NJË PLAN I QENDRUESHËM MBI LËVIZSHMËRINË URBANE NE...

NJË PLAN I QENDRUESHËM MBI LËVIZSHMËRINË URBANE NE TIRANË: SEMINAR VIZIONIMI

RAPORT I ZHVILLUAR NGA QENDRA EDEN DHE SEE CHANGE NET

SHTATOR 2019,

INTERNATIONAL HOTEL

Raport i Zhvilluar nga Qendra EDEN dhe SEE Change Net 1

This Visioning Workshop Report is part of the activities of SEE Change Net within the development process of a Sustainable Urban Mobility Plan (SUMP) for the City of Tirana. This takes place as part of the regional project “Sustainable Urban Mobility in SEE Countries II” (SUMSEEC II) under the Open Regional Fund for South-East Europe – Energy Efficiency (ORF-EE). The project is implemented by GIZ and funded by the German Ministry for Economic Cooperation and Development (BMZ).

Ky raport i seminarit dokumenton kontributin e dhënë nga një grup i larmishëm i palëve të interesuara nga fusha të ndryshme të ekspertizës. Raporti nuk paraqet domosdoshmërisht pozicionin e GIZ, Bashkisë së Tiranës, SEE Change Net, qendrës EDEN, ose TRT. Mendimet e dokumentuara në këtë raport, pjesërisht paraqesin ato të pjesëmarrësve të seminarit, si vijim ato janë të ndryshme në disa aspekte. Ky dokument nuk është një raport teknik, por një pasqyrim i procesit të vizionit të SUMP për Tiranën.

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License. To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/.


Përmbajtja Prolog: Citime nga folësit kryesorë ................................................................................................ 3

1. Sfondi i përgjithshëm ................................................................................................................ 4

2. Hyrje: Seminar vizionimi ............................................................................................................ 6

2.1 Grupi i synuar .................................................................................................................................. 6

2.2 Lehtësuesit e seminarit .................................................................................................................... 8

2.3 Metodologjia ................................................................................................................................... 9

3. Rezultatet ............................................................................................................................... 13

3.1 Versioni paraprak i vizionit SUMP për Tiranën në vitin 2030 ........................................................... 13

3.2 Vlerat dhe pricipet kryesore të SUMP ............................................................................................ 14

3.3 Analiza e Temave kryesore Strategjike për SUMP ........................................................................... 15

4. Vlerësimi ................................................................................................................................. 22

5. Mbulimi mediatik .................................................................................................................... 26

6. Përfundime ............................................................................................................................. 28

Shtojcë ........................................................................................................................................ 29


Prolog: Citime nga folësit kryesorë Përfaqësuesit nga partnerët kryesorë dhanë deklaratat e mëposhtme në lidhje me seminarin e vizionimit të SUMP:

Erion Veliaj, Kryetar, Bashkia Tiranë

Lëvizshmëria e qëndrueshme urbane është një çështje serioze dhe e rëndësishme për qytetin tonë. Në katër vjet, kemi bërë një punë të shkëlqyeshme në rritjen e hapësirave publike për këmbësorët, kemi ndërtuar më shumë se 40 km korsi për biçikleta, kemi lëshuar disa licenca për taksitë elektrike që veprojnë çdo ditë në Tiranë, kemi testuar autobusin e parë elektrik për transportin publik dhe shumë shpejt do të prezantojmë linjën e parë të autobusit miqësor me mjedisin. Zhvillimi i një qyteti “inteligjent”, të gjelbër dhe të hapur është zgjidhja dhe sfida jonë e përbashkët, kjo është arsyeja pse angazhohemi plotësisht për procesin SUMP dhe kemi përkushtim dhe energji për të ndërmarrë hapa të mëtejshëm në përmbushjen e qëllimeve tona.

Enton Punavija, Drejtor, Departamenti i Transportit, Bashkia Tiranë

“Pas një periudhe të gjatë pune paraprake, tani jemi në fillimin e një procesi shumë të rëndësishëm për përgatitjen e Planit të Qëndrueshëm të Lëvizjes Urbane për Tiranën. Ne besojmë se ky proces, SUMP, do të ndihmojë Bashkinë e Tiranës në krijimin e një dokumenti unik që do të përfshijë të gjitha projektet ekzistuese dhe ato në vazhdim, shoqëruar me krijimin e një strukture për zbatimin e SUMP në vitet e ardhshme”.

Ismail Beka, Menaxher projekti, GIZ Shqipëri

”Me dinamikën e zhvillimit demografik të këtyre viteve të tranzicionit dhe urbanizimin e pakontrolluar të Tiranës, një vizion dhe hapa konkretë për të përmirësuar ndjeshëm lëvizjen e sigurt dhe të shpejtë për banorët e Tiranës me transport publik dhe me biçikletë janë të rëndësishme për të ardhmen e qytetit”.

Anna Loffing, planifikuese urbane pranë SEE Change Net (eksperte e Qendrës Gjermane për Migrim dhe Zhvillim Ndërkombëtar; CIM):

"Planifikimi për njerëzit kërkon planifikim me njerëzit. Planifikimi i qëndrueshëm i lëvizshmërisë urbane duhet të jetë një proces demokratik dhe transparent, dhe kjo nënkupton angazhimin e qytetarëve dhe palëve të interesuara. Si sillemi nëpër qytete, ndikon në jetën e përditshme të gjithsecilit!”.


1. Sfondi i përgjithshëm Bashkia Tiranë është partnere në projektin rajonal "Lëvizshmëri e Qëndrueshme Urbane në vendet e EJL II" (SUMSEEC II) nën Fondin e Hapur Rajonal për Evropën Jug-Lindore (EJL) – Efiçenca e Energjisë (ORF-EE). Projekti është financuar nga Ministria gjermane për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (BMZ) dhe zbatohet nga GIZ. Ai përqendrohet në ndërtimin e kapaciteteve dhe mbështetje teknike për kryeqytetet si dhe komunave në EJL në aplikimin e një qasje të qendrueshme në planifikimin e transportit urban me theks të veçantë në zhvillimin e Planeve të Qëndrueshme të Lëvizshmërisë Urbane (SUMP). Bashkimi Evropian është një advokues i fortë i konceptit të SUMP, edhe SUMSEEC II po përdor metodologjinë dhe udhëzimet e ngjashme, të cilat do të përshtaten dhe zbatohen në kontekstet lokale.

Çfarë është një SUMP?

Një Plan i Qëndrueshëm mbi Lëvizshmërisë Urbane (SUMP) është një plan strategjik i hartuar për të plotësuar nevojat e lëvizshmërisë të njerëzve dhe bizneseve në qytete dhe rrethina për një cilësi më të mirë të jetës. SUMP bazohet në praktikat ekzistuese të planifikimit dhe i kushton vemendje të veçantë parimeve të: integrimit, pjesëmarrjes dhe vlerësimit. Një SUMP paraqet një grup të integruar të masave teknike, infrastrukturore, të bazuara në politikë si dhe të masave të buta për të përmirësuar performancën dhe efektivitetin e kostos në lidhje me qëllimin dhe objektivat e planit strategjik. Kjo qasje e planifikimit të lëvizshmërisë urbane merr në rradhë të parë në konsideratë nevojat për ekzistencën e “qytetit funksional” sesa thjesht konsiderimin e qytetit si zonë administrative; dhe gjithashtu merr në kosideratë rëndësinë e lidhjeve ndërmjet disiplinave të ndryshme. Në kontrast me përqasjet tradicionale të planifikimit të transportit, koncepti SUMP vendos theks të veçantë në përfshirjen e qytetarëve dhe palëve të interesuara dhe në koordinimin e politikave midis autoriteteve, midis autoriteteve fqinje dhe midis sektorëve (transport, përdorimi i tokës, mjedisi, zhvillimi ekonomik, politika sociale, shëndetësia, siguria, energjia, etj). SUMP në rradhë të parë fokusohet te njerëzit, sesa në trafikun e qytetit. Ndërkohë që, gjatë planifikimit tradicional të transportit inxhinierët e trafikut janë aktorët kryesorë të ngarkuar për zhvillimin e planit, në rastin e planifikimit të qëndrueshëm të lëvizshmërisë urbane angazhohen ekipe ndërdisiplinore për planifikimin.

Çfarë roli luan vizionimi në zhvillimin e SUMP?

Një vizion jep një përshkrim cilësor për një të ardhme të dëshiruar urbane. Në këtë kuptim, ai jo vetëm që përqendrohet në lëvizshmëri dhe transport, por merr në konsideratë tema më të gjëra, siç janë cilësia e jetës, shëndeti, përdorimi i tokës, etj. Vizioni shërben si një element thelbësor udhëzues për procesin e mëtejshëm të planifikimit SUMP dhe siguron pikën e referencës për të gjithë hapat pasues, si: zhvillimi i objektivave, treguesve dhe paketave efektive të masave. Seminari, mbajtur në 30 Shtator 2019 në Tiranë kishte si qëllim dakordësimin me aktorët kyç për krijimin e një versioni paraprak të vizionit të përbashkët për SUMP-in e Tiranës. Grafiku më poshtë vizualizon procesin ideal-tipik të zhvillimit të SUMP, i cili më pas përshtatet në bazë të rrethanave lokale. Për më shumë shpjegime rreth secilit hap, mund ti referoheni


“Udhëzuesit për zhvillimin dhe zbatimin e Një plani të Qëndrueshëm të Lëvizshmërisë Urbane” (Botimi i dytë- në gjuhën Anglisht). Grafiku i dytë më poshtë, paraqet etapat kryesore për zhvillimin e SUMP në Tiranë.

12 hapat për një planifikim të qendrueshëm të lëvizjes urbane; botimi i dytë. (Burimi: Rupprecht Consult 2019)

Etapat kryesore për zhvillimin e SUMP në Tiranë (Burimi: Julia Nagel, GIZ)


2. Hyrje: Seminar vizionimi 2.1 Grupi i synuar Procesi i seminarit për vizioninin pritet të sigurojë një kontribut të rëndësishëm për formimin e vizionit të lëvizjes së integruar të përqendruar nga qytetarët në qytetin e Tiranës drejt vitit 2030. Për të mbërritur në një vizion të pranuar, që të jetë gjerësisht përfaqësues i vizionit të SUMP, seminari duhet të marri parasysh çdo mundësi në lidhje me trasportin deri në vitin 2030. Në këtë drejtim, të gjithë aktorët e rëndësishëm të njohurive mbi temën, që ndikojnë në veprime konkrete dhe në ndryshim, që banojnë në Tiranë, u vlerësuan si palë të interesuara / grupe të synuara të procesit të vizionimit, si psh: përfaqësuesit dhe planifikuesit nga institucionet publike, shoqëria civile, biznesi, akademia:

● Përfaqësues nga institucionet publike (Bashkia e Tiranës, Ministria e Turizmit dhe Mjedisi, Instituti i Shëndetit Publik, Agjensia Kombëtare e Planifikimit të Territorit, Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë etj.), ofrojnë njohuri të rëndësishme mbi kornizat e politikave dhe institucioneve që kanë ndikim të fuqishëm në ndryshimet e lëvizshmërisë në Tiranë nga këndvështrimi i planifikimit urban, nevojat e qytetarëve, planet konkrete dhe veprimet e parashikuara.

● Për të përfshirë njohuri akademike, morrën pjesë në seminar përfaqësues të universiteteve nga fushat e transportit, inxhinierisë mjedisore, urbanistikës etj.

● Kompanitë private dhe publike ofrojnë njohuri të rëndësishme për të kuptuar tendencat dhe zhvillimet kryesore të tregut.

● Përfshirja e nismave të shoqërisë civile që advokojnë dhe paraqesin ndryshimet e mundshme është konsideruar me një rëndësi të madhe, si psh.: organizatat që përfaqësojnë personat me aftësi të kufizuara, organizatat e sigurisë në rrugë, organizatat mjedisore etj.

Informacionet të tjera mbi aspektet vendimtare të lëvizshmërisë së qëndrueshme urbane (teknologji, politikë, mënyrë jetese, tregu, ndikime socio-ekonomike, etj.) janë identifikuar paraprakisht për të shërbyer si një grup i kritereve për hartëzimin e palëve të interesit. Kjo me qëllimin që organizata SEE Change Net të kuptojë kontributet specifike dhe plotësuese të palëve të interesit dhe për të vlerësuar nëse ka grupe interesi ose fusha specifike që kanë informacion mbi çështjen, që rrezikojnë të përjashtohen ose të mbi përfaqësohen në procesin e vizionimit. Aspektet e identifikuara përfshijnë ndër të tjera: shëndetësinë, gjininë, moshën, personat me kufizime ose jo, pozicionin (qendër dhe periferi), mjedisin dhe burimet, komunitetin, stilin e jetës, teknologjinë, investimet, sigurinë, planifikimin urban dhe hapësinor, zhvillimin ekonomik, përfshirjen sociale, etj.

Lista fillestare e palëve të interesit është përpiluar në sajë të kontributeve nga përfaqësuesit e Qendrës EDEN, GIZ, dhe Bashkia e Tiranës. Ekipi i SEE Change Net në bazë të këtij informacioni të parë finalizoi listën duke vlerësuar lidhjen që duhet të kenë palët e përfshira në seminar në lidhje me aspektet përkatëse të lëvizshmërisë së qëndrueshme urbane, dhe të vlerësojnë kontributin e tyre, rëndësinë dhe / ose ndikimin e tyre të veçantë në faza të ndryshme të procesit të zhvillimit të SUMP. Informacioni i mbledhur i përket fushës së të dhënave zyrtare publike që lidh institucionet


e identifikuara dhe palët e interesuara - grupe dhe individë - me punën e kryer në kuadër të projektit SUMSEEC II, dhe për palët e përfshira do të përdoret emaili, titulli dhe përkatësia organizative e tyre.

Për të siguruar një përfaqësim të ekuilibruar nga grupet e ndryshme të interesit në seminarin e vizionimit, u ndoq ky raport në shpërndarjen e përfaqësuesve të grupeve të ndryshme sipas përkatësisë gjatë dërgimit të ftesave: 30% institucionet publike, 30% organizatat e shoqërisë civile, 20% akademikë, 20% ndërmarrjet publike dhe private (të tilla si organizata donatore ndërkombëtare që kishin një status vëzhgimi, kompani transporti, Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Tiranë, kompani çiklizmi etj). Bazuar në këtë shpërndarje, 47 pjesëmarrës morrën pjesë në seminarin e vizionimit, në këtë numër nuk përfshihet Ekipi i Koordinimit të SUMP dhe folësit. Grafiku i mëposhtëm vizualizon në përqindje pjesëmarrjen sipas grupeve të palëve të interesuara.

Pjesëmarrësit e seminarit sipas grupit të interesit

Barazia gjinore është parim kryesor për zhvillimin dhe zbatimin e një SUMP. Kjo do të thotë se gjinive duhet t'u jepen të njëjtat mundësi, të drejta dhe përgjegjësi në fushën e transportit. Në seminarin e vizionimit, u arrit një pjesëmarrje: 34% fenra (nga 47 pjesëmarrës, 16 ishin femra). Për listën e plotë të pjesëmarrjes, referohuni shtojcës të këtij materiali.

55%

8%

26%

11%

Institucione publike Akademia

Organizata të shoqërisë civile Kompani private dhe publike


Pjesëmarrësit sipas gjinisë

2.2 Lehtësuesit e seminarit Rezart Xhelo

Me përvojë disa vjeçare në Amerikën e Veriut, në katërmbëdhjetë vitet e fundit Rezarti ka punuar në Ballkanin Perëndimor, duke ndihmuar qeveritë dhe shoqërinë civile të adoptojnë elementë të qeverisjes së mirë në përputhje me standardet normative ndërkombëtare. Rezarti ka menaxhuar një numër të madh programesh ndërkombëtare të zhvillimit në Shqipëri me fokus mjedisin, qeverisjen e mirë dhe të drejtat e njeriut. Përmes punës së tij me një numër organizatash ndërkombëtare, ai u dha këshilla të gjera qeverive dhe aktivistëve të shoqërisë civile për zhvillimin e programeve, ligjeve dhe politikave të përgjegjshme me fokus në barazinë sociale dhe të drejtat e njeriut. Që nga viti 2006 ai ka trajnuar, lehtësuar dhe udhëhequr një numër planesh strategjike për zyrtarë qeveritarë dhe jo-qeveritarë duke patur një përvojë të madhe. Aktualisht është një trajner dhe lehtësues i pavarur.

Vida Ogorelec

Pas diplomimit për Arkitekturë në Universitetin e Ljubljanës, Vida përfundoi një Master për Arte të Bukura në Akademinë e Artit të Kolegjit në San Francisko. Më tej Vida është kthyer në Slloveni, duke u bërë Menaxhere e Marrëdhënieve me Publikun për Ministrinë e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor në Ljubljanë. Njohja me aktivizmin mjedisor në San Francisko, ndikoi që Vida të largohej nga anagzhimi i saj në Ministri në vitin 1995 për të themeluar “Umanotera”, Fondacionin Slloven për Zhvillim të Qendrueshëm, i cili në një kohë të shkurtër u bë OJF-ja më aktive dhe më me ndikim mjedisor në Slloveni. Më tej Vida, është çertifikuar në vitin 2002 si lehtësuese profesionale dhe aktualisht është e vetëpunësuar si këshilltare, lehtësuese dhe trajnere.


2.3 Metodologjia Në mënyrë që vizioni të ishte gjerësisht i pranuar dhe të ndjehej kontributi i secilës palë të interesuar në formulimin e tij janë zbatuar disa aktivitete pjesëmarrëse ( seminar me palët e interesuara, takime të ngushta me punonjësit e sektorit të transportit, sondazhe me grupe të ndryshme të përdoruesve fundorë të sistemit të transportit, si dhe janë ndjekur disa mënyra komunikimi duke përdorur ose jo internetin, si dhe duke përfshirë shpërndarjen e videove të shkurtra përmes mediave sociale).

Për një strukturë të detajuar të seminarit, ju lutemi referojuni programit që gjendet në shtojcën e raportit. Në përgjithësi, seminari pritet të sigurojë informacione rreth procesit SUMP dhe të drejtojë në rezultatet e mëposhtme:

• Të zhvillojë një deklaratë paraprake; • Të përcaktojë vlerat dhe parimet kryesore për SUMP; • Të përcaktojë temat kryesore strategjike për SUMP; • Të zhvillojë një analizë fillestare të pengesave dhe mundësive të temave

kryesore strategjike.

Hapja e seminarit në datën 30 shtator 2019, u krye nga: Z. Erion Veliaj, Kryetari i Bashkisë së qytetit të Tiranës, Z. Enton Punavija (Drejtori i Departamentit të Transportit, Bashkia e Tiranës), Ismail Beka (Menaxher i Projektit, GIZ Albania) , dhe Anna Loffing (Planifikuese urbane pranë SEE Change Net; eksperte e Qendrës Gjermane për Migrim dhe Zhvillim Ndërkombëtar; CIM). Mesazhet kryesore të folësve janë paraqitur në pjesën hyrëse të këtij raporti. Në emër të Julia Nagel (GIZ), Anna Loffing paraqiti një përmbledhje të procesit të zhvillimit të SUMP dhe kornizës institucionale (prezantimet gjenden në shtojcë të këtij raporti). SUMP mbulon zonën urbane të qytetit të Tiranës dhe do të finalizohet afërsisht në prill të vitit 2020. Grafiku i mëposhtëm paraqet strukturën drejtuese të SUMP Tiranë. Bazuar në informacionet e marra nga Grupi i Punës SUMP dhe grupi më i gjerë i palëve të interesuara, Komiteti Drejtues është organi vendimmarrës për SUMP.


Struktura drejtuese SUMP Tiranë (Burimi: Julia Nagel, GIZ).

Pjesëmarrësit e seminarit qëllimisht u ulën nga lehtësuesit, në tryeza të përziera të palëve të interesuara, për të nxitur një shkëmbim dinamik në grupe të vogla (rreth shtatë persona për tryezë, të shpërndarë në gjashtë tavolina). Prezantimi i pjesëmarrësve ndërmjet njëri-tjetrit dhe shkëmbimi i informacionit në lidhje me mënyrën e transporiti që kanë përdorur për të mbërritur në seminar, shërbyen si "akullthyes" dhe ndihmoi në lidhjen e pjesëmarrësve me njëri-tjetrin gjatë zhvillimit të sesioneve të ndryshme të seminarit. Në sajë të një ushtrimi zhvilluar nga lehtësuesit, pjesëmarrësit shprehën pritshmëritë e tyre në lidhje me seminarin (si më poshtë):

• Analiza e situatës aktuale o Analiza dhe vlerësimi i situatës aktuale. o Identifikimi i problemeve kryesore dhe propozimi për zgjidhje realiste.

• Vizioni: o Për t'u njohur me mënyrën se si do të zhvillohet vizioni për SUMP. o Përcaktimi i një vizioni të qartë për të cilin është rënë dakord midis të gjithë aktorëve

të interesuar. o Skenarët për vizionin.

• Planifikimi për SUMP: o Zhvillimi i një strategjie urbane që duhet të jetë e orientuar nga qytetarët dhe të

bazohet në një model pjesëmarrës dhe gjithëpërfshirës. o Lidhja me qytetet e tjera. o Lidhja me planet dhe dokumentat në nivelin rajonal. o Hapat e ardhshëm për realizimin dhe zbatimin e SUMP. o Lehtësimi për përdorimin e transportit publik për të gjithë.

• Angazhimi i palëve të interesit: o Gjithë përfshirje . o Roli i secilit aktor të përfshirë në proces.


• Monitorimi i procesit: o Transparenca gjatë zbatimit të SUMP. o Edukimi o Edukimi dhe përfshirja e të rinjve. o Zhvillimi i një projekti për sigurinë rrugore për të rinjtë.

Seminari pasoi me përqasjen "Vizioni i Parë", i cili fillon me zhvillimin e një vizioni pozitiv për qytetin. Në mënyrë metaforike, vizioni i zhvilluar shërben si një "busull", si një orientim për të drejtuar zhvillimin e mëtejshëm të SUMP. Më vonë, vendimi për të marrë ose jo parasysh synime dhe masa specifike do të bazohet në rezultatet e këtij hapi të parë. Në këtë kontekst, vizionimi është hartuar si një proces gradual: Pjesëmarrësit nuk kanë nevojë të dinë / kuptojnë plotësisht paraprakisht se çfarë do të bëjnë dhe si do të kryhet përshtatja në një tablo më të madhe. (Ky proces prodhon rezultate të ndryshme nga një qasje që fillon me një analizë të mundësive dhe pengesave dhe më pas kryen vizionimin. Psikologjikisht, kjo mund të vendosë disa kufij për diskutimin e vizionimit, i cili mund të pengojë rezultatin e dëshiruar.)

Të menduarit për të planifikuar zhvillimin urban në një hark kohor pas 10-15 vitesh mund të sjellë vështirësi në përceptimin e pjesëmarrësit. Për të stimuluar fantazinë e tyre, u aplikua metodologjia “back-casting” ku fillimisht përcaktohet e ardhmja e dëshiruar dhe më pas shikohet prapa në kohë për të identifikuar politikat dhe programet që mund të lidhin realizimin e të ardhmes së dëshiruar me të tashmen: Lehtësuesi ftoi pjesëmarrësit të mbyllnin sytë, të qetësoheshin në karriget e tyre dhe të imagjinonin një udhëtim të përbashkët në një makinë kohe. Për të paraqitur kalimin e kohës në Tiranë, ai tregoi një histori për një fëmijë që rritet dhe për një pemë shege e cila rritet dhe fillon të bëjë hije dhe fruta. Më në fund, ky “udhëtim imagjinar në kohë” arriti deri në vitin 2030 dhe lehtësuesi përshkroi skenarin e banorëve të Tiranës të cilët janë shumë të lumtur me zbatimin e suksesshëm të SUMP: “Sot është 30 Shtator 2030 dhe Tirana merr një çmim prestigjioz në Kopenhagen, si një shembull i shkëlqyeshëm për lëvizshmërinë e qëndrueshme urbane. Ju vishni rrobat tuaja më të mira, mbase po pini shampanjë dhe po buzëqeshni sepse jeni krenarë për suksesin e Tiranës. Gazetarët dëshirojnë tiu intervistojnë rreth asaj se si zbatimi i SUMP ambicioz ka qenë një histori suksesi për Tiranën” Pjesëmarrësit e seminarit u ftuan që të plotësojnë një fletë pune me një seri pyetjesh të intervistës nga gazetarët (ende nga perspektiva e shikimit prapa në kohë nga viti 2030, formati model që iu dha pjesëmarrësve gjendet në shtojcën e këtij raporti, Euro NEËS):

• Cilat janë sukseset dhe arritjet në lëvizjen urbane në Tiranë për të cilat jeni më krenarë? • Cilat janë përfitimet e zbatimit të një plani gjithëpërfshirës të lëvizshmërisë përsa i përket

cilësisë së jetës, ekonomisë, shëndetit, planifikimit hapësinor, etj? Për kë janë këto më të rëndësishme?

• Si do ta përshkruanit organizimin e procesit kur hartoni dhe zbatoni një plan gjithëpërfshirës të lëvizshmërisë? Kush merr pjesë në të?

• Kur shikojmë prapa në kohë, dhjetë vitet e fundit, cilat ishin qasjet dhe masat më të rëndësishme që kanë kontribuar në lëvizshmërinë e qëndrueshme në Tiranë?

• Cilat janë vlerat drejtuese dhe parimet kryesore që kanë kontribuar në suksesin e politikave të lëvizshmërisë në Tiranë?


Për të sqaruar më tej procesin e SUMP, lehtësuesit shtruan këto pyetje strategjike te pjesëmarrësit?

1) Ku duam të jemi? (Kjo ka të bëjë me vizionin dhe objektivat. A po ndjekim drejtimin e duhur?)

2) Pse po e bëjmë këtë? (Kjo lidhet me vlerat. Cila është më e rëndësishmja për ne në lidhje me lëvizshmërinë në Tiranë?)

3) Ku jemi? (Kjo lidhet me analizën e situatës aktuale duke vlerësuar pikat e forta dhe të dobta ("kontrolli i realitetit")).

4) Si do të arrijmë atje? (Kjo lidhet me masat dhe aktivitetet, që do të zhvillohen pas seminarit të vizionimit )

5) Si e dimë se kemi arritur vizionin tonë? (Kjo arrihet duke vlerësuar qëllimet e vendosura, treguesit dhe transparencën e procesit).

Lehtësuesit gjithashtu paraqitën shembuj të deklaratave të vizionit në vende të tjera të botës, si në Hongkong, Budapest dhe Santa Cruz. Pas këtij informacioni të dhënë nga lehtësuesit, pjesëmarrësit e seminarit ndryshuan edhe një herë rolin e tyre duke imagjinuar që ndodhen në dhomën e redaksisë nga EURO News por tashmë janë në në pozicionin e redaktuesve dhe jo të qytetarëve të Tiranës. Ata u pyetën të rishikojnë përgjigjet e pyetësorit dhe të përzgjidhnin mesazhet kryesore që përshkruajnë më së miri suksesin e Tiranës (së pari duke punuar individualisht, pastaj duke punuar në grupe të vogla, dhe në fund duke ia prezantuar rezultatet e punës gjithë pjesëmarrësve). Lehtësuesit mesazhet kryesore të shruajtura në letrat e punës, i grumbulluan sipas ngjashmërisë së çështjeve të ngritura, dhe më tej prioritizimi u krye me anë të sistemit të pikëzimit kryer nga vetë pjesëmarrësit. Bazuar në këto rezultate, u formulua një deklaratë paraprake për vizionin e lëvizhmërisë së qendrueshme në Tiranë (shiko kapitullin 3.1). Në një mënyrë të ngjashme, pjesëmarrësit identifikuan bashkarisht vlerat dhe parimet kryesore për SUMP (shiko kapitullin 3.2). Në fund të seminarit pjesëmarrësit zhvilluan një diskutim për gjashtë tema kryesore strategjike që u identifikuan gjatë ushtrimit të vizionimit. Pjesëmarrëst u danë në grupe të vogla dhe lëvizën nëpër dhomë nga një poster tematik në tjetrin (gjashtë në total) për të përfunduar një analizë të shkurtër SWOT për secilën temë, duke komentuar pikat e forta, të dobëta, mundësitë dhe kërcënimet (shiko kapitullin 3.3).


3. Rezultatet 3.1 Versioni paraprak i vizionit SUMP për Tiranën në vitin 2030 Përmes një procesi gradual, të lehtësuar gjatë një dite që u zhvillua seminari – proces i cili fillimisht përqëndrohet te individët, në tej në grupet e vogla të punës dhe më në fund në një vizion të përbashkët - 47 pjesëmarrësit dakordësuan për deklaratën e mëposhtme paraprake të vizionit për Tiranën në 2030:

“Tirana smart, në përgjigje të nevojave të kumunitetit, si një qytet i jetueshëm, i pastër, i shëndetshëm, atraktiv, ofron lëvizshmëri innovative e multimodale, dhe mbulim të gjerë, të mundësueshme, të përballueshme dhe të barabartë për të gjithë.”

Për të sqaruar gjuhën e deklaratës së vizionit pa ndryshuar kuptimin dhe për të lejuar një përkthim të saktë në anglisht, sugjerohen rregullimet gjuhësore të mëposhtme:

ALB: "Tirana inteligjente, në përgjigje të nevojave të qytetarëve si një qytet i jetueshëm, i pastër, i shëndetshëm, tërheqës, që ofron lëvizshmëri inovatore, në forma të larmishme dhe mbulim të gjerë, të mundshëm, të përballueshëm dhe të barabartë për të gjithë".

EN: "A smart Tirana, responding to community needs as a livable, clean, healthy, attractive city, offering innovative, multi-modal and ëide-ranging mobility, available, affordable and equal for everyone."

Procesi i arritjes në këtë deklaratë paraprake të vizionit për Tiranën është dokumentuar mjaft mirë, përmes fletëve të punës të punuara nga pjesëmarrësit, shënimeve gjatë diskutimit në grupe të vogla dhe ~50 deklaratave të zgjedhura gjatë procesit të prioritizimit me pikëzim. Në diskutimet e ndryshme, pjesëmarrësit e seminarit theksuan rëndësinë që të merren parasysh aspektet e mëposhtme në zhvillimin e SUMP:

a) Nevoja për një qytet të pastër, të jetueshëm, të shëndetshëm dhe tërheqës, i cili është i lidhur ngushtë me masat që duhen ndërmarrë për përmirësimin e cilësisë së ajrit, për përmirësimin e shëndetit të qytetarëve, mjedisin dhe përmirësimin e eficencës së energjisë; b) Nevoja për aktivitete edukimi dhe ndërgjegjësimi, të cilat ofrojnë informacion për qytetarët në mënyra të ndryshme dhe nxisin një ndryshim të mentalitetit (gjithashtu në lidhje me sjelljen e


përgjegjshme gjatë dhënies së makinës, përdorimit të transportit publik, dhënies së biçikletës ose ecjes). Edukimi, sidomos i të rinjve, u pa si shumë i rëndësishëm.

c) Nevoja për një theks të veçantë në çështjet e përfshirjes, barazisë, aksesueshmërisë dhe përballueshmërisë në mënyrë që të rritet lëvizshmëria e grupeve vulnerabël ("Tirana për të gjithë").

Pjesëmarrësit shprehën qartë se diskutimi i seminarit shkon përtej planifikimit të transportit. Ka të bëjë me një qytet ku banorët kanë kënaqësi të dalin dhe të kalojnë kohën në hapësirat e gjelbërta pa pasur nevojë për një veturë, dhe pa qenë ngushtësisht të lidhur me çfarë ofrohet në lagjen apo nga komuniteti i tyre.

Pjesëmarrësit shprehën nevojën për një sistem transporti të rrjetëzuar shumë mirë në qytet, efektiv, miqësor ndaj mjedisit dhe multimodal i cili përqendrohet te këmbësorët, forcon transportin publik dhe çiklizmin, dhe gjithashtu ofron zgjidhje për nevojat e bizneseve. Analizë e mëtejshme është e nevojshme të zhvillohet për ofrimin e zgjidhjeve në rast emergjencash, të tilla si lejimi i lëvizjes së lirë të ambulancave dhe zjarrëfikëseve.

Pjesëmarrësit paraqitën dhe sloganin "Tirana inteligjente". Ky slogan kërkon zbatimin e projekteve inovative – si psh. ekzistenca e aplikacioneve me informacion për transportin, për ekzistencën e mundësive për të përdorur të njëjtin transport disa persona njëkohësisht, ose për të përdorur mjete dixhitale për të siguruar transparencë për publikun në lidhje me monitorimin e rezultateve.

3.2 Vlerat dhe pricipet kryesore të SUMP Në një proces gradual, pjesëmarrësit e seminarit identifikuan bashkarisht vlerat që duhet të drejtojnë zhvillimin dhe zbatimin e SUMP. Ndër vlerat më të rëndësishme për pjesëmarrëse ishin:

• Bashkë-ekzistenca e komunitetit dhe barazia sociale; • Shëndetësia; • Siguria; • Harmonia me mjedisin; • Risia dhe qëndrueshmëria.

Duke u bazuar në sa më sipër, u përmendën edhe aspektet e mëposhtme:

• Qytet i pastër; • Barazia në të drejtën e lëvizjes; • Zbatueshmëria e ligjeve të transportit; • Efikasiteti, praktikueshmëria; • Mbrojtja e investimeve publike; • Ndërgjegjësimi qytetar


• Bashkëjetesa ndërmjet komuniteteve (besime të ndryshme), ndjenja e familjes dhe mikpritjes, "humanizmi" i qytetit;

• Vlerat historike dhe kulturore; • Vlerat estetike.

3.3 Analiza e Temave kryesore Strategjike për SUMP Bazuar në fazën e mëparshme të seminarit, u identifikuan gjashtë tema kryesore strategjike për SUMP:

• Lëvizshmëria për të gjithë / Barazia / Mundësia e përdorimit; • Qytetarë të informuar / Arsimi / Ndërgjegjësimi; • Ndërlidhja multimodale; • “Smart Tirana” / Inovacione; • Logjistikë / ngarkesë • Qytet i gjallë, i shëndetshëm, i pastër.

Në një ushtrim (si përshkruhet në kapitullin 2.3), pjesëmarrësit diskutuan secilën temë kryesore strategjike duke u bazuar në metodologjinë SWOT (Analizat e pikave të forta, të dobëta, mundësi dhe kërcënime). Kjo qasje shpesh përdoret në fillimin e një procesi të planifikimit strategjik. Qasja kontribuon në krijimin e një baze për përcaktimin racional dhe transparent të synimeve. Informacioni i mbledhur në këtë ushtrim do të shërbejë për zhvillimin e SUMP dhe do të plotësojë të dhënat e fituara ndërkohë, si të dhëna shtesë cilësore dhe sasiore nga studime, raporte, intervista, nga grupet e grushta të interesit etj.

Tabelat më poshtë dokumentojnë mendimet e pjesëmarrësve të ndryshëm të seminarit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht një konsensus midis grupit ose mendimit të Grupit të Koordinimit të SUMP.


1. Lëvizshmëri për të gjithë. Barazi dhe aksesueshmëri

Pikat e forta Pikat e dobëta

• “Tendenca për të zënë hapësirën e dedikuar për transport publik”

• “Harmoni dhe demokraci” • “Barazi në lëvizje = Mundësi në lëvizje”

• “Investim, Subvencione” • “Cilësia e Infrastrukturës” • “Mungesa e politikave afatgjata” • “Shpërndarje e pabarabartë e rrjetit të

transportit publik” • “Mungesa e infrastrukturës” • “Mungon informacioni për

rikonstruksionin në qytete” • “Nuk ka standarde”

Mundësitë Rreziqet

• “Kërkesa nga direktivat e BE-së” • “Popullatë e hapur për ndryshime” • “Plane dhe projekte në fuqi” • “Mundësi përfshirje në të gjitha sferat e

jetës”

• “Siguria e jetës” • “Mungesë e trotuareve sipas

standardeve” • “Emergjencat civile has trafik” • “Mungesë e korsive të dedikuara”


2. QYTETARË TË INFORMUAR/ EDUKIM DHE NDËRGJEGJËSIM


• “Adaptohemi me informacionin” • “Ambientohemi vetë me teknologjitë e

reja” • “Informimi është detyrim ligjor” • “Programi për edukimin e qytetarëve

duhet të përfshihet në rregullat e qarkullimit rrugor”

• “Qytetarë të ndërgjegjësuar”

• “Nuk thellohemi shumë në informacionin e marrë”

• “Mungesë kapacitetesh (Njerëzore dhe financiare)”

• “Institucionet duhet të bëjnë më shumë (ndërlidhje më e madhe midis institucioneve)”

• “Mungesë informacioni” • “Mungesë besimi ndaj institucioneve” • “Zbatimi kërkon kohë”


• “Brezi i ri më i hapur ndaj risisë ” • “Edukimi i brezave të rinj nëpërmjet

kurrikulave specifike” • “Rritje demografike” • “Procesi i SUMP duhet të shoqërohet

me informacion për publikun”

• “Keq informim” • “Mungesë e mjeteve financiare për

programe të dedikuara”


3. NDËRLIDHJE MULTIMODALE


• “Terren me reliev të sheshtë” • “Alternativë zgjedhje” • “Cilësia e ajrit” • “Aksesueshmëri” • “Vullnet politik”

• “Rrugë të palidhura” • “Koha ekonomike” • “Mungesa e hapësirave publike” • “Probleme me pronat” • “Mungesë e stacioneve multimodale”


• “Zvogëlim i kohës së udhëtimit” • “Disiplinë” • “Reduktim trafiku” • “Përfitime nga shumë sektorë” • “Referenca të mira nga vendet e tjera” • “Ulje kostosh” • “Prezencë (asete të bashkisë) që

mund të përdoren si HUB”

• “Shtrirje në kohë” • “Ndërgjegjësim (për të pranuar

ndryshimin e propozuar)” • “Njohje e pronës”


4. “TIRANA INTELIGJENTE”/ INOVACIONE


• “Makina elektrike (Taksi)” • “Aplikacion për Parkimin në Tiranë” • “Sistem MoByke” • “My Tirana app” • “Shpejtësi në ndarjen e informacionit

ndihmon në planifikim”

• “Mungesë informacioni (transport publik)”

• “Mungesë e tabelave informuese (orare, itinerare)”

• “Mungon një databazë” • “Kulturë jo e mirë në lidhje me

sistemet kopmjuterike”


• “Ndërlidhje me informacion të qytetit dhe më gjerë”

• “Administrim i përqëndruar i transportit publik”

• “Fonde ndërkombëtare për projekte inovatore”

• “Një databazë më e gjerë dhe e konsoliduar informacioni që mund të procesohet”

• “Akses i dobët për publikun ( jo të gjithë kanë mundësi”

• “Mungesë fondesh lokale” • “Grup mosha të caktuara janë të

përjashtuara”, • “Mungesë energjie elektrike e

vazhduar”


5. LOGJISTIKA DHE TRANSPORTI I MALLRAVE


• “Sektori privat” • “Shoqëri logjistike” • “Stacione logjistikë” • “Shkurtim në kohë, ulje kostosh”

• “Nuk ka udhëzues” • “Nuk ka rregullore” • “Nuk ka studime” • “Nuk ka informacion” • “Nuk ka monitorim” • “Nuk ka infrastrukturë të

përshtatshme ( kjo është një pengesë)

• “Ka zhurmë dhe ndotje”


• “Pozicioni gjeografik • “Rrjet hekurudhe Tiranë-Durrës-

Rinas” • “Lëvizje më e shpejtë e tregut të lirë” • “Manaxhim më i mirë”

• “Gjeneron trafik” • “Siguria rrugore” • “Përmbytjet” • “Nuk ka rrugë alternative

ndërurbane”


6. NJË QYTET I JETUESHËM, I SHËNDETSHËM, I PASTËR


• “Pozita gjeografike” • “Qytet i sheshtë” • “Më pask sëmundje” • “Jetesë e shëndetshme” • “Elektricitet i lirë”

• “Mungesë gjelbërimi” • “Ndërtime pa planifikim afatgjatë” • “Amortizim i mjeteve rrugore” • “Mungesë e transportit altenativ” • “Mentaliteti” • “Jetë sedentare”


• “Turizëm” • “Shkallë e vogël qyteti” • “Vendosja e koshave në tokë” • “Distancë e vogël me detin/malin”

• “Shtim trafiku” • “Dyndje në trafik” • “Vendojse e gabuar e koshave të

plehrave në qytet plus makina jo të pastra”

• “Rritje e përdoruesve të makinave” • “Cilësi e dobët e karburantit”


4. Vlerësimi Në fund të seminarit 25 pjesëmarrës plotësuan formatin për të vlerësuar ecurinë e ditës. Nga analizimi i përgjigjeve të dhëna, shumica e pjesëmarrësve (80%) ishin të kënaqur dhe vlerësuan pozitive atmosferën krijuese dhe të qetë të krijuar nga lehtësuesit. Grafikët e mëposhtëm vizualizojnë vlerësimet e pjesëmarrësve duke u bazuar në aspekte të ndryshme të seminarit.

1

0

2

9

13

0 2 4 6 8 10 12 14

1 - Nuk jam fare dakord

2 - Nuk jam dakord

3 - Nuk e di

4 - Jam dakord

5 - Jam plotësisht dakord

Q1: Shpejtësia dhe dinamika e punës gjatë seminarit ishin të përshtatshme(Mesatarja - 4,32)

0

0

0

9

16

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18


2 - Nuk jam dakord

3 - Nuk e di

4 - Jam dakord


Q2: Lehtësuesit krijuan një atmosferë / mjedis të punës, krijues dhe relaksues

(Mesatarja - 4,64)


0

1

3

10

11

0 2 4 6 8 10 12


2 - Nuk jam dakord

3 - Nuk e di

4 - Jam dakord


Q3: Rezultatet dhe përfundimet e grupit të punës janë të arsyeshme dhe me vlerë për përgatitjet e mëtejshme të strategjisë së qëndrueshme, të integruar të lëvizshmërisë

për Bashkinë e Tiranës (Mesatarja - 4,24)

0

20

5

0 5 10 15 20 25

1 - Kaloi pritshmëritë e mia

2 - Plotësoi pritshmëritë e mia

3 - Ishte nën pritshmëritë e mia

Q4: Si ishte për ju ky seminar? (Mesatarja - 2,2)


Ndër aspektet që pjesëmarrësit pëlqyen më shumë rreth seminarit ishin:

• Profesionalizmi; • Koncepti i përgjithshëm / dinamika / mënyra e zhvillimit të seminarit; • Lehtësuesit krijuan atmosferë bashkëpunuese për shkëmbim interaktiv të informacionit,

ideve dhe përvojave; • Pjesëmarrja aktive nga të gjithë gjatë diskutimeve në grup; bashkëpunimi midis grupeve; • Shkëmbimi i opinioneve dhe eksperiencave nga aktorë dhe drejtori të ndryshme; njohja me

ekspertë nga sektorë të ndryshëm; • Përqasja e përdorur nëpërmjet "intervistave" për të përcaktuar vizionin; • Konkretizimi i objektivave, vlerave dhe principeve; • Analiza SWOT.

Pjesëmarrësit gjithashtu paraqitën aspektet e mëposhtme që sipas mendimit të tyre duhet të ndryshohen:

• Një përfaqësim më gjithëpërfshirës nga sektorë të ndryshëm; pjesëmarrje më e gjerë e të rinjve, të moshuarve, personave me nevoja të veçanta, grupeve të margjinalizuara, bizneseve;

• Programi i seminarit të ecte më shpejt; • Shpjegim më i mirë i planifikimit strategjik; • Të ketë një seminar më praktik, konkret, teknik dhe të bazuar në të dhëna; • Baza analitike për vizionin (përmbledhje statistikore e problemeve të transportit në Tiranë,

skenarë, analiza sasiore); • Të punohet në dokumente / propozime specifike sesa të krijohet strategjia për SUMP me

pjesëmarrësit e seminarit; • Më shumë kohë që analiza SWOT të dalë me rezultate më interesante; • Prani e ekspertëve që kuptojnë hapat e ardhshëm që duhet të ndiqen; • Theksim më i fortë në nevojën e arsimit publik për zbatimin e ligjit, rregullat e trafikut dhe

ligjet për mbrojtjen e mjedisit;

9

12

2

2

0 2 4 6 8 10 12 14

1 - Plotësisht

2 - Pjesërisht

3 - Pak

Pa përgjigje

Q5: Si u përmbushën qëllimet tuaja personale nëpërmjet këtij seminari?(Mesatarja - 1,04)


• Përfshirja e “lojës” me role për të zbërthyer problemin dhe për t'i ndihmuar pjesëmarrësit të kuptojnë perspektivat, pengesat dhe mundësitë për secilin aktor të përfshirë (qytetarë, qeveri, biznese, donatorë, etj.);

• Njoftim paraprak më i mirë rreth seminarit, për tu përgatitur më shumë.


5. Mbulimi mediatik

1. SOT News (7.10.2019):

““Sfida më e madhe për një kryetar bashkie", Veliaj jep lajmin e mirë: Transporti alternativ zgjidhje për ndotjen; Jemi në pritje të autobusëve elektrikë”; URL: https://sot.com.al/aktualitet/sfida-me-e-madhe-nje-kryetar-bashkie-veliaj-jep-lajmin-e-mire-transporti-alternativ?fbclid=IwAR0aT0bCwRrmuQmOgpwTqswnK_Y5hPD_fcrc039H_afyg5J-8axq7vXeUNc

2. ATA - Albanian communication agency (7.10.2019):

“Veliaj: Transporti alternativ zgjidhje për ndotjen, në pritje të autobusëve elektrikë”; URL: http://ata.gov.al/2019/10/07/veliaj-transporti-alternativ-zgjidhje-per-ndotjen-ne-pritje-te-autobuseve-elektrike/?fbclid=IwAR0jdjs-tKyUDvcmttqPrB0jhcfHM-D5C42rhDJIG8tazWc0FlK1YJDS_rQ

3. Albanian Daily News (7.10.2019):

“Alternative Transport as solution against pollution”; URL:

https://www.albaniandailynews.com/index.php?idm=36157&mod=2&fbclid=IwAR3WRb0iC3jZBI-rE-AnJAfoDrP5F6w2FLJQ0iHVdQg9QoQ1FPcV-KifoG8

4. Bashkia Tiranë (7.10.2019):

“Ekspertët diskutojnë mbi vizionin e Lëvizshmërisë Urbane në Tiranë”; URL: https://tirana.al/artikull/ekspertet-diskutojne-mbi-vizionin-e-levizshmerise-urbane-ne-tirane?fbclid=IwAR0ma7cd4QTisWstid8IHKVu95P0Jh5YRIEy5Qlu62gt-On449fdsWtf28c

5. Top Channel (7.10.2019):

“Veliaj: Transporti alternativ zgjidhje për ndotjen; Jemi në pritje të autobusëve elektrikë”; URL: http://top-channel.tv/2019/10/07/veliaj-transporti-alternativ-zgjidhje-per-ndotjen-jemi-ne-pritje-te-autobuseve-elektrike/

6. Panorama (7.10.2019):

“Ekspertët diskutojnë mbi vizionin e Lëvizshmërisë Urbane në Tiranë”; URL:


http://www.panorama.com.al/ekspertet-diskutojne-mbi-vizionin-e-levizshmerise-urbane-ne-tirane/

7. Gazeta Shqiptare (7.10.2019):

“"Autobusët elektrikë”/Ekspertët flasin mbi Lëvizshmërisë Urbane në Tiranë”; URL: https://www.youtube.com/watch?v=yfyhwToX0K4

8. Bota Sot (7.10.2019):

“Veliaj: Transporti alternativ zgjidhje për ndotjen, jemi në pritje të autobusëve elektrikë”; URL:

https://www.botasot.info/tirana-shqiperia/1167114/veliaj-transporti-alternativ-zgjidhje-per-ndotjen-jemi-ne-pritje-te-autobuseve-elektrike/

9. RTV Klan (7.10.2019):

“Ulja e perdorimit te makinave”; URL:

https://www.youtube.com/watch?v=7RpWYght4-4

10. Tirana Post (7.10.2019):

“Expert discuss Vision of Urban Mobility in Tirana: Alternative transport solution for pollution”; URL: http://www.tiranapost.al/en/experts-discuss-vision-of-urban-mobility-in-tirana-alternative-transport-solutions-for-pollution/

11. Balkan Green Energy Neës (10.10.2019):

“Air pollution and croëded buses – Tirana takes steps toëards a solution”; URL: https://balkangreenenergynews.com/air-pollution-and-crowded-buses-tirana-takes-steps-towards-a-solution/

12. STUP – Sustainable Urban Transport Project (14.10.2019):

“Air pollution and croëded buses – Tirana takes steps toëards a solution”; URL: https://www.sutp.org/en/news-reader/air-pollution-and-crowded-buses-tirana-takes-steps-towards-a-solution-16365.html


6. Përfundime Ashtu si paraqitet në këtë raport, natyra interaktive e zhvillimit të seminarit dhe pjesëmarrja e gjerë e palëve të interesuara nga fusha të ndryshme të ekspertizës çuan në zhvillimin e suksesshëm dhe në dakortësimin për një vizioni paraprak, i cili do të drejtojë Planin e parë të Lëvizshmërisë Urbane të Qëndrueshme të Tiranës (SUMP) : "Tirana inteligjente, në përgjigje të nevojave të qytetarëve si një qytet i jetueshëm, i pastër, i shëndetshëm, tërheqës, që ofron lëvizshmëri inovatore, në forma të larmishme dhe mbulim të gjerë, të mundshëm, të përballueshëm dhe të barabartë për të gjithë".

Secili hap pasues i zhvillimit dhe zbatimit të SUMP do të duhet të matet bazuar në këtë vizion dhe përafrimit të tij me vlerat dhe parimet kryesore të identifikuara. Hapat e ardhshëm do të përfshijnë një analizë më të thelluar të gjendjes aktuale të lëvizshmërisë në Tiranë, zhvillimin dhe përparësinë e synimeve specifike, dhe identifikimin e një sërë masash të përshtatshme. Ekipi i këshilltarëve teknik TRT luan një rol kryesor në këtë proces.

Pasi të jetë arritur një marrëveshje për përgjegjësitë dhe sigurimin e burimeve, strategjia përfundimtare SUMP do të miratohet nga Qyteti i Tiranës, afërsisht në prill të vitit 2020. Ky hap i rëndësishëm është vetëm fillimi, Tani është në fazën vendimtare të zbatimit të planit për krijimin e Tiranës që mishëron vizionin e përshkruar jo më vonë se viti 2030 me etapa të rëndësishme përpara.

Ky proces do të shoqërohet me hapa të mëtejshme pjesëmarrjeje për të siguruar përfshirjen e palëve të interesuara, si dhe qytetarëve me prejardhje të ndryshme. Realizimi i vetëm një seminar vizionimi nuk mund të arrijë një përfaqësim ideal të të gjitha grupeve të prekura, si vijim do të përdoren instrumenta të ndryshëm për të shtrirë përfshirjen si: takime të ngushta me grupe interesi, sondazhe, komunikime përmes mediave sociale, etj. Publiku do të jetë në gjendje të ruajë komunikimin me vendimmarrësit të cilët do të marrin në konsideratë kontributin e tyre dhe mund të presë një raportim transparent mbi pse ose pse jo disa aspekte që janë ose nuk nuk janë përfshirë në SUMP. Autoritetet përgjegjës të planifikimit kanë mundësinë të japin një shembull të praktikës më të mirë me SUMP dhe të dëshmojnë se ai do të jetë i integruar në politikat e tyre dhe masat e zbatuara do të çojnë në një përmirësim të vërtetë të kushteve të jetesës në Tiranë.


Shtojcë Fjalor

Mundësi përdorimi

Matja se sa lehtë mund të marrë pjesë një person në një aktivitet, të arrijë një shërbim, të kuptojë informacionin ose të përdorë një vend ose strukturë (përfshirë automjetet e transportit dhe ndalesat e tranzitit). "Universal design" është një mënyrë zhvillimi që mundëson të gjithë të kenë lehtësi në përdorimin e transportit. Për shembull, kjo mund të nënkuptojë që një tramvaj mund të përdoret nga kushdo edhe nga personat që përdorin karrocë, ose mund të nënkuptojë që informacioni në lidhje me kohën e parashikuar të mbërritjes së një autobusi është i disponueshëm si njoftim audio për ti ardhur në ndihmë dhe përdoruesve me shikim jo të fortë ose që janë të verbër. Termi “Mundësi përdorimi” ka këto dimensione të ndryshme: Dimensioni i transportit (opsionet për transport); dimensioni i përdorimit të tokës (cilësia dhe shpërndarja hapësinore e vendeve të aktivitetit); dimensioni individual bazuar në nevojat, aftësitë dhe perceptimet (të ndryshme) të individëve (të ndryshëm); dhe dimensioni kohor, pasi aktivitetet / mundësitë shpesh janë në dispozicion në momente të veçanta. Aksesueshmëria ekonomike (ose përballueshmëria) është një masë e aftësisë së njerëzve për të paguar shërbime pa vështirësi financiare.

Planifikim nga e ardhmja te e tashmja (anglisht-Backcasting)

Metoda e planifikimit që fillon me përcaktimin e një të ardhme të dëshirueshme dhe më pas identifikon hapat për të arritur në ato kushte: Nëse duam të arrijmë një qëllim të caktuar, cilat veprime duhet të merren për të arritur atje?

Përdorim i përbashkët i biçikletës

Shërbim në të cilin biçikletat janë të disponueshme për përdorim të përbashkët në bazë të një marrëdhënie afatshkurtër kundrejt një vlere simbolike ose tarife

GHG (Gaze me efekt serë)

Gazrat që kontribuojnë në efektin serë duke thithur rrezatimin infra të kuq dhe bllokuar nxehtësinë në atmosferë. Çlirimet e gazit serë nga aktivitetet e transportit përfshijnë dioksid karboni, metanin dhe oksidin e azotit.


Lëvizshmëri gjithëpërfshirëse

Ky koncept është i lidhur ngushtë me “mundësinë e përdorimit” (shiko më lart). Lëvizshmëria gjithëpërfshirëse u mundëson të gjithë qytetarëve të marrin pjesë në shoqëri dhe kështu i referohet dimensionit shoqëror të transportit. Nëse nuk sigurohet ekziston rreziku i përjashtimit social dhe pabarazisë.

Mobike Një shërbim i siguruar plotësisht pa ekzistencën e stacioneve të biçikletave për përdorimin e përbashkët të biçikletave është në dispozicion në Tiranë që nga viti 2018

Levizshmëria Potenciali për lëvizje dhe aftësia për të kaluar nga një vend në tjetrin duke përdorur një ose më shumë mënyra transporti për të përmbushur nevojat e përditshme. Lëvizshmëria përqendrohet në plotësimin e nevojave, ndërsa transporti (përfshirë automjetet, infrastruktura dhe rregullat e trafikut) është instrumenti që nevojitet për realizimin konkret të lëvizshmërisë

Përqindja e mënyrës së transportit

Pjesa e njerëzve që përdorin një mënyrë të veçantë transporti (përfshirë biçikletën dhe ecjen) brenda përdorimit të përgjithshëm të transportit në një zone urbane. Mund të llogaritet për transportin e pasagjerëve dhe mallrave (logjistikës) bazuar në njësi të ndryshme, si numri i udhëtimeve, vëllimi, pesha, km-pasagjeri ose ton-km. Zakonisht paraqitet në përqindje për secilën mënyrë transporti.

Aplikacioni “Tirana Ime”

Aplikacioni për telefonët “smart” mundëson njohjen me informacionet për shërbimet që ofrohen në qytetin e Tiranës, të tilla si informacione për transportin, pagesa për parkim etj.

Transport

jo-motorik

(i quajtur edhe transport aktiv)

Përfshin ecjen dhe biçikletën, si dhe karrige me rrota dhe transport me rrota të vogla (të tilla si patina, skateboard, etj.) Siguron transportin dhe rekreacionin. Mënyrat për të promovuar transportin jo-motorik përfshijnë, por nuk kufizohen vetëm në, ndërtimin e trotuareve dhe korsive të biçikletave, programe për përdorimin e përbashkët të biçikletave dhe zhvillimin e orientuar për këmbësorët.

Transport publik

(Sistemet e transportit zyrtar dhe / ose jozyrtar) të disponueshme për udhëtarët për t'u përdorur nga publiku i gjerë përgjatë (kryesisht) rrugëve të përcaktuara; të tilla si autobusët e qytetit, autobusët elektrikë, tramvajet, trenat e pasagjerëve etj.


Transit i shpejtë (ose tranzit në masë i shpejtë, MRT)

Transporti urban me shpejtësi dhe kapacitet të lartë, si një sistem i përditësuar hekurudhor ose një transport i shpejtë i autobusëve. Për shembull, “Autobusët e shpejtë të Transportit” zakonisht përdorin: korsi të dedikuara me stacione të vendosura në qendër të rrugës, grumbullimin e tarifave jashtë autobusit dhe vepron shpejt dhe me frekuencë të lartë.

Palët e interesuara

Një palë e interesuar është çdo individ, grup, ose organizatë e prekur ose që është në gjendje të ndikojë në një projekt të propozuar dhe në zbatimin e tij. Kjo përfshin publikun e gjerë, si dhe bizneset, autoritetet publike, ekspertët dhe grupet e interesit të veçantë.

SUMP Plan Strategjik i hartuar për të kënaqur nevojat e lëvizshmërisë të njerëzve dhe bizneseve në qytete dhe rrethinat e tyre për një cilësi më të mirë të jetës. Plani ndërtohet në praktikat ekzistuese të planifikimit dhe merr parasysh principet e integrimin, pjesëmarrjes dhe vlerësimit.

Analiza SWOT Analiza e pikave të Forta, të dobëta, mundësive dhe kërcënimeve: nëpërmjet kësaj analize mundësohet identifikimi i faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm që mund të ndikojnë në qëndrueshmërinë e një projekti, produkti, vendi ose personi.

Sistem Transporti

Kombinimi i automjeteve, infrastrukturës dhe proceseve që mundësojnë njerëzit, kafshët dhe mallrat të zhvendosen nga një vend në tjetrin. Mënyrat e transportit përfshijnë ajrin, tokën (hekurudhat ose rrugët), ujin etj

Vizioni Në kontekstin e SUMP, një vizion është një përshkrim cilësor i një të ardhme të dëshiruar të lëvizshmërisë urbane që shërben për të drejtuar zhvillimin e objektivave dhe zgjedhjen e masave të përshtatshme gjatë gjithë procesit të përgatitjes SUMP.

Popullsi vulnerabël

Ekzistojnë një sërë masash që mund të tregojnë një popullatë vulnerabël. Në kontekstin e këtij raporti, termi i referohet personave që përballen me pengesa të lëvizjes jo-të barabartë në krahasim me popullsinë e përgjithshme, për shembull bazuar në moshën, të ardhurat, aftësitë, mungesa e disa aftësive, gjuha e folur, qasjen me një automjet privat dhe faktorë të tjerë.


Për më shumë përkufizime që lidhen me Lëvizshmërinë urbane të qëndrueshme, referohuni fjalorit të SUMP nën këtë link www.eltis.org/glossary.

Programi

Koha Tema Folësi

09.00 – 09.30 Mbërritja dhe regjistrimi i pjesëmarrësve SEE Change Net

09.30 – 09.45 Hyrja dhe fjalët përshëndetëse Erjon Veliaj (Kryetar, Bashkia Tiranë) Enton Punavija (Drejtor i Departamentit të Transportit, Bashkia Tiranë, tbc) Ismail Beka (GIZ) Anna Loffing (SEE Change Net/CIM)

09.45 – 10.00 Procesi i zhvillimit të SUMP në Tiranë (Çfarë është SUMP, hapat e procesit, afati kohor, vendimmarrësit, roli i palëve të interesuara)

TBD (Këshilltarët teknikë ose Julia Nagel, GIZ ORF-EE)

10.00-10.10 Prezantimi i pjesëmarrësve Ushtrime për pjesëmarrjen, drejtuar nga lehtësuesit Rezart Xhelo dhe Vida Ogorelec

10.10-10.25 Pritshmëritë e pjesëmarrësve për seminarin

Ushtrime për pjesëmarrjen, drejtuar nga lehtësuesit Rezart Xhelo dhe Vida Ogorelec

10.25-10.35 Prezantim i seminarit: Programi dhe rregullat bazë

Prezantim nga lehtësuesit e seminarit

10.35-11.00 Vizioni: Tirana si një histori e suksesshme e lëvizshmërisë së qëndrueshme urbane (Pjesa I)

Ushtrim për pjesëmarrjen, drejtuar nga lehtësuesit

11:00-11.20 Pushim kafe

11.20-11.30 Rëndësia e vizionit për përcaktimin e Objektivave Strategjikë dhe Masave të SUMP



11.30-12.20 Vizioni: Tirana si një histori e suksesshme e lëvizshmërisë së qëndrueshme urbane (Pjesa II)


12.20-13:00 Vlerat e Lëvizshmërisë të qëndrueshme urbane në Tiranë


13.00-14.00 Dreka

14.00-14.15 Prezantimi i Deklaratave paraprake të Vizionit dhe të Vlerave


14.15-15.15 Analiza e temave kryesore strategjike (Fushat kryesore të SUMP Tiranë)


15.15-15.30 Mbyllja (Hapat e ardhshëm, vijimësia e rezultateve të seminarit etj.)

SEE Change Net

Lista e pjesëmarrësve

Nr. Emri/Mbiemri Institutioni Titulli

1 Ismail Beka GIZ Menaxher projekti

2 Ana Rankovic SEE Change Net Menaxhere programi

3 Elida Mataj Instituti i Shëndetit Publik (IShP) Specialiste Mjedisi

4 Eglantina Zere Bashkia Tiranë/Tirana parking Drejtore e përgjithshme e Tirana parking

5 Bashkia Tirane

6 Bashkia Tirane

7 Bashkia Tirane

8 Marsida Lenja Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë

Shef. Për licencimin Head of Office for Transport Licencing


9 Ministria e Infrastrukturës dhe

Energjisë

10 Fatmir Hoxha Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë

Shef zyra e dizenjimit inxhinierik

11 Edmond Alite TRT Trasporti e Territorio Srl Bmg

12 Zhaneta Shehi GIZ Manaxhere zyre

13 Aida Gjecaj Feel Albania dhe Thethi Guise CEO

14 Enri Kocuri URI (Instituti i Planifikimit Urban) Planifikues

15 Bashkia Tiranë

16

Bashkia Tiranë/Tirana parking (Transporti public në bashkinë Tiranë ) drejtoria e Burimeve njerëzore dhe shërbimeve publike

17 Kreshnik Bajraktari Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë

Drejtor, i kontrollit të trafikut

18 Matilda Xhafa Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë

Drejtori i transportit publik

19 Ndrek Ismajli Shoqata Paratreplegjikë Kryetar

20 Edmond Mandasa Universiteti Epoka Shef Departamenti

21 Rixhmi Qoshja Alba Trans Manaxher

22 Bashkia Tirane

23 Jonida Fezgo Bashkia Tirane


24 Arber Habilaj Bashkia Tirane

Drejtoria e Përgjithshme e Planifikimit dhe Zhvillimit të Territorit

25 Genti Kromidha Institutit për Ruajtjen e Natyrës në Shqipëri (INCA) Drejtor

26 Miriam Ndini Universiteti Epoka Prof Ass

27 Edian Mege Bashkia Tirane

Drejtoria e Përgjithshme e Planifikimit dhe Zhvillimit të Territorit

28 Shoqata e të verbërve



31 URI (Instituti i Planifikimit Urban)

32 Ekolëvizja

33 Ermelinda Mahmutaj Qendra EDEN Drejtor Ekzekutiv

34 Petri Klosi Agjencia e Planifikimit të Territorit Nën drejtor

35 Nihat Dragoti Institutit për Ruajtjen e Natyrës në Shqipëri (INCA)

36 Besjana Qosja University Polis

37 Tresi Trebicka Bashkia Tirane Përgjegjës sektori

38 Mikel Kodheli Bashkia Tirane Specialist Drejtoria e Përgjithshme e


Planifikimit dhe Zhvillimit të Territorit

39 Lira Hakani Qendra mjedisore EDEN Koordinatore

40 NGO

41 Liljana Hoxha Instituti i shëndetit publik Kimiste

42 Lisena Gjebrea Inspektor

43 Nertili Lugji Milieukontakt Al Ekspert mjedisi

44 Mihallaq Qirjo REC (Qendra mjedisore burimore) Drejtor

45 Iva Tavarxhiu Bashkia Tirane Specialiste

46 Kostandin Fani Shega Trans

47 Devis Agaraj Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë

48 Shoqata e sigurisë në Rrugë

49 Bashkia Tirane

50 Bashkia Tirane

51 Polis University

52 Julia Nagel GIZ Drejtuese projekti ORF-EE

53 Merita Meksi GIZ CCAWB


54 Vesna Latić SEECN Marrëdhënie me publikun

55 Garret Patrick Kelly SEECN Kryetar

56 Rezart Xhelo Lehtësues

57 Vida Ogorelec Lehtësues

56 Anna Loffing SEE Change Net; CIM

Planifikues Urban për Lëvizshmëri të Qëndrueshme

Prezantime Procesi për zhvillimin e SUMP për Tiranën


Ëorkshop Facilitation


Photo Documentation of Ëorkshop Results


Selected Event Pictures


Formati për EURONEËS

Tiranë, 30 shtator 2030

HISTORI SUKSESI


Qyteti i Tiranës vlerësohet si një shembull i jashtëzakonshëm i lëvizshmërisë së qëndrueshme urbane

Foto: Rezart Xhelo

Kopenhagen, 30 shtator 2030. - Pas një dekade pune të përkushtuar në krijimin dhe zbatimin e lëvizshmërisë së qëndrueshme, qyteti i Tiranës fitoi një çmim prestigjioz për arritjet e tij për Lëvizshmërinë Urbane të Qëndrueshme, OscarUM. Tashmë Tirana njihet si shembulli i praktikës më të mirë. Në konferencën vjetore të planifikimit të qëndrueshëm të lëvizjes Urbane" në Kopenhagen, çmimi OscarUM, do t’i jepet përfaqësuesit të Bashkisë Tiranë, nga Komisioneri Evropian për Transportin, Brigit Astrid Mikkelsen.

Tema qendrore e konferencës do të jetë "Lëvizshmëria urbane dhe cilësia e jetës" duke bashkuar ekspertë dhe praktikues të shumtë të lëvizshmërisë urbane nga e gjithë Evropa. Me praktikën e saj të mirë, Tirana paraqet sesi masat e mirë-planifikuara, ambicioze dhe inteligjente të lëvizjes mund të zgjidhin probleme kyçe të lëvizshmërisë në qytet. Në këtë mënyrë Tirana ka dhënë një kontribut të rëndësishëm në zbatimin e politikave të BE-së në fushën e lëvizshmërisë urbane.


Cilat janë sukseset dhe arritjet e lëvizshmërisë urbane në qytetin e Tiranës për të cilat jeni më krenarë?

Cilat janë përfitimet dhe përparësitë kryesore të (zbatimit) planit gjithëpërfshirës të lëvizshmërisë? Cilët janë përfituesit kryesorë? Konsideroni aspekte të tilla si cilësia e jetës, zhvillimi ekonomik, shëndetësia, planifikimi hapësinor?

Si mund të përshkruani strukturën organizative dhe marrëdhëniet në hartimin dhe zbatimin e planit të lëvizshmërisë? Kush u përfshi?


Kur shikoni pas punën e kryer gjatë një dekade, sipas pikëpamjes suaj, cilat ishin qasjet dhe masat më të rëndësishme që kontribuan në suksesin e lëvizshmërisë së qëndrueshme në qytetin e Tiranës?

Cilat vlera dhe parime ishin vendimtare që kontribuan në suksesin e politikës së lëvizshmërisë në qytetin e Tiranës?

Date post:	20-Oct-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	0 times
Download:	0 times

NJË PLAN I QENDRUESHËM MBI LËVIZSHMËRINË URBANE NE...

Documents