? ?Y YU U M MA AN NI I Y Y H H A AO OY Y } } M MI I Y YU U T TO OA AN N E ER R G GL L E E Z ZV VO OA AN N A AM MS S A AC CI I R R D DA AR RI I 6 60 0 T TI IV V 9 9 ( (1 19 95 57 7) ) S S E E B B D D E E M M P P E E R R 2 2( (( (9 9 H H a a o o e e r r ; ; + + t t n n i i g g W W y y q q r r a a m m a a s s n n y y u u t t i i u u n n n n e e r r y y u u M M i i ` ` a a z z c c a a o o i i n n W W a a / / a a d d y y n n i i n n S S I I C C I I > > Y Y A A R R A A
Protocol privind stabilirea relaţiilordiplomatice între Republica Armenia şiRepublica Turcia pp.. 99Ziua Naţională a Republicii Armenia sărbătorită la Bucureşti pp.. 1100Un pas către pace, dacă… pp.. 1111In memoriam ARŞAVIR TORAMANIAN pp.. 1122O editură pentru spiritualitatea armeanădin România pp.. 1133Prezenţe armeneşti în Festivalulinternaţional GEORGE ENESCU 2009 pp.. 1144
Supliment limba rom`n[
39/2009
Xe/&s [hedazydva\
can™ m;
Mi`y]a/yumner; sgsan Seb -
dem per 3-in# hinc.apti jam; 11-in
„V. A. Ureche” craxarani +mi -nesqyu srahin me`* nergaoyutoamp
Marzaoin <yrhyurxi wyqramas -
nyutoyunneryu nergaoa]yu]i[ner digin
Layura Teydyri# lradvami y] -
neryu & he/yusdadesyutoan# Ga -
la]i marzi M.agyuoti dn@rinyu -
toan dn@ren baryn Ser0yu Dyumit -
resqyui & aol =tnig wyqramas nyu -
toyunneryu dekagan nergaoa]yu -
]i[neryu$ Pa]yum; gadarve]av
„V. A. Ureche” craxarani dn@renIlie Zanfiri gykme# an al han -
xisavyr gerbyv pa]av /yumen hykin
vra hao m.agyuot;# grynq; & bad -
myu toyun; ;nxcrgyk 5 ]yu]avaha nag -
ner;# in[bes na& 5 hao hinavyur]
cirqeryu ]yu]ada,dagner# yr Ga -
la]i na,gin craxaranin gbadga -
nein$ 1948-en xe/&s bahbanva\
& nviradvyutoyun eka\ aon aden#
erp hao xbry]; hamaonavarner;
gzpake]nein$
Hazaren aveli ,yracrere
gazmva\ cirqer; pa]a/ig @rinag -
ner en dbacrva\ 18((t^-en aveli
vak .r`anin$ }yu]ahanxes; g;nx -
crger nyuonbes ŠArarad‹ hrada -
rag[yutoan ver`in dariner; lyuos
;n\aoa\ cirqer & „Ararat” & ŠNyrGoanq‹ ergyu barperaganner;# yr
PUBLICAÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA SEPTEMBRIE
2009
Republica Armenia =i Republica Turcia,
Dorind s[ stabileasc[ rela\ii de bun[ vecin[tate =i s[ dez -volte cooperarea bilateral[ ]n plan politic, economic, cultural,precum =i ]n alte domenii ]n beneficiul popoarelor lor, potrivitProtocolului privind dezvoltarea rela\iilor, semnat ]n aceea=i zi,
Invoc]nd obliga\iile asumate prin Carta Na\iunilor Unite,Actul Final de la Helsinki, Carta de la Paris pentru o nou[ Europ[,
Reconfirm]nd angajamentul de a respecta, ]n rela\iile bila -terale =i interna\ionale, principiile egalit[\ii, suveranit[\ii,neinterven\iei ]n afacerile interne ale altor state, integrit[\iiteritoriale =i inviolabilit[\ii frontierelor,
|in]nd seama de importan\a cre[rii =i men\inerii unei at -mos fere de ]ncredere ]ntre cele dou[ \[ri, ce va contribui laconsolidarea p[cii, securit[\ii =i stabilit[\ii ]ntregii regiuni, pre -cum =i fiind hot[r]te s[ se ab\in[ de la amenin\area cu for\a sauutilizarea for\ei, s[ promoveze rezolvarea pa=nic[ a dispu telor,s[ apere drepturile omului =i libert[\ile fundamentale,
Confirm]nd recunoa=terea mutual[ a frontierelor existente]ntre cele dou[ \[ri a=a cum au fost stabilite prin tratatele cores -punz[toare ale dreptului interna\ional,
Subliniind decizia de a deschide frontiera comun[,Reafirm]nd angajamentul de a se ab\ine de la orice politic[
incompatibil[ cu rela\iile de bun[ vecin[tate,Condamn]nd toate formele de terorism, violen\[ =i extre -
mism, indiferent de cauzele lor, =i angaj]ndu-se s[ se ab\in[ dela ]ncurajarea =i tolerarea unor asemenea acte =i s[ coopereze ]ncombaterea acestora,
Afirm]nd disponibilitatea de a trasa un nou model =i curspentru rela\iile lor, bazate pe interesele comune, bun[voin\[ =idorin\a de pace, ]n\elegere reciproc[ =i armonie,
S]nt de acord s[ stabileasc[ rela\ii diplomatice de la dataintr[rii ]n vigoare a acestui Protocol, ]n conformitate cu Con -ven\ia din 1961 de la Viena privind Rela\iile Diplomatice =i s[schimbe misiuni diplomatice.
PROTOCOL PRIVINDSTABILIREA RELAŢIILORDIPLOMATICE ÎNTREREPUBLICA ARMENIA ŞIREPUBLICA TURCIA
PROTOCOL PRIVINDDEZVOLTAREA RELAŢIILORÎNTRE REPUBLICA ARMENIAŞI REPUBLICA TURCIA
Republica Armenia =i Republica Turcia,
C[l[uzite de Protocolul privind Stabilirea Rela\iilor Diplo -matice ]ntre Republica Armenia =i Republica Turcia, semnat ]naceea=i zi,
Av]nd ]n vedere perspectivele dezvolt[rii rela\iilor lor bila te -rale, bazate pe ]ncredere =i respectul fa\[ de interesele reciproce,
Hot[r]nd s[-=i dezvolte =i s[-=i intensifice rela\iile bilate -rale ]n domeniul politic, economic, al energiei, transportului,=tiin\ei, culturii =i pe alte planuri, pe baza intereselor comuneale celor dou[ \[ri,
Sprijinind promovarea cooper[rii ]ntre cele dou[ \[ri ]ncadrul organiza\iilor interna\ionale =i regionale, ]n special ]n ca -drul Na\iunilor Unite, al OSCE, Consiliului Europei, Consi liu -lui Parteneriatului Euro-Atlantic =i OCEMN ‚Organiza\ia Coo -pe r[rii Economice a M[rii Negreƒ,
|in]nd cont de scopul comun al celor dou[ state de acoopera pentru ]nt[rirea stabilit[\ii =i securit[\ii regionale, ]nvederea asigur[rii dezvolt[rii democratice =i durabile a regiunii,
Reafirm]nd angajamentul de a rezolva pe cale pa=nic[disputele =i conflictele regionale =i interna\ionale, pe bazanormelor =i principiilor dreptului interna\ional,
Reafirm]nd disponibilitatea de a sus\ine ]n mod activac\iunile comunit[\ii interna\ionale ]mpotriva amenin\[rilor laadresa securit[\ii =i stabilit[\ii ]n regiune =i ]n lume, cum s]ntterorismul, crima organizat[ transna\ional[, traficul ilicit dedroguri =i arme,
1. S]nt de acord s[ deschid[ frontiera comun[ ]n decurs de2 luni dup[ intrarea ]n vigoare a acestui Protocol,
2. S]nt de acord s[Poarte consult[ri politice regulate ]ntre ministerele de ex -
ter ne ale celor dou[ \[ri;Implementeze un dialog pe tema dimensiunii istorice me -
nit s[ restabileasc[ ]ncrederea reciproc[ ]ntre cele dou[ na\iuni,inclusiv o examinare impar\ial[ =i =tiin\ific[ a documenteloristorice =i a arhivelor, pentru definirea problemelor existente =iformularea de recomand[ri;
Utilizeze c]t mai bine cu putin\[ infrastructura =i re\elelede transport, comunica\ii =i energie existente ]ntre cele dou[\[ri =i s[ ia m[suri ]n acest sens;
Dezvolte cadrul legal bilateral ]n vederea impulsion[riicooper[rii ]ntre cele dou[ \[ri;
(continuare în pagina 10)
10 9/2009
Coopereze ]n domeniile =tiin\ei =i educa\iei prin ]ncura -jarea rela\iilor dintre institu\iile corespunz[toare, precum =i prinpromovarea schimbului de speciali=ti =i studen\i, =i s[ ac\ioneze]n vederea conserv[rii mo=tenirii culturale a ambelor p[r\i =i s[lanseze proiecte culturale comune;
Stabileasc[ cooperarea consular[ ]n conformitate cu Con -ven\ia de la Viena din 1963 privind Rela\iile Consulare, ]n ve -de rea asigur[rii asisten\ei =i protec\iei necesare cet[\enilor celordou[ \[ri;
Ia m[suri concrete ]n vederea dezvolt[rii comer\ului, turis -mului =i cooper[rii economice ]ntre cele dou[ \[ri;
Se angajeze ]ntr-un dialog =i s[-=i ]nt[reasc[ cooperareape probleme de mediu.
3. S]nt de acord s[ stabileasc[ o comisie bilateral[ intergu -vernamental[, ce va cuprinde sub-comisii separate, pentru im -plementarea prompt[ a angajamentelor men\ionate ]n paragra -ful 2 al acestui Protocol. Pentru preg[tirea modalit[\ilor de lucru
ale comisie =i sub-comisiilor sale, la 2 luni dup[ ziua intr[rii ]nvigoare a acestui Protocol va fi creat un grup de lucru condusde cei doi mini=tri de externe. }n decurs de 3 luni de la intrarea]n vigoare a acestui Protocol, aceste modalit[\i de lucru vor fiaprobate la nivel ministerial. Comisia interguvernamental[ seva ]ntruni pentru prima dat[ imediat dup[ adoptarea amintitelormodalit[\i de lucru. Sub-comisiile ]=i vor ]ncepe activitatea celt]rziu la 1 lun[ dup[ aceasta =i vor func\iona ne]ntrerupt p]n[ la]ncheierea mandatului lor. La nevoie, la lucr[rile sub-comisiilorvor participa exper\i interna\ionali.
Calendarul =i elementele convenite de ambele p[r\i pentruimplementarea acestui Protocol s]nt men\ionate ]n anex[, careeste o parte integrant[ a acestui Protocol.
Acest Protocol =i Protocolul privind Stabilirea Rela\iilorDiplomatice ]ntre Republica Armenia =i Republica Turcia vorintra ]n vigoare ]n aceea=i zi, ]n prima zi din luna urm[toare dedup[ schimbul instrumentelor de ratificare.
PROTOCOL PRIVIND DEZVOLTAREA RELAŢIILOR ÎNTRE REPUBLICA ARMENIA ŞI REPUBLICA TURCIA
(continuare din pagina 9)
Luni, 21 septembrie, Republica Ar -menia a s[rb[torit cea de a 18-aaniversare a declar[rii indepen -
den \ei fat[ de Uniunea Sovietic[, ZiuaNa\ional[. Cu aceast[ ocazie E.S. Dom nulYeghishe Sargsyan, Ambasador Extraor -dinar =i Plenipoten\iar al Republicii Ar -
menia ]n Rom`nia a organizat o recep\ieoficial[ ce a avut loc la Clubul Diplo ma ticdin Bucure=ti. La eveniment au participatnumero=i oaspe\i invita\i, ambasadori =imembri ai corpului diplomatic =i ai orga -niza\iilor interna\ionale acreditate ]n Ro -m`nia, reprezentan\i ai Ministerului de
Externe, ai Parlamentului Rom`niei, per -sonalit[\i =i oameni de cultur[ precum =idin mediul de afaceri, reprezentan\i ai mass-mediei =i nu ]n ultimul r]nd membri demarc[, clerici =i laici ai comunit[\ii ar -mene din toat[ \ara.
}n atmosfera distins[ din cadrul re -cep\iei, ca un eveniment frumos, a fost =imini-spectacolul de dansuri tradi \io nalearmene=ti oferit de ansamblul „Vartavar“format din elevii =colii armene=ti dinBucure=ti, ce au ]nc]ntat prin presta\ia lorinvita\ii prezen\i.
A fost un moment extraordinar carear fi trebuit s[ le reamintesc[ tuturor celorprezen\i =i nu numai, armeni sau near meni,de importan\a existen\ei =i continuit[\iiRepublicii Armenia. Cu speran\[ cu op -timism, cu sentimentalism sau f[r[.
La mul\i ani, Armenia!
ZIUA NAŢIONALĂ A REPUBLICII ARMENIA SĂRBĂTORITĂ LA BUCUREŞTI
119/2009
Ar trebui s[ ne felicit[m din punctde vedere armenesc al protocoalelor deacord dintre Turcia =i Armenia, ce tocmaiau fost f[cute publice? }n orice caz, pentruprima oar[ Turcia a marcat un recul carenu este numai de fa\ad[ ]n ceea ce pri -ve=te ostilitatea sa tradi\ional[ fa\[ deArmenia =i lumea armeneasc[. Nu at]tprin acceptarea stabilirii rela\iilor diplo -matice, nici prin deschiderea frontierei –care s]nt dou[ m[suri ce, p]n[ la urm[,vor fi ]n avantajul ambelor \[ri –, ci aven -tur]ndu-se s[ se abat[ de la dogma na\io -nalist[, cheie de bolt[ a Turciei moderne.
}n primul r]nd =i-a luat riscul s[nemul\umeasc[ autorit[\ile de la Baku,care au amenin\at Ankara cu o ]ntreru -pere a livr[rilor de hidrocarburi ]n cazuldeschiderii grani\ei cu Armenia f[r[ re -zolvarea conflictului din Karabagh. Apoia b[tut concret ]n retragere resemn]ndu-se s[ participe la o <sub-comisie> a <di -mensiunii istorice>, creat[ pentru stabi -lirea ]ncrederii ]ntre cele dou[ na\iuni.Chiar dac[, pentru liderii turci, aceast[structur[ reprezint[ deopotriv[ r[ul celmai mic =i o manevr[ pentru a c]=tigatimp =i a opri procesul recunoa=terii inter -na\ionale a genocidului ]n numele dialo -gului armeano-turc ]n curs, ]n acela=itimp principiul acestei comisii sanc\io -neaz[ e=ecul nega\ionismului turc pur =idur.
St]njenit[ de numeroasele recunoa= -teri ale genocidului, at]t de c[tre comu -nit[\ile de istorici, c]t =i de c[tre mai multde dou[zeci de state =i parlamente din ]n -treaga lume, =i pus[ sub presiune depromisiunea lui Obama de a recunoa=tecrima la r]ndul s[u, Ankara ]ncearc[ prinacest atelier s[-=i salveze obrazul =i s[ g[ -seasc[ o ie=ire onorabil[ din acuza\iile care
i se aduc. P[str]nd, ]n acela=i timp, spe -ran\a de a putea arunca ]ndoiala asu prarealit[\ii faptului istoric, ]n m[sura ]n carede acum ]nainte va fi supus discu\iilor.
Este limpede c[, pret]ndu-se la aceast[opera\iune politico-istoric[, diploma\iaarmean[ faciliteaz[ ]ncerc[rile Turciei dea ie=i din impasul ]n care a adus-o o ne -gare din ce ]n ce mai greu de sus\inut. Maimult, ea ipotecheaz[ recunoa=terea geno -cidului de c[tre SUA, care ar fi putut con -stitui lovitura final[, lovitura de tr[snetce ar fi bulversat datele aduc]ndu-l peprincipalul aliat al americanilor ]n regiu nela o revizuire devastatoare pe tema acestuitabu. De acum ]nainte acest scenariu parecompromis. Dar era el ]ntr-adev[r realist?Turcia ocup[ un loc din ce ]n ce maiimportant ]n rela\iile interna\ionale. Eanu se afl[ defel pe drumul ce duce la Ca -nossa. }n schimb Armenia, expun]ndu-sepe toate cele patru frontiere ale sale (Tur cia,Gruzia, Azerbaidjan, Iran) unui mediu re -gional conflictual =i anxiogen, se zbate]ntr-o situa\ie dificil[ =i periculoas[, c[ -reia i se adaug[ instabilitatea sa intern[.
Acestea s]nt, a=adar, condi\iile ]ncare diploma\ia armean[ a socotit c[ eratimpul s[ capitalizeze ceea ce dispune,at]t ]n chestiunea Karabaghului, c]t =i agenocidului, ]ncerc]nd o <str[pungere>diplomatic[. Lu]nd ini\iativa prin diplo -ma\ia fotbalului ]nceput[ anul trecut, ea acompensat, prin modera\ia sa pe scenainterna\ional[, deprecierea imaginii saleafectate de evenimentele din 1 martie (10mor\i ]n urma unor alegeri preziden\ialecontestate) =i disfunc\ionalit[\ile demo -cratice. Foarte criticat[ pe plan intern pentrua se fi lansat ]ntr-o aventur[ politic[ cepune ]n cauz[ mize istorice, f[r[ nici unmandat popular ]n aceast[ privin\[, totu=i
ea ast[zi se poate prevala de faptul de a firealizat un progres: ]n teorie, Armenia nuva mai fi sub blocad[.
Desigur, socoteala de acas[ nu sepotrive=te cu cea din t]rg, a=a =i cu acesteproiecte de protocoale =i ratificarea lorcare trebuie supus[ parlamentelor armean=i turc. +i nu s]ntem feri\i de o r[sturnarea situa\iei, mai ales ]n Turcia, \in]nd contde ideologia ambiant[ =i de presiunileazere. Dar, dac[ acest acord va reu=i s[ seconcretizeze, va marca un succes care vatrebui pus ]n seama diploma\iei armene,at]t de hulit[, inclusiv ]n paginile noastre.Cu at]t mai mult cu c]t Armenia, prin vo -cea lui Eduard Nalbandian ]n timpul uneiconferin\e de pres[ din aprilie trecut dela Paris, s-a ar[tat gata s[ continue, orices-ar ]nt]mpla, lupta sa pentru recunoa= -terea inerna\ional[ a genocidului. Cu sauf[r[ comisie. +i, evident, acela=i lucru ]lva face =i diaspora, c[reia nimeni nu i-acerut p[rerea =i care nu va fi legat[ deangajamente luate f[r[ =tirea ei.
Adev[rata noutate este c[, de acum]nainte, exist[ ]n dispozitivul dialoguluipus ]n practic[ un cadru ]n care pot fi ]n -toarse paginile cele mai negre ale istorieisecolului al XX-lea, ]n care Turcia poates[ reflecteze la fel ca Germania desprefactorii care au condus-o spre asemeneacomportamente criminale, un spa\iu ]ncare i se va putea face dreptate poporuluiarmean =i se va putea lucra la cl[direaunui viitor pa=nic ]n regiune. Bine]n\eles,cu condi\ia ca liderii turci s[-=i dea posi -bilitatea s[ fie la ]nt]lnirea cu istoria =i s[reu=easc[ s[-i substituie kemalo-fascis -mului existent islamismul <moderat =itolerant> pe care pretind c[-l ]ncarneaz[.
(Nouvelles d’Arménie)
UN PAS CĂTREPACE, DACĂ…
Ara TORANIAN
12 9/2009
La 30 ianuarie 2010 se împlineşteun an de cînd Arşavir a trecut în nefiinţă.
Arşavir era strănepotul patern al re -numitului arhitect şi arheolog Toros To -ramanian, care la începutul sec. XX aefectuat săpături la Ani şi a reconstituitcu măestrie biserica Zvartnoţ (sec. VII),o minune a arhitecturii universale. Ar şa -vir, născut la 20 iunie 1927 în Bucureştişi-a luat bacalaureatul în 1947. S-a repa -triat împreună cu părinţii în 1948. În 1954a absolvit Facultatea de Arhitectură aInstitutului Politehnic din Erevan. Din1956 a fost cercetător al Filialei Unionaledin Novosibirsk şi aspirant al Institutuluide Construcţii şi Arhitectură din Mosco -va. Şi-a susţinut teza de absolvire în ştiin -ţe la Moscova în 1964, iar în 1974 teza dedoctor în arhitectură la Sankt-Petersburg.În 1974 s-a transferat la Chişinău ca şef
de catedră şi profesor la Institutul Poli -tehnic. În 1978 a revenit la Erevan cuacelaşi serviciu şi consultant în ingineriela Academia de ştiinţe. Cu elanul şi ta -lentul moştenit de la străbunii din Şabin-Kesariaţi, Arşavir în decursul vieţii salerodnice de savant şi pedagog, a instruitşi educat multe generaţii de ingineri şiarhitecţi. A publicat circa 250 lucrări ştiin -ţifice, inclusiv monografii referitoare laisto ria arhitecturii orientului creştin:„Istoria arhitecturii armene din Moldova(1986)“, „Istoria construcţiilor armenedin Moldova (Moscova, 1991)“, „Arhitec -tura medievală a Armeniei şi ţărilor bal -canice (Erevan, 2003 în limba rusă, estesub tipar în engleză)“ şi un „Dicţionar dearchitectură cu ilustraţii (Erevan, 2007)“.Eu mi-am dat seama de capacităţile nunumai profesionale dar şi filologice alemult regretatului prieten al nostru Arşavirîn special în ultimii ani, cînd elabora„Dic ţionarul arhitecturii“ şi se consultacu mine referitor la unii termini latini. Caun adevărat descendent al strămoşilor săi
agricultori Arşavir şi soţia sa Lida (pro -fesoară de pian) cultivau o mică fermă laAştarak cu o grădină de legume, flori şipomi fructiferi. Această muncă fizică îidădea lui Arşavir un nou imbold pentrumunca intelectuală.
Ca toţi romanahaii el era legatsufleteşte de tot ce se referea la culturaromână şi în general România. Arşavirera membru activist al Asociaţiei noastre.
Dictonul zice: „Nemo manet“- Nimeninu rămîne, dar eu parafrazez: „Nonullimanent“- Unii rămîn, printre ei şi Ar -şavir, care a fost om de familie, cetăţean,savant, dascăl, prieten cinstit, iubit şineuitat.
Arşavir gian, cu anmoranali evpaitsar hishatacăt haverj e mer hisho -ghutian meci.
„Cartea şoaptelor“, de Varujan Vosga -nian, apărută la Polirom, va fi tradusă în limbaspaniolă, la Editura Pre-Textos din Valencia,conform Mediafax. La trei luni de la apariţiaromanului „Cartea şoaptelor“, de VarujanVosganian, editura spaniolă a achiziţionatdrepturile de publicare a acestuia în limbaspaniolă. Varianta în limba spaniolă, „El li brode los susurros“, va apărea cel mai tîrziu laînceputul anului 2011. Printre autorii românipublicaţi de Editura spaniolă Pre-Textos senumără: Mihail Sebastian, Panait Istrati, MaxBlecher, Dan Lungu. „Cartea şoaptelor“ afost lansată pînă în prezent la Iaşi, Bucureşti,Craiova, Mediaş, Drobeta-Turnu Severin şiAlexandria. Va mai fi lansată la Arad, Ora -dea, Satu Mare şi Baia Mare. „Cartea şoap -telor“ constituie o ilustrare a istoriei con -voaielor interminabile de surghiuniţi înCercurile Morţii, în deşertul Deir-ez-Zor, a
genocidului armean din 1915 şi a ar -menilor care au luat drumul exilului.Volumul începe într-un registru pito resc,pe o străduţă armenească din Foc şaniulanilor ’50 ai secolului trecut, „printreaburii cafelei proaspăt pră jite şimiresmele din cămara bu niciiArmenuhi, printre bucoav -ne le şi fotografiilebunicului Garabet“,se arată în prezentareacărţii.
„Cartea şoaptelor“, de Varujan Vosganian, în spaniolă
A apărut Albumul Cărţiişoaptelor cu fotografiilepersonajelor din roman
139/2009
Cristina MANUK
Salutăm apariţia unei edituri mici şiinimoase, cu nume plin de tîlc – EdituraZamca –, profilate în special pe tipărireade cărţi dedicate istoriei şi spiritualităţiiarmene. Primele două cărţi care au ieşitde curînd de sub tipar sînt Biserica şi co -munitatea armenească din Roman de Pr.Doru Ionel şi Biserica apostolică or to -doxă armeană de Pr. Dr. Hayazat Mar -tikyan. De dimensiuni modeste (sub 100 depagini) volumele au apărut în condiţii gra -fice remarcabile, pe hîrtie lucioasă şi con -ţin ilustraţii color de foarte bună calitate.
Cartea cu care se deschide, sim bo -lic, oferta editurii sus-amintite este Bisericaapostolică ortodoxă armeană (editor:Vartan Arachelian), cu o prefaţă emoţio -nantă semnată de Pr. Prof. Univ. Dr. Ale -xandru Stan. Un cuvînt de binecuvîntarevenit din partea Înalt Preasfinţiei Sale Di -rayr Mardichian, Arhiepiscop al Bise riciiArmene din România şi Bulgaria, indicăapăsat mizele întregului proiect editorial:„Prin voinţa Bunului Dumne zeu am ridi -cat o ctitorie de suflet: Editura Zamca,reînviind astfel tradiţia Bisericii Armenedin România care, prin mîinile sîrguin -cioase ale preacucernicilor călu gări ar meni,aducea la lumina zilei încă din secolul alXV-lea scrierile sfinte ale bisericii noastreîn mănăstirea Zamca din Suceava. Am alesaceastă carte ca ini ţiatoare a unei lungi şirodnice activităţi editoriale, căci nu seputea un prim pas mai fericit decît publi -carea acestei cărţi ce cuprinde în paginilesale o scurtă istorie a bisericii noastre ce vaajuta cititorul să afle cu uşurinţă lucrurileesen ţiale despre credinţa poporului nostru,
să afle de unde ne tragem puterea de sa -cri ficiu pentru credinţă şi neam“. Autorulcărţii de faţă este, după cum aflăm dincuvîntul final, un tînăr teolog armean,absolvent al Institutului Teologic al Pa -triarhiei Armene de la Ierusalim, aflat înmisiune pastorală „într-o Germanie dince în ce mai laicizată“. Avem de-a face cuo temeinică, avizată lucrare de popu la -rizare istorică (tradusă din limba ger ma -nă), dar şi cu o lucrare menită să schim -be o anu mită percepţie falsă asupra creş -tinismului armean (e vorba, mai exact, depercepţia celor care consideră că armeniisînt ere tici şi că îşi merită locul de pefresca de est a mănăstirii Voroneţ“) În urmalecturii ei, cititorii vor înţelege că „sepa -ra rea de celelalte biserici nu a fost oerezie, ci o dorinţă aprigă de a supravieţuia unui neam care s-a simţit izolat într-omare păgînă, sfăşiat între imperii“. Cu oinfor maţie bogată fără a fi stufoasă, efi -cient sistematizată, cele şase capitole(Înte meierea Bisericii Apostolice Armene,Relaţiile Bisericii armene cu bisericilesurori din secolul al V-lea pînă în cel de-al XIV-lea, Biserici episcopale armeneautonome, Sfînta Liturghie. Sluj be, Taine,Ierarhia Episcopală, Relic ve, CalendarulBisericii armene, Rînduielile Bisericii ar -mene) reuşesc să contureze o monografieconcisă, sintetică a istoriei şi identităţiiBisericii Apostolice Armene, „un ghidplăcut şi uşor de citit“ (cf. Pr. Prof. Ale -xandru Stan) destinat tuturor celor caredoresc să cunoască identitatea profundăa primului popor creştinat. Tra ducereadin germană a fost realizată cu ajutorulfamiliei Karen şi Mariné Hova kimian.
*
Scrisă cu acurateţe, cu acribie docu -mentar-istorică şi cu mult suflet de părin -tele Doru Ionel de la Biserica Arme neas cădin Roman (actualmente destinată etni -cilor români, căci armeni nu mai există înoraş...) micromonografia despre Bisericaşi comunitatea armenească din Roman(editor: Pr. Paul Bogdan) beneficiază deun frumos Hrisov de binecuvîntare pa -triar hală trimis de la Ecimiadzin de Ka -
rekin II, Catolicos al tuturor armenilor şide o atentă prefaţă semnată IPS dr.Ioachim Băcăuanul, Arhiereu vicar alEpis copiei Romanului. În cîteva zeci depagini autorul reuşeşte să sintetizeze,într-un stil clar şi persuasiv, principalelecoordonate ale existenţei comunităţilorarmeneşti de pe teritoriul Romanului „dincele mai vechi timpuri pînă azi“ şi, desi -gur, ale lăcaşelor lor de cult care le-auajutat să-şi păstreze identitatea în condiţiiadeseori vitrege. Avem de-a face în faptcu o istorie a vechii urbe moldave priviteprin filtrul istoriei la fel de vechi a arme ni -lor care au locuit-o şi al bisericii acestora.Nu e vorba însă despre o istorie privită„în sine“, ci de istoria densă a relaţiilordintre armenii din Roman şi alte centrespirituale armeneşti de pe întreg teritoriulţării sau de aiurea. Extrasele documentarede arhivă – destul de numeroase – con -feră lucrării o notă de autenticitate şi deexpresivitate suplimentară. Admirabil nise pare faptul că, în condiţiile în care co --munitatea armeană din urbe practic s-astins ori s-a risipit, părintele Ionel – etnicromân – a găsit resursele necesare pentrua duce mai departe memoria armeneascăşi existenţa efectivă a bisericii ortodoxepe care o păstoreşte, beneficiind în ultimiiani de susţinerea materială şi spiritualăimpresionantă a credincioşilor romaş cani.Şi „Astfel biserica armeană din Roman,care era cît pe ce să dispară odată cu co -munitatea care a zidit-o, este gata să atingăacum, în 2009, cu ajutorul lui Dumnezeu,400 de ani de neîntreruptă existenţă“. Odovadă de conştiinţă solidară şi o măr tu -rie despre amprenta profundă a armeni -tăţii în istoria acestui ţinut românesc.
O editură pentru spiritualitateaarmeană din România
14 9/2009
Omagiu adus celebruluibariton David Ohanesian
Un cadru mai potrivit dec]t Festivalul„George Enescu“ =i opera Oedipe nuputea fi ales pentru a readuce ]n memoriaiubitorilor de oper[ personalitatea artis -tului DAVID OHANESIAN. }n pauzaspectacolului Oedipe, o coproductie Tou -louse – Bucure=ti, a fost dezvelit, ]ntr-uncadru festiv, bustul realizat ]n bronz albaritonului decedat ]n anul 2007. Crea\ia]i apar\ine sculptorului Octavian Ilica =i]l ]nf[\i=eaz[ pe artist ]n anii de tinere\e.Pentru ]nceput a luat cuv]ntul pre =e -
dintele Uniunii Armenilor din Rom`nia,Varujan Vosganian, care a evocat perso -na litatea artistului de excep\ie, David Oha -nesian. Directorul Operei Na\ionale Bucu -re=ti, C[t[lin Ionescu Arbore, care a dez -velit bustul ]mpreun[ cu v[duva barito -nului, Theodora Ohanesian, a vorbit derela\ia deosebit[ personal[ avut[ cu renu -mitul bariton, c[ruia ]i datoreaz[ foartemult =i ]n ce prive=te propria devenireartistic[. El a mai men\ionat c[ David Oha -nesian a fost mai mult dec]t un extraor di narinterpret al rolului Oedipe. (Ohanesian apreluat acest rol ]nc[ de la premiera capo -doperei enesciene ]n Rom`nia, cu ocaziaprimei edi\ii a Festivalului „George Enescu“din 1958.) C[t[lin Ionescu Arbore a
amintit de c] teva din rolurile sale deneuitat inter pre tate pe scena operei bucu -re=tene, dar =i ]n afara hotarelor Ro -m`niei, la Hamburg de pild[, al[turi demari interpret\i ai vremii.
(dup[ Deutsche Welle )
� La ConcursulI n t e r n a \ i o n a lGeor ge Enescu,sec \iu nea pian, s-au pre zentat 51de con curen\i. }nfinal[ c]=tig[toriau fost: Premiul I:
AMIR TE BENI -KHIN (Ka zakhstan) Premiul II VIOLETTA KHACHI -
KYAN (Rusia)Premiul III: AN JONG DO (Coreea).Violetta Kachikyan s-a n[scut la 11
iulie 1982 ]n Rusia, a studiat pianul ]nc[din copil[rie iar ]n anul 2008 a absolvitConservatorul din Sankt Petersburg undea studiat cu Tatiana Zagorovskaya. S-aspecializat la Amsterdam cu profesorulWillem Broms. }n anul 1997 a ob\inut pre -miul I la concursul na\ional pentru tineripiani=ti <Safonov>-Rusia.A mai ob\inutpremiul III la Concursul Interna \ional depian de la Helsinki (Finlanda). Pe par -cursul celor trei etape din cadrul Con cur -sului George Enescu t]n[ra concu rent[ ainterpretat lucr[ri din crea\ia lui Bach,Mozart, Chopin =i Skriabin (etapa I)Beethoven =i Schumann (etapa II) =iEnescu - Suita op.10 - =i Rach maninov ]nsemifinal[. Dup[ final[, doi din membriju riului ne-au declarat c[ t]n[ra pianist[este <talentat[ =i spon tan[> (Valentin Gheor -ghiu) dar =i <cura joa s[ =i cu farmec per -sonal> (Dan Grigore). Pianistul Dan Gri -gore a mai ad[u gat c[ a apreciat din etapa
a III-a <Va ria\iunile pe o tem[ de Corelli>op. 42 de Rachmaninov unde t]n[ra pia -nist[ a dat o <interpretare excelent[, plin[de culoare>.
�Tot ]n cadrul Concursului Interna \io nal,sec\iunea pian a fost acordat =i un premiuspecial de c[tre Funda\ia Cultural[ Erbi -ceanu (fondator Constantin Lauren\iu Er -bi ceanu). Premiul „Constan\a Erbiceanu“,în valoare de 2500 EUR, pentru cel maibine clasat concurent român din cadrulcompeti\iei pianistice a fost acordat t]n[ -rului pianist Sorin Creciun, absolvent alUniversit[\ii Na\ionale de Muzic[ dinBucure=ti (1999) =i al Conservatorului„Hanns Eisler“ din Berlin (2005). Reamin -tim c[ domnul Constantin Lauren\iu Erbi -ceanu are ascenden\[ armean[ fiind ]nrudit,dup[ bunic[ cu familia Popovici B`sno=anu.
� }n perioada 31 august-5 septembrie s-adesf[=urat seria de concerte =i recitaluricu titlul <Crea\ia muzical[ rom`neasc[contemporan[>. Programul bogat a fostsus\inut de soli=ti =i forma\ii din Bucu -re=ti =i \ar[ =i a cuprins o serie de lucr[ridin crea\ia compozitorilor rom`ni.La Ateneul Rom`n a avut loc ]n seara
zilei de 1 septembrie un adev[rat mara -ton musical la care au contribuit mai multeforma\ii muzicale. }n deschi dere am pututasculta lieduri de Pascal Bentoiu, MIHAILJORA, Valentin Tima ru, Carmen Petra Ba -zacopol interpretate de Bianca Manoleanu,acompaniat[ la pian de RemusManoleanudup[ care An samblul Pro Con temporaniaa interpretat lucrarea <Marty and Gloria>de Irinel An ghel =i <Il Gioco degli Inno -centi> de Mihaela St[ncu les cu-Vosga -nian. Au inter pre tat Sorin Romanescu lachitar[ electric[, Irinel An ghel la acor deon,Marius L[craru la vioar[ Andrei Kivu lavioloncel =i compozitoarea - voce procesat[.
Prezenţe armeneşti înFestivalul internaţional GEORGE ENESCU 2009
Cea de-a XIX-a edi\ie a Festivalului =iConcursului interna\ional George Enescu adebutat ]n ziua de 30 august la Bucure=ti =ise va desf[=ura p]n[ ]n data de 26 septem -brie. +i la aceast[ edi\ie semnal[m o serie deprezen\e armene=ti.
159/2009
manga-badanegan
Aram; yura, =r$ Anyr qyorig;*
Cyhar;# yr g†abr=r Mysgyua#
hiur bidi car Ereuan$
Yura, =r naeu Aramin .yun;*
?eqs;$ An .ad yura, =r# yryv -
hedeu Mysgyuao=n gyu car Aramin
qyorig; eu yryvhedeu anyr hed gyu
car eu ir .yun;* Tym;$ ?eqs; yura,
=r# yryvhedeu g; sbas=r Tym;$
Aram; ?eqsin hed cna]
gaoaran$
Ergar sba se -
]in ga/ama dyo];$
?eqs; t=eu hanxyur -
jyk =r# lyur`# pao]
qani yr .ad sba -
sa\ =r# hamperyu -
tiun; hadau$ An
m/l da]* oaodnelyv
ir pykyq;# yr cna] -
q; g†yu.anar eu 0i.x
aox vaorgeanin he -
/yu=n lsyue]au syuly]#
aba ereu]au =leg d -
ry qar.; yu cna]q;
gancne]au ?eqsin
a/`eu$
Vacyn=n i`au
Tym;# .yur`; naoe]au
eu desau ?eqs;$ ?e q -
s; yura,a]au# pao]
am[]au a/a in; m@ -
denal$ Yu he/yu=n iraryu g; nao=in$
Pao] Aram; qa.e] ?eqsin vzny -
]=n# Cyharn al qa.e] Tymi vzny]=n
eu anynq m@de]an m=gm=gyu$
Eu grgin ergar jamanag lyu/
mna]in$ G†am[naoin a/a`in; ,@sil$
Oedyo nsde]an inqna.arj; eu
ca]in dyun$ )anabarhin inqna -
.arji badyuhan=n ?eqs; xyurs g;
nao=r# mius badyuhan=n* Tym;$
Erp dyun hasan# nsde]an verelag
eu ver par™ra]an$ ?eqs; amen m=g
harg; Šhaf‹ g†;n=r g; hbarda -
nar# yr inq; g†abri dasneryrx
oarg;$
Erp dasneryrx harg; xyurs
éelan# Tym; midqin m=` jbda]#
yryvhedeu inqn al g†abr=r das -
neryrx harg;$
Seneag mdnelyun b=s# ?eqs;
a.,yuja]au# arac-arac ]yo]
dyuau ir angiun;# ir gerag ra -
man;# ir cnxag;$ Jamanag m; edq#
Tym; a.,yuja]au eu arxen irar
,ancarelyv ergyusn al g†yuz=in
badmel iren] masin$
Aba bad.camp=n xide]in
Ereuan;$ Desan pazyum daniqner#
marxig# .yuner# yrynq cret= myugi
[aw bzdig =in$ Tym; Ereuani
m=` mna] das; @r$ Anynq lau an -
]yu]in aox das; @r;$ G; mr]=in
vazqi m=`# t/i[qi m=`$ G; mr]=in#
t= yv aueli .ad g; l/=# yv aueli
ergar g; ha[=# yv aueli arac
agan`ner; g; .arj=# g; mr]=in
hauadarmyutean m=`# xima]gyu -
nyutean m=`$
Ver`ab=s egau Tymin megnelyu
@r;$ ?eqs; [=r hauadar# yr Tym;
b=dq = megni$ Eu erp megne]an
gaoaran eu Tym; par™ra]au va -
cyn# aon jamanag miaon ?eqs;
zca]# yr Tym; g; he/anao$
Vacyni badyuhan=n clyu,;
hane] Tym; eu d,yur hraje.d
dyuau$
Œ Ha‰f# ha‰f#
ha‰f# ha‰f^^^
?eqs; ergn]yu]
viz; eu nyo nb=s d,yur
ba das,ane]^
Œ Ha‰f# ha‰f#
ha‰f# ha‰f^^^
Erp ?eqs; dyun
g; veraxa/ nar#
oi.e]# t= in[b=s
irenq dyun gyu
caoin ergyuq; miasin*
inq; yu Tym;$ Eu
d,re]au ?eqs;$ Erp
verelagyv g; par™ -
ranar# zca]# yr
ve relagin m=` g;
bags=r Tym;$
Erp mdau se -
neag# ?eqsin g;
tyu=r# t= seneag;
.ad barab =$
Erp bad.camp=n var naoe]au#
marxy] yu myugeryu [aw ereu]yk
.yuneryun# [=r cid=r# yryu badm=r
ir dbauyryutiunner;$ An aoxb=s
al d,yur angiun m; qa.yue]au yu
qna]au* oyos yunenayv# yr erazin
m=` lau-lau paner g; desn= eu
qi[ m; g; my/nao Tym;$
AKASI AOVAZEAN
16 9/2009
Հայաստանի Հանրապե տու -թյունը եւ Թուրքիայի Հանրա պե -տությունը համաձայնեցին սկսելներքին քաղաքական խորհրդակ -ցություններ` շվեյցարական միջ -նորդությամբ իրականացվող բա -նակ ցությունների ընթացքում նա -խաստորագրված հետեւյալ երկուարձանագրությունների շուրջ.«Արձանագրություն երկու երկըր-ների միջեւ դիվանագիտականհարաբերությունների հաստատ -ման մասին» եւ «Արձանագրու -թյուն երկկողմ հարաբերու թյուն -
ների զարգացման մասին»:Հիշյալ երկու Արձա նագրու -
թյուն ները սահմանում են խե լա -միտժամկետումերկկողմհարաբե -րություններիկարգավորմանշրջա -նակ: Ներքին քաղաքական խո ր -հըրդակ ցությունները կավարտ -վեն վեց շաբաթվա ընթացքում,որից հետո երկու Արձանագրու -թյունները կստորագրվեն եւ կներ -կայացվեն համապատասխան խոր-հ ըրդարաններին վավերացմանհա-մար: Երկու կողմերը կգործադ րենիրենց առավելագույն ջանքերը
վավերացման արագ առաջընթացիհամար` համաձայն իրենց սահ -մանդ րական եւ օրենսդրականգործընթացների:
Հայաստանի Հանրա պետու -թյունը եւ Թուրքիայի Հանրապե -տությունը.
ՁՁգգտտեելլոովվ հաստատել բարիդը-րացիական հարաբերություններեւ զարգացնել երկկողմ համագոր -ծակցությունըքաղաքական, տնտե -սական, մշակութային եւ այլ ոլորտ -ներում` ի շահ իրենց ժողովուրդ -ների համաձայն հա րաբերու թյուն -ների զարգացման մասին նույնօրըստորագրվածԱրձանագրության,
ՎՎկկաայյաակկոոչչեելլոովվ ՄԱԿ-ի Կա -նո նադրությամբ, Հելսինկյան Եզ -րափակիչ ակտով, Նոր Եվրո պայիհամար Փարիզյան խարտիայովիրենց ստանձնած պարտա վորու -թյունները,
ՎՎեերրաահհաասստտաատտեելլոովվ հավա -սարության, ինքնիշխանության,այլ պետությունների ներքին գոր -ծերին չմիջամտելու, տարած քայինամբողջականության եւ սահ ման -ներիանխախտելիությանսկզբունք -ները հարգելու իրենց երկկողմ եւբազմակողմ պարտավորու թյուն -ները,
ՀՀաաշշվվիի աառռննեելլոովվ երկու երկր -ների միջեւ` ամբողջ տարա ծաշըր-
ջա նում խաղաղության, անվտան -գության եւ կայունության ամ -րապնդմանը նպաստող, հավատիեւ վստահության միջավայր ստեղ -ծելու, ուժի կիրառումից կամ դրասպառնալիքիցզերծմնալու, վեճերիխաղաղ կարգավորման, մարդուիրավունքների եւ հիմնարար ազա -տությունների հարգման մթնոլորտստեղծելու կարեւորությունը,
ՎՎեերրաահհաասստտաատտեելլոովվ երկուերկ րների միջեւ գոյություն ունե -ցող ընդհանուր սահմանի փոխա -դարձ ճանաչումը` սահմանվածմիջազգային իրավունքի համա -պատասխան պայմանագրերով,
ԿԿաարրեեււոորրեելլոովվիրենց որոշումը`բացելու ընդհանուր սահմանը,
ՀՀաասստտաատտեելլոովվ իրենց հանձ -նառությունը` ձեռնպահ մնալ բա -րիդրացիական հարաբերու թյուն -ների ոգուն չհամապա տաս խա նողքաղաքականություն վարելուց,
ԴԴաատտաապպաարրտտեելլոովվ ահաբեկ -չության, բռնության եւ ծայրահե -ղականության բոլոր ձեւերը` ան -կախ դրանց պատճառներից եւխոստանալով ձեռնպահ մնալնման գործողությունները խրա -
խուսելուց ու հանդուրժելուց եւհամագործակցել դրանց դեմպայքարում,
ՀՀաասստտաատտեելլոովվ ընդհանուր շա -հերի, բարի կամքի, փոխընբռնման,խաղաղության եւ ներդաշնա կու -թյան խթանման վրա հիմնվածհարաբերությունների նոր ձեւերեւ ուղիներ մշակելու իրենց պատ -րաստակամությունը,
Սույն արձանագրությունը եւՀայաստանի Հանրապետությանեւ Թուրքիայի Հանրապետությանմիջեւ երկկողմ հարաբերություն -ներիզարգացմանմասինԱրձանագ -րությունը ուժի մեջ են մտնումմիեւնույն օրը` վավերացման գոր -ծիքների փոխանակմանը հաջոր -դող ամսվա առաջին օրը:
Հայաստանի Հանրապետությունը եւ Թուրքիայի Հանրապետությունը. ՂՂեեկկաավվաարրվվեելլոովվ նույն օրը ստորագրված Հայաստանի Հանրապետության
եւ Թուրքիայի Հանրապետության միջեւ դիվանագիտական հարաբերու -թյուն ներ հաստատելու մասին Արձանագրությամբ, [[......]]
ՈՈրրոոշշեելլոովվ զարգացնել եւ խորացնել իրենց երկկողմ հարաբերություններըքաղաքական, տնտեսական, էներգետիկ, տրանսպորտի, մշակույթի, գիտա -կան, տեխնիկական եւ այլ ոլորտներում` հիմնվելով երկու երկրների ընդհա -նուր շահերի վրա, [[......]]
ՎՎեերրաահհաասստտաատտեելլոովվ իրենց հանձնառությունը տարածաշրջանային եւմիջազգային վեճերի եւ հակամարտությունների խաղաղ կարգավորմանը`միջազգային իրավունքի նորմերի եւ սկզբունքների հիման վրա, [[......]]
1. ՀՀաամմաաձձաայյննեեցցիինն բացել ընդհանուր սահմանը սույն Արձանագրությանուժի մեջ մտնելուց հետո երկու ամսվա ընթացքում,
2. ՀՀաամմաաձձաայյննեեցցիինն ննաաեեււ - երկու երկրների արտաքին գործերի նախարա րու -թյուններիմիջեւպարբերաբարանցկացնելքաղաքականխորհրդատվություններ,
- իրականացնել երկու ժողովուրդների միջեւ փոխվստահության վերա -կանգնմանն ուղղված պատմական հարթության երկխոսություն, այդ թվում`պատմական փաստաթղթերի եւ արխիվների գիտական, անկողմնակալուսումնասիրության միջոցով գոյություն ունեցող խնդիրների հստակեցմանու առաջարկների ձեւակերպման համար, [...]
3. ՀՀաամմաաձձաայյննեեցցիինն ստեղծել միջկառավարական երկկողմ հանձնաժողով,որը կունենա առանձին ենթահանձնաժողովներ` սույն Արձանագրությանվերը նշված երկրորդ գործառութային պարբերության հանձնառություններիանմիջական իրագործման նպատակով: Միջկառավարական հանձնա ժո ղովիեւ նրա ենթահանձնաժողովների աշխատաձեւերի մշակման նպատակով,սույն Արձանագրության ուժի մեջ մտնելուն հաջորդող օրվանից 2 ամիսանց, կստեղծվի աշխատանքային խումբ` երկու արտգործնախարարներիղեկավարությամբ: Սույն Արձանագրության ուժի մեջ մտնելուց հետո 3ամսվա ընթացքում այդ աշխատաձեւերը կհաստատվեն նախարարականմակարդակով: [...]
Ըստ անհրաժեշտության, միջազգային փորձագետները կմասնակցենենթահանձնաժողովների աշխատանքներին: [...]
Սույն Արձանագրությունը եւ Հայաստանի Հանրապետության եւ ԹուրքիայիՀանրապետության միջեւ Դիվանագիտական Հարաբերություններ հաստա տե -լու մասին Արձանագրությունը ուժի մեջ են մտնում միեւնույն օրը` վավե րաց -ման գործիքների փոխանակմանը հաջորդող ամսվա առաջին օրը: [...]
