1

دکتر فريبا برنجي: گرد آورنده

انگل شناسي دانشگاه علوم پزشکي مشهد استاد 5931فروردین

حشره شناسي پزشکيMedical

Entomology

2

صفحه فهرست

3.................. ................................................................................کليات بند پايان

5.......................................................................................................................حشرات

6..........................................................................................................................مقدمه

8.....................................................................................................................شپش ها

12.......................................................................................................فتيروس پوبيس

16......................................................................................................................کک ها

22...................................................................................................................ساس ها

22.....................................................................................................................پشه ها

22...........................................................................................................کوليکوئيدس

32...............................................................................................................ه خاکي پش

33.................................................................................................................سيموليوم

32.................................................................................................................کريزوپس

36........................................................................................................استوموکسيس

33....................................................................................................................گلوسينا

32....................................................................................................................ميازيس

22............................................................................................مگس هاي مولد مياز

22.........................................................................................................استروس اويس

23.....................................................................................................موسکادومستيکا

28.................................................................................. (سوسک ها)راسته اورتوپتر

52.............................................................................................................خلاصه فصل

51............................................................................................................... عنکبوتيان

52........................... ................................................................................کنه هاي نرم

52......................................................................................................کنه هاي سخت

62................................................................ .ي نرم و سختاهميت باليني کنه ها

62.................................................................................................................. ..مايت ها

33........................................................................................................... خلاصه فصل

33.............................................................................................. خانواده دموديسيده

38....................................................................................................................... منابع

3

حشره شناسی ـ حشرات1

تيانـ عنکبو2

(آرتروپودا)کلیات بند پایان

نقش مضر بسياري از گونه هاي بنـدپايان . شاخه بندپايان يا آرتروپودا بسيار متنوع و منتشر در تمام جهان است

از يک سو با از بين بردن محصولات کشاورزي و ايجاد قحطي در سرتاسر جهان و از سوي ديگر با انتقال بيماري

.ز پيدا مي کند هاي مختلف به انسان برو

در سمت مقابل اين اثرات مضر، گروهي از بند پايان نيز داراي اثرات مفيدي هستند که از جمله به نقش آنها در

با در نظر گرفتن مسائل مختلـف مربـوب بـه . باروري گياهان و همچنين صيد حشرات مضر مي توان اشاره نمود

ر مجموع به نظر مي رسد چنانچه از ديدگاه انسان به اين مسـأله زندگي بندپايان و تأثير آنها بر زندگي انسان، د

.نگاه کنيم اثرات مفيد حشرات بيش از اثر زيان رسان آنها مي باشد

به طور کلي اثرات زيان بار حشرات بر انسان به سه دسته تقسيم مي شود که اولين آنها تخريـ منـابع اـیايي

.انسان است

پايان به انسان به علت رفتارهاي انگلي آنها و يا گزيدگي و تظـاهرات آلریيـک دومين مورد ، آسي مستقيم بند

آسي مستقيم . خرين مورد اثرات مضر آنها به علت نقش آنها در انتقال بيماري ها مي باشدآ. مربوب به آن است

:دسته تقسيم کرد 2حشرات به انسان باعث اثرات آسي شناختي مي شود که مي توان آنها را به

ضايعات به علت آسي مکانيکي( الف

ضايعات عفوني( ب

ضايعات در اثر مواردي که به خودي خود بدون ضرر مي باشند ولي ميزبان به دنبال برخورد قبلي ، نسبت به ( ج

.آنها حساس شده است

.ضايعات در اثر مواردي که به خودي خود آسي رسان مي باشند( د

:به طور کلي به دو نحو انجام مي شودآسي اير مستقيم حشرات به انسان

در اين حالت تغييرات مورفولویيک و بيولویيک آشکاري جهت انتقال يک گونـه : انتقال مکانيکي بيماري ها: الف

.خاص عامل بيماري ايجاد نشده است

هت انتقال يک در اين حالت تغييرات آشکار مورفولویيک و يا بيولویيک در بند پا ج :انتقال دوره اي بيماريها: ب

انتقال بيماري هاي مهمي از جمله مالاريا و تيفوس بـه ايـن طريـ . يا چند عامل خاص بيماري روي داده است

.صورت مي گيرد

. بند پايان با تقارن دو طرفه ، بندهاي همشکل، زوائد مفصلي و يک اسکلت سخت خارجي مشـخ مـي شـوند

زوائد ناحيه سر به اعضاء حسـي يـا مکنـده تبـديل . ه استبدن آنها از سه قسمت سر، سينه و شکم تشکيل شد

در گونه هاي آبزي تنفس توسط بـرونش هـا و در گونـه هـاي خـاکي . چشم ها مرک يا ساده هستند. شده اند

بندپايان داراي قل ساده . توسط ناي که در حقيقت گسترش لوله اي شکل پوشش خارجي است انجام مي شود

. در محفظه داخلي بدن آنها کـه هموسـل نـام دارد همولنـف در جريـان اسـت پشتي و عص شکمي هستند و

2

جنس ها معمولاً جدا از همند و توليد مثل به روش جنسـي مـي . ه هاي گوارشي و دفعي نيز وجود دارندادستگ

.باشد

پودا تنهـا در ميـان اعضـاي ميريـا ( 2.رده اونيکوفورا که زيان آور نيست( 1. رده تقسيم مي شوند 5بند پايان به

در بين سخت پوستان نيز گونه هاي معدودي وجود دارد که به عنوان ( 3.هزارپايان و صدپايان اثرات سمي دارند

رده حشرات و عنکبوتيان شامل مهمترين گونه هاي ناقـل ( 5و2.ميزبان واسط انگل هاي حيواني عمل مي کنند

.بيماري هاي انگلي مي باشند

دو راسته اصلي آنها، هزارپايان و صـد پايـان . بندهاي ناحيه سينه و شکم وجود دارنداعضاء رده ميرياپودا داراي

.مي باشند

هزارپايان علفخوار به عنوان ميزبان هيمنولپيس ديمينوتا شناخته شده اند و برخي از آنها با توليد مواد تحريـک

خوار در اال بندها يـک زوج پـا صدپايان سمي و گوشت. کننده پوست، باعث ايجاد تاول هاي پوستي مي گردند

اين انگل ها در نقاب مرطوب، زير پوست درختان و يا تخته سنگها زندگي کرده و از حشـرات و جانـداران . دارند

صـدپايان کوچـک . در بند اول يک زوج چنگال جهت تزري سم به شـکار وجـود دارد . کوچک تغیيه مي کنند

د و گزش آنها به ندرت باعث درد شديد، قرمزي و گاهي سـفت ساکن مناط معتدل قادر به گزش عمي نيستن

اما جنسي از صدپايان به نام اسکولوپندرا که در منـاط گرمسـيري و نيمـه گرمسـيري . شدگي پوست مي شود

.ساکن است نيش دردناکي داشته و حتي مي تواند باعث ايجاد ضاعات موضعي نکروتيک شود

دو راسـته . تند که ميزبان واسط انگل هاي حيوان و انسان مي باشـند سخت پوستان آبزي شامل گونه هايي هس

راسـته کوپـه پـودا شـامل . عمده که در رده سخت پوستان قرار دارد عبارتنـد از راسـته کوپـه پـودا و دکـاپودا

موجوداتي کوچک، متناس و متقارن است که در آنها سر و دو بند اول سينه با هم سرسينه را ايجاد کرده است

سيکلوپس ها ميزبان واسط کرم گينـه، دراکونکولـوس مـدي ننسـيس و . بند مي باشد 5تا 3شکم نيز داراي و

راسته دکاپودا نيـز . گونه هاي دياپتوموس نيز ميزبان ديفيلوبوتريوم مي باشند. سستوديفيلوبوتريوم لاتوم هستند

ي دريـايي و خرچنـگ هـاي شامل سخت پوستان بزرگ مانند ميگو ، خرچنگ هاي آب شـيرين، خرچنـگ هـا

گونـه هـاي مختلـف خرچنـگ هـاي آب شـيرين و خرچنـگ هـاي معمـولي ميزبـان واسـط . معمولي هسـتند

خرچنگ هاي خشکي و ميگوهاي آب شيرين نيز مي توانند آنژيوسـترونژيلوس . اگونيموس وسترماني هستندرپا

.را در خود نگاه دارند

5

Insectaحشرات

آنوپلورا

هومانوسپديکولوس

فتيروس پوبيس

سيفوناپترا

کک ها

همي پترا

سيمکسساس هاي

ساس هاي ردوويد

ديپترا

پشه ها

کوليکوئيدس

پشه خاکي

سيموليوم

کريزوپس

استوموکسيس

گلوسينا

مگس هاي مولد مياز

موسکادومستيکا

ساير حشرات

راسته ارتوپترا

راسته کلئوپترا

راسته هيمنوپترا

6

:مقدمه

متنوع ترين جانداران کره زمين هستند و گونه هاي بسياري از آنها نيز در زندگي اقتصادي انسان نقش حشرات

در سال هاي اخيـر . آنها اين تنوع زياد خود را مديون قابليت بالاي سازگاري خود با محيط هستند. مهمي دارند

وسـط آنهـا و روش هـاي کنتـرل آنهـا اطلاعات ما در مورد حشرات خصوصاً اپيدميولویي بيماري هاي منتقله ت

. افزايش يافته است

در ميان حشراتي که اهميت پزشکي زيادي دارند، دو بالان داراي بيشترين تعداد گونه هاي مضـر بـراي انسـان

.هستند

وجود دارد که در آمريکاي جنوبي به عنوان ناقل بيماري در راسته همي پترا چند گونه ساس بوسه زننده يا قاتل

همچنين دو گونه از ساس هاي رختخواب نيز وجود دارند که اگر چه داراي انتشار جهـاني مـي .مل مي کنندع

نقشي درانتقال بيماري خاصـي ( ضايعات پوستي درمحل گزش )باشند ولي به جز اثر تحريکي ناشي از گزيدگي

.ندارند

هستند و بـا گـزش بـه انسـان آسـي مـي وپلورا دو گونه شپش وجود دارند که انگل اجباري انسان ندرراسته آ

.يکي از اين دو گونه در انتقال بيماري نيز حائز اهميت است. رسانند

پترا شامل بسياري از گونه هاي کک مي باشد که اگر چه به طور طبيعي انگـل جونـدگان هسـتند رناراسته سيف

کنند و باعث پيدايش اپيدمي ن تغیيه ولي در بعضي شرايط مي توانند ميزبان طبيعي خود را رها کنند و از انسا

علاوه بر اين دو گونه کک که انسان براي آنها ميزبان اير اختصاصي اسـت دو گونـه ديگـر از . در انسان ها شوند

يکي از اين گونه ها که تقريباً انتشار جهاني دارد عامـل . ا وجود دارند که عمدتاً از انسان تغیيه مي کنند هکک

ولي ديگري که تنها به مناط استوايي محدود است به بافت انسان نفوذ مي کند و االـ خارش مسافرتي است

ساير حشرات نيز باعث آسي به انسان مـي شـوند ولـي از نظـر پزشـکي از درجـه .ث آسي شديد مي شود عبا

ونه هـاي بدين ترتي مشاهده شد که در مقايسه با تنوع بسيار زياد حشرات گ. اهميت کمتري برخوردار هستند

بسيار کمي از آنها به عنوان انگل انسان يا ناقل بيماري عمل مي کنند ولي همـين تعـداد انـدی نيـز در انتقـال

در ايـن فصـل حشـرات . بيماريهاي مهمي مانند مالاريا، تيفوس و طاعون حائز اهميت فـو العـاده اي هسـتند

.اي گوناگون به انسان مورد بررسي قرار مي گيرندل بيماريهامختلف خصوصاً با توجه به بيماريزايي آنها و انتق

:کلیات

بدن حشرات درون پوشش نسبتاً محکمي از صفحات سخت يا اسکلريت قرار دارد که به وسـيله اشـاء کيتينـي

زوائد سري بندپايان ابتدايي به اعضاء حسي نظير شاخک چند مفصلي ، چشم هاي . قابل انعطافي به هم متصلند

.اعضاء جونده که بسته به عادات ایايي با هم تفاوت دارند تبديل شده است ساده و مرک و

. سينه متشکل از پروتوراکس، مزوتوراکس و متاتوراکس است که به هر قسمت يک جفت پا متصـل مـي شـود

ر دمـثلاً . حشرات بالدار از نظر تئوري، يک جفت بال در مزومتاتوراکس دارند اما گاهي تغييراتي ديده مي شـود

.مگس ها بال هاي خلفي از بين رفته و تبديل به ساختمان هايي به نام هالتر مي شوند

جنسي تغيير شکل داده و در جنس نر ارگانهايشکم فاقد زائده است اما قسمت هاي انتهايي ممکن است جهت

.به هيپوپيژيوم و در جنس ماده به اويپوزيتور تبديل شود

3

. ره اي از گانگليون هاي شکمي است کـه از آنهـا اعصـاب جـدا مـي شـوند سيستم عصبي حشرات معمولاً زنجي

.دستگاه تنفسي به وسيله اسپيراکل ها به خارج راه دارد

. دستگاه گردش خون مرک از عضو ضربان دار پشتي، آئورت و يک محوطه باز شـکمي بـه نـام هموسـل اسـت

.ني، روده پشتي، رکتوم و مقعد تشکيل شده استدستگاه گوارش از حل ، مري ، پيش معده، معده يا روده ميا

دستگاه دفعي شامل چند لوله مالپيگي است که به داخل کانال روده اي دقيقاً در بالاي محل اتصال روده مياني

اعضاء توليد مثل نر مرک از دو بيضه، وزيکول سمينال، ادد فرعـي و عضـو تناسـلي . به پشت تخليه مي شوند

اعضاء توليد مثل ماده شامل تخمدان هـا، اويـدوکت، کيسـه جمـع آوري اسـپرم . هستند (هيپوپيژيوم)خارجي

.ادد سازنده پوسته و سيمان و اويپوزيتور مي باشند( اسپرماتکا)

دوره زندگي بر اساس رشد مستقيم، دگرديسي ناق و . حشرات تخمگیار، زنده زا و يا تخمگیار زنده زا هستند

اري از حشرات شکل لارو تازه از تخم خارج شده شباهت بسياري به والدين دارد و در بسي. دگرديسي کامل است

ن مرحله بلـو کامـل و مراحـل ااين شباهت در طول مراحل مختلف لاروي حفظ مي شود به طوريکه تفاوت مي

اتي کـه در ميان حشر. اين شکل از زندگي دگرديسي ناق نام دارد. نابالغ حشره تنها اندازه و بلو جنسي است

در . از نظر پزشکي داراي اهميت هستند مثال بارز دگرديسي ناق در شپش ها و ساس تختخواب روي مي دهد

نمف در محيطي مشابه با محيط والدين خـود زنـدگي . اين حالت مرحله رشد حشره نابالغ نمف ناميده مي شود

در مورد ساس تختخـواب انـواع جـوانتر . دمي کند و از مواد ایايي مشابه مواد ایايي والدين خود تغیيه مي کن

در کنار يکديگر زندگي مي کنند و در فواصل متناوب نهمراه با بالغين در درزها و شکافهاي محيط زندگي ميزبا

در حاليکه در مورد شپش ، نمف و بالغين . وجود دارد خونخواري مي کننداز جاندار خونگرمي که در آن اطراف

رت دسته اي بر روي ميزبان يا در تماس نزديک با ميزبان زندگي مي کنند و تنها وقتي در کنار يکديگر و به صو

.آن ميزبان را تری مي کنند که شرايط براي آنها نامناس گردد

8

در دگرديسي کامل لاروي متفاوت با حشره بالغ از نظر تغیيه اي ايجاد مي شود که اين لارو پس از چندين بـار

امـل مثال مشخ حشراتي که دگرديسي ک. پوست اندازي به شفيره و در نهايت به حشره بالغ تبديل مي شود

يک موجود کـرم ماننـد ) در مورد مگس خانگي مرحله لاروي به شکل ماگوت. دارند مگس خانگي و پشه است

است که در سبزيجات در حال فساد يا ترکيبات ارگانيک حيوانات تغیيه مي کند به طوري که محـيط ( بدون پا

ي و شرايط زندگي لارو و حشـره بـالغ، ياعلاوه بر تفاوت در نياز ای. زندگي آن با حشره بالغ کاملاً متفاوت است

مرحله بعد زندگي شفيرگي است کـه حشـره قـادر بـه . ساختار داخلي و خارجي آنها نيز از يکديگر متمايز است

مشابه اين تغييرات در پشه هـا نيـز . اين مرحله در مورد مگس خانگي بسيار کوتاه است. تغیيه و حرکت نيست

است و از موجودات ريزميکروسکوپي گياهي و جانوري تغیيه مي کنند که اين لارو پشه ها آبزي . روي مي دهد

پس از آن قبل از بلو کامل بايد مراحله شفيرگي طـي . نوع تغیيه با خونخواري والدين آنها کاملاً متفاوت است

ن داراي اگر چه شفيره پشه ها همانند مگس خانگي فاقد تغیيه هستند ولي بر خلاف شفيره سـاير دوبـالا . شود

با توجـه . شناخت دوره زندگي حشرات از نظر کنترل آنها اهميت بسيار زيادي دارد. حرکات بسيار فعالي هستند

مي توان در مرحله اي خاص از زندگي کـه از بـين بـردن حشـره راحـت تـر و از نظـر حشرهبه مراحل زندگي

.اقتصادي مقرون به صرفه تر است اقدام نمود

شپش و تخم چسبیده به مو در حال باز شدن و خروج نیمف ( Nit)تخم شپش

شپش ها

آنهـا داراي يـک . پهن شـده انـد ها حشرات کوچک، بدون بال و مسطح هستند که از جهت پشتي شکمي شپش

. هر پا به يک چنگگ ختم يم شود. هاي نسبتا بلند هستند بندي و شش پاي مشخ با سا 5-3جفت آنتن

ــپش ــر شـ ــال حاضـ ــات، در حـ ــر از جزئيـ ــرف نظـ ــا صـ ــته بـ ــه دو راسـ ــا را بـ ــا( Order)هـ مالوفاگـ

(Mallophaga )و آنوپلورا(Anoplura )کنند تقسيم بندي مي .

2

پدیکولوس کاپیتیس یا شپش سر –پدیکولوس کورپوریس یا شپش بدن –فتیروس پوبیس : چپ از راست به

: حائز اهميت هستند( راسته آنوپلورا)هاي خونخوار از نظر پزشکي دو خانواده از شپش

موسـوم بـه ( بـدن )شـپش تـن : که داراي دو گونه مهم يعني(Family:Pediculidae)خانواده پديکوليده-1

و شپش سـريا ( P.Corporis)و يا پديکولوس کورپوريس ( Pediculus humanus)هومانوسپديکولوس

. است( P.Capitis)پديکولوس کاپتيس

يـا ( Phthirus pubis)که گونه معروف آن فيتروس پوبيس ( Family: Phthiridae)خانواده فتيريده -2

(crab louse ) که در فارسي شپش زهار و يا شپشک عانه(Pubic lice ) قـدمت شناسـائي . موسـوم اسـت

. هاي انسان بسيار زياد است شپش

: هاي انسان برخي از خصوصيات شپش

هـاي اندازه شـپش . شپش، سر و تن مشابه يکديگرند و اختلاف بين آنها جزئي است با توجه به مرفولویي عمومي

از نظـر اـاهري . وچکترنـد ک رکميس ـهـاي ميلي متر است که شـپش 5/2-5/3در ماده 5/3-5/2تن در نوع نر

در شپش سر و تن، بر خلاف شپشک عانـه، سـه . باشند هاي نر و ماده مشابه هستند و هر دو خونخوار مي شپش

شپش تن به رنگ سفيد متمايل به خاکستري و شپش سر معمـولا تيـره . جفت پا، يک اندازه و مشابه يکديگرند

. رنگ است

کنند و شپش تـن روشـن رنـگ و در روي موي سر تخم گیاري مي بعبارت ساده تر، شپش سر سياه رنگ و در

. گیارد روي الياف لباس تخم مي

اين حشرات علاوه بر گزش مستقيم انسان قادر به انتقال . حشراتي کوچک و بدون بال هستند( شپش ها)آنوپلورا

ن شامل پـديکولوس شپش هاي انگل انسا. بيماري هاي مهمي نظير تيفوس، ت خند و ت راجعه نيز هستند

.هومانوس يا شپش سر و بدن و فتيروس پوييس يا شپشک عانه مي باشند

پدیکولوس هومانوس

.است( شپش بدن)و کورپوريس ( شپش سر)پديکولوس هومانوس شامل دو نوع کاپيتيس

12

مورفولوژی

بدن . طول داردميليمتر 2-3بدن شپش پهن و دراز و در سطح پشتي شکمي پهن شده است و به طور متوسط

.دو طرفي بوده و پوستي از جنس کيتين مقاوم آن را پوشانده استآنها داراي قرينه

بنـدي و 5سر، بيضي شکل و زاويه داز است و داراي يک جفت چشم نامشخ در طرفين ، يک جفت شـاخک

آنهـا از تعـدادي . ددضمائم دهاني داخل يک کيسه قرار دارند که به داخل سر بر مي گر. ضمائم دهاني مي باشد

.سوزن و تيغه هايي براي سوراخ کردن تشکيل شده اند

بند دارند و در انتها بـه 5پاها معمولاً . سينه از سه بند تشکيل شده که به هر کدام يک جفت پا متصل مي شود

يـک بند آخر شکم در جنس مـاده داراي . بند تشکيل شده است 8-12شکم نيز از . يک چنگال ختم مي شوند

.منفی تناسلي مي باشد

دوره زندگی

تخم هـا دريچـه . هم شپش نر و هم ماده خونخوار هستند و عمل جفتگيري بر روي بدن ميزبان انجام مي گيرد

اين تخم ها بر روي اليـاف مـو قـرار داده مـي شـوند و . دار و سفيد رنگ بوده که نيت يا رشک ناميده مي شوند

.ا موها مي چسبندتوسط ماده اي سيماني به لباس ي

بار 3نخواري دارد و پس از ج شده از تخم بلافاصله نياز به خوحشره خار. شپش ها داراي دگرديسي ناق هستند

.طول عمر شپش بالغ در حدود يک ماه است. پوست اندازي به حشره بالغ تبديل مي شود

اپیدمیولوژی

اين شـپش هـا بـر روي موهـا و . ميزبان پديکولوس هومانوس فقط انسان است. شپش ها گسترش جهاني دارند

از بدن انسان آنها قادرند جدا. الياف لباس قرار مي گيرند و به سادگي از ميزباني به ميزبان ديگر انتقال مي يابند

شپش ها بيشتر در مناط پرازدحام و معمـولاً در شـرايط ايـر . به مدت يک هفته بدون خونخواري زنده بمانند

افرادي که لبـاس هـاي ضـخيم مـي . بهداشتي از قبيل سربازخانه ها، زندان ها و مهمان خانه ها ديده مي شوند

11

آلودگي انسان به شپش داراي قدمت چندين هزار . پوشند و کم حمام مي روند در معرض خطر بيشتري هستند

هائي براي مبـارزه بـا آن مثلا در نوشتجات بجا مانده ازمصريان قديم اشاراتي به اين حشره و توصيه. ساله است

.مظهر نکبت، بدبختي و فلاکت بوده است( Lousy)شده است در فرهنگ ملل زندگي شپشي

. ر بين حشراتي که سب کشتار هزاران انسان را شده اند دارا استبعد از پشه مالاريا شپش مقاوم دوم را د

با اين حال شـپش زدگـي عارضـه اي ترجيحـا . شود آلودگي به شپش در تمام نقاب دنيا از جمله ايران ديده مي

و و در مراکز با تراکم زياد جمعيت توام با فقـر زمستاني که االبا در دوران جنگها، قحطي و ديگر مصائ عمومي

. شود عدم رعايت اصول بهداشت فردي و به سب تماس نزديک با مردم با يکديگر به وفور مشاهده مي

، روسـري، هس، کـلا يا وسائل شخصي مانند شـانه سـر، بـر الودگي به شپش از راه تماس مستقيم با فرد آلوده و

مـورد شـپش زهـار االبـا از در( Earphone)هاي وسائل صوتي لباس زير، حوله و امروزه از راه اسفنج گوشي

. گيرد طري مقاربت جنسي و هم بستري انجام مي

بیماری زایی

به علت ورود بزا عوارض موضـعي بـه صـورت درد و . وجود شپش را بر روي بدن انسان پديکولوزيس مي نامند

. ريايي گردد خارش زياد ممکن است باعث ايجاد عفونت ثانويه باکت. خارش شديد در محل گزش ايجاد مي شود

شپش بدن بيشتر از قسـمت . مي باشند( التهاب ملتحمه چشم و قرنيه)از عوارض ديگر کونژنکتيويت و کراتيت

.هاي پوشيده با لباس خونخواري مي کنند

کند و حتي در برخي از افـراد حسـاس وجـود معمولا شخ شپش زده در اجتماع احساس حقارت و پستي مي

. شود رواني، افسردگي و بي خوابي ميشپش در بدن سب تحرکات

نامند که از آلودگيهاي جلدي شـايع مي( Pediculosis)آلودگي به شپش را در ميزبان اصطلاحا پديکولوزيس

. در بين افرد کثيف و در فصل سرما و با پوشش زياد و عدم امکان استحمام مرت است

هاي دور افتاده و امثال آنهـا فقرا، زندانها سربازخانه شپش زدگي بيشتر در اماکن پرجمعيت و کثيف مانند محله

موج خـارش ( خصوصا در مورد شپش سر)ها در ميزبان نيش زدن و خونخواري مکرر شپش. شود مشاهده مي

شديد و مستمر و متعاق آن موريختگي و همچنين ازدياد حساسيت، التهابات جلدي، زخـم و بـالاخره عفـوني

. شوند يله باکتريها ميها بوس شدن ثانويه زخم

افرادي که به مدت طولاني مبتلا به پدکولوزيس از نوع شپش تن بوده اند دچار هيپرپيگمانتـه و ضـخيم شـدن

ــام ــار التي ــا آث ــراه ب ــاري پوســت هم ــت بيم ــن حال ــه اي ــلا ب ــه ک ــدي هســتند ک ــاي جل ــدد زخمه ــاي متع ه

در پديکولوزيس ناشي از تزري مکرر هاي جلدي ها و واکنش لک. نامند مي( Vagabond disease)ولگردان

. ها براي خوانخواري است بزا شپش

به طوري . است( impetigo)يکي از عوارض ناشي از آلودگي به شپش سر، پيودرماي استرپتوککي يا زرد زخم

. که ذکر شده است، هر کجا زرد زخم پوست سر مشاهده شود بايد بوجود شپش سر توجه نمود

12

ولوزيس تنها مربوب به کشورهاي جهان سوم و فقير نبوده، بلکه کشورهاي صنعتي و پيشـرفته به طور کلي پديک

شود، به طوري که به موج برخي از گزارشات، شيوع شپش سـر در ميـان کودکـان آمريکـائي را نيز شامل مي

. بيش از ساير بيماريهاي واگيردار است

. شود ت دردنای و سخت، خصوصا در کودکان ميها به شپش عانه گاهي سب نوعي بلفاري آلودگي پلک

انتقال بیماری

ــ 1. يدميک و ت خند اسـت شپش سر هيچ گونه بيماريي را انتقال نمي دهد ولي شپش بدن ناقل تيفوس اپ

. اين بيماري در مناط پرجمعيت با فقر بهداشتي و در کشور هاي جنگ زده ديده مـي شـود : يدميکتيفوس اپ

باکتري در اپي تليوم روده مياني شپش تکثير شـده و . پرووازکي و مخزن اصلي آن انسان استعامل آن ريکتزيا

ريکتزياها در مـدفوع خشـک . عامل تيفوس براي خود شپش نيز کشنده است. از طري مدفوع آن دفع مي شود

و علائم آن ده شدن با شپش آلوده منتقل مي شوداين بيماري توسط گزي. ده مي مانندشپش حداقل سه ماه زن

پس از دوره نهفتگي يک هفته اي با ت بالا، سردرد شديد و درد عضلاني آااز مي شـود از روز پـنجم بيمـاري،

در ابتدا بر روي بخش فوقاني تنه ااهري ( ماکول)کوچک ضايعات پوستي بيماري به صورت لکه هاي قرمز رنگ

درصـد مبتلايـان فـوت 22تا 3دم درمان بين در صورت ع. مي شوند و سپس در سراسر بدن منتشر مي گردند

در بسياري از موارد اين بيماري با ت . مي نمايند و درمان بيماري نيز با آنتي بيوتيک داکسي سايکلين مي باشد

.از نظر علائم باليني اشتباه گرفته مي شود( عامل آن سالمونلاتيفي( )شبه تيفوس)تيفوئيد

اپيدميک يا ت راجعه شپشي انتشار جهاني دارد اما اپيـدمي شـديدي را بـه ت راجعه : اپيدميک ـ ت راجعه2

عامل اين بيماري بورليارکورنتيس اسـت کـه از بـين . وجود نمي آورد مگر اينکه شپش با وفور زياد موجود باشد

امـا از در آنجا رشد و تکثير پيدا مي کنـد . سلولهاي اپي تليال معده شپش عبور کرده و وارد همولنف مي شود

بدن شپش نمي تواند خارج شود مگر اين که در اثر له شدن شپش آلودگي از طري زخم وارد بدن ميزبان شود

.

ايـن عامـل در . عامل آن ريکتزيا کنتانـا مـي باشـد . اين بيماري بسيار نادر است و کشنده نيست: ـ ت خند 3

.و محل گزش را آلوده مي کندمعده مياني شپش تکثير پيدا کرده و از طري مدفوع دفع شده

تشخیص

تشخي قطعي با مشاهده تخم ها يـا . شک به بيماري بر اساس خارش و اثرات باقيمانده آن بر پوست مي باشد

.به علت خاصيت فلورسانس تخم ها، استفاده از لامپ وود در يافتن آنها موثر است . شپش بالغ انجام مي پیيرد

فتیروس پوبیس

(Phthirus pubis)زهار شپشک يا شپش

شود، معمولا براي چنـدين روز ها ، ابرو و زير بغل ديده مي شپش زهار که االبا در ناحيه زهار، اطراف مقعد، مژه

شپش عانه به رنگ خاکستري است و سـر آن در يـک . کند در يک ناحيه قرار گرفته و گاه به گاه خونخواري مي

13

و مرفولویي شپش زهار شبيه شپش سر و تن اسـت امـا شـپش زهـار اتومياگر چه آن. فرورفتگي سينه قرار دارد

در شپش زهار، سينه و شکم تقريبا يک انـدازه، مسـتطيل و يـا . ميلي متر است 2تا 25/1کوچک و در حدود

کروي شکل هستند، سه زوج پاها يکسان رشد نکرده و زوج اول در مقايسه با زوج سوم باريکتر و کوچکتر اسـت

نظر به اينکه کاملا فرم بدن شپش زهار خپله و پاها يک اندازه نيستند و راه رفتن . ي چنگک کوچکي استو دارا

. نيز موسوم شده است( Crab louse)است لیا به شپش خرچنگ( crab)آنها شبيه خرچنگ

اول بنـد 3. شپشک عانه يا فتيروس پوبيس شکلي شبيه به لای پشت و گرد، بندهاي شکمي کوتاه و نامشـخ

شکمي در آنها يکي شده و روي آن سه جفت سوراخ تنفسي دارند و روي سه بند ديگـر هـر کـدام يـک جفـت

.دارند سوراخ تنفسي

و تعـداد دشپشک عانه حرکت مختصـري دار . دوره زندگي دوره زندگي شپشک عانه مشابه ساير شپش ها است

اي ناحيه تناسلي و در اطراف مقعد چسبانده مي تخم ها به موه. تخم هاي آن نيز از شپش بدن و سر کمتر است

.شود اين تخم ها ممکن است در ساير قسمت هاي بدن نيز روي موها يافت شوند

اپیدمیولوژی

هايي که با والدين خود هبچ. ولي اين تنها را آلودگي نيست. ال االباً از طري مقاربت و تماس بدني مي باشدانتق

روز قادر به زنده مانـدن 3اين شپش در خارج از بدن ميزبان تنها . مي خوابند مي توانند به شپشک آلوده شوند

.است

بیماری زایی

دن در اثر عوارض حساسيتي ناشي از گـزش در اثـر تزريـ بـزا و بيماريزايي شپشک عانه مشابه شپش سر و ب

.اين انگل ناقل بيماري خاصي نيز نمي باشد. دفع مدفوع در اطراف محل گزش است

12

مبارزه

در صورت آلودگي مژه ها، شپش يا تخم آن بايد برداشـته . مبارزه با شپشک عانه مانند مبارزه با شپش سر است

ن حشـره کشـها کـه استفاده از امولسيون و لوسيو. ن يا اکسيد زرد جيوه استفاده شودشود و سپس از پماد ازري

ش بکار مي رود نيز براي از بين بردن شپشک ها موثر است اما شامپوهاي حشـره کـش بـراي براي مبارزه با شپ

.اين منظور موثر نمي باشند

.تکميل تري در اين قسمت ملاحظه فرمائيدبطور کلي با بررسي متون مختلف مي توان اطلاعات فو را به نحوه

مورفولوژی فتیروس پوبیس

: درمان

: در درمان پديکولوز بايستي چند نکته زير را مد نظر داشت

بسيار از بيماران يا فکـر محکـم کـاري و )به بيمار تاکيد شود که از درمان بيش از حد و بي مورد خودداري کند

.(دهند دت و يا دفعات درمان را بطور سر خود افزايش مياطمينان بيشتر، طول م

در درمـان پـديکولوز مـوثر و کمـک کننـده بـوده ولـي ( در آلـودگي مربوطـه )کوتاه کردن موهاي سر يـا عانـه

(. در موارد شديد و نيز همه گيريهاي اجتماعي، بهتر است انجام شود)نيست الزامي

. د معاينه قرارگرفته و در صورت شک به آلودگي، درمان شوندکليه افراد خانواده و در تماس بايستي مور

. نيازي به ايزوله کردن بيماران وجود ندارد

هفته داخل کيسه نـايلون در 2تا 2بايستي به مدت ...( ها، حوله و ملافه)کليه لباسها و وسايل شخصي بهداشتي

. جوشانده شوند دقيقه داخل آب 32تا 22بسته نگهداري شوند و يا اينکه به مدت

. استفاده شود( نظير هيدروکسي زين)براي کنترل خارش از يک آنتي هيستامين

تجـويز (دي کلوکساسيلين، سفالکسـين يـا اريترومايسـين )در صورت وجود عفونت ثانويه، آنتي بيوتيک مناس

. شود

. ن تکرار شودروز بعد، درما 12تا 3بهتر است ( به جز پلک و مژه)موارد پديکولوز در تمامي

15

درمان پديکولوز سر ( الف

1-shampoo:Gamma benzene hexachloride (GBH,Lindane, Kwell; 1%)

. دقيقه برروي پوست ماليده و ماسای داده و سپس شسته شود 5تا 2يک قاش ایاخوري از شامپو را به مدت

. ماليده شود( بجز صورت )ردن در پديکولوی سر، بهتر است داروي موضعي مصرفي تا پائين گ: توجه

;Lotion: Matathion 0.5% (Priodermجزو فارماکوپه ايران نيست : ) يا

بدون شستن سر، مقدار کافي از محلول فو را روي پوست سر ماليده و اجازه داده شـود تـا خودبخـود خشـک

اين دارو بوي نامطلوب و اثرات اشکال . ساعت بعد استحکام با شامپو معمولي صورت گيرد 22تا 12سپس . شود

. تحريک موضعي است

Lotion: Permethrine 1%: يا

دقيقه مرطوب 12، پوست سر به مدت (ميلي ليتر 52تا 25معمولا )بايستي باماليدن مقدار کافي از محلول فو

. نگه داشته شود و آنگاه شسته شود

قوص )انش ديده شد که تجويز کوتريموکسازول و همکار( ميلادي 1238)Shashindranدر مطالعه دکتر -2

اما چون دارو . در درمان موارد شديد پديکولوز سربسيار موثر است(روز 3ساعت به مدت 12بالغين يک عدد هر

مکانيسم اثر ايـن دارو احتمـالا از بـين رفـتن . روز بعد تکرار شود 12تا 3ها اثري ندارد، لیا بايستي برروي تخم

. د کننده ويتامين ب در روده انگل استميکروبهاي تولي

به مدت چند دقيقه ماسای داده و آنگاه با استفاده از يـک شـانه %( 3اسيد استيک )پوست سر را با سرکه ولرم-3

. دندانه ريز و اريف موها شانه شود

: درمان پديکولوزتنه( ب

ثر موارد از بين بردن انگـل و تخـم موجـود در يابد، لیا در اک ها استقرار مي از آنجائي که شپش تنه در درز لباس

اما در مردان و نيز در مـوارد عـود بيمـاري بهتـر . کافي است( جوشاندن يا داخل کيسه نايلون گیاشتن)ها لباس

: نيز استفاده نمود Lindaneاست از

Lotion: GBH(Lindane;1%) توان در پديکولوز تنه اطفال نيـز ين روش مياز ا. ساعت شسته شود 12تا 8از گردن تا پوبيس ماليده و پس از

. ساعت شسته شود 2تا 3استفاده نمود، ولي بايستي از

. باشد همانند پديکولوز سر مي: درمان پديکولوز عانه(ج

درمان پديکولوز مژه و پلک ( د

هاي شل کنـده و جـدا مها ماليده و تخ ها و مژه بار روي لبه پلک 3تا 2بوسيله سواب يا انگشتان و ازلين را روي

از آنجائي که پديکولوز مژه، ثانويـه پـديکولوز عانـه اسـت، لـیا . روز ادامه يابد 3الي 5اين عمل بايستي تا . شود

. بايستي درمان مربوطه نيز به اجرا گیاشته شود

پيشگيري

لـ بـه ديگـران، کوتـاه متع... رعايت نظافت شخصي ، استحمام مرت ، عدم استفاده از شانه، بروس، حوله، کلاه

بخصـوص )هـاي فـرد شـپش زده، اتـو زدن لباسـها نگهداشتن موي سر، حیف موهاي زائد بدن، جوشاندن لباس

در منـاطقي کـه تيفـوس . و امثـال آن از اقـدامات مـوثر در پيشـگيري از پـديکولوزيس اسـت ( درزهاي لبـاس

16

نند لازم است روپوشهاي پلاستيکي بلند که يقه ک اشخاصي که براي معاينه افراد بيمار کار مي. شايع است اپيدمي

هاي نايلوني نيز و مچ آستين آنها کاملا بسته باشد و به مواد دور کننده شپش آاشته باشد بپوشند و از دستکش

. استفاده بکنند

. و ليندن، از برخي از نقاب جهان گزارش شده اند DDTهاي مقاوم به هائي از شپش لازم به ذکر است که سويه

مبارزه

% 12( گامابنزن هگزاکلرايـد )براي از بين بردن دسته جمعي شپش ها مي توان از حشره کش هايي نظير ليندان

يا بالاتر به مدت حداقل يک ساعت C32°قرار دادن لباس هاي آلوده در حرارت . استفاده نمود% 12« ت.د.د» يا

، % 2از گـرد تمفـوس . از بين رفتن شپشها مـي شـود اتو کردن لباس باعث . شپش و تخم آن را از بين مي برد

.هم مي توان استفاده کرد% 1، پروپوکسور %5سوين

کك ها

که پستانداران و پرندگان را مـورد تهـاجم قـرار مـي . سيفوناپترا يا کک ها انگل هاي خارجي و خونخوار هستند

و عمدتاً به عنوان کک هاي انساني شناخته از اين گروه پولکس و گزنوپسيلا اهميت پزشکي زيادي دارند. دهند

.مي شوند، اگر چه ممکن است در سگ و گربه نيز يافت شوند

ساختمان مورفولوژیك کك

13

مورفولوژی

آنها فاقد بال بوده ولي با پاهاي قوي خود قـادر . ميليمتر هستند 1-5/8کک ها حشراتي قهوه اي رنگ به اندازه

بدن آنهـا از سـه قسـمت سـر، . بر خلاف ساير حشرات از دو طرف فشرده شده اندکک ها . به جهش مي باشند

.سينه و شکم تشکيل شده است

ضمائم دهاني در زير سر . داراي دو چشم، يک جفت شاخک سه بندي، ضمائم دهاني وتعدادي شانه است سرآنها

ن و کوتاه به نام مـاگزيلا اسـت اين ضمائم شامل يک زائده مثلثي شکل و په. قرار گرفته و بدون پوشش هستند

در . زوج زائده بندبند و پوشيده ازمـو قـرار دارد 2در کنار ماگزيلا . که حشره از آن براي بريدن استفاده مي کند

. روي سر شياري قرار دارد که شاخک در زمان استراحت در آن قرار مي گيرد و تنها هنگام گزش خارج مي شود

در قسمت پهلويي بند وسط سينه يک جفت منفی تنفسـي . جفت پا اتصال داردبه هر يک از بندهاي سينه يک

.بند است و در انتها به دستگاه تناسلي خارجي تبديل مي شود 8-12شکم داراي . ديده مي شود

دوره زندگی

ن هر کدام از گونه هاي مختلف کک ها بيشتر به ميزبان اختصاصي خود مايل دارد، اما حيوانات ديگر نيـز ممک ـ

تغييرات درجه حرارت بدن ميزبان براي کک ها اير قابل تحمـل اسـت و در ايـن . است مورد تهاجم قرار گيرند

همچنين در صـورت مـرگ ميزبـان، کـک آن را رهـا کـرده و از . صورت بلافاصله بدن ميزبان را تری مي کنند

کک ها به علـت . سال است در شرايط مناس طول عمر کک ها در حدود يک. ميزبان ديگري استفاده مي کند

.زبان به ميزبان ديگر منتقل شونديتوانايي جهش زياد قادرند به سرعت از يک م

جنس ماده براي توليد تخم بايد از مقادير زيـادي خـون تغیيـه . هر دو جنس نر و ماده کک ها خونخوار هستند

لارو کرمي شکل و . ديسي کامل دارندکک ها دگر. زندگي ميزبان قرار مي گيرندموها يا محل روي تخم ها. کند

.روز از تخم خارج مي شود 2-12سفيد رنگ، بدون چشم و پا پس از

روز بـه طـول 3-32لارو در درزهاي باريک و دور از نور زندگي مي کند و پس از دو يا سه بار پوست اندازي که

رده و در شرايط مناس پس از حدود شفيره در داخل پيله پوست اندازي ک. مي انجامد به شفيره تبديل مي شود

.هفته کک بالغ خارج مي شود ولي اين دوره االباً طولاني تر است 3-2

ناقلین بیماری

از اين ميان دو بيماري اهميـت . اهميت کک ها به خاطر بيماري هاي مهمي است که به انسان منتقل مي کنند

:بيشتري دارند

. تيس است که توسط کک هاي نر و ماده بـه انسـان منتقـل مـي شـود عامل اين بيماري يرسينياپس: طاعون ـ1

هنگامي . ککها توسط جوندگان خصوصاً جوندگان وحشي آلوده مي شوند و يرسينيا در معده آنها تکثير مي يابد

که کک مجدداً خونخواري نمايد مقداري از محتويات معده به صورت استفرا وارد بدن ميزبان مي شود و بدين

.عامل بيماري را انتقال مي دهدي ترت

18

انواع گزنوپسيلا مهمترين ناقل طاعون به شمار مي روند زيرا انتشار وسيعي دارند و آلودگي را مدت زمان زيادي

در جنس پولکس تنها پولکس ايريتانس مي . در خود نگاه مي داند مهمترين گونه ناقل گزنوپسيلاکئوپيس است

.تواند طاعون را انتقال دهد

اين بيمـاري فاقـد . مخزن اصلي تيفوس موشي يا تيفوس اندميک جوندگان وحشي هستند: تيفوس اندميک ـ2

. عامل بيماري ريکتزياتيفي يا ريکتزيـاموزري مـي باشـد . اپيدمي است و مرگ و مير ناشي از آن بسيار کم است

ير شده و تا مـدت زمـان زيـادي دريافت عامل بيماري زا از ميزبان آلوده، اين عامل در معده کک ها تکثپس از

عامل بيماري از طري مدفوع از بدن کک خارج شده و سپس از محل گزش بـه ميزبـان ديگـري . زنده مي ماند

.ناقل تيفوس اندميک بيشتر گزنوپسيلا خصوصاً گزنوپسيلا کئوپيس مي باشد. منتقل مي شود

انواع کتنوسفال . عي ، فيلاريازيس را منتقل کنندکک ها مي توانند به عنوان يک ناقل فر: ـ بيماري هاي ديگر 3

و پولکس ايريتانس به عنوان ميزبان واسط کرم نواري سگ و گزنوپسيلا کئوپيس به عنوان ميزبـان واسـط کـرم

.نواري موش صحرايي و هيمنولپيس ديمينوتا مي توانند عمل کنند

Ctenocephalides canis adult

12

مبارزه

با از بين بردن جوندگان، کک هاي آلوده به دنبال ميزبان جديدي مي گردند و ممکن است انسـان هـا را مـورد

.گزش قرار دهند

براي از بين بردن کک جوندگان مي تـوان از .بنابراين ابتدا بايد کک ها و سپس جوندگان صحرايي را از بين برد

در . ، بنديوکراب، کارباريل و پروپوکسـور اسـتفاده کـرد %(3)، مالاتيون%(1)، ليندان %(1)، ديازينون %(2)کلردان

.مورد سگ ها و گربه ها نيز مي توان از قلاده هاي آاشته به حشره کش ها استفاده کرد

کك چیگو

ايـن انگـل در . ي انگل بسياري از جانوران خـونگرم از جملـه انسـان اسـت کنترانس يا کک خاپچيگو، تونگاکک

.مناط گرمسيري و نيمه گرمسيري آمريکا، آفريقا و خاور دور يافت مي شود

علاوه بر خونخواري و مسائل مربوب به آن جنس . طول دارند ميليمتر 1کک هاي چيگو کوچک بوده و در حدود

با رشد تخـم . در هنگام باروري به زير پوست ، خصوصاً پوست زير ناخن انگشتان پا نفوذ مي کندماده اين انگل

.تخم ها خارج شده و درخای مي ريزندها شکم کک ماده به شکل گرد در مي آيد و پس از مدتي

اد ضايعه اين کک خارش شديدي دارد که ممکن است منجربه التهاب و زخم شود و حتـي عفونـت ثانويـه ايج ـ

ان آن خارج مدر. تشخي بر اساس مشاهده قسمت سياه رنگ شکمي کک بر روي سطح پوست مي باشد. گردد

در کفش، در پيشگيري % 12 "ددت "يا استفاده از پودر (Deet)اسپري ديت . کردن کک از طري جراحي است

.از آلودگي موثر است

22

ساس ها

سـيمکس و : نظـر پزشـکي اهميـت دارنـد کـه عبارتنـد از در ميان همي پترا يا ساس هاي حقيقي دو جنس از

در مجموع ساس ها بيماري مهمي را منتقل نمي کنند و بيشتر از نظر گزش و خونخـواري اهميـت . ردوويوس

.دارند

ساس های سیمکس

و سـيمکس (Cimex lectularius)جنس سيمکس شامل گونه هاي مهمي است کـه سـيمکس لکتـولاريس

اين دو نوع ساس هر دو از خون انسان تغیيـه مـي . از آن جمله هستند (Cimex hemipterus)همي پتروس

.کنند

21

مورفولوژی

ميليمتـر 2-5طـول . س ها بيضي شکل و قهوه اي رنگ است و در محور پشتي شکمي پهن شده اسـت بدن سا

هر دو جنس نر و ماده ساس ها خونخوار هستند و به علت بزرگي دستگاه گـوارش، مقـدار و مـدت زمـان . است

ها يک جفت ساس . سر ساس حالت خميده دارد و جلوي سر کاملاً کشيده است. مکيدن خون در آنها زياد است

ل پائين معمولاً تغيير ماهيت داده و بـه صـورت الافـي درآمـده و . چشم مرک دارند که در کناره سر واقعند

در ميان حشرات تنها ساس . مجموعه ضمائم دهاني و الاف را خرطوم مي نامند. ضمائم دهاني را در بر مي گيرد

سر قرار دارد و در داخل شياري در زير سر و سينه راحت در جلويخرطوم در حال است. بندبند دارند ها خرطوم

سينه ساس ها سه بندي است و بند . قرار داردبندي 2در جلوي سر ساس ها يک جفت شاخک . قرار مي گيرد

سـينه، دو 3و 2در سطح پشتي بند .اول آن خيلي بزرگ مي باشد به طوري که سر را از اطراف در بر مي گيرد

جنس کيتين سخت وجود دارد که به آنها همي اليترا مي گويند و در واقع آثار جفـت برجستگي پولک مانند از

جفت پاي باريک و بلند ديده مي شـود کـه در انتهـاي آنهـا 3در سينه . بال جلويي هستند که تحليل رفته اند

.در سطح شکمي نيز يک جفت منفی تنفسي وجود دارد. ناخن يا چنگک وجود دارد

آخر شکم به دستگاه تناسلي خارجي تبـديل ددو بن. بند منظم تشکيل شده است 8ست و از شکم بسيار ساده ا

در . در هر دو جنس اين قسمت يک لوبه است اما در جنس نر يک زائده پنيس قابل تشخي اسـت . شده است

اقع محل سطح شکمي بند چهارم حشره ماده اي که جفت گيري کرده باشد نيز اندام برليس وجود دارد که در و

.جفتگيري حشره نر با ماده است

عادات

ساس ها عمدتاً ش ها و ترجيحاً از انسان تغیيه مـي کننـد امـا در صـورتي کـه انسـان در دسـترس نباشـد از

در طـول . خونخواري اال در ش و به مدت چند دقيقه انجام مي شود. پستانداران کوچک تغیيه خواهند کرد

ساس ها بـه طـور دسـته جمعـي . ب ، مبلمان و زير کاای ديواري پناه مي گيرندروز ساس ها در شکاف تختخوا

سـاس هـا بـه . زندگي مي کنند و به راحتي مي توانند تغيير مکان داده يا از طري لباس و وسايل منتقل شوند

.مي توانند گرسنگي را تحمل کنند ولي خوردن خون براي توليد تخم هاي طبيعي ضروري است لمدت يک سا

اپیدمیولوژی

.سيمکس لکتولاريوس خاص مناط معتدل و نسبتاً سرد و سيمکس همي پتروس ويژه مناط گرم و حاره است

دوره زندگی

ميليمتـر 1تخم ها بيضي شکل و سفيد رنگ بـوده و حـدود . عدد تخم مي گیارد 2-3ساس ماده روزانه حدود

تخم ها معمولاً در پناهگاه هايي . چسبناکي آاشته هستند رنگ تخم ها سفيد بوده و با ماده یلاتين. طول دارند

محل نگهـداري تخـم هـا بايـد از . نگهداري مي شوند( تختخواب، تشک و صندلي)که به ميزبان نزديک هستند

تکامل ساس . روز باز مي شوند 2-12تخم ها در مدت . لحاظ حرارت و رطوبت مناس بوده و حتماً تاريک باشد

لارو ساس براي پوست اندازي نياز به يک يا دوبار خونخواري دارد و در مجموع . ناق است به صورت دگرديسي

22

طول عمـر سـاس بـالغ . فاصله ميان هر دو پوست اندازي در حدود يک هفته است. بار پوست اندازي مي کند 5

.چندين هفته تا چند ماه است

بیماری زایی

مشکلاتي از نظر حساسيت ميزبـان ممکـن اسـت در اثـر . کنندساس ها بيماري خاصي را به انسان منتقل نمي

گزش ساس ايجاد شود که به صورت يک طيف از کهير موضعي خارش دار و قرمـز رنـگ تـا ضـايعات منتشـر و

گر چه ارگانيسم هاي بيماري زا در لوله گوارش ساس مي توانند زنـده بماننـد . حتي آسم ممکن است بروز کند

لوده را هنگام گزش ميزبان دوم مجدداً به دهان باز نمي گردانند و همچنـين بنـدرت ولي ساس ها هرگز خون آ

.زخم ناشي از گزش با مدفوع آنها آلوده مي شود

درمان

.فنل يا لوسيون کالامين تخفيف داد-تحريک و خارش محل گزش را مي توان با آمونيای خمير منتول

مبارزه

آلـوده تـرميم شـکاف هـاي ديـوار و کااـی در خانه هاي . زيادي داردرعايت بهداشت فردي و خانوادگي اهميت

پرترين هم براي مبـارزه و دلتاترين. ديواري ها و جايگزيني تختخواب هاي فلزي به جاي چوبي توصيه مي شود

g 3/2حشره کش هاي دلتامترين .با ساس هاي تخت خواب بکار مي رود/lit – 25/1پرمترين g

/lit- بنديوکارب

2/2 g/lit- 02 مالاتيون

g/lit – 3/2)دلتامترين

g/lit + )2/2) متوپرن

g/lit ) نتيجه خوبي در ريشه کني ساس دارد البته

با اين سموم بايد تکرار گرددبعد از يک ماه سمپاشي

ساس های ردووید

بوسـه زن، به نام هاي ديگر سـاس هـاي آرايشـگر، ( ترياتومين يا ساس هاي بيني مخروطي)ساس هاي ردوويد

انتشار اين ساس ها به شـمال و مرکـز آمريکـاي . ساس هاي قاتل و ساس هاي پرواز کننده نيز ناميده مي شوند

.شمالي محدود مي شود

23

مورفولوژی

هن، به رنگ قهوه اي تيره دارند و لکه هاي قرمز و زرد روي سـينه ، پساس هاي ترياتوميد، بدني دراز، باريک و

سر آنها دراز و باريک و داراي شاخک هاي بلند بـوده و چشـم هـاي مرکـ . م وجود داردبال ها و دو طرف شک

رطوم باريک و سه قسمتي دارند که در ناحيـه شـکمي چـين خـورده خيک . برجسته اي در کناره سر قرار دارد

.است

دوره زندگی

تـايي 8-12دسـته هـاي تخم هاي اين حشره، سفيد يا زرد مايل به صورتي، صاف و بشکه اي شکل است و در

تکامل آن به صورت دگرديسي ناق است که تا رسيدن به . روز باز مي شوند 12-32قرار مي گيرد که در مدت

.ماه طول مي کشد 6-12بلو

بیماری زایی

بعضـي . در انسان واکنش نسبت به گـزش ايـن حشـره متفـاوت اسـت . هر دو جنس نر و ماده خونخوار هستند

چنـد . دقيقه بعد از گزش گسترش مي يابد 32ضعي خارش دار و برجسته دارند که در مدت واکنش پوستي مو

کـه )و نيز تريپانوزومـا رانجلـي ( عامل بيماري شاگاس)انوزوما کروزيز ساس هاي ردوويد ناقلين مهم تريپگونه ا

نس، پانسـترویيلوس مهمتـرين نـاقلين عبارتنـد از ترياتوماانفسـتا . مـي باشـند ( براي انسان اير بيماري زا است

.مجيستوس و رودنيوس پروليکسوس

راسته دوبالان

سر آنها نسـبتاً بـزرگ و . دوبالان مهمترين راسته بندپايان هستند و شامل انواع خونخوار و اير خونخوار هستند

به هر يک از بندهاي. بند دوم سينه محل اتصال يک زوج بال فعال مي باشد. داراي دو چشم مرک بزرگ است

ها در جنس هاي مختلف با هم تفاوت دارد و در گونـه کتزئينات موي شاخ. سينه اي يک زوج پا متصل است

ويژگي هـاي ضـمائم دهـاني در تفريـ جـنس و گونـه . هاي ابتدايي تر بلند و داراي قطعات مفصلي زياد است

انواع ايـر . رنکس تشکيل مي شودو هيپوفا( ل بالايي)اپي فارنکس-مجراي ایايي به وسيله لابروم. اهميت دارد

.خونخوار ایاي خود را از طري لابلوم جیب مي کنند

چهار بيماري از شش بيماري . هزار گونه است 52تعداد دوبالان در جهان بيش از .دگرديسي دوبالان کامل است

يي بـه وسـيله دوبـالان مهم دنيا يعني بيماري هاي مالاريا، ليشمانيوز، انکوسرکيازيس و تريپانوزومازيس آفريقـا

.منتقل مي شود

:راسته دوبالان داراي سه زير راسته است که عبارت اند از

.مي باشد... ـ زير راسته نماتوسرا که شامل پشه ها، پشه خاکي ها، سيموليه ها و 1

ـ زير راسته براکي سرا مانند مگس هاي تابانوس و کريزوپس2

، مگس گوشت و مگس تسه تسهمگس خانگيـ زير راسته سيکلورافا مثل 3

22

پشه ها

و ( شـامل جـنس بـزرگ آنوفـل )خانواده کوليسـيده داراي سـه زيـر خـانواده اسـت کـه از بـين آنهـا آنوفلينـه

داراي گونه هايي هسـتند کـه ناقـل گروهـي از بيمـاري هـاي ...( شامل آئدس، کولکس و مانسونيا و )کوليسينه

.انساني مي باشند

تفاوت های ساختاری شاخك در جنس کولیکوئیدس، سیمولیوم،تابانوس، . ف دوبالانشاخك در جنس های مختل

فلبوتوموس، موسکا و آنوفل

: C(خونخوار)کولکس:B( خونخوار)کریزوپس: A. نمایش شماتیك ضمائم دهانی جنس های مختلف دوبالان

(خونخوار)استوموکسیس : D( غیر خونخوار)موسکا

ی دو بالانخطوط بال ها در برخی جنس ها

25

مورفولوژی

سـر پشـه . ميليمتر هـم برسـد 12ميليمتر که ممکن است اندازه آنها تا 6-2حشراتي هستند کوچک به اندازه

همچنين . پشه ها خرطوم مشخ و متمايل به جلو دارند. کروي است و داراي يک جفت چشم مرک مي باشد

سـه جفـت . در جنس ماده داراي موي کم اسـت بندي دارند که در جنس نر پرمو و 15يک جفت شاخک بلند

رنگ و الگوي فلس هاي سينه، پاها، شکم و محل قرار گرفتن موها . پاي بلند و باريک به سينه متصل شده است

بر روي بال ها يکسري خطوب ديده مي شود که براي هر گونه و همچنين . براي تمايز گونه ها از هم مفيد است

.شندا اختصاصي مي باهبراي پشه

عادت ها

ر پرواز مي کنند ولي عده کيلومت 2محدوده پروازي در گونه هاي مختلف متفاوت است، پشه ها معمولاً کمتر از

نور شديد، لباس هـاي تيـره رنـگ، انسـان و حيوانـات . اي از آنها توسط باد به مسافت هاي دور حمل مي شوند

.در بعضي گونه ها قبل از جفت گيري نرها به طور دسته جمعي پرواز مي کنند. جیب کننده پشه ها هستند

. يـافتن تـرجيح مـي دهنـد ين تا بسيار شور را براي پرورشگونه هاي مختلف آنوفل شرايط متفاوتي از آب شير

گونه هاي جنس آئدس در حفرات درختان و حوضچه هاي موقتي آب شيرين يا آب جريان دار پرورش مي يابند

گونه هاي جنس کولکس بيشتر در آب هاي دائمي پرورش يافته و هـم در شـهرها و هـم . و انتشار جهاني دارند

.پشه هاي مانسونيا نيز انتشار جهاني دارند و خصوصاً در مناط گرم زندگي مي کنند. دروستاها يافت مي شون

26

دوره زندگی

ايـن جـدار . لايه اي قـرار دارد 3ميليمتر طول داشته و درون جدار 3/2تخم آنها . پشه ها دگرديسي کامل دارند

.اده بايد خونخواري انجام دهدقبل از تخمگیاري پشه م. حاوي مدخل مخروطي براي ورود اسپرم مي باشد

تخم هاي کولکس نوی تيز . تخم هاي آنوفل قاي مانند بوده و بر آمدگي هايي در طرفين براي شناور شدن دارد

. تخم هاي بيضي شکل آئدس به صورت چند وجهي قرار مي گيرند. يه اي فنجاني شکل استبوده و داراي حاش

.تخم آنوفل ها تک تک ولي تخم کولکس ها به طور دسته جمعي گیاشته مي شود

پس از چند روز تخم ها باز شده و لاروهايي دراز و بدون پا که داراي موهاي ساده يا منشع سراسري و قرينـه

بند هشتم شکم لاروها داراي دو اسپيراکل است و زوائد قابل انعطـافي بـه . تند خارج مي شونددر طول بدن هس

لارو آنوفل در حالت استراحت بر روي آب به حالت افقي قرار مي . نام باله هاي مقعدي در اطراف مقعد قرار دارند

23

کس و آئـدس داراي سـيفون تنفسـي لاروهاي کـول . گيرند اما لارو کوليسينه به حالت زاويه دار آويزان مي ماند

در مناط اسـتوايي . مرحله پوست اندازي به پشه بالغ تبديل مي شوند 2لاروها طي سه هفته و پس از . هستند

روز باشد، در مناط معتدله ممکن است دوره 12-3روز ولي در بعضي از گونه ها ممکن است 3-5دوره لاروي

شيپورهاي تنفسي بر روي شفيره داراي سر ويرگول مانند، . طول بکشد رشد و نمو لاروي چند هفته تا چند ماه

. سينه، يک کيسه هوايي در محل بال هاي آينده و يک زوج پا و موهاي انتهايي در بنـد آخـر شـکم مـي باشـد

روز و يا بيشـتر طـول 12-2روز ولي در مناط معتدل ممکن است 3-2مرحله شفيرگي در مناط گرمسيري

جفت گيري در نزديک لانـه لاروي . آنکه پشه بالغ از شفيره خارج شد يکساعت استراحت مي کند پس از. بکشد

بسياري از گونه ها از انسان و عده اي هم . و بفاصله نسبتاً کمي بعد از خروج حشره بالغ از شفيره انجام مي شود

ه مي مانند ولي در مناط معتدل هفته زند 3-2در مناط گرمسيري پشه هاي بالغ . از حيوانات تغیيه مي کنند

. طول عمر پشه هاي نر کمتر و حـدود يـک هفتـه اسـت . هفته و يا بيشتر باشد 6-2طول عمرشان ممکن است

زاويه مي سازد ولي کويسينه ها بدنشان نسبت به سطح نگام استراحت بدنشان با سطح اتکا ه هآنوفل هاي بالغ ب

.مي گيرد اتکا موازي قرار

A لارو آنوفل– B لارو کولکس

بیماری زایی

ثانويه به آن گزش پشه معمولاً اريتم، تورم و خارش و حتي تاول ايجاد مي کند که ممکن است عفونت باکتريال

.واکنش هاي حساسيت فوري و نيز واکنش پوستي تأخيري نيز ممکن است ايجاد شود. اضافه شود

ناقلین بیماری

:مهم ترين اين بيماري ها عبارتند از. پشه ها به عنوان ناقلين بيولویيک چندين بيماري مهم محسوب مي شوند

28

وني بسياري از کشورهاي در حال توسعه و از جمله ايران مي بيماري مالاريا از مهمترين مشکلات عف: ـ مالاريا1

اين بيماري از طري پشه ها به انسان منتقل مي شود و پشه هاي آنوفلينه تنها ناقلين مالاريا به انسـان و . باشد

.ميمون هستند ولي مالارياي پرندگان را پشه هاي آنوفلينه و کوليسينه مي توانند منتقل کنند

ريا که بالقوه به انتقال مالاريا هستند از طري تعيين درصد پشه هاي آلوده پس از تغیيـه از يـک گونه هاي مالا

بيمار مالاريايي با بررسي ادد بزاقي و معده پشه تعيين مي گردند ولي اهميت هـر گونـه بـه عنـوان يـک ناقـل

ه هاي آلوده اي است اندکس عفونت طبيعي عبارت از درصد پش. توسط اندکس عفونت طبيعي مشخ مي شود

در ايران . درصد است 5تا 1که از يک خانه در منطقه مالاريا خيز جمع آوري مي شود اين شاخ معمولاً بين

.آنوفل استفنسي ناقل اصلي مالاريا است

يا بروگ. پشه ها ناقلين عامل بيماريزاي ووشريا بانکروفتي، بروگيامالايي و بروگيا تيموري هستند: ـ فيلاريازيس2

.تيموري تنها در جزاير اندونزي وجود دارد

در مناط گرمسيري کولکس کين کيوفاسياتوس و يا کولکس فاتيگانس ناقل معمول فيلاريازيس لنفـاوي دوره

.اي شبانه هستند

.اين پشه خانگي شبها انسان را در مناط شهري نيش مي زند

فل فونسـتوس در آفريقـا و گونـه هـاي مختلـف آنوفـل و ناقلين مهم ديگر بروگياي دوره اي آنوفل گامبيه و آنو

ناقل نوع اير دوره اي فيلاريازيس باکروفتي ، آنوفـل پلـي نزينسـيس . مانسونيا در آسياي جنوب شرقي هستند

.است که يک پشه روستايي مي باشد و در بوته زارها استراحت مي کند

ن مرگ و مير بالا است کـه بـين انسـان و حيـوان ت زرد يک ت خونريزي دهنده ويروسي با ميزا: ـ ت زرد3

در آسـيا و سـاير منـاط تـ زرد . ت زرد محدود به آفريقا و نواحي گرمسيري قاره آمريکاست. مشتری است

در آفريقا ويروس ت زرد در ميمون هاي جنگل . ت زرد يک بيماري مشتری انسان و حيوان است. وجود ندارد

ين اامکان آلودگي انسان به ت زرد در مناط جنگلي در . کانوس منتقل مي شودوجود دارد و توسط آئدس افري

.نواحي خيلي زياد است

بيمـاري اصـولاً توسـط . عامل بيماري مي باشـند ...(و6،5،2،3،2،1دانگ نوع )ويروس هاي مختلف : ـ ت دانگ2

ب مختلـف جنـوب شـرقي بيماري خونريزي دهنده دانگ از نقـا . منتقل مي شود(A.aegypti)آئدس اجيپتي

پس از اپيدمي هاي گیشته اکنون پشه هاي آئدس در . گزارش شده است... آسيا مانند مالزي، ويتنام ، لائوس و

شواهد آزمايشـگاهي . جنگل هاي آفريقا و پشه هاي هموگوگوس در جنگل هاي آمريکا ناقل اين بيماري هستند

از مادر به فرزند منتقل شود و اين امر باعث انتقال آن متخنشان مي دهد که ويروس ت زرد مي تواند از طري

از طري نسل ها مي باشد به علت آن که آئدس اجيپتي در مناط شهري به تعداد زياد وجود دارد و کنترل آن

.نيز سخت و پر هزينه است همواره اپيدمي ت زرد مناط شهري پرتراکم را تهديد مي کند

انواع مختلفي از انسفاليت هاي ويروسي عمدتاً توسط گونه هايي از کولکس، آئدس و :ـ انسفاليت هاي ويروسي5

که ميزبان طبيعي آن حيوانات اهلـي نظيـر خـوی Bانسفاليت یاپني . گاهي آنوفل و مانسونيا منتقل مي شوند

اي آنسفالت سنت لوئيس توسط گونـه ه ـ . است توسط کولکس خصوصاً کولکس ترايتنيورنکوس منتقل مي شود

کـولکس تارسـاليس . کولکس و انسفالوميليت اسبي نيز توسط انواع پشه ها ممکن اسـت منتقـل شـود مختلف

نـوعي . مهمترين ناقل نوع اربي انسفالوميليت اسبي و کوليستا ملانورا مهمتـرين ناقـل نـوع شـرقي آن هسـتند

22

ي گردد نيـز توسـط گونـه هـايي از ايجاد م( از ويروس هاي کاليفرنيا)انسفاليت که توسط ويروسي به نام لاکروز

.آئدس و کولکس منتقل مي شود

مبارزه

: کنترل پشه ها از چند راه ممکن است انجام گيرد

ـ از بين بردن پشه هاي بالغ3ـ از بين بردن لاروها 2ـ از بين بردن محل هاي پرورش يافتن پشه ها 1

ر آبهاي ساکن پرورش مي يابند عملي است اما زهکشي در مورد گونه هايي که محدوده پرواز کوچکي دارند و د

لاروها را مي توان با استفاده از مواد نفتي يا ساير مواد آلي کـه . انجام آن در وسعت زياد به سختي ممکن است

دسـته 2حشره کش هايي که بر لاروها و پشه هاي بالغ اثـر دارنـد . مانع تبادلات گازي آنها مي شوند از بين برد

:هستند

ــ 3گروه فسفره مثل مالاتيون و پـاراتيون ـ 2و دي آلدرين BHCدروکربن هاي کلرينه شده نظير ددت، ـ هي1

.ـ پيرتروئيدها مانند پرمترين و دلتاترين2کاربامات ها و پروکسونظير لندرين و بنديوکراب

ها در تمام دنيـا سمپاشي داخل خانه و بيرون منازل با ددت وسيله اصلي کنترل و ريشه کني مالاريا براي مدت

امروزه اثرات زيست محيطي اين حشره کش ها باعث روي آوردن به شيوه هاي جديد بيولویيک براي . بوده است

اين شيوه ها شامل استفاده از ماهي هاي لاروخوار نظيـر گامبوزيـا، سـموم سـاخته . مبارزه با پشه ها شده است

بـراي . و اسـتفاده از نماتودهـا و قـارا هـا مـي باشـند شده توسط باکتري هايي نظير باسيلوس تورينژينسـيس

از . محافظت انسان از پشه ها، استفاده توري ها ، پشه بند، لباس هاي محافظ و مواد دور کننده سـودمند اسـت

و دي اتيل تولوآميـد را نـام 612دي متيل فتالات، روتگروز ( بوتوپيرونوکسيل)دور کننده ها مي توان ايندالون

ورهاي ريزبافت به درها و پنجره ها و استفاده از پشه بندهاي آاشـته بـه حشـره کـش دلتـاترين در نص ت. برد

.مناط مالاريا خيز نيز براي مبارزه با پشه ها خيلي موثر است

کولیکوئیدس

کوليکوئيدس شاخ جنسي . گونه هايي از جنس کوليکوئيدس يا ميدج ناقل بعضي بيماري هاي انسان هستند

.ده سراتوپوگونيده مي باشداز خانوا

32

مورفولوژی

سينه آنها خميده است و به . ميليمتر مي باشد 5-5/1اين حشرات قهوه اي يا سياه رنگ بوده و اندازه آنها حدود

.در اال گونه هاي کوليکوئيدس بالها داراي لکه هاي جدا از هم و يا به پيوسته هستند. طرف سر برآمده است

عادت ها

مناط باتلاقي، در روي خای هاي مرطوب، در نزديکي باتلا هاي داراي آب شور يا شيرين ر جنگلميدج ها د

بسـياري از . خوار اسـت نفقط جنس ماده آنها خو. تخم مي گیارند... يا روي کود حيوانات، سوراخ تنه درختان و

.گونه ها بهنگام اروب و نيمه اول ش فعال بوده و باعث ناراحتي مي شوند

ره زندگیدو

روهـا در لا. بر روي گياهان، در گودال ها و حفرات درختان گیاشـته مـي شـود تخم هاي کوچک و بيضي شکل

شـفيره . ولي اين دوره در مناط معتدله طولاني تر است. روز تکثير مي شود 25-12مناط حاره اي در عرض

.ند روز تبديل به پشه بالغ مي شوندي هستند و پس از چ، داراي خارانتهايي و شيپور تنفس ها طويل بوده

بیماری زایی

گزش کوليکوئيدس هـا فعاليـت هـاي تفريحـي . خارش موضعي شديد و ت در اثر گزش حشره ايجاد مي شود

.خارج از اماکن را در اکثر اوقات شبانه روز اير ممکن مي کنند

ناقلین بیماری

ا استرپتوسرکا در مند مانند مانسونلاپرستنس و ديپتولونبعضي گونه ها ميزبان تعدادي از انگل هاي فيلاريا هست

.آفريقا و مانسونلا اوزاردي در آمريکاي جنوبي

مبارزه

توري هاي معمولي به تنهـايي مـانع . زهکشي ممکن است تعداد آنها را کاهش دهد. روش کنترل مناسبي ندارد

است و حـدود يـک مـاه مـوثر مـي باشـد ورود ميدج ها نمي شوند و آاشته نمودن انها با حشره کش ها مفيد

.براي حفاات اشخاص امکان پیير است... استفاده از دور کننده ها مانند دي اتيل تولوآميد و

پشه خاکی

جـنس فلبوتومـوس در دنيـاي . جنس مي باشـند 6داراي . پشه خاکي ها در خيلي از مناط جهان انتشار دارند

.يافت مي شودقديم ولي جنس لوتزوميا در دنياي جديد

مورفولوژی

بدن و . ميليمتر دارند 5/3-5/1پشه خاکي ها بدني مودار، چشمان بزرگ و پاهاي بلند و اندازه کوچک در حدود

بال ها بيضي شکل يا نيزه مانند و بدون فلس هسـتند کـه در زمـان اسـتراحت بـه . بال آنها پوشيده از مو است

( نـر و مـاده ) بند داشته و بلند و مودار بـوده و در هـر دو جـنس 16شاخک ها نيز . قرار مي گيرند« V»حالت

.مشابه است

31

دوره زندگی

اين حشرات تخم ها را در آب قرار نمي دهند ولي . تخم ها کوچک و بيضي شکل، قهوه اي و ياسياه رنگ هستند

28تا 32زياد دارند و در محلي قرار مي دهند که مواد آلي در حال پوسيدن باشد حشره ماده تاحتياج به رطوب

لارو پـس از . روز بـه لارو تبـديل مـي شـوند 13ا ت ـ 6ساعت پس از خونخواري تخمگیاري مي کند که بعـد از

طول دوره زندگي از تخـم تـا . روز بعد به حشره بالغ تبديل مي شود 12تا 3مرحله پوست اندازي به شفيره و 2

.حشره بالغ بسته به نوع گونه و درجه حرارت محيط متفاوت است

32

عادات

اين حشرات معمولاً در روز در سـايه اسـتراحت نمـوده و شـ هـا . جنس ماده در پشه خاکي ها خونخوار است

.محدوده پرواز آنها کمتر از دو کيلو متر است. تغیيه مي کنند

بیماری زایی

در محل گزش خارش . سرخ مانندي ايجاد مي کند که اطراف آن را اريتم احاطه مي کند گزش حشره پاپول گل

گـزش . به علت تخري نسج و ايجاد حوضچه خوني در هنگام خونخواري، گزش آنها دردنـای اسـت . وجود دارد

.پشه خاکي ها در افراد حساس ممکن است تحريکات شديد ايجاد نمايد

ناقلین بیماری

.اقل ت پشه خاکي ، بارتونلوز و از همه مهمتر ليشمانيوز ها هستندپشه خاکي ها ن

در ايران . ناقل عمده ليشمانيوز جلدي روستايي در خيلي از مناط فلبوتوموس پاپاتاسي است: ـ ليشمانيوزيس1

ايي اين بيماري در اال منـاط روسـت . ناقل اصلي آن فلبوتوموس پاپاتاسي و عامل آن هم ليشمانيا مایور است

که مهمترين آن . مخزن عمده آن جوندگان خانواده یربيليده هستند. استان کشور ما وجود دارد 28استان از 15

مريـونس . مخزن اصلي بيماري در سيستان و بلوچستان مريـونس هوريانـه اسـت . رومبوميس اوپيموس نام دارد

زستان علاوه بر آن جونده ديگـري بـه در خو. ليبيکوس هم در بعضي از مناط اصلي بيماري به حساب مي آيد

عامل عمـده ليشـمانيوز جلـدي شـهري در ايـران . نام تاترااينديکا نيز بعنوان مخزن اصلي بيماري عمل مي کند

مخزن اصلي بيماري انسان است و گـاهي سـگ نيـز . يکا و ناقل اصلي آن فلبوتوموس سرینتي استليشمانياتروپ

از کانون ... شهرهاي تهران، شيراز، کرمان، مشهد، بم، يزد، نيشابور و . کند مي تواند به عنوان مخزن ثانويه عمل

. هاي مهم ليشمانيوز جلدي شهري در ايران هستند

. سال را گرفتار مي کند 12عامل اصلي ليشمانيوز احشايي در ايران ليشمانيا اينفانتوم است و بيشتر کودکان زير

. مي باشـد ( قير و کازرون)و فارس ( خصوصاً مشکين شهر و گرمي)دبيل دو کانون اصلي اين بيماري در ايران ار

.مخزن اين بيماري بيشتر سگ ساناني مانند شغال، روباه، سگ و گرگ هستند

ت پشه خاکي يا ت سه روزه يک بيماري ويروسي ت دار و اير کشنده اسـت کـه توسـط : ـ ت پشه خاکي2

ايجاد مي شود و عمدتاً توسـط فلبوتومـوس ( از خانواده بونياوريده) ه گروهي از ويروس ها با آنتي ین هاي مشاب

ويـروس از . بيشترين شيوع اين بيماري در مناط خاورميانه و آسياي مرکـزي اسـت .پاپاتاسي منتقل مي شود

.طري تخم نيز به نسل هاي بعد فلبوتوس منتقل مي شود

همچنين يک بيماري زگيلي گرانولوماتوز مـزمن روي مـي به صورت بيماري حاد ت دار کاريون و: ـ بارتونلوز3

عامل آن باسيل بارتونلاباسيلي فورميس است که توسط بعضي پشه خاکي هاي جنس لوتزوميا منتقل مي . دهد

.شود

مبارزه

استفاده از دورکننـده هـايي نظيـر دي . سمپاشي منازل با ددت و ساير حشره کش ها در نوع شهري مفيد است

در نوع روستايي سمپاشي اثـري نـدارد زيـرا انتقـال بيمـاري . لوآميد در حفاات افراد سودمند مي باشداتيل تو

33

از بين بردن جوندگان در مناط آلوده در پائين آوردن ميـزان . بيشتر در خارج از اماکن انساني صورت مي گيرد

.بروز بيماري موثر است

سیمولیوم

.شکي دارداز گونه هاي آن اهميت پز دارد و تعدادي سيموليوم يا مگس سياه انتشاري جهاني

مورفولوژی

کوتاه، چشم هـاي وجود پاهاي. ميلي متر طول داشته و بدن محکم و گویپشت دارند 2تا 5/1مگس هاي سياه

بـه علـت . مرک برجسته، شاخک صاف و کوتاه و بال هاي پهن، خط دار و بـدون لکـه از خصوصـيات آنهاسـت

اين مگس ها داراي خرطوم کوتـاه و اعضـاي برنـده . برآمدگي سينه خاص آنها مگس بوفالو نيز ناميده مي شوند

پوشيده شده که به آنها نماي مخطط طـولي مـي تيغه مانند هستند و بدنشان از موهاي طلايي يا نقره اي رنگ

.دهد

32

دوره زندگی

گیاشته مي شود به سنگ ها و گياهان مي چسبد و به شکل دسـته اي تخم هاي سه گوش که در آبهاي جاري

روز لاروهايي که داراي ضمائم دهاني مودار و باله هاي مقعـدي انگشـت ماننـد 2تا 2پس از . گیاشته مي شود

-6پس از . هستند از تخم خارج شده و به طور قائم به تخته سنگ ها، علف هاي آبي و اجسام ديگر مي چسبند

پوست اندازي شفيره قهوه اي رنگ داراي قلاب هاي خلفي و رشته هاي تنفسي طويل ايجاد شده و پس از بار 3

.روز حشره بالغ از پيله خارج مي شود 3

عادت ها

مگس هاي سياه در آب هاي جريان دار مناط مرتفع پردرخت پرورش مي يابند و محدوده مهاجرت آنها حدود

ونخواري کرده و براي ساکنين منازل آن منطقه و ماهيگيران ايجـاد مزاحمـت جنس ماده خ. کيلومتر است 2-5

.مي کند

بیماری زایی

در ابتدا گزش مگس هاي سياه خونريزي فراوان و بدون دردي ايجاد نموده و پس از مدتي تورم و خـارش و درد

اد شود و چند هفته پديدار مي گردند ممکن است در محل گزش واکنش هاي حساسيتي موضعي يا عمومي ايج

.ادامه يابد

ناقلین بیماری

آفريقـا و سـيموليوم متـاليکوم، سـيموليوم اوکراسـئوم و سـيموليوم سيموليوم دامنوزوم و سيموليوم نيئـوي در

.کاليدوم در آمريکا ناقل انکوسرکيازيس هستند

.ريازيس مي کندلانلا اوزاردي مي باشند که ايجاد فيهمچنين گونه هايي از اين حشره ناقل مانسو

درمان

.ضد عفوني کردن محل گزش و لوسيون هاي مسکن براي کاهش درد مناس هستند

مبارزه

سمپاشي بر عليه مگـس هـاي بـالغ توسـط حشـره کشـهاي گـروه پيرتروئيـد . کنترل مگس سياه مشکل است

اسـتفاده از تـوري و . ز بين بـرد لاروها را نيز توسط ترکيبات ارگانوفسفره مي توان ا. انجام مي شود( دلتامترين)

.لباس هاي آستين بلند در حفاات اشخاص مفيد است

35

کریزوپس

اين مگس انتشار جهاني . از خانواده تابانيده تنها جنس کريزوپس يا مگس گوزن ناقل بيماري هاي انساني است

.دارد

مورفولوژی

بـال هـا شـفاف . اين مگس ها داراي شاخک هاي بزرگ، چشم هاي باريک و شکم زرد با نوار هاي تيره هسـتند

حشـره . بوده و يک نوار تيره در طول حاشيه قدامي و يک نوار پهن متقاطع در سطح سلول ديسکال وجود دارد

.مانند، مانديبول تيغه مانند و ماگزيلاي دندانه دار داشته و خونخوار است ماده اپي فارنکس نيزه

عادت ها

اين مگس ها در مناط . مگس هاي کريزوپس در مناط سايه دار پردرخت و در اماکن مرطوب يافت مي شوند

سـان حملـه مـي با نور شديد فعاليت زيادي از خود نشان نمي دهند و بيشتر در اوايل صبح و اواخر عصـر بـه ان

.کنند

دوره زندگی

چسـبيده بـر روي سـنگ هـا و گياهـان آبـي تايي به هم 222-822تخم هاي دراز و دوکي شکل در دستجات

بار پوست اندازي به شفيره و 6روز از تخم بيرون آمده و پس از 5تا 2لارو گوشتخوار در مدت . گیارده مي شوند

.در نهايت به حشره بالغ تبديل مي شود

36

یماری زاییب

زخـم در ابتـدا . پس از چندبار گزش متوالي، مقداري خون از ميزبان خارج مي شود که مگـس آن را مـي مکـد

لارو برخي گونه هـا نيـز پوسـت انسـان را در . دردنای نيست ولي پس از چند ساعت حساس و متورم مي شود

.مزارع سوراخ مي کند

ناقلین بیماری

ناقلين عمده لوآزيس انساني کريزوپس سيلاسه آ . انگل فيلارياي لوآلوآ نقش دارندگونه هاي کريزوپس در انتقال

.و کريزوپس ديميدياتا هستند که هر دو در تماس نزديک با آدمي مي باشند

درمان

.مي توان از پمادها، محلول ها و لوسيون هاي آرام بخش براي کاهش درد موضعي استفاده کرد

مبارزه

حيوانات اهلي . روش هاي لاروکش فقط در مورد گونه هاي خاصي موثر است. وجود ندارد کنترل رضايت بخشي

.را مي توان با استفاده از مواد دور کننده و انسان ها را مي توان با توري و مواد دور کننده حفاات نمود

استوموکسیس

.ه انتشار جهاني داردنمونه بارز جنس استوموکسيس، مگس اصطبل يا استوموکسيس کالسي ترانس است ک

مقایسه مگس استوموکسیس و مگس خانگی

مورفولوژی

ايـن مگـس بـا . از آن و به رنگ خاکستري تيره مي باشـد مگس اصطبل شبيه به مگس خانگي و اندکي بزرگتر

در ايـن حشـره . خرطوم نيزه اي، رنگ تيره، سينه اي با چهار خط طولي تيره و شکم نواردار مشخ مي شـود

.لابيوم نيز براي سوراخ کردن به کار مي رود

دوره زندگی

33

هـر دو . بيشـتر يافـت مـي شـوند ال فساداين مگس ها در اصطبل ها، مزارع و در اطراف حيوانات و علوفه در ح

مگس ماده تخم هاي خود را در دسته . جنس نر و ماده انسان را خصوصاً در طول روز مورد گزش قرار مي دهند

تايي بر روي علف هاي مرطوب پوسيده در حياب مزارع، زمين هاي باتلاقي يا اطراف رودها قـرار 52تا 22هاي

.مي دهد

بیماری زایی

. مي شوندا سوزش ابتدايي و سپس خارش و درد همراه است ولي پس از خروج خون، علائم کمتر گزش مگس ب

.گزش مکرر گاو ها و اس ها باعث کاهش وزن و قدرت اين حيوانات مي شود

ناقلین بیماری

به عنوان مثال استوموکسيس کالسي ترانس ناقل مکانيکي طبيعـي . مگس اصطبل ناقل مکانيکي بيماري هاست

.و اس مي باشدبه گاو ( سورا)يپانوزوم اوانسيتر

درمان

.مصرف لوسيون هاي مسکن به طور موضعي موثر است

مبارزه

بهترين روش کنترل، از بين بردن مکان هاي پرورش حشره از طري جمع آوري علف هاي در حـال فسـاد مـي

.باشد

اصـطبل را . دي لاروها را از بين مي بـرد سمپاشي محل هاي زاد و ولد با حشره کش هاي کلره و فسفره تا حدو

.مي توان با هيدروکربن هاي کلردار، ارگانوفسفره ها و پيرتروئيدها سمپاشي کرد

گلوسینا

جنس گلوسينا شامل گونه هايي از مگس تسه تسه آفريقايي است که در انتقال بيماري تريپانوزوميازيس نقـش

.محدود مي شوند اين مگس ها به مناط گرمسيري آفريقا. دارند

38

مورفولوژی

خصوصيات مگس هاي گلوسينا عبارتند از قرار گرفتن قيچي منند بال ها در حالت استراحت، خرطوم باريـک و

روي آريستاي شاخک، خطوب مشخ روي بال هاي قهوه اي ( شبي پر)افقي با پايه حبابي، ابريشم هاي پروش

.لابيوم در انها جهت سوراخ کردن به کار رفته و هيپوفارنکس و ل بالا داخل زخم فرو مي رود. کمرنگ

عادات

ــ گونـه هـاي رودخانـه اي ماننـد گلوسـينا 1:به طور کلي دو گروه عمده از مگس هاي تسه تسه وجـود دارنـد

که در نواحي گرم و مرطوب حاشيه رودها و در مرکز و ارب آفريقـا يافـت مـي ( ي تسه تسهازمگسها)پالپاليس

ستانس که در نواحي پردرخت و مناط بيشه اي و سايه دار شر يـ گونه هاي جنگلي مانند گلوسينا مور2.شوند

.آفريقا ديده مي شوند

شکل، حرارت بـدن و بـا . گزش قرار مي دهند هر دو جنس نر و ماده، انسان ها و حيوانات را در هنگام روز مورد

ايـن مگسـها محـدوده پـرواز . اهميت کمتري بوي ميزبان اين مگس ها را به سوي ميزبانشان هدايت مـي کنـد

.کوتاهي دارند

دوره زندگی

عـدد لارو از 8الي 5معمولاً . مي کند و رسيده اي ايجادروز يکبار لارو مرحله سوم بزرگ 12-2مگس ماده هر

.هر مگس ايجاد مي شود که در زمين حفره اي توليد کرده و تبديل به شفيره و در نهايت حشره بالغ مي شوند

بیماری زایی

.لائمي به صورت حساسيت در محل گزش ايجاد مي شودع

32

ناقلین بیماری

. گونه هايي از مگس هاي تسه تسه نـاقلين مهـم تريپانوزوميـازيس آفريقـايي انسـان و حيوانـات اهلـي هسـتند

گلوسيناپالپاليس، گلوسينافوسيپس و در برخي نواحي گلوسيناتاکي نوئيدس ناقل عامل بيماري خواب گامبيايي

ستانس، گلوسينا سينرتوني و گلوسينا پاليديپس ناقل عامل يگلوسينا مور. تريپانوزوما گامبيانس مي باشنديعني

.بيماري تريپانوزوميازيس رودزيايي يعني تريپانوزوما رودزيانس هستند

مبارزه

ـ از 1:شودکنترل شامل از بين بردن مکان هاي پرورش و نابود کردن حشرات بالغ است و به سه روش انجام مي

ــ 3ـ ايجاد سـد بـه منظـور جلـوگيري از عبـور در طـول رودخانـه 2بين بردن جلبک هاي آبي کناره رودخانه

پاکسازي وسيع رودخانه ها با نابود کردن انتخابي بوته ها و در درختان از ابتداي مسير رودخانه در زمـان هـاي

کش ها باعث کاهش تعداد ايـن مگـس هـا مـي توليد مثل حشره، شکار دستي، تله گیاري و استفاده از حشره

.استفاده از توريهاي آاشته به ترکيبات پيرتروئيد موثر است. شود

ــ 1: معمولاً به چند روش انجام مـي شـود ريشه کني مگس هاي تسه تسه در مناط پردرخت دشوارتر است و

از حشـره کـش هـايي ماننـد دي ـ استفاده3ـ به دام انداختن مگس ها 2پاکسازي مناط کشاورزي و بيشه ها

روش آخر تنها به منظور جـدا . ـ نابود کردن حيوانات وحشي که مگس از آنها تغیيه مي کندBHC 2الدرين و

نمودن جمعيت هاي مگس در اندازه هاي قابل کنترل جايز مي باشد کـه در مـورد گلوسـيناپاليديپس کمتـر از

.ستگلوسينا مورسيتانس و گلوسيناسينرتوني موثر ا

میازیس

از نظر تعريف ميازيس عبارتست از مورد حمله قرار گرفتن نسوج پستانداران اهلي و وحشي بوسـيله لارو مگـس

ها، اين نسوج شامل پوست، حفرات، زخم ها، لوله گوارش و مجاري ادراري تناسلي اسـت کـه مـي توانـد مـورد

دهاني خود و با ترشح مايع بزاقي هضم کننده نسوج لاروها قادر هستند با ضمائم . حمله لارو مگس ها قرار گيرد

و همچنين بکمک وجود باکتريهاي ثانويه در محيط زيست، نسوج را سوراخ، هضم و در آنها نفوذ ( پروتئوليتيک)

برخي از لارو مگس ها در مجاري پر پيچ و خم داخل شده و موج انسداد و کلاً آزردگي از نوع لاروهاي . کنند

. (Hypoderma)ند مانند لارو مگس هاي هيپودرمامهاجرتي مي شو

لاروها پس از تکامل و رسيدن به مرحله بلو از بدن ميزبان خارج و داخل در خای شـده و تبـديل بـه شـفيره

.مي شوند( پوپ)

لاروهائي که داخل در حفرات بدن مي شوند و يا در آنجا گیاشته مي شـوند يـا در آنجـا بـاقي مـي ماننـد وارد

بعضي از لاروها که در مجاري ادراري تناسلي گیاشته مي . و سينوسهاي مجاور شده و در آنها مي ميرندحفرات

لارو . شوند سب عفونتهاي قسمت بالاي مجاري ادراري، بند آمدن ادرار، هماتوري و چرکي شدن ادرار مي شوند

.نوع مي باشنداز اين (Eristalis)و اريستاليس (Musca)،موسکا (Fannia)مگس هاي فانيا

مياز روده اي بيشتر تصادفي است و در اثر بلع لارو مگس ها با آب و مواد خوراکي ، وارد دسـتگاه گـوارش مـي

.اين لاروها موج تهوع، اسهال و استفرا در ميزبان مي شوند. شوند

22

:طبقه بندي مگس هاي مولد مياز

:مي کنندبطور کلي مگس هاي مولد مياز را به سه گروه تقسيم بندي

(Specific myiasis)ـ مگس هاي مولد مياز اختصاصي 1

(Semispecific myiasis)ـ مگس هاي مولد مياز نيمه اختصاصي 2

(Accidental myiasis)ـ مگس هاي مولد مياز اتفاقي 3

مورفولوژی لارو

قدامي و برجستگي هاي لارو مرحله سوم اين مگس ها عموماً داراي يک زائده پهن شده خلفي، يک زائده باريک

بعضي از سـاختمان هـاي بـدن از . قلاب مانند، يک زوج پاپيلا و يک ناحيه خاردار بر روي هر يک از بندها است

.جمله اسپيراکل هاي خلفي بند انتهايي شکم براي شناسايي جنس و گونه مورد استفاده قرار مي گيرد

:راهنمای تشخیص میاز

هاي مولد مياز و نامشخ بودن علائم آلودگي لیا، تشخي باليني تقريباً عملي با توجه به انواع مختلف مگس

بطورکلي علائم بيماري با موضوع آلودگي ، نوع مگس و تعداد لاروهاي موجود بستگي دارد و از ايـن . نمي باشد

مـي باشـند و تناسلي فاقد علائم درمانگاهي مشخ-مياز هاي روده اي و دستگاه ادراري. رو بسيار متغير است

.ميازهاي جلدي با علائم ناشي از لاروهاي مهاجر جلدي قابل اشتباه است

در ميازگوشي، . در ميازبيني معمولاًٌ با گرفتگي راه تنفسي و گاهي ادم و التهاب صورت توام با ت ديده مي شود

يـاز تراوشـات چرکـي در اين نوع م. شخ احساس صداهاي ناموزون توام با حرکت لارو در گوش خود مي کند

اگر لاروها در گوش مياني باشند در اين صورت ممکن است به درون کاسه سـر و . نامطبوع از گوش جاري است

.مغز راه يابند که موقعيت خطرنای خواهد شد

.در مياز چشمي، چشم دچار التهاب، ادم ، درد همراه با ترشح است

اگر لاروهـاي بدسـت آمـده زنـده . ن لارو و شناسايي آن استتنها راه تشخي قطعي مياز، يافتن و بيرون آورد

البته قبلاً . قرار مي دهند و دور آن را با پنبه مسدود مي کنند( پتري ديش)باشند آن را در يک ارف شيشه اي

ايـن . سانتي متر از يک ارف را شن نرم مرطوب ريخته و در روي آن يک قطعه گوشت مي گیارنـد 5تا ارتفاع

لارو بتـدريج داخـل . لارو به مدت چند روز در آزمايشگاه گیارده و هر روز آنـرا کنتـرل مـي کننـد ارف حاوي

در ايـن هنگـام . گوشت مي شود و پس از تکامل نهايي از گوشت خارج و براي شفيره شدن درون شن مي شود

د و با دقت توجه مي درب ارف شيشه اي را باز نموده و گوشت را خارج مي کنند و دوباره درب آن را مي گیارن

لازم به ذکر . کنند تا شفيره تبديل به مگس شود، آنگاه با استفاده از کليد تشخي مگس را شناسايي مي کنند

البته با توجه به خصوصيات مرفولـویي لارو و . است که شناسايي نوع مگس از روي لارو به تنهايي مقدور نيست

ي تواند حدود خانواده و طبقه بنـدي ینريـک لارو را مشـخ شکل منافی تنفسي در صفحه آخرين بند شکم م

.کند، اما براي تشخي گونه بايد صبر کرد تا لارو تبديل به مگس بالغ بشود

21

براي ديدن اين منافی لازم است لارو را . منافی پوستي ياد شده در هر گروه از مگس ها داراي شکل خاصي است

دقت و به کمک يک تيغ و يا بيستوري و با يک ضربه صفحه آخرين بند در روي اسلايد شيشه اي قرار داده و با

. شکم را که داراي منافی تنفسي است قطع کنند و سپس آن را در زير ميکروسکوپ مـورد مطالعـه قـرار دهنـد

چنانچه در آزمايشگاه به سب نداشتن کارشناس ماهر تشخي ميسر نشود، لازم اسـت نمونـه را بـا آزمايشـگاه

.با حشره شناس مجرب ارسال نمود رفرانس

در آزمايشگاه بيمارستانها اگر پتري ديش حاوي شن و گوشت براي پرورش لارو فراهم نباشد مي توان از پتـري

.ديش حاوي آگار خون دار براي اين منظور استفاده نمود

:استفاده از لاروهای میاز در درمان

در . نبوده و در مـواردي هـم در پزشـکي ارزش درمـاني دارنـد لازم به ذکر است که لارو هاي مياز همواره مضر

جنگ هاي ناپلئون بناپارت جراحان براي اولين بار متوجه شدند که سربازان زخمي که در روي زخـم آنـان لارو

اين نکته مـورد توجـه . مگس بوجود آمده است وضع بهتري در مقايسه با آنهايي که عاري از لارو بوده اند دارند

راحان در دوران جنگ هاي مختلف قرار گرفت تا آنکه متوجه شدند که لارو مگس هاي آبي و سبز نسوج ديگر ج

با اين تجربه ها، سب گرديد تا براي درمان . نکروزه در زخم را مي خورندو سب مي شوند تا نسج تازه رشد کند

ل پرورش داده و سپس لارو آنها را بعضي از استوميليت هاي مزمن و صع العلاج، اين مگس را در شرايط استري

جمع آوري و بر روي جراحات بيمار قرار دهند تا آنها با پای کردن زخم از نسوج کهنه، مرده و باکتريهاي مقاوم

.زمينه را براي پيدايش نسوج نو اماده سازند

بزاقي لاروهاي در ادد (Proteus mirabilis)اخيراً نشان داده شده است به سب وجود پروتئوس ميرابيليس

مولد مياز و توليد و ترشح آنزيم هاي خاص، سب کشته شدن باکتري هاي پـاتوین در زخـم شـده و درنتيجـه

.موج تسريع در التيام آن مي شوند

:درمان میازیس

نسـداد و درماتوبيا پوشاندن ضايعه با وازلين منجر به ا (کورديلوبيا آنتروپوفاگا)در مورد مياز ناشي از مگس تومبو

در مواردي که لارو مرده باشد درمان جراحي بـراي . اسپيراکل هاي تنفسي و حرکت لارو به سمت بالا مي شود

ميـاز ادراري . انواع ديگر مياز پوستي و زير پوستي نيزاالـ بـه جراحـي نيـاز دارنـد . خارج کردن آن لازم است

ميـاز معـده اي روده اي را . پ احتياج خواهد شدمعمولاً نياز به درمان ندارد اما گاهي درمان توسط سيستوسکو

.نيز مي توان با تنقيه سولفات سديم يا داروهاي ضد کرم درمان نمود

در مورد درمان ميازيس جلدي و زير جلدي بايد با بي حسي موضعي لاروها و نسـوج فاسـد شـده را جراحـي و

ايد آنها را با پنس برداشت و موضع را با آب و در صورتي که تخم و يا لارو در سطح پوست باشند ب. برداشت نمود

اما در موارد نادر لازم است اقـدام بـه . مياز هاي مجاري ادراري معمولاً خودبخود خوب مي شوند. صابون شست

در مورد مياز لوله گوارش لازم است از حشره کش هاي خوراکي ، بادز درماني همراه با يـک . عمل جراحي نمود

.ولفات سديم استفاده نمودمسهل نمکي مانند س

22

ضروري است پس از برداشت لاروها آنها را در مواد گندزاي اليظ انداخته تا بميرند و يا آنهـا را در عمـ خـای

در اير اين صورت لاروهاي رسيده تبديل به شفيره و حشره بالغ مـي شـوند و سـير تکـاملي از سـر . دفن کنند

.گرفته مي شود

:کنترل و ریشه کنی

. ستفاده از حشره کش ها و لاروکش هاي رايج مي توان جمعيت مگس هاي مولد لاروها و مياز را مهار نمـود با ا

دفن لاشه ها در عم خای، خشکاندن باتلاقها، پوشاندن زخم ها، نص توري به منازل، دکاکين مواد خوراکي و

براي مبارزه و پيشگيري در .در امان بود از جمله اقداماتي است که مي توان از مگس هاي مولد مياز. کلاً اماکن

همچنين افراد و خصوصاً نوزادان که ضايعات ترشحي يا چرکي . انسان نيازمند کنترل آلودگي هاي حيواني است

.دارند نبايد در محل هاي باز بخوابند

مگس های مولد میاز

ها به حفرات طبيعي بـدن انسـان و تهاجم گونه هاي به خصوصي از لارو مگس. اين مگس ها خونخوار نيستند

. از نظر باليني مياز را به انواع پوستي ، حفره اي، روده اي و ادراري تقسيم مي کنند. حيوان مياز ناميده مي شود

. با حرکت مارپيچي در زير اپيدرم ضايعات لارو خزنده مهاجر را ايجـاد مـي کننـد ( انواع هيپودرما)برخي لاروها

.بدن ميزبان خارج شده و در خای به شفيره تبديل مي شود س از بلو ازپلارو

گلبول سـفيد ) يوري پو ( خون در ادرار)مياز ادراري با فانيا، موسکا و اريستاليس باعث سوزش ادرار، هماچوري

و مياز روده اي نيز اال با بلع تصادفي لارو همراه با ایا ايجـاد شـده و بـا تهـوع، اسـتفرا . مي شود( در ادرار

.اسهال همراه است

بر اساس عادت تخم گیاري يا لارو گیاري به سه دسته تقسيم همانطور که در بالا توضيح داده شد اين مگس ها

انواع اختصاصي تخم يا لارو خود را در داخل يا نزديک . ـ تصادفي3ـ نيمه اختصاصي 2ـ اختصاصي 1: مي شوند

انواع نيمه اختصاصي معمولاً يا لارو خود . ميزبان حمله مي نمايدبافت هاي ميزبان قرار مي دهد و سپس لارو به

را روي گوشت يا سبزيجات در حال فساد و به ميزان کمتري در بافت هاي آسي ديده و زخم هاي کثيف قـرار

در انواع تصادفي مگس لارو خود را روي مواد آلي در حال فساد ، مواد دفعي و ایاها قرار مي دهد که . مي دهند

.آلودگي با بلع تصادفي آنها ايجاد مي شود

:ـ مگس هاي مولد مياز اختصاصي1

اين مگس ها براي رشد کامل لارو خود نياز به ميزبان دارند تا لارو خود را نزديک نسوج و يا در داخل نسوج و يا

تعداد ايـن مگـس . ددر واقع لارو اين مگس ها انگل اجباري ميزبان خود مي باشن. زخم ميزبان جايگزين نمايند

:ها بسيار زياد است اما مهمترين آنها بشرح زير مي باشند

اين مگس ها در مناط گرم و مرطـوب آمريکـاي مرکـزي و : (Dermatobia hominis)درماتوبياهومينيس

ت تخم هاي خود را بر روي شکم مگس هاي خونخوار، پشـه مگس هاي بالغ ممکن اس. جنوبي زندگي مي کنند

23

در هنگام خونخواري حشره حامل تخم مگس از انسان و يا حيوان تخم ها باز شده و لارو . ها و کنه ها بچسبانند

.آن خارج و در پوست ميزبان نفوذ مي کند

سیکل زندگی درماتوبیاهومینیس

روز پس 52تا 22در حدود . همراه با رشد لارو، زخمي در پوست ايجاد مي شود که معمولاً خيلي دردنای است

ا تبديل بـه از آلودگي ميزبان، لارو به حداکثر بلو خود ميرسد که ميزبان را تری نموده و وارد خای مي شود ت

.شفيره بشود

اين مگس ها که در مناط گرمسير آفريقا ديده :(Cordylobia anthropophaga)کوردي لوبيا آنتروپوفاگا

اين مگس ها تخم هاي خود را در مدفوع ، يـا لبـاس . مي شوند موج مياز جلدي در انسان و حيوان مي شوند

روز باز شده و لاروها آزاد مي شود کـه در صـورت تمـاس بـا 3تا 2تخم ها در ارف . آلوده به ادرار مي گیارند

روز بالغ مي شوند و براي تکامل، 12تا 8لاروها در ارف . پوست سالم در آن نفوذ نموده موج تورم مي شوند

در آفريقـا بـه طـور شـايعي ( کورديلوبيا آنتروپوفاگا)لارو مگس تومبو .ميزبان را رها و داخل در خای مي شوند

ث ضايعات پوستي دمل مانند مي شود در مناط گرمسيري آمريکا نيز گونه درماتوبيا هومي نـيس ضـايعات باع

.مشابهي ايجاد مي کند

کوردیلوبیا انتروپوفاگا سیکل زندگی

22

:(Oestus ovis)استروس اویس

اين مگس ها که از نظر پراکندگي در سراسر جهان انتشار دارند، لارو آنهـا انگـل بينـي گوسـفند و بـز هسـتند (Sheep nasal fly).

د هستند، لاروهاي خود را در بيني و يا چشم گوسفن (Larviparous)مگس هاي استروس اويس که لاروگیار

بندرت ممکن است در کيسه اشکي انسان هـم لارو گـیاري کـرده و موجـ ميـاز چشـمي . و بز قرار مي دهند

(Ophthalmomyiasis) لاروها پس از چند ماه که بحد تکامل لازم رسيدند به زمين افتاده . در انسان بشوند

.و تبديل به شفيره مي شوند که پس از آن حشره بالغ خارج مي شود

سیکل زندگی مگس اوستروس اوویس

اوستروسمگس

موسوم مـي باشـند (Warble fly)اين مگس ها که به ووربل فلاي : (Hypoderma bovis)هيپودرمابويس

در سراسر جهان پراکندگي دارند و لارو آنها انگل اجباري گاو و گوسانان مي باشد

باز شدن تخم ها، لارو آزاد مـي شـود پس از. مگس هاي بارور، تخم هاي خود را در روي پوست دام مي گیارند

که از طري سوراخ نمودن پوست و يک مهاجرت يکساله در بدن ميزبان و تکامل يافتن، عاقبت بـه زيـر پوسـت

گاو رجعت نموده و در آنجا با ايجاد تورم، زخم و سوراخ نمودن پوست از آن خارج و بخای مي افتند و تبديل به

25

به سب سوراخ سوراخ شدن پوست گاو، لیا اين مگس ها از نظر زيـان اقتصـادي . شفيره و حشره بالغ مي شوند

مگس هيپودرما ممکن است انسان را هم بعنوان ميزبان خود براي . در صنعت چرم سازي حائز اهميت مي باشند

.تخم گیاري انتخاب کند

سیکل زندگی مگس هیپودرما

اين مگس ها تخم هاي خود را بـه موهـاي : (Gansterophilus intestinalis)گاستروفيلوس اينتستيناليس

پس از باز شـدن تخـم هـا و آزادي لاروهـا، يـا بوسـيله دام . اطراف ل و بيني اس و اس سانان مي چسبانند

اين مگس ها . بلعيده مي شوند و يا لارو از طري سوراخ کردن پوست و مهاجرت وارد لوله گوارش دام مي شوند

گاهي بر روي بدن انسان تخم مي گیارند اما نظر باينکه لارو آنها نمي توانند در بدن انسان بحد تکامل برسد لیا

.مانند لاروهاي مهاجر جلدي ، در زير پوست سرگردان بوده و در ضمن موج آسي هاي جلدي هم مي شوند

گاستروفیلوس سیکل زندگی مگس

26

:ـ مگس هاي مولد مياز نيمه اختصاصي2

اين مگس ها براي تکامل لاروهاي خود، در صورت در دسترس و فراهم بودن ميزبان اصلي، لاروهاي خـود را در

داخل نسوج و يا زخم آن قرار مي دهند، در اير اينصورت اين مگس ها تخم و يا لارو خود را دور از ميزبـان، در

در مـورد مگـس هـائي از جـنس . يا ترکيبات آلـي در حـال فسـاد مـي گیارنـد تـا تکامـل يابـد روي گوشت و

ــيليا ــيا (Lucilia)لوس ــائني س ــاي (Phaenicia)ياف ــس ه ــتند، مگ ــک هس ــبز متالي ــگ س ــه رن ــه ب ک

که در سراسـر (Calliphora)و مگس هاي کاليفرا (Cochliomyia)يا کوکليوميا (Callitroga)کاليتروگا

در اطراف محل زيست انسان خصوصاً در اطراف کشتارگاهها و مراکز تجمـع زبالـه ديـده . ي دارندجهان پراکندگ

مي باشـند معمـولاً (Semispecific myiasis files)مي شوند، اين مگس ها که مولد مياز نيمه اختصاصي

ديل بـه لارو مـي تخم هاي خود را در مواد آلي در حال فساد و گوشت هاي گنديده مي گیارند که در آنجـا تب ـ

با اين حال بندرت ممکن است در روي زخم هاي باز اما عفن و نکروزه انسان و يا دام تخم گیاري کنند که . شود

. در آنجا تبديل به لارو مي شود

. که داراي شکمي شطرنجي شکل هسـتند (Sarcophaga)مگس هاي سارکوفایيده يا گونه هائي از سارکوفاگا

لارو . روهاي خود را در روي اجساد، مواد ایائي و هر ماده آلي در حال فساد ذخيره ميکنندلارو گیار هستند و لا

انسان با خوردن خورای هاي حاوي لارو زنده دچـار ميـاز . اين مگس ها بخوبي در موارد ياد شده نفوذ مي کند

وسـومند در سراسـر نيز م (Flesh fly)سارکوفاگا که به مگس گورستان و يا مگس گوشت . روده اي مي شود

.جهان وجود دارند

مگس سارکوفاگا

مگس لوسیلیا زندگی سیکل

23

:ـ مگس هاي مولد مياز اتفاقي3

اين مگس ها بطور طبيعي تخم و يا لارو خود را در داخل مدفوع، مواد فاسد شدني و يا خورای قرار مي دهند و

ات بطور تصادفي با خوردن و يا آشاميدن ایاي حاوي تخـم و يـا لارو به ميزبان نياز ندارند، اما انسان و يا حيوان

لارو خود را در ها ممکن است بطور تصادفي تخم و البته اين مگس . اين مگس ممکن است به مياز مبتلا شوند

، فانيا و بعضي از انواع مگس هـاي ( موسکادومستيکا)مگس هاي خانگي . تناسلي نيز قرار دهند -مجاري ادراري

.مي باشند (Accidental Myiasis)سبز ، آبي و مگس قبرستان مولد مياز اتفاقي

اسـت کـه تخـم (eristalis tenax)يکي از نمونه هاي جال توجه از اين سري مگس ها، اريستاليس تناکس

باشد لارو اين مگس داراي دم طويلي شبيه دم موش مي . خود را در مدفوع و مواد آلي در حاد فساد مي گیارند

.نيز موسوم است (Rat-Tailed Maggot)و از اين رو به لارو دم موشي

انسان در صورت خوردن و يا آشاميدن مواد خوراکي حاوي لارو اين مگس به ميـاز اتفـاقي روده اي دچـار مـي

.شود

ند، بخصـوص لازم به ذکر است که بيماران بستري در بيمارستانها و افراد سالخورده و کلاً آنان که معلـول هسـت

تناسلي -اگر دچار زخم هاي باز باشند، مگس هاي مولد مياز مي توانند در روي زخم آنان و يا در مجاري ادراري

اين . يا بين کشاله ران و لاي بيضه ها که عفن باشند و بوي ادرار کهنه بدهند تخم گیاري و يا لارو گیاري کنند

فساد گرايش دارند مگس ها به بوي ادرار کهنه و مواد آلي در حال

موسکادومستیکا .

.موسکادومستيکا يا مگس خانگي باعث مزاحمت انسان در تمام دنيا مي باشد

3-8درجه باشد 32دوره زندگي آن بر حس درجه حرارت متفاوت و در صورتيکه درجه حرارت محيط بيش از

مسئول مياز تصـادفي روده و دسـتگاه گاهي لارو اين مگس . روز طول مي کشد و عمر حشره بالغ يک ماه است

.مگس خانگي ناقل مکانيکي بسياري از بيماري ها خصوصاً بيماري هاي روده اي است. اداري تناسلي است

کنترل

استفاده از . اين مگس ها قادر به پرواز در مسافت هاي طولاني هستند بنابراين کنترل دسته جمعي نياز است

از بين بردن محل هاي پرورش مگس و سمپاشي . محافظت کننده مي باشدتوري در خانه ها به طور منفرد

در اصطبل ها مي توان از نوارهاي آاشته به . منازل و محل هاي نگهداري حيوانات در کنترل آنها موثر است

28

در مراداري ها از طري کنترل بيولویيک، دادن هورمون رشد به جوجه ها مانع از رشد. پيرتروئيد استفاده کرد

.لاروها در مدفوع جوجه مي شود

ساير حشرات

سیکل زندگی سوسك ها

(سوسك ها)راسته اورتوپترا

مي توانند ناقلين مکانيکي بعضي بيماري ، سوسک هاي خانگي، که از خانواده بلاتيده هستنداز راسته اورتوپترا

.ها باشند

مورفولوژی

هاي بلند، ضمائم دهاني جونده و بال هاي جلويي باريک و سخت، بال هاي خلفي سوسري ها داراي شاخک

سوسک شرقي بلاتا اورينتاليس حشره قهوه اي تيره و به طول . اشايي و پاهاي هم اندازه هستند

لماني کوچکتر و به رنگ قهوه اي روشن است و کروتون بوگ يا بلاتلایرمانيکا سوسک آ. است cm5/2تقريبي

.ناميده مي شود

عادات

سوسک هاي شرقي و آلماني بيشتر در خانه ها و رستوران ها يافت مي شوند در حاليکه گونه هاي آمريکايي و

اضلاب و زندان ها را ترجيح مي سيستم هاي فاستراليايي، اال کشتي ها، انبارهاي الات، کارخانه هاي قند،

گرما را دوست دارند و همه چيز خوار هستند ولي به ایاهاي قندي و . سوسک ها از نور پرهيز مي کنند. دهند

.سوسک آلماني مقاوم ترين سوسک است. نشاسته اي علاقه بيشتري دارند

دوره زندگی

. مرحله نمفي دارند 6مجموعاً . ه مي شوند ي ناق دارندو تخم ها در کپسول تخم قرار دادسسوسک ها دگردي

دوره نمفي متغير است و بستگي به درجه حرارت و دسترسي به ایا دارد و سپس تبديل به سوسک بالغ مي

.شوند

بیماری زایی و ناقلین بیماری

ما ناقل نماتود گونژيلونسوسک هاي شرقي ، آلماني و آمريکايي ناقل هيمنولپيس ديمينوتا، سوسک آلماني

.پولکروم و سوسک آمريکايي ناقل اکانتوسفال مونيليفورميس مونيليفورميس مي باشند

22

مبارزه

پاکيزگي منازل، آشپزخانه و مواد ایايي و تعمير شکاف ديوارها و لوله ها در کاستن . کنترل آنها مشکل است

ديازينون، پرترين و دلتاترين سمپاشي القايي با حشره کش هاي پروپوکسور، کلرپيريفوس،. تعداد آنها موثر است

.مخلوب با پودر اسيد بوريک نيز براي ماه ها موثر است% 5/2رزمترين . موثر هستند

(بیتل ها)راسته کلئوپترا

چندين خانواده از راسته کلوئپترا يا بيتل ها گونه هايي دارند که توسط ترشحات تاول زا، در انسان ايجـاد تـاول

روي يا بالغ آنها مي تواند براي برخي کرم هاي انگلي نقش ميزبان واسط را داشـته همچنين مرحله لا. مي کنند

بيتل هاي تاول زاي خانواده ملوئيده، ماده اي به نام کانتاريدين توليد مي کنند که يک ماده فرار و تاول زا . باشد

مخاب تماس پيدا کنـد تـاول وقتي اين ماده در اثر له شدن و يا خارج شدن مايعات بدن بيتل با پوست يا. است

ممکن است به صورت تصادفي کانتاريازيس مجاري گوارش ، دستگاه ادراري و . سوزان و دردناکي ايجاد مي شود

.بيني نيز ايجاد شود

در کانتاريازيس روده اي تنقيـه . در درمان آن لوسيون هاي مسکن و گاهي مواد ضد عفوني کننده مفيد هستند

.است با سولفات سديم موثر

(بال غشایان)راسته هیمنوپترا

اگر چه تعداد و انواع آنهـا زيـاد اسـت . راسته هيمنوپترا شامل زنبور عسل ، زنبورهاي معمولي و مورچه ها است

.ولي از نظر بيماريزايي و انتقال بيماري ها اهميت زيادي ندارند

مورفولوژی

نـيش . هسـتند ( جهت سوراخ کردن و نيش زدن)ني اين حشرات داراي بال هاي اشايي و همچنين ضمائم دها

زهر ترشح شده از طري . حشره حاوي يک اشاي خاردار، يک زوج تيغه دندانه دار و يک زوج پالپ جانبي است

.کانالي که توسط الاف و تيغه درست مي شود به پائين رانده مي شود

بیماری زایی

گـاهي ممکـن اسـت واکـنش هـاي حساسـيتي . جاد مي کندگزش زنبور معمولاً درد، تورم و التهاب موضعي اي

عمومي نيز ايجاد شود که با علائم شوی آنافيلاکتيک، نق عملکرد قلبي ريوي، ادم ینراليزه و کهير همراه است

.و بندرت ممکن است منجربه مرگ شود

درمان

کورتيکواسـتروييد ضـد درد عوارض حاصل از نيش زنبورهاي عسل، زنبورهاي معمولي و مورچه با لوسيون هاي

در صـورت بـروز علائـم . نيش زنبور ، بايد خارج گشته و يک کيسه يخ در محل قرار داده شـود . بهبود مي يابند

52

ميلي گرم پردنيزون همراه با يک آنتي هيستامين سـريع الاثـر تجـويز 32شوی آنافيلاکتيک بايد اپي نفرين و

.دقيقه تکرار نمود 15-32شود که در صورت لزوم مي توان در فاصله

مبارزه

همچنين تـوده هـاي . طعمه هاي تهيه شده از آميدينوهيدرازون در دانه هاي رواني سويا تاثير خوبي داشته اند

.مواد دفعي زنبور را مي توان با محلول مالاتيون يا کارباريل خنثي کرد

خلاصه فصل ه خود تکثير داده و به انسان منتقل مي نمايندشپش ها تعدادي از عوامل بيماريزايي انسان را در معد.

کک ها بيشتر به ميزبان اختصاصي خود تمايل دارند ولي در صورت نامساعد شدن شرايط مي توانند از

.ميزبان ديگري نظير انسان نيز تغیيه نمايند

تقـل عامل بيماري طاعون که در ميان جوندگان وحشي وجود دارد قادر است توسط کک بـه انسـان من

.گردد

ساس ها زندگي دسته جمعي داشته و عموماً در مناط دور از نور و نزديک به انسان جاي مي گيرد.

پشه ها داراي دگرديسي کامل بوده و لارو آنها را در آب قرار مي گيرد.

کنترل پشه ها عليرام ايجاد حشره کش هاي جديد همچنان از معضلات بزرگ بشر مي باشد.

جنس خونخواري کننده و نحوه خونخواري با پشه تفاوت دارندمگس ها از نظر.

گروهي از مگس ها با قرار دادن لاروهاي خود بر روي بافت زنـده ميزبـان در انسـان و حيوانـات ايجـاد

.بيماري مي نمايند

51

عنكبوتيان

(Arachnoidea)

طبقه بندی

کنه ها

کنه های نرم

کنه های سخت

مایت ها

پزشكاهمیت

مقدمه

ايـن رده از حشـرات گونـه هـاي . کنه ها، مايت ها، عنکبوت ها و عقرب ها متعل به رده عنکبوتيان مي باشـند

اين بند پايان به طور مسـتقيم و ايـر . مختلفي را در بر مي گيرد که از نظر پزشکي حائز اهميت زيادي هستند

.ندسراسر دنيا ارتباب دارمستيم با سلامت هزاران فرد در

در ابتـدا طبقـه بنـدي و ويژگـي هـاي . در اين فصل، به بررسي گونه هاي مهم رده عنکبوتيان خواهيم پرداخت

مورفولویيک اعضا مهم رده عنکبوتيان را مورد بررسي قرار خواهيم داد و سپس به بحث در مورد بيولویي و ساير

پزشکي و بهداشتي اين بنـدپايان و راه هـاي در ادامه بحث اهميت . ويژگي هاي اکولویيک آنها خواهيم پرداخت

.مبارزه با آنها مطرح خواهد شد

طبقه بندی

طبقه بندي تاکسونوميک اعضا رده عنکبوتيان در حشره شناسي مـدرن مـورد اخـتلاف زيـادي اسـت و حشـره

بقـه يکـي از روش هـاي ط . شناسان مختلف، روش هاي مختلفي را براي طبقه بندي اين بندپايان برگزيـده انـد

.بندي که در ادامه به آن اشاره خواهد شد، بيشتر مورد توجه مولفان کت حشره شناسي قرار گرفته است

در اين رده، زير رده و راسـته . رده عنکبوتيان يکي از رده هاي پنج گانه اصلي شاخه بندپايان به حساب مي آيد

راسته متاستيگماتا، راسته : ي باشد که عبارتند از راسته م 2ي ادار زير رده آکارينا خود. هاي متعددي قرار دارند

اعضاء راسـته متاسـتيگماتا کـه داراي دو خـانواده بـزرگ . مزوستيگماتا، راسته آستيگماتا، و راسته پروستيگماتا

آرگازيده يا کنه هاي نرم و ايگزوديده يا کنه هاي سخت قرار مي گيرند داراي يک جفت منفی تنفسي در طرفين

جنس مهم آن از نظر پزشکي، جـنس هـاي آرگـاس و 2جنس است که 2خانواده آرگازيده داراي .بدن هستند

در خانواده ايگزو ديده نيز جنس هاي متعددي قرار دارند که از ميان آنهـا جـنس هـاي . ارنيتودوروس مي باشد

.ايگزودوس، درماسنتور و آمبليوما از سايرين مهمترند

منافی تنفسي اعضاء اين راسـته از . درماني زيده يا هيره هاي خون خوار قرار دارددر راسته مزوستيگماتا خانواده

راسته آستيگماتا شامل هيـره هـاي خـارش زا مـي . عنکبوتيان در نزديک کوکساي پاي دوم تا چهارم قرار دارد

تيگماتا شـامل راسته پروس. ايجاد کننده بيماري جرب در اين راسته قرار مي گيرندباشد و مايت خانگي و عامل

52

در خانواده ترومبي کوليده جنس ها . هيره هاي خارش زاي الات يا هيره هاي خانواده ترومبي کوليده مي باشد

و گونه هاي مختلفي حضور دارند که از ميان آنها گونه هايي از جنس لپتوترومبي ديـوم از نظـر انتقـال عفونـت

.رندهاي ريکتزيايي در منطقه جغرافيايي ايران اهميت دا

مورفولوژی

کنه ها خود به دو خانواده بزرگ کنه هاي سخت و کنه هـاي . زير رده آکارينا شامل کنه ها و مايت ها مي باشد

کنه ها بدني بزرگتر از مايت ها دارند اگر چه در مراحل نارس ممکن اسـت تقريبـاً انـدازه . نرم تقسيم مي شوند

ه لحاظ داشتن هيپوستوم دندانه دار و نداشتن گيره بر روي پالپ از تمامي کنه ها ب. مشابه مايت ها داشته باشند

.مايت ها قابل تمايز مي باشند

کنه های نرم

شکمي مي باشند ولي شکل -فرم هاي بالغ کنه هاي نرم اال داراي يک بدن بيضي شکل پهن در جهت پشتي

ا جلد داراي يک لايه خـارجي محکـم و پوشش خارجي بدن ي. بدن بسته به گونه کنه ممکن است متفاوت باشد

جلد محکم و برا و چـين خـورده . مقاوم به آب به نام کوتيکول و يک لايه زاياي دروني به نام اپيدرم مي باشد

اسکوتوم يا صفحه پشتي که در کنه هاي . است و برجستگي هاي کوچکي به نام توبرکول بر روي آن وجود دارد

قطعات دهاني که کاپيتلوم گناتوسوم يا سر کاذب ناميده مي . م ديده نمي شودسخت وجود دارد، در کنه هاي نر

.شوند در قسمت شکمي بدن قرار گرفته اند و از قسمت پشتي بدن قابل رويت نيستند

.از اين ويژگي براي افترا کنه هاي نرم و سخت از يکديگر استفاده مي شود

. وند پوششي نرم و اير دندانه دار دارندکليسر که اندام هاي برنده کنه به شمار مي ر

در نوی کليسرها دندان هاي محکمي قرار گرفته است که همراه با هيپوستوم کـه داراي رديـف هـاي دنـداني

پالپ ها شبيه پا بوده . طولي مي باشد، وايفه سوراخ کردن پوست ميزبان را در جريان خونخواري بر عهده دارند

.اند و از چهار قطعه تشکيل شده

دهانه ادد يـا انـدام . کنه هاي بالغ داراي چهار جفت پا است که در انتهاي هر کدام از آنها يک گيره وجود دارد

.هاي کوکسال در نزديکي کوکساهاي جفت پاهاي اول و دوم قرار گرفته اند

53

د کـه باعـث خـارج اين اندام ها در واقع فيلتر هايي هسـتن . و عملکرد آنها تنظيم فشار اسموتيک بدن مي باشد

اندام هاي کوکسال تنها در کنه هاي نرم ديده مـي . شدن آب و املاح اضافي خون خورده شده از بدن مي شوند

.شوند و کنه هاي سخت فاقد آنها مي باشند

يا استيگماتا ساختمان هاي جفتي هستند که در حاشيه بدن و درست در پشت جفت پاهـاي آخـر اسپيراکل ها

سـوراخ تناسـلي . اساس نامگیاري راسته هاي عنکبوتيان شکل همين سـاختمان هـا مـي باشـد . قرار گرفته اند

.درست در پشت کپيتولوم در سطح شکمي بدن قرار گرفته است

و ( به جـز از نظـر وجـود سـوارخ تناسـلي در جـنس مـاده )جنس هاي نر و ماده بسيار شبيه يکديگر مي باشند

ده معمولاً خون بيشتري مي خورد و پس از خونخواري کامل بزرگتـر جنس ما. جداسازي آنها اال مشکل است

جداسازي و افترا جنس ها از يکديگر از نظر باليني اهميت چندان زيادي ندارد زيـرا هـر . از جنس نر مي باشد

.دو جنس قادر به خونخواري و انتقال بيماري هاي مختلف به انسان مي باشند

بـه همـين دليـل . فهم بهتر نحوه انتقال بيماري ها توسـط آنهـا اهميـت دارد آناتومي دروني کنه ها برايدری

دي ترشح مي واري کنه ها، ادد بزاقي آنها موادر جريان خونخ. توضيح مختصري در اين مورد نيز داده مي شود

ده و خون از طري قطعات دهاني مکيده شده و وارد مري، مع ـ. کنند که داراي اثرات قوي ضد انعقادي مي باشد

روده کنه داراي انشعابات فراواني به نام ديورتيکول مي باشد که وجود آنهـا بـه کنـه . روده مياني کنه مي گردد

روده پشـتي در کنـه هـا بسـيار ايـر . را مي دهـد ( برابر وزن کنه 12تا 6حدود )توانايي هضم حجم زياد خون

.شدتکامل يافته و ابتدايي است و حتي ممکن است وجود نداشته با

يک ساختمان ويژه به نام اندام ین در روبروي روده مياني وجود دارد که ( و سخت) در جنس بالغ کنه هاي نرم

ايـن . در جريان تخم گیاري از طري سوراخ کوچکي که در جلوي کپيتولوم قرار گرفته است خـارج مـي گـردد

ه و باعث افزايش مقاومت آنهـا نسـبت بـه اندام يک ماده واکسي ترشح مي کند که اطراف تخم ها را در بر گرفت

.شرايط سخت محيطي مي گردد

کنه های نرمبیولوژی

تخم هـا در اطـراف . عدد است 15-122کنه هاي نرم چندين بار تخم مي گیارند و هر بار تعداد تخم هاي آنها

تخم . گیاشته مي شودمحل استراحت کنه از قبيل شکاف ديوارها، کف خانه ها، مبلمان منازل و آشيانه پرندگان

ها توسط يک ماده یلاتيني پوشيده شده اند و به همين دليل حتي در شرايط نامساعد نيز قادرند سال هـا زنـده

هفته لارو شش پايي از تخم خارج مـي گـردد 2-1پس از . کنه هاي نرم و سخت دگرديسي ناق دارند. بمانند

ند و پس از اين عمل که چند دقيقه تا چنـد سـاعت ممکـن لارو خونخواري مي ک. که ااهراً شبيه بالغين است

لازم به ذکر است که اتصال و تغیيـه کنـه هـا در تمـام . است طول بکشد، ميزبان را رها کرده به زمين مي افتد

لارو از چند روز پوست اندازي مي کند و بـه . مراحل بدون درد است و خون تنها منبع تغیيه آنها بشمار مي رود

مرحلـه نمفـي 8و گـاهي 2-5کنه هاي نـرم . ا تبديل مي شود که شباهت بيشتري به بالغين داردپ8يک نمف

خونخواري معمولاً به هنگام اـروب و . دارند و در مرحله قبل از پوست اندازي نياز به يک وعده خونخواري دارند

نرم خونخـواري نمـي کننـد لاروهاي ارنيتودوروس موباتا بر خلاف ساير کنه هاي. در طول ش انجام مي گيرد

.بلکه در داخل تخم پوست اندازي کرده و به نمف مرحله اول تبديل مي شوند

52

مـاه 6-12دوره زندگي کنه هاي نرم از هنگام بازشدن تخم تا بلو کامل ، بسته به نوع کنه و شرايط تغیيه اي،

نـده مـي ماننـد و در شـرايط سـال ز 3کنه هاي بالغ بعد از يـک وعـده خونخـواري تـا حـدود . طول مي کشد

.سال نيز مي رسد 12آزمايشگاهي عمر آنها به

(های نرم کنه) سیکل زندگی ارگاسیده

کنه های نرماکولوژی

گونه هـاي کنـه نـرم کـه . گونه کنه وجود دارد که جز در آفريقا بندرت به انسان حمله مي کنند 152بيش از

آرگاس انگل پرندگان اصـلي و .انسان را مورد حمله قرار مي دهند در سه جنس آرگاس، ارنيتودوروس قرار دارند

کنـه هـاي نـرم . رسيکوس گاهي اوقات به انسان نيز حمله مي نماينـد گونه آرگاس پ. وحشي و خفاش مي باشد

مهم از نظر پزشکي عمدتاً متعل به جنس ارنيتودوروس مي باشند و مهمترين آنهـا ارنيتـودوروس اراتيکـوس و

کنه هاي نرم کـم و بـيش انتشـار . اتوبيوس ها گاهي به انسان حمله مي کنند. ارنيتودوروس تولوزاني مي باشند

.ني دارند ولي در مناط خشک فراوان ترندجها

اصول پیشگیری پیشگیری و کنترل کنه های نرم

براي جدا سازي کنه ها از ميزبان روش هاي مختلفي از جمله پوشاندن آنها با وازلين، پارافين طبي و لای ناخن

البته . ه مختل مي گردددر تمامي اين روش ها اسپيراکل هاي کنه مسدود شده و تنفس کن. بکار برده مي شوند

ممکن است چند ساعت طول بکشد که کنه قطعات دهاني خود را از پوست ميزبـان خـارج سـازد و از وي جـدا

به همين دليل استفاده از اين روش ها زماني که نياز به جداسازي سريع کنه وجود داشـته باشـد چنـدان . شود

براي جدا کـردن کنـه .ي توسط کنه را کاهش مي دهدجداسازي سريع کنه احتمال انتقال بيمار. مناس نيست

جداسازي سـريعتر . بايد از روش هايي استفاده کرد که مانع باقي ماندن قطعات دهاني کنه در پوست بيمار شود

55

کنه معمولاً با استفاده از بي حس کردن کنه، کلروفرم، اتر، اتيل استات، بنزن يا آتش و دود سيگار امکان پـیير

ت اخير در آمريکا نشان مي دهند که بهترين روش براي جدا کردن کنه ها ساده ترين روش يعني تحقيقا. است

جدا کردن قطعات دهاني کنه به وسيله فورسپس هاي کنه و استفاده از داروهاي موضعي آنتي بيوتيکي يا ضـد

ي پوسـت بيمـار تجـويز داروهاي دور کننده مناس که مي توان آنهـا را رو .عفوني کننده مثل تنتوريد مي باشد

دي بوتيل فتـالات و دي بوتيـل ،(DEET)، دي اتيل تولوآميد(DIMP)دي متيل فتالات: نمود عبارت اند از

همچنـين مـي تـوان از اتيـل . لباس ها را نيز مي تـوان بـه ايـن مـواد آاشـته نمـود . فتالاتو دي متيل کاربات

خانه هايي که در آنها کنه هاي نرم حضور دارند .نمود هگزانديول يا حشره کش هاي حاوي پرمترين نيز استفاده

5/2(Naled)درصد، نالد5 (sevin)درصد، کارباريل3درصد، مالاتيون HCH5مي توان به وسيله سمومي مثل

. سم پاشي کـرد ( با نام تجاري بايگون)درصد1درصد يا پروپوکسور 5/2، ديازينون (dibromبا نام تجاري) درصد

.ها براي کنترل بيماري مالاريا سم پاشي شده اند تعداد کنه ها نيز کاهش يافته استدر مناطقي که خانه

کنه های سخت

3-23انـدازه آنهـا بـين . شکمي پهـن شـده انـد –فرم بالغ کنه هاي سخت نيز بيضوي بوده و در سطح پشتي

جنس مـاده چـه . ت استميليمتر گزارش شده است که بسته به جنس و فاصله زماني از انجام خونخواري متفاو

کپيتولوم يـا سـر کـاذب از محـدوده بـدن .در حالت گرسنه و چه بعد از خونخواري بزرگتر از جنس نر مي باشد

.تي از پشت نيز قابل رويت استحو جلوتر قرار مي گيرد

ي پالپ هاي کنه هاي سخت متورم و چماقي شکل م ـ. شکل و ساختمان کپيتولوم با کنه هاي نرم متفاوت است

کليسرهاي کنه هاي سخت نيز بر خلاف کنه هاي نرم . در حاليکه پالپ هاي کنه هاي نرم پا مانند هستند.باشد

تمامي کنه هاي سخت يک صفحه پشتي به نام اسکوتوم دارند کـه در کنـه .داراي پوششي دندانه دار مي باشند

امي سطح پشتي کنـه را مـي پوشـاند در هاي نرم وجود ندارد در جنس نر اسکوتوم بزرگ مي باشد و تقريباً تم

.حالي که در جنس ماده اسکوتوم کوچک بوده و تنها قسمت عق کپيتولوم را پوشانده است

همانند کنه هاي نرم جداسازي جنس ها . در مراحل لاروي و نمفي اسکوتوم در هر دو جنس بسيار کوچک است

. در کنه هاي سخت اندام کوکسال وجود ندارد .ا هستند جفت پ2کنه ها داراي .از نظر باليني اهميت اندکي دارد

برخلاف کنه هاي نرم ، در بعضي گونه هاي کنه هاي سخت، جنس نر داراي صفحات شـکمي اسـکلروتيزه مـي

56

پالـپ هـا و . کنه ها مايت ها فاقد شاخک مـي باشـند . باشند که در طبقه بندي کنه ها داراي اهميت مي باشند

.اندام هاي حسي کنه به شمار مي روند( اندام هالر)لويي اندام هاي حسي پاهاي ج

.

اکولوژی کنه های سخت

لاروها، فرم . نيز داراي دگرديسي ناق هستندکنه هاي سخت . گونه کنه سخت شناسايي شده اند 652بيش از

.هاي نمفي و بالغين همگي خونخوار هستند و خون جهت تخم گیاري و رسيدن تخم ها ضروري مي باشد

کنه هاي سخت براي مدت طولاني . کنه هاي سخت ماده تنها يکبار تخم گیاري مي کنند و بعد از آن مي ميرند

وي ميزبان باقي مي مانند و بعد از اين که پر از خـون شـدند بـه زمـين مـي براي تغیيه ر( هفته 2تا 1حدود )

کنه هاي پر خون روي سطح بدن گاهي شبيه خال هاي گوشتي پايه دار به نظـر مـي رسـند کنـه هـاي . افتند

اين برخلاف عادت کنه هـاي نـرم اسـت کـه معمـولاً . سخت تنها يکبار در طول عمر خود خونخواري مي کنند

.دقيقه است 15-32مدت خونخواري کنه هاي نرم . ه طور مکرر خونخواري مي کنندبسرعت و ب

زمان لازم براي . کنه هاي سخت بعد از جدا شدن از ميزبان در لابلاي برگ ها و شکاف سنگ ها پناه مي گيرند

از روز پـس 3-6گاهي . هضم خون و شروع تخم گیاري بسته به گونه کنه و درجه حرارت محيط متفاوت است

روز و 12تخم گیاري ممکن است . اتمام تغیيه و گاهي هفته ها يا ماه ها بعد از آن تخم گیاري شروع مي گردد

پس . در طي اين مدت کنه ماده، هزاران تخم را در يک توده یلاتيني قرار مي دهد. هفته طول بکشد 5يا گاهي

ود که بسيار کوچک است و گاهي به آن بیر کنـه پا از تخم خارج مي ش 6هفته تا چند ماه، لارو 2-3از گیشت

. گفته مي شود

در ايـن زمـان ، لارو از . لاروها تا چند روز پس از خروج از تخم بي حرکت هستند و بعد از آن فعال مـي شـوند

ه هنگامي که ميزبان از محل عبور مي نمايد، لاروها به وسيل. گياهان بالا رفته و منتظر عبور يک ميزبان مي ماند

اين عمل باعث مي . حرکت ، بو و گرماي ميزبان تحريک مي شوند و شروع به حرکت دادن پاهاي خود مي کنند

53

پس از اتصال به بدن ميزبان، لارو خود را به منـاط مـورد علاقـه . شود که لارو کنه به بدن ميزبان متصل شود

.براي خونخواري مي رساند

و لارو راحت تر به ( مثل اطراف گوش و پلک چشم) کمتري دارند اين مناط محل هايي هستند که مو و پشم

سه تا . روز به خونخواري ادامه مي دهند و پس از آن ميزبان جدا مي شوند 3-3لاروهاي . خونخواري مي پردازد

پس از پوست اندازي لاروف . روز نيز طول مي کشد که خون ، هضم شود و لارو شروع به پوست اندازي نمايد 3

پا به وجود مي آيد که آن نيز از گياهان بالا رفته و به رفتاري مشابه رفتار لارو مي پردازد تا ميزبـان 8نمف يک

روز خونخواري مي نمايد و سپس به زمين مـي 3تا 5پس از يافتن ميزبان، نمف . مناس خود را انتخاب نمايد

. ودافتد و پس از هضم خون و پوست اندازي به کنه بالغ تبديل مي ش

روز يا بيشـتر بـي حرکـت مـي ماننـد و سـپس از 3بالغين . کنه هاي سخت داراي يک مرحله نمفي مي باشند

هفته 2تا 1کنه هاي سخت ماده خون زيادي مي خورند و . گياهان بالا رفته و در ميزبان خود متصل مي شوند

ولي روي ميزبان باقي مانده و تنها پس نرها با وجودي که خون کمتري مي خورند . روي ميزبان باقي مي مانند

.از جفت گيري از ميزبان جدا مي شوند

اال کنه هاي سخت ميزبان اختصاصي دارند به عنوان مثال گونه هاي جنس بوفيلوس عمـدتاً روي چهارپايـان

.خونخواري مي نمايند

سیکل کنه سخت سه میزبانه

58

هسیکل کنه سخت دومیزبان

کنـه هـاي سـخت را از . تنوع گونه هاي ميزبان، احتمال انتقال بيماري هاي منتقله به انسان را افزايش مي دهد

در کنه هاي . نظر تعداد ميزبان هاي مورد استفاده به انواع يک ميزبانه، دو ميزبانه و سه ميزبانه تقسيم مي کنند

يزبان خونخواري مي نمايند و احتمـال انتقـال آلـودگي هـا يک ميزبانه ، لارو، نمف و فرم بالغ کنه تنها از يک م

اين کنه ها آلودگي را از راه تخم به نسل بعد منتقل مي کننـد و بـه همـين . توسط اين کنه ها بسيار کم است

گونه هايي از جنس بوفيلوس کنه هايي تک ميزبانه هستند که از نظر . دليل از نظر پزشکي اهميت زيادي ندارند

.ند نوع بيماري مثل ت گاو تگزاسي و آنا پلاسموز گاوي در دامپزشکي اهميت دارندانتقال چ

گونـه هـايي از . در کنه هاي دو ميزبانه لارو و نمف از يک ميزبان و فرم بالغ از يک ميزبان ديگر تغیيه مي کنند

بانـه ، لارو ، نمـف و در کنه هاي سـه ميز . جنس هاي هيالوما و ريپي سفالوس جزو کنه هاي دو ميزبانه هستند

اال گونه هاي کنه هاي سخت سـه ميزبانـه هسـتند و . فرم بالغ هر کدام از يک ميزبان مجزا تغیيه مي نمايند

.اين کنه ها بيشترين اهميت را از نظر انتقال بيماري دارند

کنه های سخت

لاروها، فرم . ناق هستندکنه هاي سخت نيز داراي دگرديسي . گونه کنه سخت شناسايي شده اند 652بيش از

.هاي نمفي و بالغين همگي خونخوار هستند و خون جهت تخم گیاري و رسيدن تخم ها ضروري مي باشد

کنه هاي سخت براي مدت طولاني . کنه هاي سخت ماده تنها يکبار تخم گیاري مي کنند و بعد از آن مي ميرند

مانند و بعد از اين که پر از خـون شـدند بـه زمـين مـي براي تغیيه روي ميزبان باقي مي ( هفته 2تا 1حدود )

کنه هاي پر خون روي سطح بدن گاهي شبيه خال هاي گوشتي پايه دار به نظـر مـي رسـند کنـه هـاي . افتند

52

اين برخلاف عادت کنه هـاي نـرم اسـت کـه معمـولاً . سخت تنها يکبار در طول عمر خود خونخواري مي کنند

.دقيقه است 15-32مدت خونخواري کنه هاي نرم . ي مي کنندبسرعت و به طور مکرر خونخوار

زمان لازم براي . کنه هاي سخت بعد از جدا شدن از ميزبان در لابلاي برگ ها و شکاف سنگ ها پناه مي گيرند

روز پـس از 3-6گاهي . هضم خون و شروع تخم گیاري بسته به گونه کنه و درجه حرارت محيط متفاوت است

روز و 12تخم گیاري ممکن است . گاهي هفته ها يا ماه ها بعد از آن تخم گیاري شروع مي گردداتمام تغیيه و

پس . در طي اين مدت کنه ماده، هزاران تخم را در يک توده یلاتيني قرار مي دهد. هفته طول بکشد 5يا گاهي

ست و گاهي به آن بیر کنـه پا از تخم خارج مي شود که بسيار کوچک ا 6هفته تا چند ماه، لارو 2-3از گیشت

در ايـن . لاروها تا چند روز پس از خروج از تخم بي حرکت هستند و بعد از آن فعال مـي شـوند . گفته مي شود

هنگامي که ميزبان از محل عبور مـي نمايـد، . زمان ، لارو از گياهان بالا رفته و منتظر عبور يک ميزبان مي ماند

. ميزبان تحريک مي شوند و شروع به حرکت دادن پاهاي خود مـي کننـد لاروها به وسيله حرکت ، بو و گرماي

پس از اتصال به بدن ميزبـان، لارو خـود را بـه . اين عمل باعث مي شود که لارو کنه به بدن ميزبان متصل شود

مثـل ) اين مناط محل هايي هستند که مو و پشم کمتري دارند. مناط مورد علاقه براي خونخواري مي رساند

روز به خونخواري ادامه مـي 3-3لاروهاي . و لارو راحت تر به خونخواري مي پردازد( راف گوش و پلک چشماط

روز نيز طول مي کشد که خون ، هضم شود و لارو شـروع بـه 3سه تا . دهند و پس از آن ميزبان جدا مي شوند

يد که آن نيز از گياهان بالا رفته و پا به وجود مي آ8پس از پوست اندازي لاروف يک نمف . پوست اندازي نمايد

3تا 5پس از يافتن ميزبان، نمف . به رفتاري مشابه رفتار لارو مي پردازد تا ميزبان مناس خود را انتخاب نمايد

روز خونخواري مي نمايد و سپس به زمين مي افتد و پس از هضم خون و پوست اندازي به کنه بالغ تبديل مـي

روز يا بيشتر بي حرکت مي مانند و سپس از 3بالغين . ي يک مرحله نمفي مي باشندکنه هاي سخت دارا. شود

هفته 2تا 1کنه هاي سخت ماده خون زيادي مي خورند و . گياهان بالا رفته و در ميزبان خود متصل مي شوند

انده و تنها پس نرها با وجودي که خون کمتري مي خورند ولي روي ميزبان باقي م. روي ميزبان باقي مي مانند

.از جفت گيري از ميزبان جدا مي شوند

اال کنه هاي سخت ميزبان اختصاصي دارند به عنوان مثال گونه هاي جنس بوفيلوس عمـدتاً روي چهارپايـان

.خونخواري مي نمايند

سيکل زندگي کنه سخت يک ميزبانه بوفيلوس

62

کنـه هـاي سـخت را از . تنوع گونه هاي ميزبان، احتمال انتقال بيماري هاي منتقله به انسان را افزايش مي دهد

در کنه هاي . سيم مي کنندنظر تعداد ميزبان هاي مورد استفاده به انواع يک ميزبانه، دو ميزبانه و سه ميزبانه تق

يک ميزبانه ، لارو، نمف و فرم بالغ کنه تنها از يک ميزبان خونخواري مي نمايند و احتمـال انتقـال آلـودگي هـا

اين کنه ها آلودگي را از راه تخم به نسل بعد منتقل مي کننـد و بـه همـين . توسط اين کنه ها بسيار کم است

گونه هايي از جنس بوفيلوس کنه هايي تک ميزبانه هستند که از نظر . رنددليل از نظر پزشکي اهميت زيادي ندا

.انتقال چند نوع بيماري مثل ت گاو تگزاسي و آنا پلاسموز گاوي در دامپزشکي اهميت دارند

گونـه هـايي از . در کنه هاي دو ميزبانه لارو و نمف از يک ميزبان و فرم بالغ از يک ميزبان ديگر تغیيه مي کنند

در کنه هاي سـه ميزبانـه ، لارو ، نمـف و . هاي هيالوما و ريپي سفالوس جزو کنه هاي دو ميزبانه هستند جنس

اال گونه هاي کنه هاي سخت سـه ميزبانـه هسـتند و . فرم بالغ هر کدام از يک ميزبان مجزا تغیيه مي نمايند

.اين کنه ها بيشترين اهميت را از نظر انتقال بيماري دارند

ختکنه های س

انواعي از بيمـاري هـاي بسـيار مهـم . کنه هاي سخت امروزه شايعترين ناقلين بيماري هاي در امريکا مي باشند

کنه هاي سخت برخلاف کنه هاي نرم داراي يک اسکوتوم يا صفحه . توسط اين دسته از کنه ها منتقل مي شوند

به طور کلي اير از کنه هاي . علاقه دارند پشتي هستند و بر خلاف آنها به مناط معتدل پوشيده از گياه و چوب

. هيالوما که در مناط بياباني يافت مي شوند ساير کنه ها در مناط خيلي خشک يا مرطوب زندگي نمي کننـد

.کنه هاي نرم معمولاً ااهر کرکي دارند و به حفرات جوندگان و آشيانه پرندگان علاقه زيادي دارند

پیشگیری و کنترل کنه های سخت

راي جدا کردن کنه هاي سخت از سطح بدن ميزبان مي توان از راهکارهايي که براي جدا کردن کنه هاي نـرم ب

از دور کننده هاي مورد استفاده براي کنه هاي نرم نيز مي توان براي پيشگيري از گزش . ارايه شد استفاده نمود

دان مي توان به طور منظم آنها را در حمام براي کشتن کنه هاي چسبيده به گاوها و گوسفن.کنه ها استفاده کرد

بسياري از کنه هاي سـخت . هاي محتوي مواد حشره کش اوطه ور ساخت و يا به روي بدن آنها سم پاشي کرد

نسبت به انواع زيادي از حشره کش هاي ارگانو کلره و ارگانوفسفره مقاوم شده اند اما با ايـن وجـود اسـتفاده از

از فراورده هاي حشره کش ها مي توان براي کشتن کنه هاي . تاکيد قرار مي گيرد حشره کش ها همچنان مورد

درصـد، ديکلـرووس 5/2مالاتيون: محلول هاي توصيه شده عبارتند از. حيوانات اهلي مثل سگ ها استفاده نمود

3-5 ضمناً پـودر مـالاتيون . درصد2/2درصد و نالد 1/2درصد، دي اکساتيون 1کارباريل ،(DDVP)درصد1/2

محل زندگي انسان و لانه حيوانات حيوانات اهلـي . درصد نيز مورد استفاده قرار مي گيرند 5/2درصد و مالاتيون

بـراي سـم . سم پاشي محيط زندگي هم براي کنترل کنه هاي سخت ضروري اسـت . را نيز بايد سم پاشي نمود

.پرمترين و ساير سموم مصنوعي استفاده کرد، (بايگون)پاشي بااات مي تون از ديازينون، کارباريل ، پروپوکسور

اهمیت پزشکی و بهداشتی ی نرم و سختاهمیت بالینی کنه ها

اتصال کنه به ميزبان و خونخواري آن بدون درد است اما ترشحاتي که کنه از خود خارج مي نمايد ممکن اسـت

مشکلات که مستقيماً به خونخـواري علاوه بر اين . باعث ايجاد واکنش هاي موضعي، بيماري ت دار يا فلج شود

61

کنه مربوب مي شوند، کنه ها مي توانند بسياري از ميکروب ها را به بدن ميزبان انتقال داده و بـه عنـوان ناقـل

.بيماري عمل نمايند

:ـ واکنش هاي موضعي1

ح قرمزي کنه هاي نرم کمتر از يک ساعت به بدن ميزبان متصل مي شوند و در محل گزش آنها يک ناحيه مسط

بعضي گونه ها در آفريقا ، ارب ايالات متحده و مکزيک ضايعات دردنـای . سانتيمتر ايجاد مي شود 2-3به قطر

در محل گزش کنه هاي سخت ، ناحيه سفتي به وجود مي آيد که اطراف آن . خونريزي دهنده ايجاد مي نمايند

ندول هاي مزمن يا گرانولوم هـاي . ي شودگاهي زخم هاي نکروتيک نيز در محل گزش ديده م. قرمز رنگ است

.کنه اي قطري معادل چند سانتي متر پيدا مي کنند و ممکن است توسط عمل جراحي برداشته شوند

:ـ بيماري ت دار ناشي از گزش کنه2

علاوه بر ت ، ميزبان ممکن است . گزش کنه که معمولاً يک بيماري ت دار خفيف در ميزبان به وجود مي آورد

ساعت پس از برداشـتن کنـه از 36تا 22اين علائم . ئمي نظير سر درد، احساس کسالت و تهوع داشته باشدعلا

.سطح بدن رفع مي شوند

ـ فلج کنه اي3

اين سم قادر است از . فلج کنه اي يک فلج شل بالا رونده است که توسط سم موجود در بزا کنه ايجاد مي شود

گونه کنه در سراسر دنيـا قادرنـد کـه ايـن 22بيش از . جلوگيري نمايد عضلاني-هدايت عصبي و هدايت عصبي

درماسـنتور )کنه هاي شـايعي کـه بـا ايـن عارضـه در رابطـه هسـتند کنـه سـگ . عارضه نادر را به وجود آورند

و گونه هايي از جنس هيالوما، ريپي سفالوس و همافيزاليس مـي ( درماسنتور اندرسوني)، کنه چوب (وريابيليس

.اين بيماري در انسان، دام ها و حيوانات وحشي گزارش شده است. باشند

روز پس از اتصال کنه، از 5-6ضعف . اال ، کودکان و به ويژه بچه هايي که موهاي بلند دارند، گرفتار مي شوند

اندام هاي تحتاني شروع مي شود و به صورت قرينه ارف چند روز شروع به بالا رفتن مي کنـد و در نهايـت بـه

.فلج کامل اندام ها و اعصاب جمجمه اي منتهي مي گردد

برداشتن کنه از سـطح بـدن . رفلکس هاي تاندوني معمولاً از بين رفته اما اختلال حسي در اندام ها وجود ندارد

باعث مي شود که بيمار ارف چند ساعت به نحو چشمگيري بهتر شود و ارف چنـد روز کـاملاً بهبـودي پيـدا

متوجه وجود کنه نشود و کنه را جدا نسازد فرد ممکن است به اختلال بلع و اختلال تکلم دچار اگر کسي. نمايد

تشـخي بيمـاري، وابسـته بـه پيـدا . شود و در نهايت به علت فلج عضلات تنفسي جان خود را از دست بدهـد

. لابه لاي موهاي بيمار را حتماً بايد جستجو نمود. نمودن کنه در روي پوست بيمار است

براي جدا کردن کنه ها از روي بدن ميزبان ، يک گلوله پنبه آاشته به اتر يا کلروفرم بر روي آن مي گیارند کنه

بعد از جداسازي محل اتصال . بيهوش مي شود و قطعات دهاني خود را از روي پوست بدن ميزبان جدا مي سازد

باقي ماندن قطعات دهـاني در پوسـت . وني گرددکنه بايد به وسيله محلول اي ضد عفوني مانند تنتوريد ضد عف

در استراليا از آنتي سرم ضد بزا کنه . ممکن است باعث ادامه يافتن آزردگي پوست و ايجاد عفونت ثانويه گردد

.براي درمان فلج کنه اي استفاده شده است

ت راجعه کنه اي -2

62

اين دو بيمـاري . نه هاي بورليا به وجود مي آيدوایه ت راجعه به دو بيماري مجزا اطلا مي گردد که توسط گو

هر دو بيماري (. ت راجعه اپيدميک ) و ت راجعه شپشي ( ت راجعه اندميک) ت راجعه کنه اي : عبارتند از

اين بيماري ها توسط گونـه هـاي . با دوره هاي عود کننده ت و حضور انگل در جريان خون مشخ مي شوند

.شپش بدن و يا کنه هاي نرم جنس ارنيتودوروس منتقل مي شوند، به وجود مي آيندمختلف بورليا که توسط

ت راجعه کنه اي در اال مناط گرمسيري ، نيمه گرمسير و معتدل آمريکاي شـمالي، آفريقـا، اروپـا و آسـيا

جود در خـون اسپيروکت هاي مو. يکي از عوامل ايجاد کننده اين بيماري بورليا دوتوني مي باشد. ديده مي شود

بورليا قادر است . بيماران يا مخازن بيماري توسط کنه بلعيده مي شوند و در معده کنه شروع به تکثير مي کنند

تکثير و انتشار بورليا در . ساعت پس از بلعيده شدن توسط کنه، از جدار کنه گیشته و به هموسل کنه برسد 22

کنه از قبيل ادد بزاقـي، انـدام کوکسـال، سلسـله اعصـاب هموسل ادامه پيدا مي کند و در نهايت تمامي نسوج

کنه ها در هنگام خونخواري مايعي ترشح مي کنند که کوکسال نام . مرکزي و تخمدان هاي کنه آلوده مي شوند

در بعضي از کنه ها نظير اورنيتودوروس موباتا، مايع کوکسال در . دارد و از لخته شدن خون جلوگيري مي نمايند

رلياها نقش بسيار مهمي دارند در حالي که در عده ديگر نظير اورنيتودوروس تولوزاني آلودگي کوکسال انتقال بو

آلودگي ادد بزاقي در نمف اورنيتودوروس موباتا بسيار زيادتر از فـرم بـالغ کنـه اسـت زيـرا . چندان زياد نيست

دگي اندام کوکسال کنـه هـا صـاد عکس اين حالت در مورد آلو. آلودگي ادد بزاقي کنه بتدريج کمتر مي شود

.است

انواع حيوانات وحشي مخصوصاً جوندگان مي توانند مخزن ت راجعه کنه اي باشند ولي کنه ها به دليل اين که

آلـودگي در . مي توانند آلودگي را در نسل هاي بعد انتقال دهند خود مهمترين مخازن بيماري بشمار مي رونـد

به همـين دليـل حتـي . اده آلوده است و اين آلودگي به تخم ها منتقل مي شودتخمدان کنه م. کنه، ارثي است

چنين انتقـالي . کنه هايي که از ميزبان آلوده تغیيه نکرده اند نيز مي توانند در انتقال بيماري نقش داشته باشند

دارد و آن انتقـال روش ديگري نيز براي انتقال آلودگي در کنه هـا وجـود . را انتقال از طري تخمدان مي نامند

آلوده مي شود و ( مثل مرحله لاروي) در اين انتقال، کنه در يکي از مراحل قبل از بلو خود. مرحله اي مي باشد

.آلودگي را به مراحل بعدي منتقل مي سازند

هشت روز پس از ورود بورليا به بدن ت ايجاد مي شود و چند روز پـس از . روز است 3تا 3دوره کمون بيماري

درجه حرارت ممکن است به . از علائم اصلي بيماري ، ت همراه لرز مي باشد. آن بورليا در خون ااهر مي گردد

روز ادامه پيدا مي کند و بعد از آن چند روز يکبار، بيمـار 3ت اوليه بيمار تا . درجه سانتي گراد برسد 22 -21

اسهال، سردرد، کـوفتگي، . ار هم گزارش شده استب 11عود ت ها تا . مجدداً دچار ت هاي خفيف تر مي شود

بزرگـي کبـد و . حالت تهوع، استفرا ، پرخوني چشم ها و برافروختگي صورت از علائم ديگر بيماري مـي باشـند

.نيز ممکن است ديده شود( مثل خونريزي از بيني) طحال و خونريزي از سطوح مخاطي

به همـين . و علت عود علائم بيماري نيز همين تغييرات مي باشدبورليا تغييرات آنتي یني زيادي پيدا مي کنند

ماه بعد مجدداً بيماري را کس 2-2دليل مصونيت در بيماري ت راجعه ناپايدار است و يک بيمار ممکن است

.نمايد

63

خوشبختانه بورليا نسبت به آنتي بيوتيک هاي متعددي کاملاً حساس است و درمان بيمـاري چنـدان مشـکل زا

. از اريترومايسين، تتراسايکلين، کلرامفنيکل و پني سيلين براي درمان بيماري مي توانـد اسـتفاده نمـود . ستني

.روز درمان دارد 3درمان ت راجعه شپشي با يک دوز دارو کامل مي شود اما ت راجعه کنه اي نياز به

ـ ت کيو5

اين ارگانيسم . ام کوکسيلابورنتي به وجود مي آيداين بيماري در اثر عفونت يک ميکرووارگانيسم گرم منفي به ن

عـلاوه بـر ايـن . نيز همانند بورلياها قادر به ايجاد تغييرات آنتي ینتيک در مولکول هاي سطحي خود مـي باشـد

کوکسيلا بورنتي قادر به توليد اسپور نيز مي باشد و اين توانايي باعث شده است که ارگانيسم در شـرايط بسـيار

.يز ادامه حيات دهدسخت محيطي ن

گاوها، گوسفندان، بزها، گربه ها، سگ ها و بسياري از . يک بيماري مشتری بين انسان و حيوان مي باشد Qت

علاوه بر اين کنه ها نيز به عنوان مخـزن بيمـاري عمـل مـي .پستانداران ديگر مخازن بيماري به شمار مي روند

دو راه عمده انتقال آلودگي . م و احتمالاً سخت صورت مي گيردکنند انتقال بيماري به وسيله گزش کنه هاي نر

اين بيماري تقريباً در . به انسان عبارتند از استنشا آئروسل هاي آلوده به ميکروب و خوردن شير دام هاي آلوده

.وجود دارد( ازجمله ايران)همه کشور هاي جهان

اين بيماري عبارتند از علائم شبه آنفلـوآنزا، پنومـوني، علائم باليني. تظاهرات باليني بسيار متنوعي دارد Qت

) داروي آنتي بيوتيکي داکسي سايکلين . هپاتيت، پريکارديت، ميوکارديت، مننگوآنسفاليت و تظاهرات نادر ديگر

.داروي مناسبي براي درمان بيماري به شمار مي رود( روز 12ميلي گرم به مدت 222روزانه

ـ ت هاي لکه اي6

ي از بيماري هاي ريکتزيايي که توسط گونه هاي مختلفي از اين جنس به وجود مي آيند و با بـروز علائـم گروه

.عمومي و اير اختصاصي و بثورات پوستي مشخ مي شوند، ت هاي لکه اي ناميده مي شوند

از نـامش که تيفوس کنه اي آمريکايي نيز ناميده مي شود همان طور که (RMSF)ت لکه اي کوههاي راکي

عامل ايجاد کننده اين بيماري ريکتزياريکتزي نام دارد و گزش کنه هـا . بر مي آيد در قاره آمريکا يافت مي شود

مخزن اصلي اين بيماري کنه است و . مختلف به ويژه درماتوسنتورآندرسوني باعث انتقال آن به انسان مي گردد

.تقل مي شودعامل بيماري در کنه از راه تخم به نسل هاي بعد من

ت لکه اي مديترانه اي که با نام هاي ديگري مثل ت لکه، هندي، اسرائيلي و کينايي نيز خوانده مـي شـود در

عامل ايجاد کننده بيمـاري ريکتزيـا کونـوري و . جنوب اروپا، آفريقا ، خاورميانه و آسياي مرکزي يافت مي شود

.شدناقل و مخزن آن کنه ريپي سفالوس سانگينئوس مي با

بيماري هاي ويروسي مانندت کنه اي کلرودايي وت هاي همورایيک کريمه کنگو به وسيله گونه هايي ازکنه -3

.هاي هيالوما منتقل مي شوند

انفاليت هاي بهاره تابستاني روسي وبرخي ديگر انسفاليت ها توسط گونه هاي ايکسودس ودرماسـنتور انتقـال -8

.مي يابد

اي مانند بابزيا وتيلريا که در دامپزشکي مهم هستندوبه وسيله کنه هاي ايکسـوديده بيماري هاي تک ياخته -2

بابزيا ميکروتي که ازتک ياخته هاي مولد بابزيوز در انسان است وبه وسـيله ايکسـودس .به دام منتقل مي شوند

.داميني انتقال مي يابد

62

مایت ها

سارکوپتس اسکابئی

ش زا به گونه سارکوپتس اسکابئي تعل دارد و از توزيع جهاني برخـوردار يا مايت خار( بيماري گال)عامل جرب

مايت هاي ديگري نيز وجود دارند که از لحاظ شکل بدن از عامل جـرب قابـل افتـرا نيسـتند و بـر روي . است

مايت هايي مولد جرب ناقل هـيچ بيمـاري . مي سازندحيوانات اهلي زندگي مي کنند و به ندرت انسان را آلوده

. نيستند و تنها حضور آنها باعث مزاحمت و ناراحتي انسان مي گردد

مايت سفيد . زحمت ديده مي شود ميلي متر دارد و با چشم اير مسلح به 3/2 – 2/2مايت ماده اندازه اي حدود

.در سطح پشتي برجستگي هاي ميخ مانند متعددي قرار دارد. رنگ و ديسک شکل است

.شتي بدن مايت، در عرض بدن يک سري خطوب نواري شکل وجود داردپدر سطح شکمي و

عه حلقه مانند ايجـاد قط 5شکل هستند که از اتصال جفت پاي کوتاه و استوانه اي 2راي فرم هاي بالغ مايت دا

جفت اول پا ها در انتهاي خود يک برجستگي کوچک بـه نـام پدسـيل خـتم مـي شـوند کـه داراي 2. شده اند

جفت پاهاي عقبي در انتهاي خود برجسـتگي 2. ساختمان هاي مدوري به نام ساختمان هاي مکنده مي باشند

.قرار دارد 2و1،2مکنده در انتهاي پاهايدر جنس نر ساختمان هاي . هاي تيز و ميخ مانند درازي دارند

بدن مايت هاي مولد جرب داراي سر مشخصي نيست ولي پالپ هاي کوتاه و کلفت و کليسرهاي گازانبر مانند از

.طرف جلويي بدن به طرف بيرون برجسته شده اند

آنها با موهاي کری ميلي متر طول داشته و بدن قرمز رنگ 1-2فرم هاي بالغ مايت هاي ترومبي کوليده حدود

. جفت پا بوده که همه آنها به يک گيره ختم مـي شـوند 2داراي اين مايت ها. مانند فراواني پوشيده شده است

مايت ها نمايي بدن در فاصله بين جفت پاهاي دوم و سوم عرض کمتري دارد و به همين دليل از پشت بدن اين

.قطعات دهاني مايت را به سهولت مشاهده نمود از بالا مي توان. لاتين پيدا مي کند 8شبيه عدد

فرم هاي نمفي و بالغ اين مايت ها داراي زندگي آزاد هستند و تنها فـرم لارو مايـت از نظـر انگـل شناسـي پـر

.اهميت تلقي مي شود و مي تواند باعث انتقال بيماري ها شود

65

ه هاي مختلف ديگري نيز وجود دارند که نام علاوه بر مايت هايي که تاکنون در مورد آنها صحبت شده است، گون

ايـن . کلي مايت را مي توان در مـورد آنهـا اطـلا نمـود

مايت ها يا به ندرت انسان را آلوده مي کنند و يا تنهـا در

.دارند حيوانات اهميت

خانواده سارکوپتيده

Genus: Sarcoptidae جنس سارکوپتس

(Genus: Sarcoptes) عوامل مولد جرب

ها از عوامل مولد چرب يـا گـال، با هيره( Mites)ها ايتم

هـاي پوسـت انسـان و هـاي زيـادي هسـتند کـه ازانگـل ها و گونه متعل به خانواده سارکوپتيده و داراي جنس

گونه معرف عامـل جـرب در . شوند ها عارضه جلدي معروف به جرب يا گال مي اين آکارين. باشند پستانداران مي

. نام دارند( Sarcoptes scabiei)اسکابيه انسان سارکوپتس

سارکوپتیس اسکابیه واریته انسانی

(Sarcoptes scabiei var hominis) هاي جلدي انسان هسـتند کـه بيشـتر در دوران جنـگ، قحطـي و ديگـر ها از انگل اين بند پايان، همانند شپش

ان با يکديگر افـزايش يابـد و ضـمنا امکانـات شوند افراد با هم جمع شوند و تماس آن مصائ مشابه که سب مي

. گردند شود شايع مي نظافت فردي وعامه محدود مي

البته عوامـل )شناخته شد ( Renucci)رسد که بوسيله مي 1832قدمت شناسي عامل جرب در انسان به سال

ن نيز در قرن گیشته گربه و خرگوش و امثال آ. هاي اهلي مانند گوسفند و گاو و سگ مولد جرب يا گري در دام

.(شناسايي شده اند

ها هستند با اين تفاوت که به مرات از آنها کوچکتر و با پاهاي بسـيار هاي مولد جرب انسان شبيه کنه سارکوپت

. باشند کوتاه و خپله مي

ري ها بند پايان ميکروسکپي، پولکي مانند، مدور يا بيضوي شکل با ضمائم دهاني بسيار کوچـک، بطـو سارکوپت

ميکـرون و بـه 622تـا 332هاي ماده که از نرها بزرگترند بطول سارکوپت. که سرآنها شبيه سر لاکپشت است

چهـار . باشـند ميکرون مي 222تا 152ميکرون و عرض 222تا 222ميکرون و نرها بطول 222تا 252عرض

دو زوج . ز لبه بدن بيرون زده نيستندزوج پاهاي کوتاه است و پاهاي زوج سوم و چهارم اگر وجود داشته باشند ا

. باشند از دو زوج خلفي بخوبي فاصله دار مي پاهاي قدامي

شوند که بـه اريف و کوچکي ختم مي( ساکر)هر کدام به يک بادکش هاي ماده، دو زوج پاي قدامي در سارکوپت

سيله يک سيخک طويـل بـه در حاليکه دو زوج پاي خلفي هر کدام به و. وسيله ساقه کوتاهي به پا متصل است

. يابند بيرون از لبه بدان ادامه مي

بـه بـادکش سـاقه دار هاي نر پاهاي زوج سوم داراي سيخک و زوج چهـارم هماننـد دو زوج قـدامي در ساکوپت

. شود منتهي مي

66

. ها در مرحله لاروي داراي سه زوج پا هستند سارکوپت

خطوب انگشت نگـاري همـراه بـا تعـدادي از خارهـاي ها خطوب اريف عرضي مشابه در سطح پشتي سارکوپت

. تعداد، شکل و نوع ضمائم پوستي در تشخي نوع انگل حـائز اهميـت اسـت . شوند کوتاه مثلثي شکل ديده مي

. معمولا صاف، با تعدادي مو و يا سيخک است سطح شکمي

سـطحي پوسـت و مکيـدن هـا و نسـوج ضمائم دهاني براي نق زدن در طبقه شاخي پوست و تغیيـه از سـلول

. ترشحات پوستي تعبيه شده است

: سیر تکاملی

ايـن انگـل بيشـتر . باشـند هاي اجباري پوست هسـتند و در درمـاتولویي حـائز اهميـت مـي ها از انگل سارکوپت

ها و ديگر نقاب بدن را مورد تعرض قـرار هاي دست مانند لاي انگشتان دست، مچ دست، آرنج، پاها، بيضه پوست

. ندده مي

هر سارکوپت ماده فعال، روزانه در حدود يک اينچ در طبقه شاخي پوست نق زده و در تمام دوران فعاليت خود

سارکوپت ماده کـه در انتهـاي . کند را بطول چند ميلي متر تا چند سانتي متر احداث مي دالانهاي پرپيچ و خمي

عدد 52هفتگي خود جمعا 5تا 2و در دوران فعاليت عدد 5تا 2تخم و روزانه 2-1بسته دالان قرار دارد هر بار

ها درشت ودر تخم مايت. کنند آنها فضولات خود را نيز داخل کانالهاي محيط زيست خود رها مي. تخم ميگیارد

اين لاروهـا يـا . شوند روز باز و لاروهاي شش پا از آن آزاد مي 5تا3ميکرون است و در ارف 152تا 122حدود

شوند و يااز کانالهاي محـيط هاي مو حمله ور مي کنند، يا آنکه به فوليکول نهاي جانبي فعاليت ميدر احداث دالا

هاي پوسـت زيست خود به سطح پوست فرار کرده و در آنجا حفرات کوچکي براي پوست انازي موسوم به پاکت

يان از طري مکش هوا از رسد تنفس در اين بندپا بنظر مي. آورند به وجود مي( Moulting pockets)اندازي

. باشد ها مي راه دهان و ورود آن به روده

بـار 3شوند که بعـد از مي( نوچه)هاي پوست اندازي تبديل به نمف روز تغیيه در درون پاکت 3-2لاروها پس از

و آماده يک دوره تکامل از زمان تخم گیاري تا اهور مايت ماده بالغ. پوست اندازي تبديل به مايت بالغ ميگردند

. روز است 13-8براي باروري لااقل در حدود

کنند معمولا در سطح پوست بوده و آماده براي جفت گيـري بـا هفته زندگي مي 5-2هاي نر که در حدود مايت

ها، راه يابند و يـا بـراي تغیيـه، خـود هاي ماده هستند و يا ممکن است به درون کانالها جهت تعقي ماده مايت

. هاي فرعي و جانبي بکنند ر کانالاقدام به حف

هـا نيـز کند و تخم ماند، تخم گیاري مي يک مايت ماده در سرما به مدت لااقل يک هفته دور از ميزبان زنده مي

. شکفته شده و لارو آنها آزاد ميشوند

63

به همين دليـل لاي . مايت هاي ماده مولد جرب در نواحي پست که نازی و چين خورده است زندگي مي کنند

انگشتان، مچ دست ها، آرنج، پاها، آلت تناسلي مردانه ، اسکروتوم، باسن و زير بغـل محـل هـاي مناسـبي بـراي

در روي دست ها و اطراف مچ ها يافت مي شـوند و (درصد 63)اکثريت مايت ها. زندگي مايت به شمار مي روند

.درصد آنها در ناحيه آرنج مشاهده مي گردند11

در زنان زير پستان ها محـل . حفراتي در پوست ايجاد مي کند( لايه شاخي)مايت با خوردن لايه سطحي پوست

هـاي شـاخي پوسـت قـرار بعد از اين که مايت ها ي ماده در لايـه . هاي مناسبي براي فعاليت مايت ها هستند

.ميلي متر در روز شروع به گسترش کانال هاي زيرپوستي خود مي کنند 5/2-5گرفتند با سرعت

اين کانال ها از سطح پوست به صورت خطوب پيچ خورده باريکي به طول چند ميلي متر تا سـانتي متـر ديـده

د مي شود تغیيه مي کنـد و روزانـه در تونـل مايت از مايعي که در نتيجه تخري سلولهاي اپيدرم آزا. مي شوند

.عدد تخم مي گیارد 2-3خود

پاي کوچک از آنها خارج مي شود که از نظر اـاهري شـبيه فـرم 6روز پاره شده و يک لارو 3-5تخم ها ارف

ي اين لاروها از درون تونل ها به بيرون مي خزند و خود را به سطح پوست م ـ. بالغ ولي بسيار کوچکتر مي باشد

در سطح پوست تعداد زيادي از لاروها کشته مي شوند و تعداد کمي از آنهـا جـان سـالم بـه در بـرده و . رسانند

.مجدداً وارد يک تونل زير جلدي شده يا وارد فوليکول مو مي گردند

. لاروها پس از وارد شدن به فوليکول موتونل سازي نمي کنند بلکه يک پاکت پوست اندازي تشکيل مي دهنـد

نمفي که قرار است تبديل بـه يـک . پا از آن مي شود8روز لارو پوست اندازي کرده و يک عدد نمف 2-3بعد از

اين مايت ماده درون تونل ها باقي مي . ماده گردد پوست اندازي مي کند و به يک ماده اير بالغ تبديل مي شود

پس از بارور شدن ماده رشد سـريعي . استماند و تا زماني که توسط مايت نر بارور نشده است همچنان کوچک

جفتگيري در سطح پوست يا درون پاکت پوسـت . پيدا مي کند و به يک مايت ماده کاملاً بزرگ تبديل مي شود

. اندازي صورت مي گيرد

68

روز تخـم 3-5تنها پس از بارور شدن است که مايت ماده شروع به حفر تونل در سطح پوست مي کند و پس از

.مايت هاي ماده به ندرت تونل هاي خود را تری مي کنند. تونل اااز مي شود گیاري درون

مـاه 1مايت هاي ماده مولد جرب حدود . روز به طول مي کشد 12-12چرخه زندگي از تخم تا شکل بالغ حدود

روز و در شـرايط 3-12طول عمر آنها دور از انسـان در شـرايط مسـاعد . بر روي پوست انسان زندگي مي کنند

.پا ابتدا به نمف تبديل مي شود6در چرخه زندگي يک مايت نر، لارو. روز است 2-2معمولي

روز پس از باز شـدن 2-6اين مرحله . نمف در پاکت پوست اندازي باقي مي ماند تا زماني که به فرم بالغ درآيد

د و معمولاً در تونل هاي کوتـاه اندازه مايت هاي نر معمولاً نصف مايت هاي ماده مي باش. تخم ها اتفا مي افتد

اکثر طول عمر مايت هاي نر بر گشت و گـیار . به پاکت هاي پوست اندازي يافت مي شوند( ميلي متر1کمتر از )

.در سطح پوست و جستجو به دنبال مايت هاي ماده اي که منتظر بارور شدن هستند ، مي گیرد

خـای . عدد تخم مـي گـیارد 1-5مايت ماده روزانه . دارندفرم هاي بالغ مايت هاي ترومبي کوليده زندگي آزاد

. مناس براي تخم گیاري خای هاي مرطوب حاشيه رودخانه ها، علفزار ها يا جنگل هاي پر خاشای مي باشـد

روز بعد به 5-6پا همچنان درون پوسته تخم باقي ميماند و6روز تخم ها باز مي شود ولي لارو 2-3بعد از حدود

لارو از علف هاي کوتاه، بالا مي رود و خود را به بدن پرنـدگان ،جونـدگان و انسـان . رون مي خزدآهستگي به بي

بعد از اينکه لارو به بدن يک انسان بي احتياب که از لابلاي علف ها عبور مي کند، چسبيد، صعود . مي چسبانند

.و يا گوش ها مي رساندکرده خود را به مناط مناس پوست نظير اطراف مقعد ، اندام هاي تناسلي

بزا لارو حاوي آنزيم هايي است که باعث جدا . لارو با کمک قطعات دهاني قوي خود پوست را سوراخ مي کند

.شدن سلول ها از يکديگر مي شود

لارو هـاي . لارو به جاي خون از لنف و ساير مايعات بين سلولي بدن و نيمه هضم شده آنها استفاده مـي کنـد

روز بر روي بدن انسان باقي مي مانند و پس از اين که پر از مـواد اـیايي 2-12ترومبي ديوم حدود جنس لپتو

. شدند از بدن جدا شده و خود را در زير سطح خای يا خاشای پنهان مي سازند

روز پوسـت 3-12بعد از اين مرحله لارو به صورت يک مرحله اير فعال به نام پروتونمف در مي آيـد و پـس از

اين نمف ها حالت انگلي ندارند و از بندپايان ساکن خای . ندازي کرده به شکل نمف پوشيده از کری در مي آيدا

دو هفته پس از ايجاد نمف، مايت به فرم پيش بالغ يا تريتونمف اير فعال در مي آيد که اـرف . تغیيه مي کنند

.هفته به فرم بالغ فعال تبديل مي گردد 2

مراحـل . مـاه نيـز برسـد 8-12روز به طول مي انجامد ولي ممکن است حتي بـه 22-35چرخه زندگي معمولاً

.مختلف چرخه زندگي يک مايت ترومبي کوليده به شرح زير است

بالغ ( پيش بالغ) نمف ( پروتونمف)لارو آزاد ( لارو درون تخم) تخم

: اپیدمیولوژی

322ه و تعداد افراد مبتلا با اين بيماري را در سراسر دنيا به هاي مولد جرب انساني پراکندگي جهاني داشت مايت

انسان مستعد از طري تماس مستقيم يا مقاربت با فرد آلوده و يا استفاده از لبـاس، . ميليون نفر تخمين زده اند

داراي افـرادي کـه . شـود تختخواب و يا حوله مايت بالغ، نمف، لارو و يا تخم آنها به اين انگل جلدي مبـتلا مـي

هـاي پمادهـا و کـرم , هاي اريف و حساس هستند و در نظافت پوست خود وسواس دارند و يـا از داروهـا پوست

62

کنند و يا آنکـه سيسـتم ايمنـي آنـان طبيعـي نيسـت آرايشي حاوي ترکيبات تضعيف کننده ايمني مصرف مي

. باشند مي( Scabies)مستعد ابتلا به جرب سارکوپتي

ل مولد جرب حيوانـات ماننـد سـارکوپت اسـ يـا سـارکوپتس اسـکابئي واريتـه اسـبي در ضمن انسان به عوام

(S.scabeiei var equi )هاي گوسـفند و بـز، موسـوم بـه سـارکوپتس اسـکابئي واريتـه کـاپره ، سارکوپت

(S.scabeei var. caprae )باشد هاي گاوي و شتري حساس مي و همچنين سارکوپت .

: بیماریزایی

هاي جلدي اسـت در ازمنـه گیشـته احتمـالا همـان که يکي از قديميترين بيماري( Scabies)بيماري جرب

. بيماري معروف خارش هفت ساله انسان بوده است

چنين تصـور کـرده انـد کـه . جرب شدند ربازان ناپلئون در دوران جنگ با روسيه دچار اپيدميرسد س به نظر مي

. افتاده و دوره بيماري تقريبا پانزده سال بوده است سال يکبار تفا مي 32بيماري هر اپيدمي

ل پـاتوین و توانند موج بيماري جلدي حادي بشوند اما تاکنون بـه عنـوان ناقـل عوام ـ ها مي با اينکه سارکوپت

. عفونت زا و يابند پاي خونخوار معرفي نشده اند

32

با اينکه علائم درمانگاهي بيماري مشخ است اما خيلي متغير بوده و بستگي به دوره عفونـت و فعاليـت انگـل

. هاي شديد و مستمر، بخصوص در ش و هواي گرم است از علائم مشخ بيماري خارش. دارد

مچ دست، آرنج، پشـت دسـت، لاي انگشـتان، اعضـاء تناسـلي، )لدي در مواضع آزرده التهاب، قرمزي و پاپول ج

ها، سرين و سر و زير در اطفال و کودکان، کف دست، پاشنه. قابل توجه است ( ناحيه مغابتي، لاي پستان وايره

. بغل نيز ممکن است دچار آزردگي بشوند

به سب خارش مسـتمر، خـونريزي جلـدي . ندهاي بسيار کوچک مشاهده شو در سطح پوست ممکن است طول

.ها و عفونت ثانويه همراه است ايجاد شده، معمولا با آلودگي با باکتري

در ( IVاز تيـپ )شود ناشي از ازدياد حساسـيت تـاخير اسـت هاي جلدي که رد بيماري گال مشاهده مي آسي

. کمتر استها و ماکروفایها به مرات مشاهدات بافت شناسي انفيلتراسيون تي سل

2( شود تا زماني که تظاهرات بيماري نمايان شود از زماني که انگل در پوست جايگزين مي)دوره کمون بيماري

روز قبـل تقليـل 2تـا 1بـه ( به سب تماس قبلـي بـه انگـل ) اين مدت در افراد حساس شده . هفته است 6تا

.يابد مي

ممکن است علائم بيماري تغيير يافته و به فـرم مـزمن و ايـر در صورت درمان با داروهاي کورتيکواستروئيدي،

. قابل تشخي درآيد

شودند که ااهر مي( بخصوص در سرپنيس)در مواردي از بيماري گال، بثورات جلدي به صورت ندول قرمز رنگ

.ناشي از حساسيت تاخيري شديد است

د جمـع آوري نمـوده و مـانع پراکنـدگي آنهـا ها را در خـو ها فضولات و ترشحات مايت رسد اين ندول بنظر مي

. ها و گاهي ماهها باقي هستند تا محو شدند ها هفته اين ندول. شوند مي

: جرب نروژی

هـاي جلـدي کـه در افـراد مبـتلا بـه جلدي بصورت پوسته پوسته شدن و دلمه جرب منتشره و يا جرب عمومي

.موسوم است( Norwegian scabies)شود به جرب نرویي هاي شديد ايمني مشاهده مي نق

که در تماس مستقيم ( Downبخصوص با سندرم )ها تي سل اين نوع ضايعه در بيماران بستري مبتلا با لوسمي

.با افراد جربي بوده اند ديده شده است

. باشد مي(عامل جرب)پوست اينگونه بيماران حامل هزاران مايت

پيگمانهـاي ، افـزايش عمـومي (Alopecia)هـاي وسـيع مـوريختگي در اين نوع بيماري پوست و ناخن ضخيم،

. همراه با التهاب ادد لنفاوي قابل توجه است( Pyoderm)جلدي، ائوزينوفيلي پيودرم

اهمیت پزشکی مایت ها

(گال)ـ بيماري جرب 1

هـاي شخصـي انتقال مايت مولد جرب ماده اي که به تازگي بارور شده است از يک فرد به فرد ديگر در تمـاس

ايـن انتقـال در . صورت مـي گيـرد ( مثل خوابيدن در رختخوابي که يک فرد بيمار در آن خوابيده است)نزديک

. مناط پرازدحام، عدم رعايت موازين بهداشتي سريع تر است

31

.تماس جنسي هم سب اشاعه بيماري مي شود

ايي مثل آلت تناسلي، زير بغل، دست ها، مايت ها به حفر تونل در لايه شاخي سطح پوست مي پردازند و محل ه

.مچ ها و پاها محل هاي مناس براي رويت نق ها يا تونل هاي حفر شده توسط مايت ها مي باشد

اين لکه هاي سياه رنـگ . ضايعات پوستي در اکثر مناط گرفتار به صورت لکه هاي فلفل مانند سياه رنگ است

خارش و بثورات ناشي از آلـودگي بـه مايـت در اثـر حساسـيت . آيد در اثر تجمع فضولات مايت ها به وجود مي

هفته پس از اولين بار آلودگي و بلافاصله 2-6اين حساسيت . نسبت به مواد خارج شده از مايت به وجود مي آيد

-6به همين دليل فردي که براي بار اول به مايت آلوده مي شود تا . پس از آلودگي هاي بعدي به وجود مي آيد

خارش يکي از عواملي است که به از بين رفتن نسبي مايت ها مي انجامد زيرا . هفته هيچ شکايت خاصي ندارد 2

در افراد مبتلا به ضعف ايمني تعداد مايت هـاي آلـوده . خارش حفرات حفر شده توسط مايت راتخري مي کند

.حمام با آب گرم تشديد مي يابدخارش پوست معمولاً شبها و بعد از است. کننده در پوست بسيار زياد است

در اين . گاهي بر اثر خارش ، عفونت هاي باکتريال ثانويه بر روي ضايعات پوستي مربوب به مايت اضافه مي شود

اسـتفاده از . حالت، دلمه عسلي رنگي بر روي زخم ااهر مي گردد و اطراف آن نيز قرمـز و دردنـای مـي گـردد

.ضروري است داروهاي آنتي بيوتيکي در اين حالت

بروز بيماري جرب يا گال در زمان وقـوع جنـگ، . پزشکان در خطر بالايي از نظر آلوده شدن به مايت قرار دارند

بيماري معمولاً در چندين عضو از خانواده يافت مي شود و به همين دليـل . سيل يا قحطي افزايش پيدا مي کند

هميت زيادي در پيشگيري از آلودگي هاي مکرر فـرد برخـوردار معاينه و درمان همه افراد خانواده فرد بيمار از ا

.است

تشخي بيماري جرب بر ديدن ضايعات ويژه مايت در منـاط شـايع بـدن، وجـود مـورد مشـابه در خـانواده و

مي توان به وسيله يک سر سوزن استريل يا تيغه . آزمايش ميکروسکوپي محتويات نق هاي پوستي استوار است

ق ها را باز کرد و محتويات انتهاي نق را روي لام ميکروسکویي که داراي يک قطره محلـول جراحي اريف ن

ســپس روي آن را بــا لامــل پوشــانده و بــا انجــام آزمــايش . درصــد هيدروکســيد پتاســيم باشــد قــرار دارد 12

.ميکروسکوپي امکان ديدن مايت يا تخم هاي آن فراهم مي شود

: تشخیص بیماری

جوهر آبي و يا سياه تزري شـود، ( دالانها)و به کمک يک سرنگ توبرکولين در مدخل يکي از کانالها اگر با آرامي

.شود مسير کانالهاي حفر شده به وسيله مايت مشخ مي

کنند تا رفـع مزاحمـت در البته پس از بيرون کشيدن سرنگ، جوهر اضافي را به کمک يک پنبه الکلي پای مي

. تشخي بشود

شـود، از اينـرو بـراي ه بيماري شکل مزمن به خود گرفته باشد، تعداد انگـل و تخـم آنهـا کـم مـي در موادي ک

ها را در روي يـک اسـلايد تشخي نهايي لازم است به کمک يک تيغه بيستوري سطح زخم را تراشيده و نمونه

ل برروي آن اقـدام و گیردن لام% 22( KOH)شيشه اي قرار داده، سپس با اضافه نمودن يک يا دو قطره پتاس

. به يافتن ميکروسکوپي انگل و يا تخم آن کرد

32

کنند تا پس روان معدني آاشته مي روش ديگر چنين است که قبل از خراشيدن، موضع مشکوی آنجا رابا کمي

از خراشيدن ، انگل و تخم آن به لبه بيستوري و سپس در روي لامل شيشه اي بچسبد و پراکنده نشود، آنگاه با

. کنند ندن لامل برروي آن اقدام به شناسائي انگل ميگیرا

در مواردي ممکن است با چسباندن نوار چس اسکاا برروي پوست آزرده و برداشت آن و چسباندن آن بـرروي

.اسلايد شيشه اي، انگل را در زير ميکروسکوپ مشاهده نمود

. باشد ر ضروري ميلازم به ذکر است که تشخي همواره آسان نيست و کوشش در اين ام

:درمان

پیشگیری و کنترل مایت ها

براي درمان بيماري گال ، پزشک بايدتوصيه هاي روشن و واضحي براي بيمار داشته باشد و از وي بخواهد که به

قبـل از ماليـده . درصد استفاده مي شود5براي درمان از کرم پرمترين. صورت دقي به دستورات وي عمل نمايد

و پوسـت ( در شـيرخواران )سپس تمـام پوسـت . سطح پوست، بيمار بايد پوست خود را شسته باشداين کرم به

در صورتيکه علايم مريض ارف يـک هفتـه برطـرف . توسط کرم پوشانده مي شود( در بزرگسالان) پايين گردن

و ازلـين، به جاي کرم پرمتـرين مـي تـوان از ترکيـ گـوگردي . نشود يکبار ديگر اين روش درماني تکرار شود

بيمار بايـد لبـاس هـاي زيـر و پوشـش . و ايورکلتين نيز استفاده کرد( ليندان)کروتاميتون، گامابنزن هگزاکلرايد

در صورت خارش شديد مـي تـوان از داروهـاي ضـد خـارش خـوراکي مثـل . رختخواب خويش را تعويض نمايد

يکه بـا بيمـار تمـاس نزديـک داشـته انـد، درمان کليه اعضاء خانواده و تمام کسان. هيدروکسي زين استفاده کرد

به کاربردن دور کننده هاي مناس حشرات برسطح پوسـت ماننـد دي متيـل فتـالات، دي اتيـل . ضروري است

تولوآميد، دي بوتيل فتالات، اتيل هگزانديول و بنزيل بنزوات به کاهش احتمال آلودگي به مايت هاي خـارش زا

براي کنترل مايت ها مي توان جزاير شـناخته . ان به اين مواد آاشته کردلباس ها را نيز مي تو. کمک مي کنند

استفاده از سم شناسي ابقايي در . شده مايتي را به کمک وسايل مکانيکي يا سموم ضد علف هاي هرز از بين برد

.، بايگون و ساير سموم حشره کش تا حدي کمک کننده استDDT، HCHمحيط زيست به وسيله

: بايستي چند نکته زير را مد نظر قرار داد در درمان گال

. افراد خانواده و دوستان نزديک و در تماس بايستي به طور همزمان درمان شوند تمامي

. رود ساعت از درمان، احتمال انتقال آلودگي از بين مي 22بعد از

. شسته و خشک شويي شودهاي بيمار نيز ها و ملافه هاي تازه و تميز پوشيده و لباس پس از درمان، لباس

. هاي بيمار کوتاه شود بايستي ناخن

از جمله دستگاه تناسلي و بين )سطوح بدن به بيماران تاکيد شود که شرب موفقيت درمان ماليدن دارو به تمامي

. نبايستي فراموش شود(بجز سر و صورت)است و هيچ جايي از بدن ( انگشتان

از )و بايستي در روي پوست باقي بماند، از شستن پوست خـودداري شـود بايد توجه داشت در طول مدتي که دار

در اير اين صورت حداقل برروي آن ناحيه از پوست مجددا دارو ماليـده ....( جمله شستن دستها، طهارت گرفتن

. اين موضوع در مواردي که عر شديد وجود دارد نيز صاد است. شود

33

کودکان آلـوده، پوسـت % 22در حدود )نيز تحت درمان قرار گيرد(بجز صورت)در کودکان بهتر است پوست سر

(. باشد سر نيز گرفتار مي

باقي بماند و به صرف بـاقي مانـدن آن ( هفته 2معمولا )به بيماران تاکيد شود که خارش ممکن است چند هفته

. اقدام به مصرف مجدد دارو نکنند

اگر ضايعه جديـدي بـروز کـرده . ا مورد معاينه قرار گيرندبيماران بهتر است يک هفته بعد ازدرمان مجدد تمامي

. بهتر است درمان يکبار ديگر تکرار شود(پاپولهاي اريتماتو)باشد

گـرم 52ميلي ليتر لوسيون يا 122در يک فرد بالغ و متوسط مقدار داروي مورد نياز براي يکبار استفاده حدود

. باشد مي

آن % 1نام تجاري کرم )است Elimiteبا نام تجاري Permethrin% 5 در حال حاضر داروي انتخابي ، کرم-1

NIX 2سـاعت، کمتـر از 22مقدار جیب سـطحي آن در طـي (. شود باشد که درمان پديکولوز استفاده مي مي %

و تاکنون هيچ گزارشي مبني بر عوارض جانبي جـدي در مـوارد آن ( Lindaneدر % 12در مقايسه با )باشد مي

مـاه 2اين دارو همچنين در اطفال با سن بيش از (. سال استفاده از آن 12با گیشت بيش از )تمنتشر نشده اس

روش استفاده ازاين دارو بدين ترتي است که ابتدا با شامپو معمولي اسـتحمام . نيز بي خطر و سالم وموثر است

ساعت حمام 8-12ار پس از شود و بيم کرده و پس از خشک شدن کامل بدن، کرم از چانه تا نوی پا ماليده مي

اگر چـه . ولي بهتر است يک هفته بعد تکرار شود. موفقيت آميز و کافي است% 22يکبار درمان بيش از . کند مي

در چندين مطالعه استفاده از پرمترين در دوران حاملگي بي خطر و سالم گزارش شده است، اما مطالعات هنـوز

6توان از ترکيبات مي( و نيز کودکان)د آن نظر داد در مورد زنان حاملهتوان بطور قطع در مور کافي نبوده و نمي

.درصد گوگرد استفاده نمود 12تا

( دومـين داروي انتخـابي ) Lindane 1%توان از کرم يا لوسيون يا، در صورت عدم دسترسي به پرمترين، مي

(: GBH گامابنزن هگزاکلرايد. )استفاده نمود

Lot or cream: Lindane GBH ابتدا بيمار حمام کند و پس از خشک شدن پوست، يک لايه اريف از لوسيون يا کرم را از چانه تا نوی پا برروي

در صورتي که در طول ايـن مـدت . ساعت حمام کرده و بدن خود را بخوبي بشويد 8-12پوست بمالد و پس از

. قسمتي از پوست بدن شسته شود بايستي دارو مجددا ماليده شود

باعث افزايش جـیب سيسـتميک ( خصوصا در اطفال)بلافاصله پس از استحمام کردن Lindaneمصرف : هتوج

نوروتوکسيک بوده و باعث تحريک پیيري، تشـنج و گـاهي مـرگ )شود دارو افزايش احتمال مسموميت با آن مي

(.شود مي

ردهي ممنـوع بـوده و در در دوران حاملگي و شي Lindaneمصرف . بهتر است درمان يک هفته بعد تکرار شود

در اين صورت بايستي طـول مـدت بـاقي مانـدن . سال نيز بهتر است با احتياب استفاده شود 12اطفال کمتر از

. ساعت باشد 6سال حدود 6تا 2ساعت و در کودکان 8سال حدود 12تا 6دارو برروي پوست در کودکان

ه آنها و يا در دوران حاملگي و در کودکان، ترکيبـات در صورت عدم دسترسي به ترکيبات فو يا حساسيت ب: يا

:باشد گوگرد مناس مي% 12تا % 6

Precipitated sulfur 6-10 gr Petrolatum(vasclin)upto 100gr

32

. ساعت بعد از آخرين نوبت، استحمام صورت گيرد 28سه ش متوالي از گردن به پائين ماليده و

شوند کـه گيرند دچار بثورات واکنشي مي حت درمان با ترکيبات گوگرد قرار ميبيماراني که ت% 52حدود : توجه

. معمولا خفيف و گیراست اما در صورت شديد بودن بايستي دارو قطع شود

عمدتا در نـدولهاي مقـاوم بـه درمـان اسـکروتوم و تنـه، Crotamition(Eurax, 10% )امروزه از کرم : يا

ولـي ميـزان موفقيـت آن . شود دهند، استفاده مي که به کودی خود شير مي بيماران شيرخوار و گاهي بيماراني

. روش استفاده ازآن همانند ترکيبات گوگرد است. باشد مي% 52پس از سه بار استفاده متوالي کمتر از

اني شود و هنوز مطالعات کنترل شده و مورد قبولي اثرات درم ـ کمتر استفاده مي% 25امروزه از بنزيل بنزوات : يا

:آن را به اثبات رسانده باشد، وجود ندارد

Lot : Benzyl Benzoat 25% ساعت بعد از آخرين نوبت حمـام گرفتـه 22ش متوالي بعداز استحکام از گردن تا نوی پا ماليده شده و 3تا 2

. شود مي

نظيـر )ويز شـود اکثر بيماران خارش شديد و آزار دهنـده اي دارنـد، لـیا بايسـتي آنتـي هيسـتامين نيـز تج ـ -2

(. هيدروکسي زين يا ديفن هيدرامين

بايسـتي آنتـي بيوتيـک خـوراکي ( وجود اريتم و حساسيت در اطراف ضايعات)در صورت وجود عفونت ثانويه-3

. نيز تجويز شود(نظير سفالکسين)

لاسيک گـال در آن گروه از بيماراني که پس از درمان ک. بيمار ديده شده است 122در يک مطالعه برروي :توجه

-22قرار گرفتند، ميزان موفقيـت درمـان ( کروتاميتون)روز تحت درمان با يک داروي ضد انگل ضعيف 3براي

(. درصد گروه کنترل 62-82در مقايسه با )درصد بوده است 122

درمان گال ندولر

. همانند انواع معمولي بيماري درمان صورت گيرد-1

. وتاميتون استفاده شوددر محل ضايعات ندولر از کرم کر-2

. توان از تزري استروئيد به داخل ضايعات کمک گرفت در صورت عدم پاسخ مي-3

از جمله خارش شـديد و ايـر )يابند، اما در موارد نادري اکثر ضايعات در طي چند هفته تا چند ماه بهبود مي-2

. توان از طري جراحي، ضايعات را برداشت مي( قابل کنترل ضايعات

(Crusted or Norwegian Scabies)رمان گال دلمه دار يا نورویي د

: کنيم درمان اين حالت بسيار مشکل، طولاني ومتفاوت بوده و ما در اينجا فقط به ذکر روش کلي درمان اکتفا مي

. بيمار ايزوله شود-1

از Permethrinيـا GBHلوسـيون (دقيقـه 12داخل و آن آب گرم بـه مـدت )بلافاصله پس از استحمام -2

هـاي پوسـتي از نظـر ساعت بعد تکرار شود و پس از آن هر هفته تراشه 12گردن به پائين ماليده شده و سپس

35

مورد بررسي قرار گرفته و در صورت مثبت بودن آزمايش مجددا درمان انجام شـود، ( Skin Scraping)انگل

. تا اينکه آزمايش انگل منفي گردد

ارشی مولد خمایت ها

عده اي از مايت ها که از نظر مورفولویيک قابـل افتـرا از مايـت . مايتهاي مولدخارش در تمام دنيا انتشار دارند

هاي مولد خارش نيستند بر روي تعداد زيادي از حيوانات اهلي و وحشي زندگي مي کنند و به نـدرت انسـان را

واقع يک گونه باشند که از نظـر مورفولویيـک بـراي به نظر مي رسد که تمامي اين مايت ها در . آلوده مي کنند

.زندگي بر روي حيوانات مختلف سازگاري حاصل کرده اند

به عنوان مثال، در . فرم هاي بالغ و نمفي مايت هاي ترومبي کوليده داراي نيازهاي اکولویيک ويژه اي مي باشند

ه عنوان ایا مصرف مي شوند، حضـور داشـته محيط زندگي اين مايت ها بايد تعداد کافي بند پايان مناس که ب

موشـهاي وحشـي از جـنس . از محل زندگي مايت ها عبور کننـد باشند و ميزبان هاي مناس نيز به طور مکرر

.راتوس ميزبانهاي بسيار مهمي براي مايت هاي لپتوترومبيديوم به شمار مي آيند

زيرا اين . هاي بسيار مهمي به شمار مي روندتغييرات جزئي رطوبت خای، درجه حرارت و رطوبت محيط فاکتور

تغييرات ممکن است باعث شوند که مايت هاي بالغ به عم بيشتري در درون خای نفوذ کنند و تخم گیاري را

به همين دليل توزيع مايت هاي لپتوترومبيـديوم بسـيار ايـر يکنواخـت اسـت و در يـک ناحيـه . متوقف سازند

36

يه بسيار کوچک با ويژگي هاي اکولویيک مناس براي اين مايـت هـا وجـود جغرافيايي ممکن است چندين ناح

.داشته باشد، اين مناط کوچک را جزاير مايت ها مي نامند

تيفوس بوته زار -2

تيفوس مايتي يا تيفوس ناشي از خاشای توسط ارگانيسمي به نام ريکتزياتسوتسوگاموشي به وجود مي آيد ايـن

کشور هاي پاکستان ، هند ، برمه، اندونزي، مالزي، تايلند، چينف تايوان، یاپن، گينه نو بيماري عمدتاً در آسيا و

.ناقل اين بيماري لارو مايتهايي از جنس لپتوترومبيديوم مي باشد. و استراليا شيوع دارد

ار تيفوس مايتي يک بيماري مشتری بين انسان و حيوان ميباشد ولي به نظر مي رسد که حيوانات نقشـي بسـي

به طور تجربي ديده شده است که مايت هايي که از حيوانات . کوچک در پايدار ماندن اين بيماري ايفا مي کنند

ن قـادر بـه مي شوند و حتي در صـورت آلـوده شـد آلوده به ارگانيسم ريکتزيايي تغیيه کرده اند به ندرت آلوده

تفاقات بيشتر مورد مايت هايي رخ مي دهند که اين ا. انتقال تخمداني ارگانيسم به نسل هاي بعدي خود نيستند

مايت هاي لپتوترومبيديوم خود مهمترين مخازن بيمـاري بـه شـمار مـي . از انسان هاي آلوده تغیيه شده باشند

.روند

س از رها پاز آنجايي که لارو مايت ها تنها يکبار در طول دوره زندگي خود به تغیيه از يک ميزبان مي پردازد و

ان خود مراحل تکاملي خود را ادامه مي دهد و از حالت انگلي خارج مي شود ، بيماري توسـط لاروي کردن ميزب

وجود انتقال تخمداني براي منتقل . که از يک ميزبان آلوده تغیيه کرده است به ميزبان ديگري منتقل نمي شود

آلوده شدن در اثر تغیيه از يـک به عبارت ديگ يک لارو پس از . کردن ريکتزيا به ميزبانهاي ديگر ضروري است

ميزبان آلوده ، آلودگي را به تخم هاي خود منتقل مي کنند و لاروي که از اين تخم ها خـارج مـي شـود آلـوده

.خواهد بود و مي تواند بيماري را به ميزباني که از او تغیيه مي کند منتقل سازد

ـ بيماري آلریيک3

ي گرد و ابار خانه ناميده مي شوند مي توانند باعث ايجاد فراورده هايي بعضي از مايت ها که به عنوان مايت ها

اين افراد در اثر وجود چنين مايت هايي در محيط زندگي . شوند که بعضي از افراد نسبت به آنها آلریيک هستند

ر لابلاي پرده يدس پترونيسون عمدتاً دمايت گرد و ابار خانه يا درماتوفاگوئ. شان دچار رينيت يا آسم مي گردند

ايـن مايـت از پوسـته هـاي . ها، رختخواب و لوازم منزل زندگي مي کند و در اکثر منـاط جهـان حضـور دارد

مايت هاي گرد و ابار بيشتر در . اپيدرمي که از پوست انسان جدا مي گردد تغیيه مي کند و زندگي انگلي ندارد

.اط مشابه ايران انتشار داردمناط مرطوب شمال و ساير مناط مرطوب شمال و ساير من

خلاصه فصل رده اصلي شاخه بندپايان بوده که خود داراي راسته هاي متعددي است 5رده عنکبوتيان يکي از.

جنس هاي آرگـاس و . خانواده بزرگ کنه هاي نرم و سخت تقسيم بندي نمود 2کنه ها را مي توان به

ليومـا جـزء کنـه س هاي ايگزودرس، درماسنتور و آمبنارنيتودوروس و اتوبيوس جزء کنه هاي نرم و ج

.هاي سخت مي باشند

33

کنه ها داراي دگرديسي ناق مي باشند.

کنـه هـاي سـخت بـه انـواع يـک ميزبانـه، . م مراحل زندگي چند ميزبانه هسـتند اکنه هاي نرم در تم

.هميت بيشتر دارنددوميزبانه و چند ميزبانه تقسيم مي شوند که انواع چند ميزبانه از نظر پزشکي ا

کنه ها در شکاف ديوارها، کف خانه ها، مبلمان منازل و آشيانه پرندگان تخم گیاري مي کنند.

خونخواري کنه ها به طور مستقيم باعث ايجاد واکنش هاي موضعي ، بيماري ت دار و فلج کنه اي مي

.به انسان هستندعلاوه بر اين کنه ها ناقل بسياري از بيماري هاي ميکروبي مهم . گردد

يک بيماري ت دار عمومي است که توسط گونه هاي مختلفـي از جـنس ( اندميک)ت راجعه کنه اي

جـنس اورنيتـودوروس بيشـترين . کنه ناقل و مهمترين مخـزن بيمـاري اسـت . بورليا به وجود مي آيد

.اهميت را به عنوان ناقل دارد

تQ ني متنوع است که توسط کوکسيلا بورنتي ايجاد مـي يک بيماري ت دار زئونوز با تظاهرات بالي

کنه ها باعث انتقال بيماري به حيوانات و استنشا آئروسل هاي آلوده و خوردن شير آلوده دام ها . شود

.گزش کنه نقش ثابت شده اي در انتقال بيماري به انسان ندارد. باعث انتقال بيماري به انسان مي شود

ترده اي از بيماري هاي ريکتزيايي گفته مي شود که کنه ها در انتقال آنها ت هاي لکه اي به گروه گس

ي ايجـاد و توسـط نوريکتزياکوت لکه اي مديترانه اي که توسط ر .به انسان نقش مهمي ايفا مي کنند

.کنه ريژي سفالوس سانژينوس منتقل مي شود، در ايران نيز يافت مي گردد

بـراي . محيط و استفاده از مواد دور کننده کنه ها امکان پیير است مبارزه با کنه ها از طري سم پاشي

.کردن کنه از سطح بدن بهتر است ابتدا کنه ها را با مواد خاص بي حس نمودجدا

مايت گـرد و ابـار خانـه، مايـت . مايت ها بندپاياني را راسته آستيگماتا و خانواده سارکوپيدا مي باشند

.و از حمله اين بند پايان مي باشندخارش انسان و مايت فوليکول م

خانواده دمودیسیده(Family: Demodicidae)

(واريته انساني)جنس دمودکس فوليکولوروم (Demodex folloculorum var hominis)

زوج 2در ناحيـه سـينه آن . ميکرون است بدني دراز و کرمي شـکل دارد 522اين مايت که اندازه آن در حدود

.شکم بند بند است. خپله مشاهده مي شود پاي کوتاه و

مـو و اـدد سباسـه، ياين مايت انگل فوليکـول هـا .سير تکاملي اين انگل در روي پوست ميزبان انجام مي شود

گرچه سويه هايي از اين گونـه . است( سگ و گربه)بخصوص در ناحيه بيني و پلک چشم انسان و حيوانات اهلي

رب حاد مي شود، اما گونه دمودکس فوليکولوروم سويه انساني چندان سويه وجود دارند که در حيوانات سب ج

در افراد حساسـي کـه بـا . حادي نيست مگر در مواردي مي تواند موج خارش و بثورات جلدي مختصر بشوند

سگ هاي خانگي آلوده در تماس بوده اند اريتماي مزمن، پوسته پوسـته شـدن فوليکـول هـاي مـو و احسـاس

.در خانم ها ميتواند ايجاد آکنه روزاسه نمايد.ست صورت، قابل توجه بوده استسوزش در پو

38

گرچه معمولًا بيماري بدون درمان برطرف مي شـود امـا گـاهي اسـتعمال پمادهـاي حـاوي نـيم درصـد بنـزن

درمان يتونمتاومواردي از بيماري را نيز مي توان با پماد کر. ضرورت پيدا مي کند(گامگسان %5کرم )هگزاکلرايد

.کرد

:منابع

دکتـر –دکتـر جعفـر مسـعود –ريپـون زيـر نظـر دکتـر مصـطفي رضـائيان –مارکل -نوا –اصول انگل شناسي براون

1382 -ب مير کتا -محمدرضا يعقوبي ارشادي

. ، چاپ پنجم1381انگل شناسي پزشکي نوا ـ براون، موسسه انتشارات آييژ، سال انتشار . اطهري، ع

و همکاران ، انگل شناسي پزشکي جلد سوم حشره شناسي، موسسه انتشارات جهاد دانشگاهي ماجـد، سـال . اورمزدي، هـ

.1333انتشار

. 1336ن بيماريها پوست، موسسه انتشارات سماب ، سال انتشار و همکاران ، تظاهرات اصلي و درما. طوسي، پ

.، ويرايش هشتم1382انگل شناسي پزشکي مارکل و وگس، انتشارات ارجمند، سال انتشار . فتح اللهي ، ع