Vl't. UiI . Ocr&:. (ZOOI). 17. " : 111 -89

PRENATAL VE POSTNATAL OONEMOE TAV~AN MioE FUNOUSU OZERiNOE

I~IK MiKROSKOBiK iNCELEMELER'

Mine Yaman 1@ Aydin Girgin 1

Light Microscopic lnvestigations on the Fundic MUCOS'l of Rabbit Stomach at Prenatal and Postnatal Periods

Ozel: Bu ~I~da 20 adel d~ ve 4 adet er1<.ek Yelli Zellanda Albino cinsi yel~kin ta~nlar ile bunlann 9iftle~tirilm esi so· nucu eIde edilerl felOsleri ve yavrulan kullanlldl. Ta~lann mide funduslanndan allnan doku omekleri, l!ilk mikroskobik in' celemeler I9In uygun hlSloIojik yOntemlerie tespitleri va takipleri yapllarak parafinde blokJandllar. Gebeligin 19. gOnOnde lu· men. sln.rtayan mukoza epite~ c;ok kathydl va mukozada yer yer invaginasyonlar bulunmaktaydl. Gebeligin 21. gunOnde de mukoza yOzeyi dOzeosiz seyretmekleydi ve epitel katmam 2-3 hOcre sirasmdan oIu*""aktaydl. Fetal dOnemln 23. gOnOnde ~ katll eprtelin yer yer tek kalll Ozellik kazandlQI va ftxldus bezlerinin ~k laslaklarmm !i8killendigi gOrOIOO. Fetal dOnemln

27. gununde epltel lamamen tek kaHI prizmallk yapldaydl. Gebeligin 29. gOnOOOe mukoza yOzeYlmn aleian blue (AB) lie kuvvetilCe boyandlgl gOzlendi. Postnatal dOnemin 1. gOnOnclen itibaren fundus mukozaslndaki geb¥T'8nln devam ederek postnatal dOnemln 20. gOnOnde hemen hemen ergin hayvanlardaki yaplyl kazandlgl gOrOldO

Anahtar Kelimeler: Miele lundusu, ta~n midesi, histolojik gel~m

Summary: In thIS study. 20 female and 4 male New Zealand Abino rabbits, their fetuses and newborns were used. The rabbits were sacrificied and the tissue sall1>les were taken from fundus of stomach and processed for light mICroscopic in· vestlgatlonS. At the 19 th day of prenatal period ml'cosal epithelial layer surrounding the central lumen displayed stratified structure and surface of mucosa itself displayed a rough course. Also, althe 21st day of prenalal period, mucosal surface was irregular and the epithelium consisted of 2·3 cell layers. AI the 23 rd day of fetal period the mucosal epithelium was stratified and developing primary glands were first observed al this period. AI lhe 27 th day of the letal penod, epithelium had sImple columnar structure. At the 29 th day of fetal period, the mucosal surface was covered with a thin mucus layer whICh was strongly posilive for ak:ian blue. On the 1 st day of postnatal period, fundic mucosa conlinued its development and by the 20 day It has gained its mature structure.

Key Words: FundIC region. rabbit stomach, histologic developmenl

Giri~

Midenin embriyonal ve postnatal donemdeki ge­Ii~iml, slcan ve fare olmak uzere pek yok hayvan ile in­sanlarda calt$tlml~ttr (Alan,1989; A~r ve ark.,1994: Deren, 1971: Furihata ve ark., 1973: Kataoka ve ark., 1990: Menard ve Arsenault, 1990). Ancak tav~n mlde fundusunun geli$imi uzerinde yapllml$ olan az saylda call$maya rastlanml$lIr (Bemadac ve ark .• 1991: Hay.vard, 1967).

Insanda embriyonal d6nemin 4. haftastnda 6n baglrsagtn, septum transversum duzeyinde kraniale dognJ mekik biyiminde geni$lemesi ile mide taslagt of~ur (Kayah ve ark., 1992: Noden ve Lahunta, 1985; Ozer ve ark.,1996; Petorak, 1986; Sadler, 1993). Bu mKle laslagl yok kallt yada yalanct yok kalll epltel ile kaplanlf (De Lemos, 1977; Petorak, 1986). Fer­bhzasyondan 6-9 hafta sonra mide yukur1uklan (fo­veola gastrikalar) ~killenmeye ba$lar ve 11 -17. hal­talardan .llbaren de yOzey epiteli lek kallt prizmatik bir yapl gOsterir. Bu evrede yOzey epltel hOcreleri ya-

GcJl~ I.lnhl 1212.2001 @: rmnC:Y:lInanhi~to@)'llhoo.com

ti$kinlerin yuzey hOcrelenne benzer ve PAS poZltl! re­aksiyon veren nOtr glikozaminoglikanlan iyerirler (Deren. 1971). Dert ayltk fetOste rrude bezlen ktsa gOv­deli, 5-6. aylarda ise dallanmt$ oIarak g6zlenir (De Lemos, 1977). DoQumu takiben midenin lundus bez· Jerinin pariyetal, mOkoz boyun ve yOzey muk6z hlic­releri ile az saytdaki prensipal hOcreleri, eri$klnlerdekine benzer bir yap. sergiler (Deren, 1971).

Slyaniar uzerinde yaptlan ara$tlrrnalarda (A~r ve ark., 1995: Yeomans ve Trier, 1976), fundus mu­kozastntn fetal donemin 14. gOnunden IliOOren lark· IIla~maya OO$tayarak yok kath bir epitel. blaslemik doku ve tunika seroza katmantannl itrerdigi bildirilml$tlf. Ge­beligin ilk olarak 16. gunOnde primitif foveola gastrikalar g6zlenir (A~rve ark .• 1995). BaZI ara$tlfmalarda (A~r ve ark., 1994; A~r ve ark .. 1995) ise stcanlarda fetal d6nemin 17. gOnOnde epitel laOOkastn tn yok katll 01-dugu kaydedilmi~tir. Tav~nlarda gebeligin l 8. gununde gastrik epitel yer yer yok kalil, ball bOlOmlerde (se ya· lanet yok kaUt bir yaptdadlr (Hayward, 1967). Bazt ara~-

Bu \'ah'$ma dol.l.om ICllllln blr bOh..mui olup Fl mt Uni\ersncsl Ara~tlnnu Fonu (FUNAr ) tllr:ll11100n Ol·'Ic:l.l<.'nllll~!lr I r- l Vl.'lcnncr l·al.ulll.'M HlsloloJI.EmbnyoloJI Anubllim DUh. ELAZIG

Y \MA ". GIRGIN

IlrlCllar (Helander.1969a; 1969b; Johnson, 1985) s,­yanlarda gebeliQ.n 19. gunOnde epllelin tek kalll yaplya don~tugunO, loveola gastrika ve bezlerin gOzienmeye ba~dlgml, blr kls,m a~tlnc'lar (~r ve ark.., 1994; Veomans va Tner, 1976) ISe epitalin aym ~ildikleri gebehQln 20. gununde gOslerdiQlni bildirilm~tir,

Kim a~tmnalarda (~va al1<., 1994: A¥r ve al1<., 1995). s~nlarda panyetal hUcrelerin gebeligin 20. gunUnde ortaya ~Iktlklan bellrtilirken; bir ~ka ara~ltrmada (Penn'la, 1970) ise bu hOcrelerin ve bez-18m ~k dela gebeligll1 20-21. gunlennde ortaya ylktlklan Ifade edllmektedlr. Ta~nlarda gebeligin 21. gOnOnde pnmllr! foveola gastnkalara, gebeligin 23. gOnOnde lse geh~mt~ foveola gastrikalar ve yUzey epitelinde IfOk sa­Ylda PAS pozltlflik gOsteren hOcrelere rastlanlr (Hay­ward, 1967: Menzies, 1964). Panyetal hiJcreler, tav­~nlarda gebeliOln 23. gOnOnden soma iyice belirglnle~ir. Gebeli{lin 27. gOnOnde ise pariyetal hOcre dl~mdaki. yOzey eplteh ve loveola gastnkalarm yogu hUcrelen PAS ile pozitlf reaksiyon venner (Hayward, 1967).

Slyaniarda dOOumdan sonraki 1. gOnde fundus mukozasrnm, tek kaltl epitele sahip Oldu{lu: bi~ adet basil lubuler beZ ile foveola gastrikalann ortaya C,ktlgl ve postnatal dOnemin 10-2O.gunloo araslnda, bez­lenn oIgun formuna ula~tlgl blldlnhr (Funhata ve ark.., 1973).

Bu ara~lIrma ta~nlarda fundus mukozasl ve fo­veola gastnkalann prenatal ve postnatal dOnemierdeki ge~lmlennln 1~lk rrukroskobik seviyede beir1ervneSi 8m3ClyIa yapllml~llr

Materyal ve Metot

8u cafl~mada. 20 adal d~ ve 4 adet el1<ek Veni Zellanda Albino cmSI ergln ta~nlar lie bunlann cJft­~tlOlmesl sonucu elde edilen fetusleri ve yavrulan (24 aOOt fetus ve 24 adet yavru) kullanlldl. Prenatal d6-oemlO 19.21.23,25,27 ve 29. gOnleri ile postnatal donemln 1. 5,10,15,20,30. gOnleri ve ergin d6nem oImak uzere toplam 13 grup olu~turuldu.

Alinan doku 6mekleri. 1~lk mikroskobik in­celemeler lCin % 10'luk lormol solOsyonunda tespit edlldl ve rutin hislolojik i~lemlerden gecirildikten sonra hazlrlanan parahn bloklardan 5·7 mikrometre ij,Im) ka­hnhglflda kesitler allndl. Kesitler Hematoksilen-eozin, PAS+ alcian blue (Luna, 1968) ve 01';10 boyama (Crossmon. 1937) ile boyandl. Blr kJSlm dokular da o'o2.5·lik glutaraldehid ve %2'ltk ozmiyum tetroksme tes­Pit edlhp TEM leknigl ~lemlennden gecirilerek Epon bloklar hazlnandL Ahnan van ince kesitler toluidine blue lie boyandl (Hayat.1989). FotOOrallar Nikon marks ara~tlrma mikroskobuyla cekildl.

Bulgular

Gebeligln 19. gununde fundus lumenlni slfllnayan

82

eprtelln yok kalll blr yaplda oldugu ve mukoza yUzeYlnln dOzensiz seyrettiQi dikkati cektJ. Tunlka muskulanSln r<;: sirkOler tabakaSI dOzenll ve enlne seyreden duz kas kalmamndan oIu~maktaydl. Tunika seroza ise en dl~1.a lnee bir tabaka halinde gOzlendi ($ekd 1).

Gebellgln 21. gununde aprlel labakaslnlfl 2·3 hUcre katmanlndan OIU!itugu va foveda gastri<alan ~ kiRendirecek oIan lovagmasyonlann oIu~ya ~Iadlgl dikl<.ati cekti ($ekil 2).

GebeliQln 23. gununde COk katlJ epttel tabakaslmn yer yer lek katll prizmallk yaptya dbnu~tli{lu goZlendl Foveola gastrikalan oI~turan epltel invaglnasyonlannln daha da derinle~tiOi ve ~ekillenmeye ~layan bez tas­laklannln lamina propriya r<;:ertSlne ~ru uzamaya ba~·

ladlklan dikl<.atl cektl. Su dOnemcle lunlka muskulans katmanmm K( Slrkuler ve dl~ longitudinal katmanlan ~. killenml!j durumdaydl ($8k11 3).

GebeliQin 25. gunOnde lundus bezlennln oIdu~ belirginle~tigi va lamina propnyayl doldurmaya ~ladlgl gozlendi. Tunika mukoza va tunrka muskulans kat­manlan oIduk(:a betirgindi ve dl~ klsmlnda lnee blr se­roza kalmanl yer almaktaydl

GebeliQin 27. gOnunde lumenl slnlrtayan eprtelta· bakaslnm tamamen tek kalll yaplya dOnO~lOgu va bu ht1crelenn apikal SIIopIazmalannda salgl granOllenOin vartlgl dikkali cekti. Fundus bezlennln lamna propnya ICOOSlnde dallanarak yayglOla~hgl belir1endi ($ekiI4)_

GebeliQLI1 29. gununde blr 60cekl donemdeki glbi yUzey eprteh tamamen tek katll prizmatlk yap Ida Jdl. Mu· koza yUzeY' lse AS lie kwvetll pozml reakslyon veren bir film tabakaSll1e kapli durumclaydl ($eklI5).

DoQumu takiban mKle fundusu duvan erglndekJne olduk(:a benzer blr mikroskoblk yaplya sahlptl. POSt­natal oonemin 5. gununde mide fundus mukozaslf"lda foveola gaslrikalann dip klSlmlannda az saYlda, merkezJ yerle~imli iri nOkleuslan ve sitoplazmalanndaki salgl gra· nOlieriyle dikkati ceken panyetal hOcreler gazlandi ($ekil 6).

Postnatal oonemln 1 O. gununde mlde fundusunun yOzey epiteli ve bez epltal hOcrelen geli~melennl hemen hemen tamamlaml~ durumdaydl. Van lnee kesrtlerde, loveolalann dip klSlmlannda ve genelllkle bczlcm boyun klSlmlanndakJ hiJcrelenn ~unun 51' loplazmalannda kOYU bOyanan kOCOk saJg, granOllen 01· duk(:a bellrgJndl. YOzey eprtel hOcrelerirlln aptkaJ bO­Jumlennde zayl' PAS pozrtrfllk gOzlendl.

Postnatal d6nemln 15. gununde. fundus mukozasl Oncekl d6nemdekl yaplya buyuk bir benzerlik gos· termekteydL Onceki dOnemde gozlenen salgl gra· nullennde ise bellrglO blr azalma dlkkatl cekti.

Postnatal dOnemin 20. gununde. lumenl db~n yuzey mukOz hucrelenn 6zelhkle aptkal slloplazmatan ve foveolalann dIP klslmlan ile bezlenn boyun klSlmlan

PrelldaJ "\' PO)IIUIIIIJ dHnemde 1:II\ ~a ll midI' fundusu u"lerinde ...

$ekj 1. GebeIigIn 19. gUrUlde mide IUIlIiJsI.n.xlI~k mikroskobik g6rf.n1inU. a) Lamina epiteliyalis b) ~doku c) tt.nika muskuIaris. PAS + Aban BkJe, CX'ijna1 ~ x 200.

$ekiI2. GebeI9n 21 gOnCrlde mide fl.rdJsum., 1~lk mikroskobik g6njn0rnU. a) Lamma epiteliyaks b) lamina propnya c) tunika muskulans d) tunika seroza. U;Iu boyama. OfijnaJ bUyUltme x 100.

83

YAMAN. GIRGIN

~ 3. Gebeligin 23. gOnGnde rTIIde fundusunun yafl ince kesitl. a) lamina propnya b) submukoza c) tunika muskulans. lIk ~ki[lenen bez yap,lali (ok). To/uidin Blue, orijinal bOy(Ittme x 100.

, i

I

.' . $ekil 4. Gebeligin 27. gGnGnde mide lundusunun yafllnCe kesiti. a) lek kath prizmatik epilel kalmanl b) bez laslagl. To/uidin Blue, orijinal bOyUttme x 100.

84

l' rl'lI\! lal H' PIISllIUlal donl'mtle la" ~UII mide rundusu ozerind e •..

~I 5. GebeI9n 29. gOnOnde rncIe tundusunun ~k mikroskobik g6rUrUnQ. YOzey epilel h£ic.. relerini1 apikal yUDenni Orten AB- poziif film (oK). PAS + AIc:ian Blue, orijinal bUyUItme x 100.

$ekII 6. Poslnalal d6nemn 5. gOnundeki bir hayvarun rrude furrlJsunun yan I"ICe keslfl . Panyetal hOcre (oK). TOOdn Blue, 0flI0aI bOyUltme x 200.

85

YAMAN. GIRGiN

$ekil 7. Postnatal dOnemin 20. gunundeki mide fundusunun 1~lk mikroskobik g6rUnUmli. a) AS pozrtrl yOzey film katmam b) PAS pozitil hlicre 9~n. PAS -+ AB, orijinaJ bUyUltme x SO.

$el<il 8. Postnatal d6nemin 30. gtinOndeki mide fundusunun yan inee kesilL a) lamina propriya b) la­mina muskularis c) submukoza d) tunika muskularis. Pariyetal hlicre (Iek ok), prensipaJ hUcre (t;:ih ok). Toluidin Slue. orijinaJ bIiyOlime x 100.

86

Pren .... al \'c Ilostnalal doncmde I n\~an rnide (undusu uU'rinde ...

9U9lu PAS pozltif idi. Mukoza yOzeyi AB ile oldukya behrgln btytrnde boyancil. Fundus mukozaslndaki bez­lenn lumenlen oldul<ya genl$lelfll$ olup; baml b6-lumlennde, yok saytda prensipal hOcrelere rastlandl. Panyelal hOcreler ise bezlerin boyun ve bazal kl ' slmlannda belirgin olarak izlendi (~kil 7).

Poslnatal dOnemin 30. gOnOnde tav~n mide fun­dusu tamamen ergindeki hislolojik yaplYa benzer du­nJ~ydl. Bezler uzun, daHl tubuler yaplda olup; bez­len oIu$turan fandl hOcre tipleri ayu1 edilebiliyordu (~ekiI81·

Ergln mide fundusunda bezlerin uzun, basil ya da dallanml$ tubuler yaplda olduklan ve lumenlerinin oldukca geni$ oldu{ju dikkali ~ekti. Foveolalann dip kl­simIan ile bezlerin boyun oolgelerinde kuweUi PAS pozrtiflik g6zlendi. Sezlerde lumeni d~eyen mOk6z boyun. pariyetal ve prenslpal hOereler behrgin oIarak ayln edllebllmekteydi.

Tartl$ma ve Sonulj:

SI~nlar uzennde yapllan ball ~lt$malarda (~r ve ark .. 1995; Yeomans ve Ttier, 1976) fundusun duvar yaplslnln fetal dOnemtn 14. gOnOnden itibaren larkllla~maya ba$ladlgl ve epltelin, bu dOnemde de yak kallt oldugu hildirilmi$lir. Bu duvar yaplsl, slcanlar iJzennde yapllan diger blr (fall~mada (Alan, 1989) ge­behglnln 16-18. gOnlerinde gOzlenml$tir. Kimi ara$­IIrmalarda (A~r ve ark .. 1994: A~r va ark., 1995) slcan mide lundusunda. gebeligin 17. gOnunde epitel tabakasrnrn 5-6 hOcre katmanlndan Olu$lugu ve mu­koza yuzeyinin dCtzensiz seyrenigi bildirilmi$tir. Tav­$<lnlar Ctzennde yapllan bir calt$mada (Hayward, 1967). yukanda acrklanan rnukoza yaplSlnrn gebeligin 18. gununde, Insanlarda (De Lemos, 1977;Petorak, 1986) ise fertilizasyonun 4. haftaslnda kalanlidlgl ifade ediimi$tir.

Bu call$mada. tav~nlarda gebehQin 19. gOnOnde fundus epitelinln ~k kalll oldugu ve epitel yOzeYlnin duzensiz seyrenigi; epitelin altlnda IS8 bag doku alan­lannln varhgl tespit edilrni$llr. Tav~nlar uzennde ya­pllan blr call$mada (Hayward, 1967), Incelemeye ge­beliQin 18. gununclen ttibaren ba$lanml$ltr. Bu ~1I$mada ise degerlendinneler gebeligin 19. gO­nunclen rtibaren yapllml$llr. Aynca yalt~mada sunulan bulgulann, slcan (Alan, 1989; A$Cir ve ar1<., 1994; A$ar ve ark., 1995; Yeomans ve Trier, 1976) ve insan (De Lemos. 1977; Petorak, 1986) embriyosu uzennde ya­pllan yall$ma sonlJ9lanyla tam bir uyum saglamaml$ olmasl, kullanllan materyahn ve dolaYlslyia embriyonal geli$lm surelerinin farkltltgma baQlanabilir. Bununla bir­hkte bu d6nemde ilk $ekillenen epitel labakasmm COk kath Olu$u ve ilk once tunika muskularisin ic sir1<Oler kalmanl ile ince bir seroza katmanlnln belirginle$mesi tav$an (Hayward, 1967) ve slyanlar (Alan, 1989; A$Cir

87

ve ark., 1994: A$8r va ark., 1995; Yeomans ve Trier. 1976) Ozerinde yapllan yalt$ma sonLJClartyia benzerlik gOstermektedir.

Slyanlarda foveola gastnkalan olu~lUracak oIan epnel invaginasyonlannln: A$8r ve ar1<. (1995) ilk olarak gebeliQ;n 16. gOnOnde. Alan (1989) gebeligin 18. gu­nOnda, bazl ara$tlncllar (Helander, 1969a; 1969b; John­son, 1985) gebeligin 19. gununde, kimi ara$tlncllar da (A$8r ve ark., 1994; Yeomans ve Trier, 1976) gebehgln 20. gOnOnde gOzlendiQini bildirmi$lerdir. Tav$8nlar Oze­rinde yapllan hir yall~mada (Menzies, 1964) ise foveola gastrikalara ilk olarak gebeligin 21. gOnOnde rastJanchgl a~lklanml~ttr. Bu a~tlrmada, foveola gaslrikalan olu~­turacak olan epitel invaginasyonlan ilk olarak gebeliQln 21. gOnunde g6rOlmO~tur. Bu ara$llrmada elde edilen bulgular Menzies (1964)'ln bildinmlen ile uyumludur.

Tav$8nlar Ozerinde yapllan btr yalt$mada (Hay­ward. 1967) fundus bezlerinin geli$lminin gebeliQin 24. gOnunde ba$ladlgl saplanml$ltr. Slyaniarda ise bez ge­Ii$iminin, bazl yall$ffi8larda (Heland8f'. 1969a; 1969b; Johnson, 1985) gebeli{lin 19. gOnunde. bir ba~ka ca· It~rnada (~r ve ark., 1995) gebeligin 20. gOnOnde. digsr bir klslrn yalt$malarda (Alan, 1989; Pennila, 1970) ise gebeligin 20-21. gOnlerinde ba$ladlgl gozlenmi$ttr. Kammaraad (1942) ise bunlann aksme, rnlde bezlennln ilk olarak ck:>Qumclan sonra ortaya C1ktlgml bildirml~tlr.

Bu calt$mada, gebeligin 23. gOnunde bezlerin ~e­

killenmeye bailadlklan tespit edilmiitir. Bez geli~iminin ba$lama d6neminin diger cah$malardakilerden farklt 01-masl, caltillan tOrlerin gebelik surelerinin farkh 01-maslndan kaynaklanabilir. Bununia birlikte bu ara~­tlrmada bez geli$iminin, foveola gastrikalann ~killenmesjnden soma ba$lamasl; gerek tav$8n ve ge. rekse slyanlar Ozerinde yapllan yah$ma sonur;:lanyla uyumludur. Aynca tav$8nlarda (Menzies. 1964) ge­beligin 21. gOnOnde belirlenen yiJzey epl1el hue­relerindeki PAS pozitivitesi. bu ara~tlrmada da gebellgln 25. gOnunde, bezJerin boyun klslmlannda gOzlenml$llr.

St«an (Alan. 1989; A~r ve ark., 1994; Helander. 1969a; 1969b: Johnson, 1985; Penttila, 1970: Ye· omans ve Trier, 1976). insan (Menard ve Arsenault. 1990; Nomura. 1966) ve tav$anlar (Hayward, 1967) Ozerinde yapllan call$malarda gebeligin ilerlemesi ile birlikle COk kaUI fundus epitelinln de yer yer tek katll priz­matik yaplya d6nO$IOgO bildirilmi$tir. Sl~anlarda ise fun­dus epitelindeki bu yapl deQi$ikliQini bir ara$ltr1CI (Pent­lila, 1970) gebsliQin 15. gOnOnde, bir klsml (Helander, 1969a; 1969b; Johnson. 1985) gebeligin 19. gOnOnde. diger bir klsml (Alan, 1989; A$8r ve ark., 1994; Ye­omans ve Trier, 1976) ise gebeligln 20-21. gOnlennde kaydelmi~lerdir. Tav~anlarda yapllan bir calt$mada (Hayward, 1967) ise, gebshgin 24. gOnOnde epitelin kls, men lek kallt epitele d6niJ~meye ba$ladlQI bildirilmi$tlr. Bu calt$mada ise gabsligln 23. gununde, epltalln belli

\ A\1AI\. GIRGIN

bOlgelenOin yer yer lek kalll prizmalik yaplya dO­nUjlugu ve gebeliQin 27. gOnOnde de lamamen lek kalli prizmatJk 6zelhk kazandlQI g6rUlmO~IOr. Arajlmna sonuc;lan Ha~ard (1967),m bulgutanyla uyum k;:e­nsuldedir. Aynca epitel hOcrelerinin apikaJinde salgl granullerinin belir1enmesi insanlarda yapllan yah~ma sonUlflanyla (Menard ve Arsenault, 1990: Nomura, 1966) uyumludur.

Sicaniarda pariyatal hocrelerin ilk oIarak ortaya ylkllklan d6nem konusunda deg~ik 9OrOjler ireri sO­rulmuj ( Ajar va al1<., 1994; Ajar ve ark., 1995; He­lander, I969a; Penttlla. 1970) olup; bu hiJcrelerin ge­beligln 19. 20, 21. gOnlerinde ortaya ylktrklan blldlnlmlj,lIr. Su;:anlar Ozenne yapllan bir yahjmada (Alan, 1989) ise bu hOcrelere postnatal d6nemin 1. gO­nunde rastlanlk::llQI alfrklamlmlj,tlr. Bu yafljmada pa­nyetal hOcreler la~nlar Ozerinde yapllan (Hayward, 1967) ara~tlrma sonU9lanndan fark!1 olarak gebeliQin 25. gununde g6zlenmij,tir.

Helander (1969b), slyanlar Ozerine yaphQI bir ya­IIjmada prensipal hOcrelere gebeligin 20. gOnunde rasttamljtlr. Bu c;:ah~mada ise prenalal oonemde pren­slpal hOereler g6zlenmedi. Bu hOcrelere postnatal dO­nemin 10. gOnunde az saYlda rastlanmlj ve postnatal oonemin 20. gOnOnde ise bezlerin salglsal bO­lumlennin aS11 hOcreleri oluj,turduklan lespit edilmij,tir. Fareler Ozerinde yapllan bir callj,mada (Kataoka ve arK, 1990) ise. prenatal d6nemin 16. gOnO ile post­natal donemrn 14. gunleri araslnda prensipal hOc­relere rasllanmadlQI blldlrilrTllj,tir. Bu arajtlrmada da soz konusu hOcrelerin daha yok postnatal d6nemde gbrDlmOj oimasl bahsedilen yaJljma Ue uyum ha­lindedir.

Slyaniarda yaP11an bir yahj,mada (Waner ve Geuze, 1977) yUzey mOkOz hiJcrelerinin salgl gra­nullennin AB He parlak maviye boyandlQI bik::lirilmij,tir. MOk6z boyun hocrelerinin PAS ile kuweUi poziti! reo aksiyon verdlkleri: yOzey mOk6z hOcrelerinin ise sa· dace apikal sitopiazmalannrn PAS pozitivitesl 9Os­terdigi Ilade edjlmi~tir (Dellman ve Brown, 1981 ). Bu arajllrmada gebeligin 29. gOnOnde mukoza yOzeyinin AS ile kuwetli poZltMte verdigi tespit edilm~lir. Bu da soz konusu donemde mukoza yUzeyinin si· yalomusmler ve asidik sQtfatJl glikozaminoglikanlardan zengln blr film kalmanl ile 611010 oldugunu doQ­rularnaktadlr. Bu yahj,ma sonuylan postnatal dOnemde yuzey muk6z hOcrelerinin apikal sitoplazma bOlOmleri tie bezlenn boyun klSlmlannrn gOylO PAS pozitif reo akSryon gOsterdiQlni bildiren a~tlnna sonlJ9lanyla (Dellman ve Brown. 1981; Wattel ve Geuze, 1977) uyumludur.

insan ve slyanlarda doQumdan sonra bez epite! hOerelennln aYlrt edilebildikleri ve bl.mlann sayllannda,

88

6zellikle de prensipaJ hocrelenn saYllannda daha son· raki d6nemlerde 6nemb artlj,lann meydana geldigl ve moo duvannrn gittikye kabntajllgl bilditimlen (Deren. 1971: Furihala ve al1<., 1973) lie bu araj,tlnna da elde edden bulgular paralellik gOslennektedlr.

SonU9 oIarak lav~n mide fundusunun mukoza epiteli prenatal d6nemin 19. gOnunde COk katll. 21. guo nOnda 2-3 hOcre kallnhQlnda, 23. gunOnde yer yer lek kalil, 27. gOnOnde ise tamarnen tek kalll prizmallk epl­telden oI~maktadlr. Prenalal donemln 21. gununde foveola gaslrikalar ve 23. gununde de fundus bez­lerinin laslaklan $Bkillenmeye ba~lamaktadlr. Postnatal oonemin 1. gunOnden ltibaren bez epltel hi.Jcrelen ve mide fundus duvannl oIuj,turan kalmanlar be­Jirginlejmekte va postnatal dOnemm 20. gununden sonra ise fundus duvan hemen hemen erglndekl yaplyl kazanmakladlf.

Kaynaklar

Alan, G. (1989). Fotal, SCI!. Emme ve Ergen~k D6-nemlerindeki S~larda Miele Mukozaslnm drto va Bez Epr· Iellerinin 'ilk Mikroskop DOzeyinde ~ith HtSlokimyasal Yootemlerle Ka~~mnah Olarak IncelenmeSl. GaZI U!lI­versitesi Sagllk Bilimleri EnstrtUsO. Ankara. ~r, M .• Kocamaz. E., Demir. N .. OstOnel.1. (1994). Emb­riyona.I Skfiln Midesi Fundusunda YClzey Eprteli va MOkOz Bo\t'ln HUcrelemin Ultrastnjkture! YapIS!. SBAD. 5 (t2). 135-146. Afar. M" Kocamaz. E.. Demr, N., Ustunel. I.. Demir. A (1995). A HistologM::al and Morphometncal Study on the Changes 01 the FlX1dic Wall 01 Aat Stomach tn Prenatal Pe­riod. T r. J. of Zoology., 19, 285-290. Bemadac, A., Moreau, H., Verger. R. (1991). GastrJc Lipase and Pepsi10gen during the OntogeneSIS 01 Rabbrl Gastnc Glands. European J. 01 Gel BIolOgy., 55. 149-157. Crossmon, G. ( 1937 ). Modification 01 Mallory's Connectrve TISSue Stain with a Discussion 01 Pnfq)les Involved. Anat. Rae., 69, 33-38.

De lemos, C.( 19n). The Ultrastructure of Endocnne CeMs in the Corpus of the Stomach 01 Human Fetuses. J. Anal.. 148.359-364. Dellmann, D. H., Brown, M. E. (1981). Stomach. 224-229 Textbook 01 Veterinary Histology. Second Edition. Lea and Febiger. USA. Deret), J.S. (1971). Development 01 Structure and FunctlOfl in the Fetal and Newborn Stomach. The Amencan Joumal 01 Clinical Nutrition. 24,144·159. Furihata, C .. Iwasaki, Y., Sugrmura. T., Tatematsu. M .. Ta­kahashi, M. (1973). Dliferentabon of Pepsinogen- ProdUCing Cells In the FIXldic and Pyloric Mucosa of DeveJoptng Rats. Cell Differentiation .. 2. 179·189.

Hayat, MA (1989). Pnnclples and Techniques of Electron MICroscopy. The Macmilan Press LTD. Third Edition. Hong Kong.

Hayward. A.F. (1967). The Ultrastructure of Developing Gastric Parietal Cells in the Fetal Rabbit. J. Anal.. 101 (1).

I' re ll t'tal \t' IW)~t llatal diillemde 11I\'~lIn mirte fundusu iizl'rindl' ...

69-81

HeLander, H. F. (19698). Ultrastructure and Function of Gaslnc PanetaJ Cells ., the Rat Dumg Development Gast­roenterology .. 56, 35-52.

Helander, HF.. M.D. (1969b). Ultrastructure and Function of Gastnc MUCOId and Zymogen Cels In the Rat Dunng De­'I84opment Gastroentero6ogy., 56. 53-70. JOhnson. R. L. (1985). FunctIOnaJ Development of the Sto­mach. Ann. Rev. PhysIOI., 47, 199-215.

Kammaraad, A. (1942). The Deveklpmenl of the Gast­r'OIf)testmatTrac1 of the Rat. I. HIStogenesIS 01 the E~ of the Stomach, SmalllnlestJne and Pancreas. J. Morphol., 70. 323

Kaiaoka, K" Takeoka. Y., Furit\ata, C. (1990). Im­munocylochemcal Study 01 Pepsnogen I.Producing Cells In the FundIC Mueo&a of the Stomach In Developing MICe. Cell TISSue Res., 261,2 11 ·2 17.

Kayall. H" $atl~U, G .. Tawurekll, M. (1992). Sioorim ve SoIunum SlStemtnln G~mi 176- 177. Insan EmbriyOlojlSi. Alfa aaslm Yaylm Da~ltlm, Istanbul

Luna. GL, (1968). Manual of Histologic Staining Methods 01 the Armed Forces Institute of Pathology Me Graw- HiI Book Company, New YorK.

Menard. D .. AlsenaLit, P (1990). Ceil ProlrleralJOn ., De­veIopng Human Stomach. Anal. Ernt:wyol" 182, 509-516.

89

Menzies. G (1964).ObselVatlOf'l on the Development of Ger­tam Cell Types In the FLndic ReglOf'l oIlhe Rabbit's Stomach a .l. Moose. SCI., lOS. 449-454

Noden, D.M. . Lahunta. A. (1985). DlgCStrve System. 292· 295. The ErrbryoIogy 01 DomestIC AnmalS By Wiliams and Wilklngs. Ballmore. USA.

Non'ua. Y. (1966). On the SubmlCr05Cq)lC Morphogenesis of Paneial eel ., the Gastnc Gland 01 the Human Fetus. lei! TClr Anal. Und EntwlCl<JungsgesclCte .. 125.316-356 Ozer, A , Yakl~lr. M. Ozfiiz. N. (1996). Sindi.-.n Sisterrunlf! 0I~mu. 47-48. Veter1ner EmbnyoklfI, Bursa

Penttlla, A. (1970). The FIf"Ie Structure and Dtly· droxyphertylafanne Upulke of the 0eveI0pcng PanetaJ CelIS 01 the Rat Stomach. Z. Anat Entwickl. , 132, 34-49. Pelomk.i. (1986). Soorim Organlan. 194-195. Medikal Emb· riyolOjl . Beta aaslm YaYlm Dagtl!m A. $ .. Istanbul. Sadler, T.w., (1993). Slndmm &Slem. 224-229. Langman'ln MecikaJ EIT'IbriyoIopSI, Ed. ~'klar. C" Paime YaYlflcllIk., An­kara.

Wane!. W., Gauze. J.J. (19n). Ultrastructural and Gar· bonhydrate HIStochemical Stu<ies on lhe OIfferenllalJOn and Renewal 01 Mucous Cells If! the Rat Gastnc Fundus Gel TISS Res" 176, 445-462. Yeomans, N D .• Tner, J. S. (1976). EpthelIaI Cel Pro­liferalJOn and M.gr8l101'1 n the Developing Rat Gastnc Mu­cosa. Dev BtoI., 53. 206-216.