Seediscussions,stats,andauthorprofilesforthispublicationat:https://www.researchgate.net/publication/316455691

Oryantringsporcularındaaleksitimiveyalnızlıkdüzeyininçeşitlideğişkenleraçısındanincelenmesi

Article·September2011

CITATION

1

READS

54

2authors,including:

Someoftheauthorsofthispublicationarealsoworkingontheserelatedprojects:

THEEFFECTSOFLONELİNESSANDLİFESATİSFACTİONİNWOMENOFSPORTSViewproject

NurgülÖzdemir

AdnanMenderesUniversity

11PUBLICATIONS1CITATION

SEEPROFILE

AllcontentfollowingthispagewasuploadedbyNurgülÖzdemiron25April2017.

Theuserhasrequestedenhancementofthedownloadedfile.

https://www.researchgate.net/publication/316455691_Oryantring_sporcularinda_aleksitimi_ve_yalnizlik_duzeyinin_cesitli_degiskenler_acisindan_incelenmesi?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_2&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/publication/316455691_Oryantring_sporcularinda_aleksitimi_ve_yalnizlik_duzeyinin_cesitli_degiskenler_acisindan_incelenmesi?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_3&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/project/THE-EFFECTS-OF-LONELINESS-AND-LIFE-SATISFACTION-IN-WOMEN-OF-SPORTS?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_9&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_1&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/profile/Nurguel_Oezdemir?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_4&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/profile/Nurguel_Oezdemir?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_5&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/institution/Adnan_Menderes_University?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_6&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/profile/Nurguel_Oezdemir?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_7&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/profile/Nurguel_Oezdemir?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_10&_esc=publicationCoverPdf

ARAŞTIRMA YAZILARI / ORIGINAL ARTICLES

Elit Sporcularda Beslenme Destek Ürünü Kullanımı ve Bilincinin DeğerlendirilmesiHakan YARAR ve ark.

Kayaklı Koşu Yıldız Milli Takımının Bazı Fiziksel ve Fizyolojik Özelliklerinin İncelenmesiSelami YÜKSEK ve Ark.

12 Haftalık Aerobik Egzersiz Programının Genç Bayanların Serum Mineral Düzeylerine EtkisiMustafa AKIL ve Ark.

Oryantring Sporcularında Aleksitimi ve Yalnızlık Düzeyinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesiNurgül ÖZDEMİR ve Ark.

Doğu Anadolu Bölgesinde Görev Yapan Atletizm Antrenörlerinin Görüşlerine Göre Atletizm SorunlarıMetin BAYRAM ve Ark.

CİLT : 13

VOLUME 13

SAYI : 3

NUMBER: 3

EYLÜL 2011

SEPTEMBER 2011

Editör/ Editor Chief

Prof. Dr. M. Sait KELEŞ

Editör Yardımcısı / Editor

Yrd. Doç. Dr .Elif ŞIKTAR

Yayın KoordinatörüPublishing Coordinator

Issn

:130

2-20

40Yrd. Doç. Dr. Erdinç ŞIKTAR

ISSN:1302 –2040

BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİMLERİ DERGİSİ Journal of Physical Education and Sport Sciences

CİLT / VOLUME: 13 SAYI / NUMBER: 3 YIL / YEAR:2011

ISSN:1302-2040

EDİTÖR/EDITOR

Dr. M.Sait KELEŞ, Erzurum

EDİTÖR YARDIMCISI/ASSOCIATE EDITOR

Dr. Elif ŞIKTAR, Erzurum

YAYIN KOORDİNATÖRÜ/PUBLISHING COORDINATOR

Dr. Erdinç ŞIKTAR, Erzurum

İNGİLİZCE DANIŞMANLARI/ENGLISH CONSULTANTS

Dr. Mustafa GÜL, Erzurum

Dr. Sedat AKAR, Erzurum

İSTATİSTİK DANIŞMANLARI/STATISTICAL CONSULTANTS

Dr.Başaran GENÇDOĞAN, Erzurum

Dr. Meltem Alkan MELİKOĞLU, Erzurum

BİLİMSEL DANIŞMA KURULU/ EDITORIAL BOARD

Dr. Caner AÇIKADA, Ankara Dr. Fatih AKÇAY, Erzurum Dr. Gül BALTACI, Ankara Dr. Şenol DANE, Ankara Dr. Gazanfer DOĞU, Bolu Dr. Güner EKENCİ, Ankara Dr. Mehmet GÜNAY, Ankara Dr. Özbay GÜVEN, Ankara Dr. Faik İMAMOĞLU, Ankara Dr. Suat KARAKÜÇÜK, Ankara Dr. Ahmet KIZILTUNÇ, Erzurum Dr. Osman İMAMOĞLU, Samsun Dr. Feza KORKUSUZ, Ankara Dr. Kazım ŞENEL, Erzurum Dr. Ömer ŞENEL, Ankara Dr. Kemal TAMER, Ankara

Dr. Azmi YETİM, Ankara Dr. İbrahim YILDIRAN, Ankara Dr. Mehmet Akif ZİYAGİL, Amasya Dr. Erdal ZORBA, Ankara Dr. Hülya AŞÇI, Ankara Dr. Akın ERDAL, Erzurum Dr. İlhami GÜLÇİN, Erzurum Dr. Recep GÜRSOY, Erzurum Dr. Nevin Atalay GÜZEL, Ankara Dr. Ayşe Kin İŞLER, Ankara Dr. Saliha KARATAY, Erzurum Dr. Kadir YILDIRIM, Erzurum Dr. Sema ALAY, Ankara Dr. Velittin BALCI, Ankara Dr. Şebnem CENGİZ, Şanlıurfa Dr. İbrahim CİCİOĞLU, Ankara

Dr. Zafer ÇİMEN, Ankara Dr. Erkan ÇALIŞKAN, Erzurum Dr. Hüseyin EROĞLU, Erzurum Dr. Zinnur GEREK, Erzurum Dr. Murat KALDIRIMCI, Erzurum Dr. Dursun KATKAT, Erzurum Dr. Necip Fazıl KİSHALI, Erzurum Dr. Hakan SUNAY, Ankara Dr. İlhan ŞEN, Erzurum Dr. Mehmet TUNÇKOL, Tokat Dr. Fatih YENEL, Ankara Dr. Ümit KARLI, Bolu Dr. H.Alper GÜNGÖRMÜŞ, Ağrı Dr. Önder ŞEMŞEK, Bolu Dr. Sümmani EKİCİ, Muğla Dr. Latif AYDOS, Ankara

Dr. Yunus ÖZTAŞYONAR, Erzurum Dr. Fatih KIYICI, Erzurum Dr. Arzu GÜLBAHÇE, Erzurum

Dr. A.Haktan SİVRİKAYA, Erzurum Dr. Murat TAŞ, Ağrı Dr. Nurcan DEMİREL, Erzurum

Dr. Murat AKYÜZ,Ağrı Dr. S. Erim ERHAN, Erzurum

Dr. Ahmet ŞİRİNKAN, Erzurum

Amaç ve Kapsam

Beden eğitimi ve spor bilimleri dergisinin temel hedefi uluslar arası düzeyde nitelikli, sürekli ve beden eğitimi ve spor alanında periyodik olarak bilimsel açıdan en üst düzeyde orijinal araştırmaları yayınlamaktır. Bununla beraber spor bilimleriyle ilgili temel yenilikleri kapsayan derleme yazıları, olgu sunumları, beden eğitimi ve spor camiasının konular hakkındaki deneyimlerini ve eleştirilerini içeren mektuplar ile güncel mesleki konular da yayınlanır.

Yayın Periyodu

Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nun süreli yayın organı olup, bağımsız ve önyargısız hakemlik ilkesine dayanan bilimsel içerikli, yayın dili Türkçe olan, ulusal, periyodik bir dergidir. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarında olmak üzere yılda 4 kez yayınlanır.

Abone işlemleri Dergiye abone olmak isteyen kişiler Beden eğitimi ve spor bilimleri dergisi iletişim adresine başvurmalıdır. Reklam işlemleri Dergiye reklam vermek isteyen tüm kişi ve kurumların dergi iletişim adresine başvurmaları gerekmektedir Yazarlara bilgi Yazarlara bilgi, dergi sayfalarında ve www.atabesbd@atauni.edu.tr web sayfasında yayınlanmaktadır. Yayın hakkı Atatürk beden eğitimi ve spor bilimler dergisinde yayınlanan yazı, resim, şekil ve tablolar yayıncının izni olmadan kısmen veya tamamen herhangi bir nedenle basılamaz, çoğaltılamaz. Referans göstermek kaydıyla özetleme ve alıntı yapılabilir. Dergide yayınlanan yazı, şekil ve resimlerden yazarları, ilan ve reklamlardan firmaları sorumludur.

Yazışma Adresi / Correspondence Address Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi (atabesbd)

Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu 25240 ERZURUM/ TÜRKİYE

Tel:(0442) 2312234 • Faks:(0442) 2360985 e-posta: atabesbd@atauni.edu.tr

Dizgi, Baskı

Mega ofset, Erzurum

YAZARLARA BİLGİ

Yayın Kuralları

Atatürk Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisine gönderilen yazılar, yayın ve bilim kurulu üyeleri tarafından kapsam ve düzen açısından uygun görülmelidir. Yayın kurulu yayın koşullarına uymayan yazıları yayınlamamak, düzeltmek üzere yazarına geri göndermek ve biçimce düzenlemek yetkisine sahiptir. Yazının özüne dokunmadan her türlü düzeltme ve kısalmalar yapılabilir. Yayınlanmak üzere dergiye gönderildikten sonra yazarlardan hiçbiri, tüm yazarların yazılı izni olmadan yazar listesinden silinemez ve hiçbir isim yazar olarak eklenemez veya yazar sırası değiştirilemez. Tüm yazılar editör ve ilgili editör yardımcısı ile en az iki danışman hakem tarafından incelenir. Editör ofisi gerek gördüğünde makaleyi üçüncü bir hakeme gönderebilir.

Dergide basılacak yazılar başka herhangi bir yerde yayınlanmamış olmalıdır. Bilimsel toplantılarda tebliğ edilen çalışmalarda bilimsel toplantının yeri ve tarihi belirtilmelidir. Yazıların bilimsel sorumluluğu yazara ait olup yazıların içeriğinden ve kaynakların doğruluğundan yazarlar sorumludur. Eğer makalede daha önce yayınlamış; alıntı yazı, tablo, resim vb. varsa makale sahibi yayın hakkı sahibi ve yazarlardan yazılı izin almak ve bunu belirtmek durumundadır. Yayına kabul edilmeyen makale, resim ve fotoğraflar eğer özel olarak yazarlar tarafından geri istendiği belirtilmemiş ise yazarlara geri gönderilmez.

Yazım Kuralları

1. Yazım PC uyumlu bilgisayarda Microsoft Word Windows programı ile Arial veya Tımes New Roman karakteriyle yazılmalı, A4 sayfa büyüklüğünde beyaz kağıda ve kâğıdın tek yüzüne kâğıdın sol kenarında 2,5, sağ kenarında 2,5, üst ve alt kenarlarında 2,5'er cm. boşluk bırakılacak şekilde yazılmalıdır. Tümünde harf büyüklüğü 12 punto olmalıdır. Ancak, çalışmanın adı 14 punto ve boldlanmış olmalı, metinde yer alan tablolarda tek sayfaya sığdırılması istendiğinde 8 veya 9 punto harfler kullanılabilir.

2. Ana yazımda 1.5 tam satır aralığı kullanılmalıdır. Şekillerin ve çizelgelerin açıklamaları ile alıntılar ve dip notların yazımında ise 1 satır aralık kullanılmalıdır. Özet, Abstract, Şekiller, Tablolar, Kısaltmalar Dizini ve Kaynaklar gibi, ana başlıklar, bölüm başlıkları ve alt bölüm başlıkları ile bunları izleyen ilk paragraf arasında kullanılan aralığa göre bir aralık; bir alt bölümün son satırı ile bir sonraki alt bölüm başlığı arasında da kullanılan aralığa göre bir aralık boşluk bırakılmalıdır. Metin içerisinde yer alan paragraflar arasında ilave aralık bırakılmamalıdır.

3. Makale kolay anlaşılır bir Türkçe ve yazım kurallarına uygun bir dille yazılmalıdır. Yazım kurallarında imla bakımından Türk Dil Kurumu'nun çıkardığı imla Kılavuzuna uyulması gerekmektedir. Anlatım üçüncü şahıs ağzından yapılmalı, kısa ve öz cümleler kullanılmalıdır. Yazımda virgül ve noktadan sonra, bir karakter boşluk bırakılmalıdır.

4. Araştırma yazıları sıra ile şu bölümlerden oluşmalıdır: Kapak başlığı, Türkçe başlık, Türkçe özet, anahtar kelimeler, İngilizce özet (konunun başlığı ile birlikte), key words, giriş, materyal ve metod, bulgular, tartışma, sonuç ve kaynaklar. Derleme ve olgu sunumları ise; kapak başlığı, Türkçe özet, anahtar kelimeler, İngilizce özet (İngilizce konu başlığı ile) ve key words sırası ile başlamalıdır. Kapak başlığı dışında isim ve kurum belirtilmemelidir. Türkçe özet bölümü azami 200 kelimeden oluşmalıdır. İngilizce özet ise Türkçe özete denk olmalıdır.

5. Kapak Başlığı: Makalenin başlığı (Türkçe ve İngilizce), tüm yazarların ad ve soyadları, akademik ünvanları, bağlı bulundukları kurumları, iş telefonu-GSM, e-posta ve yazışma adresleri, belirtilmelidir. Makale daha önce tebliğ edilmişse tebliğ yeri ve tarihi belirtilmelidir.

6. Araştırma yazıları ve derlemeler 10 sayfayı, olgu sunumları ise 5 sayfayı geçmemelidir.

7. Tüm tablolar grafikler veya şekiller yazının içinde yerleştirilmiş halde gönderilmemeli, her biri ayrı sayfaya basılmış şekilde gönderilmelidir. Her birine metinde geçiş sırasına göre numara verilmeli ve kısa birer başlık yazılmalıdır. Tablo, şekil ve grafiklerin yazıda nerede geçtiği belirtilmelidir. Kullanılan kısaltmalar alt kısımda mutlaka açıklanmalıdır. Özellikle tablolar metni açıklayıcı ve kolay anlaşılır hale getirme amacı ile hazırlanmalı ve metnin tekrarı olmamalıdır. Başka bir yayından alıntı yapılıyorsa yazılı baskı izni birlikte gönderilmelidir.

8. Kaynaklar listesi makale metninin sonunda ayrı bir sayfaya yazılmalıdır. Kaynaklar metinde geçiş sırası esas alınarak sıralanmalı, numara göstererek satır sonunda noktadan önce ve üst karakter şeklinde olmalıdır. (Örn1 2). Henüz yayınlanmamış veriler ve çalışmalar kaynaklar bölümünde yer almamalıdır. Bunlara metin içerisinde (isim(ler), yayınlanmamış veri, tarih) şeklinde yer verilmelidir. Kaynaklarda yazar sayısının 6 veya daha az olması durumunda tüm yazarların isimleri yazılmalıdır. Yazar sayısının altıdan fazla olması durumunda ise ilk altı yazarın ismi yazılmalı, sonrasında Türkçe makalelerde “ve ark.”, İngilizce makalelerde ise “et al.” ilave edilmelidir. Yazar isimlerinden sonra kaynak gösterilen yazının tam başlığı, dergi adı, yıl, cilt ve sayfa numaraları yazılmalıdır. Kaynaklar şu şekilde düzenlenmelidir:

a. Dergiler için; Brocq 0, Breuil V, Agopian V, Grisot C, Flory P, Bernard-Pomier G et al. Reactive arthritis induced by strongyloides stercoralis. Rev Rhum Engl Ed,1996;63:217-19.

b. Kitaplar için;

Ergen E. Egzersiz Fizyolojisi. Ankara: Nobel yayınevi, 2002:35-46.

c. Kitap bölümü için; Zvaifler NJ, Antimalarials. In: Mc Carty DJ, ed(s). Arthritis and Allied Conditions. Philadelphia: Lea and Febiger, 1985: 497-501.

d. Tez için; Kaplan SI. Post-hospital home health care: the elderly access and utilization (thesis). St. Louis (MO): Washington Univ; 1995.

9. Çalışma; 3 bilgisayar çıktısı (biri isimli, diğer ikisi isimsiz olacak şekilde) ve 8 gönderimlik

posta ederi kadar pul ile birlikte gönderilmelidir.

10. Hakemlerden gelmiş, düzeltme için geri gönderilen ve kabul edilen makaleler düzeltmeleri yapıldıktan ve CD ye kopyalandıktan sonra dergimize gönderilmelidir.

BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİMLERİ DERGİSİ

TELİF HAKKI DEVİR FORMU FORM FOR COPYRIGHT

...……/..……./20

MakaleBaşlığı: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Sayın Editör,

Yayınlanması dileğiyle Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi’ne gönderdiğimiz yukarıdaki başlığı verilen makalenin yazarları olarak;

Bu çalışmanın:

1. Bilimsel ve etik sorumluluğunun bize ait olduğunu,

2. Daha önce yurtiçinde ve yurtdışında Türkçe veya yabancı bir dilde yayınlanmadığını,

3. Başka bir yayın organına yayınlanmak üzere gönderilmediğini,

4. Yayının kabulü halinde tüm yayın haklarının Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi’ne ait olduğunu kabul ve beyan ederiz.

Yazar(lar) İmza

………………………………………………………………………………… ………………………………………

………………………………………………………………………………. ………………………………………

………………………………………………………………………………. ………………………………………

………………………………………………………………………………. ………………………………………

………………………………………………………………………………. ………………………………………

………………………………………………………………………………. ………………………………………

BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİMLERİ DERGİSİ CİLT / VOLUME: 13 SAYI / NUMBER: 3 YIL / YEAR:2011

İÇİNDEKİLER /CONTENTS

Sayfa no Orijinal Makaleler / Original Articles

1-11 ELİT SPORCULARDA BESLENME DESTEK ÜRÜNÜ KULLANIMI VE BİLİNCİNİN DEGERLENDİRİLMESİ

Evaluation of The Use of Dietary Supplements and The Level of Awareness of Elite Athletes

Hakan YARAR Kadir GÖKDEMİR Günay ÖZDEMİR

13-20 KAYAKLI KOŞU YILDIZ MİLLİ TAKIMININ BAZI FİZİKSEL VE FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Determination of Some Physical And Physiological Properties of Female and Male Cross-Country Junior National Team Members

Selami YÜKSEK Hüseyin EROĞLU

21-26 12 HAFTALIK AEROBİK EGZERSİZ PROGRAMININ GENÇ BAYANLARIN SERUM MİNERAL DÜZEYLERİNE ETKİSİ

The Effect of 12-Week Aerobic Exercise Serum Mineral Levels of Young Women

Mustafa AKIL Ersan KARA Özcan YALÇINKAYA

27-34 ORYANTRİNG SPORCULARINDA ALEKSİTİMİ VE YALNIZLIK DÜZEYİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

İnvestigate The Effects of The Different Personel Variable to The Alexitimia and Loneliness Level of Who Make Orienteering Sports

Nurgül ÖZDEMİR Ali GÜREŞ Şaheser GÜREŞ

35-45 DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE GÖREV YAPAN ATLETİZM ANTRENÖRLERİNİN GÖRÜŞLERİNE GÖRE ATLETİZM SORUNLARI

Athletics Problems According To The Views of Athletics Trainers Working In The Eastern Anatolia Region

Metin BAYRAM Elif ŞIKTAR

1

ELİT SPORCULARDA BESLENME DESTEK ÜRÜNÜ KULLANIMI VE BİLİNCİNİN DEGERLENDİRİLMESİ

Hakan YARAR1 Kadir GÖKDEMİR2 Günay ÖZDEMİR3

1Abant İzzet Baysal Üniversitesi BESYO, BOLU 2Gazi Üniversitesi BESYO, ANKARA 3Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, ANKARA ÖZET

Bu çalışmada, özellikle son yıllarda kullanımı giderek artan beslenme destek ürünlerinin, profesyonel düzeydeki elit sporcularda kullanımı araştırılmıştır. Farklı branşlardaki elit sporcuların hangi beslenme destek ürünlerini kullandıkları, kullanım sıklığı, kullanım amaçları ve bilinç düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma: Basketbol, Voleybol, Futbol, Hentbol, Atletizm, Eskrim, Halter, Tenis, Tekvando, Güreş, Judo, Yüzme, Boks, Jimnastik, Badminton, Pentatlon, Kayak ve Okçuluk olmak üzere 18 farklı olimpik branşta rastgele seçilen elit düzey 334 sporcuya uygulanmıştır. Konu Uzmanı tarafından hazırlanan anket aracılığıyla toplanan verilere, yüzde frekans istatistikleri ve ki kare analizleri yapılmıştır. Sonuç olarak; Farklı branşlarda elit seviyedeki üst düzey sporcuların, büyük bir bölümünün beslenme destek ürünü kullandığı belirlenmiştir. Sporcular tarafından 40’ın üzerinde farklı beslenme destek maddesi kullanılırken, en çok tercih edilen ürünler ise; Protein tozları ve aminoasitlerdir. Sporculara beslenme destek ürünü kullanım amaçları sorulduğunda: ilk üç sırayı, performansı artırmak, kas kütlesini artırmak ve zindelik almıştır. Sporcuların büyük çoğunluğu akademik düzeyde eğitim görmüş, milli sporcu olmalarına rağmen, beslenme destek ürünü kullanımı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları söylenebilir. Ayrıca besin destek ürünü seçiminde büyük ölçüde antrenörlerin etkisi olduğu, sporcuların kişisel ihtiyaçlarına uygun ürün seçiminin olmadığı da belirlenmiştir. Özellikle bu konuda sporcuları ve spor adamlarını bilgilendiren eğitim çalışmalarına gerek olduğu ifade edilebilir. Anahtar kelimeler: Elit Sporcu, Beslenme Destek Ürünleri

EVALUATION OF THE USE OF DIETARY SUPPLEMENTS AND THE LEVEL OF AWARENESS OF ELITE ATHLETES

ABSTRACT

In this study, especially in recent years, the matter of an increase of dietary supplements, using in profesional-level elite athletes has been investigated. It is aimed to find out what dietary supplemets they use, why they apply to use of those supplements, how frequent they are used , and the level of their awareness.The study covers 18 branches all in all such as Basketball, Volleyball, Football, Handball, Track and Field, Fencing, Weightlifting, Tennis, Wrestling, Taekwondo, Judo, Swimming, Boxing, Gymnastics, Badminton, Pentathlon, Skiing, Archery, were randomly selected for the 334 elite athletes, of which the required data for the study were gathered by means of survey methods and chi square analysis was done on the frequency. As a result, from various branches of large amount of senior elite level athletes used dietary supplements. Substance used by athletes from over 40 different dietary supplements. The most preferred products were, protein powders and amino acids. Athletes used nutritional supports for the purposes of the first three places, improve performance, increase muscle mass and wellness. The vast majority of athletes trained in academic level, even though they are national athletes, it could be stated that they do not have enough information about the use of the dietary supplements. Besides, it was reached such a conclusion that the selection of which supplemet should be used for the athletes depended on merely the choice of the trainer and whether it would be beneficial was not considered professionally. It could also be suggested that the work of education is particularly necessary to make the athletes aware of the benefits and harms of the supplements.. Key words: Elite athletes, Dietary Supplements Atabesbd 2011; 13 (3) : 1-11

2

GİRİŞ

Sporcuların performansını

etkileyen temel faktörlerin başında

genetik yapı, uygun antrenman ve

beslenme gelmektedir1. Yüksek sportif

performansın oluşumunda, kişiye ait

fizyolojik ve psikolojik faktörler,

antrenman durumu, beslenme durumu,

sağlık, çevresel faktörler, spora özgü

özellikler rol oynamakla birlikte hangi

faktörün maksimum performansta daha

etkili olduğunu söylemek güçtür. Ancak

beslenmesi düzgün olmayan, sağlığı

bozulmuş bir sporcudan yüksek

performans beklemenin imkânsız

olduğunu söylemekte kuşkusuz bir

gerçektir2.

Sporcular performanslarını

artırmak için zamanlarının büyük

bölümünü antrenman yaparak

geçirmektedirler. Gerçekten de antrenman

yapmak için büyük çabalar sarf edilmekte,

bu çabaları boşa çıkarmamak ve

antrenmanlarda üst düzey etkinlik

sağlayabilmek için doğru beslenme büyük

önem taşımaktadır3.

Vücudumuzdaki hayati faaliyetlerin

enerjiye olan ihtiyacını karşılamak,

sağlığımızı korumak, fiziksel büyüme ve

gelişmeyi mümkün kılmak, antrenmana

uyum sağlamak ve antrenmanların

etkilerini maksimuma çıkarmak için temel

besin öğeleri olan karbonhidratlar, yağlar,

proteinler, vitaminler, mineraller ve suyun

dengeli bir şekilde tüketilmesi beslenme

olarak tanımlanabilir4.

Egzersiz yapan kişiler ve

sporcular; performanslarını arttırmak,

daha kuvvetli, daha hızlı ve dayanıklı

olmak için sürekli arayış içindedirler.

Çoğu da hiç uğraşmadan bu amaçlarına

ulaşmak için; bilinçsizce ilaç, yasaklı

madde, yiyecek ve besin destek ürünleri

kullanarak mucizevî bir şekilde

performanslarını arttırabileceklerini

düşünmektedirler5. Beslenme destek

ürünleri, sporcunun genel sağlığını ve

sportif performansını etkilediği için

üzerinde dikkatle durulması gereken bir

konudur.

Spora olan ilginin artması ile

birlikte sporcuların beslenmesi de giderek

daha fazla konuşulan ve araştırılan bir

konu olarak gündeme gelmektedir6 1996

da Amerika’da besin destek maddeleri

için harcanılan para 6.5 milyar dolar, 2000

yılında17.1 milyar dolar, 2002 de 18

milyar dolar, 2008 yılına gelindiğinde ise

bu miktar 25.5 milyar dolara çıkmıştır,7,8,9.

Özellikle son yıllarda kullanımı

giderek artan beslenme destek ürünleri ile

ilgili yapılan bu çalışmada, farklı

branşlarda ki elit sporcuların hangi

beslenme destek ürünlerini kullandıkları,

kullanım sıklığı, kullanım amaçları ve

bilinç düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır.

Elde edilecek bilgiler ışığında beslenme

destek ürünlerinin bilinçsiz kullanımı

sonucu oluşabilecek olumsuzlukların

önlenmesi sağlanabilir. Bu yönüyle

araştırmanın önemli olduğu

düşünülmektedir.

Hakan YARAR ve Ark.

3

MATERYAL VE METOD Araştırma Grubu

Araştırma grubu, Basketbol,

Voleybol, Futbol, Hentbol, Atletizm,

Eskrim, Halter, Tenis, Güreş,

Tekwando, Judo, Yüzme, Boks,

Jimnastik, Badminton, Pentatlon,

Kayak ve Okçuluk olmak üzere 18

farklı olimpik branştan rastgele seçilen

elit düzey, 277 si erkek 57 si ise

bayan 334 sporcudan oluşmuştur.

Verilerin Toplama Aracı

Veriler anket yöntemi

kullanılarak toplanmış olup, Anketler

sporculara takım kaptanları ve

antrenörler aracılığıyla ya da doğrudan

yüz yüze görüşülerek dağıtılmış ve

toplanmıştır.

Anket soruları, konuyla ilgili

uzman kişiler tarafından oluşturulmuş

olup, üç bölümden oluşmaktadır;

birinci bölümde kişisel bilgiler, ikinci

bölümde besin destek ürünleri ile ilgili

bilgi ve kullanımına yönelik sorular10,

üçüncü bölümde ise sporcuların

beslenme bilgilerini içeren sorular11

yer almaktadır.

Verilerin Değerlendirilmesi

Araştırmada kullanılan veriler

anket yöntemiyle toplanmış olup,

SPSS 15 programı kullanılarak, yüzde

frekans ve ki kare analizi yapılmıştır.

BULGULAR

Tablo 1. Çalışmaya Katılan Sporcuların Antropometrik Özellikleri, Spor Geçmişi ve Antrenman Sıklığı

Minimum Maksimum X SS Yaş (yıl) 15 39 22,58 4,79 Boy uzunluğu (cm) 150 206 177,93 10,40 Vücut ağırlığı (kg) 45 122 75,50 14,25 BKI (kg/m2) 16,33 33,95 23,72 3,20 Aktif olarak kaç yıldır spor yapıyorsunuz?

3 25 10,77 4,57

Haftada kaç gün spor yapıyorsunuz?

3 7 5,67 0,92

Günde kaç saat spor yapıyorsunuz?

1 8 3,31 1,28

Çalışmaya toplam 334 sporcu

katılmıştır. Katılanların % 82,9’u (n=

277) erkek, %17,1’i (n= 57) si ise

bayandır. % 2,4’ü (n= 8) ilköğretim, %

35,6’sı (n= 119) lise, % 55,7’si (n=

186) üniversite, % 6,3’ü (21) yüksek

lisans /doktora eğitim düzeyindedir. %

83,2’si (n= 278) milli sporcu, % 16,8’i

(n= 56) milli sporcu değildir.

Hakan YARAR ve Ark.

4

Tablo 2. Çalışmaya Katılan sporcuların Spor Branşlarına Göre Dağılımı

Sayı (n)

%

Voleybol 33 9,9 Basketbol 19 5,7 Futbol 38 11,4 Hentbol 18 5,4 Tekvando 15 4,5 Judo 7 2,1 Yüzme 7 2,1 Güreş 60 18,0 Eskrim 7 2,1 Tenis 6 1,8 Boks 21 6,3 Jimnastik 5 1,5 Halter 20 6,0 Atletizm 20 6,0 Badminton 19 5,7 Kayak 21 6,3 Pentatlon 8 2,4 Okçuluk 10 3,0

Aktif olarak hangi spor branşıyla uğraşıyorsunuz?

Toplam 334 100,0

Tablo 3. Çalışmaya Katılan Sporcuların Beslenme Destek Ürünü Kullanım Durumu

N % Evet 186 55,7 Hayır 148 44,3

Beslenme destek ürünü kullanıyor musunuz?

Toplam 334 100,0

Çalışmaya katılan sporcuların % 55,7’si (n= 186) beslenme destek ürünü

kullanmakta, % 44,3’ü ise (n= 148) beslenme destek ürünü kullanmamaktadır.

Hakan YARAR ve Ark.

5

Tablo 4. Sporcular Tarafından En Çok Tercih Edilen Ürünler ve Milli Olma Durumu

Milli sporcu musunuz? Beslenme destek ürünü evet hayır

Toplam p

n 45 3 48 Aminoasit % 93,8% 6,3% 100,0% n 3 3 6 Karbonhidrat tozu % 50,0% 50,0% 100,0% n 5 1 6 Karnitin % 83,3% 16,7% 100,0% n 21 6 27 Kreatin % 77,8% 22,2% 100,0% n 2 2 4 Mineral % 50,0% 50,0% 100,0% n 57 10 67 Protein tozu % 85,1% 14,9% 100,0% n 23 5 28

Vitamin % 82,1% 17,9% 100,0% n 158 28 186 Toplam % 84,9% 15,1% 100,0%

0.432

Protein tozu kullanan 67

sporcunun % 85,1’i (n= 57) milli

sporcudur. Aminoasit kullanan 48

sporcunun % 93,8’ i (n= 45) milli

sporcu, Vitamin kullanan 28

sporcunun % 82,1’i (n= 23) milli

sporcudur. Kreatin kullanan 27

sporcunun % 77,8 i (n= 21) milli

sporcudur. Karbonhidrat tozu kullanan

6 sporcunun % 50 si(n= 3) milli

sporcudur. Karnitin kullanan 6

sporcunun % 83,3 ü (n= 5) milli

sporcu. Mineral kullanan toplam 4

sporcunun % 50 si(n= 2) milli

sporcudur.

Sporcular beslenme destek

ürünlerine aylık % 47,3’ü (n= 88) 100

tl ve altı, %32,2’si (n= 60) 100-200 tl

arası, %11,8 ‘i (n= 22) 200-300 tl

arası, % 8,6’sı (n= 16) 300 tl ve üzeri

aylık para harcamaktadır.

Beslenme destek ürünleri

konusunda bilginiz var mı sorusuna

cevap veren Sporcuların % 56,5 ’inin

(n= 165) beslenme destek ürünleri

konusunda bilgisi vardır. % 33,5’inin

(n= 98) yeterli düzeyde değil. %

9,9’unun (n= 29) ise beslenme destek

ürünleri konusunda bilgisi yoktur.

Hakan YARAR ve Ark.

6

Tablo 5. Sporcuların Besin Destek Ürünleri ile İlgili Bilgi Kaynaklarına Göre Dağılımları. N %

Antrenörümden 95 28,4 Derslerden 23 6,9 Kitap ,gazete ve dergilerden

5 1,5

Radyo ve Televizyondan

4 1,2

Sağlık personelinden 13 3,9 Eski sporculardan 16 4,8

Beslenme destek ürünleri konusunda bilginiz varsa bunu nereden öğrendiniz?

Konferans ,seminer gibi bilimsel faaliyetlerden

9 2,7

Yanıt Vermeyen 169 50,6 Toplam 334 100,0

Sporcuların % 28,4ü (n= 95)

beslenme destek ürünü konusunda

bilgiyi antrenöründen, %6.9 u(n= 23)

derslerden, %4,8 i(n= 16) eski

sporculardan öğrenmişlerdir.

Tablo 6. Sporcuların Beslenme Destek Ürünü Kullanım Amacı ve Yüzdelik Dağılımı

N % Zindelik 72 17,0%

Bağışıklığı artırmak 28 6,6% Yaşlanmayı önleme 2 0,5% Performans artırma 171 40,3% Rahatlama 21 5,0% Zayıflama 5 1,2% Kas kütlemi artırmak

121 28,5%

Diğer 4 0,9%

Beslenme destek ürünü

kullanım amacınız

nedir?

Toplam 424 100,0%

Sporcuların % 40 ,3 ü (n= 171)

beslenme destek ürününü performans

arttırmak amacı ile, % 28,5 i(121) kas

kütlesini arttırmak, % 17,0 ı (n= 72)

zindelik amacıyla kullanmaktadır.

Sporcuların beslenme destek

ürünleri kullanım konusundaki

düşünceleri % 57,5’si(n= 192) faydası

olduğunu düşünmektedir. % 37,1 (n=

124)’ i hiç olumlu etkisi olduğunu

düşünmüyor. % 5,4 (n= 18)’ü zararlı

olduğunu düşünüyor. Yararı olduğunu

düşünenlerin % 55, 7 isi(n= 186)

performansını arttırmıştır. Zararlı

olduğunu düşünen sporcuların % 5.4

(n= 18) ünün vücut ağırlığı artmıştır.

Hakan YARAR ve Ark.

7

Tablo 7. Sporcuların Besin Destek Ürünleri Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi Ve Yüzdelik Dağılımı.

N % Doğru 253 75,7 Bilmiyorum 55 16,5 Yanlış 26 7,8

Ek vitamin mineral

kullanımı mutlaka

gereklidir. Toplam 334 100,0

Doğru 226 67,7 Bilmiyorum 39 11,7 Yanlış 69 20,7

Vitaminler vücuda enerji

verir. Toplam 334 100,0 Doğru 35 10,5 Bilmiyorum 222 66,5 Yanlış 77 23,1

Antioksidanların bağışıklık

sistemine etkisi yoktur. Toplam 334 100,0

Doğru 86 25,7 Bilmiyorum 122 36,5 Yanlış 126 37,7

Bitkisel her ürün zararsızdır.

Toplam 334 100,0 Doğru 114 34,1 Bilmiyorum 129 38,6 Yanlış 91 27,2

Herkes multivitamin kullanabilir.

Toplam 334 100,0 Doğru 66 19,8 Bilmiyorum 61 18,3 Yanlış 207 62,0

Beslenme destek ürünleri

kullanmak için doktora

danışmak gerekmez.

Toplam 334 100,0

Doğru 34 10,2 Bilmiyorum 30 9,0 Yanlış 270 80,8

Beslenme destek ürünleri

kullanırken dozu bizim için önemli değildir.

Toplam 334 100,0

Doğru 110 32,9 Bilmiyorum 83 24,9 Yanlış 141 42,2

Kas kütlesini artırmak için

gereksinimden fazla protein

desteği kullanılmalıdır.

Toplam 334 100,0

Hakan YARAR ve Ark.

8

TARTIŞMA VE SONUÇ

Dünyada ve ülkemizde spora olan

ilginin giderek artması milyonlarca insanı

çeşitli amaçlar ile spor yapmaya sevk

etmiştir. Günümüzde spor, insanların iyi

vakit geçirmek ve sağlıklı bir yaşam

sürdürmek amacıyla yaptıkları bir uğraş

olmakla birlikte, aynı zamanda bazı

insanların tam zamanını alacak şekilde

meslekleştirerek yaptıkları ve bundan

maddi kazanç elde ettikleri bir faaliyet

olmuştur. Sporun bu kadar geniş bir

kitleyi içine alması ve buna bir de maddi

kazanç eklenmesi başarılı olmayı

kaçınılmaz kılmıştır12. Bu nedenle,

kazanmanın büyük bir amaç olduğu

sportif yarışmalarda, sporcular

antrenmanla kazandıkları performansın

ötesinde yarışmanın sonucunu etkileyecek

bir takım madde, malzeme ve

uygulamaların kullanımına

yönelmişlerdir13.

Bu çalışma bulguları göz önünde

bulundurulduğunda; sporcuların % 55,7’si

beslenme destek ürünü kullanmaktadır.

Benzer şekilde Göral ve arkadaşları

yapmış olduğu çalışmada Profesyonel

futbolcuların % 55,8’inin düzenli şekilde

destekleyici ürün kullandıklarını

belirtmişlerdir14.

Beslenme destek ürünü kullanan

sporcuların % 46,1’i beslenme destek

ürününü beslenme destek ürünleri satan

ilgili mağazalardan temin ettikleri tespit

edilmiştir. % 8’i eczanelerden, % 1,5’i

sporcu ise aktarlardan veya

arkadaşlarından temin etmişlerdir. Tian

ve arkadaşları singapurlu 63 atletle

yapmış olduğu çalışmada sporcuların %

50.8’i beslenme destek ürünlerini, ilgili

mağazalardan, % 20,6 sı eczanelerden, %

12,7’si süpermarketlerden temin

ettiklerini tespit etmişlerdir8.

Sporcular beslenme destek

ürünlerine aylık % 26,3’ü 100 tl ve altı, %

18,0’i 100-200 tl arası, % 6,6’sı 200-300

tl arası, % 5,1’in 300 tl ve üzeri para

harcamaktadır. Tian ve arkadaşları

singapur’lu 63 atletle yapmış olduğu

çalışmada sporcuların besin destek

ürünleri için harcadığı aylık para miktarı ;

% 28 (10 dolar ve altında),% 60 ı (11-50

dolar arası) %12 si ise (55 dolar üzeri)

aylık ortalama 33,81 dolardır8.

Sporcuların % 28,4’ü beslenme

destek ürünü konusunda bilgiyi

antrenöründen, % 6.9’u derslerden, % 4,8’

i eski sporculardan, % 3,9’u sağlık

personelinden faydalanmaktadır. Ersoy ve

Hasbay Farklı spor dallarındaki elit düzey

sporcuların besinsel ergojenik yardımcı

kullanım durumlarının değerlendirildiği

çalışmalarında da ergojenik yardımcıları

özellikle kondisyonerler (% 75.5) ve

antrenörlerin (% 51) önerdikleri

belirtilmiştir15. Çetin ve arkadaşlarının

Gazi üniversitesi beden eğitimi ve spor

yüksek okulu örgencilerinin ergojenik

yardımcılar, doping ve sağlık hakkındaki

bilgi ve alışkanlıklarının belirlenmesi’’

yapmış olduğu çalışmada Kullanılan

maddeler konusunda kimden yardım

alındığı sorusuna ise öğrencilerin, %

Hakan YARAR ve Ark.

9

56,8’lik oranla “Antrenörler” yanıtını

almıştır16. Arslan profesyonel

futbolcuların beslenme bilgi ve

alışkanlıklarını değerlendirdiği

çalışmasında sporcuların (% 55.4) ü

beslenme ile ilgili bilgi kaynağı olarak

antrenörlerini göstermiştir17.

Hem bu çalışma hem de yukarıda

ifade edilen literatür çalışmaları

incelendiğinde, hem beslenme hem de

besin desteği kullanımında bilgi kaynağı

ve yönlendirmede en fazla antrenör, okul

eğitimi, eski sporcular ve arkadaş

çevresinin etken olduğu söylenebilir.

Buna rağmen yapılan bazı araştırmalarda

(Bayraktar ve Yıldıran) antrenörlerin

beslenme bilgi düzeyleri de istenilen

seviyede bulunmamıştır18. Bunun için

sporcuların beslenme ve besin desteği

kullanımında sağlıklı bilgilere sahip

olduklarını söylemek oldukça güçtür.

Sporcuların % 40,3’ü beslenme

destek ürününü performans arttırmak

amacı ile, % 28,5’i kas kütlesini

arttırmak, % 17’si zindelik, amacıyla

kullanmaktadır. Hasbay ve Ersoy, yapmış

olduğu çalışmada Sporcuların, ürünleri

enerji sağlamak (% 45.8),

performanslarını (% 29.2) ve kas

kütlelerini arttırmak (%18.2) gibi farklı

nedenlerden dolayı kullandıkları

belirlemiştir15. İncelenen çalışmalar

gösterdiği üzere sporcuların beslenme

destek ürünleri kullanım amacı paralellik

göstermektedir.

Sporcuların beslenme destek

ürünleri kullanım konusundaki

düşünceleri ise şöyledir % 57,5’i faydası

olduğunu düşünüyor, kullanıp ta faydasını

görenlerin % 100’ ü performansımı

arttırdı. % 5,4’ü ne ise zararı olmuştur

şeklinde ifade etmişlerdir.. Zarar

görenlerin % 100’ü kilo aldığını

belirtmiştir. Hasbay ve Ersoy yapmış

olduğu çalışmada erkek sporcuların %

27.9’unda, bayan sporcuların da %

25.0’inde ürün kullanıma bağlı olarak yan

etkiler gözlenmiş ve bu yan etkilerin daha

çok kilo alma ve alerjik reaksiyonlar

olduğu görülmüştür15.

Yapılan çalışmaya katılan

sporcuların % 75,7‘si ek vitamin mineral

kullanımı mutlaka gereklidir demiştir. %

16,5’i ek vitamin mineral kullanımının

gerekli olup olmadığı konusunda bilgisi

yoktur. % 7,8’i ise ek vitamin mineral

kullanımı gerekli değildir demiştir.

Sporculara vitaminleri diyetleri ile

yeterli almaları önerilirse de bazı

durumlarda diyete ek vitamin

kullanmaları önerilmektedir. Bu durumlar:

Enerji sınırlaması, Alerji, Laktoz

intoleransı, Hamilelik ve Vejeteryanlıktır.

Ayrıca kötü beslenme alışkanlığı ,öğün

atlama, yetersiz uyku,sık fast-food

yiyecek tüketimi gibi durumlarda diyete

ek vitamin kullanımı gereklidir. Fakat

sağlıklı beslenmenin temel koşulu enerji

ve besin öğeleri yönünden yeterli ve

dengeli bir diyet tüketmektir3,19.

Çalışmaya katılan sporcuların %

67,7’ isi vitaminler vücuda enerji verir

demiştir. % 11,7’si vitaminlerin vücuda

enerji verip vermediği konusunda bilgisi

Hakan YARAR ve Ark.

10

yoktur. % 20,7’si ise vitaminler vücuda

enerji vermez demiştir.

Vitaminler hiçbir enerji

sağlamamaktadır. Bazı vitaminler vücutta

enerji elde edilmesine yardımcıdır ve

yeterli bir diyetle önerilen miktarda

tüketilebilmektedir. Vücudun

gereksiniminden fazla tüketilen C ve B

grubu vitaminlerin fazlası idrarla dışarı

atılmaktadır3

Serbest radikallere karşı ilk

savunma mekanizmamızı oluşturan

antioksidanlar20. Antioksidanlar hakkında

sporculara yöneltilen soruda Sporcuların

% 10,5’i ”antioksidanların bağışıklık

sistemine etkisi yoktur” demiştir. %

66,5’inin antioksidanların bağışıklık

sistemine etkisi olup olmadığı konusunda

bilgisi yoktur.

Antioksidanlar serbest radikal

temizleyicisi ve koruyucu görevi

yapmaktadır. Böylece risk minimum

düzeye inmekte, egzersizin olumlu etkileri

optimal düzeye çıkmaktadır. Yaptığımız

bu çalışmada sporcuların % 66,5 gibi

büyük çoğunluğu antioksidanların

bağışıklık sistemine etkisi olup olmama

konusunda yeterli bilgiye sahip değildir20.

Sporcuların % 62.0’si beslenme

destek ürünü kullanmak için doktora

danışmak gerekir demiştir. % 19,8’i

belenme destek ürünleri kullanımı için

doktora danışmak gerekmez demiştir.

%18,3’ünün beslenme destek ürünü

kullanımı için doktora danışıp danışmama

konusunda bilgisi yoktur.

Besin ve bitkisel desteklerini

doktora danışmadan kullanmamak en

doğrusudur. Sporcular besin desteği

kullanımı ile ilgili olarak sağlık

personeline danışmalı, doktor ve diğer

sağlık personeline kullandıkları ilaçlar ile

ilgili bilgi vermeli ve onlardan yardım

almalıdırlar.

Yaptığımız çalışmada sporcuların

% 62.0’si beslenme destek ürünü

kullanmak için doktora danışmanın

gerekliliği konusunda bilgisi olmasına

rağmen büyük çoğunluğu besin desteği

kullanımda bilgi kaynağı olarak

antrenörlerinden yararlanmaktadır.

Sporcuların % 80,8’i beslenme

destek ürünü kullanım dozu bizim için

önemlidir demiştir. % 10,2’si beslenme

destek ürünü kullanım dozu bizim için

önemli değildir demiştir. % 9,0’u

beslenme destek ürünü kullanım dozunun

önemi hakkında bilgisi yoktur.

Beslenme desteklerinin gerekli

süre ve dozlarda sizin onlara gerçekten

gereksiniminiz olduğu durumlarda

kullanılmaları halinde sağlığınızı

destekleyecekleri, koruyup

güçlendirecekleri açık bir gerçektir. Ama

gereğinden fazla uzun sürelerle uygun

olmayan dozlarda kullanılmaları halinde

zararlı olabilecekleri de gerçektir21.

Zehirli bir maddeden az miktarda yemek,

faydalı bir yiyecekten çok yemekten daha

az zehirlidir (Hipokrat)22. Yapmış

olduğumuz çalışmada da sporcuların

büyük çoğunluğu kullanım dozunun

önemli olduğunun bilincindedir.

Hakan YARAR ve Ark.

11

Sporcuların % 42,2’si kas

kütlesini arttırmak için gereksiniminden

fazla protein desteği kullanılmamalıdır

demiştir. % 32,9’u kas kütlesini arttırmak

için gereğinden fazla protein desteği

kullanılmalıdır demiştir. % 24,9’u kas

kütlesini arttırmak için gereğinden fazla

protein alıp almama konusunda bilgisi

yoktur. Yeterli protein tüketimi kas

yapımı için önemli olsa da, gereğinden

fazla protein tüketimi daha büyük kaslara

sahip olmak için gerekli değildir. Fazla

alınan proteinin: mineral kayıpları,

istenmeyen kilolar gibi çeşitli zararları

vardır. Dolayısıyla proteinin yetersizliği

de fazlalığı da sporcu performansını

olumsuz etkiler23,19,24.

Sonuç olarak farklı branşlardaki

elit seviyedeki sporcuların büyük bir

bölümünün beslenme destek ürünü

kullandığı ancak bu konuda yeterli

düzeyde bilgi sahibi olmadıkları

söylenebilir.

KAYNAKLAR 1. Ersoy G. Hasbay A., Sporcu Beslenmesi, Ankara, Klasmat Matbaacılık, 2000. 2. Pehlivan A., Sporda Beslenme, İstanbul, Yaylacık Matbaası, 2005. 3. Ersoy G., Egzersiz ve Spor Yapanlar için Beslenme, 3.Baskı Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 2004. 4. Zorba E., Herkes İçin Spor ve Fiziksel Uygunluk. G.S.G.M.Eğitim Dairesi, Ankara, 1999. 5. Ersoy G. Alper R. Kargül A., Yüzücü Beslenmesi. Yüzme Atlama ve Su Topu Federasyonu Yayını, 1987. 6. Süel E. Şahin İ. Karakaya M.A. Savucu Y., Elit Seviyedeki Basketbolcuların Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2006: 20 (4): 271 - 275 7. Kurdak S.S., Sporda Doping ve İlaç Kullanımı. Ankara, Bağırgan Yayımevi, 1996 8. Tian H.H. Ong W.S. Tan C.L., “Nutritional Supplement Use Among University Athletes in Singapore”, Singapore Med J., 2009; 50 (2): 165-172

9. Nutrition Business Journal.2009 (20.02.2010). http://nutritionbusinessjournal.com/supplements/web-seminars/nutrition-industry-overview-webinar/ 10. Özdemir G., Dumlupınar Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Yüksekokulunda Okuyan ve Aktif Spor Yapan Öğrencilerin Beslenme Alışkanlıklarının Tespiti ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, Dumlupınar Üniversitesi; 2002 11. Ünsal G.N. Özdemir G. Ersoy G., “The Assessment of the Consumer Awareness in Nutritional Support Products Usage” Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 2010: 24 (2): 81 – 88 http://www.fusabil.org 12. Kurdak S.S., Sporda Doping ve İlaç Kullanımı. Sporsal Kuram Dizisi 7, Ankara, Birinci Baskı, 1996. 13. Karahan, M. L., “Karnitin Alımının 1500 m Koşu Performansı ve Kan Laktat Seviyesine Etkisi”, Ankara: G.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 2002 14. Göral, K. Saygın Ö. Karacabey K: “Amatör ve profesyonel futbolcuların beslenme bilgi düzeylerinin İncelenmesi’’. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. (2010). 7:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 15. Hasbay A. Ersoy G.,“Farklı Spor Dallarındaki Elit Düzey Sporcuların Besinsel Ergojenik Yardımcı Kullanım Durumlarının Değerlendirilmesi”. 7. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi Seminer Kitabı, Antalya: Spor Bilimleri Derneği, 27-29 Ekim 2001, s. 168 16. Çetin E. Dölek E.B.Orhan Ö.,Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu Öğrencilerinin Ergojenik Yardımcılar, Doping ve Sağlık Hakkındaki Bilgi ve Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2008, 6 (3) 129-132 17.Arslan F.N.,Profesyonel Futbolcuların Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü ;1995. 18. Yıldıran İ. Bayraktar I., “Antrenörlerin Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları”, Atletizm Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2000:40, 21-38. 19. Ersoy G., Egzersiz ve Spor Performansı İçin Beslenme. Ankara: Sistem Ofset; 2010 20. Walji H., Vitaminler. 4.Baskı. Ankara: Pelin Ofset; 2005 21. Baron K., Sporcuların Optimal Beslenmesi. Ömeroğlu,S. (çev), Ankara, Bağırgan Yayımevi, 2002. 22. Ersoy G . Besinsel Ergojenik Yardım. 2.Baskı. Ankara: 2006 23. Ersoy G., Çocuk ve Genç Sporcular İçin Beslenme. Ankara: Ata ofset Matbaacılık; 2007 24. Güneş Z., Spor ve Beslenme. 2.Basım. Ankara: Star ofset; 2000 25. Ersoy G., Beslenme ile İlgili Ergojenik Yardımcılar. Spor ve Tıp. 1993; 1 (4), 12-15. 26. Konopka P., Spor Beslenmesi. Harputluoğlu H. Çev: Ankara: Bağırgan Yayımevi. S: 92-209, 2000 çev: 27. Peker S: Sporda Beslenme. 3.Cilt. Gen Matbaacılık ve Reklamcılık. S: 37-39, Ankara, 1996

Hakan YARAR ve Ark.

13

KAYAKLI KOŞU YILDIZ MİLLİ TAKIMININ BAZI FİZİKSEL VE FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Selami YÜKSEK1 Hüseyin EROĞLU2 1 Kars Kafkas Üniversitesi Sarıkamış BESYO, KARS 2Atatürk Üniversitesi BESYO, ERZURUM

ÖZET

Bu çalışmada kayaklı koşu yıldız milli takımının bazı fiziksel ve fizyolojik özelliklerini tespit etmek amaçlanmıştır.

Çalışmaya Türkiye Kayak Federasyonu kayak-kros yıldız milli takımında yer alan yaş ortalaması 14.00 ± 0.58 yıl olan 7 bayan sporcu yaş ortalaması 14.11 ± 0.78 yıl olan 9 erkek sporcu denek olarak katılmıştır. Deneklerin fiziksel ve fizyolojik özelliklerini tespit etmek için aşağıdaki test bataryası kullanılmıştır. Sporcuların boyları, vücut ağırlıkları tespit edilmiş ve vücut kitle indeksleri hesaplanmıştır. Deneklerin KAS (kalp atım sayıları), pençe kuvvetleri, anaerobik güçleri, esneklik değerleri, sprint değerleri, uzun atlama değerleri, penta sıçrama değerleri, şinav, mekik, ilinois testi değerleri, box sıçraması değerleri ve aerobik güç değerleri ölçülmüştür. Elde edilen verilerin analizi (aritmetik ortalama ve standart sapmaları) SPSS 11.5 for Windows paket programında yapıldı.

Sonuç olarak ölçülen değerlerin normal sınırlar içerisinde olduğu söylenebilir.

Anahtar kelimeler: Kayak-kros, fiziksel ve fizyolojik parametreler

DETERMINATION OF SOME PHYSICAL AND PHYSIOLOGICAL PROPERTIES OF FEMALE AND MALE CROSS-COUNTRY JUNIOR NATIONAL TEAM MEMBERS

SUMMARY

It is aimed to determine some physical and physiological properties of our women’s and men’s cross-country young national team members in this study.

7 sportswomen with the average age of 14.00 ± 0.58 years and 9 sportsmen with the average age of 14.11 ± 0.78 year, from Turkey Ski Federation cross-country young national team, have participated to this study as test subjects. The following testing battery was used in order to define the physical and physiological properties of the subjects. The body height, body weight and body mass indexes of the sportsmen/women have been calculated. The HR (Hearth Rate) hand grips, anaerobic capacities, elasticity values, sprint values, broad jump values, penta-jump values, push-up, pull-up, Illinois test values, box-jump values and aerobic force values of the subjects have been measured. The analysis of the obtained data (their arithmetic means and standard deviations) has been performed by SPSS 11.5 for Windows package software.

As a consequence, it can be said that the measured values are in the range of normal limits.

Key words: Skiing- cross-country, physical and physiological parameters

Atabesbd 2011; 13 (3) : 13-20

14

GİRİŞ

Günümüzde kış sporları

denildiğinde akla ilk başta kayak

gelmektedir. Boş zaman değerlendirme ve

turizm amaçlı olarak bir çok spor branşının

önünde gelmektedir. Ayrıca çok eski

tarihlere dayanan bir geçmişi vardır. Başka

bir deyişle bir spor dalı olarak icat

edilmemiş ve insan ihtiyaçlarını

karşılamak amacıyla mecburen başvurulan

bir yol olmuştur. Kar ve eğimin olduğu

coğrafi şartlara sahip yerleşim yerlerinde

insanların doğal yaşam biçimi olmuştur.

Kayak sporu “alp disiplini” ve “kuzey

disiplini” olmak üzere iki ana alt dala

ayrılmaktadır. Alp disiplininde ana alt

dalında İniş, Süper G, Büyük Slalom,

Slalom, Süper kombine ve Paralel

yarışmalar vardır. Kuzey disiplini ana alt

dalında Kayaklı koşu, Kayakla atlama,

Biatlon, Kuzey kombine yarışlarını

içermektedir1. Kuzey disiplini sporcuları

dünyada en fit sporculardan bazılarıdır.

Bu spor hem dayanıklılık hem de çabuk

kuvvet gerektirir. Koşucular ve

bisikletçiler gibi diğer dayanıklılık

sporcularına benzemezler. Kuzey disiplini

kayakçıları hem alt hem üst vücut

kuvvetinin kombinasyonuna ihtiyaç

duyarlar2. 10 ile 20 yaş arasındaki kuzey

disiplini kayakçılarında uzun süreli

performans gelişim sürecinde spora özel

performans kapasitesinin gelişimi çok

yüksek dinamiklerle karakterize edilir.

Performans seviyesindeki geçici önemli

değişiklikler birkaç hafta veya ay sürebilir.

Aynı zamanda benzer antrenman

geçmişine sahip aynı yaştaki sporcular

arasında performans seviyesindeki

farklılıkları görebilirsiniz. Bu farklılıklar

sadece iki cinsiyet arasında değil aynı

zamanda gelişmiş ve gelişmemiş sporcular

arasında da vardır3.

Buradan hareketle bu çalışmada

kayaklı koşu yıldız milli takımında yer

alan bayan ve erkek kayakçılarının fiziksel

ve fizyolojik parametreleri

değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

MATERYAL VE METOD

Çalışma grubunu Türkiye Kayak

Federasyonu kayaklı koşu yıldız milli

takımında yer alan 7 bayan,9 erkek sporcu

oluşturmuştur. Deneklerin fiziksel ve

fizyolojik özelliklerini tespit etmek için

aşağıdaki test bataryası kullanılmıştır.

Deneklerin vücut ağırlıkları 0.1 kg hata

payı olan tıbbi tartı aleti ile ölçülmüştür.

Boy ölçümünde ise ±0.5cm hata payı olan

taşınabilir stadiometre kullanılmıştır. Boy

ölçümünde denekler çıplak ayak, bacaklar

bitişik şekilde ölçülmüştür. Vücut kitle

indeksleri vücut ağırlığı kg/Boy(m2)

formülü ile tespit edilmiştir4. Deneklerin

İKAS’ (istirahat kalp atım sayısı) yataktan

kalktıktan sonra ESKAS (Egzersiz sonrası

kalp atım sayıları) mekik koşusundan

sonra bradial arterden 15 saniye dinlenerek

dokunma yöntemi ile alınmıştır.

Deneklerin pençe kuvvetleri handgrip ile,

anaerobik güçleri dikey sıçrama testi ile

P=( 2) formülü

Selami YÜKSEK ve Ark.

15

kullanılarak, aerobik gücü 20 m mekik

koşu testi ile, esneklikleri otur-uzan

sehpası ile tespit edilmiştir 4.

20 M. Sprint Testi İki el start

direğinin yanında çizgide sabit posizyonda

başla komutu ile 20 m mesafe koşulur

kronometre ile başlangıç ve bitiş arası 20m

lik koşu mesafesinin zamanı saniye

cinsinden kaydedilir. Uzun atlama; kumda

huniyle bir başlama çizgisi işaretlenir,

sporcu ayak parmak uçlarını başlama

çizgisine getirir kollarını yana yanda

simultane bir şekilde sallayarak mümkün

olduğu kadar ileriye atlar. Atlama mesafesi

olarak başlama çizgisi ile topukların yere

değdiği arka noktası ölçülür. Bu üç kez

tekrarlanır ve en iyi değer kayıt edilir.

Penta (beşli) sıçrama; sporcular iki

topuğunu duvara yaslayarak 5 kez ard arda

sıçramalar arasında durmaksızın sıçrar.

Mesafe başlangıç çizgisi ile 5. Atlamanın

bittiği noktada topukların arkasından cm

olarak alınır. Penta (beşli) atlama sağ ayak,

sol ayak ve çift ayak olmak üzere üç farklı

şekilde gerçekleştirilir. Mekik hareketi;

sporcu yere sırt üstü yatar topuklar yerde

olacak şekilde dizlerini 90 derece kıvırır

her kalkıp yatma bir adet olarak sayılır.

Sporcu mekik ve şinav hareketini

yoruluncaya kadar yapar. Yaptığı değer

adet olarak kayıt edilir. Kayağa özgü bacak

gücü, anaerobik dayanıklılık ve dinamik

dengenin ölçülmesinde kullanılan high

boxtesti Kornexl tarafından

geliştirilmiştir17. High box’ın test aleti

boyutları 51 cm, 60 cm ve 40 cm olan bir

kutu şeklindedir. Denekler 40 cm

yüksekliğindeki kutunun üzerine 90 sn

içerisinde çift ayak olarak mümkün olduğu

kadar çok sayıda sıçrayıp inmeye çalışır.

90 saniye sonunda skor kayıt edilir.

Sporculara 20 dk arayla iki deneme

yaptırılır ve en iyi sonuç kayıt edilir.

İlinois testi çeviklik ve koordinasyonu

ölçen bir testtir. Bunun amacı bir

sporcunun çevikliğini ve gelişimini

izlemek. Alanın uzunluğu 10 metre ve

genişliği 5 metredir. Bir başlangıç noktası

ve bir bitirme noktası vardır. İki huni

başlangıç noktasında, 2 hunide bitiş

noktasındadır. Diğer 4 huni ortada

aralarında 3.3 m olacak şekilde dizilir.

Sporcu başlangıç noktasına gelir düdükle

10 metre sprint yapar ve sonra hunilerin

arasından slalom yapar tekrar slalom

yaparak başa gelir ve sprint atarak tekrar

karşı duvara gider ve sonra sprintle bitiş

noktasına gelir ve testi bitirir. Bunu

mümkün olan en kısa sürede yapmaya

çalışır5. İstatistiki analizi SPSS 18.0 for

Windows programı kullanılarak yapıldı.

Elde edilen değerlerin maksimum,

minimum, ortalama ve standart sapma

değerleri alındı.

Selami YÜKSEK ve Ark.

16

Şekil 1: İlinois testi5

BULGULAR

Tablo1. Bayan sporcuların fiziksel ve fizyolojik özelliklerinin ortalaması

N=7 Minimum Maximum X SS Yaş (yıl) 13.00 15.00 14.00 0.58 Boy (cm) 155.00 167.00 159.57 4.79 Vücut ağırlığı (kg) 46.00 56.00 52.14 3.53 Spor yaşı (yıl) 3.00 4.00 3.29 0.49 İKAS (atım/dk) 42.00 60.00 51.14 6.82 ESKAS (atım/dk) 150.00 188.00 168.57 14.03 BMİ (kg/m2) 19.14 23.30 20.49 1.34 Dikey sıçrama (cm) 33.00 45.00 38.71 4.39 Anaerobik güç (kg-m/sn) 62.50 81.70 71.71 5.92 Esneklik (cm) 28.00 41.00 32.50 4.71

Sağ el 20.50 32.90 27.01 5.57

Penç

e ku

vve

ti (k

g)

Sol el 21.10 32.30 26.53 4.47

Sprint (sn) 3.71 4.38 3.99 0.23 Uzun atlama (cm) 147.00 196.00 170.29 15.88

Sağ ayak 700.00 950.00 828.57 86.30 Sol ayak 630.00 950.00 868.57 117.82

Pent

a sı

çram

a (c

m)

Çift ayak 840.00 1000.00 921.43 56.10 Mekik (adet) 37.00 78.00 55.57 17.91 Şınav (adet) 5.00 37.00 18.86 10.95 İlinois (sn) 20.04 22.30 21.11 0.72 Box sıçraması (adet) 20.00 50.00 36.71 11.54 Aerobik güç (ml.kg/dk) 33.12 54.85 42.65 7.13

Selami YÜKSEK ve Ark.

17

Tablo2. Erkek sporcuların fiziksel ve fizyolojik değerlerinin ortalaması

N=9 Minimum Maximum X SS

Yaş (yıl) 13.00 15.00 14.11 0.78

Boy (cm) 162.00 181.00 170.22 6.08

Vücut ağırlığı (kg) 47.00 61.00 54.87 5.24

Spor yaşı (yıl) 2.00 4.00 2.44 0.73

İKAS (atım/dk) 48.00 76.00 64.56 8.59

EKAS (atım/dk) 158.00 190.00 176.33 14.02

BMİ (kg/m2) 15.88 20.19 18.89 1.38

Dikey sıçrama (cm) 39.00 61.00 50.56 7.37

Anaerobik güç (kg-m/sn) 71.90 100.30 86.03 9.39

Esneklik (cm) 19.00 37.00 32.33 5.89

Sağ el 28.90 39.70 34.07 3.99

Penç

e ku

vve

ti(k

g)

Sol el 27.70 39.60 32.99 4.08

Sprint (sn) 2.96 3.98 3.57 0.33

Uzun atlama (cm) 162.00 222.00 198.22 17.70

Sağ ayak 800.00 1165.00 1009.22

106.03

Sol ayak 900.00 1175.00 1018.33 85.51

Pent

a sı

çram

a (c

m)

Çift ayak 960.00 1250.00 1105.56 86.76

Mekik (adet) 30.00 95.00 63.44 23.24

Şınav (adet) 20.00 51.00 35.67 9.30

İlinois (sn) 18.63 20.39 19.39 0.47

Box sıçraması (adet) 44.00 78.00 66.22 11.61

Aerobik güç (ml.kg/dk) 47.41 57.12 51.88 4.14

TARTIŞMA VE SONUÇ

Bu çalışmada kayaklı koşu yıldız

milli takım kayakçılarının fiziksel ve

fizyolojik parametreleri değerlendirmek

amaçlanmıştır.

Bayan çalışma grubunu oluşturan

sporcuların yaş ortalaması 14.00±0.58

yıl, spor yaşları 3.29±0.49

yıl, boy ortalamaları 159.57±4.79 cm,

vücut ağırlığı ortalamaları 52.14±3.53 kg

ve BMİ (vücut kitle indeksi) ortalamaları

20.49±1.34 kg/m2 olarak tespit edildi.

Erkek deneklerin yaş ortalaması

14.11±0.78 yıl, spor yaşları 2.44±0.73 yıl

boy ortalamaları 170.22±6.08 cm, vücut

ağırlığı ortalamaları 54.87±5.24 kg ve BMİ

Selami YÜKSEK ve Ark.

18

(vücut kitle indeksi) ortalamaları

18.89±1.38 kg/m2 olarak tespit edildi.

Bu çalışmada bayan çalışma grubunun

İKAS 51.14±6.82 atım/dk, ESKAS

168,57±14.03 atım/dk, erkek deneklerin

64.56±8.59 atım/dk, ESKAS

176.33±14.02 atım/dk tespit edildi.

Kayakçılarla yapılan bir çalışmada İKAS

73.11±11.38 atım/dk olduğu tespit edildi2.

Bu değerin bu çalışmadaki değerle

benzerlik göstermemesinin sebebi bu

çalışmaya katılan kayakçıların dayanıklılık

sporcusu olması söylenebilir. Kuzey

disiplini kayakçıları dayanıklılık

sporcularından en iyileridir. Kuzey

disiplini kayakçılar maksimal aerobik gücü

en yüksek olan sporculardır7. Kalp atım

sayısını çeşitli faktörler etkilemektedir.

Bunlar; yaş, cinsiyet, vücut büyüklüğü,

duruş, yiyecek alımı, heyecan, vücut ısısı,

sigara ve genetik yapılardır. Kalp atım

sayısı kişiden kişiye farklılık gösterir.

Performansı yüksek olan sporcuların kalp

ve damar sistemleri daha ekonomik

çalıştığından, kalp atım sayıları daha

düşüktür8.

Bu çalışmaya katılan bayan

sporcularının anaerobik güç ortalamaları

71.71±5.92 kg-m/sn, aerobik güç

ortalamaları 42.65±7.13 ml/kg/dk, 20m

sprint değerleri 3.99±0.23 sn ve ilinois test

sonuçları 21.11±0.72 sn, erkek sporcuların

anaerobik güç ortalamaları 86.03±9.39 kg-

m/sn, aerobik güç ortalamaları 51.88±4.14

ml/kg/dk, 20m sprint değerleri 3.57±0.33

sn ve ilinois test sonuçları 19.39±0.47 sn

olarak tespit edildi. Bayanların İlinois testi

sonuçları bayanların ilinois testi

standartları ile karşılaştırıldığında ortalama

değerlerle (18.7-22.4 sn) paralellik

gösterdiği halde, erkeklerin değerleri

standartlarla (18.3 sn) karşılaştırıldığı

zaman paralellik göstermediği

görülmektedir5. Bayan ve erkek kayakçılar

üzerinde yapılan bir çalışmada bayanların

aerobik güç ortalaması 36.57±2.84

ml/kg/dk, erkeklerin 47.41±5.57 ml/kg/dk,

olarak tespit edilmiştir6. Bu değerin bu

çalışmadaki değerle benzerlik

göstermemesinin sebebi bu çalışmaya

katılan kayakçıların dayanıklılık sporcusu

olması söylenebilir. Son on yıldaki

çalışmalar kuzey disiplini kayakçılarının

alt ve üst vücut kuvvet ve güç gelişimleri

performanslarının geliştiğini göstermiştir.

Buna ek olarak kuzey disiplini

kayakçıların performansı ve üst vücut

aerobik ve anaerobik kapasitesi arasında

yakın bir ilişki bulunmuştur9,10,11,12. Sürat

disiplinlerinin son bilgilerinden dolayı,

kuvvet, gücün önemi ve böylece gelişime

özel test anlayışları artmıştır13.

Çalışmaya katılan bayn

sporcularının esneklik değerleri

32.50±4.71 cm, uzun atlama değerleri

170,29±15.88 cm, penta sıçrama değerleri

sağ ayak 828.57±86.30 cm, sol ayak

868.57±117.82 cm ve çift ayak

921.43±56.10 cm, erkek sporcuların

esneklik değerleri 32.33±5.89 cm, uzun

atlama değerleri 108.22±17.70 cm, penta

sıçrama değerleri sağ ayak

1009.22±106.03 cm, sol ayak

1018.33±85.51 cm ve çift ayak

Selami YÜKSEK ve Ark.

19

1105.56±86.76 cm olarak tespit edildi.

Bayan ve erkek kayakçılar üzerinde

yapılan bir çalışmada 14.22±1.09 yaş

ortalamasına sahip bayan kayakçıların

esneklik değerleri 30.22±3.59 cm,

14.16±0.98 yaş ortalamasına sahip erkek

kayakçıların esneklik değerleri 28.08±8.07

cm olarak tespit edilmiştir6. Bu değerin bu

çalışmanın değerleriyle örtüştüğü

görülmektedir.

Çalışmaya katılan kuzey disiplini

bayan sporcuların pençe kuvvetleri sağ el

27.01±5.57 kg, sol el 26.53±4.47 kg,

mekik değerleri 55.57±17.91 adet, şınav

değerleri 18.86±10.95 adet ve Box sıçrama

değerleri 36.71±11.54 adet, erkek

sporcuların sağ el 34.07±3.99 kg, sol el

32.99±4.08 kg, mekik değerleri

63.44±23.24 adet, şınav değerleri

35.67±9.30 adet ve Box sıçrama değerleri

66.22±11.61 adet olarak tespit edildi.

CAN ve POLAT’ın kayakçılar üzerinde

yaptığı bir çalışmada elde edilen

bayanların box sıçrama değeri

(69.33±2.06 adet), erkeklerin (78.50±3.14

adet) tespit etmiştir6. Yine başka bir

çalışmada 12-14 yaş grubu bölgesel

kayakçıların box sıçrama değerini 56 adet

olarak tespit etmiştir15. Bu çalışmada elde

edilen box sıçrama değeri ile paralellik

göstermemektedir. Bunun bu çalışmaya

katılan deneklerin dayanıklılık sporcusu

olmasından kaynaklandığı söylenebilir.

Kuzey disiplini kayakta müsabaka

performansı bayan ve erkek sporcuların

karakteristikleri ve belirli yetenek

özelliklerinin gelişimine bağlıdır. Bu

faktörler arasında temel motor yetenekler

ve morfolojik karakteristikler özellikle

küçük yaşlarda önemli bir rol oynar. Motor

yeteneklerin ve morfolojik

karakteristiklerin gelişimi özellikle bayan

ve erkek müsabık sporcularda ergenlik

döneminde önemlidir16. Bundan dolayı bu

yaş kategorisindeki gelişim koçların

sistematik ve profesyonel bir antrenman

hazırlaması için önemlidir14.

Sonuç olarak bayan ve erkek

kayak-kros takımının fiziksel ve fizyolojik

değerleri diğer branşlarla uğraşan

sporcularla aynı değerlerde olduğu fakat

sedanterlerden farklı olduğu söylenebilir.

Yapmış oldukları sporun dayanıklılık

sporu olması dolayısıyla daha çok

dayanıklılık sporu ile uğraşan sporcularla

benzerlik gösterdiği görülmüştür. Aerobik

sporların tüm karakteristik özelliğini

göstermektedir.

KAYNAKLAR 1. http://en.wikipedia.org/wiki/Ski 01.04.2009 2. Kuzzy G . General Strength Training for Nordic Skiing Cross Country Skier, 2007; 27(2):46. 3. Ostrowski C, Ostroski G, Ziron R and Wicht P. Programme for the Objectivization of Spot-Specific Performance Preconditions, in the Long-term Development of Performance of Cross-Country Skiers. İn: Science and Skiing Müller E, Schwameder H, Kornexl E, Raschner C. Puplished by E&FN Spon, an imprint of Chapman & Hall, London, ENGLAND, 1997; pp:320-324. 4. Tamer K. Sporda Fiziksel-Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi., Bağırgan Yayımevi, 2. Baskı, Ankara, 2000. 5.www.bcalpine.com/dyndata/forms/files/42Field%20Test%20Protocols.pdf, BC Alpine Ski Association Physical Fitness Testing Protocol, 2004. 6. Can Y, Polat M., “Kayseri İli İlköğretim Öğrencilerinde Kayak Sporuna Yönelik Fiziksel Uygunluk Normlarının Araştırılması”, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2004; 13(1):48-54. 7. Saltin, B. The physiology of competitive c.c. skiing across a four decade perspective; with a note on training induced adaptations and role of training at medium altitude. In: Science and Skiing, Erich Mu¨ ller, Hermann Schwameder, E. Kornexl, et al.

Selami YÜKSEK ve Ark.

20

(Eds).St. Christoph am Arlberg, London, UK, Chapman & Hall, 1997; pp. 435–469. 8. Plowman SA, Smith DL. Exercise Physiology for Health, Fitness and Performance, Puplishing as Benjamin Cummings, Second Edition, San Francisko, USA, 2003. 9. Mahood, N. V., Kenefick R. W., Kertzer, R. and T. Quinn J., “Physiological determinants of cross-country ski racing performance.” Med. Sci. Sports Exerc. 2001; 33:1379–1384. 10. Mygind, E., Larsson B., and Klausen T., “Evaluation of a specific test in cross country skiing.” J. Sports Sci. 1991; 9:249–257. 11. Nesser, T. W., Chen S., Serfass RC. and Gaskill SE., “Development of upper body power in junior cross-country skiers.” J. Strength Cond. Res. 2004; 18:63–71. 12. Staib, JL., Im J., Caldwell Z. and Rundell KW., “Crosscountry ski racing performance predicted by aerobic and anaerobic double poling power.” J. Strength Cond. Res. 2000; 14:282–288.

13. Stoggl T., Lindinger S. and Muller E., “Evaluation of an Upper-Body Strength Test for the Cross-Country Skiing Sprint.” Med. Sci. Sports Exerc., 2007; 39( 7): 1160–1169. 14. Telama R., Saarela P., “Factors influencing the competition outcome of young cross-country skiers”, Scand. J. Sports Sci., 1989; 11: 123-128. 15. Andersen RE., Montgomery DL., Turcotte RA., “An On-Site Test Battery to Evaluate Giant Slalom Skiing Performance”, The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 1990; 30:276-282. 16. Pekkarinen H.A., Finne A.K., Mahlamäki S.T.,Hänninen O.O.P., “Motor fitness and its relation to body dimensions and growth in young male cross-country skiers and controls.” Scand. J. Sports Sci., 1990; 11:105-111. 17. Kornexl E. Das sportmotorische Eigenscaf t sni veau des Alp inenSchirennlaufers.Unpublished doctoral dissertation, University of Innsbruck, 1977.

Selami YÜKSEK ve Ark.

21

12 HAFTALIK AEROBİK EGZERSİZ PROGRAMININ GENÇ BAYANLARIN SERUM MİNERAL DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Mustafa AKIL1 Ersan KARA1 Özcan YALÇINKAYA2

1Karabük Üniversitesi Hasan Doğan Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, KARABÜK. 2Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, ANKARA

ÖZET

Egzersizin bedeni fiziksel ve fizyolojik olarak nasıl etkilediğinin bilinmesi önemlidir. Bu çalışmanın amacı da; 12 haftalık aerobik egzersiz programının sedanter genç bayanların serum mineral düzeylerine olan etkilerini incelemektir.

Araştırma, düzenli egzersiz yapmayan sedanter genç bayanlar üzerinde gerçekleştirildi. Deneklerin yaş, boy ve kilo ortalamaları 19.87±1.12 (yıl), 162±0.53 (cm), 54.68±3.75 (kg) olarak tespit edildi. Egzersiz programı, 5 gün/hafta olmak üzere 12 hafta süresince Karvonen Formülüne göre belirlenen % 50-60’lık şiddette uygulandı. Deneklerin kan örnekleri, egzersizden başlamadan önce ve egzersizden 12 hafta sonra olmak üzere toplam da 2 kez alındı. Kan numuneleri alındıktan sonra 3000 rpm’de 10 dk santrifüj edilerek serumları ayrıldı. Serum örnekleri, %1’lik Triton X-100 (Sigma Chemical Co: T-9284) çözeltisi ile 1/20 oranında seyreltilmek suretiyle hazırlandı. Deneklerden elde edilen serum örneklerinde egzersiz öncesi ve egzersizden 12 hafta sonrası Kalsiyum (Ca), Demir (Fe), Potasyum (K), Magnezyum (Mg), Çinko (Zn), Sodyum (N) parametreleri incelendi. Analiz sonuçlarına göre Kalsiyum, Demir, Sodyum değerleri arasında egzersiz öncesi ve egzersiz sonrasında anlamlı farklılıklar (p0.05).

Sonuç olarak, bayanlara uygulanan 12 haftalık aerobik egzersiz programının, serum Kalsiyum, Demir, Sodyum parametrelerinde önemli değişikliklere neden olduğu, Potasyum, Magnezyum ve Çinko düzeylerini değiştirmediği, egzersiz yapan insanların beslenmesine dikkat etmesi gerektiği, dikkat edilmediği durumlarda mineral eksikliğine bağlı olarak sağlığın ve egzersiz performansının bozulabileceği söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Aerobik Egzersiz, Mineraller, Sedanter, Bayan.

THE EFFECT OF 12-WEEK AEROBIC EXERCISE SERUM

MINERAL LEVELS OF YOUNG WOMEN ABSTRACT

It is important to know how the exercises affect the body physically and physiologically. The object of this study is to examine the effects of a 12-week aerobic exercise programme on serum mineral levels of sedentary young women.

The study was carried on the sedentary women who didn’t have regular exercises. The age, height and kilogram averages of the subjects were determined as 19.87±1.12 (year), 162±0.53 (cm), 54.68±3.75 (kg). The exercise programme was applied during 5 days/week in 12 weeks at the intensity of 50-60% determined according to Karvonen Formula. The blood samples of the subjects were taken totally 2 times as just before the exercise and 12 weeks after the exercise. After the blood samples were taken, they were separated into serums after being centrifuged at 3000 rpm for 10 minutes. The serum samples were prepared by means of being diluted with 1% Triton X-100 (Sigma Chemical Co: T-9284 ) solution by rate of 1/20. In the serum samples taken from the subjects, the Calcium (Ca), iron (Fe), Potassium (K), Magnesium (Mg), zinc (Zn), Sodium (N) parameters just before the exercise and 12 weeks after the exercise were examined. According to the analysis results, while significant changes (p0.05).

As a result, it can be said that the 12-week of exercise programme causes significant changes on serum, calcium, iron and sodium parameters, it doesn’t change the potassium, magnesium and zinc levels, the people who have exercises should pay attention to their nourishment and, in cases when it is not paid attention it may cause serious health problems and decrease in the exercise performance based on the lack of mineral. Key Words: Aerobic Exercise, Minerals, Sedentary, Women. Atabesbd 2011; 13 (3) : 21-26

22

GİRİŞ

Düzenli egzersiz yapmayan bireylerin kalp hastalıkları başta olmak

üzere, tansiyon, kolesterol, obezite gibi

hastalıklara yakalanma riski oldukça

yüksektir. Hareketsiz yaşam tarzları

vücutta dengenin bozulmasına, neden

olduğu gibi, vücut ağırlığının normal

sınırları aşması durumunda da ciddi sağlık

problemleri görülebilmektedir. Sağlık

risklerine göre en etkili çalışmalar aerobik

kapasiteyi arttıran egzersizlerdir 1.

Organizmanın sağlıklı olarak

fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için

eser element olarak da nitelendirilen pek

çok mineral gereklidir 2. Mineral

maddeler, vücutta birçok fizyolojik ve

biyokimyasal olayda rol almaktadırlar.

Özellikle karbonhidrat, yağ, protein

metabolizmalarında ve kas kasılmasında

etkindirler. Bu nedenle egzersizin bu

elementlerin fonksiyonlarını etkileyip

etkilemediğinin incelenmesi önemlidir 3,4.

Mineral maddeler, enzimlerin katalitik

veya yapısal bileşenleri olarak görev

yaparlar ve hücresel enerji intikalini, gaz

iletimini, antioksidan direnci, zar,

membran reseptör alıcı fonksiyonlarını,

ikinci iletim sistemlerini ve fizyolojik

sistemlerin bütünleşmesini düzenlerler 5.

Ancak, her mineralin vücutta kendisine

özgü bir rolü vardır. Bunlardan, Kalsiyum

kemiklerin sert yapılarının korunmasını

sağlarken, potasyum ve sodyum vücutta

su dengesini kontrol etmektedir. Demir

oksijen nakline yardımcı olmakta,

magnezyum enzimleri aktivite etmektedir.

Çinko ise büyüme ve iyileşme ile

yakından ilişkilidir 6. Bu elementlerin

insan sağlığı ve fizyolojisinde oynadığı

rolün belirlenmesi amacıyla çalışmalarda

yapılmaktadır 7. Minerallerin, beslenme

durumu ve fiziksel performans arsındaki

ilişkiyi açıklayan çalışmalarında yeni

bilgiler bulunmakta 8, özellikle egzersize

bağlı olarak vücutta bazı minerallerin

miktarları azalırken, mineral eksikliğinin

tamamlanamadığı durumlarda da

performans olumsuz yönde

etkilenmektedir 9. Egzersizin mineral

madde metabolizmasını bozarak

bağışıklık sisteminde baskılanmaya yol

açması, konunun sadece performans

yönüyle değil, sağlık fonksiyonlarını riske

atması bakımından da önemlidir 10.

Yapmış olduğumuz çalışmanın

amacı da; düzenli egzersiz yapmayan

bayan bireylere yaptırılan 12 haftalık

aerobik egzersiz programının serum

mineral düzeylerini nasıl etkilediğinin

araştırılarak sporcuların normal

beslenmelerinin dışında mineral

takviyesine ihtiyaç duyup

duymadıklarının belirlenmesidir.

MATERYAL VE METOD

Denekler

Araştırma; düzenli egzersiz

yapmayan, tamamı yurtta kalan, 18 bayan

üniversite öğrencisi üzerinde

gerçekleştirildi. Araştırmanın

başlangıcında deneklere antrenman ve

ölçüm düzeneklerini anlatan bilgi formu

Mustafa AKIL ve Ark.

23

doldurularak, imzalı onayları alındı.

Çalışma süresince deney kapsamında

yaptırılan antrenman ve ölçümlerin

dışında hiçbir fiziksel aktiviteye

katılmamaları sağlandı. Beslenme

programı konusunda yazılı ve sözlü bilgi

verildi. Antrenman programının

hazırlanmasında kullanılmak üzere

katılımcıların; yaş, aile öyküsü, sigara ve

alkol kullanımı hipertansiyon ve diyabetle

ilgili sorulara verdikleri cevaplar, adlarına

düzenlenen bireysel anket formuna

kaydedildi. Rahatsızlığı olanlar, ilaç

kullananlar ile sigara ve alkol kullananlar

çalışmaya dâhil edilmedi. Çalışma

grubunun vücut ağırlıkları 0.01 kg.

hassasiyeti olan banyo tipi terazide

kilogram cinsinden çıplak ayak tişört ve

tayt ile, boyları ise 0.01 cm.

hassasiyetinde sabit olan metal bir metre

ile denekler dik pozisyonda gözler karşıya

bakacak şekilde çıplak ayaklı ölçüldü.

Çalışma grubunun, yaşı 19.87±1.12 (yıl),

boyları; 162±0.53 (cm), kiloları

54.68±3.75 (kg) olarak tespit edildi.

Deneklerin, istirahat kalp atım sayıları,

Sırtüstü 15 dakikalık dinlenmeden sonra

stetoskop ile uzman kişi kontrolünde

belirlendi. Araştırma ön test ve son test

yöntemiyle değerlendirildi.

Uygulanan Antrenman Programı

Hızlı yürüme ve düşük şiddetteki

koşudan oluşan 12 Haftalık düzenli ve

planlı egzersiz programında; Antrenman

şiddeti Maksimal kalp atım sayısı

(MKAS) dikkate alınarak Karvonen

formülü ile hesaplandı. “Hedef Kalp Atım

Sayısı = (MKAS - İstirahat Kalp Atım

Hızı) x (%50-60) + İstirahat Kalp Atım

Sayısı”. Haftada 5 gün hafta içi uygulanan

egzersiz seanslarının her birinde; ısınma,

ana bölüm (30-50 dakika), ve soğuma

aşamaları takip edildi. Toplam süre

başlangıçta 45 dakika iken, 5. ve 9.

haftaların başında 10'ar dakika yükseltildi.

Egzersizin ısınma ve soğuma

bölümlerinde, düzenli ve planlı esneklik

(hareketlilik) ve stretching (germe)

egzersizleri yaptırıldı 11.

Kan Örneklerinin Alınması

Çalışmaya katılan bayanların kan

örnekleri; egzersizden hemen önce,

egzersizden 12 Hafta sonra olmak üzere 2

kez, 12 saatlik gece açlığı sonrası, 5

ml’lik düz tüplere alındı. Kan numuneleri

alındıktan sonra 3000 rpm’de 10 dakika

santrifüj edilerek serumları ayrıldı.

Ayrıştırılan serumlar plastik kapaklı tüpler

içerisinde analiz zamanına kadar -80 oC’de muhafaza edildi.

Biyokimyasal Analizler

Serum örnekleri, %1’lik Triton X-

100 (Sigma Chemical Co: T-9284 )

çözeltisi ile 1/20 oranında seyreltilmek

suretiyle hazırlandı. Serum örneklerindeki

Kalsiyum, Sodyum, Potasyum ve

Magnezyum içerikleri Varian 240FS

model “Flame atomic absorption

spectrometry (FAAS)” Cihazının alev

emisyon modunda, Demir ve Çinko

içerikleri ise Atomik Absorpsiyon

Spektrometresi modunda gerçekleştirildi.

Deneklerden elde edilen serum

Mustafa AKIL ve Ark.

24

örneklerinde Kalsiyum, Sodyum,

Potasyum, Magnezyum (mg/L), Demir

Çinko (ug/L), parametreleri incelendi.

Sonuçlar (mg/L) ve (ug/L) olarak verildi.

İstatistiksel Değerlendirmeler

Sonuçların istatistiksel

değerlendirilmesinde SPSS 15.0 paket

programı kullanıldı. Çalışmada Boy,

Kilo, Yaş verileri ortalama±standart

sapma, diğer verilerin tümü ise

ortalama±standart hata olarak verilmiştir.

Verilere normallik sınaması yapılmış

olup, ön ve son test değerlendirmelerinde

Paired-Samples T testi kullanıldı. Bu

çalışmada hata düzeyi P

25

kayıpları artmakta ve kalsiyum diyeti

konusunda dikkatli olmaları

gerekmektedir. Çalışmamızda 12 Hafta

sonunda Potasyum seviyesinde değişme

olmazken Sodyum seviyesinde anlamlı bir

düşme olduğu tespit edilmiştir (Tablo1).

Sodyum özellikle yüksek miktarlarda

terleyenler için kritik minerallerden biridir

ve ilave sodyum almaya ihtiyaç

duyulmaktadır 16. Çalışmamızda azalmış

sodyum düzeyleri literatürle uyumludur

ve çalışmalar 17 egzersiz sonrası sodyum

düzeylerindeki azalmaya dikkat

çekmektedir. Araştırmamız da anlamlı

fark tespit edemediğimiz ancak, gözle

görülür (Tablo 1) düşme yaşanan

Magnezyum konusunda yapılan

çalışmalar, egzersiz sonrası serum

düzeylerinde anlamlı eksilmeler

yaşandığını ve bunun performansı

etkilediği yönündedir 18, 19, 20.

Magnezyumun eksilmesi durumunda kas

kramplarının yaşanabileceği ve besin

alımına dikkat edilmesi gerektiği de

vurgulanmaktadır 21.

Yapmış olduğumuz çalışmada;

egzersiz sonrası serum demir

düzeylerinde, egzersiz öncesine göre

önemli şekilde düşme yaşanırken, Çinko

seviyelerinde ise değişme olmamıştır.

Uzmanlar uzun süreli egzersizin çinko

seviyelerinde düşmeye yol açtığını

belirtirken, beslenme programında yeterli

çinko alımının eksikliği gidereceğinin

belirtilmesi 22 çalışmayı desteklemesi

bakımından önemlidir. Egzersizin

vücuttaki demir stoklarını tükettiği

bilinirken 23, 24, 25 bu eksilmenin birçok

sebepten kaynaklanabileceği (hemoliz,

gastrointestinal kayıplar, miyoglobin

sızıntısı ve menstural kayıplardan) ileri

sürülmektedir 26. Bayanlardaki demir

eksikliğinin erkeklere oranla fazla olduğu,

bayanların erkeklere oranla daha az demir

tükettikleri ve demir takviyesinin durumu

düzeltebileceğine dair bilgilerin yanı sıra

demir eksikliğinin performansı bozacağı

da unutulmamalıdır 27.

Yapmış olduğumuz çalışmanın

sonuçları ve ilgili literatürler bir arada

değerlendirildiğinde, yapmış olduğumuz

12 haftalık aerobik egzersiz programının

Kalsiyum, Demir, Sodyum

parametrelerinde önemli değişikliklere yol

açarken, Potasyum, Magnezyum, Çinko

seviyelerinin bundan etkilenmemiştir.

Düzenli egzersiz yaparken besin alımına

dikkat edilmesi gerektiği, dikkat

edilmediği durumlarda mineral eksikliği

yaşanabileceği ve mineral eksikliğinin

oluştuğu durumlarda performansın

bozulacağı unutulmamalıdır.

KAYNAKLAR 1. Çolakoğlu FF, Karacan S. Genç bayanlar ile orta yaş bayanlarda aerobik egzersizin bazı fizyolojik parametrelere etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 2006; 14(1): 277-284. 2. Jobom H, Akerstrom G, Ljunghall S. Effects of exogenous catecholamines and exercise on plasma magnesium concentrations, Clin Endocrinol. 1985; 23: 219-226. 3. Cordova A, Alvarez-Mon M. Serum Magnesium and İmmune Parameters After Maximal Exercise in Sportsmen, Magnesium Bulletin, 1996; 18: 66-70. 4. Mumtaz M, Sıddıque A, Mukhtar N, Mehboob T. Status of trace elements level in blood samples of different age population of karachi. Turk J Med Sci, 1999; 29, 697-700.

Mustafa AKIL ve Ark.

26

5. Lukaski HC. Magnesium, zinc and chromium nutrition and athletic performance. Can J Appl Physiol, 2001; 26: 13-22. 6. Pehlivan A. Sporda Beslenme. Morpa Kültür Yayınları, Ankara. 2005. 7. Bohl CH, Volpe SL. Magnesium and exercise, University of Massachusetts, Department of Nutrition, Crit Rev Food Sci Nutr, 2002; 42(6); 533-63. 8. Lukaski HC. Micronutritiens (magnesium,zink and cupper): are mineral suplements needed for athletes? Sport Nutrition, 1995; 2: 74-83. 9. Finstad EW, Newhouse IJ, Lukaski HC, McAuliffe JE, Stewart CR. The effects of magnesium supplementation on exercise performance. Med Sci Sports Exerc, 2001; 33: 493 – 498. 10. Tellford RD, Catchpole EA, Deakin V, Hahn AG, Plank AW. The effect of 7 to 8 months of vitamin/mineral supplementation on athletic performance. Int Sports Nutr. 1992; 2: 135-53. 11. Karadağ A, Cicioğlu İ, Balin M, Yavuzkır M. Aerobik egzersiz programının kardiyak rehabilitasyon ve koroner risk faktörlerine etkisi. F.Ü. Sağ. Bil. Derg. 2007: 21 (5): 203 – 210. 12. Grimston SK, Tanguay KE, Gundberg CM, Hanley DA. The calciotropic hormone response to changes in serum calcium during exercise in female long distance runners. J Clin Endocrinol Metab. 1993;76(4):867-72. 13. Ashizawa N, Ouchi G, Fujimura R ,Yoshida Y, Tokuyama K, Suzuki M. Effects of a single bout of resistance exercise on calcium and bone metabolism in untrained young males. Calcif Tissue Int. 1998; 62(2): 104-8.