,;. PRIMER
MAWS AKA
Gordon Svelmoe Summer Institute of Linguistics
University of North·Dakot~
published by The Summer Institute of Linguistics
in cooperation with The Bureau of Public Schools
· and The Institute of National Language
of The Department of Education
Manila, Philippines 1955
PREFACE
This booklet is the second of a group of pri-mers, in the Mansaka dialect of southeast Davao, which was developed for the purpose of introducing reading skills to adult Mansakas. This primer in-troduces only two additional phonemes, 1 andy; ~~ k, g, !, h, 1, and~ were introduced in the first primer. "Sight words" with additional phonemes are occasionally introduced to make the sentences idi-omatic.
The Mansaka alphabet is symbolized as follows: ~~ .Q, k, .9:, ~. g, i~ !, ~.,.nl .ng, lb §, 1, y, !:£, ~. _ (short vowel signJ, and_ \final glottal catch sign). The symbols have the values of their coun-terparts in the National Language except that ~ is a high central vowel, and 1 in medial position is pronounced as ~ ,after ~. ~~ y, and~ in Mansaka word bases, and _ marks a short vowel instead of stress. There is a glottal catch before words writ-ten with an initial vowel, between vowel clusters, and after final vowels written under ~. Primary stress is usually on the second last syllable of the '"ord and is not marked.
Mr. Melania Dupla, Cadunan, Mabini, Davao~ helped in checkine; the Mansaka sentences in this primer. Illustrations were done by Miss Rosemary Rodda of the Summer Institute of Line;,,;,·. tlos. The __ )aper was a gift of the United States Inforr:tation --~ er\ :I.e e c
October, 1955 c. 350
kaisa na pyagaanadan
tna 1 ' yang na
yang anak a nak
yang nati na ti
yang 1t1k 1 tik
yang anag a nag
yang antik an tik
yang atay a tay
ga ga ni gag ani
ga a nag gaanag
ka ni n1 kan1n1
k1 ki ta ktktta
ga ka gat ~akagat
a a tag aatag
ya ka an yakaan
1
lm yan1 yang atay.
2. kan1n1 yang atay?
3. yang atay nang nati ni ' ina.
4. aatag ni ' ina yang atay sang anak.
5. kayan kyaan nang kanaan anak
yang atay.
~-------·
kayan l yani n1 ka L~a yan l
'
kana an kyaan
ka na an kya an -- -------------~--
2
1. yan1 yang ant1k.
2. yakan1 yang anak n1 ina.
3. wa nang anak 1k1taa yang ant1k.
4. kyakagat nang ant1k yang anak.
5. kayan k1n1ta
naan yang ant1k.
yakani
ya ka n1
r------------·--····------
kyakagat
kya ka gat
kin ita
ki n1 ta
3
1. yan1 yang nat1 nang kalabaw.
2. kan1n1 yang nat1 nang kalabaw?
3. aatag n1 ' ina yang nat1 sang
anak naano
4o wa nang anak 1k1taa yang nat!
nang kalabawo
5o wa n1 ina 1k1taa yang nat!
nang kalabaw.
...-----------.
naan
\ I
. na an 1 I ____________ --------·--- --·--
[·-·----------·--·.----,
! 1k1taa :
!
' i 1 k1 ta a • ________________________________ !
4
lo ~atanak yang nat1 nang kalabaw
nang anak n1 ina.
2. yang nat! nang kalabaw agd1pag.
3. kayan k1n1ta n1 ' ina yang nat!
nang kalabaw agd1pag.
4. kayan k1n1ta nang anak yang nat!
nang kalabaw agd1pag.
5. kayan k1n1ta nang nat1 nang kalabaw
' yang ina.
yarnatanak agd1pag
ya rna ta nak ag d1 pag
5
1. kayan k1n1ta nang nat! nang kalabaw
yang anak n1 ina.
2. 1t1g11n n1 \ ina ag11n yang taytayan.
3. 1t1g11n nang anak ag11nn yang
taytayan.
4. 1t1g11n n1 1na ag11n yang tayta,an
kay yang nat! ag~pag.
5. 1t1g11n nang anak ag11n yang taytayan
kay yang nat! agd1pag.
1t1g11n
1 t1 . g1 1n
ag11n taytayan
a g1 in tay ta yan
6
1. yaagi la ni ina yang taytayan.
2. yaag i la nang .,anak n i ina yang
taytayan.
3. yakani yang nati sang
4. - yaatag ni ina yapg nati sang
anak naan.
• .~
kadwa na pyagaanadan
a 1 u -an: 1n
ka k1 ku
kay kug
~ ~ ga &! kut gan ~
gang
gat
na n1
nak
nag
nang
sang
ta t1 tag ttk tan
tay ~
"'.Va yan :{8., yang
8
1. ·nan1n1?
2o yan1 yang kuku. --3 .. kan1n1 yang kuku?
40 yaan kanak kukllo
5o aku yang anak n1 1m3. o
nan1n1
na n1 n1
' kuku yaan
ku ku ya an
kanak aku
ka nak a ku
9
1. 11na~ ' nan an~ nang kuku?
2. ktktta· naan yang kanaan 1kug.
3. 1t1g11n naan kagaten yang kanaan 1kug.
4. wa naan akagata yang kanaan 1kug.
5. wa aku 1k1taa nang kanak kukU.
nanang 11nang
na nang 1 1 nang
r~·~ .. --------.
1lrug akagata
a ka ga L 1 kug 1 --- ---- ··---·---·- ·--·· --·-~ _______ __.-J ta 10
1o nanaan? ----
2. yakan1 yang kagang.
3. wa nang kukU 1k1taa yang kagang.
4. ktkita nang kagang yang ikug
nang kuku.
5. 1t1g11n nang kagang kagaten yang
1kug ' nang kuku.
nanaan Ragang
na na an ka gang
11
1. kyakagat nang kagang yang 1kug nang
' kuku.
2. k1k1ta nang kuku yang kagang.
3. ' 1t1g11n nang kukU kagaten yang kagang kay kyakagat yang 1kug naan.
4. kayan yagkutkut yang kagang.
5. ' kayan yagtagu yang kagang.
yagkutkut yagtagu
•
kut kut yag yag ta ' gu
12
1. nanaan?
2. yaan yang kutkut nang kagango
3 0 yang kagang gakutkut d.1 saan 0
4. kayan kyukutkutan nang kukU yang
kagang.
W kuku' a nang 1k1taa yang kagango
kutkut kyukutkutan
~---k_u_t_ kyu kut ku 13
tan
10 l:, iki ta ku yang kutkut nang kagang.
2o yagakutkut aku sang kagang.
30 kikita ku yang kagang.
4. yanagan ku yang kagang.
5. yakaan aku sang kagang.
l yanagan lya na gan -·------- --
yakaan
ya ka an '--------~.-~.,
wada~
14
katlu na pyagaanadan
a 1 u
kay in un
kya ku
gan kug
gang kut
gya kyu
g1 gu
tan tu
yag ty~
yan yug,
15
1. nanang iinang nang ina?
la yang \ ina sang umay disaan.
3. nanang 1inang nang anak ni ina?
4. yaggan1 la yang. anak ni ina sang
umay disaano
5. gyagani nang \ ina aw nang anak
yang umayo
yaggani
yag ga ni
.. ,._ .................. ------.. ----,
umay J1 u __ ---···_may __
gyagan1
gya ga n1 ....... --- .... ------
16
agd1pago
aun
a l.ill '--------~---- ·-.
1t1k asaan
1 tik a sa an
17
lo yang kanak 1t1k 7 wadao
2~ yaanagan n1 ina yang 1t1k na
tyutula"
3o akaanen ku yang 1t1k na tyutula.
4.. laung nang ·ina, "kaana yang 1t1k
na tyutula .. "
5" yakaan da nang anak yang 1 t1k
na tyutulao
tyutula
tyu tu la
akaanen kaana
a ka a nen ka a na
18
lo kyakaan ku yang kanak 1t1ko
2o yakaan da ku yang 1yugo
3o yakaan da naan yang 1yugo
4o kyakaan ku yang 1yugo
50 kyakaan naan yang i yug 0
~ kyakaan I i kya ka an L.-..... ---·-
i
19
iyug
yug
1. yakaan da ku yang kanen.
2o yakaan da n1 ina yang kaneno
3 0 kyakaan ku yang kan en o
4o kyakaan n1 ina yang kaneno
50 .!S..Y.:aan da ku yang 1 t 1k 1 aw yang
iyug 1 aw yang kanen.
kanen kyaan
ka nen kya an -------···---------.J.
20
tneteggteng aw beke
lo yang atay nang nati n1 ina. (2)
2o wa nang antik akagata yang anako (3)
30 aatag nang anak yang nat1 sang ina
naano ( 4)
40 yamatanak yang nat1 nanr; ka1abaw
anak n1 ' (5) nang ina.
5. kyakagat nang kuku yang kanaan ikug. (10)
6. wa nang kagang aka~ata yang 1kug
' (12) nang kuku.
7. wa ku 1kitaa yang kutkut nang kagang. ( ll
8. yanagan ku yang kagang. (14)
9. kyakaan ku yang kagango (14)
1Qo yang kanak 1t1k, wada. (18)
11o wa nang anak akaana yang it1k na
tyutu1a. ( 1·9)
12. kyaan da ku yang 1t1k, aw yang
iyug, aw yang kanen. (20)
wada.
21
kaupat na pyagaanadan
a 1 u
kay in un
kya ~
gan ku
gang kug
~ kut
gya kyu
la_g gi gu
lan 11 lu
~ lug
tak tu
tan tyn
yag yug
yan
22
1. nanaan disaan?
2. yang ulu nang anak ni · ina. -
3. nanang 11nang naan?
4. yang anak yatulug da.
5. wala ni ' ina 1k1taa yang anak naan.
ulu
u lu
yatulug wala
r ya tu wa la
~·"'·-~··-··-, ... ·····-···j 23
·1. \ kagayna yagatagu yang anak antak
d1 kitaen nang ina naan.
' yagatagu yang anak asang 11kud
nang kauy.
3. kayan yagkulang yang anak n1 ina.
4. yang anak n1 ina yatulug da.
5. yakan1 yang ina nang anak.
lkagayna I ! ka gay
kauy
ka uy
na
antak
an tak
------------·
yagkulang
yag ku lang
'--------------·--··-·~------ .. ·-··-----
24
1. yatulug pa yang anak naan.
2. yang anak naan asang 11kud nang kauy.
3. kikita n1 ina yang ulu nang anak
naan.
4. kikita naan yang ulu nang anak naan
asang likud nang kauy.
5g alag kikita ni ' \ ina yang kukuo
------·-- -----. likud a lag
11 a lag
25
1 kuku' a ag yang asang likud nang kauyo
a lag yagakulang ~ yang kukuo
3o alag yatulug da yang kuku.
4o yagakulang yang kuku asang 11kud
nang anak n1 1nao
5. alag pa yatulug disaan yang kuku~
asang 11kud nang anak n1 ina.
a sang disaan
a sang d1 sa an -----
26
•
1. kagayna alag yang nat! nang
kalabaw asang 11kud nang kauy.
2. yagakulang disan yang nat1 nang
kalabaw.
3. kagayna yagakulang yang nat! asang
likud nang kauy.
4. alag yatulug ~ yang nat1 nang kalabaw.
5. aduum yatulug ~ yang nat1 nang kalabaw.
kalabaw dapa
ka la baw da
l-----··· .. ---··-···-~
27
l. yatulug yang nat! nang kalabaw
asang l1kud nang kauy.
2., wala anak n1 "' 1k1taa nang tna
nat! nang kalabaw.
3·0 kaliku nilan a sang likud nang
4. kaliku yagakulang a sang 11kud
nang kauy.
5. kaliku yatulug pa asang likud
nang kauy.
i ' kaliku
\ n11an
' !
ka 11 kU \ ·--·-·-··· -----····-····-- _I l nt lan -----·------------------~--
' ..
wada.
28
yang
.
kauy.
ka11ma na pyagaanadan
a 1 u
kay tn un < ,_
kya ung -gan uy
gang ku
gay kug
gya kut
la kyu
lag gt gu
lan lt lu
lang 11n lug
tak tu
tan tyu
yag yug
yan
29
1. aduun aun ulan aw 11nt1.
2. aduun yang anak wapa akatulug.
3.- aduun yang kuku wapa akatulug.
4 •. aduun yang nat1 nang kalabaw
wapa -akatulug.
5. aduun kaliku wapa akatulug.
ulan 11ntl
u lan lin tl
30
I .' I I . I I ,
1. kal1lru -wapa akatulug kay aun ulan aw lint~.
2. yakan1 yang anak kay aun ulan_
aw lint~.
3. yakan1 \ yang kuku kay aun ulan
aw lint~.
4.
5.
wala akan1 yang nat1 nang kalabaw.
' ' aduun k1k1ta nang anak yang ina
naano
akatulug akan1
a ka tu lug a ka n1
31
ya
laung nang anak sang ina naan,
"yagatagu aku asang likud nang kauy.
wala ku 1k1taa yang nat! nang kalabaw
asang 11kud nang kauy. yagkulang da
aw katulug da yang nat!."
alag laung nang anak sang ina
naan, "wala aku 1k1taa kay \ yagatagu
aku. yagaiDllang aku kayan yatulug
asang 11kud nang kauy."
" yagatagu yagaiD11ang
ga ta \ gu ~ya_. __ g_~--=ku.:.:...___......:l:.:a::;;:n~g--'
32
alag laung nang anak; "yakan1
aku aduun kay aun ulan aw 11ntlo"
kayan laung n1 ina, "kaana aduun
_yang kanen. alag kaana yang 1yug aw
yang 1t1k na tyutula."
aduun kyakaan nang anak yang
kaneno alag kyakaan nang anak yang
1t1k na tyutula aw yang 1yugo alag
yakaan yang ina sang kanen aw sang
iyug a1.JV sang 1 t 1k na tyl.lt,Jla 0
! --····1 i laung 1
1_ 1~-- ---·----· .. ung~1 I I
i a du un l ____________ .
aduun
33
kayan yakan1
11kud nang anak.
\ yang kuku asang
laung nang anak sang kanaan
kuku "kaana." ,
alag yakaan yang \ kuku. yang
kuku yakaan asang 11kud nang anak
34
yang ~lkU yakaan sang kanen. alag
yakaan yang kuk,J. sang 1 t1k na tyutula.
kayan yatagan nang ' ina yang anak
naan nang atay. alag yakaan yang anak
naan sang atayo
aduun laung nang anak "d1 '
da aku,
kay rnagakulang aku, yabiyag da aku. ''
-.-----·~
yatagan 1 atay
ya ta gan a tay
wadao
35
APPENDIX
Words, syllables, and phonemes as introduced in the second primer:
lesson ~ phoneme syllable word meaninr;
1 2 yani this yan kay an then kya kyaan has eaten
kana an his,hers, him, her
3 kani come naan he, she, his,
hers 6 gi,in itigiin will try
agi pass taytayan small bridge
kay kay because 2 9 nanini What is this?
uc ku kuku cat yaan he, she, him,
her kanak my, mine, me aku I, me
10 nanang What? plus article
iinang do kug ikug tail
11 nan a an What is that? gang kagang crab
12 yag,kut yagkutkut has dug gu tagu hide
13 kutkut hole,dig kyu,tan kyukutkutan dug
14 ku I I my, mine gan yanagan seasoned
food
lesson ~ phoneme syllable word meaning
3 16 gya gyagani harvested 17 un aun there is 18 na ligature
tyu,tu tyutula method of cooking
19 yug iyug coconut 4 23 1 u,lu ulu head
lug tulug sleep 24 gay kagayna a while ago
tak antak so that uy kauy tree lang kulang lie down
25 lag a lag also 28 li kalikU all
lan nilan they, their theirs
5 30 ulan rain lin lintl. lightning
32 la~ung laung say
Sight words intr~duced to make sentences idiomatic:
akaanen aduun agdipar; asaan asang
aw
meaning
will eat now across river there there, in plus article
and, if
word -kagaten kalabaw kanen kit a en d~ d1 disaan likud ma.gakulang pa umay wala w-ap~
yabi.yag
yamat""nak
'
meaning
to bite carabao dooked rice· to see
·already negative~ dislike over there baok will lie down still, yet unhusked rice negative not yet satisfied with
food lost (accidentally)