iiLuka

The Gospel According to Luke in the Chergash dialect of the VlaxRomani language

copyright © 2018 PioneersLanguage: Chergash (Romani, Vlax)Dialect: ChergashTranslation by: Pioneers

DRAFT VERSIONThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution license4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.If you make any changes to the text, you must indicate that you did so in a way that makes it clear

that the original licensor is not necessarily endorsing your changes.Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.Note that in addition to the rules above, revising and adaptingGod'sWord involves a great responsibilityto be true to God's Word. See Revelation 22:18-19.2020-01-16PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 21 Jan 2020 from source files dated 18 Jan 20201e2d0214-3d12-5bbc-b29b-eea1aae09a1b

Contents

Luka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

iii

Luka 1:1 1 Luka 1:20

E Lukašći BahtaliNevimataO Luka ramol lil e Teofilešće palo

Isusesko trajo1 Poštuime Teofile, ramov tuće

zbog godova kaj but džene line teramon okola događajurja save o Delobećisardas majsigo prekal e pro-rokurja, a save dogodisajle maškaramende. 2 Von godova ramosardineprema okova so phendine e očevid-curja*, thaj sluge e Alavešće. 3 Zatovi me odlučisardem Teofile, te ramovtuće sa po redo, pošto pomno sa kataro početko istražisardem, 4 gajda avejasigurno kaj si okova sikavipe savoprimisardan pouzdano.

O anđeo navestisarel kaj bijandola oJovano savo bolelas

5 Ande vrjama kana vladilas o Jude-jsko caro o Irod, sas varesavo rašajsavo akhardolas Zaharije andar o Avi-jasko† rašajesko redo. A e lešći romnjisas isto andar e Aronosko pleme.‡Lako alav sas Jelisaveta. 6 A liduj saspravedne anglo Del, thaj trainas sa pozakono thaj pe okova so sas odredimeanglo Gospod, bi manako. 7 A naslenčhavra, kaj e Jelisaveta našti ačhelaskhamni, a liduj već phurile.

8 Jek đes kana o Zaharija služi-las e Devlešće ando Hramo kaj podužnost avilo o redo kana lešći gruparašaja trubunas te služin, 9 premae rašajengo običaj izabirisardine lesgajda kaj čhudine e kocka te delando Svetište e Gospodesko te kadil.§10 Pale vrjama kana kadilaspe ando

Hramo, sa o them sas avri thaj moli-naspe.

11A e Zaharijašće sikadilo o anđeo eGospodesko savo ačhelas pe desno rige žrtvenikosko katar savo kadilaspe.12 Kana dikhla les o Zaharije, zuraledarajlo.

13 A o anđeo phendas lešće: “Nadara, Zaharija! Kaj si ašundi ćirimolitva: e romnji ćiri e Jelisavetabijanela tuće čhave, thaj tu dele alavJovan.14 Zbog leste aveja bahtalo thaj ra-

dosno, thaj e buten raduilalesko bijandipe.

15 Kaj avela baro anglo Del. Či pijelamol niti pimo savo matarel.Pherdola e Sveto Duhosa jošando đi pire dejako.

16 Vo boldela e but Izraelconen eGospodešće lenđe Devlešće.

17 Džala anglo Gospod sago glas-niko pherdo duho thaj sila,sago o proroko Ilija. Pomir-ila e dades lešće čhavencaa e nepokorne umurja bold-ela gajda te prihvatisaren orazumnost okolengo save sipravedne. Pripremila o themepale e vrjama kana o Gospodavela.

18 A o Zaharija phendas eanđelošće: “Sar me džanava kajgodova avela čačes? Kaj sem mepurano thaj e romnji mungri dijaande pire purane brš.”

19 A o anđeo phendas lešće: “Mesem o anđeo Gavrilo, savo ačhav an-glo Del* te služiv, thaj bičhaldo semte ćerav svato tuva thaj te javiv tućeakaja bahtali nevimata. 20 Zato kajči paćajan akana zanemija thaj naštikćereja svato dži ke o đes dok či avel e

* 1,2 Očevidcurja sas okola save sas e Isuseja katar o početko lešće službako thaj dićhenas sa edogađarurja. † 1,5 “savo si o potomko e Avijesko.” O Avija sas pra papo akale grupaće rašajenđe thajsavora von sas e Aronešće potomkurja, savos sas prvo e Izraelconengo rašaj. ‡ 1,5 Akava značil kajsas voj andar e isto linija e rašajenđi sago vi o Zaharije: “Lešći romnji sas isto andar e Aronesko plemeno.”“O Zaharije thaj lešći romnji e Elizabeta sas liduj potomkurja e Aronešće.” § 1,9 E rašaja trubuine teden jag mirišljavo tamnjano sago prinos e Devlešće svako detharin thaj svako talerjat po posebno oltariandre ando Hramo. * 1,19 savo ačhav anglo Del Ando orginal ramol “Savo ačhel anglo Del”. Akavasi phendo sago ukor e Zaharijašće. Prisutnost e Gavrijelešći, savo avel direktno katar o Del, trubujasas teavel dovoljno dokazo e Zaharijašće.

Luka 1:21 2 Luka 1:45vrjamapale godova thajmungre alavači pherdonpe.”

21 A o them ažućarelas avri e Zahar-ija, thaj začudisajle so gaći zadržisajloando svetište e Hramosko. 22 A kananapokon inljisto, naštik ćerelas svato,nego e znakonenca probisardas tephenel lenđe so sas ando Hramo, thajvon haćardine kaj sas les viđenje andosvetište e Hramosko.

23 Thaj kana završisajle e đesalešće službaće ando hramo o Zaharijeđelotar ćhere. 24 A posle godola đesalešći romnji e Jelisaveta ačili khamni,thaj pandž čhon či inkljelas avri andarpiro ćher† thaj motholas:

25 “O Gospod milostivo dikhlas pemande kaj fuljardasmandar o ladžavoanglo them.”‡

O anđeo navestisarel kaj bijandola oIsus Hristo

26 Kana e Jelisaveta sas khamnišov čhon, o Del bičhaldas e anđeleGavrilo ando ciknoGalilejsko gav savoakhardolas Nazaret 27 ke Marija savisas još čhej thaj sas mangli palomanuš, savesko alav sas Josif. Vosas potomko e carosko Davidosko.28Kana o anđeo dijas late andre phen-das laće: “Raduisar tu,§ kaj o Del sipherdo milosti prema tute! O Gospodsi tusa.”

29 Pe godola alava e Marija uzne-mirisajli thaj počnisarda te gndil soznačisarel godova pozdravo. 30 A oanđeo phendas laće: “Na dara Mar-ija! Kaj o Del iskažisardas tuće piriljubav.”* 31 Ake ačheja khamni, thajbijaneja čhave saves deja alav Isus.32Vo avela baro, thaj akhardola Čhavo

e Majbaresko,thaj o GospodDel delales autoriteto te

vladil sago o caro David savosas lesko prapapo.

33 Vo vladila e Jakovešće plemenovadži ko veko,

thaj lešće carstvošće či avela krajo.34 A e Marija phendas e anđelošće:

“Sar godova avela kana sem me joščhej?”

35 A o anđeo phendas laće:“O Sveto Duho fuljela pe tute,thaj e Sila e Majbare Devlešći avela pe

tute thaj zasenila tut.Zato vi okova savo bijandola avela

sveto,thaj akhardola o Čhavo e Devlesko.

36 Ake vi ćiri bibi e Jelisaveta, ačhilikhamni ande piri purani vrjama,čhavo avela lat. Okoja isto manušnjipale savi phenenas kaj naštik avelatčhavra već si šov čhon khamni! 37Kaje Devlešće khanči naj nemoguće!”

38 A e Marija phendas lešće: “Ake,sluškinja sem e Gospodešći. Neka avelmanđe pe ćire alava.” Thaj o anđeođelotar latar.

E Jelisaveta pindžardas kaj o čhavroande Marijako đi si o Mesija

39 Ande okola đesa e Marijaspremisajli thaj sigo uputisajli andogorsko krajo e Judejako. 40Kana aresliokote dija ande Zaharijasko ćher, thajpozdravisajli e Jelisavetava. 41 Kana eJelisaveta ašunda e Marijako pozdrav,o čhavro huklo ando lako đi, a eJelisaveta pherdili e Sveto Duhosa.42 Pale godova e bahtatar čhutas muje bare glasosa: “Maj blagoslovime santu Marijo katar sa e manušnja, thajblagoslovime o čhavro ande ćiro đi.43 Savi čast siman, te tu e dej mungreGospodešći aves mande! 44 Kaj akečimopozdrav ćiro avilo džikemungrekan, e bahtatar o čhavro huklas andemungro đi. 45 Blago tuće kaj paćajankaj pherdola okova so phendas tuće oGospod!”

E Marija slavil e Devles† 1,24 Kana nakhlo pandž čhon sar sas khamni avela očigledno savorenđe kaj si khamni. Askal o them čimardinesasmuj katar e Jelisaveta sago kaj si voj još nerotkinja. ‡ 1,25 Akava phenelas pe palo ladžavosavo inđarelas kaj nas lat čhavra. § 1,28 Raduitu Akava šaj prevedilpes sago “Zdravo” ili “Raduitu!”

* 1,30 Ando originalno teksto ramol “arakhlan milost ko Del”. Idijomo “arakhlas milost” značilpozitivno prihvatime varekastar: “O Del odlučisardas te del tut piri milost”, ili “O Del sikavel piri ljubav”

Luka 1:46 3 Luka 1:7146 E Marija askal phendas:

“Barjarel e duša mungri e Gospode!47 Thaj raduilpe o duho mungro e De-

vlešće mungre Spasitelješće.48 Kaj milostivo dikhla pe mande piri

ponizno sluškinja,thaj katar akana sa e manuša

akharena man blagoslovime.49 Kaj o silno Del, savesko si alav sveto,ćerdas manđe baro lačhipe.50 Kaj o Del si milostivo;e milost lešći si katar e čang dži

ke čang okolenđe save daranlestar.

51 Pire moćno vastesa ćerel silnedela thaj odbacisardas pestarokolen save si barikane andepire ile.

52 Čhudas tele katar o prestolje evladaren,

a vazdas e poniznonen.53 E bokhalen čaljarda e lačipeja,a e barvalen mukla čuče vastenca.54 Huklo ando pomoć pire slugenđe e

Izraelconenđethaj či bistardas te avel milostivo†55 sago kaj obećisardas amare pra pa-

ponenđe,e Avraamešće thaj lešće potomko-

nenđe dži ko veko.56 E Marija ačhili ke Jelisaveta

varekaj katar trin čhon, a askalboldapes ćhere.

Bijandilo o Jovano savo bolelas57 A e Jelisavetaće avili e vrjama te

bijanel thaj bijanda čhaves. 58 Kanaašundine laće komšije thaj laći famil-ija kaj o Gospod sas gajda lačho thajmilostivo prema late, raduisale za-jedno lasa. 59 A kana e čhavres sas

ohto đes o them ćidape po obredo teobrezin e čhavre. Thaj line te denlealav Zaharija sago kaj bučhol leskodad. 60 Ali e Jelisaveta phendas: “Na!lesko alava avela Jovano!”

61 A von phendine laće: “Pa khonikande ćiri familija či bučhol gajda.”62 Zato e znakonenca phučline ečhavrešće dades sar vo kamel te dene čhavres alav. 63 O Zaharija man-glas e pločica pe savi ramolas pe thajramosardas: “Jovano si lesko alav.”Thaj savora začudisajle. 64 Thaj odmao Del putardas lesko muj thaj oslo-bodisardas lešći čhib thaj o Zahar-ija počnisardas te ćerel svato thaj teslavil e Devle.

65 A e Devlešći dar lija sa lenđekomšijen po gorsko krajo e Judejako,thaj ćerelas pes svato pale akala do-gađaja. 66 Thaj savora save ašun-dine pale akala događaja, gndinas thajphučenas pes ande peste: “So avelakatar akava čhavro? Čačes si o vas eGospodesko pe leste.”‡

E Zaharijasko proročanstvo palo Jo-vano thaj slavil e Devles palo Mesija

67 O Zaharije, o dad e čhavresko,pherdilo e Sveto Duhosa, thaj pro-rokuisardas alavenca:68 “Blagoslovime o Gospod Del e

Izraeloskokaj avilo thaj izbavisarda pire theme!69 Vazdas amenđe silno spasitelje§andar o potomstvo pire slugasko e

Davidesko*,70 sago kaj dumut obećisardaspo muj pire svete prorokonengo71 kaj izbavila men katar amare duš-

maja† 1,54 O Del naštik te bistrel. Kana ramol kaj o Del “delpes gođi ili či bistrel, “godova si idijomo savoznačil kaj o Del delujil po temelji okolesko so majsigo obećisardas. Akava phenel pale Devlesko obećanjee Avramešće: “kaj obećisardas amare prepaponenđe kaj avela milosrdno.” 1,55 Gal 3,16 ‡ 1,66o vas e Devlesko pe leste Izras “o vas e Gospodesko “odnosilpes pe Gospodesko moć. “E Gospodesko moćsas lesa” ili “o Gospod ćerelas moćno ande leste”. § 1,69 silno spasitelje Ando originalno teksto“šng si doslovno spasenje pale amende”. E šng e životinjaći sas simboli pale lako moć te branilpes.Palo Mesija phenepes sago kaj si vo šng saves si moć te spasilamen”. * 1,69 andar e Davideskopotomstvo si doslovno “ando ćher lešće slugasko e Davidesko”. E Davidesko “ćher” Akate prestavisavellešće familija, majtačno, lešće potomkonen: “ande familija lešće slugošći e Davidešći” ili “savo si potomkosavo si potomko lešće slugasko e Davidesko”. † 1,71 e vas prestavin pale e moć savi e bilačhemanušakoristin protiv e Devlesko them.

Luka 1:72 4 Luka 2:12thaj andar e vas† savorenđe save

mrzana men.72 Sasmilostivo amare pra paponenđethaj održil piro sveto savezo,73 e solah savi dija e Avraamešće

amare pra papošće.74 Izbavisarda men andar amare duš-

majenđe vas,te šaj služisaras lešće bi darako,75 ando svetost thaj andepravda angle

lestedokle god sam džude.76 Aj tu, Jovane čhaveja mungreja,

akhardoja proroko e MajbareDevlesko

kaj džaja anglo Gospod te lačhareslesko drom.

77 Sikaveja e Devlešće theme sar tepindžaren o spasenje

kroz o jartipe lenđe bezehendar.78 Zbog e bari milost amere Devlešći,osvanila‡ amenđe andar e visine nevi

zora79 te anel svetlo§ okolenđe save train

ando tunjariko thaj ande darkatar o smrto

thaj te upravisares amare pungre podrom e mirosko.*

80 A o čhavro Jovano barjolas thajzuravolas ando duho. Kana bar-jilo, trailas ande pustinja sa dok čizapočnisardas e javno služba angleIzraelcurja.

2E Isusesko bijandipe(Mt 1,18–25)

1 Ande godoja vrjama kanabijandilo o Jovano inkljisti e zapoved

katar o rimsko caro Avgusto teramolpe ando Rimsko carstvo sa othem. 2Akava sas o prvo popis kana oKvirinije vladilas e Sirijava. 3 Savorateljardine te prijavinpes palo popisande gava kaj sas bijande lenđe prapapurja.

4 Gajda vi o Josif teljardas an-dar o gav Nazarat andar e Galilejskoregija, ando Vitlejem e Judejsko regijakaj sas o David bijando,* kaj o Josifsas potomko e Carosko Davidesko5 te prijavinpes palo popis zajednopire verenicasa e Marijasa savi saskhamni. 6Dok sas ando Vitlejem avililaći vrjama te bijanel. 7 Bijandas pireprvo čhaves, paćardale, thaj čhutaleande jasle† kaj nas than ande gosti-jonica.‡

E anđelurja navestisaren e pa-stirenđe e Isusesko bijandipe

8 Ande godoja isto regija savi saspaše pašo Vitlejem sas e pastirja saveinćarenas e raćaći straža pe pašn-jakurja ke pire bakhre. 9 Andarjekhvar o anđeo e Gospodesko ačhilomaškar lende, thaj obasjaisardalen eslava e Gospodešći, a von zurale dara-jle. 10 A o anđeo phendas lenđe:“Nadaran! Kaj ake, anav tumenđe ebahtali nevimata pe bari bah sa e the-mešće. 11 Kaj ađes bijandilo tumenđeo Spasitelj, savo si o Gospod Hristoando gav kaj bijandilo o caro David!12Ake o znako pe savo pindžarena les:araćhena e čhavre paćarde sar pašljolande jasle.”

‡ 1,78 osvanila Svetlo si čestometafor palo čačipe. Akate phenelpes palo duhovno čačipe savi o Spasiteljdela sago sago kaj si o izlasko e (khamesko) savo rasvetlisarel e phuv. Dik Mal 4,2. § 1,79 anel svetloSvetlo si često sikado sago metafora palo čačipe. Akate phenelpes pale duhovno čačipe savo o Spasiteljdela sago kaj inkljel o kham savo rasvetlil e phuv. Dik Mal 4,2. * 1,79 mirosko drom si metafora palonačin e trajosko savo anel dži ke godova te emanušes avelmiro e Devlesa: “traismirno trajo” ili “te phirese dromesa savo inđarel dži ko miro”. * 2,4 Vitlejem Vi ako sas o Vitlejem cigno gav, okote sas o caroDavid bijando thaj sas jek proročanstvo kaj vi o Mesija avela okote bijando (Mih 5,2). † 2,7 jasle Andejasle najverovatno sas čisto thaj sas andre vareso meko thaj šuko sago e šući čar thaj gajda sas meko palebeba. E životinje često inćarenas pes paše pašo ćher te aven po sigurno thaj te šaj loće te pravaren len.E Marija thaj o Josif sas smestime ande prostorije save koristinas pes pale životinje. ‡ 2,7 nas thanande gostijonica (birto) Uzrok pale akava sas verovatno kaj but o them avelas ando Vitlejem te ramonpesande popis stanovništa. § 2,13 ando doslovno teksto ramol kaj “e anđelošće pridrušisajli e nebeskovojska”

Luka 2:13 5 Luka 2:3413 Ande data e anđelošće

pridružisajli e bari vojska anđelurjathaj slavinas e Devle alavenca:§14 “Slava e Devlešće ande nebeske

visine,thaj pe phuv miro e themešće save si

pe lešći volja!”15 Čim e anđelurja boldinepe ando

nebo, e pastirja phenenas jek avrešće:“Hajde džas dži ko Vitlejem, te dikhasso godova okote dogodisajlo, so phen-das amenđe o Gospod.”

16 Sigo aviline ando than oVitlejemthaj arakhline e Marija, thaj e Josifethaj e čhavres savo pašljol ande jasle.17 A kana dikhline e čhavres, e pa-stirja phendine sa so o anđeo phendaslenđe palo čhavro. 18 A savora saveašunenas e pastiren divisajle okolešeso phenenas. 19 A e Marija pamtilassa so phendine laće e anđelurja thajgndilas pale godova.* 20 Pale godovae pastirja boldinepe palpale, hvalinasthaj slavinas e Devle pale sa so do-godisajlo sago kaj vi phendas lenđe oanđeo.

21 A kana avilo o ohtoto đes sar očhavro bijandilo, trubuine te obrežine čhavres,† thaj dine les alav Isus,sago kaj phendas o anđeo dok još eMarija či ačhili khamni.

O Isus thaj e Marija ando hramo tepheren o zakono

22 Kana avili e vrjama te o Josif thaje Marija džan ando Hramo po običajosavo phenl e Mojsijesko zakono, tešlavelpes e dej e čhavrešći, andinee čhavres Isuse ando Jerusalim tesikaven les e Gospodešće 23 (sago kaj si

ramome ando zakono e Gospodesko:“Svako prvo bijando, a muško čhavoneka posvetilpe e Gospodešće”)24 thaj den e žrtva (sago kaj phenele Gospodesko zakono: “duj grlice iliduj terne goluburja”).

O Simeon dićhel e Mesija thaj pro-rokuil

25 Ande godoja vrjama trailas andoJerusalim varesavo manuš alavesaSimeon. Vo sas zurale pravedno thajpobožno manuš. O Sveto Duho sas peleste thaj ažućarelas te avel o Mesijate izbavil o Izrael.‡ 26 A o Sveto Duhoveć objavisardas lešće kaj či mereladok či dićhel e Gospodešće Mesija.27Potaknime katar o Sveto Duho aviloando Hramo§ baš kana o dad thaj edej anenas e čhavre e Isuse te izvršinokova so rodelas e Mojsijesko zakon.28 O Simeon lija e čhavres ande pirevas thaj hvalisarda e Devle alavenca:29 “Akana, Gospode, šaj me ćiro sluga

te merav ando mirosago kaj phendan.30 Kaj e jakha mungre dikhline o

spasenje ćiro,*31 savo pripremisardas angle sa o

them,32 o svetlo† te prosvetlil aver thementhaj e slava ćire themešći e Izraelošće.

33 E Isusesko dad thaj lešći dejdivisajle okolešće so o Simeonphenelas pale leste. 34O Simeon askalblagoslovisardalen, thaj phendase Isusešće dejaće e Marijaće: “ODel odredisardas pale akava čhavrote e but e manušenđe ando Izraelavel palo propast thaj butenđe palo

* 2,19 E Marija smatrilas okova so sas phendo pale lako čhavo but dragoceno: “brižljivo thaj rado delaspes lende gođi”. † 2,21 obrezisarenle E zakonurja save o Del dijas e Židovske vernikonenđe roden teobrezilpes o muško čhavro, godova sas odredime žrtva savi o dad thaj e dej e čhavrešći trubun te den. (3.Mojs 12,1–4). 2,23 2. Mojs 13,2 2,24 3. Mojs 12,8 ‡ 2,25 ažućarelas te avel o Mesija thajizbavil o Izrael Ando original ačhel “Ažućarelas e Izraelošći uteha”. § 2,27 ando Hramo “anen andohramo.” Samo e rašaja tamaine te den ande hramošći zgrada. * 2,30 spasenje ćiro “Spasenje” phenelpale osoba savi anela o spasenje – o Isus – saves inćarel o Simeon: “Saves tu bičhaldan te spasilamen”.

† 2,32 o svetlo Akaja metafora značil kaj o čhavro pomožila e themešće te dićhen thaj haćaren poisto način sar o svetlo pomožisarel e themešće te dićhen. ‡ 2,34 E alava “perena” thaj “vazdenapes” izrazisaren kana vareko boldelepse katar o Del ili te približinpes maj paše ko Del: “akava čhavroprouzročila te but e Izraelcurja peren katar o Del ili te aven maj paše ko Del”.

Luka 2:35 6 Luka 2:52uskrsnuće.‡ Vo si odredime te avele Devlesko znako, ali o but o themodbacila les. 35 Akava avela sar tesikadon e gndimata save si garadeande but e ile. A vi tuće korkoraće esablja mačo§ hvarela ćiro ilo.”

E Ana hvalil e Devles palo Mesija36 A okote sas vi e Devlešći

proročica savi akhardolas Ana, eFanuilovešći čhej, voj sas andare Asiresko* pleme thaj sas zuralepurani. Trailas pire romesa efta brš,37 a pale godova trailas korkoro sarudovica dži ke ohtovardeš thaj štarbrš.† Voj sas stalno ando Hramo,služilas e Devlešće đeseja thaj eraćava, postilas thaj molilas pes.38Thaj samo so o Simeon završisardasvi voj avili, thaj hvalilas e Devles thajphenelas palo Isus savorenđe saveažućarenas te o Del otkupisarel oJerusalim.‡

39 Kana e Isusešći dej thaj leskodad dine gata so sas po zakono eGospodesko, boldinepe ande Galilejaando piro gav Nazaret. 40 A o čhavrobarjolas thaj zuravolas, thaj pher-dolas mudrosti, thaj e milost e De-vlešći sas pe leste.

E Marija thaj o Josif roden e Isuseando Hramo

41 E Isusesko dad thaj lešći dejsvako brš džanas ando Jerusalim andeđesa kana sas o prazniko Pasha. 42 Akana sas e Isuse dešuduj brš, vonaviline Iesa ando Jerusalim te slavino prazniko. 43 Kana sas gata godola

đesa, thaj kana boldenas pes ćhere,o čhavro Isus ačhilo ando Jerusalim,a o Josif thaj lešći dej e Marija čidžangline kaj si. 44 Nego gndisar-dine kaj si e društvosa anglal. Kananakhlo već jek đes phiripe počnis-ardine te rodenle maškar e famil-ija thaj maškar o kola kas džanenas.45 Sar či arakhlinele boldinepe andoJerusalim te roden les. 46 Thaj otrito đes arakhlinele ando Hramo sarbešel maškar e sikavne, thaj čholaskan lende, thaj phučlas len. 47 A sa-vora save ašunenas les divisajle lešćegođaće thaj lešće odgovorenđe.

48 Kana dikhlinele začudisajle, alešći dej phendas lešće: “Čhaveja!Sostar ćerdan amenđe gadava? Akeme thaj ćiro dad e darasa rodam tut.”

49 A o Isus phendas lenđe: “Sostarrodineman zar či džangline kaj metrubul te avav ando ćher mungreDadesko?”§ 50Ali von či haćardine soo Isus kamlas te phenel lenđe.

51 Askal boldapes lenca andoNazaret thaj čholas kan lende. Ae dej lešći lelas sama pe sa akaladogađajurja ande piro ilo.* 52 A oIsus napreduilas ando mudrost thajbarjolas,† ande milost anglo Del thajanglo them.‡

3O Jovano savo bolelas lačharelas o

drom palo Isus(Mt 3,1–12; Mk 1,2–8; Jn 1,19–28)

§ 2,35 o mačo Akaja metafora opisil e bari tuga savi e Marija hačarela: “Ćiri tuga avela gajda dukhadisago kaj o mačo probisardas ćiro ilo.” * 2,36 Asirsko preme sas jek katar e Jakovešće dešuduj čhave

† 2,37 ohtovardeš thaj štar brš mogućo značenje si 1 voj sas udovica 84 brš ili 2 voj si udovica savisi akana purani 84 brš. ‡ 2,38 Jerusalimo Akava značil “okova savo ćidela o Jerusalim” “ ili “vo savoanela e Devlešće blagoslovurja thaj o naklonost palpale ando Jerusalim”. (vidi Is 52,9). § 2,49 Zar čidžangline kaj me trubul te avav ando ćhermungre Dadesko? Lesko dad thaj lešći dej trubuine te džanenee svrha savjava bičhaldales lesko Dad. Kana sas les 12 brš o Isus već džanelas, kaj si o Čhavo e Devlesko,(a na e Josifesko e Marijaće romesko). * 2,51 araćhelas sa kala alava ande piro ilo Pale sa so e Marijaašundas, sago kaj si o blago savo voj brižljivo lelas sama thaj vrednuilas: “brižljivo delas pes gođi ke saakala događaja”. † 2,52 napreduilas ando mudrost thaj ando baripe “Postoilas maj mudro thaj majsnažno.” Akava phenelpes kaj mentalno thaj fizički barjolas. ‡ 2,52 ande milost anglo Del thaj anglothem Akava phenel palo duhovno thaj društveno barjipe. Akava šaj izrazisajlosas: “O Del blagoslovilasles sa majbut thaj majbut, a o them volilas les sa majbut thaj majbut.” * 3,1 pe amaro kalendarigodova avilosas ande 27 ili 28 brš

Luka 3:1 7 Luka 3:161 Sas dešupandžto brš sar vladilas

o caro Tiberija e rimske carstvosa,*o Pontije Pilato vladilas e Judejava, oIrod vladilas e Galilejava, a lesko phralo Filip vladilas ande Itureja thaj andeTrahonitada, o Lisanije vladilas andeAvilina, 2 o Ana thaj o Kajfa sas e barerašaja,† a o Del askal objavisardaspiro alav e Jovanošće e Zaharijašćečhavešće ande pustinja. 3 Thaj o Jo-van askal nakhlas e sasti okolina okoe Reka Jordanošći thaj propovedilase themešće kaj e manuša trubun teobratinpes e Devlešće te jartol lenđelenđe bezeha thaj te bolen pes. 4 Sagokaj ramosardas o proroko Isaija o Jo-vano sas:“O glaso savo čholas muj ande

pustinja:'Lačharen o drom palo GospodPoravnisaren e staze pale leste.‡5 Neka svako dolina pherdola svako gora neka slegnilpes!”sa e banđe droma neka ispravin pesthaj e grbave droma postanina

ravne.§6 Thaj svakomanuš dićhela o spasenje

savo avel katar o Del.'”7 O Jovano phenelas okolenđe save

avenas te bolelen: “Tumen e sapengoleglo!* Ko phendas tumenđe kaj šajte našen angle bari holji e Devlešćisavi avel?† 8 Sikaven tumare trajosa

thaj tumare delenca kaj odvoisajlekatar o bezah thaj kaj obratisajle e De-vlešće.‡ Na hohaven tumen kaj si tu-menđe dosta te phenen: “Amen sam eAvraamešće potomkurj,”§ kaj phenavtumenđe kaj o Del šaj vi katar akavabara te vazdel čhavra e Avraamešće*.9 Kaj o tover e Devlešće sudosko većsi čhutino po koreno† e kaštesko.Svako kaš savo či bijanel lačhe plo-durja čhinelapes thaj čhudelpes andobov.

10Askal o themphučlales: “So askalte ćeras?”

11 A o Jovano phendas lenđe: “Kassi duj gada neka del jek okole kas naj.Thaj kas si habe neka del okoles kasnaj.”

12 Aviline vi e carenikurja te oJovane bolelen, thaj phendine lešće:“Sikamneja, so amen te ćeras?”

13 A o Jovane phendas lenđe: “Narodenmajbut porezo nego so odredis-arel tumenđe e vlast.”

14 E vojnikurja isto phučline: “Aamen so te ćeras?”

A vo phendas lenđe: “Khonikastarna len e love pe sila, na optužisarenkhonikas hohamne‡ thaj aven zado-voljno tumare poćinava.”

15 Ande godoja vrjama o themažućarelas e Mesija thaj savora andepire ile phučenas pes te naj moždao Jovano Mesija. 16 Zato o Jovano

† 3,2 sas e bare rašaja o Ana thaj o Kajafa Ili “dok o Ana thaj o Kajafa zajedno služinas sago e bare rašaja.”O Ana sas o baro rašaj, a e židovurja nastavisardine les kasaves te pindžaren čak vi nakon so e Rimljanurjapostavisardine lešće džamutre, e Kajafa, te zameniles sago o baro rašaj. ‡ 3,4 E manuša kava ćerengajda te pokainpes pale pire bezeha: “Pripremin tumen te čhon kan e Gospodešći poruka kana avela” ili“Pokaintumen thaj aven spremne te avel o Gospod.” § 3,5 Kane e manuša lačharen o drom palo carosavo avel, askal snizin e grbave thana thaj pheren e hvja ando drom te avel ravno. Akava sas deometaforasavi započnisardas ande prethodno stiho. 3,6 Is 40,3–5 * 3,7 sapengo leglo! phenel kaj si bilačhemanuša † 3,7 O Jovano prekorilas e theme zato kaj rodenas te vo bolel len sar o Del či kaznisardasaslen, ali či kamline te či majbut grešisaren: “Naštik gajda našen katar e Devlesko gnjevo samo gajda kajavena bolde”. ‡ 3,8 Doslovno si: “bijanen plodurja save si dostojne palo oproštenje.” Ande akajametafora o ponašanje e manušesko usporedilpes e plodosa. Sago kaj katar e biljka ažućarelpes kaj delaplodo savo si primereno pale akaja vrsta e biljkaći, katar o manuš savo phenel kaj pokaisajlo očekuilpeste trail sago kaj o Del naredisarel. § 3,8 “Amen sam e Avraamešće potomkurja thaj o Del či kaznilaamen.” * 3,8 O Jovano akate kamel te phenel kaj godova kaj si e Avramešće čhave či spasilalen, kajo Del šaj vi katar khanči vazdel e Avramešće potomkurja. † 3,9 O tover si metafora pale kaznasavi uskoro započnila: “O Del si sago o manuš savo čhol o tover po koreno e kaštesko” ‡ 3,14 naoptužisaren khonikas hohamne ili “na optužin khonikas hohavne te dobisardinesas love lendar.”

Luka 3:17 8 Luka 3:33phendas savorenđe: “Me bolava tu-men e pajesa, ali avel vareko palemande ko si majzuralo mandar, kašćeme najsem dostojno ni e haravlja pesandale te putrav.§ Vo bolela tumen eSveto Duhosa thaj e jagasa.* 17Šlavelapiro gumno† thaj odvoila o điv katar epleva; o điv ćidela ande piro skladište,a e pleva dela jag e bare jagasa saviphabola večno.‡ 18 Thaj but kasaveopomene o Jovano phendas e the-mešće thaj navestilas lenđe e bahtalinevimata.

19 A o Irod o vladari kas o Jovanoukorisarda zato kaj o Irod lijas e Irodi-jada, e romnja pire phalešće,§ thajpale sa aver bilačhimata save ćerda oIrod, 20 pale sa godova još vi e Jovanečhuda ande tamnica.

O Jovano bolel e Isuse(Mt 3,13–17; Mk 1,9–11)

21 Kana o Jovano bolelas sa ethemes, bolaspe vi o Isus. Dok oIsus molisajlo, putajlo o nebo, 22 thajfuljisto pe leste o Duho Sveto andetelesno obliko sago golubo, thaj andaro nebo ašundilo o glaso savo phendas:“Tu sanmungro volimeČhavo. Tu sanmungri bah!”

E Isusesko poreklo(Mt 1,1–17)

23 Kana o Isus započnisardas ejavno služba katar oDel sas les varekajkatar trjanda brš. Inćarelaspe kajsi o Isus čhavo e Josifesko, o Josifsas e Ilijesko čhavo, 24 o Ilija sas e

Matatesko čhavo, a o Matat e Lev-ijesko čhavo, o Levije sas e Mel-hijesko čhavo, o Melhi sas e Jana-jesko čhavo, o Janaj e Josifesko čhavo,25 o Josif sas e Matatijasko čhavo,o Matatija sas e Amosesko čhavo,o Amos sas e Naumasko čhavo, oNaum sas e Eslijesko čhavo, o Eslijasas e Nangejesko čhavo, 26 o Nangejsas e Maatesko čhavo, o Maat sas eMatatijesko čhavo, o Matatija sas eSemeinasko čhavo, o Semein sas eJosihesko čhavo, o Josih sas e Jodaskočhavo, 27 o Joda sas e Joananeskočhavo, o Joanan sas e Risasko čhavo,o Riso sas e Zorovavelesko čhavo, oZorovavel sas e Salatiilesko čhavo, oSalatiil sas e Nirijasko čhavo, 28 oNiri sas e Melhijasko čhavo, o Melhisas e Adijasko čhavo, o Adi sas eKosamesko čhavo, o Kosam sas e El-madamesko čhavo, o Elmadam sas eIresko čhavo, 29 o Ir sas e Isuseskočhavo, o Isus sas e Eliezeresko čhavo,o Eliezer sas e Jorimesko čhavo, Jorimsas e Matatesko čhavo, o Matat sase Levijesko čhavo, 30 o Levije sas eSimeonesko čhavo, o Simeon sas eJudasko čhavo, o Juda sas e Josifeskočhavo, o Josif sas e Jonamesko čhavo,o Jonam sas e Eliakimesko čhavo,31 o Eliakim sas e Melejasko čhavo, oMeleja sas e Menasko čhavo, o Menasas e Matatesko čhavo, o Matata sase Natanesko čhavo, o Natan sas eDavidesko čhavo, 32 o David sas e Je-sejesko čhavo, o Jesej sas e Jovideskočhavo, o Jovid sas e Voozesko čhavo,o Vooz sas e Salmonesko čhavo, oSalmon sas e Naasonesko čhavo, 33 o

§ 3,16 e haravlja pe sandale te putrav Te putren e haravlja ili e sandale pe varekašće pungre sa e dužnoste robošće. O Jovano phendas kaj si o kova savo avle si gaći uzvišime kaj o Jovano naj dostojno ni lesko robote avel. * 3,16 e jagasa si metafora savi prestavil sago člaipe katar e bezeha † 3,17 gumno si thankaj ćidelas pes o điv te odvoilpes katar e pleva. E vilenca o điv čhudelas pes ando vazduh, e pleva inđarelase bavlal a e kućin e đivešći perelas pe phuv kaj sasmajpharo. ‡ 3,17 O Jovano phenel palo Hristo savoavel te sudil sago kaj si vo zemljoradniko savo odvoil e kućina e đivešće katar e pleva: “Vo inćarel e vileande vas kaj si o điv spremno” ili “Vo si spremno te sudil sago kaj si o zemljoradniko spremno te ćhinelo điv”. § 3,19 zbog e Irodijada, e romnja savi sas prvo lešće phralešći Irod Antipas rastavisajlo katarpiri prvo romnji thaj lija romnjaće pire rodica e Irodijada, savi sas vi romnji lešće phlalešći e Filipešći(dik Mt 14,3; Mk 6,17). E Mojsijesko zakono ando 3. Mojs 18,16; 20,21 zabranisardas e manušesće te lelpešće pale romnji pile phralešće romnja dok si godova phral još džudo. * 3,33 Umesto “e Admineskočhavo, o Admin sas e Arnijesko čhavo, o Arni sas e Esromesko čhavo” varesave grčke rukopisurja ramolsame “e Aramesko čhavo, o Aram sas e Esromesko čhavo…”.

Luka 3:34 9 Luka 4:18Naason sas e Aminadavesko čhavo, oAminadav sas e Adminesko čhavo, oAdmin sas e Arnijesko čhavo, o Arni*sas e Esromesko čhavo, o Esrom sase Faresesko čhavo, o Fares e Judaskočhavo, 34o Juda sas e Jakovesko čhavo,o Jakov sas e Isaakosko čhavo, o Isaaksas e Avraamesko čhavo, o Avraamsas e Tarasko čhavo, o Tara sas e Na-horesko čhavo, 35oNahor sas e Seruh-esko čhavo, o Seruh sas e Ragavaskočhavo, o Ragav sas e Falekesko čhavo,o Falek sas e Everesko čhavo, o Eversas e Salasko čhavo, 36 o Sala sas eKainamesko čhavo, o Kainam sas eArfaksadesko čhavo, o Arfaksad sas eSimesko čhavo, o Sim sas e Nojeskočhavo, o Noje sas e Lamehesko čhavo,37 o Lameh sas e Matusalasko čhavo,o Matasala sas e Enohesko čhavo, oEnoh sas e Jaretesko čhavo, o Jaret sase Malaleilesko čhavo, o Malaleil sas eKainamesko čhavo, 38 o Kainam sas eEnosesko čhavo, o Enos sas e Siteskočhavo, o Sit sas e Adamesko čhavo, oAdam sas e Devlesko čhavo.

4O beng probilas e Isuse(Mt 4,1–11; Mk 1,12–13)

1 O Isus, pherdo e Sveto Duhosa,boldape katar e reka Jordan, thajinđardale o Sveto Duho e pustin-java, 2 thaj štarvardeš đes probilasle obeng, thaj khanči či hala pale godolađesa a kana pherdile godola đesa vobokhajlo.

3 A o beng phendas lešće: “Ako sanČhavo e Devlesko, phen akale barešćete postanisarel mangro.”

4 A o Isus phendas lešće: “AndoSveto lil ačhel ramome: 'Či trail omanuš samo katar o mangro.'”* †

5 Inđardale o beng pe vuči gora thajsikadas lešće sa e carstvurja akale the-mešće ando treno e jakhako. 6 Thajphendas lešće o beng: “Tuće dava

sa akaja vlast thaj e slava lenđi, kajsi manđe predaime, thaj me šaj tedavala kašće me kamav. 7 Ako perespe koča angle mande thaj slavisman,avela sa ćiro.”

8 A o Isus phendas lešće: “AndoSveto lil ačhel ramome: 'De koča thajslavisar samo e Gospode ćire Devles,thaj jedino lešće služisar.'”‡

9 Thaj o beng inđardale andoJerusalim, thaj čhutale po vrhoe Hramosko, thaj phendas lešće:“Ako san Čhavo e Devlesko, hutikatar tele, 10 kaj ando Sveto lilačhel ramome: 'Pale tute kaj pireanđelenđe zapovedila te len sama petute.'

11 thaj: 'pe vas inđarena tut te čipećes varekaj će pungresa ando bar.'”§

12Ao Isus phendas lešće: “Ramomesi: 'Na probisar e Gospode e ćire De-vle.'”*

13 Thaj kana o beng završisarda teprobilasle, đelotar lestar pale vare-sošći vrjama.

O Isus boldape ande galilejako krajo(Mt 4,12–17; Mk 1,14–15)

14 O Isus boldape ande e galilejakokrajo pherdo e Sveto Duhošće silavathaj o glaso pale leste buljardapepe sasto godova krajo. 15 Sikavelaspe lenđe sinagoge, thaj savora šukarmothonas pale leste.

O Isus sas tradino andar o Nazaret(Mt 13,53–58; Mk 6,1–6)

16 Thaj avilo ando gav savoakhardolas Nazaret kaj barjilo, thajpe piro običajo ando savato dijaande sinagoga, thaj uštilo te čitol.17 Dinele e knjiga† katar o prorokoIsaija, putardas e knjiga thaj arakhlao than kaj si ramome:18 “O Duho e Gospodesko si pe mande

* 4,4 Akava si citato andar 5. Moj. 8:3 † 4,4 Ando Matej 4,4 ačhel: “Ramome kaj: 'Či trail o manušsamo katar omangro, nego katar svako alav savo inkljel andar e Devleskomuj.” ‡ 4,8 Akava si citatoandar Pnz 6:13 § 4,11 Akava si citato andar Psalam 91,11, 12 * 4,12 Akava si citato andar Pnz6:16 † 4,17 svitak*** ‡ 4,18 Akava pojmo “makhlas lesko šoro e uljeja” značil kaj o Del varekasodabirisarda pale varesoste. Pe gadžikani čhib phendasas pe “pomazanje”.

Luka 4:19 10 Luka 4:41zato makhlas mungro šoro e uljeja‡

thaj bičhaldama,te anav e bahtali nevimata e čorenđe,bičhaldama te propovedisarav e

phanglenđe kaj avena mukle,thaj e korenđe kaj dićhena,e zarobimenđe kaj avena oslobodime19 thaj te proglasisarav o brš milosti e

Gospodesko”.§20 Phandada e knjiga, dijala ko

sluga thaj bešlo te sikavel, a savorasave sas ande sinagoga dićhenas peleste. 21 Thaj počnisarda te phenellenđe: “Ađes akava Lil savo ašundinetumare kanenca pherdilo.”*

22 Savora phenenas sa maj šukarpale leste, thaj divinaspe e šukaralavenđe kaj inkljenas andar leskomuj, thaj phenenas: “Naj li a kava očhavo e Josifesko?”

23 Askal phendas lenđe: “Tumenmanđe bi sumnjako mothona akajaposlovica: 'Doktorina! Sastar korkorotut!' Ćer vi akate ande ćiro gav kajbarjilan so ašundam kaj ćerdan andoKafarnaum.” 24 Askal nastavisardate mothol: “Čačes phenav tumenđe:'Nijek proroko či lačhe avilo ande pirogav kaj bajrilo.'” 25A čačes phenav tu-menđe: 'E but udovice sas ando Izraelande vrjama kana sas o Ilija proroko,askal o nebo phandadilo pe trin bršthaj šov čhon thaj sas bari bok pe sastiphuv e Izraelošći. 26 Ali nijećhaćelendar nas bičhaldo o Ilija osim vare-sošće udovicaće ando gav Sarepto,savo sas ande Sidonsko krajo. 27 Thajbut gubavcurja sas ando Izraelo palevrjama kano sas o Jelisej proroko alini jek lendar či šiladilo nego samo oNemano Sirijco.'”

28 Thaj savora ande sinagoga zuraleholjajle kana ašundine akava. 29Uštilethaj tradinele avri andar o gav, thajinđardinele po vrho e gorako kaj sassazidome lengo gav te čudenles opral.30 Ali vo nakhlo maškar lende thajđelotar.

O Isus tradel e nečiste duhos(Mk 1,21–28)

31 Thaj avilo ando galilejsko gavsavo akhardolas Kafarnaum, thajsikavelas len savatone. 32 A vončudinaspe lešće naukaće kaj leskosvato sas pherdo sile. 33 Andesinagoga sas varesosko manuš andesavo sas nečisto duho e benđesko,vo čhutas muj zurale glasosa: 34 “Sokames amendar, Isuse andar o gavNazaret? Avilan te uništis amen?Džanav tut, ko san. Tu san o Sveco eDevlesko.” 35 A o Isus zapovedisardaslešće: “Phandav ćiro muj thaj inkljiandar leste!” O beng haradales anglesavorende, inkljisto andar leste, thajni cara či naudisardas lešće.”

36 Savora sas začudime thaj phene-nas jek avrešće: “Sosko si godovasvato, te e vlastosa thaj e silasa za-povedisarel e nečiste duhonenđe, thajvon inkljen avri?”

37 Thaj o glaso pale leste buljilo pesa e okolne thana.

O Isus sastarel e Simonešće sokra(Mt 8,14–15; Mk 1,29–31)

38 Kana inkljisto andar e sinagoga,dija ande Simonesko ćher. ESimonešće sokra astardas e barigroznica, pa zamolisardine les tesastarel lat. 39 Vo banđilo paše latethaj zapovedisardas e groznicaće temućela thaj e groznica nestanisarda.Voj odma uštili thaj počnisarda teslužilen.

O Isus sastarel e buten nasvalen(Mt 8,16–17; Mk 1,32–39)

40 Kana nakhlas o savatosko đes,†sa e nasvalen katar razne nasvali-mata, anenas len ko Isus, a vo pesavorende čholas pire vas, thaj vonsastonas. 41 A vi e benga inkljenasandar e but e manuša thaj čhonasmuj thaj phenenas: “Tu san Čhavo eDevlesko!” A vo pretilas lenđe thajzabranisardas lenđe te na ćeren svato,kaj von džanenas kaj si vo o Hristo.

§ 4,19 Akava si citato andar Isaija 58:5-6; 61:1-2 * 4,21 O Isus akate objavisajlo kaj avilo sago oMesija. 4,26 1. Car 17 4,27 2. Car 5,1–14 † 4,40 Doslovno ramome: “A kana pelo o kham”

Luka 4:42 11 Luka 5:2042 A kana avilo o đes, inkljisto

thaj đelotar po pusto than. A othem rodelas les, avile leste thajkamline te ačhaven les te na džal-tar lendar. 43 A vo phendas lenđe:“Vi e manušenđe andar e aver gavatrubul te anav e bahtali nevimatapale Devlesko carstvo, kaj zato o Delbičhaldaman.” 44Thaj nastavisarda tepropovil pe sinagoge e judejske.

5O Isus akharel e sikavnen te sledinle(Mt 4,18–22; Mk 1,16–20)

1 Jekhvar kana o Isus ačhelas peobala ko galilejako jezero,* o themspidelaspe pe leste te ašunen o alave Devlesko. 2 O Isus lija sama e dujčamcurija kaj ačhenas pe obala, andarsave inkljistine e ribarja thaj halave-nas pire mreže. 3 Thaj dija ande jekkatar o čamco savo sas e Simonesko,thaj zamolisardas les te spiden lescara majdur katar e obala. Bešloandre thaj počnisardas te sikavel etheme andar o čamco.

4 A kana ačhilo te ćerel svato ethemešće, phendas e Simonešće: “Ot-plovisar okote kaj si handuk o paj,thaj čhude e mreže ćire thaj astar emačhen.”

5 A o Simon phendas lešće:“Sikavneja! Sasti rjat trudisajlam,thaj khanči či astardam, ali ako tugajda phenes, čhudava e mreže.”6 Kana ćerdine godova, astardine butmačhe, gaći kaj pharjonas e mreželenđe. 7 Dine znako pire drugarenđeando aver čamco te aven te pomožinlen. Kana von aviline, pherdinee liduj čamcurija gajda kaj gatapotonisardine.

8 A kana dikhlas o Simon Petar,pelo pe pire koča angle Isusešće pun-gre thaj phendas: “Džatar mandar,Gospode! Me sem bezehalo manuš.”9 Thaj sas ando čudo o Petar thaj sa-vora save sas lesa zbog e bute emačhe

kaj astardine. 10 A gajda vi o Jakovthaj o Jovano sas ando čudo. Von sase čhave e Zevedeješće thaj e drugarjae Simonešće. A o Isus phendas eSimonešće: “Nadara. Katar akana emanušen ovisareja.”†

11 Thaj crdine e čamcurja pe phuv,mukline sa, thaj teljardine pale leste.

O Isus sastarel emanuše katar e guba(Mt 8,1–4; Mk 1,40–45)

12 Kana sas o Isus ande jek gav, dijaspe jek manuš savo sas sa ande guba.Dikhla e Isuse thaj pelo angle leste emujesa pe phuv, thaj zamolisardale:“Gospode! Te kames šaj te šlavesmankatar e guba.”

13 Vo čhuta po vas pe leste, thajphendas: “Kamav, šlav tu!” Thaje guba odma peli lestar. 14 Thajo Isus zapovedisardas lešće na phenkhonikašće, nego dža thaj sikav tue rašaješće, thaj prinesisar ćiri žrtvapalo ćiro šilaipe, sar zapovedisardas oMojsije. Godova avela sago dokazo emanušenđe.

15 O glaso pale leste još majbutbuljolas, thaj o but o them ćidelaspete ašunen les thaj te sastarel len katarlenđe nasvalimata. 16 A vo đelotarande pustinja te molilpe e Devlešće.

E Isuse si vlast te jartosarel e bezeha(Mt 9,1–8; Mk 2,1–12)

17 Jek đes dok o Isus sikavelas,bešenas lesa e fariseja thaj e sikavnee Mojsiješće zakonestar save avilineandar sa e gava galilejske thaj e jude-jske thaj andar o Jerusalim, a e silae Gospodešći sas lesa te sastarel enasvalen. 18 Askal aviline varesošćemanuša save inđarenas pe nosilje emanuš savo sas lino‡, Kamline teanenle andre thaj te čhonle angloIsus. 19Kana zbog o but o them naštikdine lesa andre, linepe po krovo ećheresko thaj kroz o krovo muklineletele zajedno enosiljasamaškare angloIsus. 20 A vo kana dikhla o paćipe

* 5,1 Genisaretsko jezero si aver alav palo Galilejako jezero. † 5,10 Katar akana emanušen lovisareja.O Isus akate phendas e Petrešće kaj katar akana inđareja o alav e Devlesko e manušenđe. 5,14 3.Mojs 14,2–32 ‡ 5,18 O manuš savo naštik phirelas.

Luka 5:21 12 Luka 6:1lengo, phendas lešće: “Manušeja Jar-time si tuće ćire bezeha.” 21 E farisejathaj e sikavne eMojsiješće zakonestarpočnisardine te gndisaren thaj andepeste te phenen: “Ko si akava kaj hulilpo Del? Ko šaj te jartosarel e bezehaosim o Del?”

22 A o Isus džangla lenđe gndi-mata, thaj phendas lenđe: “Sostargajda gndin ande tumare ile? 23 Sosi maj loće te phenelpe: 'Jartime situće će bezeha' ili te phenelpe: 'Uštithaj phir'?§ 24 Nego te džanen kaj eČhave eManušesće si vlast pe phuv tejartosarel e bezeha...” Aska phendase linešće: “Tuće phenav: 'Ušti, lećire nosilje thaj džatar tuće ćhere!'”25 Vo odma uštilo angle lende, thajlija pe soste pašljolas, thaj đelotarpire ćherešće thaj hvalilas e Devle.26 Savora sas ando čudo, slavinase Devle, thaj pherde dar phenenas:“Čudurja ađes dikhlam!”

O Isus akharel e Levije (Mateje)(Mt 9,9–13; Mk 2,13–17)

27 Pale godova o Isus inkljisto, thajdikhla e careniko* savo bučholas Lev-ije kaj bešel pe carina, thaj phendaslešće: “Av pale mande.” 28 O Lev-ije mukla sa, uštilo thaj teljarda paleleste.

29 Pale godova o Levije ćerdas lešćeande piro ćher bari gozba. Leja palesinija bešenas but carenikurja thaj viaver manuša. 30 Askal e fariseja thajlenđe sikavne e Mojsiješće zakones-tar počnisardine te mrmljan pe lestethaj phendine lešće učenikonenđe:“Sostar han thaj pijen e careniko-nenca thaj e bezehalenca?”†

31 A o Isus phendas lenđe akajaizreka: “'Či trubun e saste manuša edoktore nego e nasvale'. 32 Gajda vime či avilem te akharav e pravedniko-nen, nego e bezehalen te bolden peskatar lenđe bezeha ko Del.”

E Isuse phučen palo posto(Mt 9,14–17; Mk 2,18–22)

33 Von askal phendine lešće:“Sostar e Jovanošće učenikurja čestopostin thaj molinpe, isto gajda vie farisejenđe učenikurija, a ćire čipostisaren nego han thaj pijen?”

34 A o Isus phendas lenđe: “Dali šajtraden e svaturja te postisaren kanasi o džamutro lenca? 35 Nego avela ođes kana lena lendar e džamutre, thajaskal postina ande godola đesa.

36 O Isus phendas lenđe još jek us-poredba: “Khonik či čhinel e kotorkatar o nevo gad te suveles pe puranogad. Ako godova ćerel, o nevo gadčhindola, a e purane gadešće či ačhelao kotor katar o nevo gad.

37 Khonik či čhol e nevi mol andepuranimorćhaći trasta, kaj e nevimolpharavela e trasta, thaj e mol čhor-dola, a emorćhaći trasta propadnila.‡

38 Nego e nevi mol ande nevimorćhaći trasta trubul te čholpe.

39Thaj khonik kopijel e puranimol,čikamel e nevi, kaj phenel e puranimol si majlačhi.”§

6O Čhavo o Manušesko si majbaro

katar o savato(Mt 12,1–8; Mk 2,23–28)

1 Jek savato, kana o Isus naćhe-las maškar e njive, lešće učenikurijatrgonas o điv e vastenca thaj hanas.*

§ 5,23 Maj loće si te phenelpe “Jartime si tuće ćire bezeha” zato kaj godova jartime e bezeha naštikte dićhenpe. * 5,27 Židovi su mrzili poreznike jer su poreznici bili Židovi koji su postali izdajnicisaradnjom sRimljanima koji su okupirali Izrael. Ti su poreznici bili nepošteni i ukrali su novac Izraelcima.† 5,30 E fariseja phenenas pale sa okola save či inćarenas e Mojsijesko zakono kaj si bezehale. ‡ 5,37Kana e drak delas vras te ćerdol e nevi mol askal buljolas e trasta, thaj pharadas e purane morćhanitrijasta kaj vonmajbut našti buljonas. § 5,39 Akaja metafora (paramiči) značil ili sikavel razika kataro purano sikavipe e vjerske vođengo e neve Isusešće sikavipeja. Poenta si e manuša save sićile po puranosikavipe, von čikamen e Isusesko nevo sikavipe. * 6,1 Ande godoja vrjama ande Mojsijasko zakono,ako dromesa trgosardanas vareso samo gaći te has godova či značilas kaj čhores (dikh ando 5. Mojs.23:25). 6,1 5. Mojs 23,25

Luka 6:2 13 Luka 6:232A varesave katar e fariseja phendinelenđe: “Sostar ćeren so naj muklinote ćerelpe ande e Mojsijasko zakonosavatone?”†

3 A o Isus phendas lenđe: “Zar čičitosardine ando Sveto Lil okova soćerda o David kana bokhajlo, vo thajokola kaj sas lesa? 4 Kana dija andoćher e Devlesko, thaj lijas e mangresave sas posvetime, hala thaj dija viokolenđe save džanas pale leste. Akhonik prema e Mojsijasko zakonočitromanas te hal osim e rašaja.”5 Thaj phendas lenđe: “Isto gajda,o Čhavo e Manušesko majbaro si vikatar o savato.”

O Isus sastarel savatone(Mt 12,9–14; Mk 3,1–6)

6 A jek aver savato o Isus dija andesinagoga thaj sikavelas, a okote sas omanuš savesko desno vas sas šuko.

7 E farizeja thaj e sikavne e Mosi-ješće zakonestar inćarenas pe jakhape leste te dićhen dali sastarela andosavato te došaren les. 8 A vo džan-glas e gndimata lenđe, thaj phendase manušesće e šuće vastesa: “Uštithaj ač maškaral.” A vo uštilo thajačhilo maškaral. 9 A o Isus phendaslenđe: “Te phučav tumen: “So simuklino savatosa te ćerelpe, lačhipeili bilačhipe? Te spasilpes o trajo ili tehasarelpe?” A von samo ačhenas. 10Ao Isus dikhlas pe lende savorende thajphendas e manušesće e šuće vastesa:“Inzar ćo vas.” A vo ćerda gajda thajo vas lesko sastilo thaj sasto sago viaver. 11Akala e fariseja thaj e sikavnee Mojsiješće zakonestar holjajle thajćerdine svato maškar pende so tećeren e Isuseja.

O Isus akharel e apostolen(Mt 10,1–4; Mk 3,13–19)

12 Ande godoja vrjama o Isus đelope gora te molilpes. Okote ačhilosasti rjat thaj molilas pe e Devlešće.13Thaj kana avilo o đes, akhardas pire

e učenikonen, thaj losarda maškar-lende e dešudujen, thaj akhardalenapostolurja a lenđe alava sas: 14 OSimon (saves o Isus dija alav Petar),thaj o Andrija (e Petresko phral), oJakov thaj o Jovan, o Filip thaj o Var-tolomej, 15 o Matej thaj o Toma, oJakov (savo sas čhavo e Alfejevesko)thaj o Simon (savo sas pobunjeniko),16 o Juda (čhavo e Jakovesko), thaj oJuda (andar o gav Iskariot, savo izdais-ardale).

Blago okolenđe save pouzdinpe andoDel

(Mt 4,23–5,12)17 Pale godova o Isus fuljisto lenca

tele thaj ačhile po ravno than. Okotesas baro brojo lešće učenikurija thaj osilno them andar o krajo e judejako,andar o Jerusalimo, andar o Tiro thajandar o Sidon e gava po more. 18Vonaviline te ašunenles thaj te sastare-len katar lenđe nasvalimata, a ave-nas vi okola saven mučinas e bilačheduhurja, thaj o Isus oslobodilas len.19 Thaj sa o them rodelas te čhon pevas pe leste, kaj andar leste inkljelas esila thaj von sa sastonas.

20Vodikhla pe pire učenikurija thajphendas:“Blago tumenđe save sen čore, kaj si

tumaro o carstvo e Devlesko.21 Blago tumenđe save sen akana

bokhale, kaj čaljona.Blago tumenđe save akana roven, kaj

asana.22 Blago tumenđe kana e manuša

mrzana tumen, kana odbacinatumen, kana ladžarena tu-men, thaj kana phenena paletumende kaj sen bilačhe, zboggodova kaj sledin e Čhaves eManušesće!

23 Aven bahtale ande godola đesathaj ćhelen, kaj dik, bari si tumaripoćin ando nebo. Kaj sa godova bi-lačhipe isto gajda amaro them ćerelas

† 6,2 E Fariseja smatrinas vi e majcikni bući savi ćerelas pe savatone kaj si nezakonito gajda vi akavaso ćerenas e učenikurija — morenas o điv palmenca thaj hanas. 6,3 1. Sam 21,1–6 6,4 1. Sam21,1–7

Luka 6:24 14 Luka 6:40amare prorokonenđe ande lenđe vr-jama.24 Ali teško tumenđe save sen akana

barvale, kaj već primisardinee uteha tumari.

25 Teško tumenđe kaj sen akana čal-jarde, kaj bokhavona.

Teško tumenđe kaj asan akana, kajrovena thaj tuguina.

26 Teško tumenđe kana savora lačhemothona pale tumende, kajisto gajda amaro them ćere-las amare hohamne proroko-nenđe ande lenđe vrjama.”

Aven bare ileja okolenđe save mrzantumen

(Mt 5,38–48; 7,12)27 “Ali tumenđe save ašunen

phenav: Volin tumare dušmajen!Ćeran lačhipe okolenđe save mrzantumen! 28 Blagoslovin okolen kajdentumen romaja! Molintumen eDevlešće pale okola save vređontumen. 29Ako vareko pećel tut pe jekrig e muješći, bolde lešće vi aver rig.Ako vareko lijas ćiro ogrtači, deles vićiro gad. 30 Ko manđel tutar, deles.A okolestar kaj otmil ćiro na rodepalpale. 31 Thaj askal, sar kaman tećeren emanuša tumenđe, gajda ćerenvi tumen lenđe.

32 Thaj ako volin samo okolenkaj tumen volin, sošći avela tumaripoćin? Kaj vi e bezehale‡ volin samookolen save len volin. 33 Thaj ako

ćeren lačhipe samo okolenđe kaj tu-menđe ćeren lačhe, sošći avela tu-mari poćin? Kaj vi e bezehale ćerengajda. 34 Thaj te den udžile samookolen katar save ažućaren te boldentumenđe, sošći avela tumari poćin?Kaj vi e bezehale den e bezehalenudžile te šaj palem dobin palpale.§

35 Volin tumare dušmajen, ćerenlenđe lačhipe, den len udžile thajna ažućaren khanči te bolden tu-menđe. Ako ćeren gajda, avela baritumari poćin, thaj avena čhave* eMajbarešće,† kaj si vo lačho čak viokolenđe kaj si nezahvalne thaj vi ebilačhenđe. 36 Aven dakle bare ilejasago kaj si vi tumaro nebesko Dadbare ileja.

O Isus sikavel te na avas licemerne(Mt 7,1–5)

37 Na sudisaren, thaj či sudilapetumenđe. Na osudisaren thaj či avenaosudime. Jartosaren thaj jartolape tu-menđe. 38Den, thaj dela pe tumenđe.Čhordola pe tumenđe ande angalja‡lačhi mera, nabime, ćhinosardi thajpreobilno kaj sošćemeravamerisarenkasavijava vi tumenđe merilape.§

39 Thaj phendas lenđe akaja us-poredba: “Dali šaj o koro e kore tevodil? Či li perena liduj ande hv?40 Naj o učeniko majbaro katar pirosikavno. Svako savo si sikado dži kokrajo, avela sago vi o sikavno lesko.*

‡ 6,32 Varekana o alav bezehale koristinas e verske vođe (e manuša poput e fariseja thaj e rašaja) palemanuša save či inćarenas o zakon gajda sago kaj e fariseja gndisardine kaj trubun. Također koristilaspepale manuša save smatrinaspe maj bare bezehale katar aver manuša. Naprimer, bezehalen smatrinas efariseja e poreznikonen thaj e bludnikonen. § 6,34 E bezehale ćeren usluga samo o kole manušenpale save džanenas kaj šaj boldena lenđe kana lenđe trubula. * 6,35 avena čhave eMajbarešće značilte aveltutmen e Devlešće osobine (sago kaj si: ljubav, blagost, lačhipe, vernost, krotkost, suzdržljivost;dikh Gal 5,22–23) thaj o ponašanje slično sago e Devlesko. † 6,35 Majbaro si o naziv palo Del thajphenelpe pale e Devlešći veličina thaj lesko autoriteto. Značenje akale alavesko si slično sago o značenje“Svevišnji” ili “Najvrhovnije biće” ili “O Del savo si majbaro katar sa”. čhave e Majbarešće značil čhave eDevelešće savo si Majbaro. Postojil samo jekh Del. ‡ 6,38 Okova savo ćidel o zrno ćerdasas trjasticaili čholas ande piro kecelko thaj inđarelas les ande angalja ćhere. § 6,38 Sago o trgovco e bare ilejasavo trguil e đivesa nabijil o điv ando gono thaj ćhinol les thaj čhol andre gaći te prelivilpes, gajda o Delvelikodušno dela tumen. * 6,40 O manuš moraš te avel oprezno kana odabirisarel pire sikavne, kajpostanila sago lesko sikavno. Ako o sikavno pogrešno sikavel (kaj si duhovno koro), avela zavedime vi oučeniko.

Luka 6:41 15 Luka 7:941 Sostar dićhes e kaštešći prušuk

ande jak ćire phralešći, kana čihaćares o baro kaš ande ćiri jak? 42Saršaj phenes ćire phralešće: 'Phrala,ažućar te inkalav e kaštešći prušuksavo si ande ćiri jak', kana ni korkoroči haćares o baro kaš ande ćiri jak?Dvolično! Maj sigo inkal o baro kašandar ćiri jak, thaj majlačhe dićheja ekaštešći prušuk te inkales andar ćirephralešći jak.”

Sova si pherdo ilo godova inkljel pomuj

(Mt 7,17–20; 12,34–35)43 Lačho kaš či bijanel bilačhe plo-

durja, thaj bilačho kaš či bijanel lačheplodurja. 44 Kaj svako kaš pe piroplodo pindžarelpe. E smokve thaje drak či kušenpe katar e kangre.45 Lačho manuš, andar e lačhi riznicapire ilešći inkalel lačhipe, a o bilačhomanuš andar e riznica bilačhe ilešćiinkalel o bilačhipe, kaj andar o mujinkljel sova si pherdo o ilo.

O gođaver si pačivalo e Isusešćealavenđe

(Mt 7,24–27)46 “Sostar akharen aman:

'Gospode! Gospode!' a naj senpačivale okolešće so phenav tu-menđe? 47 Sikavava tumenđe pekaste anel svako savo avel mande,ašunel mungre alava thaj si pačavilomungre alavenđe: 48 Slično si sagoo manuš savo gajda ćerel o ćher:hanada handuk thaj postavisarda otemelji pe stena. Kana avili e poplava,o paj navalisarda po ćher, ali naštikharadales kaj sas lačhe sagradime.

49 A kova savo ašundas mungrealava a naj pačavilomungre alavenđe,vo si sago o manuš savo vazdas piroćher pe phuv bi temejesko, pe savo

navalisarda o paj, odma harada oćher, thaj katar godova ćher nastanis-arda bari ruševina.

7E kapetanesko paćipe(Mt 8,5–13; Jn 4,43–54)

1 Kana o Isus dija gata sa godolaalava anglo them, dija ando o gavKafarnaum. 2 Varesavo rimskokapetano* sasle robo savo sas nasvalopo smrto, a vo sas lešće but drago.3 A kana o kapetano ašundas paloIsus,† bičhaldas lešće e židovskestarešinen,‡ thaj molisardale te avelte sastarel lešće robo. 4 A von avilineko Isus thaj počnisardine ilestar temolin les alavenca: “Zaslužisardate ćeres lešće godova 5 kaj volilamare them, thaj vo vazdas amenđe esinagoga.”

6 A o Isus teljarda lenca. Thajkana sas već paše ko ćher, bičhaldao kapetano pire drugaren leste tephenen lešće: “Gospode! Na tru-ditu, kaj najsem dostojno te des talemungro krovo.§ 7 Zato vi či inćara-man dostojno te avav angla tute, negosamo phen alav thaj sastola o slugamungro. 8Vime semmanuš tele vlastthaj siman tale mande vojnikurja.Thaj kanaphenav jećhešće: “Dža!”, vodžaltar. Thaj kana phenav averešće“Av!”, vo avel. Thaj kana phenavmungre robošće: “Ćer godova!”, voćerel.*

9 A kana godova ašundas o Isus, za-čudisajlo e kapetanošće thaj boldapeko them savo džalas pale leste thajphendas: “Phenav tumenđe: Ke nijekIzraelco či arakhlem gaći paćipe sagoke akava kapetano!”†

* 7,2 O kapetano si manuš savo zapovedil pe šel vojnikurja. † 7,3 O kapetano ašundas kaj o Isussastardas e bute theme, thaj kaj si vo paše odnosno kaj boldapes ando Kafarnaum. ‡ 7,3 O Isussas židovo a o kapetano nas, pa o kapetano gndisardas kaj o Isus maj rado uslišila e molba ako o židovozamolisardasas les. Uglavno, e židovurja thaj e rimske vojnikurja sas dušmaja. § 7,6 E židovurjači dinesas andre ando ćher savo nas židovsko te na aven nečiste anglo Del. * 7,8 Baš sago kaj si ekapetano autoriteto te naređuil e vojskaće, gajda si e Isuses autoriteto te naredisarel e nasvalimašće tenestanil. † 7,9 O Isus očekuisardasas te e židoven avel kasavo paćipe, ali nas len. Vo či očekuisardasaskatar okola save nas židovurja te avelen kasavo paćipe, a palem akale rome sas.

Luka 7:10 16 Luka 7:2610 A kana okola kaj sas bičhalde

katar o kapetano boldinepe ćhere,arakhline e robo kaj si sasto.

O Isus vazdel andar e mule e udovi-caće čhaves

11 Pale godova o Isus teljarda andogav savo akhardolas Nain.‡ Džanaspale leste e učenikurija thaj o but othem. 12 Kana avilo paše ke gaveskovudar, dik, upravo inkalenas emule teprahon les, e čhave jedinco pe dejaće,savi sas udovica. Lava sas o but o themandar o gav.

13 Kana dikhlala o Gospod, sažal-isajlo pe late thaj phendas laće: “Narov!” 14 Pale godova avilo ko mohto,§čhuta pire vas pe leste, thaj o kolakaj inđarenas o mohto ačhiline. Avo phendas: “Čhaveja, tuće phenav:Ušti!”

15 O mulo vazdape, bešlo thajpočnisarda te ćerel svato. A o Isusdijales lešće dejaće.

16 A savora zadivisajle thajpočnisardine te hvalin e Devlealavenca: “Baro proroko avilo maškaramende!”, thaj: “O Del avilo andopomoć pire themešće!”*

17 Thaj godova glaso pale lestebuljilo pe saste Judejske krajurja thajpe sasti okolina.

O Isus ćerel svato palo Jovano savobolel

(Mt 11,2–11)

18 E Jovanošće učenikurija javis-ardine Jovanošće† sa so o Isus ćer-das. A vo akhardas pe dujen učeniko-nen 19 thaj bičhaldalen ko Gospod tephučenle: “Da li san tu okova savesobećisardas o Del kaj trubul te avel, ilite ažućaras averes?”‡

20 Kana akala duj manuša areslineleste, phendine: “O Jovano savo bolelbičhalda amen tute te phučas tut: 'Dali san tu okova saves obećisardas oDel kaj trubul te avel, ili te ažućarasavres?'”

21 O Isus baš ande godova časosastarelas e buten katar lenđe muke,razne nasvalimata thaj katar e bilačheduhurja, thaj e bute korenđe boldaso vido. 22 A o Isus phendas lenđe:“Džan thaj phenen e Jovanošće soupravo dikhline thaj so ašundine: ekore dićhen, e banđe phiren, e gubavešilavenpe, e kašuće ašunen, e muleušten, a e čorenđe§ propovedilpe eBahtali nevimata.* 23 Blago okolešćesavo či uvredilpe zbog mande.”

24 A kana đeletar e učenikurija e Jo-vanošće, o Isus počnisarda te phenele but e themešće palo Jovano: “Soinkljistine ande pustinja te dićhen? Etrska, savja ljuljil e bavlal?† Na! 25 Sodakle inkljistine te dićhen? Manušesavo lija pe peste barvale drze? Na! Emanuša save inđaren pe peste šukardrze thaj trajil ando raskoš si andecarošće dvorurja. 26 So dakle inkljis-tine te dićhen? E proroko? Ej,

‡ 7,11 A kava si paše pašo than kaj o proroko Jelisej vazdas andar emule e dejaće jedinco čhave, šelencabrša majsigo (dik 2. Car 4,8–37). § 7,14 mohto Ando godova vrjama, e mohte či izgledinas sagokaj si ađes, nego sas nosilja savensa inđarenas e mule samo džiko limori. * 7,16 E manuša verovatnogndisardine kaj sas o Isus baro proroko sago o Ilija ili o Jelisej, jedine dujmanuša ando Purano Savezo savevazdine varekas andar e mule (1. Car 17,17–24; 2. Car 4,18–37). † 7,18 O Jovano savo bolelas sas andophanglipe. ‡ 7,19 E židovurja očekuisarenas kaj o Mesija avela caro savo avela thaj spasila len katare rimsko vlada. Či očekuisardine te avel samo duhovno spasiteljo. O Jovano pindžarelas o proročanstvopalo Mesija sago kaj phendas o Is 42,7; 61,1–2 (dik takođe ando Lk 4,18–19). Gajda očekuisardas te o Isuspostanisarel caro, thaj te e Jovane thaj e aver pravedne manušen oslobodisarel andar o phanglipe, thajte sudil thaj kaznil e manušen save odbacisardine e Mesija (dik okova so phendas o Jovano ando Lk 3,9,16–17), ali khanči katar godova još či dogodisajlo. § 7,22 e čorenđe O Isus anelas e Bahtali nevimatana samo e čorenđe, nego vi okolenđe save sas duhovno čorenđe (dikMt 5,3). * 7,22 Akala čudurja saveo Isus ćerelas dokažisardine kaj si vo o Mesija, sago kaj o proroko Isaija predvidisarda ando Is 29,18–19;35,5–6; 61,1–2. † 7,24 O Jovan savo bolel naj manuš savo lako predomislilpes, sago e trska savija lakopomeril e bavlal.

Luka 7:27 17 Luka 7:44me phenav tumenđe, vo si vi majbutkatar o proroko. 27Kaj vo si okova palesavo o Del phendas ando Sveto lil:'Ake me bičhalav mungre glasniko

angle ćiro muj savo lačharelaćiro drom angle tute.'

28 Kaj phenav tumenđe: Nijek bi-jando katar e manušnji naj majbarokatar o Jovano, a o majcikno andocarstvo e Devlesko si majbaro lestar.‡

E mudre prihvatisaren e Isuseskothaj e Jovanosko sikavipe

(Mt 11,12–19)29 Kana sa o them, thaj vi e

carenikurja, save sas bolde e Jo-vanošće boldimasa, ašundine e Is-use sar ćerel svato, priznajisardinekaj si e Devlesko sikavipe ispravno.30Naprotiv e farizeja thaj e sikavne eMojsiješće zakonestar či kamenas tebolelen o Jovano. Von odbisardine soo Del planirisarda pale lende.

31 O Isus phendas: “Kasa te us-poredisarav emanušen akale narašta-ješće? Kašće si slične? 32Lenca si sagočhavrenca save či džanen sokamenbešen po sokako thaj jek avrešće čhonmuj:'Svirosardam tumenđe a tumen či

ćheldine!Đilabadam tumenđe tužaljke a tumen

či rujine!'33 Gajda avilo o Jovano savo bolelas.

Niti halas mangro niti pijelas mol, ajtumen phenen: 'O beng si ande leste!'34 Avilem me, o Čhavo e Manušesko.Vi hav vi pijav, a tumen phenen: “Dik,omanušhalapljivo thajmatarno, dru-gari e carinikonengo thaj e beze-halengo.” 35 Savora save prihvatin eDevelešći mudrost sikaven kaj si vojčači.”§

O Isus šaj te jartosarel e bezeha(Mt 26,6–13; Mk 14,3–9; Jn 12,1–8)

36 Varesavo farisejo zamolisarda eIsuse te hal leste. O Isus dija andefarizejesko ćher thaj lijas than palesinija.* 37 Kana ake avili varesošćimanušnji savi sas bezehali ando gav.Ašunda kaj si o Isus pale sinija andefarizejesko ćher, avili thaj andas† ealabasterosko čaroro ande savo saskuč mirisno ulje. 38 Ačhili pale lešćepungre. Počnisarda te rovel thaj ejasvenca te thovel lešće pungre, apire balenca te khoselen. Čumidelaslen thaj maćhelas e mirisne uljeja.39 Kana godova dikhlas o farizej savoakharda les ande piro čher, gndisar-das ande peste: “Kana akava avilosasproroko, džanglasas ko si thaj sošćisi akaja manušnji, savi dirile, kaj sibezehali.”

40 O Isus phendas lešće: “Simone,siman vareso te phenav tuće.”

A vo phendas: “Phen, sikavneja.”41 O Isus nastavisardas: “Sas

varesavo manuš savo delas averenđeudžile love. Gajda sas duj dženesave sas lešće udžile. Jek sas lešćeudžile pandž šela denarja,‡ a averpandžvardeš. 42 Sar naštik te boldinee love save sas lešće udžile, vojartosardas liduj dženenđe. Savolendar majbut volilale?”

43 O Simun phendas: “Gndiv kajokova savešće si majbut jartome.”

A o Isus phendas lešće: “Lačhephenes.”

44 Gajda boldape ke manušnji thajphendas e Simunešće: “Dićhes akalamanušnja? Dijem ande ćiro ćher,a tu ni paj či dijanman te thovavmungre pungre, a voj pire jasvenca

7,27 Mal 3,1 ‡ 7,28 O Jovano savo bolelas avilo te pripremil o drom palo Isus thaj pale Isuseskocarstvo. Ali nakon so o Isus uspostavil piro carstvo, godova si, nakon so o Isus mulo, vaskrsnisarrdasthaj sas vazdino ando nebo. Savora save paćan ando Isus silen blagoslovurja majbut katar o Jovano savopripremisardas samo o drom majsigo nego so avilo o carstvo. § 7,35 Akava si e izreka savi o Isusprimenisarda pe akaja situacija, verovatno te sikavelen te e mudre manuša razumin kaj či trubuine teodbacin e Isuse thaj e Jovane. * 7,36 O običaj sas pe gozbe save sas sago akaja večera te emuškarcurjaudobno pašljon pe rig dok han. † 7,37 Ande godoja vrjama sas o običaj te ćidelpes o them vi okolasave naj akharde thaj te prisustvujin e gozbaće thaj te ašunen o govor, a te na han. ‡ 7,41 denarjaAnde godova vrjama, jekh rimsko denari sas sago ađes jekh dnevnica.

Luka 7:45 18 Luka 8:15

thoda mungre pungre thaj pire ba-lenca khoslalen.§ 45 Tu či ni čumidanman, a voj, sar dija andre, či ačhilite čumidel mungre pungre.* 46Uljejamungro šoro či makhlan, a voj emirisne kuč uljeja mungre pungremakhlas.† 47 Zato, phenav tuće: 'Vojsikadas but ljubav kaj si laće jartome ebut e bezeha, amaj cara ljubav sikadasokova savo si maj cara svesno kaj silešće jartome lešće bezeha‡.'” 48 A oIsus phendas emanušnjaće: “Jartomesi tuće ćire bezeha.”

49 A kola save sas pale sinija počnis-ardine temothommaškar pende: “Koakava gndil kaj si kaj vi e bezehajartosarel?”

50 A vo phendas e manušenjaće:“Zbog ćiro paćipe tu san spasime. Džaando miro e Devlesa!”

8E manušnja sledin e Isuse

1 Pale godova o Isus džalas andar ogav dži ko gav, thaj propovedilas thajnavestilas e Bahtali nevimata katar ocarstvo e Devlesko. Pale leste džanase dešuduj apostolurja 2 thaj varesošćeromnja saven o Isus oslobodisardaskatar e bilačhe duhurja thaj sastardalen katar e nasvalimata: e Marija (an-dar e Magdala, andar savi tradas eftabenga), 3e Jovana (manušnji eHuzašćie Herodošće upravitelješći), e Susana,thaj but aver save pomožisardine eIsuse thaj e dešudujen apostolen pirelovenca thaj okoleja so saslena.

O Isus mothol e paramiči palo sijači(Mt 13,1–17; Mk 4,1–12)

4Akana ćidape o but them thaj ave-nas andar sa e gava ko Isus, vo phen-das lenđe ande paramiči: 5 “Inkljistoo sijači te sijol o seme. Dok sijolas,

varesavo seme pelo po drom, thaj othem uštadale a e čiriknja aviline thajhalineles. 6 Aver pelo po bar, thajtek so inkljisto, šućilo kaj nasle vlaga.7 Aver palem pelo maškar e kangre,thaj e kangre tasadinele sar barjonaszajedno lesa. 8 Aver palem napokonpelo pe lačhi phuv, niknosarda thajbijanda šeldrom majbut.” Phendasgodova thaj čhuta muj: “Putaren tu-mare kan te svatisaren so ašundine!”

O Isus objasnisarel e paramiči palosijači

(Mt 13,10–17; Mk 4,10–12)9 E učenikurja phučlinele e Isuse

so phenel godoja paramiči. 10 A vophendas lenđe: “Tumen o Del dijasgođi te džanen e tajne e Devlešćecarstvošće, a averenđe si dino samoande paramiča, kaj ando Sveto lilačhel ramome:'te vi ako dićhen či primetisaren,te vi ako čhon kan a či haćaren.'

11 A akaja paramiči phenel: “Oseme si sago o alav e Devlesko.12 Okova seme savo pelo po drom sisago e manuša save ašunen o alavali avel o beng thaj inđarel o alav eDevlesko andar lenđe ile te na paćanthaj te či spasinpe. 13 A okova semesavo pelo po bar godola si sago okolamanuša save kana ašunen, bahtasaprimin o alav, ali si sago e biljkekoreno najlen. Godola varesošći vr-jama paćan, a kana aven e kušnje vonperen. 14Aokova seme savo pelo andekangre si sago e manuša save ašuneno alav ali još pe lengo drom e trajošćebrige tasavenlen, e barvalipeja thajakale trajošće nasladenca thaj či anenlačho plodo. 15 Okova seme savo pelope laćhi phuv si sago e manuša saveašunen o alav thaj inćarenle ando

§ 7,44 Akava sas e osnovno odgovornost e domaćinešći te pripremil o lavori e pajesa thaj o peškiri tešaj thoven pire pungre. * 7,45 E manušnji čumidelas e Isusešće pungre mesto lesko muj sago znakokaj but pokaisajli thaj ponizisajli. † 7,46 Akava sas o običaj kana dočekinas pe e posebne gosturja. Emanušnji veoma počastisardas e Isuse godolesa kaj ćerdas godova. Voj sikadas e poniznost godolesa kajpomazisardas lešće pungre umesto lesko šoro. O Isus čhutas sago primer e Simunešće lošo gostoljubivostsago primer naspram okova so ćerdas emanušlji pale leste. ‡ 7,47 Ando orginalno teksto ramol: “Kajcara volil okova kašće si cara jartomen 8,10 Is 6,9

Luka 8:16 19 Luka 8:32

lačho thaj plemenito ilo thaj ustrais-aren dok či anen plodo.”

Ko ašunel e Isusesko sikaipe barjolalesko duhovno haćaripe

(Mk 4,21–25)16 “Khonikal kana del jag o stenko

či čholes talo čaro niti talo kreveto,nego čhonles po stalko, te dićhen osvetlo okola save den andre. 17 Gajdavi sa so si garado thaj ćerdo tajnoavela sikado javno thaj inkljela povidelo. 18 Len sama sar ašunen, kajkas si haćaripe delape lešće, a kas najhaćaripe, lelape lešće vi kova so gndilkaj sile.”*

Ko si e Isusešći dej thaj lešće phral(Mt 12,46–50; Mk 3,31–35)

19 Ko Isus aviline lešći dej thajlešće phral,† ali katar o but o themnaštik ćerdine lesa svato. 20 Varekoavilo thaj javisardas lešće: “Ćiri dejthaj ćire phral ačhen avri. Kamen tedićhentu.” 21 O Isus phendas lenđe:“O kolen save ašunen thaj izvršis-aren o alav e Devlesko smatriv kaj simungri dej thaj mungre phral.”

O Isus smirisarel e oluja(Mt 8,23–27; Mk 4,35–41)

22 Jek đes o Isus phendas piredešuduj učenikonenđe: “Hajde tenakhas pe koja rig e jezerošći.” OIsus thaj lešće učenikurja dine andelađica thaj isplovisardine. 23 Dokplovinas, e Isuse lija e lindri. Andegodova muklape e oluja po jezero.E lađica počnisardas te pherelpes epajesa a von arakhlinepe ande baribriga pale piro trajo. 24 Avilineko Isus, džungadinele thaj čhutinemuj: “Sikavneja, sikavneja, tasados!”Vo džungadilo, thaj zapovedisardas

e bavlajaće thaj e valovenđe. Thaje valurja smirisajle thaj nastanisardatišina. 25 A o Isus phendas lenđe:“Kaj tumaro paćipe?” A von ande darthaj ando čudo phučenaspe: “Savo siakava te zapovedisarel e paješće thaje bavlajaće, a von te pokorisarenpelešće?”

O Isus tradel andar omanuš e bilačheduhonen

(Mt 8,28–34; Mk 5,1–20)26 Askal o Isus thaj lešće učenikurja

otplovisardine pe obala ke gerase,savo si pe koja rig katar o Galile-jako jezero. 27 Dok o Isus inkljelaspe obala, avilo angle leste o manušsaves sas bilačhe duhurja, thaj većdugo či inđarelas e drze pe peste, nititrailas ando ćher nego trailas andelimorja. 28 Kana o manuš ande savosas e bilačhe duhurja dikhla e Isuse,čhudape angle leste thaj ande sastoglaso čhuta muj: “So kames man-dar, Isuse, majbare Devlešće čhaveja?Molivtut na mučisarman!” 29 (Kaj oIsus caramajsigo zapovedisardas e bi-lačhe duhošće te inkljel andar godovamanuš. Kaj već but vrjama o bilačhoduho inćarelas les. Vi ako majsigo estražarja inćarenas les phangle andelancurja trgolas e lancurja thaj o benginđarelas les ando pusto than.)

30 O Isus pe godova phučlales: “Sarsi ćiro alav?” Vo phendas: “Majbutdžene sam katar jek,”‡ kaj ande lestedine e but e benga. 31Thaj zamolisar-dine e Isuse te na naredisarel lenđe tedžantar ando bezdan.§

32Aokote ande gora sas bari gomilabale save čarjonas. Askal e duhurjazamolisardine e Isuse te mućelen teden ande bale. Thaj vo muklalen.

* 8,18 Jasno si andar o konteksto kaj o Isus kate phenel palo razumevanje thaj palo paćipe. Akava značil:“Kas god si razumevanje avela les dino majbut razumevanje. Kas god naj razumevanje hasarela vi okovarazumevanje kaj vo gndil kaj siles”, ili: “O Del omogućila okolenđe save paćan čače te haćaren jošmajbut.O Del prouzročila te okola save či paćan ando čačipe či haćaren ni okova cara so von gndin kaj haćaren.”† 8,19 Akava sas e Isusešćemajterne phral _ aver čhave eMarijaće thaj e Josifešće save sas bijande posleo Isus. Pošto e Isusesko dad si o Del, a lengo dad sas o Josif, von sas lešće opaš phra samo prekal e dej.‡ 8,30 Legija Doslovno značil “zurale but.” Legija si rimsko vojno postrojba savi đinolas varekaj kataršovmilje vojnikurja. Gaći sas bilačhe duhurja ande leste. § 8,31 bezdan savo si e tamnica pale benga.

Luka 8:33 20 Luka 8:5633 Askal e benga inkljistine andar omanuš thaj dine ande bale. Thaj ebale pojurisardine niz o brego andojezero, thaj utopisajle.

34 A kana dikhline okola kajaraćhenas e balen so sas, našlinethaj razglasisardine pe gava thajokoline so dikhline. 35 A o theminkljisto te dićhel so sas. Avile džiko Isus thaj dikhline e manuše andarsavo inkljistine e benga sar bešeldži ke Isusešće pungre, savo lijaspe peste e drze thaj sas gođaver,thaj darajle. 36 A okola save godovadikhline phendine averenđe, sar oIsus oslobodisardas e manuše andesavo sas e bilačhe duhurja. 37 Askale Isuse zamolisarda sa o them andare geresesko krajo te džaltar lendarkaj lijalen e bari dar. O Isus dijaando čamco thaj teljarda palpale andeGalileja.

38 A o manuš andar savo o Isustradas e benga zamolisarda e Isuse tešaj ačhel lesa, ali o Isus muklales tedžaltar alavenca: 39 “Boldetu ćherethaj phen sa so ćerda tuće o Del.” Vođelotar thaj razglasisarda pe sasto gavso ćerda lešće o Isus.

O Isus sastarel e manušnja thajvazdel e mule čhora

(Mt 9,18–26; Mk 5,22–43)40 A kana o Isus boldape palpale pe

koja rig e jezerošći, maladale o themkaj željno ažućarenasle. 41 Thaj dik,avilo o manuš kasko alav sas Jair, savosas jek katar e vođe ande sinagoga.Thaj pelo pe pire koča angle Isusešćepungre thaj molisardale te del andoćher lesko 42 kaj sas po meripe lešćijedino čhej savja sas varekaj katardešuduj brš.

Dok o Isus džalas ande Jairesko ćheroko leste ćićidelaspe sa o them katarsa e riga. 43 A maškar o them sasjek manušnji savi sas nasvali kataro godova kaj dešuduj brš thavde-las o rat latar. Sa so sasla dija pe

doktorja thaj khonik naštiksarda tesastarela. 44 Nakhli palal leste thajastardape e ćoškostar katar e Isusešćihaljina, thaj o rat odma ačhilo latar.45 A o Isus phendas: “Ko astardapemungre haljinatar?” Savora počnis-ardine te braninpe, a o Petar phendas:“Sikavneja, o but o themćićideltu thajspidelpe. aj tu phučes ko astardapepale mande.” 46 A o Isus phendas:“Vareko astardape pale mande nam-erasa. Haćardem sar e sila inkljistiandarmande thaj vareko sastilo.” 47Ae manušnjii dikhla kaj naštik garadol,sa ande dar avili thaj čhudape pe kočaangle leste thaj anglo sa o themphen-das sostar astardape pale leste thajsar odma sastili. 48A vo phendas laće:“Čhejo, ćiro paćipe sastardatu. Džaando miro!”

49 Dok o Isus još ćerelas svatoe romnjaće, avilo vareko andar eJairesko ćher savosas vođa ande sin-agoga ćher e porukasa: “Muli ćiričhej. Na majbut mučisar e sikavne.”50 Ašunda godova o Isus thaj phen-das: “Nadara! Samo paća thaj vojtraila!” 51 O Isus dija ando ćher, alkhonikas či mukla te del lesa andreosim e Petre, e Jovane, e Jakove thaje čhoraće dade thaj laće deja. 52A sa-vora save sas ando ćher rovenas thajžalinas pale čhori. A o Isus phendaslenđe: “Naroven! Či muli, nego samosovel!”* 53 A von asanas lestar kajdžangline kaj muli. 54O Isus astardalapalo vas thaj čhuta muj: “Čhorije,ušti!” 55 Thaj lako duho boldape andelate thaj voj odma uštili, a vo naredis-arda te denla te hal. 56A lako dad thajlaći dej čudisajle, a vo zapovedisardalenđe te na phenen khonikašće so sas.

9O Isus bičhalel e dešuduj apostolen(Mt 10,9–14; Mk 6,7–13)

* 8,52 O Isus džanglas kaj si e čhori muli. Phendas kaj sovel kaj džanglas kaj uskoro uskrsnila lat katare mule. O Isus isto upotrebisardas o alav “sovel” sar ćerdasas svato pale Lazaresko smrto (Jov11,11-14),aver osobaće savja uskrsnisardas katar e mule.

Luka 9:1 21 Luka 9:221 O Isus akhardas e dešuduj apos-

tolen thaj dijalen moć thaj vlast pe sae bilačhe duhurja thaj te sastaren enasvalimata. 2Bičhaldalen te navesti-saren o carstvo e Devlesko thaj tesastaren e nasvalen. 3 Thaj phendaslenđe: “Na te aveltumen tumenca podrom ni rovlji ni ande trjasta so hana,ni love thaj na te aveltumen tumencapo duj haljine! 4 Kana boravin andevaresko gav, smestintumen ande jekćher thaj na naćhen andar o ćherando ćher dok či džan ande aver gav.*5Ande savo gav či primintumen, inkl-jen andar godova gav, thaj ćhinon opraho katar tumare pungre.† Godovaavela znako kaj muklineles lešće su-došće.”

6 Thaj e učenikurja teljardine: obi-lazinas e gava, navestinas e bahtalinevimata thaj sastarenas e nasvalen.

O Irod si zbunime(Mt 14,1–2; Mk 6,14–16)

7 Kana ašunda o vladiri Irod so do-godisajlo, sas zbunime, kaj varesavephenenas kaj o Jovano savo bolelasuštilo andar e mule. 8 Aver phene-nas pojavisajlo pe phuv o Ilija, aaver palem phendine: “Uštilo andar emule varesavo proroko andar epuranivrjama.”

9 A o Irod phendas: “Me odrubis-ardem e Jovanosko šoro. Ko si askalakava pale kaste gaći ašunav?” Thajrodelas prilika te dičhel e Isuse.

O Isus pravarel e but theme(Mt 14,13–21; Mk 6,32–44; Jn 6,1–13)

10 Kana e apostolurja boldinepekatar e okolne krajurja, phendine eIsusešće sa so ćerdine. Askal o Isusinđardalen pesa te avel lenca korkoro,paše pašo gav akhardo Visajda. 11 Alikana godova ašunda o them, teljardapale leste. Vo primisardalen thajphenelas lenđe andar o carstvo eDevlesko thaj sastardas savoren ko

trubuja sastipe. 12 Kana pašolas okrajo e đesesko kasno mismere avileko Isus majpaše e dešuduj učenikurjathaj phendine e Isusešće: “Te mukase theme te džal pe okolne gava tearaćhen kaj raćarena thaj so hana kajsam akate ando samotno krajo?” 13 Ao Isus phendas lenđe: “Tumen denlente han!” A von phendine. “Najamenmajbut katar pandž mangre thaj dujmačhe, osim te džas te ćinas hamaskopale sa o them.” 14 A sas katarpandžmiljemanuša (či đinavenaspe emanušnja thaj e čhavra). O Isus phen-das pe učenikonenđe: “Phenen lenđete bešen ande skupine po pandž-vardeš džene.” 15 Thaj savora beš-line. 16 A o Isus lija e pandž man-gre thaj e duj mačhe, dikhla andonebo, blagoslovisardalen thaj phaglao mangro pa dija pire učenikonenđete podelisaren e themešće. 17 Savorahaline dok či čaljile. Thaj katarokova so ačhilo e themešće ćidinedešuduj pherde korpe kotora mangrethaj mačhe.

O Petar spoznaisarda kaj si o Isus oHristo

(Mt 16,13–16; Mk 8,27–29)18 Jekhvar dok o Isus crdape po

korkoro than te molilaspe, lesa sassamo lešće dešuduj učenikurija. Palegodova phučlalen: “So phenel othem, ko sem me?” 19Von phendine:“Varesave phenen kaj san o Jovanosavo bolelas, aver kaj san o prorokoIlija, a trite palem kaj uštilo andare mule varesavo katar aver puraneprorokurja.” 20 A vo phučla len: “Atumen, so tumen phenen, ko semme?” A o Petar phendas: “KristoPomazaniko e Devlesko!”

O Isus phenel pale piro smtro(Mt 16,1–23; Mk 8,31–33)

21 A o Isus zapovedisardas lenđete na phenen khoniašće kaj si vo oMesija. 22 Thaj phendas: “Kaj me,

* 9,4 Trubul te aven zadovoljne e habeja thaj e ćhereja ande savo o domaćino nudil lenđe; Či tromante roden majlačho smeštaj. Ali naravno šaj posetisaren aver ćhera te kote propovedisaren e BahtaliNevimata. † 9,5 ćhinon o praho katar tumare pungre sas o izraz savo zurale odbinas ande godojakulturja. Godolesa sikavenas kaj čikamen te ni o prahp andar godova gav ačhel lenca.

Luka 9:23 22 Luka 9:41o Čhavo e Manušesko, trubul but tetrpisarav. E starešine, e šorvale rašajathaj e sikavne eMojsiješće zakonestarodbacinaman. Mudarenaman ajme otrito đes uštava andar e mule.”

So o manuš trubul te ćerel te avel eIsusesko učeniko

(Mt 16,24–28; Mk 8,34–9,1)23 Pale godova o Isus phendas

savorenđe: “Ako vareko kamel te avelmungro sledbeniko, neka odreknilpeskorkoro pestar, nek svako đes lelpiro trušul‡ thaj nek džal palemande. 24 Kaj svako ko kamel tespasisarel piro trajo, hasarelales; ako hasarel piro trajo zbog mande,godova spasilales. 25 Kaj savi koristsi e manušesće ako zadobisarel sao them, a korkoro pes hasarel ilipešće naudil?” 26 Ko ladžal mandarthaj mungre alavendar, lestar vime, o Čhavo e Manušesko, ladžavakana avava ande slava mungri thaje slava mungre Dadešći thaj esvete anđelenđi.” 27 “Čačes phenavtumenđe: 'Varesave save si akatetumendar či merena dok či dićhene Devlesko carstvo.'”

O Del phenel e trin učenikonenđe kajsi o Isus pomazaniko

(Mt 17,1–13; Mk 9,2–13)28 A kana nakhla varekaj katar ohto

đes katar godola alava o Isus lijaspesa e Petre, e Jovano thaj e Jakoveande gora te pomolilpe. 29 Dok mo-lilaspe, lesko muj promenisajlo, a edrze pe leste postanisardine parnethaj sjajne. 30 Ande godova pojav-isajle duj manuša thaj ćerenas svatoe Isusesa. Sas godova o Mojsija thajo Ilija. 31 Pojavisajle ande slava thaj

ćerenas lesa svato pale lesko smrtosavo trubul te avel§ savo trubul jošcara te avel ando Jerusalimo. 32 EPetre thaj lešće drugaren lija e lin-dri. Kana džungadile, dikhline lešćislava thaj duj manušen save ačhenaslesa. 33 Thaj dok godola duj dženevon džanastar lestar, o Petar phendase Isuseće: “Sikavneja, lačhe kaj samkate. Te ćeras trin sjenice: jek tuće,jek e Mojsijašće, thaj jek e Ilijašće.” Čidžangla so phenel. 34 Dok vo godovajoš motholas, pojavisajlo o oblakothaj zasinisardalen. Kana o oblakoučhardalen lijalen e bari dar. 35 A oglaso ašundilo andar godova oblako:“Akava si mungro Čhavo mungrosaves odabirisardem! Leste čhon kan.36 Baš kana ašundilo o glaso, o Isusačhilo korkoro. E učenikurja ačhenasthaj askal još khonikašće khanči čiphendine pale okova so dikhline.

O Isus sastarel e čhave jedinco andesavo sas o bilačho duho

(Mt 17,14–19; Mk 9,14–29)37 A kana thejra o đes o Isus

thaj lešće učenikurja fuljistinekatar e gora, avilo angle leste obut o them. 38 Askal varesoskomanuš savo sas maškar o themčhuta muj: “Sikavneja, molivtu dikmungre čhave, kaj si manđe jedinco.”39 Inćareles o bilačho duho. Askalandar jekhvar počnisarda te čholmuj;čhudel pes thaj e spuma del lešćepo muj. Gata nikada či mućelas lesthaj uništisarel les. 40 Molisardemćire učenikonen te traden le avri alivon naštik tradineles.” 41 A o Isusphendas lenđe: “O bilačhe thaj bipaćako manušalen!* Kozom semasa

‡ 9,23 O zločinco savo već sas osudime temerel gajda te razapnles, indjarelas e opranrano deo e gradakokatar o trušul džiko than kaj avela mudardo: 1. Akale govoresa, o Isus kamlas te phenel te ako kamaste avas lešće učenikurja, moraš korkoro amen te smatris mulen prema amare vlastite želje thaj amarevoljaće, thaj moraš te avas spremne potpuno poslušne e Isusešće. 2. Trubul te svako đes avas spremnete trpisaras thaj vi te meras ako trubul zbog o Isus kaj sam lešće učenikurja. 3 Moguće si liduj opcije.

§ 9,31 O alav savo si kate prevedime sago “smrto”, po grčko si izlasko, so uputisarel po značaj eIsusesko smrto. Ando purano zaveto “Izlasko” odnosilpes pe e Devlesko oslobođenje e izraeslće temenđekatar o egipatsko ropstvo. E Kristosko smrto po trušul si “Izlasko”, godova si delo otkupljenja, saveja oDel inkalel e theme andar o ropstvo bezeha. * 9,41 manušalen Ando original ramol: “Naraštajona”!

Luka 9:42 23 Luka 9:59tumenca a tuman či paćan. Pučamankozom još trpiva tumen! Anakaringćire čhave!” 42 Dok o čhavro avelaspaše, o bilačho duho haradasle pephuv thaj ćhinosardas les. A o Isuszapovedisardas e bilačhe duhošćethaj odma sastarda e čhave thaj dijalelešće dadešće. 43 Savora divisajle eDevlešće veličinaće.

Thaj dok savora čudinaspeokolešće so ćerelas o Isus, phendaspire učenikonenđe: 44 “Lačhezapamtisaren so phenav tumenđe:Me, o Čhavo e Manušesko, avava dinoande vas e manušenđe. 45 A von čihaćardine so phenel lenđe kaj naslenđe dino te haćaren; o značenje saslendar garado a daranas te phučen leste objasnil lenđe.

Ko si majbaro ando carstvo e De-vlesko?

(Mt 18,1–5; Mk 9,33–37)46 E učenikurja počnisardine te

raspravinpes ko maškar lende šajavilosas majvažno. 47 O Isus džanglaso si ande lenđe ile, thaj lija e ciknečhavre, čhutale paše peste 48 thajphendas lenđe: “Kogot primisarelakale cikne čhavre zbog mande, manprihvatisarel. A ko man prihvatisarelprihvatisarel e Devles savo bičhal-daman. O Del smatril kaj si majvažnookova savo si maj ponizno maškartumende!”

Ko naj protiv tumende tumenca si(Mk 9,38–40)

49 Askal o Jovano phendas:“Sikavneja, dikhlam jećhe kaj ande

ćiro alav tradel e bilačhe duhonen.Amen phendam lešće te na ćerelgodova, kaj či džal pale tute.” 50 A oIsus phendas lešće: “Na branisaarenlešće! Kaj ko naj protiv tumende, paletumende si!”

O Isus po drom palo Jerusalim kroz eSamarija

51 Kana avili maj paše e vrjama teo Isus boldelpes ando nebo, vo zuraleodlučisarda te džan ando Jerusalimo.52 Thaj bičhalda e glasnikonen anglepeste. Von đele thaj dine ande vare-sosko Samarijsko gav te pripreminlešće than kaj raćarela. 53 No okoteo them či kamlas te primin les kajsas po drom palo Jerusalim.† 54 Kanagodova dikhline lešće učenikurja oJakovo thaj o Jovano, phučline les:“Gospode! kames te amen phenas tedelen jag o oganj andar o nebo thajte uništilen?”‡ 55 A o Isus boldapelende thaj phendas lenđe kaj či gndinlačhe.§ 56 Thaj đeletar ande aver gav.

O Isus kamel te mukas sa thaj teteljaras pale leste

(Mt 8,19–22)57 Dok džanas dromesa, varesosko

manuš phendas e Isusešće: “Džavapale tute kajgot tu te džas.”

58 A o Isus phendas lešće: “E lisicensi lenđe hvja, e čirikljen lenđe gnez-durja, a e Čhave e Manušesće naj kajpo šoro te čhol.”*

59 Varesave avrešće phendas o Isus:“Sledi man!”

† 9,53 E Samarijancurja thaj e Židovurja mrzanas pes maškar pende. Zato e Samarijancurja čikamlinete pomožisaren e Isususe pe lesko drom ando Jerusalim, e židovengo glavno gav. ‡ 9,54 O Jakovo thajo Jovano preložisardine akaja metoda osude kaj džankline kaj e prorokurja save sas sago o Ilija osudinase theme save odbacisardine e Devles (2. Car 1,10–12). § 9,55 phendas lenđe kaj či gndin lačhe andooriginalno teksto ramoli: “kaj ukorisardalen” * 9,58 O Isus odgovorisarel e izlikava te poučisarel emanuše sar te avel lesko učeniko. O Isus podrazumisarel te ako godova manuš sledisardasas e Isuse, nigodole manuše či avilosas ćher. † 9,59 Naj jasno dali o dad godole manušesko mulo thaj vo odmaprahola les, ili omanuš kamlas te ačhel jek lungo vrjama dok lesko dad čimerel pa te šaj askal te praholes.Poanta si godova kaj godova manuš kamel prvo te ćerel vareso majsigo nego so teljarel te sledil e Isus.‡ 9,60 O Isus či gndil doslovno kaj emule prahona avermulen. Moguće značenje pale “mule”: 1) godovasi metafora pale okola save uskoro merena. ili 2) godova si metafora pale okola save či sledin e Isuse thajsi duhovno mule. Poanta si pale godova kaj o učeniko či tromal te dopustil khančešće te zadržil les katargodova te sledil e Isuse.

Luka 9:60 24 Luka 10:13A vo phendas lešće: “Gospode

mukman samo te džav te prahovmungre dade.”†

60 O Isus phendas lešće: “Muk emulen te prahon pire mulen,‡ aj tudža thaj navestisar o carstvo e De-vlesko.”

61 Još vareko phendas: “Me džavapale tute Gospode, ali mukman tedžav prvo te oprostima katar mungrifamilija.”

62 A o Isus phendas lešće: “Ni jeksavo lel o plugo ande pire vas te orilthaj askal dićhel palpale,§ naj dosto-jno palo carstvo e Devlesko.*”

10***E učenikurja buljaren o carstvo e De-

vlesko(Mt 11,21–27; 13,16–17)

1 Pale godova o Gospod odredisar-das aver eftavardeš thaj duj učeniko-nen thaj bičhaldalen po dujen anglepeste ande svako gav thaj ande svakothan kaj kamlas te džal. 2Majsigo sobičhaldalen phends lenđe: “E žetva sibari, a radnikurja si cara. Molisarene Gospodare e žetvaće te bičhalel eradnikonen ande piri žetva.* 3 Džan!Ake, bičhalavtumen sago e bakhrorenmaškar e ruva. 4 Na inđaren tu-menca ni love, ni trasta, ni so pođina.Dromesa na te hasaren tumari vrjamagajda kaj pozdravina e theme thajćerena svato lenca.

5 Ande savo god ćher den, majsigo phenen: “Miro akale ćherešće!”6 Te avilo okote vareko dostojno palomiro tumaro miro fuljela pe leste. aako naj khonik dostojno tumaro miroboldelape tumende. 7Kana aven andevaresosko ćher, na naćhen andar oćher ande aver ćher, ačhen pe jekthan han thaj pijen sa so inkalenangle tumende.† Kaj o radniko za-služisarel piri poćin.” 8 Kana denande savo gav thaj primintumen, hanso ponudintumen 9 Sastaren e nas-valen save si ande godova gav thajphenen lenđe: “Akaleja pašilo tu-menđe o carstvo e Devlesko‡!” 10 Akana den ande varesavo gav thaj čiprimintumen, inkljen pe lešće sokačathaj phenen: 11 Čak vi o praho an-dar tumaro gav, savo astardape paleamare pungre, khosas amendar sagoo znako kaj o Del sudila tumenđe.§Ali kava džanen: “Pašilo tumenđe ocarstvo e Devlesko!” 12 Phenav tu-menđe: “Ando đes e sudosko maj loćeavela e themešće andar e Sodoma*nego e themešće andar akava gav.”

O Isus upozorisarel e manušen andare neposlušne gava

(Mt 11,20–24)13 Teško tumenđemanušalen andar

eHorazine! Teško tumenđemanušlenandar eVitsaida! Kaj te e čudurja savedogodisajle ande tutmende avilesas emanušenđe andar o gav o †Tiro thajando gav Sidono,‡ von već dumutobratisajlesas thaj bešlinesas ande

§ 9,62 Khonikal ko dićhel palpale dok oril naštik vodil o plugo kaj trubul te džal anglal. Godoja osobatrubul te usrodočilpes te dićhel angle peste te šaj lačhe te oril. * 9,62 Svakomanuš savo postanisardase Isusesko učeniko thaj askal kamel te boldelpes palpale ande piro purano trajo, naj korisno sago slugaande Devlesko carstvo. * 10,2 O Isus podrazumisarel kaj si but them save si spremne te den andocarstvo e Devlesko, ali kaj naj dosta učenikurja te sikaven thaj te pomožisaren e themešće. † 10,7 OIsus či phenelas kaj von trubul te ačhen ande godova ćher sasto đes, nego kaj trubun te raćaren andoisto ćher svako rjat dok si okote; aver alavenca, “Na te soven svako rjat ande aver ćher”. ‡ 10,9§ 10,11 * 10,12 Bog je uništio sumpornim ognjem ljude u gradu Sodomi jer su bili vrlo zli (vidi1. Mojs 19,24–28). † 10,13 Akala duj gava sas gava ande save ćiri trainas e židovurja thaj o Isus čiđelo inća ‡ 10,13 Horazine … Vitsaida … Tiro … Sidono E manuša save trainas ando Horazino thajande Visaida si židovurja thaj trubuine te ažućaren eMesija. E mannuša save trainas ando Tiro thaj andoSidon nas židovurja gajda kaj von či okekuisardinesas kaj o Mesija avela. O Isus akate phenel kaj čak viokola save naj Židovurja trubun te pindžaren kaj si vo o Mesija zato kaj ćerdas sa godola ćudurja.

Luka 10:14 25 Luka 10:28hrapave thaj neudobne drze andopraho sago znako palo pokajanje §14 Ali e manušenđe andar o gav Tirosthaj andar o Sidon po sudo avelamajloće nego tumenđe. 15 Vi tu-men manušalen andar o Kafarnaum!Zar dži ko nebo avena vazdine? Džiko Had haradona kaj si o tunjarikothaj e jag. 16 Pale godova phen-das e učenikonenđe: “Ko tumendečhol kan, mande čhol kan. Ko tu-men odbacisarel man odbacisaren, ako man odbacisarel odbacisarel okolesavo bičhaldaman.”

O Isus sikavel e učenikonen so si ma-jvažno

17 Kana e eftavardeš thaj dujučenikurja boldine pes bahtalephendine: “Gospode, čak vi ebilačhe duhurja pokorinpes angleamende ande ćiro alav!”* 18 A o Isusphendas lenđe: “Dikhlem e benđenđepoglavica sar perel sar e munja andaro nebo.† 19 Ake dijemtumen vlast teuštaven pe sapa thaj pe štipavcurja‡thaj pe sa e sila e dušmaješći§ thajkhanči či naškodila tumenđe. 20 Alina raduintumen kaj e bilačhe duhurjapokorinpe tumenđe, Ali raduintumenzbog godova kaj tumare alava siramome ande Devlešći knjiga andonebo.” *

O Isus objavisarel kaj o Dad sapredaisardas lešće ande vas

(Mt 11,25–27; 13,16–17)

21 Ande godova časo o Isus pherdobah ando Sveto Duho phendas: “Sla-viv tut, Dade, Gospodarine e nebošćethaj e phuvjaće, kaj garadan ćiročačipe katar okola save smatrin pesmudre thaj umne, a objavisardan eciknenđe.† Ej Dade! gajda tućesviđosajlo. 22 Mungro Dad sa dijasmanđ‡ thaj khonik či džanel ko sio Čhavo, nego samo o Dad; niti kosi o Dad_ osim o Čhavo osim okovakasće o Čhavo godova kamel te objav-isarel.” 23Askal boldape keučenikurjakana sas korkoro lenca thaj phen-das lenđe: “Blago e manušenđe savedićhen okova so tumare jakha dikhen!24 Phenav tumenđe: “But prorokurjathaj e carurja kamline te dićhen man,ali či dikhline man; thaj te ašunenman, ali či ašundine man!”

O Isus sikavel sar te zadobis večnotrajo

(Mt 22,34–40; Mk 12,28–31)25 Jekhvar uštilo jek sikavno e Mo-

jsiješće zakonestar thaj phučlas e Is-use te probiles: “Sikavneja, so trubulte ćerav te dav ando večno trajo?”

26 A vo phendas lešće: “So ramolando Mojsijesko zakono? So okotečitosardan?”

27 Askal o manuš phendas “Čumidee Gospode Devle ćire će saste ileja,ćire saste dušava, ćire saste snagasaćire saste gođasa, thaj volisar ćirepašutne sago kaj volis korkoro tut!”

28 Pe godova phendas lešće o Isus:“Lačhe phendan. Godova ćer thajavelatu večno traija.”

§ 10,13 Ande godoja kultura o them lelas pe peste e drze save ćerdinesas katar o kostrjet, savo si hrapavothaj nas udobno, thaj bešlinesas ando praho, gajda sikadinesas kaj si lenđe žao kaj grešisardine protiv oDel. * 10,17 Ovdje se “ime” odnosi na Isusovu moć i autoritet. Akate o alav odnosilpes pe Isuseskomoć thaj pe lesko autoriteto. † 10,18 O Isus koristisarel e usporedba te usporedil sar o Del pobedilase benđe dok lešće 72 učenikurja propovedinas ande gava. Odnosno, o beng pelo sar kana andar o neboe mulja pećel tele pe phuv. ‡ 10,19 Verovatno e sapa thaj e škorpijonurja sas metafora pale bilačheduhurja. § 10,19 Dušmano si o beng * 10,20 ODel ramosardas lenđe alava po popiso e građanengoando nebo, thaj godova značil kaj silen večno trajo. † 10,21 Akava odnosilpes pale okola savenmoždanaj but škole, ali si spremne te prihvatisaren e Isusesko sikaipe pe isto načino sago e cikne čhavra spremnočhon kan ke okola save paćan. ‡ 10,22 Akava stiho kana phenel kaj o dad dijales “sa značil vlast, sila,autoriteto … 10,27 5. Mojs 6,5 10,27 3. Mojs 19,18 § 10,29 Akava manuš kamlas te džanelkas vo trubul te volil, aver alavenca: “Kas trubujasas te smatril kaj si lesk pašutno thaj te volil les sagokorkoro pes?”

Luka 10:29 26 Luka 11:829 Ali vo lija te sikavelpe pravedno,

thaj phučla e Isuse: “A ko si mungropašutno?”§

30 A o Isus phendas: “Varesoskomanuš fuljelas andar o Jerusalimando gav savo akhardolas Jerihon.Thaj astardine les e razbojnikurja.Von čhudine lestar e drze, mardinelethaj đeletar. O manuš ačhilo tepašljol opaš mulo. 31 Slučajno godoledromesa naćhelas varesosko židovskorašaj, dikhlale thaj nakhlo gajda kajzaobiđisardale. 32 A gajda vi o lev-ito rašajesko pomoćniko: nakhlo ko-tar, dikhlale thaj nakhlo paše leste.33 Varesosko putniko Samaritanco*areslo dži leste, dikhlale, thaj sažal-isajlo pe lestevrama. 34 Avilo džileste thaj thoda e rane lešće e uljesathaj e molasa† thaj paćardalen. Thajčhutale pe piro magarco, Inđardaleande gostionica thaj pobrinisajlo paleleste. 35 Dethara o đes inkalda dujrupa,‡ dijalen e gostijoničarešće thajphendas: 'Le sama pe leste. Akoso majbut potrošisarel, poćinava tućekana boldavaman.'”

36 Askal o Isus phučlales: “Sophenes, savo katar akala ponašisajlosago pašutno prema okova saves as-tardine e razbojnikurja?”

37 A vo phendas: “Okova savo po-mognisarda lešće.”

Pe godova o Isus phendalešće: “Džathaj vi tu ćer gajda!”

Maj važno si te ašunas e Isusesko alav38 Dok von gajda putuinas majdur

prema o Jerusalemo, o Isus thaj eučenikurja dine ande varesosko gav.okote varesošći romnji alavesaMarta,primisardalen ando piro ćher. 39 Saslat phen savi bučholas Marija. Vojbešelas dži ke Gospodešće pungre thajašunelas o alav lesko. 40A e Marta sas

but zauzmime godolesa kaj posluži-las. Voj avili leste thaj phendas:“Gospode! zar či maris kaj mungriphen muklaman korkoro te posužis-arav? Phen laće te pomožisarel man.”41 A o Gospod phendas leće: “Marta,Marta! Na ha holji thaj uznemiritupale but godova, 42a samo jek si važnote ašunel o alav. A e Marija godovasvatisardas thaj godova či lava latar.

11Oučeniko phučel e Isuse te sikavel len

sar te molin pes(Mt 6,9–13; 7,7–11)

1 Kana o Isus jekhvar završisardase molitvava, nakhlo leste jek katare učenikurja thaj phendas lešće:“Gospode, sikavamen te molimensago kaj o Jovano savo bolelas sikadapire učenikonen.” 2 O Isus phendaslenđe: “Kana molintumen, phenen:“Dade amareja ando nebo! Neka

svetilpe ćiro alav*!Te avel o carstvo ćiro†!3 Mangro amaro deamen svako đes!4 Thaj jartosar amenđe e bezeha

amare, sago kaj amenjartosaras svakonešće kosagrešisarel protiv amende‡

thaj na de te peras ande kušnja!”5 'Thaj o Isus phendas lenđe: “Za-

mislisaren te džan ke tumaro drugariande opaš e rjat thaj phenen lešće:”Drugarina, demanudžile trinmangre.6Kaj avilomungro drugari dromestar,a naj man so te čhav anglaleste tehal!” 7 A okova andral phenel lešće:“Na dosadisar manđe! O vudar si većphandado, a e čhavrora simanca andokreveto thaj soven. Naštik uštav tedavtut.” 8 Phenav tumenđe: “Ako čini uštel te deles kaj si lesko drugari,

* 10,33 E samaritancurja sa strancurja savenmrzanas e židovurja. † 10,34 Ande godoja vrjama emolkoristilas pes te šlaver e rane sago ađes e raćija, a o ulje verovatno koristilas pes te sprečil e dezifakcija.‡ 10,35 Ande godoja vrjama duj denarja ili duj rupa sas duj dnevnice. * 11,2 akava teksto phenel tee Devlesko alav uzvisilpes. kaj e Devlesko alav si uzvisime † 11,2 Akava značil te buljol thaj te barjole Devlešći vladavina pe phuv ‡ 11,4 Akava teksto phenel te jardos sago kaj o Del jartosarel amenđee bezeha amare ili te jartosaras sago vo kaj jartosarel

Luka 11:9 27 Luka 11:25uštela te deles zbog godova kaj lešćedrugare naj ladžavo te avel uporno. §

9 Isto gajda phenav tumenđe:Manđen thaj delape tumenđe! Rodenthaj araćhena! Maren po vudar thajputrelape tumenđe! 10 Kaj kogodmanđel, primisarel. Ko rodel, araćhel.Ko marel po vudar, putrelapes lešće.”

11 Savo si maškar tumende dad:Kana o čhavro lesko manđel lestarmačho, te deles umesto mačho sap?12 Ili kana manđel angro, zar delalesškorpijono? 13 Ako tumen, vi ako senbilačhe, džanen te den lačhe darurjatumare čhavrenđe, kozom majbut tu-maro nebesko Dad dela Sveto Duhookolen save manđen lestar!”

E Isusešći sila avel katar o Del(Mt 12,22–30; Mk 3,22–27)

14 Jekhvar o Isus trada e benđesandar o manuš savo sas nemo. Kanainkljisto o beng, o nemo manušpočnisardas te ćerel svato. Thaj obut o them divisajlo. 15 A varesavelendar phendine: “Vo tradel e benđene Veelzevulešće silava,* savo si ebenđengo knezo. 16 A aver iskušisar-dine e Isuses gajda kaj rodenas lestarvaresosko znako andar o nebo kaj oDel bičhaldales.†

17Ali o Isus džangla lenđe gndimatathaj phendas lenđe: “Ako e manušaandar isto carstvo borin pes maškarpeste von uniština piro carstvo. Viako e familijaće članurja borinpes

maškar pende, uniština piri familija.18Ako si o beng‡ ande peste podelime,sar ačhela o carstvo lesko? A tumenphenen kaj me e Veelzevulešće silavatradav e benđen andar e manuša.19 Ako me e Veelzevulešće silava tra-dav e benđen andar e manuša, kašćesilava askal tumare učenikurja tradenlen§? Gajda von korkoro dokažina kajnajsen ando pravo. 20Ali akome e De-vlešće silava* tradav e benđen, čačesavilo tumende e Devlesko carstvo.”

O Isus si majzuralo katr o Beng21 O Isus još phendas: “Džikaj god

o zuralo manuš, lačhe naoružime,araćhel piro ćher, lesko barvalipe sisigurno. 22 Ali ako avel o majzuralolestar, svladil les thaj otmil lešće salesko oružije ande savo uzdilaspe, a opleno razdelisarel.”†

23 Zato ko naj manca protiv mandesi. Thaj komanca či ćidel, raspisarel.‡

Ako o manuš či ačhel e Devlesa obilačho duho boldel pes ande leste

(Mt 12,43–45)24 Askal o Isus phendas: “Kana o

bilačho duho inkljel andar o manuš,lutil pe puste thana§ thaj rodel pešćethan kaj šaj te odmorilpes. A kana čiaraćheles, phenel: “Boldavamanandemungro ćher, ando manuš andarsavo inkljistem.” 25 Thaj kana aresloo bilačho duho arakhlas e manušesavo si sago o čučo ćher, šlado thaj

§ 11,8 O Isus mothol akaj paramiči sar sikadasas kroz e slike sar o drugari či odbisardasas te pomožiltumenđe ako situmen bari potreba thaj zamolin lesmajbut drompalo pomoć. Pe isto način o Del či odbilate del tumen okova so si tumenđe potrebno ako uporno phučen les. Ako čak vi o drugari savo či volil tut,dela tut okova so trubul tut kana ustrajno molis les, kozom majbut o Del, savo si lačho dad thaj savovolil tut, delatut okova so trubul tut kana ustrajno molis les. * 11,15 o Veelzevul Veelzevul si averalav palo Sotona ili beng. Varekana ramolpes vi “Vaal-Zevuv”. Akava alav doslovno značil “gospodari emaćhengo”, so značil “vladari pe demonurja”. Akava si alav povezime e hohamne devlesa “Vaal-Zevuva”andar o Ekron (dik 2. Car 1,2, 3, 6). † 11,16 Gajda kamline te o Isus dokažil kaj si lesko autoriteto kataro Del. ‡ 11,18 o beng Ando original ramol “Sotona”. Ako o Sotona thaj e članurja lešće carstvošćeborin pes maškar pende lengo carstvo propadnila. § 11,19 čak vi e farizejenđe učeniku isto tradenase benđen * 11,20 Ando doslovno teksto ramol e Devlešće najesa (dik 2. Mojs 8,19) † 11,22 Akavaphenel palo Isus savo pobedisarel e benđes (Satanes) thaj lešće demonensago kaj si o Isus maj zuralomanuš savo lel savo len so pripadil e zurale manušesće. ‡ 11,23 či ćidel, raspisarel o Isus phenel kanaćiden pes e učenikurja save sledin les: “Kogot či navodil e themes te aven thaj sledin man, navodil lente džan majdur mandar.” § 11,24 puste thana Ando original ačhel ramome: “bi paješće than” savophenel pale “opustošime thana” kaj lutin e bilačhe duhurja.

Luka 11:26 28 Luka 11:36lačhardo. 26 Askal džal thaj lel pesaefta aver duhurja, majgore lestar, thajdel andre thaj okote nastanilpe. Pokrajo godole manušesće avela maj-gore nego kaj sas lešće po početko.”

Blagoslovime si okova savo si paći-valo e Devlešće

27 Dok o Isus godova phenelas,varesošći manušnji kaj sas maškar obut o them čutas muj: “Blagoslovimeo đi ćire dejako savo inđardatu thaj ečuča save pilan!” 28 O Isus phendas:“Još maj blagoslovime si okova savoašunel o alav e Devlesko thaj ačhelpaćivalo!”

O Isus si majbaro katar o Solomonthaj katar o Jona a o them či ašuneles

(Mt 12,38–-42)29 Sar o them sa majbut ćidelaspe

o Isus počnisarda te mothol lenđe:“Tumen manušalen save train andeakaja vrjama sen bilačhemanuša. Tu-men roden znako.* Ali aver znakoči delape tumenđe osim e čudurjasave o Del ćerdas palo Jona.† 30 Kajokova so sas e Jonasa sas znako emanušenđe save trainas ando gavsavo akhardolas Niniva‡ kaj o Delbičhaldales. Gajda okova so mancadogodilapes avela znako kaj man, eČhave e Manušesće, o Del bičhaldasakale themešće.”§ 31 * Po đes kanaavela e Devlesko sudo, e carica savi

dumut vladilas e južno pujava, saviakhardolas Saba, uštela thaj osudila emanušen save si ađes džud. Kaj dadu-ral avili te ašunel e care Solomonesavo sas zurale mudro, a akate sivareko maj baro vi katar o Solomon,a tu men čikamen te čhon kan leste!32Emanuša savemajsigo trainas andogav savo akhardolas Niniva, uštenapo đes kana avela e Devlesko sudothaj osudina e manušen save akanatrain. Kaj von pokaisajle kana o Jonapropovedilas, a ake, akate si varekomajbaro katar o Jona a tumen još čipokaisajle!”

E Isusesko sikavipe si svetlost emanušenđe

(Mt 6,22–23)33 O Isus majdur sikavelas: “Khonik

či del jag e lampa te čhola po garadothan, niti tale korpa, nego po čirako teokola kaj den andre dićhen o svetlo.†34 Ćiri jak si lampa ćire teloše. Kanasi ćiri jak sasti sasto ćiro telo si andosvetlost. Ali, ako si ćiri jak nasvali,ćiro telo si ande tama.‡ 35Zato lesamate okova so gndis kaj si ande tutesvetlost naj li tama. 36Ako si sasto ćirotelo osvetlime, thaj ni cara tam najande tute, askal sasto aveja prosvet-lome, sago kana e lampa pire svetlosaosvetlil tut.” §

* 11,29 Aver alavenca: “Kamen mandar te ćerav čudo sago dokazo kaj avilem katar o Del.” † 11,29O Jona sas proroko ando Purano savezo (dik Jona 1,7; 2,10; Mt 12,40). Pale trin đes inkljisto džudo andaro đi e bare mačhesko, sago kaj o Isus nakon trin đes inkljela andar o limori. ‡ 11,30 E manušasavenđe o Jona propovedilas sas zurale bilačhe. Trainas ando gav savo bučholas Niniva, savo sas glavnogav ande Asirija, thaj sas bare dušmaja e Izraelconenđe (dik Jona 3). § 11,30 Ando grčko originalnoramol: “Kaj sago kaj sas o Jona znako e Ninivljanenđe, gajda o Čhavo e Manušesko avava znako akalenaraštajošć.” * 11,31 E carica katar e Saba (ande ađes akhardo Jemen) putuilas prekal 1500 kilometrjate ašunel e Solomonešći mudrost. Trailas 1.000 brš majsigo katar o Kristo (dik 1. Car 10,1–13; 2. Dnev9,1–12). † 11,33 Retkurja 33-36 si metafora savjava o Isus phenel pale piro sikaipe sago palo “svetlo”pale savo kamel te lešće učenikurja čhon kan thaj delin averenca. Vo phenel pale manuša save či džanenili či prihvatisaren lesko sikaipe sago kaj si ando “tunjariko”. ‡ 11,34 Ando grčko: Stoga, ako si ćirijak sasti, sasto ćiro telo avela osvetlime e svetlosa. No ako ćiri jak naj sasti, sasto aveja ande tama. O grčkipridjev akate si prevedime palo “sasto” ujedno značil potpuno odanost e Devlešće thaj naj opteretime ebrigenca palo matrijalno. Aver alavenca: “E jak si sago e svetiljka e telošće. Te či previše vodin briga palematrijalno, jasno dićhena ando trajo, ali ako previše vodin briga pale lende tumaro vido avela zasenimethaj e tama pherela tumaro trajo.” § 11,36 O Isus phenel isto čačipe sago usporedba. Vo phenel palemanuša save si pherde čačipe sago kaj si von svetiljka savi zurale sijal.

Luka 11:37 29 Luka 11:51O Isus opomenil e vođen save si

pobožne samo avrjal(Mt 23,1–36)

37Kanao Isus dija gata o svato, aviloleste varesavo farisejo thaj akhardales ande piro ćher te hal. Vo dija an-dre thaj lijas than pale sinija. 38 Kanagodova dikhlas o farisejo, začudis-ajlo kaj o Isus bešlo pale sinija ma-jsigo nego so thodas pire vas sago kajtrubujas prema e židovengo običajo.*39 A o Gospod phendas lešće: “Tu-men e fariseja gadići trudintumen tethoven tumare tahtaja thaj e čareavrjal, a pheredinelen e pohlepavathaj e bilačhipeja. 40 Bi gođavalen!Naj li o Del okova kaj stvorisardase manušes thaj pindžarel les andralsago vi avrjal?† 41 Zato den okova sosi andral, andar e tahtaja thaj andar ečare so handžvale inćaren samo paletumende, okolenđe savenđe si majpotrebno sago milostinja thaj sasteavena čiste andral thaj vi avrjal.”

42 Ali jao tumenđe, farisejalen! Kajden deš posto e Devlešće katar sa ezačinurja thaj katar o povrće‡ a čimarin pale pravda e manušenđi thajpale ljubav e Devlešći so si maj važno.Trubun te den deš posto ali či tromante zanemarin akava so si maj važno.”43 Jao tumenđe farisejalen! Kaj volinte bešen pe počasne thana ande sina-goge, thaj te e manuša pozdravin tu-menpherdepoštuipe prema tumendepe javne thana.

44 Jao tumenđe farisejalen kaj sensago e limorja, save naj obeležime, pesave e manuša phirena a či džanenkaj si okote o limori thaj postaisarenduhovno melale!”§

45 Askal varesosko katar e sikavnee Mojsiješće zakonestar phendas e Is-usešće: “Sikavneja, dok gajda phenes,vi amen vređos.”

46 A o Isus phendas: “Jao vi tu-menđe, sikavnalen e Mojsiješće za-konestar! Kaj čhon pe manuša opharipe gajda kaj den len pravilo savenaštik te inđaren a korkoro ni e najesači kamen temrdnon te pomožin lenđete inđaren godova pharipe.”

47 Jao tumenđe! Kaj vazden e pro-rokonenđe spomenikurja, a tumarepradada mudardinelen. 48 Godolesakaj či train so e prorokurja sikave-nas svedočin kaj odobrin okova soćerdine tumare pradada: von mu-dardinelen, a tumen spomenikurjavazden lenđe!* 49 Zato vi o Delmudro phendas: “Bičhalava lende eprorokonen thaj e apostolen. Vare-saven mudarena a varesaven progo-nina. 50 Zato tumaro naraštaj smatri-lapes došalo palo rat kaj sas čhordoe prorokonengo katar o postanko ethemesko, 51 katar o rat e prvo dži kepaluno prorokosko, e Aveljesko dži korat e Zaharijasko,† savo sas mudardomaškar o žrtveniko thaj o svetište.”Ej phenav tumenđe, kaj rodelape oračuno katar akaj generacija tumaro

* 11,38 E Jevreja sas pravilo te e manuša thoven pire vas đi ke khuvja te aven obredno čiste anglo Del.† 11,40 O Isus koristil te phučel akava te ukoril e farisejen kaj či hačaren kaj si okova so si ande lenđeile zurale važno. ‡ 11,42 e začinurja thaj katar o povrće Ando originalno teksto ačhel ramome: “Enana thaj katar e ruta thaj katar svako vrstako povrće.” § 11,44 Kana e Židovurja phirenas prekale limorja, postanisardinesas obredno nečiste ili aver alavenca či avilinesas majbut svete. Akala limorjasave nas označime prouzročinas te von godova slučajno postanin. * 11,48 O Isus koril e farisejenthaj e sikavnen e Mojsiješće zakonestar. Von džanen palo mudaripe e prorokonen, ali či osudin pirepradada godova kaj mudarenas len. Aver alavenca: “Gajda kaj umesto te osudin len, tumen potvrdisarenthaj slažintumen lenca”. † 11,51 O Avelj sas prvo manuš savo sas mudardo ando Purano zaveto (1.Mojs 4,1–16), a o Zaharija sas zadnjo manuš savo sas mudardo ando Purano zaveto (2. Dnev 24,20–22).‡ 11,51 Jedine prorokurja saven poštuin si e mule prorokurja! Baš sago lenđe pradada či čhonas kanke prorokurja ando purano Zaveto, gajda vi akala fariseja thaj e sikavne e Mojsiješće zakonestar či čhonkan ko Isus thaj čikamen te čhon kan ke apostolja saven o Isus bičhalel. E Devlesko strpljenje okončilapes thaj vo konačno sudila e Izraelošće pa le sa e brša save odbacisardine lešći poruka.

Luka 11:52 30 Luka 12:16naraštaj avela odgovorno pale godovarat savo sas čhordo!”‡

52 Jao tumenđe, sikavnalen e Mo-jsiješće zakonestar! Kaj line e ćija odžanglipe pale Devlesko carstvo thajgaradine katar e manuša.§ Korkoro čiden andre ando carstvo, a či mućen teden andre okola kaj kamen te den.”

53 Kana o Isus inkljisto okotar, esikavne e Mojsiješće zakonestar thaje fariseja počnisardine zurale te hol-javon pe leste thaj navalisardine peleste te phučenles but vareso. 54 Vondićhenas te astaren les ande varesavopogrešno alav sar optužisardinesasles.

12O Isus sikavel pire učenikonen te na

aven dvolične(Mt 10,26–27)

1 Askal ćida pes majbut miljemanuša, gajda kaj jek avrešćeuštavenas e pungre. Ali o Isus prvophendas pire učenikonenđe: “Lentumen sama kaj o farisejsko licemerjebuljol sago o kvasco savo šukljarelsasto humer. 2 Kaj avel e vrjamakana sa so si garado avela arakhadothaj sa so si tajno ašundola anglesavorende.* 3 Zato, sa so phendineande tama ašundola po svetlo thaj saso phendine varekašće po kan andesobe katar e krovurja propovedilape.”

Na daran kaj sen dragocene e De-vlešće

(Mt 10,28–33; 12,31–32; Mk 3,28–29)4 O Isus nastavisardas: “Phenav tu-

menđemungre drugarenđe: na darankatar okola save šaj te mudaren samoo telo, a pale godova naštik ćerentumenđe khanči. 5 Ali phenava tu-menđe kastar trubun te daran: darankatar o Del savo, šaj lel o trajo thaj

askal čhudel les ando pakao. Lestardaran!

6 Pa či li bićinenpe pandž čirikljapale samo duj lovora? Pa palem nijećhe lendar o Del či bistrel. 7 Atumenđe si svako bal po šoro đinado.†Zato na daran! Kaj sen e Devlešće majvredne nego but e čiriklja!”

Trubul te priznaisaras e Isuses anglothem

(Mt 10,32–-33; 12,32; 10,19–-20)8Ko akate pephuv anglo thempriz-

najil kaj pripadil manđe, pale lesteme o Čhavo e Manušesko phenava,angle anđelja e Devlešće kaj pripadilmanđe. 9 Ali okova savo odreknilpemandar angle manuša akate pe phuv,gajda vi me odreknivaman lestar an-gle anđelurja e Devlešće. 10 Aliphenav tumenđe ko god mothol alavprotiv mande o Čhavo e Manušesko,jartolape lešće. Ali okolešće ko vređol(hulil)‡ po Sveto Duho, či jartolapelešće.

11 A kana anena tumen po sudothaj ande sinagoge, angle poglavarjathaj angle vlast, na vodin briga sophenena te branin tumen! 12 Kaj oSveto Duho ande godova časo sikavelatumen so te phenen.”

O Isus sikavel te či avas pohlepne13 Vareko maškar o them phen-

das lešće: “Sikavneja, phen mungrephralešće te podelil manca so muklasamenđe amaro dad.”

14 Pe godova o Isus phendas lešće:“Manuša, ko čhuta man te avav tu-maro sudco ili delivmaškar tumende?15 Askal phendas savorenđe: “Lentu-men majdur katar svako pohlepa, kajo čačo trajo či avel katar okova sositumen.”

16 Askal o Isus phendas lenđeakaja prispodoba: “Varesave barvale

§ 11,52 O Isus phenel pale Devlesko čačipe sago kaj si ando ćher ande savo e učenikurja čikamen te denandre, ali či mućen ni averenđe te avelen e ćija te den andre. Akava značil kaj e sikavne či pindžarenčačes e Devles, ali sprečin vi averenđe te pindžaren les. * 12,2 Aver alavenca: “Na aven sago kajsi von, kaj anglo Del avela sa putardo so akana e manuša garaven. E manuša po krajo džanena sa so kogaradas.” † 12,7 Šaj te pouzdimen ando Del. Kaj vo džanel majbut nego so amen džanas. Či džanas nikozom bal po šoro siamen, ali o Del džanel još vi majbut katar godova. ‡ 12,10 hulil po Sveto Duhosago primer dik ando Mt 12,31–32; Lk 11,15.

Luka 12:17 31 Luka 12:36manušesće but bijanda e phuv 17 thajačhilo te gndil ande peste: “So tećerav? Kaj najman kaj te čhav saakava so bijanda manđe e phuv.”18 Thaj phendas: “Ake so ćerava! Har-avava mungre žitnice thaj vazdavamajbare thaj okote čhava sa mungrođiv thaj mungro lačhipe. 19 Askalphenava korkoromanđe ake situ andezalihe but lačhipe pale but e brškaj aven. Dušo mungrije, akanaodmoritu, ha, pi thaj veselitu!” 20 Alio Del phendas lešće: “Bigođavereja!Već arjat mereja!§ A sa so ćidan,kasko avela? 21Gajda avela okojeja kajćidel pešće barvalipe, a či ćidel bar-valipe savo si vredno ande Devlešćejakha.”

O Del del okolenđe save paćan okovaso si lenđe potrebno

(Mt 6,25–34)22 Askal o Isus phendas pire

učenikonenđe: “Zato phenav tu-menđe: na han holji palo trajo:so hana; ni palo telo so dena petumende. 23 Kaj o trajo si maj vrednokatar o habe, a o telo katar e drze.*24 Dićhen pe gavranurja!† Či sadinniti ćiden, najlen spremište ni žitnice,a palem o Del pravarelen. Kozomsen tumen majvredne nego e čiriklja!25 A ko tumendar šaj e brigenca telunđarel piro trajo samo pale jekđes? 26 Dakle, ako tumen naštikćeren ni okova so si maj cara, sostaraskal stalno han holji pale sa aver?27 Dićhen e poljske luluđa sar barjon!

Niti trudinpe, niti štrikon pešće drze.A palem, phenav tumenđe: “Kajni o caro Solomon ande pire kuč edrze nas majl lčhardo katar ni jeklendar. 28 Ako o Del del pe poljskočar gajda šukar drze, savi ađes si, aveć thejara čhudelpes ando bov tephabol, kozom majbut dela pe tumenšukar drze. Tumen cara paćivalen!29 Zato vi tumen: na samo gndisarenpe godova dali situmen dosta te hanthaj te pijen. Na uznemirin tumenzbog godova! 30 Sa godova roden emanuša save či pindžaren e Devles.Tumaro nebesko Dad džanel kaj sagodova trubul tumen. 31 Nego rodeno carstvo e Devlesko,‡ a godova sanadodajla pe tumenđe!”

32 Na dara mungro cikno stado!§Kaj si e volja tumare Dadešći te deltumen o carstvo.

33 Bićinen okova so si tumen thaje love den e čorenđe! Gajda ćidenatumenđe trjaste save či phurjon thajblago savo či propadnila, večno blagosavo si ando nebo kaj o čor či avelthaj kaj o moljco či halales. 34 Kajphenav tumenđe, kaj si tumaro bar-valipe, okote avela vi tumaro ilo.”

O Isus mothol pale godova kaj palemboldelapes pe phuv

(Mt 24,45–51)35 O Isus phendas lenđe vi akava:

“Aven spremne te služin* thaj tumaresvetiljke neka phabon. 36 Aven sagookola kaj ažućaren pire gospodarekana boldelpes andar e svaturja te

§ 12,20 Ando original ačhel ramome: “Već arjat ćiri duša mandelpe tutar” a duša odnosilpes pemanušesko trajo. Aver alavenca: “Arjat merja!” * 12,23 Budući kaj o Del dijatumen tumaro trajothaj vi tumaro telo, sigurno šaj paćan lešće kaj dela tumen vi okova so si tumenđe potrebno palo trajo.

† 12,24 Okola save čhonas kan ko Isus smatrinas kaj si e gavranurja beskorisne pošto e Židovurjanaštik hanas akaja vrsta čirikljen. ‡ 12,31 roden o carstvo e Devlesko Akava značil “usredotočintumen pe lesko carstvo” ili “zurales čeznin pale lesko carstvo”. § 12,32 stadona cikneja O Isus pireučenikonen akharel stado. Stado si grupa ili čopori bakhre ili buznja pale save e čobanurja vodin e briga.Sago kaj e čobanurja vodil e briga pale pire bakhre, gajda o Del vodil briga pale e Isusešće učenikurja.Aver alavenca, “Na vodin briga. Vi ako najtumen but džene thaj sen slabe, sago o cikno stado bakhrora,tumare nebešćeDadešće sviđosajlo temućel tumen te train ande lesko carstvo.” * 12,35 Ando originalramol: “Neka tumare lundže drze aven zategnime pale tumari haravlji. “E manuša inđarenas pe pestelundže haljine. Thaj phandenas pes len e haravljenca te e haljine či smeton lenđe dok ćerenas bući. Averalavenca: “phanden tumare haljine e haravljenca gajda te aven spremne te služin” Ili aven lačharde thajspremne te služin.”

Luka 12:37 32 Luka 12:56odma putren lešće čim aresel thajmarel po vudar, 37 Blago o kole slugo-nenđe saven o gospodari, kana avela,araćhel džungade! Čačes phenav tu-menđe, kaj korkoro o gospodari čho-lalen pale sinija te bešen, thaj čholape peste o kecelko, te poslužil len. 38Ogospodari šaj te boldel pes ande opaše rjat ili ande zora a blago e slugenđesaven o gospodari araćhela kaj si jošdžungate thaj ažućaren les.

39 Ali akava džanen: kana džan-glasas o domaćino ande savi vrjamaavela o čor, či muklasas te del andelesko ćher. 40 Vi tumen uvek avenspremne kaj me o Čhavo eManušeskoavava kana či nadina tumen.”

Okola save paćan trubun te ćeren eDevlešći volja

41 Pe godova o Petar phendas:“Gospode, phenes li godoja us-poredba samo pale amende ili vipale savorende?” 42 A o GospodIsus phendas: “Ko si okova vernothaj razumno upravniko saves oGospod čhola te vladil pe leše slugethaj te delen habe ande pravovrjama? 43 Blago okole slugašćesaves o gospodari kana boldelape,araćhel kaj gajda ćerel. 44 Čačes,phenav tumenđe, o gospodari čholagodole slugone te upravljil lešćesaste barvalipeja.” 45 Ali ako godovasluga phenel ande piro ilo: “Mungrogospodari či avela gajda sigo” thajačhel te marel e slugonen thaj esluškinjen, te hal, te pijel thaj tematol, 46 avela o gospodari godoleslugasko ando đes savo či nadilapesthaj ando časo savi či ni slutil; strogokaznilales gajda kaj čhinela les pekotora te delil e sudbina okolencasave či paćan.” 47 O sluga savopindžarel e volja pire gospodarišći,

a khanči či ćerdas te pripremil pespale vrjama kana boldela pes leskogospodari, avela strogo kaznime.48 A okova sluga kaj či džanglas egospodarešće volja, a ćerda varesokaj zaslužisarel e kazna, cara avelamardo. A katar okola kašće but dijaslendar majbut vi rodela. Okolestarkasće si but poverime lestar but virodela pes.”

Zbog o paćipe ando Isus avela razdor(Mt 10,34–36)

49 “Askal o Isus phendas: “Meavilem te čhudav e jak e sudošći pephuv! Sar volisardemas te već počnis-ardas te phabol! 50 Ali majsigo trubulte pretrpiv e muke thaj o smrto, zu-rales si manđe pharo dok godova čiavel gata!† 51Gndisarenkajmeavilemte anavmiro pe phuvmaškar o them?Nisar. Avilem te anav razdor. 52 Kajkatar akana e familije rspin pes: trindžene avena pe mungri rig, a averduj protiv ili duj pe mungri rig a trinprotiv mande. 53O čhavo avela protivo dad thaj o dad protiv o čhavo, e dejprotiv e čhej, thaj e čhej protiv e dej, esokra protiv piri bori thaj e bori protive sokra.”

O Isus sikavel kaj trubun tepindžaren lešće znakurja

(Mt 16,2–3; 5,25–26)54 A e bute themešće o Isus phen-

das: “Kana dićhen kaj o kalo oblakolelpes katar o more po zapado, odmaphenen: Dela o bršnd!” Thaj gajdasi. 55Kana dićhen kaj phurdel e bavlalkatar e pustinja po jugo, phenen;“Avela tati vrjama”, thaj gajda avela.56 Licemerja!‡ Džanen te prosud-isaren o izgled e nebosko thaj ephuvjako. Sar askal či pinđarenmungre znakurja save trubuinesas tepindžaren!”§

† 12,50 Ando original teksto ramol: “E boldimasa trubul te bolaman.” Akate o boldipe značil pe okovaso o Isus trubul te trpil. Sago kaj o paj učharel e manušes kana bolel pes, gajda e patnja učharela e Isuse.12,53 Mih 7,6 ‡ 12,56 Licemerja Godola manuša sas dovoljno gođaver te pindžaren e znakurja kaj

avel o bršnd ili e tati vrjama. Ali odbisardine te priznajin kaj si e Isusešće čudurja znakurja save sikavenkaj si vo okova saves o Del bičhaldas te spasil e themes. § 12,56 Aver alavenca: “Dakle, sigurnotrubuinesas te haćaren so značil okova so o Del ćerdas kroz mande akala đesa!”

Luka 12:57 33 Luka 13:1957 Tumen korkoro trubuinesas te

pindžaren so si ispravno!” 58 Sagovi ako vareko prl tumen zbog o dugosavo či poćindine thaj kamel te in-đarel tumen po sudo, još dromesaden sa tumendar te nagodbasa rešintumen lestar, te či inkalel tut anglosudo. O sudco delatut ko stražari,a o stražari čhudelatu ande tamnica.59Phenav tuće: 'Či inkljeja okotar dokči poćines dži ke posljedno lovoro.'” *

13O Isus sikavel kaj trubul te pokaimen

pale amare bezeha1 Askal aviline varesave manuša

thaj phendine e Isusešće kaj o Pi-lato savo sas rimsko upravniko di-jas naredba te mudarenpes varesavemanuša andar e Galileja. Thaj sasmudarde ando jerusalimsko Hramodok anenas e žrtve. 2 O Isus phen-das lenđe: “Dali si godova dokazkaj godola Galilejcurja save nastradis-ardine sas majbut bezehale kataraver Galilejcurja. 3 Nisar! Phenavtumenđe: vi tumen gajda avenaduhovno hasarde ako či obratintu-men ko Del! 4 Ili gndin kaj okoladešuohto, pe save haradili e Siloam-sko kula thaj mudardalen sas ma-jbut bezehale katar sa e manuša savetrainas ando Jerusalim? 5 Nisar!Phenav tumenđe: vi tumen gajdaavena duhovnohasarde ako či obratintumen ko Del.”

O Isus kroz e usporedba sikavel kaj siamen još cara vrjama te pokajime

6 Askal o Isus phendas lenđe akajaprispodoba: “Varesošće manušesas zasadime smokva ande leskovinograd. Avilo o manuš te dićheldali bijandas plodo, ali či arakhlalespe smokva plodo 7 Zato phendase vinogradarešće: “Ake već trinbrš avav thaj rodav plodo pe akajasmokva thaj či arakhav. Čhinlat. Sostar te crpil e phuv?”8 A o vinogradari phendas lešće:

“Gospodarina, mukla još akava brš,a me hanavava oko late thaj čhavaoko late o štalsko gunoj. 9Možda ipakpe okova brš bijanel. A ako či bijanelaskal čhinejalat.”

O Isus sastarel ando savato10 Jek savato dok o Isus sikave-

las ande jek sinagoga. 11 Okote sasvaresavi manušnji savi dešuohto bršsas grbavo thaj naštik uspravilas pes.Ande late sas o bilačho duho savoćerelas te avel nasvali 12 Kana o Isusdikhlala, akhardala peste thaj phen-das: “Manušnjije, oslobodime sankatar ćiro nasvalipe!” 13 Thaj čhutapire vas pe late, a voj odma ispravisajlithaj počnisarda te slavil e Devle.

14 A okova savo sas vođa andesinagoga holjajlo kaj o Isus sastar-das ando savato, thaj phendas e the-mešće: “Šov si đes ando kurko kanatrubul te ćerelpes bući! Ande godolađesa aven thaj saston, a na ande sa-vatosko đes!” 15O Gospod askal phen-das lešće: “Licemerne! Vi tumenćeren bući savatone. Zar či svako tu-mendar savatone odrešil pire guruveili magarco katar e jasle, thaj inđare-les po paj te napoiles? 16 Naj li vi vojčhej andar e Avraamesko plemeno,savja o Sotona phangla već dešuohtobrš, či li trubujasas vi lat o Del teodrešil katar godova nasvalipe savosi laće okurja ande savatosko đes?”17 Pe godova sa lešće protivnikurjaladžajle, a sa aver raduisajle e šukardelenđe save o Isus ćerdas.

E Devlesko carstvo barjol sago egorušicako zrno thaj buljol sago o kvasco

(Mt 13,31–33; Mk 4,30–32)18 Pale godova o Isus phendas:

“Sova si slično o carstvo e Devlesko?Sova te usporedisarav les? 19 Sličnosi e gorušicaće zrnosa savo si zu-rale cikno, kana o manuš lel les thajčhudeles ande piri bar. Barjol thajćerdol ando kaš thaj e čiriklja ći-den pes thaj ćeren gnjezdurja ande

* 12,59 O Isus e themešće phendas akaja prispodoba te upozoril len kaj moraš te pomirinpes e Devlesamajsigo nego so avel e vrjama te osudilen.

Luka 13:20 34 Luka 14:3lešće ranja.” 20Thaj palem phučlalen:“Sova te usporedisarav o Carstvo eDevlesko? 21 Vo si sago kana emanušnji lel o kvasco thaj šukljarelesande bari količina * aro dok sa čišukljol.”

O Isus sikavel kaj si phare te den andocarstvo e Devlesko

22 Gajda o Isus naćhelas kroz egava thaj e varošice, sikavelas thajputuilas ando Jerusalim. 23 Askalvareko phendas lešće: “Gospode, dalisi cara okola kaj spasinpe?” A oIsus phendas lenđe: 24 “O vudar enebosko si usko. Trudintumen teden andre kroz leste, kaj phenav tu-menđe, but rodena te den kroz leste,ali naštik dena.” 25 Kana o gospo-dari e ćheresko zaključil o vudar avelaprekasno. Askal ačhena avri marenapo vudar thaj phenena: 'Gospode,putar amenđe!' Vo phenela tumenđe:'Či džanav tumen ko sen.'

26 Askal počnina te phenen: 'Paamen tusa halam thaj pilam, a tusikavejas pe amere sokača!' 27 A vophenela tumenđe: 'Phenav tumenđe:či džanav ko sen.† Džantar mandarsavora save nepravda ćeren!'

28 Okote rovena thaj škripina edandenca kaj avena gajda holjarikekana dićhena e Avraame, e Isako, eJakove thaj sa e prorokonen andocarstvo e Devlesko, a tumen avenačhudine avri. 29 Askal avela o but othem katar o istok thaj katar o za-pad, katar o severo thaj katar o jugothaj bešena pale sinija ando carstvo eDevlesko.‡ 30 Thaj dik, okola save siakana prve askal avena pe poslednjo

than, a okolen save akate smatrin kajsi poslednje avena majbare.Ӥ

E Isusešće si phare palo Jerusalim(Mt 23,37–39)

31 Ande godova časo aviline vare-save fariseja thaj phendine e Isusešće:“Inklji thaj džatar akatar, kaj o caroIrod kamel te mudarel tut.”

32 A o Isus phendas lenđe: “Džanthaj phenen godole lisicaće:* 'Ake,tradav e demonen thaj sastarav ađesthaj thejara, thaj trito đes avava gata.33 Ali ađes, thejara thaj overtharamoraš te nastaviv o drom kaj valda eprorokurja naštik aven mudarde avr-jalo Jerusalim.” 34 Manušalen andaro Jerusalim, tumen save mudaren eprorokonen thaj barenca čhuden tu-men ande okola saven o Del bičhal-das! Kozom drom lijem te štitiv ečhavren tumaren sago kaj e khanjipire pujoren tale pire phaka a tumenči kamline! 35Ake akana, tumaro ćheravelo pusto!† Thaj phenav tumenđe,či dićhenaman dok či avel o časo kanaphenena: 'Blagoslovime o kova savoavel ando alav e Gospodesko!'”‡

14O Isus palem sastarel ando savato

1 Jek savato avilo o Isus ando ćherke jek vođa e farisejengo te hal lesa.Okola save sas okote lačhe lenas samape leste so ćerela. 2 Kaj pojavisajloanglo Isus varesavo manuš savo sasnasvalo gajda kaj sas les paj thajšuljolas lestar. 3 Pe godova o Isus

* 13,21 Ando original ačhel ramome “trin mere” save si varekaj katar 40 kile. † 13,27 či džanav kosen Aver alavenca: “Najsen mungre drugarja niti mungri familija thaj najsen akharde pe mungri gozba.”‡ 13,29 But e židovurja save pretpostavin kaj si deo e Devlešće carstvosko či avena ande leste. A butokola save naj židovurja andar sa e krajurja e themešće avena uključime andeDevlesko carstvo § 13,30Ando originalno teksto ramol: “Okola save si prve avena palune, a e palune avena prve.” Te aves “prvo”prestavil važnost ili čast. Aver alavenca: “Avela majvažno … avela majcara važno”, ili: “O Del počastila …o Del ladžarela”. * 13,32 lisicaće: Sago e lisice, o Irod sas lukavo thaj štetočina, ali vi kukavica thajbeznačajno. † 13,35 O Jerusalimsko them odbacisardas e Isuse sago e Mesija. O Del akana odbacil lenthajmajbut či štitila len. Maj posle e rimsko vojska uništisardas o Jerusalim (70 brš palo Hristo.) 13,35Ps 118,26 ‡ 13,35 O Isus palem boldela pes pe phuv. Askal o them andar o Jerusalim pindžarena kajsi vo o Mesija.

Luka 14:4 35 Luka 14:24phučla e sikavne e Mojsiješće zakon-estar thaj e farizejen: “Dali si muk-lino prema e Mojsijesko zakono tesavatone sastarelpes omanuš ili naj?”4 A von khanči či phendine. Askal oIsus čhuta pire vas po nasvalo manuš,sastardale thaj phendas lešće kaj šajdžaltar. 5 A o Isus phendas: “Kotumendar savatone či ćerel bući? Akovarekašće tumendar o čhavro ili obiko perel ande haing, zar či odmainkalena les?” 6 Pe godova naslen sote phenen.

O Isus sikavel te avas ponizne7 Kana o Isus dikhlas sar okola

kaj si akharde pe gozba len pešćeprve thana te bešen, phendas lenđee prispodoba: 8 Kana vareko akhareltut pe svaturja, na beš po prvo thankaj so ako si akhardo vareko ko simajvažno tutar? 9 Te či o domaćinosavo akhardas tut thaj vi les phenelatuće: “Ušti thaj de o than okolemanušesće.” Askal ladžavoja, uštejathaj bešeja po paluno than.

10 Nego kana vareko akhareltutdža thaj beš pe paluno than, thajkana avela okova kaj akhardatut, tephenel tuće, drugarina pripremisar-dem tućemajlačho than!” Askal avejapočastime angle sa save si akharde.11 Kaj svako ko korkoro pes uzvisis-arel, avela ponizime, a ko korkoro pesponizil, avela uzvisime.”

12 A askal o Isus boldapes ko do-maćino thaj phendas lešće: “Kanaćeres habe ili večera, na akhar ćiredrugaren, ni ćire phralen, ni ćirefamilija, ni ćire barvale komšijen, teči vi von možda tut akhardinesasthaj pe akava način boldasas tuće.13 Nego kana ćeres gozba akhar ečoren, sakaten, banđen, thaj koren.14 Kaj len naj sova te bolden tuće.Gajda aveja blagoslovime kaj o Del

pale godova nagradila tut kana vouskrsnila e pravedne manušen andare mule.”

O Isus phenel pale bari gozba andeDevlesko carstvo

(Mt 22,1–14)15 Kana godova ašunda jek katar

e manuša pale sinija, phendas e Is-usešće: “Blago okolešće savo halaando carstvo e Devlesko!”

16 A o Isus phendas lešće: “Vare-sosko manuš ćerda bari večera thajakhardas e but e themes. 17 Kanae večera sas gata, bičhalda e slugate phenel e gostonenđe: 'Sa si gata.Aven!' 18 A von jek pale avreste tephendine kaj naštik te aven. Prvophendas lešće: 'Ćindem njiva thajtrubul te džav te dikhavla. Mo-livtu, jartosar man ke godova manuš.'19Aver phendas: 'Ćindem deš guruva,thaj trubul te džav te isprobiv lendali si lačhe. Molivtu, jartosar manke godova muš.' 20 O trito phendas:'Upravo ženisajlem thaj zato naštik teavav.'*

21 O sluga boldape thaj javisardagodole domaćinešće. Askal o do-maćino holjajlo, thaj phendas e slu-gašće: 'Inklji brzo pe sokača e gavešćethaj an akaring e čoren, sakaten, ko-ren thaj e banđen.' 22 Kana o slugagajda ćerdas, javisardas e Gospo-darešće: “Gospodarina, ćerdo si sophendan thaj još si than.” 23O gospo-dari phendas e slugašće: 'Inklji pedroma avrajl o gav thaj trade lente aven te pherdol mungro ćherethemesa. 24 Kaj phenav tumenđe:Ni jek katar okola manuša save sasmajsigo akharde či hana ni zalogajokatar e gozba savi ćerdem.'”

* 14,20 Godola manuša save sas akharde pe gozba uvredisardine e caro. Pale gozba sas već dumutobavestime, a akana kana avili e vrjama te aven, von izmišljin hohavne thaj smešće razlogurja. Sostarvareko ćindasas e njiva savi nikada či ni dikhlas ili ćindasas e guruven save či pregledisardas, ili trubujasassasti vrjama te ačhel ćhere te avel pire romnjasa? Inćaren piro imetko thaj piri familija sago kaj simajvažno katar o gospodari. O Isus upozorisardas kaj e love, imanje, familija nikada či trubuinesas teaven maj važne katar o Del (dik o retko 25-33 tele).

Luka 14:25 36 Luka 15:7E manuša trubun te aven potpuno

predaime e Isusešće(Mt 10,37–38; 5,13; Mk 9,50)

25 E Isuseja putuilas o silno them.O Isus boldape thaj phendas lenđe:26 “Ako vareko kamel te avel mungroučeniko, moraš te volil man ma-jbut† nego pire dade, deja, romnja,čhavren, phejen, phralen, pa majbutvi katar piro trajo. Inače naštik avelmungro učeniko! 27 Ko či lel pirotrušul thaj či džal pale mande, naštikavel mungro učeniko!”‡ 28Kaj khoniktumendar, kana kamel te sagradil ekula, či prvo bešel thaj proračunil etroškurja te dićhel dali sile sova tezavršil.§ 29 Inače šaj dogodisajlo saslešće te uspil samo te čhol o temeljithaj naj les dosta love te završil, aaskal savora save godova dikhlinesasmardinesa muj lestar 30 thaj phenen:'Akava manuš počnisarda te gradis-arel a naštik završil!'

31 Ili savo caro teljardasas ando ratoaver caronenca a te majsigo či bešelthaj gndil dali šaj pire deš milje vo-jnikonenca te svladil okoles savo avelpe leste pire biš milje vojnikonenca?32Ako procenil kaj naštik svadina len,bičhalela pire manušen te rodenmirodok si lenđe protivnikurja još dur podrom. 33Zato khonikal naštik postanilmungro učeniko savo či mućel sa sosiles zbog mande.”*

E Isusešće učenikurja si korisne sagoo lon

(Mt 5,13; Mk 9,50)34 “Askal o Isus još phendas lenđe:

“O lon si lačho. Ali ako o lon najlondo, sova askal lonđarelape? 35 Obilondo lon naj lačho ni pale phuv, nipalo gnoište, nego samo te čhudelpes.Putren tumare kan te šaj ašunen!”

15Prispodoba pale hasardi bakhri(Mt 18,12–14)

1 Oko o Isus ćididinepes but ecarenikurja thaj e bare bezehalemanuša te ašunenles sar sikavel.2 Zato e fariseja thaj sikavne eMojsiješće zakonestar mrmljinas:“Družilpes e bezehalenca thaj još čakvi hal lenca!”*

3 Pe godova o Isus phendas lenđeakaja prispodoba: 4Ko tumendar, akosiles šel bakhre thaj hasarel jećhe čimućela okolen injavardeš thaj injaande divljina,† thaj či đelosas terodel godole jećhe dok či araćhelles? 5 A kana araćhel les, pherdobah čhol les pe dume 6 thaj boldel lesćhere thaj čim aresel ćhere akharelpire komšijen thaj pe drugaren thajphenel lenđe: “Raduintumen manca!Arakhlem mungre hasarde bakhes.”7 Phenav tumenđe, gajda savora andonebo avenamaj bahtale pale jek beze-halo manuš savo obratilpe e Devlešće

† 14,26 Ando originalno teksto ačhel ramome: “Ako vareko avel mande thaj či mrzal pire dades …naštik avel mungro učeniko”. Akate si “mrzal” preuveličime pale majcikni ljubav savi e manuša trubunte sikavem e manušenće osim e Isusešće . ‡ 14,27 Akaja metafora značil kaj moraš te pokorinpese Devlešće thaj te aven spremne te patin pe bilo savo način te avilinesasa e Isusešće učenikurja. Sagokaj e manuša andar o rimo često tradenas e manušen te inđaren pire trušula maj sigo nego so sas čačerazapnime sago znako kaj pokaisajle. O Isus či gndil kaj svako hrišćanino trubul te avel razapnime.E manuša andar o rimo često tradenas e manušen te inđaren pire vlastite trušula maj sigo nego sorazapnisardine len sago o oznako kaj pokorisajle ando rimo. § 14,28 Aver alavenca: “na teljarenpale mande dok či utvrdin kozommola tumen”. * 14,33 Lačhe si kana vareko želil te avel e Isuseskoučeniko, ali ako vareko pokušil te sledil e Isuse a te či inđarel piro trušul thaj odreknilpes katar sa so siles,postanil beskorisno sago okova savo kamlas te gradil a nas les love te završil ili sago o caro savo đelo andebitka savi naštak pobedisardas. * 15,2 thaj još čak vi hal lenca!. E fariseja či hanas ande ande ćherae manušenđe save či poštuinas lenće stroge zakonurja oko o thoipe e vastengo, deš posto thaj te halpeso odredime habe, kaj daranas kaj godova ćerela e farisejen te aven nečiste thaj kaj zbog godova o Del čiprihvatila len. † 15,4 Godova sas verovatno o pašnjako pe savo e bakhre bezopasno čarjonas. Pašesas verovatno vi e varer čobanurja save araćhenas pire bakhre thaj šaj pomožisardinesaas lenđe te lensama pe lende.

Luka 15:8 37 Luka 15:29nego pale injavardeš thaj inja savegndin kaj si pravednikurja thaj kaj čitrubun te obratines ko Del.”‡

E usporedba pale manušnji savihasardas e love

8 O Isus phendas lenđe: “Savigodoja manušnji ako sila deš rupa,§thaj jek hasarel, či del jag e memelji,thaj, či šlavel lačhe o ćher thajlačhe rodel dok či araćheles?9 A kana araćheles, akharel pirekomšinicen thaj pire drugaricen thajphenel lenđe: 'Raduintumen manca!Arakhlem o rup savo hasardem.'10 Phenav tumenđe, kaj gajda eDevlešće anđelurja raduina pes pelejek bezehalo savo obratil pes.”

Prispodoba palo hasardo čhavo11 Thaj o Isus nastavisarda: “Vare-

save manuše sas duj čhave. 12 O majterno phendas pire dadešće: “Dade,deman akana mungro naslestvo savopripadil manđe.” Thaj o dad podelis-ardas o barvalipe.

13 Kana nakhlo varesave đesa oma-jterno čhavo ćidas sa piro, thaj otpu-tuisarda ande dur e phuv thaj okotepotrošisarda sa piro barvalipe pirebilačhe trajosa.” 14 “Kana potrošis-arda sa, dija e bari bok ande godojaphuv, thaj nas les so te hal. 15 Askalđelo thaj zaposlisajlo sago sluga ke jekmanuš ande godoja phuv thaj čarjare-las lešće balen.* 16 O čhavo sas gajdabokhalo kaj rado halasas vi e ljuskekatar emahune save† hanas e bale, alikhonikal či delas len lešće.

17 Kana napokon avilo peste, phen-das: “Ke mungro dad e sluge mungredadešće si habe gaći kaj uvek viačhel, a me akate merav bokhatar!

18 Uštava, teljarava ke mungro dadthaj phenava lešće: 'Dade, sagrešisar-demprotiv tute thaj protiv o Del andonebo! 19 Najsem majbut dostojnote akharama ćire čhavesa. Primimasago jećhe katar ćire najamnikurja.”20Uštilo thaj teljarda ke piro dad. Doksas još dur katar piro ćher, lesko daddikhlales dok sas još po drom thajsažalisajlo pe leste thaj prastajas an-gle leste, dijales mrtiko thaj čumidales. 21Ao čhavophendas lešće: “Dade,sagrešisardem protiv tute thaj protivo Del! Najsem majbut dostojno teakharama ćire čhavesa.”

22 A o dad phendas e slugenđe:“Brzo inkalen e majšukar haljina thajden pe leste! Čhon lešće e angrušći‡po naj thaj e sandale pe lešće pun-gre!§ 23 Anen e maj thule guruvthaj denle čhurjasa, pa te pogostimethaj te veselime 24 Kaj akava mungročhavo sas mulo thaj akana boldapesando trajo, hasardo sas thaj akanaarakhadilo!” Thaj počnisardine teveselinpe.

25 Pale godoja vrjama lesko majpu-rano čhavo ćerelas bući ande njive.A kana boldelaspe thaj sas već pašeandar o ćher ašundolas e svirka thajo ćhelipe 26Pa akhardas jećhe slugo tephučel so si godova. 27Ao sluga phen-das: “Boldapes ćiro phral thaj ćirodad dija čhurjasa e thule guruve kajte proslavil kaj lesko čhavo boldapesdžudo thaj sasto.”

28 O maj purano phral holjajlo thajči kamla te del andre. Askal o dadinkljisto thaj počnisarda te molil leste del andre. 29 A vo phendas piredadešće: “Me ake gaći brš služiv

‡ 15,7 injavardeš thaj inja pravednikurja savenđe či trubun obraćenje O Isus koristil o sarkazam sarphendasas kaj e fariseja naj ando pravo zato kaj gndin kaj von či trubun te pokajin pes. Aver alavenca:“Injavardeš thaj injamanuša sago tumen, save gndin kaj si pravedne thaj kaj gndin kaj či trubun te pokainpes.” § 15,8 deš rupa Ando grčko originalno ramol: deš drakmi.Askal sas jek rup prosečno poćin palejek đese. * 15,15 o židovsko zakono phendas kaj si e bale nečiste životinje. Prema akava zakono,e židovurja či tromaine te han balono. Dik 2. Mojs 11,7. Dakle, o židovsko them mrzalas e balen thaj emanušen save vodinas e briga pale bale. † 15,16 e ljuske katar e maune Kava sas e ljuske munurjasave barjon pe rogačengo kaš. ‡ 15,22 e angrušći E angrušći sas znako palo často thaj autoriteto.§ 15,22 e sandale pe lešće pungre Kana vareko inđarelas e sandale godova sikavelas kaj si godovamanušslobodno, a naj robo.

Luka 15:30 38 Luka 16:15sago robo tuće thaj nikada či odbis-ardem te ćerav so phendan manđe,a tu nikada ni jarco či dijanmante proveseliman mungre drugarenca.30 A kana avilo kava ćiro čhavo savoe kurvenca haljarda sa ćiro barvalipe,tu dijan lešće čhurjasa maj thule gu-ruve.” 31 Pe godova o dad leskophendas lešće: 'Čhaveja, tu san uvekmanca thaj sa mungro vi ćiro si. 32Alitrubul te radujimen thaj veselimenkaj akava ćiro phral sas mulo thajakana boldapes ando trajo, hasardothaj arakhadilo!'”

16Koristin akale themesko barvalipe te

steknin tumenđe barvalipe ando nebo1O Isus askal phendas pire učeniko-

nenđe: “Sas varesavo barvalo manušsaves sas baro sluga saves e manušaprnas kaj rspil o barvalipe pire gospo-daresko. 2 O barvalo manuš akhardapire bare sluga thaj phendas lešće:“So godova ašunav pale tute? Sikavmanđe o računo kaj ramosardan sarvodijas e briga pale mungro barvalipezato kaj majbut naštik aves mungrobaro sluga!” 3 Pe godova o baro slugaphendas ande peste: 'So te ćerav kanamungro gospodari či del više te ćeravbući pale leste? Te džav te hanavavnajman snaga. Te prosiv? Ladžavo simanđe. 4 Džanav so ćerava. Ćeravalenđe usluga sar te e manuša lačhepriminaman ande pire ćhera kanamajbut či avava e gospodaresko barosluga*.”

5 Askal akhardas jećhe po jećhekatar o kola save sas udžile lešćegospodarešće. Thaj phučlas e prvomanuše savo sas udžile: 'Kozom san

udžile mungre gospodarešće?' 6 'Šelbačve† e maslinsko zetino', phendaso kova savo sas udžile. A o barosluga phendas lešće: 'Le ćiro računobeš thaj odma ramosar pandžvardeš.'7Pale godova phendas averešće: 'A tu,kozom san tu udžile?' 'Šel mere‡ điv.'Phendas vi lešće: 'Le ćiro računo thajramosar pe ohtovardeš.'

8 Thaj o gospodari pohvalisardae nepravedno bare sluga kaj sassnalažljivo. Kaj e manuša akalethemešće§ maj snalažljivo postupinprema okola save si lenđe slične negoe manuša katar o svetlost.* 9 A mephenav tumenđe, steknin tumenđedrugarja gajda kaj ispravno koristinakale themesko barvalipe thaj kanao barvalipe majbut či avela korisnoo Del primila tumen ande večne sta-nurja ando nebo. †

10 “Ako šaj paćas e manušesćeande cikne buća, askal šaj paćas lešćevi ande bare buća thaj ako naštikpaćas e manušesće ande cikne bućaaskal naštik paćas lešće ni ande barebuća. 11Ako najsenas paćivale ande ethemesko barvalipe, sar o Del pover-ila tumenđe duhovno barvalipe te up-ravljin lesa? 12Thaj ako ande avereskobarvalipe najsenas paćivale, sar o Deldelatumen tumaro?” 13 Ni jek sluganaštik služil duje gospodaren andeisto vrjama. Kaj jećhe mrzala, a averevolila; ili jećhešće avela paćivalo aavre prezirila. Naštik služin e De-vlešće thaj e barvalipešće ande istovrjama.”

14 Sa gadava ašundine okola savesas pohlepne pale love e fariseja, thajmarenas muj katar o Isus. 15 A o

* 16,4 lačhe avava ande ćhera e manušenđe Nadisajlo kaj šaj trailas godole manušenca thaj kaj vonvodina e briga pale leste. † 16,6 Šel mere Ando grčko originalno ramol: “Šel bata”. Godova sasvarekaj katar 3.000 litre. ‡ 16,7 Šelmere Ando grčko originalno ramol: “Šel kôrova”. Sas varekaj katar20.000 kile. § 16,8 e manuša akale themešće Akava odnosil pes pale okola save si sago o nepravednoupraviteljo savo či pindžarel e Devles ili či maril pale leste. Aver alavenca: “E manuša akale themešće”.* 16,8 o them svetlosti “Svetlo” akate phenel palo Del ili palo pravedno ponašanje. Aver alavenca: “EDevlešće manuša”, ili “e manuša save train ando svetlo”. † 16,9 primintumen ande lenđe večnestanurja. Akava značil kaj o Del, savo si zadovoljno kaj koristin e love gajda te pomožin avrenđe, iliDrugarja, savenđe pomožinas tumare lovenca, ažućarena tumen ando nebo.

Luka 16:16 39 Luka 17:4Isus phendas lenđe: “Tumen ćerentumen kaj sen pravedne anglo them,ali džanel o Del tumare ile. Kaj soe manuša smatrisaren vredno, e De-vlešće grjacolpe.”

O zakon thaj e Devlesko carstvo(Mt 11,12–13; 5,18, 31–32)

16 Sikavenas e Mojsijasko zakonothaj e knjige save ramosardine e pu-rane prorokurja, sa dok či avilo oJovano savo bolelas, a katar askalmothos e lačhi nevimata palo carstvoe Devlesko. Thaj nagovoris savoren teden ando carstvo e Devlesko. 17 Aligodova či značil kaj e Mojsijesko za-kon majbut či vredil kaj majloće nes-tanila o nebo thaj e phuv, nego tepropadnisarel jek tačkica andar o za-kono.”

18 Svako kova savo rastanilpekatar piri romnja thaj lel avrja, ćerelpreljub; thaj ko oženilpe e romnjasasavi si rastanime, preljub ćerel.

19 Sas varesosko barvalo manuš,savo lelas pe peste majšukar pohtankatar o grimiz thaj svila, thaj trailassvako đes raikane thaj veselilaspe.20 A angle lesko vudar pašljolas vare-savo čoro manuš savo sas sa andečirurja. Lesko alav sas Lazar, 21 thajčeznilas samo te čaljol e mrvicencakaj perenas katar e barvalešći sinija.Dok gajda pašljolas avenas e džućhelathaj čarnas e čirurja pe leste. 22 Akana mulo o čoro, e anđelurja in-đardinele ande Avraamešće angalja.‡Pale godovamulo vi o barvalo manuš,thaj prahosardine les. 23 A lešći dušađeli po than kaj si e mule, § thaj doksas ande bare muke vazda pire jakhathaj dadural dikhlas e Lazare andeAvraamešće angalja.

24 Thaj čhutas muj: “DadeAvraame, smiluitu manđe thaj bičhale Lazare te umočil piro naj ando paj

thaj šudrjal mungri čhib kaj zuralesmučiman ande kava plameno.” 25 Pegodova phendas o Avraam: “Detutgođi, čhaveja, kaj tu pale ćiro trajoprimisardan ćiro lačhipe, a gajda vi oLazar piro bilačhipe. Akana vo akatetešilpe, a tu mučistu. 26Osim godova,maškar amende thaj tumende sibari provalija, thaj vi okola savekamlinesas naštik naćhen okotarakaring, niti akatar okoring.”

27 Pe godova o barvalo manušphendas: 'Molivtu askal, dade, bičhale Lazare ando ćher mungre dadesko.28Simanpandžphral paneka džal thajupozorilen te na vi von aven akaringande kava than e mukengo.'

29 A o Avraam phendas lešće:'Opominlen oMojsija thaj e prorokur-jaande prire zapisurja. Neka čiton lenthaj čhon kan lende.'

30 A vo phendas: “O na, dadeAvraame! Nego te avilo lende varekoandar e mule, obratinape.'

31 A vo phendas lešće: 'Ako čiašunen e Mojsija thaj e prorokonen,či paćana sa vi te uštel thaj avel lenđevareko andar e mule.'

17O Isus sikavel palo jartipe thaj palo

paćipe(Mt 18,6–7; 15; 21–22; Mk 9,42)

1 O Isus phendas pire učeniko-nenđe: “Okova so navodil e manušenpo bezah sigurno avela, ali jaookolešće prekal kaste o avel o napast!2Maj lačhe avilosas lešće te čhol pešćeo mlinsko bar oko e kor thaj te hutelando more, nego te crdel po bezahjećhe katar akala cikne. 3 Upozorivtumen!

Ako ćiro phral savo si vernikopogrešil, kuš les thaj jartosar lešćeako pokailpas. 4 Ako vi efta drom pođes sagrešisarel tuće thaj efta drom

‡ 16,22 ande Avraamešće angalja Ando grčko originalno teksto ačhel ramome: “Po kolin e Avraamesko”ili “ande angalja e Avraamešće”. Akava podrazumilpe o Avraam thaj o Lazar pašljonas jek paše avrestesago kaj halaspe pe grčke gozbe. E bah andonebo si često sikadi ando alav eDevlesko ande slike e gozbaće.§ 16,23 Ando grčko orginalno ramol “Had”. Nazivi “Had” thaj “Šeol” koristilpe ande Biblija ando odnospo smrto thaj po than kaj džan e manušenđe duše kana o manuš merel

Luka 17:5 40 Luka 17:31po đes avel thaj phenel tuće: “Jar-tosar manđe. Pogrešisardem!, jar-tosar lešće.”

5 E apostolja phendine eGospodešće: “Trubulamen majbutpaćipe. Phen amenđe sar te dobisles!”

6 O Gospod phendas lenđe: “Teaveltumen paćipe gajda cara sagokaj si e gorišicako zrno, phendinesasakale dudošće: “Inkaltu e korenosathaj presaditut ando more!”, thaj vopresadisajlosas.”

7 Ko tumendar phenela pire slu-gašće savo oril ili lel sama pe stoka,kana boldela pes andar o polje: 'Avbrzo thaj beš pale sinija?' 8 Či umestogodova phenena lešće gajda: 'Ćermanđe večera! Čhov e kecelja pe tutethaj služisarman dok hav thaj pijav,pale godova tu haja thaj pijeja?' 9 Čili trubul te zahvalisares e slugašćekaj ćerdas piri bući? Či, či trubus.10 Gajda vi tumen: kana sen poslušneeDevlešće, phenen: 'Sluge samsave čizaslužisaren pohvala! Ćerdam samoso samas udžile te ćeras!'”

O Isus sastarel e deš gubavconen11Gajda dokputuilasmajdur prema

o Jerusalim, o Isus naćhelas maškar eSamarija thaj e Galileja. 12 Kana delasande varesosko gav, angle leste aviledeš gubavcurja. Ačhiline cara majdur 13 thaj počnisardine te čhon muj:“Isuse, Sikavneja, smiluitu amenđe!”14 Kana o Isus dikhlalen, phendaslenđe: “Džantar, thaj sikaventumene rašajenđe te pregledin tumenthaj phenen dali sen saste!” thajdok džanas dromesa sastilie katare guba. 15 Jek lendar dikhla kajsastilo, boldape thaj slavisarda eDevle andar sasto glaso. 16 Čhudapepe koča angle Isusešće pungre thajzahvalisarda lešće. A sas godovavaresosko samarijanco.

17 Pe godova o Isus phučlas: “Zarči sastile deš džene? Kaj si okola duj?18 Zar nijek lendar či boldapes te zah-valil e Devlešće osim akava tuđinco?”

19 A e manušesće phendas: “Ušti thajDža! Ćiro paćipe spasisarda tut!”

O Isus phenel kaj avel o carstvo eDevlesko

(Mt 24,23–28, 37–41)20 E fariseja phučline e Isuse: “Kana

avela o carstvo e Devlesko?” A vophendas lenđe: “O carstvo e De-vlesko či avela e znakonenca save emanuša šaj promatrin gajda de šajdićhelpes. 21 Naštik phenela pes:“Aketalo akate!” ili: “Eketalo okote!”Ake o carstvo e Devlesko si maškartumende!”

22 Pale godova phendas e učeniko-nenđe: “Avela e vrjama kana želinate dićhen jek katar e đesa kana me,o Čhavo e Manušesko, vladiva sagoo caro. 23 Askal phenena tumenđe:“Eketalo okote, aketalo akate!” Alidžan thaj na prasten inća! 24 Kajsago e munja kaj sevil pe jek krajo enebosko thaj rasvetlil sa dži ke averkrajo, gajda avela vi e ManušesćeČhaveja ando đes lesko. 25Ali majsigotrubuv but te pretrpisarav thaj akavanaraštaj trubula te odbacilman.”

26 “Thaj sago kaj sas dumut kanatrailas o Noa, gajda avela vi andođes kana avava me o Čhavesko eManušesko: 27 e manuša hanas, pije-nas, ženinas pes thaj udainas pes džiko đes dok o Noje či dijas ando barobrodo, thaj avilo o potop thaj uništi-sardas sa so nas ando baro brodo.28Askal avela sago kaj sas dumut kanatrailas o Lot: Kana e manuša andogav savo akhardolas Sodoma, hanasthaj pijenas, ćinenas thaj bićinenas,sadinas thaj gradinas, 29 sa dži ke de-tharin kana o Loto inkljisto andar ogav savo akhardolas Sodoma, a askalandar o nebo zapljuštisarda e jag thajo sumpor thaj uništisardas sa okolensave ačhiline ando gav. 30 Isto gajdaiznenada avela ando đes kana bol-dava man me o Čhavo e Manušesko.31 Gajda ande okova đes, ko avela pokrovo, a lešće stvarja si ando ćher,neka na fuljel te lelen. Thaj ko si

17,26 1. Mojs 7,6–24 17,28 1. Mojs 19,1–29

Luka 17:32 41 Luka 18:17ande njive, neka či boldelpes palpalete lel vareso pesa.* 32Dentumen gođiso dogodisajlo e Lotošće romnjaće!†33Ko lela sama pe piro trajo te araćhe-les, hasarelales; a ko hasarel piro trajozadobila les palo večnost.”

34 Phenav tumenđe, ande koja rjatavena duj džene ande jek kreveto. Jeklelapes, aver mućelapes. 35 Duj dženemeljina zajedno. Jek lelapes, a avermućelapes. 36 ‡

37 Pe godova e učenikurja phučline-les: “A kaj godova Gospode?” A o Isusphenda lenđe: “Kaj si e emule telurja,kote vi e lešinarja ćidenape.”§

18O Isus sikavel kaj uvek trubul temoli-

men1 Askal o Isus phendas e učeniko-

nenđe e usporedba te sikavelen saruvek trubun te molinpes, thaj sarnikada či trubun te odustanin. 2 Thajphendas: “Ande jek gav sas jek sudijasavo či daralas e Devlestar a e themes-tar či ladžalas. 3 A ande godova gavsas vi jek udovica savi stalno ave-las leste thaj molilas les: 'Odbrani-man katar mungro protivniko.' 4 Osudco varesavi vrjama či marilas palegodova, ali napokon phendasa andepeste: 'Vi ako či darav katar o Del thajči mariv pale manuša, 5 ali branivaakale udovica, kaj ako či odbranivlat, dosadila manđe dok či dobil piropravo, kaj stalno gnjavil man!”

6 Askal phendas o Gospod Isus:“Ašunen so phenel o nepravednosudija.* 7 Či li o Del pobrinilapes pale okola save pripadin lešćethaj vapin lešće o đes thaj e rjat?

8 Phenav tumenđe kaj brzo bičhalelalenđe odbrana. Ali kana me o Čhavoe Manušesko, boldavaman pe phuv,dali arakhava kasavo paćipe?

O Del opravdil e poniznen9 Askal o Isus phendas još

akaja usporedba varesavenđe savesas uverime ande piri vlastitopravednost, a averen prezirisarenas:10 “Duj manuša đele ando Hramo tepomolinpe. Jek sas farisejo a avercariniko. 11 O farisejo ačhelas thajmolilas pes pale peste: 'Devla, naistuđe kaj najsem sago aver manuša,grabežljive, nepravedne, preljub-nikurja, ili sago akava careniko.”12 Me postisarav duvar ando kurko;dav tuće deš posto katar sa so siman.”13 A o careniko, ačhelas majdur,thaj či osudilaspe ni pe jakha tevazdel prema o nebo, nego pećelaspeando koliin te sikavel piri tuga thajphenelas: 'Devla av milostivo manđebezehalešće!' 14 Phenav tumenđe: voboldape ćhere pravdime anglo Del, ana o farisejo! Kaj svako ko korkoropes uzvisisarel, avela ponizime, a kokorkoro pes ponizil, avela uzvisime.”

E Devlesko carstvo pripadil okolenđesave si ponizne sago čhavra

15 A e Isusešće anenas vi e maj-cikne čhavroren te čhol pire vas pelande thaj blagoslivila len. Kanagodova dikhline e sikavne, počnis-ardine te ačhavenlen alavenca te naćeren godova. 16 A o Isus akhardalenthaj phendas: “Mućen e čhavroren teavenmande thaj na branisaren lenđe,kaj kasavenđe pripadil o carstvo eDevlesko.” 17 “Čačes, phenav tu-menđe, savo či primil o carstvo e

* 17,31 Lenđe krovurja sas ravne thaj emanuša šaj phirenas ili bešenas pe lende. † 17,32 Voj dikhlaspalapeste palpale karingal e Sodoma thaj o Del kaznisardala zajedno e manušenca andar e Sodoma.17,32 1. Mojs 19,16 ‡ 17,36 Varesave grčke rukopisurja silen akava stiho: “Duj avena ande njiva.

Jek lelapes, a aver mućelapes.” 17,36 Mt 24,40 § 17,37 Kana e manuša dićhen e lešinaren sarćiden pes, džanen kaj si okote o mulo telo. Po isto način, savorenđe avela očito kaj avel e Devlesko sudo.17,37 Jov 39,30 * 18,6 Aver alavenca: “Akava sudco sas nepravedno, ali obratin e pažnja pe okova so

vo ipak odlučisardas!” † 18,17 O Del kamel katar e manuša te prihvatin lešći vlast pe lende poniznothaj te potpuno pouzdinpe ande leste. Aver alavenca: “Gogod kamel te del ando carstvo e Devleskomorašte primil les ando pouzdanje thaj ponizno sago cikno čhavroa.”

Luka 18:18 42 Luka 18:40

Devlesko sago cikno čhavro, či delaande leste.”†

Phare si e barvalenđe te odlučin-pes maškar o barvalipe thaj e Devleskocarstvo

(Mt 19,1–-30; Mk 10,17–31)18 Varesavo vladari phučlas e Is-

uses: “Lačheja sikavneja, so trubul tećerav te dobisarav večno trajo?”

19 A o Isus phendas lešće: “Sostarman akhares lačheja?‡ Khonikal najlačho, nego li samo o jedino Del. 20 Ae zapovedi andar o Mojsijesko zakondžanes: 'Na ćer preljub', 'Na mudar','Na čor', 'Na svedočisar hohamne',Poštuisar ćire dades thaj ćire deja'.”

21 A vo phendas: “Sa gadava ćeravkatar mungri ternipe.”

22 Kana godova ašunda o Isus,phendas lešće: “Još jek ačhilo tut: saso si tut bićin thaj podelisar e čorenđethaj avela tu barvalipe ando nebo. Aaskal av thaj dža palemande.” 23Kanavo godova ašundas, ražalostisajlo kajči kamlas te bićinel sa so sasle.

24 O Isus dikhla pe leste thaj phen-das: “Sar si phare e barvalešće te delando carstvo e Devlesko! 25 Maj loćesi e kamilaće te naćhel kroz e suvjaćekan nego o barvalo ando carstvo eDevlesko.”

26 Okola save godova ašun-dine, phendine: “Pa ko onda šajspasilpes?”§

27 A o Isus phendas: “So sinemoguće e manušenđe, moguće sie Devlešće.”

28 Askal o Petar phendas: “Ake,amen muklam sa amaro thaj teljar-dam pale tute te sledistut.”

29 A o Isus phendas lenđe: “Čačes,phenav tumenđe, nej godova savo

muklasas piro ćher, ili pire romnja,ili pire phralen, ili pire dade thaj piredeja, ili pire čhavren zbog o carstvo eDevlesko, 30 a te či primila but majbutnego so muklas, već pe akava them, aando them savo avel večno trajo.”

O Isus po trito drom prestavil pirosmrto thaj o Vaskrsenje

(Mt 20,17–19; Mk 10,32–34)31 O Isus ćidas oko peste e

dešuduj apostolen, thaj phendaslenđe: “Ake das ando Jerusalim, aokote dogodilape sa so e prorokurjaramosardine ando Sveto lil, palemandee Manušesće Čaveste 32 Vondenaman ande vas e poganenđe, savemarena muj mandar, marena manthaj vređona man. 33 Bičuina les thaj,mudarena les, ali vo o trito đes uštelaandar e mule.” 34 A e učenikrurjakhanči katar godova so o Isus phendasči haćardine. A so značin godola alavasas lendar garado thaj či haćardine soo Isus phendas lenđe.

O Isus sastarel e kore manuše(Mt 20,29–34; Mk 10,46–52)

35 A kana o Isus avilo paše ko Jeri-hon, varesavo koro manuš bešelas podrom thaj prosilas. 36 A Kana o koromanuš ašunda kaj naćhel okotar o buto them, phučlas so si godova.

37 Phendine lešće: “Naćhel o Isusandar o Nazaret.”

38 A vo pe godova čhutas muj: “Is-use e Davidešće čhaveja,* smiluitumanđe!”

39 A okola kaj džanas anglal o Isusačhavenas les, ali vo jošmajbut čholasmuj: “E Davidešće Čhaveja, smiluitumanđe!”

40 Kana o Isus ašundales ačhilo thajphendas te anenle leste. Kana e

‡ 18,19 lačheja koristilas pe samo palo Del. O Isus phučel akava te dićhel dali e manuše si pravorazumevanje palo e Isusesko identiteto, odnosno, kaj si o Isus Del. Ako o manuš prihvatil les sago eDevles, vo askal prihvatila e Isusesko poziv te bićinel sa so siles thaj te teljarel pale leste. 18,20 2.Mojs 20,12–16; 5. Mojs 5,16–20 § 18,26 e Jevreja gndisardine kaj o manuš postanisardas barvalo zatokaj o Del blagoslovisardales zato kaj si godovamanuš pravedno. Gndisardine kaj e čoremanuša verovatnonaj pravedne. Askal kana emanuša save čhonas kan ko Isus phendine kaj si nemoguće te o barvalomanušdel ando carstvo e Devlesko, pretpostavinas kaj e čoremanuša naštik nadin pes kaj o Del spasila len kataro sudo. * 18,38 O Isus sas e Davidesko potomko, a o David sas majvažno e Izraelosko caro. 'Čhavo eDavidesko' sas titula/naziv palo Mesija.”

Luka 18:41 43 Luka 19:20kore manuše andine maj paše o Isusphučlales: 41So kames te ćerav tuće?”A vo phendas: “Gospode, te dikhav.”

42 A o Isus phendas lešće: “Dik, ćiropaćipe sastarda tut!”

43 E kore manušesće jakha odmaputajle thaj počnisardas te dićhel,uputisajlo dromesa palo Isus thajpočnisarda te slavil e Devles. Sa othem savo godova dikhla dija slava eDevlešće.

191 O Isus dijas ando Jerihon. Dok

naćhelas kroz o gav, 2 anglaleste aviloomanuš savesko alav sas Zakej. Vo sasuticajno židovo savo ćerelas bući palerimsko porezno uprava thaj zuralebarvajlo. 3 Kamlas te dićhel e Isuses,ali sas zurale cikno manuš thaj naštikdikhlas les katar o but o them savo sasoko leste. 4 Vo zato prastaja anglal,thaj lijape opre pe smokva paše savi oIsus trubujas te naćhel te šaj dićheles.5 Kana o Isus areslo pe godova than,dikhlas opre thaj phendas lešće: “Za-kej, brzo fulji tele! Ađes trubul te avavgosto ande ćiro ćher.”

6 O Zakej brzo fuljisto tele katare smokva thaj pherdo bah ugosti-sardales ande piro ćher. 7 A sasave godova dikhline počnisardine temrmljan: “Đelo ando ćher e beze-halesko!”*

8 A o Zakej uštilo thaj phendase Gospodešće: “Gospode ake, opšmungro barvalipe dava e čorenđe!Thaj ako varekas hohadem, boldavštar drom majbut.”

9 Pe godova o Isus phendas lešće:“Ađes ande akava ćher avilo o

spasipe† kaj si vi akava manuš eAvraamesko čhavo!‡ 10 Me o Čhavoe Manušesko avilem te arakhav thajspasiv so si hasardo!”§

(Mt 25,14–30)11 O but o them sa godova ašune-

nas, a o Isus phendas lenđe jošjek usporedba zato kaj gndinas kajodma pojavilape o carstvo e De-vlesko.* 12 Thaj phendas: “Sas vare-savo ugledno manuš savo trubujaste otputuil ande dur phuv te okoteokrunin les sago caros,† a askal teboldelpes. 13 Zato akhardas pire dešslugonen, dijalen svakones po opaškila rup,‡ thaj phendas lenđe: 'Tr-guisaren lesa dok či boldaman.' 14 Alešće zemljakurja mrzanas les thajbičhaldine pale leste e poslanikonente phenen lešće: 'Či kamas te akavacaruisarel pe amende.'

15 Kana vo primisarda piro carstvothaj boldaspe palpale, naredisardaste anen lešće okolen slugen savenđedijas o rup te ašunel kozom zaradis-ardine. 16 O prvo sluga avilo thajphendas: “Gospodarina, o iznos savodijanman ćerdem te avel deš drommajbut.” 17Phendas lešć: “Lačho! Sanslugo lačheja! Zato kaj sanas vernoande cikno, dava tut te vladis pe dešgava!”

18 Aver sluga avilo thaj phendas:“Gospodarina o iznos savo dijan manćerdem te avel pandž drom majbut.”19Vi godolešće phendas: “Lačhe vi tuvladisar pe pandž gava!”

20 A o trito avilo thaj phendas:“Gospodarina, ale tuće ćiro rup savodijan man. Arakhavas les garado

* 19,7 Jevreji sumrzili carinike i nisumislili da bi se ijedna dobra osoba trebala družiti s njima. † 19,9ande akava ćher avilo o spasipe Drugim rečima: “Bog je spasio ljude koji žive u ovoj kući.” ‡ 19,9manuš e Avraamesko čhavo! Drugim rečima: “čovek koji ima vjeru kakvu je imao Abraham.” § 19,10so si hasardo Ovo znači: ““ljude koji su odlutali od Boga time što su griješili”. * 19,11 odma pojavilapeo carstvo e Devlesko Jevreji su vjerovali da će Mesija uspostaviti carstvo čim dođe u Jerusalim. Drugimrečima: “da će Isus odmah započeti vladati nad Božjim carstvom”. † 19,12 okrunin les sago carosOvo je slika manjeg cara koji ide većem caru. Veći car će dati manjem caru pravo i autoritet da vlada nadsvojom vlastitom zemljom. ‡ 19,13 Jedna mina je bila 600 grama, vjerovatno srebra. Svaka mina jebila jednaka plaći od 100 dana, ono što bi ljudi bili plaćeni za oko četiri mjeseca rada, pa bi deset minabilo oko tri godine plaće.

Luka 19:21 44 Luka 20:3ando dikhloro. 21 Daravas tutar kajsan strogo manuš. Les so naj ćiro,thaj žanjis so či sadisardan.” §22 Phendas lešće: “Ćire alavenca su-divatuće, bilačheja slugo! Džanglankaj sem strogo manuš, kaj lav suči arakhadem thaj kaj ćidav kaj čisadisardem? 23 Sostar askal či di-jan mungre love ande menjačnica ka-jda kana boldemasman vazdemas leskamatasa!” 24 Pe godova phendaskolenđe kaj sas kote ćidine:” Lenlestar e mina thaj denla okolešće kajsiles deš.” 25 Phendine lešće: “Gospo-darina, pa les već si deš mine!”

26 Phenav tumenđe: 'Svakonešćekas si još delape, a kolstar kaj najlelape vi kova so siles.* 27 A mungredušmajen kola save čikamlineman teme avav caro pe lende, anen akarin-gal, thaj mudarenlen angle mungrejakha!”

Isus ulazi u Jerusalim kao car(Mt 21,1–11; Mk 11,1–11; Jn 12,12–19)

28 Phendine godova, thaj nastavis-ardas piro drom ando Jerusalim.29 Kana avilo paše ke Vitfaga thajke Vitanija ke gora savi akhardolasMaslinsko, bičhaldas pire duj sikam-nen 30 thaj phendas lenđe: “Džanando gav savo si angle tumende. Čimden ande leste, araćhena phanglemagarco save još khonik či jašisardas.Putrenle thaj anenle. 31 Ako varekophučlatumen: “Sostar putrenles?Gajda phenen: “E Gospodešćetrubul.”

32 E bičhalde đele thaj arakhline sarphendas lenđe. 33 Thaj dok putrenase magarco, lesko gospodari phendaslenđe: “Sostar putren e magarco?”

34 Von phendine: “E Gospodešćetrubul.” 35 Andinele ko Isus thajčhutine pire haljine po magarco thajbešlo o Isus pe leste. 36 Dok vogajda džalasanglal, e roma (manuša)

buljarenas pe haljine po drom anglelste. 37 A kana već avilo paše te fuljelkatar e gora Maslinsko, sasti gomila ebut e učenikurija počnisardine sasteglasosa te hvalin e Devles pale sae čudurja kaj dikhline, 38 Phenenas:“Blgoslovime o Caro, o kova savo avelando alav e Gospodesko! Po nebomiro! Slava ande visine!” 39Pe godovavaresave fariseja save sas maškar othem: “Sikamneja, zabranisar godovaćire učenikonenđe.” 40 Vo phendas:“Phenav tumenđe, ako vao ačhen, ebara čhona muj!” 41 Kan avilo pašethaj dikhla o gav, rujas pe leste 42 thajphendas: “O kana vi tu džanglanasande kava đes so si pale ćiro miro!43 Ali akana si garato ćire jakhenđe.Avena ćire đesa kana e dušmaja ćire,hanade opkolina tut, thaj ćićidenatukatar sa e riga. 44 Sravnina tutthaj e čhavren ande tute e phuvjasa.Thaj či ačhela ande tute ni bar pebareste zbog godova kaj či priznais-ardan odredime vrjama kana o Delavilo tute.” 45Kana dijas ando Hramo,počnisarda te tratel o kolen kaj bići-nenas. 46Phendas lenđe: “Ramome si:O ćher mungro avela ćher molitvako,a tumen lestar ćerdine lestar razbo-jničko špilja!” 47 Svako đes sikavelasando Hramo. A e šorvale rašaja thaje lilodžangle rodenas sar temudaren-les. 48 Ali či arakhline načino sar tećeren godova, kaj sa o them ašunelasles thaj visinas pe lešće alava.

201 Jek đes dok o Isus sikavelas e

theme ando Hramo thaj navestis-arelas e bahtali nevimata, avilineleste e šorvale rašaja, e učenikurja eMojsiješće zakonestar thaj e starešine2 haj phučlineles: “Phen amenđe kodijatut vlast te ćeres godova? koovlastisardatut pale godova?” 3 A oIsus phendas: “Phučava me tumen.

§ 19,21 Les so naj ćiro, thaj žanjis so či sadisardan Ovo je vjerojatno bila izreka. Osoba koja uzima izspremišta ili iz banke dobra koja nije u njih stavio, ili koja žanje hranu koju je netko drugi zasadio jemetafora za nekoga tko se okorišćuje teškim radom drugih ljudi. * 19,26 Drugim rečima: “svako kokoristi dobro ono što mu je dato, dat će mu se još … od čoveka koga ne koristi dobro ono što mu je dato,uzet će se …“.

Luka 20:4 45 Luka 20:36Phenen manđe: 4 “Dali e Jovanoskoboldipe sas andar o nebo ili kataro manuš?” 5 A von počnisardinete gndin ande peste: “Te phendamandar o nebo, phenela amenđe sostaraskal či paćaine lešće? 6A te phendamkatar o manuš, sa o them čhudelapebarenca pe amende. Kaj o thempaćal kaj si o Jovano proroko.” 7 Zatophendine e Isusešće kaj či džanenkatar si. 8 A oIsus phendas lenđe:“Askal ni me tumenđe či phenavakatar man vlast!” 9Pale godova o Isusphendas e themešće akaja usporedba:“Varesavo manuš zasadisardas ovinograd, thaj iznajmisarda les evinogradarenđe. A askal otputu-isarda pe lungo vrjama.” 10 Kanaavili e vrjama pale berba, bičhaldaspire slugo ke vinogradarja te kušenlesko deo savo bijandas e drak.Ali e vinogradarja mardineles, thajbičhaldinele palpele čuče vastenca.11 Pe godova vo bičhaldas lenđe averslugo. Ali von vi godoles mardine,mardine muj lestar thaj bičhaldnelespalpale čuče vastenca. 12 Bičhaldaslenđe vi e trito. A von vi lesizranisardine thaj tradineles.” 13 Pegodova o gospodari e vinogradeskophendas: “So te ćerav? Bičhalavalenđe mungre voljeno čhaves. Lesvalda poštuina kaj si mungro čhavo.14 Ali kana e vinogradarja dikglinee čhaves, počnisardien te ćerenpesgođaver maškar pende e alavenca:“Akva si o nasledniko. Ajde temudaras les thaj o naslestvo avelaamaro.” 15 Tradineles avri andar ovinogrado thaj mudardineles.” “Sogndin so ćerela lenca o gospodarie vinogradesko kana ašunela sosas? 16 Avela tha mudarela godolevinogradaren a o vinograd dela avervinogradarenđe ando najam.” Aokola save ašunenas e Isuse phendine:“NadeDevla!” 17Ao Isus lačhe dikhlaspe lende thaj phendas: “A so askalznačil okova odlomko savo ramolando sveto lil. O bar saves čhudinee graditeljurja postanisardas o barzaglavno? 18Te pelo vareko pe godova

bar, avela smrskome, thaj te belo obar pe varekaste, zgnječila les.” 19 Eučenikurja e Mojsiješće zakonestarthaj e šorvale rašaja kamline teastaren les kaj lačhe džangline kajgodoja usporedba odnosilpes pelende, ali daranas katar o them.20 Katar askal počnisardine te vrebinles thaj bičhaldine e špjunen. Savećerenas pes pravedne, te šaj astarenles ando alav, thaj te predainles andeupravitelješći vlast. 21 Thaj phučlinee Isuses?” Sikavneja! džanas kajphenes čačipe thaj sikaves ispravno,thaj či dićhes ko si ko, nego čačessikaves e Devlesko drom: 22 Phenamenđe dali trubul te das e carošćeo porez ili či trubul?” 23 A vohaćarda lengo lukavstvo thaj phendaslenđe: 24 “Sikaven manđe e gvozdenokovanica.” Kašći si akaja slika thajpotpis pe leste?” 25 A von phendine:“E carošći” “Askal den e carošće sosi e carosko, a e Devlešće so si eDevlesko.” 26Gajda naštik astardilelesande alava anglo them, nego ačhilinezadivime lešće naukava. 27 Askalaviline leste varesave saduceja, savetvrdinas kaj naj uskrsnuće. Thajphučlineles: 28 Sikavneja! o Mojsijedijamen o zakon prema savo, akomulo varekasko phral saves sasmanušnji a nas les čhavra, neka leskophral lel lešće manušnja thaj vazdelpotomstvo pire phralešće. 29 Gajdasas efta phral. Prvo phral oženisajlothaj mulo a nas les čhava. 30 Averphral oženisajlo lešće manušnjasaali vi vo mulo, 31 Askal o trito; thajgajda vi sa efta muline a či muklinečhavra. 32Po krajomuli vi emanušnji.33 Kašći manušnji askal voj avela pouskrsnuće kana sas manušnji sa eftaphralenđi?” 34 O Isus phendas lenđe:“E manuša akale themešće udainpesthaj ženinpes. 35 Ali okola save avenadostojne sudionikurja palo uskrsenjeandar e mule thaj okole themešćeči ženinape niti udajinapes. 36 Vonmajbun naštik ni merena, kaj avenaslične sar e anđelurja, von si čhavepalo uskrsenje thaj čhave e Devlešće.”

Luka 20:37 46 Luka 21:2437A kaj e mule uštena, godova čak vi oMojsije potvrdisardas ando odlomkopo than kaj phabolas o grmo kaje Gospodes akhardas e AvrameđćeDevles e Isakošće thaj e e JakovešćeDevles dumut nakon so von muline.38 A o Del naj Del e mulengo nego oDel e džudengo; kaj si savora andeleste džude. 39 Pe godova phendinelešće varesave sikavne e Mojsiješćezakonestar: “Sikavneja!” Lačhephendan!” 40 Thaj majbut či usdisajlekhanči te phučenles. 41 Askal o Isusphendas lenđe: “Sar phenen kajsi o Kristo o čhavo e Davidesko?42 Pa korkoro o David phenel andeknjige e psalmurja: Phenel o Gospodmungre Gospodešće: “Beš pe mungridesno rig 43 Dok či položisarav edušmajen ćiren tale ćire pungre!”44 Korkoro o David akhardaslespire Gospodesa. Sar askal avilosaslesko čhavo?” 45 Askal ango sa othem phendas pire učenikonenđe:46 “Lentumen sama katar e Sikavnee Mojsiješće zakonestar, save volinte phiravenpes ande lundže haljine,volin te pozdravisaren len pe javnethana, tebešen pe prve thana andesinagoge, thaj e počelja pe gozbe,47 Bi ladžvesko trošin e udovicakolačhipe, thaj hohavnemolinpe dugo eDevlešće. Von avena strogo osudime.

211 O Isus ando hramo dikhlas e bar-

valen sar čhuden ande riznice pirimilostinja. 2 A dikhla vi varesavečore udovica savi čhudas okote samoduj lovora. 3 Thaj phendas: “Čačes,phenav tumenđe: akaja čori udovicečudas maj but savorendar. 4 Kajsavora von dine katar piro viško,a voj katar piro čorpe dijas sa sosilat.” 5 Dok varesave učenikurjaćerenas svato ando Hramo, sar sišukar ukrasme baenca thaj e zavetnedaronca, phendas: 6 “Avela e vr-jama kana katar akava so dićhen čiačhela ni bar pe bareste svako avelaharado.” 7 E učenikurja phučlineles:“Sikavneja, a sar avela godova? thaj

pe savo načino godova dogodila pes?”8 A vo phendas lenđe: “Lensama tena aven hohade kaj but džene avenaande mungro alav thaj phenena palepes kaj si von o Mesija thaj phenenaavili e vrjama!” Na džan pale kasave.9 Kana ašunena pale raturja thaj palepobune, na daran. Kaj sa s godovatrubul te avel, ali godova još naj odmao krjajo.” 10 Askal još phendas lenđe:“O them uštela protiv o them, thajo carstvo protiv o carstvo; 11 e phuhćhinolapes, avela e bok thaj o nas-valipe, thaj e počasti pe sa e rigae themešće. Avela bari dar thaj ebare znakurja andar o nebo. 12 Alimajsigo katar sa akava vazdena pirevas pe tumende thaj tradenatumen,predainatumen pe sinagoge thaj čhu-dena tumen ande tamnice, inđarenatumen angle carurja thaj angle up-ravitelja zato kaj sen mungre sve-dokurja. 13 Godova avela tumari pri-lika te den svedočanstvo.” 14 Zatoupamtisaren: na maj anglal te smis-lin so phenena ande tumari obrana!15 Me davatumen mudro alav andomuj savešće naštik usprotivna pestumenđe niti boldena tumenđe alav.16 A izdaina tumen čak vi tumaredada, deja, phrala, drugarja thaj tu-mari familija. Varesaven tumendar vimudarena.” 17 Savora mrzana tumenzato kaj senmungre. 18Ali či perela nijek bal katar tumaro šoro. 19 Tumareduše spasina pes zbog godova kaj tr-pisardine. 20 A kana dićhena kaj evojska opkolisardas o Jerusalim, askaldžanen kaj avili paše e vrjama kajavena opustošime. 21 Okola savearaćhenpes ande Judeja neka našenande gore, thaj save si ando gav nekanašen andar leste; a ni o kola save siando polje neka či bolden pes andogav: 22 Kaj ande godola đesa avela eDevlešći osveta te pherdol sa so ramolando sveto lil. 23 Teško e khamnemanušnjenđe thaj oklenđe sve denčuči ande okola đesa! Kaj avena ebare nevolje pe phuv, thaj o barognjevo pe a kava them. 24 Perenakatar e mačosći oštrica, thaj avena

Luka 21:25 47 Luka 22:20inđarde ando ropstvo pe sa o them;A o Jerusalim uštavela okolen kaj čidžanen palo Del dok či pherdol evrjama okolenđi save či džanen paloDel. 25 Pojavina pes e znakurja pokham thaj po čhonut thj pe čaraja.A e theme pe phuv astarela o očajzbog e huka (zvuko) e morešći thaj evalonenđi. 26O themmerela e daratarthaj katar godova kaj ažućarena soavela pe akava tem. Kaj vi e silee nebošće uzdrmina pes. 27 Askaldićhena e Manušesće Čhaves sar avelpe oblakurja ande bari moćosa thajande bari slava. 28 Kana počnila sagodova te avel, uspravintumen thajvazden e šore kaj avilo paše tumarootkupljenje.” 29 Pale godova phen-das lenđe e prispodoba: “Dićhen esmokva ili bilo savo kaš. 30 Kanadićhen kaj mućen e patrja, korkoroveć džanen: kaj si o milaj paše.31 Gajda vi tumen kana dićhen kajsa godova avel pale soste phenavastumenđe, šaj aven sigurne kaj si pašeo carstvo e Devlesko. 32Čačes, phenavtumenđe, kaj akava naraštaj sigurnoči naćhela dok sa akava či avel. 33 Ephuv thaj o nebo naćhena, ali mungrealava aćhen zauvek.” 34 Len samape tumende te či zuravol tumaro iloando proždrljivost ando matipe, iliande trajošće brige, thaj te godovađesči iznenadiltumen 35 sago zamka, kajavela pe sa okola save train pe sastiphuv. 36 Zato stražarin thaj molintu-men e Devlešće te šaj naćhen sa kavaso trubul te avel thaj te ačhen angloManušesko Čhavo.” 37 O Isus svakođes sikavelas ando Hramo, a raćasainkljelas thaj raćarelas pe maslinskogora. 38 A so o them več katar e ranodetharin avenas leste ando Hramo teašunenles.

221 Avilo paše o đes e bikvascošće

mangrengo savo akharenas Pasha.2 E šorvale rašaja thaj e lilodžangle(sikamne emojsiješće zakonestar) ro-denas sar te mudaren e Isuse. Alidaranas katar o them. 3 Askal o

ben dijas ando Juda iškarijoski, jekkatar e dešuduj učenikurja. 4 Vođelo thaj dogovorisajlo e šorvale raša-jenca thaj e vone zapovednikonca sarte predail lenđe e Isuses. 5 Vonraduisajle thaj obećisardine lešće kajdenas les love. 6 O Juda pristanis-ardas. Katar askal o Juda rodelasprilika te predail e Isuses lenđe ate na dićhel o them. 7 Kana aviloo blagdan e bikvascosće mangrengo,ande savo trubujasas te žrtvujilpese pashako bakhro, 8 O Isus bičhaldae Petre thaj e Jovano thaj phendaslenđe: “Hajdedžan thaj pripremis-aren amenđe te has e pasha.” 9 A eučenikurja phučline les: “Kaj kameste pripremisaras lat 10 A vo phen-das lenđe: “Ake, čim den ando gavmalavelatumen o manuš savo inđarelpaj ando bokali (vrčo). Teljaren paleleste ando ćher savo vo del 11 Rodene domaćine ande godova čher thajphenen lešće: “O sikavno phučel andesavi soba šaj hal e pashalno večerapire učenikonenca?” 12 Vo sikavelatimenđe e bari soba po spato, okotepripremisaren.” 13 E učenikurja đeleando gav thaj arakhline sa sar o Isusphendas lenđe thaj okote pripremis-ardine e pashalno večera. 14Kanapalegodova avili e vrjama, o Isus bešlopale sinija e apostolenca. 15 Askalphendas lenđe: “Saste ilesa čeznisar-dem te hava tumenca akaja pashalnovečere majsigo nego aven mungremuke. 16 Kaj phenav tumenđe, čimajbut havala dok či završilep andocarstvo e Devlesko.” 17 Lijas o tah-taj, zahvalisardas thaj phendas: “Lenthaj razdelisaren maškar tumende.18 Kaj phenav tumenđe, katar akanamajbut či pijava e mol dok či avelo carstvo e Devlesko.” 19 Askl lijaso mangro, zahvalisardas pale lete,phaglasle thaj razdelisardsa lenđe ealavenca: “Akava si mungro telo savodelpes pale tumende. Akava ćeren tedentumen gođi mande.” 20 Gajda vipale večera lija o tahtaj thaj phendas:“Akava si mungro rat, rate Neve Save-zosko savo čhordol pale tumende.”

Luka 22:21 48 Luka 22:5521 “Ali ake, mungre izdajnikosko bešelmanca pale sinija. 22 Me o Čhavoe Manušesko, moraš te merav sarsi odredime, ali teško okolešće savoizdaisareles!” 23 A e učenikurja pegodova počnisardine te počenpes koamendar šaj avilosas godova. 24Askalpočnisardine te prepirinpes maškarpende ko maškar lende šaj avilosasmajbaro. 25 A o Isus phendas lenđe:“E carurja akale themešće vladin ethemeja thaj provodin e vlas pe lende,korko pes akaharen kaj si lačhenca.26Ali tumen na ćeren gajda! Naprotiv,majbaro maškar tumende, neka avelsavo si majcikno; a o starešnana sagokova kaj služisarel. 27 Kaj ko si ma-jbaro? Okova savo bešel pale sinija iliokova savo služil les? Zar naj okovasavo si pale sinija? A me ake služivmaškar tumende.” 28 Tumen ačhilinemanca ande samungre kušnje. 29Zatomukav tumenđe ando naslestvo ecarosko čast kaj man dijla lat mungroDad. 30 Te han thaj te pijen palemungri sinija ande mungro Carstvothaj te bešen po prestolje te sudisarene dešuduj plenenurja e Izraelošće.”31 Askal phendas o Gospod: “Simune!Simune! ake o beng rodel te rešetil-tumen sar o điv. 32 Ali me molsajlempale tute te čiro pačipe či malaksil.Zato, kana palem obratija tut mande,učvrsti ćire phralen.” 33OPetar phen-das lešće: “Gospode, spremno semtusa te džav vi ande tamnica vi andosmrto.” 34 A o Isus phendas lešće:“Phenav tuće Petre, ađes ni o bašno čioglasilapes trin drom a tu trin dromzataija kaj pindžares man.” 35 Thajphendas: “Kana bičhaldem tumen podrom bi lovengo, bi trjastako thaj bisandalengo, dal nedostailas tumenđevareso?” A von phendine: “Khanči činedostailas amenđe.” 36 akana phen-das lenđe_ kas si love, neka lelen pesa!isto gajda vi e trjasta! a kaj naj mačo,neka bićinel pire haljina thaj nek ćinelpešće mačo 37 Kaj phenav tumenđe,moraš te pherdol pe mande okova sosi ramome ando sveto lil: ubroimeavava maškar e zlikovcurja, sa so e

prorokurja ramosardine pale mandeobestinila pes.” 38 Von phendinelešće: “Gospode, ake akate siamen dujmačurja dosta si amenđe!” A o Isusphendas lenđe: Dosta si!” 39 Askalinkljisto okotar thaj po običajo uputi-sajlo pemaslisnko gora. Pale leste tel-jardine vi lešće učenikurija. 40 Kanaareslo okote phendas lenđe: “Molintume te na peren ando napast!”41 Pale godova đelo maj dur lendarkozom šaj e baresa te čudestu, pelope pire koča thaj molisajlo: 42 Dade!Ako kames, lemandar akava tahtaj.Ali na te avel mungri nego ćiri voljanek avel!” 43 A askal sikadilo lešćeo anđeo andar o nebo te ohrabrilles. 44 Sa majžarko molilas pes, andesmrtno muka, a o znojo pe lestepostanisardas sago kapljice e ratešćesave perenas pe phuv. 45 Uštilo katare molitva, boldape ke učenikurijathaj arakhlalen sar soven iscrpimekatar e žalosti 46 Pa phendas lenđe:“Sostar soven? Ušten! Molin tumente na peren ando napast!” 47 Dokvo još ćerelas svato, pojavisajlo othem, a angle lende o Juda, jekkatar e dešuduj, savo akhardolas Juda.Vo avilo paše ko Isus thaj čumi-dasles. 48 A o Isus phendas lešće:“Juda, zar e poljupceja izdaisares eManušesće Čhaves?” 49 A kana e os-tele učenikurja dikhline so si, phuč-line: “Gospode, te napadis len emačesa?” 50 A jek lendar zamah-nisardas e mačosa po sluga e barerašaješće thaj čhinda lesko desnokan. 51 A o Isus phendas: “Mućen!Dosta!” Askal astardape pale leskokan thaj sastardales. 52 Askal oIsus phendas e manušenđe save avi-line pe leste, e šorvale rašajenđe, eHramošće ztražarenđe thaj e stareši-nenđe: “Sago po razbojniko avilinepe mande e mačonenca thaj e rovl-jenca! 53 Sostar či astardineman andohramo? Svako đes semas okote. Aliakava si tumaro časo thaj vladil etama.” 54 E Isuses astardine thaj in-đardineles ando ćher e bare rašajesko.A o Petar dadural sledilas les 55 A e

Luka 22:56 49 Luka 23:20stražarja maškare ande avlija astar-dine e jag thaj bešline okolo late. A oPetar bešlo maškal lende. 56Varesavisluškinja dikhlales kaj bešel paše jag,oštro dikhla pe leste thaj phendas:“Vi akava sas e Isusesa!” 57 A oPetar hohadas: “Manušnjije pa me čipindžarav les:” 58Nedugopale godovajoš vareko lijales sama thaj phendas:“Vi tu san jek lendar!” A o Petarphendas: “Najsem, Manuša!” phen-das o Petar. 59 Kana nakhlo varekajkatar jek sato, vareko palem phen-das: “Vi akava sas čačes lesa! Pagalilejco si” 60 A o Petar phendas:“Manuša, či džanav so phenes!” Istočaso dok još motholas, oglasisajlo obašno. 61 Askal o Gospod boldapethaj dikhlas po Petar, a o Petar di-jape gođi ke alava e Gosodešće, savephendas lešće: “Čačes phenav tućejoš akaja rjat majsigo nego so obašto ašundol, trin dromzataijaman,”62 Inkljisto andar e avlija thaj zuralesrujas. 63 A e Čuvarja počnisardinete maren e Isuse thaj te maren mujlestar 64 Učhardine lešće jakha thajphenenas lešće: “Proreknisar ko di-jatu dab!” 65Thaj but aver podrugljivealava phenenas lešće. 66 A kanasvanosardas o đes, ćidape o starešin-stvo e themesko, e šorvale rašajathaj e sikavne eMojsiješće zakonestarthaj andine e Isuse anglo baro veće67 Ako san tu o Kristo, phen amenđegodova!” A vo phendas lenđe: “Akophenav tumenđe, či paćana; 68 Akovareso phučavtumen, či odgovorinaphendas lenđe o Isus. 69 Ali katarakana o Čhavo eManupesko bešela pedesno rig e svemoćno Devlešće.” 70Pegodova savora phendine: “Tu dakletvdris kaj san o čhavo e Devlesko!”Vo phendas lenđe: “Tumen korkoropravo phenen! Me sem!” 71 Pegodovaphendine von: “So ćerelamenmajbutsvedokurja?” korkoro ašundam an-dar leko muj!”

231 Sa o them uštilo thaj inđardine e

Isuses ko pilato 2 thaj optužisardine

les: “Astar dam les sar zavodil amerothaj phenel lenđe te na poćinen oporez e carošće, a pale peste phenelkaj si o Kristo, kraljo.” 3 O pilatophučlales: “Dali san tu o caro ežidovengo?” Vo phendas lešće: “Tuphenes!” 4 Askal o pilato phendas ešorvale rašajenđe thaj e themešće:“Nisošći doš či arakhav pe akavarom manuš!” 5 Ali von počnisardinejoš majbut te navalisaren: “Bunil etheme pire naukava pe sasti Judeja,andar e Galileja dži akate!” 6 Kanagodova ašundas o pilato, Phučlas dalisi godova manuš Galilejco. 7 Kanapotvrdisardine godova, O Pilatobičhaldas e Isuse ko Herod, savovladilas e Galijejava. O Herod bašaskal arakhadilo ando Jerusalim. 8 Akana o Irod dikhla e Isuse, zuraleraduisajlo kaj dumut već lija tedićheles zbog okova kaj ašundas paleleste, thaj nadisajlo kaj lestar dićhelavaresosko čudo. 9 Thaj but phučlas eIsuse; ali vo khanči či phendas lešće.10 A e šorvale rašaja thaj e sikavnee Mojsiješće zakonestar ačhenas,thaj jednako prnas les. 11 O Irodzajedno pire vojnikonencamardamujlestar: dijas pe leste parne haljnethaj bičhaldale palpale ko pilato.12 Godova đes o Irod thaj o pilatopomirisajle kaj sas majsigo dušmaja.13O pilato akhardas e šorvale rašajen,e većnikonen thaj e themes 14 thajphendas lenđe: “Andine manđe akalemanušes e optužbava kaj vo poticilethemes pe buna. Me ake phučlemles angle tumende thaj či arakhlemni jek doš pe leste pale savi prn les.15 A či arakhlalat ni o Irod thaj zatobičhaldales palpale mende. Ake, Voči ćerda khanči sova zaslužisardassmrto. 16 bičuiva les thaj askalmukavales. 17 A svako brš kana saso prazniko pasha, mućenas lenđepo jećhe phangles. 18 A sa o themande jek glaso čhutas muj alavenca:“Mudar les a muk amenđe e Varavaamenđe e Varava; 19 O Varnava sasande tamnica kaj mudardas, thaj kajvazdas e buna ando Jerusalim. 20 O

Luka 23:21 50 Luka 23:54pilato probisardas te odgovoril lenkaj kamlas te mućel e Isuses. 21 Alio them čhonas muj: Razapniles!razapniles! 22 Ali savo zločino voćedas? phučlalen o pilato trin drom:“Me khanči či arakhav pe leste sovazaslužisardasas smrto; Zato išibivales thaj mukaa les. 23A o them čholasmuj thaj navalinas te razapnilpes oIsus. Sa majzurale thaj majzuralečholas muj. 24 O pilato presudisardate udovoljil lenđe. 25 thaj muklaso kole savo sas osudime zbog epobuna thaj zbog o mudaripe, a eIsuse dijas lenđe pe volja. 26 Doinđarenas e Isuse, astardine varesaveSimune andar e Cirena savo boldelaspes andar e njive thaj čhutine peleste o trušul te inđareles zajednoe Isuseja. 27 Pale leste džalas o butthem, thaj e romnja save rovenasthaj kukinas pale leste. 28 O Isusboldape lende thaj phendas lenđe:“Čhejalen e Jerusalemske, na rovenpe mande, nego roven pe tumendethaj pe tumare čhavra. 29 Kaj akeaven e đesa kana phenelapes: “Blagoe nerotkinjenđe, blago e điješćesavo či bijanda thaj e čučenđe saveči pravardine.” 30 Askal e manušamolina e gore te peren pe lendethaj e bregonen *te učharen len31 Kaj ako gajda ćerelpe e zelenekaštenca, so ćerelapes e šućeja?” 32 EIsusesa po modaripe inđarenas viaver duj zločinconen. 33 Kana avilinepo than savo akhardolas Lubanja,okote rzapnisardine e Isuse a lesa vigodole zločinconen, jećhe pe lešćidesno rig, a avre pe lešći levo rig,34 A o Isus phenelas: “Jarosar lenđeDade, kaj či džanen so ćeren!” Palegodova e vojnikurja čhudine e gockathaj gajda podelisardine maškarpeste lešće drze. 35 O them ačhelasokote thaj dićhelas, A e šorvalerašaja marenas lestar muj alavenca:“Averen spasisardas, neka akanaspasisarel korkoro pes ako si vo čačeso Kristo e Devlesko, izabraniko!”

36Vi e vojnikurja marenas muj lestar,avenas paše leste thaj nudinas les ešuteja 37 phenenas: “Ako san tu ocaro e židovengo, spasisar korkorotut!” 38 A iznad lesko šoro čhutunevi natpiso pe savo ramolas: “Akavasi o caro e židovengo.” 39 Jekkatar e razapnime ratbojnikurjavređolas les alavenca: “Najsan li tuo Kristo? pa spasisar tut thaj viamen!” 40 Askal aver mothodas: “Zarči daras e Devlestar? Trpis isto kaznasago vi vo? 41 Ali pravedno si teamen trpisaras kaj primisardam sosaslužisardam amare trajosa, a akavamanuš khanči bilačhe či ćerdas.”42 Askal phendas: “Isuse, detut gođimande kana aveja ando carstvo ćiro.”43 A o Isus phendas lešće: “Čačesphenav tuće: “Ađes aveja mancaando rajo!” 44 Kana već avilo omismeri, pe sasti phuv nastanisardaso tunjariko thaj trailas džike o tritosato, 45 o kham pomračisajlo, a ehramošće firanglje pharadile peopaš. 46 A o Isus još jekhvar čhutasmuj andar sasto glaso: “Dade, andećire vas predaisarav mungro duho!”Godova phendas, thaj izdahnisardas.47 Kana o Rimsko stotniko dikhlas sodogosisajlo, ačhilo te slavil e Devle:“Akava manuš sas čačes pravedniko!”48 Nakon godova sa o them savoćidape te dićhel godova prizordikhline so sas, boldenaspe ćherethaj marenaspe ando kolin. 49 Majdur ačhenas sa okola kaj pindžarenasles thaj e manušnja save džanaspale leste andar e Galileja. 50 Sasvaresavomanuš savo akhardolas Josif,većniko, vo sas lačho thaj pravednomanuš; 51 andar e Arimateje. Vo ćirisložisajlo e odluka thaj e postupkosaso ćerdine e Isusešće, nego ažućarelase Devlesko carstvo. 52 Vo đelo koPilato thaj rodas lestar e Isuseskotelo. 53Pale godova fuljardinele katr otrušul, paćardinele ando pohtan thajčhutineles ando limori ande savo joškhonik nas čhutino. 54 Godova sas

* 23,30

Luka 23:55 51 Luka 24:28đes pale pripreme; thaj o savato većosanisardas. 55 A godova pratinas eromnja save aviline e Isuseja andare Galileja: dićhenas po limori sar sipoložime o telo lesko. 56 Pale godovaboldinepe de pripremisaren e miomirisurja thaj e pomasti. ando savotomiruinas po propiso.

241 Prvo đes ando kurko, dethari-

nako rano, e romnja aviline po limorie mijomirisenca save von korkoropripremisardine. 2 A kana areslinedži ko limori arakhline o bar crdinokatar o limori. 3 Dine andre, aliči arakhline o telo e Gospode Is-usesko. 4 Thaj dok ačhenas gajdazbunime, angle lede pojavisajle po-javisajle duj manuša ande blistavohaljine sar ačhenas paše lende. 5 Emanušnja darajle thaj poklonisajle emujesa dži ke phuv, a von phendinelenđe: “Sostar roden e džude maškare mule? 6 Naj akate, nego uskrsnis-ardas! Dentumen gođi sar phendastumenđe dok sas još ande Galileja:7 “O Čhavo e Manušesko trubul teavel dino ande vas e bezehalenđe,thaj razapnina les, ali vo o trito đesuskrnila.” 8 Askal e manušnja dinepegođi kaj o Isus phendas godova.9 Siđardine te bolden pes katar olimori thaj sa godova javisardinee dešujećhe učenikonenđe thaj sa-vorenđe averenđe. 10 A godova sas:E Marija Magdalena, e Jovana, Mar-ija dej e Jakovešći, thaj još vasesošćemanušnja. Von sa godova so sasphendine e apostolenđe, 11 A lenđesa gadava činisajlo sago izmislime,thaj či paćaine lenđe. 12 A o Petaripak, uštilo thaj prastaja karingalo limori. Kana areslo, provirisar-das andre thaj dikhla samo e povo-jurja. katar e lanosko pohtan. Palegodova boldapes ćhere ando čudopale godova so dogodisajlo. 13Godovađes e Isusešće duj sledbenikurja putu-inas ando gav savo akhardolas Emaus,

savo sas majdur katar o Jerusalimdešujek kilometerja. 14 Dromesa ćer-enas svato maškar pende pale sa sosas. 15 Thaj dok gajda ćerenas svatothaj raspravinas, pristupisardas lenđeo Isus thaj teljardas lenca. 16Ali lenđejakhenđe sas uskratime te pindžaren-les. 17 O Isus phučlalen: “So godovaraspravin dromesa?” von zastanis-ardine svrhome katar e tugasa. 18Jek lendar, savo akhardolas Kleopa,phendas lešće: “Zar san tu jedinostranco ando Jerusalim, thaj či džanasso sas ando Jerusalim akala đesa?”18 Thaj jek lendar, alavesa Keopa,phendas lešće: “Zar san tu jedinostranco ando Jerusalim thaj či džanasso sas ande leste kala đesa?” 19 Ao Isus phendas: “So sas godova?”a von phendine lešće: “Pa okova eIsuseja andar o Nazaret, vo sas pro-roko_slino pe delurja thaj ande alavaanglo Del thaj angle sa o them: 20 Aliamare šorvale rašaja thaj e većnikurjapredaisardinele te avel osudime posmrto thaj razapnisardine les. 21 Aamen nadisajlam kaj si vo okova savootkupila* osim godova, akava si većtrito đes sar gadava ogodisajlo. 22 Ajoš vi varesave manušnja, save sle-dinas les zajedno amenca, zbunis-ardinemen: čim svanosardas đelepo limori, 23 ali okote či arakhlinelesko telo pa aviline thaj phendineamenđe kaj sikadile lenđe e anđelurjathaj phendine lenđe kaj si o Isusdžudo. 24 Varesave amarendar pras-taine po limori thaj arakhlam sasar e manušnja phendine, ali les čidikhline.” 25 A o Isus pe godovaphendas lenđe: “O sar sen nerazumnenisar te paćan ande kova so phendinee porokurja! 26 Zar či von prorokuis-ardine kaj o Hristo sa godova morašte pretrpilamajsigo nego so dela andepiri slava?” 27 Askal o Isus započnis-ardas te rastumačil lenđe sa so ramo-malpe ando sveto lil pale leste, kataro Mojise džike e prorokurja. 28 Pe

* 24,21 E Rimljanurja vladinas pe židovurja, von nadisajle kaj si vo: AT: “savo oslobodila e Izraelconenkatar e rimske dušmaja” (Dik: figs_explicit)

Luka 24:29 52 Luka 24:53godova avile paše dži ko gav ande savodžanas, a o Isus ćerdapes sago kaj džalmajdur. 29 Ali von nagovorinas les:“Ač amenca! Kaj već peli e rjat, ao ćes naćhel!” Vo ačhilo thaj dijaslenca ande ando ćher. 30 Dok bešelaslenca pale sinija, o Isus lijas o man-gro, blagoslovisardale, phaglale thajdijalen. 31 Pe godova putajle lenđejakha thaj pindžardineles, ali vo nes-tanisardas angle lenđe jakha. 32Askalvon phendine jek avrešće: “Zar čiphabolas† amaro ilo ande amendedromesa dok ćerelas amenđe svato,thaj dok tumačilas amenđe o lil?”33 Odma spremisajle thaj boldinepesando Jerusaelm. Okote arakhliine edešujećhende thaj vi aver e Isusešćesledbenikon. 34 Von phendine lenđe:“O Gospod čačes uskrsnisardas thajsikadilo e Simunešće!” 35 Askal vonphendine sarmaladine e Gospodes podrompalo Emaus thaj sar pindžardineles kana phaglas o mangro. 36 Dokvon đerenas svato pale godova, oIsus ačhilo maškar lende thaj phen-das lenđe: “Miro tumenđe!” 37 Von,zbunime thaj darane, gndisardine kajdićhen e duho‡. 38 A o Isus phendaslenđe: “Sostar darajle? Sostar kasavisumnja bijandili ande tumare ile?39 Dićhen mungre vas thaj mungrepungre! Me sem gadava! pipnin manhaj dićhena! E duho naj kokala ni

mas sago man!” 40 Phendas lenđegodova, thaj sikadas lenđe pire vasthaj pire pungre. 41 Katar o čudđenjethaj katr e bah naštik pćajine. Avo phendas lenđe: “Situmen varesohamasko?” 42Vondineles kotor peskomačho. 43Vo lija les thaj halas anglal-ende. 44 Askal phendas: “Pale akavaphenavas tumenđe dok još semas tu-menca: Trubul te pherelpes sa so siande Mojsijesko zakono, ande pro-ročke knjige thaj ande psalmurja palemande ramome.” 45 Askal putardalenđi gođi te haćaren o lil. 46 Thajphendas lenđe: “Ramome si “O Keistotrpila thaj o trito đes uštela andar emule, 47 Ande lesko alav propovedi-lapes o obraćenje thaj o jartipe katare bezeha sa e manušenđe počnila peskatar o Jerusalim.” 48 Tumen sensvedokurja pale godova. 49 A mebičhalava tumenđe e Sveto Duhos,baš sago kaj o nebeso Dad obećis-ardas. Zato ačhen ando gav dok čilen petumende e sila opral.” 50 Palegodova o Isus inđardalen paše džike Vitanija. Okote vazdas pire vasthaj blagoslovisardalen, 51 gajda sarblagoslovisardalen, sas vi lino andonebo. 52 Von peline pe koča an-gle leste thaj askal bare bahtasaboldinepes ando Jerusalim 53 Okoteando Hramo neprestalno slavinas eDevles.

† 24,32 ‡ 24,37 Izraelce od rimskih neprijatelja” (Vidi: figs_explicit)