ������������ �� ����������� � �� �� �� ��� ����� ���������, 2010. - 68 ���. : �� ���. ; 30 �� ISBN 978-608-226-186-7 1. Costova, Vertisa [�����] 2. Mihilova, Iana [�����] COBISS.MK-ID 84321290
Izdava~
Печати: Графички центар дооел, Скопје
��� �����
� ��������� ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ��� ��������������������������������������������������������������!��"�"������������� ���������������������������������������������"��� �����������������������������������#� $��� ���� ��������� "���� �� ����%����� ��� ���������� ��������� ��� ������������ ��� ������������������������������������������������������������ ��"��������� ����"���������������������������������� ����� ����� ��� �����������������"������ �������"��� � ��� ��� �� ��� ������� ���� �� ��� ������� ��� ��������&� ��� � ���� �� �����"������� ���� ���������� ���������������������������������� ��������� ��������#�� '������������������� ����"������������������ ������������������������������������������������������������������������������� ������������������������ ������������������������#� ����������������������� ����"���������������������� �����"����������"������������������������ �����������������������������������������&#� (���������������������"��������������������������������������� ��� �����������������%����������������������������������������������������"����&�������������������)������������������������"������� ���������������#� ���������%���������������%�� �����%����������*������������������������"�������������������������������%�������� ����"����������������������� ����������������#� +��� �� � �� �� ������� ������� ���������� �������� ��� ������ ����� �� �������������������-��������"�� ����������)���������������&��������� �������� #� .��������������� ���� ������ ������ �������� �������)�������� ����"��������%���� ����������������&�������� ��������� �������������������������#�� $��� ��������������������������� ������������� �������� ����������� "������������� ����������������������������������������������������������������"������������"������������� ��/����������� ������� ��������� ����&������������&�����������&���������������������� ���������� ����� �"����������� ������ #� .��������� ����������� �)����������������������"���������� ��� ����������������������������������������������������������������������� ����������"������ �������������"������������&�������� ������� ��������������&���� �������������������������������"�#
� � � � � � � � � � � ����������
UNITÃ 1 S-NÃ GHINUIM! / S-NÃ ALÃSÃM SÃNÃTATEA!
Scularlu:li ãnveatsã literili: a, b, c, (ci, ce, chi, che);5�dghivãseashti shi ãngrãpseashti zboarã cu literili: a, b, c, (ci, ce, 5�chi, che);achicãseashti salutãrli tu situatsii formali shi niformali;5�6789<=><?@9�BDEF9��@9�G?9H6=>E9�<?9�>8J<>E9�<JHJ@>@9#5�
UNITÃ 3 TI MULTSÃ ANJI!
Scularlu :89�JHK=>@<J�89@=E989M�?��9��N��*��JO5�PG?9KJ<=><?@9�<?9�JHGE9Q<=><?@9��RUD>EJ�V6��89@=E989M�?��9��N��*��JO5�achicãseashti urãr ti diferiti sãrbãtori;5�poati s-uarã diferiti sãrbãtori;5�JHK�@<J��KDV>U68>E��89G>@�V6�<JEUJ@DE9#5�
UNITÃ 2 S-NÃ CÃNUSHTEM
Scularlu: li ãnveatsã literili: d, e, f, g (dz, gi, ge, ghi, ghe);5�dghivãseashti shi ãngripseashti zboarã cu literili: d, e, f, g (dz, gi, 5�ge, ghi, ghe);>V?9VJ<=><?@9�QE=R=H@>E=>�>8>H@69O5�poati s-prezentadzã singur shi altã persoanã;5�>P>EJ�<?V6E@9�P=<VE9Q@<99�>�Q=E<D>H98DE#5�
REVIZII - I
14-17
18-21
22-25
UNITÃ 5 IU EASTI, IU S-AFLÃ?!
Scularlu :89�JHK�@<J�89@=E989M�D��Q��E���<���@��@<O5�dghivãseashti shi ãngrãpseashti zboarã cu literili: o, p, r, s, t, ts;5�poati s-caftã/s-da informatsii;5�<]>H@E=>UJ�@9�KJEJ�8DV>89@>@9#5�
UNITÃ 4 LUMEA TU COLORI
Scularlu :89�JHK�@<J�89@=E989M�8��8N��F��H��HNO5�dghivãseashti shi ãngrãpseashti zboarã cu literili: l, lj, m, n, nj;5�89�JHK�@<J�H6F9E89�P9�6HJ�QJHJ�@6�^9HG?9@<O5�JHK�@<J��KDV>U68>E��89G>@�V6�VD8DE989_U6=989_?EDF9#5�
UNITÃ 6 TSI S-ADRÃM AZÃ?
Scularlu: 89�JHK�@<J�89@=E989M�6��K�� �̀�k�� �̂�RO5�PG?9KJ<=><?@9�<?9�JHGEJQ<=><?@9� �RUD>EJ�V6�� 89@=E989M�6��K�� �̀�k�� �̂�5�z;poati sã-spunã tsi adarã tu chirolu liber;5�<]JHGEJQ<=><VJ�F=<>N9�P9B=E9@9#5�
REVIZII - II
28-31
32-35
36-39
7
DIMÃNDAREA PÃRINTEASCÃ
Pãrinteasca dimãndariNã sprigiurã cu foc mari,
Frats di mumã shi di-un tatãNoi Armãnji di eta toatã.
Di sum plocili di murmintsãStrigã-a noshtsã bunj pãrintsã:
Blãstem mari s-aibã-n casãCari di limba-a lui s-alasã.
Cari shi-alasã limba-a luiS-lu-ardã pira-a focului,Sã s-dirinã yiu pri loc
Sã-lji si frigã limba-n foc.
El ãn vatrã-lji pãrinteascãFumealjea s-nu-shi hãrseascã,Di fumelji cãrunji s-nu bashiNat ãn leagãn sã nu-nfashi.
Cari fudzi di-a lui mumãShi di pãrinteasca-lji numã,Fugã-lji doara-a Domnului
Shi dultseamea-a somnului!”
Constantin Belemace(1844-1932)
8
Aa Ãã Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh� �9�� � � �N� � � �*� Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt� �6� � �K�� � �`� �k�� � �^�� � �R
9
V9����_���� � 8N���/V=����_�� � HN���&V?9���)���� � @<���"V?=���)�� � <?������ �G9�����_���� � ^�9_=����� �G=����_�� � 9�>�D�6�KDV>8����G?9������ � � PR����G?=����
Reguli ti ãngrãpseari/dghivãseari cu literili armãneshtsã
Ãndau egzampli cu combinatsii di literi armãneshtsã:
Mini am cãrtsJ#� � � � � �>F>�>HV6QJEJ�gi68P>H9#Aesti dzJ89�=<V6�>V><J#� � � Nj=86�=><@9�HN9V#Ana ari minghi6<?9#� � � � �J?ce86�=><@9�<9F9H>@#Ãngrãpsescu cu cundilj#� � � �>Q86�BEJF<9�chelchi#Toma ^9FHJ�Q9�6H�V9V9DE#� � � �>@<>�FJVJ�shD>E9@<#Paranuma lji easti Gheorghi=K#� � GeQ=>�=><@9�F>E9#
10
I. Aesti zboarã armãneshtsã tuts li shtim:
II. Spuni cari frazã cu cari cadur corespondeadzã:
�#��=<@J�=><@9�F><J#
�#��@<=8�DU9=V@6�=><@9�@=>@E6#�
�#��D�>F�<@98D#
�#��E>@989�>�F=6�JHGEJQ<=><?@9#
�#��G?9KJ<=<V6�8=V@9EJ#
�#��>@9�>HV6QJEJ�P6F>@9#
aeroplan compiuter autobusbananã
ananasrobottelevizor crivati
topãtetradãbalonpurdicalji
>#U#
V#
P#
=#
B#
S-ãnchisim
11
���������� ��������� ����� ����#� ?@99�>EFJH=><?@9¡� � � �#�¢6�>V?9VJ<=<V6�@<9K>#�#��U6EJ<?@<J�>EFJH=><?@9¡� � �#��U6EJ<V6�H9?=>F�� � � � � � � � ����>EFJH=><?@9#£#��V?9VJ<=<?@<J�>EFJH=><?@9¡� �#��>��RU6EJ<V6�<?9�� � � � � � � � ����BE>H@<6R=><?@9#�#��=<9�RU6EJ<?@<J�>8@9�89FU9¡� � �#��>��<?@96�>EFJH=><?@9#�
������������������ �������� ������������ ������ �
���������� ����� ���� �������
�<9�=><@9�>=<@J¡� � � � �=<@J�=><@9�6<?9#
�<9�=><@9�>@<=>¡� � � � �@<=>�=><@9�6UDE#
�=<9�>=<@J�=><@9�V>E=V8J¡�� �>��V>E=V8J�=><@9#
� � � � � � � ¢6��H6�=><@9�V>E=V8J#
��@J6�=><@9�V6HP98N86¡�� � �>��>�F=6�=><@9#
� � � � � � � ¢6��H6�=><@9�>�F=6#
12
IV. Ascultã li aesti zboarã shi spuni desi li
achicãseshtsã:
apandãsea ãntreabã ãngrãpsea
dishclidi bagã ascultã
dghivãsea completeadzã spuni
V. Ascultã li aesti frazi shi spuni desi li achicãseshtsã: Scoalã ti ãmproastã! Shedz ãmpadi! Dishclidi-u cartea! Ãnclidi-u cartea! Disfã-u tetrada! Discuteadzã co sotslu a tau!
������������� �������� !����������!������� ����"�#���!���� ���� ����������� ���� $�����!�!%��!�������������� ����� &
13
ABETSEDA ARMÃNEASCÃ
Literi mãri,literi njits,
voi mi ftsets, mini s-vã ãnvets.
Abetseda armãneascãtuts s-nã hãrseascã,ca cu ea noi cãftãm
zboarali pi carti s-li bãgãm.
Ghrama a noastrã easti mushatãdi multu chiro avigljatã,s-chearã, noi nu dãm
ashi prosuplu va n-aspilãm.
Grailu armanescu nu cheariatsea di Dumidzã easti dari,
nica dit soartica zghic di moarti.
Zoitsa Mitreva
14
1S-NÃ GHINUIM! / S-NÃ ALÃSÃM SÃNÃTATEA!
���'����$����!� $�������� "
]� >86@��=@>E#�£6F�=<?@<J¡]�¤?9H9�=<V6#�¥>E9<@D¦��9H9�V6F���=<?@<J¡]� ?]F9H9�=<V6�G?9H9#
- Bunã Vã dzuã doamnã� � � � � � � � ��P><V>8J¦� � � � � � � � ]��6HJ�PR6J��9?>89#� � � � � � � � ]�£6F�?9@<�PD>FH>�P><V>8J¡� � � � � � � � ]�¤?9H9#�¥>E9<@D¦��9H9�V6F��� � � � � � � ����������=<?@<J¡� � � � � � � � ]��68@6�?JE9D<#
- Bunã Vã dimneatsã doamne ��P9E=V@DE¦]��6HJ�<]>K=@<�PD>FHJ��9<?>#���£6F�?9@<¡]�¢6�Q>E>�F9�P6V?=<V6�F68@6�G?9H9#
� � � � � � � � ]�¤?9H9�K9H9@�<V68>E8N9�>�F=9#� � � � � � � � ��£6F�?9@<¡� � � � � � � � ]�¤?9H9��J�>¨JF�P><V>8J#� � � � � � � � ��¢>�?JE<9F�V>�K>�K9P=F#� � � � � � � � ]�¥>E>6>�=><@9�<?9�>�F=>#
����(����������������!���� ����� �����(������!���������!��������!��� � � � � � � ��������
15
UNITÃ 1!
�6HJ�P9FH=>@<J¦�6HJ�PR6J¦�6HJ�<=>EJ¦¤?9H9�K9H9@¦¤?9H9��J�>¨JF#�EFJH=@<�V6�<JHJ@>@9¦�EFJH=@<�G?9H9¦
�P9D¦©>EJ�U6HJ¦£>89�U6HJ¦�9P=>E9�U6HJ¦¢D>Q@9�U6HJ¦ DFH6�P68@<9¦¢D>Q@9�U6HJ��>Q9E9@J�V>F>�U6HJ¦
����! � ����� � �����������!���� ��
� �#��6HJ�P9FH=>@<>��F>FJ¦� �������#��6HJ�PR6J¦��� ������6HJ�P9FH=>@<J¦�� � � ���6HJ�<]>9�F6<?>@>�>�F=>¦��� �����£6F�P6EHN9<?¡� � � � ��£6F�=<?@<J¡����� ������9�P9<V6EF>9�F68@6�G?9H9#� � ��¤?9H9#�¥>E9<@D¦
� ���#��6HJ�<=>EJ�U>UJ¦� � �������#�¢D>Q@9�U6HJ�F>FJ¦� DFH6������ ������¤?9H9�K9H9<?�7V9DE86�>�F=6#��� ��89<?DE¦�� � ������� � �������� �������6�=><@9�Q>Q6¡� � � � ��¢D>Q@9�U6HJ��>Q9E9@J�V>F>�������������ª8�=><@9�@6�6UDE#�� � � ��U6HJ#
����(������������������������! �
�9E>M�� ¤?9H9�K9H9@�PD>FH=¦£68>V?M� ¤?9H9��J�>¨>9�PD>FH=��9E>#�9E>M�� �E<9@<�Q9�6H�V>B«#£68>V?M� �9�>G6HN6<=<V6#��9P=>E9�U6HJ¦�9E>M�� £>89�U6HJ#
16
UNITÃ 1S-u ãnvitsãm abetseda
armãneascã
���)������� � ��� ���!��!�����!�"���$�*��$�+��$�+����$�+����$�+������$�+������
����,��� �������!���� ����!������������ "
III. Dghivãsea shi ãngrãpsea tu tetradã:
�#�¢D9�?9F�8a sc6899#� � � �#��68@6�KD9�<]FJV�F=aE9#�#�Coli s-dutsi la lucE6#� � �#� DEa a mea va bambDH9#�#��9�aG6P99�Q9�FJHJ#��� � �#��9H>�>P6HJ�che@<JE9#
A a, B b, C c, (Ci ci, Ce ce, Chi chi, Che che)
arãu cal chicutãbibliotecã
cireashiciciorchelchi rachetã
porcuvulchicetcãcupanji
_ãsturã_ar_ã _i_iorm_imunã
17
Di cultura a Armãnjlor
Io ãnvitsai: - literili: a, b, c, (ci,ce,chi,che,) - salutãrli formali shi niformali - ghinueari shi alãsari sãnãtati
+-0�)1����21,345�$�-0167���)7+-0��-)�$�27'0�680��9,3,�0��)��38�+,���91,;0��-)�
NANI, NANI TU NÃNUSHI-cãntic popular-
Nani, nani tu nãnushi,
s-yinã somnul di la ushi,������������� �������������s-lu arucã tu sãrmãnushi,
sãrmãnushea atsea di asimi,cu iorganea atsea di sirmã,
������ ������� ����s-ãl leagãn cu ciciorlu,
ta s-ãnj creascã mari sh-gros,s-ãnj si facã sãnãtos.
��������� �����!��� ������!���������!�����%���!��$��������� ��������%����,����� �!��������������� �����
BUNÃ DZUÃ
Cãndu mi scol tahinimaio spun: Bunã dimneatsã
shi a tutulor lã or ghinetsã.
Shi ti prãndzuio dzãcu: Bunã dzuã,
bana s-vã hibã dultsi ca auã.
Shi pi ninga oarãio vã dzãc: Bunã va oarãtu cãsãbã shi ãn hoarã.
Shi tu soni, cãndu ãntunearicãshi dzua va s-chearã,
pots sã-spunj bunã Vã searã.
Shi cãndu nã bãgãm noaptea,dzãtsem: Noapti bunã
sh-dada adavdzi: Apiritã cama bunã.
Zoitsa Mitreva
��)���������� �� �!�������!������������������������������� $�� ��������!��������
18
2�������!� $������ ��$� ����� �
]�£>E9�=><@9�H6F>�>�@>¡� � �]�¢6F>�>�F=>�=><@9��9?>#� �]���Q>E>H6F>¡� � � �]��>E>H6F>�HN9�=><@9��><?VDK>#�]��9�V>E9�B>F9899�=<?@<J¡� �]��9�B>F989>��9H>V9>#�
2�������� ��������"
Aestã doamnã easti…
Voi s-Vã cãnoscu cu…
� � � � � �9�?JE<=<V6�VJ�HJ�VJH6<V6F¦
� � � � � � � ¥>E>6>�=><@9�<?9�>�F=>¦
����4���� ���!���!��!������ ��� ���!��������� �
�H>M�� >86@��=9>H#�£6F�=<?@<J¡�=9>HM� >86@��H>#�¤?9H9�=<V6#��9H9�V6F�=<?@<J¡�H>M�� ?]F9H9�=<V6�G?9H9#��=9>H��VJ@<�>HN�>9¡�=9>HM� �9H9�>F�H>6�>HN#���@9H9¡�H>M�� ?]F9H9�>F�H>6�>HN#�=9>HM� �9?>=8>��@9H9�VJ@<�>HN�>9¡�9?>=8>M� �RJ�6FQ86�PR>@<9�>HN#
� � � � �����,����� �!�����!������������������!%�������� � � � �������������� ����%����
S-NÃ CÃNUSHTEM
19
UNITÃ 2
]��6HJ�PR6J#� ]KJ�VJHD<V6#��>E9>���=><@9�>�F=>�H>9F>�U6HJ�<D>@<J#]��9�?JE<=<V6#��9H9�=<V6�£>89DQ9#�]��9E>V?9�HN]=><@9�@<9�H>�VJH6<V6F#]��>E9=��P9�96�=<?@<J�@9H9¡]��9H9�=<V6�P9� ?@9Q#]�£>E9�V8><J�=<?@<J¡]��PG?=>�V>�@9H9��V8><>�@E=9#���@9H9�P9�96���=<?@<J¡]��9H9�=<V6�P9��9@689#
���4���� ���!���!��!������� ���������������������!����� ��
]��9H9�H>6>�P><V>8J#]��=<9�6�K9PR6<?¡�]��>��6�K9PR69¦�ª><@9�>H>8@J��V6���86HPRJ�Q=E9��U8DHPJ#]��=<9�=><@9�@9H9EJ¡]�ª><@9�Q9�989V?99�P9�F=<9#
��������!� ������!������� ������������������������������ �����
�9E=V@DE86M� �6HJ��J�PR6J#��9H9�=<V6�HJ686�P9E=V@DE#�><V>8>M�� ¢N9�=><@9�@9HN99�@<9��J�VJH6<V69��P]H=�P9E=V@DE#�9E=V@DE86M�� �9HN9=>�=><@9�<?9�>�F=>#Dascala: Dats nji izini s-Vã u prezentedz colega a mea, d-na � � � ?@=E9DK>��P><V>8>�Q9�F>@=E9>�P9�9<@DE99#�9E=V@DE86M� �6HJ��J�PR6J#�¯HN]Q>E9�G?9H9�VJ��J�VJH6<V69# ?@=E9DK>M� £6�F>E9�@9HN99��PD>FH=�P9E=V@DE#
����+��������� ������ ����� �������
20
UNITÃ 2
S-u ãnvitsãm abetseda armãneascã
Dd, Ee, Ff, Gg (Dz dz, Gi gi, Ge ge, Ghi ghi, Ghe ghe)
dintsã 7tur gortsu nel
dzeadit gioni ghelã ghiurdani
���)������� $� ��� ���!��!�����!�"�4�$�0�$�2�$�(�$�4����$�(����$�(����$�(������$�(������
������������!�����!����� �!������ !�������� �!����� �������!����!������<���������
a_randzã_u_uleaniver_ _u_umat
�#�f6<@>H9��D�>F#�#�<?=>P9�gJEP9HJ��>Q86�@6#�#�8>��>F>�V?9ED�>gi6F<9#�#�GhiH9�PD>FH=�K9H9@#�#�HN9��RJ�V>dur dead9EJ#
���# Bagã li zboarãli pi aradã ta-s aibã loghicã¦
21
Di cultura a Armãnjlor
MUZÃ, CALAUZÃ-cãntic popular-
Nji am nã muzãcari mi ãnveatsãsh-mi disgljeatsãshi ãnj ciuciurã
s-dzãc din-gurã:©F86�QD>@9�<]89�B>VJ�@D>@9¦
Io ãnvitsai: � ��!�����!�"��$��$��$���#��$��$��$���$���&� ��������������������� ������������������!��� ��������������������!��
LUPLU SHI OAIA
� �H�86Q��@6@�FJ<?V>@�P9�VJHN��<]UJGJ�<]P9<V6EFJ�Q9�H9HG>�>EJ6#��QED>Q=>�P9�=8�K9PR6�6HJ�D>9�<?9�6�Q8JVJE<9�<]8N9�>P6VJ�H9?=>F�>QJ�@9�U=>E9# - Cu mari harau voi s-tsã agiut – lji apandãsi oaia, - ma shi pi ninga atsea tsi eshtsã ahãt multu mãshcat shi fãrã puteari, tini iara eshtsã lup, shi nji easti fricã s-nu tsã hibã ma multu BD>F9�P9�VJ@�<=>@9#
Tsi mindueshtsã:
��)�����������������!%���� ��!�!��=
'73)��+7�'73)��37����473,��>)��+7��>)�����473,�
22
3 TI MULTSÃ ANJI!
���+������� ���� �� �� ����=
]�¥JE9D<�>H86�¢J6¦��9?9�<?9�<JHJ@>@9#����- Haristo, sãnãtati, tihi shi <6V@<=<�<?9�>�@<=>�@6�¢J686��H¦�
- Ti multsã anji Anlu Nãu, d-ne Costa, Vã or multu sãnãtati, irinji <?9�U9E9V?=@9#
- Ti multsã anji dzua di neashtiri, �9H>¦]�¥>E9<@D�F68@6�@9�6EJE89¦
]�¥E9<@D86��<]B=>@<9¦]��=>89?=>�<]B=>@<9¦]�¥JE9D<�£JEV96H#
����+������!%���� �$�������� ����������� �� �����#���������������$���!��3 �$�+ �����!�$�9����!�$����&
23
UNITà 3+��������� ��
Vruta Neli,
Tu aestu Nãu An... Hãrios Anlu Nãu!
mash harau shi suctses! Cãrciunlu ti multsã anji!
Tsã oarã soatsa a ta Maia!
Yioryi: Marie, s-u decorãm ela ti �H86�¢J6¦Maria:��DE>��<]>P6V�P=VDE>@<989¦Yioryi: Mutrea cãti lampioni shi G?9E8>HP9�>E9��@6�@6@9�VD8DE9¦Maria: Da, Ela va-s hibã F6<?>@J#��6>��<6F�ª8J���>Q�£JEV96H�K>]HJ�U>GJ�?>E9¦
������������������������������������������ �
� � � � � �9�F68@<>�>HN9��H86�¢J6¦¥E9<@D86�JH^9=¦��=>89?=>�JH^9=¦� � ���¥JE9D><J�PR6>�P9�H=><?@9E>9¦
IV. Tu tetradã ãngrãpsea unã carti di urãri ti sotslu/soatsa a ta ti �� ����� �� ���!��
24
UNITÃ 3
S-u ãnvitsãm abetseda armãneascã
Hh, Ii, Jj, Kk, Ãã (i+a,o,u+vocal)
hari 7ridã jurnalistu cãcot
hiumãnic ornjimãnã jujunar
���)������� $� ��� ���!��!�����!�"�-�$���$�8%$�?@$�, �#�B$�$�Bvocal&
������������!�����!����� �!������ !������� �!����� �������!����!����������
ush_ c_nt_torp_tãsã_ati
�#��D�K9PR69�h=89VDQ@=E#�#��>V>�>E9�P>6�VD>EHi#�#��>F>�@<ãH9�HN9V86�@6�FJHN#�#��9H9�>F�^9HG?9@<�*98>@<#
III. Dghivãsea li frazili shi ãngrãpsea li tu tetradã. Spuni shi alti zboarã cu aesti literi: h, i, j, k, ã
25
Di cultura a Armãnjlor
Io ãnvitsai:
� � ��!�����!�"��$��$�%$�@$� � � ��������������������� �� ����� � �������!��!�������� �� ���i
DOILJI SOTS#������� �%�!�������������&
� �HJ�PR6J��<]QE99FH>�PD9�<D@<�Q9@�QJP6E9#�£>HP6��P9�H9H@9�8J�<J�<@9?9<9�6HJ�6E<J#���H86�<D@<��V>E9�QED@>�6�K9PR6�6E<>���B6PR9�<?9�<]>89HJ�Q9�QDF#��8>H@6��VJHP6�J]8N�<9�>QE6V?=�6E<>��V>E>�H6�>K=>�@<9�<]>P>EJ��<]UJGJ��JFQ>P9�<?9�<]B=>@<9�V>�FDE@6#��E<>�K9H9�H9HGJ�=8�<?9�86�>EHN6PR=>��F>�>=<@6�H6�<]P9P=>#��E<>�B6PR9�<?9�86�>8J<J#��9Q6<9�sotslu dipi pom shi ahurhi s-arãdã: � ]ª==��<Q6H9HN�@<9�@<J�V96V96EJ�6E<>¡� �]¯HN�PRJ<9�<]H6�HN]>F�86VE6�V6�DF�@<9�@6�RDE9�B6PR9�<?9�F9]>8><J�<9HG6E#
� � � � � � � � � � � ±#�¢#��D8<@DN
Apandãsea:��)�����������%!���������������=��4������������ �����!�������������������!%������! ���������� �����!=��)���������������������=
)���6�)7��6�$�68�1)�1���1����'���-����371���1�$)���3�'��)�����$�'��-�+,6871��4��-+6�����1��
27
REVIZII - I
I. Adarã corectsii a zboarãlor di ma ãnghios:
celci _______ V>E=*8J²²²²²²²²²
��������������������������������*>Q@9H�²²²²²²²� � � � ����V9>@EJ�²²²²²²²²²²
IV����� ���!������!�������!��!�$������ �!����� "
]���Q>E>H6F>¡� � � � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#]�£6F�@<J]9�=><@9��H6F>¡� � � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#]���F=>�H6FJ�=><@9��>H>#� � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#]��>E>H6F>�HN9�=><@9��9?>#� � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#
���,��� ����� ����������� ������4�������������������!����� ��____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
III��+��!����� �!������!��������� !�"�������$� ������$� ���!���$� ���$�bisicletã
�#��D�>F�²²²²²²²²²²²#�#��>U>�<?9�Q>Q86�PDEF6�Q9�²²²²²²²²²²²#�#��E>@989�>�F=6�<]>G6P9�Q9�²²²²²²²²²²#�#��D9�<]FJV�²²²²²²²²²²²#�#��JHN�>QJ�@6�²²²²²²²²²²²#
II�� �� � !�� ���� !�� ��� ��� ����� �������!%���ã"� �����!�$� ����$����!$� ������$� � �����$� ��!���� $�cicior
G F I F I C I O R ÃO T R E B E A R I LR D A S C A L L D ST V M A G H I N I RS R � T A R C Z X MU B I L I G I C Ã DH C I C I O R S D FK P V G D U L J N V
28
4 LUMEA TU COLORI
COLORI (BUEI, HROMI)
njirlã
lai
albãgalbinã
pimbiliipurdicalii
aroshi
murgã
veardi
ginghirliiCAFILII
���4���� ���!���!��!������ ��� ���!��������� "
Panci: Mamã, iu easti a mea galbinã�VJF=><?9¡�>F>M� �DE>�K>�@<]6�P>6#�±9�KE=9�<?9�laili�Q>H@>8DH9¡Panci: Nu, va li portu murdzãli#�>F>M�� ���@<9�Q>Q6@<J�K>�<]QDE@<J¡Panci: Laili�Q>Q6@<J�K>�HN9�89�U>G#
����4�������� ��������!���� �������!���!�����������
]�£>@<9�U6=>6�=><@9�V6HP98N86¡�- Cundiljlu easti njirlu#��- Tini cari colori u vrei naima ���F68@6¡�- Naima multu u voi aroshea#� �
- Aestã V>7899 colori, easti ��F6<?>@J¡- Nu, easti multu ancljisã#- Maca, s-u ancupru fanela cu dishclisã��V>7899¦
29
UNITà 437'�1��4��73,�9,3,�C�3(-�)�
0zero
8optu
7shapti
6shasi
5tsintsi
4patru
3trei
2dau
1unã
16shasprã
15tsisprã
14pasprã
13treisprã
12dausprã
11unãsprã
10dzatsi
9nau
19nausprã
18optusprã
1 7shap t i sp rã
20yinghits
�����7�����!����������������������$�!���!�� ��� �����������! �
IV. Spuni cãti persoani icã obiecti ari pi cadurlu di ma ãnghios shi ���������!����#����&�������
������ ����� ����������!�"
£>7�<V68>E�JHGEJQ<=><?@9�VJ@9�@<9H@<9�H6F9E9�P9�6H�QJHJ�@6�^9HG?9@<#��><V>8>�<Q6H9�numiri fãrã aradã, shi cari scular prota va li ãntsercljeadzã a lui numiri, greashti ���¢���¦� ?9�><?9�F>�>HV8D·
����7�!����!�������!�������������������������!�"
�#��>P>�>E9�doi�7V9DE9#�#�¥>8V9>�>P6<9�nau�*98>@<�P9�Q>@>@9#�#��6�6UDE�>E9�trei�>FJk9#�#��9H9�>F�unãsprã�P9�>HN#
30
UNITÃ 4
S-u ãnvitsãm abetseda armãneascã
L l, Lj lj, M m, N n, Nj nj
lilici cali
om
ljepur pulj
nior
masã lampã
cãni
cundilj
njel cãnj
���)������� $� ��� ���!��!�����!�"�6!$��6%�!%$��'�$��3�$��3%��%
����+��!����� �!������ !����������!�����!�����!������!�������
_ãpãrticãgãtu_ _ia_uri _ingurã
III. Agiucats un gioc cu literi:� ��9��!���� $���!���� �E���3�����4�����������!=�E
¸�H�<V68>E�JHGEJQ<=><?@9�6H�RUDE�Q9�V>E@9�<?9�6�P>�>�P><V>8J8N=9#��8>H@<J�sculari lipseashti sã-l chiulueascã zborlu)
31
Di cultura a Armãnjlor
37'�1�6����'��71,$�-�1�7��+��2,3),3,�+71,$'7�-�)�6��5*>�1,���*�3��476)���7��4�1,
Io li ãnvitsai: � � ��!�����!�"�!$�!%$��$��$��%� � ��������!������� � � �F��������� � ����!���!��#����!�$������!�&�
,����� �!�� ����!����������������!������!�������!� �
,�������� �%!%���������� ����� � �� �������!��
AIDI S-MISURÃM
Aidi s-misurãm
shi numiri s-cãntãm.
Unã, dau, trei
tsã dau tsi vrei,
patru, tsintsi, shasi
baba nãpoi armasi,
shapti, optu , nau
dada misurã oauã.
Shi tu soni easti dzatsi
gletslu easti multu
aratsi,
dzatsi shi dzatsi suntu
yinghits
io ahãnti mãshcãturi
anglits.
Zoitsa Mitreva
32
5 IU EASTI, IU S-AFL�!���+������ �� ���� ����� ���� ������������
]�£>E9�=><@9�>=<@J�<V6899¡
]�¥>E9<@D�F68@6�@<9�HN9�>G96@>@¦
]��6HJ�PR6J�PD>FH=¦]��6HJ��PR6J�7V9DE9¦]�£6�8N9E@>E9��96�<]>¨J�@=>@E68¡- Obiectul di ninti voi easti ��@=>@E68#]�¥>E9<@D�F68@6¦]�¢D>E9�@9�@<9¦
- Vã plãcãrsescu, spunets nji iu ��<]>¨J�G>E>�P9�Q>FQDE9¡
]�£6�8N9E@>E9��V6F�<]^9H�QJHJ�8>���?D@=86��8=k>HP>E��>8><¡
- Desi putets s-nji agiutats, voi ��<]>G96HG6�8>�QD<?@>�@<=H@E>8J¦
]��>�?JE9<@6<=<V6�P9@�9H9F>¦
]�¥>E9<@D��HN9�P9Q9<9@�F>E9�86VE6¦
]�¤>E>¡¦�¢6�=><@9�8>EG6#��><?�JHPE=Q@6¦
]��><?�V6�@>k9¦��9�>6>�=><@9�F68@6�8>EG6#
]�£6F�H6¦��D<?@>�@<=H@E>8J�=><@9�^9HG?9@<�P9�F=@E9�HJQD9��<?9�QED@>�
<6V>V?9��P9�>�<@JHG>�Q>E@9#
- Aestã easti sculia primarã “Pitu ¤689º#
33
UNITà 5����+������!�������� �����$�������!%�$� ������������������ �����������!�������!�����$��������$������� �������������� ����������������!���
]��6HJ��J�PR6J¦�¢N9�89Q<=><?@9�H6F9E86�P9�@=8=BDH9�>89�£>@>� ?@=E9DK>¦]��9�V>E9�>PE=<J�UJH=>PRJ¡- Ea bãneadzã pi adresa « Pitu Guli » numir ��¦- Ursits, ãngrãpsits-lu numirlu: 3 123 543]�¥>E9<@D�F68@6¦
- Va plãcãrsescu, cum s-agiungu QJHJ�8>�<V689>�½�¢9VD8>�£>E=K�¾¡- Sculia easti tu tsentrul a VJ<JUJ869#��><?�P6@<=@<]KJ�andreptu, shi la prota sucachi, <?6@<J@<�Q9�>�<@JHG>#]�ª><@9�8>EG6¡]�¢6��=><@9�F68@6�>QED>Q=>#]�¥>E9<@D�@9�>G96@DE86¦
- Cu ljirtari, cãndu ãnchiseashti Q>FQDE=>�@9��9@689¡]�±>�<J?>@=>�@E=9�P6Q6�QEJHPR6#]��=<9�>E9�F>�>G?DHN=>¡- Da, ari la sãhatea 12, ti QEJHPR6#]�¥>E9<@D�F68@6�@9�9HBDEF>@<9>#
III. Tu tetradã ãngrãpsea unã situatsii tu cari caftsã/dai unã �����������
34
UNITÃ 5
S-u ãnvitsãm abetseda armãneascã
Oo, Pp, Rr, Ss, Tt, Ts ts
pãputsã os
pescu
zahãri sac
tserbu radiotetradã
���)������� $� ��� ���!��!�����!�"�>�$�9$�1�$���$�)�$�)����$
����+��!����� �!������ !����������!�����!�����!������!�������
_ _eapã_rnji_ras_u _ãr_odz
IIII. Agiucats un gioc cu literi: ��4���������!�������9=���4�������������!�E=
¸�H�<V68>E�JHGEJQ<=><?@9�6H�RUDE�Q9�V>E@9�<?]8N6�P>�>�P><V>8J8N=9#��9�@>U8J�JHGEJQ<=><?@9�QED@>�89@=EJ�P9�>=<@6�RUDE�<?9�@9�V>7�>8@J�89@=EJ�U>GJ�6HJ�89H99#��8>H@<J�<V68>E9�89Q<=><?@9�<]89�V?9686=><VJ�>8>H@9�89@=E9�9VJ�RUDE86�JH@E=G#¿
35
Di cultura a Armãnjlor
Io ãnvitsai: � � ��!�����!�"��$�$���$���$��$���� � ��������G���������������� � ���� ���������� � �!��!����
DAVANLU SHI LIONDARLU
Davanlu vini la liondarlu shi lji dzãsi:� ]� �9H9� H6� F9� ><Q>E� P9� @9H9�� @9H9� H6� =<?@<J� F>� V6E>ND<� P9� F9H9#� �9P9� <]K9P=F� P=<9� >F�JHPE=Q@6¦ Di cãndu u dzãsi aestã, davanlu ahurhi s-azboairã anvãrliga di liondarlu, lu antsãpa anvãrliga di gura, narea…� ±9DHP>E86�<]>Q6E>�<?9�<9HG6E�<]>G6P9�Q9�F>�F68@9�8DV6E9�<?9�><?9@<9�<]Q9P9Q<9#�£JHP6�>HJV?9<9��P>K>H86�VJH@J�6H�VJH@9V�<?9�B6PR9#��FU9@>@�P9�?>E>6��H6�F6@E=>�96�>RUD>9EJ�<?9�<]JFQ98@9�@6�8=><>�>�Q>HG6869#��JHJ�><?@9Q@>�Q>HG68�<]86�FJVJ��<?]F9HP6=>M� ]�£>@<9� @>k9E>@9�F9�>¨J¦��9�>HJV?9<9�6H�Q>HG6��<?9�>@<=>�P9�VJHP6�F9H9� 9H<?99�JH�V>Q�V6�H>9F>�V6E>ND><>�QE9V9#
� )�����������$���������!�����������<����$������ �� ����!�������!��$����������� ��=�
+7�+�7'�(67���*�)�$�+7�5*>167���91�;0��-)��*7367�5*>1$�7�-��4��-01�4��2�)���
36
6 TSI S-ADRÃM AZÃ?�������E
]�¥>9�<]HJ�>G96VJF��B6PU>8¦�]�¤?9H9��F>�96¡- Dupu casa a noastrã ari mari teren ti sportu, putem s-nirdzem ��>V8D#
]��D�F68@6�KD9�<]F6@E=<V6�78F6E9#]��E9�H>6J�78F6E9�@6�V?9HD�À=k¦�����]��=>89?=>¦¡��<9�@6E899�P9�78F6E9���<6H@6¡- Ari un di actsiuni, un easti ��EDF>H@9V�<?9�>8@6�>H9F>@¦�
]��9�H>6�G9DV6E9�@9�Q9�VDFQ96@=E¡- Da, sora a mea ancupãrã nau CD-uri cu giocur educativi �� 6H@6�F68@6�9H@=E=<>H@9¦
- S-nã priimnãm niheam tu parc ��FJH9¦]��>��Q6@=F�<]>PEJF�<?9�Q9V]H9V¦- Va-s ascultãm muzicã, io va-s��8N=>6�<?9�6HJ�V>E@9�@9�PG?9KJ<=>E9#
���)�������� ��������� �!����=
����+������!���� �$��� �!�����������!������������������!��
37
UNITà 67�����%�����������
Salut Panci,
�<9�>P>E9�@DE>�<=E>¡��D�><V68@6�F6R9VJ�<?9�F9�>G9DV�Q9��H@=EH=@#���K9PR6<?9�B>EF>�>�F=>�Q9��>V=UDD*¡���>E9�=><@9��P9F9¡¦��F�di tuti: casã, gãrdinã, prãvdzã/animali, lilici shi machini ti 86VE6#��JH9�K>]<�>P6H�V9E=><?9#��9H>�<]HN9�>G96@<¦
Adio,Mia
�����������������������������
������������!�����!���� �������� $�� �������������!�����������������������������������!��!����=
38
UNITÃ 6
S-u ãnvitsãm abetseda armãneascã
Uu, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz
ureaclji budzã
^iaspi
taki vazã
amaki zebrã`ater-polo
���)������� $� ��� ���!��!�����!�"�7�$����$��HJ$���;<$��CF$��5�
����+��!����� �!������ !����������!�����!�����!������!�������
_ero ari_cri_ati_mbrelã
�����5��� !������� ������� ��� ���!��������"
� ����VJV68J� � ���V^HP98N� � ��@=UE>PJ� � �QE9F6B=>EJ� _________ ________ ________ _________
39
Di cultura a Armãnjlor
*�3��0��)���+�1,$�+�45��-��)���+>68�$0��)���-�+���,6871�$�+7�'76)��+,6871��
Io ãnvitsai: � � ��!�����!�"��$��$�J$�<$�F$��� � ��� ��������������������!��!����� � ���� ��� ���������%����������
)�)����'�10���1����1� Sh-eara vãrnu oarã doi frats. Pãrintsãlj cãndu murirã l-alãsarã aveari mari cari u-ampãrtsãrã pi dau pãrtsã. Ghini ma, marli frati cari eara multu nibun shi chizmusos, tut tsiva lu-arãdea shi lu fura ma njiclu frati shi aestu peanarga-narga s-featsi oarfãn. Lucra multu, ma nu putea s-amintã. Unã searã vini un aush la ushea a lui shi ãlji cãftã tsiva ti mãcari. Bunacicul, cara eara oarfãn iu deadi cumada di pãni tsi u avea ti tsinã ti el shi nicuchira a lui. Aushlu u lo pãnea shi ninti s-ãnchisescã ãlji deadi unã njicã oalã.� �������� �������������� ������������������������������������������������zvoamã sari. Vindi-u sarea shi ashi va-s amintsã ti banã. Cãndu vrei s-dãnãseascã dzã: Ti plãcãrsescu, dãnãsea! Ma aestã easti secret shi nu lipseashti a curiva s-u spunji. Ashi adrã bunlu frati shi ahurhi s-amintã. Marli, nibun cum eara, tut mutrea �������������������������������������������������������������������������������������������� ���������������������������������������� ������ ���vidzu cum dit ea iasi sarea. -Aha, ia di iu easti sarea! – mindui shi s-turnã acasã. Dupã vãrnã dzua s-dusi shi u furã uala a frati-su. Lo unã cãravi tã-s ducã tu altu loc iu va-s poatã s-vindã sari. Nica pi cãravi u fricã oala ta-s veadã desi va-s zvuamã sari. Oala dinãshunã ahurhi sã-scoatã sari, shi ti niheam di oarã cãravea s-umplu di sari. Nibunlu om nu shtea tsi s-adarã tã-s aghãliseascã zvumearea a sariljei, a cara eara tãmãhear nu vrea s-u aruca oala, ashi cã cu tutã oalã shi cãravea s-nica tu amari. Oala continueadzã sã-scoatã sari shi azã dzua tutã. Ti atsea apa dit amari easti ãnsãratã.
41
REVIZII - II
���*� �!������!����� cadurlu tsi corespondeadzã:
�#�U6H=8J� � �#�F6H@9� � �#�6HG89� � �#�7<68N� � �#�FJHN
II��+��!����� �!������ !����������!�����"��$��$��$�$���
�#�F9²6E� � � � �#�²V8N6�#�V>²H9� � � � �#�<9F9²�²J�#�B²V�� � � � �#�²J@6E9��
V�����������������!����� �!������ !�����!�����!�"��$�$��$��
_ ptu u_sã _atati bro_cu
VI. Adarã corectsii a zboarãlor di ma ãnghios:
�#��6RU>8�¸�����¿� � � � ²²²²²²²²²²²²²²²²��#��GD>VJ�¸����¿�� � � � ²²²²²²²²²²²²²²²²��#��DFQ96@=E�¸ �������¿� � � ²²²²²²²²²²²²²²²²��#�£9HV9�¸��¿� � � � � ²²²²²²²²²²²²²²²²#
__ __ ____ __
III. Ãngrãpsea li numirli cu tsifri:
Nau _______Dausprã _______ Shapti _______Nausprã _______�9HG?9@<� ²²²²²²²Tsisprã _______
I��� +��!����� � !�� ����!�� ��� ��������� "�� �%�$������$����!��$���
�#��D9�<]F9�>G9DV�@6�²²²²²²²²²²²#�#��D�=<V6�8>�²²²²²²²²²²²²#�#��9H>�>E9�@E=9�²²²²²²²²²²²#�#��=<9�<?@99�<]@9�>G9D@<�²²²²²²²²²²¡
43
IO CU PAPLU
Paplu a meu, paplu a meu,multu va mãgiuni,totãna doilji noi,
6�FJVJF�P=>P6H#
Maia a mea, maia a mea,tut strigã pi noi,
paplu lj-dzãtsi: “Tsi s-fac, lea,VJHP6�>?J@�6�KD9º#
�9H6��^9H6�Q>Q6�8J9�^9H6�<]HJ]HP68@<9F�
maia ma s-nã veadã,PD98N9�K>�<]B6PR9F#
�9H6��^9H6�Q>Q6�8J9�noi s-mãcãm mãgiun,maia ma s-nã veadã,K>�<]B6PR9F�P=>P6H#
Hristo Hristoschi - Mular
44
ARMÃNAMEA A NOASTRÃ VRUTÃ
Armãnici escu mini,mi mãrescu tsãnets minti,armãneashti nji zburãscu,sh-io cu soia mi mãrescu.
Armãnamea a noastrã vrutã,noi nu ti agãrshim,s-nu cheri eta tutã,
� �������������
Armãnici escu mini,mi mãrescu tsãnets minti,voi dascalã s-mi fac mini,
������ ����������������������
Armãnamea a noastrã vrutã,noi nu ti agãrshim,s-nu cheri eta tutã,
� �������������
Dina Cuvata
45
ALBÃ, AROSHI…
Galbin easti Soarlicari n-ãngãldzashti,
veardi easti iarbatsi iasi pit paduri.
Njirlu easti tserlu,aroshi easti merlu,lai easti noaptea
albu easti prosuplu ali dadiea pute nu da di padi.
Pimbilii easti banama fãrã pon noari cana.
Zoitsa Mitreva
PAPLU GLJETS
Paplu Gljets, papu Gljetscandu la noi va s-trets,
mini ta s-mi vedzshi cãniscu s-ãnj pitrets.
Pap Cãrciun, Pap Cãrciundesi tini eshtsã minciunã,
io atsea u shtiu ghinima voi s-pistipsescu tu tini.
Zoitsa Mitreva
46
A LÃI MUNTE ANALTU(cãntic popular)
A lãi munte analtutsi nj-tsãnj avrã mari,aidi sh-dupu muntish-nã livadi veardi.
Aidi sh-tru livadish-nã fãntãnã aratsi,
aidi mi aplicais-ãnj beau apã aratsi.
Aidi inima a meaamplinã cu fãrmatsi,aidi nu am nã dadã
s-ãi li spun cu aradã.
Aidi nu am nã sorus-ãi li spun cu doru,aidi nu am un fratis-lji spun dit hicati.
47
CRUSHUVA A NOASTRÃ(cãntic popular)
Crushuva a noastrã alãvdatãs-ti ljea harau di tu intratã!
Crushuveanã!Cu curia anvãrligatã! Crushuveanã!
Nji vinj io lailu lea pãn la culã,a, Crushuva tsi e bunã!
Crushuveanã!Nji vinj io lailu lea pãn la cheatrã,������ ����������������������
Crushuveanã!
Nji vinj io lailu lea pãn la cheale,������ �����������������������
Crushuveanã!Oclji cu oclji lea nã mutreamu,
gurã cu gurã nã zburamu! Crushuveanã!
Aidi lea featã ta s-nã lomu,sh-aistã banã s-u bãnãmu!
Crushuveanã!
48
CALU SHI GUMARLU
� �H�DF�>K=>�V>8�<?9�G6F>E#�£JHP6� @6@<�P=>P6H�>HV?9<9EJ�Q9�V>89��gumarlu lji dzãsi a calui:� £>E>�<]KE=9�<]>EFJH�@6�U>HJ��9>�H9?=>F�P9�B6E@9>�>�F=>#� £>86�H6�86�><V68@J#��6Q6�KJEJ�V?9ED��Q9P9Q<9@��G6F>E86�VJPR6�JHQ>P9�<?9�Q<6<9#��@6F@<=>��@6@J�B6E@99�H9V6V?9E86�6�UJGJ�Q9�V>86��QJHJ�<?9�V?=>8=>�>�G6F>E869#��9�<?V6E@6�V?9ED��V>86�>?6E?9�<]6?@=>PRJM�� ]��JE>@86�9D��@<9�F9�>¨J#�¢6�KE=>F�H9?=>F�<]8N9�>G96@�>�G6F>E869��>�@DE>�89Q<=><?@9�<]QDE@6�@6@��QJHJ�<?9�V?=>8=>�>�869#
TSERBUL SHI LIONDARLU
� �H�@<=EU6�>�V6E9�8N9�=>E>�<=>@9��<]P6<9�8>�6HJ�9RK6E�@>�<]U=>�>QJ#��6�atsel momentu, tu apa sh-u vidzu aumbra a lui, shi eara multu pirifan Q9�VD>EH989� @<9� 89�>K=>��V>�=>E>�F6<?>@9�<?9�FJE9#��9�V9V9D>E89�<]>E<?6H>��VJ�8N9�=>E>�F68@6�<6Q@<JE9#��6�>@<=8�FDF=H@6�8N9�<9�>QE6V?=�6H�89DHP>E�<?9�>?6E?9�<]86�>K9HJ�@>�<]86�>V>@<J#��<=EU68�>?6E?9�<]>8>GJ�V6�>G6HN99�<?9�8N9�B6PR9�>8�89DHP>E869# Alãga tserbul fãrã dãnãseari, ma cãndu agiumsi tu pãdurea, coarnili 8N9� <9� >FQ98@9EJ� @6� 86FJV?89� P9� QDHN8N9#��<?9@<9�� 89DHP>E86� 86� >G96F<9� <?]86�>VJ@<J#��6�>@<=8�FDF=H@6�@<EU68�<?]F9HP69M - Cãt escu nibun, mi arshunam di cicioarli cari va mi ascãpa, a =>E>F�Q9E9B>H�Q9�VD>EH989��P9�V>E9�@DE>�K>�<]FDE#
49
TREILI SURÃRI(pirmif popular)
� ?]=>E>�@E=9�<6EJE9#��6@9�<]FJE@>EJ#��9�@6@9�=>89��H>9�F>�HN9V>�<]P6<9�@6�F68@6�U6H�8DV��F68@6�U6H�G9DH9�8D#���<6EJE8DE�8>�=>E>�<@EJFU6�<?9�KE=>�<]6�V?=>EJ#� ]F9HP69EJ�V6F�<]86�>P>EJ�>@<=8�86VE6#� �>F>]<>�=>E>�FD>E@J�<?9�H>9�F>�HN9V>�B=>@J�H6�6]<?@=>#��HJ�PR6J�dauli surãri adrarã gãrnu shi piscuri sh-lji dzãsirã ca va s-ducã la mama-sa la F9EF9H@<J#��>��=>89�H6�<]P6<9EJ�8>�F9EF9H@<J��<]P6<9EJ�@6�KJEJ�QJP6E9��6]>EJ<9EJ#� ]�9H9�<?=PR�>6>@<9��HD9�K>�HJ�@6EHJF#�ª>E>�K>�Á<�^9H9F#� ª>89�B6PR9EJ��>�<DE]<>�>EF><9�@6�QJP6E9#��6Q6�KJEJ�V?9ED�JH@6H9VJ#��9PR6�KJEJ�HN=8�<?9�<?]PRJ<9M�]��6�K>�<]P6VJ�>=<@6�HN=8��<?]F9H9�K>�<]H=EG6�P6Q6�=8#�� �G96F<9�8>�6HJ�V><J#��V8D�UJH>�H>6�BE>@<��F>�PR6>�H6�=>E>�>V><J��V>�<]P6@<=>�<]86VE=>PRJ#��=>@>�PR6>�86VE>�Q9@�V><J��6�>HPE9PR=>��>PE>�FJV>E9��F>�VJHP6�^9H=>�V?9ED86�@>�<]@D>EHJ�BE>@<8N9��B=>@>�<]><V6HP=>#��E>@<8N9�<]V96P6<=>M� ]�£>E9�HJ]6�>P>EJ�>=<@J�U6H=><@<J¡ Unã dzuã, nai ma marli frati dzãsi:� ]��D�K>�<]>K=G8N6�>RJ�<?9�K>�<]K=P�V>E9�=><@9#� �EF><9�=8�>V><J��<?9PR6��>K9G8N=��>K9G8N=��<?]@6�<DH9�P6EHN9#��6�>@<=8�V?9ED�B=>@>�BJ@<=>�?6RF=@9��8]>PE>�FJV>E9#�£JHP6�K9H9EJ�P9k=>E>�BE>@<8N9��86�JH@E9U>EJM� ]��E>@=��V>E9�=><@9¡�]�ªF��9D�P6EHN99�<?]H6�K9PR69 Alantã dzuã, alantu frati armasi acasã, ma sh-el durnji, shi tuts ashi pi aradã armasirã acasã, ma tuts durnjirã shi nu puturã s-veadã cari lã u fatsi atsea U6H=>@<J#��9Q�@6�<DH9��H>9�F>�HN9V86�>EF><9�>V><J�<?9�<]><V6F<9�P6Q6�6<?9#��=>@>�P9Q6<9��B=>@<9�?6RF=@9��8]>PEJ�@<9HJ��UJGJ�@6@�Q9�<9H99�<?]8D�<]>89HJ�Q9�PJK>H9#��@6F@<=>�7V9DE86�8N9�PRJ@<9M� ]�¢6�@9�>89HJ�Q9�PJK>H9��HD9�H6�>K=F�<DE��@9H9�K>�<]=<?@<J�>�HD><@EJ�<DE#� �E>@<8N9�V><?�@<9�H9V>�H6�8N9�>HV6QJE>EJ��@6�<9EHN9�6�@<JH=>#��>689�<6EJE9�JHK9@<>EJ�V>�H>9�F>�HN9V>�<DE�H9V>�=><@9�@6�U>HJ�<?9�<]F9HP6=>�V6F�<]6�V?=>EJ#��9@E9V6EJ�KJEJ�FD><?9��8N9�P=>P9EJ�BJEF>V�@>�<]6�JHB>EFJVJ#� ]P6<9�FD><?=>�8>�B=>@>��F>�B=>@>�6�VJH6<V6�<?9�H6�8N9�P9<?V89<9�6<?=>#��@6F@<=>�FD><?=>�8N9�PRJ<9M� ]��9<?V89P9�H9?=>F�G9>F86¦ Feata lu dishclisi giamlu, moashea lji tãlje niheam dzeaditlu di mãnã, 8N9�UJGJ�BJEF>V��<?9�B=>@>�<]JHBJEFJVJ#�£JHP6�K9H9EJ�P9k=>E>�BE>@<8N9��6�>¨>EJ�FD>E@J#��<9�<]>P>EJ�@DE>¦�ª8N9�H6�VJHP9<=>�<]6�>E6VJ��F>�8N9�>PE>EJ�<K9HP6V?9�P9�F>8JFJ��6�P6<9EJ�8>�<?DQ>@��<?9�6�<Q9HPR6E>EJ�P9�QDF#��>?9H9F>�K9H9�7V9DE86�>�KJ<98N=869�<]86�>P>QJ�V>86#�£JHP6�K=>P9�<K9HP6V?9�P9�F>8JFJ��VJHP6�P9<?V89P9��K=>P9�B=>@J�V><?]VJ@�F6<?>@J#�ª8�6�8D�<?]6�P6<9�>V><J#�±N9�PRJ<9�>�F>FJ]<>9M� ]��=<@J�B=>@J�K>�6�@<JH=F��<]6�8N=>6�KJEJ�@6E899�@9�JHK=><@J#� �>FJ]<>�8N9�PRJ<9M�]�£6F�DF�FDE@6�K>�<]8N=>9¡��>�<]6�><QE6V6V?9F�V6�^9H��QD>@9�K>�<]JH^=>PRJ¦ U asprucuchirã feata, ea s-asculã shi deadun cu hiilu a vãsiljelui tricurã F6<?>@J�U>HJ#� �9EF9B�HN9�<?@=>F��Q9EF9B�K>�<Q6<?#
50
S-ÃNCHISIM
E=G689�� � � �������89@=E9� � � � � ��>U=@<=P>� � � ��� �=GR>FQ89� � � ������VJE@<J� � � ����89FUJ�� � � ���� >V><J� � � ����PRJ89� � � � �����F9HG?96<?9�� � �� �Q>E>H6FJ� � � �����G968P>H9� � � ������� HN=8� � � � ����UJ?V=� � � ����<9F9H>@� � � ������V?=8V?9�� � � ����<?D>E9@<� � � ����"�G=Q9� � � � ��@6@<� � � � ���<?@9F�� � � ����@=@E>PJ� � � ����� �@DQJ� � � � ��� �BE>RJ�� � � ����"�V>P6E�� � � ��� �VDE=<QDHP=>PRJ�� ������������F><J�� � � ����<?@99� � � � ���RU6EJ<?@<J�� � �������>V?9VJ<=<?@<J� � �������<VD>8J� � � �����
<?=PR� � � ����P9<?V89P9��P9<BJ� � ������JHV89P9� � � �������DEP9HJ� � � �����VJB@JF� � � ����>K9G8N=>@J� � � ��������><Q98JF� � � ����� ��QED<6Q86� � � ��"��V6HP98N� � � �����V9V9DE�� � � ����VE9K>@9� � � ���Q6EP9V>8N9� � � ����� ��<@98D� � � � �� ���BE>@9� � � � ���P6F>@9� � � ���������H9?=>F� � � ��� �>=<@J�� � � ����>@<=>�� � � ���������6<?9� � � � �����6UDE� � � � ����<V>FH6��V>E=V8J� � ����>Q>HPJ<=>�� � ��������JH@E=>UJ� � � ������JHGEJQ<=>� � � ������U>GJ�� � � �����PG?9KJ<=>� � � ��������VDFQ8=@=>PRJ� � �������<Q6H9�� � � �%�RG?9G�� � � ����� �
VOCABULAR
51
1 S-NÃ GHINUIM! / S-NÃ ALÃSÃM SÃNÃTATI!
F6@E=>� � �����><V68@J� � ������E=Q=@=>PRJ� � ����������PD>FHJ� � �������?�E9D<�� � ����������)�H6�F9�P6V?=<V6� ��������������G?9H9�K9H9@� � ������������G?9H9�KJ�>¨JF� ��������������HJ�?JE<9F� � ���������?>E>6� � � ������G?9H6=>�@9� � ����������<JHJ@>@9� � ������U6HJ�P9FH=>@<J� ���������U6HJ�PR6J� � �������U6HJ�<=>EJ� � ��������>P9D� � � �����D>EJ�U6HJ� � ��������V>89�U6HJ�� � ��������K9P=>E9�U6HJ� � ������&HD>Q@9�U6HJ� � � ����)<DFH6�P68@<9� � ����� ����>Q9E9@J�� � ��������&QEJHPR6� � ���������� 89<?DE� � � ����6E<9@<� � � �����F9�>G?6HN6<=<V6� ������V?9V6@J� � �� �V6Q>HN9� � �����K68V?9� � � ����"�U>EUJ� � � ����VJ<@6EJ� � ��%F9�>G6P99� � �������V?=@<JE9� � ��&�JH@6H=>E9VJ� � ���������7V9DE� � � ��
<JEFJH6<?9� � ��� �><9F9�� � � ����<]J8�8=>G6H� � �����������VE=><?@9� � ����<JHJ@D<� � �����VJH@9V� � � ����BEJHPR9� � ���?=E� � � %���@6V?=><?@9� � ����<]QEJk=><?@9� � �����������VJ<@EJK=@<� � �������"�V?=>Q@9H� � ����>7HG?9�� � ������ �U9<9V8=@J� � �������?>E9<@D� � ���������P><V>8J� � ����� �<V68>E9�� � ����"�PD>EF9� � ���P9<V6EF>E9� � ������&F6<?>@J� � ����>EJ6� � � � �V>8� � � �&V9E=><?9� � "���QDEV6� � � ���&�<V6899� � � �������86VE6� � � �����FJHJ� � � �� �F=>E9� � � ���� �<DE� � � �����@>?9H9F>� � ������VJ<JUJ� � ����?D>EJ� � � ���G6<?9� � � ����F>E9� � � �����GED<� � � ��
52
2 S-NÃ CÃNUSHTEM
<]HJ�VJH6<?@=F� �������������6FQ89�� � �����9PG?=>� � ����989V?99�P9�F=<9� �������������@9HN99� � � ����������9R9H9� � � �������QE=R=H@=>PRJ� �����������������=GR>F=H� � �����>?DEG?=>� � �����6789<=>� � ������=k=EV9@<99� � �%�>BE>HPRJ� � ������7@6E� � � ����� �H=8� � � �����G9DH9� � � ����B6<@>H9� � ������>G96F<9� � ������P9RG8N=>@<J� � ���������V96V96EJ� � ����DF� � � ��� FJ<?V>@� � �� ����BJEJ�Q6@=>E9�� ���)�BE9VJ� � � �����BD>F9�� � ����<=>@9� � � %�F6H@9�� � �������
G?96EP>H9� � �����BDV� � � ����H6FJ�� � ��V6F�=<?@<J�� � ����G?9H9�=<V6� � ��������>HN� � � ������<D@<� � � �������H>9�F>�U6HJ� �������V8><J�� � ������H>6J�� � ����>H>8@J� � ���� �Q=E9� � � ���U8DHP9� � �����@9H9EJ� � � �����GDE@<6� � ����PR=>P9@� � ����G?=8J�� � �����G6G68=>H9� � ���� �K=EPR6� � �� �86Q� � � ��� VJHN� � � ���&�D>9� � � ��"�>QJ� � � ����PRJH6V8N6� � ����=8=B>H@6� � ����GJ8N9HJ� � � �� ��
53
3 TI MULTSÃ ANJI!
6E>E9� � � ������&<JEUJ@D>E9� � ������ @9?9� � � ������<JHJ@>@9� � ������<6V@<=<� � ���Â�H86�¢J6� � �����Ä�����@9�F68@<J�>HN� ���������������9E9HN9� � � ���H=><?@9E9� � ����&P=89?=>� � ���������¥E9<@D86�<]B=>@<9� Å�������������¥E9<@D86�JH^9=� Å���������� ����P9B=E9@9� � ��������V6E>N��� � Â������KE6@J�� � �� ���P=VDE>@<99� � � ������&�>Q�£JEV96H� Æ���Ç���?>E9� � � ���9H9FJ�� � ��"N6EH>89<@6� � �������VJVD@�� � ���DEHN9� � � ���N6N6H>E� � ����VJH@J@DE� � ����U=UJ��HN9V� � K>VJ� � � ����VD>EH9� � ������
QE99FHJ� � ���QJP6E9� � ����B6PR9� � � ������>89HJ� � � ���>QE6V?=� � �����%�JFQ>P9� � �������������>EHN6PR=><?@9� ������>8><J�� � ������>?6E?9� � �������<]>EJPJ� � �������@6�RDE9� � ����� �<9HG6E� � ���F=<>N� � ���� �Q9EF9B�� � ��� ����>8>@6<9� � ��� �V6�8N9E@>E9� � ������<9H6E9�� � �����"�V>89� � � ���?96FJH9V� � ����"�<J?>@9� � ����PR6J� � � ��6E<J� � � �� �FDE@6�� � �����?98N9� � � )� �?=>E?9@J� � ���� �V><J� � � �)�
54
4 LUMEA TU COLORI
VD8DE9��UJ=9�� � ��HN9E8J� � � � �����������8>9� � � � "���>8UJ� � � � ��G>8U9HJ� � � %����Q9FU9899� � � ������Q6EP9V>899� � � ����� �����>ED<?9� � � "����F6EGJ� � � ����K=>EP9� � � ����G9HG?9E899� � � �����V>7899�� � � �����>HV8N9<J�VD8D�E9� � ��������>HV6QJEJ� � � �����BJH=8J� � � ����VJF=><?9� � � �����QJQ6@<J� � � ����H6F9E9� � � ����<]F9<6EJF� � � �������R=ED� � � � ����6HJ� � � � ��P>6� � � � ���@E=9� � � � ���Q>@E6�� � � �����@<9H@<9�� � � ��<?><9�� � � ���<?>Q@9� � � ����DQ@6� � � � ����H>6� � � � ���PR>@<9� � � ���6HJ<QEJ� � � ������P>6<QEJ� � � �������@E=9<QEJ� � � �������Q><QEJ� � � ���������
@<9<QEJ� � � ������<?><QEJ� � � ������<?>Q@9<QEJ� � � ��������DQ@6<QEJ� � � ��������H>6<QEJ� � � �������^9HG?9@<� � � �����JH@<=EV8N=>PRJ� � ��� ��%�Q=E<D>H9� � � ��������DU9=V@9� � � ������>HN� � � � ������89HG6EJ� � � ��%�"�U6H=8J� � � ����� �>F6E9�� � � �����GJ@6HN9� � � ��&�HJQJE@9VJ� � � �����H>QD9�� � � �����FJ<?VJ@6EJ� � ����*>HG8N9@<� � � �����V6EJ� � � � ��P68@<9�� � � ����� �����8JHP6EJ� � � �������"�F68N=>E9� � � %��H6F@J� � � �����HN>E9� � � � ��V6HP98N��F689P9� � �����@DE>� � � � ���8989V9� � � � "�)8N=Q6E�� � � ���� H9DE� � � � ��� D>6J�� � � ���"�B=>@J�� � � �����6HG8N9�� � � �� ��7<68N� � � � ����
55
5 IU EASTI, IU S-AFLÃ?!
V>B@J� � � � ���P>� � � � ����Q8JVJE<=<V6� � �����G>EJ� � � � �����"�V6HP98N��F689P9� � �����P9Q9<9�� � � ������@D@H>�� � � � ����6E<9@<�� � � �����<]>G96HG6� � � ����������>HPE=Q@6� � � �����<6V>V?9� � � ���"�<?6@<J@<� � � �����<@JHG>� � � ���8>EG6�� � � ��� �>QED>Q=>� � � ��� �>G96@DE� � � �����D<� � � � �� �R>?JE9� � � �)�<>V� � � � ��)�@<=EU6� � � ��QJEQDPR� � � ������@E><@6�� � � ����@<=>QJ� � � �����>8@J� � � � �����JH@E=G� � � "�P>K>H� � � ����"89DHP>E� � � ���><Q>E9� � � �����
>RUD>9EJ� � � ���JHKJE89G>� � � � ���JH@<>QJ� � � �" �>G6P9�� � � ����Q9P9Q<9@� � � ������>HJV?9<9� � � ����B6PR9� � � � ����JFU9@>@� � � �����@>k9E>@9� � � ������Q>HG6� � � ���� 8=><J�� � � ��%�QE9V9� � � � �����%������V96F>GJ� � � ����Q9V6E>E� � � �����Q>FQDE9� � � ���UED<V6� � � %��F9<6E�� � � ��� �V>EH9� � � � ���QJ@6E9�� � � ���������@6�QE=>V8N9� � � ���������UJH=>PRJ� � � %��G6EJ� � � � ����H>E9� � � � ���QE=B@6�� � � ���F9H@9F=H� � � �����Q>@>@9�� � � ������DV8N9� � � � ���<9F9@<J� � � �� �
56
6 TSI S-ADRÃM AZÃ?
>G96VJF� � �����P=89?=>� � ���������78F6�>H9F>@� "���������=P6V>@9K9� � ��������9H@=E=<>H@9� � �������FJH9� � � ���@DE>�<=>E>� � �����P9F9��P9EF9� � ���QEJKPRJ� � ��� �>H9F>89� � %������89U=E� � � ������V?9ED� � � ���K>RJ� � � �����^9><Q9�� � ���6FUE=8J� � �����>E9R� � � ����VJV968J� � ���>F>E9�� � ���<>E9� � � ���QJE9H@<J� � �������>K=>E9� � ��������>FQJE@<JEJ�� ������
V?9RF6<D<� � /������B6EJ� � � ���D>EBJH� � ��������>6<?� � � ����"FJV>E9� � ���&U6H>V9V6� � ��������V6F>@J��U6V>@J� ����QJH9� � � �@<9HJ��� � ����<=VE=@� � �����7E9PJ� � � ������P9HJ<?6HJ� � �����<]>G?J89<=><VJ� ���������V>PR� � � �����@9�<VD8N9� � ��������G9DV6E9� � ����6E=>V8N9� � ���>F>k9� � ��������QE9F6K=>EJ�� �����K>89� � � ������D>8J� � � ���VJE>K9� � ���"�������
57
CÃNTITS, POEZII SHI PIRMIFI ARMÃNESHTSÃ
F>9>� � � ��F9�FJE=<V6� ��������@<JH=@<�F9H@9� �������<D9� � � �������^9H>� � � �����>HGJ8PR><?@9� �����@<=E� � � ��=@J� � � � 9>EUJ�� � ����BJEJ�QDH� � ���� ��>Q86�¤8N=@<� Æ���Ç���VJH9<V6� � �� ���Q9<@9Q<=><?@9� �����F9�>Q89V>9� � ���������BJH@JHJ� � �����BJEF>V� � �����>8JKP>@J� � ���������������U>HJ�� � %����V6E99� � � �����9H@E>@J� � ���B6E@99� � � �����
Q9P9Q<9@� � ������Q<6<9�� � �"�����V?=>89� � �%�FJE>@86� � ������>6FUEJ� � �� �Q9E9B>H� � ����>E<?6H=>PRJ� �����86F>V?9� � ���� �<6Q@<JE9� � �� �F9EF9H@<J� � �������<@EJFU6� � ����������><V6HP9� � ��U6H=>@<J� � ������PD>EF9� � ���PJK>H9� � �����F>8JFJ� � �����<?DQ>@� � ����6]><Q9HPR6E>EJ� �������KJ<98N=� � "��6]><QE6V6V?9EJ� �������� ��
60
1 S-NÃ GHINUIM! / S-NÃ ALÃSÃM SÃNÃTATI!
���+��!����� �!������ !�����!�����!�"�$��$��$���$����
�#��D9�HJ�²�²�²V6@J�P9�>QJ#�#�²>²>�=><@9�@6�6UDE#�#��D�FJV�²J<@EJK=@<#�#� DE>�>�F=>�<]>G9D>VJ�V6�²=EDQ8²H#�#��>Q6�FJVJ�²�²E=><?9#
����*� �!������!������������������� cadurlu tsi corespondeadzã:
�#�V?>Q@9H�#�>7HG?9�#�V9E=><?9�#�QDEV6�#�UE>@<J
III. Adarã tradutsiri a frazilor:
�#��6HJ�P9FH=>@<>¦� � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�¤?9H9�K9H9@¦� � � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#��EFJH=@<�V6�<JHJ@>@9¦� � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�©>EJ�U6HJ¦� � � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�¢D>Q@9�U6HJ¦� � � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²#
����,��� ���!���!��!������ $������ �!����� "
]�£6F�=<?@<J�P>PD¡� � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#]�¤?9H9�K9H9<?�7V9DE86�>89�P>P9#�� ²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#]�¥>E9<@D��G?9H9�=<V6#� � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#]��6HJ�PR6J�P>PD¦� � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#
____
____ __
61
2 S-Nà CÃNUSHTEM������������������!����� �!������ !�����!�����!�"��$��$���$���
_umat _ãrdinã a_randzã _ _iurdani
IV. Adarã tradutsiri a frazilor:
�#�£6F�@<J�=><@9�H6F>¡� � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#��96�96�=<?@<J¡�� � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�£J@<�>HN�>9¡� � � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�£6F�=<?@<J¡� � � � ²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�
V. Ãngrãpsea dialog tu cari dau persoani s����������$������������ã�
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
����+��!����� �!���!��!������� �loghicã:
]£6F�@<J�=><@9�²²²²²²²²²²¡]���F=>�²²²²²²²²�=><@9��HG?=8>#]��9�96�²²²²²²²²¡]��9H9�=<V6�P9�£E6<?6K>#]�£J@<�²²²²²²�>9¡]��RJ�²²²²²²²²²²²�<?>Q@9�>HN#
�����+��!����� �!������!��������� !�"��� ���!%�$������$��!�����$���� $�� !%��
�#�²²²²²²²²²²�=><@9�V6�Q68N89#�#��9�PD>E9�²²²²²²²²²²²#�#�£>E9�=><@9�>=<@6�²²²²²²²²²²¡�#�ª<V6�8>��²²²²²²²²²²#�#��6�RDD�GJEP9H>�>E9�²²²²²²²²²²²#
62
��� +��!����� � !�� ����!�� ��� ����� ���� "� ��� $� %���!��� $� ����%�$� -����$�ãntreabã
�#��>F>�86VE=>PRJ�V>�²²²²²²²²²²²#�#�¢D9�UJHJF�@6�²²²²²²²²²²#�#�£D89�²²²²²²²²²²�VJHP6�H6�<?@99#�#�¢6F>�>8�@>@9�=><@9�²²²²²²²²²²#�#��>EF>�>�HD><@EJ�=><@9�JH�²²²²²²²²²²#
����+��!����� ��!������ !�����!�����!�"��$��$�%$� $�@
�#�²98N9�� � � � �#�²=>E?9@J�#�²98D<� � � � �#�²HPE=Q@6�#�V><²� � � � �#�6H��²�98J
V. Adarã tradutsiri a frazilor:
�#��9�F68@<J�>HN��H86�¢J6¦� � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�¥JE9D><J�PR6>�P9�H=><?@9E9¦� � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�¥E9<@D86�<]B=>@<9¦� � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�¥E9<@D86�JH^9=¦�� � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�£JEV96H86�?JE9D<¦� � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#
3 TI MULTSÃ ANJI!
IV. Angrãpsea zboarã tu cari ari unã ��������!�����"��$��$�%$�@$�
�#²²²²²²²²²²²²²�#�²²²²²²²²²²²²²�#�²²²²²²²²²²²²²�#�²²²²²²²²²²²²²�#�²²²²²²²²²²²²²
����� �� � � !�� ���� !�� ��� ��� ����� �������%�ã shi sumlinieadzã li: hearhitã$� @�! $� ���%$� ���� ���$�%�%���$�������
W A K I L Ã O N U HU C U R A J L Ã S EP U M B R E L Ã U AH I U M Ã N I C M RR P E C U N D I L HN J U J U N A R A IX Z T P T R A D Ã TC Ã S P Ã R V E T Ã
63
4 LUMEA TU COLORI
���,��� ���������!�����������F������������ �� ���"
__________ ___________ ___________ __________
����+��!����� �!������ !����������!�����!����������!������"
_ãndurã _uljeari _umtã _ _ari
III. Ãngrãpsea li numirli cu literi:
5 ____________ 9 ____________13 ____________ 6 ____________ 2 ____________ 18 ____________10 ____________ 14 ____________
����+��!����� �!������!�����������!�"�����$��� �� $��������$��� $���
�#�²²²²²²²²�B=>@J�VJH@J#�#��F�²²²²²²²²²²�PR=>P9@9�Q9�FJHJ#�#�¢D9�?9F�²²²²²²²²�<6EJE9#�#��DE>�=><@9�<J?>@=>�²²²²²²²²²²#�#�¤J8N9H>�>E9�²²²²²²²²²²�V9V9D>E9#
64
5 IU EASTI, IU S-AFLÃ?!I. *� �!������!���������������� cadurlu tsi corespondeadzã:
�#�QE=B@6� � � �#�BDV�� � � �#�@E=9�� � � �#�Q>EV6
����+��!����� �!������!�������������� "���� ��$�������$� �����$�����$����"
� � �#��D9�<]K>�²²²²²²²²²²²²²�@<9K>¦� � �#��>Q6�=><@9�²²²²²²²²²²²²#� � �#��9H9�>F�P>6�²²²²²²²²²²²#� � �#��><V>8>�<Q6<9�²²²²²²²²²�F9H@9F=H#� � �#�±9FU>�²²²²²²²�HD>E9��F>�²²²²²²²²�BEJHPR9#
III. Adarã tradutsiri a frazilor:
�#��6�<]>¨J�U>HV>¡� � � � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#��>�Q8JVJE<=<V6��V6F�<]^9H�QJHJ�P9�@=>@E68¡� � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�¥>E9<@D�@<9�F9�@9HN9<9@¦�� � � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#�£6�8N=E@>E9��V>E9�=><@9�>=<@J�<V6899¡� � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#�#��D@H>�?9@<�G?9H9K9H9@¦� � � � � � �#�²²²²²²²²²²²²²²²²²²²²#
����,��� �������������!��������������������"�#������ �����! &
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__ __
__ __
65
6 TSI S-ADRÃM AZÃ?
III. *� �!������!���������������� cadurlu tsi corespondeadzã:
�#�U6V?=@�P9�8989V9����#�K=EPRJ�VJ<@EJK=@<����#�@<9H@<9�D>6J����#�P>6�6FUE=89����#�F=>E9
����*� �!���!��!������ �� ����� �!����� �#�������� �!������!�&
²²²²²²�D�>F�H>6����]6E9#��9P9�8>�F9H9�<]F6@E9F�P=>P6H#²²²²²²¢6��H6�KD9�@=H9<��KD9�<]F6@E=<V6�KJEH6�78F#²²²²²²�<9�<]>PEJF�>RJ¡²²²²²²�9�<]H9EPR=F�@6�Q>EV�<]HJ�>G96VJF�@=H9<#²²²²²²¤?9H9��P6Q6�>@<=�K>�HJ]>G96VJF�@DQJ#
__
__ __
__
__
����� ��!���������!������ �!������ !�������� ����� �������!%� "�
NJEL, CÃSTÃRVETS, VAGON, CUNDILJ, CÃCIULÃ, UMBRELÃ, LILICI, OM, TETRADÃ
W A T V A G O N U RU C Ã C I U L Ã S IP U M B R E L Ã U TL I L I C I W O M UR P E C U N D I L JN J E L � I S C A GX Z T E T R A D Ã BC Ã S T Ã R V E T S
II. Ãngrãpsea tradutseri a zboarãlor:
NJEL ___________VAGON ___________CÃSTÃRVETS ___________OM ___________CUNDILJ ___________CÃCIULÃ ___________UMBRELÃ ___________LILICI ___________TETRADÃ ___________
66
�#����#��D9�HJ�chiV6@J�P9�>QJ#�������#�Bab>�=><@9�@6�6UDE#������#��D�FJV�cJ<@EJK=@<#������#� DE>�>�F=>�<]>G9D>VJ�V6�aeroplaH#������#��>Q6�FJVJ�c9E=><?9#
���#���#�Æ��������¦��#�Æ����������¦��������#�����������������¦��#�(�������¦��������#�É ����)¦
2. S-NÃ CÃNUSHTEM
�#��dumat, gãrdinã, afrandzã, ghiurdani
��#� ]�£6F�@<J�=><@9�H6F>¡� � �� ]���F=>�H6FJ�=><@9��HG?=8>#� �������� ]��9�96�=<?@<J¡� � � �������� ]��9H9�=<V6�P9�£E6<?6K>#� � �������� ]�£J@<�>HN�>9¡�� � � ������� ]��RJ�6FQ86�<?>Q@9�>HN#
3. TI MULTSÃ ANJI!
�#��#��>F>�86VE=>PRJ�V>�N6EH>89<@J#�����#�¢D9�UJHJF�@6�9E9HN9#�����#�£D89�JH@E=>UJ��VJHP6�H6�<?@99#�����#�¢6F>�>8�@>@9�=><@9�¥E9<@>#�����#��>EF>�>�HD><@EJ�=><@9�JH�?D>EJ#
���#W A K I L à O N U HU C U R A J L à S EP U M B R E L à U AH I U M à N I C M RR P E C U N D I L HN J U J U N A R A IX Z T P T R A D à TC à S P à R V E T Ã
��#�� Á��6HJ�PR6J�P>PD¦����� ]�¤?9H9�K9H9<?�7V9DE86�>89�P>P9#� ]�£6F�=<?@<J�P>PD¡� ]�¥>E9<@D��G?9H9�=<V6#
���#� �#�¤J8N9H>�=><@9�V6�Q68N89������� �#��9�PD>E9�PRJH6V8N68#� �#�£>E9�=><@9�>=<@6�G9DH9¡�� �#�ª<V6�8>�B>EFJ#� �#��6�RDD�GJEP9H>�>E9�=8=B>H@6#
��#���#�!� ������ ��¡� �#���� �����¡���������#�!�� �������������¡�������#�!� ����¡
��#���#�?98N9O� � �#�N98D<O� �#�V><JO������#�?=>E?9@JO� �#�JHPE=Q@6O� �#�6H�*98J
�#��� �#�Ê����������������������Ä�����¦����� �#�.�)�������¦�� �#�Å�������������¦� �#�Å���������� ����¦� �#�.�)��Ë�%�)¦
1. S-NÃ GHINUIM! / S-NÃ ALÃSÃM SÃNÃTATI!
67
4. LUMEA TU COLORI
�#�K=>EP9��>ED<?9��G>8U9HJ��Q6EP9V>899
��#�lãndurã, muljeari, numtã, njari
���#� @<9H@<9� � H>6 treisprã shasi dau optusprã dzatsi pasprã
��#��#�Unã�B=>@J�VJH@J#�������#��F�tsintsi�PR=>P9@9�Q9�FJHJ#�������#�¢D9�?9F�trei�<6EJE9#�������#��9�QEJHPR6�<J?>@=>�=><@9�dausprã#�������#�¤J8N9H>�>E9�dau�V9V9D>E9#
5. IU EASTI, IU S-AFLÃ?!
��#��#��D9�<]K>�JH@E=U�@<9K>¦�����#��>Q6�=><@9�Q9V6E>E#�����#��9H9�>F�P>6�<6EJE9#�����#��><V>8>�<Q6<9�RUDE�F9H@9F=H#�����#�±9FU>�D><9�HD>E9��F>�D><9�BEJHPR9#
���#��#�!������������� ���¡� � � �#���������� � ����������������������¡������������������������������������������#�Ë������������������������#�� �#�.������������ ��������������¡��������#�. �����������������#
6. TSI S-ADRÃM AZÃ?
�#��W A T V A G O N U RU C à C I U L à S IP U M B R E L à U TL I L I C I W O M UR P E C U N D I L JN J E L � I S C A GX Z T E T R A D à BC à S T à R V E T S
��#�������������� �������"������ ��������� ������������"�)������� �
��#� �#��<9�<]>PEJF�>RJ¡� �#��9�<]H9EPR=F�@6�Q>EV�<]HJ�>G96VJF�@=H9<#� �#�¢6��H6�KD9�@=H9<��KD9�<]F6@E=<V6�KJEH6�78F#� �#��D�>F�H>6����]6E9#��9P9�8>�F9H9�<]F6@E9F�P=>P6H#� �#�¤?9H9��P6Q6�>@<=>�K>�HJ]>G96VJF�@DQJ#