OXFAM DISCUSSION PAP

ဘယသေတြရ႕

ဘယေစးရျမနမာႏငငရ စကပးေရးဆငရာ

Oxfam Discussion Papers

Oxfam Discussion Papers are written to contribute to public

development and humanitarian policy issues. They are ’work in progress’ documents, and do not

necessarily constitute final publications or reflect Oxfam policy positions. The views and

recommendations expressed are those o

For more information, or to comment on this paper, email

www.oxfam.org

OXFAM DISCUSSION PAPERS

ဘယသေတြရ႕သးႏေတြ

ဘယေစးရလ႔ေန စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈ

Oxfam Discussion Papers are written to contribute to public debate and to invite feedback on

development and humanitarian policy issues. They are ’work in progress’ documents, and do not

necessarily constitute final publications or reflect Oxfam policy positions. The views and

recommendations expressed are those of the author and not necessarily those of Oxfam.

For more information, or to comment on this paper, email jburnley@oxfam.org.uk

AUGUST 2016

သးႏေတြ

ရငးႏးျမပႏမႈမား

debate and to invite feedback on

development and humanitarian policy issues. They are ’work in progress’ documents, and do not

necessarily constitute final publications or reflect Oxfam policy positions. The views and

f the author and not necessarily those of Oxfam.

jburnley@oxfam.org.uk

2

ျမနမာႏငငသည ႏစေပါငးမားစြာ ႏငငတကာအသငးအ၀ငးႏင အထးကနစြာရပတည လာၿပးေနာက

စးပြားေရးက လမးဖြငေပးခၿပး ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈကလညး စြြေဆာငလကရသည။

ျမနမာစကပးေရးက႑ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမာ အေရးပါေသာ အခနးက႑မ

ရပတညလကရေသာလညး ပြငလငးျမငသာမႈႏငတာ၀နခမႈနညးပါးလေသာ လကရ

ပတ၀နးကငအေျခအေန၌ စကပးေရးလပငနးမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈတးျမငလာျခငးသည

ေတာငသငယမားႏငအျခား ေျမယာအေပၚမခအားထားေနရသမားအဖ႕ ထခကဆးရႈးႏငမႈ

အႏရာယမားကေရာကလာႏငသည။ ဤစာတမးသည ျမနမာစကပးစးပြားေရးလပငနးမားတြင

ျမပႏထားသည လကရရငးႏးျမပႏမႈအဆငအတနးႏငအမးအစားမားက ေလလာဆနးစစျခငးႏင အဆပါ

ရငးႏးျမပႏမႈေၾကာင လထအသကအ၀နးအေပၚတြင ကေရာကလာႏငေသာ ျဖစႏငေျခ ဆးရႈးမႈ

အႏရာယမားက ပေဖာၾကညျခငးတ႔က လပေဆာငထားျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင စကပးေရး က႑တြင

တာ၀နယမႈရေသာ စးပြားေရးအေလအကငမားက ျမငတငရန နညးလမးတစရပ အေနျဖင

ျပငပရငးႏးျမပႏမႈအေပၚ အစးရ၏ စညးမဥးစညးကမးထနးေကာငးမႈမားကလညး

ေလလာစးစမးမႈျပလပထားသည။ ရငးႏးျမပႏမႈမားက စစစေရးႏင ေလလာေစာငၾကညေရး လပငနးစဥမား

ပမေကာငးမြနလာေစေရး၊ ေျမယာအခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ေျဖရငးေရးႏင ကမၸဏမားအေနျဖင

လ႕အခြငအေရးက ေလးစားရမည ၎တ႔၏ တာ၀န၀တရားမားက ေစာငထနးေရး စသညတ႔ႏငစပလဥး၍

ျမနမာစကပးေရးက႑တြင ရငးႏးျမပႏရန စတအားထကသနလကရၾကေသာ ကမၸဏမား၊

ႏငငျခားအစးရမားႏင ျမနမာအစးရတ႔အတြက အႀကျပခကေပါငးမားစြာက ဤစာတမးမ

ျဖညဆညးေပးထားသည။

3

မာတကာ

အႏစခပ ........................................................................................................၆

၁။ နဒါနး........................................................................................................၁၃

၂။ ျမနမာႏငငအတြက စကပးေရးက ဘာေၾကာင အေရးပါရသလ။............................. ၁၅

ျမနမာစကပးေရးအေၾကာငး တစေစတစေစာငး......................................... ၁၅

အေသးစားလယယာစနစႀကးစးေသာ က႑.............................................. ၁၇

ေျမယာလပပငခြငခထားေပးမႈမား တးပြားလာျခငး...................................... ၁၈

ကနထရကလယယာစနစ..................................................................... ၂၀

၃။ ျမနမာႏငငတြငးသ႔ စးဆငးလာသည ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမား.............................. ၂၂

စကပးေရးက႑ရ ေဒသတြငး ရငးႏးျမပႏမႈမား......................................... ၂၅

၄။ ျမနမာႏငင၏ စကပးေရးဆငရာ ရငႏးျမပႏမႈႏင ဆကႏြယေနေသာ အကးသကေရာကမႈ

ႏငထခကဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမား...................................................................... ၃၆

ပြငလငးျမငသာမႈအားနညးျခငး၏ အကးဆကမား.......................................၃၆

ေျမယာပဋပကၡ၊ အးအမစြန႕ခြာမႈႏင ျပနလညေနရာခထားေရး.........................၃၈

စကပးေရးဆငရာရငးႏးျမပႏမႈ၏ အမးသမးမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈ.....၄၀

ရငးႏးျမပႏသမားအတြက ဆးရႈးထခကႏငမႈ အႏရာယမား............................၄၁

၅။ ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင လမးညႊနခကမား..........................................................၄၄

၆။ ျပငပမရငးႏးျမပႏမားအေပၚ အစးရ၏ စညးမဥးစညးကမးထနးေကာငးမႈ ..................၄၈

တရတႏငင၏ ျပညပရငးႏးျမပႏမႈႏင ဘာ႑ာေရး ဆငရာ လမးညႊနခကမား.......၄၉

ထငးအမးသား လ႕အခြငအေရး ေကာမရင...................................................၅၁

အာဆယ အစးရမားဆငရာ လ႕အခြငေရး ေကာမရင......................................၅၄

၇။ နဂးခပႏင အႀကျပတကတြနးခကမား.................................................................၆၃

4

အတေကာကစကားလးမား ACMECS Ayeyawady-Chao Phraya-Mekong Economic Cooperation Strategy

ASEAN Association of Southeast Asian Nations

AICHR Intergovernmental Commission on Human Rights

BHRRC Business and Human Rights Resource Centre

BIDV Bank for Development and Investment of Vietnam

BIT Bilateral investment treaty

CBRC China Banking Regulatory Commission

CEDAW Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women

COFCO China National Cereals, Oils and Foodstuffs Corporation

CP Charoen Pokphand Group

DICA Directorate of Investment and Company Administration

ESIA Environmental and social impact assessment

FAO Food and Agriculture Organization of the United Nations

FDI Foreign Direct Investment

FPIC Free, prior and informed consent

GDP Gross Domestic Product

GoM Government of Myanmar

ICJ International Commission of Jurists

IFC International Finance Corporation

IMF International Monetary Fund

KNU Karen National Union

KSL Khon Kaen Sugar

LCG Land Core Group

MCRB Myanmar Centre for Responsible Business

MIC Myanmar Investment Commission

MNHRC Myanmar National Human Rights Commission

MOAI Ministry of Agriculture and Irrigation

MOECAF Ministry of Environmental Conservation and Forestry

MOFCOM Ministry of Commerce of the People’s Republic of China

MRF Myanmar Rice federation

MSU Michigan State University

NHRC Office of the National Human Rights Commission of Thailand

5

NLUP National Land Use Policy

NSPAW National Plan for the Advancement of Women

OECD Organization for Economic Co-operation and Development

SFA State Forestry Administration of the People’s Republic of China

UN United Nations

VFV Law Vacant, Fallow and Virgin Land Management Law

VRG Vietnam Rubber Group

OXFAM DISCUSSION PAPERS AUGUST 2016

အႏစခပ

ျမနမာႏငငသည ႏငငတကာအသငးအ၀ငးႏင ႏစေပါငးမားစြာ အထးကန ရပတညလာၿပးေနာက

စးပြားေရးက လမးဖြငေပးခၿပး ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမား တးတကမားျပားလာေစရန ဆြေဆာငလကရသည။

လကရအေျခေနတြင စကပးေရးက႑သည ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈအတြက အေရးပါေသာ

အခနးက႑မ ရပတညလကရၿပး လဥးေရး၏ ၆၀% ေကာမာ ၎တ႔၏ အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမား

အတြက စကပးက႑အေပၚတြင မခအားထားလကရၾကသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင

အေသးစားေတာငသမားအား ေခးေငြပမရရေအာင ဖနတးေပးျခငးႏင ေျမၾသဇာႏင မးေစမားက

လကလမးမႏငေအာငလပေဆာငေပးျခငး အားျဖင ေထာကပျဖညဆညးေပးရနလအပလကရသညက

အသအမတျပထားၿပးျဖစသည။1 သ႔ေသာလညး စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈဆငရာ ရညမနးခကပနးတငမား

ၿပးေျမာကေအာငျမငရနႏင ျမနမာစးပြားေရးက ကမၻာစးပြားေရးေလာကႏင ေပါငးစပလပကငႏငရနအတြက

ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမားက စြေဆာငေရးမာ အခရာကလသညကလညး ရငးလငးျပတသားစြာ

သျမငၿပးျဖစသည။2

ဤစာတမးသည ျမနမာစကပးစးပြားေရးလပငနးမားတြင ျမပႏထားသည လကရ ရငးႏးျမပႏမႈ

အဆငအတနးႏငအမးအစားမားက ေလလာဆနးစစျခငးႏင အဆပါ ရငးႏး ျမပႏမႈမားေၾကာင လထ

အသကအ၀နးအေပၚတြင ကေရာကလာႏငေသာ ျဖစႏငေျခ ထခကဆးရႈးမႈ အႏရာယမားက ပေဖာတြကခက

ထားျဖငးျဖစသည။ ထ႔အျပင စကပးေရး က႑တြင တာ၀နယမႈရေသာ စးပြားေရးအေလအကငမားက

ျမငတငရန နညးလမးတစရပ အေနျဖင ျပငပႏငငမားတြင ျပလပထားသည ရငးႏးျမပႏမႈအေပၚ အစးရ၏

စညးမဥးစညးကမး ထနးေကာငးမႈ မားကလညး ေလလာစးစမးမႈ ျပလပထားသည။

ျမနမာစကပးေရးက႑ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမာ အေရးပါေသာ အခနး

က႑မ ရပတညလကရသည။ သ႔ေသာလညး ပြငလငးျမငသာမႈႏငတာ၀နခမႈနညးပါးလေသာ လကရ

ပတ၀နးကငအေျခအေန၌ စကပးေရးလပငနးမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈတးျမငလာျခငးသည အေသးစား

ေတာငသမားႏင အျခားေျမယာအေပၚ မခအားထားေနရသမားအဖ႕ ၎တ႔၏ အသကေမြး၀မးေကာငး

လပငနးအေပၚ ဆးရြားသည ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမား ကေရာကလာႏငသညက ဤစာတမးမ

ေလလာေတြ႕ရရသည။

ျမနမာႏငငတြင စကပးေရးက႑အေပၚ ရငးႏးျမပႏမႈမာ စစေပါငး ရငးႏးျမပႏမႈပမာဏ၏ ရာခငႏႈနး

အနညးငယမသာရေသာလညး ေျမယာပမာဏ အေျမာကအျမားမာ ကမၸဏမား၏လကသ႔ လႊေျပာငးေပးအပ

ခရၿပးျဖစသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ဧၿပလအထ ေဟာငေကာငႏငငအရြယအစား၏ (၁၀)ဆနးပါးမရေသာ

ေျမပမာဏ (၉၃၉၆၈၃ ဟကတာ)က ပဂၢလကကမၸဏမား (ျမနမာႏငႏငငျခားကမၸဏႏစရပစလး)သ႔

အႀကးစားေျမယာလပပငခြင ခထားေပးေသာပစျဖင လပပငခြင ေပးခၿပးျဖစသည။3

ျမနမာႏငငရ စကပးေရးလပငနးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈမာ မၾကာခဏဆသလ တမျမပေနေလရသည။

ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ တရား၀ငစာရငးဇယားမားမာ (ခြငျပထားၿပး အေကာငအထညမေဖာရေသးေသာ

စမကနးမားႏငပတသက၍) အလြနအကၽြတငျပထားမႈမားႏင (တရား၀ငခြငျပခကလမးေၾကာငးျဖင လပကင

ျခငးမဟတေသာ စမကနးမားႏငပတသက၍) ေလာေပါတငျပမႈမားရေနျခငးေၾကာင ယၾကညကးစား၍

မရႏငေပ။ အမားအားျဖင ပဂၢလက စးပြားေရးလပငနးမားသ႔ ခထားေပးေသာ အႀကးစားေျမယာ

လပပငခြငမားမာ လကတေလာ စကပးလပကငေနျခငးမရေပ။ စကပးထတလပမႈအစား သတ

တးေဖာေရးႏင သစထတလပေရးတ႕အတြက အသးျပေနၾကသည။4

အမားျပညသသရႏငေသာ သတငးအခကအလကအခ႕ရေနေသာလညး စကပး-စးပြားေရးလပငနး

ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ သတငးအခကအလကမားမာ ျမနမာႏငငအစးရဘကကသာမက ရငးႏးျမပႏမႈ

7

ကမၸဏမားဘကကပါ ပမသရခြငေပးရန လအပလကရေသးသည။ ပြငလငးျမငသာမႈအားနညးလက

ရျခငးေၾကင အဂတလကစားမႈမားက ျဖစေပၚေစေသာ နားလညရခကခသည အေျခအေနမားက

ျဖစေပၚေစသည။ တာ၀နယမႈကငးမစြာလပကငလကရၿပး ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ အခကအလကမားက

အေသးစတထတျပနျခငး မရပါက ၀ငေရာကလာမည ရငးႏးျမပႏသမားအတြက ထခကဆးရႈးႏငမႈ

အႏရာယမာ ပမဆးရြားလာေစႏင သည။

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလအထ တရတ၊ စကၤာပ 5 ႏင ေဟာငေကာငတ႔မာ ျမနမာႏငငတြင

ရငးႏျမပႏသမားအနက ထပဆးမရပတညလကရေသာ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမားျဖစၾကသည။ ထငး

မေလးရား၊ ကးရးယားႏင ဗယကနမႏငငမားမ ကမၸဏမားမာလညး ထငရားသည

ရငးႏးျမပႏသမားပငျဖစၾကၿပး ျမနမာႏငငအတြငးရ စကပးေရးဆငရာ စမကနးမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈ ျပလပ

ထားၾကၿပျဖစသည။ ႏငငျခားစးပြားေရးလပငနးမားမာ အႀကးစားေျမယာလပပငခြင ခထားေပးမႈမားရေသာ

ရာဘာႏင ဆအနးက႑မားတြင အေျမာကအျမား ရငးႏးျမပႏထားၾကၿပး ေျပာငး၊ ႀက၊ ဇ၀ေလာငစာ၊

သစသး၀လႏင အျခားသးႏမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈမာ အနညးအကဥးမသာျဖစသည။ အခ႕ေသာ

ကမၸဏမားမာ စကခငး ကယႀကးမား စကပးလပကငရနအတြက ေျမေနရာ အမားအျပားက ရရထားႀကၿပး

အခ႕ေသာကမၸဏမားမာ ကနထရကလယယာစနစျဖင လပကငျခငး သ႔မဟတ ပြစားမားမတစဆင ေဒသခ

အေသးစားအလတစားေတာငသမားထမ ၀ယယျခငး စသညအားျဖင လပေဆာငလကရၾကသည။

အႀကးစားေျမယာရယပငဆငမႈႏင ကနထရကလယယာစနစလပကငမႈ ဟေသာ ရငးႏးျမပႏမႈ

လမးေၾကာငး ႏစရပစလးမာ ေျမယာအေပၚမခအားထားေနၾကရေသာ အေသးစားေတာငသမားႏင

လထအသကအ၀နး အတြက ထခကဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမားက ေဆာငၾကဥးလာၾကသည။ အျခားေသာ

အေရ႕ေတာငအာရ ႏငငမားကသ႔ပင ျမနမာႏငငတြင အႀကးစားစကပးေရးလပငနးမားအတြက

ေျမယာခထားေပးမႈမားမာ ေျမယာပဋပကၡမား၊ အးအမစြန႕ခြာမႈမား၊ သဘာ၀ပတ၀နးကင ပကစးဆးရႈးမႈမား

စသညျပနာမားႏင မၾကာခဏဆသကသ႔ ခတဆကလကရေနသည။ 6 တနသၤာရတငးေဒသႀကးရ

ဆအနးစကခငးမား ေဖာထတမႈမတစဆင မေလးရားကမၸဏႏငအကးတပးေပါငးရငးႏးျမပႏမႈေၾကာင

ေျမယာဆးရႈးမႈမား ျဖစေပၚ လကရေၾကာငးသရရသည။7

ေျမယာလကလမးမမႈ၊ ေျမယာပငဆငမႈမားႏငပတသက၍ ေကးလကေဒသမ ဆငးရႏြြမးပါေသာ

အမးသမးမားမာ မၾကာခဏဆသလ အႏမခဘ၀ျဖင ရငသနေနၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသချပညသမား၏

ေျမယာအသးျပမႈက ထခကေစေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားသည အမးသမးမားအေပၚ တစဖကေစာငးနငး အကး

သကေရာကမႈမားက ျဖစေပၚေစသည။ အခ႕ေသာကစၥမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈမားသည အလပအကငမားက

ဖနတးေပးေသာလညး အဆပါရငးႏးျမပႏမႈမားသည အႀကးစားေျမယာရယမႈမားရလာပါက ေျမယာ

အခြငအေရးမာ ရငးလငးျပတသားမႈမရဘ အာမခခကကငးမေနသည အေျခအေနမး၌ ေဒသခလထ

အတြကေကာငးကးထက ဆးကးက ပမျဖစထြနးေစသည။

ျမနမာႏငငရ ေျမယာႏင စကပးေရးက႑တြင ျပညတြငးျပညပကမၸဏမားမ ရငးႏးျမပႏမႈမားသည

မေ၀းလသညအနာဂတတြင တးျမင၀ငေရာကလာရန အလားအလာအလြနေကာငးလကရသည။ ထငးႏငင

ႏငတရတႏငငမားတြင ျပငပရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ လမႈေရးအရေရာ ပတ၀နးကငေရးရာ အရပါ

တာ၀နယမႈရေသာ လပကငေဆာငရြကမႈမားျဖစေစရန တးျမငေဆာငရြကေရးတြက လမးညႊနခကႏင

လပငနးစဥမားခမတထားၿပးျဖစသည။ သ႔ေသာ မညသညအတငးအတာထ လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရြကသြားမညက ရငးလငးျပတသားစြာ မသရရေသးေပ။

စကပးစးပြားေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈက ျမနမာစကပးေရးက႑၏ ကယျပန႕ လေသာ

ဖြ႕ျဖးတးတကမႈအေျခအေနမ သးျခားခြထတလကမညဆပါက ရရႏငသည အကးအျမတမားမာ

နယပယကဥးသြားမညျဖစသည။ အေသးစားေတာငသမားအတြက သြငးအားစမား၊ လျခစတခရေသာ

ေခးေငြမား၊ သငတနးမား၊ ေဈးကြကမားႏင ေျမယာပငဆငမႈ အာမခခကမား စသညအေျခအေနမား

တးတကေကာငးမြနလာေအာင အေလးထားလပေဆာငေပးသည မ၀ါဒမား အဆငသင မခမတႏင ေသးပါက

အလြယတကခြငျပေပးခေသာ အႀကးစား ရငးႏးျမပႏမႈမားသည အေသးစားေတာငသမားအတြက

အကးအျမတမား လြယလငတက ျဖစထြနးလာႏငမညမဟတေပ။

8

စးပြားေရးလပငနးရငမားႏငအစးရအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ျမနမာႏငငအတြငးသ႔ စး၀ငလာသည

စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ ပြငလငးျမငသာမႈရရနႏင တာ၀နသတတျခငး၊

လ႕အခြငအေရးက ေလးစားလကနာျခငး၊ စညးမဥးဥပေဒခးေဖာကမႈမားအတြက လထအသကအ၀နးအား

ေလာေၾကး ေပးျခငး စသည ႏငငတကာမ အေကာငးဆး လပထးလပနညးမားက လကနာကငသး၍

ေရ႕ဆကလပေဆာငသငေၾကာင ဤစာတမးမ အႀကျပအပပါသည။

ျမနမာႏငငအစးရအတြက အႀကျပခကမား

အႀကးစားေျမယာခထားေပးမႈမား

ေျမယာမ၀ါဒအသစက ထထေရာကေရာကအေကာငအထညေဖာၿပး ေျမယာဥပေဒ အတညျပသည

အခနအထ ေျမယာခထားေပးမႈမားက ရပဆငးထားရန - ေျမယာခထားေပးမႈမားက လပေဆာငရန

လကတေလာအသးျပေနေသာ ဥပေဒမားမာ အေသးစားေတာငသမားႏင တငးရငးသား

လနညးစမားက အကာအကြယေပးႏငျခငးမရေၾကာငး ကယကယျပန႕ျပန႕လကခထားၾကသည။

ေျမယာဥပေဒသစထြကေပၚလာသည အခနအထ ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင ေျမယာခထားေပးမႈ

အသစမားက ဆငးငထားသငသည။

လကရ ေျမယာခထားေပးမႈမား၏ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈအေျခအေနက

ျပနလညသးသပရန - လကရ ခထားေပးခသည ေျမယာမားႏငစပလဥး၍ အစးရႏငခပဆထားသည

သေဘာတညခကမား၊ အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ အစအစဥမား စသညတ႔က ေစာငၾကည

စစေဆးသငသည။ ကမၸဏအေနျဖင ၎တ႔၏ တာ၀န၀တရားမားက လကနာရန ပကကြကပါက

ယငးေျမယာမားအသးျပမႈက တားျမစသငၿပး စညးမဥးစညးကမးမားက ဆးရြားစြာ ခးေဖာကပါက

ျပနလညရပသမးသညအထ အေရးယေဆာငရြကသငသည။

အနာဂတတြင ေနာကထပ ေျမယာခထားေပးမႈမားျပလပပါက အဆျပလႊာမားက ေစစပေသခာေသာ၊

တာ၀နယမႈရေသာ စစစသးသပမႈက အေျခခလပေဆာငရန - လကရေျမယာအသးခမႈအေျခအေနက

မျဖစမေန ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစၿပး လကရေျမယာ အသးျပခြငမားက အေသးစတ

စစစသးသပမႈ ျပလပျခငးမရဘ မညသညေျမယာ ခထားေပးမႈကမ မျပလပသငေပ။

ေျမယာခထားေပးရာတြင သကဆငသမားအားလးႏင ေဆြးေႏြးတငပငရန - အဓကအားျဖင

ထခကဆးရႈးႏငေသာ လထအသကအ၀နးမားအပါအ၀င မညသည ေျမယာအသးျပခြငကမ

လြတလပၿပး ခငမာသည ၾကတငသေဘာတညခက (FPIC) မရရဘ ယခငမလ

ေျမယာအသးျပသမားထမ လႊေျပာငးေပးျခငးမျပလပသငေပ။

ေျမယာႏငစပလဥးၿပး အျခားလကရႏင အနာဂတရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ ပြငလငးျမငသာမႈ

ပမရေစရနႏင သတငးအခကအလကမား ပမလကလမးမႏငေအာင လပေဆာငေပးရန - ျမနမာႏငင

အစးရအေနျဖင ေျမယာကအေျခခေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ ယၾကညစတခရသည

စာရငးအငးအခကအလကမားႏင အျခားသကဆငရာ စာရြကစာတမးမားက အလြယတက ရရ

ႏငေအာငလပေဆာငေပးျခငးျဖင ရငးႏးျမပႏမႈက႑တြင ပမပြငလငးျမငသာမႈရေစရန လပေဆာင

ေပးသငသည။ ယငးသ႔လပေဆာငရာတြင လကရခထားေပးၿပးျဖစေသာ ေျမယာမား၏ တညေနရာ

ႏင နယနမတမားက အေသးစတထတျပနေပးျခငးလညးပါ၀ငသငပါသည။ ထကနးဂဏနး

အခကအလကမားက စမကနးေျမပမား၊ ရငးႏးျမပႏသ၏ အမည၊ စမကနးရညရြယခကႏင

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈအေျခအေန စသညတ႔ပါသငေသာ Open Database ျဖင

ထနးသမးထားသငသည။8

9

အေသးစားေတာငသမားအတြက ကညေထာကပေပးျခငး

အထးသျဖင စကပးေရးပညာေပးလပငနးႏငသြငးအားစမား၏ အရညအေသြးပမေကာငးမြနေစရန

ႏင ပမကယျပန႕စြာလႊမးၿခႏငရန စကပးေရးဆငရာ အသးစရတမားက တးျမငေရးအတြက

အမးသားဘတဂကက ျပနလညျပျပငေရးဆြရန - ဆလသညမာ ေတာငသမားကယတင ရာေဖြ

ေဖာထတထားေသာ စနေခၚမႈမားႏင ေျဖရငးနညးမားက အဓကထားလပေဆာငေရးအတြက

ေဒသႏရအစးရအရငးအျမစမားက အသးျပရနျဖစသည။

ေကာငးမြနေသာ စညးမဥးစညးကမးဆငရာ မေဘာငမားက အေျခခ၍ စကပးေရးဆငရာ

သမ၀ါယမမားႏင ထတလပသအသငးအဖြ႕မားဖြ႕ျဖးတးတကေရးကကညေထာကပေပးရနႏင

ျပညတြငးပဂၢလက က႑ႏင ခတဆကလပကငႏငေရးအတြက ၎တ႔က လပပငခြငေပးရန

ရငးႏးျမပႏမႈအဆျပလႊာမားက စစစေရြးခယရနႏင ခြငျပၿပးေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားကလညး

အေသးစားေတာငသမား၏ အကးစးပြားက ကာကြယေစာငေရာကႏငေရးအတြက ေစာငၾကည

ေလလာသြားရန

ကနထရကလယယာစနစအစအစဥမားႏငပတသက၍ ေဆြးေႏြးညႏႈငးရာတြင ေတာငသမားက

ကညပပးေပးႏငေရးအတြက အစးရအဖြ႕အစညးမားက အသးျပရန၊ လကရ ကနထရကလယယာ

သေဘာတညခကမားက စညမဥးစညးကမးထနးေကာငးရနႏင ေစာငၾကညေလလာသြားရန

ႏငငတကာအစးရမားသ႔ အႀကျပတကတြနးခကမား

ထေရာကစြာလပေဆာငႏငရနအတြက အကာအကြယေပးေရးဟေသာ တာ၀နမာ အမးသား

နယနမတက ေကာလြနခ႕ထြငရမညဆသညက အသအမတျပရန။ စးပြားေရးဆငရာ

အကငပကမႈမားႏင ပတသက၍ ကာကြယေစာငေရာကေပးရမညတာ၀နမာ တငးျပညတစခ၏

နယနမတေဘာင အတြငး၌ ကန႕သတထားရမညအရာမဟတေပ။ ကမၸဏတစခ၏ ပငလယရပျခား

လပငနးစဥမားသည သကဆငရာ အမရငႏငငႏင မခငႏငငမားက ထပါးဖကစးလာမညဆပါက

အေရးယေဆာငရြကမႈ ျပလပရမည တာ၀နရသည။

ျပညပတြင ရငးႏးျမပႏမႈျပလပၾကမည ကမၸဏမားအေနျဖင ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ စညးမဥးမားႏင

လမးညႊနခကမားက လကနာေစရန ျမငတငေဆာငရြကရန။ အမရငအစးရမားအေနျဖင

ကလသမဂၢလမးညႊနခကမား၊ OECD ၏ ႏငငတကာ စးပြားေရးလပငနးမားလကနာရန

လမးညႊနခကမား၊ကမၻာစားနပရကၡာဖလေရးေကာမတ၏ေျမယာ-ေရလပငနးႏငသစေတာမားပငဆင

ခြငအေပၚ တာ၀နယမႈရေသာ အပခပေရးဆငရာ Voluntary Guidelines မား စသည ႏငငတကာ

စႏႈနးမားက ကမၸဏမားလကနာကငသးလာေစရန အားေပးေဆာငရြကသငသည။9

အာဆယကသ႔ေသာ ေဒသတြငး အစးရမားႏင အဖြ႕အစညးမားကလညး ျပညပရငးႏးျမပႏမႈ

လပငနးမားတြင လမႈေရးႏင ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရးဆငရာ လမးညႊနခကမားက

ေရးဆြသငသည။ တရတႏငငသည ျပညပတြငလပကငေနၾကေသာ တရတကမၸဏႏင ေငြေၾကးအဖြ႕

အစညးမားအတြက လမးညႊနခကေပါငးမားစြာက ေရးဆြျပ႒ာနးခၿပးျဖစသည။ အေျခခမပင

10

ျဖစေသာလညး ျပညပရငးႏးျမပႏမႈမားတြင ၎တ႔၏ အမအကငမား ပမေကာငးမြနလာေရးအတြက

ျမငတငေဆာငရြကရာတြင အေျခခအတျမစအျဖစ မတယႏငသည။

ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမပႏလကရၾကေသာ သ႔မဟတ ျမနမာႏငငမ

အရငးအျမစမားက ထတယသးစြလကရၾကေသာ စးပြားေရး

လပငနးမားသ႔ အႀကျပတကတြနးခကမား

ကလသမဂၢ စးပြားေရးလပငနးႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနခကစညးမဥးမား (UNGP)၊

ႏငငတကာဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး (IFC)၏ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ စႏႈနးမား၊ ေျမယာ-

ေရလပငနးႏငသစေတာမားပငဆငခြငအေပၚ တာ၀နယမႈရေသာ အပခပမႈဆငရာ Voluntary

Guidelines မား စသညလမးညႊနခကမားအပါအ၀င လ႕အခြငအေရးေလးစားလကနာေရးဆငရာ

တာ၀န၀တရားမား၊ ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ ျပညတြငးဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမားက

လကနာကငသးရန။ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ျပညတြငးဥပေဒ စညးမဥးမားက ေလးစား

လကနာရမညအျပင ယငးဥပေဒမားတြငမပါ၀ငေသာ အဆငျမငစႏႈနးမားကလညး ေလးစား

လကနာရန တာ၀နရသည။ ထတကနမားက ေနာကဆးေရာငး၀ယေဖာကကားရသည ကမၸဏမား

အေနျဖငလညး မမတ႔ႏင စးပြားေရးတြဖကလပကငေသာ ကမၸဏမားက ယငးစႏႈနးမားအား

လကနာကငသးမႈရ-မရ ေသခာစြာ ဆနးစစသငသည။

အႀကးစားေျမယာဆငရာရငးႏးျမပႏမႈႏငပတသက၍ အျခားေရြးခယစရာနညးလမးမားက စဥးစားရန။

ေျမယာမားက အေသးစားေတာငသမားထမ လႊေျပာငးရယရနမလအပေသာ ရငးႏးျမပႏမႈ ပစမား

ႏင တရားမတေသာ သေဘာတညခကမားအေပၚ အေျခခေသာ ရငးႏးျမပႏမႈပစမားကသာ

ဥးစားေပးအျဖစ ကငသးလပေဆာငရမညျဖစသည။

အျခားသမားအား ထခကနစနာမႈမရေစရန ဂရတစက လပေဆာငရမညဟေသာ စညးမဥးကင၀တက

ေကာငးစြာ ကငသးေဆာငရြကရန။ ေျမယာသစမား ၀ယယျခငး သ႔မဟတ ငားရမးျခငး၊ လကရ

လပငနးမားက ခ႕ထြငျခငး သ႔မဟတ လကရပငဆငမႈမားက ပမေကာငးမြန ေအာငလပေဆာငျခငး

စသညတ႔က မလပေဆာငမ ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင အျခားသမားက ထခကနစနာမႈမရေစရန

လပေဆာင ရမညဟေသာ စညးမဥးကင၀တက ကငသးေဆာငရြကရမညျဖစသည။ ထစညးမဥး

ကင၀တသည ေဒသအေျခအေန၊ လမႈေရး၊ ပတ၀နးကငေရးရာႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ

ထခကဆးရႈးႏငမႈအေျခအေနမား သ႔မဟတ အကးသကေရာကမႈမားက ရငးလငးျပတသားစြာ

နားလညသရႏငရန အေထာကအကျဖစေစမညျဖစသည။ ထ႕အတ ေနာကဆးထတကနမားက

ေရာငး၀ယေဖာကကားေသာ ကမၸဏမားအေနျဖငလညး မမတ႔ႏင စးပြားေရး တြဖကလပကင

ေနရေသာ ကမၸဏမားလကနာကငသးလကရသည မ၀ါဒႏငလပထးလပနညးမားက သးသပလက

အျခားသမားက ထခကနစနာမရေစရန ဂရတစက လပေဆာငရမညဟေသာ ကင၀တမားက

လကနာကငသး သငသည။ UNGP စညးမဥးမား (လမးညႊနခကစညးမဥး #၁၇-၂၁) 10 အရ

အျခားသမားက ထခကနစနာမရေစရန ဂရတစကလပေဆာငရမညဟေသာ ကင၀တတြင

ေအာကပါတ႔ပါ၀ငသည။

o (လကရေျမယာအသးျပေနသမားအေပၚ ရငးႏးျမပႏမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈ

အပါအ၀င) လ႕အခြငအေရးအေပၚ အမနတကယအကးသကေရာကမႈႏင ျဖစႏငေျခ

အကးသကေရာကမႈမားက ေလလာဆနးစစရန

11

o ေလလာဆနးစစေတြ႕ရခကမားက ဆးျဖတခကခမတသည လပငနးစဥတြင ထညသြငး

စဥးစားရနႏင စစစေတြ႕ရသည ဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမားႏင ဆးကးသကေရာကမႈမားက

ကငတြယေျဖရငးရန

o ဆးကးအႏရာယမားက ကငတြယေျဖရငးရာတြင ကမၸဏ၏ လပေဆာငခကမား

ထေရာကမႈရ မရ စဥဆကမျပတေစာငၾကညေလလာရန

o ယငးလပေဆာငခကမားႏငပတသက၍ (ေဒသလထအသကအ၀နးကသ႕ေသာ)

သကဆငသမားက ဆကသြယအသေပးရန။

ေလလာဆနးစစမႈမားျပလပရာတြင အျခားေသာ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရးဆငရာ အကးသက

ေရာကမႈမားက ေလလာသးသပမႈျပလပသငၿပး ထသ႔လပေဆာငရာတြင ထခကႏငေျခရသည

လထအသကအ၀နးမားပါ၀ငရမညျဖစသည။ ေလလာဆနးစစမႈမားျပလပရာတြင အမးသမးမား

အပါအ၀င အကးသကေရာကမႈကခစားရသည လထအဖြ႕အစညးမားျဖင အခနကက

လပေဆာငေသာ၊ ပြငလငျမငသာမႈရေသာ၊ အဓပၸါယေလးနကေသာ ေဆြးေႏြးတငပငမႈမးက

အေျခခလပေဆာငသငသည။ စးပြားေရး လပငနးရငမားအေနျဖင ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာဆးျဖတခက

မားေၾကာင ထခကဆးရႈးမႈခရႏငသမား၏ အႀကဥာဏမားက ရယကာ ထညသြငးစဥးစားသငသည။

ေဒသခလထအဖြ႕အစညးမားႏင အရပဘကအဖြ႕အစညးမားမ အဆပါေတြ႕ရခကမားႏင

ပတသက၍ သရႏငရန ထေလလာ ဆနးစစခကမားက အမားျပညသသရေအာင ချပသငသည။

ေဒသချပညသမားႏင လထအသကအ၀နးမား၏ လြတလပစြာ ႀကတငညႏႈငးၿပး ျဖစသည ခငမာေသာ

သေဘာတညခက (FPIC)က အေလးထားရန ။ အဓကရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ ဆးျဖတခကမား

မခမတမ စးပြားေရးလပငနးရငမားအေနျဖင အမးသမးမား၊ စးပြားေရးလမႈေရးအရ နမကေသာ

လတနးစားမားအပါအသင ေဒသခလထႏငေဆြးေႏြးတငပငမႈမား ျပလပရမည။ ေျမယာရယ

ပငဆငျခငး သ႔မဟတ ေျမယာအသးျပေျပာငးလျခငးမားျပလပရာတြင PFIC စညးမဥးမားက

ေလးစားလကနာရမည။ စမကနး လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈက စတငၿပးေနာကတြငးလညး

ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားက ဆကလကလပေဆာငသငသည။

လကေတြ႕လပေဆာငသညအဆငတြင တငတနးခကမားအား ေျဖရငးသညလပငနးစဥက

ေဖာေဆာငရန။ တငတနးခကမားက ေျဖရငးရာတြင ထေရာကေသာ လပငနးစဥမားက

ကငသးျခငးျခငးသည ျပနာမား တစစတစစကယျပန႔မလာမ ဆးကးသကေရာကမႈမားက

ကငတြယေျဖရငးရာတြင ရငးႏးျမပႏသမားက အေထာကအကျဖစေစၿပး ထခကဆးရႈးႏငေျခရသည

လထအဖြ႕အစညးမားႏင အလပသမားမားအတြက ျပနလညကစားေပးႏငသည နညးလမးတစရပ

ကလညး ဖနတးေပးရာေရာကမညျဖစသည။

ကမၸဏမားမ လ႕အခြငအေရးဆငရာ ခးေဖာကမႈမားက ကးလြနခပါက UNGPs ၏ လကနာရမည

တာ၀န၀တရားမားႏငအည ေျဖရငးေပးႏငေရးအတြကေဆာငရြကေပးရန။

စမကနးဆငရာ အေသးစတအခကအလကမားက ထတျပနေပးျခငးျဖင ပြငလငးျမငသာမႈက ျမငတင

ေဆာငရြကရန။ ကနေခာအဆငဆငျပျပငထတလပသည စကရမားႏင စကခငးမား၏ နယနမတျပ

ေျမပမား အပါအ၀င ရငးႏးျမပႏမႈမားျပလပသည ေနရာေဒသမား၊ ရငးႏးျမပႏမႈရညရြယခက၊

စာခပခပဆ ထားသညကာလ၊ သေဘာတညခကဖကသမးျခငး စသညတ႔က ကမၸဏမားအေနျဖင

ထတျပနေပးသငသည။ တငတနးမႈမားက ေျဖရငးေပးသည စနစမားအပါအ၀င လ႕အခြငအေရး

ေလးစားလကနာမႈက ေဖာေဆာငသည လပငနးစဥမားႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလက

မားကလညး ကမၸဏအေနျဖင ထတျပနသငသည။ ထတျပနသည သတငးအခကအလကမားမာ

ထခက ခစားရသည လတနးစားမား လကလမးမႏငေသာ ပစျဖင ထတျပနသငသည (ဥပမာ -

12

စမကနးဆငရာ အေသးစတအခကအလကမား ထတျပနရာတြင သငေလာေသာ

ဘာသာစကားႏငဆကသြယေရးနညးလမးမားက အသးျပျခငး) ။

ဓေလထးတမးဆငရာ အခြငအေရးမားႏင ေျမယာအသးျပေရးဆငရာအခြငအေရးမား အပါအ၀င

အမးသမးမား၊ လထအဖြ႕ အစညးမားႏင ေဒသခလထ၏ ေျမယာအခြငအေရးမားက ေလးစား

လကနာရနအတြက ျပညစခငမာသည ကတက၀တမား ထားရကငသးရန။ မ၀ါဒကတက၀တသည

ကမၸဏႏင ၎အား ျဖညဆညးေပးသမားက ၿခငသကေရာကမႈရသငၿပး တညဆလမးညႊနခက

မားက အေျခခလပေဆာငသငသည။11

အစးရအရာရမား၊ ကမၸဏမား၊ အလႊာေပါငးစမ သကဆငရာ ပဂၢလမား ပါ၀ငသည လပငနးစဥမားႏင

အျခား သကဆင သမားၾကား ေျမယာက အေျခခသည တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားက

ကာကြယျမငတငေပးရန။ လပငနးတစခက အေကာငးဆးအေျခအေနသ႔ ေရာကေအာင ျမငတင

ေပးရနႏင က႑တစခလးႏင ဆငေသာ လပငနးစဥမားႏငစညးမဥးစညးကမးမားက ပမခငမာ

အားေကာငးေအာင လပေဆာငရန အတြက စတအားထကသနစြာ ပါ၀ငေဆာငရြကရမညျဖစသည။

အစးရမား၊ စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင ဖြ႕ျဖးေရးလပငနးလပေဆာငသမားအတြက ေနာကထပ

အႀကျပခကမားက " နဂးခပႏငအႀကျပတကတြနးခကမား" က႑တြင ဖတရႈႏငသည

13

၁။ နဒါနး

ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးတြင စကပးေရးသည အေရးပါေသာအခနးက႑မ ရပတညလကရၿပး

ေကးလကေဒသတြငေနထငေသာ ႏငငလဥးေရ ၆၆% ၏ အသကေသြးေၾကာပငျဖစသည။ 12 လြနခသည

အစးရလကထကက လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန၏ 13 သတငးအခကအလကမားအရ

၂၀၁၃-၂၀၁၄ 14 ခႏစတြင စကပးေရးက႑သည GDP စစေပါငး၏ ၂၃% က ျဖညဆညးေပးခၿပး

လပသားအငအား ၆၆% က အလပအကငဖနတးေပးႏငခကာ စစေပါငး ျပညပပ႕ကန၀ငေငြ၏ ၂၀% ေကာက

ရာေဖြေပးႏငခသည။ 15 စကပးေရးက႑တြင အမားစမာ အေသးစား တစႏငတစပင

လပကငၾကျခငးျဖစသည။

စကပးေရးက႑သ႔ ႏငငျခား ရငးႏးျမပႏမႈမား စး၀ငလာေစရန အစးရအေနျဖင အေလးေပး

လပေဆာငခေသာလညး စကပးေရးက႑ရ ျပညတြငး၊ ျပညပ ရငးႏးျမပႏမႈ ႏစရပစလးမာ စြမးအငႏင

သယဇာတတးေဖာထတယေရးက႑မားႏင ႏႈငးယဥပါက မဆစေလာကမသာရသည။ သ႔ေသာလညး

စကပးေရးက႑သည ျမနမာႏငငရ ျပညသသနးေပါငးမားစြာ၏ ဘ၀မားအတြက အလြနအေရးပါသျဖင

အႀကးစားရငးႏးျမပႏမႈမား စး၀ငလာပါက စကပးေရးဆငရာ ရငးႏျမပႏမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈမာ

အလြနတရာ ႀကးမားေပလမမည။ ထ႔ေၾကာင ပြငလငးျမငသာမႈရၿပး တာ၀နခမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမား

စကပးေရးက႑သ႔ ၀ငေရာကလာျခငးသည ျမနမာႏငငတြင ျဖစေပၚေနေသာ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏင

မမတမႈတ႕က ေလာခရာတြင အလြန အခရာကေပလမမည။

ျမနမာႏငငရ စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈမားက မဒယာမားက အတငးအတာတစခအထ

သတထားမလာၾကၿပး ျပညတြငးျပညပ အရပဘကအဖြ႕အစညးမားၾကား စးရမမႈမား ျမငတကလာခၾကသည။

ထသ႔ျဖစလာရျခငးမာ စးပြားေရးလပငနးမား၊ အျခားေျမယာႏင အရငးအျမစက အမားအျပားသးစြရေသာ

ဖြ႕ျဖးေရးစမကနးမားႏငဆကစပလက ျဖစေပၚလာသည ေျမယာပဋပကၡမားႏငအးအမစြန႔ခြာရမႈမား

စသညတ႔ႏင တစပငးတစစ သကဆငသည။16 ထ႔အျပင အခ႕အေသးစား လယယာက႑ ရငးႏးျမႇပႏမႈမား

သည ေကးလကေန အေျခခလမႈအဖြ႕အစညးမား၏ အခြငအေရးမားေပၚတြင သကေရာကမႈရသညကလညး

ဤစာတမးမတငျပထားပါသည။17

ျမနမာႏငငရ စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈမားက တးတကေကာငးမြနေအာင လပေဆာငျခငး

မရပါက အဆငးရအႏြမးပါးဆး လတနးစားမားမာ ပငဆငမႈမား ဆးရႈးျခငး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရး ထခကျခငး၊

ေဒသတြငး ထတလပျဖန႕ျဖးမႈစနစက ျဖတေတာကခရျခငး စသညအားျဖင ထခကဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမားက

ရငဆငႀကေတြ႕ရမညျဖစသည။ ေခးေငြရရႏငမႈအေျခအေနပမေကာငးမြနေအာင လပေဆာငေပးျခငး၊

ေျမၾသဇာႏင မးေစမားက လကလမးမႏငေအာင ကညပပးေပးျခငး စသညအားျဖင အေသးစား

ေတာငသမားအား ကညေထာကပေပးရန လအပသညက မ၀ါဒခမတသမားက18 အသအမတျပသညအျပင

ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမားသည စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈဆငရာ ရညမနးခကမား ၿပးေျမာကေအာငျမငရန

ႏင ျမနမာစးပြားေရးက ကမၻာစးပြားေရးႏင ေပါငးစပေရးဟေသာ ရညမနးခကမား ေအာငျမငေရးအတြက

အလြနအေရးပါသညက ရငးလငးျပတသားစြာ သျမငၿပးျဖစသည။ 19 စညးမဥးဥပေဒမားက

ပမေကာငးမြနေအာင လပေဆာငျခငးမရပါက ျမနမာျပညသမားအေနျဖင

ထခကဆးရႈးမႈမားႏငပမႀကေတြ႕ရမညျဖစသည။

ဤစာတမးသည ရငးႏးျမပႏမႈမားေၾကာင လထအသကအ၀နးမားႏငေတာငသမားအေပၚ

ကေရာကလာႏငေသာ အႏရာယမားႏင ေဆာငၾကဥးေပးလာႏငသည အခြငအလမးမားက ပေဖာရငး

ျမနမာႏငငရ စကပး-စးပြားေရးလပငနးဆငရာ ႏငငျခားရငးႏျမပႏမႈႏငစပလဥးေသာ ရရႏငသည

သတငးအခကအလကမားက ရာေဖြတငျပထားျခငးျဖစသည။ ရငးႏးျမပႏသမားႏင၎တ႔၏ အစးရမား

အေနျဖင ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသကၿပး ပမပြငလငးျမငသာမႈရရနႏင လထအဖြ႕

အစညးမားႏင ေတာငသမား၏ အခြငအေရးက ေလးစားလကနာမႈရေစရန လပေဆာငၾကရမညျဖစသည။

14

Box 1: တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးၿမပႏမႈက ဘယလအဓပၸါယေဖာေဆာငမလ။

တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈဆသညမာ အဓပၸါယဖြငဆခကတစခတညးျဖင ျပညစမႈရႏငမည

မဟတေပ။ သ႔ေသာလညး ရငးႏးျမပႏမႈျပလပရာတြင စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင အစးရမား

လကကငသးရန စႏႈနးမား၊ လမးညႊနခကမားႏင စညးမဥးစညးကမးမားစြာရသည။ ရငးႏးျမပႏမႈမား

ျပလပရာတြင အကးအျမတတစခထက ပဓာနထားျခငးမဟတဘ ေဒသခမား၏ လအပခကမားက

ထညသြငးစဥးစားျခငး၊ လ႕အခြငအေရးက ေလးစားလကနာျခငး၊ ပတ၀နးကငဆငရာ

ထခကပကစးမႈမားက ေရာငရားျခငး သ႔မဟတ အနညးဆးျဖစေအာင လပေဆာငျခငး စသညအားျဖင

အေလးထားလပေဆာငရမည အရာမားစြာရသည။ ယငးအေၾကာငးအရာမားမာ စးပြားေရးလပငနးႏင

လ႕အခြငအေရးမားဆငရာ လပငနးမေဘာငမ ဆငးသကျခငးျဖစသည။ စးပြားေရးႏငဆကႏြယ

လကရေသာ လပငနးစဥမားသည ေဒသချပညသလထ၏ အခြငအေရးက ထပါးေဖာကဖကျခငး

မျပလပရသကသ႔ တညဆ ဥပေဒစညးမဥးမားကလညး ခးေဖာကျခငးမျပရေပ။ ျပညတြငး ဥပေဒႏင

လပငနးမေဘာငမားကငးမေနပါက ႏငငျခား ရငးႏးျမပႏသမားသည ႏငငတကာ လပထးလပနညးႏင

စႏႈနးမားက လကနာကငသးရမညျဖစသည။ တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈႏငပတသက၍ အဓက

အကးအကားတစရပမာ UNPGs ပငျဖစသည။ အဆပါစညးမဥးမားသည "အကာအကြယေပးေရး၊

ေလးစားမႈရေရးႏင ေျဖရငးေပးေရး" ဟေသာ လပငနးမေဘာငက အေျခခထားျခငးျဖစသည။

ဆလသညမာ လအခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏငစပလဥး၍ ကာကြယေစာငေရာကေပးေရးႏင လ႕အခြင

အေရးက ေလးစားလကနာေရးဟေသာ တာ၀န၀တရားႏစရပက ေပါငးစပေပးျခငး၊ စးပြားေရးႏင

ဆကႏြယေသာ လပငနးစဥမား၏ သကေရာကမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ထခကဆးရႈးမႈမားက

ေျဖရငးေပးျခငး စသညမမားက အေျခခထားျခငးျဖစသည။20

ျမနမာႏငငသည အမးသားအဆငတြင UNGPs က အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရနအတြက

အမးသားလပငနးစမခကအား ခမတေရးဆြရန သေဘာတညထားသည ႏငငမားအနကမ တစႏငငပင

ျဖစသည။ ထသ႔လပေဆာငျခငးသည ျမနမာႏငင၏ စညးမဥးစညးကမးဥပေဒမားအား

အေကာငးဆးေသာ ႏငငတကာလပထးလပနညးမားႏငအညျဖစေပၚလာေစရန လပေဆာငရာတြင

အစးအရအတြက အခြငအလမးတစရပပငျဖစသည။ ထ႔အျပင ကမၸဏမားအတြက ေဒသခလထ၏

နစနာခကမားက ကငတြယေျဖရငးေပးရာ၌ လကေတြ႕ကသည လပငနးစဥမားက ခမတရာတြင

အေထာကအကျဖစေစမညျဖစသည။ 21

15

၂။ ျမနမာႏငငရ စကပးေရးဆငရာ

ရငးႏး ျမပႏမႈက ဘာေၾကာင

အေရးပါသလ။

စကပးေရးသည ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးဖြ႕ျဖးတးတကမႈအတြက အလြနအေရးပါေသာ က႑

တစရပျဖစသည။ စကပးေရးက႑တးတကလာမႈမ ရရေသာ အကးအျမတမားက ျဖန႔ကကသကေရာကမႈက

ျဖစေပၚေစပါက ဆငးရ႕ႏြမးပါးမႈ ေလာခေရးႏင ညညႊတမတေအာင လပေဆာငတြင သသာထငရားေသာ

ေအာငျမငမႈမားက ေဆာငၾကဥးေပးႏငမညျဖစသည။ ဤအခနးသည ျမနမာစကပးေရးက႑၏ လကရ

စကပးေရးအေျခအေနက ၿခငသးသပေပးမညျဖစၿပး စကပးေရးဆငရာ ႏငငျခားရငးႏးၿမပႏမႈက ေတြ႕ႀက

ေနရသည လထအဖြ႕အစညးမားရငဆငေနရေသာ ျပနာရပမားက မးေမာငးထးျပသြားမညျဖစသည။

ျမနမာစကပးေရးအေၾကာငး တစေစတစေစာငး

OECD အဖြ႕၏ ၂၀၁၄ ခႏစ မ၀ါဒသးသပခကအရ တစခနက "အာရတက၏ စပါးက" ျဖစခဖးေသာ

ျမနမာႏငငသည စကပးေရးက႑တြင ဆယစႏစေပါငးမားစြာ လပေဆာငခသည စမခန႕ခြမႈအလြအမားမား၏

ေနာကဆကတြအကးဆကအျဖစ ယခအခါတြင အာဆယေဒသ၌ အနမကဆးစကပးေရးႏငငမားအနက

တစႏငငအျဖစလာခရသည။22 သ႔ေသာလညး စကပးေရးက႑မာ ျမနမာစးပြားေရး၏ အေရးပါေသာ အခနး

က႑တြင ဆကလကတညရေနၿပး ၂၀၁၃-၂၀၁၄ ခႏစတြင GDP ၏ ၂၂.၅% အထ ေနရာယထားႏငခ သည

(ေမြးျမေရးႏင ေရလပငနးက႑က ထညသြငးတြကခကပါက ၃၀% အထေရာကရသြားႏငသည)။ 23 ပ၍

အေရးႀကးသညမာ ႏငငတစ၀မးရ သနးေပါငးမားစြာေသာ ေကးလကအမေထာငစမားမာ စကပးထတလပမႈ

က႑တြင တစနညးမဟတတစနညးျဖင ပါ၀ငပတသကလကရၾကသည။24 စကပးေရးက႑သည အမးသား

ႏငငေရးအစအစဥတြငလညး ထပတနးမ ရပတညလကရၿပး ဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက ဥးစားေပးလပငနး

တစရပအျဖစသတမတထားသည။ အထးသျဖင ျပညတြငးစားသးမႈႏငျပညပတငပ႔မႈ

အတြက စပါး၊ ဆထြကသးႏႏင ပမးစက တးတကထတလပရန ဥးစားေပးလပေဆာငလကရသည။25

လြနခသည ဆယစႏစ (၂) စအတြငး ျမနမာႏငင၏ အဓက ရကၡာသးႏမားျဖစေသာ စပါး၊ ပႏင

ႏမးတ႔မာ တးတကစကပးထတလပလကရသည။26 စကပးဧရယာအရ အမားဆးစကပးေသာ သးႏမာ စပါး

(၄၅% - စကပးဧရယာအရ အမားဆးစကပးေသာ သးႏျဖစသည။)၊ ပမးစ (၂၃% ) ႏင ေျမပ၊ ႏမး စသည

ဆးထြကသးႏ (၁၉%) တ႔ျဖစသည။ အမားဆးစကပးေသာ စကမႈသးႏမားမာ ႀက၊ ရာဘာႏင ၀ါတ႔ျဖစၾကသည

(ဇယား -၁ တြငၾကညပါ)။

ျမနမာႏငငသည ပမးစတငပ႔ေရာငးခေသာ ကမၻာႏငငမားအနက အဓက အေရးပါေသာ

ႏငငတစႏငငျဖစသည။ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ခႏစတြင ခန႔မနးေျခ အေမရကနေဒၚလာ ၁.၂ ဘလယအထ တငပ႔ႏငခ

သည။27 ကမၻာကနသြယေရးအဖြ႕၏ စာရငးဇယားမားအရ ၂၀၁၁-၂၀၁၂ ခႏစတြင ပမးစမာ ျမနမာျပညပ

ပ႔ကန၏ ၁၂.၃ % ရၿပး သစႏငသစေတာထြကပစၥညးမာ ၆.၇%၊ ရာဘာ ၃.၄%၊ ဆန ၃.၃%ႏင ေျပာငး ၂.၄%

ရသည။28 ၂၀၁၃ ခႏစတြင စကပးေရးထတကနမားမာ ျမနမာႏငင စစေပါငး ျပညပတငပ႔မႈ၏ ၂၆.၆% က

ျဖညဆညးေပးႏငခသည။ 29 သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ကနးဂဏနးအခကအလကမား ေကာကယရန

16

အလြနခကခသည။ အမားေျပာစကား အေထာကအထားမားအရ ပမာဏက မသရရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားႏင

စကပးထတလပမႈမားမာ မတတမးမတရာ ကငးမလကရသညဟ ဆသည။ အထးသျဖင ဗဟအစးရ၏

တကရကထနးခပမႈမရေသာ တးရငးသားေဒသမားတြင အျဖစမားၿပး အဆပါ မတတမးမတရာမရေသာ ရငးႏး

ျမပႏမႈမားမာ အတငးအတာ တစခအထမားျပားႏငသညဟ ယဆရသည။ ဆလသညမာ ေအာကပါ

ဇယားတြင ေဖာျပထားေသာ တရား၀င သးႏထတလပမႈမားမာ လကေတြ႕အားျဖင သသသာသာ

ပမျမငမားႏငသည။

ဇယား ၁ - ျမနမာႏငင၏ သးႏထတလပမႈ (၂၀၁၃-၂၀၁၄)30

သးႏအမည Crop စကပးဧရယာ (ဟကတာ) ထတလပမႈ (မကထရစတန)

စပါး ၇,၂၈၀,၀၀၀ ၂၈,၃၂၀,၀၀၀

ပမးစ ၄,၅၃၀,၀၀၀ ၅,၉၀၀,၀၀၀

ႏမး ၁,၆၂၂၀၀၀ -

ေျမပ ၉၃၁,၀၀၀ -

ရာဘာ ၆၁၀,၀၀၀ ၁၇၇,၀၀၀

ေနၾကာ ၄၈၁,၀၀၀ -

ေျပာငး ၄၄၁,၀၀၀ ၁,၆၂၆,၀၀၀

၀ါ ၂၉၉,၀၀၀ ၅၀၉,၀၀၀

ႀက ၁၆၉,၀၀၀ ၁၀,၄၇၃,၀၀၀

ပနးႏမး ၁၅၅,၀၀၀ -

ဆအနး ၁၄၈,၀၀၀ ၁၃၈,၀၀၀

လကဖက ၉၄,၀၀၀ ၉၈,၀၀၀

အရငးျမစ - လယ/ဆည (၂၀၁၄) (အခ႕ေသာ အခကအလကမား မရရႏငပါ)

လကရ ျမနမာစကပးေရးက႑တြင ၀ငေရာကလပကငလကရၾကေသာ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမား

မာ စကပးထတလပမႈမ ကနေခာ ျပျပငထတလပေရး၊ ၀ယယေရးႏင ကနသြယေရးအပါအ၀င

ထတလပျဖန႔ျဖးမႈ ကြငးဆကတစခလးရ က႑တငးတြင ၀ငေရာကလပကငလကရၾကသည။ ကမၸဏမားမ

တနဖးကြငးဆကအစတအပငးမားတြင ၀ငေရာကလပကငပမာ ရငးႏးျမပႏမႈလပေဆာငသည

နယပယအလက စမကနးတစခခငးအေပၚမတညကာ ကြျပားျခားနားမႈရသည။ အခ႕ကစၥမားတြင

ကမၸဏမားသည ပဂၢလတစဥးတစေယာကခငးထမ ၀ယယထားေသာ ေျမေပၚတြင စကခငးမားထေထာငျခငး

သ႔မဟတ ကနေခာထတလပသည စကရမားတညေဆာကျခငးတ႕က ျပလပေလရၿပး အခ႕ကစၥမားတြင

ကမၸဏမားသည အစးရထမ အႀကးစားေျမယာ လပပငခြငမားရရၾကသည။ ျခားေသာ ကစၥရပမားတြင

ကမၸဏမားသည အေသးစားေတာငသမားထမ တကရကငားယျခငး သ႔မဟတ ကနထရက လယယာစနစဟ

ေခၚသည ကနထရကစနစျဖင ေဒသခေတာငသမားႏငပးေပါငးလပကငျခငးျဖင ထြကကနမားအား ကမၸဏက

ျပနလညေရာငးခေစသည။ အေသးစားေတာငသမားသည စကပးထတလပမႈအပငးတြင အမားဆး

လပေဆာင ၾကရေသာလညး ယငးႏငငျခား ရငးႏးျမပႏသမားမာ ဘ႑ာေရး၊ ေျမယာ၊ အရညအေသြးျမင

သြငးအားစမား၊ နညးပညာႏငလပသား စသညတ႔အပါအ၀င အရငးအျမစပငဆငမႈတြင အစစအရာရာ

သာလြနလကရသည။

17

အေသးစားလယယာစနစႀကးစးေသာ က႑

စကပးေရးသည ျမနမာ အမးသား GDP ၏ ေလးပတစပခန႔က ေနရာယလကရသည။ ထတလပမႈႏင

အလပအကငအမားစမာ အေသးစားလယယာစကပးမႈမ ရရလာျခငးျဖစသည။ 31 ယငးမာ ျမနမာႏငင

တစခတညးတြငသာေတြ႕ရရေသာ အေျခအေနတစရပမဟတေပ။ ကမၻာအရပရပတြငလညး အေသးစား

ေတာငသမား၊ သမ၀ါယမမားႏင ေကးလကစးပြားေရးလပငနးမားက စကပးထတလပမႈဆငရာ

ရငးႏးျမပႏမႈ၏ အစတအပငးအမားစက ေနရာယထားလကရၾကသည။ အေထာကအထားမားအရ

အေသးစားေတာငသ သနးေပါငး (၅၀၀)သည ကမၻာျပညသ (၂) ဘလယနးပါးက

ေထာကပေပးလကရသည။32

အေသးစားလယယာမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးသည ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခရာတြငးလညးေကာငး၊

လယယာက႑အေပၚ အျပသေဘာအကးသကေရာကမႈက ေဖာေဆာငရာတြငလညးေကာငး ပမေကာငး

မြနေသာ အကးရလာဒမားျဖင စးပြားေရးအရ ပ၍အဆငေျပေသာ နညးလမးတစရပက ဖနတးေပးရာတြင

အႀကးစား လယယာရငးႏးျမပႏမႈထက ပမထေရာကသည။ အေသးစားလယယာမားသည အလပအကငမား

က ဖနတးေပးၿပး ေဒသခလထအသကအ၀နးအတြက ပငဆငမႈက တးပြားေစကာ ေဒသေစးကြကက

ပမအကးျဖစထြနးေစသည။ 33 ျမနမာႏငငကသ႔ ဖြ႕ျဖးဆႏငငမားတြင အေသးစားေတာငသမား

ဥးေဆာငေသာ စကပးေရးက႑က အဓကထားလပေဆာငျခငးသည ဆငးရႏြမးပါးမႈႏင

တစဖကေစာငးနငးျဖစမႈက ေလာခရာတြင မက၀ါးထငထင ကညျဖညဆညးေပးႏငမညျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင မၾကာေသးမကာလမား၌ စကမႈလယယာႏငအႀကးစားလယယာဖြ႕ျဖးတးတကေရး

တ႔က လပေဆာငျခငးျဖင စကပးေရးက႑က ေခတမတးတကေစရန အာဏာပငမားက အထးအေလးေပး

ၾကးစားေဆာငရြကခၾကသည။ အႀကးစားလယယာလပကငျခငးသည တနဖးျမငတငထတလပရနအတြက

ရႈပေထြးၿပး စရတစကမားေသာ ျပျပငထတလပမႈနညးစနစမားက ေဖာေဆာငရာတြင ယဥၿပငႏငစြမးက

ပမေကာငးမြနေစေကာငး ေကာငးမြနေစႏငမညျဖစသည။ ၎စနစမားသည ပဂၢလက ရငးႏးျမပႏမႈ

တးျမငရနႏင ႏငငမားအၾကား နညးပညာ ေျပာငးလရယရာတြင အေထာကအကျဖစေစရန လပေဆာငရာ၌

အကးျပေကာငးျပႏငမညျဖစၿပး အႀကးစားလပကငေဆာငရြကသည စနစမားက အေသးစားေတာငသမား

အတြက ေစးကြကလကလမးမမႈက ပမျမငတငေပးရာ ေရာကေကာငးေရာကမညျဖစ သည။34

သ႔ေသာလညး အစးရ၊ ဖြ႕ျဖးေရးမတဖကမားႏင ရငးႏးျမပႏသမားသည သတျဖငေဆာငရြက

သငသည။ အႀကးစားလယယာလပငနးသည ၀ငေငြမညမမႈက ျဖစေပၚေစေလရၿပး ဆငးရႏြမးပါးမႈ

ေလာခေရးက အေထာကအကျဖစေစသည အေထာကအထား ခငခငမာမာ မေတြ႕ရရေပ။35 လယယာေျမမား

တးခ႕ျခငး၊ စကမႈလယယာေျပာငးလျခငးႏင ျပညပတငပ႕ျခငးတ႕သည လယယာအပငစးမႈကျဖစေပၚေစၿပး

ေတာငသမားႏင လထအသကအ၀နးက ေျမယာစြန႕ခြာသြားရသမားအျဖစသ႔ ေရာကရသြားေစသည။ 36

ေဒသႏရစးပြားေရးႏငခတဆကမႈ အလြနအားနညးေသာ အႀကးစားစကပးေရးလပငနးမားသည အေသးစား

ေတာငသမားအတြက ေကာငးကးထက ဆးကးကသာ ပမျဖစေပၚေစမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငႏင

အျခားအေရ႕ေတာငအာရေဒသမားတြင အႀကးစားစကပးေျမလပပငခြငမားခထားေပးျခငးသည ေျမယာ

ပဋပကၡႏင ေဒသခလထအသကအ၀နးက အးအမစြန႕ခြာရသည အျဖစမးက မၾကာခဏျဖစပြားေစသည။37

အာဖရကတကရ အစးရမား၊ အလရငမားႏင ႏငငစအဖြ႕အစညးမားၾကား အႀကးစားစကပးေရး

ဆငရာ အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏငစပလဥး၍ စနေခၚမႈမားဆငရာ အစရငခစာ (Oxfam) 38 တြင

ေအာကပါအတငး ေဖာျပထားသည -

"ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာခေရး၊ အလပအကငအခြငအလမးဖနတးေရးႏင ေဒသစားနပရကၡာဖလေရး

စသညက႑မားတြင အေသးစားစကပးေရးလပငနးမား၏ အေရးပါေသာ အခနးက႑က အေထာကအထား

မားစြာက ေဖာညႊနးလကရသည။ ကမၻာဘဏအဖြ႕၏ သးသပခကအရ စကပးထတလပမႈက႑တြင

ထတလပမႈပမာဏျမငမားလာျခငးေၾကာင ထတလပမႈစရတ သကသာလာျခငးက ေဖာညႊနးသည အေထာက

18

အထားမားက မေတြ႕ရသေလာကပငျဖစသည။ တစခနတညးမာပင အႀကးစားစကပးေရးလပငနးမားသည

ေျမယာက႑ ရငးႏးျမပႏမႈမားတးပြားေစၿပး ေျမယာပငဆငမႈ မညမျခငးက ပမဆးရြားေစကာ သဘာ၀

ပတ၀နးကငထခက ပကစးမႈဆသ႔ ဥးတညေစေၾကာငး အေထာကအထားမားက ျပဆလကရသည။"39

ျမနမာႏငငသ႔ ရငးႏးျမပႏမႈမား ၀ငေရာကလာသညအခါ ေဒသစးပြားေရးအတြကသာမက ရငးႏး

ျမပႏသမားအတြကပါ အကးျဖစထြနးေရးမာ အေရးၿကးသည။ ထ႔အျပင အေသးစားစကပးထတလပသမား

က အေထာကအကေပးရနအတြက စးပြားျဖစရငးႏးျမပႏမႈႏငစပလဥးၿပး ရငးလငးျပတသားေသာ

လမးေၾကာငးမား ခထားသငသည။

ေျမယာလပပငခြငခထားေပးမႈမား တးပြားလာျခငး

၁၉၉၀ ျပညလြနႏစမားမာစ၍ ျမနမာႏငငအစးရသည အႀကးစားစကပးေရးစမကနးမား

ဖြ႕ျဖးတးတကေရးက တြနးအားေပးရနအတြက ေျမယာလပပငခြငမားက ပဂၢလက ကမၸဏမားထ

ခထားေပးခၿပးျဖစသည။40 လယယာစကပးေရးႏငဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန၏ (၂၀၀၀-၂၀၀၁ မ ၂၀၃၀-၂၀၃၁

ထ) အႏစသးဆယ မဟာ စမခက အတညျပၿပးေနာက အဆပါ နညးလမးမားက အရနအဟနျဖင

ပမေထာကခအားေပးလာခသည။ ယငးစမခကအရ ေျမလြတေျမရငး ဧက (၁၀)သနးက စကပး-စးပြားေရး

လပငနးမားအတြက ေျပာငးလအသးျပရန ပနးတငတစရပခမတထားသည။41၂၀၁၂ ခႏစ လယယာေျမဥပေဒ

ႏင ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား စမခန႕ခြေရးဥပေဒတ႔ထြကေပၚလာျခငးက ယငးစမခကက ပမလြယက

သြားေစခသည။ အဆပါဥပေဒမားက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား အႀကးစားခထားေပးမႈမား

လပေဆာငရန လယယာစကပးေရးႏငဆညေျမာငး၀နႀကးဌာနက လပပငခြငေပးချခငးျဖစသည။ ကနဥးတြင

ယငးေျမယာအႀကးစား ခထားေပးမႈမားက ၅၀၀၀ ဧက (ဟကတာ - ၂၀၀၀)ခထားေပးႏငၿပး

မလခေပးထားေသာ ဧရယာက အျပညအ၀ အေကာငအထညေဖာေဆာငႏငပါက ေနာကထပ ဧက ၅၀၀၀၀

(ဟကတာ ၂၀၀၀၀) ထ ထပမခထားေပးႏငသည။ ထကသ႔ အႀကးစားစမကနးမားတြင ရငးႏးျမပႏရန

ရငးႏးျမပႏသမားက တြနးအားေပးသညအေနျဖင အဆပါ ေျမယာခထားေပးမႈမားအတြက သကသာေသာ

ေျမယာငားရမးခမားႏင အခြနကငးလြတခြငမားအပါအ၀င ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ မကလးမားစြာကလညး

ခစားပငခြငရသည။42

လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန၏ အခကအလကမားအရ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ဧၿပလ

အထ ေဟာငေကာငႏငငအရြယအစား၏ (၁၀)ဆနးပါးမရေသာ ေျမပမာဏ ဧက ၂.၃ သနး (၉၃၉၆၈၃

ဟကတာ) က ပဂၢလက ကမၸဏမားသ႔ အႀကးစားေျမယာလပပငခြငပစျဖင ခထားေပးခၿပးျဖစသည။ 43

အႀကးစားေျမယာခထားေပးမႈမားတြင ကခငျပညနယသည အေရအတြကအမားဆးႏင ဧရယာ

အႀကးမားဆးျဖစၿပး ယငးေနာကတြင စစကငးတငးေဒသႀကး၊ တနသၤာရတငးေဒသႀကး၊ ဧရာ၀တတငး

ေဒသႀကးႏင ရမးျပညနယတ႔မာ အစဥတငးရပတညလကရသည။ ၎မာ အစးရ၏ တရား၀င

ကနးဂဏနးမားအရသာျဖစၿပး ယငးကနးဂဏနးအခကအလကမားတြင ေဒသဆငရာ သ႕မဟတ

စစဘကဆငရာ အာဏာပငမား သ႔မဟတ ယငးေဒသက ထနးခပထားေသာ တငးရငးသား လကနကကင

တပဖြ႕မားမ ခထားေပးေသာ ေျမယာလပပငခြငမား မပါ၀ငေပ။ ထ႔အျပင ပတ၀နးကငထနးသမးေရးႏင

သစေတာေရးရာ ၀နႀကးဌာနကလညး အႀကးစားေျမယာလပပငခြငေပါငး ၈၂၂ ခက ခထားေပးခသည။ 44

ယငးေျမယာခထားေပးမႈမားမာ ေျမယာေရာငးခမႈအမားစက ကယစားျပေနသည။ ၂၀၁၀ ခႏစႏင ၂၀၁၂ခႏစ

ၾကား ကာလအတြငး အႀကးစား စကပး-စးပြားေရးလပငနးမားအတြက ေျမယာခထားေပးမႈမာ ၁၀၀% နးပါး

တးတကလာခသည။45 ေျမယာလပပငခြငခထားေပးမႈအမားစမာ ရာဘာ၊ ဆအနးႏင စပါးစကပးေရးလပငနး

မား အတြက အမားဆးခထားေပးခၿခငးျဖစေသာလညး ၾကကဆ၊ ႀကႏင ပေလာပနစကပးေရးအတြကလညး

အႀကးစားေျမယာထားေပးမႈမားရခသည။46

19

ဇယား (၂) - ျပညတြငးကမၸဏမားသ႔ လယ/ဆည မ ခထားေပးခေသာ ေျမယာ လပပငခြငမား (၂၀၁၄ ခႏစ

မတလ ၃၁ ရကေန႔အထ)47

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ကမၸဏအေရအတြက ခထားေပးခ ေျမဧရယာ

(ဟကတာ)

ကခင ၁၁၃ ၃၇၁,၇၁၅

စစကငး ၃၀ ၁၆၁,၆၂၆

တနသၤာရ ၄၁ ၁၂၆,၄၆၄

ဧရာ၀တ ၅၉ ၈၉,၁၈၇

ရမး ၆၅ ၈၅,၄၂၇

ရခငး ၁၀ ၄၅,၄၈၇

မေကြး ၁၉ ၃၅၈၃၅

မႏေလး ၁၀ ၇,၁၉၀

ပခး ၁၄ ၅,၇၅၈

ရနကန ၉ ၅,၄၆၀

ေနျပညေတာ ၆ ၄,၁၂၆

ကရင ၁ ၄၀၉

စစေပါငး ၃၇၇ ၉၃၉,၆၈၃

အရငးျမစ - လယ/ဆည (၂၀၁၄)

ျမနမာႏငငအစးရသည ၁၉၈၈ ခႏစမစ၍ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမား ၀ငေရာကလာေစရန ျမငတင

လပေဆာငခသည။ အစပငးတြင ႏငငျခားကမၸဏမားအေနျဖင ျပညတြငးကမၸဏမားႏင အကးတပးေပါငး

ေဆာငရြကမသာ ေျမယာလပပငခြငက ရရႏငသည။ သ႔ေသာလညး ၂၀၁၁ ခႏစမစ၍ ျမနမာႏငင ရငးႏးျမပႏမႈ

ေကာမရငမ ခြငျပပါက ႏငငျခားကမၸဏမားအေနျဖင ေျမယာ ႏစရညငားရမးခြငက

ရရႏငသည။ 48 လကရအခနထ ေျမယာလပပငခြငအနညးငယကသာ ႏငငျခားကမၸဏမားသ႔

ခထားေပးမႈရေသးသည။ 49 တခ႕ေသာ ေျပာစကားမားအရ ျပညတြငးကမၸဏအမားအျပားမာ ျပညပမ

ကမၸဏမားႏင အကးတပးေပါငး ေဆာငရြကလကရသညဟ ဆသည။ 50 အေရးႀကးသညအခကမာ

ေျမယာခထားေပးမႈလပငနးစဥမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈမရေပ။ အခ႕ေသာသေဘာတညခကမားမာ

သကဆငသမားႏင ေဆြးေႏြးတငပငမႈမရဘ လပပငခြငခထားေပးခသည သာဓကမားရသည။ 51 စးရမစ

ရာေကာငးသညမာ ေျမယာခထားေပးမႈမားသည ထလြယရလြယသည သစေတာဧရယာမား၊

အေသးစားေတာငသမား၏ ေျမယာမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာႏင စားကကေျမမား

စသညေျမမားပါ၀ငေၾကာငး သရရသည။ 52 ေျမယာလပပငခြငရရထားသမားမာ အစအစဥ အတငး

အေကာငအထညေဖာရနပကကြကမႈမား မၾကာခဏေတြ႕ရသည။ အေရးႀကးသညအခကမာ

ေျမယာခထားေပးမႈမား၏ ေလးပတစပထကနညးေသာ ဧရယာကသာ အမနတကယ ေျမယာေဖာထတ

ခၾကသည သ႔မဟတ စကပးခၾကသညဟ ခန႕မနးေတြ႕ရရသည။ ယငးမာ ေျမယာခထားေပးမႈဆငရာ

စညးမဥးစညးကမးမားက ေျပာငေျပာငတငးတငး ခးေဖာကျခငးပငျဖစသည။ 53 ပညာရပဆငရာ ေလလာမႈ

တစခအရ ေျမယာခထားေပးခသည စးပြားေရးလပငနးအခ႕မာ စကပးေရးလပကငရန စတ၀ငစားမႈမရဘ

သတတးေဖာျခငး၊ သစထတလပျခငး၊ အေသးစားေတာငသမားသ႔ သးစားျပနလညခထားေပးျခငး

20

စသညတ႔က လပေဆာငႏငရနအတြက ေျမယာလပပငခြငက လကဥးမႈရယထားျခငးမသာျဖစသညက

ေတြ႕ရရသည။54

ကနထရကလယယာစနစ ကနထရကလယယာစနစသည ကမၻာေနရာေဒသ အမားအျပားတြင အသးျပလကရေသာ

ရငးႏးျမပႏမႈပစ တစမးပငျဖစသည။ ယငးစနစတြင ရငးႏးျမပႏသသည ေတာငသတစဥး သ႔မဟတ

ေတာငသ အစအဖြ႕မားႏင သတမတထားေသာ ေစးႏႈနးျဖင သတမတထားေသာ ပမာဏက စကပးရန

သေဘာတညခကတစရပက လကမတေရးထးျခငးျဖစသည။ ေတာငသဘကက ေျမယာႏင လပသားက

ထည၀ငေပးရၿပး ရငးႏးျမပႏသမားက မးေစ၊ စကပစၥညး၊ ေျမၾသဇာ၊ သငတနး စသည သြငးအားစမားက ပပး

ေပးသည။

ကနထရကလယယာစနစမာ အေသးစားေတာငသမား၏ ၀ငေငြက တးတကလာေစရနႏင

ေစးကြကႏင တကရကခတဆကမေစရန အလားအလာမားရေနေသာလညး ပဂၢလက ရငးႏးျမပႏသမားႏင

သေဘာတညခကမားက ေကာငးစြာကငတြယေျဖရငးႏငရန ျပညစလေလာကသည ဥပေဒႏငမ၀ါဒဆငရာ

စနစတစရပ အဆငသငမရေသးသညအတြက အေသးစားေတာငသမားမာ ရႈးနမမႈမားႏင မၾကာခဏ

ရငဆငရသည။ ေရ႕တြင ေျပာခေသာ OECD အစရငခစာသးသပခကတြင ေဖာျပထားသညအတငး

"ရငးႏးျမပႏမႈမားေၾကာင ေဒသခ လထအဖြ႕အစညးမားႏင စကပး-စးပြားေရး ကမၸဏမားက ႏစဥးႏစဘက

အကးျဖစထြနးေစရန အေသးစားေတာငသမားႏင အႀကးစားရငးႏးျမပႏသမားအၾကား အားလးပါ၀ငေသာ

စးပြားေရးဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက အေထာကအကေပးႏငေရးအတြက စညးမဥးဥပေဒ မေဘာငမား

ကငးမလကရသည။"55

ေယဘယအားျဖင ေတာငသမားသည ကနထရကစညးမဥးမားက ေဆြးေႏြးရာတြင အႏမခဘ၀တြင

ရေနၾကရၿပး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၏ အကးဆကက ျဖစေပၚေစမည ေစးကြကအေျခအေနႏငပတသက၍

လညး ဗဟသတ ေခါငးပါးလကရေနေသးသည။ တရားဥပေဒစးမးေရးမာ အားနညးလကရသျဖင

ကနထရကခပဆရာတြင ၎တ႔လကနာရမညအပငးက လကနာရန ၀ယလကမားအား တြနးအားေပးေရး၌

ေတာငသမားအအတြက အခကႀကလကရသည။ 56 အခ႕ကစၥရပမားတြင ေျမပငရငမားမာ ၎တ႕ႏင

ကနထရက ခပဆသည ကမၸဏ၏ နာမညကပင သရျခငးမရေပ။ ကနထရကလယယာစနစတြင ပြစားမား၊

၀ယလကမားႏင ကနသညမားအပါအ၀င လပဂၢလအမးမးမ ပါ၀ငလပေဆာငလကရသည ရပေထြးေသာ

အေျခအေနတစရပရသည။ အကးဆကအေနျဖင အမနတကယေတာငသမားမာ ၎တ႔၏ ထြကကနမားအား

မညသ႕ထသ႔ ေရာငးခေနရသညက အတအက မသရႏငေတာေပ။57

ကနးဂဏနးအခကအလကရရႏငမႈမာ အကန႕အသတရေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ကနထရက

လယယာစနစမာ တးတကလကရသညဟ ယဆရသည။ ၂၀၁၄ ခႏစတြင ပက(ပ)စ ကမၸဏသည

ရမးျပညနယရ ေတာငသမားထမ အာလးမား စတင၀ယယမညဟ သရရသည။ ပက(ပ)စ ကမၸဏ၏ ျပညတြငး

မတဖကကမၸဏျဖစေသာ Capital Diamond Star ကမၸဏက ေျမၾသဇာ၊ မးေစႏင ပးသတေဆးမားက

ေတာငသမားအား ပပးေပးၿပး သးႏရတသမးၿပးမသာ ယငးသြငးအားစဖးမားက ေပးရသည။ ထြကကနမား

အျပညအ၀ ၀ယယရရႏငေစရနအတြက ေတာငသမားက ေစးႏႈနးေကာငးေကာငး ေပး၀ယရမညျဖစသည။58

ထငးကမၸဏတစချဖစေသာ Charoen Pokphand Group ကမၸဏ၏ လကခြတစချဖစသည CP Corn သည

တရစၦာနစာအတြက ေျပာငးမား စကပးထတလပရန ကနထရကလယယာစနစက အသးျပလကရသည။ 59

ရနကနၿမ႕ရ NGO မားက လေတြ႕ေမးျမနးၾကညရာတြင ေျဖၾကားသအမားအျပား၏ အဆအရ ကနထရက

လယယာစနစက ထငးႏင တရတနယစပမားတြင ကယကယျပန႕ျပန႕ေတြ႕ရရကာ အေသးစား

ေတာငသမားသည ထငး၀ယလကမားက (မၾကာခဏဆသလ ပြစားမားမတစဆင) ေရာငးခေလရၿပး

ရမးျပညနယႏင ကခငျပညနယရ ေတာငသမားမာ တရတ၀ယလကမားက ေရာငးခေလရသည။

21

Oxfam ၏ အေတြ႕အႀကအရ ေတာငသမားႏငအတ ကနထရကလယယာစနစျဖင လပကင

လကရၾကေသာ ကမၸဏမားသည ယငးကမၸဏမ မးေစ၊ ဓာတေျမၾသဇာ သ႔မဟတ ပးသတေဆးမားက

၀ယယရန ေတာငသမားအား အႀကးစားေခးေငြမား ခထားေပးမႈက မၾကာခဏၾကေတြ႕ရသည။

ထအစအစဥမားေၾကာင ေတာငသမားမာ ေပးဆပရမည အေၾကြးႏငပတသက၍ ကမၸဏက မခေနရမည

အႏရာယႏငၾကေတြ႕ႏငသည။ ထ႔အျပင ေနာကပငး၌ ကမၸဏႏင လကတြျဖတလသညအခါတြငလညး

လြတလပစြာ ဆးျဖတပငခြငမရေတာေပ။ လကေတြ႕တြင ကနထရကလယယာစနစအမားစမာ ေတာငသ

လယသမားမားအား ထတလပျဖန႕ျဖးမႈစနစတြငပါ၀ငလပကငလကရေသာ အငအားႀကးမားသညသမား

ထတြင ေကးကၽြနမားသဖြယ အေၾကြးႏြနစေနၾကရသည။ ထ႕အျပင ကနထရကလယယာစနစတြင ေစးႏႈနး

သတမတပ၊ေငြေၾကးျဖတေတာကပတ႕ႏငပတသက၍ ပြငလငးျမငသာမႈကငးမျခငးဟေသာ ထခကဆးရႈးႏငမႈ

အႏရာယႏငလညး မၾကာခဏရငဆငႀကေတြ႕ၾကရသည။ ဤအေျခအေနမာ ၀ယလကတစဥးတညး

အေပၚတြင မခေနရသည ေတာငသမား၏ ဆးရႈးႏငမႈအႏရာယက မးေမာငးထးျပလကရသည။ 60 ထ႔အျပင

ကနထရကလယယာစနစအစအစဥမားက လကေတြ႕ကငသးျခငးမျပမ ရငးလငးျပတသားသည

သေဘာတညခကမား ထားရေရးမာ ပါ၀ငလပေဆာငသတငးအတြက အေရးပါေၾကာငးကလညး သတေပး

ေခါငးေလာငးထးလကရသည။61

22

၃။ ျမနမာႏငငသ႔ ၀ငေရာကလာေသာ

ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမား

ျမနမာႏငငသည ေလလာသမား ၾကတငခန႕မနးတြကခကသကသ႔ ႏငငျခားေငြေၾကးအရငးအႏးမား

အလးအရငးျဖင၀ငေရာကလာမႈမရေသးေသာလညး ရငးႏးျမပႏမႈမာ ျမငတကလကရၿပး ႏငငတကာ

ကမၸဏမားအေနျဖငလညး လပငနးတညေထာငရန သ႔မဟတ ခ႕ထြငရန စတအားထကသနလကရသညမာ

အထငအရားပငျဖစသည။ ရငးႏးျမပႏသအမားစအတြက ျမနမာႏငငသညအလားအလာ အလြန

ေကာငးေသာ နယေျမသစတစချဖစသည။ ျမနမာႏငငအတြငးသ႔ စး၀ငလကရေသာ ႏငငျခားတကရက

ရငးႏးျမပႏမႈပမာဏက အတအက တြကခကရန မလြယကေသာလညး ကမၻာဘဏ၏ အခကအလကမား

အရ မၾကာေသးမႏစမားအတြငး ျမနမာႏငငအတြငးသ႔ ၀ငေရာကလာသည ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈ ပမာဏမာ

သသသာသာ ျမငတကလကရၿပး ၂၀၁၃ ခႏစတြင အေမရကနေဒၚလာ ၂.၂၅ ဘလယအထေရာကရခကာ

၂၀၀၀ ျပညႏစတြင ၀ငေရာကခေသာ မတတမးတငထားသည ရငးႏးျမပႏမႈပမာဏ၏ (၁၀)

ဆနးပါးမရသည။ 62 ရငးႏးျမပႏမႈႏင ကမၸဏမား ညႊနၾကားမႈဥးစးဌာန (DICA)၏ မတတမးမားအရ

မၾကာေသးမႏစမားအတြငး ရငးႏးျမပႏမႈပမာဏမာ ထ႔ထကပင ပမတးတကမားျပားခသည။ 63

အထးသတခပသငသညမာ DICA ၏ ကနးဂဏနးမားသည ျမနမာႏငငအတြငးသ႔

အမနတကယ၀ငေရာကလာသည ရငးႏးျမပႏမႈ ပမာဏမားမဟတဘ ရငးႏးျမပႏရန ခြငျပေပးခသည

ပမာဏသာျဖစသည။ 64 ကမၻာဘဏ၏ ကနးဂဏနး မတတမးမားက ရငးႏးျမပႏမႈ အေျခအေနမနက

ထငဟပေအာင လပေဆာငလကျခငးျဖစၿပး အႀကးအကယ လြေခာမႈမားက မးေမာငးထးျပခသည

(ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ ပ (၁) ႏင ပ (၂) )။

တစခနတညးမာပင ရငးႏးျမပႏမႈ အမားအျပားမာလညး တရားမ၀ငလမးေၾကာငးမားမ တစဆင

ျမနမာႏငငသ႔၀ငေရာကလကရသည။ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမားသည ေဒသခ မတဖကမားက အမညခ

လပငနးရငမားအျဖစ အသးျပ၍ ရငးႏးျမပႏလကရၾကသည။65 ဆလသညမာ ရငးႏးျမပႏမႈ ပမာဏအခ႕က

ပကတအေျခအေနထက ပမတငျပေကာငးတငျပႏငေသာလညး အေသးစားရငးႏး ျမပႏမႈမားႏင

တငးရငးသားေဒသမားရ ရငးႏးျမပႏမႈပမာဏ အမားအျပားက ပကတအေျခအေနထက ေလာကာ

တငျပေကာငးတငျပထားႏငသည။66

ပ(၁) - ကမၻာဘဏ - ၂၀၀၀ ခႏစမ

ပ(၂) – DICA – ၂၀၀၂

ျမနမာႏငငရငးႏးျမပႏမႈႏင

23

ခႏစမ ၂၀၁၃ အထ ျမနမာႏငငသ႕ FDI ႏစစဥ၀ငေရာကမႈ (ကမၻာဘဏ

၂၀၀၂ မ ၂၀၁၅ ခႏစအထ ျမနမာႏငင၏ ႏစစဥ ခြငျပထားေသာ

ငရငးႏးျမပႏမႈႏင ကမၸဏမား မတပတငေရး ညႊႊနၾကားမႈ ဥးစးဌာန (

ကမၻာဘဏ - ၂၀၁၅)

ခြငျပထားေသာ FDI

(၂၀၁၅)

24

ဇယား (၃) - ၂၀၁၆ မတလ (၃၁) ရကေန႕အထ ျမနမာႏငင၏ (က႑အလက) ခြငျပထားေသာ FDI

က႑

လပငနးအေရးအတြက

ခြငျပထားေသာ FDI

(US$ millions)

စစေပါငး FDI ၏

ရာခငႏႈနး

ေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႕ ၉၆ ၂၁၄၈၆. ၉၅၁ ၄၀.၂၂ 40.22

စြမးအင ၉ ၁၃၆၅၄.၆၄၂ ၂၅.၅၆

ကနထတလပမႈ ၅၄၃ ၅၃၅၂.၇၉၉ ၁၀. ၀၂

ပ႕ေဆာငဆကသြယေရး ၂၄ ၄၉၀၉.၁၀၇ ၉.၁၉

သတတးေဖာေရး ၁၁ ၂၃၆၇.၉၅၈ ၄.၄၃

ဟတယႏင ခရးသြား ၄၇ ၂၃၆၇.၉၅၈ ၄.၀၉

အမၿခေျမ ၂၄ ၂၂၂၄.၉၉၈ ၄.၁၆

စကပးေရး ၁၆ ၂၂၁.၁၈၅ ၀.၄၁

ေမြးျမရးႏင ေရလပငနး ၁၈ ၂၀၁.၆၇၃ ၀.၃၈

စကမႈဇ ၃ ၁၈၉.၁၁၃ ၀.၃၅

အျခား၀နေဆာငမႈမား ၄၃ ၆၃၃.၆၄၄ ၁.၁၉

စစေပါငး ၈၃၄ ၅၃၄၂၈.၀၉၉ ၁၀၀.၀၀

အရငးျမစ - ျမနမာႏငင ရငးႏးျမပႏမႈႏင ကမၸဏမားမတပတငေရး ညႊနၾကားမႈ ဥးစးဌာန (၂၀၁၆)

ခြငျပထားသည စကပးေရးရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ တရား၀င စာရငးဇယားမားအရ ရငးႏးျမပႏမႈမာ

နညးပါးလကရေနေသးေသာလညး စကပးေရးက႑ ရငးႏးျမပႏမႈပမာဏမာ ၂၀၁၂ ခႏစမစ၍ ႏစစဥ

ႏစဆႏႈနး တးတကလကရသည။ 67 လကရ စကပးေရးက႑တြင ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈ နညးပါးေနျခငး

(၂၀၁၅ ခႏစ ေမလအထ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ေရလပငနးက႑သ႔ ၀ငေရာကလာေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမာ

၁% ထကပင ေလာနညးလကရျခငး68) မာ အစးရမားႏင စးပြားေရးလပငနးရငမားအတြက တရား၀င ရငးႏး

ျမပႏမႈမား ျမငတကလာသညအခါ လြတလပၿပး ေကာငးမြနခငမာေသာ ၾကတငသေဘာတညခကမားျဖင

လပေဆာငျခငး၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငႏငလမႈေရးတ႔က ထခကနစနာမႈ မရေအာင ဂရတစကလပေဆာငျခငး၊

အမားျပညသ ပြငလငးျမငသာမႈရေအာင လပေဆာငျခငး စသည အေကာငးဆးေသာ လပထးလပနညး

မားျဖင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကႏငရန အခြငအလမးမားက ရရေစမညျဖစသည။

Box 2: မတတမးမ၀ငေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမား

ျမနမာႏငငတြင ျပညတြငးျပညပ ရငးႏးျမပႏမႈႏစရပစလးအတြက အတငးအတာမသရနငေသာ

ပမာဏတစရပမာ မတတမးမတရာ ကငးမလကရသညဟ ယဆရသည။ အထကတြငေဖာျပခေသာ

ကနးဂဏနးအခကအလကမားမာ ျမနမာႏငငရငးႏးျမပႏမႈေကာမရင၏ ခြငျပခကလအပေသာ

ရငးႏးျမပႏမႈမားကသာ ၿခငမသည။ စစတပထနးခပထားေသာ စးပြားေရးလပငနးမားႏင အကးတ

25

ပးေပါငးလပေဆာငေသာ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမားကသ႔ပင အျခားေသာ အေသးစား ရငးႏးျမပႏမႈမား

မာလညး အဆပါ စာရငးအငးအခကအလကမားတြင မပါ၀ငဘ ျဖစေကာငးျဖစေနႏငသည။ 69

အခ႕ေသာ ရငးႏးျမပႏသမားမာ ပမအဆငေျပေစရနအတြက တရား၀ငရငးႏးျမပႏမႈခြငျပခကရရေရး

လမးေၾကာငးမားက အလြယတက ေရာငလႊရန ဆးျဖတချခငး ျဖစႏငသည။ 70 အခ႕ေသာ

ႏငငျခားရငးႏး ျမပႏမႈမားမာ ေဒသခ စးပြားဖကမားက အမညခလပကငေနၾကသျဖင

မတတမး၀ငျခငးမရေပ။ အနညးဆး အစရငခစာတစေစာင၏ အဆအရ ေဒသခ စးပြားဖကမားမတစဆင

ရငးႏးျမပႏျခငးသည ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမားအတြက FDI စညးမဥးစညးကမးမားႏင

အစးရထနးခပမႈမားက ေရာငရား ႏငမညျဖစၿပး အခြနႏင အျခားအဖးအခမား၊ ဗရကေရစ

လပငနးစဥမားက ေရာငလႊရန ေပးေဆာငရမည တရား၀ငေငြေၾကးမား စသညတ႔က

သကသာေစမညျဖစသည။71

စာရငးအငးမတတမးမားႏငကငးလြတေနသည အျခားသသာထငရားေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားမာ

အစးရ၏ ထနးခပမႈေအာကတြငမရေသာ တငးရငးသားေဒသမားရ ရငးႏးျမပႏမႈမားပငျဖစသည။

အဆပါေဒသမားရ ေရအားလပစစ၊ ေရနႏငသဘာ၀ဓာတေငြ႕ စသညစမကနးမားတြင ျမပႏထားေသာ

ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမားမာ တရား၀ငလမးေၾကာငးမားမ ၀ငေရာကလာျခငးျဖစေသာလညး အျခား

ရငးႏးျမပႏမႈမားမာ တရားမ၀ငလမးေၾကာငးမားမ အလြတသေဘာ၀ငေရာကလာၾကျခငးျဖစသည။

သ႔ေသာလညး အဆပါ တရားမ၀ငလမးေၾကာငးမ ၀ငေရာကလာေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားက အတအက

တငးတာရနမာ မျဖစႏငေပ။ အထးသျဖင ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယ ကသ႔ေသာ ေဒသမားရ

သစေတာႏငစကပးေရးဆငရာ စမကနးမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈမာ အမားအျပားရလမမညဟ

ယဆရသည။72

စကပးေရးက႑ရ ေဒသတြငး ရငးႏးျမပႏမႈမား

ျမနမာႏငင၏ အဓကရငးႏးျမပႏသမားမာ ေဒသတြငးႏငငမားျဖစၾကသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊

ဒဇငဘာလအထ DICA စာရငးအငးမားအရ တရတ၊ စကၤာပႏင ေဟာငေကာငတ႔မာ တနဖးအားျဖင

ထပဆးတြငရပတညလကရေသာ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမားျဖစၾကသည။ ယေကႏငငသည စတတ

အဆငတြင ရပတညလကရေသာလညး အဆပါ ရငးႏးျမပႏမႈမားတြင ယေက၏ ျပညပတငးျပညမား (ဥပမာ -

အခြနေကာကခမႈ နညးေသာ တငးျပညမား)မ စး၀ငလာေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားလညးပါ၀ငၿပး အဆပါ

ရငးႏးျမပႏမႈမားတြင ႏငငေပါငးစမ ကမၸဏမားလညး ပါ၀ငႏငသည။ ထ႔ေၾကာင နယသာလနႏငငမာ

ျမနမာႏငင၏ ထပဆးရငးႏးျမပႏသ (၁၀) ဥးစာရငးတြငပါ၀ငသည တစခတညးေသာ အာရတကမ

မဟတသည ႏငငျဖစၿပး ခြငျပထားေသာ FDI စစေပါငး၏ ၂%ထကနညးပါးလကသည။ တရတႏငငမာ

အႀကးမားဆး ရငးႏးျမပႏသအျဖစ ထပဆးမ အျပတအသတဥးေဆာငလကရသည။73

အမးသားစမကနးႏင စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၀နႀကးဌာန၏ အဆအရ ကနသြယမႈက႑၌

၂၀၁၄-၂၀၁၅ ခႏစတြင တရတႏငငမာ ျမနမာႏငင၏ အႀကးဆးကနသြယဘကႏငငျဖစၿပး တရတႏငငသ႔

အေမရကနေဒၚလာ ၃.၅၃၆ ဘလယဖး တငပ႔ခရာ စကပးေရးထတကနမားက အမားဆးတငပ႔ချခငးျဖစ

သည။74

26

ဇယား (၄) - ၂၀၁၆ ခႏစ မတလ (၃၁) ရကေန႕အထ ျမနမာႏငငရေသာ (ႏငင/ေဒသအလက)

"လကရလပငနးမား" ၏ FDI75

ႏငငအမည လပငနးအေရအတြက ခြငျပထားေသာ FDI (US$

millions)

စစေပါငး FDI ၏

ရာခငႏႈနး

၁။ တရတ ၁၀၇ ၁၇၉၂၇.၉၂၇ ၃၃.၅၆

၂။ စကၤာပ ၁၇၃ ၁၂၇၂၉.၂၃၁ ၂၃.၈၂

၃။ ေဟာငေကာင (တရတ) ၁၀၇ ၇၂၅၄.၉၀၂ ၁၃.၅၈

၄။ ယေက* ၄၉ ၃၄၂၃.၄၈၄ ၆.၄၁

၅။ ေတာငကးရးယား ၁၁၃ ၃၄၁၇.၀၁၉ ၆.၄၀

၆။ ထငး ၅၇ ၃၃၆၄.၅၅၈ ၆.၃၀

၇။ မေလးရား ၂၈ ၁၃၁၃.၆၆၉ ၂.၄၆

၈။ နယသာလန ၁၁ ၇၅၅.၀၆၆ ၁.၄၁

၉။ အႏၵယ ၂၂ ၇၂၈.၁၄၉ 728,.149 ၁.၃၆

၁၀။ ဗယကနမ ၁၁ ၆၉၃၂၆၂ ၁.၃၀

၁၁။ ျပငသစ ၃ ၅၃၇.၆၁၀ ၁.၀၁

၁၂။ ဂပန ၇၅ ၅၂၈.၈၃၂ ၀.၉၉

* ပငလယရပျခားရတငးျပညမားတြငရေသာ ကမၸဏမားမ ရငးႏးျမပႏမႈမားအပါအ၀င

အရငးျမစ - ျမနမာရငးႏးျမပႏမႈႏင ကမၸဏမား မတပတငမႈဆငရာ ညႊနၾကားမႈ ဥးစးဌာန (၂၀၁၆)

27

ဇယား (၃) - ၂၀၁၆ ခႏစ မတလ (၃၁) ရကေန႕အထ ျမနမာႏငငရေသာ (ႏငင/ေဒသအလက)

"လကရလပငနးမား" ၏ FDI

အရငးျမစ - ျမနမာရငးႏးျမပႏမႈႏင ကမၸဏမား မတပတငေရး ညႊနၾကားမႈ ဥးစးဌာန (၂၀၁၆)

ႏငငတစခခငးစ၏ က႑အလကရငးႏးျမပႏမႈက ခြျခားတြကခကထားျခငး မရေသာလညး

တခ႕ေသာ ယဆခကမားအရ တရတႏငထငးႏငငတ႔မာ စကပးေရးက႑တြင ရငးႏးျမပႏသည

အႀကးမားဆး ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမားျဖစၾကသည။ စကၤာပ၊ မေလးရား၊ အငဒနးရား၊ ဗယကနမ၊ အႏၵယႏင

ေတာငကရးယားႏငငမားမာလညး အားတကသေရာ ရငးႏးျမပႏလကရၾကသည အျခား အာရႏငငမားပငျဖစ

သည။ အဆပါ ေဒသတြငး ရငးႏးျမပႏသမားမာ ရာဘာႏငဆအနး စကပးထတလပမႈႏင ကနေခာအဆငဆင

ျပျပငထတလပမႈတ႕တြင အမားဆး ရငးႏးျမပႏထားၾကျခငးျဖစသည။ အဆပါႏငငမားမ ကမၸဏမားသည

တငးျပည၏ အျခားေဒသမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈမား ျပလပသည သာဓကမားရေသာလညး အဓကအားျဖင

ထငးကမၸဏမားသည ႏငငေတာငပငးေဒသမားတြင အဓကထားလပေဆာငေလရၿပး တရတကမၸဏမားသည

ေျမာကပငးျပညနယမားတြင အဓက ရငးႏးျမပႏေလရၾကသည။ Pepsi ႏင Heineken ကသ႔ေသာ

အေနာကႏငငမားမ ရငးႏးျမပႏသမားသည ျမနမာႏငငမ စကပးေရးထတကနမားက စတအားထကသနစြာ

ထတယသးစြလကရေသာလညး စကပးေရးက႑တြင ရငးႏးျမပႏမႈ ပမာဏမာ အနမဆးအေနအထားတြင

ရေနေသးသည။ ေအာကတြငေဖာျပထားသည က႑သည အဓကကေသာ စကပးထတလပမႈက႑မားရ

ရငးႏးျမပႏမႈမားက အကဥးခပေဖာျပထားျခငးျဖစသည။

28

Box 3 စကပးေရးက႑ ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ ႏစႏငငသေဘာတညမႈႏင ႏငငစသေဘာတညမႈမား

ျမနမာႏငငသည စကပးေရးက႑ရငးႏးျမပႏမႈအပါအ၀င ရငးႏးျမပႏမႈကျမငတငရနအတြက

မတဖကႏငငမားစြာျဖင ႏစဥးႏစဘကအျပနအလန သေဘာတညခကမားထားရသည။ ျမနမာႏငင

သည ဖလစပင၊ တရတ၊ အႏၵယ၊ ထငးႏင ဂပနႏငငတ႔ျဖင ႏစႏငင ရငးႏျမပႏမႈဆငရာ အျပနအလန

သေဘာတညခက (BITs) က လကမတေရးထးအတညျပၿပးျဖစသည။ အျခားႏငငမားႏင

လကမတေရးထးထားေသာလညး အာဏာသက၀ငမႈမရေသးေပ။ ျမနမာႏငငသည အျခားႏငငမားစြာ

ႏငလညး သေဘာတညခကမားက ေဆြးေႏြးညႏႈငးလကရသည။ 76 ျမနမာႏငတရတတ႔သည

စကပးေရးက႑ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအတြက သေဘာတညခကမားႏင နားလညမႈစာခၽြနလႊာ

မားစြာကလကမတေရးထးၿပးၿဖစသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလတြင "ႏစႏငင ဘကစ မဟာ

ဗဟာေျမာက ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ခ႕ထြငျခငး" ဟေသာ ႏစႏငင ပးတြေၾကျငာခကတစေစာငက

ထတျပနခသည။ ယငးေၾကျငာခကတြင စကပးေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈဆငရာ တရတ-ျမနမာ

ေကာမတတစရပက ထေထာငရန သေဘာတညခကတစရပပါ၀ငခသည။ ေကးလကေဒသႏင

စကပးေရးဖြ႕ျဖးတးတကေရးက ေထာကပေပးရန၊ စကပးေရးေခးေငြမားထတေပးရနႏင စကပးေရး

က႑ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးတြင တရတကမၸဏမားပါ၀ငလာေအာင အားေပးရနအတြက တရတႏငင

ဘကမ ကတတ၀တထားရခသည။ စကပးေရးဆငရာ စျပဗဟဌာနမားတညေဆာကမႈက

အရနအဟနျဖင ေဆာငရြကရနလညး သေဘာတ ညမႈထားရခသည။77

ျမနမာႏငငသည ၂၀၀၃ ခႏစတြင ထငးႏငငမ ကနဥးစတငခၿပး ကေမၻာဒယား၊ လာအႏင

ဗယကနမတ႔ပါ၀ငေသာ ဧရာ၀တ-ေကာကဖယား-မေခါင စးပြားေရးပးေပါငးေဆာငရြကမႈမဟာဗဟာ

(ACMECS) ၏အဖြ႕၀င ႏငငတစႏငငလညးျဖစသည။ ဤလပငနးမေဘာငအရ အဖြ႕၀ငႏငငမားသည

ကနသြယေရးႏင ရငးႏးျမပႏမႈျမငတငေရးကစၥမားတြင ပးေပါငးေဆာငရြကၾကသည။ ACMECS

လကေတြ႕လပငနးစမခက- ၂၀၁၆-၂၀၁၈ တြင အျခားက႑မားႏငအတ စကပးေရးဆငရာ

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက႑တစရပ သးျခားပါရၿပး ႏစႏငငႏင ႏငငစ ကနထရကလယယာစနစမား

ပမဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက အားေပးျမငတငလပေဆာငရန ကတက၀တထားရၾကသည။78

အာဆယအဖြ႕၀ငမားမတစဆငလညးေကာငး၊ အျခားႏငငမားႏငလညးေကာငး လြတလပေသာ

ကနသြယမႈဆငရာ သေဘာတညခကမားက လကမတေရးထးထားၿပး ျမနမာႏငငသည အာဆယ

ဘကစရငးႏးျမပႏမႈသေဘာတညခက၊ အာဆယ-ၾသစေၾတးလ-နယးဇလန လြတလပေသာ

ကနသြယမႈသေဘာတညခက၊ အာဆယ-ကရးယား လြတလပေသာ ကနသြယမႈ သေဘာတညခက၊

တရတ-အာဆယ လြတလပေသာ ကနသြယမႈသေဘာတညခက စသည သေဘာတညခကမားစြာတြင

အဖြ႕၀ငအျဖစ ပါ၀ငလကရသည။ 79 အဆပါသေဘာတညခကမားမာ အေထြေထြ ရငးႏးျမပႏမႈႏင

ကနသြယမႈဆငရာ သေဘာတညခကမားျဖစေသာလညး စကပးေရးထြကကနမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈ

ႏင ကနသြယမႈတ႔က တးျမငလပေဆာငရန ရငးလငးျပတသားသည ျပ႒ာနးခကမားလညး ပါ၀ငသည။

ဤအပငး၏ အျခားက႑မားတြင ႏငငျခားကမၸဏမား လကတေလာ ရငးႏးျမပႏလကရသည အဓက

စကပးေရးထတကနမားက သးသပတငျပထားသည။

29

ရာဘာ

ရာဘာသည ျမနမာစကပးေရးက႑၏ ရငးႏးျမပႏမႈမား အဓက စး၀ငရာ က႑တစရပျဖစၿပး တရတႏင

ထငးကမၸဏမား၏ စတ၀ငစားမႈမားစြာက ရရထားသည။ ျမနမာႏငငအစးရသည ရာဘာက႑ဖြ႕ျဖး

တးတကေရးဆငရာ အႏစ ၃၀ စမခကက ခမတထားၿပးျဖစသည။ ယငးစမခကတြင ရာဘာစကပးထတလပမႈ

ေဒသက ဟကတာ ၆၀၇၀၀၀ (၁.၅ သနး ဧက) အထ တးခ႕ရနႏင ၂၀၃၀ ခႏစအေရာကတြင

ႏစစဥရာဘာထတလပမႈက မကထရစတန ၃၀၀၀၀၀ ထတလပရနဟေသာ ရညမနးခကပနးတငမားလညး

ပါ၀ငသည။ 80 တရတ၊ စကၤာပႏင မေလးရားႏငငမားမာ ျမနမာရာဘာက အမားဆး တငသြငးေသာ

ႏငငမားျဖစၾကသည။ ျမနမာရာဘာက တငသြငးလကရေသာ အျခားႏငငမားမာ အငဒနးရား၊ ကးရးယား၊

ဗယကနမ၊ အႏၵယႏင ထငးႏငငတ႔ျဖစၾကသည။81 တရတႏင ထငးကမၸဏမားမာ ကခင၊ ရမးႏင တနသၤာရ

ေဒသမားတြင အႀကးစားရာဘာစကခငးမား ထေထာငရနအတြက ခြငျပခကမား ရရၿပးျဖစသည။ထကသ႔

အႀကးစား ရငးႏးျမပႏမႈမားမာ အတငးအတာတစခအထ ပ႕ႏ႕ေရာကေရာကရၿပး ျဖစေသာလညး

အေသးစားစကပးထတလပသမားမာ ရာဘာစကပးထတလပမႈ၏ အဓကဇာတေကာငအျဖစ

ဆကလကရပတညလကရေသးသည။ ေလလာမႈတစခအရ ဧက ၂၀ ေအာကနညးေသာ အေသးစား

ေတာငသမားမာ စစေပါငး ရာဘာစကပးသမား၏ ၉၀% ပါ၀ငလကရၿပး ဧက ၁၀၀ အထကရေသာ

စကပးထတလပသမားမာ ၁% မသာ ရသည။ 82 ျမနမာႏငငေျမာကပငးေဒသမားတြင တရတႏငင၊

ယနနျပညနယမ ကမၸဏမား သ႔မဟတ ယနနျပညနယႏငဆကစပေနေသာ ကမၸဏမားမာ တရတရာဘာ

စကပးထတလပမႈ၏ အဓကဇာတေကာငမားျဖစၾကၿပး ျမနမာႏငငရ တရတတ႔၏ ရာဘာက႑ ရငးႏးျမပႏမႈ

အမားစမာ တရတႏငင၏ ဘနးအစားထးအစအစဥႏင ဆကစပလကရၾကသည (Box 4 တြငၾကညပါ)။ 83

တရား၀င စာရငးဇယားမားအရ တရတႏငငႏင ထစပလကရေသာ ရမးျပညနယသည ရာဘာစကပးမႈ စတတ

အမားဆးေဒသျဖစၿပး စကပးဧရယာ ၁၇၂၂၈၇ ဧက ရသည။84

ဥပမာ -

၂၀၀၆ ခႏစတြင Yunan State Farms မ ဘနးအစားထးစကပးမႈအစအစဥအျဖစ ရာဘာစကပးရန

၁၆၄၇၃ ဧက က ခထားေပးရာတြင ေထာကပေပးေရးအတြက ဖြ႕ၿဖးေရး သေဘာတညခကက

လကမတ ေရးထးခသည။85

၂၀၀၇ ခႏစတြင ေနာကထပေထာကပေရးအစအစဥတစရပအျဖစ Dongfeng Tianyu Co. Ltd.,

သည ရာဘာစကခငး ၃၂၉၅ ဧက က ေဖာထတစကပးရန အႏစ ၃၀ သေဘာတညခကတစရပက

လကမတေရးထးခေၾကာငးသရရသည။86၂၀၀၈ခႏစတြင Dongfeng website တြင ေဖာျပထားသည

ေဆာငးပါးတစပဒအရ တရတႏငငႏင နယနမတခငး ထဆကေနေသာ ရမးျပညနယ၊

ပနခမးေဒသတြင ရာဘာပးပင ၂၃၀၀၀၀ စကပးခေၾကာငး ေဖာျပထားသည။87

၂၀၁၂ ခႏစတြင Yunan State Farms သည ရာဘာျပျပငထတလပမႈစကရက ပနခမးတြင

ဖြငလစခသည။ စကရမာ တရတယြမေငြ ၂၃.၆၅ သနး (အေမရကန ေဒၚလာ ၃.၈၉ သနး) ကနကခၿပး

လကေအာကခ ကမၸဏတစချဖစေသာ Menglian Rubber Co. Ltd. မ တာ၀နယလညပတလကရ

သည။88

Kunming Gaoshen Rubber Planting Co. Ltd. (Gaoshen Group ၏ လကေအာက ခကမၸဏတစခ

ျဖစၿပး ၂၀၁၃ခႏစအထ ရမးျပညနယတြင ၁၉၉၀၀ ဧကမရေသာ ရာဘာစကပးထတလပမႈတြင

ရငးႏးျမပႏမႈျပလပခေၾကာငး ေဖာျပထားသည။) 89 ကမၸဏအပါအ၀င ပဂၢလက တရတကမၸဏမားသည

ျမနမာႏငငရ ရာဘာစကပးထတလပမႈႏင ဆကႏြယလကရၾကသည။ Yunnan Jin Chen Investment

Company သညလညး ရမးျပညနယ၊ မငးေမာေဒသတြင ရာဘာစကပးဧက ၂၃၀၆၃ ဧက အျပင ေျပာငး၊

ေကာဖ၊ ေျမပ၊ ႏမး၊ စပါးႏင ေလာငဂန သးႏမားကလညး စကပးခေၾကာငး အစရငခေဖာျပခသည။ 90

ရမးျပညနယရ "၀" ထနးခပရာေဒသတြင Yunnan Hongyu Group သည Yunnan Emerald Industrial

30

Development Co. Ltd ၏ လကေအာကခကမၸဏတစခအျဖစ ေလာငဂန၊ လကဖက၊ လေမၼာ၊ ရာဘာ၊ စပါး၊

ငကေပာ ႏင ေရာကစကခငးမားတြင ရငးႏးျမပႏခၾကသည။ ယငးရငးႏးျမပႏမႈအားလးက ဘနးအစားထး

အစအစဥျဖင လပေဆာငခၾကျခငးျဖစၿပး ၀ျပညေသြးစညးညညြတေရးတပဖြ႕ (UWSA)ႏင အကးတပးေပါငး

ေဆာငရြကခၾကျခငးျဖစသည။ 91 Yunnan Hongyu Group ၏ ေဆာငရြကခကမားတြင ေဒသခမားအား

အတငး အဓမၼႏငထတျခငး၊ ပတ၀နးကငညစညမးေစျခငး၊ အဓမၼလပအားေပးေစခငးျခငးတ႔ႏင

ဆကႏြယပတသက လကရၿပး တာခလတျမ႕နယအတြငးတြင ေကးရြာ ၁၇ ရြာမ အသးျပလကရေသာ

သစေတာေျမက ရာဘာစကခငးျပလပေရးအတြက မးရႈ႕ရန ရြာသားမားက လကနကကငတပဖြ႕က

အမန႔ေပးေစခငးခသည သာဓက တစခလညးရသည။92

မဒယာအစရငခစာမား၊ ကမၸဏ ၀ကဆကမားႏင တရတအစးရ၏ စာရြကစာတမးမားအရ တရတ

စးပြားေရးလပငနးအမားအျပားမာ ရာဘာႏငအျခားသးႏမားစကပးရန ေျမယာလပပငခြငမားရရခသညဟ

ေဖာျပထားသည။ တစခနတညးမာပင ကမၸဏမား (ႏင ၎တ႔၏ စစဘကဆငရာမ မတဖကမား) ႏင ေဒသခ

လထအသကအ၀နးမားအၾကား ပဋပကၡမားျဖစေပၚခသညဟ အတညမျပႏငေသာလညး အစရငခစာ

အမားအျပားက ေဖာျပခၾကသည။ သ႔ေသာလညး တရတလမးမားမာ ေျမာကပငးရ ရာဘာကနသြယမႈတြင

ၾသဇာအရနအ၀ါ အလြနႀကးမားေၾကာငး ကယကယျပန႔ျပန႔ လကခထားၾကသည။ ျမနမာႏငင ရာဘာက႑၏

ႏငငေရး ရပ၀နးဆငရာ ေလလာမႈတစခတြင ေဒသခ စကပးထတလပသမားႏင အေသးစားေတာငသမားမာ

တရတျပညႏင ကနသြယေရးတြင အထးျပလပကငေနၾကေသာ လကတစဆပစာ လတနးစားမားအေပၚ ပမ

မခအားထားေနရသညဟဆသည။93 ယငးအေျခအေနအားလးမာ ျမနမာႏငင၏ စကပးေရးဆငရာ အနာဂတ

ရငးႏးျမပႏမႈအေပၚ သကေရာကမႈ ရလာမညျဖစသည။

တရတႏငငသည ျမနမာႏငင ေျမာကပငးေဒသ၏ ရာဘာက႑ဆငရာ အဓက ဇာတေကာငတစဥး

ျဖစေသာလညး မြနျပညနယ၊ တနသၤာရတငးေဒသႀကးႏင ကရငျပညနယ စသည ေတာငပငးေဒသမားမာ

ျမနမာႏငင၏ အႀကးမားဆး ရာဘာစကပးရာေဒသႀကးမားျဖစၾကသည။ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ခႏစ တရား၀င

စာရငးဇယားမားအရ ယငးေဒသမားတြင ရာဘာစကဧရယာမာ ၄၇၀၀၆၆၊ ၂၉၈၃၅၆ ႏင ၂၁၃၀၂၇ ဧက

အသးသးရ ၾကသည။94 ေတာငပငးေဒသရ ျမနမာရာဘာက႑တြင ထငးႏငငသည အဓက ပါ၀ငပတသက

လကရသည။ ထငးစးပြားေရးလပငနးရငမားသည စကပးစးပြားေရးလပငနးဆငရာ ေျမယာလပပငခြင

မားတြင ရငးႏးျမပႏလကရၿပး ပြစားမားမတစဆင အေသးစားေတာငသမားထမ ရာဘာက ၀ယယေလရ

သည။ ထငးႏငငသည ျမနမာႏငငႏင နယနမတခငးထစပလကရျခငးႏင ကမၻာအႀကးဆး ရာဘာ ထတလပ

တငပ႔သျဖစျခငးတ႕ေၾကာင ျမနမာရာဘာက႑တြင ထငးႏငငက စတ၀ငစားမႈရေနျခငးမာ အၾသစရာေတာ

မဟတေပ။ 95 Thai Hua Rubber သည တနသၤာရတငးေဒသႀကးတြင ရာဘာစကပးရနအတြက

အခြငအလမးမား ရာေဖြလကရၿပး ေျမယာ ၄၉၄၀၀ ဧက မရေသာ လပပငခြငကရရရန ခြငျပခကက

ေစာငဆငးေနသညဟ ထငး မဒယာမားက ေဖာျပခၾကသည။96 Sri Trang Agro-Industry ကလညး ေဒသခ

Ayeyar Hinthar Holdings ႏင အစစပကမၸဏတစခက တညေထာငၿပးျဖစကာ မြနျပညနယတြင

စကခငးမားတညေထာငရန စစဥလကရသည။97

မေလးရားအစးရကလညး စကပးေရးဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျမငတငရန ျမနမာႏငငမ

ပဂၢလမားႏင အဆငျမင အစညးအေ၀းမား ကငးပကာ ေဖာေဆာငလကရသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင

မေလးရားႏငင၏ Plantation Industries and Commodities ၀နႀကးဌာန ၀နႀကးက မေလးရား

ကမၸဏမားသည ရာဘာႏင ဆအနးစကခငးမားထေထာငေရးတြင ျပညတြငး စးပြားေရးမတဖကမားႏင

အကးတပးေပါငးေဆာငရြကကာ အခြငအလမးမားရာေဖြရန စတအားထကသနလကရၾကေၾကာငး ထတေဖာ

ေျပာၾကားခသည။ 98 မေလးရား ကမၸဏတစချဖစေသာ Felda Global Ventures Holdings က

ရာဘာျပျပငထတလပမႈ စကရတညေထာငရနႏင စကခငးမားထေထာငရန အခြငအလမးရာေဖြေရးအတြက

ေဒသခကမၸဏတစခႏင အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ထေထာငခၿပးျဖစသည။ ကမၸဏအေနျဖင

ဟကတာ ၃၀၀၀၀ ေကာ (၇၄၁၀၀ ဧက) စကပးရန ရညရြယထားၿပး ႀကႏင ဆအနးက႑မားတြငလညး

ရငးႏးျမပႏရန နညးလမးရာေဖြလကရေၾကာငး ယငးကမၸဏ၏ CEO က မဒယာသ႔ ထတေဖာေျပာၾကား

ခသည။99

31

ဗယကနမႏငငကလညး ျမနမာႏငငတြင ရာဘာစကခငးမား ထေထာငရန စတ၀ငစားလကရသည။

၂၀၁၀ ျပညႏစတြင ဗယကနမအစးရသည ရခငျပညနယတြင ရာဘာေျမ ၄၈၀၀၀ ဟကတာ လပပငခြငရရေရး

အတြက နားလညမႈစာခၽြနလႊာက လကမတေရးထးခသည။ သ႔ေသာလညး ေဒသတြငး ပဋပကၡေၾကာင

စမကနးက ေရႊ႕ဆငးထားရသည။ 100 ၂၀၁၅ ခႏစ ေမလတြင၊ ဗယကနမႏငင၏ ဒတယ ၀နႀကးခပသည

ဗယကနမကမၸဏမားက ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ လငစငမား ခထာေပးရာတြြင အပခပေရးပငးဆငရာ

လပထးလပနညးမားက လြယကရးရငးေအာင ျပလပေပးရန ျမနမာႏငင အစးရက ေမတာရပခခသည။

အစးရပင Vietnam Rubber Group (VRNG) သည ပခးတငးေဒသႀကးတြင ရာဘာစမကနးတစခရၿပး the

Bank for Development and Investment of Vietnam (BIDV) ကလညး ျမနမာႏငငတြင

ရးခြစတငဖြငလစၿပး ျဖစကာ အျခားက႑မားအပါအ၀င စကပးေရးဆငရာ စမကနးမားတြင ရငးႏးျမပႏရန

ရညရြယထားသည။101

ဆအနး

ယခအခနအထ ျမနမာႏငငရ စားသးဆထတလပမႈက႑မာ ျပညတြငးစကပးေရးလပငနးမားမ

လႊမးမး ထားသည။ သ႔ေသာလညး ကးရးယားႏင မေလးရား ကမၸဏမားပါ၀ငေသာ အေသးစား

ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈ စမကနးမားအပါအ၀င ဆအနးက႑တြင ျပညပမ စတ၀ငစားမႈအခ႕ရလာသည။ 102

ယငးမာ အနာဂတ ျပညပ ပ႕ကနအလားအလာက ေဖာညႊနးလကရသည။ ယခလကရအခနအထ

လကတေလာ ထတလပမႈမာ ျပညတြငး လအပခက တစစတတစပငးကသာ ျဖညဆညးေပးလကရၿပး

မ၀ါဒခမတသမားကလညး စားသးဆက႑က မဟာဗဟာေျမာက က႑တစရပအျဖစ သတမတထားသည။

တရား၀င စာရငးဇယားမား အရ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ခႏစတြင ေျမဧရယာ ၃၆၀၀၀၀ ဧကေပၚ၌

ဆအနးစကပးခၿပးျဖစသည။ 103 ႏစစဥ စားသးဆ ၇၅% က ျပညပမ တငသြငးေနရသည။ အႀကးစား

ဆအနးစကပးထတလပမႈမာ တနသၤာရတငးေဒသႀကးတြင 104 ကယကယျပန႕ျပန႕တညရၿပး Myanmar

Stark Prestige Plantation Co Ltd. ကလညး ၄၁၀၀၀ ဧက စကပးလကရရာ ေဒသချပညသမားႏင

ေျမယာပဋပကၡမား ျဖစပြားလကရသည။ ယငးကမၸဏမာ မေလးရား ကမၸဏျဖစေသာ Stark Prestige

Plantationႏင ျပညတြငးကမၸဏတစခတ႔ အကးတ ပးေပါငးေဆာငရြကေသာ ကမၸဏတစခ ျဖစသည။

ယငးေဒသက ထနးခပထားသည ကရငအမးသားအစညး အရး (KNU) ၏ အဆအရ အဆပါကမၸဏသည

ေဒသခမား၏ လယယာေျမမားက ရငးလငးဖယရားချခငး ျဖစသညဟ ဆသည။ 105 ယခႏစ

အေစာပငးကာလတြင ကမၸဏက ဆႏၵျပသညအေနျဖင ျခစညးရးမားက ဖယရားခသညအတြက ေကးရြာသား

၁၄ ဥး ဖမးဆးျခငး ခခရသည။106

ဆအနးစကခငးမားက ဆကလကခ႕ထြငျခငးျဖင ေျမယာ ပဋပကၡ အႏရာယမားအျပင တနသၤာရ

ေဒသ၏ သဘာ၀ ပတ၀နးကငအား ဆးရြားစြာ ထခကလာမညအေရးႏငပတသက၍ စးရမမႈမားလညးရသည။.

လကရတြင ဆအနးစကခငးမားမာ တငးေဒသႀကးတစခလး၏ ၁၈% က ေနရာယလကရၿပး

သဘာ၀ပတ၀နးကငထနးသမးေရးအတြက တနဖးၾကးလေသာ သစေတာဧရယာမားကလညး ဆအနးစကပး

ရနအတြက လပပငခြငမား ခထားေပးၿပးျဖစသည။ ေျမယာခထားေပးမႈမား၏ ၂၀% ထကနညးေသာ

ပမာဏက စကပးခၾကၿပးျဖစသည။ ယငးေျမယာခထားေပးမႈမားသည အထငကရေနရာမားတြငတညရ

သျဖင ဆအနးစကပးထတလပျခငးထက သစထတလပမႈမရရေသာ အကးအျမတမားကသာ လပေဆာငရန

ပမစတအားထကသနလကရၾကသည။107 ထေဒသသည သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ ထခကပကစးမႈမားရ

သျဖင အဆပါ အေျခအေနမားမာ စးရမစရာ အလြနေကာငးလသည။ Fauna and Flora International

၏အဆအရ -

ျမနမာႏငငရ တနသၤာရတငးေဒသႀကးသည အပပငးသစေတာ ဟကတာ ၂.၅ သနးႏငအတ

ဇ၀မးစၾကြယ၀မႈအရ ႏငင၏ အေရးအပါဆး ေဒသမားအနကမ တစချဖစသည။ အဆပါ

သစေတာမားသည ကား၊ ကားသစ၊ ဆင၊ ႀက႕သေတာ၊ Malayan Sun Bear (ပားရညၾကကေသာ

32

၀က၀တစမး)၊ Gurney's Pitta (ရားပါးငကတစမး)၊ ကမၻာမညသညေနရာေဒသတြငမ

မေတြ႕ရႏငေသာ ေရာငစ ေျမေအာငးငက စသည ကမၻာမးသဥးေပာကကြယမႈအႏရာယႏင

ႀကေတြ႕ေနရေသာ ရားပါးတရစၦာနမား ကငလညကကစား ခနားရာ ေနရာတစခလညးျဖစသည။108

ထ႔အျပင ဤအေျခအေနက ပမရႈပေထြးေစေသာ အေၾကာငးတရားတစရပမာ ေျမယာခထားေပးမႈ

အမားအျပားသည ကရငတငးရငးသားမား အးအမစြန႕ခြာခရာ ယခငက ပဋပကၡျဖစပြားခသည ေဒသမား

ျဖစသည။ မၾကာေသးမက ထတျပနခေသာ သစေတာအေျခအေနဆငရာ အစရငခစာတစရပတြင

ေဖာျပထားသည အတငး KNU ႏင ယာယ အပစရပစထားသျဖင မမတ႔၏ မရငးဌာေနသ႔

ျပညလည၀ငေရာကလေသာ ကရငလထက သမငးစဥဆက ေျမယာအသးျပခမႈက ျပနလညေတာငးဆလာရာ

ဆအနးစကပးထတလပေရး၏ တရား၀ငမႈႏင ကင၀တစညးမဥးမား၊ ပတ၀နးကငထနးသမးေရးအတြက

ဇနျပနလညသတမတျခငးလပငနးမား၊ ျပညတြငး၌ အးအမစြန႕ခြာေနရသမားႏင စစေဘးဒကၡသည

ျပနလညေနရာ ခထားေရးကစၥမား စသညတ႔အတြက စနေခၚမႈအသစမားက ထပမ

ေပါကဖြားလာေစသည။"109

ႀက

မၾကာေသးမကာလမားအထ ျမနမာ သၾကားထတလပမႈ လပငနးမာ အမားအားျဖင အစးရကသာ

ပငဆငသည။ 110 ေစးကြကလြတလပခြငေပးၿပးေနာက ယငးက႑မာ ၃၈၀၄၀၀ ဧက အထ

ကယျပန႔သြားခသည။ စစကငးတငးမာ ၾကအဓက စကပးထတလပရာ ေဒသျဖစၿပး ထ႕ေနာကတြင

ရမးျပညနယႏင ပခးတငးေဒသႀကးတ႕က အစဥအတငး ရပတညလကရၾကသည။ 111 လကရတြင

လညပတလကရေသာ သၾကား စကရေပါငး ၂၀ ခန႕ရၿပး ၎တ႔အနက အႀကးစားစကရ ၃ ခမာ ပဂၢလက

ကမၸဏမားမ ေဆာကလပထားျခငး ျဖစၿပး ႏစခမာ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏသမားႏင အကးတ

ပးေပါငးလပေဆာငၾကျခငးျဖစသည။ 112 ႀကစကခငး ၇၀% နးပါးမာ ၂ ဟကတာထကပမေသးငယၿပး

သၾကားစကရအမားစမာ ကနထရကစကပးေရးစနစျဖင ေဒသခ ေတာငသမားထမ ၾကက ၀ယယၾကသည။113

OECD ၏ ရငးႏးျမပႏမႈမ၀ါဒဆငရာ သးသပခကအရ ႀကစကပးမႈမာ တးတကလာေသာလညး

ျမနမာသၾကားစကရအမားစမာ စြမးအားျပည လညပတႏငျခငး မရေပ။ လကရ သၾကားစကရ ၂၁ ရအနက ၁၉

ရမာ ျပညတြငးလခကကသာ ျဖညဆညးေပးႏငေသးသည။114

၂၀၁၄ ခႏစတြင စကၤာပတြင မတပတငထားေသာ မေလးရားပငကမၸဏ Wilmar International သည

ျမနမာသၾကားထတလပမႈလပငနးတြငအႀကးစား ရငးႏးျမပႏမႈတစရပက ေၾကျငာခသည။ Wilmar သည

စစကငးေဒသတြင အေျခစက၍ ေဒသခ ကမၸဏတစချဖစေသာ Great Wall Food Industry Co. Ltdႏင

အကးတ ပးေပါငးလပေဆာငချခငးျဖစသည။ ဤလပငနးစဥမတစဆင Wilmar ကမၸဏသည ႀကစကခငးမား၊

သၾကားစကရ ၂ ရ၊ ဇ၀အသေနာ စကရႏင ဓာတေျမၾသဇာစကရ အပါအ၀င Great Wall စးပြားေရး

လပငနးမားက ရရခသည။ 115 Wilmar ကမၸဏသည အငဒနးရားႏငငရ ဆအနးစကပးေရးဆငရာ ေျမယာ

ပဋပကၡႏငစပလဥးၿပး နကနကရႈငးရႈငးပါ၀ငပတသကခဖးသည။ ထအခနက ယငးကမၸဏသည ကမၻာဘဏ၏

ႏငငတကာ ဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး (IFC) မ ေငြေၾကးရရခၿပးျဖစသည။ ထခကခ လထအဖြ႕အစညးမား၏

တငတနးခကမားအရ IFC ၏ ၾကား၀ငေျဖရငးေပးရသညလပငနးစဥ ပါ၀ငလာသညအထ ျဖစခရသည။ NGO

Forest Peoples Program အဆအရ -

Wilmar ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမားမာ ေဒသခလထ၏ ေျမယာမားက သေဘာတညခကမရရဘ

သမးယချခငး ပတ၀နးကင ထခကႏငမႈဆငရာ ဆနးစစခကက ႀကတငလပေဆာငမႈမရဘ

သစေတာမားက ရငးလငးျခငးႏင တရားမ၀င မးရႈ႕ျခငးမား စသည ဥပေဒ လကနာရန

33

ပကကြကမႈမားေၾကာင ကယကယျပန႕ျပန႕ ေ၀ဖနျခငးခခရသည။ Wilmar လကေအာကခ

ကမၸဏမားႏင ေဒသခလထအဖြ႕အစညးမားၾကား ေျမယာအျငငးပြားမႈမားစြာရသကသ႔

အေသးစားေတာငသမားက ၿခမးေျခာကလကရေသာ ပဋပကၡမားလညး ျဖစပြားလကရသည။116

မၾကာေသးမႏစမားအတြငး Wilmar သည လ႕အခြငအေရး၊ ေျမယာပငဆငခြင၊ လြတလပစြာ

အေပးအယလပပငခြင သ႔မဟတ ဆပကငထားခြင၊ ၾကတငသေဘာတညထားသည ခငမာေသာ

သေဘာတညခက စသညတ႔က ေလးစားတနဖးထားရနႏင ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ ေဆြးေႏြးညႏႈငးသည

လပငနးစဥျဖင နစနာမႈမားက ေျဖရငးရန စသည ကတက၀တမားပါ၀ငေသာ သစေတာမျဖနးတးေရး၊

ေခါငးပမျဖတေရး မ၀ါဒ ခယခကမားႏငအတ ၎၏ ပရပက ျမငတငရန ႀကးစားလာခသည။117 Business

and Human Rights Resource Centre မ ျမနမာႏငငတြင လပကငလကရေသာ ကမၸဏမားဆငရာ

စစတမး၏ တစစတတစပငး အျဖစ ဆကသြယခေသာအခါ Wilmar ကမၸဏသည ျမနမာႏငငရ လပငနး

ေဆာငရြကခကမားတြင ကငသးမည မ၀ါဒဆငရာ အေသးစတအခကအလကမားက ျပနၾကားေပးခသည။

ယငးမ၀ါဒမားတြင ပတ၀နးကငႏငလမႈေရးဆငရာ ဆနးစစခကမားလပေဆာငျခငးႏင နစနာမႈမား

ေျဖရငးေပးေရး လပငနစဥ မားခမတေဆာငရြကျခငး တ႔ပါ၀ငသည။118 ကမၸဏ၏ ေရရညတညတျဖစထြနးမႈ

ဆငရာ လပေဆာငခက အညႊနးကနးမားက တငျပရန ရညရြယလပေဆာငထားသည ေနရာတစခ ပါ၀ငေသာ

"Dashboard" တစခ ကလညး ထေထာငခၿပးျဖစသည။ 119 သ႔ေသာလည Great Wall ျဖင အကးတ

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏငပတသက၍ ၎တ႔၏ ပတ၀နးကငထခကမႈဆငရာ ေလလာဆနးစစခကက

ယေန႕ထကတင မေတြ႕ျမငရေသးေပ။ Wilmar ၏ ျမနမာႏငငရ စးပြားဖက Great Wall မာလညး

ေဒသခလထ၏ ကန႔ကြကမႈမားႏင ရငဆငရလကရသည။120

တရတကမၸဏမားမာလညး ေျမာကပငးေဒသမားရ ႀကစကပးမႈမားတြင ရငးႏးျမပႏလကရၾက

သည။ သ႔ေသာလညး ယငးေဒသမားအတြက ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ အခကအလကမားမာ ကငးမလကရ

သျဖင ပမာဏက တြကခကရနမာ အလြနခကခသည။ ႏငင၏ အျခားေဒသမားတြငလညး ႀကစကပးမႈတြင

တရတ၏ အႀကးစားရငးႏးျမပႏမႈမားက အစရငခစာအခ႕တြငေတြ႕ရရေသာလညး ခငမာသည ကနးဂဏနး

အခကအလကမား မရရႏငေပ။ မေလးရားကမၸဏတစချဖစေသာ Felda သည ျမနမာႏငငတြင

၀ငေရာကလပကငမညျဖစေၾကာငး ေၾကျငာေသာအခါ ကမၸဏအေနျဖင ရာဘာႏင ဆအနးလပငနးမားအျပင

မႏေလးအနးတ၀ကတြင ႀက စကပးေျမ ဟကတာ ၃၀၀၀၀ ခန႕ေဖာေဆာငသြားရန ေလလာမႈတစရပ ျပလပ

လကရေၾကာငး ေျပာဆခသည။ 121 ထငးရငးႏးျမပႏသမားကလညး ျမနမာႏငငရ ၾကလပငနးတြင

ရငးႏးျမပႏရန စတအားထကသနလကရၾကသည။ သ႔ေသာလညး ထငးႏငင၏ ထပသးသၾကားကမၸဏႀကး ၂

ခက ၎တ႔အေနျဖင ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမပႏရနအတြက လကတေလာ အေလာတႀကး

လပေဆာငလမမည မဟတေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။122

စပါး

ျမနမာႏငငတြင လကတေလာ စကပးထတလပလကရေသာ စပါးအမားစမာ ျပညတြငး စားသးရန

အတြကျဖစသည။ သ႔ေသာလညး တစခနက ျမနမာႏငငသည ကမၻာ အမားဆး ဆနတငပ႔သညႏငငတစႏငင

ျဖစခဖးသည။ လကရအေျခအေနတြင ျမနမာႏငငသည အရညအေသြး နမဆနမားကသာ အဓက

တငပ႔လကရၿပး အမားစမာ တရတႏငငသ႔ တငပ႔ျခငးျဖစသည။ စပါးက႑တြင ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမာ

အလြနတငးကပၿပး လကရ ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈဥပေဒအရ အစးရ၏ ခြငျပခကမရဘ ႏငငျခား

လပငနးရငမားႏင အကးတ ပးေပါငးလပေဆာငခြငက ခြငမျပေပ။ 123 စပါးက႑က ျမငတငရနႏင

ရငးႏးျမပႏမႈက တးတကလာေစရန ဆနးစပါးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈ စညးမဥးစညးကမးမားႏင ျပညပတငပ႔မႈ

ထနးခပျခငးမားက ေနာကထပေျဖေလာေပးရန လအပလကရေသးေၾကာငး ကမၻာဘဏက ေျပာၾကားခ

သည။124

34

အရညအေသြးစသတမတခကမားမာ အဆငသငမျဖစေသးသျဖင တရတႏငငသ႔ ဆနတငပ႔မႈမာ

ႏစေပါငးမားစြာ တရားမ၀ငအေနအထားတြင ရေနခသည။ ယခအခါ စနစတစရပ ထေထာငထားၿပး

ယငးစနစက အသးျပ၍ ျမနမာႏငင ဆနးစပါးအသငးခပ (MRF)သည တရတအစးရပင COFCO ကမၸဏျဖင

ကနသြယမႈလပငနးမားက ျဖညဆညးဆညးေဆာငရြကေပးရန တာ၀နယထားရသည။ ေရြးခယထားေသာ

ကမၸဏမားသည တရတႏငင၏ အရညအေသြးႏငကနးမာေရးဆငရာ စသတမတခကမားက ျပညမရမည

ျဖစၿပး MRF တြင မတပတငထားရမညျဖစသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ အေစာပငးကာလတြင MRF သည တရတႏငငသ႔

ဆနတငပ႔ရန ခြငျပခကရရသည ကမၸဏမားက ေၾကျငာေပးခသည။ ထေရြးခယမႈက ေတာငသလယသမား

အခ႕က ေ၀ဖနခၾကၿပး ကမၸဏၾကးမားကသာ မကႏာသာေပးခၾကသညဟ ဆသည။ ဤအေျခအေနေၾကာင

အေသးစားေတာငသမားအတြက ဆးရႈးထခကႏငမႈအေျခအေနက ျဖစေပၚေစၿပး ေရြးခယစရာ

နညးလမးမရဘ အငအားႀကးမားလာရန အလားအလာရသည ျပညပတငပ႔သ အနညးစကသာ

ေရာငးခရေတာမညျဖစသည။125

လကရ ကန႕သတမတခကမားမာ ရငးႏးျမပႏမႈ ဥပေဒသစ ထြကေပၚလာပါက ေျပေလာသြားမညဟ

ယဆရသည။ ႏငငျခား ေဒသတြငးကမၸဏမားကလညး ဆနစပါးက႑တြင ရငးႏးျမပႏရန စတအားထကသန

လကရေၾကာငး မဒယာအစရငခစာအခ႕က ဆသည။ ထငးလပငနးရငမားက ဆနစကႏင စပါးစကခငးမား

တြင ရငးႏးျမပႏရန စဥးစားသးသပလကရၿပး ျပညပသ႔တငပ႔ရနအတြက ပမာဏအေျမာကအျမားထတလပ

ရန စစဥလကရၾကသည။ ၎တ႔စတ၀ငစားေသာေနရာေဒသမားတြင ရနကနႏင ဧရာ၀တျမစ၊ ပခးျမစ၊

သနလြငျမစႏင စစေတာငးျမစတစေလာကရ စပါးစကပးရာ နယေျမမားပါ၀ငသည။126

အျခားသးႏမား

ေျပာငး - အျခားသးႏအမားအျပားမာလညး ႏငငျခား ရငးႏးျမပႏသမားက ဆြေဆာငလကရသည။

ျမနမာႏငငရ စကပးေရးဆငရာ စမကနးမားတြင အမားဆး ရငးႏးျမပႏထားေသာ ကမၸဏမားအနက

တစခမာ ထငးစးပြားေရး လပငနးစႀကးတစချဖစသည Charoen Pokphand Group (CP) ပငျဖစသည။ CP

သည ထငးႏငငရ အႀကးဆး ပဂၢလက ကမၸဏမားအနကမ တစချဖစၿပး စကပး-စးပြားေရးလပငနးမား၊ မးေစ၊

ဓာတေျမၾသဇာႏင တရစၦာနအစားအစာမားအပါအ၀င စးပြားေရးလပငနးမးစရသည။ ယငးကမၸဏသည

ျမနမာႏငငရ လပငနးမားက လညပတရာတြင ၁၉၉၇ ခႏစတြင မတပတငခသည Myanmar CP Livestock

Co., Ltd. ကမၸဏအမညျဖင လပကငလကရသည။ ျမနမာႏငငတြင သးႏစအတြငး အေမရကနေဒၚလာ သနး

၅၅၀ ရငးႏးျမပႏရန ၂၀၁၂ ခႏစတြင CP က ကတက၀တျပခသည။ ယငးရငးႏးျမပႏမႈမားက ေျပာငး၊ စပါး၊

ဆနစကႏင ေမြးျမေရးပစၥညး ကနေခာထတလပမႈစကရမား စသညက႑မားတြင ရငးႏးျမပႏသြားမညျဖစ

သည။127

ေျပာငးက အမားအားျဖင ျပညပတငပ႔ရန စကပးထတလပျခငးျဖစသည။ လယယာစကပးေရးႏင

ဆညေျမာငး ၀နႀကးဌာန၏ အဆအရ ထတလပမႈစစေပါငး၏ ၈၀%က ျပညပသ႔တငပ႔သည။ 128 အဓက

စကပးထတလပေသာ ေဒသမားမာ ရမးျပညနယ၊ ခငးျပညနယ၊ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးႏင ျမနမာႏငင

အလယပငးေဒသမားျဖစၾကၿပး ျမနမာႏငငတြင စကပးထတလပေသာ ေျပာငးမးမားမာ ပဂၢလက ကမၸဏမား

မတငသြငးသည စပမးမားျဖစၾကသည။ CP သည စပမးေျပာငးထတလပမႈတြင ဥးေဆာငကမၸဏတစချဖစၿပး

ေစးကြက၏ ၈၀% က ေနရာယထားသည။ CP ေျပာငးက ရမးျပညနယတြင အဓကစကပးၿပး အဓကအားျဖင

ၾကကစာအျဖစ အသးျပရနအတြက တရတသ႔တငပ႔ေရာငးခသည။ CP ေျပာငးက ကနဥးတြင ကနထရက

စကပးေရး သေဘာတညခကမားျဖင အေသးစားေတာငသမားႏင အတတကြ လပကငခၿပး ေနာကပငးတြင

ေဒသခ ပြစားကနသညမားျဖင ေျပာငးလလပကငလာခသည။ မၾကာေသးမက လပေဆာငခသည

ရမးျပညနယရ CP လပငနးဆငရာ ေလလာမႈတစရပအရ ယငးသ႔ေျပာငလလပေဆာငျခငးမာ

ခမးသာႀကြယ၀မႈ တစဖကသကဆနျခငးဟေသာ ရႈပေထြးသည အေျခအေနတစရပက ဖနတးေပးခၿပး

စကပးသမားမာ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈစြမးရည ေပာကဆးသြားကာ CP ကမၸဏသည ထခကဆးရႈးႏငမႈ

အႏရာယမားက အေသးစားေတာငသမားထသ႔ လႊေျပာငးပခလကျခငးျဖင ၎၏ ၀နထတ၀နပးမားက

35

ေလာခ ပစခသညဟဆသည။ ပ၍ အေရးပါသညမာ ရမးျပညနယတြင CP မ အသးျပခေသာ မကလးမားႏင

ပမေကာငးမြနေအာင ျမငတငေဆာငရြကမႈမားေၾကာင ေဒသႏရ စကပးေရးနညးစနစမားမာ သမားရးက

တစႏငတစပင ကနးျမငယာေျမ စကပးေရးမ ျပညပတငပ႕ရနအတြက သြငးအားစ အေျမာကအျမား

အသးျပေသာ ၀ငေငြရသးႏစနစသ႔ ဥးတညေျပာငးလသြားခသည။ CP ကမၸဏ လပကငေသာ ေဒသမားတြင

ခမးသာၾကြယ၀မႈမားက ေဆာငၾကဥးလာေသာလညး ယခအေျပာငးအလေၾကာင ေခးေငြ၊ အေၾကြးႏင

ပငဆငမႈဆးရႈးျခငးမားက ပမတးပြားလာေစသည။129 ၂၀၁၄ ခႏစတြင Business and Human Rights Re-

source Centre က သတငးအခကအလကမား ေတာငးခမႈက ျပနၾကားလာရာတြင ေဒသတြငးရ

အျခားေနရာမားတြင စကပးေရးဆငရာ လပငနးစဥမားကလပေဆာငလကရေသာ ၎၏ ကမၸဏခြတစခမ

ကငသးလကရသည လ႕အခြငအေရးဆငရာ မ၀ါဒမားအတငးပင ၾကတငမနးဆသရႏငေသာ

အနာဂတတစခတြင ကငသးသြားရန အတြက စစဥလကရေၾကာငး ရငးလငးျပနၾကားလာခသည။ 130

သ႔ေသာလညး ယငးမ၀ါဒမားက ျမနမာႏငငတြင လကေတြ႕ကငသးေနၿပလားဆသညမာ

ရငးရငးလငးလငးမသရေပ။

ေကာဖ - Nestlé သည ျမနမာႏငငတြင စကရတစခ တညေထာငရန ေၾကျငာခၿပးျဖစသည။ ျပညတြငးထတ

ေကာဖကသ႔ေသာ ကနၾကမးအရငးအျမစမားက ရယမညျဖစသည။ 131 စကၤာပတြင မတပတငထားေသာ

Yoma Strategic Holdings ကလညး ျမနမာႏငငတြင လပငနးတးခ႕လကရၿပး

ကမၻာစကပးေရးထတကနဆငရာကမၸဏျဖငအကးတပးေပါငးေဆာငရြကကာ ေကာဖစကပးထတလပမႈတြင

အေမရကနေဒၚလာ သနး ၂၀ ခန႔ ရငးႏးျမပႏရန စစဥလကရသည။ ရးမသည IFC ထမ

ေခးေငြရရၿပးျဖစသည။132

သစသး၀လႏငဟငးသးဟငးရြက - အေသးစတအခကအလကမားမရရႏငေသာလညး ( box 4 တြငၾကညပါ)

ျမနမာႏငငေျမာကပငး ေဒသတြင ဘနးအစားထး စကပးေရးအစအစဥျဖင သးႏမးစက စကပးလကရသည။

သစသး၀လ ရတသမးမႈမာ လြနခသည ဆယစႏစအတြငး ၃.၈ ဆ ခန႕တးတကလာၿပး ဟငးသးဟငးရြကမာ

၂.၄ ဆ တးတကလာသညဟ OECD အစရငခစာက ဆသည။133 သ႔ေသာလညး ထသ႔တးတကလာရာတြင

ျပညပ ရငးႏးျမပႏမႈ မညသညအတငးအတာထ ပါ၀ငသညက ရငးရငးလငးလငးမသရရေပ။

Box 4 - တရတ၏ ဘနးအစားထး အစအစဥ

ျမနမာႏငငတြငလပေဆာငလကရေသာ တရတႏငင၏ ရာဘာက႑ ရငးႏးျမပႏမႈ အမားအျပား

မာ ဘနးအစားထး အစအစဥႏင ဆကႏြယလကရသည။ ဘနးအစားထးအစအစဥႏငစပလဥးၿပး

ေၾကျငာခကႏင သေဘတညခက မားစြာထတျပနခၿပးျဖစသည။ ၂၀၀၇ ခႏစတြင " တရတႏင

ျမနမာႏငငအၾကား သးႏမားေျပာငးလစကပးျခငးဆငရာ လပငနးစမခက" က ႏစႏငင လကမတေရး

ထးခၾကသည။ ယခအစအစဥက တရတအစးရေကာငစမ အထးရနပေငြမား၊ ေခးေငြမားႏင

အခြနေလာချခငးမား စသညတ႔က ပါ၀ငလပေဆာငသည ကမၸဏမားအား ပပးေပးရန ပမေသခာေစခ

သည။ ထ႔အျပင ႏစႏငငၾကား လႏငကနစညမား ၀ငထြကရာတြင လြယကအဆငေျပေအာင

လပေဆာငေပးရမညျဖစၿပး တရတ-ျမနမာႏစႏငငမ သေဘာတခြငျပထားသည ေဒသမား၌

အစားထးသးႏမားစကပးမႈတြင ရငးႏးျမပႏသည လပငနးမားအား အေထာကအကျဖစေစသည

မ၀ါဒမားခမတရန ကညျဖညဆညးေပးရမညျဖစသည။134

၂၀၁၄ ခႏစကထတေ၀ခသည China Daily သတငးစာ၏ ေဆာငးပါးတြင ေဖာျပခေသာ

တရတႏငင၊ Ministry of Public Security မ အရာရတစေယာက၏ အဆအရ တရတႏငငသည

စကခငးမားဖြ႕ျဖးတးတကေရးက အေထာကအကျဖစေစရနအတြက ၂၀၁၃ ခႏစအတြင နညးပညာ

အကအညအျဖစ ျမနမာႏငငႏင လာအႏငငတ႔က အေမရကနေဒၚလာ ၈၀.၂ သနး ခထားေပးခသညဟ

ဆသည။ ယေန႕အခနအထ ျမနမာႏငငႏင လာအႏငငတ႔တြင ဤအစအစဥေအာကမေန၍ အစားထး

သးႏစကပးေရး စမကနး ၂၀၀ ေကာက အေကာငအထညေဖာခၿပးျဖစသညဟ အဆပါ ၀နႀကးဌာနက

36

ဆသည။135 ဤအစအစဥျဖင စကပးခေသာ သးႏမားအနက ေရပနးအစားဆးသးႏမာ ရာဘာျဖစသည။

သ႔ေသာလညး ကမၸဏမားသည ေျပာငး၊ စပါး၊ ငကေပာႏင ဖရသးအပါအ၀င သးႏမးစတြင

ရငးႏးျမပႏမႈမားျပလပခၾကသည။ ထအစအစဥအရ အေကာငအထညေဖာေသာ စမကနးမားႏင

ပတသက၍ ျပညစသည သတငးအခကအလကမားရရရန အလြနခကခသည။ သ႔ေသာလညး

ယနနျပညနယအတြက ထတျပနေသာ တရတအစးရ၏ စာရငးအငးအခကအလကမားအရ

ဘနးအစားထး စကပးေရးစမကနးအတြက ကမၸဏမားက ေျမဧက ၉၀၀၀၀ ေကာ ခထားေပးခေၾကာငး

ေဖာျပထားသည။136 Transnational Institute မထတေ၀ေသာ Financing Dispossession အပါအ၀င

အစရငခစာမားစြာက ယငးစမကနးမားေၾကာင အးအမစြန႕ခြာရမႈမားရေၾကာငး ေဖာျပခၾကသည။137

၄။ ျမနမာႏငငရ

စကပးေရးက႑ဆငရာ

ရငးႏးျမပႏမႈႏင ဆကႏြယေနေသာ

အကးသကေရာကမႈမားႏင ထခက

ဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမား

ျမနမာႏငငသ႔ စး၀ငလာသည စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈႏင ဆကႏြယေနေသာ

အကးသကေရာကမႈမားႏင ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမာ အမားအျပားရၿပး အမးမးကြျပားလကရသည။

ေနာကလာမည က႑တြင ျမနမာႏငငရ စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈ၏ ျဖစႏငေျခအကးသကေရာကမႈ

မားႏင ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမားဆငရာ အဓကအကဆး ျပနာမားက အေလေပး ေဆြးေႏြးသြားမည

ျဖစသည။

ပြငလငးျမငသာမႈအားနညးျခငး၏ အကးဆကမား

စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈမားႏင ပတသက၍ ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငးမာ ေဒသခလထ

အဖြ႕အစညးမား အတြကသာမက ရငးႏးျမပႏသမားအတြကပါ ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမားက ျဖစေပၚေစ

ႏငသည။ ယငးထခက ဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမားတြင ျပစဒဏမ ကငးလြတျခငး၊ ျပနာ ေျဖရငးရန အတြက

ပမရႈပေထြးေစျခငး၊ အကးအျမတမေသခာျခငး၊ အဂတလကစားျခငးႏင စမကနး ေႏာငေႏးၾကန႕ၾကာျခငး

စသညတ႔ပါ၀ငသည။ ျမနမာႏငငတြင ကမၸဏအမားစမာ ၎တ႔ လပငနးလပေဆာငသည ေနရာေဒသမား

သ႔မဟတ အျခားအေသးစတအခကအလကမားက အမားျပညသက ထတျပနေပးျခငးမရသျဖင

ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရယက သသသာသာ ျဖစေပၚေစႏငသည။

၂၀၁၄ ခႏစႏင ၂၀၁၅ ခႏစအတြငး Business and Human Rights Resource Centre (BHRRC)

သည ျမနမာႏငငတြင လပငနးေဆာငရြကခကမားႏငပတသက၍ သတငးခကအလကမားက

37

အမားျပညသအား ချပရနအတြက ေမတာရပခကာ ျမနမာႏငင၌ ရငးႏးျမပႏလကရေသာ ႏငငျခား ကမၸဏ

၂၀၀ ေကာထသ႔ စာေရးသားေပးပ႔ခသည။138 ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဧၿပလအထ အထကပါကမၸဏမားအနက ၅၆%မာ

အေၾကာငးျပနျခငး သ႔မဟတ အေၾကာငးျပနရန ျပငဆငေနေၾကာငး ျပနလညတ႔ျပနျခငး စသညျဖင

ျပနၾကားခၾကသည။ ယငးကမၸဏမား အားလးအနက ထက၀ကေကာမာ အေျခခ သတငးအခကအလက

မားကသာ ျပနၾကားေပး ခၿပး အျခား အေၾကာငးျပနၾကားျခငး မရသည ကမၸဏ ၄၄% မာ

ေဒသခလထအဖြ႕အစညးႏင အရပဘကအဖြ႕အစညမားက သတငးအခကအလကမားက လကလမးမျခငး

မရႏငေစရန ကန႕သတထားခ သည။

အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈလပငနးမားအပါအ၀င ျမနမာႏငငရ ရငးႏးျမပႏမႈမားတြငပါ၀ငေသာ

စးပြားမတဖကမားက စစစေဖာထတရန မၾကာခဏ အခကေတြ႕တတသည။ ႏငငျခားကမၸဏမားသည ေဒသခ

ျမနမာကမၸဏမားက အသတတမတဖကမားအျဖစ လကတြလပကငေလရၿပး တရား၀ငမတပတင ထားေသာ

အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားျဖင လပေဆာငပါက ေဒသခကမၸဏမားက စစစရာေဖြရန အလြနခကခ

သည။ 139 တငးရငးသား လကနကကငမားရေသာ ေဒသမားတြင လာေရာက ရငးႏးျမပႏသမား သည

လကနကကငအဖြ႕မားႏင တကရကဆကသြယလပကငေလရၿပး ေဒသဆငရာ အပခပေရးအဖြ႕မား

ကလညး အမးသားအဆင အဖြ႕အစညးမားသ႔ အစရငခတငျပျခငးမျပလပၾကသျဖင ယငးေဒသရ

ရငးႏးျမပႏမႈမားက ေစာငၾကညေလလာရန အလြနတရာခကခေစသည။140

ျမနမာႏငငရ အဓက လပငနးမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈရေရးမာ အဓက စနေခၚမႈ တစရပျဖစသည။

ယငးမာ ျမနမာႏငငတြငသာ ႀကေတြ႕ရေသာရေသာ ျပနာတစရပမဟတဘ ကမၻာတစ၀မးရ

ေျမယာကစၥမားတြင ေတြ႕ရတတသည လကၡဏာရပတစခပငျဖစသည။141 သ႕ေသာလညး ပြငလငးျမငသာမႈ

ကငးမျခငးမာ ေဒသခလထအဖြ႕အစညးမား၊ အစးရမားႏင ရငးႏးျမပႏသမားအတြက ဆးရႈးမႈအႏရာယႏင

ပတသက၍ ဆးရြားေသာ ျပနာက ျဖစေပၚေစႏငသည။

ပထမဆးအေနျဖင စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈမားလပေဆာငရာေဒသမားရ လထအဖြ႕အစညး

မားအတြက သသာေသာ အကးသကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစသည (ေအာကတြင ေဖာျပထားသည ပဋပကၡ၊

အးအမစြန႕ခြာမႈ၊ ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ ထခကမႈအႏရာယမားက ၾကညပါ)။ ဆးရႈႈးထခကခရရရန

အလားအလာရသည ျပညသမားအေနျဖင ၎တ႔၏ အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားအေပၚ

ထခကႏငမႈႏင အရငးအျမစ လကလမးမမႈအေပၚတြင ထခကႏငမႈမားက ေလလာဆနးစစႏငေရးအတြက

ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ အေသးစတအခကအလကမားက သရထားရနလအပသည။ ၎တ႔၏ စးရမမႈမားက

ေဆြးေႏြးရနႏင နစနာမႈမားက ေျဖရငးရန သ႔မဟတ အလပအကငအခြငအလမးမားႏင အကးခစားခြငမားက

ေဆြးေႏြးႏငေရးအတြက ခဥးကပမႈမားျပလပရန ပါ၀ငလပကငသည အဓကပဂၢလမားက သရထားရမညျဖစ

သည။ ဒတယအေနျဖင ေျမယာကစၥမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈ ကငးမေနျခငးမာ အစးရအေနျဖင ေျမခြန၊

ထတလပမႈႏင ျပညပတငပ႔မႈဆငရာ အေကာကအခြနမား စသညတ႔တ႕က ဆးရႈးႏငမည အလားအလာမားက

ပမတးပြားေစမညျဖစၿပး ေဒသချပညသမားႏင အမရငႏငငအတြက အလားအလာရေသာ အကးအျမတ

မားက ေလာနညးေစမညျဖစသည။ 142 တတယအခကအေနျဖင စမကနးမားက အမားျပညသမ

ေစာငၾကညရာတြင အကန႕အသတမားရၿပး ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ အဂတလကစားမႈမားလညး ျဖစေပၚေလ

ရသည။ စတတအေနျဖင ဆကသြယေရးလမးေၾကငးမား ရားပါး ခငးႏင အမားျပညသတ႕က ျပနၾကားေပးမႈ

မရျခငးတ႕သည ကမၸဏ၏ ရငးႏးျမပႏမႈက ေႏးေကြးေစျခငး သ႕မဟတ ရပတန႕သြားျခငးက ျဖစေပၚေစ

ႏငသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ သတငးအခကအလကမေ၀မႈက ကန႕သတထားျခငးသည ေဒသခ

ျပညသမားႏင အာဏာပငမား အတြက အဆျပထားေသာ စမကနးအေပၚ ယၾကညမႈ ပကျပားေစသည။

ျမနမာႏငငတြင ရငးဆငေနရသည အဖြ႕အစညးဆငရာ စနေခၚမႈမားေၾကာင ႏငငျခား

ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင ေဒသစနစမားႏင စညးမဥးစညးကမးမားသည အျပညအ၀ မခအားထားႏငျခငး

မရေပ။ ကမၸဏမားသည ၎တ႔၏ လပငနးစဥမားႏငပတသက၍ သတငးအခကအလကမားက

ၾကတငထတျပနေပးျခငး၊ နစနာမႈ ေျဖရငးေရးစနစမားႏင စးပြားေရးလပငနးတြင ကငသးမည စနစမား

စသညတ႔ႏငပတသကသည သတငးအခကအလကမားက ေဒသခလထအဖြ႕အစညးမားႏင အရပဘက

38

အဖြ႕အစညးမား သရႏငေအာင လပေဆာငေပးျခငး စသညအားျဖင ၎တ႕၏ ရငးႏးျမပႏမႈမားအား

အေကာငးဆး လပထးလပနညးမားႏင အညျဖစေစရန လပေဆာငရမညျဖစသည။

ေျမယာပဋပကၡ၊ အးအမစြန႕ခြာမႈႏင

ျပနလညေနရာခထားေရး

ျမနမာႏငငသ႔ ၀ငေရာကလာေသာ စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈမားေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငသည

အဓက ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမာ ေျမယာအျငငးပြားမႈမား ျဖစေပၚျခငးႏင အေသးစားေတာငသမား

အတြက ေျမယာဆးရႈးႏငျခငးပငျဖစသည။ ေျမယာအျငငးပြားမႈမာ ျမနမာႏငင၏ အဓကျပနာရပ

တစချဖစၿပး အေသးစားေတာငသမားအတြက ေျမယာနင အရငးအျမစမားက ဆးရႈးမႈက ျဖစေပၚေစခသည။

၂၀၁၄ ခႏစေႏာငးပငးတြင ျမနမာႏငငအမးသား လ႕အခြငအေရး ေကာမရငက ထႏစအတြငး ၎တ႔ထ

တငၾကားခေသာ တငၾကားစာမားအနက ၄၅% မာ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားႏင ဆကႏြယလကရေၾကာငး

အစရငခတငျပခၾကသည။ 143 အေစာပငးကာလ၌ ၂၀၁၂ ခႏစ ႏစလယပငးတြင ေျမယာစစမးစစေဆးေရး

ေကာမရငက တညေထာငရန ဥပေဒၾကမးတစရပက အတညျပေပးခသည။ ယငးေကာမရငသည

ေျမယာျပနာမားက သးသပရနႏင သမၼတရးသ႔ အစရငခတငျပရန အခြငအာဏာရသည။

ဖြ႕စညးတညေထာငၿပး လပငးအၾကာမာပင ေကာမရငအေနျဖင အမႈကစၥေပါငး ၂၀၀၀ ေကာက လကခရ ခၿပး

ယငးျပနာႀကးမားပက မးေမာငးထးျပလကရသည။ 144 ျမနမာႏငင၏ ေျမယာအသးခမႈစမခန႕ခြေရး

ဗဟေကာမတသည ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလႏင ၂၀၁၅ ခႏစေမလအတြငး ေျမယာပဋပကၡဆငရာ

တငၾကားစာေပါငး ၁၄၄၉၉ ခက လကခရရခေၾကာငး ေဒသဆငရာ မဒယာမားက ေဖာျပခၾကသည။145 ေျမယာ

အျငငးပြားမႈမာ ျမနမာႏငင၏ ကာလၾကာရည အျမစတြယေနေသာ ျပနာတစချဖစသည။ ေျမယာျပနာ

အမားစမာ စစတပ သ႔မဟတ စစတပႏငဆကႏြယေနေသာ ကမၸဏမားႏင ျဖစပြားေလရၾကသည။

ယငးအေျခအေနမားက ေျမယာအျငငးပြားမႈတြင ပါ၀ငေသာ ၾသဇာအရနအ၀ါနညးပါးသည အဖြ႕အစညးမား

အတြက အရငးျမစရရႏငမႈက အကန႕အသတျဖစေစသည။146

အသစေရးဆြခေသာ အမးသားေျမအသးခမႈမ၀ါဒက မၾကာေသးခငကမ အတညျပခၿပးျဖစသည။147

သ႔ေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ခငမာအားေကာငးေသာ ေျမယာအပခပမႈစနစမား အဆငသငမရေသး

သကသ႔ အေသးစားေတာငသ အမားစမာ ေျမယာပငဆငမႈ အေထာကအထားမားက မရရေသးေပ။

မၾကာေသးမႏစမားအတြငး ေျမယာျပျပငေျပာငးလေရးက လပေဆာငခေသာလညး လစဟာခကမားစြာ

ရေနေသးသည။ ကမၻာဘဏက ေဖာျပခသညအတငး "ေျမယာအသးခခြငက ရယျခငး၊ ကငေဆာငျခငး၊

လႊေျပာငးျခငးဆငရာ စညးမဥးႏင လပထးလပနညးမားမာ အလြနရႈပေထြးၿပး ပြငလငးျမငသာမႈကငးမကာ

ေသခာေရရာမႈလညး မရေပ။" 148 ယငးျပနာမားမာ ေျမယာအျငငးပြားမႈေျဖရငးေရးအဖြ႕အစညးမားႏင

လပငနးစဥမားအားနညးမႈေၾကာငပမဆးရြားသြားေစခသည။ 149 ေျမယာအျငငးပြားမႈအမားအျပားမာ

လပခတညးလျဖစလကရၿပး ၀ငေရာကလာမည ရငးႏးျမပႏမႈႏင မျဖစမေနဆကစပမႈရေနလမမညေတာ

မဟတေပ။ သ႔ေသာလညး ယငးအေျခအေနမားမာ ဥပေဒႏင စညးမဥးစနစမား အားနညးျခငး၏ သေကၤတပင

ျဖစၿပး ၀ငေရာကလာမည ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင ေဒသချပညသမားႏင ေျမယာအျငငးပြားမႈမားက

ေရာငရားႏငရန သတျဖင ဆကလကလပေဆာငရမညျဖစသည။

ရငးႏးျမပႏမႈမားက အလပအကငအခြငအလမးမားက ဖနတးေပးသညတင ယငးရငႏးျမပႏမႈ

မားသည အႀကးစားေျမယာရယျခငး ကစၥရပမား ျဖစေပၚလာပါက ေျမယာပငဆငခြငႏငပတသကၿပး ရငးလငး

ျပတသားမႈမရဘ အာမခခကကငးမေနသည ေဒသမားရ ေဒသခ ျပညသမားအတြက ေကာငးကးထက

ဆးကးသာ ပမျဖစထြနးေစမညျဖစသည။ 150 ရငႏးျမပႏမႈအကးသကေရာကမႈရႏငသည ေဒသမားရ

ေျမယာပငဆငမႈႏင အသးျပမႈဆငရာ သမငးေၾကာငးက စးစမးစစေဆးရာတြငလညးေကာငး၊ ေဒသခ

39

စးပြားေရးမတဖကမားက ေရြးခယရာတြငလညးေကာငး ရငးႏးျမပႏသမားဘကမ အျခားသမားက

ထခကနစနာျခငးမရေအာင ဂရတစကလပေဆာငျခငးဟေသာကင၀တစညးမဥးက ခငမာစြာေစာငထနးရန

လအပေၾကာငး မးေမာငး ထးျပလကရသည။ စးပြားေရးဖြျဖးတးတကေရးႏင ျမနမာႏငငသားမား၏

အခြငအေရးက ကာကြယေရးဟေသာ ကစၥရပႏစခစလးအတြက ေျမယာပငဆငမႈ ခငမာေရးမာ

အလြနအေရးပါသည။

လကရ စညးမဥးဥပေဒစနစမား၏ အားနညးခ႕ယြငးခကမားကသာ အေသးစားေတာငသမား

အတြက သသာထငရားသည ဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမားက ေဆာငၾကဥးလာသညမဟတဘ ေျမယာရငးႏး

ျမပႏမႈႏင ဆကစပလကရေသာ အျငငးပြားမႈအသစမားႏင သမငးစဥဆက ဆးရႈးနစနာခကႏစရပစလး

ကလညး ရငးႏးျမပႏသမားအတြက စးပြားေရးႏင ဂဏသကၡာဆငရာ ဆးရႈးထခကႏငမႈမားက ျဖစေပၚေစ

ႏငမညျဖစသည။ ယငးျပနာမာ ေလာတြက၍ မရေပ။ Myanmar Centre for Responsible Business က

၂၀၁၄ ခႏစတြင ေဖာျပခသညအတငး " ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမပႏမည မညသည စးပြားေရးလပငနးအတြက

ျဖစေစ အရႈပေထြးဆး စနေခၚမႈမာ ေျမယာကစၥပငျဖစသည။"151 ရငးႏးျမပႏသမားအတြက ဆးရႈးထခကႏငမႈ

မားက မၾကာမ အေသးစတ ရာေဖြေဖာထတသြားမညျဖစသည။

Box 5: တငးရငးသား လနညးစအဖြ႕အစညးမားႏင မရးဖလာ ေျမယာအသးျပမႈ

တငးရငးသားလနညးစမားေနထငရာ ကနးျမငေဒသမားရ အေသးစားေတာငသမား ရငဆင

ေနရေသာ စနေခၚမႈမားမာ အလြနၾကမးတမးလသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အဓကအားျဖင

မရးဖလာ ေျမယာအသးျပမႈႏင ပငဆငမႈက ဥပေဒအရ အသအမတျပမႈ ကာလရညၾကာ ကငးမေနျခငး

ေၾကာငျဖစသည။ အခ႕ေသာ တငးရငးသားလနညးစမားက ဓေလထးတမးဆငရာ ဥပေဒမားက

ေဆြးစဥမးဆက လကကငျပခၾကေသာလညး လကရအခနထ ေျမယာစမခန႕ခြမႈႏငပတသက၍

မညသည တညဆဥပေဒကမ ဓေလထးတမးဆငရာ စညးမဥးႏငလပထးလပနညးမားက အသအမတ

ျပထားျခငးမရေပ။ အစရက ကနးျမငေဒသ ေတာငယာစကပးမႈစနစကလညး ဥပေဒအရ အသအမတ

ျပထားျခငးမရေပ။ ထ႔ေၾကာင ထေဒသမားရ လဥးေရ ၃၀-၄၀% မာ ေတာငယာစကပးသမားျဖစ

ေသာလညး ၎တ႔အတြက ဥပေဒအရ အကာကြယကငးမလကရသည။ 152 ထ႕အျပင စကပးေရးက

ဥးေဆာငေသာ၀နႀကးဌာန (ယခင လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငး၀နႀကးဌာန) ကလညး "ေခတမ

ကနးျမငလယယာေဖာထတေရး"153 ဟသည ေခါငးစဥတပလက မရးဖလာ ေတာငယာလပငနးမားအား

ေလကားထစစကပးေရးစနစျဖင အစားထးရနဟေသာ ရညရြယခကက ထတေဖာေျပာၾကားခသည

မရးဖလာေျမယာအသးျပမႈက ဥပေဒအရ အသအမတမျပျခငးက အေသးစားေတာငသမားက

ေျမယာပဋပကၡမားဆသ႔ တြနးပ႕လကရၿပး အစးရက ေျမလြတမားဟ သတမတထားေသာ ၎တ႕၏

ေျမယာမားေပၚတြင ရငးႏးျမပႏမႈမားျပလပရန အေသးစားေတာငသမားအား ဖယထတလကရသည။

တငးရငးသား လနညးစေဒသမားတြငျပလပမည ရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ ေနာကထပ

စးရမစရာအခက တစခကမာ ယခငရႏငၿပးျဖစေသာ ပဋပကၡမားႏင ျပနာမားက

ပမႀကးထြားလာေအာင လပေဆာငျခငး သ႔မဟတ ျပနလညမးေမႊးေပးျခငး ဟသည

အႏရာယပငျဖစသည။ ပငဆငမႈက စြန႕လႊတေစျခငးႏင ေျမယာပဋပကၡျဖစပြားျခငးတ႔မာ တငးရငးသား

လထအဖြ႕အစညးမားက အေလးမထားမႈတစရပပငျဖစသည။ စကပးေရးက႑တြင

ရငးႏးျမပႏသမားႏင အျခားေျမယာႏင အဓကဆကႏြယေနေသာ စမကနးမားအေနျဖင

ပဋပကၡျဖစပြားရာေဒသမားႏင အပစအခတရပဆ ထားေသာ ေဒသမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈမား မျပလပမ

ေသခာစြာ ေလလာဆနးစစမႈမား လပေဆာငရ မညျဖစသည။154

ေျမယာမမႈ၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈႏင စားနပရကၡာခ႕တမႈမားမာ ရငးလငးျပတသားစြာ ခတဆကလက

ရသည။ 155 ေျမယာမမႈ အဆမတနျမငမာေနျခငးမာ အေၾကာငးတရားမားစြာရသည။ အခ႕ေသာသမားမာ

ေျမယာမားက လး၀ရရ ပငဆငဖးျခငးမရဘ အခ႕ေသာသမားမာ အေၾကြးထေျပာမႈ၊ ေျမယာသမးဆညးမႈ

40

သ႔မဟတ ပဋပကၡမားေၾကာင ေျမယာမားက ဆးရႈးသြားျခငးလညး ျဖစႏငသည။ သ႔ေသာ မသားစမားအတြက

ေျမယာမားက ဆးရႈးၿပးပါ ျပနလညရရရန အလြနခကခသည သ႕မဟတ ျပနလညရရရန မျဖစႏငေတာေပ။

အဓက ပငဆငမႈမားက ဆးရႈးသြားရပါက အဆပါ ေျမယာမ အမေထာငစမားမာ အျခားေရြးခယစရာ နညးလမး

မရဘ စကပးေရး သ႔မဟတ ေဆာကလပေရး လပငနးမားတြင အလပသမားမားအျဖစလပကငၾကရသည။

ထကသ႔ေသာ ၀ငေငြမားမာ ပေသတြကဆ၍ မရႏငေပ။ အထးသျဖင လပခနညးၿပး ရာသအလက

လပကငရေသာ လပငနးျဖစသည စကပးေရးက႑တြင အလပသမားအျဖစ လပကငျခငးမရရေသာ

၀ငေငြမားမာ ေသခာေရရာမႈမရေပ။156

စကပးေရးဆငရာရငးႏးျမပႏမႈ၏

အမးသမးမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈ ေကးလကေဒသမားရ အမးသမးမားသည စကပးေရးလပငနးမားတြင ပါ၀ငလပကငလက

ရေသာလညး ပမနအားျဖင အမ သ႔မဟတ မသားစႏငဆကႏြယေနေသာ အခမလပေဆာငေပးရသည

အလပအမားစက အဓကအားျဖင တာ၀နယလပေဆာငေနရသည။ ပငဆငမႈ ၊ ပညာေရးက လကလမးမမႈ၊

ေငြေၾကး၀နေဆာငမႈ၊ ဆးျဖတခကခမတမႈလပငနးစဥတြင ပါ၀ငႏငမႈ စသညက႑မားတြင တရားမတမႈက

ခစားခြငမရရၾကေပ။ ေကးလကေဒသရ ဆငးရႏြမးပါးေသာ အမးသမးမားမာ ေျမယာပငဆငခြငႏင

ပတသက၍ မၾကာခဏ အႏမခေနၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသခလထ၏ ေျမယာအသးျပမႈအေပၚ

ထခကမႈရေသာ ရငးႏျမပႏမႈမားသည အမးသမးမားအေပၚတြင တစဖကေစာငးနငး ထခကေစလကရသည။

စကပးေရးက႑ရ အမးသမးမားႏငမနးကေလးငယမား၏ အခနးက႑မာ အေရးပါေသာလညး

အမးသားမား၏ အေရးပါမႈကသ႔ ထပတထပမ အသအမတျပခရျခငးမရေပ။157 ထကသ႔ စကပးေရးက႑ရ

အမးသမးမား၏ အခနးက႑က ဥပကၡာျပမႈ ခရျခငးက မ၀ါဒခမတျခငး၊ ဥပေဒျပျခငးႏင ရငးႏျမပႏမႈ

ျပလပျခငးတ႔တြင လစလရႈမႈခရျခငးဟေသာ အကးရလဒက ျဖစေပၚေစသည။ ျမနမာႏငငတြင အမးသား

မားက အမေထာငဥးစးမားအျဖစ သတမတေလရၿပး ေျမယာပငဆငမႈဆငရာ အေထာကအထားမားတြင

အမးသားမား၏ အမညကသာ ေဖာျပထားေလရသည။ ဆလသညမာ ရငးႏးျမပႏမႈမားသည ပဋပကၡအသြင

သ႔ ဥးတညသြားသညအခါ သ႔မဟတ ေျမယာရရေအာင လပေဆာငသညအခါ ရငးႏးျမပႏသမားႏင

အာဏာပငမားသည အမးသား အမေထာငဥးစးႏငသာ တကရကေဆြးေႏြးေလရသည။ ကမၸဏမားသည

ေဒသချပညသမားႏင ကနထရကလယယာစနစလပကငသညအခါတြငလညး အမးသားမားမာ အမေထာင

ဥးစးမားျဖစေနၾကျခငးေၾကာင အမးသမးမားထက အမးသားမားႏငသာ ေျပာဆေဆြးေႏြးၾကသည။

စကပးေရးလပငနးမားမ လပခစား လပသားက႑တြငလညး ယငးအလပမားက ကာယအလပ သ႔မဟတ

အမးသားအလပဟ သတမတကာ အမးသားမားကသာ ဥးစားေပးေလရသည။ အမးသမးမားသည

စကခငးမားတြင လပကငႏငေသာလညး ကာယအားမားမားမသးရေသာ လပခနညးသည အလပမားတြငသာ

လပကင ေနၾကရသည။ 158 အမးသမးမား လပေဆာငရေသာ အလပမာ အမသားမားလပေဆာငရေသာ

အလပ ကသ႔ တနဖးမရဟေသာ အယအဆက လကကငထားၾကေသာေၾကာင

ဆငးရႏြမးပါးမႈေလာခေရးအတြက ေရရည အကးဆကမားက ျဖစေပၚေစႏငသည။

စကပးေရးဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈေၾကာင အမးသမးမားအေပၚ ကေရာကႏငေသာ အဓက

အႏရာယမာ ရငးႏးျမပႏမႈအမးအစားမားႏငလညး သကဆငသည။ အႀကးစား စးပြားျဖစ ရငးႏးျမပႏမႈမားမာ

ကား-မေရးရာ ကစၥမားက မကကြယျပတတၾကၿပး အမးသားမားစကပးေလရသည ေငြေပၚလြယေသာ

သးႏမားကသာ အဓကထား စကပးေလရသည။ အာဖရကတြင ျပလပခေသာ Oxfam ၏ သေတသနအရ

အမးသမးမားသည သစသး၀လ၊ ဟငးသးဟငးရြကႏင စားနပရကၡာဖလေရးသးႏမား စသည

ေဒသႏရေစးကြကႏင အလြတသေဘာ ေစးကြကမားတြင ေရာငးခရသည သးႏမားက စကပးရေလရၿပး

စပါးႏင ႀကကသ႔ေသာ အႀကးစားရငးႏးျမပႏမႈျဖင ျပလပရေသာ သးႏမားမာ ႏငငတကာႏင ေဒသဆငရာ

ေစးကြကမားက ဥးတညလပေဆာငေလရသည။ ထကသ႕ေသာ သးႏမားကမ အစဥအလာအရ

41

အမးသားမားကသာ စကပးေလရသည (ဥပမာ -တနဇနးနးယားႏင မာလာ၀ႏငင)။ ေကးလကေဒသမားတြင

ထကသ႔ေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားမာ ကား-မ မညမမႈက ေလာချခငးထက ပမဆးရြားမႈက

ဥးတညသြားႏငသည။159

အမးသမးမားအတြက တနးတညမမႈအခြငအေရးမားရရေစႏငရန ေျမယာႏင စကပးေရးဆငရာ

မ၀ါဒမားႏငစပလဥးၿပး ဥပေဒတြင ကယကယျပန႕ျပန႕လပေဆာငရနလအပသည။ ေျမယာႏင စကပးေရး

က႑တ႔ႏငစပလဥးၿပး အမးသမးမား၏ အခြငအေရးက ကာကြယေပးရန ဥပေဒျပ႒ာနးခကမားက

အသက၀ငေအာင လပေဆာငရမညျဖစၿပး ေဒသအာဏာပငမားကလညး ထသ႔ကငသးရန မကလးေပးရမည

ျဖစသည။ အားတကစရာ ေကာငးသညမာ အမးသားေျမအသးခမႈ မ၀ါဒတြင ကား-မေရးရာ ကစၥက

ေဖာျပထားသည။160 ယခအခါ ယငးျပ႒ာနးခကက အမနတကယျဖစေပၚလာဖ႕ လပေဆာငရန လအပသည။

ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖငလညး ပတ၀နးကငႏင လမႈေရးထခကမႈဆငရာ ေလလာဆနးစစခက

ျပလပရာတြင ရငးႏးျမပႏမႈမား၏ အမးသမးမားအေပၚ အကးသကေရာကႏငမႈက စစစသးသပရနလအပ

သည။ ထသ႔မဟတပါက ရရငးစြ ကား-မေရးရာ မမတမႈမားက ပမဆးရြားေစမညျဖစၿပး အသစအသစေသာ

ျပနာမားကလညး ဖနတးရာေရာကမညျဖစသည။

ရငးႏးျမပႏသမားအတြက ဆးရႈးထခကႏငမႈ

အႏရာယမား

ျမနမာႏငင၏ လကရအေျခအေနသည ရငးႏးျမပႏသမားအတြက ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမား

ႏင ေရာျပႊနးေနသည။ ျမနမာႏငငသည စးပြားေရးလပငနးမားလပေဆာငရနအတြက ရႈပေထြးသည ေနရာ

တစချဖစသည။ 161 ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာ၀နခမႈကငးမျခငးတ႔မာ ျပညသမားႏင ပတ၀နးကငက

ထခကႏငရ သာမက ရငးႏးျမပႏသမားက ထခကေစႏငမညျဖစသည။ သာဓကအားျဖင ရငးႏးျမပႏမႈႏင

ေျမအသးခမႈ ဆငရာ ကနးဂဏနးအခကအလကမား ျပညစစြာမရျခငးတ႔ျဖစသည။ ဆလသညမာ

စကပး-စးပြားေရး လပငနးဆငရာ စမကနးက လပကငခြငရရထားေသာ ကမၸဏမားအျဖင ၎တ႔ထ

ေရာငးခထားေသာ သ႔မဟတ လပပငခြငေပးထားေသာ ေျမယာမားအေပၚ နနာေၾကးေတာငးခမႈမားရသည

ဟေသာ အခကက လစလရႈေကာငးရႈမညျဖစသည။ ေကာငးစြားစမေဆာငရြကထားျခငးမရသည

ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ ဆးျဖတခကမားမာ ေဒသချပညသမားကသာမက ကမၸဏ၏ အကးစးပြားႏင

ဂဏသကၡာကပါ ထခကေစေသာ ပဋပကၡမားဆသ႔ ဥးတညသြားေစႏငသည။

အႀကေပး၀နေဆာငမႈလပငနး TMP Systems က ရငးႏးျမပႏသမားအတြက အဆပါ ထခကဆးရႈး

ႏငမႈအႏရာယက ေအာကပါအတငး အဓပၸါယဖြငထားသည။

"ပငဆငမႈဆငရာ ထခကဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမာ ေဒသချပညသမားက ဆည၊ သတတးေဖာေရး၊

စကရ သ႔မဟတ စးပြားေရးလပငနးမားကသ႔ ေျမယာက အေျခခေသာ စမကနးမားက ဆန႕ကင

ကန႕ကြကၾကၿပး ေျမယာပငဆငခြင အျငငးပြားမႈမားေၾကာင စမကနးက ပတဆ႔ဟန႔တားျခငး သ႔မဟတ

ေနာကယကျခငးတ႔က ျပလပေလရၾကသည။ ထကသ႔ေသာ အျငငးပြားမႈမားေၾကာင ဘ႑ာေရးဆငရာ

အကးသကေရာကမႈမား သသသာသာျဖစေပၚေစႏငၿပး အခ႕ကစၥမားတြင စမကနးဖကသမးျခငး

သ႔မဟတ စြန႔လႊတျခငးမားသ႔ ဥးတညသြားေစႏငသည။

ထထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမာ လကရျဖစထြနးလကရေသာေစးကြက၏ ေကးလကေဒသမား

တြင ပမနပ႕လကရၿပး ၿဂဟတဓာတပမားအရ ေျမယာလပပငခြငခထားေပးေသာေနရာမား၏ ၉၃%မာ

လမားေနထငကကစားရာေဒသမားျဖစၿပး အရငးအျမစမားအတြက အလအယကယဥၿပငေနၾကရကာ

ေသေရးရငေရးသမ အေရးပါလကရသည။ ထေရာကမႈမရေသာ ပငဆငမႈစနစမားႏင ခငမာမႈအားနညး

42

သည ေျမယာအသအမတျပမႈအေျခအေနမားေၾကာင စမကနး အေကာငအထညေဖာသမာအေနျဖင

ေျမယာ အျငငးပြားမႈႏင ရငဆငရမည အလားအလာမာ ပမမားျပားလာသည။"162

၎တ႔၏ သေတသနျပခကအရ ေျမယာအသးမႈျပဆငရာ နစနာေၾကးမားေၾကာင ရငးႏးျမပႏသမား

အတြက ကနကစရတမာ စမကနးလညပတမႈစရတ၏ ၂၉ ဆအထရႏငၿပး စမကနးက ရပနားလကရသည

အျဖစမးလညး ႀကေတြ႕ၾကရသည။163

အပခပေရးစနစညဖဥးၿပး ပြငလငးျမငသာမႈအားနညးသည ပတ၀နးကငရ စကပးေရးစမကနး

မားတြင ၀ငေရာကလပကငေသာ ရငးႏးျမပႏသမား ရငဆငႀကေတြ႕ခရသည ထခကဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမား

၏ ရႈပေထြးနကရႈငးပမားက ကေမၻာဒးယားႏငင၏ ဥပမာမားက ရငးလငးျပတသားစြာ မးေမာငးထးျပထား

သည။ ကေမၻာဒးယားႏငငရ စကပးေျမလပပငခြငခထားေပးျခငးႏငသကဆငေသာ ပဋပကၡမားမာ မေကာငး

သတငးျဖငေကာၾကားလသည။ ျပနာအမားစတြင ေျမယာနစနာေၾကးမား အထပထပေတာငးချခငးမား

ေၾကာင စမကနးမားေႏာငေႏးျခငး သ႔မဟတ ရပဆငးသြားျခငးမား ျဖစေပၚေစခသည။ မၾကာေသးမႏစမား

အတြငး အထငရားဆးျပနာမားတြင ႀကစကခငးအတြက ေျမယာလပပငခြင ရရထားသည ကမၸဏမားႏင

ျဖစပြားခေသာ ပဋပကၡမားလညး တစခအပါအ၀ငျဖစၿပး ယငးပဋပကၡတြင ေထာငေပါငးမားစြာေသာ

ျပညသမား ပါ၀ငခၾကသည။164

ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင အမားျပညသက ထခကနစနာမႈမရေအာင ဂရတစက လပေဆာငရမည

ဟေသာ ကင၀တစညးမဥးက လကနာရနႏင တညဆ ဥပေဒစညးမဥးမေဘာငမားက နားလညရန သာမက

အေကာငအထညေဖာသည အဖြ႕အစညးမား၏ အားနညးခ႕ယြငးခကမားႏင ကန႔သတခကမားက

သရနားလညရနလညး အလြနေရးႀကးသည။

43

Box 6: တာ၀နယမႈရေသာ ေျမယာအေျခခ ရငးႏးျမပႏမႈမားဆငရာ ပဂၢလကက႑အတြက

အရငးအျမစမား

တာ၀နယမႈရေသာ ေျမယာအေျခခသည ရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ ကမၸဏမား သရ

နားလညေအာင လမးျပကညေပးရန လမးညႊနခကႏင ေကာငးမြနေသာ လပထးလပနညးဆငရာ

အဖြ႕အစညးတစရပရသည။

• FPIC ႏင အျခားအေၾကာငးအရာမားဆငရာ ေကာငးမြနခငမာသည ေျမယာအခြငအေရးႏင

စပလဥးသည လပေဆာငရမည တာ၀နမားပါ၀ငေသာ Oxfam ၏လမးညႊနခက

https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/bn-sugar-rush-land-supply-chains-food-

beverage-companies-021013-en_1.pdf

• VGGTs အပါအ၀င ႏငငတကာမ အသအမတျပထားေသာ ေျမယာဆငရာ စသတမတခကမားက

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေရးဆငရာ လမးညႊနခကအမးမး

- Interlaken Group ၏ “Respecting Land & Forest Rights: A Guide for Companies”

http://www.interlakengroup.org/resources

- USAID ၏ “Operational Guidelines for Responsible Land-Based Investment”

http://www.usaidlandtenure.net/documents/operational-guidelines-responsible-land-b

ased-investment

- FAO-OECD ၏“Guidance for Responsible Agricultural Supply Chains”

http://mneguidelines.oecd.org/rbc-agriculture-supply-chains.htm

• TMP System သည ပငဆငမႈ စမခန႕ခြေရးႏငအျခားကစၥရပမားက အဓကလပေဆာငေသာ

အႀကေပးလပငနးတစချဖစသည။ အဆပါလပငနးသည မၾကာေသးမက " ေျမယာပငမႈ၏

ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမားအတြက IAN ထခကဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမား စမခန႕ခြေရး စနစ"

က ေရးဆြျပစခသည။ ယငးစနစက ကမၸဏ၏ ထတလပျဖန႕ျဖးမႈကြငးဆကတစေလာကရ

ေျမယာႏငပတသကေသာ ထငရားသညျပနာမားက စစညးတငျပရနႏင စမကနး သကတမး

တစေလာက ႀကေတြ႕ရသည ထခကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမားက တနျပနေျဖရငးေရးအတြက

ကမၸဏမ ဥးေဆာငလပကငရမည လပငနးစဥမားက ပေဖာရန ပထ၀တညေနရာဆငရာ

အခကအလကမားက အသးျပထားသည။ http://www.tmpsystems.net/ian

• The Corporate Responsibility to Respect Human Rights: An Interpretive Guide ဟေသာ

စာအပသည ကလသမဂၢ စးပြားေရးႏငလ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနခကစညးမဥးမားႏင

ပကသက၍ အေသးစတရငးလငးေဖာျပထားသည။

http://www.ohchr.org/Documents/Publications/HR.PUB.12.2_En.pdf

ကမၸဏတစခမ ေဖာျပခသကသ႔ပင ေျမယာပငဆငခြငက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငး

ဆသညမာ "ခရးရည" တစခပငျဖစသည။ သကဆငရာေဒသႏငကကညမည အႀကဥာဏမားက ရရရန

အထကပါ နညးစနစမားက ေဒသခကၽြမးကငသမားႏင ေပါငးစပကာ လပေဆာငေစျခငးျဖင

ေျမယာကစၥမားႏငစပလဥးသည လမႈေရးႏင ပတ၀နးကငဆငရာ ဆးရႈထခကႏငမႈအႏရာယမားႏင

အကးသကေရာကမႈမားက ထေရာကစြာ ကငတြယေျဖရငးႏငေရးအတြက ကမၸဏမားမ လပေဆာငရန

လအပသည အဆငမားက ကညလပေဆာငေပးႏငမညျဖစသည။

44

၅။ တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈ

ဆငရာ ႏငငတကာ စႏႈနးမားႏင

လမးညႊနခကမား

ႏငငတကာ ရငးႏးျမပႏသမားႏင အစးရမားသည စးပြားေရးႏငလ႕အခြငအေရးမားက လကနာမည

ဆပါက ဤက႑တြင လ႕အခြငအေရးမား ခးေဖာကမႈမရေစရန ပမေကာငးမြနစြာ လပေဆာငႏငမညျဖစ

သည။

ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ စညးမဥးမားႏငလမးညႊနခကမားသည မမသေဘာဆႏၵအေလာက

လကနာကငသးရနသာျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ရငးႏးျမပႏသနင ေဒသလထအဖြ႕အစညးႏစဘကစလး

အတြက အလြနေရးပါႏငသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ယငးစညးမဥးလမးညႊနခကမားသည ေဒသခ

လထ၏ အေျခခအခြငအေရးမားက ထတႏတတငၿပထားၿပး ကမၸဏ၏ လပငနးစဥမား၊ လေရးႏင ပတ၀နးကင

ေရးရာတြင ေရရညတညတျဖစထြနးေရးအတြက ရငးႏးျမပႏသမားက လမးညႊနမႈ ေပးႏငေသာေၾကာင

ျဖစသည။ တစခနတညးမာပင ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင ကယပငဥပေဒႏင မ၀ါဒမားက ႏငငတကာ

အေကာငးဆး လပထးလပနညးမားႏငအည ခမတႏငရနအတြက UN Guiding Principles on Business and

Human Rights ႏင FAO Voluntary Guidelines တ႔က စနမနာယ လပေဆာငသငသည။ လကရအခနတြင

ျမနမာႏငင၌ ျပညသမား၏ အခြငအေရးက အကာအကြယေပးရနအတြက ကမၸဏမားဆငရာ ဥပေဒ

ကစၥမားတြင လစဟာခကမားရေနေသးသည။ ယငးလစဟာခကမားက ျဖညဆညးေဆာငရြကရနအတြက

စးပြားေရးလပငနးရငမားအေနျဖင ၎တ႔၏ လပေဆာငခကမားက ထနးေကာငးေရးအတြကလညးေကာငး၊

ေဒသချပညသမားႏငပတ၀နးကငက ၎တ႔၏ လပငနးမားေၾကာင ထခကနစနာမႈမားမရေစရန အတြက

လညးေကာငး ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင အေကာငးဆး လပထးလပနညးမားက ေဆြးေႏြးညငးလပေဆာင

သငသည။

ကလသမဂၢစးပြားေရးႏငလ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနခကစညးမဥးမား - ကလသမဂၢ

လမးညနခကစညးမဥးမားတြင ကလသမဂၢ၏ "ကာကြယေစာငေရာကေရး၊ ေလးစားလကနာေရး၊

ကငတြယေျဖရငးေရး" ("Protect, Respect, Remedy") ဟေသာ မ၀ါဒမေဘာငအား အေကာငအထညေဖာ

ေဆာငရြကမႈက အေထာကအကျဖစေစသည စႏႈနး (၃၁) ခပါ၀ငသည။ 165 ဥပေဒအရ ထနးေကာငး

ခညေႏာင ထားျခငးမရေသာလညး အဆပါ လမးညႊနခကစညးမဥးမားက ကလသမဂၢ

လ႕အခြငအေရးေကာငစက ၂၀၁၁ ခႏစတြင တညတညြတတညး အတညၿပချခငးျဖစကာ

တစကမၻာလးဆငရာ စးပြားေရးႏင လ႕အခြငအေရး အတြက ၾသဇာေညာငးေသာ

ကးကားခကမားျဖစလာသည။ 166 ျမနမာႏငငသည UNGPs က အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကရန

အမးသားလပငနးစမခကေရးဆြေရးအတြက ကတက၀တျပထားၿပးျဖစသည။167

ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားက အေျခချဖစေပၚလာေသာ ေျမယာမဖယရားခရျခငးႏင အးမအမမျဖစရျခငး

ဆငရာ ကလမသဂၢ အေျခခစညးမဥးမား - ေျမယာေပၚမ အတငးအဓမၼဖယရားျခငးသည လေလာကသည

အမယာ၊ စားနပရကၡာ၊ ေရ၊ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင အလပအကင စသည အခြငအေရးမားအပါအ၀င

ႏငငတကာမ အသအမတျပထားေသာ လ႕အခြငအေရးမားက ဆးရြားစြာ ခးေဖာကျခငးပငျဖစသည။

အမယာဖလမႈဆငရာ ကလသမဂၢ အထးအစရငခစာျပစေရးအဖြ႕သည အေျခခစညးမဥးမားက လ႕အခြငေရး

ေကာငစသ႔ တငျပခသည။ ယငးလမးညႊနခကမားသည ျပနလညေနရာခထားေပးမႈမား မျဖစမေနႀက

45

လာရသည အခါမးတြင ေနရာမ အတငးအဓမၼဖယရားခရျခငးက ကာကြယရနႏင ထခကမႈမားက

ေလာနညးသကသာ ေစရန မ၀ါဒႏင ဥပေဒမား ေရးဆြရာတြင အစးရမားက ကညလမးျပေပးရန ရညရြယျခငး

ျဖစသည။168

အမးသားစားနပရကၡာဖလေရးက႑တြင ေျမယာပငဆငခြင၊ ေရလပငနး၊ သစေတာႏင

သကဆငေသာ တာ၀နယမႈရသည အပခပေရးဆငရာ FAO Voluntary Guidelines - UN Voluntary Guide-

lines မားက ကမၻာစားနပရကၡဖလေရးေကာမတမ ၂၀၁၂ ခႏစတြင တရား၀င သေဘာတ ထားျခငး ျဖစသည။

ယငးလမးညႊနခကမား၏ ရညရြယခကမာ ေျမယာ၊ ေရလပငနးႏင သစေတာဆငရာ ပငဆငမႈက

ပမေကာငးမြနေအာင လပေဆာငျခငးျဖင စားနပရကၡာဖလေရးႏင ေရရည တညတျဖစထြနးေသာ

ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးက ျမငတငေဆာငရြကရနျဖစသည။ ထ လမးညႊနခကမားသည အစးရ၊ ပဂၢလက၊

ရပရြာလထ၊ ေဒသခလထ၊ မရးဖလာ၊ အလြတသေဘာပငဆငမႈ စသည ေျမယာပငဆငမႈ အမးအစား

အားလးကၿခငမသည။ ထလမးညႊနခကစာတမးသည ေျမယာပငဆငမႈဆငရာ တာ၀နယမႈရေသာ အပခပေရး

စနစအတြက စညးမဥးမားက ခမတေပးၿပး မဟာဗဟာမား၊ မ၀ါးမား၊ ဥပေဒမား၊ အစးအစဥမား၊ လပငနး

စဥမား ေရးဆြရာတြင အသးျပႏငရန အစးရအား လပငနးမေဘာငတစရပက ျဖညဆညးေပးျခငးျဖစ သည။169

ႏငငစစးပြားေရးလပငနးမားဆငရာ OECD လမးညႊနခက - OECD လမးညႊနခကမားသည

တာ၀နယမႈရေသာ စးပြားေရးလပငနးေဆာငရြကခကဆငရာ ကယျပန႕သည အႀကျပခကမားျဖစသည။

ျပညတြငးဥပေဒမားက ေလးစားလကနာရနမာ စးပြားေရးလပငနးမား၏ ပထမဥးစားေပးတာ၀နျဖစသညဟ

အဆပါ လမးညႊနခကတြငေဖာျပထားသည။ သ႔ေသာလညး အလပအကင၊ ပတ၀နးကငေရးရာ၊ သတငး

အခကအလက မားျပနၾကားေပးျခငး၊ အမားျပညသက မထခကေအာင ဂရတစကလပေဆာငျခငးဆငရာ

ကင၀တစညးမဥး၊ စမကနးႏင သကဆငသမားက ပါ၀ငလပေဆာငေစျခငး၊ အပခပေရးပငးႏင ပးေပါငး

ေဆာငရြကျခငး စသညတ႔အပါအ၀င အျခားေသာ တာ၀နသစတျဖင လကနာရမည စညးမဥးမားကလညး

ထညသြငးေဖာျပ ထားသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင အဆပါလမးညႊနခကမားက ျပနလညျပငဆငသညအခါ

ကလသမဂၢ စးပြားေရးႏငလ႕အခြငေရးဆငရာ လမးညႊနခကမားႏငအည လ႕အခြငအေရးဆငရာ က႑သစ

တစရပက ထပမျဖညစြကခသည။ 170 ျမနမာႏငင၌ ထပသးရငးႏးျမပႏသမားတြင ႏငငအနညးငယကသာ

OECD အဖြ႕၀ငႏငငမားျဖစၾကသည။ သ႔ေသာလညး အဆပါလမးညႊနခကမားက အဖြ႕၀ငမဟတေသာ

ႏငငမားကလညး လကနာကငသးႏငသည။

ႏငငတကာဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး (IFC) ၏ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရး လပငနးေဆာငရြကမႈ

ဆငရာစႏႈနးမားသည IFC ၏ ေရရညတညတခငၿမေရး မေဘာင၏ အစတအပငးတစချဖစသည။ ၎၏

သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင လမႈေရး ေရရညတညတခငၿမေရးဟေသာ မ၀ါဒသည ၎၏ မတေဆြမားအတြက

မရမျဖစလအပေသာ လပငနးစဥတစချဖစသည။ ရငးႏးျမႇပႏသမားအေနျဖင ထစႏႈနးမားက ကးကား၍

လပငနး၏ ဆးကးႏင အကးသကေရာကမႈမားက ေဖာထတႏငသကသ႔ မညကသ႔ ကာကြယရမညဟေသာ

လမးညႊနခကမားကလညး ေဖာျပထားပါသည။ ထလပငနးစဥႏငစႏႈနးမား၏ လအပခကအရ ရငးႏးျမႇပႏ

သမားအေနျဖင သဘာ၀ပတ၀နးကငႏငလမႈေရး၊ အလပသမားႏင ၎တ႔၏လပငနးခြင အေျခအေန၊

တငးရငးသားလမးမားစသည သကေရာကႏငေသာ အေျခအေနမားက တငျပထားပါသည။171

ဤအစရငခစာေရးသားေနသည အခနမာပင အမးသားေျမအသးခမႈ မ၀ါဒက အတညျပခသည။

အဆပါမ၀ါဒသည ႏငငတကာ အဆငမ ကမးကးကမးကားမားက မျငမးထားျခငးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင

အပဒ (၇) တြင " အမးသားစားနပရကၡာဖလေရးက႑တြင ေျမယာပငဆငခြင၊ ေရလပငနး၊ သစေတာႏင

သကဆငေသာ တာ၀နယမႈရသည အပခပေရးဆငရာ တာ၀နသစတျဖင လကနာရမည FAO လမးညႊနခက

ကသ႔ေသာ ႏငငတကာ အေကာငးဆး လပထးလပနညးမားက လကနာကငသးရန" ဟေသာ အေျခခ

စညးမဥးမားစြာပါ၀ငသည။ ထ႔အျပင အပဒ (၃၆) တြငလညး " ျပညတြငးစစေၾကာင အးအမစြန႔ခြာထြကေျပး

ရျခငး၊ ျပနလညေနရာခထားေပးျခငး၊ အဓမၼေျမယာသမးဆညးျခငး၊ စသညတ႔ေၾကာင ျဖစေပၚလာရသည

46

ျပနလညေနရာခထားျခငး၊ နငနာေၾကးေပးျခငး၊ ျပနလညထေထာငျခငး၊ ပငရငထျပနလညအပႏျခငး စသည

လပငနးစဥမားက စမခန႕ခြရသညအခါ ရငးလငးျပတသားသည ႏငငတကာ အေကာငးဆး လပထး

လပနညးမားက ကငသးရမည" ဟ ေဖာျပထားသည။ ယငးကးကားခကမားမာ အားတကဖြယရာပငျဖစသည။

ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖငလညး ေျမယာဥပေဒႏင သကဆငရာ နညးဥပေဒမားက ေရးဆြရန ေရ႕ဆက

လပေဆာငလကရသျဖင အထကပါ စႏႈနးမားက ကးကားလပေဆာငသငသည။

Box 7: ျမနမာျပညတြင လပေဆာငလကရေသာ Coca Cola ၏ အျခားသမားအားမထခကေအာင

ဂရတစကေဆာငရြကျခငးဆငရာ ကင၀တစညးမဥး

Coca-Cola သည အေမရကနျပညေထာငစ ႏငငျခားေရးဌာနမ စးပြားေရးပတဆ႕မႈမားက

ေျဖေလာၿပးေနာက ၂၀၁၂ ခႏစတြင ျမနမာႏငငသ႔ ျပနလည၀ငေရာကလပကငခသည။ ကမၸဏအေနျဖင

ျမနမာျပညသ႔ ျပနလညမ၀ငေရာကမ အျခားသမားအား မထခကေအာင ဂရတစကေဆာငရြကျခငးဆငရာ

အေကာငးဆးကင၀တစညးမဥးမားက ေရးသားျပစခသည။ 172 ထ႕သ႔ျပစေရးသားရာတြင ၎တ႔၏

သမငးစဥ တစေလာက အျပညစဆးျပလပချခငးျဖစသည။ အျခားသမားအား ထခကျခငးမရေအာင

ဂရတစက လပေဆာငျခငးဆငရာ ကင၀တစညးမဥး လပငနးစဥတြင စးပြားေရးႏင ဥပေဒေရးရာ

ကစၥရပမားပါ၀င သည။ ထ႕အျပင အနာဂတ စးပြားေရးလပငနး လပေဆာငခကမားႏငစပလဥးၿပး

လ႕အခြငအေရးအေပၚ အမနတကယကေရာကႏငေသာ ဆးရြားသည အကးသကေရာကမႈမားႏင

ကေရာကရနအလားအလာ ရေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမား၏ သေဘာသဘာ၀က ဆနးစစရနအတြက

လ႕အခြငေရးႏင လပငနးခြင အခြငအေရး၊ ပတ၀နးကငေရးရာ ကစၥရပမား စသညတ႔က ေစစပေသခာစြာ

သးသပထားျခငးမားလညး ပါ၀ငသည။173

အျခားသမားက ထခကျခငးမရေအာင ဂရတစကေဆာငရြကျခငးဟေသာ ကင၀တစညးမဥးက

Coca-Cola ျပညတြငးစးပြားမတဖကမား၏ ဘ႑ာေရးႏင ပတ၀နးကငေရးရာ လပေဆာငခကမားတြင

ကငသးခၾကသည။ ၎၏ တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ အစရငခစာ၌ အကၽြမးတ၀ငမရေသာ

စးပြားေရးလပငနး၀နးကငတြင လမးညႊနျပသႏငရန ျပညတြငးစးဖြားမတဖကမား၏ အေရးပါပက

ေထာကျပထားသည။ သ႔ေသာလညး ျပညတြငး စးပြားမတဖကမားသည "ယၾကညထကေသာ၊

ကင၀တေစာငထနးေသာသမားျဖစရနလအပၿပး အေမရကနျပညေထာငစအစးရက ဥးတညပစမတထား

ပတဆ႕ထားသညစာရငးတြင ပါ၀ငေသာ လပဂၢလ သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးႏင ဆကစပမႈမရရန

လအပသည" ဟလညး အေလးေပးေဖာျပထားသည။174 ကမၸဏ၏ ကယပငေလလာသးသပခကမားအျပင

လ႕အခြငေရးႏင လပငနးခြငအခြငအေရးဆငရာ ျဖစႏငေခ ထခကဆးရႈးႏငမႈမားက သေတသနျပလပရန

အတြက လမႈကင၀တေစာငထနးျခငးဆငရာ စစမးစစေဆးေရးအဖြ႕တစဖြ႕ကလညး ငားရမးလပေဆာငခ

သည။ ထသ႔စစေဆး ရာတြင ေျမယာအခြငအေရး၊ ပတ၀နးကငထခကပကစးမႈ၊ အဖြ႕အစညးမား၏

လြတလပခြငက ပတပငကန႕သတမႈ စသညတ႔ႏငဆကႏြယေနေသာ ထလကဆးရႈးႏငမႈ အႏရာယမားက

ဆနးစစသးသပထားသည။175 စဥးမဥးဥပေဒမားႏငအည ကမၸဏတြငး စးပြားေရးလပငနးမားက အေကာင

အထညေဖာေဆာငရြကေစေရးအတြက Coca-Cola ၏ ကနစညႏင၀နေဆာငမႈ ပပးေပးသမားဆငရာ

လမးညႊနခက စညးမဥးမားတြင ကနစညႏင၀နေဆာငမႈ ပပးေပးသမားႏငသကဆငသည ကမၸဏ၏

ေမာမနးခကမားက ပေဖာထားသည။ ကမၸဏသည ကနစညႏင၀နေဆာငမႈ ပပးေပးသမားအား

သငတနးမားပ႔ခေပးျခငး၊ ေလလာဆနးစစမႈမားျပ လပျခငး၊ စစေဆးမႈမားျပလပျခငး စသညတ႔က

လပေဆာငေပးေလရသည။ 176 ထ႔အျပင ၂၀၁၂ ခႏစတြင ျမနမာႏငငသ႔

ျပနလည၀ငေရာကလာၿပးေနာကပငး တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ အစရငခစာ ၄ ေစာငက

ထတေ၀ခၿပးျဖစသည။177

Coca-Cola ၏ ျမနမာႏငငဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈက႑အေပၚတြင ကငသးေသာ အျခားသမားအား

ထခကနစနာမႈမရေအာင ဂရတစကလပေဆာငျခငးဆငရာ ကင၀တစညးမဥး လပငနးစဥမားသည

47

စကပးေရးက႑တြင ရငးႏးျမပႏမည အျခားရငးႏးျမပႏသမားအတြက စနမတစရပအျဖစ ေဆာငရြကႏင

သည။ထစညးမဥးကင၀တမားရေသာလညး Coca-Cola ႏင အျခားရငးႏးျမပႏသမားသည အျခားသ

မားအား ထခကမႈမရေစရန ဂရတစကလပေဆာငျခငးဆငရာ ၎တ႔၏ ကင၀တစညးမဥးမား ပမလကနာ

ကငသးရနလညး လအပဥးမညျဖစသည။ ျမနမာႏငငမ Coca-Cola ၏ စးပြားမတဖက တစဥးသည

ေကာကစမးလပငနးမ အကးအျမတမားစြာ ရရေနေၾကာငး Global Witness က ၂၀၁၅ ခႏစတြင

စစစေဖာထတခသည။ ေကာကစမးက႑သည အဂတလကစားမႈမား၊ အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားျဖင

ေၾကာၾကားလသည။ အကးတ စးပြားေရးလပေဆာငသည ကမၸဏသည အေမရကနျပညေထာငစ၏

ပတဆ႕မႈက ခထားရသည ကမၸဏတစခႏငလညး ဆကစပေနသည။ 178 ဤကစၥႏငစပလဥး၍ Global

Witness က ေထာကျပေျပာဆၿပးေနာကပငး Coca-Cola သည ကမၸဏမား၏ ဆကႏြယမႈမားက

သးသပကာ အျခားသမားအား ထခကမႈမရေအာင ဂရတစက လပေဆာငျခငးဆငရာ ေနာကထပ

ကင၀တစညးမဥးမားက ခမတခသည။ ကမၸဏမ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ထတျပနခသည အျခားသမားအား

ထခကနစနာျခငးမရေစရန ဂရတစကလပေဆာငျခငး ကင၀တစညးမဥးဆငရာ အစရငခစာအရ ၂၀၁၂

ခႏစတြင Coca-Cola ႏငလပပငခြငရရခစဥက ယငးကမၸဏ၏ အျခားဆကႏြယမႈမားႏငဆငေသာ

သတငးအခကအလကမားက မရရႏငခေၾကာငး ေဖာျပထားသည။

ကမၸဏမဥးေဆာင၍ အျခားသမားအား ထခကျခငးမရေအာင ဂရတစက လပေဆာငျခငးဆငရာ

လကရကငသးလကရေသာ ခငမာအားေကာငးသည ကင၀တစညးမဥးက အသးျပ၍ ထကသ႔ေသာ

စးပြားေရးလပငနးမား၏ ဆကႏြယမႈပ စစစေဖာထတျခငးမာ "အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမည စးပြား

မတဖကမား မနကနစြာေရြးခယဆးျဖတႏငေရး" အတြက အေထာကအကျပႏငမညျဖစသည။ Coca-Cola

ႏင အျခားကမၸဏမားအားလးက အျခားသမားအား ထခကနစနာမႈမရေစရန ဂရတစကလပေဆာငျခငး

ဆငရာ ကင၀တစညးမဥးမားက ပမခငမာအားေကာငးစြာ ကငသးရနႏင "ႏငငအတြငးရ ၎တ႔

ပငဆငေသာ ကးတပးေပါငး ေဆာငရြကမႈလပငနးမား" က ပမ ပြငလငးစြာ ထတျပနေပးရန Global

Witness က အႀကျပတကတြနးခသည။

Box 8: အစားအေသာကႏင အေဖာယာမကာ ကမၸဏမားႏင ေျမယာအခြငအေရးမား

Oxfam ၏ "အမတတဆပမား၏ ေနာကကြယ" (Behind the Brands) ဟေသာ လႈပရားမႈတြင

အစားအေသာကႏင အေဖာယမကာဆငရာ ကမၻာအႀကးဆး ကမၸဏႀကး (၁၀) ခ၏ ထတလပျဖန႕ျဖးမႈ

ကြငးဆကႏငဆကႏြယေနသည ေျမယာႏငစပလဥးေသာ လအခြငအေရးဆငရာ ထခကႏငမႈ

အေျခအေနမားႏင အကးသကေရာကမႈမားက အေလးေပးေဖာျပထားသည။ အဆပါလႈပရားမႈသည

ထငးႏငငမ သၾကားထတလပျဖန႕ျဖးသည Khon Kaen Sugar (KSL) (Mitr Phol ပါ၀ငေသာ

ကေမၻာဒယားႏငင၏ ဒတယ ပဋပကၡ) အပါအ၀င ကေမၻာဒးယားႏငင ႏင ဘရာဇးႏငငတ႔၏ ပဋပကၡမားက

မးေမာငထးျပ ထားသည။ ထ႔အျပင ေျမယာသမးဆညးျခငးႏငပတသက၍

လး၀ကးလြနျခငးမရေစေရးအတြက ကတက၀တထား ရရန၊ ေဒသခ လထအသကအ၀နး၏ လြတလပၿပး

ႀကတငခမတထားေသာ ခငမာသည သေဘာတညခကက ေလးစားရနႏင မမတ႔အား

ကနစညႏင၀နေဆာငမႈမား ပပးေနသမားကလညး အလားတ ကငသးေစရန ကမၸဏမားက

အားေပးတကတြနးခသည။ Coca-Cola ကမၸဏမာ ထကသ႔ေသာ ဘကစေကာငးမြနေသာ

ကတက၀တမားက ပထမဆး ထားရလပေဆာငခသည ကမၸဏျဖစသည။ 179 PepsiCo၊ Nestle ႏင

Unilever တ႔ကလညး မၾကာမ လကလကငသးလာၾကသည။ 180 ျမနမာႏငငတြင ထကသ႕ေသာ

ကတက၀တမားက လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာကငသးႏငပါက ကမၸဏမားႏင ၎တ႔က

ကနစညႏင၀နေဆာငမႈမား ပပးေပးေနသမားက တာ၀နယမႈရေသာ ေျမယာဆငရာ ရငးႏးျမပႏမႈမားက

ေဆာငၾကဥးလာေစရန အေထာကအကျဖစေစမညျဖစသည။

48

၆။ ျပညပႏငငရ ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ

အစးရ စညးမဥးဥပေဒမား

ကလသမဂၢ စးပြားေရးႏငလ႕အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနခကစညးမဥးမားမာ အစးရ၏ ကာကြယ

ေစာငေရာကေပးရနတာ၀နဟေသာ က႑ေအာကတြင အစးရမားအေနျဖင ၎တ႕၏ တငးျပညအတြငး၌

လာေရာကလပကငၾကေသာ စးပြားေရးလပငနးရငမားအားလးမ လ႕အခြငအေရးက ေလးစားလကနာေစရန

ေမာမနးခကမားက ရငးလငးျပတသားစြာ ခမတထားသငသညဟေသာ အေျခခမတစရပပါ၀ငသည။

မခငႏငငမအစးရမားအေနျဖင ျပညပတြငလပကငေနၾကေသာ ကမၸဏမား၏ လပငနးစဥမားက

ေလလာေစာငၾကညရနမာ အလြနခကခေပလမမည။ သ႔ေသာလညး အစးရပငႏင ပဂၢလကပငကမၸဏမား

ႏစရပစလးက ျပညပႏငငမားတြင လပငနးေဆာငရြကသညအခါ တာ၀နယမႈရေသာ ပစျဖငလပကငေစရန

အစးရမား အေနျဖင မမတ႔ လပပငခြငအာဏာအတြငးမ လပေဆာငႏငသမ အရာအားလးက လပေဆာငရန

လအပသည။ ယငးမာ ကင၀တႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ အေရးအႀကးဆးေသာ တာ၀နတစရပပင

ျဖစသည။ သ႔ေသာ သတမနေရးရာႏင ဂဏသကၡာပငးဆငရာ ကစၥရပတစခလညးျဖစသည။ တာ၀နယမႈ

ရေသာပစျဖင လပေဆာငျခငးမရေသာ ျပညပရငးႏးျမပႏမႈမာ ျပညသမားႏငပတ၀နးကငက ထခကေစႏငၿပး

အျငငးပြားမႈႏင ပဋပကၡမားက ဥးတညသြားေစႏငသည။ ထမတစဆင သတမာနဆကဆေရးကသာ

ထခကေစရမမက အျခားေဒသမားတြင လပကငေသာ စးပြားေရးလပငနးမားကပါ ဆးရြားသည

အကးသကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစႏငသည။

ကမၸဏမားအေနျဖင ျပညပတငးျပညမားတြင ရငးႏးျမပႏမႈမား လပေဆာငၾကသညအခါ ကလသမဂၢ

စးပြားေရးႏငလ႕အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနခကစညးမဥးမား၊ ႏငငစလပကငသည စးပြားေရးလပငနးမား

ဆငရာ OECD လမးညႊနခကမား၊ ေျမယာပငဆငခြင-ေရလပငနး-သစေတာႏင သကဆငေသာ တာ၀နယမႈ

ရသည အပခပေရးဆငရာ တာ၀နသစတျဖင လကနာရမည FAO လမးညႊနခက စသည ႏငငတကာ

စႏႈနးႏငလမးညႊနခကမားက လကနာေဆာငရြကရန ယငးကမၸဏမားက တကတြနးအားေပးျခငးျဖင

တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈက ျမငတငေဆာငရြကရာတြင မခငႏငငမ အစးရမား၏ အခနးက႑မာ

အလြန အေရးပါသည။

ဤအပငးသည ျပညပတြငသြားေရာကလပေဆာငသည ရငးႏးျမပႏမႈမား၏ လပေဆာငခကမားက

ကငတြယရနအတြက နညးလမးမားက ထတႏတတငျပရငး ေဒသတြငးမ အစးရမား၏ သာဓကမားက

ေရြးခယတငျပထားသည။ အစးရမားကသာ ျပညပသ႕သြားေရာကလပေဆာငေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားက

ထေရာကစြာ ကငတြယ ထနးေကာငးႏငပါက ကမၸဏမားအေနျဖင ျမနမာႏငငတြင လပေဆာငေနေသာ

လပငနးစဥမားတစေလာကလး လ႕အခြငအေရးက ေလးစားလကနာရန အားေပးတကတြနးေနရမမကဘ

မျဖစေန လပေဆာငေစရန အေထာကအကျဖစေစမညျဖစသည။

49

တရတႏငင၏ ျပညပရငးႏးျမပႏမႈႏင ဘာ႑ာေရး

ဆငရာ လမးညႊနခကမား

တရတႏငငသည ျပညပသြားေရာကရငးႏးျမပႏမႈ၊ ဘ႑ာေရးက႑တ႔ႏငစပလဥး၍ ပတ၀နးကင

ေရးရာႏင လမႈေရးဆငရာ လမးညႊနခကမားက ျပစေရးဆြခၿပးေသာ ႏငငအနညးငယအနကမ တစႏငငပင

ျဖစသည။ ႏစေပါငးမားစြာကတညးကပင တရတအစးရအေနျဖင ၎၏ ကမၸဏမားအား ျပညပရ

စမကနးမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင တာ၀နယမႈရေသာ ပစျဖင လပေဆာငၾကရန တကတြနးႏႈးေဆာ

ခၿပးျဖစသည။ ၂၀၀၆ ခႏစတြင ႏငင၏ အဆငအျမငဆး အပခပေရးအဖြ႕တစဖြ႕ျဖစသည တရတ

ႏငငေတာေကာငစသည ႏငငျခားရငးႏးျမပႏမႈမားက အားေပးရနႏင စႏႈနးသတမတရန အေျခခမ ၉ ခကက

ထတျပနခသည။ ထ႕ေနာက ၂၀၁၄ ခႏစတြင ျပညပရငးႏးျမပႏမႈ စမခန႕ခြေရးဆငရာ နညးလမးမားက

ထတျပနခသည။ 181 ယငး စညးမဥးမားသည တရတ စးပြားေရးလပငနးမားအား ေဒသႏရ ဥပေဒမားက

ေလးစားလကနာရန၊ လမႈေရးဆငရာ တာ၀နသစတထားရရန၊ ပတ၀နးကငထနးသမးေစာငေရာကေရးက

အေလးထားရန၊ ေဒသခလထအဖြ႕အစညးမားႏင ျပညသမား၏ အသကေမြး၀မးေကာငးလပငနးမားက

ေထာကပေပးရန အားေပးတကတြနးထားျခငးျဖစသည။ 182 ေနာကပငးႏစမားတြင အစးရ၀နႀကးဌာနမားနင

အဖြ႕အစညးအသးသး တ႔က အေသးစတလမးညႊနခကမားက ထတျပနခၾကသည။ ယငးတ႔အနက အမားစမာ

စကပးေရးဆငရာ ျပညပရငးႏးျမပႏမႈမားႏငသကဆငမႈရသည။

၂၀၁၃ ခႏစတြင တရတႏငင စးပြားေရးႏငကးသနးေရာငး၀ယေရး၀နႀကးဌာန(MOFCOM)ႏင

ပတ၀နးကင ထနးသမးကာကြယေရး၀နႀကးဌာနတ႔က ျပညပရငးႏးျမပႏမႈႏငပးေပါငးေဆာငရြကမႈအတြက

ပတ၀နးကင ထနးသမးေစာကေရာကေရးဆငရာ လမးညႊနခကမားက ပးတြထတျပနခသည။ အဆပါ

လမးညႊနခကမား တြငလညး တရတစးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ေဒသႏရ ဥပေဒႏငစညးမဥးစညးကမး

မားက လကနာ သငေၾကာငး၊ ေဒသႏရ ဓေလထးတမးႏငယၾကညမႈမားက ေလးစားသငေၾကာငး၊ စးပြားေရး၊

ပတ၀နးကငႏင ေဒသႏရလထအဖြ႕အစညးမားက ဟနခကညညဖြ႕ၿဖးတးတကေစရန လပေဆာငသင

ေၾကာငး စသညတ႔က ထပေလာငးကာ အေလးထားေဖာျပထားသည။ အဆပါလမးညႊနခကမားသည

ကမၸဏမားအား ပတ၀နးကင ထခကႏငမႈဆငရာ ေလလာဆနးစစခကမားျပလပရန၊ ၎တ႔၏

ရငးႏးျမပႏမႈမားႏငဆကႏြယေသာ မညသည ဆးကးသကေရာကမႈကမဆ ေလာနညးသကသာေအာင

လပေဆာငေရးအတြက စမခန႕ခြမႈ အစအစဥေရးဆြရန တကတြနးမႈမားျပလပထားသည။ စမကနး

လပငနးမားစတငၿပးပါက ပတ၀နးကင ညစညမးမႈမားက ေစာငၾကညေလလာရန ကမၸဏမားအား

ညႊနၾကားထားသည။ ကမၸဏမားအေနျဖင ေဒသခ ျပညသမားႏင ဆကဆေရးေကာငးမြနေအာင

လပေဆာငရနႏင ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားႏငပတသက၍ အမားျပညသ၏ အျမငမားက စစညးရန

လမးညႊနခကတြင ေဖာျပထားသည။ 183 တရတအစးရ သစေတာ စမအပခပေရးအဖြ႕ (SFA) သည

တရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ ျပညပႏငငမားတြင သစေတာပးေထာငျခငး ဆငရာ လမးညႊနခကက ၂၀၀၇

ခႏစတြင ထတျပနခသည။ တရတစးပြားေရး လပငနးမား၏ ေရရညတညတျဖစထြနးေသာ ျပညပ

သစေတာမား စမခန႕ခြေရးႏငအသးခေရးဆငရာ လမးညႊနခကက SFA ႏင MOFCOM တ႔က ၂၀၀၈ ခႏစတြင

ေရးဆြ ထတျပနခသည။ ယခအခါတြင ျပညပသစေတာစမကနးမားအတြက လမးညႊနခကအသစမားက

ျပစေရးဆြလကရသည။ ထ႔အျပင ျပညပ ရာဘာရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ လမးညႊနခကမား ေရးဆြရန အစအစဥ

မားလညးရသည။184

တရတႏငငသည ျပညပစမကနးမားက ေငြေၾကးပပးေပးေနေသာ တရတဘ႑ာေရးဆငရာ

အဖြ႕အစညးမားလကနာရန လမးညႊနခကမားကလညး ထတျပနခၿပးျဖစသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင တရတ

ဘဏလပငနး စညးကမးထနးသမးေရးေကာမတ (CBRC) က ထတျပနခေသာ အစမးေရာင ေခးေငြဆငရာ

လမးညႊနခကမားသည အမားျပညသက ထခကနစနာျခငးမရေအာင ဂရတစကေဆာငရြကျခငးဆငရာ

ကင၀တစညးမဥးမား၊ စမကနးေဒသခမား၏ ေတာငးဆခကမားက ေလလာသးသပျခငး၊ စမကနး

50

ေဆာငရြကခကမားက ေလလာဆနးစစျခငး စသညတ႔အပါအ၀င က႑မားစြာက ၿခငေဖာျပထားသည။

ထ႔အျပင-

“ဘဏလပငနးဆငရာ အဖြ႕အစညးမားသည ေခးေငြထတေပးထားသည ျပညပစမကနးမားအတြက

ပတ၀နးကငေရးရာႏင လမႈေရးဆငရာ ထခကႏငမႈအႏရာယမားစမခန႕ခြေရးက ပမအားေကာငး

ေအာငလပေဆာငရနႏင စမကနးအေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသမားသည စမကနး

အေကာငအထညေဖာရာ တငးျပည သ႔မဟတ တရားေရးအဖြ႕အစညးမား၏ ပတ၀နးကင

ထနးသမးကာကြယေရး၊ ေျမယာ၊ ကနးမာေရး၊ ေဘးအႏရာယကငးရငးေရး စသည သကဆငရာ

ဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမားက လကနာေစရန ေဆာငရြကရမညျဖစသည” ဟ အေလးအနက

ေဖာျပထားသည။185

၂၀၁၅ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလတြင ျပညပေရာက တရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ ေရရညတညတ

ျဖစထြနးေသာ ဖြ႕ျဖးတးတကေရးဆငရာ အစရငခစာ-၂၀၁၅ က ထတျပနခသည။ အဆပါ အစရငခစာသည

အပခပေရး၊ စးပြားေရး၊ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရးဆငရာ လပေဆာငခက ရႈေထာငမားမတစဆင တရတ

ကမၸဏမား၏ ေရရညတညတျဖစထြနးေသာ ဖြ႕ျဖးေရးဆငရာ တးတကမႈမားက ေဖာကးထားသည။ အဆပါ

သေတသနက UNDP ၊ ႏငငေတာ ေကာငစ၏ အစးရပငပစၥညးမား ၾကးၾကပကြပကေရးႏငအပခပေရးဆငရာ

သေတသနဌာန (SASAC)၊ စးပြားေရးႏငကးသနးေရာငး၀ယေရး ၀နႀကးဌာန၏ ႏငငတကာ ကနသြယေရးႏင

စးပြားေရး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈဆငရာ တရတအကယဒမ (CAITEC) တ႔အၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကခၾကျခငး

ျဖစသည။ အဆပါသေတသနတြင တရတစးပြားေရးလပငနးမား၏ ေရရညဖြ႕ျဖးတးတကေရးဆငရာ ကယပင

လပေဆာငခကမားအေပၚ ၎တ႔၏ သေဘာထားအျမငကလညး စစတမးေကာကယခသည။ ေရရညဖြ႕ျဖး

တးတကေသာ တရတODI က ျမငတငေဆာငရြကရနႏင တရတစးပြားေရးလပငနးမားေဆာငရြကခကမားက

အေရာငတငေပးရနအတြက ႀကးစားလပေဆာငရာတြင တရတအစးရ၏ ျမငမားလာေသာ စတ၀ငစားမႈက

ထငဟပျပျခငးလညးျဖစသည။186

ဤေနရာတြင ေဆြးေႏြးတငျပခေသာ လမးညႊနခကမားသည တရတႏငငဘကမ တးတကလာေသာ

ေျခလမးမားက ေဖာကးလကရေသာလညး လကရ လမးညႊနခကမားသည ႀကးၾကပမႈလပငနးစဥ သ႔မဟတ

တငၾကားမႈမားေျဖရငးေရးလပငနးစဥမား ဖနတးထားျခငးမရေသးသျဖင ျပညစမႈမရေသးေပ။ 187 လမးညႊန

ခကမားတြင အစရငခတငျပရနမပါရျခငးႏင အမားျပညသသ႔ ျပနၾကားေပးရန မပါရျခငးတ႔ေၾကာင

ကမၸဏမားအေနျဖင အဆပါ လမးညႊနခကမားက လကနာေဆာငရြကျခငးရ မရႏငပတသက သရႏငေသာ

သတငးအခကအလကမား မရရႏငေပ။

ထငးအမးသား လ႕အခြငအေရး ေကာမရင

ထငးအမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင (NHRC) က ၂၀၀၁ ခႏစတြင တညေထာငခသည။ 188

ေကာမရင၏ လပပငခြငအာဏာမာ ျပညတြငးျပညပႏစရပစလးတြင လ႕အခြငအေရး ေလးစားမႈက

ျမငတငေဆာငရြကရနႏင တငၾကားလာေသာ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ထငးလ႕အခြငအေရး

သတမတခကမားႏငမကကညေသာ လပေဆာငခကမားက စစမးစစေဆးရနျဖစသည။ NHRC အေနျဖင

ျပနာရပႏငသကဆငသည လပဂၢလမား သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးမားအတြက ေျဖရငးခကနညးလမးမား

အဆျပတငေျပေပးရနႏင ထငးလႊတေတာႏငအစးရႏစရပလးသ႔ ႏစပတလည အစရငခစာတငသြငးရန

လပေဆာငရမညျဖစသည။

NHRC မ လကခရရေသာ တငၾကားခကအမားစမာ ျပညတြငးမ တငၾကားခကမား သာျဖစၿပး

ထငးႏငငျပငပမ တငၾကားခကမားမာ ရာခငႏႈနးအနညးငယမသာျဖစသည။ ေကာမရငအေနျဖင

ကေမၻာဒးယားႏငငရ ထငးတ႔၏ သၾကားက႑ ရငးႏးျမပႏမႈက စးစမးစစေဆးမႈမားျပလပခၿပး Khon Kaen

51

Sugar ကမၸဏသည Koh Kong ခရငရ ၎၏ ရငးႏးျမပမႈလပငနးမားတြင လ႕အခြငအေရးက ဆးဆးရြားရြား

ခးေဖာကခေၾကာငး ေတြ႕ရခရသည အစရငခစာက ၂၀၁၅ ခႏစတြင ထတျပနခသည။189 ေကာမရငအေနျဖင

ထငးကမၸဏမားပါ၀ငသည ျမနႏငငရ စမကနးမားမလညး တငၾကားခကမား လကခရရခသည။ ယငး

တငၾကားခကမားတြင တနသၤာရတငးေဒသႀကးရ ထား၀ယအထးစးပြားေရးဇနဖြ႕ျဖးေရး 190 ႏငပတသက၍

၂၀၁၃ ခႏစတြင တငျပခေသာ တငၾကားခကႏင သလြငျမစ၀မးေဒသတြင တညေဆာကရန

အဆျပထားေသာ ေရအားလပစစထတလပမည ဆညမားတညေဆာကေရးႏငပတသကသည

တငးၾကားခကတ႔ျဖစသည။191

အာဆယ အစးရမားဆငရာ လ႕အခြငေရး

ေကာမရင

၁၉၉၃ ခႏစတြင အာဆယအသငးႀကး၏ မလအဖြ႕၀ငႏငငမားက ပးတြေၾကျငာခကတစေစာင

ထတျပနခသည။ ယငးေၾကျငာခကတြင အဖြ႕၀ငႏငငမားသည လ႕အခြငအေရးဆငရာ ဘနညးလမး

တစရပက ညႏႈငးေဆာငရြကရနႏင တကႀကြစာပါ၀ငေဆာငရြကရန၊ လ႕အခြငအေရးက ကာကြယရနႏင

ျမငတငရနအတြက ျဖညဆညးေဆာငရြကၾကရမညဟ ေဖာျပပါရသည။ အဖြ႕၀ငႏငငမားသည လ႕အခြင

အေရးႏငစပလဥး၍ ေဒသတြငး၌ သငေလာသည လပငနးစဥတစရပအား ခမတျခငးက ထညသြငး

စဥးစားရနလညး သေဘာတညခၾကသည။ ၂၀၀၉ ခႏစတြင အာဆယအစးရမားဆငရာ လ႔အခြငအေရး

ေကာမရင (AICHR) က တညေထာငခသည။192

AICHR ၏ လပငနးတာ၀နမားတြင အစးရအခငးခငးအၾကား အတငပငခအဖြ႕အျဖစ ေဖာျပထား

သည။ ၎၏ လပပငခြငအာဏာမာ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈဆငရာ တငၾကားခကမားက လကချခငးႏင

စစမးစစေဆးျခငးတ႔ ရငးရငးလငးလငးေဖာျပထားျခငးမရေပ။ 193 တငၾကားခကမားက လကခသည

လပထးလပနညးမား အဆငသငမရေသာလညး ထငးတ႔၏ သၾကားက႑ ရငးႏးျမပႏမႈေၾကာင ထခကခခ

ရေသာ လထအဖြ႕အစညးမားက AICHR သ႔ တငၾကားခကမား တငျပရန ၾကးစားခၾကသည။ သ႔ေသာ

မညသညေျဖရငးခကမ လကခရရျခငးမရေပ။ လကရအခနတြင အဆပါ အဖြ႕အစညးသည လ႕အခြငအေရး

ခးေဖာကမႈမားက တကရက စးစမးစစေဆးရသည အခနးက႑မရေသာလညး လ႕အခြငအေရးက ျမငတင

ကာကြယရနအတြက မဟာဗဟာမားေရးဆြရန တာ၀နတစရပရေနသည။ ထ႕ေၾကာင ေကာမရငအေနျဖင

အနာဂတကာလတစခတြင သကဆငရာ အမႈကစၥမားကသးသပရနႏင ေျဖရငးခကနညးလမးမား

အႀကျပေပးရာတြင ပမတကႀကြစြာ ပါ၀ငလာႏငသည အလားအလာရသည။

52

Box 9: ျမနမာႏငငရ တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈႏငစပလဥး၍ အေမရကနျပညေထာငစ၏

အစရငခတငျပမႈဆငရာ သတမတခကမား

ျမနမာႏငငတြင စစအစးရ အပခပစဥအတြငး အေမရကနျပညေထာငစ၏ ကနသြယေရးႏင

ရငးႏးျမပငႏမႈဆငရာ ပတဆ႕အေရးယမႈမားမာ ပမျပငးထနလာခၿပး ၂၀၀၃ ခႏစေနာကပငးတြင

အေမရကနျပညေထာငစမ ကမၸဏမား၏ ရငးႏးျမပႏမႈအသစမား လး၀ ၀ငေရာကလာျခငး မရေတာေပ။

ယငးပတဆ႕မႈမားမာ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ဆငးငထားခၿပး စစေပါငး အေမရကနေဒၚလာ ၅

သနးထကပေသာ မညသညရငးႏးျမပႏမႈအတြကမဆ တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ

အစရငခမႈသတမတခကက စတငကငသးခသည။ 194 ယငးသတမတခကမားအရ

ရငးႏးျမပႏသမားသည အျခားသမားအား ထခကနစနာျခငးမရေအာင ဂရတစကေဆာငရြကျခငးဆငရာ

ကင၀တစညးမဥးမား၊ လ႕အခြငအေရးႏင အလပသမားအခြငအေရးဆငရာ မ၀ါဒႏင

လပထးလပနညးမား၊ ပတ၀နးကငေရးရာ ကစၥရပမား၊ အဂတလကစားမႈတကဖကေရး၊

လထအဖြ႕အစညးႏင စမကနးႏငဆကႏြယသမားအား ပါ၀ငေဆာငရြကေစျခငး၊ အလပသမားမားႏင

ေဒသခလထအသကအ၀နးမားထမ နစနာမႈဆငရာ တငတနးခကမားအား ၾကားနာျခငး၊ လမႈေရး

စေပါငး တာ၀နယမႈဆငရာ မ၀ါဒမား စသညတ႔ႏင သကဆငသည သတငးအခကအလကမားက

တငျပေပးရမညျဖစသည။ အစရငခစာတြင အကး သကေရာကမႈႏင ထခကဆးရႈးႏငမႈဆငရာ

အႏရာယမား ပါ၀ငရမညျဖစၿပး ယငးအကး သကေရာကမႈ မားက အနညးဆးျဖစေစရနႏင

ကာကြယရနအတြက ေဆာငရြကၿပးေသာ သ႔မဟတ ေဆာငရြကမည နညးလမးမားကလညး

အေသးစတ ေဖာျပထားရမညျဖစသည။ ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင ၎တ႔၏

ရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ ျပနလညေနရာခထားမႈမားက ကငတြယေျဖရငးရန ကမၸဏမ ကငသး

မည မ၀ါဒမားကလညး အစရငခတငျပရမညျဖစသည။ ထ႕အျပင ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင စစေပါငး

အေမရကနေဒၚလာ ၁ ေသာငးထကပ၍ အစးရထ ေပးရပါက အစရငခတငျပရမညျဖစသည။ 195

ျမနမာႏငင ဆငရာ အေမရကနသရး၏ အငတာနကစာမကႏာတြင ေဖာျပထားသညအတငး

“ႏငငျခားေရးဌာန သည ျမနမာႏငငရ အေမရကန စးပြားေရးလပငနးရငမား၏ ရငးႏးျမပႏမႈမားႏင

လပငနးေဆာငရြကမႈ မားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ အကးသကေရာကမႈမးစက ေျဖရငးရန

ခငမာအားေကာငးသည မ၀ါဒမားႏင လပထးလပနညးမား ခမတရာတြင ၎တ႔အား

အားေပးကညႏငေရးအတြက လပငနးရငမားႏင ေကာငးမြနစြာေဆြးေႏြးတငပငႏငရန

စေဆာငးထားေသာ သတငးအခကအလကမား က အသးျပသြားမညျဖစသည။ ကယျပန႕သည

ဖြ႕ျဖးေရးလပငနးမားက ပမေကာငးမြနေစၿပး ႏငငေရးႏင စးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားက

သက၀ငအားေကာငးေစမည ရငးႏးျမပႏမႈမားက ျမငတငရန အတြက ကမၸဏမားႏင

အတလကတြလပေဆာငရနႏင ျမနမာႏငငမ ရငးႏးျမပႏမႈမားက ေလလာ ေစာငၾကညရာတြင

ပမတကၾကြေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငႏငရန အရပဘကအဖြ႕အစညးမားက လပပငခြင ပမအပႏငးရန

ရညရြယထားသည။ ”196

အေမရကနျပညေထာငစ၏ အစရငခတငျပေရးဆငရာ သတမတခကမားမာ အျပသေဘာ

ေဆာငေသာ ေျခလမးတစရပပငျဖစသည။ သ႔ေသာလညး အဓပၸါယဖြငဆရာတြင ပြငလငးကယျပန႕

လြနးသညဟ ေ၀ဖနမႈမားရခသည။ ကမၸဏ အစရငခရာတြင အေသးစတတငျပမႈ အဆငမာ

အလြနအမငးကြျပားျခားနားျခငး၊ ကမၸဏ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမားႏငပတသက၍ သတငး

အခကအလက မျပညစျခငး၊ ျပညပတြငရသည အေမရကနကမၸဏမားအားလးက အရပဘက

အဖြ႕အစညးမားမ ေစာငၾကညေလလာႏငရနရညရြယကာ စသတမတထားေသာ စနစတစခ ျဖစသျဖင

သတမတခက တနဖးမား ေလာခထားျခငး စသညအကးဆကမားက ျဖစေပၚေစသညဟ ဆသည။

53

54

၇။ နဂးခပႏင

အႀကျပတကတြနးခကမား

စကပးေရးဆငရာ ရငးႏျမပႏမႈသည စကပးေရးက႑ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက အေထာကအက

ျပရန အလားအလာမားစြာရၿပး ေဒသချပညသမားအတြက စးပြားေရးႏင လမႈေရးဆငရာ အကးေကးဇ

းႏစရပစလးက ေဆာငၾကဥးေပးလာရနလညး အလားအလာရသည။ သ႔ေသာလညး ရငးႏးျမပႏသမား

အလးအရငးျဖင ၀ငေရာကလာမႈက ကငတြယစမႏငမည စနစတစရပက ဥးစြာ ခမတထားျခငးမရဘ

ရငးႏးျမပႏမႈမားက လမးဖြငေပးလကပါက အေသးစားေတာငသမားႏင ပတ၀နးကငႏစရပစလးအတြက

ကဆးမးေမာငကေရာကႏငသည အလားအလာမားလညးရသည။ ေျမယာက႑၏ ဥပေဒေရးရာ

ျပျပငေျပာငးလမႈမားလပေဆာငရန အျပသေဘာေဆာငေသာ ေျခလမးအခ႕က ျမငေတြ႕ေနရေသာလညး

လအခြငအေရးခ႕ေဖာကႏငမႈ အႏရာယမားမာလညး ျမငမားလကပငရေသးသည။

လကတေလာ ျဖစေပၚေနေသာ ေျမယာအျငငးပြားမႈမားမာလညး လပခတညးလ ျဖစလကရေနျပး

ယငးကစၥမားမာ ေနာကထပ၀ငေရာကလာမည ရငးႏးျမပႏမႈမားႏင မျဖစမေနခတဆကေနမညေတာ

မဟတေပ။ သ႔ေသာလညး ျမနမာျပညသမား ရငဆငႀကေတြ႕ေနရသည ဥပေဒႏငစညးမဥးစညးကမးစနစမား

အားနညးေနျခငးႏင ေျမယာပငဆငမႈဆငရာ အာမခခက မခငမာျခငးတ႔၏ လကၡဏာ တစရပပငျဖစသည။

ဆလသညမာ ေနာကထပ၀ငေရာကလာမည ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင ေျမယာအျငငပြားမႈမားတြင

ပါ၀ငပတသကမႈမရေစရန သတထား၍ ဆကလကလပေဆာငရမညျဖစသည။ အခ႕ေသာ ကစၥမားတြင

၀ငေရာကလာသည ရငးႏးျမပႏမႈမားသည အလပအကငမားက အမနတကယ ဖနတးေပးလကရေသာလညး

အဆပါရငးႏးျမပႏမႈမားမာ အႀကးစားေျမယာရယမႈမားလပေဆာငရန လအပလာသညအခါ ေဒသခ

ျပညသမားအတြက ေကာငးကးထက ဆးကးကသာ ျဖစေပၚေစမညျဖစသည။ အထးသျဖင ေျမယာ

အခြငအေရးသည မရငးမလငးျဖစေနၿပး အာမခခကမရသည အေျခအေနတြင ရငးႏးျမပႏမႈျပလပမပါက

ထကသ႔အေျခအေနမား ျဖစေပၚႏငသည။197

ျမနမာႏငငအစးရ၊ ရငးႏးျမပႏသည ကမၸဏမားႏင ရငးႏးျမပႏသမား အေျခစကရာတငးျပညမားမ

အစးရမားသည ရငးႏးျမပႏမႈမားက တာ၀နယမႈရေသာ ပစျဖင လပေဆာငရနႏင လ႕အခြငအေရးက

ေလးစားမႈရေသာ နညးလမးမားျဖငလပေဆာငရန တြနးအားေပးရာတြင အလြနအေရးပါသည အခနးက႑မ

ရပတညလကရသည။ ကလသမဂၢ စးပြားေရးႏငလ႕အခြငအေရး ဆငရာ လမးညႊနခကစညးမဥးမားသည

ခငမာအားေကာငးသည လပငနးမေဘာငက ခမတေပးၿပး ယငးမေဘာငမတစဆင အဆပါ အခနးက႑မား

က လကေတြ႕ေဖာေဆာငႏငမညျဖစသည။

ဤက႑၏ အျခားအေၾကာငးအရာမားမာ ျမနမာအစးရ၊ ႏငငျခားအစးရမားႏင ျမနမာႏငငတြင

ရငးႏးျမပႏမႈမားလပေဆာငလကရသည စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင ျမနမာႏငငတြင အားတကသေရာ

လပေဆာငလကရသည ဖြ႕ၿဖးေရး မတဖကမား အေနျဖင ပမတာ၀နယမႈရေသာ စကပးေရးက႑ဆငရာ

ရငးႏးျမပႏမႈမားက ေဖာေဆာငရာတြင အေထာကအကေပးရနအတြက လကနာသငသည အဓက အႀကျပ

တကတြနးခကမားက ခမတေပးထားသည။

55

ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ အစးရအတြက အႀကျပ

တကတြနးခကမား

ေျမယာလပပငခြငခထားမႈမား

ေျမယာမ၀ါဒအသစက ထထေရာကေရာကအေကာငအထညေဖာၿပး ေျမယာဥပေဒ အတညျပသည

အခနအထ ေျမယာခထားေပးမႈမားက ရပဆငးထားရန - အႀကးစား ေျမယာခထားေပးမႈမားက

လပေဆာငရန လကတေလာအသးျပေနေသာ ဥပေဒမားမာ အေသးစားေတာငသမားႏင

တငးရငးသားလနညးစမားက အကာအကြယေပးႏငျခငးမရေၾကာငး ကယကယျပန႕ျပန႕လကခ

ထားၾကသည။ ေျမယာဥပေဒသစထြကေပၚလာသည အခနအထ ျမနမာႏငငအစးရအေနျဖင

စားေျမယာခထားေပးမႈ အသစမားက ဆငးငထားသငသည။

လကရ ေျမယာခထားေပးမႈမား၏ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈအေျခအေနက ျပနလည

သးသပရန - လကရ ခထားေပးခသည ေျမယာမားႏငစပလဥး၍ အစးရႏငခပဆထားသည

သေဘာတညခကမား၊ အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ အစအစဥမား စသညတ႔က ေစာငၾကည

စစေဆးသငသည။ ကမၸဏအေနျဖင ၎တ႔၏ တာ၀န၀တရားမားက လကနာရန ပကကြကပါက

ယငးေျမယာမားအသးျပမႈက တားျမစသငၿပး စညးမဥးစညးကမးမားက ဆးရြားစြာ ခးေဖာကပါက

ျပနလညရပသမးသညအထ အေရးယေဆာငရြကသငသည။

အနာဂတတြင ေနာကထပ ေျမယာခထားေပးမႈမားျပလပပါက အဆျပလႊာမားက ေစစပေသခာေသာ

တာ၀နယမႈရေသာ စစစသးသပမႈက အေျခခလပေဆာငရန - လကရေျမယာအသးခမႈ အေျခအေနက

မျဖစမေန ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစၿပး လကရေျမယာ အသးျပခြငမားက အေသးစတ

စစစသးသပမႈ ျပလပျခငးမရလ မညသညေျမယာ ခထားေပးမႈကမ မျပလပသငေပ။

ေျမယာခထားေပးရာတြင သကဆငသမားအားလးႏင ေဆြးေႏြးတငပငရန - အဓကအားျဖင

ထခကဆးရႈးႏငေသာ လထအသကအ၀နးမားအပါအ၀င မညသည ေျမယာအသးျပခြငကမ

လြတလပၿပး ခငမာသည ၾကတငသေဘာတညခကမရရဘ ယခငမလ ေျမယာအသးျပသမားထမ

လႊေျပာငးေပးျခငးမျပလပသငေပ။

ေျမယာႏငစပလဥးၿပး အျခားလကရႏင အနာဂတရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ ပြငလငးျမငသာမႈ

ပမရရနႏင သတငးအခကအလကမား ပမလကလမးမႏငေအာင လပေဆာငေပးရန - ျမနမာႏငင

အစးရအေနျဖင ေျမယာကအေျခခေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားႏငပတသက၍ ယၾကညစတခရသည

စာရငးအငးအခကအလကမားႏင အျခားသကဆငရာ စာရြကစာတမးမားက အလြယတက ရရ

ႏငေအာငလပေဆာငေပးျခငးျဖင ရငးႏးျမပႏမႈက႑တြင ပမပြငလငးျမငသာမႈရေစရန လပေဆာင

ေပးသငသည။ ယငးသ႔လပေဆာငရာတြင လကရခထားေပးၿပးျဖစေသာ ေျမယာမား၏ တညေနရာ

ႏင နယနမတမားက အေသးစတထတျပနေပးျခငးလညးပါ၀ငသည။ ထကနးဂဏနး အခက

အလကမားက စမကနးေျမပမား၊ ရငးႏးျမပႏသ၏ အမည၊ စမကနးရညရြယခကႏင

အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈအေျခအေန စသညတ႔ပါသငေသာ Open Database ျဖင

ထနးသမးထားသငသည။

ေျမယာရယျခငးမားက ႏငငတကာ အေကာငးဆး လပထးလပနညးမား၊ ႏငငတကာ လ႕အခြငအေရး

ဥပေဒမားႏငအည ေသခာစြာ လပေဆာငေစရန - သေဘာဆႏၵမပါဘလပေဆာငရသည ျပနလည

ေနရာခထားမႈမားက အမားျပညသအကးႏငယဥလာသညအခါႏင မလႊသာမေရာငသာ အသးျပရ

56

သည ေနာကဆးနညးလမးတစရပအျဖစ ကငတြယရသည အေျခအေနမးတြငသာ အသးျပသင

သည။ ပဂၢလက ရငးႏးျမပႏမႈျဖစပါက ဥပေဒႏငညညြတေသာ ေျမယာအခြငအေရးရသ မညသ႔က

မဆ ၎တ႔၏ သေဘာဆႏၵမပါဘ အတငးအဓမၼ ေရႊ႕ေျပာငးျခငးမရေစရန အစးရက ၾကပမတ

ေဆာငရြကရမညျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ ကစၥမးတြင လြတလပၿပးခငမာေသာ ၾကတငသေဘာ

တညခကဆငရာ အေျခခစညးမဥးက ကငသးသငသည။

ေျမယာဥပေဒႏငနညးဥပေဒသစမားေရးဆြသညအခါ ႏငငတကာ စႏႈနးမားႏင အေျခခ စညးမဥးမား

က ကးကားေရးဆြရန - FAO Voluntary Guidelines သည ေျမယာဥပေဒသစေရးဆြေရဆငရာ

လပငနးစဥတစရပအျဖစ ကညလမးျပေပးသည။

အေသးစားေတာငသမားအတြက ေျမယာမတပတငမႈလပငနးစဥက ပမလကလမးမေအာင

လပေဆာငေပးျခငး - ေျမယာမတပတငမႈလပငနးစဥသည အမးသမးမားအပါအ၀င ေကးရြာသ

ေကးရြာသားမားႏငေတာငသမား၏ အသက အေလးထားကာ ပမရးရငးၿပး ပြငလငးျမငသာစြာ

လပေဆာငသငသည။ ေတာငသမားအား ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားက နားလညေစရနႏင

ယငးအခြငအေရးမားက အကာကြယေပးထားေၾကာငး သရနားလညေစရန ကညေဆာငရြကေပးရ

မညျဖစသည။

တငးရငးသား လနညးစမား၏ မရးဖလာပငဆငေသာ ေျမယာအသးျပမႈက အေလးအနကထား

အသအမတျပရန ႏင မရးဖလာပငဆငေသာ ေျမယာမား ဆးရႈးမႈမား ေနာကထပမျဖစေစေရးအတြက

ၾကားျဖတကာကြယမႈမား လပေဆာငရန - ေျမအသးခမႈ မ၀ါဒအသစႏငအည တငးရငးသား

လနညးစမား၏ မရးဖလာ ေျမယာပငဆငမႈႏင အသးျပမႈမားက အသအမတျပ ကာကြယေပးရ

မညျဖစသည။

မ၀ါဒႏင ဥပေဒသစမားေရးဆြသညအခါ အမးသမးအခြငအေရးမားက ထညသြငးစဥးစားရန -

စကပးေရးက႑တြင ပါ၀ငလပေဆာငမႈမားအပါအ၀င မးသမးမား၏ လပအားတနဖးက

အသအမတျပေစရန လပေဆာငရ မညျဖစသည။ ေျမယာ၊ ေခးေငြ၊ အေျခခအေဆာကအအႏင

၀နေဆာငမႈမားႏငစပလဥးၿပး အမးသမးမား တနးတအခြငအေရး ရရေစရန အာမခခကေပးသငၿပး

အမေထာငဥးစးဟသည စသတမတခကအေပၚ အေျခခ၍ ခြျခားဆကဆျခငးက အျမစျပတ ဖယရား

သငသည။ ေျမယာႏင စကပးေရးဆငရာ မ၀ါဒမား၊ ဥပေဒမားႏင အစအစဥမား ေရးဆြခမတသည

အခါ ကား-မ ေရးရာကစၥမားက ထညသြငးစဥးစားကာ ကငတြယေျဖရငးရမညျဖစသည။

အေသးစားေတာငသမားအတြက ကညေထာကပေပးျခငး

အႀကးစားရငးႏးျမပႏသမားကသာမက အေသးစားေတာငသမား၏ လအပခကမားကလညး

တန႔ျပနေဆာငရြကရန - လယယာထတလပမႈႏင ေဒသႏရေစးကြကမားတြင ရငးႏးျမပႏရန

ကယျပန႔သည နညးလမးမားႏငအတ အေသးစားေတာငသမား၏ လအပခကက တန႔ျပန

ေဆာငရြကရာတြင စကပးေရးက႑အတြက ဘကစဥးတညခကတစရပက ခမတထားရန

လအပသည။

အထးသျဖင စကပးေရးပညာေပးလပငနးႏငသြငးအားစမား၏ အရညအေသြးပမေကာငးမြနေစရန

ႏင ပမကယျပန႕စြာလႊမးၿခႏငရန စကပးေရးဆငရာ အသးစရတမားက တးျမငေရးအတြက

အမးသားဘတဂကက ျပနလညျပျပငေရးဆြရန- ဆလသညမာ ေတာငသမားကယတင ရာေဖြ

57

ေဖာထတထားေသာ စနေခၚမႈမားက အဓကထားလပေဆာငေရးအတြက ေဒသႏရအစးရ

အရငးအျမစမားက အသးျပရနျဖစသည။

ေကာငးမြနေသာ စညးမဥးစညးကမးဆငရာ မေဘာငမားက အေျခခ၍ စကပးေရးဆငရာ

သမ၀ါယမမားႏင ထတလပသအသငးအဖြ႕မားဖြ႕ျဖးတးတကေရးကကညေထာကပေပးရနႏင

ျပညတြငးပဂၢလက က႑ႏင ခတဆကလပကငႏငေရးအတြက ၎တ႔က လပပငခြငေပးရန

ရငးႏးျမပႏမႈအဆျပလႊာမားက စစစေရြးခယရနႏင ခြငျပၿပးေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားကလညး

အေသးစားေတာငသမား၏ အကးစးပြားက ကာကြယေစာငေရာကႏငေရးအတြက ေစာငၾကည

ေလလာသြားရန

ကနထရကလယယာစနစအစအစဥမားႏငပတသက၍ ေဆြးေႏြးညႏႈငးရာတြင ေတာငသမားက

ကညပပးေပးႏငေရးအတြက အစးရအဖြ႕အစညးမားက အသးျပရနႏင လကရ ကနထရကလယယာ

သေဘာတညခကမားက စညမဥးစညးကမးထနးေကာငးရနႏင ေစာငၾကညေလလာသြားရန

အခြငအေရးမားက ထနးသမးေဆာငရြကရန လပေဆာငျခငး

အသစ၀ငေရာကလာမည ေျမယာႏင အရငးအျမစအေျခခ ရငးႏးျမပႏမႈမားအတြက ပတ၀နးကငႏင

လမႈေရးဆငရာ ထခကႏငမႈ ေလလာဆနးစစခကမား (ESIA)က ေသခာစြာ လပေဆာငေစရန - ESIA

တြင အမးသမးမားအပါအ၀င ေဒသချပညသမားႏင စစမနသည ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈမားပါ၀င သည။

အႏတလကၡဏာေဆာငသည အကးသကေရာကမႈမားအား ေလာနညးသကသာေအာင

လပေဆာငႏငမည နညးလမးမားက ေဖာထတျပစရမည။ ထသ႔မဟတဘ ထခကဆးရႈးႏငမႈမာ

အလြနႀကးမားေနပါက စမကနးက ဆကလကမလပေဆာငသငေပ။

ဥပေဒႏငမ၀ါဒသစမား ေရးဆြသညအခါ အမားျပညသႏင ေဆြးေႏြးညႏႈငးသည လပငနးစဥက ပမ

ေကာငးမြနေအာင ဆကလကလပေဆာငရန - အမးသားေျမအသးခမႈ မ၀ါဒ ေရးဆြရာတြင ကငသးခ

ေသာ ေဆြးေႏြးညႏႈငးမႈလပငနးစဥက သငခနးစာယလက ယငးလပငနးစဥမားက ပမေကာငး

မြနေအာင ဆကလပေဆာငရမညျဖစသည။ ထ႔အျပင စစမနသည ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားက

လပေဆာငၿပး ထသ႔လပေဆာငရာတြငလညး သကဆငသမားအားလး ပါ၀ငႏငရန လပေဆာငရ

မညျဖစသည။

စးပြားေရးလပငနးစဥမားႏငဆကႏြယၿပး ကးလြနခသည လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက

ကငတြယ ေျဖရငးရနအတြက ေကာငးမြနထေရာကသည ေျဖရငးခကနညးလမးမား အဆငသင

ခမတထားရန - ကလသမဂၢ လမးညႊနခကစညးမဥးမား၏ တတယ မ႑ငမာ ေျဖရငးခကနညးလမး

မားက လကလမးမႏငရနျဖစသည။ စးပြားေရးလပငနးမားႏင ဆကႏြယေနေသာ လ႕အခြငအေရး

ခးေဖာကမႈမားက ကာကြယရန နညးလမးမား ခမတေဆာငရြကျခငးအျပင ထကသ႔

ခးေဖာကမႈမားျဖစေပၚလာပါက ထခကခခရသည ျပညသမားအတြက ေျဖရငးခကနညးလမးမားက

လကလမးမေအာင ေဆာငရြကထားႏငေရးအတြက တရားေရး၊ အပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရးဆငရာ

နညးလမး မားလညး အဆငသငျဖစေအာင အစးရအေနျဖင လပေဆာငထားရမညျဖစသည။

58

ႏငငျခားအစးရမားသ႔ အႀကျပတကတြနးခကမား

ထေရာကမႈရေစရနအတြက အကာအကြယေပးေရးဟေသာ တာ၀နမာ အမးသားနယနမတက

ေကာလြနခ႕ထြငရမညဆသညက အသအမတျပရန။ စးပြားေရးဆငရာ အကငပကမႈမားႏင

ပတသက၍ ကာကြယေစာငေရာကေပးရမညတာ၀နမာ တငးျပညတစခ၏ နယနမတေဘာင

အတြငး၌ ကန႕သတမထားရမညမဟတေပ။ ကမၸဏတစခ၏ ပငလယရပျခား လပငနးစဥမားသည

သကဆငရာ အမရငႏငငႏင အမႏငငမားက ထပါးဖကစးလာမညဆပါက အေရးယေဆာငရြကမႈ

ျပလပရမည တာ၀နရသည။

ျပညပတြင ရငးႏးျမပႏမႈျပလပၾကမည ကမၸဏမားအေနျဖင ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ စညးမဥးမားႏင

လမးညႊနခကမားက လကနာေစေရးအတြက ျမငတငေဆာငရြကရန။ အမရငအစးရမားအေနျဖင

ကလသမဂၢလမးညႊနခကမား၊ OECD ၏ ႏငငတကာ စးပြားေရးလပငနးမားလကနာရန

လမးညႊနခကမား၊ ေျမယာပငဆငမႈ အပခပေရးဆငရာ Voluntary Guidelines မား စသည

ႏငငတကာ စႏႈနးမားက ကမၸဏမားလကနာကငသးလာေစရန အားေပးေဆာငရြကသငသည။

ေဒသတြငး အစးရမားႏင အဖြ႕အစညးမားကလညး ျပညပရငးႏးျမပႏမႈ လပငနးမားတြင လမႈေရးႏင

ပတ၀နးကင ကာကြယေစာငေရာကေရးဆငရာ လမးညႊနခကမားက ေရးဆြသငသည။ တရတႏငင

သည ျပညပတြငလပကငေနၾကေသာ တရတကမၸဏႏင ေငြေၾကးအဖြ႕ အစညးမားအတြက

လမးညႊနခကေပါငးမားစြာက ေရးဆြျပ႒ာနးခၿပးျဖစသည။ အေျခခမပင ျဖစေသာလညး ျပညပ

ရငးႏးျမပႏမႈမားတြင ၎တ႔၏ အမအကငမား ပမေကာငးမြနလာေရးအတြက ျမငတငေဆာငရြက

ရာတြင အေျခခအတျမစအျဖစ အသးျပႏငသည။

တရတအစးရအဖြ႕အစညးမားသည လကရ ျပညပရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ လမးညႊနခကမားက

ပမေကာငးမြနေအာင အားျဖညေဆာငရြကသငသည။ တရတႏငင၏ ျပညပရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ

လမးညႊနခကမားသည အလားအလာအလြနေကာငးမြနသည။ သ႔ေသာလညး လကေတြ႕

ကငသးႏငမႈ ကငးမေနသည။ တရတႏငငအေနျဖင ယငးလမးညႊနခကမားက ျဖန႕ေ၀ျခငး၊

ျပညပတြငရငးႏးျမပႏမႈ လပေဆာငေနသမားအား မညသ႔လပေဆာငရမညက သငတနးပ႔ခေပးျခငး၊

ေနာကဆကတြအေနျဖင ၎တ႔၏ လပေဆာငမႈမားက ေစာငၾကညေလလာျခငး စသညတ႔က ပမ

လပေဆာငသငသည။ အနာဂတကာလတြင ယငးလမးညႊနခကမားက တငတနးမႈမား ေျဖရငးေရး

လပငနးစဥမားျဖင ေပါငးစပေဆာငရြကရန ေရ႕ဆကလပေဆာငသငသည။

ထငးႏငင၏ ဥးေဆာငမႈအခနးက႑က ရယ၍ ေဒသတြငးရ အစးရမားသည စးပြားေရးလပငနးမားႏင

ဆကႏြယေနသည လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက စစမးစစေဆးမႈမား ျပလပရန လ႕အခြငအေရး

ေကာမရငက လပပငခြငအာဏာ ပမအပႏငးသငသည။ အမးသား လ႕အခြငအေရး ေကာမရငမား

သည စးပြားေရးႏငဆကႏြယေနသည လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈဆငရာ တငတနးခကမားအား

လကခ၍ စးစမးေဆးျခငးက မမတ႔၏ တငးျပညျပငပအထ လပေဆာငသငသည။

ျပညပတြင ရငးႏးျမပႏေနေသာ ကမၸဏမားအေနျဖင ၎တ႔၏ လပငနးစဥမားက ထတျပနေပးရန

လအပသည။ ျပညပတြင ရငးႏးျမပႏလကရေသာ ကမၸဏမားအေနျဖင အမးအစား၊

အရြယအစားႏင ေနရာေဒသအပါအ၀င ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ အေသးစတ အခကအလကမားက

ထတျပနေပးရန မခငတငးျပညမ အစးရမားက တြနးအားေပးရမညျဖစသည။ အထးသျဖင

ျမနမာႏငငကသ႔ေသာ ရငးႏးျမပႏမႈက လကခရာတငးျပညတြင သတငးအခကအလကမားရရရန

အလြနတရာ ခကခသည အခါ ထကသ႔လပေဆာငရန အမနတကယ အေရးႀကးလသည။

59

ျမနမာႏငငတြင ရငးႏးျမပႏလကရၾကေသာ သ႔မဟတ ျမနမာႏငငမ

အရငးအျမစမားက ထတယသးစြလကရၾကေသာ စးပြားေရး

လပငနးမားသ႔ အႀကျပတကတြနးခကမား

စးပြားေရးလပငနးႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢ လမးညႊနခကစညးမဥးမား (UNGP)၊

ႏငငတကာဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး (IFC)၏ လပငနးေဆာငရြကမႈဆငရာ စႏႈနးမား၊ ေျမယာ-

ေရလပငနးႏငသစေတာမားပငဆငခြငအေပၚ တာ၀နယမႈရေသာ အပခပမႈဆငရာ Voluntary

Guidelines မား စသညလမးညႊနခကမားအပါအ၀င လ႕အခြငအေရးေလးစားလကနာေရးဆငရာ

တာ၀န၀တရားမားႏငအည ႏငငတကာစႏႈနးမား၊ ျပညတြငးဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမားက

လကနာကငသးရန။ စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင ျပညတြငးဥပေဒ စညးမဥးမားက ေလးစား

လကနာရမညအျပင ယငးဥပေဒမားတြငမပါ၀ငေသာ အဆငျမငစႏႈနးမားကလညး ေလးစား

လကနာရန တာ၀နရသည။ ထတကနမားက ေနာကဆးေရာငး၀ယေဖာကကားရသည ကမၸဏမား

အေနျဖငလညး မမတ႔ႏင စးပြားေရးတြဖကလပကငေသာ ကမၸဏမားက ယငးစႏႈနးမားအား

လကနာကငသးမႈရ-မရ ေသခာစြာ ဆနးစစသငသည။

အႀကးစားေျမယာဆငရာရငးႏးျမပႏမႈႏငပတသက၍ အျခားေရြးခယစရာနညးလမးမားက စဥးစားရန။

ေျမယာမားက အေသးစားေတာငသမားထမ လႊေျပာငးရယရနမလအပေသာ ရငးႏးျမပႏမႈ စနစမား

ႏင တရားမတေသာ သေဘာတညခကမားအေပၚ အေျခခေသာ ရငးႏးျမပႏမႈစနစမားကသာ

ဥးစားေပးအျဖစ ကငသးလပေဆာငရန။

အျခားသမားအား ထခကနစနာမႈမရေစရန လပေဆာငရမညဟေသာ စညးမဥးကင၀တက ေကာငးစြာ

ကငသးေဆာငရြကရန။ ေျမယာမား ၀ယယျခငး သ႔မဟတ ငားရမးျခငး၊ လကရလပငနးမားက

ခ႕ထြငျခငး သ႔မဟတ လကရပငဆငမႈမားက ပမေကာငးမြန ေအာငလပေဆာငျခငး စသညတ႔က

မလပေဆာငမ ရငးႏးျမပႏသမားအေနျဖင အျခားသမားက ထခကနစနာမႈမရေစရန လပေဆာင

ရမညဟေသာ စညးမဥးကင၀တက လကနာေစာငထနးရမညျဖစသည။ ထစညးမဥးကင၀တသည

ေဒသအေျခအေန၊ လမႈေရး၊ ပတ၀နးကငေရးရာႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ ထခကဆးရႈးႏငမႈ

အေျခအေနမား သ႔မဟတ အကးသကေရာကမႈမားက ရငးလငးျပတသားစြာ နားလညသရႏငရန

အေထာကအကျဖစေစမညျဖစသည။ ထ႕အတ ေနာကဆးထတကနမားက ေရာငး၀ယ ေဖာကကား

ေသာ ကမၸဏမားအေနျဖငလညး မမတ႔ႏင စးပြားေရး တြဖကလပကင ေနရေသာ ကမၸဏမား

လကနာကငသးလကရသည မ၀ါဒႏငလပထးလပနညးမားက သးသပလက အျခားသမားက

ထခကနစနာမရေစရန လပေဆာငရမညဟေသာ ကင၀တမားက လကနာကငသး သငသည။

UNGP စညးမဥးမား (လမးညႊနခကစညးမဥး #၁၇-၂၁) အရ အျခားသမားက ထခကနစနာမရေစရန

လပေဆာငရမညဟေသာ ကင၀တတြင ေအာကပါတ႔ပါ၀ငသည။

o (လကရေျမယာအသးျပေနသမားအေပၚ ရငးႏးျမပႏမႈမား၏ အကးသကေရာကမႈ

အပါအ၀င) လ႕အခြငအေရးအေပၚ အမနတကယအကးသကေရာကမႈႏင ျဖစႏငေျခ

အကးသကေရာကမႈမားက ေလလာဆနးစစရန

60

o ေလလာဆနးစစေတြ႕ရခကမားက ဆးျဖတခကခမတသည လပငနးစဥတြင ထညသြငး

စဥးစားရနႏင စစစေတြ႕ရသည ဆးရႈးႏငမႈအႏရာယမားႏင ဆးကးသကေရာကမႈမားက

ကငတြယေျဖရငးရန

o ဆးကးအႏရာယမားက ကငတြယေျဖရငးရာတြင ကမၸဏ၏ လပေဆာငခကမား

ထေရာကမႈရမရ စဥဆကမျပတေစာငၾကညေလလာရန

o ယငးလပေဆာငခကမားႏငပတသက၍ (ေဒသခ လထအသကအ၀နး ကသ႕ေသာ)

သကဆငသမားက ဆကသြယအသေပးရန။

ေလလာဆနးစစမႈမားသည အျခားေသာ ပတ၀နးကငႏင လမႈေရးဆငရာ အကးသကေရာကမႈမား က

ေလလာသးသပမႈျပလပသငၿပး ထသ႔လပေဆာငရာတြင ထခကႏငေျခရသည လထအသက

အ၀နးမားပါ၀ငရမညျဖစသည။ ေလလာဆနးစစမႈမားျပလပရာတြင အမးသမးမားအပါအ၀င

အကးသကေရာကမႈကခစားရသည လထအဖြ႕အစညးမားႏင အခနကကလပေဆာငေသာ၊

ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ၊ အဓပၸါယေလးနကေသာ ေဆြးေႏြးတငပငမႈက အေျခခလပေဆာငသင

သည။ စးပြားေရး လပငနးရငမားအေနျဖင ရငးႏးျမပႏမႈဆငရာဆးျဖတခကမားေၾကာင ထခက

ဆးရႈးမႈခရႏငသမား၏ အႀကဥာဏမားက ရယကာ ထညသြငးစဥးစားသငသည။ ေဒသခလထ

အဖြ႕အစညးမားႏင အရပဘကအဖြ႕အစညးမားမ အဆပါေတြ႕ရခကမားႏငပတသက၍ သရႏငရန

ထေလလာ ဆနးစစခကမားက အမားျပညသသရေအာင ချပသငသည။

ေဒသချပညသမားႏင လထအသကအ၀နး၏ လြတလပစြာ ႀကတငညႏႈငးၿပး ျဖစသည ခငမာေသာ

သေဘာတညခက (FPIC)က အေလးထားရန - အဓကရငးႏးျမပႏမႈဆငရာ ဆးျဖတခကမား

မခမတမ စးပြားေရးလပငနးရငမားအေနျဖင အမးသမးမား၊ စးပြားေရးလမႈေရးအရ နမကေသာ

လတနးစားမားအပါအသင ေဒသခလထႏငေဆြးေႏြးတငပငရမည။ ေျမယာရယပငဆငျခငး

သ႔မဟတ ေျမယာအသးျပေျပာငးလျခငးမားျပလပရာတြင PFIC စညးမဥးမားက ေလးစား

လကနာရမည။ စမကနး လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာမႈက စတငၿပးေနာကတြငးလညး

ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားက ဆကလကလပေဆာငသငသည။

လကေတြ႕လပေဆာငသညအဆငတြင တငတနးခကမားအား UNGP 29 ႏင UNGP 31 တ႔ႏငအည

ေျဖရငးသညလပငနးစဥက ေဖာေဆာငရန။ မေကနပခကမားက ေျဖရငးရာတြင ထေရာကေသာ

လပငနးစဥမားက ကငသးျခငးျခငးသည ျပနာမား တစစတစစကယျပန႔မလာမ ဆးကး

သကေရာကမႈမားက ေျဖရငးႏငေစရန ရငးႏးျမပႏသမားက အေထာကအကျဖစေစၿပး ထခက

ဆးရႈးႏငေျခရသည လထအဖြ႕အစညးမားႏင အလပသမားမားက ျပနလညကစားေပးႏငသည

နညးလမးတစရပ ကလညး ဖနတးေပးရာေရာကမညျဖစသည။

ကမၸဏမားမ လ႕အခြငအေရးဆငရာ ခးေဖာကမႈမားက ကးလြနခပါက UNGPs ၏ လကနာရမည

တာ၀န၀တရားမားႏငအည ေျဖရငးေပႏငေရးအတြကေဆာငရြကေပးရန။

စမကနးဆငရာ အေသးစတအခကအလကမားက ချပျခငးျဖင ပြငလငးျမငသာမႈက ျမငတင

ေဆာငရြကရန။ အဆငဆငျပျပငထတလပသည စကရမားႏင စကခငးမား၏ နယနမတျပေျမပမား

အပါအ၀င ရငးႏးျမပႏမႈမားျပလပသည ေနရာေဒသမား၊ ရငးႏးျမပႏမႈရညရြယခက၊ စာခပခပဆ

ထားသညကာလ၊ သေဘာတညခကဖကသမးျခငး စသညတ႔က ကမၸဏမားအေနျဖင ထတျပနေပး

သငသည။ နငနာမႈမားက ေျဖရငးေပးသည စနစမားအပါအ၀င လ႕အခြငအေရးက ေလးစားလကနာ

မႈက ေဖာေဆာငသည လပငနးစဥမားႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလကမားကလညး

ကမၸဏအေနျဖင ထတျပနသငသည။ ထတျပနသည သတငးအခကအလကမားမာ ထခက

ခစားရသည လတနးစားမား လကလမးမႏငေသာ ပစျဖင ထတျပနသငသည (ဥပမာ -

61

စမကနးဆငရာ အေသးစတအခကအလကမား ထတျပနရာတြင သငေလာေသာ

ဘာသာစကားႏငဆကသြယေရးနညးလမးမားက အသးျပျခငး) ။

ဓေလထးတမးဆငရာ အခြငအေရးမားႏင ေျမယာအသးျပေရးဆငရာအခြငအေရးမား အပါအ၀င

အမးသမးမား၊ လထအဖြ႕ အစညးမားႏင ေဒသခလထ၏ ေျမယာအခြငအေရးမားက ေလးစား

လကနာရနအတြက ဘကစ ကတက၀တမား ထားရကငသးရန။ မ၀ါဒကတက၀တသည ကမၸဏႏင

၎အား ကနစညႏင၀နေဆာငမႈမားပပ႔ျဖညဆညးေပးသမားက ၿခငသကေရာကမႈရသငၿပး တညဆ

လမးညႊနခက မားက အေျခခလပေဆာငသငသည။

အစးရအရာရမား၊ ကမၸဏမား၊ အလႊာေပါငးစမ သကဆငရာ လပငနးစဥမားႏင အျခား သကဆင

သမားၾကား ေျမယာက အေျခခသည တာ၀နယမႈရေသာ ရငးႏးျမပႏမႈမားက ကာကြယျမငတင

ေပးရန။ လပငနးတစခက အေကာငးဆးအေျခအေနသ႔ေရာကရေအာင ျမငတငေပးရနႏင က႑

တစခလးႏင ဆငေသာ လပငနးစဥမားႏငစညးမဥးစညးကမးမားက ပမခငမာအားေကာငးေအာင

လပေဆာငရန အတြက စတအားထကသနစြာ ပါ၀ငေဆာငရြကရမညျဖစသည။

စကပးေရးက႑ရ အမးသမးမား၏ အေရးပါေသာ အခနးက႑က အသအမတျပရန - အလပအကင၊

ပညာေပးလပငနး၊ ေခးေငြႏငသြငးအားစမား စသညတ႔က အမးသမးမား တနးတညမ ရရပငဆငခြင

ရေစရန ႀကးပမးလပေဆာငခကမားက အားေပးေထာကခရမညျဖစသည။ တညေသာ အလပအကင

အတြက တညေသာ လပအားခရရေအာငလညး လပေဆာငရမညျဖစသည။ ထ႔အတ တရား၀င

အနညးဆးလပခလစာနင အျခား ျမနမာႏငင၏ အလပသမားဥပေဒမားကလညး လကနာေဆာငရြက

ေအာငလပေဆာငေပးရမညျဖစသည။

အေသးစားေတာငသမားႏင ကနထရကလယယာစနစလပေဆာငရာႏငအျခားသေဘာတညခက

မားလပေဆာငရာတြင အရႈးအျမတက မမတတခြေ၀ခစားခြငက ကငသးရန - မတၿပး ပြငလငးျမငသာ

မႈရသည ကနသြယေရးစညးမဥးမား ေရးဆြခမတရနႏင ပြငလငးျမငသာမႈရၿပး မတမႈရသည

အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရး လပငနးစဥမား ခမတေရးဆြရန လပေဆာငရမညျဖစသည။ သြငးအားစမား၊

ပညာေပးလပငနး၊ ဆးရႈးထခကႏငမႈအႏရာယ စမခန႕ခြေရး၊ ေဒသႏရ အေျခခအေဆာကအအမား၊

ရတသမးၿပးေနာက ကနေခာအဆငဆင ျပျပငထတလပမႈမား စသညတ႔က လကလမးမႏငေရး

အတြက လအပခကမားက စစစေဖာထတရနႏင ျဖစႏငသမ အစးရႏင အတလကတြ

လပေဆာငကာ ေျဖရငးခကနညးလမးမားက ရာေဖြရန လညးလပေဆာငရမညျဖစသည။

ဖြ႕ၿဖးေရးမတဖကမားသ႔ အႀကျပတကတြနးခကမား

အေသးစားစကပးေရးလပငနးမားမတစဆင စားနပရကၡာဖလမႈက ျမငတငရနႏင မတေသာ

တးတကမႈက ေဖာေဆာငရန အစးရ၏ လပေဆာငခကမားက ေထာကပေပးရာတြင အကအညမားက

အသးျပေစရန - ထသ႔ျဖစေပၚလာရနမာ အေျခခအေဆာကအအမား၊ ပညာေပးလပငနးမား၊

ဘာ႑ေရးႏင အျခားသြငးအားစမားက လကလမးမႏငေစရန အေသးစားေတာငသမားအား ကည

ေထာကပေပးျခငးႏင ေစးကြကဆငရာ ၎တ႔၏ စြမးေဆာငရညမားက ျမငတငေပးျခငးျဖငသာ

ေအာငျမငမႈရရေအာင ေဆာငရြကႏငမညျဖစသည (ဥပမာ - စကပးထတလပသမားအသငး

တးတကျဖစထြနးလာေအာင ပပးေပးျခငး) ။

62

အေသးစားစကပးေရးလပငနးမားမတစဆင မတေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ေဖာေဆာငရန

ရညရြယလက မ၀ါဒမား ေရးဆြ အေကာငအထညေဖာရနႏင ရငးႏးျမပမႈႏငစပလဥး၍ လမႈေရးႏင

ပတ၀နးကငဆငရာ ထနးသမးေစာကေရာကမႈမား ပမေကာငးမြနရန နညးပညာ အကအညႏင

ရနပေငြမားက အစးရအား ေထာကပကညေပးရန

ျပနာမားက ရာေဖြေဖာထတ၍ ပးေပါငးေျဖရငးႏငရနႏင အားလးပါ၀ငေသာ ကနထတလပမႈ

တနဖး ကြငးဆက ျမငတငေဖာေဆာငႏငရန ေတာငသ၊ အရပဘကအဖြ႕အစညး၊ ပဂၢလကက႑ႏင

အစးရအဖြ႕အစညးမားအတြက အလႊာေပါငးစမ သကဆငသမားပါ၀ငသည က႑တစရပက ဖနတး

ေဖာေဆာငရန အားေပးေဆာငရြကရမညျဖစသည။

ျမနမာႏငငက ႏငငတကာ စႏႈနးမားႏငအည ျဖစေပၚလာေစရန အပခပေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလ

မႈမား ေရးဆြအေကာငအထညေဖာေရးရာတြင အစးရ၊ စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင အရပဖက

အဖြ႕အစညးမားက ပါ၀ငေဆာငရြကႏငရန အတလကတြလပေဆာငကာ ေထာကပကညသြားရ

မညျဖစသည။ ထႏငငတကာ စႏႈနးမားတြင FAO Voluntary Guidelines ႏင ကလသမဂၢ

စးပြားေရးႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနခကစညးမဥးမားပါ၀ငသည။

အလႊာေပါငးစပါ၀ငေသာ မ၀ါဒေရးလပငနးစဥမား ေရးဆြေရးက ကညေထာကပရန -

အစးရအဖြ႕အစညးမား၏ စြမးေဆာငရညျမငတငေရးအတြက ေထာကပကညေပးရမညျဖစသည။

အထးသျဖင တငး/နယအဆငႏင ေဒသႏရအဆငမားတြင ပမလပေဆာငေပးသငသည။ ထ႔အျပင

မ၀ါဒေရးဆြအေကာငအထညေဖာျခငးႏင ဘတဂကေရးဆြမႈလပငနးစဥမားအေပၚ အရပဘကအဖြ႕

အစညးမားႏငေတာငသမားအေနျဖင ပမ ၾသဇာသကေရာကမႈရေစရန ကညပပးေပးရမညျဖစသည။

63

မတခက 1 Ministry of National Planning and Economic Development (2013). Framework for Economic and Social Reforms: Policy

Priorities for 2012–15 towards the Long-Term Goals of the National Comprehensive Development Plan, p.25. 2 Ibid., p.24.

3 The 2014 Agriculture in Brief publication by the Ministry of Agriculture and Irrigation (MOAI) states that, as of April 2014,

377 concessions had been granted, with a combined area of 939,683 hectares (around 2.32m acres). See also: http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.TOTL.K2

4 K. Woods (2015). Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land

Conflicts. Washington DC: Forest Trends, p.14. 5 Although Singapore is a top investor in Myanmar, this masks the reality that much of this is actually investment by other

countries routed through Singapore. For example, see: http://www.scmp.com/news/asia/article/1642453/singapore-beats-china-become-top-investor-myanmar

6 S. Chao (ed.) (2013). Agribusiness, Large-Scale Land Acquisitions and Human Rights in Southeast Asia: Updates from

Indonesia, Thailand, Philippines, Malaysia, Cambodia, Timor-Leste and Burma. United Kingdom: Forest Peoples Programme, p.144.

7 Phyo Zin (2015, 16 March). Controversial Palm Oil Project Sparks Arguments. Myanmar Eleven.

http://www.nationmultimedia.com/aec/Controversial-palm-oil-project-sparks-arguments-30256025.html (accessed July 2015); San Maw Aung (2015, 26 February). Myanmar Authorities Arrest 14 Villagers, Charge Them With „Illegal‟ Land Protest, Radio Free Asia. http://www.rfa.org/english/news/myanmar/villagers-02262015165655.html (accessed July 2015).

8 Although not developed or managed by government, the Open Development Cambodia site may provide a useful model:

http://www.opendevelopmentcambodia.net/ 9 Officially endorsed by the United Nations Committee on World Food Security on 11 May 2012

10 Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights Cambodia (2011). Guiding Principles on Business

and Human Rights. Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework. Phnom Penh: OHCHR. http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf

11 Oxfam Briefing Note (2013, 2 October). Sugar Rush: Land rights and the supply chains of the biggest food and

beverage companies. https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/bn-sugar-rush-land-supply-chains-food-beverage-companies-021013-en_1.pdf

12 World Bank. World Development Indicators: Rural population (% of total population).

http://data.worldbank.org/indicator/SP.RUR.TOTL.ZS (accessed July 2015). 13

A new government came to power in April 2016, and reorganization of Ministries led to a new Ministry of Agriculture, Livestock and Irrigation

14 Official statistics in Myanmar often follow the financial year, which runs from 1 April to 31 March.

15 Ministry of Agriculture and Irrigation (2014). Myanmar Agriculture in Brief 2014. Nya Pyi Daw: Department of

Agricultural Planning, MOAI, p.1. 16

See, for example, Y. Lee (2015). Report of the Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Myanmar, Yanghee Lee. Geneva: UN Human Rights Council 28th Session.

17 Phyo Zin (2015, 16 March). Controversial Palm Oil Project Sparks Arguments, op. cit.

18 Ministry of National Planning and Economic Development (2013). Framework for Economic and Social Reforms Policy:

Priorities for 2012–15 towards the Long-Term Goals of the National Comprehensive Development Plan, p.25. 19

Ibid., p.24. 20

OHCHR (2011). Guiding Principles on Business and Human Rights: Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework, op. cit.

21 Business and Human Rights Resource Centre (no date). Myanmar & Other Govts Commit to Develop National Action

Plans on Business & Human Rights, at ASEAN Conference. http://business-humanrights.org/en/myanmar-other-govts-commit-to-develop-national-action-plans-on-business-human-rights-at-asean-conference?utm_source=Business+%26+human+rights+-+Weekly+Update&utm_campaign=376bdeac2f-Weekly_Update_11_February_20152_10_2015&utm_medium=email&utm_term=0_3a0b8cd0d0-376bdeac2f-

22 Organisation for Economic Co-operation and Development (2014). OECD Investment Policy Reviews: Myanmar. Paris:

OECD Publishing, p.292. 23

Ministry of Agriculture and Irrigation (2014). Myanmar Agriculture in Brief 2014, op. cit., p.6.

64

24

J. Thorpe (2014). Delivering Prosperity in Myanmar's Dryzone: Lessons from Mandalay and Magwe on realizing the economic potential of small-scale farmers. Oxfam International http://policy-practice.oxfam.org.uk/publications/delivering-prosperity-in-myanmars-dryzone-lessons-from-mandalay-and-magwe-on-re-325412 (accessed July 2015).

25 OECD (2014). OECD Investment Policy Reviews: Myanmar, op. cit., p.292.

26 Ibid., p.299.

27 Ibid., p.303.

28 World Trade Organization (2014). Trade Policy Review Myanmar.

https://www.wto.org/english/tratop_e/tpr_e/s293_e.pdf (accessed July 2015). 29

Ibid. 30 MinistryofAgricultureandIrrigation(2014).MyanmarAgricultureinBrief2014,op.cit.,pp.18,21,23,24,26,28,30,31 and 32.

31 WorldBank(2015).MyanmarInvestmentClimateAssessment:Sustainingreformsinatimeoftransition.Washington DC: World Bank Group, p.40.

32CommitteeonWorldFoodSecurity(2011).PolicyRoundtableonIncreasingFoodSecuritythrough Smallholder-Sensitive Investment in Agriculture. Thirty-seventh Session, Rome, 17–22 October 2011. http://www.fao.org/fileadmin/templates/cfs/Docs1011/CFS37/documents/CFS_37_Final_Report_FINAL.pdf (accessed July 2015).

33InirrigatedAsianagriculture,everydollarindirectfarmincomegeneratesroughlyanadditional60centsinindirect income be-cause of farmers‟ spending on local goods, services and inputs. While large farms purchase more equipment and inputs, small farms spend more on consumption goods and services, which generate much greater local income multipliers. Michigan State University (MSU) and the Myanmar Development Resource Institute‟s Centre for Economic and Social Development (MDRI-CESD) (2013). A Strategic Agricultural Sector and Food Security Diagnostic for Myanmar. MSU International Development Working Paper No. 131, Michigan: Michigan State University.

34 J.Thorpe(2014).DeliveringProsperityinMyanmar'sDryzone,op.cit.

35MSUandMDRI-CESD(2013).AStrategicAgricultureSectorandFoodSecurityDiagnosticforMyanmar,op.cit., pp.44-45.

36J.Thorpe(2014).DeliveringProsperityinMyanmar‟sDryzone,op.cit.,p.18.

37S.Chao(ed.)(2013).Agribusiness,Large-ScaleLandAcquisitionsandHumanRightsin outheastAsia,op.cit., p.144.

38 For examples, see World Bank Group (2008). World Development Report. Washintogon DC; C.Barrett(1996).OnPrice Risk and the Inverse Farm-Size Productivity Relationship. Journal of Development Economics, Vol. 51(2); and M. Lipton (2009). Land Reform in Developing Countries: Property Rights and Property Wrongs. New York, Routledge. Cited in R. Willoughby (2014). Moral Hazard, Oxfam. http://policy-practice.oxfam.org.uk/publications/moral-hazard-mega-public-private-partnerships-in-african-agriculture- 325221

39 For examples, see World Bank Group (2008). World Development Report. Washintogn DC;C.Barrett(1996).OnPrice Risk and the Inverse Farm-Size Productivity Relationship. Journal of Development Economics, Vol. 51(2); and M. Lipton (2009). Land Reform in Developing Countries: Property Rights and Property Wrongs. New York, Routledge. Cited in R. Willoughby (2014). Moral Hazard, Oxfam. http://policy-practice.oxfam.org.uk/publications/moral-hazard-mega-public-private-partnerships-in-african-agriculture- 325221

40 D.Byerleeetal.(2014).AgribusinessModelsforInclusiveGrowthinMyanmar:DiagnosisandWaysForward.MSU Interna-tional Development Working Paper 133, Michigan: Michigan State University, p.vi.

41 K.Woods(2015).CommercialAgricultureExpansioninMyanmar:LinkstoDeforestation,ConversionTimber,and LandConflicts, op. cit., p.14.

42 D.Byerleeetal.(2014).AgribusinessModelsforInclusiveGrowthinMyanmar:DiagnosisandWaysForward,op.cit., p.8.

43 TheMOAI‟s2014AgricultureinBriefpublicationstatesthat,asofApril2014,377concessionshadbeengranted,with a com-bined area of 939,683 hectares (around 2.32m acres).

44 AstudypublishedbyMichiganStateUniversity(MSU)estimatedthatafurther822concessionshadbeengrantedover 300,000 hectares of forest land up to May 2013. D. Byerlee et al. (2014). Agribusiness Models for Inclusive Growth in Myanmar: Diagnosis and Ways Forward, op. cit., p.vi.

45 OECD(2014).OECDInvestmentPolicyReviews:Myanmar,op.cit.,p.324.

46 D. Byerlee et al. (2014). Agribusiness Models for Inclusive Growth in Myanmar: Diagnosis and Ways Forward, op. cit., p.vi.

65

47 Ministry of Agriculture and Irrigation (2014). Myanmar Agriculture in brief 2014, op.cit.,p.36

48 OECD(2014).OECDInvestmentPolicyReviews:Myanmar,op.cit.,p.322.

49 D.Byerleeetal.(2014).AgribusinessModelsforInclusiveGrowthinMyanmar:DiagnosisandWaysForward,op.cit., p.8.

50 K.Woods(2015).CommercialAgricultureExpansioninMyanmar:LinkstoDeforestation,ConversionTimber,and Land Con-flicts, op. cit., p.13.

51A2015reportpublishedbytheUNFoodandAgricultureOrganization(FAO)alsoprovidedacriticalassessmentof Myanmar‟s implementation of concessions, stating: „Senior government officials conceded that State land leases/concessions have been negotiated and awarded in haphazard and inconsistent ways with negligible quantification and qualification of their impacts. The government‟s experiment with land concessions has yielded little positive economic or social results. In-vestors are reluctant to invest anything more than nominal sums on land. Consequently, few concessions have generated expected revenue streams for the government.‟ [emphasis added]

52 D.Byerleeetal.(2014).AgribusinessModelsforInclusiveGrowthinMyanmar:DiagnosisandWaysForward,op.cit., pp.9-10.

53 K.Woods(2015).CommercialAgricultureExpansioninMyanmar:LinkstoDeforestation,ConversionTimber,and Land Con-flicts, op. cit., p.14.

54 MSUandMDRI-CESD(2013).AStrategicAgriculturalSectorandFoodSecurityDiagnosticforMyanmar,op.cit., p.44.

55 OECD(2014).OECDInvestmentPolicyReviews:Myanmar,op.cit.,p.292.

56S.Chao(ed.)(2013).Agribusiness,Large-ScaleLandAcquisitionsandHumanRightsinSoutheastAsia,op.cit., p.145.

57 Accordingtoanecdotalinformationprovidedbycivilsocietyinterviewees,aswellasreflectionsfromanacademic researcher who has spent time in the dry zone looking at Chinese contract farming of watermelons.

58 ZawHtike(2014,9June).PepsitoUseShanStateSpudsinitsThaiChips,MyanmarTimes. http://www.mmtimes.com/index.php/business/10608-pepsi-to-use-shan-state-spuds-in-its-thai-chips.html (accessed July 2015).

59 D.Byerleeetal.(2014).AgribusinessModelsforInclusiveGrowthinMyanmar:DiagnosisandWaysForward,op.cit., p.34.

60 ODI(2007).Opinion:MakingContractFarmingWorkWithCo-operatives. http://www.odi.org/sites/odi.org.uk/files/odi-assets/publications-opinion-files/788.pdf

61 http://policy-practice.oxfam.org.uk/publications/moral-hazard-mega-public-private-partnerships-in-african-agriculture- 325221

62 WorldBank(2015).WorldDevelopmentIndicators.http://data.worldbank.org/indicator/BX.KLT.DINV.CD.WD (accessed July 2015).

63 DICA(2015,31May).YearlyApprovedAmountofForeignInvestment(bycountry).

64 J.Bissinger(2012).ForeignInvestmentinMyanmar:AResourceBoombutaDevelopmentBust?.Contemporary Southeast Asia, Vol. 34, No. 1, pp.23-52.

65 J.Buchanan,T.KramerandK.Woods(2013).DevelopingDisparity–RegionalInvestmentinBurma‟sBorderlands. Amster-dam: Transnational Institute, p.23.

66 OECD(2014).OECDInvestmentPolicyReviews:Myanmar,op.cit.,p.51.

67 DICA(2015,31May).YearlyApprovedAmountofForeignInvestment(bysector). http://www.dica.gov.mm/en/data-and-statistics

68 DICA (2015, 31May). Foreign Investment of Existing Enterprises as of 31/5/2015 (by sector).

69 OECD(2014).OECDInvestmentPolicyReviews:Myanmar,op.cit.,p.53.

70 J.Bissinger(2012).ForeignInvestmentinMyanmar:AResourceBoombutaDevelopmentBust?,op.cit.

71 J.Buchanan,T.KramerandK.Woods(2013).DevelopingDisparity–RegionalInvestmentinBurma‟sBorderlands, op. cit., p.28.

72 OECD(2014).OECDInvestmentPolicyReviews:Myanmar,op.cit.,p.307.

66

73 DICA (2015, 31 May). Foregin Investment of Permitted Enterprises as of 31/5/2015 (by country), op.cit.

74 ElevenMediaGroup(2015,23March).ChinaTopTradingPartnerofMyanmar. http://eu-myanmar.org/china-top-trading-partner-myanmar/ (accessed July 2015).

75 Thisistopinvestorsonly.Forthefulllistofcountriesinvestingsee http://www.dica.gov.mm/en/topic/foreign-investment-country

76 UNCTAD(nodate).InternationalInvestmentAgreementsNavigator:Myanmar.InvestmentPolicyHub. http://investmentpolicyhub.unctad.org/IIA/CountryBits/144 (accessed July 2015).

77 XinhuaNewsAgency(2014,14November).China,MyanmarAgreetoDeepenComprehensiveStrategic Cooperation. Xinhuanet. http://news.xinhuanet.com/english/china/2014-11/15/c_133790813.htm (accessed July 2015).

78 ACMECSLeaders(2015,23June).ACMECSPlanofAction2016–2018.6thACMECSSummit,NayPyiTaw, Myanmar. http://www.mofa.gov.mm/wp-content/uploads/2015/06/Draft-Plan-of-Action-2016-2018-June-21-by-KPW.pdf (ac-

cessed July 2015).

79 OECD (2014). OECD Investment Policy Reviews: Myanmar, op. cit., p.119.

80 Global Witness (2014). What Future for the Rubber Industry in Myanmar?. https://www.globalwitness.org/documents/10527/what_future_english_version_april_2014_0.pdf (accessed April 2015).

81 GlobalRubberMarkets(2013).MyanmarStretchesRubberExports. http://globalrubbermarkets.com/6738/myanmar-stretches-rubber-exports.html

82 S.Thein(2012).IndustrialReadjustmentinMyanmar:Agro-industrialPreparednessforIntegrationwiththeAEC,inY. Ueki and T. Bhongmakapat (eds). Industrial Readjustment in the Mekong River Basin Countries: Toward the AEC. BRC Research Report No. 7, Bangkok: Bangkok Research Centre, IDE-JETRO.

83 T.KramerandK.Woods(2012).FinancingDispossession:China‟sOpiumSubstitutionProgrammeinNorthern Burma. Am-sterdam: Transnational Institute. https://www.tni.org/en/publication/financing-dispossession

84 K.Woods(2015).CommercialAgricultureExpansioninMyanmar:LinkstoDeforestation,ConversionTimber,and Land Con-flicts, op. cit., p.17.

85 SimaoDaily(2006,18August).孟连农场与缅甸签订橡胶开发种植协议/MenglianFarmandMyanmarSignaRubber Planta-

tion Development Agreement. China Ministry of Commerce. (accessed July 2015).

86 DiaoXiaoming(2007).ChinaStateFarmsMagazine,12thedition. http://www.cqvip.com/qk/90467X/200712/26036693.html (accessed July 2015).

87 DongfengFarm(2008,25June).东风农场缅甸境外开发进展顺利,己完成23万株橡胶苗定植/DongfengOverseas Myanmar

Development Progressing Smoothly, 230,000 Rubber Seedlings Successfully Planted. http://www.yndf.com.cn/Pages_88_1329.aspx (accessed July 2015).

88 YunnanStateFarmswebsite(2012,23May).云南农垦和缅甸佤邦合作项目云康制胶厂建成投产/PressRelease: Yunnan

State Farms and Myanmar Cooperative Project Open Rubber Processing Plant. http://www.cnraw.org.cn/ShowArticles.php?id=2399 (accessed July 2015).

89 KunmingProvincialGovernmentwebsite(2013,28November).关于昆明市替代企业2014年境外罂粟替代种植返销国 内农

产品进口计划申报情况的公示 / Kunming Alternative Enterprise 2014 Overseas Opium Crop Substitution Plan to Declare

the Import of Agricultural Products Sold Back to the Domestic Market. http://www.km.gov.cn/structure/sylm/gsggxx_250327_1.htm (accessed July 2015).

90 KunmingProvincialGovernmentWebsite(2013).关于昆明市替代企业2014年境外罂粟替代种植 返销国内农产品进口计划

申报情况的公示 / Declaration of Kunming Enterprises Engaging in Opium Crop Substitution Importing Agricultural

Products Back to the Domestic Market, 28 November. Available at: http://yxht.xxgk.yn.gov.cn/Z_M_003/Info_Detail.aspx?DocumentKeyID=422A57CBD1664819B499B7C2115B87E5 (ac-cessed July 2015).

91 YunnanHongyuCo.Ltd.,Agriculture,Technology.

92 LahuNationalDevelopmentOrganization(2009).MonitoringDevelopmentonBurma‟sMekong.Undercurrents,Issue3.

67

93 K.Woods(2012).ThePoliticalEcologyofRubberProductioninMyanmar:AnOverview.

94 K.Woods(2015).CommercialAgricultureExpansioninMyanmar:LinkstoDeforestation,ConversionTimber,and Land Con-flicts, op. cit., p.17.

95 ThailandBoardofInvestment(2012).Thailand:World‟sTopSupplierofNaturalRubber. http://www.boi.go.th/index.php?page=opp_rubber&language=en (accessed April 2015).

96 A.PongvutithamandP.Pratruangkrai(2012,25June).ThaiHuatoExpandRubberPlantationsinIndochina.The Nation. http://www.nationmultimedia.com/business/Thai-Hua-to-expand-rubber-plantations-in-Indochina-30184826.html (ac-cessed July 2015).

97 SriTangGroup(2014,9September).TheFirstPathofSuccessofSriTrangGroupinMyanmar. https://sta.listedcompany.com/news.html/id/424512/group/newsroom_press (accessed July 2015).

98 MyatMayZin(2012,5November).MalaysiaEyesRubber,OilPlantationsinMyanmar.MyanmarTimes. http://www.mmtimes.com/index.php/business/2879-malaysia-eyes-rubber-oil-plantations-in-myanmar.html (accessed July 2015).

99 IntanFarhanaZainul(2014,10March).FeldaGlobalVenturesFormsJVinMyanmartoBuildRubberProcessing Plants. The Star Online. http://www.thestar.com.my/Business/Business-News/2014/03/10/FGV-in-Myanmar-venture-Group-forms-JV-compan y-to-build-rubber-processing-plants/?style=biz (accessed July 2015).

100 J. Buchanan, T. Kramer and K. Woods (2013). Developing Disparity – Regional Investment in Burma‟s Borderlands, op. cit., p.37.

101 Vietnam Rubber Group (2015, 29 May). Myanmar Agrees to Facilitate Vietnamese Investments. http://www.vnrubbergroup.com/en/news_e_detail.php?id=16866 (accessed July 2015).

102 D. Byerlee et al. (2014). Agribusiness Models for Inclusive Growth in Myanmar: Diagnosis and Ways Forward, op. cit., p.24.

103 K. Woods (2015). Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land Conflicts, op. cit., p.17.

104 D. Byerlee et al. (2014). Agribusiness Models for Inclusive Growth in Myanmar: Diagnosis and Ways Forward, op. cit., p.23.

105 Phyo Zin (2015, 16 March). Controversial Palm Oil Project Sparks Arguments, op. cit.

106 San Maw Aung (2015, 26 February). Myanmar Authorities Arrest 14 Villagers, op. cit.

107 K. Woods (2015). Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land Conflicts, op. cit., p.18.

108 Fauna and Flora International (2014, 4 July). Myanmar‟s Palm Oil Industry Heads for a Sustainable Path. http://www.fauna-flora.org/news/myanmars-palm-oil-industry-heads-for-a-sustainable-path/ (accessed July 2015).

109 K. Woods (2015). Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land Conflicts, op. cit., p.28.

110 D. Byerlee et al. (2014). Agribusiness Models for Inclusive Growth in Myanmar: Diagnosis and Ways Forward, op. cit., p.21.

111 K. Woods (2015). Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land Conflicts, op. cit., p.17

112 D. Byerlee et al. (2014). Agribusiness Models for Inclusive Growth in Myanmar: Diagnosis and Ways Forward, op. cit., p.22

113 Ibid.

114 OECD (2014). OECD Investment Policy Reviews: Myanmar, op. cit., p.304.

115Wilmar International (no date). Our Business: Sugar. http://www.wilmar-international.com/our-business/sugar/ (ac-cessed July 2015).

116 Forest Peoples Programme (no date). Wilmar International. http://www.forestpeoples.org/tags/wilmar-international

68

(accessed July 2015).

117 Wilmar International (2013). No Deforestation, No Peat, No Exploitation Policy. http://www.wilmar-international.com/wp-content/uploads/2012/11/No-Deforestation-No-Peat-No-Exploitation-Policy.pdf

118 Wilmar International (2014, 15 December). Response Letter to Business and Human Rights Resource Centre. http://business-humanrights.org/en/response-by-wilmar-myanmar-foreign-investment-tracking-project (accessed July 2015).

119 Wilmar International (no date). Dashboard, http://www.wilmar-international.com/sustainability/dashboard/ (accessed July 2015).

120 Great Wall has come in for criticism on numerous occasions. See: http://www.justicetrust.net/jt/?page_id=1544; https://www.globalwitness.org/en/blog/despite-prolific-land-grabbing-myanmar-assures-un-human-rights-abuses-are- no-longer-issue/; https://www.clovekvtisni.cz/en/articles/people-in-need-supports-farmers-in-burma-in-fight-for-their-rights; http://www.nationmultimedia.com/aec/Week-in-Review-Myanmar-30277103.html; http://www.elevenmyanmar.com/local/villagers-attack-factory-over-waste

121 Niluksi Koswanage (2012, 8 October). Malaysian Palm Oil Firm Eyes Philippines after Peace Deal, Reuters. http://www.reuters.com/article/2012/10/08/us-malaysia-felda-idUSBRE89714Y20121008 (accessed July 2015).

122W. Pongpitak and A. Phoonphongphiphat (2014, 24 September). Thailand‟s Khon Kaen Sees Double-Digit Revenue Growth Next Yr. Reuters. http://www.reuters.com/article/2012/09/24/us-thailand-sugar-idUSBRE88N05S20120924; Sugar Online (2012, 7 December). Mitr Phol Boosting ASEAN Investments. http://www.sugaronline.com/website_contents/view/1191523 (accessed July 2015).

123 Zaw Htike (2014, 29 June). Investment Hurdles Slow Rice Exports. Myanmar Times. http://www.mmtimes.com/index.php/business/10841-investment-hurdles-slow-rice-exports.html (accessed July 2015).

124 World Bank (2015). Myanmar Investment Climate Assessment: Sustaining reforms in a time of transition, op. cit., p.40.

125 Su Phyo Win (2015, 16 March). Criticism Dogs Myanmar Rice Federation‟s China Choices. Myanmar Times. http://www.mmtimes.com/index.php/business/13522-criticism-dogs-myanmar-rice-federation-s-china-choices.html (ac-cessed July 2015).

126P. Pratruangkrai (2015, 9 February). Investors Eye Myanmar's Rich Potential for Rice Growing. The Nation. http://www.nationmultimedia.com/business/Investors-eye-Myanmars-rich-potential-for-rice-gro-30253650.html (ac-cessed July 2015).

127 P. Pratruangkrai and A. Pongvutitham (2012, 24 July). Thai Firms Earmark Billions for Neighbour. The Nation. http://www.nationmultimedia.com/business/Thai-firms-earmark-billions-for-neighbour-30186840.html (accessed July 2015).

128 Ministry of Agriculture and Irrigation (2014). Myanmar Agriculture in Brief 2014, op. cit., p.22.

129 K. Woods (2015). CP Maize Contract Farming in Shan State, Myanmar: A regional case of a place-based corporate agro-feed system. BRICS Initiative for Critical Agrarian Studies (BICAS).

130 Myanmar C.P. Livestock Co., Ltd. (2014). Response Letter to Business and Human Rights Resource Centre. http://business-humanrights.org/sites/default/files/documents/CHAROEN-POKPHAND-GROUP-response_0.pdf (ac-cessed July 2015).

131 Su Phyo Win (2014, 22 September). Nestlé Products to be Made in Myanmar. Myanmar Times. http://www.mmtimes.com/index.php/business/11721-nestle-products-to-be-made-in-myanmar.html (accessed July 2015).

132 Yoma Strategic Holdings Ltd. (no date). Agriculture and Logistics. http://www.yomastrategic.com/html/bus_culture.php (accessed July 2015); http://ifcextapps.ifc.org/ifcext/spiwebsite1.nsf/78e3b305216fcdba85257a8b0075079d/0f9946856d675c8385257cd20 04c6949?opendocument; http://ifcextapps.ifc.org/ifcext/spiwebsite1.nsf/78e3b305216fcdba85257a8b0075079d/deb605c3093d914685257deb0 05b6e8d?opendocument

133 OECD (2014). OECD Investment Policy Reviews: Myanmar, op. cit., p.304.

134 National People‟s Congress of China website (2012). Myanmar Profile, 7 September. http://www.npc.gov.cn/npc/wbgwyz/wsgz/cfylsg/2012-09/07/content_1736588_5.htm (accessed December 2013).

135 Y. Zhang and M. Chen (2014, 25 June). China Vows to Expand Support for Neighbors‟ Drug Fight. China Daily. http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2014-06/25/content_17614596.htm (accessed July 2015).

69

136 K. Woods (2015). Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land Conflicts, op. cit., p.44.

137 K. Woods and T. Kramer (2012). Financing Dispossession: China‟s Opium Substitution Programme in Northern Burma, op. cit.

138 Business and Human Rights Resource Centre, Myanmar Foreign Investment Tracking Project. http://business-humanrights.org/en/myanmar-foreign-investment-tracking-project (accessed January 2016).

139 K. Woods (2015). Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land Conflicts, op. cit., p.13.

140 J. Buchanan, T. Kramer and K. Woods (2013). Developing Disparity – Regional Investment in Burma‟s Borderlands, op. cit.

141 K. Geary (2012). „Our Land, Our Lives‟: Time out on the global land rush. Oxford: Oxfam Great Britain, p.14.

142 In Transparency International‟s 2014 corruption index, Myanmar ranked 156th out of 175 countries, receiving one of the lowest scores among Asia-Pacific nations. Transparency International (2014). Corruption Perceptions Index 2014: Results. https://www.transparency.org/cpi2014/results (accessed July 2015).

143 Nobel Za (2014, 12 November). Land Disputes Leading Cause of Human Rights Complaints. The Irrawaddy. http://www.irrawaddy.org/burma/land-disputes-leading-cause-human-rights-complaints.html (accessed July 2015).

144 J. Buchanan, T. Kramer and K. Woods (2013). Developing Disparity – Regional Investment in Burma‟s Borderlands, op. cit., p.41.

145 May Sitt Paing (2015, 29 May). Land Dispute Resolution Plagued by Graft: Lawmakers. The Irrawady. http://www.irrawaddy.org/burma/land-dispute-resolution-plagued-by-graft-lawmakers.html (accessed June 2015).

146 See, for example, Karen Human Rights Group (2013). Losing Ground: Land Conflicts and Collective Action in Eastern Myanmar. http://www.khrg.org/sites/default/files/losinggroundkhrg-march2013-fulltext.pdf (accessed April 2015).

147 Government of the Republic of the Union of Myanmar (2015). National Land Use Policy (6th Draft). Part IX.

148 World Bank (2015). Myanmar Investment Climate Assessment: Sustaining reforms in a time of transition, op. cit., p.ii.

149 Ibid., p.25.

150 P. Liu (2014). Impacts of Foreign Agricultural Investment on Developing Countries: Evidence From Case Studies. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations, p.13.

151 M. Wachenfel at al. (2014). Myanmar Oil and Gas Sector-Wide Impact Assessment. Yangon: MCRB, IHRB and DIHR, p.9.

152 K. Woods (2015). Commercial Agriculture Expansion in Myanmar: Links to Deforestation, Conversion Timber, and Land Conflicts, op. cit., p.19.

153 Ministry of Agriculture and Irrigation (2014). Myanmar Agriculture in Brief 2014, op. cit., p.37.

154 J. Buchanan, T. Kramer and K. Woods (2013). Developing Disparity – Regional Investment in Burma‟s Borderlands, op. cit., p.21.

155 Ministry of National Planning and Economic Development (2013). Framework for Economic and Social Reforms: Policy Priorities for 2012–15 towards the Long-Term Goals of the National Comprehensive Development Plan, p.12–13.

156 J. Thorpe (2014). Delivering Prosperity in Myanmar‟s Dryzone, op. cit., p.17.

157 Food and Agriculture Organization of the United Nations (2015). Why Gender. http://www.fao.org/gender/gender-home/gender-why/why-gender/en/ (accessed July 2015).

158 J. Behrman, R. Meinzen-Dick and A.R. Quisumbing (2011). The Gender Implications of Large-Scale Land Deals. IFPRI Policy Brief 17. Washington DC: International Food Policy Research Institute.

159 http://policy-practice.oxfam.org.uk/publications/moral-hazard-mega-public-private-partnerships-in-african-agriculture- 325221

160 Government of the Republic of the Union of Myanmar (2015). National Land Use Policy (6th Draft). Part IX.

161 World Bank (2015). Doing Business Assessment.

70

162 TMP Systems. IAN: Tenure Risk. So What is Tenure Risk? http://www.tmpsystems.net/new-page-1/

163 The Munden Project, prepared for the Rights and Resources Initiative. Global Capital, Local Concessions: A Da-ta-Driven Examination of Land Tenure Risk and Industrial Concessions in Emerging Market Economies. http://rightsandresources.org/wp-content/uploads/Global-Capital-Local-Concessions-FINAL-Sep-17-2-pm-est.pdf p.2

164 S.P. Subedi (2012). Report of the Special Rapporteur on the Situation of Human Rights in Cambodia, Surya P. Subedi. Addendum: A human rights analysis of economic and other land concessions in Cambodia. Geneva: UN Human Rights Council, 21st Session.

165 Guiding Principles on Business and Human Rights. Implementing the United Nations “Protect, Respect and Remedy” Framework. http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf

166 OHCHR (2011). Guiding Principles on Business and Human Rights: Implementing the United Nations “Protect, Re-spect and Remedy” Framework, op. cit.

167 Business and Human Rights Resource Centre (no date). Myanmar & Other Govts Commit to Develop National Action Plans on Business & Human Rights, at ASEAN Conference, op. cit.

168 United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights (no date). Forced Evictions. http://www.ohchr.org/EN/Issues/Housing/Pages/ForcedEvictions.aspx (accessed July 2015).

169 Food and Agriculture Organization of the United Nations (2012). Voluntary Guidelines on theResponsible Govern-ance of Tenure of Land, Fisheries and Forests in the Context of National Food Security. http://www.fao.org/fileadmin/user_upload/nr/land_tenure/pdf/VG_Final_May_2012.pdf (accessed January 2016).

170 OECD (2011). OECD Guidelines for Multinational Enterprises – 2011 Edition. Paris: OECD Publishing.

171 International Finance Corporation (2012), IFC Performance Standards on Environmental and Social Sustainability; Available at: http://www.ifc.org/wps/wcm/connect/c8f524004a73daeca09afdf998895a12/IFC_Performance_Standards.pdf?MOD= AJPERES

172 Coca-Cola Myanmar (2015). Myanmar Foreign Investment Tracking Project: Questions for Coca-Cola Myanmar. Business and Human Rights Resource Centre. http://business-humanrights.org/sites/default/files/documents/COCA-COLA-response.pdf (accessed July 2015).

173 Coca-Cola (2013). Responsible Investment in Myanmar: The Coca-Cola Company, p.2. http://photos.state.gov/libraries/burma/895/pdf/TCCCStateDepartmentResponsibleInvestment%20in%20MyanmarRe port121213.pdf (accessed July 2015).

174 Ibid., p.3.

175 Ibid., p.3.

176 Oxfam, Behind the Brands. Land. http://www.behindthebrands.org/en-us/issues/land

177 Coca-Cola‟s latest due diligence report on Myanmar is available here: http://photos.state.gov/libraries/burma/895/pdf/TCCCSDMMDueDiligenceReport2016.pdf

178 Global Witness (2015). Guns, Cronies and Crops? How military, Political and Business Cronies conspired to grab land in Myanmar. https://www.globalwitness.org/documents/17852/exec_summarygunscroniescrops.pdf

179 Coca-Cola (2013). The Coca-Cola Company Commitment: Land Rights and Sugar. http://assets.coca-colacompany.com/6b/65/7f0d386040fcb4872fa136f05c5c/proposal-to-oxfam-on-land-tenure-and-sug ar.pdf (accessed July 2015). Also see: https://www.coca-colacompany.com/content/dam/journey/us/en/private/fileassets/pdf/2014/02/issuance-guidance.pdf

180 Oxfam, Behind the Brands. Land. http://www.behindthebrands.org/en-us/issues/land

181 N. Bernasconi-Osterwalder et al. (2013). Chinese Outward Investment: An Emerging Policy Framework. Manitoba: International Institute for Sustainable Development, p.10.

182China‟s Ministry of Commerce & Ministry of Environmental Protection (2013), Guidelines for Environmental Protection in Foreign Investment and Cooperation. http://english.mofcom.gov.cn/article/policyrelease/bbb/201303/20130300043226.shtml (accessed March 2015).

183 Global Environment Institute. Environmental Policies On China‟s Investment Overseas. Beijing: China Environmental Science Press

184 Global Witness. Rubber in the Mekong. https://www.globalwitness.org/campaigns/land-deals/rubber-mekong/#more

71

(accessed April 2015).

185 China Banking Regulatory Commission (2012). Green Credit Guidelines (Article 21). http://www.cbrc.gov.cn/EngdocView.do?docID=7FB627CCEB26412C91F4A4B14F2F8ABC (accessed February 2015).

186 Chinese Academy of International Trade and Economic Cooperation, Ministry of Commerce, Research Centre of the State-owned Assets Supervision and Administration Commission of the State Council and United Nations Development Programme China (2015). 2015 Report on the Sustainable Development of Chinese Enterprises Overseas. http://www.cn.undp.org/content/china/en/home/library/south-south-cooperation/2015-report-on-the-sustainable-devel opment-of-chinese-enterprise/ (accessed January 2016).

187 For a discussion of China‟s policies and guidelines for overseas investment, see Greenovation Hub (2014). China‟s Mining Industry at Home and Overseas: Development, Impacts and Regulation. Beijing: Greenovation Hub – Climate and Finance Policy Centre.

188 National Human Rights Commission of Thailand. http://www.accessfacility.org/human-rights-commission-thailand

189 National Human Rights Commission of Thailand (2015, 10 March). Findings Report No. 115/2558, Re: Allegation that Khon Kaen Sugar Industry Public Company Limited, recipient of a land concession to grow sugarcane and establish a sugar factory in Cambodia, has caused human rights violations against Cambodian citizens.

190 J. Spanton (2014, 23 October). “Who will take responsibility?” Communities Testify about Dawei SEZ at Thai Human Rights Commission. EarthRights. http://www.earthrights.org/blog/who-will-take-responsibility-communities-testify-about-dawei-sez-thai-human-rights-commission (accessed July 2015).

191 Myanmar Eleven (2014, 22 November). Petition to Claim Rights Violated over Salween Dams. The Nation. http://www.nationmultimedia.com/national/Petition-to-claim-rights-violated-over-Salween-dam-30248318.html (accessed July 2015).

192 http://aichr.org/about/

193 ASEAN Secretariat (2009). ASEAN Intergovernmental Commission on Human Rights: Terms of Reference, articles 3 and 4.

194 Embassy of the United States in Myanmar (no date). Doing Business in Burma: Reporting Requirements. http://burma.usembassy.gov/reporting-requirements.html (accessed July 2015).

195 OECD (2014). OECD Investment Policy Reviews: Myanmar, op. cit., p.76.Embassy of the United States in

196 Embassy of the United States in Myanmar (no date). Doing Business in Burma: Reporting Requirements, op. cit.

197 Liu, P. (2014). Impacts of Foreign Agricultural Investment on Developing Countries: Evidence From Case Studies. Rome: UN FAO, p.13.

Oxfam Discussion Papers This paper was written by Jasmine Burnley, Daisy Gardener and Mark Grimsditch. Oxfam acknowledges the assistance of Duncan Pruett, Cho Zin Thet and Chloe Christman. Oxfam Discussion Papers are written to contribute to public debate and to invite feedback o‟work in progress‟ documents, and do not necessarily constitute final publications or reflect Oxfam policy positions. The views and recommendations expressed are those of the author and not necessarilyOxfam. For more information, or to comment on this paper, email jburnley@oxfam.org.uk © Oxfam International August 2016 This publication is copyright but the text may be used free of charge for the purposes of advocacy, capaigning, education, and research, provided that the source is acknowledged in full. The copyright holder requests that all such use be registered with them for impact assessment purposes. For copying in any other circumstances, or for re-use in other publications, cured and a fee may be charged. E The information in this publication is correct at the time of going to press.

Published by Oxfam GB for Oxfam International unOxfam House, John Smith Drive, Cowley, Oxford, OX4 2JY, UK.

OXFAM

Oxfam is an international confederation of 17 organizations networked together in

part of a global movement for change, to build a future free from the injustice of poverty

of the agencies for further information, or visit

Oxfam America (www.oxfamamerica.org) Oxfam Australia (www.oxfam.org.au) Oxfam-in-Belgium (www.oxfamsol.be) Oxfam Canada (www.oxfam.ca) Oxfam France (www.oxfamfrance.org) Oxfam Germany (www.oxfam.de) Oxfam GB (www.oxfam.org.uk) Oxfam Hong Kong (www.oxfam.org.hk) Oxfam IBIS (Denmark) (www.ibisOxfam India (www.oxfamindia.org) Oxfam Intermón (Spain) (www.intermonoxfam.org) Oxfam Ireland (www.oxfamireland.org) Oxfam Italy (www.oxfamitalia.org)

www.oxfam.org

72

This paper was written by Jasmine Burnley, Daisy Gardener and Mark Grimsditch. Oxfam acknowledges the assistance of Duncan Pruett, Cho Zin Thet and Chloe Christman. Oxfam Discussion Papers are written to contribute to public debate and to invite feedback on development and humanitarian policy issues. They are ‟work in progress‟ documents, and do not necessarily constitute final publications or reflect Oxfam policy positions. The views and recommendations expressed are those of the author and not necessarily

For more information, or to comment on this paper, email jburnley@oxfam.org.uk

© Oxfam International August 2016

This publication is copyright but the text may be used free of charge for the purposes of advocacy, caeducation, and research, provided that the source is acknowledged in full. The copyright holder

requests that all such use be registered with them for impact assessment purposes. For copying in any other use in other publications, or for translation or adaptation, permission must be s

cured and a fee may be charged. E-mail policyandpractice@oxfam.org.uk.

The information in this publication is correct at the time of going to press.

Published by Oxfam GB for Oxfam International under ISBN 978-0-85598-759-6 in August 2016. Oxfam GB, Oxfam House, John Smith Drive, Cowley, Oxford, OX4 2JY, UK.

Oxfam is an international confederation of 17 organizations networked together in more than

part of a global movement for change, to build a future free from the injustice of poverty:

of the agencies for further information, or visit www.oxfam.org.

merica.org) Oxfam Australia (www.oxfam.org.au)

Belgium (www.oxfamsol.be)

Oxfam France (www.oxfamfrance.org) Oxfam Germany (www.oxfam.de)

Oxfam Hong Kong (www.oxfam.org.hk)

(Denmark) (www.ibis-global.org) Oxfam India (www.oxfamindia.org)

Oxfam Ireland (www.oxfamireland.org) Oxfam Italy (www.oxfamitalia.org)

Oxfam Japan (www.oxfam.jp) Oxfam Mexico (www.oxfammexico.org) Oxfam New Zealand (www.oxfam.org.nz) Oxfam Novib (Netherlands) (www.oxfamnovib.nl) Oxfam Québec (www.oxfam.qc.ca) Observers: Oxfam Brasil (www.oxfam.org.br) Oxfam South Africa

This paper was written by Jasmine Burnley, Daisy Gardener and Mark Grimsditch. Oxfam acknowledges the assistance of Duncan Pruett, Cho Zin Thet and Chloe Christman. Oxfam Discussion Papers are written to

n development and humanitarian policy issues. They are ‟work in progress‟ documents, and do not necessarily constitute final publications or reflect Oxfam policy positions. The views and recommendations expressed are those of the author and not necessarily those of

This publication is copyright but the text may be used free of charge for the purposes of advocacy, cam-education, and research, provided that the source is acknowledged in full. The copyright holder

requests that all such use be registered with them for impact assessment purposes. For copying in any other or for translation or adaptation, permission must be se-

6 in August 2016. Oxfam GB,

more than 90 countries, as

: Please write to any

Oxfam Mexico (www.oxfammexico.org) m New Zealand (www.oxfam.org.nz) Oxfam

Novib (Netherlands) (www.oxfamnovib.nl) Oxfam Québec (www.oxfam.qc.ca)