Мутобиқшавї ба тағириёбии иқлим

Модули 4

Мақсади модул

• Пешнињод намудани мафњумњои асосии мутобиқашавї

• Нишон доданї мисолњои гуногуни чорабинињои мутобиқшавї

• Муњокима кардани тадбирњои мутобиқшавии эњтимолї дар соњањои гуногун

Тадбирњои љавобї ба тағириёбии иқлим

• Мутобиқшавї – ин мутаасиршавии системањои инсонї ва табии, ба хатарњои мављуд буда ва эњтимолие,ки дорои оқибатњои номусоид мебошанд.

• Сусткунї– ин пешбурдї сиёсат, тадбирњои назоратї ва идоракуние,ки ба мутадилгардонии кам намудани партовњои газї ба атмосфера мебошад. Мисоли сиёсати Сусткунї, барномањо оид ба пешбурдї манбањои барқароркунандаи энергия, самаранокии энергетикї ё иваз кунии сузишворињои маъданї мебошад.

Робитаи байни А ва С.

Таъғирёбии иқлим бе њаракат Таъғирёбии иқлим бо њаракат

Эњтимолият

Эњтимолият

Хатар Хатар

Баланд

Паст

Баланд

Паст

Баланд Баланд Паст Паст

Сусткунї э

њти

мол

иятр

о п

аст

мекунад

Мутобиқшавї хатарро паст мекунад

Мутобиқшавї• Мақсади ассосии амалиётњои мутобиқшавї

на танњо аз мутаасиршавї ба тиъғирёбии иқлим ва инчунин аз кушиши равона ба љамъияти устувор, иборат аст. Усулњои рушди устувор метавонанд барои муаян кардани чунин тадбироњои мутобиқшавие,ки барои манфиати њам мубориза бар зидди таъғирёбии иқлим ва њам барои рушд,ёрирасон бошанд.

• Гуногуншаклии чунин чорабинињо, вобаста аз дараљаи таъсирнокї ва аз афзалиятњои рушди кишвар ва соњањои ассосии он аст.

Мисоли чорабиниҳои мутобиқшавї

Параметњои иқлимї

Таъсирот Мутобиқшавї

Зарбаи туњфон

Обхези – об шур шудаистодааст.

Бодлес – камшавии

майдонњои замин

Сохтмони дарғотњо- Шинондани дарахтони мангрої Мустањкамкунии иқтидор барои бењтар кардани банақшагирии наздисоњилї  Бењтаркунии системаи огоњкунии пешвақт

Осебпазирї ва мутобиқшавии кишварњои Аврупо ва

Осиёи Марказї ба таъғирёбии иқлим

Source: World Bank (2009): Adapting to Climate Change in Europe and Central Asia

 Намудњои Мутобиқшавї

• Рушди инфрасохтор - аз љумла сохтмони дарғотњо, сарбандњои обии муњофизаткунанда ва роњњои ба обхези тобовар.

• Усулњои зкосистемавї дар мутобиқшавї лозим аст барои муњофизат ва аз нав барқарор кардани системањои экологи, ки вазифаи муњофиза аз хатари вобаста ба иқлимро метавонанд иљро кунанд (масъалан, дар минтақањои наздисоњилї дарахтони мангрої қобилияти кам кардани зарбањои тeњфониро доранд).

• Бењтаркунии иқтидор дар ЉАМОАТЊО барои пайдо кардани малакањои кишоварзии устувор ва истифодабарии технологияњои бењтарин, дар ТАШКИЛОТЊО барои истифодабарии системањои огоњкунї ва пешбинии обуњаво, дар МУАССИСАЊОИ ЊУКУМАТЇ барои љори намудани мутобиқшавї ба таъғирёбии иқлим ба сиёсат ва банақшагирии рузмарра, лозим аст.

Инфрасохтор Усулњои Экосистемавї

Мустахкамкунии иктидор

Бењтар кардани технологияњои баъд аз хосил ғундорї, сохтмони дарғотњои калон ва миёна,

сохтмони роњїои ба обхези тобовар

Пешбарии технологияњои устувори хољагии қишлоқ, кишоварзї, ва таљрибаи паст кунии дегродатсия, пешгирии бодлес, барқароркунии набототи наздисоњилї барои пешгирии обхезї

Идоракунии захирањои обїТаълимотї сарфакорона истифодабарии захирањои обї барои фермерон Рушди марказњои таълимї ва маблагдињи барои таљрибаи хуби заминдорї Таълимотї касбии махсус барои љавонон, дар минтақањои дорои нишондињандањои баланди муњољирот

Тадбирњои иловагии мутобиқшавї

Таъсири ТИ Оқибатњо Точикистон (ВНС, 2008 г.)

Њарорати баланд туњфонхо, боришот, жола

Таъсирот ба рушди х/қ Таъсири манфї ба иншоотхои саноатї инчунин ба тањљизотњои њидроэлектрики ва хатњои интиқили барқ

Таъғирёбии басомади боришот Обшавии пиряхњо

Камшавии захираи обњои тагизаминї Таъсирот ба системањои обтаъминкунї – оби нушокї ва обёрї Хатари обхези, бо сабаби обшавии пиряхњо

Таъғирёбии Параметрњои иқлимї, беобї, ва таъғирёбии табиат

Оқибатњои беобї дар экосистема Зиёдшавии паразитњои намудњи инвазї,таъғирёбии табияти зисти намудњои эндемии њайвоноти ширхор, моњињо ва њашарот Шуршавии замин ва эрозия Баландшавии хатари аридизатсия ва хушксолї

Баландшавии Харорат ва таъғирёбии фоизи намнокї

Хатари пайдоиши вараља дар баробари баландшавии њарорати обуњаво Афзоиши хатари беморињо вобаста гармо дар

баробари баландшавии њарорати обухаво

Таъсири таъғири иқлим ба соњањои ассосии иқтисодиёти Тољикистон

Таъсирот

• Љойивазшавии шароитњои фаслии обуњаво ва давраи вегетатсия (сабзиш)

• Камшавии захирахои обї барои обёри дар давраи вегетатсия ва пастшавии њосилнокї.

• Таъғиротњои имконпазир, инчуни паразитњо ва беморињои нав

• Зиёд шудани бодлес њангоми њавои ғайримуқаррарї (борони сел)

• Хатари зарар ба мањсулот ва чорвои хољагии қишлоқ сабаби обхезї.

• Хатари зарар ба мањсулоти х/қ ва чорводорї бо сабаби обхезї

Хољагии қишлоқ

Таъсири таъғирёбии иқлим ва мутобиқшавї дар соњањои ассосии иқтисодиёт

• Мутобиқшавї• Интихоби растанињо ва навъњо : • Истифодобарии навъхои ба беоби тобовар • Истифодобарии навъњои касалибардор

• Чорводорї: • Зиёдкунии днборњо барои хурду хуроки чорво дар

давраи шароитњои номусоиди обу њаво • Бењтаркунии идоракунии таљрибаи чарогоњї

(чаронидани молњо) • Ёрии ветеринари

• Идоракунии хољагии фермерї: • Истифодабарии нурињои мутобиқкунонидашуда • Таъғиркунии санади нињолшинонї ва самаранок

истифода бурдани давраи вететатсионї ва системњои ирригиатсионї

• Бењтаркунии инфрасохтори х/қ: • Системањои обёрии мукаммал • Кам кардани истифодабарии обхои борони • Нигохдори ва истифодабарии обњои борони ва

барф • Мубодилаи итилоот дар бораи технологихои

муосир

• Мустањкамкунии иқтидор ва асосњои институтсионалї:

• Банакшагири ва рушди маркетинг • Бехтаргардониданї шароит барои татбики дониш

(дастрассї ба насия, тањљизот ва ғ.)

Хочагии Кишлок

Таъсири таъғирёбии иқлим ва мутобиқшавї дар соњањои ассосии иқтисодиёти Тољикистон

Таъсирот • Норасоии оби нушока

ва риоя накардани гигиена хамчун натиљаи пањншавии беморї

• Олудагии об ва бадтаршудани сифати об дар вақти/натиљаи обхезињо

• Зарбаи гармо ва стресс • Хатари пањншавии

вараља

Тандурустии Ањоли

Таъсири таъғирёбии иқлим ва мутобиқшавї дар соњањои ассосии иқтисодиёти

Тољикистон

Мутобиқшавї• Бењтар намудани системаи

тандурусти махсусан дар дењот

• Таёри ба ВФ ба воситаи мутобиқкунии системаи тандурусти, эътино кардан ба зарбањои гармо, беморњои,вобаста ба сифати пасти об (сел, обхези)

• Вактсинагузаронї бар зидди касалињои сироятие,ки метавонанд ба воситаи об пањн мешавад.

• Бењтар намудани барномањои назоратї оид ба назорат ва барњамдињии вараља

• Бењтар намудани дасирасї ба оби тоза ва риояи гигиенї

Здоровье населения

Таъсири таъғирёбии иқлим ва мутобиқашавї дар соњањои ассосии иқтисодии Тољикистон

  Мутобиқашавї Бахши об: - бахши

бисьёртарафаест,ки ба њама соњањо (хољагии қишлоқ, њидроэнегетика, тандурустї ва ВФ) алоқамандї дорад.

Тадбирњои иловагии мутобиқашавї :

• Захира намудани об, назорати обанборњо ва соњилњои дарё барои пешгири намудани обхезї, ташкил намудани системањои самараноки обёрї, тайёри ба ВФ(обхезї), ташхиси сифати об дар ноњияњои ба обхези тиъсирпазир.  

Захирањои Обї

Паст намудани хатари офатњои табии

• Мониторинг ва муаян намудани минтақањои осебпазир, ки бештар бо хатари офатњои табии дучор мебошанд.

• Ташкил намудани системањои самараноке, ки ба бартараф намудани оқибатњои мањалии офатхои табии чавобгу мешавад – обхезї, сел, зарабаи гармо, шикастани банди обанборњо ва ғ.

• Њамкорї ва њамоњангсозии фаолият байни Вазоратњои дахлдор,департаментњо, коршиносон ва ањоли

• Љалб намудани сармоя ба инфрасохтор ва устувор намудани иқтидор барои пешгирии хатари офатњои табии

Масъалањои ба њам алоқаманд,ки бо сабаби оқибатњои тағирёбии иқлим

бар меоянд. • МУЊОЉИРОТ дар натиљаи

Вазъиятњои фавқулода пайдо мешавад ва њамчун оқибати таъғирёбии иқлиме,ки вобаста ба деградатсияи муњити зисти дар зери таъсири омилњои антропогени мебошад.

• ЉАБЊАЊОИ ГЕНДЕРЇ Дар натиљаи муњољироти кории қисми зиёди ањолии мардони Тољикистон, занон бори гаронро бар души худ гирифтанд (х/қ, хона, об)

• Тањкикотњо нишон медиханд, ки дар давраи вегетациони занон то 18 соати вактро дар сахро мегузаронанд. Надонистани мошинхо ва техника, онњо маљбуранд, ки мењнати дасти кунанд.

• Дар натиљаи обхези дар Кулоб (соли 2010), занхо ва кудакон зарари бештар диданд.

Кор бо гуруњњо • Ба гуруњњои худ баргардед ва масалањои

навбатиро муњокима кунед: • Таъсироте/ Осебпазирие, ки дар модули

пешомада пешкаш намуда буданд, муњокима намоед.

• Чорањои мутобиқшавиро муаян намоед, ва кушиш кунед, ки бештар ба намудњои гуногуни мутобиқшавї (инфрасохтор,усулњои экосистемавї,иқтидор ва ғ.) ахамият дихед.

• Масъалањои ба њам алоқамандро дида бароед (муњољирот,гендер)

• Дар муддати 5-7 дақиқа, пешнињод намоед.