In d
it n
umm
er o
.a. e
en te
rugb
lik o
p he
t Pie
kenc
ongr
es in
200
7 6
• A
PA s
puit
zonn
ecel
len
in L
eeuw
arde
n 12
Het
nie
uwe
logo
, een
eig
entij
ds s
tate
men
t 14
• F
inan
ciël
e be
lang
en in
bee
ld 1
6 •
IJkd
ijk, i
ntel
ligen
te p
roef
dijk
18
2007
in c
ijfer
s 23
• N
efit ‘
Fabr
ik d
es Ja
hres
200
7’ 26
‘Het waaitaltijdin hetNoorden...’
Siem Jansen
De meeste mensen associëren dat al snel met kou en guur
en typische herfstbeelden. Zelf houd ik wel van wind. Als zeiler
zeker en ook als Noorderling. Wanneer ik al hardlopend tegen de
wind in ga, is het alsof je gedachten als vanzelf wegwaaien en er
ruimte komt voor nieuwe ideeën. Een frisse wind is een positief
teken. Van zo’n frisse bries hebben we als NOM gebruikgemaakt
om te kijken naar onze rol en plek in de Noordelijke economie.
Het resultaat daarvan presenteren we nu in een nieuw jasje met
een nieuw logo en nieuwe huisstijl. Maar dat is niet alles, ook
onze visie (zie pagina 5) en missie hebben we kritisch bekeken en
geactualiseerd. Die uiterlijke kenmerken krijgen inhoud als ook
gedrag en houding van alle NOMMERS daaraan voldoen.
Met elan willen we dat uitdragen.
Fris heeft ook iets van onafhankelijk zijn. Dat willen we graag
waarmaken. Onafhankelijk wil niet zeggen dat je maar je gang
gaat, maar dat je aanpak en opvatting niet gekleurd zijn door
vooringenomenheid of eigenbelang. Wij zijn er voor onze omge-
ving, voor u dus. En om de economie te stimuleren relateren we
al onze inspanningen in geld en mensen op lange termijn aan
bedrijfsmatige activiteiten. Vanzelfsprekend houden we daarbij
rekening met onze aandeelhouders die de NOM ruimte bieden
om activiteiten te ondernemen in Noord-Nederland.
Om voorwaarts bezig te zijn moet je ook terugkijken. In deze
eerste NOMMER dan ook ons jaarbericht. Er zijn goede prestaties
geleverd. Nog nooit werden er zoveel financieringstransacties
afgesloten met een stijgend percentage aan starters. Juist in deze
categorie komen veel innovaties tot stand. Ook op het terrein van
ontwikkelen en acquisities zijn prima scores gehaald.
Een bijzonder hoogtepunt was de Noordelijke pieken-manifestatie
in oktober jl. Een toonbeeld van Noordelijke trots met een uitste-
kend programma dat hoog gewaardeerd is door de bezoekers.
Hierover meer op pagina 6 en 7.
Kortom, de NOM bruist van energie. Achterover leunen willen
we daarbij in ieder geval niet. We gaan blijvend voor goud…
Een nieuw magazine dus. Aan de voorbereiding is met
enthousiasme gewerkt en dat willen we ook uitstralen.
De komende jaren zullen we dat volhouden. Ik hoop dat u deze
eerste NOMMER met veel genoegen leest en we zijn benieuwd
naar uw reactie. Houd ons ook in dat opzicht scherp.
INVESTEREN IN ONTWIKKELING
126
23
18
Aan het woord
Visie
Speerpunten
Bedrijf in beeld
Investeringen
In de schijnwerper
Cijfers
Successtory
2
5
6
12
16
18
23
26
‘Het waait altijd in het Noorden …’ vindt Siem Jansen, directeur N.V. NOM
Sabine en Rick investeren in de ontwikkeling van de NOM
Noord-Nederland piekt! Hoe onze pieken piekten in 2007
APA bv producent van zonnecellen om te sprayen in Leeuwarden
Financiële belangen, we investeren in Noord-Nederland
IJkdijk, intelligente proefdijk met wereldpotentie
De cijfers van 2007, interessante achtergronden
Nefit, lean bedrijf wordt ‘Fabrik des Jahres’
En verder … Colofon 4 • Schelte Meinsma over durven ondernemen
in het Noorden 10 • Wist u dat al van de NOM? 11 • Het nieuwe logo,
een eigentijds statement 14 • NOMMER Wytze G. Rijke 22 • nom.nl,
interactief eentweetje 30 • Uitgelezen boeken 31
I N H O U D
NOMMER is een magazine van N.V. NOM en
speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die
geïnteresseerd is in de activiteiten van de
investerings- en ontwikkelingsmaatschappij
voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst-
en resultaatgericht en beschrijft de economische
ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven
en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.
Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM.
Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.
Eindredactie: Annemarie Atema, [email protected].
Idee, art direction: Manisch Creatief.
Pre-press: Digitaal.
Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Manisch Creatief,
Siem Jansen, Schelte Meinsma, Rudy Noordenbos,
Wytze Rijke, Lolle Wijnja.
Fotografie: Roelof Bos (cover), Stijntje de Olde,
archief NOM.
Drukwerk: Grafische Industrie De Marne.
Oplage: 2.500 exemplaren.
Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden over-
genomen, vermenigvuldigd of geproduceerd zonder
schriftelijke toestemming van de N.V. NOM of andere
auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder
voorbehoud, en er kunnen geen rechten aan worden
ontleend.
NOMMER is een uitgave van N.V. NOM,
Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij
voor Noord-Nederland.
Paterswoldseweg 810, Groningen.
Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.
4
‘Mijn traditionele beeld van een fabriek wankelt.
‘s Nachts, als de fabriek doordraait, is er zelfs niemand.
De dienstdoende werknemer kan, als iets mis gaat,
thuis op de computer zien wat er aan de hand is. Vaak
kan hij het probleem daar ook oplossen.’
(Henk Nicolai over Holland Malt)
‘De Porsche-man kwam langs, liep door de fabriek en kwam
na een uurtje weer bij mij op het kantoor. Wat hij ervan vond?
Es gibt Chaos.’
(Gezienus Hoving, Nefit)
‘Misschien zou je als Friese bedrijven met een topproduct
eens samen op de miljonairsbeurs moeten gaan staan.
Horloges, jachten, bedden, dure fietsen ... Friesland op
de kaart zetten. Het Nederlandse Scandinavië. Gewoon
durven.’
(Roelf Kok, AVEK)
‘Een Chinees roept gewoon alle toeleveranciers bij elkaar,
in één zaaltje, en loopt daar zelf van de een naar de ander,
onderhandelt, gaat weer verder, komt weer terug … net
zolang tot hij vindt dat hij een goede prijs heeft bedongen.
Hij speelt ze tegen elkaar uit waar ze bij staan. Niemand
mag d’r uit vóór hij het voor elkaar heeft.’
(Paul van der Graaf, Volharding Shipyards)
‘Een enorme gok. De waarde van het contract was hoger
dan onze jaaromzet. Dat doe je normaal nooit.’
(Henk Slik, PMF)
‘Ondernemers zijn geen thrill seekers. Eigenlijk hebben ze
bij voorkeur zekerheid over de goede afloop vóór ze
beginnen. Maar die zekerheid bestaat niet. Risico nemen
is onlosmakelijk met het ondernemerschap verbonden.
Daarom blijft het, als de voor- en nadelen, kansen en
bedreigingen op een rij gezet zijn, in laatste instantie een
kwestie van gewoon durven.‘
(Folkert van der Meulen, NOM)
5
Kijkendover het Noordelijke landschap aan de rand van het bedrijven-
terrein ben ik in afwachting van mijn bezoekster. Ik heb een afspraak
met Sabine van de NOM. Een bezoekje van een NOMMER levert
altijd wel inspiratie op voor mijn bedrijf. Ze komt bijpraten. Het is
trouwens boeiend om te horen wat ze vertelt over de dynamiek en
creativiteit binnen de NOM om economische ontwikkeling te stimu-
leren. Een leuke tent om voor te werken. Sabine straalt dat uit.
Bij de relatiedagen van de NOM ervaar ik dat ook. Goed opgezet,
leuk programma en ze weten altijd wel iets of iemand te vinden die
je opscherpt.
Nee, die club weet waar ze het over hebben. Ze zijn goed geïnfor-
meerd over economische ontwikkeling. Hun financiële mensen zijn
zakelijk en denken mee. Het financiële arrangement voor mijn
bedrijf van vorig jaar zat goed in elkaar. Het netwerk naar de over-
heid is in orde. Hoewel ze gefinancierd worden door die overheid
ervaar ik ze als één van ons. Geen geneuzel, to the point, met ken-
nis van zaken en gevoel voor ondernemen.
Ze hebben een goede neus voor de nieuwste technologische ont-
wikkelingen, zitten dicht bij broedplaatsen waar jongeren komen
en pikken goede ideeën en talent snel op. Daarmee bezorgen ze
me soms wel nieuwe concurrenten, maar tegelijkertijd heb ik er
eentje in huis gehaald waar ik wat mee kan. Mijn opvolger heeft
zich zo al aangediend.
Het idee om sensortechnologie toe te passen voor snelheidgeleiding
langs provinciale wegen was prima. Een exportproduct waar ik nog
jaren mee verder kan. Zij hebben mij in contact gebracht met een
Vietnamees om dat systeem worldwide te gaan verkopen.
Het business-plan ziet er goed uit.
Daar heb je haar met collega Rick ... Ik zie het wel zitten
met die mensen.
Jack van Slooten, NOFIXATION b.v.NO
M V
ISIE
Wist u dat de Noordelijke energiesector groeit? De afgelopen
jaren is het aantal bedrijven toegenomen tot ruim 300, met
zo’n 18.000 werknemers.
Wist u dat er 145 watergerelateerde bedrijven in Noord-
Nederland zitten en dat er 5.550 mensen werkzaam zijn in
de Noord-Nederlandse watersector?
‘Met haar demonstratie van ge-
bundelde kracht, door het NOM-
congres aan haar deelnemers
getoond, is eens te meer helder
gemaakt dat Noord-Nederland
alles in huis heeft om innovatief
een wereld te veroveren’.
Bauke Lettenga
Energy consultant, BioMCN
‘In een waterwereld die volop
in beweging is wil Waterbedrijf
Groningen de waterbelangen in
de regio duurzaam veilig stellen.
Samenwerken en innovatie zijn
hierbij sleutelwoorden. Samen-
werken is echter geen doel op
zich. We doen het alleen als het
toegevoegde waarde biedt. Niet
alleen met andere partners in
de waterketen, maar ook met
kennisinstellingen en natuur- en
milieuorganisaties. Om uiteinde-
lijk samen te komen tot creatieve
en innovatieve oplossingen voor
maatschappelijke vraagstukken op
het gebied van water.’
‘Een congres Noord-Nederland
piekt! levert hier beslist een bij-
drage aan! Het geeft bedrijven de
mogelijkheid zich te presenteren
en kennis uit te wisselen. Tegelij-
kertijd zet het ook Noord-Neder-
land goed op de kaart! Kortom,
het congres stimuleert zaken als
innovatie, samenwerking en ken-
nisuitwisseling. Onderwerpen die
ook voor Waterbedrijf Groningen
van groot belang zijn.’
Harmen Hoogeveen
Waterbedrijf Groningen
O N Z E P I E K E N P I E K E N !
ener
gie
wat
er
‘Zonder het bijzondere contact,
opgedaan tijdens het piekencon-
gres, kunnen wij niet pieken op
de Frisian Solar Challenge! Op het
juiste moment kwam de juiste per-
soon in onze stand. En misschien
brengt die kleine stap in onze
stand, ons bedrijf een grote stap
voorwaarts.‘
Maurice Tax, Bright Spark BV
‘Het piekencongres vond ik een goede mix van Noordelijk ondernemerschap
en samenwerking. Er waren praktische workshops en een lezing over publiek
private samenwerking (wat ik voor het gemak maar noem het ‘Leuvense
model’). En dat allemaal op één dag. Daarnaast was het een uitstekende gele-
genheid om in een breder kader contacten te leggen tussen de verschillende
pieken. Een geslaagde dag die wat mij betreft voor herhaling vatbaar is en
een jaarlijks karakter verdient.’
Gerard Schouten, Westt BV
7
24 en 25 oktober 2007 NOM organiseerde internationaal congres
Wist u dat de Noordelijke sensormarkt nog klein is, maar
ook snel groeit? Op dit moment zijn bijna 100 bedrijven en
organisaties actief, met bij elkaar zo’n 1.200 arbeidsplaatsen.
En dan hebben we het over hooggekwalificeerde banen.
Wist u dat er inmiddels bijna 22.000 mensen werkzaam
zijn in de life sciences-/agro-sector en dat zo’n 300 bedrijven
in Noord-Nederland gespecialiseerd zijn in deze sector?
O N Z E P I E K E N P I E K E N !
Noord-Nederland piekt!
life
scie
nces
sens
orte
chno
logi
e
Hoezo ‘Noord-Nederland piekt’? Bescheidenheid wordt over het algemeen gezien als een eigen-schap die de mens siert. Maar Noorderlingen overdrijven soms. Dan worden ze zó bescheiden, dat ze zichzelf tekort doen.
Dat moet maar eens afgelopen zijn, vond de NOM. En orga-
niseerde een internationaal congres onder het motto ‘Noord-
Nederland piekt!’. Opinion leaders uit wetenschap, bestuur
en bedrijfsleven, met wijdvertakte netwerken in binnen- en
buitenland, werden op zelfbewuste toon geïnformeerd
over de Vier Pieken. En kregen ook nog eens een goede
indruk van de kwaliteit van het leven alhier. En nu
maar hopen dat ze het doorvertellen...
www.noordnederlandpiekt.nl
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
8
Wat is de gedachte erachter?
Heel eenvoudig. Je kunt als regio niet in alle sectoren
uitblinken. Daarom moeten er keuzes gemaakt worden.
Keuzes die gebaseerd zijn op de kracht van Noord-
Nederland: de kennis en de ervaring van het verleden,
maar ook de kansen en het talent van de toekomst.
Keuzes ook, die ondernemers in staat stellen om samen
een stevige sector te vormen.
Zo ontstonden de Pieken Energie, Water, Life Sciences
en Sensortechnologie. Energie omdat er gas en olie in
Vier Pieken in de Delta
onze bodem zit, waardoor wij alles weten van het
vinden, winnen, bewerken, opslaan en transporteren
van energie. Water omdat we wereldleiders zijn als
het gaat om de duurzame zuivering en behandeling
van water. Life sciences omdat het hier al eeuwenlang
goed boeren is. En Sensortechnologie omdat de regio
recht van spreken heeft, met partijen als Astron en
Sensor Universe als stuwende krachten.
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
Op ons verzoek bracht Meinoud Sportel een aantal samenwerkende partijen in
beeld. Hij maakte, speciaal voor Noord-Nederland piekt! een reportage die laat zien
wat pieken in de praktijk nu echt betekent. Bekijk op www.nom.nl onder het kopje
NOM-TV de integrale film.
Zie hoe Wetsus, technologisch topinstituut voor duurzame watertechnologie en
Westt, een bedrijf dat zorgt voor de vertaling van technologie naar toepassingen
in de markt, samen werken aan ‘Blue Energy’. Energie die opgewekt wordt door het
concentratieverschil tussen zoet en zout water.
En luister naar het verhaal van de Baarsma Wine Group, wijndistributeur met
wijngaarden over de hele wereld, die met de teeltadviezen van het op de agrarische
sector gerichte IT-bedrijf Dacom nog efficiënter kan werken.
Door de kennisbundeling van TNO-ICT en Landustrie, die samen werken in IJkdijk,
testfaciliteit voor de toepassing van sensortechnologie in dijken, kades en keringen,
kan de kwaliteit van dijken op afstand beter bewaakt worden.
Samen met GasTerra ontwikkelt Nefit in Buinen een nieuwe generatie HR-ketels: de
HR-E ketels. Waarbij de E staat voor elektriciteit. Want deze ketels leveren niet alleen
warmte maar ook elektriciteit. Hiermee staan deze bedrijven aan het begin van een
nieuwe ontwikkeling: de decentrale opwekking van energie.
Of wat te denken van de samenwerking tussen glastuinbouwbedrijf Hartman in
Sexbierum en het innovatieve adviesbureau E-kwadraat. Bij Hartman worden op
laboratoriumschaal ontwikkelde energie-experimenten toegepast in de praktijk.
Vanzelfsprekend zijn dit nog maar enkele voorbeelden van het groot potentieel
aan economische kansen en mogelijkheden in Noord-Nederland.
Op www.noordnederlandpiekt.nl is te zien dat dit nog maar het begin is.
Het Noorden piekt op veel verschillende manieren. Alleen krijgen we dat niet altijd zo mee. En dat heeft natuurlijk alles te maken met de verschillende stadia van onderzoek en vaak lange door-ontwikkeltijden. Innovaties, nieuwe technologieën met econo-mische hitpotentie, ze komen niet uit de lucht vallen. Ze zijn het resultaat van een innige samenwerking tussen bedenkers, makers en marktpartijen. De NOM vervult in dit proces vaak en graag de rol van ‘matchmaker’.
Pieken door samenwerking
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
9
10
GEW
OO
N D
URV
EN!
Schelte Meinsma,
directeur BekenT Internet Marketing BV
DE UITDAGINGVANONDERNEMENIN HET NOORDEN
Heerlijk uitdagend! Ondernemen in het Noorden van Nederland is
heel anders dan in de rest van het land. Ik geniet er enorm van.
We zijn heerlijk stug, gaan niet zomaar overstag en zijn niet makkelijk
in het uitgeven van geld. Maar daar staat tegenover dat als we iets
doen, we het goed doen en voor een langere tijd. De ondernemer uit
het Noorden kiest steeds meer voor loyaliteit en kwaliteit. Dat past bij
ons, daar voelen we ons lekker bij.
De kleine Noordelijke marktWat mij enorm opvalt is dat de Noordelijke markt relatief klein is.
Ik kom steeds meer bekenden tegen. Zoals iedereen hier bekenden
tegenkomt. Inmiddels pakken wij zelf, hier in het Noorden, ook veel
initiatieven op. De Bedrijfscontactdagen in Friesland waren een onge-
kend succes: veel deelnemers en veel bezoekers. En de Kamer van
Koophandel Noord Nederland heeft sinds kort www.kvknetwerk.nl,
daarop zijn inmiddels al zo’n 800 ondernemers actief.
Ondernemen in GroningenIk ben in 2007 in Groningen begonnen. Eerst op de Grote Markt en
sinds begin 2008 in de Mediacentrale op het Helperpark. Groningen
heeft een ideaal ondernemersklimaat voor bedrijven in de internet-
en communicatiebranche. Naast goede netwerken is ook de onder-
linge sfeer tussen ICT-bedrijven erg plezierig. Het tweewekelijkse
ICT-netwerk in ’t Feithhuis is bijvoorbeeld een succesvol initiatief.
Groningen heeft als ICT-stad een duidelijke uitstraling naar buiten
toe en past bij het ondernemen in de ICT.
DoDo Drenthe, actief en aantrekkelijkIn Drenthe loopt het initiatief DoDo Drenthe als een trein. DoDo
probeert op een aantrekkelijke manier kennis van ICT aan Drentse
ondernemers over te dragen. Veel ondernemers zijn hier enthousiast
over. Dit stimulatieproject wordt geïnitieerd door Syntens, de Kamer
van Koophandel en de NOM.
De uitdaging van het NoordenMijn uitdaging ligt in het zaken doen met het Noorden. Inmiddels reis
ik wekelijks af naar Amsterdam, Woerden, Den Bosch, Zaltbommel,
Almere, Den Haag en Utrecht. Werk is daar ruim voldoende. En toch
blijft mijn basis het Noorden. Ik wil blijven genieten van de cultuur en
de eigenheid van de zakelijke ondernemer in onze regio.
U samen met de NOM uwfinancieringsplafond kunt verhogen?
NEE
D T
O K
NO
W
Er dagelijks gemiddeld 270mensen www.nom.nl bezoeken?
Er in 2007 totaal 27 bedrijven zijn bijgekomen?
De NOM er is voor nieuwebedrijven, maar zeker ookvoor bestaande bedrijven?
De NOM het ondernemers gemakkelijk maakt door one stop shopping te bieden? Dus dat alle relevante info over Noord-Nederland voorhanden is: over infrastructuur,wegen en waterwegen, over energie en grondstoffen, over de beschikbaarheid van werknemers en zelfs over dekwaliteit van het leven alhier?
De NOM een gidsrol kan vervullen op het traject van idee naar implementatie? De NOM u helpt met infor-matie, u in contact brengt met een groot netwerk en u ondersteuning biedt bij innovatie-projectmanagement?
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
WIST U DAT...
11
NIC
E TO
KN
OW
Er inmiddels ruim 1.400 mensengeabonneerd zijn op de digitalenieuwsbrief van de NOM?
Voor niets gaat de zon op. Helaas geldt dat niet voor zonne-panelen; die zijn zelfs tamelijk kostbaar. Maar dat gaat veranderen, want de onderneming Advanced Photovoltaic Applications bv (afgekort APA bv) heeft een revo-lutionaire techniek ontwikkeld om zonnepanelen goedkoper te produceren: de zonnecellen worden met een spray-techniek aangebracht op de panelen, eigenlijk net als lak op een auto.Zo ontstaat een dunne laag, ofwel film, van zonnecellen.Een film met de zon in de hoofdrol.
APA bv vestigt zich in Leeuwarden
Een film met de zonin de hoofdrol
12
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
13
Geproduceerd op locatie in Leeuwarden
APA bv gaat de nieuwe film produceren in Leeuwarden.
Daarvoor wordt een gebouw gerealiseerd dat onder-
zoeks- én productiefaciliteiten combineert. De techniek
om zonnecellen te sprayen kan hier worden ‘opge-
schaald’ van laboratorium- naar productieniveau.
Er is capaciteit voor ± 40.000 m2 zonnepanelen per
jaar. De investering bedraagt ca. 7 miljoen en levert
130 arbeidsplaatsen op.
Een happy end voor het milieu De uitvinders van APA bv hebben jaren gewerkt aan
het ontwikkelen van de spray-techniek. Want zonne-
cellen laten zich niet zomaar spuiten, die moeten eerst
met innovatieve chemie gebruiksklaar gemaakt worden.
APA bv wil met de nieuwe techniek een prijsdoorbraak
veroorzaken op de markt voor zonnepanelen, die nu
nog 17 cent per kWh kosten. Omdat zonne-energie
brandschoon én duurzaam is, is de APA-film goed
nieuws voor het milieu.
De NOM als regisseur
Een onderneming als APA bv past precies
bij de energie-ambities van het Noorden.
Daarom heeft de NOM de rol van project-
coördinator van de acquisitie van APA bv
op zich genomen. Vanaf het eerste contact
(april 2007) tot de eerste paal (begin 2008)
van het nieuwe gebouw is sprake geweest
van een intensief samenspel tussen APA en
de NOM met een optimale vestigingsomge-
ving als inzet. Niet alleen overigens, maar
samen met de gemeente Leeuwarden,
Rabobank en Stichting Bedrijfsgebouwen
Leeuwarden. Zo kon een winnende combi-
natie van advies, financiering en huisvesting
aangeboden worden.
Nieuw hoogtepuntvoor de Piek Energie We hadden al olie en gas, we hadden al
verstand van het opsporen, winnen, ver-
fijnen en distribueren van energie. Maar in
de sector zonne-energie kon het Noorden
nog wel wat versterking gebruiken. Ook
daarom is de komst van APA bv een nieuw
hoogtepunt - en we gaan voor meer - voor
één van de vier pieken in de Delta: Energie.
14
Kleurstelling Ook de gekozen kleuren
hebben zeggingskracht. Groen staat voor
groei en ontwikkeling. Grijs is verbindend
en staat voor samenwerking en zakelijk-
heid. Ook de kleurovergang van licht
naar donkerder grijs draagt bij aan het
idee van ontwikkeling.
Het nieuwe logo van de NOM vertelt nog beter het huidige en toekomstige verhaal van de Investerings- en Ontwikkelingsmaat-schappij voor Noord-Nederland. Logo, kleurgebruik, typografie en vormtaal zorgen samen voor een nieuwe visuele identiteit.Het laat zien dat we van nu zijn en de tijdgeest begrijpen.
Een eigentijds statement
De NOM staat voor investeren in ontwikkeling. Niet alleen door middelen als
kennis, kapitaal en contacten aan te wenden, maar vooral ook door energie,
enthousiasme en betrokkenheid te tonen. Het nieuwe logo van de NOM is een
verbeelding van dit gedachtegoed.
De letters N, O en M lopen op in dikte: er zit ontwikkeling in. De O vormt een
beeldmerk binnen het logo. Zo uitgevoerd dat het symbool voor inschakelen en
stand-by is ontstaan. De in de O verzonken I visualiseert ook de essentie van het
werk van de NOM: investeren in ontwikkeling. Op deze manier presenteert de NOM
zich in alle verschijningsvormen als een actieve en betrokken partner.
De ronde vormen tonen vriendelijk en toegankelijk, en verder is het beeldmerk
stevig, helder en duidelijk. Typisch Noordelijk dus.
Het nieuwe logo, de bijbehorende huisstijl en de the-
matiek Investeren in Ontwikkeling zijn ontwikkeld door
Manisch Creatief.
PMS 425
PMS 422
PMS 383
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
Investeringen in 2007
De NOM investeert in participaties.
We zetten ons kapitaal in als we
verwachten dat er meerwaarde
gecreëerd kan worden voor de
bedrijvigheid in het Noorden.
Basis hiervoor ligt vooral in onze
ervaringen. Niet alleen vanuit ons
eigen ondernemen, maar zeker ook
vanuit de ervaringen met andere
ondernemers. Als betrokken partner
kan de NOM meerwaarde bieden.
Niet alleen door het verschaffen
van kapitaal, maar ook door een rol
als commissaris, als adviseur. En als
het nodig is schakelen we daarbij
ook ons uitgebreide netwerk in.
In 2007 hebben we 46 participaties
en leningen verstrekt aan bedrijven;
een all time high! En in meer dan
de helft van de gevallen was dat aan
starters of doorstarters. Het aandeel
starters neemt nog jaarlijks toe,
en de verwachting is dat dat nog
wel even door zal gaan. Want we
hebben plannen om ons nog meer
te concentreren op jonge onder-
nemingen, in de start- en in de
pre-startfase.
Ook in de pieken (energie, water,
sensortechnologie en life sciences)
hebben we meerwaarde kunnen
bieden. Hier is er sprake van 11 par-
ticipaties en leningen, en dat betreft
dan vooral de energiesector.
15
Restaurant Doozo in Leeuwarden was in 2007verliezend finalist van Mijn Tent is Top, en Bij Jansen uit Groningen drong in 2008 door tot de finale. Voorwaar geen slechte prestaties!
Dus...Agressief verkeersgedrag ligt in Noord-Nederland (8,4%) lager dan in de rest van Nederland (10,6%).
Dierenpark Emmen is door de lezers van het ANWB-blad Kampioen tot de beste dierentuin van Nederland gekozen.
In Noord-Nederland kun je over-nachten in een vuurtoren, reddings-boot of havenkraan.
Ieder jaar aan het begin van de zomer vindt in Leeuwarden het bekende Fries Straatfestival plaats. Met twee dagen lang muziek en acts op bijzondere locaties en in een fantastische sfeer.
Mensen in Noord-Nederland voelen zich veiliger op straat dan in de rest van Nederland.
Het Groninger museum trekt jaarlijkszo’n 230.000 bezoekers met spraak-makende tentoonstellingen.
De luchtkwaliteit van Noord-Nederlandis heel goed. De concentraties fijnstof en stikstofdioxide zijn hier lager dan in derest van Nederland
5
1
1
1
11
1
1
1
1
2
2
1
1
1
1
1
1
1
11
4
4
4
1
1
1
1
1
1
11
1
11
11
3
3
3
3
3
1
1
112
2
22
2
224
5
5
55
Sneek
Heeg
Zijdewind
Lemmer
Lelystad
Putten
Nijkerk
Joure Heerenveen
Nijehaske
Oranjewoud
Wolvega
Noordhorn
Winsum
OldehoveTen Post
Middelstum
Haren
Winschoten
Sappemeer
Westerbroek
Oude Pekela
Stadskanaal
Vlagtwedde
Hoogeveen
Emmen
Veenoord
Coevorden
Dwingeloo
Wijster
Westerbork
Bruntinge
Ter Apel
Veendam
Delfzijl
Eemshaven
Farmsum
Assen
Gasselte
Eelde
GlimmenLeek
Marum
Kornhorn
Dokkum
Zwaagwesteinde
Hallum
Drachten
Beetsterzwaag
Haulerwijk
Waskemeer
LeeuwardenFraneker
Harlingen Grou
Noordlaren
Zuidlaren
Meppel
Groningen
Lieshout
Amsterdam Cosmocows B.V.Assen Amdico B.V., H.E.S. Heerema Holding B.V. (h.o. Hecas), Interwell Holding B.V., Nofiq Holding B.V.Beetsterzwaag NOM / ABN AMRO Startersfonds B.V.Bruntinge More-to.com C.V.Coevorden Europark Coevorden - Emlichheim GmbH, J.G. van den Pol Holding B.V. (h.o. Apollo), Profibas Brandalarmeringssystemen B.V.Delfzijl Koninklijke Wagenborg B.V., RSP Holding B.V.Dokkum Prins Holding N.V.Drachten BAIR B.V., Haswold B.V.Dwingeloo R.T. Dwingeloo B.V. (h.o. Planetron)Eelde Groningen Airpark Eelde B.V.Eemshaven Eemshaven Sugar Terminal C.V., Holland Malt B.V., V&F Holding B.V.Emmen Catch Holding B.V., Color Wings B.V., Storage & Network Equipment Holding B.V., Wireless Value Beheer B.V.Farmsum BioMethanol Chemie Holding B.V., Noord-Nederlandse Oliemolen B.V.Franeker ALU-Bouw Fryslân V.o.F, Bijlsma Meubelen Holding B.V.Gasselte Mennega Metaalconstructies B.V.Glimmen Alobi B.V. (h.o. Biorock)Groningen Antheus Magnesium B.V., Avesis B.V., BekenT Internet Marketing B.V., Bioclear Holding B.V., De Verbinding B.V., DHP Holding B.V., Enable IT B.V., Gino B.V., Greenship B.V., Integron Industrieel Totaalconcept B.V., IQ Corporation B.V., Kalooga B.V., Kiadis Pharma B.V., Mucosis B.V., Participatiemaatschappij Ondernemend Groningen B.V., Pezy Holding B.V., Polyganics B.V., Solenne B.V., Sound Intelligence B.V., Stichting Groningen Internet Exchange, TCN/SIG Telehousing B.V., TSC Holding B.V., Zernike Seed Fund B.V., Zwartwoud Beheer B.V.Grou S. Hoekstra Warten B.V (h.o. DATC)Hallum Oreel Beheer B.V.Haren Domatops B.V.Harlingen Tohil Nederland B.V. (h.o. Sierra Nevada)Haulerwijk Machandel B.V., Thazza B.V.Heeg Hoora V.o.F. Heerenveen Abel Telecom B.V., Glice International B.V., Health Prevent B.V., LetsStat B.V., Massolt Holding B.V.Hoogeveen HSF Holding B.V., N.C.H. Beheer B.V., Rovecom Holding B.V.Joure Axes Automotive B.V., Cryo Store B.V., Eye Locus Netherlands B.V., Global Environmental Solutions B.V., Trilobes B.V. / Trilobes Power International B.V.
Financiële belangen
Peildatum: 1 mei 2008
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
5
1
1
1
11
1
1
1
1
2
2
1
1
1
1
1
1
1
11
4
4
4
1
1
1
1
1
1
11
1
11
11
3
3
3
3
3
1
1
112
2
22
2
224
5
5
55
Sneek
Heeg
Zijdewind
Lemmer
Lelystad
Putten
Nijkerk
Joure Heerenveen
Nijehaske
Oranjewoud
Wolvega
Noordhorn
Winsum
OldehoveTen Post
Middelstum
Haren
Winschoten
Sappemeer
Westerbroek
Oude Pekela
Stadskanaal
Vlagtwedde
Hoogeveen
Emmen
Veenoord
Coevorden
Dwingeloo
Wijster
Westerbork
Bruntinge
Ter Apel
Veendam
Delfzijl
Eemshaven
Farmsum
Assen
Gasselte
Eelde
GlimmenLeek
Marum
Kornhorn
Dokkum
Zwaagwesteinde
Hallum
Drachten
Beetsterzwaag
Haulerwijk
Waskemeer
LeeuwardenFraneker
Harlingen Grou
Noordlaren
Zuidlaren
Meppel
Groningen
Lieshout
Kornhorn Storteboom Group B.V.Leek CIM Flight Decks B.V. (h.o. SimMotion), Data B. Mailservice Holding B.V., PendraCare Holding B.V.Leeuwarden Advanced Photovoltaic Applications B.V., AquaExplorer B.V., Datacenter Fryslân B.V., Grendel Games V.o.F., Heijne Reklame Groep, IT Accent B.V., Living Foods B.V., S. Keikes (h.o. De Gouden Phoenix), Paintcube B.V., Van Ulzen Leeuwarden Beheer B.V. (h.o. Wannit), Vergnes Holding B.V.Lelystad Eclair-E N.V.Lemmer Intelligent Controls Ymir V.o.F.Marum Coöperatieve Vereniging De Nieuwe BandMeppel Agrifirm Verdeel B.V., Astava Holding B.V., B.V. Drentse Participatiemaatschappij, Varibel B.V.Middelstum Vast Holding B.V.Nijehaske F. Bosma Beheer B.V., Merkus Hekwerk Expert B.V., Newion Investments Management B.V., R&G Beveiliging B.V., TBV Holding B.V.Noordhorn Micro Key B.V.Noordlaren Lyonesse B.V.Oldehove I2 ControlsOranjewoud Tjaarda Oranjewoud B.V.Oude Pekela Drenth Holland B.V., Strating Beheer B.V.Sappemeer Smit Sappemeer Beheer B.V., Studio 4 Beheer B.V.Sneek Lampe Holding B.V., PID Stainless Products V.o.F., Thermo-Sound Cell Productions B.V.Stadskanaal CrystalQ B.V.Ten Post Amca Beheer B.V. / Amca Engineering B.V.Ter Apel Indugroep Participaties B.V. (h.o. Wijdeven)Veendam ABS Beheer B.V., Kisuma Euro B.V., N.V. Ontwikkelings- maatschappij Rail Service Centrum Groningen, Nedmag Industries Mining and Manufacturing Holding B.V., Zechstein Minerals B.V.Veenoord Bischop Holding B.V.Vlagtwedde Emslandermeer B.V.Waskemeer ZiuZ B.V.Westerbork Intelligent Lectern Systems B.V.Westerbroek A. Houwing Winschoten Beheer B.V., Volharding Shipyards Holding B.V.Wijster Hilbrands Laboratorium B.V.Winschoten Degaboard B.V. / Adwen Beheer B.V.Winsum (FR) Miedema Holding Winsum B.V.Wolvega Travaillé Beheer B.V. (h.o. Wolvega Panelen)Zijdewind Teamwork Technology B.V.Zuidlaren Ritinimara B.V.Zwaagwesteinde O.K. Fish B.V.
18
Het water keren,de gedachten laten stromen
19
Het water keren,
Wat wil je, als je land voor een groot deel onder de zeespiegel ligt. Dan moet jevechten tegen het oprukkende water. Daarom zijn Nederlanders nogal goed in het ontwerpen en bouwen van waterkeringen, zoals dijken. Zo goed, dat we niet alleen zelf droge voeten houden, maar ook kennis en techniek exporteren naar anderelanden waar het water loert en dreigt. En nu is er de IJkdijk, waarmee Nederlandop zevenmijlslaarzen voortgaat op de ingeslagen weg. www.ijkdijk.nl
de gedachten laten stromen
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
20
De IJkdijk is op het eerste gezicht een gewone dijk. Maar dat is het niet.
Want deze dijk is uitgerust met een groot aantal sensoren, die voortdurend
metingen doen. Peilmeters voor het waterniveau, glasvezel voor tempera-
tuurverschillen en zogenaamde luisterbuizen voor trillingen, om er maar
enkele te noemen.
De gegevens die deze sensoren leveren, worden verwerkt en geïnterpreteerd
door de supercomputer Stella op de RUG in Groningen. Zodoende komen
we steeds meer aan de weet over de oorzaken van dijkverzakking, -breuk of
instorting en kunnen nieuwe gedachten over het ontwerpen en bouwen
van waterkeringen vrijelijk stromen.
Meer zekerheid, minder kosten De nieuwe ideeën die ontstaan dankzij de IJkdijk, kunnen mensenlevens
redden én een hoop geld besparen. Neenee, geen miljoenen, maar miljarden.
Want een dijk met sensoren houdt niet alleen de buitenkant, maar ook de
binnenkant in de gaten en slaat alarm als er gevaar dreigt. Daardoor kunnen
rampen voorkomen worden, omdat hun komst door sensoren ‘verraden’
wordt. Beter dan in het verleden kunnen we zien of evacuaties, plus de
overlast en de kosten die ermee gepaard gaan, nodig zijn.
Een ander voordeel is dat de IJkdijk ons in staat stelt het ontwerp van een
dijk beter af te stemmen op de werkelijke dreiging. Dat kan betekenen dat
een dijk veel minder hoog hoeft te worden dan aanvankelijk werd gedacht.
En de rekening ook.
Kansen als waterDe IJkdijk is een levensgrote proeftuin waarin instellingen en ondernemers
uit verschillende disciplines diverse experimenten uitvoeren en ideeën
toetsen op haalbaarheid. Weg- en waterbouw, meet- en regeltechniek en
informatietechnologie zijn de peilers, maar ook wetenschappers, adviseurs
en overheden denken en doen enthousiast mee.
De IJkdijk vergroot de kansen van Nederlandse ondernemers op de wereld-
markt, want de kennis en de systemen die hier ontwikkeld worden, zijn
toepasbaar in alle landen waar het water weleens wat té opdringerig wordt.
Welke plaats hoort in dit rijtje niet thuis?
Het lijkt een makkelijke vraag, maar u
kunt zich zomaar vergissen: Belling-
wedde is de hoofdstad van de wereld
als het gaat om waterkeringen. Dat
komt allemaal door de IJkdijk. Die wekt
De NOM als founding father
Overal op de wereld liggen overstromingen
op de loer. Daarom is expertise van water-
keringen veel geld waard. Reden waarom
de NOM mede-initiatiefnemer van de
IJkdijk is, één van de vijf founding fathers.
De andere vier zijn Deltares, IDL Sensor
Solutions, STOWA en TNO.
De vijf partners hebben elkaar nodig.
Niet alleen omdat IJkdijk grootschalig is
en aanzienlijke investeringen vereist, maar
vooral omdat ze elkaars kennis aanvullen.
Deltares en TNO zijn gericht op kennis, IDL
Sensor Solutions bevordert de toepassing
van sensoren, STOWA legt de nadruk op de
aansluiting bij de dagelijkse praktijk van het
watermanagement en de NOM maakt zich
sterk voor het waarmaken van de economi-
sche belofte.
IJkdijk, intelligente dijk
Bellingwedde • Bonn • Dhaka • New Orleans • Parisinteresse uit tal van landen die leven met water: Duitsland, Frankrijk en de Verenigde
Staten participeren al in het project, er is concrete belangstelling uit Bangladesh. Een
dramatisch voorbeeld is de belangstelling uit de Amerikaanse stad New Orleans, die
door toedoen van de orkaan Katrina overstroomde en grotendeels verwoest werd.
Het stadsbestuur hoopt in Bellingwedde te leren hoe herhaling van dat scenario
voorkomen kan worden.
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
21
Het dorp Wilnis werd in de zomer van 2003 opgeschrikt
door een dijkbreuk. Een hele woonwijk kwam onder water
te staan. De ramp verraste iedereen, want de dijk leek zo
solide. Nederland was in rep en roer, het nieuws haalde
voorpagina’s over de hele wereld. Hoe kon dit gebeuren,
uitgerekend in het land dat zo veel ervaring met waterke-
ringen heeft? En hoe zat het met die andere 17.000 kilo-
meter dijk in ons land? Was die wel veilig? Daar wilden we
het fijne van weten!
Om te voorkomen dat er nieuwe rampen gebeuren, mogen
wetenschappers nu rampen nabootsen met de IJkdijk.
Laat ‘m maar breken, verzakken en instorten, maar breng
alle processen die zich daarbij voltrekken in kaart met
sensoren en de brute force computer Stella. Dan krijgen
we meer inzicht in de oorzaken van dijkverzwakkingen en
kunnen we rampen in de toekomst voorkomen. In eigen
land, maar ook in de rest van de wereld.
Laat ‘m maar breken,verzakken en instorten!
Trots opNoord-NederlandsFabrikaat
Wytze G. Rijke
Donderdagmorgen, de wekker gaat om kwart voor zes, het is 10 april en vandaag is
de grote dag. Het belooft ook een mooie dag te worden, het is vannacht helder geweest.
Door de mistflarden rijd ik naar Harlingen. Onderweg steekt een koe af en toe haar kop boven
de laaghangende mist uit, de thermometer zegt dat het iets boven nul is. Ik ga naar Harlingen
want daar ligt Georgina P.G., een productentanker van bijna 130 meter met een vrachtcapaciteit
van 10.000 ton. De tanker ligt klaar voor de laatste proefvaart met de mensen van de rederij,
keuringsinstanties, leveranciers en natuurlijk de werf Volharding. Lekker op tijd loop ik de
helling op, het is al een drukte van belang. De cateraars sjouwen eten voor een hele week aan
boord, hoeveel mensen gaan er eigenlijk mee?
Het schip ziet er fantastisch uit, keurig in de verf, de pijpen aan
dek glimmen en alles is lekker nieuw. Via een hoge trap bereik ik het
dek en loop ik richting dekhuis alwaar de BHV-er de inschepingslijst
bijhoudt. ‘Naam?’ Ik zeg mijn naam en ik sta gelukkig als gast op de
lijst. ‘Zeg, hoeveel mensen gaan er eigenlijk mee vandaag?’ De man
antwoordt: ‘Ruim 40, dat wordt dus een gezellige boel!’
Inmiddels wordt het steeds drukker aan boord en ik begin zo hier
en daar eens even rond te neuzen. Het is lang geleden dat ik met een
technische proefvaart mee ben geweest. Omdat ik voor de NOM de
maritieme sector behartig, is het reuze leerzaam om dit oer Noord-
Nederlandse eindproduct binnenstebuiten te keren, en daar is
vandaag alle tijd en gelegenheid voor.
De loods is al op de brug en de sleepboot komt langszij, de tros-
sen worden binnengehaald en langzaam varen we de Harlinger haven
uit. Als we het zeegat tussen Vlieland en Terschelling naderen gaat de
loods van boord en kunnen de proeven op zee beginnen.
Naast bijvoorbeeld het testen van het ankergerei is er ook
een groot aantal testen dat minder spectaculair is. Zo worden geluid
en trillingen op verschillende plaatsen in het schip gemeten tijdens wisselende snelheden.
Volgens mij is hier met het ontwerp en de bouw prima rekening mee gehouden. De ‘nood-
stop’, van volle kracht vooruit naar volle kracht achteruit, valt qua lawaai en trilling ook enorm
mee, maar goed, ik was niet in de machinekamer aanwezig. Verder is het de bedoeling dat we
vier uur op vol vermogen draaien zonder dat er alarmbellen vanuit de machinekamer gaan
rinkelen. Dit houdt in dat we met volle vaart tussen de Waddeneilanden heen en weer varen,
en inderdaad, er klinken geen alarmsignalen. Ik heb het gevoel dat deze boot gewoon super is
en knoop een praatje aan met de toekomstige Engelse kapitein. Hij weet mij te vertellen
dat zijn rederij het liefst met Noord-Nederlands fabrikaat werkt en straalt nu al trots uit dat hij
binnenkort met dit kwaliteitsschip mag varen.
Later op de avond varen we Harlingen weer binnen. Georgina P.G. wordt de volgende
week aan de rederij overgedragen. De Georgina P.G. voldoet meer dan uitstekend aan alle
eisen waarvoor ze gemaakt is. Het was een lange mooie dag …
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
23
2007in cijfers
Over 2007 heeft NOM Finance een resultaat behaald van 3,5 miljoen.
Dat is ongeveer gelijk aan het vorige jaar. Hierdoor hebben we fors
in ontwikkelingen kunnen investeren: naast subsidies zo’n 1,8 miljoen
uit onze eigen middelen. Hierdoor zal de concurrentiepositie van het
MKB nog steviger worden.
Met onze aandeelhouders en subsidiegevers hebben we een aantal
doelstellingen vastgesteld over de periode 2007-2010. De resultaten
tot nu toe laten zien dat we goed op schema liggen:
• Tot 2010 willen we € 80 miljoen uitzetten. Het resultaat van 2007
was € 15,4 miljoen. Dat vraagt om extra inspanningen.
• Met de afspraak dat we in vier jaar 3.500 arbeidsplaatsen zouden
creëren of behouden, lopen we met 1.490 in 2007 mooi op schema.
• Nuon besloot tot de vestiging van een multi fuel centrale. Hiermee
is een investering gemoeid van 1,3 miljard. Het plan was om tot
2010 zo’n 800 miljoen aan investeringen uit te lokken!
• Met onze ontwikkelingsprojecten willen we in vier jaar een
investeringsimpuls creëren van € 50 miljoen.
‘Voor mij is de NOM een
dynamische en duurzame
(bio)brandstof voor heel
ondernemend Noord-
Nederland.’
‘Ik zie de NOM vooral
als een succesvolle par-
ticipatiemaatschappij
die stevig bijdraagt aan
de ontwikkeling van
Noord-Nederland.’
‘De NOM heeft een
belangrijke rol gespeeld
In het wegwerken van de
achterstandsituatie van
Noord-Nederland.’
‘Nuchter Noordelijk
ondernemerschap,
de best houdbare factor!’
‘Noord-Nederland kent
vele stimulansen voor de
economische ontwikkeling,
maar de NOM is hèt echte
instrument voor de
stimulering van Noord-
Nederland.’
Rob Prins,voorzitter Raad vanCommissarissen
Henk Bosma,lid Raad vanCommissarissen
Dolf Vogd,lid Raad vanCommissarissen
Jan E. de Vries,
lid Raad vanCommissarissen
H. Weggemans,lid Raad vanCommissarissen
24
2007 2006
Financiële vaste activaParticipaties 25.473 23.864
Vorderingen op participaties 7.994 9.749
Overige leningen u/g 8.756 7.959
Effecten 2.050 2.143
44.273 43.715
Vlottende activaVorderingen en overlopende activa 1.814 2.016
Liquide middelen 44.386 44.362
46.200 46.378
Totaal activa 90.473 90.093
Groepsvermogen 79.569 77.896
VoorzieningenPersoneelsvoorziening 1.934 1.896
1.934 1.896Langlopende schuldenStaat der Nederlanden / Samenwerkingsverband
Noord Nederland inzake Innovatiefaciliteit 1.851 1.777
Kredietinstellingen 5.001 3.749
EU Programma Secretariaat - 1.974
6.852 7.500
Kortlopende schulden 2.118 2.801
Totaal passiva 90.473 90.093
per 31 december 2007(x € 1.000,-)
(voor resultaatbestemming)
Passiva
Geconsolideerde balans
Activa
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
25
over 2007 (x € 1.000,-)
Ontwikkelingsbedrijf
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
Financieringsbedrijf
2007 2006
OpbrengstenRente- en provisiebaten 6.224 5.610
Ontvangen dividenden 3.918 7.119
Opbrengst commissariaten 144 199
Resultaat verkopen participaties 1.818 4.355
Bijdrage EU Programma Secretariaat 2.324 -
Resultaat Stimuleringskredieten
en Innovatie- en Ontwikkelingskredieten 88 411
Projectmanagement 9 9
14.525 17.703
KostenPersoneelskosten 1.585 1.403
Overige kosten 1.070 1.002
Saldo van de dotaties aan de voorziening
voor financiële vaste activa 8.393 11.318
11.048 13.723Resultaat financieringsbedrijf 3.477 3.980
Opbrengsten / vergoedingenMinisterie van Economische Zaken 2.379 2.388
Bijdrage Provincies 513 501
Bijdrage Provincies inz. Reg. Netwerken 415 415
Diensten aan derden 137 387
3.444 3.691
KostenPersoneelskosten 2.791 2.825
Overige kosten 2.457 2.138
5.248 4.963
Resultaat Ontwikkelingsbedrijf -1.804 -1.272
Resultaat voor en na belastingen 1.673 2.708
26
Lean ThinkingDe wereld ligt open voor
Noordelijke bedrijven.
Maar dat geldt ook voor
concurrenten uit lage-
lonenlanden. Om een rol
te spelen in de strijd om
de wereldmarkt is innovatie
pure noodzaak. Auto-
producent Toyota toont al
jaren hoe zoiets aangepakt
moet worden. Als een van de
weinige autofabrikanten
ter wereld blijven zij groeien
en veel winst maken.
Hun recept: Lean Thinking!
fitness voor bedrijven
Lean maakt een bedrijf transpa-
rant, maakt duidelijk wat beter
kan. Het betekent wel dat er grote
veranderingen doorgevoerd moe-
ten worden. Lean bedrijven zijn
constant en systematisch bezig hun
processen te verbeteren of te ver-
nieuwen. Verspilling is een hoofd-
zonde en Pull het sleutelwoord: de
orders van de klant bepalen wat
er gemaakt wordt, niet de beschik-
baarheid van machines
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
Lean Thinkingfitness voor bedrijven
27
28
NOM heeft het gedachtegoed
achter lean omarmd omdat het
MKB-bedrijven fitter maakt en
een hefboomfunctie vervult naar
innovatie. De afgelopen twee jaar
organiseerden we het netwerk-
programma Lean Innovation; een
volgend, nog breder programma is
in voorbereiding.
Lean werken loont. Toyota laat dat
zien in Japan, Nefit bewijst het in
Noord-Nederland. Hoe een Drents
bedrijf zich met behulp van lean
ontwikkelde tot internationaal rol-
model…
‘Verdubbel de productiebinnen vijf jaar’In 1993 werd ketelproducent Nefit
overgenomen door het Duitse
Buderus. Een droomhuwelijk, want
via Buderus kon Nefit eindelijk
de Europese markt op. In 1999
vernam Plantmanager Hoving wat
dat precies inhield: verdubbeling
van de productie in vijf jaar. ‘Na
de eerste schok was onze reactie:
grond aankopen en uitbreiden!
Maar daar stak Buderus een stokje
voor. Volgens hen kon de bestaan-
de productie een stuk efficiënter.
Ik was het daar niet mee eens, ik
dacht toen nog dat we het prima
deden. Tót we in contact kwamen
met leanspecialist Porsche Consul-
ting. Na een paar bezoeken aan de
Porschefabrieken was ik helemaal
om. Bekeerd.’
Stapje voor stapje werd het produc-
tieproces aangepakt volgens vier
leanprincipes: Nul fouten, Klan-
tentact, One-piece-flow en Pull.
Dit ging gepaard met de nodige
kinderziektes en aanloopkosten.
‘Ook voor het personeel moest de
knop om. Dat kostte tijd, ondanks
trainingen en workshops. Iedereen
moest opeens denken in termen
van verbeteren. Als iemand een
fout ontdekte werd alles stil gezet
tot er een oplossing was.’ Ondanks
de aanloopproblemen had de
nieuwe aanpak wel degelijk effect.
Al snel kon dezelfde productie
gedraaid worden op 3 in plaats van
7 productielijnen. In 2003 was het
bedrijf toe aan de volgende stap:
één productielijn die helemaal aan
de leanprincipes voldeed.
Elke verspilling de deur uitDeze overzichtelijke montagelijn
is de basis van het recente succes.
Sinds 2003 zijn er continu verbete-
ringen aangebracht die het werken
nog makkelijker maken. ‘Alles kan
altijd beter! Dat is het uitgangs-
punt van lean en de filosofie van
ons bedrijf. Als je alles transparant
maakt, zie je steeds meer verbe-
terpunten.’ Elke verspilling bij
Nefit is aangepakt. Wachttijden,
omsteltijden, onontdekte fouten,
overbodige voorraden en onnodige
handelingen zijn geëlimineerd.
(Interne) transporttijden en de
De juisteonderdelen zijn steeds op de juiste plek voor-handen via een uitgekiendsupermarkt-systeem.
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
29
resterende handelingen zijn tot
een absoluut minimum beperkt. In
plaats van een vaste taak aan een
band, werkt elke medewerker aan
zijn eigen apparaat. De werkplek
draait mee met het productiepro-
ces, de juiste onderdelen zijn steeds
op de juiste plek voorhanden via
een uitgekiend supermarktsysteem.
‘De klantvraag bepaalt de produc-
tie’, legt Hoving uit. ‘Een mede-
werker krijgt een kaart met het
bestelde type, leest die in en kan
beginnen. Bij alle onderdelen die
hij voor zijn apparaat nodig heeft
branden lampjes. We kunnen elk
type binnen een uur maken en dus
op zeer korte termijn leveren. Onze
leverbetrouwbaarheid is inmid-
dels 99,7%. Op deze manier hoeft
de klant geen grote voorraden aan
te houden en kunnen we onze
productie precies afstemmen op de
vraag uit de markt.’
Aan toeleveranciers stelt Nefit hoge
eisen. Alle onderdelen moeten
binnen 4 uur leverbaar zijn. ‘We
proberen de leanprincipes ook
aan onze toeleveranciers over te
brengen. Onnodige voorraden in
hun magazijn is ook verspilling.’
De meeste toeleveranciers houden
een voorraad voor 2 weken aan in
een extern beheerde supplier hub
in het Friese Heeg. Nefit zelf heeft
het onderdelenmagazijn afgeschaft.
De kleine voorraad die resteert, ligt
direct naast de productielijn. ‘Als
ons Kanban-systeem aangeeft dat er
onderdelen nodig zijn gaat er een
signaal naar Heeg en dan is het hier
binnen 4 uur. Met dit systeem heb-
ben we een voorraadreductie van
30 naar 6 dagen gerealiseerd.’
Gezienus Hoving (links op de foto naast Koos Slootweg,
directeur productie Nefit) heeft het de laatste tijd al vaak
uitgelegd. Wat lean nu precies inhoudt. Wat er allemaal ver-
anderd is bij Nefit. Hoe het zo gekomen is. Sinds Nefit in 2007
de prestigieuze Duitse industrieprijs ‘Fabrik des Jahres’ won
in de categorie ‘Hervorragende Montage’, staat de
Buinense fabriek in het middelpunt van de belangstelling.
‘Alles kan altijd beter’Nefit wint industrieprijs‘Fabrik des Jahres’ doorlean montageproces
30
www.nom.nlIn 2007 ontwikkelden we een nieuwe site. Met meer content, een
betere uitstraling en meer mogelijkheden. Toch zullen we ook die
binnenkort alweer inhoudelijk opnieuw onder de loep nemen.
Gelukkig kan dat vrij gemakkelijk.
Onze site is opgebouwd op basis van MMBase en maakt het
mogelijk om ca. 90% van de informatie zelf aan te kunnen passen.
Niks lange lijnen dus. Korte klappen, daar houden we van. Als we
nu iets nieuws te melden hebben, dan weet u dat direct. Nom.nl
geeft altijd een overzicht van de meest actuele stand van zaken.
Handige iconenAlle content op www.nom.nl is gekoppeld aan een onderwerp.
En deze onderwerpen zijn weer gekoppeld aan een icoon. Een klik
hierop geeft een overzicht van alle berichten.
Evenementenkalender
We hebben bijvoorbeeld dé evenementenkalender van Noord-
Nederland. Evenementen die passen binnen de strategie van de
NOM plaatsen we. Laat het ons weten!
BedrijventerreinenOp zoek naar een bedrijventerrein in Noord-Nederland? Op
www.nom.nl kunt u uw eigen criteria aangeven. De site geeft een
overzicht én maakt een vergelijking tussen de terreinen. De selectie
ervan is gedaan door de NOM in samenspraak met de Noord-
Nederlandse gemeenten. Criterium hierbij is dat de terreinen
geschikt zijn voor nationale en internationale acquisitie.
De getoonde bedrijven per terrein hebben een bovenregionaal/
internationaal karakter. Dit wil zeggen dat ze een miljoenenomzet
hebben en het grootste deel van deze omzet verwerven buiten
Noord-Nederland. De bedrijvenselectie is gemaakt door de NOM.
ParticipatiesMag niet ontbreken: een overzicht
van onze participaties. Bedrijven
waar de NOM door middel van een
achtergestelde lening, risicoka-
pitaal, aandelen of anderszins in
participeert. In het hart van deze
NOMMER vindt u alle participaties
letterlijk in kaart gebracht. De site
geeft meer achtergrondinformatie
per bedrijf met (als die aanwezig
is) een directe doorlinkmogelijk-
heid.
ProjectenSoms is het een project, vaak is het
veel meer dan dat. Toch hanteren
we de term projecten om verdere
uitleg te geven over activiteiten
waar de NOM in participeert.
Duidelijk een groeiend element op
de site. Leuk project. Hé, daar is de
NOM bij betrokken!
NieuwsbriefElke donderdag versturen we
onze nieuwsbrief naar zo’n 1.400
lezers! Noord-Nederlands nieuws,
wekelijkse kost zeg maar. Nog niet
aangemeld? Gewoon snel even
doen! Op nom.nl.
Een nieuw logo, een nieuw magazine, een nieuwe website, ‘New NOM’. Is er nog iets bij het oude gebleven?
www.nom.nl
nom.nl
I N V E S T E R E N I N O N T W I K K E L I N G
31
Wie durft?Een boek met als titel ‘Gewoon
Durven!’ maakt nieuwsgierig! En
terecht! Geen verhalen over bungy-
jumpen, het beklimmen van de
hoogste berg of gapende afgronden.
Wel verhalen van ondernemers uit
Noord-Nederland. Ondernemers
die risico’s hebben durven nemen
of moesten nemen. En die samen
met de NOM, in het kader van het
TxU (Toeleveren x Uitbesteden)-
programma hun concurrentie- en
groeistrategie bepaalden.
De Noordelijke economie doet het
goed! De werkloosheid neemt af,
nieuwe bedrijven worden opgestart
en ambitieuze plannen gereali-
seerd. Maar dat is niet de enige
reden waarom steeds meer mensen
graag in Noord-Nederland wo-
nen. Minstens zo belangrijk is het
uitstekende woon- en leefklimaat.
Dertien ondernemers namen ook
het risico hun verhaal te vertellen.
Folkert van der Meulen (NOM) en
Henk Nicolai tekenden op.
Het resultaat is bijna een ‘jongens-
boek’, aldus Folkert, ‘maar is beslist
ook leesbaar voor meisjes’. De toon
is semi-literair, de verhalen zijn
eerlijk en openhartig, en er ontstaat
een beeld van ontwikkeling van
mensen en hun bedrijven, maar
zeker ook van de Noordelijke eco-
nomie in de afgelopen decennia.
Bestellen
U bestelt het boek (à € 20,-) door een mail met uw
naw-gegevens te sturen naar [email protected].
U kunt het bedrag overmaken (aantal boeken x € 20,00
incl. 6% BTW en verzendkosten) op TxU Bankrekening
67.04.47.595, o.v.v. Gewoon Durven. TxU BTW nummer
NL804127451B01. U ontvangt het boek direct nadat
uw betaling binnen is.
De huizen zijn ruim en relatief goed-
koop; mensen voelen zich veilig;
files komen nagenoeg niet voor; de
lucht is écht schoon; en dan zijn er
nog de festivals, musea, sterren-
restaurants, et cetera.
Dit en nog meer
leest u in Dit is
super! Roadbook
van het Noorden.
Het boek bestaat
uit twee lagen.
De eerste vertelt
het verhaal van
Dylan en Char-
lotte, die een rondreis maken door
het Noorden. De tweede laag toont
aan de hand van cijfers en kaarten
aan dat het goed wonen, werken en
leven is in Noord-Nederland.
Geïnteresseerd? Stuur een mail naar [email protected].
Uitgelezen
DIT IS SUPER!
Roadbook van hetNoorden
Paterswoldseweg 810Postbus 424 • 9700 AK Groningen
T (050) 521 44 44 • F (050) 521 44 00E [email protected] • I www.nom.nl
N.V. NOMInvesterings- enOntwikkelingsmaatschappijvoor Noord-Nederland
I N V E S T E R E N I N
O N T W I K K E L I N G
Ambitie om te groeien?Schakel de NOM in!
Het zit in de natuur van iedere
ondernemer: de ambitie om te
groeien. De zaak van de grond
te krijgen, tot bloei te brengen
en - uiteindelijk - resultaat te
oogsten.
Dat is hard werken. Maar u staat er niet
alleen voor, want de NOM helpt u graag
om uw ambities waar te maken.
Bijvoorbeeld door u in contact te brengen
met partners, leveranciers of adviseurs.
Door u een lening te verstrekken, op sub-
sidiemogelijkheden te wijzen, u te helpen
met het vinden van een geschikte locatie.
Of door aandeelhouder in uw bedrijf te
worden en u met raad en daad terzijde te
staan.
Zo legt de NOM een vruchtbare voedings-
bodem voor Noord-Nederlandse onder-
nemingen.
Kijk eens rond op www.nom.nl. Ontdek
wat de NOM voor u kan betekenen, bepaal
met wie u om de tafel wilt en bel of stuur
een e-mail.
Kortom: schakel de NOM in!
