Bangor man Ben Caughers is a regular runner

with North Down Athletic Club.

He was out training in the Clandeboye Estate on Friday, 1 July, when suddenly, and without warning, he "felt a large scrape" on his head.

"I was running from Helen's Bay carpark to Helen's tower," he explained to the BBC.

"I was on the way back down when it happened".

"It felt like someone had put their hand on top of my head and was grabbing my scalp.

"I was quite startled as I didn't know what it was."Ben only realised that the 'hand' on his head was in fact the talons of a large bird of prey,

He believes it was a buzzard.

It flew out in front of him before swooping onto a branch and beginning to squawk in his direction.

"I stopped and realised what happened.

"I was looking around for a stick in case it attacked again."

Retreat Ben elected to beat a retreat rather than make his stand however.

"I ran on as fast as I could away from that area.

"I couldn't believe it and still can't," he added.

Newcastle man Patrick Lemoine had a similar experience in Donard Forest in the Mournes in May, although he was attacked several times.

He described his experience: "I was running, mainly looking at my feet.

"I looked up for a second and amazingly I saw a bird of prey one metre in front, completely silent, wings open, and just had time to duck.

"He then looped around and rested on a high branch 50 metres from me, I was puzzled but started running again.

'Shock' "A few minutes later, I got knocked on the back of my head by the buzzard that came from the back this time, again no warning sound or anything, a complete shock.

"It felt like someone had thrown a rock at me, I had a small bruise and tiny cut.

"The bird went back to the same branch and starting squawking excitedly.

"He then left his branch and went out of sight towards the lower path.

"Then I heard someone else shouting and screaming; this stopped and he came back to his branch and started squawking again.

"I grabbed a branch from the ground and tried to start running again but always looking up.

'Silence' "But in fact I couldn't run because he attacked me again at least three times, always in complete silence, with me having no idea where he came from, every time scaring him away with the branch.

"He left me alone when I finally left the forest and entered the upland."

These latest incidents echo similar events in the Donard area of the Mournes last year.

Those resulted in a mountain running race having to be rerouted after several people received minor injuries.

Image copyrightEIMEAR ROONEYImage captionA buzzard 'alarming' near its nest

But, why do the birds engage in this sort of behaviour?

Dr Eimear Rooney works with the Northern Ireland Raptor Study Group (NIRSG), which works to conserve Northern Ireland's bird of prey population.

She explained that the birds are defending their nests.

"During the breeding season many animals defend their territories and breeding sites from potential danger and birds of prey are no exception.

"They will 'alarm call' at any perceived threat that comes too close to their nest site.

'Natural response' "On rarer occasions they may dive at the threat if it persists, and even make contact with it.

"This is a natural response which can be observed by many different types of wildlife.

"It's rare for a bird to actually make contact but it does happen and NIRSG get a few reports every year at sites where a bird is repeatedly disturbed and aggressive mobbing or 'attacks' may occur."

Rare perhaps but some birds are repeat offenders Dr Rooney explained.

"If it makes contact and it is successful in making the threat leave then it learns to perhaps do this quicker and harder next time so the threat will leave quicker."

Image copyrightMARC RUDDOCKImage captionA peregrine on its nest

The raptor group advises people to stay clear of nests during the breeding season, which typically extends from March through to July or early August.

"Most bird of prey chicks will have left the nest by the end of July and after this time the defensive behaviour of the adults will lessen," Dr Rooney added.

BBC NEWS UK NORTHERN IRELAND

6th July 2016

http://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-

ireland-36730316

Jim Maultsaid, like tens of thousands of others, was wounded on the first day of the Battle of the Somme.

The private in the 36th Ulster Division kept a diary of his experiences throughout the war.

After the war, this small pocket book and sketch books formed the basis of a series extraordinary journals.

These included notes and descriptions of battle as well as dramatic comic-book style illustrations.

Ireland and the Somme- special reports from BBC News NI

Battle of the Somme - as it happened

Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage

captionMany of Jim Maultsaid's drawings capture the horror of trench warfare

His notebooks are currently part of an exhibition in the Ulster Museum in Belfast.

Jim Maultsaid dedicated his journals, the first of which was entitled 'Star Shell Reflections', to his comrades.

"Star Shell Reflections," he wrote, "is dedicated to those chums of mine who soldiered down the years with me side by side.

"Many whom I mentioned in the book sleep their last long sleep on soil that is foreign to us - yet for evermore a little part of England."

Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage captionJim Maultsaid's granddaughter believes his journals may have been a way of coping with his wartime experiences

Jim Maultsaid was an American citizen, born in Pennsylvania, USA in 1893 to Irish parents.

The family later returned to live in Letterkenny in Donegal, now in the Republic of Ireland.

Jim Maultsaid dedicated his journals, the first of which was entitled 'Star Shell Reflections', to his comrades.

Image

copyrightBARBARA MCCLUNEImage captionJim Maultsaid eventually trained as an officer

"Star Shell Reflections," he wrote, "is dedicated to those chums of mine who soldiered down the years with me side by side.

"Many whom I mentioned in the book sleep their last long sleep on soil that is foreign to us - yet for evermore a little part of England."

Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage captionJim Maultsaid's granddaughter believes his journals may have been a way of coping with his wartime experiences

Jim Maultsaid was an American citizen, born in Pennsylvania, USA in 1893 to Irish parents.

The family later returned to live in Letterkenny in Donegal, now in the Republic of Ireland.

Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage

captionMany of Jim Maultsaid's illustrations are accompanied by speech or notes

He had first joined the Young Citizen Volunteers (a unionist militia linked to the UVF) before joining the 14th Irish Rifles.

His granddaughter, Newtownabbey woman Barbara McClune, has published his journals in two volumes.

"He was a very quiet man, a very gentle type of man," she recalls.

Barbara does not remember her grandfather ever speaking of this wartime experiences: "I think maybe doing the diaries was his way of coping with what happened and what he went through."

Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage

captionSome of Jim Maultsaid's work feature diagrams of World War One equipment

Jim Maultsaid was badly wounded on the first day of the Somme, shot through the right shoulder.

"I think he lay in no man's land for a while and then he was lucky enough to get rescued," explained Barbara.

"He was in hospital up until September, after that he came back to Belfast.

Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage

captionMany of Jim Maultsaid's illustrations have a graphic novel quality

"He was in Newcastle, County Down for a while, training cadets, from there he went to Cambridge to officer training, from there he got a commission to the Chinese Labour Corps.

"He actually didn't leave the war until early 1920."

Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage captionJim Maultsaid originally joined the unionist Young Citizen Volunter militia before joining the army

Like many other veterans, war had taken his toll on the young soldier.

"After the war, he did suffer from a lot of night tremors and had trouble sleeping for a long time," explained Barbara.

"It was post-traumatic stress apparently, which wasn't recognised then.

Image copyrightBARBARA MCCLUNEImage captionThe dramatic action of trench warfare captured by Jim Maultsaid's journals

"There are five large diaries, he worked on them for years.

"I think it was a therapeutic thing for him after the war, he didn't talk about it but he wrote these diaries," his granddaughter added.

BBC NEWS UK NORTHERN IRELAND

1st July 2016

http://www.bbc.co.uk/news/uk-northern-

ireland-36685023

An Irish journalist has excited Star Wars fans after posting pictures on Twitter apparently showing 'TIE Fighters' in the skies of west Kerry.

However, in what is sure to be a disappointment for fans, Seán Mac an tSíthigh has confirmed to the BBC that it was "just a bit of fun" and not a very elaborate set as some may have hoped.

He said the presence of Luke Skywalker has County Kerry "feeling the Force".

What is understood to be a Jedi Temple has been under construction for over two months at Ceann Sibéal on the Dingle peninsula.

Image copyrightSEÁN MAC AN TSÍTHIGHImage

captionImage apparently showing TIE Fighters patrolling the night sky in Kerry

It is a replica of the sixth century monastic site on Skellig Michael which had featured in Star Wars Episode VII, released in December 2015.

There is tight security over Ceann Sibéal with a no fly zone being enforced by the Irish Aviation Authority as filming is expected to get under way.

Cork Airport got into the spirit as the cast and crew landed there on Monday, having completed filming at Malin Head in Donegal, mocking up a few pictures of their own.

Their Twitter account proudly shows the iconic Millennium Falcon having just arrived.

Image copyrightCORK AIRPORTImage captionNot the normal holiday flight, unless you want to go to Alderaan with no questions asked of course.

More worrying for Cork residents perhaps was a pair of menacing Imperial Walkers on the runway, which the airport blamed for flight delays.

Image copyrightCORK AIRPORTImage captionGiant AT-AT walkers at Cork Airport on Monday, apparently

These photographs are just the latest in a long tradition of posting pictures and video of Star Wars spaceships and equipment here on planet Earth,.

Among the most elaborate being footage produced in 2014 supposedly showing Frankfurt Airport in Germany being transformed into an Imperial space port.

That video has attracted over 10 million views on Youtube.

Image copyrightYOUTUBEImage captionFrankfurt Airport in Germany transformed into a spaceport in an elaborate spoof

BBC NEWS

WORLD

19th May 2016

http://www.bbc.com/news/world-europe-

36331532

Valerie Armstrong was a mother of three young children.

The police have said she passed away peacefully in hospital on Wednesday night surrounded by her family.

A 17-year-old boy is due in Belfast Magistrate's Court on Thursday charged in connection with the incident. A 15-year-old boy has been released on police bail.

Image copyrightCOLM

LENAGHAN/PACEMAKERImage captionValerie

Armstrong was walking her dog in Colin Glen

Forest Park when she was struck by a

scrambler motorbike

The collision happened near Mila's Lake in Colin Glen Forest Park.

Mrs Armstrong was walking her dog along a pathway near the lake when she was struck by the scrambler.

Image copyrightCOLM

LENAGHAN/PACEMAKERImage captionThe

collision happened near Mila's Lake in Colin

Glen Forest Park on Tuesday evening

Organ donation

Local priest Fr Vincent Cushnahan, who knew Valerie Armstrong, said: "It's the sudden arbitrary nature of this tragedy which is so shocking.

"It has wrenched a young mother, a young wife, from her children, her husband and the local community.

"What I understand, when Valerie was a younger person, she had an organ donation card.

"Her family are going to respect her wishes to donate her organs, in order to

give life to other people, so out of this tragedy will come life.

Image captionThe scene of the crash in Colin Glen Forest Park

"Three young children, the eldest son being nine years of age and two younger daughters who will find it very difficult to grow up without their mother in their lives," he added.

'Tragedy'

Local MLA Jennifer McCann said: "The whole tragedy of this set of circumstances is that there are three young children.

"Obviously children that young can't really take it in.

"The family know that people are there for them, we are trying to offer as much practical and emotional support as we can and that's all we can do at this time."

She added: "We had a series of meetings yesterday and we will be having more meetings tomorrow to try and look at the whole issue of scramblers and quads to try and get them off the streets because of the danger that they pose to people."

BBC NEWS UK NORTHERN IRELAND

21 July 2016

http://www.bbc.com/news/uk-northern-

ireland-36852173

Tá sinne mar Ghaeil ag scaipeadh shoiscéal an

dátheangachais le fada an lá.

Ag snámh in aghaidh easa a bhíonn muid go minic

agus aonteangachas ina bhunchloch ag saol an

Bhéarla agus ag dearcadh domhanda a chuid

cainteoirí.

Thiocfadh le duine argóint a dhéanamh go fiú go

bhfuil an Béarla ina bhunchloch chultúrtha ag

Poblacht na hÉireann agus ag an náisiúnachas

Éireanneach, d’ainneoin bhéalghrá an stáit agus

stádas oifigiúil bréagach na Gaeilge.

Ach níl an saol chomh haonteangach is a shíltear.

Seo thíos roinnt daoine a bhfuil clú domhanda orthu

agus atá in ann níos mó ná teanga amháin a

labhairt (ar a laghad).

Agus i gcuid mhaith de na cásanna seo, is teanga

mhionlaithe atá i gceist.

12. Rafael Nadal

Spáinneach bródúil é an t-imreoir leadóige Rafa

Nadal.

Mar sin féin, is as Mallarca ó dhúchas é, oileán

Bailéarach ina labhraítear Mallorquí, canúint de

chuid na Catalóinise.

Goilleann sé ar roinnt daoine as an Chatalóin nach

mbreathaíonn sé air féin mar náisiúntóir

Catalónach.

Seo é ag preasócáid in 2014 fiú ag cur in iúl, sa

Chatalóinis, go dtacaíonn sé le foireann mhór na

Spáinne, Real Madrid!

11. Xabi Alonso

Imríonn Xabi Alonso a chuid sacair le Bayern

Munich, agus d’imir sé le Liverpool agus le Real

Madrid tráth.

Níos tábhachtaí áfach, d’imir sé peil Ghaelach nuair

a bhí sé ag stopadh i gContae na Mí agus é ina

dhéagóir ag foghlaim Béarla!

Cé nach fíor an ráfla (osna) go bhfuil bonn uile-

Éireann aige.

Peileadóir idirnáisiúnta leis an Spáinn sular éirigh

sé as, imríonn sé, nuair is féidir leis, le foireann

idirnáisiúnta Thír na mBascach go fóill (foireann

nach bhfuil aitheanta ag FIFA ar ndóigh).

Ní cainteoir dúchais Bascaise é ach tá an teanga

aige go cinnte:

10. Arnold Schwarzenegger

Ní nach ionadh, ní cainteoir Béarla ó dhúchas é

Arnie Mór agus tá clú ar a bhlas cainte.

Sin ráite, tá sé admhaithe aige gur féidir leis Béarla

a labhairt gan aon bhlas ach go gcothaíonn sé é i

gcónaí mar go mbíonn an lucht féachana ag súil

leis!

Tá scéal amháin ann a mhaíonn go n-úsáideann sé

teiripeoir cainte lena bhlas a chaomhnú.

Dála an scéil, nuair a dhéantar leaganacha

Gearmáinise dá chuid scannán, ní eisean a

dhéanann an t-athghuthú air féin – tá a bhlas

dúchasach Ostarach ró-láidir is ró-thuathánach do

Terminator!

Seo é ag caint i dteanga a mhuintire:

9. Charlize Theron

De bhunadh na hAfraice Theas, tá clú mór ar

Theron as scannáin ar nós The Devil’s Advocate,

Hancock, Monster, North Country, Young

Adult agus Prometheus.

Mar sin féin ní raibh sí i gcónaí muiníneach as a

cuid Béarla mar is cainteoir dúchais Afracáinise í a

raibh uirthi Béarla a fhoghlaim i gceart chun dul

chun cinn a dhéanamh mar aisteoir.

Teanga Ghearmánach í an Afracáinis a shíolraíonn

ón Ollainnis agus a labhraíonn 7 milliún duine mar

mháthairtheanga i ndeisceart na hAfraice.

Seo Theron á labhairt ar chlár teilifíse:

8. Manuel Valls

Cad é sin, a deir tú? Cé sa diabhal é Manuel Valls?

Mar a tharlaíonn sé, is duine measartha

tábhachtach i bpolaitíocht na hEorpa é mar is é

Valls Príomh-aire reatha na Fraince.

Rugadh agus tógadh i mBarcelona na Catalóine é

áfach (sloinne Catalónach é Valls) agus chomh

maith leis an Fhraincis, tá Catalóinis, Béarla,

Iodáilis agus Spáinnis aige.

Seo é ag caint Catalóinise agus é ar cuairt in

Andóra anuraidh:

7. Mila Kunis

Aisteoir Meiriceánach í Mila Kunis atá aitheanta de

bharr a cuid mórscannán Béarla.

Rugadh í san Úcráin áfach agus ní raibh focal

Béarla aici go dtí go raibh sí seacht mbliana d’aois

nuair a d’aistrigh a teaghlach go Los Angeles.

Ní léir an bhfuil Úcráinis aici ach seo í ag seasamh

an fhóid as Rúisis le linn preasócáide:

6. Huw Edwards

Tá Béarla den scoth ag fear ancaire an BBC, Huw

Edwards.

Mar sin féin, is cainteoir dúchais Breatnaise é agus

mac leis an náisiúntóir agus acadóir aitheanta

Hywel Teifi Edwards.

Cruthaíonn Edwards, ní amháin gur féidir

dátheangachas iomlán a bhaint amach, ach gur

féidir teanga nach do mháthairtheanga í a

fhoghlaim go caighdeán atá níos fearr go minic ná

an caighdeán atá ag cainteoirí dúchais áirithe.

Seo é ag caint Breatainise ag an Eisteddfod:

5. George Takei

Seapánach-Mheiriceánach é Takei.

Rugadh a athair sa tSeapáin agus rugadh a

mháthair i SAM, de bhunadh na Seapáine.

Thar aon rud eile, tá clú air as a ról mar Hikaru Sulu

in Star Trek agus mar gheall ar a chuid

gníomhaíochta ar son cearta aeracha.

Cé go raibh an-dúil ag a athair sa Bhéarla agus nár

rugadh sa tSeapáin é, tá Seapáinis líofa ag Takei.

Seans go mbaineann sé sin leis an tréimhse a

chaith sé i ngéibhinn lena mhuintir le linn an Dara

Cogadh Domhanda.

Seo é ag caint i dteanga a shinsir:

4. Rita Ora

Duine de cheoltóirí móra ‘Sasanacha’ na linne seo,

rugadh Ora mar Rita Sahatçiu i bPristina na

Cosaive sa bhliain 1990.

Bhog a tuismitheoirí Albánacha (a máthair ina

Caitliceach agus a hathair ina Mhoslamach) go

Londain le linn dheighilt na hIúgslaive nuair a bhí

Ora ina leabh.

Is cainteoirí Albáinise iad formhór mhuintir na

Cosaive agus lean a teaghlach ag labhairt na

teanga ar aistriú go Sasana dóibh.

Tá Ora bródúil as a cúlra agus tá Albáinis líofa aici

go fóill:

3. Richard Burton

Richard Burton, fear a labhair Béarla chomh maith

sin ná go sílfeá gur chum sé féin í… ach cainteoir

dúchais Breatnaise a bhí ann!

Deirtear nach raibh mórán Béarla aige fiú go dtí go

raibh sé sna déaga, cé nach bhfuil aon fhianaise

láidir agam air sin.

Is iomaí scannán clúiteach Béarla ina raibh sé ar

ndóigh ach is gann na scannáin ina labhraíonn sé

Breatnais.

Ní raibh mé ábalta ach an giota seo a aimsiú ón

scannán The Last Days of Dolwyn:

2. Arsene Wenger

Bainisteoir sacair Arsenal é Arsene Wenger.

Tá clú ar an Fhrancach as a chumas teangacha

éagsúla a labhairt.

Tá Béarla, Gearmáinis, Spáinnis, Iodáilis, agus

giota Seapáinise aige fiú.

Rud nach luaitear go minic áfach ná gurb as an

Alsáis dó agus go bhfuil teanga dhúchais na háite

sin, Alsáisis, aige chomh maith.

Tá Alsáisis, atá ina chanúint den Ghearmáinis, ag

fíor-mhionlach san Alsáis inniu, gan í a bheith ag

mórán páistí ar chor ar bith.

Seo Wenger ag caint sa teanga sin in 1989.

1. Leonard Nimoy

Sea, tá a fhios agam cad atá tú ag síleadh… “Ní

fíor-theanga í an Bholcainis!”

Seans go bhfuil an ceart agat, seans.

Ach is fíor-theanga í Giúdais (Yiddish), teanga a bhí

ag Leonard Nimoy, nó Spock ó Star Trek mar ab

fhearr aithne air.

Rugadh i mBostún, SAM, é agus ba Ghiúdaigh as

an Úcráin iad a thuismitheoirí.

Díreach roimh an Dara Cogadh Domhanda bhí

breis agus 11 milliún cainteoir dúchais Giúdaise

ann.

Fuair leath acu sin bás san Uileloscadh.

Tá sí ag tuairim is 600,000 duine inniu.

Is léir faoin am a ndearnadh an scannán seo nach

raibh a chuid Giúdaise chomh líofa sin a thuilleadh,

ach mar sin féin bhí sí aige:

Tá Star Trek Beyond anois sna pictiúrlanna agus

léirmheasanna deafacha faighte ó chriticeoirí agus

ó bhreathnóirí araon. Chun léargas a fháil ar an

domhan ficsean eolaíochta seo, labhair Ciarán

Dunbar thar ceann NÓS le Bernd Schneider,

eagarthóir an tsuímh Star Trek is mó ar

domhan, EAS.

NÓS: Is suíomh dochreidte cuimsitheach é EAS

a chlúdaíonn gach rud ó theicneolaíocht agus

polaitíocht go gnéithe sóisialta agus

fealsúnachta Star Trek. Conas a thosaigh an

togra seo ar fad?

SCHEIDER: Thosaigh an suíomh mar thionscnamh

beag siar in 1998.

Ní raibh an t-idirlíon ach ceithre bliana d’aois ag an

am agus ní raibh sé ar fáil go forleathan ach ag líon

beag daoine, iad siúd in ollscoileanna agus i

gcomhlachtaí teic ach go háirithe.

Dá bharr sin bhí ábhar geocach (geeky), mar Star

Trek, níos lárnaí ar líne ná mar atá anois.

Is cuimhin liom go maith siar in 1996 mé féin agus

mo chairde ag plé gach píosa nua eolais faoin

scannán Star Trek: First Contact a bhí le teacht

amach – chuir an t-idirlíon ar ár gcumas an t-eolas

a aimsiú ar bhealach nach bhfacthas riamh roimhe.

Faoi 1998 bhí roinnt dearaí do spásárthaí cruthaithe

agam, roinnt altanna ar theicneolaíocht Star Trek

agus léirmheasanna ar Voyager.

Ní raibh sé i gceist agam suíomh mór faoi gach ní

Star Trek a bhunú ach siocar go raibh teacht agam

ar fhreastalaí mór idirlín na hollscoile, d’uaslódáil

mé gach rud agus tháinig ann don suíomh.

Níor bhac mé fiú le hainm ar leith a roghnú dó ag

an tús.

Fuair mé léaráidí grafacha (ó shuíomh oifigiúil Star

Trek) agus thug mé ‘Star Trek’ air, le ‘by Bernd

Schneider’ thíos faoi.

NÓS: Tá an suíomh ollmhór agus tá an dúrud

oibre curtha isteach agat ann. Cad é mar a rinne

tú é?

SCHEIDER: Seoladh na céadta suíomh Star Trek

thar na blianta, gach ceann acu ag maíomh go

mbeadh sé ar an suíomh is mó riamh, ach d’imigh

siad uilig.

An t-aon bhealach chun méid ollmhór eolais agus

sonraí a bhainistiú ná trí leasuithe leanúnacha a

dhéanamh de réir a chéile, agus sin a dhéanaim

féin ar EAS.

Ar bhealach tá iomrá Star Trek ag dul i léig, fiú agus

muid ag ceiliúradh 50 bliain de, ach tá suim agam

fós in áis a chur ar fáil do na daoine sin atá ag

iarraidh tumadh isteach san ábhar go domhain.

Imní amháin atá agam ná teicneolaíocht an idirlín

féin – an mbeidh mé in ann cos a choinneáil leis na

hathuithe teicniúla atá le teacht?

Nó an mbeidh suíomhanna neamhthráchtála in ann

dul in iomaíocht leis na boic mhóra a chuireann

suíomhanna le fógraíocht srl. chun tosaigh?

NÓS: Is léir mar sin gur cúram an-ghar do do

chroí é an suíomh. Cén fáth a bhfuil an oiread

sin dúile agat i Star Trek?

SCHEIDER: Is fearr an cheist seo a fhreagairt trí

bhreathnú ar na nithe sin a dhealaíonn Star Trek ó

shraitheanna eile nó ó dhomhain eile ficsean

eolaíochta.

Is léiriú ar an todhchaí é Star Trek – todhchaí

s’againn féin, ní “réaltra i bhfad i gcéin”.

Todhchaí tharraingteach í ina bhfuil fadhbanna ár

linne sáraithe ag an chine daonna, ní diostóipe í ina

bhfuil an domhan faoi smacht ag deachtóir ná ag

ollchomhlacht.

Agus cé go raibh sé i gceist ag Gene Roddenberry

(cruthaitheoir na sraithe) go mbeadh luachanna eile

ag an chine daonna sa todhchaí (“The acquisition of

wealth is no longer the driving force in our lives. We

work to better ourselves and the rest of humanity.”),

ní domhan gan locht é domhan Star Trek.

Níl sé ach réadúil go dtabharfaí dúshlán na hútóipe

ó am go chéile.

I gcuid de na scéalta is fearr ó Star Trek bíonn na

laochra ag streachailt leis an Chónaidhm

(Federation) nó lena n-eiticí féin.

Agus scéalta iontacha luaite agam áfach, níor chóir

dearmad a dhéanamh de na scéalta sin a

bhaineann leis an eolaíocht agus leis an

teicneolaíocht.

Pléann Star Trek leis an ábhar seo ar bhealach

dosháraithe.

Tá dearaí na spásárthach ar na dearaí is íocónaí a

cruthaíodh riamh.

Ní fiú trácht ar spásárthaí ó dhomhain eile ficsean

eolaíochta i gcomparáid le dearaí clasaiceacha ar

nós an chéad Enterprise, Bird of Prey na Klingon nó

an Enterprise-D.

NÓS: Tá níos mó eolais ar an suíomh ná mar atá

i mórchuid na leabhar faoi Star Trek. Ar

smaoinigh tú riamh ar é a fhoilsiú mar

chiclipéid?

SCHEIDER: Níor smaoinigh i ndáiríre.

Líonfadh sé na mílte leathanach ach bheadh an

iomarca eagarthóireachta de dhíth chun leabhar

maith a dhéanamh de.

Agus bheadh sé as dáta taobh istigh de chúpla

bliain.

NÓS: Ag deireadh an lae, is clár teilifíse é Star

Trek. Tá siad ann a déarfadh gur cur amú ama é

ceisteanna móra na sraithe a phlé agus a

mhíniú. Cad é an freagra atá agat orthu sin?

SCHEIDER: Cinnte, d’fhéadfainn saol bheith agam

agus suim a chur i stuif tábhachtach ar nós ráflaí na

gceiliúrán

Ach is í an fhírinne ná go bhfuil an-mheas agam ar

dhaoine a chruthaíonn rudaí – ealaíon, ceol nó

teilifís.

Sa chomhthéasc seo is saothar tánaisteach é EAS

ach is obair thaitneamhach í domsa agus do

dhaoine eile.

Mothaím trua dóibh sin a deir gur cur amú ama é

mar:

1. Nach saothraím aon airgead dá bharr.

2. Nach bhfuil spéis acu féin san ábhar.

Dar liom gurb iad na daoine sin nach dteastaíonn

uathu aon rud nua a fheiceáil ná a fhoghlaim atá ag

cur a gcuid ama amú.

NÓS: Anois agus arís bíonn cuma dhíomách ar

na léirmheasanna atá déanta agat ar roinnt

eipeasóid de chuid na sraithe. Ar mheath do

shuim i Star Trek in am ar bith?

SCHEIDER: Le bheith ionraic mhothaigh mé píosa

díomách le linn an chéad agus an dara sraith de

Star Trek Enterprise.

Caithfidh na daoine a dhéanann na scannáin agus

na sraitheanna a chruthú dom go dtuigeann siad brí

agus croí Star Trek.

Den mhórchuid bíonn gach rud go breá, fiú nuair

nach dtaitníonn eipeasóidí áirithe liom.

Níl fágtha ach JJ Abrams agus a fhoireann anois

chun an cruthúnas sin a thaispeáint dom…

NÓS: Ní thaitníonn na scannáin nua leat mar

sin?

SCHEIDER: Is ‘scannáin ghrán rósta’ iontacha iad

ach ní thugann siad mórán sa bhreis ar na

mórscannáin iomarcacha aicsin a bhuaileann na

pictiúrlanna na laethanta seo.

Seachas dul siar go sean-spiorad Star Trek, bhraith

JJ Abrams an iomarca ar mhóitífeanna ó scannáin

na sárlaochra.

Tá mé dubh dóite de dhaoine ag eitilt trasna an

scáileáin agus de chathracha ríomhghinte á

bpléascadh go smidiríní.

Caithfear díriú ar an ghné dhaonna seachas ar an

aicsean gan chiall.

Sin ráite, tá Star Trek Beyond ar an scannán is

fearr atá déanta ag Abrams go dtí seo.

NÓS: Ach nach dtagann na scannáin nua salach

ar chruinne Star Trek, cruinne atá mínithe go

cúramach agat ar do shuíomh?

SCHEIDER: Is ea, ar bhealach scriosann siad an

leanúnachas ama fadbhunaithe, fiú agus míniú

tugtha go bhfuil na scannáin seo suite i gcruinne

pharailéalach.

Má tá, cén fáth a bhfuil rudaí ar chóir dóibh bheith

an-éagsúil (criú an Enterprise, mar shampla) mar

an gcéanna, agus rudaí ar chóir dóibh bheith mar

an gcéanna (eiticí am taistil, caighdeáin theicniúla

srl.) iomlán difriúil?

NÓS: An dóigh leat go bhfillfidh muid ar an

sean-leanúnachas ama a bhí sa chéad sraith nó

an bhfuil sé imithe go deo anois?

SCHEIDER: Tá dóchas agam fós go dtarlóidh Star

Trek 2017 sa sean-leanúnachas sin.

NÓS: Cén tsraith is fearr leat, agus cén fáth?

SCHEIDER: Bhí Voyager an-mhaith ach

roghnóinn Star Trek: The Next Generation.

Bhí grá agam don bhunsraith ach ba é The Next

Generation a shúigh isteach mé.

Na carachtair, na scéalta, na spásárthaí… bhí na

seacht mbliana den tsraith sin díreach iontach.

NÓS: Cén carachtar is fearr leat, agus cén fáth?

SCHEIDER: Captaen Picard.

Tá tuiscint ar cheartas aige, agus déanann sé a

dhualgas agus i bhfad níos mó i gcónaí.

Is taiscéalaí agus taidhleoir é… píosa beag de gach

rud dáiríre.

Déanann sé meancóga ach admhaíonn sé iad

(bhuel, an chuid is mó den am).

Ba bhreá liom bheith mar oifigeach aige.

NÓS: Cén spásárthach is fearr leat, agus cén

fáth?

SCHEIDER: An Enterprise-D.

Tá bun-línte an chéad Enterprise aige ach ar

bhealach nua galánta.

Is mór an trua go bpléascann na stang-chóir (warp

cores) chomh héasca sin!

NÓS: Cén speiceas is fearr leat, agus cén fáth?

SCHEIDER: Tá sé deacair díreach ceann amháin a

roghnú ach rachainn leis na Vulcain.

Tá eolas cuimsitheach againn ar a gcultúr ach fós

féin tá neart ceisteanna ann.

Ar an iomlán tá siad pléisiúrtha ach is féidir leo

bheith sotalach.

Is mistéir i gcónaí iad dóibh siúd a bhíonn ag súil le

mothúcháin ó dhaonnóidigh (humanoids).

NÓS: Cé chomh réalaíoch is atá an eolaíocht

agus teicneolaíocht i Star Trek?

SCHEIDER: Is í an trioblóid le ficsean eolaíochta ná

nuair a dhéanann sé iarracht bheith aislingeach,

físeach nó siamsúil, ní mór dó dlíthe na heolaíochta

a lúbadh píosa.

Ar an taobh eile, is féidir le ‘ficsean eolaíochta

crua’, atá bunaithe ar thaighde an lae inniu amháin,

bheith leadránach.

Mar údar ficsean eolaíochta caithfidh tú léitheoirí

agus breathnóirí a chur faoi dhraíocht.

Agus sin an rud a dhéanann Star Trek.

NÓS: An raibh Star Trek físeach ó thaobh thuar

na bhfón póca de?

SCHEIDER: Ní dóigh liom gur thuar Star Trek an

fón póca, nó níor cheap sé é.

An rud an rinne sé ná an teicneolaíocht a shamhlú,

teicneolaíocht mar a bheadh sé lá níos faide anonn

sa todhchaí.

Dar liom go raibh Star Trek físeach maidir le húsáid

fhorleathan ríomhairí.

Bhí an Enterprise á thiomáint ar ríomhaire

sárchumhachtach, agus chuir ríomhaire

leabharlainne gach saghas eolais ar fáil.

Ba smaointe réabhlóideacha iad sin sna 1960í nuair

nach ndearna ríomhairí ach uimhreacha a chuntas i

gcomhlachtaí árachais.

NÓS: Tá an cine daonna i réim ar an Chónaidhm

(Federation). An dóigh leat go bhfuil sé seo

réalaíoch?

SCHEIDER: Is rud é sin, agus gurb as Meiriceá

beagnach gach duine daonna i Star Trek, go

gcaithfidh muid mar lucht féachana cur suas leis.

NÓS: Tá meas ar shraitheanna teilifíse Star

Trek, ach cén fáth nach raibh caighdeán níos

airde ag na scannáin thar na blianta?

SCHEIDER: Ar an iomlán leanann scannáin Star

Trek an treocht de ‘spásárthaí níos mó, bithiúnaigh

níos measa agus pléascáin níos creathaí’.

Ní ionann sin is a rá go mbíonn an toradh níos fearr

áfach.

Sílim go bhfuil na buiséid níos teoranta, agus an

deis a bhíonn acu díriú ar scéalta maithe ficsean

eolaíochta seachas aicsean mór, ina mbuntáiste

iontach do na sraitheanna teilifíse.

Tá mé ag cur suime i Star Trek Beyond le tamall

ach tá mé ar bís agus lán dóchais faoin chéad

sraith teilifíse eile.

NÓS: Agus ar deireadh, cad é do mheas ar Star

Wars?

SCHEIDER: Tá na scannáin ar fad feicthe agam

neart uaireanta, agus bhain mé sult as an cheann

deiridh chomh maith.

Ach barrshamhail na sraithe é Eipeasóid VII.

Ní bhaineann Star Wars le forbairt, ní théann sé “go

ceannasach” go háiteanna nach raibh muid cheana.

Bíonn athchúrsáil ann, leis na carachtair chéanna

nó le carachtair atá giota beag éagsúil.

Pléascann siad an Death Star trí huaire, tá sé sin

leamh.

Agus níl ann sin ach sampla soiléir amháin.

Is siamsaíocht iontach é Star Wars, agus sa

chomhthéacs sin tá sé níos fearr ná mórchuid

scannáin Star Trek.

Tá dúil agam ann ach ní an oiread sin go

gcruthóinn suíomh idirlín faoi Star Wars.

NÓS: Bernd, caithfidh mé a rá leat gur fear Star

Wars é Eagarthóir NÓS.

SCHEIDER: Ó, bhuel níl duine ar bith foirfe!

Is féidir léirmheas Bernd ar Star Trek Beyond, agus

na mílte alt eile, a léamh ar ex-astris-scientia.org

Tá an dara mac is sine le Máirí Anne Nic Leóid as

Leodhas ag iarraidh ‘World War Islam’ a thosnú ach

níor cheart dúinn bheith chomh buartha sin faoi, a

deir Ciarán Dunbar…

20 Eanáir 2017 an lá deiridh a bheas ag Barack

Obama mar Uachtarán ar Stáit Aontaithe Mheiriceá.

Tá ar a laghad dhá shuíomh idirlín ann le clog

‘comhaireamh síos’ ag léiriú cá mhéad lá, uair agus

soicind atá fágtha aige.

Léiriú beag é sin ar an ghráin atá ag eite dheis

Mheiriceá dó agus ag scair nach beag den daonra

bocht bán go háirithe.

Is gráin é sin a bhfuil go leor déanta ag an iarrthóir

ar ainmniúchán an Pháirtí Phoblachtaigh, Donald

Trump, lena spreagadh agus tacaíocht léirithe aige

don ghluaiseacht ‘birther’.

Daoine iad na ‘birthers’ a chreideann nach bhfuil

Obama i dteideal a bheith ina Uachtarán ar SAM ar

an ábhar nár rugadh ann é – teoiric atá bréagnaithe

amach is amach dála an scéil.

Sa deireadh, bhí air Obama a theastas breithe a

fhoilsiú chun a chruthú gur rugadh é ar thalamh na

Stát Aontaithe.

Bua mór do Donald Trump.

Ní hé go raibh sé lárnach sa ghluaiseacht, cha

raibh.

Ach chonaic sé deis mhaith phoiblíochta agus ghlac

sé leis.

Agus léiríonn sé go leor faoi pholaitíocht SAM an

lae inniu agus faoi Donald Trump, atá, de réir na

bpobalbhreitheanna, chun tosaigh sa rás chun

ainmniúchán an Pháirtí Phoblachtaigh a bhuachan.

Tá clú ar Donald Trump mar gheall ar a chuid

saibhris, ar a chuid gruaige agus ar an chlár teilifíse

‘The Apprentice’ a óstáil.

Agus tá sé tar éis teilifís réaltachta a dhéanamh as

an rás polaitíochta seo.

Ní féidir a theacht i láthair mar fhear siamsa a

lochtú, cibé locht eile atá air.

Ach sílim nach dtitfeadh an oiread sin daoine

amach liom má deirim nach bhfuil mórán substainte

ó thaobh prionsabail de ag baint le Donald Trump.

Fear carasmatach atá sásta pobalachas á úsáid

chun é féin a chur chun cinn atá ann.

Agus is breá le hiriseoirí polaiteoirí ar nós Trump óir

bíonn scéal ann i gcónaí.

Tá Trump ag díriú ar an vóta fíor-choimeádach a

mhealladh, slua atá buartha faoi chúrsaí cine agus

déimeagrafaice, sceimhlitheoireacht, a gcuid post

agus a gcuid gunnaí.

D’ainneoin gur billiúnaí é Trump, ní rithfeadh sé le

go leor daoine bochta i Meiriceá go mb’fhéidir nach

mbeadh sé ag taobhú leo sa saol seo.

Tchíonn siad fear ón taobh amuigh atá ag seasamh

suas i gcoinne na bunaíochta.

Mar sin féin, tá Trump tar éis a phort a athrú go

measartha gasta, ó dhuine a raibh tuairimí

‘forásacha’ aige – sa chiall Mheiriceánach den

fhocal, – o tuairimí for-choiméadacha (super-

conservative) in achar an-ghairid.

Tá leideanna ann go dtuigeann go leor coimeádach

i SAM cad é atá ann mar Donald Trump.

Is cinnte gur laige é sin a mbeidh lucht tacaíochta a

phríomh-chéile comhairc Ted Cruz (atá ina

choimeádach ceartchreidmheach) ábalta an-úsáid a

bhaint as.

Anois, an bhfuil baol ann go dtoghfar Donald Trump

mar Uachtarán?

Agus mar sin go mbeadh sé ar an dara fear is

cumhachtaí ar domhan – i ndiaidh Vladimir Putin ar

ndóigh, fear nach gá dó a bheith ró-bhuartha faoi

thoghcháin?

Creideann tráchtairí gur féidir leis an t-ainmniúchán

a bhuachan go cinnte, cé nár caitheadh vóta ar bith

go fóill, ach nach féidir leis an Uachtaránacht a

bhaint amach.

Cuimhnígí nach bhfuil i gceist sna toghcháin

tosaigh seo ach na toscairí a roghnú a thoghfaidh

an t-iarrthóir ag coinbhinsiún an pháirtí i mí Iúil.

Tá amaidí Trump i ndiaidh dochar a dhéanamh dó

féin.

Cinnte, spreag sé cosmhuintir an Pháirtí

Phoblachtaigh – is ar éigean gur féidir “cosmhuintir

a pháirtí féin” a rá – ach bheadh faitíos ar lár-

Mheiriceá é a chur sa Teach Bán.

Anois, dá mbeadh ionsaithe sceimhlitheoireachta

eile san Eoraip nó i SAM fiú, cabhróidh sé sin go

mór leis áfach.

Ar an drochuair, tá cuma ar chúrsaí gurb ionann

agus cinnte sin.

Bheadh cuma níos fearr ar a mholadh seafóideach

chun cosc a chur ar gach Moslamach teacht isteach

i Meiriceá sa chás sin gan amhras.

Títear dom go bhfuil an Stát Ioslamach agus Eite

Dheas Pholaitiúil an Iarthair beirt ag iarraidh World

War Islam a thosú.

Má bheas Donald Trump sa Teach Bán is féidir a

bheith cinnte go mbeidh a leithéid ann, d’ainneoin,

nó muise de bhrí, nach bhfuil aon taithí mhíleata

aige nó ag duine ar bith eile sa rás seo.

Ní aon jóc é Donald Trump.

Dá mbainfeadh sé, dhéanfadh sé fíor-dhochar don

daonlathas féin, dhéanfadh sé clár teilifíse grinn as

ach le hiarmhairtí tromchúiseacha agus fíor.

Agus chruthódh sé nach bhfuil i gceist i

ndaonlathas SAM ach ceant idir daoine saibhre.

Ach i ndeireadh na dála, agus an té atá saor

caitheadh sé an chéad chloch, ní dóigh liom gur

chóir go mbeadh ró-fhaítos ar mhuintir na hÉireann

agus ar bhunadh na hEorpa roimh Uachtarán

Donald Trump.

Mar ní dóigh liom go bhfuil gnáthmhuintir na Stát

leath chomh bómánta leis an ndóigh a gcuirtear i

láthair iad inár meáin féin ná is a shíleann an tUasal

Trump.

*Dála an scéil, ba Ghael í máthair Trump – ba as

Tunga in Oileán Leodhais í Máirí Anne Nic Leóid.

Tá rud amháin cinnte.

Ní bheidh a dhath mar an gcéanna arís.

Clísé é sin a deirtear linn i dtéacsleabhair na

hiriseoireachta gan a úsáid choíche.

Ach tá amanna ann ina n-athraíonn rudaí go

tobann, gan choinne agus ó bhun go barr.

Brimeacht, Sasamach, nó Breatimeacht.

Is cuma do théarma air, tá sé ag tarlú – nó lena

bheith níos cruinne agus níos soiniciúla, thiocfadh

leis tarlú.

D’athraigh toradh an reifrinn thall cúrsaí polaitiúla

sa Bhreatain, san Eoraip agus anseo in Éirinn ar

bhealach nár athraigh aon toghchán iad ó bhí

deireadh an Dara Cogadh Domhanda ann.

Mar sin féin, níor cheart a bheag a dhéanamh de

chumas polaiteoirí neamhaird a dhéanamh de thoil

an phobail.

Tá leisce orm a dhath a thuar ach ní bheadh aon

iontas orm dá mbeadh an Ríocht Aontaithe fós ina

ball, nó ina leath-bhall, den Aontas i gceann 5

bliana go fiú.

Sin, nó faoi laincis éigin ag an AE i gcónaí.

Cuimhnigh nár thosaigh aon phróiseas oifigiúil go

seadh.

I gcomhthéasc an toraidh nach raibh mórán ag súil

leis, tá Theresa May, Príomhaire nua na Breataine,

tar éis deireadh a chur le réimse David Cameron.

Duine pragmatach í, ach is cinnte go bhfuil sí níos

faide ar an eite dheis ná an Camshrónach.

Chuir sí féin crot nua ar chomhaireacht s’aici

láithreach bonn.

Cé go raibh sí féin ar son fanacht san AE, ghlac sí

triúr Breatimeachtóirí isteach chun tabhairt faoi

shonraí an cholscartha: Boris Johnson, Liam Fox

agus David Davis.

Ardú céime nó pionós?

Is maith an scéalaí an aimsir.

Tá ceannaire Pháirtí an Lucht Oibre, Jeremy

Corbyn, faoi léigear i gcónaí.

Is cosúil, dá dtoghfadh gnáthbhaill an pháirtí an

tUasal Corbyn mar cheannaire arís, go mbrisfeadh

an páirtí Parlaiminte ar shiúl ón mhór-pháirtí.

Dhá pháirtí nua ar a laghad a bheadh mar thoradh

air sin.

Rud a chinnteodh blianta de riail na dTóraithe, atá

gan mórán tacaíochta in Albain agus gan aon

tacaíocht sna Sé Chontae.

Agus níl sé seo uile go léir ach ina thús, thiocfadh

dó go mbeadh tionchar níos doimhne ag an

Bhreatimeacht fiú.

Ní fios dom. Ní fios d’éinne.

Chuir mé spéis i dtaobh amháin den scéal seo thar

aon ghné eile.

Is é sin gur vótáil Albain agus Tuaisceart na

hÉireann ar son fanachta, go láidir i gcás na

nAlbanach.

Mhúscail sé sin ceist neamhspleáchas na hAlban in

athuair.

Beidh an SNP ag iarraidh reifreann eile.

Anois, dá mbeadh neamhspleáchas ag Albain,

d’imreodh sé sin an-tionchar ar chúrsaí ó thuaidh.

Ach tá sé sin tar éis tarlú cheana féin.

Lig dom seo a mhíniú.

Is iad na daoine siúd a thugann Tuaisceart-

Éireannaigh orthu féin – daoine ó chúlra dúchasach

Éireannach den chuid is mó, caithfear a rá – a

bhfuil an chumhacht acu anois maidir le hÉirinn

Aontaithe.

Is mionlach iad siúd a thugann ‘Briotanaigh’ amháin

orthu.

Is mionlach níos lú iad na daoine sin a thugann

‘Éireannaigh’ amháin orthu.

Mar sin, is é an dream seo sa lár a shocróidh cúrsa

bunreachtúla.

Faoi láthair tá siad deighilte ón deisceart, agus dílis

don chóras ina bhfuil siad beo ann.

Tá fonn orthu dul chun cinn a dhéanamh, beag

beann ar chúrsaí féiniúlachta ná cultúir.

Tá amhras orthu faoi aon smaoineamh a chuirfeadh

isteach ar chinnteacht eacnamaíochta.

Tá an sciar seo den phobal sásta a bheith Northern

Irish in Northern Ireland, gan ró-dhúil acu in Éirinn

ná sa Bhreatain .

Mar chuid den socrú seo bhí an teorainn, arbh

éigean go raibh rian ar bith di le feiceáil le blianta

anuas, rud a thaitin le náisiúnaithe agus le

haontachtaithe liobrálacha araon.

Tá na mílte duine, ón dá thaobh den chríoch, ag

obair, ag súgradh, ag síopaíocht agus ag suirí ar an

taobh eile gach lá.

Is féidir neamhaird a thabhairt ar an teorainn inniu,

ach tá an faitíos ann anois go bhfuil bacanna de

chineál éigin ar a mbealach ar ais.

Mar sin, tá iallach ar náisiúnaithe measartha agus

aontachtaithe Caitliceacha, aontachtaithe

Protastúnacha liobrálacha fiú, a machnamh a

dhéanamh maidir le mianta polaitiúla s’acu in

athuair.

Den chéad uair le fada, títear don dream seo gurbh

fhearr an saol in Éirinn neamhspleách atá mar

chuid den AE ná sa Ríocht Aontaithe – Sasana go

bunúsach – atá taobh amuigh den Aontas.

Tá daoine ar an dá thaobh den teorainn ag caint

faoi Éirinn Aontaithe arís, smaoineamh a bhí

imeallaithe go hiomlán le dhá ghlúin anuas.

Níor chóir a bharraíocht a dhéanamh de.

Ní bheidh aon reifreann ann fiú sa mheán-tréimhse.

Ach is cosúla Éire Aontaithe mar thoradh ar an

reifreann seo, más ar éigean é, ná mar a bhí.

Nó, b’fhéidir, má tá muid ionraic linn féin, is cosúla

ath-chríochdheighilt agus atarraingt na teorann ná

mar a bhí chomh maith.

Craoladh leagan den alt seo mar cholún raidió

ar RTÉ Raidió na Gaelachta ar 19 Iúil 2016.

Pléann Ciarán Dunbar Éirí Amach na Cásca 1916,

an troid mar gheall ar an stair agus an chosúlacht le

hinsint staire na hIodáile.

In Éirinn síleann muid i gcónaí nach mbíonn

deacrachtaí áirithe dár gcuid le fáil ach amháin sa

tír bheag seo féin.

As na tréithe cultúrtha ar fad atá againn seans gurb

í ár n-ábaltacht chun muid féin a fhéin-sciúrsáil

(self-flagellate) an t-aon cheann atá fíor-uathúil

áfach.

Creideann muid nach mbíonn argóintí faoi

theangacha, faoi chúrsaí staire ná faoi

theorainneacha le cloisteáil in áit ar bith eile ach

anseo in Inis Fáil.

Má tá, téim chuig an Iodáil go mion minic – anois

sin tír ar féidir lán a léine a thabhairt d’Éirinn, cé go

bhfuil sí níos éifeachtaí ar go leor bealaí d’ainneoin

a laigí soiléire maidir le polaitíocht agus coirpeacht

eagraithe.

Tá dúspéis agam i gcúrsaí polaitíochta agus i

gcúrsaí cogaíochta, uime sin chuir mé spéis i stair

mhíleata na tíre ón chéad lá ar leag mé cos inti – ag

tabhairt cuairte ar iarsmalanna agus ar iarsmaí

coincréite ón Dara Cogadh Domhanda.

Ach tá trí riail iontach tábhachtach san Iodáil:

1) Ná labhair faoi chúrsaí polaitíochta go poiblí.

2) Ná luaigh an Mafia.

3) Agus, ar son Dé, ná luaigh an cogadh.

Cha dtuigeann siad faoin spéir cén fáth a bhfuil dúil

ag ‘Angla-Shacsanaigh’ sa chogadh go dtí an lá atá

inniu ann.

(Dar le Francaigh, Iodálaigh srl. gur Angla-

Shacsanaigh iad muintir na hÉireann. Tá siad

mícheart ar fad… nach bhfuil?)

Ach, cosúil le beagnach gach sráidbhaile beag

agus mór sna Sé Chontae, tá leacht nó gallán

cuimhneacháin ina n-onóir siúd a thit sa Chéad

Chogadh Domhanda le fáil go forleathan.

Bíonn siad mór, ollmhór go minic, agus iad suite de

ghnáth i lár an bhaile, fiú sna bailte is lú faightear

leacht éigin ann.

Fuair idir 1,052,400 agus 1,243,400 Iodálach bás

sa chogadh úd.

Rud atá suimiúil áfach nach luaitear ar na

leachtanna seo de ghnáth na daoine sin a fuair bás

sa Dara Cogadh Domhanda.

Admhaím nár fhiosraigh mé gach leacht san Iodáil

ach d’amharc mé ar go leor acu.

Tuairim ar 450,000 Iodálach a fuair bás sa Dara

Cogadh.

Ar ndóigh tá sé casta – chuaigh an Iodáil i leith an

taoibh eile in 1943.

Fuair Iodálaigh bás ag troid ar an dá thaoibh.

Fuair siad bás i gcampaí géibhinn an dá thaobh.

Agus sa deireadh, throid siad eatarthu féin fiú.

Cha bheinn ag súil le leacht cuimhneacháin a

fheiceáil á gceiliúradh siúd a fuair bás ag troid

taobh le taobh leis na Gearmánaigh ar son an stáit

fhaisistigh phuipéid “Poblacht Shóisialta na

hIodáile”.

Ach bhí 204,346 saighdiúir Iodálach marbh sular

shocraigh rí na hIodáile, Victor Emmanuel III, dul i

bpáirt leis na Comhghuaillithe.

Níorbh fhiú bás ar bith acu, ach ní chuimhnítear

orthu go fabhrach agus déantar iad a shéanadh

mar ‘fascisti’ – cé gur saighdiúirí coinscríofacha a

bhí sa tromlach acu.

Ach i ngach aon áit i dTuaisceart na hIodáile tá

leachtanna ann in onóir na Partigiani, na

treallchogaithe a throid i gcoinne na nGearmánach

agus na bhfaisistithe Iodálacha tar éis an tsosa

chogaidh – minic go leor san áit ar thit siad.

Cuireann sé sin Iarthar Bhéal Feirste i gcuimhne

dom agus leachtanna in onóir bhaill den IRA a

maraíodh.

Ach bhí tuairim ar 82,000 duine sna grúpaí

treallchogaíochta seo agus fuair tuairim ar 17,488

bás.

Is méid beag bídeach é sin i gcomparáid le líon na

saighdiúirí a fuair bás sa chogadh go dtí 1943 – ar

son aislingí Mussolini.

Ach déantar a mhór as Partigiani agus ceoltar fúthu

go seadh – tá a n-amhrán ‘Bella Ciao’ (thíos) ar

eolas ag cách.

Cuirtear an argóint chun tosaigh go raibh an Iodáil

faoi smacht ag an Ghearmáin, sa chaoi chéanna a

raibh an Pholainn agus an Fhrainc cuir i gcás ach

gur éirigh na Partigiani amach agus gur scaoil siad

féin an tír saor.

Scéal deas atá ann gan amhras.

Ach níl ach rian na fírinne ann agus le bheith ionraic

tá mé go mór in amhras faoi cén éifeacht mhíleata

a bhí acu.

Cuireann an scéal sin a insíonn an Iodáil di féin

eispéireas na hÉireann i gcuimhne dom i gcónaí.

I gcomparáid leis na hÉireannaigh a chuaigh

isteach in arm na Breataine aimsir an Chéad

Chogaidh – ba bheag bídeach iad líon na

bpoblachtach riamh.

Mar sin féin, d’éirigh leis an Phoblachtachas saoirse

éigin a bhaint amach d’Éirinn.

Ach mar thoradh air sin, rinneadh ‘dearmad’ thar

oíche ar na hÉireannaigh a throid le harm na

Breataine sa Chéad Chogadh Domhanda agus

roimhe sin, agus ar na mílte Éireannach a throid i

gcoinne an IRA, beag beann ar thuairimí s’acu ar

neamhspleáchas na tíre.

Deirimse ‘dearmadta’ ach ag magadh atá mé,

scríobhtar alt orthu in aghaidh na seachtaine ag cur

i gcuimhne dúinn go ndearnadh dearmad orthu.

Blár cogaíochta é an stair féin.

Agus cé go raibh ár léamh ar an stair beagán

aontaobhach agus neamhiomlán go dtí seo in

Éirinn, agus go ndearnadh neamhaird ar

Éireannaigh a throid leis an Bhreatain, níl aon

amhras ann faoi cá háit a bhfuil bá thromlach

bhunaíocht na meán in Éirinn inniu.

Ar an bhliain seo chugainn beidh muid – ag bráth ar

do dhearcadh – ag ceiliúradh, ag comóradh, ag

cáineadh nó ag moladh Reibiliúnaithe Sheachtain

na Cásca 1916.

Beidh sé ina chogadh dearg idir poblachtaigh

chomh maith le dreamanna éagsúla ag iarraidh

seilbh a ghlacadh ar an Éirí Amach.

Ar an lámh eile, tá clú ar dhaoine ar nós David

Norris, John Bruton, Eoghan Harris agus Kevin

Myers as an seasamh a ghlacann siad i gcoinne

náisiúnachas na hÉireann i dtólamh.

Ach tá bunaíocht na hÉireann i gcoitinne i gcoinne

fhir agus mhná 1916 agus i gcoinne na haislinge

taobh thiar dóibh.

Ach ag an am céanna níor mhaith leo go mbeadh

poblachtaigh ag baint aon leas as – mar sin beidh

siad i mbun gnímh ag argóint gur bán dubh agus

gur dubh bán agus go mbaineann 1916 leo ar

bhealach éigin.

Beidh athscríobh na staire faoi lán seoil.

Ach sílim féin gur soiléir cén fáth ar throid Pádraig

Mac Piarais agus a lucht leanúna in 1916: chun an

tír ar fad a shaoradh go hiomlán, chun an Ghaeilge

a athbheochan agus ar son an lucht oibre.

Mura féidir le duine nó dream a mhaíomh go bhfuil

siad ar son na gcúiseanna céanna, cén gnó atá acu

a bheith ag eagrú ceiliúrtha nó comórtha ar Éirí

Amach 1916 ar chor ar bith?

Fiú 100 bliain ó cuireadh chun báis é, tá an

Piarsach ina bhagairt.

Ní luann poblachtaigh an lae inniu é fiú.

Measaim féin gur i measc na nGaeilgeoirí amháin a

fhaightear dílseacht do smaointeoireacht an

Phiarsaigh agus 1916.

Pictiúr: ‘Birth of the Irish Republic’ le Walter Paget

Is minic a bhuail fear nó bean as Gaoth Dobhair le

duine ar an bhóthar agus gur dhúirt an té sin; “Taa

shay foor.”

Ní dheachaigh an comhluadar ar aghaidh mórán

níos faide agus is i mBéarla a bhí sé.

Gach seans gur glacadh mar mhasla é sin ach

gach seans chomh maith nár thuig an cainteoir

dúchais cad a dúirt an Gaeilgeoir ar an ábhar nár

aithin sé nó sí na fuaimeanna.

‘Gaelscoilis’, ‘Gaeilge na Jailtachta’, ‘Feirstis’,

‘Pidgin Irish’, ‘Book Irish’ – is iomaí téarma atá

againn do Ghaeilge ‘neamhthraidisiúnta’.

Ach tá mé den tuairim go bhfuil roinnt mhaith

tuairimíochta polaitiúla i bhfolach taobh thiar dóibh,

ní teangeolaíocht amháin atá i gceist.

Trí huaire anois a chuala mé an abairt seo a leanas

as béal náisiúnaigh:

“Is ball é do Shinn Féin ACH tá Gaeilge mhaith

aige.”

Ní fios dom cé chomh coitianta is atá sé ach is léir

dom go gcreideann cuid daoine go bhfuil Gaeilge

níos fearr ag baill den SDLP, mar shampla, ná ag

Sinn Féin.

An fíor é sin ar chor ar bith?

Más fíor, cén fáth?

Nó an mbaineann an cheist le scoilt níos ciotaí

agus níos doimhne ná an pholaitíocht – an

mbaineann sé le cúrsaí aicme?

Tá ailt léite agam ag déanamh cur síos ar ‘scoilt’ ar

féidir bheith ag teacht idir Gaeilge na Gaeltachta

agus caint na cathrach.

Cé go sílim go bhfuil áibhéil éigin á déanamh tá mé

in amhras gur féidir cumarsáid idir sean-chainteoirí

dúchais agus roinnt cainteoirí rialta ón Ghalltacht.

Dar liom tá áibhéil á déanamh mar iarracht ag

corrdhuine iad féin a thaobhú leis an chainteoir ó

dhúchas i gcath samhalta idir iad agus

foghlaimeoirí.

Tugaim ‘pseudo-natives’ orthu sin a dhéanann

iarracht iad féin a chur le chéile leis an ‘sinn’ atá ina

gcainteoirí dúchais i gcoinne ‘iad’ nach bhfuil ina

gcainteoirí dúchais – d’ainneoin Béarla ó dhúchas

bheith acu féin.

Agus ar ndóigh, ní ceist dhubh agus bhán í seo – is

iomaí duine a tógadh le Béarla sa Ghaeltacht, agus

tá corrdhuine sa Ghalltacht a tógadh le Gaeilge.

Ach ní i leith na bhfoghlaimeoirí amháin a chuirtear

líomhaintí na ‘drochGhaeilge’.

Táthar ann atá ag cur na ceiste – an fiú an

Ghaeilge atá fós á labhairt sna Gaeltachtaí fós

shábháil ar an ábhar go bhfuil sí truaillithe an méid

sin ag an Bhéarla agus go bhfuil cuid mhaith dá

saibhreas caillte?

Mar sin féin, más lag an seachadadh teanga idir

ghlúnta sa Ghaeltacht, is beag dóchais atá le fáil sa

Ghalltacht, cé gur féidir go bhfuil feabhas tagtha ar

chúrsaí in oirthear na tíre le blianta beaga anuas.

Thiocfadh dó gur ceist theoiriciúil í seo ar fad.

Ag scríobh dó san Irish Times in 2010, thagair Brian

Ó Broin do mhuintir na Gaeltachta ar lámh amháin

agus cainteoir cathrach ar an taobh eile :

_

“The two groups, while nominally speaking the

same language, have almost no points of contact.

They prefer to tune each other out or speak English

with each other, rather than use Irish together. This

seems to have all the hallmarks of a separation ….

we can only wait to see what sort of Irish the next

generation of urban speakers will have. Will the

urban variety become its own dialect of Irish, or

grow further apart from its Gaeltacht cousin,

becoming a Creole or new language?”_

Chuala mé an argóint, beagnach 20 bliana ó shin i

mBéal Feirste, go bhfuil dhá theanga ag forbairt

anois atá scartha óna chéile.

Chuir gníomhaí amháin i leith aicme iomlán

d’athbheochantóirí go raibh siad ag cumadh a

dteanga nua féin go díreach agus nár Ghaeilge í ar

chor ar bith.

Bheadh bun-difríochtaí polaitiúla (agus aicme) idir

an duine sin agus ‘lucht cumtha na Gaeilge nua’ dar

leis áfach – is doiligh éalú ó thionchar na

polaitíochta títear dom.

Is iomaí duine a chuaigh i dteagmháil liom maidir

leis an alt seo … “a fhad is nach n-úsáideann tú

m’ainm.”

Cén fáth a bhfuil sé chomh conspóideach sin?

Dúirt gníomhaí amháin liom, “Creidim féin gur féidir

le cainteoirí dúchais agus nua-chainteoirí foghlaim

óna chéile ar dhóigheanna éagsúla: dúchas, nádúr,

blas, foghraíocht agus comhréir an chainteora

dhúchais ar thaobh amháin, agus fonn forbartha

agus stór focal agus díograis agus dúthracht an

nua-chainteora ar an taobh eile.

“An t-aon dream amháin nach dtugaim mórán

éisteachta dóibh ná na daoine sin a bhíonn ag síor-

mholadh cainteoirí dúchais agus ag síor-mhaslú

nua-chainteoirí lasmuigh den Ghaeltacht.”

Agus mé ar ollscoil bhí orainn staidéar agus

cleachtadh a dhéanamh ar fhoghraíocht na

Gaeilge, nóphonetics mar a thug muid air go

neamheolaíoch.

Ghlac mé leis an ábhar sin le fonn cé nár éirigh liom

máistreacht a fháil air.

Ach mhothaigh mé ag an am nárbh amhlaidh an

cás le roinnt mhaith de mo chuid cairde as Béal

Feirste, go háirithe iad siúd a d’fhreastail ar

Ghaelscoileanna.

Bhí siad den tuairim nach raibh aon ghá leis na

ceachtanna seo – go raibh Gaeilge Bhéal Feirste

acu agus nach raibh aon ghá lena “ceartú”.

Chonacthas é mar ionsaí ar a bhféiniúlacht, gurb

ionann é agus a rá nárbh ‘bhlas’ Éireannach é a

mblas nádúrtha féin.

An amhlaidh an cás in ollscoileanna Bhaile Átha

Cliath?

Tuairim

Caithfidh mé a admháil, in amanna agus mé ag

éisteacht le Gaeilge dhaltaí Gaelscoile gur cheistigh

mé m’ídeolaíocht féin – d’fhiafraigh mé díom féin,

an fiú seo?

An fiú an Ghaeilge seo? An Gaeilge í fiú?

Níl mé compordach sin a rá, faoistin é sin a

chuirfeadh isteach ar chairdeas.

Gach seans áfach go mbaineann sé sin le mo

thuiscint phearsanta ar cad is Gaeilge ann –

claonadh mo chluaise féin.

Dar ndóigh, tá rogha ag an duine, ní gá dom

labhairt cosúil leatsa, ní gá duit labhairt cosúil

liomsa ach mura bhfuil muid ábalta an duine eile a

thuiscint ní féidir cumarsáid eadrainn.

Cluinim an tuairim go minic go síleann daoine gur

thóg sinsear s’acu an Béarla gan ar a laghad roinnt

den fhuaimniú a thógáil chomh maith – creideann

siad go maireann fuaimeanna na Gaeilge i mBéarla

s’acu.

Níl ann ach rian na fírinne sa tuairim sin dar liom

ach tá sé ábhartha agus mé ag teacht chuig focal

tábhachtach sa scéal seo – ‘blas’.

Ach ní hionann blas agus fuaimeanna teanga.

Is féidir blas Bhéal Feirste bheith ag duine agus

fuaimeanna na Gaeilge bheith acu agus muise tá

aithne agam ar dhuine nó beirt le blas Thír Chonaill

nach bhfuil foghraíocht na Gaeilge acu.

Caithfidh múinteoirí is léachtóirí Gaeilge bheith

fuarchúiseach agus iad ag míniú na rudaí seo do

dhaoine agus foghlaim cén dóigh gan cur isteach ar

a bhféiniúlacht.

Is ar an oide atá an dualgas rudaí a mhíniú mar is

ceart.

Ar an taobh eile, caithfidh lucht foghlamtha a

ghlacadh go bhfuil (go bunúsach) trí ghné ann le

foghlaim teanga – gramadach, foclóir agus

fuaimeanna.

Ní féidir an dá cheann a thaitníonn leat a phiocadh

amach.

Mura bhfuil daoine sásta dul i mbun foghlamtha ar

an fhoghraíocht, bíodh acu ach caithfidh siad a

thuiscint go mbeadh deacrachtaí ag an chainteoir

dúchais iad a thuiscint.

Tá an teanga dhúchasach ann go fóill is caithfear

géilleadh di.

Caithfidh lucht foghlamtha bheadh intuigthe do

chainteoirí dúchais, chan a mhalairt.

Ach sílim chomh maith go mbaineann eilimintí

d’fhoghraíocht na Gaeilge leis an mheon cultúrtha.

Mothaím nach mbíonn náire ar dhaoine Gaeilge a

labhairt le fuaimeanna an Bhéarla ach go mbíonn

siad míchompordach le fuaimeanna na Gaeilge –

go mbíonn náire chultúrtha i gceist.

Ach seans gur ionann an cás agus teanga á

foghlaim i gcónaí?

Comhthuiscint idir an cainteoir dúchais agus an

foghlaimeoir, sin é croí na ceiste domsa.

Mura féidir teanga a úsáid ar mhaith le cumarsáid,

is beag a fiúntas.

Mura bhfuil foghlaimeoir ábalta cainteoirí ó dhúchas

a thuiscint nó a mhalairt – an féidir a rá gur ag

foghlaim do theanga dhúchais atá tú?

An fiú teanga nua a chumadh nuair atá teanga

bhreá againn cheana?

Tá foréigean forleathan tar éis briseadh amach idir

Iosrael agus na Palaistínigh in athuair le daoine ag

fáil bháis ar an dá thaobh. Tá cuma ar chúrsaí go

dtacaíonn bunús Ghaeil na hÉireann le cás na

bPalaistíneach seachas le hIosrael. Ach cad fúthu

sin a thacaíonn le hIosrael? Labhair Ciarán

Dunbar le cuid acu chun fáil amach faoina

seasamh ar son an Stáit Ghiúdaigh.

Is as Contae an Chabháin é Ciarán Ó Raghallaigh,

chuir an eagraíocht Irish4Israel i dteagmháil liom é.

Chuir mé an bhuncheist air – cén fáth a dtacaíonn

tú le hIosrael?

“Caithfidh mé a mhíniú go bhfuil mo thuairim níos

casta ná sin,” a deir sé áfach, “ní aontaím le gach

rud a dhéanann Stát Iosrael.”

Do Chiarán, tá ceist an Uileloiscthe lárnach i

dtólamh.

“Ní raibh éinne ann chun tacaíocht a thabhairt do

Ghiúdaigh na hEorpa.

“Creidim go bhfuil fadhb an fhrith-Ghiúdachais an-

mhór ar fud an domhain fós ach anois tá tír amháin

ann a ardóidh guth i gcoinne an fhuatha seo atá ar

siúl le 2,000 bliain.

“Sin é an fáth is tábhachtaí a thacaím le hIosrael.”

Dar le hEiméid Ó Fathaigh, arb as Baile Átha Cliath

dó, is é an daonlathas an cheist is tábhachtaí.

Deir sé: “Is é [Iosrael] an t-aon tír sa réigiún atá

daonlathach agus a bhfuil a dlíthe bunaithe ar

chultúr cearta aici.”

Caithfidh mé a lua go meastar go bhfuil an Liobáin

agus an Tuirc ina dtíortha daonlathacha chomh

maith agus go meastar go bhfuil an Éigipt agus an

Iaráic daonlathach go pointe – cé go bhfuil

fadhbanna polaitiúla móra sa dá thír.

Tá Eiméid iontach gníomhach ar Twitter ar an

cheist (@AnGiogoir).

Deir sé bhfuil barraíocht “droch-eolais” ar na meáin

shóisialta agus go bhfuil seisean díreach ag iarraidh

cothrom na Féinne a thabhairt.

Is leabharlannaí as Baile Átha Cliath í Olga Corbett,

níor ghlac sí taobh Iosrael i gcónaí.

“Thug mé tacaíocht do na Palaistínigh san am atá

caite. Ach le fás an Ioslamachais fhanaicigh – in

Éirinn – d’athraigh m’aigne láithreach,” a deir sí.

Is Meiriceánach é Séamas Ó Neachtain atá ina

eagarthóir ar an iris ‘An Gael’.

Dar leis go bhfuil an fhadhb iontach simplí ar fad:

“Is maith liom tacaíocht a thabhairt d’éinne a bhíonn

ag seasamh ar son na fírinne is an chirt, go háirithe

nuair a bhíonn siad faoi ionsaí. Sin cás Iosrael.

“Déanaim m’iarracht bheag féin chun an fhírinne a

scaipeadh in éadan na mbréag,” a deir sé.

Na Palaistínigh

Ach cad ba chóir do Phalaistínigh a dhéanamh sna

cúinsí ina bhfuil siad?

Bhí Olga Corbett iontach ionraic: “Ní fios dom go

díreach.”

Ach bhí Ciaran Ó Raghallaigh iontach soiléir : “Stad

a chur leis na hionsaithe ó Gaza, chun a thaispeáint

go mbeidh Stát Palaistíneach neamh-

fhoréigneach.”

Mar a bhí Séamas Ó Neachtain: “Ba chóir dóibh

glacadh le hIosrael mar stát. Ba chóir dóibh fáil

réidh leis an bhforéigean agus leis an

sceimhlitheoireacht. Ba chóir dóibh díriú ar a saol

féin.”

Is dóigh go ndéarfadh Palaistínigh go bhfuil sé

deacair díriú ar a saol féin faoi riail Iosrael agus le

lonnaitheoirí ag gabháil a gcuid talún.

Ach cad a dhéanfadh siad dá mba rud é go raibh

siad in áit na bPalaistíneach?

Arís, bhí Olga iontach díreach: “Dul ar imirce chuig

tír Ioslamach.”

Níor thug sí freagra maidir le cad a ba chóir do

Phalaistínigh Chríostaí a dhéanamh.

“Is deacair a rá,” a d’admhaigh Séamas.

“Dá mbeinnse in mo Phalaistíneach, is dócha nach

mbeadh mórán eolais agam faoin saol mar atá,

agus go mbeinn lán le fuath is nimh.

“Ach mar sin féin, ba léir dom nach mbeadh aon

seans agam saol níb fhearr a dhéanamh gan cúrsaí

a athrú.

“Bheinnse ag iarraidh baile nua a fháil i measc na

nArabach eile, mar chreidfinn gurb iadsan mo

bhráithre is mo chairde.

“Ach amháin, más in Iosrael a bheinn i mo chónaí.

Bheinn sásta le mo shaol ansin, is dócha. Bheadh

cearta agus seans agam.”

Chuir mé ceist maidir le ‘ceart troda na

Palaistíneach’ i gcoinne fhorghabháil Iosrael – ní

nach ionadh, níor aontaigh éinne go raibh a leithéid

de cheart acu.

Ach cén fáth sin – cén difear eatarthu agus na

Coirdínigh mar shampla?

“Níl na Coirdínigh ag iarraidh an Tuirc a mhilleadh

ach is cuspóir é sin(“Iosrael a scriosadh as an

léarscáil”) ag grúpaí sa Phalaistín,” a deir Ciarán Ó

Raghallaigh.

“Is difear an-tábhachtach é sin.”

“Inimircigh Arabacha ba iad na Palaistínigh,” a

mhaígh Olga.

“Go bhfios dom tá muintir na Cordastáine

dúchasach d’oirdheisceart na Tuirce.”

Caithfidh mé soiléiriú a dhéanamh ag an phointe

seo.

Cé nach staraí mé, cuireadh iachall orm an pointe

seo a fhiosrú agus go bunúsach ní fíor é – sa

mhéad is go léiríonn an stair go raibh Giúdaigh ann

sa Phalaistín, mar a bhíodh, sna 1800í ach ba

mhionlach bídeach iad.

Bhí mórchuid de mhuintir na críche ina nArabaigh –

chun neamhaird a dhéanamh ar chúrsaí treibhe.

Bhí an chuid is mó acu sin ina Moslamaigh.

Ach léiríonn caint Chiaráin cuid den chastacht

maidir le déimeagrafaíocht: “Creideann a lán daoine

gur tháinig muintir Iosrael as an Eoraip, mar

mharthanóirí an Uileloiscthe.

“Ach, i ndáiríre, tháinig a lán dídeanaithe ó thíortha

Arabacha freisin.

“Bhí siad ag teitheadh ó fhoréigean agus idirdhealú

fríth-Ghiúdach sna tíortha sin agus tá ceart acu

(agus a bpáistí) a bheith ina gcónaí in áit éigin,

cosúil le gach duine eile.

“’Giúdaigh, téigh go dtí an Phalaistín!’ a deir na

sluaite Arabacha.

“Na Giúdaigh a bhí ina gcónaí san Éigipt, sa tSiria,

san Iaráic agus srl ar feadh na mílte bliain, tá siad

sa Phalaistín anois, ach níl na sluaite Arabacha

sásta fós.”

“Is é an difríocht is mó idir chúis na Palaistíne agus

daoine eile ná go bhfuil na Palaistínigh ag diúltú

conarthaí síochána arís agus arís eile,” a deir

Eiméid.

Déarfadh lucht tacaíochta na Palaistíne nach raibh

na conartha síochána sin inghlactha do dhuine ar

bith ar ndóigh agus gur lean Iosrael léi ag tógáil

lonnaíochtaí cibé ar bith.

“Níl aon chosúlacht leis na Coirdínigh,” dar le

Séamas, “mar ní raibh pobal Palaistíneach ann

riamh sular bunaíodh stát Iosrael.”

“Níor cumadh a leithéid ach le seasamh in aghaidh

na nGiúdach,” a mhaíonn Séamas.

Arís, déarfadh na Palaistínigh go seasann siad ar

son a gcuid cearta féin seachas maireachtáil

díreach ar son seasamh i gcoinne na nGiúdach.

Is í an chomhairle atá ag Eiméid Ó Fathaigh do na

Palaistínigh ná éirí as an “fhrithbheartaíocht

nihilíoch" agus filleadh ar phrionsabail

Chomhaontaithe Osló.

Cáintear na comhaontaithe sin go forleathan ar an

ábhar gur cuireadh cosc ar Phalaistínigh a bheith

ina gcónaí i 60% den Bhruach Thiar gan trácht ar

fhilleadh chuig Iosrael ‘mar is ceart’.

Síolraíonn cuid mhaith den tacaíocht a fhaigheann

Iosrael ón “bhagairt eiseach” atá in aghaidh Iosrael i

gcónaí dar le hEiméid.

“Tá an ceart ag duine ar bith iad féin a chosaint,” a

deir sé, “ach is cosúil go bhfuil lucht tacaíochta na

Palaistíne aineolach ar an sprioc níos leithne –

scrios iomlán ar Iosrael.

Deir Eiméid gurb é réiteach na faidhbe sa

ghearrthréimhse ná go gcuirfeadh na Palaistínigh

deireadh leis an chogaíocht.

“Bheadh ionadaithe na Palaistíne i Meiriceá agus

san Eoraip ansin in ann a rá, ‘Féach – is féidir linn

stát síochánta a reáchtáil gan aon bhagairt ar

Iosrael nó ar an Iarthar’.”

Seasamh na nGael

D’aontaigh gach duine ar labhair mé leo go

dtacaíonn mórchuid de na Gaeilgeoirí ar an saol

seo leis na Palaistínigh.

“Cuirim an milleán ar na meáin,” a deir Ciarán.

“Ní fhaigheann na daoine dada ach cuid den scéal.

“Mar shampla, faighimid tuarascáil ar ionsaí Iosrael

ar Gaza ach ní luann aonduine an t-ionsaí ó Gaza a

tharlaroimh an fhreagairt ón Iosrael.”

Is gá a lua go gcuireann lucht tacaíochta na

Palaistíne a mhalairt de réamhchlaonadh i leith na

meán.

Aontaíonn Séamas, “Bíonn an chuid is mó de

Ghaeilgeoirí ar an idirlíon agus sna meáin in éadan

Iosrael, faraor.

“Ach sin mar a fhaightear lucht na heite clé, agus

na radacaigh eile, den chuid is mó.

“Is iomaí duine ciúin atá ann a fhéachann ar chúrsaí

ar nós difriúil.

“Is dócha go bhfuil sé ar nós cuma liom ag an

móramh. Mar ba chóir. Cén bhaint ag an scéal le

saol an ghnáth-Éireannaigh?”

Tarraingíonn an pointe seo an cheist: “Cén bhaint

ag an scéal le saol an Ghael-Mheiriceánaigh?”

Thug Olga Corbett freagra gonta ar an cheist ag cur

in iúl gur “Sóisialaithe Marxacha” an chuid is mó

acu sin a thacaíonn leis an Phalaistín, ag tacú le

teoiric Shéamuis.

Aontaíonn Eiméid le Ciarán agus le Séamas araon

sa mhéad is go gcreideann sé go bhfuil an

choimhlint á cur i láthair go haontaobhach ag na

meáin.

“Tá comhghaol idir a bheith frith-Mheiriceánach

agus a bheith frith-Iosrael de ghnáth,” a deir Eiméid.

“Mar sin féin,” a deir sé, cé go bhfuil sé “ina chara le

hIosrael”, “ní chiallaíonn sé sin go bhfuil mé nó aon

duine eile ina namhaid leis na Palaistínigh.”

“Ní maith liom gníomhartha na ngrúpaí frith-

Iosraelacha, na daoine a éilíonn ‘baghcat, dí-

infheistiú agus smachtbhannaí’,” a deir Ciarán ag

cur in iúl nach bhfuil na taicticí seo éifeachtach.

“Is é an t-aon toradh air ná go bhfuil dearcadh

Iosrael níos náisiúnaí agus neamhghéilliúla.”

Luadh an pointe sin arís agus arís eile liom agus

mé ag scríobh an ailt seo.

Cad a ba chóir d’Iosrael a dhéanamh chun í féin

a chosaint amach anseo?

“Is dócha go bhfuil siad á ndéanamh cheana, den

chuid is mó,” a deir Séamas.

“Ba chóir dóibh cairde iontaofa a chothú. Is olc an

scéal é nach mbíonn na Stáit Aontaithe iontaofa

faoi Obama. Ach tá tíortha eile ann a bheadh

cabhrach, fiú tíortha Arabacha.

“Agus ní mór dóibh a bhfórsaí armtha a choimeád

chomh láidir agus is féidir.

“Agus ní mór dóibh i gcónaí tabhairt faoi lucht na

mbréag, agus iad a náiriú.”

Ach níl cúrsaí chomh simplí sin dar le hEiméid, deir

sé go raibh gach taobh ina n-ionsaitheoir sa

choimhlint seo agus gur fhulaing an dá thaobh mar

gheall ar fhoréigean.

Deir Ciarán: “Ba chóir dóibh Oirthear Iarúsailéim a

choimeád faoi smacht Iosraelach ach ní aontaím

leis an tógáil tithe ar thalamh nach mbaineann le

hIosrael.”

Déarfadh náisiúntóirí Iosrael go mbaineann ach

orlach idir an Abhainn agus an Mhuir leo áfach –

agus níos mó fiú i gcásanna áirithe.

“Ní mór go mbeadh comhaontú (le hathrú

teorainneacha, b’fhéidir, chun aghaidh a thabhairt

ar réimsí leochaileacha Iosrael).

“Tá stát ag teastáil ón Phalaistín, tá síocháin agus

slándáil ag teastáil ó Stát Iosrael. Is féidir leis an

chomhphobal idirnáisiúnta na riachtanais go léir a

chomhlíonadh.”

Tá go leor tráchtairí den tuairim nach bhfuil go leor

talaimh fágtha chun Stát Palaistíneach a bhunú

áfach agus tá go leor airí i rialtas Iosrael dubh ina

choinne.

Iosrael / An Phalaistín sa todhchaí?

“An chuid is mó de dhaoine ciallmhara, feictear

dóibh gurb é an bealach deiridh amach as an

choimhlint ná an réiteach ‘dhá stáit’,” dar le

hEiméid.

“B’fhéidir, ag feidhmiú i gcónaidhm, le cearta agus

cosaintí comhionannais do gach saoránach.”

“I ndeireadh na dála, dhá náisiún neamhspleácha

ag obair agus ag comhoibriú le chéile, dea-shampla

a bheadh ansin sa Mheánoirthear,” a deir Ciarán Ó

Raghallaigh.

“Tá a fhios againn go léir cad a bheadh mar

shocraíocht; teorainneacha a bheag nó a mhór ag

teacht le socraíocht 1967 agus rochtain ag cách ar

gach suíomh creidimh,” a mhaíonn Eiméid.

Déarfadh Iosrael go bhfuil “an réaltacht ar an

talamh athraithe áfach” agus ní dócha go gcúlódh

Iosrael taobh thiar de na teorainneacha sin arís.

“Dá mbeadh na Palaistínigh sásta an troid a chur ar

ceal, bheadh síocháin ann. Sin a bhfuil,” a deir

Séamas.

“Ach ní dóigh liom go ndéanfaidh siad amhlaidh.”

Dar ndóigh, déarfadh lucht tacaíochta na Palaistíne

nach dócha go stopfadh Iosrael ag tógáil

lonnaíochtaí fiú sa chás sin gan trácht ar na

lonnaíochtaí atá ann a scor.

Déarfadh siad fosta, cé go bhfuil foréigean ann, go

bhfuil sé ag teacht ón dá thaobh agus nach bhfuil

aon ‘Intifada’ nó éirí amach ar bun acu i láthair na

huaire.

Ach ní fheiceann Séamas go bhfuil aon chúis nó

ceart ag na hArabaigh.

“Tá siad ann ar chúis amháin, agus sin chun Iosrael

a scriosadh,” a deir sé.

“Níl suim dá laghad acu sa tsíocháin.”

Arís déarfadh fiú anailíseoirí neamhspleácha nach

bhfuil mórán spéise ag Iosrael sa ‘tsíocháin’ ach an

oiread.

“Agus seachas sin, nó deireadh [leis na hArabaigh

sa Phalaistín] mar phobal ar leith,” a mhaíonn

Séamas, “ní thiocfaidh aon fheabhas ar chúrsaí

ann.”

Ciarán Dunbar

Dé Céadaoin na seachtaine seo caite, d’éirigh le

beirt ghunnadóir armáilte le raidhfilí de dhéantús

Kalashnikov fáil isteach in oifigí na hirise aoire

‘Charlie Hebdo’ i bPáras na Fraince.

Scaoil siad an t-eagarthóir, Stephane Charbonnier,

chun báis in éineacht le póilín a bhí mar gharda

aige agus naoi mball eile den fhoireann.

Scaoil siad póilín eile, Ahmed Merabet, a bhí ina

Mhoslamach mar a tharlaíonn sé, chun báis amuigh

ar an tsráid agus é ina luí ar an talamh gortaithe.

Bhí a lámha san aer nuair a scaoileadh é faoi bhéal

an ghunna.

D’éirigh leo beirt éalú ón láthair.

Tá sé á mhaíomh ag údaráis na Fraince go raibh

beirt dheartháir, Cherif agus Siad Kouach,

freagrach as an ionsaí agus ghlac na meáin

phríomhshrutha leis sin mar fhíric gan cheist agus

cuireadh é sin roimh an phobal mar fhírinne.

Bhí an bheirt ghunnadóir ag caitheamh balacláva

sna físeáin atá le feiceáil ar na meáin shóisialta.

Maítear go bhfuarthas ID Siad Kouach sa charr a

d’úsáid siad chun éalú – bhí an dá ghunnadóir thar

a bheith ábalta (agus éifeachtach más cuí an cur

síos sin) agus tá amhras ar go leor daoine ar féidir

leis gur fhág duine acu ID s’aige sa charr.

Deir Iar-Cheannfort in Óglaigh na hÉireann (Fórsaí

Cosanta na hÉireann) gur shíl sé go raibh “i bhfad

níos mó” ná traenáil ghnáthshaighdiúra ag na

gunnadóirí a d’ionsaigh foireann na hirise.

Dúirt sé liom ar Twitter Dé Céadaoin; “ní inniu a

gcéad aicsean. Chrom duine acu síos agus phioc

sé piléarlann folamh ón dtalamh. Sin traenáil.”

“[B]hí siad faoi smacht fiú ag tiomáint ón láthair –

traenáil, plean, lóistíocht, beart agus éalú.”

Deir Péas na Fraince go ndeachaigh siad sa tóir

orthu ar an bhóthar N2 soir ó thuaidh ó Pháras tar

éis dóibh carr a ghoid in Montagny Sainte Felicite.

Fuarthas iad i bhfolach i monarcha in eastát

tionsclaíochta in Dammartin-en-Goele, 35 km ó

Pháras, Dé hAoine.

Tá péas na Fraince ag rá gur tháinig an bheirt

amach ón fhoirgneamh, gur scaoil siad ar na péas

agus d’ainneoin a gcumas mar a léirigh siad sna

dúnmharuithe ag Charlie Hebdo, maraíodh iad go

tapa.

Scaoil siad saor giall ní ba luaithe, gortaíodh beirt

phóilín sa chath.

Díreach in éis na heachtra sin, fuair ceathrar agus

gunnadóir bás nuair a rinne na péas ruathar ar

ollmhargadh caisir a bhí faoi smacht ag an

ghunnadóir.

Deir na péas go raibh baint ag an duine seo,

Amedy Coulibal, leis na deartháireacha Kouach.

Sin mar a tuairiscíodh na heachtraí go dtí seo. Is

beag an fhianaise atá ar fáil áfach agus bíonn

mearbhall á chur orainn leis an dóigh a gcuirtear

scéalta mar seo i láthair.

Cuimhnítear gur léiríodh nach raibh an-chuid de na

‘fíricí’ a cuireadh os ár gcomhar go dtí seo fíor ar

chor ar bith – dúradh go raibh RPG ag na fir a

d’ionsaigh Charlie Hebdo ach níl aon fhianaise ann

go raibh.

Dúradh gur ghlac dalta scoile, Hamyd Mourad, páirt

sa chéad eachtra ach níor ghlac – bhí sé ar scoil ag

an am.

Mar iriseoir cuimhním ar chás Dhiarmuid O’Neill,

ball den IRA a scaoileadh chun báis in 1996 i

Londain.

Tuairiscíodh sna meáin gur scaoileadh é le linn

‘chath gunna’ le póilíní.

Is í an fhírinne ná go raibh sé gan arm, go raibh sé

ag screadaíl “we’re unarmed,” agus é ina luí ar an

urlár ag iarraidh géilleadh nuair a scaoileadh é 6

huaire faoi bhéal an ghunna.

D’ainneoin go raibh otharcharr ar fáil, séanadh

cúram leighis láithreach air agus fuair sé bás ar

ball.

Rinneadh taifead den eachtra sin, taifead atá cloiste

agam. Agus bíonn amhras orm faoina bhfuil a rá ag

na péas faoi chásanna dá leithéid ó shin agus cad é

mar a thuairiscítear é.

Saoirse na Meán

Tá an t-ionsaí ar an iris Charlie Hebdo á chur i

láthair san Iarthar, ní mar ghníomh díoltais mar a

mhaígh na gunnadóirí féin de réir cosúlachtaí mar

gur fhoilsigh an iris íomhánna magúla den Fháidh

Mahamad, ach mar ionsaí ar shaoirse na meán.

Iris aoire é Charlie Hebdo a bhíonn magúil faoi

agus ag spochadh as go leor grúpaí ach a raibh dúil

ar leith i Moslamaigh acu de réir cosúlachtaí.

Iris ghránna go leor de réir mar a thuigim.

“Ach bhí cuid mhór dá gcuid oibre ciníoch,

homafóbach agus Ioslámafóbach.

“Le blianta beaga anuas ba mhinic gur léiríodh

daoine den chreideamh Moslamach ar bhealach

gránna, le sróna móra agus cuma ar mire orthu.

“Chuirfeadh sé na scigphictiúir de Ghiúdaigh ón

Ghearmáin sna 30í, nó d’Éireannaigh in iris Punch

Shasana ó lár an 19ú haois, i gcuimhne duit,” a

scríobh Francach in alt ar nos.ie.

Agus sin an fhadhb, sin áit a bhfuil an fhimíneacht

nó an íoróin. Ní dócha go mairfeadh a leithéid d’iris

in Éirinn nó sa Bhreatain idir.

Is é mo thuairim nach mbeadh céad ag iris ábhar

‘Charlie Hebdo’ a fhoilsiú sa Ríocht Aontaithe agus i

go leor tíortha eile san Eoraip, chuirfeadh dlíthe in

aghaidh ghríosú fuatha cosc air.

Níl a leithéid d’iris in Éirinn, sa Bhreatain nó i dtír ar

bith eile a bhfuil aithne agam uirthi, sa Fhrainc

amháin a bheadh saoirse ag daoine a leithéid a

tháirgeadh.

Dar le halt tuairimíochta san iris ar líne Spiked,

mhairfeadh leithéid ‘Charlie Hebdo’ 10 seachtaine

sa RA sula mbeadh air druidim de thoradh ar

fheachtasaíocht agus ar bhagairtí dlí.

Mar sin, cá bhfuil saoirse na meán?

“Is mise Charlie,” atá á fhógairt ag daoine an

tseachtain seo ag iarraidh a ndéistin don ionsaí

agus a dtacaíocht d’fhoireann na hirise a chur in iúl

ach is doiligh a chreidbheáil go seasfadh na daoine

céanna leis in Éirinn.

Go leor de na daoine céanna atá ag scairteach “Is

mise Charlie,” bheidís féin ag seasamh taobh

amuigh oifigí iris den chineál seo in Éirinn ag

agóidíocht, ag eagrú baghcat agus ag gríosú

cásanna dlí.

Saoirse cainte?

Is é tuairim an scríbhneora seo gur cheart go

mbeadh saoirse cainte iomlán ann, seachas gríosú

chun foréigin.

Agus mé i m’eagarthóir ar ‘Gaelscéal’ rinne mé

iarracht d’aon chúis cur leis an réimse

smaointeoireachta a bhí le léamh i nGaeilge agus

réimse leathan den tuairimíocht a chur ar fáil.

De ghnáth, mar fhreagairt air sin, fuair muid

comhfhreagras ag gearáin go raibh tuairimí den

chineál sin ann ar chor ar bith. Bíonn gach duine ag

iarraidh smacht a choinneáil ar insint an scéil.

Tá stair fhada ag an chinsireacht in Éirinn ar ndóigh

le hAlt 31sa Phoblacht (agus dlíthe cosúil leis sa

RA) beo i gcuimhne na ndaoine.

Nach aisteach a bheith ag cloisteáil le baill de

pháirtithe polaitiúla a thacaigh leis an reachtaíocht

seo a bheith ag caint faoi shaoirse na meán agus

saoirse cainte?

Agus is cuimhin liom go maith nuair a tháinig an t-

acadúlaí Siónach (cur síos s’aige féin), Shlomo

Izre’el, chuig an Chultúrlann i mBéal Feirste chun

labhairt ar athbheochan na hEabhraise.

Chuaigh mé chun na cainte agus is fíor go raibh

íde-eolaíocht á fógairt aige nach gcloisfeá go minic

san Eoraip.

Bhí agóid ghlórmhar taobh amuigh – daoine saor

chun sin a dhéanamh ach lena chos bhí agóideoirí

callánacha istigh sa seomra linn – bhí teannas

bagartha ann. Cá raibh saoirse cainte mar sin?

Bhí cás clúiteach ann an bhliain seo caite in Christ

Church College in Oxford Shasana nuair a d’éirigh

le feachtas chun deireadh a chur le painéal cainte

déanta d’fhir amháin ar ghinmhilleadh – rinneadh

bagairtí go gcuirfí isteach air le “instruments”.

Dar leis an choláiste go raibh baol ann go

gcuirfeadh an díospóireacht isteach ar shláinte

intinne na mac léin, neacha léinn baininn go

háirithe.

An seasann na hagóideoirí sin anois le Charlie

Hedbo? Gach seans, ach nach fimíneacht ghlan é

sin?

Cuirim ceist orm féin, nuair a bheas dlíthe níos

liobrálaí in Éirinn maidir le ginmhilleadh, an mbeidh

cead ag daoine teachtaireacht ‘ar son beatha’ a

chur chun tosaigh ar chor ar bith (ní cheadaítear an

téarma sin i bpíosa nuachta san ‘Irish Times’ a

thuilleadh), teachtaireacht atá maslach dar le go

leor ‘ar son rogha’?

Tá mé go mór in amhras.

Na meáin mar thargaid

Rinne NATO stáisiún teilifíse agus raidió na Seirbia

in 1999 a bhuamáil. Fuair 16 duine a bhí ag obair

ann bás. Cháin an International Federation of

Journalists an gníomh go láidir.

Mhaigh NATO go raibh sé mar chuid de “struchtúir

mhíleata na Seirbia”.

Uime sin, rinne gníomh NATO meáin a namhaid a

aithint mar arm cogaidh cé go ndiúltaíonn sé a

aithint go n-amharcann sé ar mheáin an Iarthair sa

chaoi ceannann céanna.

Bhuamáil SAM stáisiúin teilifíse na hIaráice le linn a

n-ionsaithe ar an Iaráic in 2003 le tacaíocht na

meán i coitianta i SAM – níor chaith duine ar bith t-

léine ag maíomh “is mise teilifíse stáit na hIaráice”.

Scrios fórsaí Iosrael foirgneamh Chorparáid

Chraolacháin na Palaistíne in 2002 agus dar le

Human Rights Watch; “Sháraigh ceithre ionsaí

Iosrael ar iriseoirí agus ar áiseanna meáin i nGaza,

le linn na cogaíochta i mí na Samhna 2012, dlíthe

na cogaíochta tríd sibhialtaigh agus réada

sibhialtacha a thargaidiú nach raibh ag cur go

soiléir le hoibríochtaí míleata na bPalaistíneach.”

Thiocfadh liom leanúint ar aghaidh go lá Eoin Dic.

Mar iriseoir, títear domsa gur beag duine a

chreideann i saoirse cainte mar is ceart, creideann

daoine i gcumhacht, creideann daoine i saoirse

dóibh féin, ní do dhaoine eile.

Bíonn sé de nós ag daoine a namhaid a chur ina

dtost, bealach amháin nó eile, agus faraor ní

eisceacht amach is amach an foréigean a

úsáideadh i gcás Charlie Hebdo.

Ciarán Dunbar

Ní thuigeann an pobal i gcoitinne cad atá ag dul ar

aghaidh ‘thuas ar an chnoc’ agus ní léir go

dtuigeann mórán iriseoirí ach an oiread.

San fholús tuisceana seo is é fearg agus easpa

muiníne an dá rud atá i mbéal an phobail, sin nó

neamhshuim amach is amach.

Tá cainteanna idir-pháirtithe ar na bacáin anois

chun dul i ngleic leis an “ghéarchéim” is déanaí.

Ba é dúnmharú an iarbhaill den IRA Gerard ‘Jock’

Davison sna Margaí i mBéal Feirste agus

dúnmharú Kevin McGuigan sa Trá Ghearr ina

dhiaidh sin mar dhíoltas a chuir tús leis.

Dúirt an Príomh-Chonstábla go raibh páirt ag baill

den IRA i ndúnmharú Kevin McGuigan.

Ba é an UUP a tharraing an t-aon aire atá acu

amach ón fheidhmeannas an chéad ghníomh eile.

Déanta na fírinne, tharraing sé sin an tAire

Forbartha Réigiúnaí Danny Kennedy amach as

ponc.

Cuireann sé i leith na bpáirtithe eile gur fágadh a

roinn gan go leor airgid d’aon chúis chun dochar

polaitiúil a dhéanamh don UUP – is olc an ghaoth…

Mar fhreagra, d’éirigh airí ó DUP as an

fheidhmeannas chomh maith, cé nach ndearna

Peter Robinson féin ach “seasamh i leataobh.”

Leanfaidh Arlene Foster ar aghaidh mar Chéad-Aire

Gníomhach agus mar Aire Airgeadais.

Dúirt sí: “Cuireadh mise mar gheatóir anseo chun

cinntiú nach ndéanfaidh airí Shinn Féin agus

an SDLPaon rud a dhéanfadh dóchas do

Thuaisceart Éireann agus go háirithe, bímis ionraic,

a dhéanfadh dochar don phobal aontachtach.”

Tá an ráiteas sin á cháineadh go forleathan mar

sheicteachas – ach más ea, ní dhéanfaidh sé aon

dochar don DUP, mar is eol di go rímhaith.

Is féidir léi feidhmiú mar Chéad-aire ionaid ar feadh

6 seachtaine amháin.

Taicticí – ní straitéis

Ní raibh rialtas na Breataine sásta institiúidí

Stormont a chealú agus d’ainneoin gur chuir rialtas

na hÉireann brú ar an SDLP vótáil ar son iad a chur

ar athló – ghlac an páirtí sin a chomhairle féin agus

vótáil siad chun leanúint ar aghaidh.

Anois caithfidh an DUP airí nua a ainmniú roimh an

Déardaoin nó rachadh na haireachtaí sin go

náisiúnaithe.

Tuigtear go bhfuil sé ar intinn ag an DUP airí nua a

ainmniú agus go n-éireoidís as go láithreach ag

tabhairt seachtaine eile don pháirtí.

Is cleas cliste é seo ó thaobh Peter Robinson de –

ach i ndáiríre níl ann ach taicticí ghearrthréimhse

(tá clú ar Robinson as a chumas oirbheartaíochta –

agus a mhíchumas straitéise).

Is léir go bhfuil cleas Mike Nesbitt tar éis an DUP a

chur faoi mhíbhuntáiste.

Tá scáth NAMA, ‘drochbhanc na Poblachta’ ar

an DUP i gcónaí chomh maith.

Tá díol punann NAMA an tuaiscirt agus ról Peter

Robinson ann á fhiosrú ag coiste airgeadais

Stormont faoi láthair agus ní bheadh dá gcuirfí

Stormont ar ceal.

Ní hionann sin is a rá go ndearna ceannaire

an DUP aon rud mícheart nó go ndearna aon duine

a bhfuil ceangal nó gaol acu leis aon rud mícheart

ach bheadh sé áisiúil dá gcuirfí deireadh leis an

fhiosrúchán sin roimh aon toghchán.

Toghcháin

Tá saolré an Tionóil seo beagnach ag a dheireadh,

caithfidh toghchán a bheith ann go luath cibé ar

bith.

Cheannódh toghchán láithreach tréimhse ama éigin

ach níl aon duine ag maíomh go n-athródh sé sin a

dhath ar bith ó thaobh na bun-polaitíochta de.

Seans go mbainfeadh corrdhuine nua suíochán

anseo agus ansiúd – Gerry Carroll in Iarthar Bhéal

Feirste mar shampla.

Bhain sé 6,798 vótaí amach san olltoghchán ach

bhí fios maith ag daoine nach raibh seans dá

laghad aige an suíochán a bhuachan.

Má tá frustrachas ar dhaoine in Iarthar Bhéal

Feirste leis an chaoi nach bhfuil cúrsaí polaitiúla ag

dul i ngleic le fadhbanna sóisialta agus

eacnamaíochta ní léir go bhfuiltear ag éirí as

poblachtachas agus náisiúnachas.

Is iad an dara dream is mó ar an talamh i gceantair

náisiúnacha (seachas an SDLP) ná na mílte duine

atá áit éigin idir Shinn Féin agus easaontóirí.

Tá an dream mór seo fágtha gan ghlór agus gan

ionadaíocht ach tá siad ann agus is mó iad mar

ghrúpa ná aontachtaithe Caitliceacha cuir i gcás.

Is é an fhadhb atá acu ná nach bhfuil dearcadh

agus plean gníomhaíochta i gcoitinne acu.

Níl aon eagla ar Shinn Féin roimh thoghchán cé

nach bhfuil mórán spáis acu dul chun cinn a

dhéanamh – seachas iar-vótóirí a mhealladh ar ais

seans.

Ach ní dócha go bhfuil an fonn troda céanna ar

an SDLP – tá vóta s’acu buanseasmhach ach ní léir

fós cad é nó cé a spreagfaidh athbheochan an

pháirtí.

“Big Bobby”

Tá sé an-suimiúil ar fad nár luadh an focal

‘securocrat’ agus Bobby Storey, Brian Gillan agus

Eddie Copeland á gceistiú ag an PSNI, go háirithe

é nuair a chuirtear san áireamh an meas atá ag

poblachtaigh ar “Big Bobby".

Mar sin féin, tá seisean chun an dlí a chur ar an

Phríomh-Chonstabla anois, ag cur gabháil

bhréagach i leith an PSNI.

Glacadh go forleathan i measc na bpoblachtach, ar

an ábhar gurbh iad siúd an triúr de na fir IRA is

sinsearaí i mBéal Feirste (creidtear), gur gníomh

polaitiúil a bhí i gceist nuair a gabhadh iad.

Tá dlúth-chaidreamh idir Gerry Adams agus Bobby

Storey agus dar le poblachtaigh, rinne Bobby

Storey cuid mhaith le cinntiú gur chloígh

gluaiseacht na poblachta leis an tsíocháin.

Dúirt Bobby Storey féin inné go bhfuil an tIRA

imithe agus nach bhfuil sé ag teacht ar ais.

Ach níl aon bhealach chun sin a chruthú, ar an

lámh eile níl aon bhealach chun cruthú nach bhfuil,

fáinne fí gan bealach amach atá ann.

Trácht

Ar chúis éigin síleann daoine sna Sé Chontae nach

mbíonn polaitíocht ann i dtíortha eile agus go n-

aontaíonn gach duine le chéile ar gach rud.

Cad chuige sin?

Tá tráchtairí an-diúltach faoi Stormont, an dtéann

sé sin i bhfeidhm ar dhearcadh an phobail go mór?

In agallamh a rinne mé leis an Aire Oideachais

John O’Dowd an mhí seo caite, chuir sé dúshlán

roimh lucht cáinte an fheidhmeannais – cad é an t-

athrach de phlean atá acu?

Tá pointe aige.

Glac an tráchtaire Alex Kane mar shampla, i

ndeireadh na dála, ní mholann sé féin ach go n-

éireodh náisiúnaithe as.

Ní dócha go bhfuil ceachtar acu mar dhá phobal

chun éirí as áfach.

Seans gur ghlac aontachtaithe nuair a shínigh

an UUP Chomhaontú Aoine an Chéasta go

bhfaigheadh náisiúnachas bás de réir a chéile?

Is é an fhadhb le Stormont ná nár shásaigh sé

duine ar bith; níor mharaigh sé náisiúnachas, níor

thug sé todhchaí roinnte chun tosaigh, níor

chabhraigh sé leis na pobail is boichte ó thaobh

chúrsaí eacnamaíochta de, níl Éire Aontaithe puinn

níos gaire, níl aon Acht Gaeilge ann agus srl.

Tá sé mar sin mar ní féidir le dream ar bith todhchaí

a bhuachan, nó a chailleadh ach an oiread.

Is é an t-aon bhealach go dtiocfadh athrú air sin ná

go n-éireodh Sinn Féin as cumhacht agus go

ligfeadh siad d’aontachtaithe rialú (le tacaíocht

an SDLP) gan iad.

Níl seans ar bith ann go dtarlóidh sé sin choíche.

Is minic a cheaptar go bhfuil gach duine le Gaeilge

ar aon fhocal maidir le cearta agus le dul chun cinn

na teanga, ach ní mar a shíltear a bhítear.

Labhair Ciarán Dunbar le beirt ‘easaontóir’, duine

in Éirinn agus duine in Albain.

Léachtóir sa Ghaeilge is ea é an Dr. Aidan Doyle,

spreag sé díospóireacht ar na mallaibh mar gheall

ar alt a scríobh sé san ‘Irish Times’ ag ceistiú cearta

teanga agus stádas na Gaeilge i mBunreacht na

hÉireann.

CD: Dúirt iriseoir Gaeilge liom uair amháin go

mbíonn leisce ar go leor Gaeilgeoirí tuairim

chonspóideach a léiriú i leith na teanga mar

“excommunication is a real possibility” – an

aontófá leis sin?

AD: D’aontóinn 100% leis sin. Is é an tsamhail a

ritheann liom ná cogadh: is é an namhaid an Béarla

agus caithfidh gach uile Ghaeilgeoir ar domhan

teacht le fealsúnacht a ceapadh breis is 100 bliain ó

shin. Aon duine nach ndéanann amhlaidh, is

feallaire é.

Más ag caint ar úinéireacht teanga atáimid, na

daoine a bhfuil an teanga acu, is leo í. Ní leat aon

teanga nach bhfuil agat. Ceapann mórán daoine

gur le muintir na hÉireann ar fad an Ghaeilge – ní

ghéillim dó san in aon chor. Is mó go mór atá seilbh

ag eachtrannaigh áirithe uirthi ná ag 95% de

dhaonra na tíre seo.

Ar an gcuma chéanna, ní leis na Francaigh amháin

an Fhraincis, ach le haoinne a bhfuil sé acu, e.g.

mórán de mhuintir na hAfraice. Tá cead againn an

Ghaeilge a fhoghlaim agus tacaíonn an Stát linn sa

ghnó céanna, ach ní linne í go dtí go sealbhóimid í,

rud nach ndéanann ár bhformhór go deo.

CD: Spreag d’alt go leor aisfhreagra i

leathanach na litreach de chuid an ‘Irish Times’

agus ar líne – an raibh tú sásta leis sin?

AD: Bhí mé sásta gur léigh a oiread sin daoine an t-

alt. Cuid acu, ní dóigh liom gur thuig siad an méid a

bhí mé ag iarraidh a rá, ach sin cuid den ngnó.

CD: Mhaígh tú san alt gur fearr le cainteoirí

dúchais Béarla a labhairt agus iad ag plé leis an

Stát – an bhfuil fianaise agat maidir leis sin

agus cad a deir tú leo sin a shéanann é?

AD: Níl suirbhé déanta agam ar an ábhar. Níor

bhraith mé riamh aon drogall ar mhuintir na

Gaeltachta Béarla a labhairt, tá an dátheangachas

préamhaithe sa phobal le cúpla céad bliain.

Bíonn leisce orthu Gaeilge a labhairt le daoine nach

bhfuil Gaeilge mhaith acu, mar gur deacair

cumarsáid a dhéanamh. Is ceist phraiticiúil é seo,

seachas ceist idéalach. Cuir i gcás, tá duine ó

Chonamara in oifig i nGaillimh ag iarraidh iarratas a

chur isteach, agus deabhadh orthu.

Ní thuigeann an cléireach a gcuid Gaeilge. Cad a

dhéanfaidh siad – fanacht san oifig go gceapfar

cléireach le go leor Gaeilge leis an ngnó a

dhéanamh, nó Béarla a labhairt? Rud eile de, is

minic gan an foclóir Gaeilge acu le gnó oifigiúil a

dhéanamh, sin rian an dátheangachais arís.

CD: Meas tú gur chóir go mbeadh seirbhísí ar

fáil trí mheán na Gaeilge sa Ghaeltacht, sa

Ghalltacht agus i dTuaisceart na hÉireann?

AD: Is dóigh liom gur cineál ‘red herring’ é seo, ar

aon dul leis an oideachas. Shíl Conradh na Gaeilge

riamh dá mbeadh stádas oifigiúil ag an nGaeilge,

go dtosnódh daoine ar í a labhairt. Tá an stádas

aici, tá sí á scríobh agus á cur i gcló i bhfógraí

oifigiúla, ach tá laghdú ag teacht in aghaidh an lae

ar labhairt na Gaeilge mar theanga 1 .

Ní féidir seirbhísí a chur ar fáil in aon teanga gan

chainteoirí líofa, oilte. Tá an cúram á dhéanamh

tóin thar cheann – an stát ag iarraidh seiribhísí a

chur ar fáil gan chainteoirí oiriúnacha ar dhá thaobh

an chúntair – an cléireach agus an custamaeir.

CD : San alt, agus seans gur bhain mé an bhrí

mhícheart as, deir tú go gcreideann tú féin nach

bhfuil sé “morally justified” oideachas trí mheán

na Gaeilge a iarraidh i mBaile Átha Cliath. An

amhlaidh atá? An mbeifeá ar son a ndruidim?

AD : Is chuige seo a bhí mé: bhí daoine ag lochtú

Ghaeilge Joe McHugh, agus an dream a bhí ag

déanamh raice lasmuigh den Dáil, ba dhóigh le

duine gur grúpa iad a raibh géarleanúint á déanamh

orthu, go háirithe an triúr ban sa ghrianghraf le ‘níos

deirge, níos feirge’.

Anois, mura bhfuil dóthain Gaeilge ag duine le

póstaer simplí a chumadh, is deacair liomsa a

ghéilleadh go bhfuil éagóir á déanamh orthu gan

scolaíocht tré mheán na Gaeilge a chur ar fáil dóibh

(cé go bhfuil scolaíocht de chineál eile ag teastáil

go géar uatha).

Ní thuigtear domsa gur ceart daonna é oideachas a

éileamh i dteanga nach bhfuil agat ó dhúchas. Ina

dhiaidh sin, nílim cinnte cad is fiú é ar leibhéal an

oideachais, tá mé in amhras nach é leas an linbh é

bheith ag foghlaim i dteanga iasachta.

Bheinn ar son stiúrú a dhéanamh ar na scoileanna

seo, gach ceann a mheas léi féin. B’fhéidir nár

mhiste cuid acu a dhruidim, cuir i gcás mura bhfuil

Gaeilge mhaith ag na múinteoirí, mar gur mó an

díobháil a bheidís a dhéanamh don teanga ná de

mhaith.

CD: An bhfuil tú ar son deireadh a chur le hAlt 8

den Bhunreacht agus má tá, cad a ba mhaith

leat a fheiceáil ina áit?

AD: Ar dtús, ba mhaith liom go ndéanfaí an tAlt

céanna a phlé, rud nach féidir a dhéanamh anois,

gan gach Conraitheoir agus Poblachtánach sa tír

ag déanamh ionsaí ort.

Ní hé briathar Dé atá ann, ach cur síos ar fhís a bhí

ag Éamon de Valera sa bhliain 1937. Fís ab ea é

nár fíoraíodh riamh, ach tá múnla na fíoraice buailte

air sa Bhunreacht.

Braithim go n-eascraíonn go leor teannais agus

míthuiscintí as bréag atá san airteagal seo, i. gurb ‘í

an Ghaeilge teanga náisiúnta na hÉireann’.

Tugann an ráiteas seo le fios go labhartar coitianta

í, agus go bhfuil muintir na hÉireann ábalta ar í a

labhairt. Sin é is ciall le ‘teanga náisiúnta’. Tugann

sé le fios gur teanga í an Ghaeilge a nascann

muintir na hÉireann le chéile, gur sa teanga seo a

cruthaíodh litríocht agus amhráin uile na tíre seo.

Luaitear san Airteagal an ‘Sacs-Bhéarla’, téarma

atá maslach ann féin.

Deirtear go ‘nglactar leis an Sacs-Bhéarla mar

theanga oifigiúil eile’. Ba dhóigh leat ar an méid sin

gur teanga iasachta é an Béarla a fhoghlaimíonn na

hÉireannaigh anuas ar an nGaeilge, faoi mar atá i

go leor tíortha eile, e.g. san Ind, nó sna críocha

Lochlannacha.

Is dearg-bhréag an méid sin go léir, agus leanann

go leor míthuiscintí agus éigearta an bhréag

chéanna.

Ar ndóigh, dá mb’fhíor é, bheadh an ceart ar fad ag

na Gaeilgeoirí agus ag na Conraitheoirí, ach dá

mb’fhíor é, ní dóigh liom go mbeimis á phlé seo ar

chor ar bith, níor ghá é. Is é oighear an scéil ná go

dtugann an Bunreacht bonn dlí d’fhís agus d’éilimh

atá míréasúnta, craiceáilte, atá bun os cionn leis an

bhfírinne.

De réir an dlí, tá an ceart ag na daoine a éilíonn

seirbhísí as Gaeilge, ach tá an dlí féin craiceáilte.

Ní fírede an bhréag í a bheith i bhfoirm dlí – cuir i

gcás, dlí a thugann le fios go bhfuil an domhan

réidh seachas cruinn.

Anois, níl sé seo chomh holc le bréaga eile,

b’fhéidir. Ach is mífholláin an mhaise é do Rialtas

nó do Stát bheith ag cosaint na bréige, agus

cruthaíonn sé drochamhras agus fearg i saoránaigh

an Stáit.

Teastaíonn reifreann ar an Airteagal. Má tá muintir

na hÉireann sásta leis an mbréag, sin a bhfuil. Ach

is dóigh liom gur féidir fiúntas agus tábhacht na

Gaeilge a admháil gan dul i muinín an éithigh agus

na caimiléireachta.

Ar deireadh, cad é an eagla atá ar dhaoine roimh

an bplé?

Cás na hAlban

Tá clú agus cáil ar Neil MacRae as a bheith ag

easaontú le bunaíocht na Gaeilge in Albain, ar

Twitter @GilleAotrom agus ar a bhlag,

iolairelochtreig.blogspot.co.uk.

CD : A’ bheil Gàidhlig on ghlùn agaibh? (An

bhfuil Gaeilge ó dhúchas agat?)

NmacR : Chan eil, ‘s e ionnsachadh a rinn mi agus

tha mi ga h-ionnsachadh fhathast!

(Níl, is é foghlaim a rinne mé agus tá sí á foghlaim

agam go fóill!)

CD : Chan eil thu ag aontachadh gu bheil rath ar

oidhirpean ris a’ Ghàidhlig a chaomhnadh,

carson sin? (Ní aontaíonn tú go bhfuil rath ar

iarrachtaí leis an Ghaeilge (in Albain) a

chaomhnú, cén fáth sin?)

NmacR : A bheil thu ciallachadh “unsuccessful”?

Chan eil na h-oidhirpean idir soirbhicheil, mar a chì

duine sam bith a tha fuireach air a’ Ghàidhealtachd

agus aig a bheil sùil ri fhaicinn. Gu seachd àraid –

tha a’ chlann air sguir a bhruidhinn Gàidhlig, a

dh’aindeoin na feadhainn tokenistic a chì thu

air BBC Bland-ba.

(An “unsucessful” atá i gceist agat? Níl rath ar na

hiarrachtaí ar chor ar bith, mar a fheiceann duine ar

bith atá ina gcónaí sa Ghaeltacht agus a bhfuil súil

le feiceáil acu. Go háirithe, tá páistí ag iarraidh as

labhairt na Gaeilge, d’ainneoin an dream ‘tokenistic’

a fheiceann tú ar ‘BBC Bland-ba’.)

CD : Chan eil thu ag aontachadh rè Bòrd na

Gàidhlig idir – carson sin? (Ní aontaíonn tú le

Bòrd na Gàidhlig ar chor ar bith – cad chuige

sin?)

NmacR : Feumaidh mi Beurla chleachdadh an

turas-sa.

(Caithfidh mé Béarla a úsáid don cheann seo)

The top-down model typified by Bòrd na Gàidhlig

simply cannot work. Any individual, no matter how

dedicated to the language, inevitably becomes

conflicted when entering the pay of the

Government, becoming incentivised to talk-up the

non-existent “success” of a whole range of clearly

dysfunctional initiatives (for instance, the laughable

Gaelic Language Plans that public bodies are now

obliged to produce). Once the self-validating annual

reports are written (in English!), they can then be

referred to again and again as evidence of

“success” and the vicious cycle of self-deception

continues.

Also – any non-elected quango who smugly publish

laughing-stock, error-ridden “Gaelic” translations of

their English-origin annual reports, et cetera,

deserves to be roundly condemned!

CD : Dè a dhèanadh tu fhèin gu diofarail? (Cad é

a dhéanfá féin go difriúil?)

NmacR: Gheibhinn cuidhteas Bòrd na Gàidhlig,

bhiomaid na b’fhèarr dheth às an aonais. Agus

cuirinn às dhan a’ chuid as motha dhen airgead-taic

a tha an “ath-bheòthachadh” a’ faighinn, oir chan eil

e dèanamh ach milleadh – a chionn’s gu bheil e

cruthachadh ‘self-interested, self-validating elite’.

(Chuirfinn deireadh le Bòrd na Gàidhlig, bheadh

muid níos fearr as gan é, agus chuirfinn stop leis an

chuid is mó den airgead tacaíochta atá an

“athbheochan” ag fáil, óir níl sé ach ag déanamh

milleadh – cionn is go bhfuil sé ag cruthú ‘self-

interested, self-validating elite’.)

An uair sin, bhiodh fios aig gach neach againn gun

robh Gàidhlig nar làmhan fhèin, gun robh e suas

rinne uile ma mhaireas i beò.

(An uair sin, bheadh fios ag gach neach againn go

raibh Gaeilge inár lámha féin, go raibh sé suas

linne uile má mhairfeas sí beo.)

CD : A’ bheil e so-dhèanta Gàidhlig a

chaomhnadh an mur beachd fhéin? (An bhfuil

sé sodhéanta Gaeilge a chaomhnú i do bharúil

féin?)

NMacR : Tha e fhathast gu math possible Gàidhlig

a ghlèidheadh, ach tha sin an urra ri ‘quiet

revolution’ ann an inntinn gach neach-labhairt, chan

eil e idir an urra ri riaghaltas no buidheann elie le

sporan mòr.

(Tá sé fós go maith ‘possible’ Gaeilge a chaomhnú,

ach tá sin ag bráth ar ‘quiet revolution’ in intinn

gach cainteoir, níl sé ag bráth ar chor ar bith ar

rialtas nó ar dhream ar bith le sparán mór.)

CD : An toireadh thu ‘purist’ ort féin? (An

dtabharfá ‘purist’ ort féin?)

NmacR : Cha toireadh. Ach ‘s e bheat (no lighiche-

sprèidh) a th’annam, cleachdte ris a’ bheachd:

feumaidh an diagnosis a bhith ceart, air neo tha an

euslainteach a’ dol a bhàsachadh! Cha dèan e

math sam bith a bhith ga do mhealladh fhèin, ag

ràdh riut fhèin gu bheil an treatment ag obair nuair

nach eil!

(Ní thabharfainn. Ach is tréidlia mé, cleachtaithe leis

an bharúil: caithfidh an diagnosis a bheith ceart, nó

gheobhadh an t-othar bás! Ní dhéanfaidh sé

maitheas ar bith dallamullóg a chur ort féin, ag rá

leat féin go bhfuil an treatment ag obair nuair nach

bhfuil!)

Fagfaidh mé an focal scoir le Neil Mac Rae.

“A h-uile latha bidh mi toirt an aire gu bheil daoine

leithid mo charaidean san Eilean Sgitheanach (aig

an robh Gàidhlig bhon ghlùn) gam fàgail air an

iomall air dìochuimhne, le riaghaltas, quango is

luchd-ionnsachaidh le chèile agus tha sin ga mo

bhrodadh a dh’ionnsaigh cumail a’ dol leis a’ bhlog

agam.”

(“Gach lá, tugaim faoi deara go bhfuil daoine cosúil

le mo chairde san Eilean Sgitheanach (ag a raibh

Gaeilge ó dhúchas) á bhfágáil ar an imeall agus

dearmad á dhéanamh orthu, ag rialtas, quango is

foghlaimeoirí le chéile agus tá sin do mo spreagadh

chun coinneáil ag dul le mo bhlag.”)

Tuairim le Ciarán Dúnbarrach

hInsíodh scéal suimiúil dom ar na mallaibh, faoi Mheiriceánach ar an ‘Late Late’ blianta ó shin, cuireadh ceist air, goidé a shíl sé do na hÉireannaigh agus dár nósanna.

D’fhreagair sé gur shíl sé go raibh muid ar mire glan, nuair a fiafraíodh de cén fáth, thug sé an míniú seo a leanas.

“Sa chás go mbíonn páiste ann in Éirinn, agus go mbíonn bua acu do leadóg ach go mbíonn deacrachtaí acu i dtaca leis mháta de, goidé a dhéanann tuismitheoirí Éireannacha ach iad a choinneáil ar shiúil as an leadóg agus teagascóir a íoc chun dian-chúrsa máta a thabhairt dóibh.”

Dar leis go bhfuil sé sin seafóideach, gur cheart dúinn díriú isteach ar an leadóg agus gan a bheith róbhuartha faoi mháta sa chás sin.

Chuireas dúspéis sna cúinsí áirithe sin agus chuir mé ceist ar thuismitheoirí goidé a dhéanfadh siad sa chás áirithe seo, gan eisceacht bhíodar ar an fhocal faoi – amach leis na leabhair mháta agus caith an raicéad leadóige úd sa bhosca bruscair.

Ní dóigh liom go mbeidh leithéid Andy Murray ag teacht ón tír seo go luath!

Dún Aengusa, Inis Mór

Tháinig an scéal seo chun cuimhne dom agus mé ar bhád farantóireachta tráthnóna Dé Domhnaigh, ar mo bhealach ar ais as Inis Mór Árann, tar éis an-sult a bhaint as lá a chaitheamh istigh san oileán.

Chuaigh fiontraíocht mhuintir an oileáin agus go leor acu thíos ag an ché ag iarraidh seirbhísí a dhíol linn agus fógraí a thabhairt dúinn i bhfeidhm orm. Chuir an eispéireas Ryanair i gcuimhne dom, ag iarraidh gach pingin rua a fháil as do phóca a fhad is a bhfuil tú ansin.

Anois ná bíodh aon mhíthuiscint ann, ní maslú é seo ach moladh ó chroí. Tá ardmheas agam ar dhíograis mhuintir an oileáin seo agus a gcumas chun teacht i dtír go maith ar a bhfuil d’acmhainní acu.

Rith sé liom is mé ar an bhád, cé nach bhfuil neamhaird á dhéanamh acu ar an mháta, tá muintir Inis Mór ag díriú ar an leadóg thar aon rud eile, má thuigeann tú leat mé. Tá siad ag baint an leas is mó agus is féidir as an gcumas atá acu – as a scéalta, as a n-oidhreacht, as a stair agus as áilleacht nádúrtha na háite.

An bhfuil ceacht anseo don tír ar fad? Ar cheart dúinn ar fad an rud céanna a dhéanamh?

Lag a’ Bheithe, Cluain Daimh, Co. an Dúin

Don dara sheachtain as a chéile, caithfidh mé mo bhaile dúchais féin a lua, Cluain Daimh. Ní dhéanann muid aon rud i dtaca leis an turasóireacht de agus déanta na fírinne, bheadh go leor daoine in amhras faoi, buartha faoi rialacháin a chuirfeadh bac ar an fheirmeoireacht agus ar an tógáil.

Ach tá óstán againne, corr theach tábhairne maith, móta agus bábhún, coillte, iascaireacht, an-

saibhreas seandálaíochta, cromleac den scoth agus gan amhras na Beannaí Boirfe ar leac an dorais, ach ní shaothraíonn muid oiread is pingin rua ar na rudaí seo. Tá mé ag déanamh go bhfuil go leor áiteanna eile sa tír díreach cosúil linn.

B’fheadfaí gur cheart dúinn gan a bheith róbhuartha faoin mháta agus díriú isteach ar an leadóg seo?

Tá an-bhéim ar fad á chur ar thionscail na teicneolaíochta, an geilleagar digiteach cliste mar a déarfá i láthair na huaire agus is ann atá ár ndóchas á chur maidir le biseach eacnamaíochta.

Chuige sin tá an-bhéim á chur ar mháta sa chóras oideachais faoi láthair agus pointe bónais á thabhairt don ábhar – mar sin an rud a d’iarr cumhachtaí tionscalaíochta.

Má tá, tá go leor cainte ann faoi stádas na Staire mar ábhar scoile a ísliú sa chóras oideachais, agus an Ghaeilge féin fiú, na rudaí céanna a bhaineann muintir Inis Mór an-tairbhe eacnamaíochta astu.

Seans gur damhsoirí, scríbhneoirí, cainteoirí, galfairí, ceoltóirí agus siamsóirí sinne ó dhúchas, seans gur cheart dúinn díriú ar an turasóireacht seachas ár n-uibheacha ar fad a chur i gciseán na teicneolaíochta amháin?

Agus ar ndóigh, ní leor teicneolaíocht amháin, is é an chruthaíocht agus tairgíocht croí na hidirlíne thar aon rud eile, níl sa teicneolaíocht ach an meán.

Dála an scéil, bhain mé mo sháith suilt as an Inis Mór agus a muintir agus cibé goidé rud a deir duine ar bith, Gaeltacht ‘catagóir A’ is ea Inis Mór go fóill dar liomsa.

Is tric, agus mé ag déanamh cainteanna ar stair na Gaeilge i mo cheantar dúchais go dtosnaím leis an scéilín seo.

Agus mé sa chéad bhliain ar an ollscoil, bhí mé ag coisir tí agus d’fhiafraigh duine díom cén ábhar a raibh mé ag déanamh staidéir air.

D’fhreagair mé go raibh mé ag déanamh staidéar ar an Ghaeilge agus ar an eacnamíoacht mar a bhí ag an am.

Gaeltacht 1911

“Gaeilge!” a screadaigh sé le deistín fóntaíoch, “Cén fáth, tá sin gan úsáid.”

“Teanga na hÉireann,” a d’fhreagair mé go fann.

“Cén uair,” a d’fhreagair sé go fíochmhar, “míle bhliain ó shin?”

D’fhiafraigh mé de cárb as dó agus d’inis sé dom gurb as baile fearainn taobh amuigh den Iúr a raibh clú na Gaeilge air, áit a raibh cainteoirí dúchais ar fail sna 1940í.

Chuir mé sin in iúl dó agus d’fhreagair sé go daingean – “Ní chreidim thú.”

Ní cheartaigh mé é agus char lean mé leis an chomhluadar seo ach d’fhan an comhrá liom i

bhfad, ní +amháin aineolach, ní hamháin cinnte den aineolas, ach docht daingean leis.

Níor thuig sé gur athraigh teanga na háite ó Ghaeilge go Béarla, próiseas curtha i gcrích go hiomlán, fiche bhliain nó mar sin sular rugadh é, ach cén dóigh a mbeadh a fhios aige óir níor cuireadh in iúl dó – rún atá ann.

B’shin comhrá a spreag go leor gníomh.

Tá mé ag tabhairt freagair air ó shin.

Smaoinigh mé ar an chomhluadar sin an tseachtain seo chuaigh thart nuair a d’fhoghlaim mé gur scríobh an dramadóir Seán Ó Cathasaigh, nó Seán O’Casey mar a b’fhearr aithne air gearrscéalta i nGaeilge.

Foilsíodh iad go rialta in iris de chuid Craobh Dhroim Conrach de Chonradh na Gaeilge – Tá súil agam go bhfeicfidh mé i gcló iad am éigin.

“What a pity Jim Larkin wasn’t an Irish speaker and what a pity Pearse died in Easter week,” a scríobh sé in litir chuig Walter Mackin.

John Casey > Seán Ó Cathasaigh > Seán O’Casey

Is féidir an taobh sin de shaol Uí Chathasaigh a léamh ar ainm.ie dála an scéil (http://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=667)

Ach seo an rud, rinne mise staidéar ar dhramaíocht Sheán O’Casey ar scoil, agus beagán ar an Ollscoil – cén fáth nár eol dom seo?

Cuireadh in iúl dom i gcónaí gurb shóisialach é O’Casey de bhunadh Protastúnach nach raibh aon spéis aige ina leithéid, muise, rinneadh laoch

frithPoblachtanach as, cineál proto-Conor Cruise O’Brien.

Ach is iomadaigh scéal mar sin agam….

Is cuimhin mé ar an Ollscoil ag léacht ar Rodger Casement, mhínigh an léachtóir leis an rang nach raibh aon bhaint ag Mac Asmuiinn leis an Ghaeilge nó Gaelachas nó leis an ‘Gaelic Revivalism’ dar léi.

Suas le mo lámh ar luas lasrach, mhínigh mé don léachtóir uasail seo nach riabh fírinne ar bith sa scéal seo aici.

Go raibh an-bhaint ag Casment le Glinntí Aontroma agus Reachlainn nuair a bhí siad ina nGaeltachtaí.

Bhí baint láidir ag Casement le Conradh na Gaeilge, rinne sé iarracht an Ghaeilge a fhoghlaim agus go raibh baint aige le Feis na nGleann.

Baineadh siar aisti go mór caithfidh mé a admháil, agus caithfidh mé a ghlacadh nach raibh sé riamh ar an eolas faoi seo – níor thuig sí go raibh Gaeilge riamh taobh amuigh den Ghaeltacht mar atá sí inniu.

Bhí an bhean seo náirithe agam leis an fhírinne a dhéanamh leat.

Títear domsa go síleann daoine go mbaineann teorainneacha na nGaeltachtaí leis na meán-aoiseanna ní le 1956, agus fiú ansin, fágadh na mílte cainteoirí ó dhúchas taobh amuigh (agus glacadh ceantair Ghalldaithe isteach ar ndóigh).

Ach ba phatrún é seo, arís is arís eile dúradh linn ar ranganna polaitíochta gur raibh an stát agus muintir na hÉireann éirithe as an Ghaeilge – arís mhínigh mé di nach riabh sé sin iomlán fíor – ag an am sin cibé ar bith.

Tá Gaelscoil le fáil leath-mhíle ó Ollscoil na Banríona mar shampla, níl an Chultúrlann tuairim ar míle ar shiúil, díreach trasna na tíre ach thiocfadh leis a bheith i dTalamh an Éisc.

Nuair a úsáideann na scoithaicmí an focal ‘muid’, iad féin amháin a bhíonn i gceist, ní bhacann siad mórán leis na haicmí ísle, seans gurb é sin an fáth nach bhfuil barúil acu faoin tír nó na daoine a bhfuil cónaí orthu inti.

Tá an insint athbhréithiúnach ar an stair níos tábhactaí na fíricí staire ar bith is léir agus is iomaí sampla den ascríobh céanna agam.

Ach ní leis na meánaicmí amháin a bhíonns an insint bhréagach seo, an fíle Patrick Kavanagh cuir i gcás, marbh a bhí an Ghaeilge dar leis ach is ar éigin gur mhair sé féin níos faide ná an cainteoir dúchais deireanach ina pharóiste féin – arbh eol dó sin fiú?

Ach tá freagair ann don mhíbhail inteachtúil seo, tá an leabhar iontach le Vincent Morley mar shampla, “Ó Chéitinn go Raiftearaí : Mar a Cumadh Stair na

hÉireann,” a dhéanann an insint aineolach seo a bhréagadh go cumasach – a léiríonn an fhírinne faoin ról a d’imir an Ghaeilge i múnlú náisiún na hÉireann tar éis go ndearnadh a bheag de.

“Toisc nach bhfuil Gaeilge ag go leor staraithe, déanann siad neamhaird de na bunfhoinsí a scríobhadh sa teanga. Dá mba rud é gur tharla sé i nGaeilge níor tharla sé ar chor ar both, is cosúil. Ardsaothar atá anseo.”

Colm Ó Broin, Gaelscéal, 25 Iúil 2012.

Ach mar a scríobh Gearóid Ó Tuathaigh ina léirmheas air, “Bheadh sé go deas dá bhféadfaí a rá go mbeidh an leabhar seo á léamh … ag na staraithe gairmiúla a dtugtar ómós dóibh mar shaineolaithe ar stair na hÉireann … Ach, is féidir, agus is trua, nach mar sin a bheidh, de bhrí gur chompántas an-bheag é an compántas staraithe ar an dtréimhse seo a bhfuil dóthain Gaeilge acu chun an leabhar a léamh.

Agus sin é an pointe nach é?

Mar sin, tá aineolas a spréadh ag inteachtóirí agus teagascóirí ar an ábhar nach bhfuil an t-eolas acu sa chéad dul síos.

Dúradh liom tráth gurb é ceann de na laigí is mó a bhí ag an Ghaeilge ná an easpa tacaíochta a bhí aici i measc intleachtóirí – meas sibh go bhfuil aon bhaint ag naimhdeas na ndaoine céanna lena míchumas inti agus easpa cumais s’acu a gcuid oibre a dhéanamh mar is ceart mar thoradh air sin?

UPDATE : SINN FÉIN ACUSE HENRY REILLY

OS “SCAREMONGERING” – see below.

TUV Councillor Henry Reilly is hitting out at an Irish

language audit being carried out by Newry, Mourne

and Down Council.

A TUV press release is branding the exercise as

“Intimidation of Protestant Staff.”

The “Irish language skills audit” is seeking to find

out if staff can speak the language or are interested

in learning.

But Henry Reilly says he has received complaints

from Protestant staff and is calling for a halt to it :

“I am alarmed to have received a number of

complaints from Protestant staff working for Newry,

Mourne and Down Council about an “Irish language

skills audit” which has been distributed to the

workforce.

“Workers are being asked if they have an Irish

language qualification, how competent they are in

Irish, if they would be willing to deal with inquiries

from the public in Irish and if they would be willing

to take a course in Irish.

“Staff are even asked if they would like to take such

a course during working hours!

“The staff who have contacted me have expressed

concern that their lack of either knowledge of or

interest in learning Irish could harm their promotion

prospects.

“It is clear to me that the implication of the audit is

that having Irish will be a distinct advantage when

working for Newry, Mourne and Down Council.

“That is wrong and discriminatory towards the

Protestant community.

“It is unfair that members of the Protestant and

Unionist community – who make up a relatively

small minority of the council workforce – have been

left feeling like this.

“The audit has created a chill factor within the

workforce and should be halted immediately.

“I am today writing to the Equality Commission

asking them to investigate these issues.”

Q Radio has asked the council for an official

response.

Newry, Mourne and Down Council has had a

bilingual English / Irish policy since its inception, as

had Down District and Newry and Mourne District

Council before it.

Councillor Henry Reilly and all other unionists have

always opposed these policies, he spoke to Q

Radio’s Ciarán Dunbar.

But Sinn Féin councillor Barra Ó Muirí says Henry

Reilly is scaremongering, again he spoke to Ciarán

Dunbar.

Councillor Reilly’s letter to the Equality Commission

reads as follows:

Dear Commissioner,

Re Irish Language Skills Audit by Newry, Mourne

and Down Council

I write to ask you to investigate if the Irish Language

Skills Audit currently being carried out by Newry,

Mourne and Down Council is compliant with the

Council’s obligations under Section 75 of the

Northern Ireland Act.

As you know, public authorities in carrying out their

functions are required by the Section 75 statutory

duties to have due regard to the need to promote

equality of opportunity between the nine equality

categories and have regard to the desirability of

promoting good relations between persons of

different religious belief, political opinion or racial

group.

It is my belief that the audit flies in the face of the

council’s duty to promote equality of opportunity

between members of the Roman Catholic and

Protestant faiths and Nationalists and Unionists.

Members of the Protestant and Unionist community

make up a small minority of the Council’s workforce

several have been in contact with me to complain

about the audit. They are concerned that their lack

of knowledge of or interest in Irish could adversely

impact their future employment prospects.

Additionally, it has fed the perception that the

Council is a “cold house” for Protestants.

As the Commission has itself noted in the past “in

Northern Ireland the views of the Protestant and

Roman Catholic communities on the use and

promotion of the Irish language are distinct e.g.

• A significantly higher proportion of Catholics than

Protestants were in favour of Irish language usage

(66% and 14% respectively);

• Around one out of every two Catholics (52%) said

Irish was important to their personal identity

compared with one out of every twenty Protestants

(5%);

• Almost three-quarters of Catholics (74%) and less

than a fifth of Protestants (18%) agreed that the use

of Irish should be supported and encouraged

throughout Northern Ireland”.

Accordingly, I request that you investigate this issue

as a matter of urgency.

Yours faithfully,

Ciarán Dunbar

“We get a completely ridiculous ideological

obsession with academic selection and an outdated

class-warfare hatred of grammar schools” –

Leascheannaire an SDLP, Dolores Kelly, Dé Máirt

12 Samhain 2013.

Ráiteas láidir a ba é sin. Shílfeadh duine go

dtacaíonn an SDLP le roghnú acadúil agus tá ar a

laghad blas den mheánaicmeachas ann.

Bhí sé dírithe ar ndóigh ar chéile comhraic Dolores

Kelly i dtoghcheantar na Banna Uachtaraí, an tAire

Oideachais John O’Dowd, Sinn Féin.

Ach is é lom na fírinne gurb é polasaí an SDLP ná;

“Academic selection at age eleven is educationally

unsound and socially unjust. The SDLP supports

the decision to abolish the 11+, however the

Minister of Education must introduce compromise

proposals on a way forward.”

Is é le rá, go han-bhunúsach, gurb ionann polasaí

an SDLP ar an ábhar agus polasaí Shinn Féin, ach

go mbeadh cur chuige difriúil acu dá mbeadh an

aireacht acu féin, d’ainneoin gur léir nach n-

aontaíonn an mheánaicme Chaitliceach leis an

seasamh sin.

Ach léiríonn sé sin deacracht atá ag an SDLP – tá

siad ag iarraidh an polasaí forásach a bhrú chun

cinn ach ag iarraidh an vóta meánaicmeach a

thabhairt slán ag an am céanna.

Léiríonn sé, leis, teaictic atá á húsáid ag

an SDLP le tamall – atá an-éifeachtach sa

ghearrthréimhse ach gur féidir a bheith tubaisteach

san fhadtréimhse – is é sin iarracht a dhéanamh

bheith ar an dá thaobh den argóint i gcónaí.

Mar shampla, ag léamh Twitter le linn chainteanna

Haass, rith sé liom go raibh sé thar a bheith

aisteach go raibh polaiteoirí ón SDLP agus

tacadóirí an pháirtí ag cáineadh an phróisis agus na

bpolaiteoirí páirteach ann – cé go raibh

an SDLP páirteach sna cainteanna céanna.

Mar an gcéanna leis an Fheidhmeannas, b’fhurasta

smaoineamh go bhfuil an SDLP sa fhreasúra ag

léamh comhráití ar líne agus ráitis ó pholaiteoirí ach

ar ndóigh ní hamhlaidh atá.

An meánaicmeachas

I dtuairisc rúnda a sceitheadh leis na meáin i mí na

Samhna anuraidh dúradh go bhfuil an páirtí ag

teacht i dtír ar a gcáil, go bhfuil siad ró-bhogásach

agus go bhfuil siad sáite sa stair.

Tuairisc a choimisiúnaigh an páirtí féin ab é seo

agus le bheith cothrom – bhí sé bunaithe ar

thuairimí daoine nach vótálann don pháirtí faoi

láthair, ach daoine a gcaithfidh siad iad a mhealladh

ar ais.

Léirigh an tuairisc go smaoiníonn go leor

náisiúntóirí nach páirtí a bhaineann le hathrú nó le

difear iad anSDLP ach atá ina fhórsa “coimeádach”

agus “féinchúiseach.”

Bhí go leor tagairtí ann sa tuairisc gur shíl daoine

gur páirtí meánaicmeach atá ann sa SDLP.

Tháinig Ball Tionóil an SDLP Colum Eastwood

amach go láidir i gcoinne na tuairisce – ró-láidir

b’fhéidir agus cheap go leor tráchtairí go raibh an t-

agallamh a rinne sé ar BBC Raidió Uladh mar

gheall air bocht go leor agus ró-chosanta.

“The talk about us being a middle class party is

nonsense,” a dúirt sé.

Ach is creideamh forleathan sa phobal náisiúnach é

sin agus caithfear an cheist a chur – an drochrud é

a bheith meánaicmeach?

Ach níorbh aon rud nua é an tuairisc sin.

Tháinig sé chun solais sa bhliain úr i bpáipéir stáit

de chuid na Breataine ó 1983 a scaoileadh faoin

riail 30 bliana go raibh Rialtas na Breataine buartha

go dtitfeadh vóta an SDLP i gcomparáid le Sinn

Féin.

“[T]he SDLP are seen as rather middle-class,

middle-aged and out of touch with the community,”

a scríobhadh ann.

Fiú i 2000, agus é ag tagairt do thuairisc

inmheánach, dúirt Séamus Mallon, leascheannaire

an SDLP ag an am, go raibh an páirtí “ró-thuirseach

agus ró-mheánaicmeach”.

Cad a deir na baill?

Labhair mé le beirt Ghaeilgeoir aitheanta sa SDLP,

Doiminic Ó Brollacháin agus Diarmuid Mac

Aindreis.

Is Ball Tionóil é Doiminic Ó Brollacháin (Dominic

Bradley mar atá aithne air sa Tionól) don Iúr agus

Ard Mhacha agus is é urlabhra an pháirtí ar chúrsaí

Gaeilge é.

Mac léinn óg as Doire é Diarmuid Mac Aindreis

(aithne níos fearr air mar Dermot Henderson) agus

is iarrthóir é sa toghchán áitiúil don Mhóinteán (The

Moor) i nDoire.

“Chuaigh mé leis an SDLP timpeall 30 bliain ó shin

toisc gur cheap mé go raibh an léamh ab fhearr ag

an pháirtí ar chúrsaí polaitiúla sa tír seo agus sílim

go ndearna an SDLP éacht na páirtithe eile thuaidh

agus theas, rialtas na Breataine, polaiteoirí

Mheiriceá agus na hEorpa a mhealladh chuig an

anailís sin,” a deir Doiminic Ó Brollacháin.

Aontaíonn Diarmuid leis. “Thacaigh mé leis

an SDLP mar gheall ar na hiarrachtaí ó thaobh

John Hume i rith an phróisis síochána,” a deir sé.

Ach sin an stair – cad é aidhm an SDLP inniu mar

sin?

Tá Doiminic Ó Brollacháin soiléir gan amhras. “Tá

aidhm an SDLP mar an gcéanna anois agus a bhí

sé ó bunaíodh an páirtí – Éire a athaontú go

síochánta trí athmhuintearas a chothú i measc

phobal uile na hÉireann.

“Is léir go bhfuil an aidhm sin anois ag páirtithe eile

nach raibh ar aon intinn leis an SDLP san am a

chuaigh thart agus is léiriú é sin ar chumhacht

argóintí agus ar chumas pholaiteoirí an pháirtí i

gcaitheamh na mblianta,” a deir sé.

“Nuair a bunaíodh an SDLP sa bhliain 1970, bhí sé

soiléir gurbh í an tsíocháin an aidhm is mó i rith na

dTrioblóidí,” a deir Diarmuid, arís ag déanamh

tagartha do chúinsí stairiúla ach maidir leis an lá atá

inniu ann creideann sé go bhfuil an páirtí “ag obair i

Stormont, i Westminster agus ar na sráideanna ar

son mhuintir na hÉireann ar shaincheisteanna –

comhionannas, ceartas sóisialta agus an

geilleagar.”

Gan dabht is í an cheist is mó don pháirtí ná an

féidir leo vótálaithe a bhaint ar ais ó Shinn Féin

agus conas?

Ciarán Dunbar

Beidh toghcháin áitiúla agus toghchán do

Pharlaimint na hEorpa ar siúl sa Tuaisceart ar 22

Bealtaine. Beidh toghcháin áitiúla agus toghchán na

hEorpa ann sa Phoblacht an lá dar gcionn.

Is iad Sinn Féin an t-aon mhór-pháirtí a sheasfas ar

an dá thaobh den teorainn ach cad é mar a éireoidh

leo?

“Táim muiníneach gan amhras go mbeidh dul chun

cinn ann,” a deir an TD Peadar Tóibín atá ina bhall

den pháirtí arís tar éis gur cuireadh ar fionraí é de

bharr an tseasaimh a ghlac sé ar cheist an

ghinmhillte.

“Ar dtús tá foireann an-láidir ó thuaidh agus ó dheas

againn, níos láidre ná riamh,” a deir sé.

“Tuigeann daoine freisin go n-oibríonn muid níos

crua ná na gnáth-pháirtithe. Tar éis na

bhfadhbanna geilleagair ollmhóra a bhí againn tá

tuiscint níos fearr ag daoine ar cé chomh

tábhachtach is atá polasaí eacnamaíochta Shinn

Féin.

“Tuigeann daoine go raibh an ceart againn mar

gheall ar na bannaí bainc, rialacháin bhainc,

díluacháil fiachas tithíochta agus an géarghá le

haghaidh spreagadh fáis,” dar leis.

Cé gur tháinig fás ar Shinn Féin ó dheas le blianta

anuas, dar leis an anailíseoir Mick Fealty,

eagarthóir an tsuímh ‘Slugger O’Toole: “Níor tháinig

fás suntasach ar Shinn Féin i dTuaisceart Éireann ó

thoghcháin an Tionóil i mí na Samhna 2007.

“D’fhás sé ó shin, ach níos moille ná vóta an DUP.

Tháinig an rábóg reatha ó dheas ag am ina bhfuil

an Phoblacht i ngreim ghéarchéime dhomhain atá

ag leanúint leis, tá solabharthacht chatastrófachta

Shinn Féin an-oiriúnach don ghéarchéim sin,” ag

aontú le Peadar Tóibín go mbeidh baint ag vóta

Shinn Féin le cúrsaí eacnamaíochta.

“Measaim go n-éireoidh le Matt Carthy san iarthar

agus le Lynn Boylan i mBaile Átha Cliath,” a deir

Concubhar Ó Liatháin, tráchtaire nach mbíonn aon

leisce air ceisteanna crua a chur ar Shinn Féin.

“Beidh go leor suíochán le buachaint ag an bpáirtí

sna toghcháin áitiúla mar tá go leor iarrthóirí maithe

áitiúla ag an pháirtí, cuid acu is iarrthóirí nua iad (ar

nós Donnchadh Ó Laoghaire atá ag iarraidh

suíocháin ar Chomhairle Chontae Chorcaí) nó

iarrthóirí atá tar éis léimt thar chlaí ó pháirtithe eile,

ar nós Chris Andrews i mBaile Átha Cliath.

“Beidh rith maith ag Liadh Ní Riada sa deisceart,

níos fearr ná mar atá a páirtí ag tuar, agus tá súil

agam go dtoghfar í mar is duine maith í, cé nach

mbeidh sí buíoch díom as sin a rá má cheapann a

páirtí gur ‘frith-Shinn Féineach mise’,” a deir sé, ag

déanamh tagartha don téarma ‘frith-Shinn

Féineach’ a úsáideann lucht tacaíocht Shinn Féin

chun cur síos a dhéanamh ar thráchtairí a bhfuil

spéis ar leith acu i gcáineadh an pháirtí dar leo.

“Is fuath liom an úsáid a bhaineann SF as ‘frith-

Shinn Féineach’ chun daoine le tuairimí éagsúla a

chur in aon bhád,” a deir Concubhar Ó Liatháin.

“Tá ceisteanna fiúntacha le cur ar an bpáirtí ar go

leor ábhar agus caitheann Sinn Féin le daoine a

bhíonn ag cur ceisteanna fiúntacha go páistiúil.

“Ní féidir leo glacadh le cáineadh polasaí nó

cáineadh a bhaineann le stair cheomhar an pháirtí

gan tosnú ag scréachaí mar bhabaí i gcliabhán ar

baineadh a bhuidéal uaidh.

“Bíodh is gurb é SF an páirtí is sine ar an oileán tá

siad i bhfad ó bheith aibí sa chomhthéacs sin.”

Ach an bhfuil an ceart aige – an é nach féidir le

Sinn Féin cáineadh a ghlacadh nó an é nach

bpléann na meáin go cothrom leo?

Dar le Peadar Tóibín: “Tá cuid de na meáin

cothrom gan dabht go háirithe iad atá óg agus tá

rudaí ag éirí níos fearr.

“Gan dabht tá tionchar ‘Section 31’ fós ann go

háirithe le cúpla duine acu a bhí ann nuair a bhí sé i

réim,” a deir sé áfach.

“Tá cuid dóibh sna comhlachtaí móra meáin ar an

eite dheis nach bhfuil ag iarraidh athrú sa tír seo.

Dá bharr sin, ceapaim go mbreathnaíonn siad

orainn mar bhagairt ar a leasanna dílsithe.”

Ach measann Concubhar Ó Liatháin gur breá leis

na meáin an rath atá ar an pháirtí.

“Dá mhéid a ionsaíonn Sinn Féin na ‘meáin fhrith-

Shinn Féineacha’, ar nós an ‘Indo’, is mó a ionsóidh

na meáin sin arís iad,” a deir sé.

“An deacracht atá ag SF ná go bhfuil an oiread san

cnámharlaigh sa chófra acu, mar a dúirt an té a

dúirt.

“Sílim go santaíonn SF an phoiblíocht, is cuma cé

chomh holc is atá sé, mar go gcreideann siad nach

bhfuil rud ann agus drochphoiblíocht agus is cuid

den chleas é bheith ag gearán chun go mairfidh SF

sa chiogal nuachta.

“Tuigeann siad freisin nach gcaillfidh siad vótálaithe

atá acu agus go ngnóthóidh siad go leor vótálaithe

mar gheall ar an dtuiscint (míthuiscint) a scaipeann

an drochphoiblíocht go bhfuil SF in éadan na

bunaíochta.”

Ach má tá na meáin chomh cainteach sin agus má

tá SF an-leochaileach mar gheall ar stair s’acu, cad

chuige nach n-éiríonn le síor-cháineadh sna meáin

bac a chur ar fhás an pháirtí?

Tá míniú simplí ar an scéal sin ag Mick Fealty – don

Tuaisceart ar a laghad.

“D’ainneoin an-chuid cainte (agus cuid gníomhartha

míleata) ó easaontóirí poblachtacha, níl aon chéile

comhraic seachtrach taobh istigh de náisiúnachas

na hÉireann chun buntáiste a bhaint as feidhmiú

fann aisteach Shinn Féin i bhFeidhmeannas

Thuaisceart Éireann.”

“De thoradh, is beag a lochtanna sa rialtas a tháinig

chun solais san fhearann poiblí,” a deir sé.

Gerry Adams

Ar ndóigh, bhain an chuid is mó den

‘drochphoiblíocht’ sin le bliain anuas le hUachtarán

an pháirtí, Gerry Adams, go háirithe maidir leis an

dóigh ar phléigh sé le cás cúirte a dhearthár a

ciontaíodh as a iníon féin a éigniú.

Mar sin féin – sheas an slua agus thug bualadh bos

mór dó ag an ArdFhéis i Loch Garman – is léir go

bhfuil a pháirtí taobh de agus gurb é sin foinse a

nirt.

Dar le Mick Fealty: “Dá mba rud é gur láimhseáil

ceannaire polaitiúil ar bith eile (thuaidh nó theas)

cás a neachta sa dóigh is rinne Gerry Adams,

thitfeadh siad fada ó shin. Tá buanseasmhacht

s’aige bainte le háit dhosháraithe s’aige taobh istigh

den pháirtí.”

“Chaill cuid mhaith d’fhoireann Thionóil an pháirtí

poist s’acu sa tréimhse ó briseadh an scéal sin, ach

tá an tUachtarán ann i gcónaí, ” a deir sé.

Is soiléir rud amháin, is é Gerry Adams a

dhéanfaidh an cinneadh maidir le cén uair a

éireoidh sé as agus is cinnte nár mhaith le Sinn

Féin go mbeadh aon deis ag na meáin a mhaíomh

go raibh páirt acu sa scéal.

Cé a ghlacfadh áit s’aige? An féidir le haon duine a

áit a ghlacadh? Tá leideanna ann go bhfuil Adams

tar éis Mary Lou McDonald TD a bheannú – cé

nach raibh aon bhaint aici leis an ‘streachailt

armtha’ nó le croí-cheantair Ghluaiseacht na

Poblachta sa Tuaisceart.

Ní léir go bhfuil aon Ghaeilge aici, d’ainneoin go

raibh deis aici í a fhoghlaim thar 14 bliain ar scoil sa

Phoblacht.

Sinn Féin agus an Ghaeilge

Ar cheist na Gaeilge ó thuaidh, cosnaíonn Sinn

Féin taifead s’acu go láidir agus tá go leor bainte

amach gan amhras, go háirithe ó thaobh na

Gaelscolaíochta de, san earnáil chraoltóireachta

agus ar ndóigh An Ciste Infheistíochta Gaeilge.

Ach sa Phoblacht, maítear go mbíonn Sinn Féin

ciúin go leor ar cheist na teanga, dúirt iarbhall

amháin den pháirtí liom go ndúradh leis gur

amhlaidh an scéal ar an ábhar nach raibh an páirtí

ag iarraidh cuma ‘niche party’ a bheith orthu.

Ach cé go bhfuil an-chuid Gaeilgeoirí i Sinn Féin

agus go bhfuil Gaeilge líofa ag leath de Theachtaí

Dála an pháirtí, is minic a cháineann Gaeilgeoirí an

páirtí go láidir.

Ag caint le Gaeilgeoirí an pháirtí, is féidir liom a rá

go gcuireann sé sin isteach orthu go mór.

Seachtain ó shin chonacthas an mana “Éirinn chun

cinn” ar stáitse ArdFheis an pháirtí – bhí na meáin

shóisialta beo le Gaeilgeoirí ag cur ceiste faoi –

roinnt mhaith acu ar buille glan – agus léiríonn sé

sin cuid mhaith.

Tuigeann duine ar bith a bhfuil tuigbheáil aici nó

aige ar Ghaeilge na Gaeltachta nach botún é sin

ach thar aon rud eile b’shin an rud ar dhírigh na

Gaeilgeoirí isteach air seachas ar aon pholasaí.

Ach ní aontaíonn Peadar Tóibín go bhfuil

Gaeilgeoirí ró-chrua ar Shinn Féin agus seasann sé

go láidir lena pháirtí maidir leis an teanga de:

“Measaim go bhfuil an chuid is mó cothrom le Sinn

Féin.”

“Táim claonta gan dabht ach creidim go bhfuil Sinn

Féin ar an pháirtí is mó ar thaobh na Gaeilge sa tír,”

a mhaíonn sé.

“Ó thaobh na béime ar an nGaeilge, an méid

Gaeilge a bhíonn á úsáid ag ár n-ionadaithe, an

méid atá déanta againn ar son na teanga agus ár

bpolasaithe, níl aon pháirtí ar an leathanach

céanna.”

Ach admhaíonn sé go bhfuil “níos mó le déanamh

[acu] taobh istigh agus taobh amuigh den pháirtí.”

Ní nach ionadh, ní aontaíonn Concubhar Ó Liatháin

leis sin: “Santaíonn Sinn Féin áit sa bhunaíocht

agus sin atá léirithe acu arís is arís eile ó thuaidh,

cás Choláiste Feirste in éadan na Roinne

Oideachais agus Aire Shinn Féin ag maíomh sa

chúirt gur ‘aspirational document’ ab ea Comhaontú

Aoine an Chéasta agus scrios an infreastruchtúir

Ghaeilge ó thuaidh chun teacht le clár oibre na

déine atá á chur i bhfeidhm ag Aire Fine Gaelach ó

dheas.”

“É sin ráite, tá go leor polaiteoirí cumasacha ag

Sinn Féin ar bhreá liom iad a fheiscint i gcumhacht

– leithéidí Máirtín Ó Muilleoir, an tArd-Mhéara is

fearr sa tír, Trevor Ó Clochartaigh agus Pearse

Doherty.”

Gaeilgeoirí iad na daoine sin ar fad atá luaite ag

Concubhar agus atá lánsásta í a úsáid, cé gur

annamh a tvúitealann Pearse Doherty i nGaeilge.

Ach maíonn Concubhar Ó Liatháin go mbaineann

Sinn Féin mí-úsáid as Bord Fhoras na Gaeilge.

“Maidir le Donnchadh Ó Laoghaire [iarrthóir sa

toghchán áitiúil do Charraig Uí Leighin – Baile an

Chollaigh] léiríonn a chás chomh cosúil le gach

páirtí eile is atá Sinn Féin i bhfírinne.

“Tá seisean nua-ainmnithe ag an pháirtí le suí ar

Bhord an Fhorais. Tá sé i dteideal liúntas agus

costaisí dá réir, ioncam a chuidíonn leis feidhmiú

níos fearr mar iarrthóir áitiúil. Is ioncam beag é,

glacaim leis, ach cuidíonn sé gan amhras.

“An fhadhb atá agam le sin ná d’ainmnigh Sinn Féin

é don chomhaltacht seo mar gheall ar theidlíocht

atá ag an pháirtí de bharr bhallraíocht ar

fheidhmeannas an Tuaiscirt. Mar sin ba cheart gur

duine an Tuaisceart a d’ainmneofaí.

“Go deimhin tá triúr as ceathrar comhalta Sinn Féin

ar Bhord an Fhorais lonnaithe ó dheas agus is

iarrthóirí toghcháin iad beirt acu, Therese Ruane

agus Ó Laoghaire.

“Níl aon rud mídhleathach á dhéanamh ag an

pháirtí ach is cinnte dá mbeadh páirtí eile a rinne é

os comhair Choiste na gCuntas Poiblí as rud mar é

a dhéanamh, bheadh Mary Lou McDonald anuas ar

an bpáirtí sin mar thonna brící – agus an ceart aici

mar is mí-úsáid eiticiúil é seo as an bpribhléid a

bhronn an toghlach ó thuaidh ar an bpáirtí.”

Ní dócha go n-aontódh Sinn Féin leis an phointe sin

ar chor ar bith ar an ábhar nach n-aontaíonn an

páirtí leis an chríochdheighilt agus go measann siad

gur tír amháin í Éire.

An dá thaobh den teorainn

Bíonn Sinn Féin ag feidhmiú ar an dá thaobh den

teorainn ach má chruthaíonn sé sin deiseanna don

pháirtí, an gcruthaíonn sé deacrachtaí chomh

maith?

“Cruthaíonn an teorainn deacrachtaí dúinn, cinnte.

Bíonn ar an pháirtí obair i ndá chóras polaitíochta

ag an am céanna,” a admhaíonn Peadar Tóibín.

“Caithfidh muid mar bhaill ár súil a choimeád ar dhá

chóras ag an am céanna. Ach cruthaíonn an

teorainn deacrachtaí le haghaidh na tíre ar an

iomlán.

“Is é príomhaidhm Shinn Féin fáil réidh leis an

teorainn agus bheith réidh leis na deacrachtaí seo

go léir.”

Focal scoir

In 2011, chinn an breitheamh i gcás Choláiste

Feirste i gcoinne Roinn Oideachais an Tuaiscirt i

bhfabhar Choláiste Feirste – ag cur iachaill ar an

Roinn athmhachnamh a dhéanamh ar chinneadh

s’acu pasanna bus a shéanadh ar dhaltaí scoile ag

taisteal ó cheantar Leath Chathail go Béal Feirste

ar mhaithe le hoideachas trí mheán na Gaeilge

(agus fuair siad a bpasanna sa deireadh).

Bhí an feachtas ar siúl ar feadh cúig bliana roimhe

leis sin agus bhí ról lárnach ag Comhairleoir de

chuid Shinn Féin i nDún Pádraig, Eamonn Mac Con

Midhe, leis.

Tá cath íde-eolaíoch ar siúl sa Tuaisceart le tamall

idir daoine ar mhaith leo meánscoileanna Gaelacha

neamhspleácha agus iad siúd a aontaíonn leis sin

ach arbh fhearr leo sruthanna a bhunú mar

chomhréiteach. D’aontaigh an tAire an ag am,

Caitríona Ruane, leis an dara polasaí.

Bunaíodh sruth i Meánscoil Naomh Maolmhaodhóg

i gCaisleán Uidhlín. Bhí ról lárnach ag ball Shinn

Féin i mbunú an tsrutha sin agus chuir sé an-bhrú

ar an Aire tacú leis.

Maítear gur síleadh nach mbeadh rath ar an sruth

dá mba rud é gurbh fhéidir le páistí dul go Béal

Feirste gach lá ar an phas bus.

Ach lean an Comhairleoir Eamonn Mac Con Midhe

ar aghaidh lena chás – go dtí gur cuireadh oifigigh

de chuid Shinn Féin as Béal Feirste síos chuige

agus gur cuireadh iachall air éirí as an chás ar an

ábhar go raibh sé “ag cur náire ar an Aire.”

Tuigtear gur tugadh rogha dó – an cás nó a

bhallraíocht sa pháirtí – roghnaigh sé an páirtí.

Léiríonn an scéal sin go leor faoi Shinn Féin, a

láidreachtaí agus a laigí agus gurb ionann iad i

ndeireadh na dála.

Is é sin le rá, go bhfuil an-smacht ag an pháirtí ar

na baill – nuair a shocraítear polasaí, caithfear cloí

leis agus is é teachtaireacht láidir aontaithe an

toradh air sin. Ar an lámh eile, múchann sé tallann

agus cailltear baill éifeachtacha mar gheall ar

mhion-pholasaithe.

I ngach páirtí eile, baintear úsáid as cúlbhinseoirí

chun ‘ruathair aonair’ a dhéanamh, chun triall a

bhaint as polasaithe nua, chun brú ‘bréagach’ a

chur agus chun leithscéal a thabhairt d’airí agus do

cheannairí bogadh i dtreonna nua.

Tá a fhios agam ag obair ar an talamh mar

thuairisceoir go bhfuil meaisín cumarsáide an-

éifeachtach ag Sinn Féin ach gur féidir leis a bheith

mall agus spadánta mar mothaíonn comhairleoirí

go bhfuil orthu rudaí a aontú leis an phreasoifig –

faoin am sin tá an scéal marbh agus bhí

an SDLP ar an aer cheana.

Aontaíonn tráchtairí go ndéanfaidh Sinn Féin dul

chun cinn suntasach sa Phoblacht sna toghcháin

seo agus nach mbeidh cúinsí níos fearr don pháirtí

choíche.

Ach sa Tuaisceart, ní amhlaidh an scéal, tá cur

chuige Airí SF á cháineadh i rith an ama agus is

cinnte go bhfuil troid éigin fágtha san SDLP.

Thiocfadh dó go seasfaidh an SDLP an fód an uair

seo agus nach mbeidh mórán d’athrú ar an

tírdhreach polaitíochta sa phobal náisiúnach.