26/02/2018
De huid van de voet bij de oudere persoon
Dr. Gaëlle Leemans, Prof. Dr. Jan Gutermuth
Department of Dermatology
Vrije Universiteit Brussel - Universitair Ziekenhuis Brussel
Voetcongres Time to Move Torhout 23 februari 2018
Toenemende levensverwachting wereldwijd
Life expectancy at birth. Australian Institute of Health and Welfare 2018.
Toenemende levensverwachting wereldwijd
Life expectancy worldwide. The World Bank 2018.
Veroudering van het lichaam
= “verandering van organismen in functie van de kalenderleeftijd”
Veranderingen in het lichaam als gevolg van het ouder worden. Nursing Southandel 2017.
1
26/02/2018
Veroudering van de huid
Vanaf 25 – 30 jaar wordt de huid:
• dunner
• droger
• gevoeliger en kwetsbaarder
• minder stevig
• minder elastisch
• minder goed doorbloed
Huidveroudering. Medical Skin Clinic 2018.
Veroudering van de huid
Huidveroudering. Medical Skin Clinic 2018.
Veroudering van de huid
Intrinsieke oorzaken:
• geprogrammeerde biologische veroudering
• erfelijke invloed
Extrinsieke oorzaken:
• UV stralen
• tabak
• stress
• voeding
• alcohol
• hormonen
• luchtvervuiling
• …
Veroudering van de huid
“The result of driving a truck for 28 years exposing only half of the face to
direct sunlight.”
Gordon JR. Unilateral dermatoheliosis, 28 years of photoaging due to sun exposure. NEJM 2012, 366 (16).
2
26/02/2018
Veroudering van de huid Veroudering van de voet
Veroudering van de voet
Veroudering van de voet
callus
ingegroeide nagel clavusxerosis cutis
seborrhoische keratosen verruca vulgaris
eczeemtinea pedis
erysipelas
onychomycose
ulcer
a
vasculaire insufficiëntiehaemangioma senilis
maligniteit
lentigo solaris
decubitus
3
26/02/2018
Veroudering van de voet
Veroudering van de voet: xerosis cutis
= droge huid door verminderde sebumproductie bij ouderen
schilfering, jeuk, wondjes, … vicieuze cirkel
Veroudering van de voet: xerosis cutis
Evolutie naar eczeem:
sterk jeukende, erythemateuze en schilferende plaques, vaak bilateraal
Veroudering van de voet: xerosis cutis
Belang van goede anamnese: uitsluiten contactallergie!
en
allergietest
4
26/02/2018
Veroudering van de voet: xerosis cutis
Belang van goede anamnese: uitsluiten contactallergie!
dag
1
dag
4
Veroudering van de voet: xerosis cutis
Preventie:
Behandeling:
1. Dagelijks 2x hydrateren
2. Lokale corticosteroid behandeling: Advantan®, Elocom®, …
1x/d in afbouwschema
Veroudering van de voet Veroudering van de voet: callus
= eeltvorming
= verdikte hoornlaag door druk, overbelasting, voetafwijkingen,
neuropathie, …
onderliggende likdoorn of wrat
5
26/02/2018
Veroudering van de voet: callus
Behandeling: oorzaken overmatige druk opsporen + wegnemen
1. warm voetbad – scrubben – spoelen – drogen
2. vijlen: mesje, rasp, vijl, puimsteen
3. ureum 5-10% in vaseline/lanette/cetomacrogol
Veroudering van de voet
Veroudering van de voet: clavus
= likdoorn, eksteroog
door toegenomen eeltvorming op plaats met chronische druk pijn
door ingroei van eeltlaag in onderliggende huid
Veroudering van de voet: clavus
= likdoorn, eksteroog
-slecht passend schoeisel
-skelet- en standafwijkingen voeten of tenen (exostose, hallux
valgus, hamerteen,…)
6
26/02/2018
Veroudering van de voet: clavus
Diagnose: klinisch beeld (na afschrapen eeltlaag)
Behandeling: wegnemen van druk
• ruime schoenen
• orthese
• likdoornpleister
• 40% salicylzuur in vaseline
• verwijderen
Veroudering van de voet: clavus
Veroudering van de voet Veroudering van de voet: verruca plantaris
= verruceuze HPV-geïnduceerde tumor
besmetting via direct contact met huidschilfers of verruca uitbreiding en
therapieresistentie bij immunosuppressie
7
26/02/2018
Veroudering van de voet: verruca plantaris
= verruceuze HPV-geïnduceerde tumor
besmetting via direct contact met huidschilfers of verruca uitbreiding en
therapieresistentie bij immunosuppressie
Veroudering van de voet: verruca plantaris
Diagnose: klinisch beeld (na afschrapen schilfers) puntbloedingen
Behandeling: zelflimiterend na maanden tot jaren (± 2)
1.Decaptatie hoornlaag
2.Cryotherapie vloeibare stikstof
3.Keratolytische agentia (salicylzuur 40% in vaseline)
Veroudering van de voet: verruca plantaris Veroudering van de voet: verruca plantaris
CO2-laser:
bij therapieresistente verruca
• lokale anesthesie
• pijnlijk
• diepe wonde
• litteken
e
8
26/02/2018
Veroudering van de voet Veroudering van de voet: tinea pedis
= voetschimmel
bij 10% van bevolking
witte schilfering, kloofjes, jeuk, roodheid, blaasjes, …
Veroudering van de voet: tinea pedis
Diagnose: klinisch beeld + microbiologische analyse
Behandeling:
1. Hygiënemaatregelen: wassen – spoelen – drogen
2. Lokale desinfectie: Isobetadine® dermicum/zeep
3. Lokale antimycotica: Myk1®, Daktarin®, … 2x/d min. 2 weken
4. Systemische antimycotica: zelden
9
26/02/2018
Veroudering van de voet: erysipelas
= ontsteking van de huid en subcutis door bacterieën (streptokok)
vnl. onderbeen – ook gelaat, bovenste ledematen, genitaal, … rubor,
calor, dolor, tumor – koorts, algemene malaise
ingangspoort opsporen!
Veroudering van de voet: erysipelas
Ingangspoort:
Veroudering van de voet: erysipelas
Diagnose: klinisch beeld + uitstrijk wonde + bloedafname
Behandeling: infectie én ingangspoort behandelen
• antibiotica: per os of intraveneus 14 dagen
• adequate pijnstilling per os of intraveneus
• ontsmettende kompressen 15 min. laten weken
• lokale wondzorg
• behandelen van kloven, eczeem, schimmel, …
Veroudering van de voet
1
26/02/2018
Veroudering van de voet: onychomycose
= schimmelnagel
bij 3% van bevolking
infectie met Trichophyton species, Candida of andere
Veroudering van de voet: onychomycose
Diagnose: klinisch vermoeden + microbiologische analyse
differentiaaldiagnose: mechanische beschadiging!
rechtstreeks onderzoek
kweek
Veroudering van de voet: onychomycose
Kweek: macroscopische analyse
M. canisE. floccosum T. mentagrophytes M. audouinii
Veroudering van de voet: onychomycose
Kweek: microscopische analyse
E. floccosum M. canisT. mentagrophytes M. audouinii
2
26/02/2018
Veroudering van de voet: onychomycose
Behandeling: vaak onbehandeld!
•pedicure: nagel kort knippen
•lokale antimycotica: 9 – 12 maanden
•systemische antimycotica: 3 – 6 maanden
* Itraconazole - Trisporal®
* Terbinafine - Lamisil®
* Fluconazole - Diflucan®
cave: interacties andere farmaca systemische neveneffecten
Veroudering van de voet: onychomycose
Veroudering van de voet Veroudering van de voet: ungus incarnatus
= ingegroeide nagel door te kort knippen, grote bolling of druk vnl. straal I
irritatie, pijn en secundaire infectie
3
26/02/2018
Veroudering van de voet: ungus incarnatus
Preventie:
- correct knippen
- wiekje of watje onder nagel plaatsen
- omliggende huid naar beneden masseren
Veroudering van de voet: ungus incarnatus
Behandeling:
* Conservatieve behandeling:
Veroudering van de voet: ungus incarnatus
Behandeling:
*Heelkundige behandeling:
- wigexcisie ingegroeid deel nagel onder lokale
anesthesie
- chemische cauterisatie nagelbed (fenol, azijnzuur,
zilvernitraat,…)
Veroudering van de voet
4
26/02/2018
Veroudering van de voet: decubitus
= druknecrose, doorligwonde
= weefseldegeneratie door druk + schuiven + wrijving + vocht
houdingsafhankelijk, vnl. onderste ledematen risicopopulatie
Veroudering van de voet: decubitus
= weefseldegeneratie door druk + schuiven + wrijving + vocht
Veroudering van de voet: decubitus
Risicopopulatie:
- bewusteloosheid & coma, algemene sedatie
- dwarslaesie & hemiplegie
- diabetes mellitus
- medicatie (analgetica, anxiolytica, slaapfarmaca, …)
- chronisch lokaal cortisone gebruik
- anorexie of obesitas
- incontinentie
- …
Veroudering van de voet: decubitus
5
26/02/2018
Veroudering van de voet: decubitus Veroudering van de voet: decubitus
Alarmteken: niet-wegdrukbare roodheid bij immobiele patiënt
Veroudering van de voet: decubitus
Preventie: wisselhouding + aangepaste bescherming
Behandeling: adequate wondzorg volgens TIME principe
Veroudering van de voet: decubitus
Behandeling: adequate wondzorg volgens TIME principe
• Tissue management
• Infection control
• Moisture balance
• Epithelial advancement
zwart = necrose
debrideren
geel = fibrine
reinigen + debrideren
rood = vitaal
beschermen
6
26/02/2018
Veroudering van de voet: decubitus
Behandeling: adequate wondzorg volgens TIME principe
• Tissue management
• Infection control
• Moisture balance
• Epithelial advancement
Veroudering van de voet: decubitus
Behandeling: adequate wondzorg volgens TIME principe
• Tissue management
• Infection control
• Moisture balance
• Epithelial advancement
Veroudering van de voet: decubitus
Behandeling: adequate wondzorg volgens TIME principe
• Tissue management
• Infection control
• Moisture balance
• Epithelial advancement
Veroudering van de voet
7
26/02/2018
Veroudering van de voet: vasculaire insufficiëntie Veroudering van de voet: veneuze insufficiëntie
CEAP clasification for Chronic Venous Disorders. American College of Phlebology 2018.
Veroudering van de voet: veneuze insufficiëntie Veroudering van de voet: arteriële insufficiëntie
8
26/02/2018
Veroudering van de voet: vasculaire insufficiëntie
Aanpak:
-compressietherapie bij veneuze insufficiëntie cave compressie bij arteriële
insufficiëntie!
-adequate wondzorg volgens het TIME principe:
zwart = necrose debrideren
geel = fibrine debrideren
rood = vitaal beschermen
groen = infectie behandelen
-(heelkundige) aanpak onderliggend probleem
-steunkousen ter preventie oedeem en ulcera
Veroudering van de voet
Last but not least …
Veroudering van de voet: goedaardige tumoren
seborrhoische keratose haemangioma senilis
fibroma pendulans lentigo solaris
Veroudering van de voet: kwaadaardige tumoren
basocellulair carcinoom plaveiselcel carcinoom
melanoom verruceus carcinoom
9