8/16/2019 PPA Informal Worker

1/89

ค มอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพ 

 ในระดับทองถ น

หรอพ นท ส�าหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบกมภาพันธ 2559

8/16/2019 PPA Informal Worker

2/89

ค มอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพ 

 ในระดับทองถ นหรอพ นท ส�าหรับการดแลสขภาพ

แรงงานนอกระบบ

8/16/2019 PPA Informal Worker

3/89

ค มอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพ  ในระดับทองถ นหรอพ  นท สาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ

พมพครั งท  1  กมภาพันธ 2559จ�นวนพมพ  500 เลมกองบรรณ�ธก�ร  วนดา วระกล, อรพน วมลภษต, มัทนา โกสมภ,

พมลสดา ปญญารังษ, สวัฒนชัย สวัสดผลจัดพมพ โดย  สานักงานกองทนสนับสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)ออกแบบปกและจัดหน�  เดดเด ยว เหลาสนชัย

8/16/2019 PPA Informal Worker

4/89

สารบัญบทน�  5

สวนท  1 กฎหม�ยและนโยบ�ยท เก ยวของกับก�รดแลสขภ�พกล มแรงง�นนอกระบบ 7

สวนท  2 ก�รสงเสรมสขภ�พและปองกันโรคจ�กก�รประกอบอ�ชพกล มแรงง�นนอกระบบ 13

2.1 ส งคกคามหรอความเส ยง 142.2 วธการจัดการส งคกคามหรอความเส ยงจากการประกอบอาชพท สงผลตอสขภาพ 162.3 แนวทางและขั นตอนการจัดบรการเพ อสงเสรมสขภาพและปองกันโรค 16

สวนท  3 กองทนหลักประกันสขภ�พในระดับทองถ นกับก�รสงเสรมสขภ�พและปองกันโรค กล มแรงง�นนอกระบบ

21

สวนท  4 ตัวอย�งกจกรรมหรอโครงก�ร 314.1 ตัวอยางโครงการท เสนอโดยกล มแรงงานนอกระบบในพ นท   324.2 ตัวอยางโครงการท ดาเนนการโดยเจาหนาท  โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

และ/หรอองคกรพัฒนาเอกชน43

4.3 ตัวอยางโครงการท ดาเนนการโดยองคกรปกครองสวนทองถ น 49

สวนท  5 ภ�คผนวก 575.1 คาสั งแตงตั งคณะกรรมการบรหารจัดการแรงงานนอกระบบแหงชาตและ

คณะอนกรรมการบรหารจัดการแรงงานจังหวัด

58

5.2 ตัวอยางกจกรรมบรการสาธารณสขตามกล มเปาหมายเฉพาะ 635.3 ทะเบยนรายช อกล มอาชพ 705.4 กรอบเน อหาการอบรมอาสาสมัครอาชวอนามัย 735.5 แบบประเมนความปลอดภัยในขั นตอนการทางาน JSA  765.6 แนวทางการตดตามประเมนผลการดาเนนกจกรรม/โครงการ  825.7 Website สาหรับการสบคนขอมล องคความร และเครอขายท เก ยวของ 84

8/16/2019 PPA Informal Worker

5/89

8/16/2019 PPA Informal Worker

6/89

บทน�า

แรงง�นนอกระบบ หม�ยถงกล มผ  ประกอบอ�ชพอสระท มสวนส�คัญในก�รสร�งเศรษฐกจ ไมนอยไปกวาแรงงานในระบบ และม โอกาสจะขยายจานวนเพ มมากข นในยคเศรษฐกจทนนยมและการเขาส ยคประชาคมอาเซยน ปจจบันมกาลังถง 22.1 ลานคน1 ท กระจายตัวอย  ในทกภมภาคของประเทศไทย และประกอบอาชพท ังในภาคการเกษตร ภาคการผลต และภาคบรการ ลักษณะการประกอบอาชพจะมหลายรปแบบ ไดแก  (1) ระบบครอบครัวท  ไมมลกจางหรอถาม กจะไม ไดรับการค มครองจากการประกันสังคม เชน การทอผา การปลกพช การเล ยงสัตว การขายอาหาร เปนตน(2) รปแบบของผ รับงานมาทาท บาน โดยการรับจางการผลตหรอประกอบสวนของผลตภัณฑหรอสนคาจากผ ประกอบการรายยอยและรับจากบรษัทหรอโรงงานในรปแบบของการรับเหมาชวง เชน

การเยบเส อผา การทากระเปาผา การทาแหอวน ดอกไมประดษฐ เปนตน และ (3) การรับจาง ในภาคการบรการ ไดแก คาขายของปลกของสง การประกอบอาหาร รถรับจางสาธารณะ รับจางงานกอสรางรายวัน หรอการบรการอ นๆ เชน การนวดแผนไทย เปนตน

การค มครองทางสังคมของประเทศไทยคอนขางมขอจา กัดเร องความครอบคลมและประสทธภาพ การเขาถงสทธและบรการโดยเฉพาะในกล มคนท มรายไดนอย ซ งสวนใหญเปนแรงงานนอกระบบท มขอจากัดและมความเหล อมล าในการเขาถงบรการท สอดคลองกับบรบทและปญหาท มความเฉพาะ ท ังดานรายได สขภาพ และสวัสดการสังคม และควรไดรับการพจารณาเรงดวนเพ อการขยายความค มครอง สงเสรมและพัฒนาคณภาพชวตแรงงานนอกระบบท ังท เปนทางการเชน ระบบประกันสังคมท เอ อและตอบสนองตอความตองการและปญหาของประชาชนวัยทางาน

และไมเปนทางการโดยฐาน องคกรปกครองสวนทองถ น และชมชน ซ งเปนกลไกสาคัญท  ใกล        ชดกับแรงงานนอกระบบ

การปองกันหรอจัดการความเส ยงท จะเกดข นจากการประกอบอาชพของกล มแรงงานนอกระบบ โดยเฉพาะดานสขภาพ ความปลอดภัยในการทางาน จาเปนตองอาศัยความรวมมอของหนวยงานท เก ยวของหลายฝาย ไดแก กระทรวงสาธารณสข กระทรวงแรงงาน กรมสงเสรมการปกครองทองถ น กระทรวงมหาดไทย สานักงานหลักประกันสขภาพแหงชาต สานักงานกองทนสนับสนนการสรางเสรมสขภาพ และกระทรวงเกษตรและสหกรณ  โดยการบรณาการการทางานท พจารณาถงการปรับปรง/ปรับเปล ยน หรอการจัดการความเส ยงรวมกันกับแรงงานนอกระบบ เพ อ

 ใหไดแนวทางหรอรปแบบการพัฒนาท ด  เหมาะสมและสามารถนาไปขยายผลในกล มอาชพอ นตอไปการดาเนนงานในระยะแรก ได        พจารณากล มอาชพท มผ ใชแรงงานจานวนมากกระจายในทกพ นท และมความเส ยงสง จานวน 5 กล มอาชพมาดาเนนการเพ อการสงเสรมปองกันโรค ประกอบดวย กล มอาชพเกษตร (เพาะปลก) กล มอตสาหกรรมในครัวเรอน (แกะสลักหน และตัดเยบผาและผลตภัณฑจากผา) กล มเกบและคัดแยกขยะ (ขยะท ัวไป ขยะอเลกทรอนกส) และอาจจะพจารณา

1 สานักงานสถตแหงชาต พ.ศ. 2557

�   5

8/16/2019 PPA Informal Worker

7/89

เพ มเตมกล มอาชพท มความเส ยงอ นๆ ท สอดคลองกับบรบทของพ นท ไดโดยใชหลักการและกระบวนการดาเนนงานท เนนการสงเสรมสขภาพและปองกันโรคภายใตกองทนหลักประกันสขภาพระดับทองถ นหรอพ นท   โดยการมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถ น กล มแรงงานนอกระบบ

 ในพ นท  และหนวยงานท เก ยวของ ในการจัดการความเส ยงดานสขภาพและสภาพแวดลอมในการทางาน ท นาไปส การพ งตนเองเพ อการสงเสรมปองกันโรคจากการประกอบอาชพตอไป

เอกสารค มอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอพ นท สาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบเลมน  ไดนาเสนอเน อหาท สาคัญ 4 สวนประกอบดวย สวนท   1 :กฎหมายและนโยบายท เก ยวของกับการดแลสขภาพกล มแรงงานนอกระบบ สวนท  2 : การสงเสรมสขภาพและปองกันโรคจากการประกอบอาชพกล มแรงงานนอกระบบ สวนท  3 : กองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นกับการสงเสรมสขภาพและปองกันโรค กล มแรงงานนอกระบบ และ สวนท  4 :ตัวอยางกจกรรมหรอโครงการ คณะผ จัดทาม งหวังวาจะเปนค มอสาหรับคณะกรรมการกองทนฯ และ

ภาคท เก ยวของไดศกษา เพ อใชประโยชนในการพจารณากาหนดแนวทางการพัฒนา สนับสนน ใหเกดกระบวนการจัดกจกรรม การสรางเสรมสขภาพและปองกันโรคใหกับแรงงานนอกระบบเพ อ ไปส การมคณภาพชวตท ดตอไป และ ถามขอเสนอแนะประการใด คณะผ จัดทาขอนอมรับขอเสนอแนะทกประการ เพ อนามาพัฒนาและปรับปรงแกไขใหดย งข นและจะนาสาระสาคัญของค มอฉบับน  ไปผนวกรวมกับค มอกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอพ นท  ท กาลังอย  ในกระบวนการพัฒนาปรับปรงโดยสานักงานหลักประกันสขภาพแหงชาตตอไป

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ6

8/16/2019 PPA Informal Worker

8/89

แนวคดก�รสงเสรมสขภ�พปองกันโรคจะยดกรอบคดตามแนวทาง “กฎบัตรออต�ว�ร

ช�รเตอร” ท  ใหความสาคัญกับการลดเง อนไขทางดานสังคมและส งแวดลอมท สงผลตอสขภาพ ประกอบดวย 1) การมนโยบาย ท สนับสนนการสรางเสรมสขภาพ (Build Healthy Public Policy) 2) การปรับสภาพแวดลอม(Create Supportive Environments) 3) การสรางความเขมแขง ในการขับเคล อนงานใหกับกล มแรงงานและชมชน (Strengthen Community Actions)4) พัฒนาศักยภาพของกล มแรงงานนอกระบบ (Develop Personal Skills)และ 5) การปรับแนวคดและรปแบบการจัดบรการสขภาพใหเอ อตอการสรางเสรมสขภาพ (Reorient Health Services) โดยเนนการสรางความรวมมอกับหนวยงานหลักท เก ยวของท ังในระดับพ นท และระดับนโยบาย

การพัฒนาคณภาพชวตแรงงาน สอดคลองกับขอเสนอขององคการอนามัยโลก ท  ได ใหขอเสนอแนะตอประเทศสมาชกในการพัฒนางานดานสขภาพโดยเนนจัดการท ปจจัยทางสังคมท เปนตนเหตของการเจบปวย (Social Determinants of health : SDH) การทางานเพ อสรางความม ันคงทางดานเศรษฐกจและรายไดท มท ังความเส ยงและสภาพการทางานท  ไมเหมาะสม จงเปนปจจัยสาคัญท มสงผลกระทบสงตอสขภาพของกล มแรงงานทกกล ม

กฎหมายและนโยบาย

ทเกยวของกับการดแลสขภาพกลมแรงงานนอกระบบ

1

8/16/2019 PPA Informal Worker

9/89

ระบบบรการสขภาพหลักประกันสขภาพแหงชาต โดยเฉพาะเร องการสงเสรมปองกันโรคยังมขอจากัดในการขยายความคลอบคลมสทธดานความปลอดภัย อาชวอนามัยและสภาพแวดลอม ในการทางาน เน องจากแรงงานนอกระบบมความหลายหลายทั งลักษณะกล มเปาหมาย บรบทพ นท ซ งมท ังในชนบทและเมอง มการปรับเปล ยนอาชพบอยๆ เปนตน ประกอบกับนโยบายหรอกฎหมายท มอย  ยังไมมความชัดเจนเก ยวกับการสงเสรมและพัฒนาระบบการสงเสรมปองกันโรคจากการประกอบของกล มแรงงานนอกระบบ

ป ญหาด านสขภาพอั นเนองมาจากความไมปลอดภั ยและสภาพแวดล อมในการทางาน  เปนเง อนไขหลักหน งของการมอาชพและรายไดท ม ันคง ท สงผลตอคณภาพชวตแรงงานทั งในระหวางวัยทางานและเม อเกษยณอายการทางาน ดังจะเหนไดจากขอมลการสารวจของสานักงานสถตแหงชาต ป 2557 ตามแผนภมตอไปน 

อ นๆทงานในท สง/ใตน /ใตดนเคร องจั กร เคร องมอท เปนอันตรายไดรับสารเคมเปนพษ

14.1

6

17.2  62.7

อ นๆแสงสวางไมพอฝน ควัน กล นทาทางในการทงาน

19.8

25.1

39.5

15.1

กฎหมายท เก ยวของกับการใหบรการดานสขภาพและการพัฒนาคณภาพชวตแรงงานนอกระบบ

ปจจบันมพระราชบัญญัตและนโยบายท เก ยวของกับการบรการสขภาพและการพัฒนาคณภาพชวตแรงงานนอกระบบ ท ใชเปนแนวทางดาเนนงานสาหรับหนวยงานท เก ยวของในดาเนนการเพ อดแลสขภาพและพัฒนาคณภาพชวตของประชากรในพ นท เปาหมายหรอในความรับผดชอบของหนวยงาน มจานวน 4 พระราชบัญญัต /นโยบาย โดยมสาระสาคัญ ดังน 

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ8

8/16/2019 PPA Informal Worker

10/89

1. พระราชบัญญัตกาหนดแผนและขั  นตอนการกระจายอานาจ พ.ศ. ๒๕๔๒ และ พระราชบัญญัตกาหนดแผนและขั  นตอนการกระจายอานาจ (ฉบับท  ๒) พ.ศ.๒๕๔๙1 ไดกาหนดใหองคกรปกครองสวนทองถ นตางๆ มหนาท  ในการจัดระบบการบรการสาธารณะเพ อประโยชนของประชาชนในทองถ นของตนเอง โดยกาหนดไวในหมวด ๒ มาตรา ๑๖ (๑๙) วา ใหองคกรปกครองสวนทองถ นตางๆ ดาเนนการเก ยวกับการสาธารณสข การอนามัยครอบครัว และการรักษาพยาบาล อานาจหนาท ขององคการบรหารสวนตาบลดังกลาว ลวนเปนภารกจท เก ยวกับการสงเสรมสขภาพข ันพ นฐาน หรอการสขาภบาลส งแวดลอมพ นฐาน เพ อการปองกันโรคตดตอและสงเสรมการอนามัยส งแวดลอมของชมชนทองถ นนั นๆ ขอบเขตการดาเนนกจกรรมการบรหารจัดการงานสาธารณสขมลฐานตามอานาจหนาท ขององคกรปกครองสวนทองถ น ประกอบดวย

(1) การกาหนดทศทางและนโยบายการพัฒนางานสาธารณสขของตาบล(2) การจัดทาแผนการบรหารสถานอนามัย

(3) การคัดเลอกและดแลอาสาสมัครสาธารณสข(4) การจัดการงบประมาณ(5) การจัดทาขอมลขาวสารสาธารณสข

2. แผนยทธศาสตรการบรหารจัดการแรงงานนอกระบบ พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙2

วสยัทศัน : แรงงานนอกระบบไดรับการค มครอง มหลักประกันทางสงัคม นาส คณภาพชวตท ดข นพันธกจ : (1) ผลักดันใหเกดการขยายความค มครองส แรงงานนอกระบบครอบคลมทกกล ม

อาชพอยางเทาเทยมและเปนธรรม (2) ปรับปรงและพัฒนากฎหมายท เก ยวของ (3) พัฒนาสมรรถนะและขยายโอกาสการมงานทา (4) เสรมสรางแนวทางการเขาถงแหลงงานและความยั งยน

ของอาชพใหกับแรงงานนอกระบบ (5) สงเสรมการรวมกล มและการสรางเครอขาย (6) พัฒนาสงเสรม สนับสนน สขภาพความปลอดภัยในการทางาน

เป�ประสงค : (1) แรงงานนอกระบบทกกล มอาชพไดรับการค มครองจากระบบประกันสังคมอยางเทาเทยม เปนธรรม และมความใกลเคยงกับสทธประโยชนท แรงงานในระบบได (2) มกฎหมายค มครองแรงงานนอกระบบภายใตหลักมาตรฐานขององคการแรงงานระหวางประเทศและงานท มคณคา (Decent Work) (3) แรงงานนอกระบบมสมรรถนะตรงกับความตองการของแรงงานนอกระบบและตลาดแรงงาน (4) แรงงานนอกระบบม โอกาสเขาถงขาวสารขอมลเก ยวกับตลาดงานและแหลงทนเพ อการประกอบอาชพ (5) มกลไกการทางานในลักษณะภาคและเครอขายระหวาง

หนวยงานท เก ยวของกับการดแลแรงงานนอกระบบ ชมชน กล มการเกษตร กล มอาชพ และองคกรปกครองสวนทองถ น เพ อสนับสนนการดาเนนงานดานการบรหารจัดการแรงงานนอกระบบใหมประสทธภาพ (6) ทกฝายท เก ยวของรวมถงแรงงานนอกระบบตระหนักถงความสาคัญของสขภาพความปลอดภัยในการทางาน

1 web.krisdika.go.th / data / law2www.mol.go.th /.../ PlanStrategy_Labour55-59Minister

กฎหมยและโยย �เกยวของกักรดแลสขภพกลมแรงงอกระ   9

8/16/2019 PPA Informal Worker

11/89

กลไกขับเคล อนยทธศ�สตรระดับช�ต ประกอบดวย คณะกรรมการบรหารจัดการแรงงานนอกระบบแหงชาต  โดยมนายกรัฐมนตรเปนประธานและผ แทนจากหนวยงานท เก ยวของในระดับนโยบาย และ คณะอนกรรมการบรหารจัดการแรงงานนอกระบบ 3 โดยมผ วาราชการจังหวัดเปนประธาน ดังรายละเอยดคาส ังและโครงสรางการดาเนนงานในภาคผนวกท  4

3. พระราชบัญญัตความปลอดภัย อาชวอนามัย และสภาพแวดลอมในการทางาน พ.ศ. ๒๕๕๔4

มเจตนารมณเพ อวางมาตรการควบคม กากับ ดแล และบรหารจัดการดานความปลอดภัยอาชวอนามัย และ สภาพแวดลอมในการทางานใหแกลกจางซ งเปนทรัพยากรบคคลอันเปนกาลังงานของชาต ใหมคณภาพชวตท ด มความปลอดภัยในการทางานสอดคลองกับสภาวการณในปจจบันท มการนาเทคโนโลยเคร องมอ เคร องจักร อปกรณสารเคมและสารเคมอันตรายมาใชใน

กระบวนการผลตการกอสรางและบรการสงผลกระทบตอผ ใชแรงงาน ในดานความปลอดภัย อาชว-อนามัย และสภาพแวดลอมในการทางาน และกอใหเกดอันตรายจากการทางาน จนถงแกบาดเจบทพพลภาพ พการ เสยชวต หรอเกดโรคอันเน องจากการทางาน ซ งนับวันมอัตราเพ มสงข น และทวความรนแรงข น

4. พระราชบัญญัตค  มครองผ  รับงานไปทาท บาน พทธศักราช ๒๕๔๓5 (มผลบังคับใช  เม อ 11 พฤษภาคม 2554) สาระสาคัญ ประกอบดวย

1. คว�มหม�ยหรอนย�มศัพท ท ส�คัญท ระบ ไวในกฎหม�ย“ผ  รั บงานไปทาทบ าน ” หมายถง บคคลหรอกล  มบคคล ซ งตกลงกับจางงานเพ อรับทางาน

อันเปนงานท รับไปทาท บาน“งานทรับไปทาท บาน ” หมายความวา งานท ผจางงานในกจการอตสาหกรรมมอบให 

ผรับงาน ไปทาท บานเพ อนาไปผลตหรอประกอบนอกสถานประกอบกจการของผ จางงานหรองานอ นท กาหนด ในกฎกระทรวง

“ผ  จ างงาน ” หมายความวา ผ ประกอบกจการซ งตกลงจางผ รับงานไปทาท บานใหทางานท รับไปทาท บาน ไมวาตกลงมอบงานโดยตนเองหรอโดยผานตัวแทนหรอกระทาในลักษณะผรับเหมาชวง

“พนักงานตรวจแรงงาน ” หมายความวา ผซ งรัฐมนตรแตงต ังจากขาราชการสวนกลาง

สวนภมภาค หรอ สวนทองถ น ใหปฏบัตการตามพระราชบัญญัต

3www.senate.go.th

4www.labour.go.th / th / doc /.../ safety-explanation-2554

5 อางถงแลวใน 4

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ10

8/16/2019 PPA Informal Worker

12/89

2. ก�รตกลงก�รจ�งง�น ทางผ จางงานตองจัดทาเอกสารเก ยวกับการรับงานไปทาท บานตามท กฎหมายกาหนดเพ อเปนหลักฐานสาหรับการรับงานของผ รับงานไปทาท บานและพนักงานตรวจแรงงาน

3. ก�รค  มครองเร องค�ตอบแทนในง�นท รับไปท�ท บ�น หากงานท รับไปทาท บานมลักษณะและคณภาพอยางเดยวกันและปรมาณเทากัน ใหผ จางงานกาหนดคาตอบแทนไมนอยกวาอัตราคาจางตามกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงานตามท คณะกรรมการกาหนด และตอง ไมเปนการเลอกปฏบัต

4. ก�รค  มครองเร องสขภ�พคว�มปลอดภัยในก�รท�ง�น ไดแก 4.1) หามไม ใหหญงมครรภหรอเดกอายต ากวา 15 ปทางานท มลักษณะท อาจเปนอันตราย

ตอสขภาพและความปลอดภัย4.2) หามผ จางงาน จางงานท มผลกระทบตอสขภาพและความปลอดภัยหรอคณภาพ

ของส งแวดลอม หรอจัดหาหรอสงมอบอปกรณ หรอส งอ นท  ใช  ในการทางานท อาจเปนอันตรายตอผ รับงานไป ทาท บาน บคคลในบาน ผ มาตดตอ รวมท ังชมชนหรอส งแวดลอมใกลเคยง 4.3) ผ จางงานตองแจงเตอนใหผ รับงานไปทาท บานทราบขอมลเก ยวกับอันตรายท อาจ

เกดข นจากการใช วัตถดบ อปกรณ และส งอ นท  ใชในการทางานตลอดจนวธการในการปองกันแก  ไขอันตรายดังกลาว

4.4) จัดใหมอปกรณค มครองความปลอดภัยในการทางานท เหมาะสมกับลักษณะงานและเพยงพอแกผ รับงานฯ โดยผ รับงานไปทาท บานตองใชอปกรณปองกันความปลอดภัยในการทางานท ผ วาจางจัดให

4.5) ใหผ จางงานเปนผ รับผดชอบคารักษาพยาบาล ค าฟ  นฟสมรรถภาพ และคาทาศพ

 ในกรณท ผรับงานไปทาท บานประสบอันตราย เจบปวย ทพพลภาพหรอถงแกความตายเน องจากการใช วัตถดบ อปกรณ หรอส งอ นท  ในการทางานท ผ จางงาน จัดหา หรอ สงมอบให หรอเน องจากผ จางงาน ไมจัดให มอปกรณค มครองความปลอดภัยในการทางาน หรอกรณอบัตเหตเน องจากการทางาน ณ สถานท ทางาน ท ังน  การจายคารักษาพยาบาล คาฟ  นฟสมรรถภาพ และคาทาศพใหเปนไปตามหลักเกณฑ วธการ และอัตรา ท กาหนดในกฎกระทรวง

5. พ.ร.บ. เก ยวของกับการสนับสนนงบประมาณและการทากจกรรม ไดแกพระราชบัญญัตหลักประกันสขภาพแหงชาต พทธศักราช ๒๕๔๕ 6  ใน 2 มาตรา

 ไดแก มาตรา ๔๗  : เพ อสรางหลักประกันสขภาพแหงชาตใหกับบคคลในพ นท  โดยสงเสรมกระบวนการมสวนรวมตามความพรอม ความเหมาะสม และความตองการของประชาชนในทองถ น ใหคณะกรรมการสนับสนนและประสานกับองคกรปกครองสวนทองถ น กาหนดหลักเกณฑเพ อใหองคกรดังกลาวเปนผ ดาเนนงาน และบรหารจัดการระบบหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอ

6 อางถงแลวใน 3

กฎหมยและโยย �เกยวของกักรดแลสขภพกลมแรงงอกระ   11

8/16/2019 PPA Informal Worker

13/89

พ นท  โดยใหไดรับคาใชจายจากกองทนมาตรา ๑๘ (๙) : สนับสนนและกาหนดหลักเกณฑใหองคกรชมชน องคกรเอกชนท ไมม

วัตถประสงคเพ อดาเนนการแสวงหาผลกาไร ดาเนนงานและบรหารจัดการเงนทนในระดับทองถ นหรอพ นท  ไดตามความพรอม ความเหมาะสมและความตองการโดยสงเสรมกระบวนการมสวนรวมเพ อสรางหลักประกันสขภาพแหงชาต ใหแกบคคลในพ นท ตามมาตรา ๔๗

 โดยการดาเนนงานกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอพ นท ใหเปนไปตามประกาศของคณะอนกรรมการสงเสรมสขภาพและปองกันโรค ภายใตคณะกรรมการ

หลักประกันสขภาพแหงชาตเร องการจัดบรการสาธารณสข ของกองทนหลักประกันสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2557 เอกสารแนบทายภาคผนวก 1

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ12

8/16/2019 PPA Informal Worker

14/89

ก�รด�เนนง�นสงเสรมสขภาพและปองกันโรคจากการประกอบอาชพ เปนความรวมมอระหวางหนวยงานท เก ยวของท ังในระดับนโยบายและระดับปฏบัต ซ งประกอบดวยกระทรวงสาธารณสข สานักงานหลักประกันสขภาพแหงชาต สานักงานกองทนสนับสนนการสรางเสรมสขภาพ กรมสงเสรมการปกครอง

ทองถ น และเครอขาย (สันนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย สมาคมองคการบรหารสวนตาบลสมาคมสันนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย)กระทรวงแรงงานและพฒันาสังคม และเครอขายแรงงานนอกระบบ รวมท ังองคกรภาคประชา-สังคมท เก ยวของกับการพัฒนาคณภาพชวตแรงงานนอกระบบ

การสงเสรมสขภาพและปองกัน

 โรคจากการประกอบอาชพกลมแรงงานนอกระบบ

2

8/16/2019 PPA Informal Worker

15/89

1. เปาหมาย

1.1 ระยะยาว แรงงานนอกระบบทกกล มอาชพ เขาถงบรการอาชวอนามัยท มคณภาพ1.2 ระยะกลาง แรงงานนอกระบบทกกล มอาชพ ท มความเส ยงทางสขภาพ ไดรับบรการ

สงเสรมสขภาพและปองกันโรคและภัยสขภาพจากการทางาน1.3 ระยะสั  น แรงงานนอกระบบกล มเส ยงท สาคัญ กล มเกษตรกร กล มแกะสลักหน กล ม

แทกซ  และคนเกบขยะ และซาเลง กล มตัดเยบผาและผลตภัณฑจากผา ไดรับบรการสงเสรมสขภาพและปองกันโรคและภัยสขภาพจากการทางาน และพจารณาเพมกล มอาชพอนๆ ไดในพ  นท โดยเลอกอาชพทมความเสยงสง หรอวาเปนอาชพหลั กของชมชน หรอมจานวนมาก และสอดคล อง กั บแผนพั ฒนาสขภาพชมชน รวมถงความสอดคล องกั บนโยบายของจั งหวั ด/ท องถนนั   นๆ 

2. แนวทางการดาเนนงาน

การดาเนนงานสงเสรมสขภาพและปองกันโรคจากการประกอบอาชพ จะนาไปส เปาหมายการลดความเส ยงท จะสงผลตอปญหาสขภาพของกล มอาชพตางๆ ไดความร  /ขอมลท ควรร หรอจาเปนเพ อประกอบการดาเนนงาน ประกอบดวย 3 ดาน ไดแก

องคความร  เพ อการสงเสรมสขภาพปองกันโรคจากการประกอบอาชพ

อะไรคอส งคกคามอะไรคอความเส ยง

วธจัดการส งคกคามหรอความเส ยง

รปแบบการจัดบรการเพ อการปองกันหรอลดความเส ยง

2.1 ส งคกคามหรอความเส ยง คอ ส งท สามารถกอใหเกดปญหาสขภาพได ส งคกคามมอย รอบตัวเราทกคน ท ังในท ทางานและในส งแวดลอม แบงออกได เปน 5 ประเภท คอ

1) ท�งก�ยภ�พ ไดแก  เสยง ความรอน รังส แสง ความส ันสะเทอน

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ14

8/16/2019 PPA Informal Worker

16/89

2) ท�งเคม  อันตรายเกดจากการสัมผัสสารเคมเขาส รางกาย ซ งอาจอยในรปฝ นควัน ไอระเหย ของเหลว และของแขง

3) ท�งชวภ�พ ท ทาใหเกดอันตรายตอสขภาพ อาจโดยการแพสารพษ (toxins) หรอการตดเช อ ท พบท ัวไป ไดแก เช อโรคตางๆ เชน แบคทเรย ไวรัส เช อรา หรอสัตว แมลงมพษ ตางๆ

4) ส งคกค�มด�นก�รยศ�สตร  เชน ทาทางในการทางานท  ไมถกตอง การทางานดวยทาทางซ าๆ เคร องจักรท  ไมเหมาะสมกับสภาพคนทางาน เปนตน

5) ส งคกค�มด�นจตวทย�สังคม  อาจกอใหเกดผลกระทบโดยทางตรงหรอทางออมส งท เก ยวข องกับส งคกคามดานน  คอ ความรสก ความคด อารมณ ได แก ภาวะเศรษฐกจการเปล ยนแปลงทางสังคม ความร สกไมม ันคงและปลอดภัยในการทางาน เปนตน

• สารฆาแมลง• แมงกานส• ตะกั ว และอ นๆ

• ทาทางในการทางาน• ความหนักเบาของงาน• ชั วโมงการทางานท ยาวนาน• อปกรณการทางาน ของมคม• อ นๆ

• ความรอน แสง เสยง• แรงสั นสะเทอน• รังส และอ นๆ

• แบคทเรย• ไวรัส• ปรสต ฯลฯ

ส งคกคาม

กายภาพ

ชวภาพการยศาสตรและอบัตเหต

สารเคม

กรสงเสรมสขภพและปองกัโรคจกกรประกออชพ กลมแรงงอกระ   15

8/16/2019 PPA Informal Worker

17/89

2.2 วธการจัดการส งคกคามหรอความเส ยงจากการประกอบอาชพท สงผลตอสขภาพ

ควบคมท แหลงก�เนด   เปนวธการท ดในการแกไขปญหา เน องจาก เปนการแกท ตนเหตอยางแทจรง วธแกไขท ส งคกคามจงเปนวธการท  ไดรับความนยมอยางมากในการปองกันโรคจากการทางาน เชน(1) การไม ใชหรอกาจัดส งคกคามนั นไปเลย(2) การใช        ส งอ นทดแทน โดยใช        ส งท มโอกาสกอโรคนอยกวา

มาแทนท  เชน แรใยหน ทาใหเกดมะเรงเย อห มปอด จงใช ใยสังเคราะห  เปนวัสดทนไฟแทน

(3) การลดปรมาณ หรอลดความเขมขน (reduce) ของส งคกคาม

นั นลง

ก�รควบคมท ท�งผ�น   การปองกันไมให        ส งคกคามสัมผัสกับคนทางาน หรอในบางกรณกเปนการทาใหสัมผัสตอส งคกคามนอยลง โดยการแกไขท ทางผานระหวางแหลงกาเนดส งคกคามกับตัวคนทางาน ตัวอยางเชน กรณของเคร องจักรท มเสยงดัง หากไมสามารถทาฝาครอบเคร องจักร ไดดวยขอจากัดบางประการ เชน เคร องจักรมขนาดใหญมาก เราอาจแกไขท ทางผานแทน โดยการเพ มระยะหางระหวางคนกับเคร องจักรหรอแยกหองทางานระหวางคน กับเคร องจักร

ก�รปองกันท ตัวคน   การปองกันไมให        ส งคกคามเขาส รางกายคนทางาน โดยแกไขท ตัวคน ซ งกทาได โดยการใหคนทางานใสอปกรณปองกันสวนบคคล(personal protective equipment หรอ PPE)

2.3 แนวทางและขั  นตอนการจัดบรการเพ อการสงเสรมสขภาพปองกันโรค

จากการประกอบอาชพ หรอ “จัดการบรการอาชวนามัย” เชงรก/เชงรับ สาหรับแรงงานนอกระบบการบรการดานอาชวอนามัย หมายถง การจัดกจกรรมงานอาชวอนามั ยท เก ยวของกับการ

สงเสรมและธารงไวซ งสขภาพอนามัยท ดท ังทางรางกาย จตใจ และสังคมของผ ประกอบอาชพ รวมท ังการควบคมปองกันโรคภัยไขเจบอันเกดจากคนตองสัมผัสกับส งท เปนพษภัยจากการปฏบัตงาน เชนสภาพของส งแวดลอมท ผดปกต ความรอน แสง เสยง การส ันสะเทอน ฝ นละออง แกสพษ ไอระเหยควันไอ เคร องจักร เคร องมอท  ไมปลอดภัย เปนตน

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ16

8/16/2019 PPA Informal Worker

18/89

ก�รจัดบรก�รอ�ชวอน�มัยขั นพ นฐ�นส�ม�รถแบงไดต�มลักษณะของกจกรรมไดดังน 

ก�รจัดบรก�รเชงรก  หมายถง กจกรรมท เปนการสงเสรมสขภาพและปองกันโรคใหกับแรงงานนอกระบบท ดาเนนการในชมชน เชน การสารวจขอมลกล มแรงงาน การประเมนความเส ยงจากการทางาน การอบรมใหความร   การจัดสภาพแวดลอมในการทางาน ฯลฯ ซ งสามารถดาเนนการไดโดยกล มแรงงานนอกระบบผานกลไกอาสาสมัครสาธารณสขเช ยวชาญดานอาชวอนามัย(อาสาสมัครอาชวอนามยัชมชน : อสอช.) องคกรปกครองสวนทองถ น หรอบคลากรทางดานสาธารณสข

ก�รจัดบรก�รเชงรับ   หมายถง กจกรรมการสงเสรมสขภาพและปองกันโรคใหกับแรงงานนอกระบบท ดาเนนการในท ต ังในหนวยบรการสาธารณสข เชน การซักประวัตและการคัดกรองโรคจากการทางาน การรักษาพยาบาลเบ องตน การจัดทารายงานโรค หรอแมแตการฟ  นฟสขภาพ ปกต

กจกรรมน จะดาเนนการโดยบคลากรทางดานสาธารณสข

รปแบบก�รจัดบรก�รอ�ชวอน�มัย เชงรก/เชงรับ ส�หรับแรงง�นนอกระบบ

เคร องมอท ใช :แบบสารวจและจั ดทาทะเบยนกล มอาชพ

จั ดทาขอมลความเส ยงจากการประกอบอาชพและข นทะเบยนแรงงานนอกระบบ

การคนหาอั นตรายและประเมนความเส ยง

วางแผนการจั ดการความเส ยงของแตละกล มอาชพ

การจั ดการและแกปญหาความเส ยงใหคาแนะนาอบรมใหความร 

การตดตามและประเมนผล

การจัดบรการเชงรับ

เคร องมอท ใช:แนวทางการซั กประวั ต

และคั ดกรองโรคอยางงาย

เคร องมอท ใช:แนวทางการใหรหั สโรคจากการทางาน

การจัดบรการเชงรก

เคร องมอท ใช :แบบประเมนความเส ยงอยางงาย

เคร องมอท ใช :แบบจั ดทาแผนงาน/โครงการ   เคร องมอท ใช:

แนวทางและกจกรรม (Package)การสรางเสรมสขภาพและปองกั นโรคจากการทางาน

ซั กประวั ตและคั ดกรองโรคจากการทางาน

การใหการรั กษาพยาบาลเบ องตน

เฝาระวั ง สอบสวนและจั ดทารายงาน

ฟนฟ สภาพ

การดาเนนงานสงเสรมปองกันโรคจากการประกอบอาชพ ในระยะเร มตน ไดกาหนดกล มเปาหมายท ควรพจารณาใหความสาคัญในเบ องตนใน 5 กล ม ไดแก กล มเกษตรกร กล มแกะสลักหนกล มแทกซ  และคนเกบขยะและซาเลง กล มตัดเยบผาและผลตภัณฑจากผา ท มความเส ยงสงและ

กรสงเสรมสขภพและปองกัโรคจกกรประกออชพ กลมแรงงอกระ   17

8/16/2019 PPA Informal Worker

19/89

มจานวนมาก เพ อพัฒนากระบวนการสงเสรมปองกันโรคท ม งเนนการดแลและจัดการความเส ยงดวยตนเอง (Self  Care) โดยการปรับเปล ยนพฤตกรรม/วธการทางาน ปรับสภาพแวดลอม รวมท ังอปกรณ  เคร องมอในการทางานใหเอ อตอการลดความเส ยงท จะสงผลตอสขภาพ

คว�มเส ยงหรอส งคกค�มท อ�จสงผลตอสขภ�พแยกต�มกล มอ�ชพ

กล มอ�ชพ คว�มเส ยงท สงผลตอสขภ�พ

1. เกษตรกร (เพาะปลก) การสัมผัสสารเคมกาจัดศัตรพช วธการใชการเกบการท ง สารเคมท  ไมถกตองสงผลตอสภาพแวดลอม

2. แรงงานแกะสลักหน การสัมผัสฝ นหน ทาทางการทางานอปกรณ /เคร องมอ

3. ผ ประกอบอาชพเกบคัดแยก และร ไซเคลขยะ

เช อโรค กล น แพสารเคม ของมคมบาดท มแทง โลหะหนัก เชน ปรอท แคดเมยม ตะกั ว

4. กล มอาชพขับรถโดยสารสาธารณะ

วัณโรคและไขหวัดใหญ คณภาพอากาศในรถทาทางการทางาน การกลั นปสสาวะ

5. ตัดเยบผาและผลตภัณฑจากผา ฝ นฝาย/ภมแพ ทาทางการทางาน สภาพแวดลอมเชน แสง อปกรณไฟฟา

ทางการหายใจ ทางผวหน ัง

ทางการกน

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ18

8/16/2019 PPA Informal Worker

20/89

รปแบบชดสทธประโยชนเพ อก�รสงเสรมปองกันโรคแยกต�มคว�มเส ยงของกล มอ�ชพ

กจกรรมก�รใหบรก�ร

  เ  ก  ษ  ต  ร  ก  ร  เ  พ  ร  �  ะ   ป  ล

    ก

  ก  ล       ม  แ

  ก  ะ  ส  ล

   ั  ก  ห     น

  ก  ล       ม  แ

  ท      ก  ซ       

  ค  น  เ  ก

      บ  ข  ย  ะ  แ  ล  ะ

  ซ  �  เ  ล

     ง  1

  ค  น  เ  ก

      บ  ข  ย  ะ  แ  ล  ะ  ซ  า  เ  ล     ง   2

  ต   ั  ด  เ  ย

      บ  ผ     �   /

  ผ  ล     ต  ภ   ั  ณ

  ฑ     จ  �

  ก  ผ     �

1. สารวจสภาพแวดลอมและสภาพการทางาน (เส ยงมาก/นอยฯ)

 

2. ตรวจสภาพแวดลอม การทางาน

(ใชอปกรณ)   - - 

3. คัดกรองความเส ยง  โดยใชแบบสอบถาม

4. กจกรรมสงเสรมปองกัน เพ อลดความเส ยงหรอ การจัดการส งแวดลอม**

5. ตรวจรางกายท ัวไป เชน

วัดความผดปกต ผวหนังชองทอง ตา ฯลฯ

6. ตรวจสขภาพตามความเส ยง  ในรายท จาเปน เชน สมรรถภาพการได        ยน สมรรถภาพปอด ตรวจปรมาณสารพษในเลอด/ปสสาวะฯ 

-     -    

-

**รปแบบ/วธการลดความเส ยงแตละประเภทท กาหนดในค มอฯ• ขยะและซาเลง 1-ขยะทั วไป 2-ขยะอเลคทรอนค • กจกรรมท   5-6 จัดบรการโดยหนวยบรการสขภาพ

องคความร เก ยวกับการการสงเสรมสขภาพปองกันโรคจากการประกอบอาชพหรอทางการสาธารณสขเรยกวา “ก�รจัดบรก�รอ�ชวอน�มัย”  รายกล มอาชพหรอตามความเส ยง ศกษาไดจากเอกสารชดความร การจัดบรการอาชวอนมัยสาหรับบคคลากรสาธารณสขและพนักงานสวนทองถ นท รับผดชอบงานสาธารณสข สานักโรคจากการประกอบอาชพและส งแวดลอมในการทางาน กรมควบคมโรคกระทรวงสาธารณสข

กรสงเสรมสขภพและปองกัโรคจกกรประกออชพ กลมแรงงอกระ   19

8/16/2019 PPA Informal Worker

21/89

8/16/2019 PPA Informal Worker

22/89

บทบาทของกองทนหลักประกันสขภาพในระดับ

ทองถ นหรอพ  นท  ตอการสงเสรมสขภาพปองกันโรค กล มแรงงานนอกระบบ

จากกฎหมายและนโยบายท เก  ยวของกับการใหบรการดานสขภาพและรวมถงการพัฒนาคณภาพชวตแรงงานนอกระบบ บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถ นสามารถท จ ะพจ ารณาถงบทบาทภารกจในการดาเนนงาน

ภายใตเจตนารมณและวัตถประสงคของกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอพ นท  เพ อการสงเสรมสขภาพปองกันโรคจากการประกอบอาชพ กับกล มวัยแรงงาน ท เปนกล มแรงงานนอกระบบในพ นท  ได  ดังน 

กองทนหลักประกันสขภาพ

 ในระดับทองถนกับการสงเสรมสขภาพและปองกันโรคกลมแรงงานนอกระบบ

3

8/16/2019 PPA Informal Worker

23/89

1. จัดทาประชาคมตาบลโดยกาหนดใหมผ แทนกล มแรงงานนอกระบบทกอาชพ เขารวมกระบวนการจัดทาประชาคมหม บาน/ตาบล หรอถาเหนความสาคัญของกล มแรงงานนอกระบบ ในตาบลซ งเปนกล มท มจานวนประชากรมากท สด กสามารถจะจัดทาประชาคมกล มอาชพโดยเฉพาะ เพ อใหไดขอมลในการพัฒนาคณภาพชวตกล มแรงงานนอกระบบในทกมต ท มความชัดเจนและละเอยดเพ มมากข น สาหรับใชในการวางแผนพัฒนาตาบลและแผนพัฒนาสขภาพชมชนท ครอบคลมมตความปลอดภัย อาชวอนามัย และส งแวดลอมในการทางาน

2. จัดทาแผนพัฒนาสขภาพชมชนท บรณาการหรอเช อมโยงกับการจัดการความเส ยงท ม งเนนการปองกันดแลตนเอง (Self –Care) ท จะสงผลกระทบตอการมสขภาพท ดของประชาชนในพ นท 

3. จัดทาฐานขอมลแรงงานนอกระบบในพ นท เพ อใชในการวางแผนการพัฒนาคณภาพชวตแรงงานนอกระบบ และแผนการสงเสรมปองกันโรคจากการประกอบอาชพกล มแรงงานนอกระบบในพ นท  และรวมถงใชในการประสานการดาเนนงานสงเสรมและพัฒนาอาชพ การสรางหลักประกัน

ทางสังคม เชน การประกันสังคมตามมาตรา ๔๐ พระราชบัญญัตประกันสังคม (ฉบับปรับปรงแกไข)พทธศักราช ๒๕๕๘ หรอการสรางหลักประกันยามชราภาพและการสรางวนัยการออม ตามพระราชบัญญัตกองทนการออมแหงชาต พทธศักราช ๒๕๕๗ หรอการค มครองผ รับงานไปทาท บานตาม พระราชบัญญัตค มครองผ รับงานไปทาท บาน พทธศักราช ๒๕๕๓ เปนตน

4. สนับสนนการรวมกล มแรงงานนอกระบบ ท สนใจจะรวมกันดาเนนกจกรรมสงเสรมปองกัน โรคหรอทากจกรรมอ นๆ ท เปนประโยชนตอสขภาพและความม ันคงดานอาชพและรายได

5. ประชาสัมพันธและใหขอมลท จาเปนตอการสงเสรมปองกันโรคและบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถ น ในการสนับสนนและใหบรการดานสขภาพภายใตระเบยบหลักเกณฑ กองทนหลักประกันสขภาพฯ และตาม พระราชบัญญัตกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถ น

พ.ศ. ๒๕๔๒6. ใหการสนับสนนการพัฒนาอาสาสมัครอาชวอนามัยชมชน (อสอช.) และการนเทศตดตาม

การดาเนนงาน7. สนับสนนการพัฒนาปรับปรงส งแวดลอมและพัฒนานวัตกรรมการสงเสรมปองกันโรคเพ อ

การลดความเส ยงจากพฤตกรรมการทางานและส งแวดลอมท  ไมเหมาะสมและเส ยงตอการเกดโรค8. นเทศ ตดตามการดาเนนงานตาม รวมกับอาสาสมัครอาชวอนามัย และ/หรอเจาหนาท 

 โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ/หรอคณะกรรมการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอพ นท 

แนวทางการดาเนนงาน

ตามวัตถประสงค /ความคาดหวังของกองทนฯ แนวทางการบรหารจัดการกองทนฯ เพ อการสงเสรมปองกันโรคจากการประกอบอาชพ สามารถดาเนนการได 4 แนวทาง ไดแก

(1) สนับสนนการดาเนนงานผานหนวยบรการสขภาพระดับปฐมภม คอโรงพยาบาลสงเสรม

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ22

8/16/2019 PPA Informal Worker

24/89

สขภาพตาบล (รพสต.) และโรงพยาบาลชมชน (รพช.)(2) องคกรปกครองสวนทองถ นเปนผ ดาเนนการเองตามศักยภาพและความเหมาะสมกับ

บรบทของแตละพ นท (3) สนับสนนผานกล ม/องคกรแรงงานนอกระบบในพ นท (4) สนับสนนผานองคกรภาคประชาสังคมท มบทบาทและศักยภาพในการสรางเสรมสขภาพ

กล มแรงงานนอกระบบ

หลักการสนับสนนหรอดาเนนงานตามแนวทางดังกลาว ควรพจารณาถง 4 หลักการ ไดแก

(1) ความสอดคลองกับสภาพปญหาของพ นท (2) เปนยทธศาสตรหน งของแผนสขภาพตาบล และเปนการดาเนนงานท ม งเนนการพัฒนา

นวัตกรรมชมชน(3) มกระบวนการประชาคมตาบลหรอประชาคมกล มอาชพ(4) สอดคลองกับนโยบายการดาเนนงานดานสขภาพของจังหวัด/ประเทศ

วธการสนับสนนการดาเนนงาน :จัดทาเปนโครงการสงเสรมปองกันโรคจากการประกอบอาชพ กล มแรงงานนอกระบบ และ

เสนอเพ อพจารณาตามข ันตอนวธการในค มอแนวทางการบรหารกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอพ นท   ดังตัวอยางกจกรรมหรอโครงการ การสงเสรมปองกันโรคจากการประกอบอาชพกล มแรงงานนอกระบบ

 โดยพจารณาถงกรอบเวลาในการจัดทาแผนงาน/โครงการ และการพจารณาโครงการตามค มอกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอพ นท 

กอง�หลักประกัสขภพใระดั�องถกักรสงเสรมสขภพและปองกัโรค กลมแรงงอกระ   23

8/16/2019 PPA Informal Worker

25/89

กรอบเวลาสาหรับการดาเนนงานกองทนฯ ในรอบ 1 ป

 ประชาคม/ระดมความเหน

   เสนอแผนงาน/โครงการ ตอ กก.กองทน

   ตดตาม ประเมน

 พั ฒนาแผนงาน/โครงการ    พจารณา/อนมั ต    ดาเนนงานตามแผน    สรปประเมนผล

มค. เมย. พค. มย. กค. พย. กพ.

i  ขั นตอนก�รด�เนนง�นและกจกรรมเพ อก�รสงเสรมปองกันโรคจ�กก�รประกอบอ�ชพ

ดวยเปาหมายและจดประสงคของการดาเนนงานกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ น

หรอพ นท  ท ตองพัฒนาและบรหารกองทนอยางมสวนรวม และสามารถแกปญหาสรางความเขมแขง ใหกับภาค ในพ นท  ใหไดมากท สด กล มเปาหมายแรงงานนอกระบบเปนกล มเปาหมายใหญกล มหน งท ตองไดรับการดแลและการสนับสนนจากกองทนฯ ดังนั นการสนับสนนจะเกดผลการพัฒนาท ตรงเปาหมายและมประสทธภาพมากท สด จงควรดาเนนการสนับสนนใหเกดกจกรรมท ครบวงจร และสอดคลองกับสทธประโยชนท แตละควรไดรับ ตามข ันตอนการดาเนนงาน ดังตอไปน 

ขั นตอนการดาเนนงาน

การจัดทาฐานขอมล/สงเสรมการรวมกล ม

และพัฒนาปรับปรงใหเปนปจจบัน

การตดตาม ประเมนผลกระบวนการทางาน

การพัฒนาศักยภาพบคลากรและกลไก

การทางานระดับชมชน

สนับสนนการจัดการ

ความเส ยงโดยทองถ นและกล มแรงงานนอกระบบ

การประเมน-วเคราะห

คัดกรองความเส ยงแผนการจัดการความเส ยง

ขั นตอนท  1 ก�รส�รวจขอมลพ นฐ�นแรงง�นนอกระบบและสงเสรมก�รรวมกล มเน องจากกล มแรงงานนอกระบบมความหลากหลาย และปรับเปล ยนอาชพตามฤดกาลและ

สภาพการจางงาน ท สงผลตอสถานท การทางาน ซ งเปนขอจากัดหน งของการจาแนกและระบถง

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ24

8/16/2019 PPA Informal Worker

26/89

ประชากรวัยทางานในพ นท วา มใครบาง จานวนเทาไร ประกอบอาชพอะไร สถานท ทางานอย ในพ นท หรอนอกพ นท  ถงแมวาจะมการจัดทาขอมลกล มอาชพในตาบลของหนวยงานตางๆ แตขอมลดังกลาวจะใชตามบรบทของหนวยงานและบางสวนกซ าซอนกัน ทาใหไมร ถงจานวนแรงงานนอกระบบท ชัดเจนในแตละพ นท  จงจาเปนอยางย งท จะตองมขอมลพ นฐานของแรงงานนอกระบบ ในพ นท  ท เปนฐานขอมลขององคกรปกครองสวนทองถ น เพ อใชในการดาเนนงานสงเสรมปองกัน โรคจากการประกอบอาชพ รวมท ังการสงเสรมและพัฒนาคณภาพชวตดานอ นๆ ท เปนแนวนโยบายขององคกรปกครองสวนทองถ นเองและหนวยงานภาครัฐท เขามาเช อมประสานการทางานผานองคกรปกครองสวนทองถ นข ันตอนการสารวจขอมลพ นฐานแรงงานนอกระบบในพ นท  จงมความสาคัญอยางย งตอการสงเสรมปองกันโรคจากการประกอบอาชพ (แนวทางการสารวจข อมลพ  นฐานกล มอย ในเอกสารภาคผนวก 2 )

ก�รสงเสรมก�รรวมกล ม เพ อใหการสงเสรมสขภาพและปองกันโรคจากการประกอบอาชพ

เกดผลเชงประสทธภาพ เง อนไขการรวมกล มเพ อการจัดการความเส ยงและการปรับปรงสภาพแวดลอมในการทางานใหเอ อตอการทางาน มาตรการกล มจะชวยใหเกดกระบวนการคดวเคราะหเพ อหาแนวทางในการจัดการความเส ยงรวมกัน โดยเฉพาะในดานการปรับเปล ยนพฤตกรรมท ตองการเคร องมอหรอกลไกท คอยกระต นเตอนอยางตอเน องความเคยชนและความตระหนักในเร องสขภาพความปลอดภัย จะมความสาคัญนอยกวาการมตเร องรายได เพ อใหเกดการปฏบัตตนตอเน อง ในขณะเดยวกันกล มยังเปนเคร องมอหน งในการสรางจงใจในการปฏบัตตนใหเปนตัวอยางของกล มหรอชมชน

รวมกล มโดยใช ฐานประเภทอาชพ

รวมกล มโดยใช ฐานพ นท หรอชมชน

รวมกล มโดยใช ฐาน

ความเส ยง เชนปวดเม อยกลามเน อภมแพเน องจาก

ฝ นฝาย

รปแบบการรวมกล มเพ อการทากจกรรมสงเสรมสขภาพและปองกันโรค

กอง�หลักประกัสขภพใระดั�องถกักรสงเสรมสขภพและปองกัโรค กลมแรงงอกระ   25

8/16/2019 PPA Informal Worker

27/89

แนวท�งก�รสนับสนนโครงก�รในรปของกล มเกณฑการพจารณาการสนับสนนโครงการฯ ในรปแบบกล ม(1) มรวมตัวกันอยางนอยไมนอยกวา 10 คน โดยใชฐานการรวมตัวในรปแบบใดรปแบบหน ง

ก ได และรวมกล มกันไมนอยกวา 6 เดอน(2) สมาชกกล มตองข นทะเบยนกับองคกรปกครองสวนทองถ น(3) มวัตถประสงคในการจัดต ังและการดาเนนงานท ชัดเจน โดยเฉพาะเร องของสงเสรม

สขภาพและปองกันโรคจากการทางาน(4) มขอมลกล มในเร องฐานสมาชก การประกอบอาชพ ปญหาดานสขภาพระดับบคคลและ

ภาพรวมของกล ม พรอมสาเหตและขอมลความเส ยงจากการประกอบอาชพ(5) ผ นากล มเปนท ร จักและไดรับการยอมรับจากชมชนและมการทากจกรรมรวมกับกล มอยาง

ตอเน อง

ขั นตอนท  2 ก�รพัฒน�ศักยภ�พบคล�กรและอ�ส�สมัครส�ธ�รณสขดานการสงเสรมสขภาพปองกันโรคจากการประกอบอาชพ เพ อใหมความร ความเขาใจ

เก ยวกับปญหาสาเหตและแนวทางการปองกันเพ อลดความเส ยง โดยการปรับเปล ยนพฤตกรรมและสภาพแวดลอมในการทางานท ถกตอง และเปนกลไกในการสนับสนนการทางานรวมกับกล มและชมชน ท มความพ นฐานในการประเมนและวเคราะหความเส ยงเพ อการดแลปองกันตนเองและสมาชกกล มอยางถกวธ รวมถงเปนกลไกในการสารวจขอมลพ นฐานแรงงานนอกระบบในพ นท ดังรายละเอยดหลักสตรการพัฒนาบคลากรดานสาธารณสขขององคกรปกครองสวนทองถ นและ หลั กสตรการพั ฒนาอาสาสมั ครสาธารณสข เพอยกระดั บให เปนอาสาสมั ครเชยวชาญด านการสงเสรม 

ปองกั นโรคจากการประกอบอาชพ หรอเรยกอกชอหนงวา อาสาสมั ครอาชวอนามั ยชมชน (อสอช.)ในเอกสารภาคผนวกท 3 

ขั นตอนท  3 ก�รประเมน วเคร�ะห และคัดกรองคว�มเส ยงดาเนนการไดโดย 2 แนวทาง คอ (1) ใชอาสาสมัครอาชวอนามัยชมชน และ (2) การ

คัดกรองโรคจากการประกอบอาชพโดยเจาหนาท  โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลหรอหนวยบรการสขภาพระดับปฐมภม โดยมวัตถประสงคเพ อใหเกดความเขาใจในสถานการณปญหาและความเส ยง ในการทางานแตละประเภทอาชพ ท มท ังข ันตอนการทางานและความเส ยงในแตละข ันตอนแตกตาง

กันตามประเภทอาชพท ังดานวธการทางาน วัสดอปกรณในการประกอบอาชพ และสภาพแวดลอม ในการทางาน โดยมรปแบบการประเมน วเคราะห หรอคัดกรองความเส ยงได 2 แนวทาง ไดแก

คมอการบรหารจัดการกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถนหรอพนทสาหรับการดแลสขภาพแรงงานนอกระบบ26

8/16/2019 PPA Informal Worker

28/89

ก�รประเมน วเคร�ะห และคัดกรองคว�มเส ยง

แฟมประวั ตและใหยาตามอาการและใหคาแนะนา

การคั ดกรอง และประเมนความเส ยงโดยบคลากรสาธารณสข

การสารวจและประเมนความเส ยงโดยอาสาสมั ครอาชวอนามั ยชมชนหรอผ นาแรงงานท ผานการ

พั ฒนาศ ักยภาพ

การมสวนรวมของกล มอาชพนาไปส ความเขาใจและตระหนั กถงความเส ยงท เกดข นกั บตนเองในระหวางทางานซ งจะนาไปส การวางแผนจั ดการความเส ยง ตนเองและกล มรวมกั นได

การจั ดทาแผนงาน/โครงการ

เพ อการสงเสรมสขภาพปองกั นโรคระดั บตนเอง ระดั บกล ม หรอระดั บพ นท 

การพจารณาอนมั ต

ไมผาน นาไปปรั บปรง ผาน ดาเนนการตอ

แนวทางการประเมนความเสยงและการคั ดกรองกล ม ดั งรายละเอยดเอกสารภาคผนวก 4 

ขั นตอนท  4 ก�รสนับสนนก�รด�เนนง�นการดาเนนงานตามขอเสนอโครงการ ดังท แนบตัวอยางเบ องตนในภาคผนวก โดยผานการ

รวมกล ม หรอ สนับสนนตรงไปท เจาหนาท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล หรอโดยองคกรปกครองสวนทองถ นดาเนนการเอง ตามแนวทางค มอกองทนหลักประกันสขภาพในระดับทองถ นหรอพ นท   และแนวปฏบัตสาหรับกล มแรงงานนอกระบบหรอกล มวัยทางาน ตามแนวทางค มอฉบับน หรอตามท องคกรปกครองสวนทองถ นไดพัฒนา