Public Disclosure Authorized -...

35028

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

ÑOÂ THÒ TRONG

THEÁ GIÔÙITOAØN CAÀU HOAÙ(Saùch tham khaûo)

Maõ soá:3.33(T)

CTQG - 2006

Cites in a Globalizing WorldÑoâ thò trong Theá giôùi Toaøn caàu hoaù

©2006 Ngaân haøng quoác teá cho taùi thieát vaø phaùt trieån/Ngaân haøng Theá giôùi1818 H Street, NWWashington, DC 20433Telephone 202-473-1000Internet www.worldbank.orgE-mail [email protected]

All rights reserved.

1 2 3 4 09 08 07 06

Cuoán saùch naøy laø taùc phaåm cuûa caùn boä Ngaân haøng quoác teá cho taùi thieát vaø phaùttrieån/Ngaân haøng Theá giôùi. Taát caû nhöõng phaùt hieän, nhöõng dieãn giaûi vaø keát luaän coù trongcuoán saùch naøy laø cuûa (nhöõng) taùc giaû vaø khoâng nhaát thieát phaûn aùnh quan ñieåm cuûa BanGiaùm ñoác Ngaân haøng Theá giôùi hay cuûa nhöõng chính phuû maø Ngaân haøng Theá giôùi ñaïi dieän.

Ngaân haøng Theá giôùi khoâng ñaûm baûo tính chính xaùc cho nhöõng döõ lieäu coù trongnghieân cöùu naøy. Nhöõng ñöôøng bieân giôùi, maøu saéc, phaân loaïi vaø nhöõng thoâng tin khaùctreân baát cöù baûn ñoà naøo trong cuoán saùch naøy khoâng phaûn aùnh quan ñieåm cuûa Ngaân haøngTheá giôùi veà chuû quyeàn cuûa baát cöù vuøng laõnh thoå naøo, cuõng nhö khoâng xaùc nhaän haychaáp nhaän nhöõng ñöôøng bieân giôùi naøy.Baûn quyeàn vaø caáp pheùpNoäi dung cuûa cuoán saùch naøy ñöôïc baûo hoä baûn quyeàn. Sao cheùp vaø/hay chuyeån giao töøngphaàn hoaëc toaøn boä cuoán saùch maø khoâng ñöôïc pheùp laø phaïm luaät. Ngaân haøng quoác teá chotaùi thieát vaø phaùt trieån/Ngaân haøng Theá giôùi khuyeán khích vieäc phoå bieán cuoán saùch vaøthoâng thöôøng seõ nhanh choùng caáp giaáy pheùp

Ñeå ñöôïc pheùp photo hoaëc in laïi baát cöù phaàn naøo cuûa cuoán saùch naøy, xin haõy göûi ñeànghò vôùi nhöõng thoâng tin ñaày ñuû tôùi Copyright Clearance Center, Inc., 222 RosewoodDrive, Danvers, MA 01923, USA, telephone 978-750-8400, fax 978-750-4470; Internet:www.copyright.com.

Taát caû nhöõng caâu hoûi lieân quan ñeán baûn quyeàn vaø caáp pheùp cuøng nhöõng quyeàn lieânquan, xin göûi ñeán Office of the Publisher, World Bank, 1818 H Street NW, Washington,DC 20433, USA, fax 202-522-2422, e-mail: [email protected].

ISBN: 0-8213-6553-3E-ISBN: 0-8213-6554-113-digit ISBN (EAN): 978-0-8213-6553-313-digit E-ISBN: 978-0-8213-6554-0DOI: 10.1596/ 978-0-8213-6553-3

Chöông 2, “Toaøn caàu hoaù vaø keát caáu haï taàng ñoâ thò,” is adapted from Perspectives onGlobalization of Infrastructure, by Frannie Leùautier and Andrew C. Lemer, published in2003 as a World Bank Institute Working Paper (Washington, DC: World Bank).

Chöông 3, “Toaøn caàu hoaù vaø hoaït ñoäng ñoâ thò,” is adapted from Governance and the City,by Daniel Kaufmann, Frannie Leùautier, and Massimo Mastruzzi, published in 2005 asPolicy Research Working Paper 3712 (Washington, DC: World Bank).

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data

Cities in a globalizing world : governance, performance and sustainability / edited by Frannie Leùautier.

p. cm.—(WBI learning resources series)Includes bibliographical references and index.ISBN-13: 978-0-8213-6553-3ISBN-10: 0-8213-6553-3ISBN-13: 978-0-8213-6554-0 (e-book)ISBN-10: 0-8213-6554-1 (e-book)

1. Urban policy. 2. Urban poor. 3. Municipal government. 4. Municipal services. 5. Sus-tainable development. 6. Globalization. I. Leùautier, Frannie. II. World Bank. III. Series.

HT151.C5686 2006307.76—dc22

2005057897

Lôøi Nhaø xuaát baûn

Ñoâ thò hoaù laø söï phaùt trieån taát yeáu cuûa quaù trình saûn xuaát xaõ hoäi. Söï ra ñôøi cuûanhöõng thaønh phoá cuøng vôùi quaù trình hieän ñaïi hoaù ñoâ thò laøm cho saûn xuaát xaõhoäi phaùt trieån heát söùc soâi ñoäng, ñem laïi nhöõng bieán ñoåi to lôùn vaø saâu saéc trongsöï phaùt trieån cuûa taát caû caùc quoác gia, khu vöïc vaø treân theá giôùi. Löïc löôïng saûnxuaát caøng phaùt trieån, trình ñoä xaõ hoäi hoaù caøng cao, thì toác ñoä ñoâ thò hoaù vaø söïra ñôøi cuûa caùc thaønh phoá caøng nhanh, quy moâ saûn xuaát caøng taäp trung, daân soáthaønh thò ngaøy caøng ñoâng, moái quan heä vaø nhöõng vaán ñeà ñaët ra giöõa caùc thaønhphoá, ñoâ thò lôùn, ñaëc bieät lôùn vaø caùc sieâu ñoâ thò ngaøy caøng trôû neân phöùc taïp.

Trong xu theá toaøn caàu hoaù vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ngaøy caøng môû roänghieän nay, quaù trình ñoâ thò hoaù dieãn ra raát nhanh, nhöõng moái quan heä vaø söï phuïthuoäc laãn nhau cuõng do ñoù ngaøy caøng phöùc taïp. Nhöõng vaán ñeà nhö keát caáu haïtaàng, dòch vuï khoâng phaûi chæ boù heïp vaø ñöôïc giaûi quyeát trong noäi boä moät quoácgia hoaëc moät khu vöïc, maø daàn trôû thaønh vaán ñeà chung; vaán ñeà quaûn lyù nhaønöôùc ñoái vôùi caùc thaønh phoá cuõng heát söùc phöùc taïp.

Hieän nay, caùc thaønh phoá lôùn, caùc khu ñoâ thò ñang coù nhieàu cô hoäi ñeå phaùttrieån, nhöng cuõng ñöùng tröôùc nhöõng thaùch thöùc heát söùc to lôùn. Toaøn caàu hoaù laøñoäng löïc chính cuûa taêng tröôûng vaø phaùt trieån. Nhöng neáu caùc thaønh phoá, ñoâthò khoâng coù chính saùch phaùt trieån phuø hôïp, khoâng coù moät chieán löôïc quaûn lyùñuùng ñaén thì söï phaùt trieån cuûa caùc ñoâ thò seõ gaëp raát nhieàu khoù khaên, khoângnhöõng khoâng ñöôïc höôûng lôïi do toaøn caàu hoaù mang laïi, maø coøn laøm traàm troïngtheâm nhöõng yeáu ñieåm cuûa caùc ñoâ thò nhö: tình traïng ñoùi ngheøo, nhaø ôû, thaátnghieäp, an ninh, khaû naêng tieáp caän vôùi caùc dòch vuï cuûa ngöôøi daân, vaán ñeà baûoveä moâi tröôøng...

Xuaát baûn cuoán saùch Ñoâ thò trong theá giôùi toaøn caàu hoaù, chuùng toâi muoán giôùithieäu vôùi baïn ñoïc nhöõng nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû thuoäc Vieän Ngaân haøng Theágiôùi. Cuoán saùch do Frannie Leùautier chuû bieân.

Noäi dung cuoán saùch goàm 7 chöông, ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeánvieäc baûo ñaûm cho caùc thaønh phoá, ñoâ thò phaùt trieån trong xu theá toaøn caàu hoaùhieän nay. Cuoán saùch khoâng nhöõng neâu leân vai troø vaø söï taùc ñoäng cuûa chínhsaùch ñoái vôùi quaûn lyù coù hieäu quaû caùc thaønh phoá, ñoâ thò, maø coøn ñeà caäp ñeánmoái quan heä vaø söï lieân keát giöõa toaøn caàu hoaù, ñoâ thò hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc,nhöõng lôïi ích thu ñöôïc töø thöông maïi, ñaàu tö vaø caùc hoaït ñoäng taøi chính dotoaøn caàu hoaù mang laïi. Töø ñoù neâu leân nhöõng vaán ñeà caàn giaûi quyeát ñeå baûoñaûm cho caùc ñoâ thò phaùt trieån moät caùch beàn vöõng. Ngoaøi ra, cuoán saùch coøncho baïn ñoïc thaáy ñöôïc thöïc teá veà nhöõng hoaït ñoäng cuûa moät soá ñoâ thò hieännay treân theá giôùi.

v

Ñaây laø cuoán saùch coù giaù trò nghieân cöùu, tham khaûo toát, nhaát laø ñoái vôùinhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, ñang thöïc hieän coâng nghieäp hoaù ñaát nöôùc. Nhöõngnoäi dung trong caùc chöông cuûa cuoán saùch naøy ñaõ ñöôïc Nhaø xuaát baûn dòch theoñuùng nguyeân taùc baûn tieáng Anh, xuaát baûn naêm 2006. Trong cuoán saùch coù nhieàukhaùi nieäm môùi, chuùng toâi ñaõ coá gaéng Vieät hoaù, ñoàng thôøi tham khaûo theâm moätsoá töø ñieån chuyeân ngaønh. Tuy nhieân cuõng khoâng traùnh khoûi coøn nhöõng khieámkhuyeát. Nhaø xuaát baûn raát mong nhaän ñöôïc yù kieán ñoùng goùp cuûa baïn ñoïc ñeålaàn xuaát baûn sau ñöôïc hoaøn chænh hôn.

Xin giôùi thieäu cuoán saùch vôùi ñoâng ñaûo baïn ñoïc.

Thaùng 7 naêm 2006Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia

vi Lôøi Nhaø xuaát baûn

Muïc luïc

Nhöõng ngöôøi coù ñoùng goùp xiLôøi caûm ôn xiiiLôøi noùi ñaàu cuûa François J. Bourguignon xvLôøi giôùi thieäu cuûa Ngaøi Nicholas Stern xvii

1. Tìm hieåu ñoâ thò trong theá giôùi toaøn caàu hoùa 1Frannie Leùautier

2. Toaøn caàu hoùa vaø keát caáu haï taàng ñoâ thò 13Frannie Leùautier vaø Andrew C. Lemer

3. Toaøn caàu hoùa vaø hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò 37Daniel Kaufmann, Frannie Leùautier vaø Massimo Mastruzzi

4. Löôïc söû hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò: Taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoùavaø thaùch thöùc ñoái vôùi chaâu Phi 89Frannie Leùautier vaø Barjor Mehta

5. Lyù giaûi hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò: Toaøn caàu hoùa vaø quaûn trònhaø nöôùc 115Frannie Leùautier vaø Seùverine Dinghem

6. Lyù giaûi thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò: Toaøn caàu hoùa,coâng ngheä vaø quy moâ 145Daniel Kaufmann, Frannie Leùautier, vaø Massimo Mastruzzi

7. Keát luaän 167Frannie Leùautier

Hình

3.1 Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø möùc ñoä toaøn caàu hoùa - caùc nhaân toácoù khaû naêng quyeát ñònh thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá 49

3.2 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï ñieän thoaïicuûa ngöôøi daân ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùcnhau trong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 55

3.3 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà möùc ñoä caùc doanh nghieäp söû duïngñieän thoaïi ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhautrong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 55

3.4 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï nöôùc thaûi ôûcaùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãucaùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 56

vii

3.5 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï cung caápnöôùc ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trongmaãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 56

3.6 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï ñieänôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trongmaãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 57

3.7 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà chaát löôïng keát caáu haï taàng ôûcaùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhautrong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 57

3.8 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän ñieän thoaïi di ñoängôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãucaùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 58

3.9 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän internet ôû tröôønghoïc ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trongmaãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 58

3.10 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà chaát löôïng nguoàn ñieän ôû caùc möùc ñoätoaøn caàu hoùa vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãu caùc nöôùckhoâng thuoäc OECD 59

3.11 Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø toaøn caàu hoùa 663.12 Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø ñoâ thò hoùa 683.13 Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa ñoâ thò 684.1 Daân soá thaønh thò vaø noâng thoân ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt

trieån, 1950 – 2030 1005.1 Trình baøy toaøn boä troø chôi veà söï töông taùc giöõa ngöôøi daân, thò tröôûng

vaø coâng ty 1255.2 Trình baøy troø chôi phuï veà löïa choïn cuûa ngöôøi daân vaø thò tröôûng

ôû giai ñoaïn 1 1265.3 Trình baøy troø chôi phuï veà löïa choïn cuûa ngöôøi daân, thò tröôûng

vaø coâng ty trong moät cô caáu quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùmtrong ñoù ngöôøi daân trung thaønh 128

5.4 Trình baøy troø chôi phuï veà löïa choïn cuûa ngöôøi daân, thò tröôûngvaø coâng ty trong moät cô caáu quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùmtrong ñoù ngöôøi daân leân tieáng 128

5.5 Caùc chæ soá veà quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh lieân quan tôùi naïn hoái loävaø toäi phaïm ôû caùc thaønh phoá toaøn caàu vaø ñòa phöông 132

5.6 Caùc chæ soá veà quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh lieân quan tôùi taøi chínhvaø dòch vuï thoâng tin ôû caùc thaønh phoá toaøn caàu vaø ñòa phöông 132

5.7 Moái quan heä giöõa chaát löôïng cuoäc soáng vaø tham nhuõng ôû caáp ñoä thaønh phoá 133

5.8 Moái quan heä giöõa chaát löôïng cuoäc soáng vaø toaøn caàu hoùa ôû caáp ñoäthaønh phoá 133

5.9 Chính quyeàn thaønh phoá taïi Phaùp, tính theo daân soá, 2003 1356.1 Daân soá cuûa caùc thaønh phoá lôùn nhaát qua thôøi gian 149

viii Muïc luïc

Baûng

2.1 Tình hình söû duïng caây caàu ña muïc ñích Jamuna 232.2 Caùc nguoàn naêng löôïng thay theá vaø chi phí cuûa chuùng

vôùi ngöôøi daân Uganda 262.3 Caùc bình dieän cuûa toaøn caàu hoùa keát caáu haï taàng 283.1 Caùc loaïi vaø phaïm vi caùc bieán soá trong cô sôû döõ lieäu

Kaufmann - Leùautier - Mastruzzi 533.2 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa

vaø quaûn lyù nhaø nöôùc trong maãu ñaày ñuû 593.3 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa

vaø quaûn lyù nhaø nöôùc trong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD 603.4 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoùa

vaø quaûn lyù nhaø nöôùc trong maãu caùc nöôùc OECD 613.5 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá vaø möùc ñoä tieáp caän dòch vuï theo caùc caáp ñoä

quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caùc thaønh phoá toaøn caàu vaø ñòa phöông 623.6 Toång hôïp keát quaû moâ hình hoài quy kinh teá löôïng veà caùc yeáu toá

quyeát ñònh hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá 633.7 Phaân loaïi quaûn lyù nhaø nöôùc theo caùc ñaëc ñieåm cuûa thaønh phoá

vaø cuûa quoác gia 693.8 Toång hôïp keát quaû moâ hình hoài quy kinh teá löôïng veà caùc yeáu toá

quyeát ñònh coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa thaønh phoá 704.1 Tình hình kinh teá cuûa caùc thaønh phoá, 1993 934.2 Maät ñoä daân cö, toác ñoä taêng daân soá, vaø quy moâ hoä gia ñình, 1993 934.3 Tình traïng bình ñaúng ôû caùc thaønh phoá, 1993 944.4 Giao thoâng cuûa thaønh phoá, 1993 944.5 Dòch vuï xöû lyù raùc thaûi cuûa thaønh phoá, 1993 964.6 Y teá vaø giaùo duïc cuûa thaønh phoá, 1993 974.7 Thu vaø chi ñaàu tö cuûa chính quyeàn ñòa phöông

ôû caùc thaønh phoá, 1993 974.8 Toäi phaïm ñoâ thò, 1993 984.9 Söï khaùc bieät trong hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá coù möùc ñoä

toaøn caàu hoùa cao hôn vaø caùc thaønh phoá coù möùc ñoätoaøn caàu hoùa thaáp hôn 98

4.10 Toác ñoä taêng daân soá ñoâ thò bình quaân haøng naêm, theo khu vöïc,1995-2000 vaø döï baùo cho 2000-2015 101

4.11 Möùc ñoä ñoâ thò hoùa, theo khu vöïc, 2000, 2003, vaø döï baùocho 2030 101

4.12 Caùc chæ soá veà tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá theo phaân loaïicaùc khu vöïc vaø quoác gia 104

4.13 Caùc chæ soá cuûa thaønh phoá ôû 5 nöôùc chaâu Phi xeáp theo möùc ñoätoaøn caàu hoùa 106

Muïc luïc ix

5.1 Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá vaø möùc ñoä saün coù caùc thoâng tin cung caápcho ngöôøi daân vaø caùc coâng ty trong maãu phi OECD 134

6.1 Thaønh phoá coù daân soá thoáng keâ ñöôïc lôùn nhaát trong voøng 5.000 naêm qua 148

6.2 Daân soá cuûa caùc thaønh phoá lôùn, giai ñoaïn 1050-1800 1506.3 Taêng tröôûng daân soá trung bình cuûa caùc thaønh phoá lôùn,

giai ñoaïn 1050-1800 1526.4 Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá theo quy moâ thaønh phoá

vaø söï phaùt trieån cuûa quoác gia trong toaøn boä maãu 1556.5 Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá theo quy moâ thaønh phoá

vaø söï phaùt trieån cuûa quoác gia trong maãu goàm caùc nöôùcngoaøi OECD 156

6.6 Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá theo quy moâ thaønh phoávaø söï phaùt trieån cuûa quoác gia trong maãu goàm caùc nöôùc OECD 157

6.7 Quy moâ thaønh phoá vaø chaát löôïng cuoäc soáng trong maãugoàm caùc nöôùc ngoaøi OECD 158

6.8 Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, phaân theo ñaëc tínhcuûa caùc thaønh phoá trong maãu goàm caùc nöôùc ngoaøi OECD 159

6.9 Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, phaân theo coâng ngheäcuûa caùc thaønh phoá trong maãu goàm caùc nöôùc ngoaøi OECD 160

6.10 Taùc ñoäng cuûa coâng ngheä vaø cô hoäi thoaùt ly cuûa chuùng ñeán aùp löïcveà caûi thieän coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc 163

Phuï luïc

3.1 Ma traän heä soá töông quan cuûa moät soá bieán choïn loïc veà quaûn lyùnhaø nöôùc, khaû naêng tieáp caän dòch vuï vaø tình hình hoaït ñoäng 74

3.2 Toång hôïp caùc keát quaû moâ hình hoài quy kinh teá löôïng veà caùc yeáu toáquyeát ñònh coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa thaønh phoá 75

3.3 Caùc thaønh phoá trong cô sôû döõ lieäu Kaufmann-Leùautier-Mastruzzi 764.1 Caùc nöôùc ñöôïc xeáp haïng bôûi Chæ soá toaøn caàu hoùa

cuûa A. T. Kearney 1104.2 Söï khaùc bieät trong lòch söû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá coù möùc ñoä

toaøn caàu hoùa cao hôn vaø caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùathaáp hôn 111

5.1 Baèng chöùng veà keát quaû ñieåm caân baèng Nash 140

x Muïc luïc

Nhöõng ngöôøi coù ñoùng goùp

Seùverine Dinghem laø Chuyeân gia taøi chính cao caáp trong Nhoùm veà keát caáu haïtaàng, Kinh teá vaø Taøi chính cuûa Ngaân haøng Theá giôùi.

Daniel Kaufmann laø Giaùm ñoác Nhoùm Chöông trình toaøn caàu cuûa Vieän Ngaânhaøng Theá giôùi.

Frannie Leùautier laø Phoù Chuû tòch cuûa Vieän Ngaân haøng Theá giôùi.

Andrew C. Lemer laø Chuû tòch Nhoùm MATRIX, LLC, ôû Baltimore, Maryland.

Massimo Mastruzzi laø nhaø nghieân cöùu thuoäc Nhoùm Chöông trình toaøn caàu cuûaVieän Ngaân haøng Theá giôùi.

Barjor Mehta laø Chuyeân gia cao caáp veà ñoâ thò trong Phoøng keát caáu haï taàng, Taøichính vaø Khu vöïc tö nhaân thuoäc Vieän Ngaân haøng Theá giôùi.

xi

xiii

Lôøi caûm ôn

Raát nhieàu yù töôûng hình thaønh neân cuoán saùch naøy naûy sinh töø nhöõng trao ñoåicuûa toâi trong thôøi gian hai naêm qua vôùi Nick Stern khi oâng coøn laø Chuyeân giaKinh teá tröôûng cuûa Ngaân haøng Theá giôùi. Toâi xin caûm ôn oâng vì nhöõng hieåu bieátsaâu saéc vaø caùc yù kieán ñeà xuaát cuûa mình. François Bourguignon, Chuyeân giaKinh teá tröôûng cuûa Ngaân haøng Theá giôùi, cuõng ñaõ coù nhöõng yù kieán bình luaänquyù baùu trong quaù trình vieát cuoán saùch naøy.

Toâi xin caûm ôn taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ tö vaán veà maët noäi dung cuõng nhöbieân soaïn cho caùc chöông khaùc nhau, ñaëc bieät laø Tim Campbell vaø ChristineKessides ôû Ngaân haøng Theá giôùi, Nemat Shafik khi baø coøn laø Phoù Chuû tòch phuïtraùch keát caáu haï taàng cuûa Ngaân haøng Theá giôùi, Remy Prud’homme ôû Ñaïi hoïcParis taïi Creteil, Nic Retsinas ôû Trung taâm hoãn hôïp veà Nhaø ôû thuoäc Tröôøng ñaïihoïc Harvard, Richard Stren ôû Ñaïi hoïc Toronto, vaø nhöõng ñaïi bieåu tham döïbuoåi trình baøy cuûa chuùng toâi veà “Quaûn trò nhaø nöôùc vaø thaønh phoá: Khaûo saùtthöïc nghieäm veà caùc yeáu toá toaøn caàu quyeát ñònh hoaït ñoäng cuûa caùc ñoâ thò,” taïiHoäi nghò thöôøng nieân cuûa Ngaân haøng Theá giôùi veà Kinh teá hoïc Phaùt trieån(ABDCE) ôû Brussels naêm 2004.

Toâi cuõng raát bieát ôn caùc ñoàng taùc giaû, nhöõng ngöôøi ñaõ ñoàng yù hoã trôï toâikhaûo saùt moät soá chuû ñeà môùi vaø thuù vò veà quaûn lyù ñoâ thò vaø quaûn lyù nhaø nöôùc,vaø xin caûm ôn caùc ñoàng nghieäp cuûa toâi ôû Vieän Ngaân haøng Theá giôùi (WBI),nhöõng ngöôøi ñaõ hoã trôï vaø ñoùng goùp vaøo vieäc xuaát baûn coâng trình naøy baèngnhieàu caùch khaùc nhau.

Frannie Leùautier, Phoù Chuû tòchVieän Ngaân haøng Theá giôùi

Lôøi noùi ñaàu

Nghieân cöùu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi chæ ra raèng trong naêm 2003, 48% daân soátheá giôùi (khoaûng 3 tyû ngöôøi) soáng ôû caùc ñoâ thò - taêng 33% so vôùi naêm 1990. Ñeánnaêm 2020, 4,1 tyû ngöôøi (55% daân soá theá giôùi) seõ soáng ôû caùc ñoâ thò. 94% möùctaêng naøy seõ dieãn ra chuû yeáu ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ñeán naêm 2015, seõ coù22 sieâu thaønh phoá (caùc thaønh phoá hoaëc ñòa ñieåm taäp trung treân 8 trieäu daân) vaø475 thaønh phoá vôùi daân soá treân 1 trieäu ngöôøi. Nhöõng ñoäng löïc ñoâ thò hoaù höùaheïn seõ caûi toå laïi theá giôùi ñang phaùt trieån, ñem laïi caùc cô hoäi vaø thaùch thöùc treâncaû bình dieän kinh teá vaø xaõ hoäi.

Ñoàng thôøi, toaøn caàu hoaù cuõng ñang trôû thaønh ñoäng löïc chính cuûa taêngtröôûng vaø phaùt trieån kinh teá. Caùc thaønh phoá seõ phaûi caïnh tranh trong vieäc thuhuùt luoàng ñaàu tö khoâng coá ñònh (foot-loose) ñeå taïo coâng aên vieäc laøm cho löïclöôïng lao ñoäng thaønh thò ngaøy caøng taêng; vaø caùc thaønh phoá seõ phaûi ñaûm baûoan ninh vaø khaû naêng tieáp caän dòch vuï vaø keát caáu haï taàng thaønh phoá cho khoáilöôïng daân cö ngaøy caøng gia taêng cuûa mình. Ñieàu naøy seõ ñaët ra nhöõng thaùchthöùc to lôùn cho caùc chính quyeàn ñòa phöông, ñoøi hoûi naêng löïc vaø hoaït ñoäng cuûañòa phöông phaûi ñöôïc caûi thieän ñaùng keå. Khaû naêng ñoái phoù ñöôïc vôùi nhöõngthaùch thöùc naøy cuûa moãi thaønh phoá tuyø thuoäc vaøo moät taäp hôïp caùc yeáu toá - moätsoá naèm ngoaøi taàm kieåm soaùt tröïc tieáp cuûa thaønh phoá, moät soá thì naèm trong taàmkieåm soaùt - nhö chính saùch vaø coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc taïi ñòa phöông cuûamoät thaønh phoá cuï theå.

Ñoâ thò trong theá giôùi toaøn caàu hoaù laøm saùng toû nhöõng ñoäng löïc vaø nhöõng moáilieân keát giöõa toaøn caàu hoaù, ñoâ thò hoaù, vaø quaûn lyù nhaø nöôùc taïi ñòa phöông.Cuoán saùch chæ ra möùc ñoä chaët cheõ cuûa nhöõng lieân keát naøy cuõng nhö taàm quantroïng ngaøy caøng taêng cuûa chuùng ñoái vôùi quaù trình phaùt trieån beàn vöõng. Cuoánsaùch cuõng chæ roõ laø ñeå coù chính saùch ñoâ thò hoaù toát hôn thì phaûi coù nhöõng phaântích toát hôn veà quan heä nhaân quaû, maø coâng vieäc naøy thì ñoøi hoûi phaûi thu thaäpnhöõng thoâng tin coù chaát löôïng toát hôn nhieàu. Cuoán saùch naøy seõ ñaëc bieät höõuích vôùi caùc sinh vieân vaø thöïc taäp sinh veà quaûn lyù thaønh phoá vaø vôùi nhöõng aiquan taâm ñeán toaøn caàu hoaù vaø theá giôùi ñang phaùt trieån.

François J. BourguignonPhoù Chuû tòch vaø Chuyeân gia Kinh teá tröôûng,Kinh teá hoïc Phaùt trieån, Ngaân haøng Theá giôùi

xv

Lôøi giôùi thieäu

Trong nhieàu theá kyû, ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân vaãn coi thaønh thò laø nôi hoï coùtheå tìm thaáy nhöõng cô hoäi môùi, höùa heïn ñem laïi cuoäc soáng toát ñeïp hôn. Vôùicaùc cö daân thaønh thò, noâng thoân ñöôïc coi laø nguoàn cung caáp thöïc phaåm töôisoáng quan troïng, moät moâi tröôøng trong saïch vaø chöa bò ñaûo loän, nôi maø hoïcoù theå ñi du lòch vaø nghæ ngôi, vaø nhieàu theá heä, cho tôùi taän baây giôø, vaãn goïiñoù laø "nhaø". Duø cho töø tröôùc tôùi nay, giöõa quan nieäm vaø thöïc teá coù khaùc nhautheá naøo thì cuõng khoâng ai nghi ngôø veà vieäc thöïc teá ñang coù nhieàu thay ñoåi.Toác ñoä ñoâ thò hoaù trong voøng 40 naêm qua ñaõ taêng khuûng khieáp vaø ngöôøi daânkhoâng chæ chuyeån töø noâng thoân ra thaønh thò, maø coøn chuyeån töø thò traán rathaønh phoá, töø thaønh phoá naøy sang thaønh phoá khaùc, vaø töø nöôùc naøy sang nöôùckhaùc.

Trong theá heä tôùi ñaây, haàu heát daân soá cuûa theá giôùi ñang phaùt trieån seõ soáng ôûcaùc ñoâ thò; vaø soá löôïng cö daân ôû thaønh thò seõ taêng gaáp ñoâi. Vôùi cuoäc di daânkhoång loà naøy, naïn ñoùi ngheøo ôû caùc thaønh phoá treân thöïc teá ñaõ taêng nhanh hônso vôùi ôû noâng thoân, vaø moät soá thaønh phoá ñaõ khoâng theå ñem laïi moät cuoäc soángtoát ñeïp hôn cho nhöõng cö daân môùi cuûa mình. Nhìn veà töông lai, keát caáu haïtaàng seõ (hoaëc seõ khoâng) ñöôïc xaây döïng trong voøng 20 naêm tôùi seõ ñònh hìnhphong caùch vaø hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá vaø ñôøi soáng cuûa nhöõng cö daânthaønh thò trong caùc theá heä töông lai.

Naïn ngheøo ñoùi ôû thaønh phoá theå hieän ôû nhieàu phöông dieän. Noù bao goàm caûtình traïng ngöôøi daân coù ít cô hoäi vieäc laøm vaø thu nhaäp thaáp, nhaø ôû vaø caùc dòchvuï khoâng ñaày ñuû, baáp beânh, moâi tröôøng baïo ñoäng vaø khoâng laønh maïnh, vaøngöôøi daân khoâng ñöôïc tieáp caän ñaày ñuû caùc cô hoäi veà giaùo duïc vaø y teá. Naïnngheøo ñoùi nhìn chung ñöôïc theå hieän ôû ñieàu kieän soáng giaûm suùt; heä thoáng veäsinh khoâng ñaày ñuû, oâ nhieãm khoâng khí, toäi phaïm vaø nhieàu ñieàu kieän khaùckhieán cho söùc khoeû suy giaûm vaø cuoäc soáng trôû neân mong manh. Tình traïng suythoaùi veà moâi tröôøng ôû caùc thaønh phoá coù nhöõng taùc ñoäng ñaëc bieät tieâu cöïc tôùinhöõng cö daân ngheøo ôû thaønh thò. Vaø noù cuõng gaây ra nhöõng haäu quaû nghieâmtroïng ôû caáp quoác gia vaø toaøn caàu.

Chaâu Phi ñaõ traûi qua moät quaù trình ñoâ thò hoaù nhanh nhaát maø theá giôùi töøngñöôïc chöùng kieán. Hieän nay, khoaûng 37% ngöôøi daân chaâu Phi soáng ôû caùc thaønhphoá vaø con soá naøy seõ taêng leân treân 50% trong voøng 20 naêm tôùi. Hieän nay treân150 trieäu ngöôøi soáng ôû caùc khu nhaø oå chuoät vaø khoâng tieáp caän ñöôïc caùc dòchvuï cuûa thaønh phoá; vaø caùc chính quyeàn ñòa phöông ôû chaâu Phi thieáu nguoàn löïcvaø naêng löïc caàn thieát ñeå ñieàu tieát quaù trình ñoâ thò hoaù nhanh choùng naøy. Baùocaùo cuûa Uyû ban chaâu Phi do toâi chæ ñaïo soaïn thaûo ñöa ra moät luaän ñieåm maïnh

xvii

meõ laø baát kyø chieán löôïc taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo naøo cuõng phaûi coi ñoâ thòhoaù laø yeáu toá trung taâm.

Ngaân haøng Theá giôùi nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng ngaøy caøng taêng cuûa caùcthaønh phoá cuõng nhö traùch nhieäm cuûa chính quyeàn ñòa phöông trong vieäc cungcaáp caùc dòch vuï coù taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi ñôøi soáng haøng ngaøy cuûa ngöôøi daân.Caùc heä thoáng ñoâ thò hoaït ñoäng hieäu quaû, bao goàm baûn thaân caùc coäng ñoàngcuõng nhö söï gaén keát vôùi chính quyeàn quoác gia, coù yù nghóa quyeát ñònh tôùi ñôøisoáng cuûa caùc cö daân thaønh thò hieän taïi cuõng nhö trong töông lai, vaø tôùi taêngtröôûng kinh teá: chæ khi naøo quaûn lyù ñöôïc quaù trình chuyeån ñoåi sang moät thaønhphoá treân caùc khía caïnh kinh teá, xaõ hoäi vaø moâi tröôøng thì caùc thaønh phoá vaø thòtraán môùi coù theå phaùt trieån beàn vöõng, thöïc hieän lôøi höùa ñem laïi söï phaùt trieåncho caùc cö daân cuûa mình, vaø ñoùng goùp vaøo tieán boä cuûa caû nöôùc - ñaëc bieät laøtrong moät neàn kinh teá toaøn caàu ngaøy caøng môû roäng.

Laø ñoäng löïc cuûa taêng tröôûng kinh teá, toaøn caàu hoaù coù theå trôû thaønh ñoänglöïc chính cuûa coâng cuoäc giaûm ngheøo, ñaëc bieät ôû caùc ñoâ thò. Tuy nhieân, nhieàunöôùc ñang phaùt trieån, ñaëc bieät laø ôû chaâu Phi, khoâng coù ñuû caùc neàn taûng chínhsaùch, keát caáu kinh teá hoaëc naêng löïc quaûn lyù caàn thieát ñeå thuùc ñaåy caùc chínhsaùch toát vaø quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh, töø ñoù coù theå gaët haùi ñaày ñuû nhöõnglôïi ích töø thöông maïi, ñaàu tö, vaø caùc hoaït ñoäng taøi chính maø toaøn caàu hoaù ñemlaïi. Caùc nhaø ñaàu tö tieàm naêng trong vaø ngoaøi nöôùc thöôøng thaän troïng ñaùnh giaùchaát löôïng cuoäc soáng vaø khaû naêng tieáp caän nhöõng dòch vuï vaø keát caáu haï taàngthieát yeáu cuûa moät thaønh phoá cuï theå tröôùc khi ñöa ra quyeát ñònh.

Ñoâ thò trong theá giôùi toaøn caàu hoaù goùp phaàn vaøo nhöõng phaân tích lyù thuyeát vaøthöïc nghieäm veà hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá trong moät theá giôùi toaøn caàu hoaù,toång hôïp moät loaït caùc quan ñieåm veà taùc ñoäng cuûa chính saùch tôùi coâng taùc quaûnlyù ñoâ thò. Cuoán saùch höôùng daãn cho caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch caùch thöùcsöû duïng hieäu quaû nhaát caùc nguoàn löïc vaø heä thoáng quaûn lyù cuûa caùc thaønh phoácuõng nhö ñònh höôùng cho ñaàu tö vaø chính saùch cho töông lai trong boái caûnhmoät neàn kinh teá toaøn caàu. Cuoán saùch ñöa ra ví duï veà caùch thöùc xöû lyù nhöõngxung ñoät giöõa quyeàn lôïi caù nhaân vaø taäp theå, ví duï nhö ñôït tham vaán roäng raõiveà khía caïnh moâi tröôøng vaø xaõ hoäi ñöôïc tieán haønh trong quaù trình leân keá hoaïchvaø thi coâng caây caàu Jamuna ôû Bangladesh, caây caàu hieän nay noái lieàn hai thaønhphoá maø tröôùc ñaây ngöôøi daân khoâng theå giao löu, trao ñoåi thöông maïi haøngngaøy. Caùc taùc giaû trình baøy nhöõng baèng chöùng thöïc nghieäm cho thaáy quaûn lyùnhaø nöôùc laønh maïnh vaø toaøn caàu hoaù coù xu höôùng caûi thieän hoaït ñoäng cuûa caùcthaønh phoá veà caû khaû naêng tieáp caän dòch vuï cuõng nhö chaát löôïng cung caáp dòchvuï, nhöõng yeáu toá cho pheùp caùc thaønh phoá bieán cô hoäi toaøn caàu thaønh nhöõnggiaù trò thöïc tieãn cho ngöôøi daân taïi ñòa phöông. Nghieân cöùu naøy cuõng ñaët ranhöõng caâu hoûi hoùc buùa veà quan heä nhaân quaû: Lieäu toaøn caàu hoaù maïnh hôn daãntôùi quaûn lyù nhaø nöôùc toát hôn, hay ngöôïc laïi?

Caùc taùc giaû ñaëc bieät xem xeùt kyõ tröôøng hôïp caùc thaønh phoá ôû chaâu Phi ñeånghieân cöùu nhöõng neùt töông ñoàng vaø khaùc bieät ñoái vôùi caùc thaønh phoá ôû

xviii Lôøi giôùi thieäu

nhöõng nôi khaùc. Nghieân cöùu cuûa hoï chæ ra raèng chaâu Phi ñang phaûi ñoái maëtvôùi thaùch thöùc ñoøi hoûi phaûi caûi thieän chaát löôïng quaûn lyù caùc thaønh phoá vaøcoâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ñeå coù theå cung caáp caùc dòch vuï giuùp thu huùt ñaàutö nöôùc ngoaøi, ñoàng thôøi tieáp tuïc ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi daân vaø neàn kinhteá trong khu vöïc.

Trong moät theá giôùi ñang chuyeån ñoäng nhanh choùng caû veà khía caïnh ñoâ thòhoaù vaø toaøn caàu hoaù, caùc thaønh phoá trong theá giôùi ñang phaùt trieån ñang ñöùngtröôùc caû nhöõng thaùch thöùc nghieâm troïng laãn cô hoäi haáp daãn. Caùc thaønh phoá coùtheå tranh thuû ñöôïc nhöõng cô hoäi cuûa taêng tröôûng kinh teá baèng caùch taïo ra moätmoâi tröôøng ñaàu tö thuaän lôïi laãn thò tröôøng vaän haønh toát, caùc theå cheá hoã trôï chocoâng taùc quaûn trò vaø cheá ñoä ñieàu tieát hôïp lyù, keát caáu haï taàng coâng coäng vaø caùcdòch vuï xaõ hoäi. Ñoàng thôøi, chuùng coù theå taïo ra moät moâi tröôøng ôû ñoù ngöôøi daânvöøa tham gia vöøa ñöôïc trao quyeàn. Vaø vì caùc thaønh phoá khoâng ñöùng ñôn ñoäcmoät mình neân caùc chính saùch vaø chöông trình ñoâ thò phaûi ñöôïc phoái hôïp vôùicaùc saùng kieán quoác gia. Ñoâ thò trong theá giôùi toaøn caàu hoaù khoâng chæ naâng caonhaän thöùc cuûa chuùng ta veà nhöõng vaán ñeà khoâng chæ ñang ngaøy caøng trôû neânböùc thieát vaø thieát yeáu hôn ñôn vò taêng tröôûng vaø coâng baèng trong theá kyû naøy;noù coøn laø söï phaân tích quan troïng vaø coù giaù trò veà caùc phöông aùn haønh ñoängcuûa Nhaø nöôùc.

Ngaøi Nicholas SternChuû nhieäm boä phaän Dòch vuï Kinh teá Chính phuûVöông quoác Anh

Lôøi giôùi thieäu xix

1Tìm hieåu ñoâ thò trong theá giôùi toaøn caàu hoaùFrannie Leùautier

Toaøn caàu hoaù ñaõ dieãn ra trong nhieàu theá kyû, khi nhöõng khu vöïc daân cö ñöôïcmôû roäng vaø coù söï lieân keát vôùi nhau nhôø giao thoâng, di cö vaø caùc tuyeán ñöôøngthöông maïi, ñaëc bieät, toác ñoä toaøn caàu hoaù ñaõ taêng maïnh trong nhöõng thaäp kyûgaàn ñaây. Hai maët ñoàng haønh cuûa toaøn caàu hoaù laø cô hoäi vaø caïnh tranh ñaõ laømthay ñoåi caùc doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng ôû khaép moïi nôi, vaø chuùng cuõngngaøy caøng laøm bieán ñoåi nhöõng thaønh phoá nôi taäp trung caùc doanh nghieäp vaøngöôøi lao ñoäng naøy. Caùc thaønh phoá luoân laø tieáng goïi ñaàu tieân vôùi nhöõng ngöôøiñeán töø beân ngoaøi, ñoâi khi chuùng laø nhöõng phaàn thöôûng chính cho caùc cuoäcchinh phuïc, vaø ngay töø khi ñöôïc thaønh laäp thì chuùng ñaõ trôû thaønh ñòa ñieåmgiao dòch cuûa con ngöôøi, duø laø veà thöông maïi, vaên hoaù hay ngoaïi giao. Ngaøynay, caùc thaønh phoá ñang naèm trong moät moâi tröôøng toaøn caàu ñoøi hoûi chuùngphaûi caïnh tranh laãn nhau - thaäm chí ngay caû khi khoâng muoán - vaø nhieàu khiphaûi caïnh tranh maø khoâng coù ñöôïc söï hoã trôï truyeàn thoáng töø caùc chính quyeànquoác gia. Ñieàu gì khieán moät soá thaønh phoá trôû neân thònh vöôïng trong moâitröôøng môùi naøy, trong khi moät soá khaùc laïi coù veû nhö trì treä? Nhöõng aùp löïc cuûatoaøn caàu hoaù aûnh höôûng ñeán chaát löôïng cuoäc soáng ôû moät thaønh phoá nhö theánaøo? Moät soá giaû thuyeát cho raèng caùc thaønh phoá ñaõ maïnh caøng trôû neân maïnhhôn, trong khi caùc thaønh phoá yeáu trôû neân yeáu hôn - tröø phi chuùng coù caùc haønhñoäng khaéc phuïc. Nhöõng haønh ñoäng ñoù phaûi ñöôïc thieát keá nhaèm ñaåy caùc thaønhphoá yeáu hôn leân haøng nguõ nhöõng thaønh phoá ñöôïc coi laø ñòa chæ kinh doanh toáthoaëc laø ñòa chæ tuyeät vôøi cho du lòch hoaëc nghæ ngôi. Caùc nhaø quaûn lyù thaønhphoá vaø caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch thaønh phoá haønh ñoäng theo nhöõng giaûthuyeát naøy, maëc duø nhieàu khi chuùng chæ döïa treân nhöõng baèng chöùng thöïcnghieäm yeáu. Döôøng nhö caùc giaû thuyeát naøy ñeàu giaû ñònh raèng caùc doanhnghieäp quy moâ toaøn caàu thieân vò caùc thaønh phoá maïnh veà caùc dòch vuï keát caáuhaï taàng, caùc chæ soá chaát löôïng cuoäc soáng, vaø nguoàn nhaân löïc.

Trong cuoán saùch naøy, chuùng toâi toång hôïp caùc phaân tích thöïc tieãn vaø lyùthuyeát veà hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá trong moät theá giôùi toaøn caàu hoaù. Moätsoá chöông söû duïng phöông phaùp thöïc nghieäm ñeå nghieân cöùu xem söï môû manghoaït ñoäng kinh doanh toaøn caàu, bao goàm caû caùc moái lieân keát vôùi thò tröôøngquoác teá, coù xu höôùng caûi thieän hay laøm suy thoaùi keát caáu haï taàng, dòch vuï vaøtrình ñoä quaûn lyù hieän coù cuûa thaønh phoá. Moät soá chöông khaùc söû duïng lyù thuyeáttroø chôi ñeå moâ hình hoaù moái quan heä töông taùc giöõa caùc coâng daân, doanh

1

nghieäp vaø thò tröôûng cuûa moät thaønh phoá hoaëc xem xeùt lòch söû phaùt trieån cuûacaùc thaønh phoá ñeå ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa coâng ngheä vaø quy moâ. Moãi nghieâncöùu trình baøy ôû ñaây ñeàu tìm hieåu moái lieân heä giöõa ñoâ thò hoaù, toaøn caàu hoaù, vaøquaûn lyù nhaø nöôùc, thöôøng laø thoâng qua vieäc nghieân cöùu caùc tình huoáng trongñoù nhöõng ñoäng löïc naøy ñöôïc keát hôïp moät caùch thaønh coâng nhaát, ñoàng thôøicuõng xem xeùt nhöõng tình huoáng khoâng keát hôïp ñöôïc vôùi nhau, nhö tröôøng hôïpôû nhieàu thaønh phoá cuûa chaâu Phi.

Moãi chöông ñaët ra moät khía caïnh cuûa caâu hoûi toaøn caàu hoaù taùc ñoäng tôùi caùcthaønh phoá nhö theá naøo, tuy nhieân taát caû caùc chöông ñeàu xem xeùt nhöõng heä quaûchính saùch töø nhöõng keát luaän cuûa hoï vaø ñeà ra höôùng nghieân cöùu trong töônglai. Toång hôïp laïi, vôùi caùc nhaø quaûn lyù vaø nhaø hoaïch ñònh chính saùch thaønh phoáñaët muïc tieâu taêng tröôûng kinh teá trong moät neàn kinh teá toaøn caàu hoaëc caûi thieänchaát löôïng cuoäc soáng cho ngöôøi daân, cuoán saùch naøy höôùng daãn cho hoï baèngcaùch chæ ra nhöõng haønh ñoäng can thieäp cuï theå naøo - ví duï nhö caûi thieän caùcdòch vuï vaø nguoàn nhaân löïc - seõ coù khaû naêng cao nhaát ñeå thu huùt caùc hoaït ñoängtoaøn caàu nhö taøi chính, thöông maïi vaø du lòch - nhöõng yeáu toá coù taùc duïng boåsung hôn laø laøm suy yeáu nhöõng theá maïnh hieän taïi cuûa caùc ñoâ thò.

Toaøn caàu hoaù vaø keát caáu haï taàng ñoâ thò hoaù

Trong Chöông 2, Frannie Leùautier vaø Andrew C. Lemer yù luaän raèng thaùch thöùcchính vôùi caùc chuyeân gia veà keát caáu haï taàng hieän nay ñöôïc khaùi quaùt trongchaâm ngoân "Suy nghó ôû phaïm vi toaøn caàu, haønh ñoäng ôû caáp ñòa phöông". Maëcduø caùc nhaø quaûn lyù vaø nhöõng ngöôøi söû duïng caùc coâng trình coâng coäng vaãn coicaùc trang thieát bò vaø dòch vuï keát caáu haï taàng chuû yeáu laø thuoäc veà ñòa phöông,song nhu caàu cô baûn veà keát caáu haï taàng cuõng nhö caùc phöông tieän cung caáp taøichính vaø phaùt trieån keát caáu haï taàng ngaøy caøng mang tính toaøn caàu. Caùc quanheä kinh doanh vaø hoaït ñoäng saûn xuaát thöôøng vöôït ra khoûi bieân giôùi quoác giavaø caùc muùi giôø. Ñieàu quan troïng nhaát laø, vôùi soá ngöôøi coù quan taâm ñeán phaùttrieån vaø quaûn lyù keát caáu haï taàng ngaøy caøng gia taêng, caùch suy nghó cuûa hoï veàkeát caáu haï taàng vaø caùch ra quyeát ñònh ñang traûi qua nhöõng bieán ñoåi cô baûn.

Baûn thaân keát caáu haï taàng cuõng ñaõ trôû thaønh moät ngaønh xuaát khaåu, taïo ranhöõng khoaûn tieàn khoång loà cho caùc coâng ty vaø nhaân vieân caùc coâng ty sôû höõuvaø vaän haønh keát caáu haï taàng cung caáp caùc dòch vuï vaän taûi, nöôùc uoáng, naênglöôïng vaø ñoå raùc cho moät heä thoáng khaùch haøng phaân taùn vaø ñoâi khi raát mieãncöôõng phaûi mua dòch vuï. Caùc coäng ñoàng ñòa phöông ngaøy caøng phaûn ñoái söïtoàn taïi cuûa caùc phöông tieän keát caáu haï taàng, ngay caû khi nhöõng phöông tieännaøy caûi thieän ñaùng keå dòch vuï cung caáp cho coäng ñoàng. Keát caáu haï taàng phaûinhôø ñeán caùc thò tröôøng taøi chính, maø caùc thò tröôøng naøy ngaøy caøng mang tínhtoaøn caàu, do vaäy, nhöõng vaán ñeà veà thanh toaùn töøng ñöôïc coi laø cuûa ñòa phöôngñaõ lan roäng thaønh nhöõng vaán ñeà quoác teá. Khuûng hoaûng taøi chính ôû Mexicotrong nhöõng naêm 1980, ôû chaâu AÙ cuoái nhöõng naêm 1990 vaø ôû Thoå Nhó Kyø vaøArgentina moät thaäp kyû sau ñoù ñaõ buoäc caùc nhaø kinh teá hoïc phaùt trieån phaûi suy

2 Tìm hieåu ñoâ thò trong theá giôùi toaøn caàu hoaù

nghó laïi veà vai troø töøng raát höùa heïn cuûa nguoàn taøi chính tö nhaân trong vieäcphaùt trieån vaø quaûn lyù keát caáu haï taàng. Vuï taán coâng khuûng boá ngaøy 11-9-2001 ôûMyõ vaø nhöõng cuoäc taán coâng vaøo heä thoáng giao thoâng ôû London thaùng 7-2005ñaõ tieáp theâm sinh löïc vaø giuùp boå sung caùc bình dieän quoác teá vaøo nhöõng thaûoluaän veà tính deã bò toån thöông vaø möùc ñoä an ninh cuûa ñòa phöông. Chuùng talaøm theá naøo ñeå giaûi quyeát nhöõng maâu thuaãn noäi taïi - vaø döôøng nhö laø khoângtheå traùnh khoûi - giöõa vieäc ñaùp öùng quyeàn lôïi caù nhaân vôùi vieäc phuïc vuï lôïi íchtaäp theå, giöõa vieäc ñaùp öùng nhu caàu tröôùc maét vôùi vieäc cung caáp cho caùc theá heämai sau, hoaëc giöõa vieäc duy trì ñeå söû duïng haøng ngaøy vôùi vieäc baûo döôõng ñeåtaêng ñoä an toaøn?

Giaûi phaùp, neáu coù, chæ coù theå ñaït ñöôïc ôû caáp ñoä caùc döï aùn vaø doanh nghieäpcuï theå. Chöông naøy xem xeùt naêm tình huoáng cuï theå trong ñoù caùc döï aùn keát caáuhaï taàng ôû ñòa phöông coù aûnh höôûng roäng raõi tôùi hoaït ñoäng quaûn lyù nhaø nöôùcvaø phaùt trieån kinh teá trong khu vöïc döï aùn: Döï aùn baûo veä ñaát coâng vieân doïctheo con ñöôøng cao toác noái caùc bang döï kieán seõ xaây döïng ôû Memphis, Ten-nessee, Myõ; cuoäc tham vaán roäng veà caùc vaán ñeà xaõ hoäi vaø moâi tröôøng trong quaùtrình leân keá hoaïch Döï aùn phaùt trieån daàu khí vaø ñöôøng oáng Chad-Cameroon;caùc theå cheá vôùi nhieàu beân tham gia ñöôïc taïo ra trong döï aùn xaây döïng caàuJamuna ôû Bangladesh; nhöõng taùc ñoäng moâi tröôøng roäng raõi vaø caùc quyeàn lôïiñòa phöông ñöôïc caân ñoái trong Döï aùn thieát bò xöû lyù raùc thaûi ôû Ñaûo Höôu ôûBoston, Massachusetts, Myõ; vaø nhöõng saùng kieán coâng nghieäp vaø caûi caùch theåcheá hoã trôï cho caùc doanh nghieäp nhoû trong moät döï aùn naêng löôïng ôû Uganda.

Caùc ví duï nhö theá naøy minh hoaï boán maët thay ñoåi lôùn ñònh hình neân quaùtrình tieán hoaù cuûa keát caáu haï taàng mang tính toaøn caàu, moät quaù trình höôùng tôùikhaû naêng giaûi quyeát hieäu quaû hôn nhöõng xung ñoät giöõa lôïi ích caù nhaân vôùi taäptheå vaø giöõa nhu caàu tröôùc maét cuûa ngöôøi daân vôùi mong muoán cuûa xaõ hoäi ñeåcung caáp cho caùc theá heä mai sau.

● Daân chuû hoaù. Khi caùc coâng daân quan taâm ñeán vaán ñeà moâi tröôøng ôû Mem-phis vaø daân laøng vaø noâng daân doïc theo soâng Jamuna tham gia vaøo quaùtrình ra quyeát ñònh veà moät khoaûn ñaàu tö lôùn ñeå xaây döïng keát caáu haï taàng,hoï chính laø ví duï minh hoaï cho moät xu höôùng höôùng tôùi söï tham gia daânchuû hôn vaøo quy trình ra quyeát ñònh. Vieäc söû duïng quy trình chính trò moätcaùch thoâng minh, nhöõng yeâu caàu ñaët ra bôûi caùc nhaø taøi chính voán gheùt söïchaäm treã, vaø aùp löïc töø dö luaän theá giôùi ñaõ thuùc ñaåy vieäc tính ñeán quyeànlôïi cuûa moät loaït "caùc ñoái töôïng lieân quan" trong caùc hoaït ñoäng ñaàu tö vaøvaän haønh keát caáu haï taàng.

● Phaân caáp. Söï xuaát hieän cuûa caùc nhaø saûn xuaát quy moâ nhoû vaø moät heä thoángcung caáp nhoû trong ngaønh naêng löôïng Uganda minh hoaï cho moät xuhöôùng chung trong quaûn lyù keát caáu haï taàng laø giaûm bôùt quaûn lyù taäp trungvaø gia taêng caùc quy trình saûn xuaát vôùi quy moâ nhoû hôn nhôø söû duïngnhöõng coâng ngheä môùi. Nhöõng thaønh coâng to lôùn cuûa ngaønh oâtoâ phaûn aùnhnhöõng böôùc ñi ñaàu tieân cuûa xu höôùng naøy - vaø xu höôùng naøy hieän nay ñaõtrôû neân raát roõ raøng trong ngaønh cung caáp naêng löôïng vaø vieãn thoâng.

Frannie Leùautier 3

● Lan truyeàn. Söï gia taêng soá löôïng caùc nhaø cung caáp keát caáu haï taàng ña quoácgia saün saøng laäp keá hoaïch, xaây döïng vaø vaän haønh keát caáu haï taàng ôû caùcquoác gia khaùc cho thaáy coù moät söï bieán ñoåi lôùn töø tö duy khoâng saün saøngcho vay qua bieân giôùi tröôùc ñaây cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Beân caïnh ñoù, söï phaùttrieån cuûa ñoäi nguõ caùc chuyeân gia ôû nhieàu nôi, ñöôïc ñaøo taïo ôû moät soá ít caùchoïc vieän ñaúng caáp quoác teá, ñaõ taïo thuaän lôïi cho vieäc truyeàn baù caùc yù töôûngvaø taïo ra caùc nguoàn löïc trí tueä caàn thieát ñeå öùng duïng nhöõng yù töôûng ñoùvaøo nhöõng ñieàu kieän vaø tình huoáng cuï theå cuûa ñòa phöông. Ngaøy nay, caùcyù töôûng ñöôïc truyeàn qua caùc quoác gia thoâng qua soá löôïng ngöôøi di cöngaøy caøng nhieàu, thoâng qua vieäc hoï söû duïng caùc coâng cuï thoâng tin hieänñaïi, nhöng ñoàng thôøi cuõng thoâng qua nhöõng ñoùng goùp taøi chính cuûa hoïcho toå quoác mình thoâng qua kieàu hoái. Kieàu hoái cho pheùp nhöõng ngöôøi ñaõrôøi toå quoác vaãn tieáp tuïc ñöôïc ñoùng goùp cho neàn kinh teá trong nöôùc, ñöa ranhöõng yù töôûng veà caùch thöùc söû duïng nhöõng khoaûn tieàn naøy.

● Ña daïng hoaù. Vieäc ñöa keát caáu haï taàng môùi vaøo hoaït ñoäng ngaøy caøng trôûneân khoù khaên hôn, ñieàu ñoù ñaõ thuùc ñaåy söï môû roäng nhöõng loaïi hình dòchvuï cuûa keát caáu haï taàng. Khoù khaên naøy khoâng chæ phaûn aùnh thöïc teá laø ngaøycaøng coù nhieàu tieáng noùi tham gia vaøo quaù trình ra quyeát ñònh, maø noù coøntheå hieän laø nhöõng vaán ñeà khaùc, ví duï nhö baûo veä moâi tröôøng soáng cuûañoäng, thöïc vaät hoang daõ vaø oån ñònh xaõ hoäi cuûa caùc coäng ñoàng, ñöôïc öutieân hôn so vôùi vaøi thaäp kyû tröôùc ñaây. Khaùi nieäm "voán" ñaàu tö vaøo keátcaáu haï taàng ngaøy nay thöøa nhaän caû nhöõng doøng suoái nguyeân sinh, quanheä laùng gieàng maät thieát, vaø nhöõng cô caáu mang tính lòch söû laø nhöõngnguoàn löïc maø giaù trò cuûa noù coù theå khoâng ñöôïc phaûn aùnh ñaày ñuû thoângqua giaù caû thò tröôøng.

Caùc taùc giaû döï baùo raèng nhöõng theå cheá taïo thuaän lôïi cho caùc haønh ñoäng taäptheå trong phaùt trieån vaø quaûn lyù keát caáu haï taàng seõ ngaøy caøng trôû neân caàn thieáthôn. Nhöõng theå cheá nhö vaäy seõ boå sung cho caùc cô quan truyeàn thoáng cuûachính phuû, hoã trôï cho caùc quan chöùc ñöôïc baàu ra, cuõng nhö caùc chuyeân gia veàkeát caáu haï taàng thoâng qua vieäc taêng cöôøng ñoä nhaïy caûm cuûa caùc nhaø hoaïchñònh chính saùch vôùi caùc chæ soá phaûn aùnh caùc moái quan ngaïi cuûa coäng ñoàng ñòaphöông, keå caû nhöõng coäng ñoàng phuï caän, vaø taïo thuaän lôïi cho vieäc caân ñoáiquyeàn lôïi cuûa caùc nhoùm ñoái töôïng khaùc nhau, keå caû quyeàn lôïi cuûa caùc theá heätöông lai, vaø thöïc hieän caùc quyeát ñònh theo ñuùng cam keát vaø taêng khaû naêng giaûitrình vôùi taát caû caùc beân tham gia chính.

Toaøn caàu hoaù vaø hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò

Sau phaàn thaûo luaän veà keát caáu haï taàng ñoâ thò laø phaàn khaûo saùt taùc ñoäng cuûatoaøn caàu hoaù vôùi thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò (Chöông 3). Daniel Kaufmann,Frannie Leùautier vaø Massimo Mastruzzi xaây döïng moät keát caáu döõ lieäu sô boäcuûa toaøn theá giôùi goàm döõ lieäu cuûa treân 400 thaønh phoá, trong ñoù coù caùc chæ soá


veà toaøn caàu hoaù ôû caáp quoác gia vaø caáp thaønh phoá, cuõng nhö caùc bieán soá veàcoâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc vaø tình hình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá (khaû naêngtieáp caän vaø chaát löôïng cung caáp dòch vuï cuûa keát caáu haï taàng), vaø caùc ñaëc ñieåmkhaùc coù lieân quan. Cuøng vôùi UNESCO, hoï baét ñaàu töø vieäc ñònh nghóa quaûn lyùthaønh phoá laø caùc quaù trình ñònh höôùng vaø tính ñeán caùc moái lieân keát giöõa caùcñoái töôïng tham gia, chính quyeàn ñòa phöông vaø caùc coâng daân ñeå taïo thuaän lôïicho söï tham gia vaø thaûo luaän tích cöïc giöõa caùc beân coù lieân quan, taïo caùc cô cheára quyeát ñònh minh baïch, vaø taïo thuaän lôïi cho vieäc ñöa ra saùng kieán trong chínhsaùch quaûn lyù ñoâ thò. Hoï coi quaûn lyù ñoâ thò vaø toaøn caàu hoaù laø nhöõng keát quaû roõraøng vôùi ngöôøi daân thaønh phoá, cho pheùp tieán haønh caùc nghieân cöùu thöïc nghieämcoi thaønh phoá laø moät "ñòa ñieåm" hoaëc moät "hoaït ñoäng laâu daøi" trong pheùp thöû.Caùc taùc giaû khaûo saùt nhöõng yeáu toá chính quyeát ñònh thöïc traïng hoaït ñoäng cuûamoät thaønh phoá baèng caùch söû duïng moät khuoân khoå khaùi nieäm ñôn giaûn vaø moätboä caùc giaû thuyeát, vaø sau ñoù duøng kinh teá löôïng ñeå kieåm chöùng treân keát caáu söûduïng nhöõng soá lieäu saün coù vaø nhöõng soá lieäu môùi thu thaäp trong nghieân cöùucuûa hoï.

Caên cöù vaøo baèng chöùng thöïc nghieäm, hoï keát luaän raèng quaûn lyù nhaø nöôùclaønh maïnh vaø toaøn caàu hoaù coù xu höôùng caûi thieän hoaït ñoäng ôû caáp thaønh phoáveà caû khaû naêng tieáp caän dòch vuï keát caáu haï taàng cuõng nhö chaát löôïng cung caáp.Ngoaøi ra, nhöõng keát quaû cuûa hoï cho thaáy coâng ngheä, quaûn lyù nhaø nöôùc, vaø hoaïtñoäng cuûa caùc thaønh phoá coù taùc ñoäng qua laïi heát söùc phöùc taïp, vaø cuõng coù baèngchöùng cho thaáy toàn taïi moät moái quan heä phi tuyeán tính (hình chöõ U) giöõa quymoâ vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, baèng chöùng naøy thaùch thöùc laïi quan ñieåm choraèng caùc thaønh phoá cöïc lôùn nhaát thieát seõ hoaït ñoäng keùm hôn vaø chæ ra tieàmnaêng cuûa caùc neàn kinh teá lieân keát. Caùc thaønh phoá caûng nhìn chung coù veû nhöphuï thuoäc nhieàu hôn vaøo chaát löôïng quaûn lyù nhaø nöôùc ñeå ñaûm baûo ñöôïc caùcyeáu toá quan troïng trong toaøn caàu hoaù (khaû naêng tieáp caän dòch vuï ñieän thoaïi diñoäng, internet), vaø caùc thaønh phoá thuû ñoâ coù xu höôùng ñaùp öùng caùc nhu caàu ñòaphöông, ví duï nhö caùc thaønh phoá naøy coù khaû naêng tieáp caän toát hôn tôùi caùc dòchvuï cuûa ñòa phöông (thoaùt nöôùc, ñieän). Nhöõng keát quaû naøy ñöôïc khaûo saùt kyõhôn trong Chöông 6.

Maëc duø caùc taùc giaû thaáy raèng toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc coù moáitöông quan thuaän chieàu vôùi nhau ôû caáp ñoä thaønh phoá, moâ hình kinh teá löôïngvaø khaùi nieäm ñôn giaûn söû duïng trong Chöông naøy khoâng theå xaùc ñònh ñöôïcchieàu ñi cuûa quan heä nhaân quaû: Lieäu toaøn caàu hoaù maïnh hôn daãn tôùi quaûn lyùnhaø nöôùc toát hôn, hay ngöôïc laïi? Moâ hình ñôn giaûn naøy tieáp tuïc ñöôïc môû roängtrong caùc chöông sau cuûa cuoán saùch naøy vaø coù theå tieáp tuïc ñöôïc ñieàu chænhtrong caùc nghieân cöùu sau naøy baèng caùch boå sung theâm döõ lieäu vaø söû duïng moätmoâ hình kinh teá löôïng phöùc taïp hôn.

Tuy nhieân, ngay caû trong moät moâ hình ñôn giaûn, baèng chöùng ñaõ cho thaáytaàm quan troïng cuûa vieäc taäp trung caùc caûi caùch chính saùch vaøo caûi thieän coângtaùc quaûn lyù nhaø nöôùc treân khaép caû nöôùc, töø ñoù tieáp caän ñöôïc nhöõng lôïi ích kinhteá cho caû nöôùc noùi chung nhöng ñoàng thôøi cuõng taïo ra moät neàn taûng chung cho


pheùp caùc thaønh phoá ñöôïc höôûng lôïi töø nhöõng caûi thieän ôû taàm caáp quoác gia.Baèng chöùng cuõng cho thaáy raèng caûi thieän quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caáp thaønh phoácho pheùp caùc thaønh phoá bieán nhöõng cô hoäi toaøn caàu thaønh nhöõng giaù trò taïi ñòaphöông cho caùc coâng daân cuûa mình. Ñieàu naøy coù nghóa laø nhöõng nhaø laõnh ñaïothaønh phoá theo xu höôùng caûi caùch thöïc söï coù nhöõng ñoøn baåy chính saùch vaø theåcheá ñòa phöông quan troïng ñeå coù theå vaän duïng: Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caáp ñòaphöông coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa caùc ñoâ thò.Cuoái cuøng, ñieàu quan troïng laø phaûi hoã trôï cho caùc thaønh phoá trong quaù trìnhtoaøn caàu hoaù vaø giuùp chuùng cuûng coá vò trí cuûa mình, ví duï nhö thoâng qua vieäckhuyeán khích caùc thaønh phoá cung caáp caùc thoâng tin veà ngaân saùch vaø mua saémcuûa mình treân trang web vaø keát noái vôùi caùc thaønh phoá khaùc ñeå naém baét ñöôïcnhöõng cô hoäi toaøn caàu.

Löôïc söû hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò:Taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoaù vaø thaùch thöùc ñoái vôùi chaâu Phi

Döïa treân nhöõng nghieân cöùu ñöôïc trình baøy ôû Chöông 3 vaø Chöông 5, FrannieLeùautier vaø Barjor Mehta tieán haønh hai nghieân cöùu thöïc nghieäm ñeå xaùc ñònhxem söï môû mang hoaït ñoäng kinh doanh toaøn caàu, bao goàm caû nhöõng moái lieânkeát vôùi caùc thò tröôøng quoác teá, roát cuoäc coù xu höôùng caûi thieän hay laøm suy thoaùithöïc traïng hoaït ñoäng hieän taïi cuûa caùc thaønh phoá. Trong Chöông 4, tröôùc heát hoïso saùnh löôïc söû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá treân moät soá bình dieän, ñaët ra caâuhoûi lieäu toaøn caàu hoaù coù thöïc söï taïo thuaän lôïi hôn cho nhöõng thaønh phoá ñaõhoaït ñoäng toát hay khoâng. Thöù hai, hoï xem xeùt tröôøng hôïp cuï theå cuûa chaâu Phiñeå xem nhöõng ñoäng löïc phaùt trieån thaønh phoá ôû ñoù gioáng hay khaùc vôùi ôû nhöõngthaønh phoá khaùc treân theá giôùi.

Khi caùc coâng ty hay ngöôøi daân löïa choïn moät thaønh phoá naøo ñoù ñeå cö truù,hoï chuù troïng ñeán nhöõng vaán ñeà nhö chaát löôïng cuoäc soáng vaø khaû naêng tieápcaän caùc dòch vuï keát caáu haï taàng vaø xaõ hoäi thieát yeáu. Do vaäy, löôïc söû hoaït ñoängcuûa caùc thaønh phoá ñöôïc quan saùt cho thaáy coù söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa möùcñoä toaøn caàu hoaù ñaït ñöôïc vôùi thaønh tích hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá - tröø phi caùcnhaø quaûn lyù thaønh phoá khoâng haønh ñoäng theo nhöõng tín hieäu töø caùc coâng tyhay coâng daân cuûa mình. Tình huoáng naøy seõ xaûy ra neáu nhö caùc thaønh phoákhoâng ñöôïc quaûn lyù toát, hoaëc nhöõng ñoøn baåy maø caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoácoù theå vaän duïng laø khoâng nhieàu.

Leùautier vaø Mehta söû duïng chæ soá veà möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa moät quoácgia do A. T. Kearney vaø Taïp chí Chính saùch Ñoái ngoaïi xaây döïng, chæ soá naøy ñaùnhgiaù nhöõng thay ñoåi trong caùc yeáu toá caáu thaønh möùc ñoä toaøn caàu hoaù, bao goàm:

● Söï tham gia caùc hoaït ñoäng chính trò: Soá löôïng caùc toå chöùc quoác teá maøquoác gia naøy laø thaønh vieân, caùc hoaït ñoäng cuûa Hoäi ñoàng Baûo an Lieânhôïp quoác maø quoác gia naøy tham gia, vaø soá löôïng caùc söù quaùn nöôùcngoaøi ôû nöôùc ñoù.


● Coâng ngheä: Soá löôïng ngöôøi söû duïng internet, soá löôïng maùy chuû internet,vaø soá löôïng maùy chuû server an toaøn.

● Giao tieáp caù nhaân: Hoaït ñoäng du lòch quoác teá, ñieän thoaïi quoác teá, vaø caùcgiao dòch qua bieân giôùi.

● Hoäi nhaäp kinh teá: Thöông maïi, doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp vaø giaùn tieápnöôùc ngoaøi, vaø caùc khoaûn chi traû vaø thu nhaäp.

Caùc taùc giaû thaáy raèng caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù caohôn coù toác ñoä taêng tröôûng thaáp hôn so vôùi caùc thaønh phoá ôû nhöõng nöôùc coù möùcñoä toaøn caàu hoaù thaáp hôn. Xu höôùng naøy cuûng coá loøng tin vaøo lyù luaän cho raèngneáu nhö moät thaønh phoá khoâng theå töï tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng toaøn caàu,thaønh phoá ñoù caàn phaûi döïa nhieàu hôn vaøo vai troø cuûa mình trong khu vöïc -phuïc vuï cho noäi boä vuøng - vaø do vaäy caàn phaûi taêng tröôûng nhanh hôn ñeå ñaùpöùng caùc nhu caàu cuûa moät neàn kinh teá khu vöïc. Caùc thaønh phoá laø ñoäng löïc taêngtröôûng chính cho caùc vuøng noâng thoân noäi ñòa ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàuhoaù keùm hôn, vaø laø nhöõng nhaân toá chuû choát cuûa caùc vuøng taïi caùc nöôùc coù möùcñoä toaøn caàu hoaù khieâm toán, vaø laø trung gian keát noái caùc moái quan taâm trongnöôùc vaø toaøn caàu ôû nhöõng nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao. Khi caùc nöôùc taêngmöùc ñoä toaøn caàu hoaù, ñöông nhieân seõ phaùt sinh nhöõng chi phí chuyeån ñoåi, vìñoâi khi caùc thaønh phoá khoâng theå kieåm soaùt vaø caân ñoái giöõa nhu caàu veà nhöõngdòch vuï caàn cho caùc hoaït ñoäng toaøn caàu, nhö vaän taûi, vaø nhöõng dòch vuï thuoäcnhu caàu cuûa ñòa phöông, nhö y teá, giaùo duïc, vaø caùc maïng löôùi an sinh xaõ hoäi.

Löôïc söû veà caùc thaønh phoá cuõng chæ ra raèng thaønh phoá ôû caùc nöôùc môùi baétñaàu toaøn caàu hoaù taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm hôn so vôùi thaønh phoá ôû nhöõngnöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao hôn, tuy nhieân, ban ñaàu, haàu heát nhöõng côhoäi naøy ñeàu naèm ôû caùc khu vöïc khoâng chính thöùc. Caùc hoaït ñoäng khoâng chínhthöùc seõ ñöôïc hoaø daàn vaøo khu vöïc kinh teá chính thöùc khi caùc thaønh phoá giataêng hoäi nhaäp toaøn caàu. Tuy nhieân, khi aùp löïc toaøn caàu hoaù tieáp tuïc taêng leân,nhieàu thaønh phoá ñaõ coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao laïi moät laàn nöõa caàn ñeán khuvöïc kinh teá khoâng chính thöùc, maëc duø moâ hình trong daøi haïn laø giaûm söï phuïthuoäc vaøo khu vöïc khoâng chính thöùc. Caùc taùc giaû cho raèng keát quaû naøy coù theågiaûi thích taïi sao caùc nöôùc coù moâi tröôøng kinh doanh toài teä vaø khoâng theå hoã trôïcho söï thaønh laäp cuûa caùc coâng ty môùi vaø cho caùc doanh nghieäp quy moâ nhoûtrong khu vöïc chính thöùc laïi cho nhieàu thöïc theå nhö theá naøy hoaït ñoäng trongkhu vöïc khoâng chính thöùc. Khu vöïc khoâng chính thöùc, ñeán löôït mình, laïi trôûthaønh ñoäng löïc taêng tröôûng raát naêng ñoäng ñeå böôùc ñaàu naém baét caùc cô hoäitoaøn caàu. Ngaønh may maëc ôû Bangladesh laø moät ví duï toát veà hieän töôïng naøy,cuõng nhö tröôøng hôïp ngaønh da ôû chaâu Phi. Beân caïnh ñoù, nhöõng keát quaû naøychæ ra raèng caùch thöùc quaûn lyù caùc thaønh phoá coù aûnh höôûng roäng raõi tôùi thöïctraïng kinh teá khaùc nhau cuûa caùc thaønh phoá naøy, taùc ñoäng ñoù naèm ngoaøi nhöõngcô hoäi maø caùc thaønh phoá coù ñöôïc nhôø toaøn caàu hoaù.

Nhöõng keát quaû naøy chæ ra ba keát luaän chính vôùi chaâu Phi. Thöù nhaát, chaâuPhi neân tieáp tuïc caûi thieän chaát löôïng nhöõng noã löïc phaân caáp quaûn lyù cuûa


mình, tìm nhöõng giaûi phaùp rieâng, keát hôïp kheùo leùo giöõa caùc yeáu toá kinh teá vaøchính trò. Thöù hai, chaâu Phi chæ coù theå höôûng lôïi töø quaù trình ñoâ thò hoaù neáucaùc thaønh phoá lôùn hôn, ñaëc bieät laø ôû caùc vuøng duyeân haûi, coù moät vai troø toaøncaàu hoaëc trong khu vöïc chöù khoâng chæ coù vai troø ôû moät ñòa phöông. Thöù ba,caàn phaûi caûi thieän chaát löôïng quaûn lyù caùc thaønh phoá ôû chaâu Phi, ñeå coù theåcaân ñoái tình traïng caêng thaúng giöõa söï caàn thieát phaûi cung caáp dòch vuï laømcho caùc thaønh phoá naøy haáp daãn hôn nöôùc ngoaøi vaø ñaàu tö vôùi söï caàn thieátphaûi tieáp tuïc phuïc vuï nhu caàu cuûa caùc cö daân cuûa mình vaø neàn kinh teá khuvöïc. Caûi thieän coâng taùc quaûn lyù nhöõng thaønh phoá ôû chaâu Phi laø yeâu caàu raátcaáp baùch vì quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh trong moät theá giôùi toaøn caàu hoaù laønhaân toá chuû choát giuùp caùc thaønh phoá hoaït ñoäng thaønh coâng, nhö ñöôïc trìnhbaøy ôû Chöông 3.

Lyù giaûi hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò:Toaøn caàu hoaù vaø quaûn trò nhaø nöôùc

Chöông 5 do Frannie Leùautier vaø Seùverine Dinghem soaïn thaûo nhaèm tìm hieåunhöõng khaùc bieät trong thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò baèng caùch xem xeùt moáiquan heä töông taùc giöõa ngöôøi daân vôùi ngaøi thò tröôûng ñöôïc baàu leân hay moätlaõnh ñaïo cuûa thaønh phoá, vaø vôùi moät coâng ty coù ñònh höôùng toaøn caàu ñang raquyeát ñònh veà vieäc coù ñaët truï sôû taïi thaønh phoá naøy hay khoâng. Caùc taùc giaû söûduïng lyù thuyeát troø chôi ñeå chöùng minh raèng nhöõng ñoäng löïc cuûa quan heätöông taùc giöõa caùc coâng daân, thò tröôûng vaø caùc coâng ty, trong boái caûnh toaøn caàuhoaù, coù theå caûi thieän hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Moâ hình naøy thöû xaùc ñònhnguoàn goác cuûa moái quan heä nhaân quaû theo höôùng toaøn caàu hoaù daãn tôùi quaûnlyù nhaø nöôùc laønh maïnh vaø traùch nhieäm giaûi trình cuûa ñòa phöông daãn tôùi quaûnlyù nhaø nöôùc laønh maïnh. Treân thöïc teá, nhöõng phaân tích naøy chæ ra raèng caû toaøncaàu hoaù vaø traùch nhieäm giaûi trình cuûa ñòa phöông ñeàu quan troïng, nhöng moáiquan heä töông taùc giöõa hai yeáu toá toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnhcoù theå hoã trôï toát hôn cho hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá so vôùi chæ rieâng yeáu toátraùch nhieäm giaûi trình cuûa ñòa phöông hoaëc so vôùi yeáu toá toaøn caàu hoaù khikhoâng ñöôïc keát hôïp vôùi traùch nhieäm giaûi trình cuûa ñòa phöông. Nhöõng phaântích cuõng chæ ra raèng, khi caùc coâng ty coá gaéng gaây aûnh höôûng tôùi caùc nhaø laõnhñaïo thaønh phoá vaø hoaït ñoäng maø khoâng bò kieåm tra thì hoaït ñoäng cuûa thaønhphoá chaéc chaén seõ bò aûnh höôûng xaáu.

Nhöõng ví duï thöïc tieãn ruùt ra töø kinh nghieäm cuûa Phaùp trong caùc hôïp ñoàngñoái vôùi nöôùc ñaõ minh hoaï cho nhöõng keát quaû chaïy moâ hình moâ phoûng ñoäng.Nhöõng ví duï naøy cho thaáy maët traùi cuûa toaøn caàu hoaù, ñieàu luoân cuøng toàn taïivôùi nhöõng lôïi ích cuûa quaù trình naøy. Söï taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng trao ñoåi vaøyeâu caàu ngaøy caøng taêng töø phía ngöôøi daân ñoøi hoûi phaûi quaûn lyù nhaø nöôùc toáthôn cuõng ñi keøm vôùi nhöõng cô hoäi "traù hình" vaø tinh vi hôn cho quaûn lyù nhaønöôùc yeáu keùm. Ñieån hình laø toäi phaïm taøi chính vaø röûa tieàn treân quy moâ quoácteá khieán cho vieäc giaûi quyeát naïn bieån thuû vaø tham nhuõng caøng trôû neân phöùc


taïp hôn ôû nhöõng nöôùc ñang phaûi ñoái maët vôùi thöïc traïng quaûn lyù nhaø nöôùc yeáukeùm vaø thieáu minh baïch. Noùi caùch khaùc, toaøn caàu hoaù coù theå khueách ñaïi caûquaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh vaø yeáu keùm. Do vaäy, nhöõng thaønh phoá vaø khuvöïc coù coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh coù xu höôùng hoaït ñoäng hieäu quaûhôn, trong khi caùc thaønh phoá coù coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc yeáu keùm coù xuhöôùng suy thoaùi, ñaëc bieät laø ôû haàu heát caùc thaønh phoá taïi chaâu Phi vaø caùc trungtaâm coâng nghieäp laâu ñôøi ôû chaâu AÂu vaø Trung AÙ, nôi maø ngöôøi daân khoù loøng"thoaùt ra" khoûi söï kìm keïp cuûa chính quyeàn ñòa phöông.

Caùc taùc giaû cuõng nhaán maïnh tôùi taàm quan troïng cuûa vieäc chia seû thoâng tin,ñaëc bieät laø thoâng qua keânh thoâng tin toaøn caàu raát hieäu quaû laø caùc trang webtheá giôùi. Nhöõng thoâng tin maø caùc coâng ty cuõng nhö caùc coâng daân coù ñöôïc aûnhhöôûng raát lôùn tôùi coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh. Do vaäy, vieäc cung caápcoâng khai caùc thoâng tin quan troïng, ví duï nhö treân trang web cuûa moät thaønhphoá, naâng cao xaùc suaát ñaït ñöôïc quaûn lyù laønh maïnh vaø coù theå caûi thieän chaátlöôïng cuoäc soáng cho ngöôøi daân cuûa thaønh phoá ñoù. Caùc thoâng tin toát hôn cuõngcung caáp nhöõng phöông tieän toát hôn ñeå quaûn lyù traùch nhieäm giaûi trình vôùi coângchuùng, vaø caùc thaønh phoá coù theå söû duïng coâng ngheä web ñeå caûi thieän ñaùng keåkhaû naêng tieáp caän thoâng tin.

Nhöõng keát quaû cuõng chæ ra raèng vaán ñeà lòch söû coù aûnh höôûng quan troïng tôùiquaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh. Moät phöông phaùp luaän söû duïng söï töông taùc qualaïi giöõa ngöôøi daân, chính quyeàn thaønh phoá vaø caùc coâng ty qua thôøi gian coù theålaøm saùng toû nhöõng vaán ñeà khoù khaên xung quanh quaûn lyù ñoâ thò. Moät phaân tíchnhö vaäy coù theå laø caàn thieát giuùp tìm hieåu caùc nguyeân nhaân daãn tôùi toác ñoä ñoâthò hoaù cao ôû chaâu Phi, maëc duø quaù trình naøy chæ laøm taêng khoâng ñaùng keå phuùclôïi cho caùc thaønh phoá, goùp phaàn haïn cheá vaøo taêng tröôûng kinh teá cho caùc quoácgia, thu ñöôïc raát ít ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cho caùc coâng ty, vaø ñaët ranhöõng thaùch thöùc raát lôùn cho coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc. Chöông 4 xem xeùt kyõlöôõng hôn nhöõng thaùch thöùc naøy. Nhöõng nghieân cöùu boå sung veà caùc thaønh phoáôû chaâu Phi, söû duïng moät phöông phaùp luaän theo doøng lòch söû, cuõng coù theå giaûiquyeát ñöôïc vaán ñeà hoùc buùa naøy.

Lyù giaûi thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò:Toaøn caàu hoaù, coâng ngheä vaø quy moâ

Keát thuùc Chöông naøy, Daniel Kaufmann, Frannie Leùautier, vaø Massimo Mas-truzzi ñieàu tra veà vai troø cuûa caùc ñaëc ñieåm khaùc nhau ôû caáp ñoä thaønh phoá trongvieäc taïo ra nhöõng neùt khaùc bieät trong hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá khi chuùngphaûi ñoái maët vôùi hai thaùch thöùc song haønh laø phaûi caûi thieän chaát löôïng quaûn lyùnhaø nöôùc taïi ñòa phöông theo yeâu caàu cuûa caùc coâng daân cuûa mình vaø phaûi cungcaáp dòch vuï chaát löôïng cao hôn theo yeâu caàu cuûa caùc coâng ty ñang tìm kieámñòa ñieåm trong moät quy moâ toaøn caàu. Caùc baèng chöùng cho thaáy coù nhöõng töôngtaùc qua laïi ñaëc bieät vaø phöùc taïp giöõa nhöõng löïa choïn coâng ngheä daønh cho


ngöôøi daân vaø caùc coâng ty, vôùi chaát löôïng quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñòa phöông, vaøhoaït ñoäng noùi chung cuûa toaøn thaønh phoá. Ñaëc bieät, caùc taùc giaû khaúng ñònh laïikeát luaän ruùt ra töø Chöông 3 laø caùc thaønh phoá caûng coù xu höôùng phuï thuoäcnhieàu hôn vaø coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh ñeå ñaït ñöôïc caùc bieán soátoát veà hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, nhöõng bieán soá raát quan troïng trong toaøn caàuhoaù (khaû naêng söû duïng ñieän thoaïi di ñoäng, truy caäp internet) vaø caùc thaønhphoá thuû ñoâ coù xu höôùng ñaùp öùng nhu caàu dòch vuï ñòa phöông toát hôn (nöôùc,raùc thaûi vaø ñieän). Caùc taùc giaû cuõng nghieân cöùu theâm moái quan heä ñöôøng conghình chöõ U giöõa quy moâ vaø hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, nghieân cöùu naøy chæra raèng caùc thaønh phoá quy moâ nhoû vaø lôùn hoaït ñoäng hieäu quaû hôn caùc thaønhphoá quy moâ trung bình.

Caùc taùc giaû chæ ra raèng ngöôøi daân vaø caùc coâng ty nhìn chung ñöôïc höôûng lôïikhi thaønh phoá nôi hoï cö truù cung caáp moät maët baèng chung veà coâng ngheä, ñaëcbieät laø thoâng qua caùc trang web theá giôùi. Ngöôøi daân vaø caùc coâng ty coù theå taänduïng nhöõng thoâng tin cung caáp thoâng qua coâng ngheä web vaø thaäm chí coù theåsöû duïng coâng ngheä ñeå töï cung caáp caùc dòch vuï cho mình, ñaëc bieät laø trongnhöõng tröôøng hôïp caûi caùch quaûn lyù nhaø nöôùc vaø toaøn caàu hoaù ôû caáp ñoä thaønhphoá gaëp phaûi trôû ngaïi. Nhöõng coâng ngheä môùi naøy coù theå phaàn naøo buø ñaép chotình traïng caáp laõnh ñaïo thaønh phoá hoaëc laõnh ñaïo nhaø nöôùc thieáu quyeát taâmchính trò trong vieäc tieán haønh caûi caùch. Nhöõng coâng ngheä môùi, nhö ñieän thoaïidi ñoäng vaø internet, cho pheùp caùc coâng ty tö nhaân vaø ngöôøi daân thaønh phoá coùtheå töï mình môû mang ra phaïm vi toaøn caàu, khoâng leä thuoäc vaøo hoaït ñoäng cuûathaønh phoá nôi hoï cö truù. Tuy nhieân, coâng ngheä seõ chæ coù theå coù taùc duïng giaûmthieåu phaàn naøo söï thieáu huït trong quaûn lyù nhaø nöôùc vaø traùch nhieäm giaûi trình,vì vôùi möùc ñoä linh hoaït cao cuûa ngöôøi daân, caùc coâng ty vaø voán - nhöõng nhaântoá naøy ñeàu coù löïa choïn "rôøi ñi", nghóa laø chuyeån töø thaønh phoá ñoù sang moätthaønh phoá khaùc hoaït ñoäng toát hôn. Beân caïnh ñoù, thaäm chí ngay caû khi nhöõngtieán boä coâng ngheä tieáp tuïc taïo ra nhöõng giaûi phaùp rieâng cho töøng caù nhaân ñeåthay theá cho vieäc cung caáp keát caáu haï taàng quy moâ lôùn, seõ luoân luoân coù moät soádòch vuï (do tính kinh teá cuûa quy moâ vaø tính khoâng theå chia nhoû cuûa caùc dòchvuï) maø khu vöïc nhaø nöôùc caàn phaûi ñoùng vai troø quan troïng. Ñeå coù ñöôïc chieánlöôïc hôïp lyù cho khu vöïc nhaø nöôùc vaø khu vöïc tö nhaân, ñieàu ngaøy caøng trôû neânquan troïng hôn ñoái vôùi caùc cô quan taøi trôï cuõng nhö caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoálaø phaûi phaân bieät giöõa caùc loaïi hình dòch vuï keát caáu haï taàng khaùc nhau, caên cöùvaøo nhöõng coâng ngheä saün coù vaø nhöõng ñaëc ñieåm cuï theå cuûa töøng thaønh phoá.

Nhöõng caân nhaéc veà chính saùch vaø nghieân cöùu trong töông lai

Trong toaøn boä cuoán saùch naøy, phaân tích veà chính saùch laø raát phöùc taïp do tínhphuï thuoäc laãn nhau giöõa toaøn caàu hoaù vaø thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá:Lieäu caùc yeâu caàu cuûa toaøn caàu hoaù khieán cho caùc thaønh phoá hoaït ñoäng toát hôn,hay chính söï hoaït ñoäng hieäu quaû cuûa caùc thaønh phoá ñaõ cho pheùp hoï taän duïng


ñöôïc nhöõng cô hoäi cuûa toaøn caàu hoaù? Caâu hoûi veà tính nhaân quaû naøy laø raát quantroïng, vì noù laø keát caáu ñeå xaây döïng caùc chính saùch giuùp traùnh ñöôïc con ñöôøngñi xuoáng theo hình xoaén oác trong ñoù caùc thaønh phoá hoaït ñoäng keùm hôn khoângñuû haáp daãn ñeå ñöôïc toaøn caàu hoaù, vaø do khoâng coù nhöõng aùp löïc caïnh tranhmaø toaøn caàu hoaù ñaët ra, caùc thaønh phoá hoaït ñoäng keùm hieäu quaû naøy coù ít ñoängcô hôn ñeå caûi thieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc taïi ñòa phöông. Maëc duø nhöõngbaèng chöùng thöïc nghieäm thu thaäp ñöôïc ôû ñaây cho thaáy thu nhaäp bình quaânñaàu ngöôøi vaø möùc ñoä toaøn caàu hoaù coù moät vai troø nhaát ñònh, vì chuùng giaûithích ñöôïc nhieàu nguyeân nhaân daãn tôùi söï caûi thieän hoaït ñoäng cuûa caùc thaønhphoá, caùc nhaø laõnh ñaïo thaønh phoá vaø quoác gia vaãn coù caùc loaïi ñoøn baåy khaùc ôûcaáp ñòa phöông ñeå caûi thieän hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. Moät soá thaønh phoá ôû caùcnöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao, nhö ôû Ñoâng AÂu - Ukraine laø moät ví duï - vaøôû chaâu Phi - ví duï nhö Nigeria - ñang ôû trong tình traïng ñaàu tö quoác teá khoângheà coù moät chuùt taùc ñoäng naøo tôùi thöïc traïng hoaït ñoäng yeáu keùm cuûa thaønh phoá,tôùi möùc ñoä taêng tröôûng kinh teá, vaø chaát löôïng cuoäc soáng. Chuùng toâi nghi ngôøraèng chaát löôïng quaûn lyù thaønh phoá coù theå laø moät bieán soá giaûi thích quan troïngveà hieän töôïng naøy.

Khoaûng caùch thôøi gian cuõng laø moät vaán ñeà aûnh höôûng xaáu ñeán khaû naêngtìm hieåu moái quan heä giöõa toaøn caàu hoaù vaø thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò.Taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoaù khoâng phaûi ngay moät luùc maø thaáy ñöôïc; caàn phaûicoù moät khoaûng thôøi gian môùi coù theå nhìn nhaän ñöôïc caùc keát quaû. Haàu heát caùcdöõ lieäu thu thaäp trong cuoán saùch naøy, goàm soá lieäu thoáng keâ cuûa Lieân hôïp quoáctöø ñaàu nhöõng naêm 1990 vaø caùc chæ soá toaøn caàu hoaù trong voøng moät thaäp kyû sauñoù ôû 62 nöôùc, ñaõ hôi loãi thôøi vaø khoâng ñoàng boä, maëc duø ñoù laø nhöõng soá lieäutoát nhaát coù theå coù. Nhöõng haïn cheá cuûa döõ lieäu naøy laøm cho khoù coù theå ruùt ranhöõng keát luaän coù keát caáu vöõng chaéc veà taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoaù tôùi haønh vicuûa caùc thaønh phoá. Tuy nhieân, baát chaáp nhöõng nhöôïc ñieåm naøy, cuoán saùch chæra caùc lôïi ích cuûa vieäc kieåm chöùng thöïc nghieäm nhöõng giaû thuyeát khaùc nhau veàtoaøn caàu hoaù vaø ñoâ thò hoaù - nhöõng giaû thuyeát hoaøn toaøn coù theå ñònh höôùngkhoâng roõ raøng cho quaù trình ra quyeát ñònh hieän nay. Söï khan hieám döõ lieäutrong lónh vöïc naøy laø moät trôû ngaïi lôùn trong quaù trình thieát keá chính saùch hieäuquaû ôû caû caáp ñoä quoác gia vaø ñòa phöông. Nhöõng noã löïc nhaèm caûi thieän chaátlöôïng döõ lieäu ôû caáp ñoä thaønh phoá seõ coøn phaûi ñi moät chaëng ñöôøng daøi nöõa thìmôùi coù theå giaûi quyeát ñöôïc thieáu huït chính saùch nghieâm troïng naøy.


2Toaøn caàu hoaù vaø keát caáu haï taàng ñoâ thòFrannie Leùautier vaø Andrew C. Lemer

Naèm ngay ôû phía baéc Bieån Cheát, trong thung luõng cuûa doøng soâng Jordan laø moätkhu vöïc khaûo coå ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi thaønh phoá Jericho. Caùc ñôït khai quaätôû ñaây cho thaáy coù baèng chöùng veà söï toàn taïi cuûa con ngöôøi taïi ñaây khoaûng11.000 naêm veà tröôùc hoaëc thaäm chí coøn sôùm hôn theá. Khoaûng 10.000 naêm tröôùc,nhöõng cö daân ôû ñaây, coù theå khoaûng 2.000 ngöôøi, soáng trong caùc caên nhaø gaïchñaát treân moät dieän tích khoaûng 4 ha, soáng nhôø troàng troït, saên baén, vaø coù leõ laø caûchaên nuoâi cöøu. Xung quanh thaønh phoá, hoï xaây döïng moät böùc töôøng thaønh, moätsoá choã daøy tôùi 1,5m, vaø nhöõng phaàn coøn giöõ ñöôïc tôùi ngaøy nay cao 4m, beânngoaøi laø moät ñöôøng haøo. Trong böùc töôøng thaønh naøy hoï döïng moät thaùp ñaù lôùnhình troøn coù ñöôøng kính 9m1. Nhoùm cö daân coå ñaïi nhaát maø chuùng ta bieát ñeánñaõ coù caùi maø ngaøy nay chuùng ta goïi laø keát caáu haï taàng daân duïng2.

Söï khôûi ñaàu cuûa keát caáu haï taàng

Trong taùc phaåm Möôøi cuoán saùch veà kieán truùc vieát khoaûng naêm thöù 15 tröôùc Coângnguyeân, taùc giaû ngöôøi La Maõ Marcus Vitruvius Pollio ñaõ tuyeân boá "Caùc coângtrình coâng coäng cuûa moät thaønh phoá phuïc vuï ba muïc tieâu: quoác phoøng, toân giaùo,vaø tieän nghi. Ñeå choáng traû caùc ñôït taán coâng cuûa keû thuø, chuùng ta baûo veä thaønhphoá baèng caùc böùc töôøng thaønh, toaø thaùp, vaø coång thaønh. Vì muïc tieâu toân giaùo,chuùng ta xaây döïng caùc ñeàn ñaøi thieâng lieâng cho caùc vò thaàn baát töû. Vì tieän nghi,chuùng ta xaây döïng caùc ñòa ñieåm coâng coäng ñeå söû duïng chung - nhö beán caûng,caùc khu vöïc ngoaøi trôøi, caùc haøng coät, nhaø haùt, saân ñeå daïo chôi, nhaø taém, vaø caùcloaïi tieän nghi khaùc coù cuøng muïc ñích". Chæ daãn noåi tieáng cuûa oâng laø "Taát caû caùccoâng trình naøy phaûi ñaûm baûo ñoä beàn, tính höõu duïng, söï duyeân daùng"3. Keát caáuhaï taàng ñaõ ñöôïc thöøa nhaän roõ raøng laø bieåu töôïng chính cho vaên hoaù.

Xuaát phaùt töø söï khôûi ñaàu nhö vaäy, hieåu bieát cuûa chuùng ta veà keát caáu haï taàngñaõ coù söï tieán hoaù. Gaàn hai nghìn naêm sau ñoù, nhaø kinh teá hoïc Adam Smiththöøa nhaän vieäc cung caáp caùc keát caáu haï taàng coâng coäng laø moät neàn taûng chínhñeå taïo neân cuûa caûi cuûa caùc quoác gia - vaø hoaøn toaøn ñoái laäp vôùi caùc quan ñieåmcuûa oâng trong haàu heát caùc lónh vöïc cuûa hoaït ñoäng kinh teá cuûa con ngöôøi - ñaâyñöôïc coi laø moät trong ba nhieäm vuï chính cuûa chính phuû4.

Cuøng vôùi nhöõng tieán trieån cuûa cuoäc caùch maïng coâng nghieäp, caùc lyù thuyeátcuûa chuùng ta veà keát caáu haï taàng cuõng vaän ñoäng theo. Vaøo giöõa theá kyû XIX, kyõsö - nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Phaùp Jules Dupuit ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp quan

13

troïng vaøo taát caû caùc khía caïnh cuûa thieát keá vaø quaûn lyù keát caáu haï taàng, ñaëc bieätlaø vôùi nhöõng yù töôûng cuûa mình veà sôû höõu caùc taøi saûn keát caáu haï taàng vaø caùchthöùc ñònh giaù cho vieäc söû duïng caùc taøi saûn naøy5.

Nhaän thöùc cuûa chuùng ta veà taàm quan troïng cuûa vieäc ñònh giaù vaø taùc ñoängcuûa noù tôùi nguoàn taøi chính cho caùc keát caáu haï taàng tieáp tuïc ñöôïc caûi thieän khichuùng ta hieåu ñöôïc quyeàn löïc ñoäc quyeàn ra quyeát ñònh cuûa chính phuû vaø caùctaùc ñoäng tôùi vieäc phaân boå caùc nguoàn löïc khan hieám. Nhaø kinh teá hoïc vaø thoángkeâ hoïc ngöôøi Myõ Harold Hotelling taïo ra moät neàn taûng giuùp chuùng ta hieåuñöôïc keát caáu haï taàng coù taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán hình thaùi kinh teá trong khuvöïc cuõng nhö ñeán caùch thöùc xöû lyù "nhöõng nguoàn löïc coù theå bò caïn kieät nhönguoàn cung caáp naêng löôïng vaø caùc taøi nguyeân moâi tröôøng" (Hotelling 1929;Hotelling 1931).

Cuøng vôùi vieäc thaønh laäp Ngaân haøng Theá giôùi ñeå khaéc phuïc haäu quaû cuûaChieán tranh theá giôùi thöù hai, khaùi nieäm veà keát caáu haï taàng cuûa chuùng ta ñaõvöôït ra khoûi bieân giôùi quoác gia. Keå töø khi ra ñôøi naêm 1945, Ngaân haøng Theá giôùiñaõ tham gia saâu roäng vaøo caùc hoaït ñoäng phaùt trieån keát caáu haï taàng, bao goàmvieäc taùi thieát caùc tuyeán ñöôøng xe löûa ôû AÁn Ñoä, xaây döïng naêng löïc saûn xuaát vaøcung caáp naêng löôïng ôû Brazil, Chile, vaø El Salvador, vaø moät soá hoaït ñoängtöông töï treân khaép theá giôùi. Söï hoã trôï cuûa Ngaân haøng Theá giôùi cho keát caáu haïtaàng ñöôïc nhìn nhaän laø nhöõng bieän phaùp quan troïng taïo neàn taûng cho taêngtröôûng vaø oån ñònh xaõ hoäi trong daøi haïn, phuø hôïp vôùi nguyeân taéc taäp trung vaøocaùc chöùc naêng vaø phöông tieän cuï theå cuûa keát caáu haï taàng maø John MaynardKeynes vaø caùc chuyeân gia khaùc thieát keá ra heä thoáng Bretton Woods - keát caáucuûa neàn kinh teá hieän ñaïi cuûa chuùng ta - ñaõ ñaët ra.

Söï so saùnh veà keát caáu haï taàng vaø vai troø cuûa noù trong phaùt trieån kinh teá - xaõhoäi treân phaïm vi quoác teá ñaõ ñem laïi nhöõng hieåu bieát môùi. Moät maët, chuùng toâihieåu roõ hôn raèng nhu caàu veà keát caáu haï taàng laø "caàu phaùi sinh". Keát caáu haïtaàng ñöôïc xaây döïng khoâng phaûi ñeå töï phuïc vuï mình, maø bôûi vì chuùng taïothuaän lôïi cho caùc hoaït ñoäng kinh teá - xaõ hoäi khaùc. Taïi taát caû caùc vuøng ôû caùctrình ñoä phaùt trieån khaùc nhau, chuùng toâi ñaõ quan saùt thaáy moät moái quan heäñaùng keå veà maët thoáng keâ hoïc giöõa tình hình phaùt trieån chung vaø keát caáu haïtaàng6, vaø chuùng toâi phoûng ñoaùn raèng moái töông quan naøy xuaát phaùt töø nhöõngñoùng goùp thöïc söï cuûa keát caáu haï taàng cho söùc khoeû, hieäu quaû, vaø chaát löôïngcuoäc soáng. Maët khaùc, nhö nhaø kinh teá hoïc A. O. Hirschman ñaõ keát luaän, khieámkhuyeát caûn trôû söï phaùt trieån kinh teá trong haàu heát caùc tröôøng hôïp laø veà naênglöïc quaûn lyù chöù khoâng phaûi veà keát caáu vaät chaát. Keát caáu haï taàng khoâng phaûi laøñieàu kieän ñuû cuûa phaùt trieån; chuùng coù theå ñöôïc xaây döïng sau ñeå "baét kòp" vôùinhu caàu phaùi sinh töø söï taêng tröôûng cuûa ngaønh coâng nghieäp tö nhaân, tuy nhieân,noù laø ñieàu kieän caàn ñeå tieáp tuïc taêng tröôûng kinh teá, bôûi vì khoâng coù neàn kinhteá naøo coù theå taêng tröôûng beàn vöõng khi khoâng coù keát caáu haï taàng7.

Moät baøi hoïc khoù khaùc ñöôïc trình baøy roõ nhaát trong "Bi kòch cuûa nhöõng taøisaûn chung" cuûa Garrett Hardin ñaêng trong Taïp chí Khoa hoïc naêm 1968. Ñeå giaûi

14 Toaøn caàu hoaù vaø keát caáu haï taàng ñoâ thò

thích cho nhöõng maâu thuaãn noäi taïi trong nhöõng noã löïc khuyeán khích phaùttrieån trong ñieàu kieän caùc taøi nguyeân moâi tröôøng nhö khoâng khí vaø nöôùc saïchchuû yeáu ñöôïc coi laø "haøng hoaù mieãn phí", Hardin söû duïng ví duï veà nhöõngngöôøi chaên gia suùc coå xöa, khi theo ñuoåi nhöõng lôïi ích cuûa caù nhaân, khoângcoøn caùch naøo khaùc seõ buoäc phaûi môû roäng ñaøn gia suùc cuûa mình vaø chaên thaûquaù möùc treân nhöõng ñoàng coû chung. Maëc duø khaùi nieäm haøng hoaù coâng vaø caùcyeáu toá beân ngoaøi ñaõ ñöôïc caùc nhaø kinh teá hoïc thaûo luaän ngay töø ñaàu theá kyûXX8, song caùch ñeà caäp cuûa Hardin ñaõ söû duïng lyù thuyeát troø chôi vaø moät caùchthöùc deã hieåu ñeå ñaåy maïnh nhöõng moái quan taâm veà moâi tröôøng trong quaûn lyùkeát caáu haï taàng.

Toaøn caàu hoaù noåi leân

Söï thaønh laäp Ngaân haøng Theá giôùi vaø nhöõng ñoùng goùp cuûa Hirschman vaøHardin veà nghieân cöùu laø nhöõng ñieåm moác chính trong quaù trình phaùt trieån cuûakeát caáu haï taàng trong moät xu theá kinh teá roäng khaép maø chuùng ta goïi laø "toaøncaàu hoaù"9. Maëc duø caùc nhaø quaûn lyù vaø ngöôøi söû duïng caùc coâng trình coâng coängvaãn nhìn nhaän keát caáu haï taàng laø thuoäc veà ñòa phöông laø chính, nhu caàu côbaûn veà keát caáu haï taàng cuõng nhö nhöõng phöông tieän ñöôïc söû duïng ñeå cungcaáp taøi chính vaø phaùt trieån keát caáu haï taàng ngaøy caøng mang tính toaøn caàu. Caùcquan heä kinh doanh vaø hoaït ñoäng saûn xuaát ngaøy caøng môû roäng ra ngoaøi bieângiôùi quoác gia. Coâng vieäc ñöôïc tieán haønh "24/7". Vôùi soá ngöôøi quan taâm ñeánsöï phaùt trieån vaø quaûn lyù keát caáu haï taàng ngaøy caøng gia taêng, caùch thöùc chuùngta nhìn nhaän vaø ra quyeát ñònh veà keát caáu haï taàng ñang traûi qua nhöõng bieánñoåi cô baûn10.

Theo thôøi gian, caùc chi phí vaän taûi vaø lieân laïc ñaõ giaûm maïnh, goùp phaàn thuùcñaåy toaøn caàu hoaù vaø hoäi nhaäp cuûa caùc neàn kinh teá. Töø naêm 1920 ñeán naêm1990, cöôùc vaän taûi bieån vaø chi phí caàu caûng bình quaân ñaõ giaûm töø 95 USD/taánxuoáng coøn 30 USD/taán. Cöôùc moät cuù ñieän thoaïi 3 phuùt giöõa London vaø NewYork ñaõ giaûm töø khoaûng 250 USD naêm 1940 xuoáng coøn chöa ñeán 1 USD trongthaäp kyû 1990. Caùc maùy vi tính töøng tieâu toán tôùi 12.000 USD naêm 1960 thì naychæ toán vaøi traêm ñoâla.

Coâng ngheä keát caáu haï taàng hieän nay cuûa chuùng ta chuû yeáu döïa vaøo caùcphöông tieän saûn xuaát quy moâ lôùn gaén vôùi caùc ñaàu moái phaân phoái coá ñònh. Caùcnhaø maùy phaùt ñieän vaø heä thoáng ñöôøng daây, nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi vaø heäthoáng ñöôøng oáng, "caùc thaønh phoá veä tinh" vaø heä thoáng ñöôøng cao toác, vaønhöõng thöù töông töï hình thaønh neân nhöõng maïng löôùi vôùi quy moâ lôùn veà maëtñòa lyù; chuùng keùo theo nhöõng hoaït ñoäng ñaàu tö voán lôùn. Caùc nhaø lòch söû choraèng moâ hình cô baûn coù nguoàn goác töø theá kyû XIX, song nhöõng tieán boä ñaùng keåveà naêng löïc saûn xuaát vaø cung caáp - chæ xin ñöa ra moät vaøi ví duï nhö xe coù gaénñoäng cô, nöôùc uoáng tinh khieát, cung caáp ñieän - ñaõ laøm taêng ñaùng keå nhöõng loaïihình dòch vuï do keát caáu haï taàng cung caáp (xem ví duï trong Tarr vaø Dupuy1988). Baûn thaân caùc maïng löôùi naøy cuõng coù khaû naêng môû roäng ñaùng keå, cho

Frannie Leùautier vaø Andrew C. Lemer 15

pheùp cung caáp dòch vuï tôùi nhöõng vuøng töøng ñöôïc coi laø vuøng xa xoâi. Ñeán löôïtmình, söï saün coù caùc dòch vuï laïi thuùc ñaåy taêng tröôûng vaø kích caàu.

Moät trong nhöõng bieåu hieän quan troïng ñaàu tieân cuûa quaù trình toaøn caàu hoaùkeát caáu haï taàng laø söï thaønh laäp Federal Express naêm 1971. Moâ hình kinh doanhcuûa coâng ty vaän taûi naøy laø söï taùi phaùt minh theo höôùng caáp tieán dòch vuï ñöatin - dòch vuï ñaõ töøng hoã trôï taát caû caùc hoaït ñoäng thöông maïi tröôùc khi thoângtin vieãn thoâng ra ñôøi. Fred Smith, ngöôøi saùng laäp coâng ty, döïa vaøo keát caáu haïtaàng hieän coù cuûa ngaønh haøng khoâng ñeå taïo ra dòch vuï giao haøng ñöôøng daøi quañeâm - dòch vuï ngaøy nay ñaõ trôû neân phoå thoâng vaø bình thöôøng. YÙ töôûng cuûa caùcnhaø saûn xuaát veà vieäc löu kho töøng phaàn theo nhu caàu trong heä thoáng löu khokòp thôøi "JIT" vaø chuyeån töøng phaàn thaønh phaåm sang caùc ñòa ñieåm khaùc nhauñeå taän duïng caùc neàn kinh teá ñòa phöông ñaõ coù ñöôïc söï thaønh coâng nhôø nhöõnghieåu bieát saùng suoát cuûa FedEx.

Töông töï, taùc ñoäng ngaøy caøng lôùn cuûa heä thoáng vieãn thoâng di ñoäng khoângdaây toaøn caàu coù nguoàn goác töø ñôn xin caáp baèng saùng cheá ôû Myõ vaøo naêm 1973cuûa Martin Cooper vaø Motorola cho moät "heä thoáng ñieän thoaïi radio". Ñieän thoaïidi ñoäng khoâng chæ giuùp caùc nhaø kinh doanh deã daøng lieân laïc vôùi vaên phoøngcuûa mình khi ñi baát kyø nôi ñaâu treân theá giôùi, maø coøn giuùp caùc laøng maïc xa xoâikeát noái hieäu quaû hôn vôùi thò tröôøng. Nhôø vaäy, khaû naêng quaûn lyù caùc dòch vuïkeát caáu haï taàng toaøn caàu söû duïng keát caáu vaät chaát cuûa ñòa phöông ñöôïc thöïchieän nhôø caùc heä thoáng thoâng tin toaøn caàu vaø nhöõng tieán trieån cuûa quaù trìnhtoaøn caàu hoaù keát caáu haï taàng ñöôïc tieáp tuïc taêng cöôøng nhôø coâng ngheä naøy.

Ñeán löôït mình, keát caáu haï taàng mang tính toaøn caàu taùc ñoäng tôùi hoaït ñoängsaûn xuaát mang tính toaøn caàu. Nhöõng chieác ñoàng hoà ñieän töû coù chi phí thaáp -nay ñaõ trôû thaønh moät saûn phaåm tieâu duøng voâ cuøng thoâng duïng, thöôøng ñöôïccoi laø moät phuï kieän thôøi trang - seõ khoâng theå phaùt trieån ñöôïc neáu khoâng coù caùcphöông tieän vaän taûi haøng khoâng vaø thoâng tin vieãn thoâng toaøn caàu. Söï kieän nhaøsaûn xuaát Myõ Texas Instruments laàn ñaàu tieân giôùi thieäu chieác ñoàng hoà ñieän töûcoù giaù 20 USD ñaõ nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa chi phí lao ñoäng trong moätsaûn phaåm töøng ñöôïc coi laø saûn phaåm coâng ngheä. Giaù caû giaûm nhanh choùng khisaûn xuaát ñöôïc chuyeån ra khoûi Baéc Myõ. Trong voøng chöa tôùi moät thaäp kyû, chæcoøn coâng ty duy nhaát (Timex) vaãn tieán haønh laép raùp ñoàng hoà ôû Myõ.

Caùc loaïi hình keát caáu haï taàng toaøn caàu môùi cuõng ñaõ xuaát hieän. Söï xuaát hieäncuûa keânh truyeàn hình CNN vaøo naêm 1980 ñaùnh daáu söï ra ñôøi cuûa keát caáu haïtaàng thoâng tin toaøn caàu, taïo ra nhöõng bieán ñoåi maïnh meõ trong caùch thöùc tieánhaønh kinh doanh. Vôùi vieäc caùc thoâng tin vaø baùo caùo taøi chính treân toaøn caàuñöôïc cung caáp "ngay ñuùng thôøi ñieåm dieãn ra", chöa bao giôø caùc nhaø saûn xuaátlaïi ñöôïc keát noái chaët cheõ nhö vaäy vôùi ngöôøi tieâu duøng vaø caùc nguoàn cung caápcaùc yeáu toá saûn xuaát cuûa mình nhö vaäy. Ñieàu ñöôïc coi laø quan troïng hôn laø söïphaùt trieån nhanh choùng cuûa hoaït ñoäng thöông maïi toaøn caàu veà caùc yù töôûng,ñöôïc minh hoaï (ít nhaát laø vôùi caùc taùc giaû) baèng söï kieän dôõ boû Böùc töôøng Berlinvaø nhöõng hình aûnh cuûa söï kieän naøy ñaõ ngay laäp töùc ñöôïc truyeàn tôùi ngöôøi


xem treân toaøn theá giôùi. Chuû nghóa xaõ hoäi vôùi tö caùch laø moät moâ hình hôïp lyùveà toå chöùc kinh teá cuûa caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi veà cô baûn ñaõ suïp ñoå, vaø thaäm chícaû nhöõng quoác gia vaãn tieáp tuïc theo ñuoåi caùc lyù töôûng xaõ hoäi cuûa chuû nghóaMaùc thì ngaøy nay ñaõ aùp duïng caùc cô cheá thò tröôøng vôùi phaàn lôùn neàn kinh teácuûa mình.

Moät vaán ñeà teá nhò hôn laø khaùi nieäm keát caáu haï taàng coù theå do khu vöïc tönhaân sôû höõu vaø vaän haønh maø khoâng aûnh höôûng tôùi phuùc lôïi coâng coäng ngaøycaøng ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi hôn, nhö ví duï cuûa ñôït caûi caùch caùc dòch vuï nöôùcvaøo nhöõng naêm 1990 ôû nöôùc Anh. Trong ngaønh vieãn thoâng, nhöõng caûi caùchchính saùch vaø quy ñònh caàn coù ñeå hoã trôï cho caùc keát caáu haï taàng do tö nhaâncung caáp ñaõ dieãn ra maïnh hôn, moät phaàn laø do toác ñoä hoäi nhaäp toaøn caàu cuûacaùc heä thoáng naøy, ñoàng thôøi nhu caàu ngaøy caøng gia taêng veà caùc tieâu chuaån vaøtính töông thích cuõng ñoøi phoûi phaûi coù cô cheá, chính saùch vaø theå cheá chung ñeåcoù theå cung caáp, quaûn lyù, vaø vaän haønh caùc heä thoáng naøy. Do vaäy, möùc ñoä hoäinhaäp toaøn caàu cao hôn trong caùc dòch vuï thoâng tin, vieãn thoâng, vaø lieân laïc ñaõñaåy nhanh quaù trình cung caáp vaø quaûn lyù caùc heä thoáng naøy treân phaïm vi toaøncaàu - cho duø nhöõng heä thoáng naøy vaãn phaûi söû duïng caùc keát caáu haï taàng quantroïng cuûa ñòa phöông. Trong ngaønh nöôùc, nôi caùc dòch vuï vaãn chuû yeáu mangtính ñòa phöông, toác ñoä caûi caùch chính saùch vaø theå cheá chaäm hôn raát nhieàu,cuõng gioáng nhö toác ñoä tieáp caän thò tröôøng ñòa phöông cuûa caùc heä thoáng cungcaáp vaø xöû lyù nöôùc ñöôïc quaûn lyù ôû quy moâ toaøn caàu. Ngaønh nöôùc vaø ngaønh vieãnthoâng minh hoaï cho nhöõng yeáu toá quan troïng ñem laïi ñaëc tính ñòa phöông haytoaøn caàu cuûa hoaït ñoäng cung caáp dòch vuï. Veà maët theå cheá, nhöõng noã löïc hoäinhaäp khu vöïc nhö Lieân minh chaâu AÂu vaø Uyû ban Kinh teá caùc nöôùc Taây Phi(ECOWAS) minh hoaï theâm nhu caàu phaûi coù thò tröôøng chung cho caùc dòch vuïkeát caáu haï taàng nhö vaän taûi, vieãn thoâng, vaø naêng löôïng - nhöõng dòch vuï vöôïtqua baûn chaát ñòa phöông cuûa caùc taøi saûn vaät chaát.

Cuøng vôùi vieäc khu vöïc tö nhaân tham gia nhieàu hôn laø xu höôùng quoác teá hoaùhôn nöõa coâng taùc quaûn lyù keát caáu haï taàng. Söï kieän chính phuû pheâ duyeät moätlieân minh giöõa haõng haøng khoâng KLM cuûa Haø Lan vaø haõng Northwest ñaët taïiMyõ vaøo naêm 1993 laø moät ví duï ñaàu tieân. Ñöôïc mieãn tröø khoûi luaät choáng ñoäcquyeàn, Lieân minh Wings Alliance laø moät cô caáu theå cheá môùi traùnh ñöôïc nhöõnghaïn cheá veà sôû höõu thöôøng ñöôïc quy ñònh trong caùc hieäp ñònh haøng khoâng songphöông nhaèm ngaên caûn caùc vuï mua laïi vaø saùp nhaäp trong ngaønh vaän taûi haøngkhoâng quoác teá. Lieân minh naøy - vaø caùc lieân minh khaùc sau ñoù, nhö United,Lufthansa, vaø SAS (hình thaønh neân Star Alliance naêm 1997) - cuõng laø heä quaûcuûa chính saùch Baàu trôøi Môû cuûa Chính phuû Myõ, chính saùch keâu goïi dôõ boû caùchaïn cheá cuûa chính phuû ñoái vôùi tuyeán ñöôøng bay, soá löôïng chuyeán bay, vaø giaùveù cuûa caùc haõng. Nhöõng hieäp öôùc Baàu trôøi Môû song phöông vaø ña phöông ñaõtaïo ra nhieàu khu vöïc thöông maïi töï do lôùn hôn trong vaän taûi haøng khoâng toaøncaàu. Vuï saùp nhaäp naêm 1999 giöõa haõng Geùneùrale des Eaux cuûa Phaùp vôùi haõngFilter Corporation cuûa Myõ ñeå taïo thaønh Vivendi Environment, moät coâng ty


nöôùc ña quoác gia, ñaõ cho thaáy hoaït ñoäng quaûn lyù ña quoác gia ñaõ ñöôïc môû roängsang ngaønh cung caáp nöôùc.

Vieäc thaønh laäp Toå chöùc Thöông maïi theá giôùi (WTO) naêm 1995 ñaõ theå cheáhoaù muïc tieâu thöông maïi töï do vaø yù töôûng cuøng haønh ñoäng ñeå taát caû caùc quoácgia cuøng höôûng lôïi. Gioáng nhö Böùc töôøng Berlin, WTO laø bieåu töôïng cuûa moätthay ñoåi ñòa chaán, ñaëc bieät laø vôùi vieäc thieát laäp moät heä thoáng giaûi quyeát tranhchaáp coù tính raøng buoäc, taïo neàn taûng cho keát caáu haï taàng ngaøy caøng ñöôïc toaøncaàu hoaù hôn nöõa.

Ñöông nhieân, quaù trình phaùt trieån cuûa toaøn caàu hoaù khoâng phaûi luùc naøocuõng troâi chaûy. Trong nhieàu tröôøng hôïp, baûn thaân keát caáu haï taàng ñaõ trôû thaønhmoät ngaønh xuaát khaåu, taïo ra cuûa caûi cho caùc coâng ty vaø nhaân vieân cuûa caùc coângty sôû höõu vaø vaän haønh caùc keát caáu haï taàng cung caáp caùc dòch vuï vaän taûi, nöôùcuoáng, naêng löôïng, vaø xöû lyù raùc thaûi cho moät nhoùm khaùch haøng phaân taùn roängkhaép vaø ñoâi khi raát mieãn cöôõng mua haøng. Caùc coäng ñoàng ñòa phöông cuõngngaøy caøng toû ra mieãn cöôõng vaø phaûn ñoái söï toàn taïi cuûa caùc phöông tieän keátcaáu haï taàng, cho duø nhöõng phöông tieän naøy coù theå cung caáp caùc dòch vuï toáthôn nhieàu cho coäng ñoàng. Bieåu ngöõ phaûn ñoái baèng tieáng Anh "Khoâng phaûi ôûsaân sau cuûa nhaø toâi" ñaõ trôû thaønh moät thuaät ngöõ ñöôïc quoác teá thöøa nhaän"NIMBY". Vì keát caáu haï taàng phaûi döïa vaøo caùc thò tröôøng taøi chính, maø quy moâcaùc thò tröôøng naøy ngaøy caøng mang tính toaøn caàu, caùc vaán ñeà thanh toaùn töønglaø cuûa ñòa phöông ñaõ trôû thaønh nhöõng vaán ñeà toaøn caàu. Caùc cuoäc khuûng hoaûngtaøi chính nhö "cuoäc khuûng hoaûng Tequila" ôû Mexico thaäp kyû 1980, ôû chaâu AÙvaøo cuoái thaäp kyû 1990, vaø gaàn ñaây hôn laø cuoäc khuûng hoaûng ôû Thoå Nhó Kyø, ñaõbuoäc caùc nhaø kinh teá hoïc phaùt trieån phaûi caân nhaéc laïi vai troø töøng toû ra ñaàyhöùa heïn cuûa nguoàn taøi chính tö nhaân trong quaûn lyù vaø phaùt trieån keát caáu haïtaàng. Cuoäc taán coâng khuûng boá ngaøy 11-9-2001 vaøo nöôùc Myõ ñaõ khôi daäy vaø boåsung nhöõng bình dieän quoác teá vaøo nhöõng cuoäc thaûo luaän veà khaû naêng bò toånthöông vaø möùc ñoä an ninh cuûa ñòa phöông. Nhöõng quan ngaïi naøy ñaõ daãn tôùivieäc caân nhaéc laïi moái quan heä giöõa quyeàn lôïi caù nhaân vaø taäp theå trong vieäccung caáp caùc dòch vuï keát caáu haï taàng vaø neâu baät nhöõng thaùch thöùc cho caùcchuyeân gia veà keát caáu haï taàng theå hieän trong chaâm ngoân, "Suy nghó ôû bình dieäntoaøn caàu, haønh ñoäng ôû caáp ñòa phöông"11.

Haønh ñoäng ôû caáp ñòa phöông

Thaùch thöùc chính maø caùc chuyeân gia veà keát caáu haï taàng hieän ñang phaûi ñoái maëtñöôïc toùm taét trong chaâm ngoân ñoù. Laøm theá naøo chuùng ta coù theå giaûi quyeát maâuthuaãn noäi taïi - vaø döôøng nhö laø khoâng theå traùnh khoûi - giöõa vieäc ñaùp öùngquyeàn lôïi caù nhaân vôùi vieäc phuïc vuï lôïi ích taäp theå, vaø giöõa vieäc ñaùp öùng nhöõngnhu caàu tröôùc maét vôùi vieäc cung caáp cho caùc theá heä mai sau. Giaûi phaùp, neáucoù, chæ coù theå ñaït ñöôïc ôû töøng döï aùn vaø doanh nghieäp cuï theå. Chuùng toâi xinñöa ra moät soá ví duï.


Coâng vieân Overton, Myõ

Coâng vieân Overton, moät khu coâng vieân thaønh phoá roäng 138 ha naèm gaàn trungtaâm Memphis, Tennessee, Myõ, bao goàm moät vöôøn thuù, moät saân goân chín loã cuûathaønh phoá, moät raïp haùt ngoaøi trôøi, caùc con ñöôøng moøn töï nhieân, moät hoïc vieänngheä thuaät, caùc khu picnic, vaø 69 ha röøng. Naêm 1956, caùc nhaø laäp keá hoaïch cuûañòa phöông vaø Cuïc Ñöôøng boä Lieân bang (nay laø Cô quan Quaûn lyù Ñöôøng Caotoác Lieân bang) ñeà xuaát xaây döïng moät con ñöôøng cao toác 6 laøn xuyeân qua coângvieân, caét vöôøn thuù ra khoûi phaàn coøn laïi cuûa coâng vieân vaø söû duïng heát 10,5 hañaát coâng vieân cho con ñöôøng naøy. Theo keá hoaïch, con ñöôøng naøy laø moät phaàncuûa Ñöôøng Cao toác Lieân bang soá 40, taïo thaønh moät tuyeán ñöôøng chính töø ñoângsang taây xuyeân qua Memphis vaø cho pheùp caùc vuøng ngoaïi oâ ôû phía ñoâng deãdaøng tieáp caän khu vöïc trung taâm. Theo thieát keá, ñoaïn ñöôøng naøy chuû yeáu baogoàm caùc ñoaïn ñöôøng boä caáp thaáp chaïy qua caùc ñieåm giao nhau ñeå ngoû, tröø moätñoaïn chaïy qua moät con suoái. Caùc cô quan chính phuû ñaõ coù ñöôïc quyeàn ñeå xaâydöïng con ñöôøng vaø coâng boá pheâ duyeät laàn cuoái tuyeán ñöôøng vaø thieát keá vaøothaùng 11-1969.

Vaøo caùc thaäp kyû khi caùc nhaø keá hoaïch leân keá hoaïch cho con ñöôøng cao toácnaøy, söï buøng noå kinh teá sau chieán tranh vaø söï thònh vöôïng ngaøy caøng taêng cuûataàng lôùp trung löu ôû Myõ ñaõ laøm taêng söùc maïnh chính trò cho caùi maø chuùng tagoïi laø "caùc giaù trò moâi tröôøng". Ñaïo luaät Chính saùch Moâi tröôøng Quoác gia(NEPA) do Quoác hoäi Myõ thoâng qua vaøo cuoái naêm 1969 vaø ñöôïc Toång thoángNixon kyù ban haønh vaøo ngaøy 1-1-1970 (NEPA 1970) ñöôïc cho laø baèng chöùng deãthaáy nhaát cuûa söï thay ñoåi caùn caân quyeàn löïc, tuy cuõng coù caùc daáu hieäu khaùc.

Ñaïo luaät naêm 1966 cuûa Boä Giao thoâng ñöa ra moät quy ñònh quan troïngtrong Muïc 4(f) caám Boä tröôûng Boä Giao thoâng khoâng ñöôïc pheâ duyeät vieäc söûduïng nguoàn ngaân quyõ lieân bang ñeå xaây döïng caùc con ñöôøng cao toác xuyeânqua caùc coâng vieân coâng coäng neáu nhö toàn taïi moät tuyeán ñöôøng thay theá "coùtính khaû thi vaø thaän troïng" (DTA 1966). Neáu khoâng toàn taïi moät tuyeán ñöôøngthay theá nhö vaäy thì coù theå cho pheùp söû duïng nguoàn quyõ lieân bang, neáu nhöcon ñöôøng cao toác ñoù ñaõ "leân keá hoaïch moïi khaû naêng ñeå giaûm toái ña toån haïi"tôùi coâng vieân.

Ñoái maët vôùi vieãn caûnh coù con ñöôøng cao toác môùi, caùc cö daân Memphis ñaõthaønh laäp caùc nhoùm phaûn ñoái vaø (hoaø chung vôùi moät xu theá maïnh trong xaõ hoäiMyõ) thueâ caùc luaät sö. Hoaït ñoäng thoâng qua caùc toå chöùc daân chuû keát caáu, hoïñöa vuï vieäc ra toaø aùn, cuoái cuøng laø tôùi Toaø aùn Toái cao cuûa Myõ12. Hoï cho raèngtrong coâng boá pheâ duyeät tuyeán ñöôøng vaø thieát keá cuûa con ñöôøng I-40, khoângcoù tuyeân boá chính thöùc veà keát luaän cuûa Boä tröôûng Boä Giao thoâng khaúng ñònhkhoâng coù tuyeán ñöôøng thay theá naøo coù tính khaû thi vaø thaän troïng hay nhöõngthay ñoåi trong thieát keá nhaèm giaûm thieät haïi tôùi coâng vieân laø khoâng theå thöïchieän ñöôïc.

Trong laäp luaän tröôùc toaø, caùc nhoùm cö daân ñaõ chæ ra raèng chaéc chaén coù theåtìm ra caùc tuyeán ñöôøng khaùc voøng qua Coâng vieân Overton. Ngoaøi ra, hoï laäp


luaän raèng coù theå giöõ nguyeân tuyeán ñöôøng hieän nay baèng caùch xaây döïng conñöôøng cao toác ngaàm xuyeân döôùi coâng vieân, nhôø ñoù coù theå giaûm ñaùng keå taùcñoäng tieâu cöïc laâu daøi cuûa vieäc chia caét coâng vieân laøm hai.

Caùc nhaø laäp keá hoaïch traû lôøi raèng vieäc xaây döïng moät ñöôøng haàm seõ laømtaêng ñaùng keå chi phí cuûa döï aùn, taïo ra nhöõng nguy cô veà ñoä an toaøn, vaø taêngoâ nhieãm moâi tröôøng, do vaäy seõ khoâng theå laøm giaûm möùc toån haïi tôùi coâng vieân.Caùc toaø aùn caáp thaáp ñaõ phaùn quyeát thaéng cho laäp luaän cuûa chính phuû raèng keátluaän chính thöùc cuûa Boä tröôûng Boä Giao thoâng laø khoâng caàn thieát vaø Boä tröôûngcoù ñuû thaåm quyeàn ñeå cho pheùp xaây döïng con ñöôøng.

Toaø aùn Toái cao ñaõ phaùn quyeát coù lôïi cho caùc nhoùm cö daân. Trong phaùnquyeát naøy, caùc thaåm phaùn vieát:

Roõ raøng trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, nhöõng caân nhaéc veà chi phí, ñoäthaúng cuûa tuyeán ñöôøng, vaø söï phaù vôõ coäng ñoàng seõ chæ ra raèng khi coùtheå, ñaát coâng vieân neân ñöôïc söû duïng ñeå xaây döïng ñöôøng cao toác. Maëcduø coù theå seõ caàn phaûi chuyeån ngaân saùch töø moät khu vöïc haønh chính naøysang moät khu khaùc, khi söû duïng ñaát coâng vieân, khoaûn chi caàn coù töø ngaânsaùch seõ nhoû hôn vì nhaø nöôùc ñaõ sôû höõu khoaûng ñaát naøy vaø seõ khoâng caànphaûi chi traû ñeå giaûi phoùng maët baèng. Vaø vì con ngöôøi khoâng sinh soánghay laøm vieäc ôû caùc coâng vieân, neáu xaây döïng moät con ñöôøng cao toác treânñaát coâng vieân thì seõ khoâng ai phaûi di dôøi nhaø cöûa hay chaám döùt coângvieäc kinh doanh cuûa mình. Ñoù laø nhöõng nhaân toá thöôøng thaáy trong gaànnhö taát caû caùc coâng trình xaây döïng ñöôøng cao toác. Do vaäy, neáu Quoác hoäicoù yù ñònh coi nhöõng nhaân toá naøy ngang baèng vôùi vieäc baûo toàn ñaát coângvieân thì ñaõ khoâng caàn thieát phaûi ra caùc ñaïo luaät.

Roõ raøng, Quoác hoäi khoâng coù yù ñònh cho raèng Boä tröôûng coù theå boû quanhöõng vaán ñeà veà chi phí vaø söï phaù vôõ coäng ñoàng. Song chính söï toàn taïicuûa caùc ñaïo luaät ñaõ chæ ra raèng vieäc baûo veä ñaát coâng vieân coù taàm quantroïng hôn heát. Chuùng ta khoâng theå maát ñi soá löôïng ít oûi nhöõng nôi truùaån maøu xanh hay chính laø caùc coâng vieân tröø phi coù nhöõng nhaân toá thöïcsöï baát thöôøng trong moät tröôøng hôïp cuï theå hoaëc chi phí hay söï phaù vôõcoäng ñoàng naûy sinh töø vieäc choïn caùc tuyeán ñöôøng thay theá ñaït ñeán möùcñoä baát thöôøng.

Löôïng chi phí taêng ñaùng keå cuûa vieäc choïn baát kyø tuyeán ñöôøng thay theá naøohay coù thay ñoåi thieát keá naøo ñaõ khieán cho ngaân saùch lieân bang veà cô baûn khoângtheå ñaùp öùng döï aùn. Vì ngaân saùch lieân bang chi traû tôùi 95% chi phí xaây döïng caùccon ñöôøng cao toác thuoäc heä thoáng ñöôøng lieân bang, vieäc loaïi boû ngaân saùch lieânbang treân thöïc teá ñaõ chaám döùt döï aùn, vaø con ñöôøng ñoù ñaõ khoâng bao giôø ñöôïcxaây döïng. Vuï kieän naøy laø moät trong soá nhöõng vuï vieäc ñaàu tieân trong ñoù caùcnhoùm cö daân ñoäc laäp ñaõ taäp hôïp laïi ñeå phaûn ñoái moät döï aùn ñöôïc chính phuûbaûo trôï vaø ñöôïc leân keá hoaïch theo ñuùng caùc quy trình thuû tuïc ñaõ xaùc laäp cuûachính phuû, vaø hoï ñaõ thaønh coâng. Vuï kieän naøy coù aûnh höôûng roäng raõi, noù


thöôøng ñöôïc trích daãn trong caùc haønh ñoäng sau ñoù cuûa ngöôøi daân nhaèm ngaêncaûn caùc döï aùn khaùc vaø trôû thaønh ñoäng löïc thuùc ñaåy söï tham gia roäng raõi cuûacoâng chuùng vaøo quaù trình ñaàu tö xaây döïng keát caáu haï taàng.

Döï aùn phaùt trieån daàu khí vaø ñöôøng oáng Chad-Cameroon

Moät ví duï gaàn ñaây töông töï vuï Coâng vieân Overton laø tuyeán ñöôøng oáng Chad-Cameroon, moät döï aùn nhaèm phaùt trieån caùc moû daàu ôû Doba, mieàn Nam Chad(vôùi chi phí laø 1,5 tyû USD) vaø xaây döïng moät ñöôøng oáng daøi 1.070 km ñeå noái vôùicaùc thieát bò roùt daàu ngoaøi khôi bieån Ñaïi Taây Döông cuûa Cameroon (2,2 tyû USD).Döï aùn naøy ñaët muïc tieâu bieán ñoåi neàn kinh teá cuûa Chad, moät quoác gia hieän coønquaù ngheøo vaø khoâng theå chi traû nhöõng dòch vuï coâng toái thieåu caàn cho moät cuoäcsoáng töôm taát. Tính ñeán naêm 2004, ñöôøng oáng naøy seõ taêng thu cuûa chính phuûtheâm khoaûng 45-50% moãi naêm vaø cho pheùp chính phuû söû duïng nhöõng nguoànlöïc naøy ñeå tieán haønh caùc khoaûn ñaàu tö quan troïng vaøo y teá, giaùo duïc, moâitröôøng, keát caáu haï taàng, vaø phaùt trieån noâng thoân - nhöõng khoaûn ñaàu tö raát caànthieát ñeå giaûm ngheøo. Cô caáu nhöõng ngöôøi baûo trôï cho döï aùn cho thaáy vieäc cungcaáp keát caáu haï taàng mang tính toaøn caàu seõ keùo theo ñieàu gì. Tieàn ñaàu tö laø cuûamoät coângxoocxiom bao goàm ExxonMobil cuûa Myõ (nhaø vaän haønh, goùp 40% voántöï coù), Petronas cuûa Malaysia (35%), vaø Chevron-Texaco cuûa Myõ (25%). Döï aùncoù theå ñem laïi moät khoaûn thu khoaûng gaàn 2 tyû USD cho Chad (bình quaânkhoaûng 80 trieäu USD moãi naêm) vaø 500 trieäu USD cho Cameroon (bình quaân 20trieäu USD moãi naêm) trong moät khoaûng thôøi gian hoaït ñoäng laø 25 naêm13.

Döï aùn ñaõ tieán haønh tham vaán roäng raõi veà xaõ hoäi vaø moâi tröôøng, keå caû ôû caápñòa phöông, töùc laø vôùi caùc coäng ñoàng khaùc nhau ôû Chad vaø Cameroon, cuõngnhö ôû caáp quoác teá vôùi nhöõng beân coù quan taâm ñeán vaán ñeà baûo veä xaõ hoäi vaømoâi tröôøng. Maëc duø döï aùn naøy ñöôïc coi laø moät trong nhöõng ví duï toát nhaát veàcaùch thöùc quaûn lyù nhöõng lôïi ích töø vieäc khai thaùc daàu trong khi baûo veä ñöôïcnhöõng di saûn xaõ hoäi vaø moâi tröôøng, noù vaãn phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùctrong vieäc giaûi quyeát nguy cô tham nhuõng tieàm taøng vaø ñaûm baûo minh baïchtrong vieäc söû duïng nguoàn thu töø daàu. Beân caïnh vieäc giaûi quyeát nhöõng vaán ñeàmoâi tröôøng vaø xaõ hoäi ñaëc thuø cuûa töøng nöôùc, döï aùn naøy cuõng giuùp giaûi quyeátnhöõng vaán ñeà chung cuûa hai quoác gia. Hai nöôùc cuøng chia seû moät taàm nhìnchung veà döï aùn, hoï tieán haønh nhöõng phaân tích töông töï nhau veà caùc giaûi phaùpthay theá, cuøng söû duïng caùc thoâng tin cô baûn trong caùc nghieân cöùu veà sinh hoïcvaø phaân tích söùc khoeû coäng ñoàng, vaø cuøng söû duïng moät phöông phaùp thamvaán vaø giaûi quyeát naïn traøn daàu14. Tuy nhieân, nhö trình baøy ôû caùc Chöông 3, 5vaø 6, moät quy trình coù söï tham gia cuûa nhieàu beân trong xaõ hoäi vaø khu vöïc tönhaân khoâng phaûi laø moät coâng vieäc deã daøng. Thay vì moät quy trình tham vaánñöôïc thieát keá toát, döï aùn vaãn phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc trong coâng taùcquaûn lyù. Vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà tham nhuõng ñoøi hoûi phaûi coù söï thaän troïnglieân tuïc vaø tieáp tuïc tham vaán.


Döï aùn caàu Jamuna ôû Bangladesh

Caàu Jamuna15, caây caàu daøi thöù 11 theá giôùi, laø caây caàu coá ñònh ñaàu tieân vöôïtsoâng Jamuna (nhaùnh chính cuûa soâng Brahamputra ôû Bangladesh), noái caùc vuøngmieàn Ñoâng vaø mieàn Taây Baéc cuûa ñaát nöôùc naøy. Maëc duø yù töôûng veà caây caàuñöôïc ñöa ra thaûo luaän ngay töø naêm 1964, nhöng ñeán thaùng 10-1994 coâng vieäcxaây döïng môùi baét ñaàu, thoâng xe vaøo naêm 1998, vaø ñöôïc trang hoaøng vôùi caùcbieåu ngöõ nhö "Hoâm qua coøn laø giaác mô, nay ñaõ laø hieän thöïc". Vôùi chi phí döïaùn leân tôùi gaàn 1 tyû USD cho moät döï aùn keùo daøi 9 naêm, ñaây laø khoaûn ñaàu tövaøo keát caáu haï taàng toán keùm nhaát vaø ñöôïc cho laø nhieàu thöû thaùch nhaát ñöôïctieán haønh ôû Bangladesh (Ngaân haøng Theá giôùi 2000). Baûn thaân caây caàu daøi 4,8kmnaøy ñöôïc thieát keá ñeå phuïc vuï nhieàu muïc ñích khaùc nhau, goàm moät ñöôøng giaothoâng 4 laøn vôùi khung vaø neàn ñuû ñeå mang moät ñöôøng ray taøu hoaû, moät ñöôøngñieän, moät ñöôøng oáng daãn ga, vaø caùc thieát bò vieãn thoâng. Beân caïnh ñoù, döï aùnnaøy coøn keùo theo vieäc xaây döïng caùc con ñeâ vaø thieát laäp caùc quy ñònh veà soângngoøi phöùc taïp khaùc ñeå choáng luõ. Do tính chaát hai bôø cuûa con soâng cuõng nhö donhöõng lo ngaïi veà taùc ñoäng cuûa vieäc xaây döïng vôùi ñòa hình thöôøng xuyeân thayñoåi naøy, vò trí töông ñoái cuûa caây caàu chæ coù theå ñöôïc quyeát ñònh vaøo cuoái naêm1992 vaø vò trí caùc con ñöôøng noái vôùi caây caàu cuõng khoâng theå ñöôïc xaùc ñònh chotôùi taän cuoái naêm 1994. Gaàn 3.000 ha ñaát cuûa moät quoác gia khan hieám ñaát ñaõñöôïc söû duïng trong coâng trình naøy, vaø khoaûng 100.000 ngöôøi bò aûnh höôûng domaát ñaát noâng nghieäp caàn ñöôïc trôï giuùp.

Giaác mô veà caây caàu coù nhieàu maët khaùc nhau. Tröôùc khi coù caây caàu, nhöõngngöôøi buoân baùn duøng xe ba gaùc, phaø chôû hoa quaû vaø rau töø vuøng taây baéc tôùiDhaka vaø caùc thò tröôøng khaùc ôû vuøng bôø ñoâng ñoâng daân cö hôn, ñoâi khi hoïphaûi ñôïi haøng ngaøy môùi vöôït ñöôïc soâng vaø thöôøng khi ñeán nôi thì noâng saûncuûa hoï ñaõ bò hö hoûng. Baùo chí ñaõ trích lôøi cuûa moät thöông nhaân ñòa phöôngñeán töø taây baéc nhö sau, "(Vôùi caây caàu), ôû ñaây ñaõ coù söï thay ñoåi veà taâm lyù suynghó… ngaøy nay, Dhaka döôøng nhö chæ naèm ngay caïnh ñaây". Trong ñôït luõ taønphaù naêm 1998, caây caàu ñaõ ñoùng moät vai troø then choát trong vieäc ngaên chaën naïnñoùi vì noù cho pheùp vaän chuyeån thöïc phaåm vaø caùc phöông tieän cöùu hoä moät caùchnhanh choùng töø beân naøy qua beân kia cuûa ñaát nöôùc. Caùc keá hoaïch cuûa chính phuûñöôïc thöïc hieän nhôø caây caàu naøy bao goàm keá hoaïch phaùt trieån caùc khu cheá xuaátmôùi vaø caùc khu lieân hôïp du lòch tö nhaân ôû caû hai bôø soâng, caùc döï aùn naøy ñöôïchy voïng seõ taïo ra coâng aên vieäc laøm vaø ñaûo ngöôïc xu theá di cö töø noâng thoân rathaønh thò hieän ñang gaây söùc eùp ngaøy caøng taêng vôùi caùc thaønh phoá lôùn nhöDhaka vaø Chittagong. Laø ñieåm noái then choát coøn thieáu trong caû Döï aùn ÑöôøngCao toác chaâu AÙ vaø Ñöôøng Xe löûa xuyeân AÙ, caây caàu naøy cuõng môû ra nhöõng côhoäi thöông maïi môùi vôùi caùc nöôùc laùng gieàng. Veà cô baûn, giao thoâng treân caàu ñaõvöôït xa möùc döï kieán (Baûng 2.1).

Nhôø giaûm beà roäng cuûa con soâng taïi Kalihati töø 12 km xuoáng 4,8 km, coângtaùc xaây döïng ñaõ giaûm ñaùng keå hieän töôïng xoùi moøn phaù huyû nhaø cöûa doïc theobôø soâng. Moät nghieân cöùu gaàn ñaây chæ ra raèng ít nhaát 70% ñaát doïc theo soâng



Jamuna ñaõ ñöôïc cöùu thoaùt vónh vieãn khoûi naïn xoùi moøn nhôø taùc duïng ñoåi doøngcuûa caây caàu. Beân caïnh ñoù, heä thoáng vaän chuyeån ga vaø ñieän - moät phaàn cuûa döïaùn - coù theå giaûi quyeát naïn thieáu naêng löôïng traàm troïng ôû vuøng taây baéc, nôinguoàn nhieân lieäu duy nhaát laø cuûi, ñoàng thôøi laøm chaäm toác ñoä phaù röøng vaø thuùcñaåy söï phaùt trieån cuûa coâng nghieäp.

Maëc duø nhöõng vaán ñeà kyõ thuaät cuûa caây caàu laø raát phöùc taïp, vaán ñeà cô caáutheå cheá thaäm chí coøn toû ra khoù khaên hôn. Tham gia vaøo quaù trình ra quyeát ñònhgoàm coù caùc toå chöùc phi chính phuû (NGOs) ñòa phöông hoaït ñoäng veà cöùu trôï vaøphaùt trieån kinh teá, ngöôøi daân soáng trong khu vöïc bò aûnh höôûng bôûi coâng taùcxaây döïng cuõng nhö söï thay ñoåi doøng chaûy, caùc coâng ty trong nöôùc vaø quoácteá trong lieân doanh tham gia vaøo hôïp ñoàng 5 naêm veà quaûn lyù vaän haønh caâycaàu coù thu phí naøy, vaø Hoäi ñoàng Giaùm ñònh ñöôïc chæ ñònh ñeå ñaûm baûo döïaùn ñaùp öùng caùc tieâu chuaån maø Ngaân haøng Theá giôùi, Ngaân haøng Phaùt trieånchaâu AÙ, vaø Chöông trình Phaùt trieån cuûa Lieân hôïp quoác ñaët ra. Cô quan Quaûnlyù Caàu Jamuna (JMBA) ñöôïc thaønh laäp baèng moät vaên baûn phaùp quy ñaëc bieät(Phaùp leänh Thu Phí vaø Leä phí taïi caàu Jamuna), vaø ñöôïc giao quyeàn töï chuûveà caùc quyeát ñònh quaûn lyù vaø taøi chính. Caùc cô quan cuûa chính phuû ñaõ xaâydöïng vaø thöïc hieän moät Chöông trình haønh ñoäng quaûn lyù moâi tröôøng,Chöông trình haønh ñoäng veà naïn xoùi moøn vaø luõ luït ñeå giaûm thieåu taùc haïi,Chöông trình haønh ñoäng veà taùi ñònh cö nhaèm xaùc laäp caùc quyeàn hôïp phaùpveà ñaát ñai vaø quyeàn ñaùnh baét caù cuûa caùc hoä gia ñình soáng phuï thuoäc vaøothieân nhieân. Moät vaên baûn phaùp quy khaùc taïo thuaän lôïi cho vieäc mua ñaát vaøngaên chaën caùc nhaø ñaàu cô trong vieäc gian laän yeâu caàu boài thöôøng do maátnhaø cöûa hoaëc taøi saûn.

Quy trình ra quyeát ñònh söû duïng trong giai ñoaïn thi coâng cuõng raát phöùc taïp.Taùm phieân hoïp ra quyeát ñònh Coät moác ñaõ ñöôïc toå chöùc trong quaù trình thi coângdöï aùn, vôùi söï tham gia cuûa Cô quan Quaûn lyù Caây caàu Ña chöùc naêng Jamuna,caùc cô quan cung caáp taøi chính cho döï aùn, nhoùm chuyeân gia ñöôïc chæ ñònh tövaán caùc vaán ñeà thieát keá kyõ thuaät phöùc taïp vaø caùc khía caïnh xaõ hoäi, moâi tröôøngcuûa döï aùn, ñaïi dieän cuûa Chính phuû Bangladesh, caùc nhaø tö vaán, nhaø thaàu vaøNGOs. Caùc beân cho vay cuõng toå chöùc hoïp haøng thaùng ñeå raø soaùt tieán ñoä.

Baûng 2.1. Tình hình söû duïng caây caàu ña muïc ñích Jamuna

Phöông ToångTieâu chí ño löôøng tieän vaän coäng/tình hình söû duïng Xe taûi Xe buyùt taûi nheï bình quaân

Bình quaân möùc ñoä ñi laïi haøng ngaøy 920 799 575 2,294trong naêm baét ñaàu söû duïngToác ñoä taêng, 1993–98 (%) 3,6 24,1 32,7 18,1Cheânh leäch giöõa möùc ñoä ñi laïi haøng ngaøy

bình quaân öôùc tính vaø thöïc teá (%) –16,0 135,0 193,0 41,0

Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2000.

Nhöõng quy ñònh phaùp luaät, hoaït ñoäng leân keá hoaïch vaø toå chöùc gaén lieàn vôùidöï aùn naøy cho thaáy nhöõng yù töôûng môùi ñaõ thaâm nhaäp ñöôïc vaøo moät xaõ hoäi coùthu nhaäp raát thaáp. Ñeán löôït mình, möùc ñoä maø ngöôøi daân Bangladesh ñöôïchöôûng lôïi töø döï aùn naøy laïi phuï thuoäc vaøo vieäc caùc yù töôûng ñoù coù theå thay ñoåicoâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc yeáu keùm taïi ñòa phöông hay taêng cöôøng naêng löïchieän coù cuûa quoác gia naøy ôû möùc hieäu quaû nhö theá naøo. Ví duï, xeùt veà möùc taêngthu nhaäp, ngöôøi daân soáng ôû thaønh phoá Tangail ôû phía ñoâng caây caàu döôøng nhöñöôïc lôïi nhieàu hôn so vôùi ngöôøi daân cuûa thaønh phoá Sirajganj ôû phía taây. Tyû leängöôøi kieám ñöôïc treân 5.000 taka moãi thaùng ôû Tangail taêng töø 40% tröôùc khi xaâydöïng caây caàu leân 50% sau ñoù, trong khi ôû Sirajganj, tyû leä naøy giaûm töø 23%xuoáng 17% trong cuøng thôøi kyø. Caùc nhaø quan saùt vieän daãn ñeán möùc ñoä gaén keátxaõ hoäi cao hôn ôû Tangail, cuõng nhö söï uûng hoä maïnh hôn cuûa caùc nhaø laõnh ñaïovôùi coâng taùc phaùt trieån coäng ñoàng ôû caùc laøng maïc xung quanh, vaø tyû leä xungñoät vaø gian laän thaáp hôn ôû ñoù. Khi xaùc laäp quyeàn sôû höõu ñaát ñai vaø taøi saûn,chính quyeàn ñaêng kyù quyeàn vôùi caû teân vôï vaø teân choàng, nhôø ñoù caûi thieän ñöôïcvò trí cuûa ngöôøi phuï nöõ16.

Sau hôn 40 naêm laäp keá hoaïch vaø trieån khai, tröôøng hôïp caây caàu Jamuna chothaáy vieäc ñöa caùc beân coù lieân quan khaùc nhau vaøo quaù trình ra quyeát ñònh,thöôøng ñöôïc goïi laø "taêng quyeàn haønh ñoäng", keát hôïp vôùi vieäc phaùt trieån moáilieân keát giöõa caùc theå cheá ñòa phöông, nhö laø caùc chính quyeàn thaønh phoá vaø ñòaphöông, coù theå ñem laïi nhöõng keát caáu haï taàng thuùc ñaåy taêng tröôûng moät caùchbeàn vöõng. Döï aùn khoâng chæ hoã trôï cho hoaït ñoäng giao dòch vaø ñi laïi töø noângthoân ra thaønh thò, maø coøn hoã trôï cho thöông maïi toaøn caàu17. Nhôø thôøi gian thöïchieän döï aùn caàu Jamuna vaø nhöõng tham vaán phöùc taïp caàn thöïc hieän trong döïaùn naøy, ngöôøi ta cuõng coù theå quan saùt nhöõng keát quaû naøy.

Thieát bò xöû lyù nöôùc thaûi ôû Ñaûo Höôu, Boston, Myõ

Moät phaàn laø vì ñaây laø cöïc ñieåm cuûa caùc xu höôùng ñöôïc minh hoaï trong caùc víduï tröôùc ñaây cuûa chuùng toâi, vaø moät phaàn laø do vaán ñeà NIMBY ñaõ lan khaépcoâng taùc quaûn lyù keát caáu haï taàng, moät trong nhöõng xu höôùng quan troïng maøchuùng toâi quan saùt ñöôïc laø vieäc xaây döïng caùc keát caáu haï taàng ñeå cung caápnhieàu dòch vuï. Ví duï, haõy xem xeùt caùc thieát bò xöû lyù nöôùc thaûi môùi cuûa Boston.

Ñöôïc coi laø moät trong nhöõng khu vöïc daân cö laâu ñôøi nhaát ôû Baéc Myõ, thaønhphoá Boston ngaøy nay naèm ôû trung taâm cuûa moät khu vöïc roäng lôùn vôùi khoaûng3,4 trieäu ngöôøi ñang laøm vieäc vaø sinh soáng ôû 129 khu vöïc coäng ñoàng chính tròrieâng bieät. Nhöõng naêm maø moät soá ngöôøi cho laø vaán ñeà nöôùc thaûi cuûa khu vöïchoaøn toaøn bò laõng queân ñaõ bieán caûng Boston, vaøo cuoái thaäp kyû 1970, trôû thaønhmoät trong nhöõng vuøng nöôùc ven bieån oâ nhieãm nhaát nöôùc Myõ. Caùc nhaø maùy xöûlyù nöôùc thaûi quy moâ quaù nhoû vaø ñöôïc baûo döôõng keùm ñaõ roùt haøng trieäu taánnöôùc thaûi nguyeân traïng xuoáng caûng, khieán caùc coäng ñoàng daân cö quanh ñoùphaûi ñoái maët vôùi caùc hieåm hoaï söùc khoeû vaø muøi hoâi thoái. Ngaân saùch daønh chovieäc caûi thieän khoâng phaûi laø öu tieân chính cuûa caùc quan chöùc haønh ñoäng theoñoäng cô chính trò. Ban ñaàu, ñöôïc thuùc ñaåy bôûi moät vuï kieän cuûa moät khu vöïc


haønh chính ven bieån vaø sau ñoù ñöôïc khuyeán khích bôûi Cô quan Baûo veä Moâitröôøng lieân bang (EPA), naêm 1984, bang Massachusetts ñaõ thieát laäp moät côquan môùi, Cô quan nguoàn nöôùc Massachusetts (MWRA), ñeå cung caáp dòch vuïnöôùc vaø nöôùc thaûi cho 61 coäng ñoàng.

Gaàn nhö ngay laäp töùc, EPA ñeä ñôn kieän MWRA vì ñaõ vi phaïm caùc giôùi haïnveà oâ nhieãm trong Ñaïo luaät Nöôùc saïch. Theo caùc thaønh vieân tham gia vuï kieän,vaøo thôøi ñieåm ñoù, vuï kieän naøy xuaát phaùt töø nhöõng quan ngaïi laø caùc khu vöïcbaàu cöû ñòa phöông chöa ñöôïc thaønh laäp, vaø döôøng nhö khoâng coù söï laõnh ñaïoveà chính trò ñeå coù caùc haønh ñoäng caàn thieát (Grant vaø Lerner 1993). Moät loä trìnhcaùc haønh ñoäng caàn thieát theo yeâu caàu cuûa toaø aùn ñeå ñaûm baûo MWRA tuaân thuûvôùi ñaïo luaät naøy bao goàm vieäc thoáng nhaát caùc keát caáu xöû lyù chaát thaûi, xaây döïngcaùc thieát bò xöû lyù nöôùc caáp moät vaø caáp hai taïi nhaø maùy Ñaûo Höôu cuûa chínhquyeàn, vaø xaây döïng moät ñöôøng coáng ngaàm daøi 15 km vôùi ñöôøng kính 7,3 m ñeådaãn nöôùc thaûi ra phía ngoaøi caûng tôùi taän Vònh Massachusetts. Döï aùn xaây döïngkeùo daøi caû thaäp kyû naøy baét ñaàu vaøo naêm 1989. Chöông trình ñaàu tö voán vaøoDöï aùn Caûng Boston toång coäng seõ tieâu toán khoaûng 7,1 tyû USD vaøo thôøi ñieåm noùñöôïc hoaøn taát vaøo naêm 2009.

Chi phí khoång loà cuûa döï aùn naøy xuaát phaùt phaàn naøo töø caùc muïc tieâu quaùroäng cuûa noù. Theo phoûng ñoaùn cuûa moät chuyeân gia thieát keá xaây döïng ñòaphöông, neáu muïc tieâu chæ laø loaïi boû chaát oâ nhieãm trong nöôùc thì vieäc trang bòcho moãi ngoâi nhaø trong khu vöïc vôùi moät nhaø veä sinh quy moâ nhoû hieän ñaïi vaøxaây döïng moät nhaø maùy xöû lyù nhoû hôn cuõng coù theå ñaùp öùng toát muïc tieâu naøyvaø tieâu toán ít hôn nhieàu. Beân caïnh nhieàu muïc tieâu khaùc, caùc coäng ñoàng khaùcnhau, chính quyeàn ñòa phöông, vaø caùc cô quan lieân bang mong muoán ñaûm baûoraèng caù voi trong Vònh Massachusetts vaø nhöõng ngöôøi ñi bieån ôû bôø baéc cuûa MuõiCod seõ khoâng bò aûnh höôûng bôûi döï aùn, ít nhaát laø trong daøi haïn.

Caùc nguoàn löïc moâi tröôøng vaø xaõ hoäi ñöôïc ñaàu tö vaøo döï aùn - caùc khu sinhthaùi bieån vaø caùc ñòa ñieåm giaûi trí haáp daãn khaùc - ñöôïc thöïc hieän nhôø chi traûcuûa nhöõng ngöôøi söû duïng nöôùc trong khu vöïc: 90% ngaân saùch döï aùn seõ laáy töøcaùc nguoàn ôû ñòa phöông. Tôø Christian Science Mornitor ñöa tin hoaù ñôn tieànnöôùc cuûa caùc hoä gia ñình taêng 329% trong thôøi gian töø naêm 1986 tôùi naêm 1999.Döï kieán naêm 2005, phí söû duïng nöôùc haøng naêm cuûa moãi hoä gia ñình seõ ñaït1.002 USD. Tuy nhieân, ñòa ñieåm nhaø maùy xöû lyù nöôùc taïi Ñaûo Höôu ñaõ ñem laïinhöõng caûnh quan haáp daãn cho caûng Boston - ñöôøng chaân trôøi cuûa khu trungtaâm - vôùi caùc maùy bay leân xuoáng saân bay Logan cuûa Boston. MWRA ñaõ xaâydöïng caùc ñöôøng moøn ñi boä vaø caùc tieän nghi khaùc cho cö daân trong vuøng, nhöõngtieän nghi naøy vöôït ngoaøi phaïm vi ban ñaàu cuûa döï aùn vaø laøm taêng möùc lôïi töùccuûa khoaûn ñaàu tö naøy.

Phaân phoái naêng löôïng quy moâ nhoû ôû Uganda vaø caùc heä thoáng ña tieän ích

Maëc duø caùc döï aùn Coâng vieân Overton, Ñöôøng oáng Chad-Cameroon, vaø CaàuJamuna coù chung taùc ñoäng daân chuû hoaù nhôø vieäc ñöa vaøo quaù trình ra quyeát



ñònh veà keát caáu haï taàng caùc tieáng noùi tröôùc ñoù thöôøng khoâng ñöôïc tham gia, caûba döï aùn naøy ñeàu mang töông ñoái tính truyeàn thoáng trong vieäc quy taäp caùcnguoàn löïc vaø noã löïc moät caùch taäp trung. Nhöõng coâng ngheä môùi söû duïng caùcnguoàn naêng löôïng taùi taïo ñöôïc - naêng löôïng maët trôøi söû duïng thieát bò chuyeånhoaù quang vaø nhieät, chuyeån hoaù chaát thaûi sinh hoïc, gioù, vaø caùc nhaø maùy thuyûñieän côõ nhoû - ñaõ keát hôïp vôùi caùc caûi caùch theå cheá cho pheùp caùc doanh nghieäpquy moâ nhoû cung caáp naêng löôïng ra beân ngoaøi maïng ñöôøng daây. Hôn nöõa, vaitroø cuûa caùc coäng ñoàng nhoû trong vieäc töï trang bò caùc thieát bò cung caáp ñieän chomình ñaõ cho pheùp hôïp nhaát hai thò tröôøng tröôùc ñaây bò taùch rieâng - caùc vuøngnoâng thoân khoâng ñöôïc cung caáp ñaày ñuû vaø caùc nhaø maùy, noâng traïi naèm ngoaøimaïng ñöôøng daây, vôùi caùc khu vöïc veä tinh cuûa caùc thaønh phoá quaù ñoâng - ñemlaïi lôïi ích cho caû hai thò tröôøng naøy.

Uganda coù daân soá laø 23 trieäu ngöôøi, vôùi gaàn 5 trieäu hoä gia ñình, nhöng chækhoaûng 10% laø coù ñieän. Haàu heát nhöõng ngöôøi coù ñieän söû duïng soáng ôû thuû ñoâKampala. Nhöõng ngöôøi daân Uganda soáng ôû noâng thoân vaø ngoaïi oâ söû duïng caùcdaïng naêng löôïng khaùc ñeå thay theá cho ñieän, goàm daàu hoûa, pin khoâ, pin axit-chìcuûa oâtoâ, vaø caùc thieát bò töï phaùt ñieän khaùc (Baûng 2.2). Ngöôøi daân Uganda tieâukhoaûng 100 trieäu USD moãi naêm ñeå cung caáp naêng löôïng chaïy ñaøi, cassette, vaøñeøn pin, ñieàu ñoù cho thaáy toàn taïi moät thò tröôøng tieàm naêng lôùn cho caùc thieát bònaêng löôïng thay theá coù chi phí thaáp. Nhaän thöùc ñöôïc tieàm naêng naøy, chính phuûUganda ñaõ coù nhöõng thay ñoåi veà phaùp lyù vaø theå cheá.

Tröôùc khi coù nhöõng thay ñoåi naøy, taát caû caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán naênglöôïng trong nöôùc ñeàu chòu söï quaûn lyù cuûa Uyû ban Ñieän löïc Uganda, ñöôïcthaønh laäp naêm 1948 vôùi tö caùch laø moät cô quan theo ngaønh doïc vaø baùn ñoäc laäpcoù ñoäc quyeàn saûn xuaát, taûi ñieän, phaân phoái, vaø cung caáp ñieän naêng trongUganda cuõng nhö tôùi caùc nöôùc laùng gieàng. Naêm 1999, Luaät ñieän löïc ñöôïc thoângqua cho pheùp: (a) dôõ boû ñoäc quyeàn cuûa Uyû ban Ñieän löïc Uganda trong ngaønhñieän; (b) chia caùc dòch vuï saûn xuaát, taûi ñieän, vaø phaân phoái ñieän cho caùc coâng tykhaùc nhau; (c) xaây döïng moät cô quan giaùm ngaønh ñoäc laäp vaø taïo khuoân khoåphaùp luaät vaø quy ñònh cho pheùp khu vöïc tö nhaân tham gia vaøo ngaønh naêng

Baûng 2.2. Caùc nguoàn naêng löôïng thay theá vaø chi phí cuûa chuùng vôùi ngöôøi daân Uganda

Tyû leä hoä gia ñìnhChi phí haøng thaùng söû duïng nguoàn Chi phí

Nguoàn naêng löôïng cuûa hoä gia ñình (USh) naêng löôïng naøy (%) (USD/Kwh)

Daàu löûa 5.000 100Pin khoâ 6.000 94 400Pin chì axit oâtoâ 10.900 9 3

Toång chi phí haøng naêm

Caùc thieát bò töï phaùt ñieän 19 trieäu USD 0,19

Ghi chuù: 1.050 USh = 1 USD (taïi thôøi ñieåm thaùng 9-1997).Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2001; Ngaân haøng Theá giôùi 1999.

löôïng. Caûi caùch naøy cho pheùp caùc nhaø saûn xuaát ñieän ñoäc laäp ra ñôøi vaø cung caápdòch vuï baèng caùch söû duïng maïng löôùi ñieän chính ñeå cung caáp cho khu vöïcnoâng thoân, xaây döïng caùc maïng löôùi ñieän ñoäc laäp, vaø taän duïng tieàm naêng naênglöôïng maët trôøi hoaëc caùc nguoàn cung caáp thay theá khaùc. Caûi caùch naøy cho pheùpcaùc nhaø cung caáp caïnh tranh bình ñaúng vaø cho pheùp aùp duïng caùc möùc giaù baùnleû khaùc nhau cho moãi khu vöïc, cuõng nhö quy ñònh möùc phí ñoàng nhaát cho vieäctieáp caän vaø söû duïng maïng löôùi nhaèm taïo thuaän lôïi cho caùc giao dòch naênglöôïng giöõa caùc beân ñöôïc nhöôïng quyeàn phaân phoái vôùi caùc nhaø maùy phaùt ñieänlaø beân thöù ba. Caùc cô cheá trôï caáp vaø cung caáp taøi chính cuõng ñaõ ñöôïc taïo döïng.

Söû duïng Chöông trình Moâi tröôøng Toaøn caàu (GEF) do Ngaân haøng Theá giôùithöïc hieän, Chính phuû ñöa ra moät heä thoáng hoã trôï cho vieäc phaùt trieån caùc nguoàncung caáp coù theå taùi taïo laïi ñeå hoã trôï cho caùc thieát bò saûn xuaát ñieän töø naênglöôïng maët trôøi ñoäc laäp. Quyõ Carbon Nguyeân maãu cuûa Ngaân haøng Theá giôùi ñaõcung caáp taøi chính ñeå phaùt trieån naêng löïc töï cung caáp ñieän taïi caùc nhaø maùyñöôøng vaø caùc keát caáu boùc voû caø pheâ, cuõng nhö cho vieäc söû duïng caùc thieát bòthuyû ñieän vaø saûn xuaát ñieän baèng gioù quy moâ nhoû vaø sieâu nhoû. Nguoàn quyõ naøycuõng ñöôïc söû duïng ñeå hoã trôï taøi chính cho khu vöïc tö nhaân, ñeå phaùt trieån caùcdòch vuï cung caáp naêng löôïng theo höôùng thöông maïi hoaù cho caùc khu vöïcnoâng thoân vaø ngoaïi thaønh.

Caùch thöùc cung caáp naêng löôïng chia nhoû ôû Uganda cuõng ñaõ cho pheùp phaùttrieån moät soá dòch vuï tieän ích khaùc theo phöông phaùp chia nhoû, ñem laïi cô hoäicho caùc coâng ty trong vieäc cung caáp caùc giaûi phaùp ña tieän ích. Caùc giaûi phaùp ñoùbao goàm dòch vuï ñieän thoaïi nhaèm taêng möùc tieáp caän cuûa noâng thoân vôùi caùcdòch vuï ñieän thoaïi cô baûn, môû roäng dòch vuï internet ra caùc vuøng, cuõng nhö thöûnghieäm phaùt trieån caùc trung taâm vieãn thoâng. Kinh nghieäm naøy ñöôïc trieån khaiôû moät soá nöôùc thoâng qua söï xuaát hieän cuûa caùc coâng ty "ña tieän ích" cung caápmoät nhoùm tieän ích goàm ñieän, khí ga töï nhieân, nöôùc vaø nöôùc thaûi, vaø dòch vuïñieän thoaïi18.

Starpower ôû thaønh phoá Washington, DC laø moät ví duï veà moät coâng ty cungcaáp caùc goùi dòch vuï bao goàm ñieän thoaïi, truyeàn hình caùp vaø internet19. ÔÛ Anh,goùi dòch vuï goàm ga vaø ñieän cuõng nhö ñieän vaø nöôùc laø raát phoå bieán. Caùc nöôùckhaùc coù goùi dòch vuï tieän ích bao goàm Argentina, Cape Verde, Colombia, CostaRica, vaø Morocco. ÔÛ moät soá nöôùc, goùi dòch vuï coøn vöôït ra ngoaøi caùc dòch vuïtieän ích. Ví duï, ôû Hungary, moät coâng ty cung caáp caû dòch vuï vaän taûi vaø vieãnthoâng, vaø ôû tröôøng hôïp Chile, ñoù laø söï keát hôïp giöõa dòch vuï ga vaø vieãn thoâng.

Caùc caûi caùch phaùp lyù cho pheùp keát hôïp giöõa caùc dòch vuï naøy laø moät ñoänglöïc chính cho caùc doanh nghieäp, song hieäu quaû ñaït ñöôïc nhôø söï keát hôïp theongaønh ngang cuõng laø moät ñoäng löïc nöõa. Caùc coâng ty tìm caùch taän duïng caùcmaïng löôùi quan heä khaùch haøng vaø quan heä vôùi chính phuû, naêng löïc taøi chính,dòch vuï quaûn lyù haønh chính, söû duïng caùc toaø nhaø, thieát bò vaø ñöôøng maïng hieäncoù cuûa mình. Moät chieán löôïc ña tieän ích cuõng seõ ñöôïc theo ñuoåi khi caùc coâng tytìm kieám cô hoäi ñeå keát hôïp theo ngaønh doïc, ví duï nhö keát hôïp giöõa saûn xuaátvôùi dòch vuï phaân phoái trong ngaønh ñieän, hoaëc keát hôïp giöõa xuaát khaåu taïi caûng



vôùi vaän chuyeån trong ñaát lieàn vaø sau ñoù laø keát hôïp giöõa caùc dòch vuï caûng vaøvaän taûi ñöôøng saét. Coâng ty P&O, ñaõ ñaàu tö vaøo Caûng Colombo ôû Sri Lankacuõng nhö ôû moät soá nöôùc khaùc, ñaõ theo ñuoåi chieán löôïc naøy.

Caùc bình dieän cuûa toaøn caàu hoaù keát caáu haï taàng

Nhöõng ví duï nhö treân ñaõ minh hoaï cho boán bình dieän thay ñoåi lôùn, ñònh hìnhneân quaù trình phaùt trieån keát caáu haï taàng mang tính toaøn caàu (Baûng 2.3), moätquaù trình nhaèm giaûi quyeát hieäu quaû hôn xung ñoät giöõa lôïi ích caù nhaân vaø taäptheå, vaø giöõa nhu caàu tröôùc maét cuûa ngöôøi daân vôùi mong muoán cuûa xaõ hoäi laøcung caáp cho caùc theá heä mai sau.

Daân chuû hoaù

Khi caùc coâng daân quan taâm ñeán vaán ñeà moâi tröôøng ôû Memphis vaø daân laøng,noâng daân doïc theo soâng Jamuna tham gia vaøo quaù trình ra quyeát ñònh veà moätkhoaûn ñaàu tö lôùn ñeå xaây döïng keát caáu haï taàng, hoï chính laø ví duï minh hoaï chomoät xu höôùng höôùng tôùi söï tham gia daân chuû hoaù vaøo quy trình ra quyeát ñònh.Vieäc söû duïng quy trình chính trò moät caùch thoâng minh, nhöõng yeâu caàu ñaët rabôûi caùc nhaø taøi chính voán gheùt söï chaäm treã, vaø aùp löïc töø dö luaän theá giôùi ñaõbuoäc caùc hoaït ñoäng ñaàu tö vaø vaän haønh keát caáu haï taàng phaûi tính ñeán quyeàn

Baûng 2.3. Caùc bình dieän cuûa toaøn caàu hoaù keát caáu haï taàng

Bình dieänDaân chuû hoaù

coâng taùc quaûn lyù

Chia nhoû hoaït ñoängcung caáp dòch vuï

Truyeàn baù yù töôûng

Ña daïng hoaù phaïmvi dòch vuï

Moâ taû thay ñoåi● Coâng daân tham gia vaøo quaù trình phaùt trieån keát caáu haï taàng● Chia nhoû sôû höõu vaø lôïi nhuaän töø keát caáu haï taàng● Tieán trieån veà moâi tröôøng laø ñoäng löïc trong quaûn lyù keát caáu

haï taàng● Caùc phöông tieän vaän taûi coàng keành (HOV) hoaït ñoäng treân

ñöôøng boä laø giaûi phaùp thay theá ñöôïc öa chuoäng cho vaän taûiñöôøng saét

● Naêng löôïng töø gioù vaø caùc nhaø maùy saûn xuaát naêng löôïng quymoâ nhoû

● Caûi caùch/taùi cô caáu caùc toå chöùc● Tö nhaân cung caáp dòch vuï coâng, caùc hôïp ñoàng thueâ xaây

döïng, baûo laõnh vaø baûo döôõng caùc keát caáu haï taàng döôùi hìnhthöùc xaây döïng - sôû höõu - vaän haønh

● Caùc tieâu chuaån vôùi ñieän thoaïi di ñoäng● Caùc sieâu taäp ñoaøn veà heä thoáng nöôùc - Trao ñoåi kieán thöùc,

dòch vuï, vaø yù töôûng giöõa caùc thaønh phoá● Ñaùnh ñoåi nôï vôùi vaán ñeà moâi tröôøng● Ñaàu tö vaøo vieäc baûo toàn lòch söû, caùc nguoàn löïc vaên hoaù theá

giôùi, vaø caùc haøng hoaù "khoâng coù giaù trò thò tröôøng" khaùc● Haïch toaùn "xanh"

lôïi cuûa moät loaït "caùc ñoái töôïng lieân quan". Nhìn töø goùc ñoä toaøn caàu, chuùng toâitin töôûng raèng xu höôùng naøy laø heä quaû ñoái vôùi keát caáu haï taàng töø nhöõng vaänñoäng chính trò chung höôùng tôùi caùc xaõ hoäi thoâng thoaùng hôn.

Chia nhoû

Söï xuaát hieän cuûa caùc nhaø saûn xuaát quy moâ nhoû vaø moät heä thoáng cung caáp chianhoû trong ngaønh naêng löôïng Uganda minh hoaï cho moät xu höôùng chunghöôùng tôùi vieäc chia nhoû hoaït ñoäng maø chuùng toâi quan saùt thaáy trong hoaït ñoängcung caáp keát caáu haï taàng toaøn caàu. Quaûn lyù keát caáu haï taàng phaùt trieån theohöôùng giaûm bôùt quaûn lyù taäp trung vaø gia taêng caùc quy trình saûn xuaát vôùi quymoâ nhoû hôn nhôø söû duïng nhöõng coâng ngheä môùi. Nhöõng thaønh coâng to lôùn cuûangaønh oâtoâ (vaø xe maùy ôû nhöõng vuøng coù thu nhaäp thaáp) phaûn aùnh nhöõng böôùcñi ñaàu tieân cuûa xu höôùng naøy - vaø xu höôùng naøy hieän nay ñaõ trôû neân raát roõraøng trong ngaønh cung caáp naêng löôïng vaø vieãn thoâng. Chuùng toâi döï ñoaùnnhöõng tieán trieån trong ngaønh xöû lyù vaø taùi söû duïng raùc thaûi coù theå ñem tôùinhöõng thay ñoåi töông töï trong ngaønh nöôùc.

Truyeàn baù yù töôûng

Nhöõng yù töôûng môùi vaø toát luoân nhaân roäng nhôø söï truyeàn baù töø ngöôøi söû duïngnaøy sang ngöôøi khaùc ôû nhöõng vuøng hoaëc lónh vöïc hoaït ñoäng khaùc nhau, nhöngtoác ñoä vaø quy moâ xuyeân quoác gia cuûa nhöõng giao dòch maø chuùng ta ñang ñöôïcchöùng kieán trong ngaønh keát caáu haï taàng ñaùnh daáu moät bình dieän quan troïngthöù ba trong quaù trình toaøn caàu hoaù keát caáu haï taàng. Söï gia taêng soá löôïng caùcnhaø cung caáp keát caáu haï taàng ña quoác gia saün saøng vaän haønh vaø thaäm chí coùtheå giöõ moät coå phaàn nhaát ñònh, cuõng nhö laäp keá hoaïch vaø xaây döïng keát caáu haïtaàng ôû caùc quoác gia khaùc cho thaáy coù moät söï bieán ñoåi lôùn töø tö duy khoâng saünsaøng cho vay qua bieân giôùi tröôùc ñaây cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Beân caïnh ñoù, söï phaùttrieån cuûa ñoäi nguõ caùc chuyeân gia ôû nhieàu nôi, ñöôïc ñaøo taïo ôû moät soá ít caùc hoïcvieän ñaúng caáp quoác teá, ñaõ taïo thuaän lôïi cho vieäc truyeàn baù caùc yù töôûng vaø taïora caùc nguoàn löïc trí tueä caàn thieát ñeå öùng duïng nhöõng yù töôûng ñoù vaøo nhöõngñieàu kieän vaø tình huoáng cuï theå cuûa ñòa phöông. Khaû naêng lieân laïc deã daøng nhôøcaùc thieát bò ñaøm thoaïi qua video, email, internet, cuõng nhö söï deã daøng trongvieäc ñi laïi giöõa caùc nöôùc, ñaõ taïo thuaän lôïi cho söï lan truyeàn naøy; ví duï, Ngaânhaøng Theá giôùi ñaõ tieán haønh moät cuoäc hoïp qua maïng giöõa caùc thò tröôûng cuûacaùc thaønh phoá vaø thò xaõ ôû Brazil vôùi caùc chuyeân gia quoác gia trong moät ngaøyñeå tröïc tieáp thaûo luaän veà nhöõng yù töôûng môùi veà quaûn lyù vaø phaùt trieån ñoâ thò20.

Ña daïng hoaù

Nhö chuùng toâi ñaõ ñeà xuaát, xu höôùng höôùng tôùi ña daïng hoaù - môû roäng caùc loaïihình dòch vuï do keát caáu haï taàng ñem laïi - coù ñoäng löïc khoâng nhoû töø nhöõng


khoù khaên trong vieäc ñöa nhöõng keát caáu haï taàng môùi vaøo hoaït ñoäng. Khoù khaênngaøy caøng lôùn naøy ít nhaát phaàn naøo laø do xu höôùng daân chuû hoaù trong quaùtrình ra quyeát ñònh. Tuy nhieân, noù cuõng phaûn aùnh moät söï thay ñoåi trong caùcgiaù trò maø con ngöôøi cho laø quan troïng trong quaù trình ra quyeát ñònh, ví duï nhöbaûo veä moâi tröôøng soáng cuûa ñoäng, thöïc vaät hoang daõ vaø oån ñònh xaõ hoäi cuûacaùc coäng ñoàng, ñöôïc öu tieân hôn so vôùi vaøi thaäp kyû tröôùc ñaây. Chuùng toâi cuõngmôû roäng khaùi nieäm "voán" ñaàu tö vaøo keát caáu haï taàng cuûa mình, vaø thöøa nhaäncaû nhöõng doøng suoái nguyeân sinh, quan heä laùng gieàng maät thieát, vaø nhöõng côcaáu mang tính lòch söû laø nhöõng nguoàn löïc maø giaù trò cuûa noù coù theå khoâng ñöôïcphaûn aùnh ñaày ñuû thoâng qua giaù caû thò tröôøng. Daàn daàn, chuùng toâi tìm caùch ñolöôøng nhöõng nguoàn löïc naøy vaø taêng khaû naêng thay theá chuùng, ví duï nhö ñaùnhñoåi giöõa moùn nôï taøi chính vôùi vieäc baûo veä caùc vuøng ñaát ñoäc ñaùo, hoaëc ñaùnhñoåi quyeàn gaây oâ nhieãm thoâng qua Heä thoáng ñaùnh ñoåi Carbon môùi ra ñôøi cuûaNgaân haøng Theá giôùi.

Theå cheá ñeå tieáp tuïc phaùt trieån keát caáu haï taàng

Chuùng toâi tin töôûng raèng xu höôùng toaøn caàu hoaù keát caáu haï taàng seõ vaø neânñöôïc tieáp tuïc. Chuùng toâi döï ñoaùn raèng caùc chuyeân gia keát caáu haï taàng seõ ngaøycaøng ñöôïc yeâu caàu phaûi suy nghó treân bình dieän toaøn caàu trong khi haønh ñoängôû caáp ñòa phöông, thoâng qua caùc quy trình ra quyeát ñònh thoâng thoaùng hôn,giaûm bôùt möùc ñoä quaûn lyù taäp trung, söû duïng caùc thöïc tieãn toát nhaát vaø môùi nhaátcuûa quoác teá, vaø cung caáp nhieàu dòch vuï ña daïng söû duïng ít nguoàn löïc hôn.

Nhöõng ngöôøi sôû höõu vaø phaùt trieån keát caáu haï taàng truyeàn thoáng, caùc chínhquyeàn ñòa phöông vaø caùc chuyeân gia tö vaán cuûa hoï, nhöõng ngöôøi coù traùchnhieäm traû lôøi cho cöû tri ñòa phöông, khoâng ñöôïc chuaån bò kyõ caøng ñeå ñoái phoùvôùi nhöõng thaùch thöùc cuûa keát caáu haï taàng mang tính toaøn caàu hoaù. Chuùng toâidöï ñoaùn ngaøy caøng caàn coù caùc theå cheá, caùc theå cheá naøy seõ taïo thuaän lôïi cho caùchaønh ñoäng taäp theå trong quaûn lyù vaø phaùt trieån keát caáu haï taàng. Nhöõng theå cheánhö vaäy seõ boå sung cho caùc cô quan truyeàn thoáng cuûa chính phuû, hoã trôï chocaùc quan chöùc ñöôïc baàu ra, cuõng nhö caùc chuyeân gia veà keát caáu haï taàng thoângqua vieäc taêng cöôøng ñoä nhaïy caûm cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch vôùi caùcchæ soá phaûn aùnh caùc moái quan ngaïi cuûa coäng ñoàng ñòa phöông, keå caû nhöõngcoäng ñoàng phuï caän, vaø taïo thuaän lôïi cho vieäc caân ñoái quyeàn lôïi cuûa caùc nhoùmñoái töôïng khaùc nhau, keå caû quyeàn lôïi cuûa caùc theá heä töông lai, vaø thöïc hieän caùcquyeát ñònh theo ñuùng cam keát vaø taêng khaû naêng giaûi trình vôùi taát caû caùc beântham gia chính.

Nhöõng theå cheá naøy seõ phaûi hoaït ñoäng ôû taát caû caùc caáp töø coäng ñoàng, ñòaphöông, khu vöïc, quoác gia, cho tôùi ña quoác gia, cho pheùp phoái hôïp haønh ñoängxuyeân bieân giôùi, giöõa caùc ngaønh ngheà, vaø giöõa caùc neàn vaên hoaù. Caùc theå cheánaøy seõ phaûi nhaän thöùc ñöôïc vaø toân troïng moät thöù töï caùc quyeàn lôïi phaûi ñöôïccaân ñoái trong khi ñöa ra caùc quyeát ñònh veà quaûn lyù keát caáu haï taàng mang tínhtoaøn caàu. Lôïi ích caù nhaân seõ ñöôïc öu tieân khi daân chuû hoaù gia taêng, vaø nhöõng


theå cheá môùi naøy phaûi taïo ra caùc phöông tieän ñeå ñaït ñöôïc söï ñoàng thuaän khinhieàu caù nhaân vaø taäp theå bò aûnh höôûng khaùc nhau bôûi caùc quyeát ñònh veà ñaàu tövaø vaän haønh keát caáu haï taàng.

Chuùng toâi quan saùt thaáy coù moät soá ví duï môùi veà nhöõng theå cheá môùi naøy.Ngoaøi caùc toå chöùc chính trò ña phöông nhö WTO, caùc toå chöùc moâi tröôøng nhöBaûo toàn Thieân nhieân cuõng ñang taêng cöôøng hôïp taùc vôùi caùc chính quyeàn vaødoanh nghieäp ñòa phöông ñeå baûo veä caùc nguoàn löïc moâi tröôøng ñoàng thôøi ñaùpöùng nhöõng nhu caàu veà dòch vuï keát caáu haï taàng. Tuy nhieân, xaây döïng theå cheáthì phaûi maát thôøi gian vaø caùc noã löïc ñieàu phoái thöôøng gaëp nhieàu trôû ngaïi.Nhöõng theå cheá môùi theo tieân ñoaùn cuûa chuùng toâi nhaát thieát seõ phaûi hoaït ñoängkhaùc vôùi thöïc tieãn hieän nay.

Ñaëc bieät, caùc theå cheá quaûn lyù môùi seõ phaûi giaûm thieåu ruûi ro baèng caùch taêngkyø voïng vaø phaân bieät öu tieân. Neáu nhö caùc caù nhaân vaø taäp theå hy voïng seõ haøiloøng vôùi moïi khía caïnh cuûa moät quyeát ñònh veà keát caáu haï taàng, hoï seõ deã daøngbò thaát voïng. Neáu caùc theå cheá haønh ñoäng taäp theå chæ phuïc vuï coâng vieäc theå hieänsöï thaát voïng ñoù thay vì taïo thuaän lôïi cho vieäc caân ñoái caùc quyeàn lôïi höôùng tôùisöï ñoàng thuaän, caùc quyeát ñònh seõ bò ngaên trôû chöù khoâng phaûi laø ñöôïc thöïchieän. Chuùng toâi caàn môû roäng khaùi nieäm söû duïng cuûa mình veà theá naøo laø coângbaèng vaø bình ñaúng trong quaûn lyù keát caáu haï taàng vaø ñöa caùc khaùi nieäm naøyvaøo moät phaàn trong quaù trình ra quyeát ñònh.

Khi thöïc hieän coâng vieäc naøy, chuùng toâi seõ caàn phaûi saùng taïo ra nhöõng caùchthöùc môùi ñeå thöïc hieän vieäc quaûn lyù vaø kieåm soaùt keát caáu haï taàng. Chaéc chaénchuùng ta coù theå ñònh giaù caùc dòch vuï keát caáu haï taàng hieäu quaû hôn khi toàn taïicaùc thò tröôøng, song chuùng ta caàn tieáp tuïc phaùt trieån caùc coâng cuï hoã trôï chochuùng ta khi caùc thò tröôøng khoâng hoaït ñoäng.

Cuoái cuøng, vaø cô baûn nhaát, chuùng ta caàn ñoäng löïc ñeå tieáp tuïc ñaûm baûo keátcaáu haï taàng hoã trôï cho taêng tröôûng beàn vöõng trong daøi haïn vaø caûi thieän chaátlöôïng cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Laø caùc chuyeân gia veà keát caáu haï taàng, chuùng toâicam keát vôùi muïc tieâu thònh vöôïng cuûa loaøi ngöôøi trong töông lai vaø tin töôûngvaøo khaû naêng caûi thieän cuûa chuùng ta. Ñoàng thôøi, chuùng toâi thöøa nhaän raèng moïingöôøi coù theå baát ñoàng veà yù nghóa chính xaùc cuûa nhöõng töø - thònh vöôïng, caûithieän, vaø nhöõng töø töông töï - cuõng nhö caùch thöùc ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâunaøy. Khoâng coøn nghi ngôø gì, quaù trình toaøn caàu hoaù keát caáu haï taàng ñaët ranhöõng thaùch thöùc lôùn vaø ngaøy caøng lôùn hôn cho nhöõng ngöôøi laøm coâng taùcquaûn lyù keát caáu haï taàng, song vôùi chuùng ta, phaàn thöôûng daønh ñöôïc töø vieäcgiaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc ñoù cuõng ñaùng ñeå chuùng ta boû noã löïc ra.

Chuù thích

1. Nhöõng coâng trình xaây döïng ôû Jericho coù leõ khoâng phaûi hoaøn toaøn ñöôïcxaây döïng vì muïc ñích quaân söï; ví duï xem theâm Bar-Yosef 1986, tr. 157-62.

2. Hieän khoâng coù moät khaùi nieäm ñöôïc thöøa nhaän chung veà "keát caáu haïtaàng", moät soá ngöôøi thì muoán goïi laø "keát caáu haï taàng daân duïng", "keát caáu haï


taàng caùc coâng trình coâng coäng", hoaëc chæ ñôn giaûn laø "caùc coâng trình coângcoäng". Vaán ñeà caøng raéc roái hôn khi trong nhöõng naêm gaàn ñaây, ngaønh coângnghieäp maùy tính ñaõ chaáp nhaän duøng töø naøy ñeå chæ caùc loaïi phaàn cöùng vaø phaànmeàm cho pheùp caùc coâng ty theo doõi caùc thoâng tin veà haøng löu kho, doanh soá,nhaân söï, vaø caùc thoâng tin kinh doanh khaùc. Chuùng toâi töï giôùi haïn ôû caùch hieåutruyeàn thoáng hôn, tuy nhieân cuõng cho raèng keát caáu haï taàng bao goàm caû caùcphöông tieän vaø dòch vuï maø chính phuû vaø khu vöïc tö nhaân cung caáp. Moät uyûban thuoäc Hoäi ñoàng Nghieân cöùu Quoác gia Hoa Kyø coi "keát caáu haï taàng caùccoâng trình coâng coäng" laø bao goàm "caû nhöõng phöông tieän chöùc naêng cuï theå -ñöôøng cao toác, ñöôøng boä, phoá xaù, vaø caùc caây caàu; vaän taûi coâng coäng; saân bayvaø vaän taûi haøng khoâng; cung caáp nöôùc vaø caùc nguoàn nöôùc; quaûn lyù nöôùc thaûi;xöû lyù raùc thaûi; saûn xuaát vaø cung öùng ñieän; vieãn thoâng; vaø quaûn lyù caùc chaát thaûinguy hieåm - vaø heä thoáng keát hôïp giöõa caùc hoaït ñoäng chöùc naêng naøy. Nhaän thöùcveà keát caáu haï taàng khoâng chæ döøng ôû nhöõng thieát bò coâng trình coâng coäng, maøcoøn bao goàm caû caùc quy trình vaän haønh, thöïc tieãn quaûn lyù vaø chính saùch phaùttrieån coù taùc ñoäng qua laïi vôùi nhu caàu cuûa xaõ hoäi vaø caùc phöông tieän cuï theå ñeåtaïo thuaän lôïi cho hoaït ñoäng ñi laïi cuûa con ngöôøi vaø haøng hoaù, cho vieäc cungcaáp nöôùc uoáng vaø nöôùc söû duïng vaøo caùc muïc ñích khaùc, vieäc xöû lyù an toaøn caùcraùc thaûi cuûa xaõ hoäi, vieäc cung caáp naêng löïc cho nhöõng nôi coù nhu caàu, vaø vieäctruyeàn thoâng tin trong noäi boä cuõng nhö giöõa caùc coäng ñoàng". (Hoäi ñoàng Nghieâncöùu Quoác gia 1987). Ngaân haøng Theá giôùi moâ taû keát caáu haï taàng "laø moät töøchung duøng ñeå chæ nhieàu hoaït ñoäng ñöôïc coi laø 'voán chi phí chung cuûa xaõ hoäi'",coù nghóa laø caùc dòch vuï cuûa caùc thieát bò, coâng trình coâng coäng, vaø cuûa caùc ngaønhgiao thoâng khaùc. (Ngaân haøng Theá giôùi 1994).

3. Vieäc dòch sang thaønh töø "caùc coâng trình xaây döïng" ñaõ khieán cho caâu noùi naøytrôû thaønh moät trích daãn öa thích cuûa caùc nhaø kieán truùc, tuy vaäy, vieäc Vitruvius ñeàcaäp ñeán caû caùc böùc töôøng thaønh, beán caûng, vaø caùc khu ngoaøi trôøi ñaõ chæ roõphaïm vi quan taâm cuûa oâng roäng hôn nhieàu vaø lôøi khuyeân cuûa oâng cuõng thíchñaùng trong ngaønh thieát keá vaø nhöõng ngaønh ngheà khaùc maø trong thôøi hieän ñaïi,giaù trò cuûa söï duyeân daùng trong thieát keá bò coi nheï hôn khi ñöôïc so saùnh vôùiñoä beàn vaø tính höõu duïng.

4. Trong Cuoán saùch thöù naêm tìm hieåu veà baûn chaát vaø nguoàn goác cuûa taøi saûn quoácgia xuaát baûn naêm 1776, Smith ñaõ vieát, "Traùch nhieäm thöù ba vaø laø traùch nhieämcuoái cuøng cuûa moãi nhaø nöôùc hay cuûa khoái thònh vöôïng chung laø xaây döïng vaøduy trì caùc theå cheá vaø coâng trình coâng coäng maø maëc duø chuùng ñem laïi lôïi íchcho toaøn theå xaõ hoäi, song baûn chaát cuûa chuùng laø lôïi nhuaän thu ñöôïc seõ khoângbao giôø coù theå buø ñaép laïi chi phí cuûa moät caù nhaân hay moät nhoùm nhoû caùc caùnhaân, vaø khoâng theå chôø ñôïi caù nhaân hay moät nhoùm nhoû caù nhaân naøo seõ xaâydöïng vaø duy trì chuùng. Vieäc thöïc hieän traùch nhieäm naøy cuõng ñoøi hoûi caùc möùcchi phí khaùc nhau trong caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa xaõ hoäi".

5. Coâng trình cuûa Dupuit ñaõ ñem laïi Huaân chöông Baéc Ñaåu Boäi tinh cho oângnaêm 1843; oâng cuõng ñaõ xuaát baûn moät soá nghieân cöùu coù ñoùng goùp quan troïng


trong Taïp chí cuûa Tröôøng Caàu Ñöôøng. Ví duï, xem trong Taïp chí Quoác teá vaø Kinhteá, 1952.

6. Nhieàu nhaø nghieân cöùu ñaõ quan saùt moái quan heä giöõa keát caáu haï taàng vaøtaêng tröôûng kinh teá baèng caùch söû duïng nhieàu coâng cuï khaùc nhau ñeå ño löôøngkeát caáu haï taàng. ÔÛ ñaây, chuùng toâi xem xeùt caùch laøm cuûa Canning vaø Bennathan(2000), "Möùc lôïi töùc xaõ hoäi cuûa ñaàu tö vaøo keát caáu haï taàng", vaø Charles Hulten(1997), "Ñoùng goùp cuûa keát caáu haï taàng vaøo toång saûn phaåm", caû hai nghieân cöùunaøy ñeàu ñöôïc raø soaùt laïi trong Baûn toùm taét Nhöõng nghieân cöùu hieän taïi veà keátcaáu haï taàng do Vuï Kinh teá Phaùt trieån, Ngaân haøng Theá giôùi cung caáp. Coâng trìnhnaøy ñaõ ñöa laïi moät soá tieán boä cuï theå trong vieäc söû duïng caùc moâ hình phaân tíchvaø thöïc nghieäm ñeå löôïng hoaù söï ñoùng goùp cuûa keát caáu haï taàng vaøo phaùt trieånkinh teá.

7. Cuoán saùch phoâi thai cuûa Hirschman naêm 1958, Chieán löôïc phaùt trieån kinhteá, ñöôïc boå sung theâm baèng cuoán Quan saùt caùc döï aùn phaùt trieån naêm 1967.Cuoán saùch sau trôû thaønh ñoäng löïc cho vieäc caân nhaéc laïi caùc chöông trình cuûaNgaân haøng Theá giôùi, vaø coâng trình cuûa Hirschman nhìn chung khuyeán khíchcaùc toå chöùc taøi trôï taäp trung vaøo vieäc trao ñoåi sinh vieân vaø caùc dòch vuï kyõ thuaättreân phaïm vi quoác teá. Xem theâm Gillis vaø caùc taùc giaû khaùc 2001.

8. Nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Anh Alfred Marshall vaø hoïc troø cuûa oâng laø ArthurPigou laø nhöõng ngöôøi ñaùng ñöôïc nhaéc ñeán nhaát ôû ñaây nhôø nhöõng nguyeân taéctaïo neàn moùng cuûa kinh teá hoïc moâi tröôøng hieän ñaïi cuûa hoï.

9. Ngöôøi phuï traùch chuyeân muïc cuûa tôø Thôøi baùo New York Thomas L. Fried-man ñaõ leân ñieåm raát nhieàu nhôø phoå caäp hoaù thuaät ngöõ naøy vaø xaùc ñònh nhöõngñoäng löïc vaø haønh vi ñi keøm, ví duï trong cuoán saùch baùn chaïy nhaát cuûa oâng,Lexus vaø caây oâ liu: Tìm hieåu toaøn caàu hoaù (Friedman 1999).

10. Thöïc ra, chuùng toâi cho raèng moät ngaønh ngheà keát caáu haï taàng mang tínhtoaøn caàu môùi ñaõ ra ñôøi. Caùc chuyeân gia veà keát caáu haï taàng tieán haønh laäp keáhoaïch, thieát keá, cung caáp taøi chính, xaây döïng, quaûn lyù vaø vaän haønh caùc taøi saûncoá ñònh cuûa nhaø nöôùc, maø khoâng nhaát thieát phaûi chuyeân moân hoaù vaøo hoaïtñoäng cuûa baát kyø moät ngaønh dòch vuï cuï theå naøo, ví duï nhö caáp nöôùc, vaän taûi,hay xöû lyù raùc thaûi. Cuõng nhö vôùi baûn thaân keát caáu haï taàng, cuõng coøn coù yù kieánbaát ñoàng veà vieäc coù hay khoâng coù "caùc chuyeân gia veà keát caáu haï taàng" thöïc thuï,nhö chuùng toâi töï xeáp loaïi baûn thaân, hay ñoù chæ laø nhöõng chuyeân gia hoaït ñoängvöôït ra ngoaøi phaïm vi chuyeân moân cuûa mình.

11. Chaâm ngoân naøy cuõng ñöôïc coi laø khaåu hieäu haønh ñoäng trong nhieàu lónhvöïc khaùc. Chuùng toâi tin töôûng raèng nguoàn goác cuûa chaâm ngoân naøy xuaát phaùttöø cuoán saùch phoâi thai cuûa nhaø kinh teá hoïc E. F. Schumacher, Nhoû laø ñeïp: Kinhteá hoïc khi nhaân toá con ngöôøi laø quan troïng (Schumacher 1973).

12. Coâng daân baûo veä coâng vieân Overton, Inc., John A. Volpe, Boä tröôûng BoäGiao thoâng, vaø caùc taùc giaû khaùc., 1971 (401 U.S. 402, 91 S.CT. 814).

13. Caùc chi tieát theâm veà Döï aùn Chad-Cameroon coù theå tìm tronghttp://www.worldbank.org/afr/ccproj.


14. Trong soá caùc nghieân cöùu vaø phaân tích cuï theå thöïc hieän trong döï aùn naøycoù, vôùi Chad laø: Keá hoaïch quaûn lyù moâi tröôøng, Keá hoaïch ñeàn buø vaø taùi ñònh cö,Keá hoaïch phaùt trieån vuøng, Keá hoaïch xöû lyù raùc thaûi, vaø Danh muïc caùc vaán ñeàmoâi tröôøng vaø baûng ñieàu chænh. Caùc nghieân cöùu rieâng veà Cameroon goàm Keáhoaïch quaûn lyù moâi tröôøng, Keá hoaïch ñeàn buø, Keá hoaïch quyõ moâi tröôøng, goàmmoät keá hoaïch cho caùc toäc ngöôøi baûn xöù vaø moät chöông trình phaùt trieån moâitröôøng ngoaøi khu vöïc döï aùn, Keá hoaïch xöû lyù raùc thaûi, vaø moät danh muïc caùcvaán ñeà moâi tröôøng, vaø caùc baûng ñieàu chænh.

15. Theo quyeát ñònh cuûa Quoác hoäi Bangladesh, caây caàu naøy ñöôïc chính thöùcñaët teân laø Caàu Bangabandhu Jamuna, ñeå töôûng nhôù vò thuû töôùng ñaàu tieân cuûaquoác gia Bangladesh ñoäc laäp.

16. Tuy nhieân, ñòa vò cuûa phuï nöõ ñöôïc caûi thieän laïi laøm taêng ñoøi hoûi veà cuûahoài moân.

17. Baùo caùo Phaùt trieån Theá giôùi 2003 veà phaùt trieån beàn vöõng ñeà caäp ñeán caùcloaïi hình theå cheá caàn coù ñeå thöïc toát moät soá chöùc naêng: ñeå thu thaäp caùc tín hieäuvaø chaån ñoaùn vaán ñeà sôùm ngay khi môùi baét ñaàu - caàn coù phaûn hoài, thoâng tinvaø caùc yù kieán; ñeå caân ñoái caùc quyeàn lôïi - caàn minh baïch hoaù vaø coù caùc dieãn ñaønthaûo luaän môû; vaø ñeå thöïc hieän vaø trieån khai caùc quyeát ñònh ñaõ ñöôïc nhaát trí -caàn phaûi coù quyeát taâm vaø traùch nhieäm giaûi trình ñaùng tin caäy (Ngaân haøng Theágiôùi 2003). Tröôøng hôïp caây caàu Jamuna cho thaáy coù theå thieát laäp nhöõng loaïihình theå cheá naøy, nhöng seõ toán thôøi gian (60 naêm cho caây caàu Jamuna ñi töø yùtöôûng ñeán thöïc söï vaän haønh) vaø chuùng khaù mong manh.

18. Maëc duø Döï aùn naêng löôïng chia nhoû ôû Uganda laø moät ví duï toát veà khaùinieäm ña tieän ích, khoâng deã gì ñeå khaùi quaùt hoaù töø tröôøng hôïp naøy. Vaøo thôøiñieåm vieát veà tröôøng hôïp naøy, döï aùn môùi chæ baét ñaàu coù hieäu quaû vaø caùc thaønhtöïu lieân quan ñeán caùc muïc tieâu phaùt trieån döï kieán môùi chæ raát nhoû.

19. Starpower chæ laø moät coâng ty vieãn thoâng, nhöng noù chæ ra caùch thöùc ñeåcaùc coâng ty taêng cöôøng giao dieän khaùch haøng cuûa mình vaø söû duïng caùc ñöôøngtruyeàn thoâng thöôøng ñeå cung caáp caùc dòch vuï keát caáu haï taàng seõ raát toán keùmneáu ñöôïc cung caáp rieâng. Nhöõng coâng ty nhö Bechtel, Fluor, Lyonnaise desEaux vaø Indosuez ñaõ phaùt trieån töø nhöõng coâng ty veà xaây döïng thaønh caùc nhaøcung caáp dòch vuï keát caáu haï taàng ña quoác gia.

20. Hoäi thaûo qua maïng thaùng 12-2002 ñöôïc thöïc hieän vôùi söï ñaàu tö cuûaChính phuû Brazil, vaø caùc coâng ty ôû Brazil nhö Banco do Brasil, vaø Ngaân haøngTheá giôùi, vaøo moät heä thoáng hoïc töø xa thöôøng ñöôïc bieát ñeán vôùi teân goïi heäthoáng Hoïc taäp Phaùt trieån Toaøn caàu (GDLN).

Taøi lieäu tham khaûo

Bar-Yosef, O. 1986. “Walls of Jericho: An Alternative Interpretation.” Current

Anthropology 27(2): 157–62.

Department of Transportation Act. 1966. P. L. 89–670, as amended; 49 USC 1653,Subtitle 1, Section 303(c).


Friedman, Thomas L. 1999. The Lexus and the Olive Tree: Understanding Globalization.

New York: Farrar, Straus and Giroux.

Gillis, Malcolm, Dwight H. Perkins, and Michael Roemer. 2001. Economics of Devel-

opment. 5th ed. London: Norton.

Grant, A. A., and A. C. Lemer, eds. 1993. In Our Own Backyard: Principles for Effective

Improvement of the Nation’s Infrastructure. Washington, DC: National AcademyPress.

Hirschman, A.O. 1958. The Strategy of Economic Development. New Haven: Yale Uni-versity Press.

———. 1967. Development Projects Observed. Washington, DC: BrookingsInstitution Press.

Hotelling, Harold. 1929 “Stability in Competition.” Economic Journal 39: 41–57.

———. 1931 “The Economics of Exhaustible Resources.” Journal of Political Economy

39(2): 137–75.

International and Economic Papers. 1952. “On the Measurement of the Utility of Pub-lic Works,” by Jules Dupuit, originally published in 1844, reproduced in transla-tion in International and Economic Papers 2: 83–110. London: Macmillan.

National Research Council. 1987. Infrastructure for the 21st Century. Washington,DC: National Academy Press.

NEPA (National Environmental Protection Act). 1970. P. L. 91–190, as amended; 42USC 4321–4347.

Schumacher, E. F. 1973. Small Is Beautiful: Economics as if People Mattered London:Blond and Briggs.

Tarr, Joel A., and Gabriel Dupuy, eds. 1988. Technology and the Rise of the Networked

City in Europe and America. Philadelphia : Temple University Press.

World Bank. 1994. World Development Report 1994: Infrastructure for Development.

New York: Oxford University Press.

———. 1999. “Uganda-Rural Electrification Strategy study.” Energy Sector Man-agement Assistance Programme (ESMAP). September 1999.

———. 2000. “Implementation Completion Report for the Jamuna Bridge Project.”June 19, 2000.

———. 2001. “Uganda Energy and Rural Transformation Project.” PID 9031.

———. 2003. World Development Report 2003: Sustainable Development. New York:Oxford University Press.


3Toaøn caàu hoaù vaø hoaït ñoäng cuûa ñoâ thòDaniel Kaufmann, Frannie Leùautier vaø Massimo Mastruzzi

Taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoaù vôùi caùc thaønh phoá vaø quoác gia coù aûnh höôûng tôùicoâng taùc quaûn lyù ñoâ thò laønh maïnh hay khoâng? Lieäu quaûn lyù ñoâ thò laønh maïnhvaø toaøn caàu hoaù coù aûnh höôûng tôùi hoaït ñoäng cuûa caùc ñoâ thò hay khoâng?

Trong khi coù raát ít nghieân cöùu veà caâu hoûi thöù nhaát, hieän nay ñaõ coù khaùnhieàu nghieân cöùu veà caâu hoûi thöù hai. Ñaëc bieät, ñaõ töøng buøng noå moät ñôïtnghieân cöùu veà toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù ñoâ thò. Chæ tra cöùu moät caùch ñôn giaûntreân internet cuõng coù theå tìm thaáy haøng nghìn trích daãn vaø taøi lieäu tham khaûoveà chuû ñeà naøy. Nhöõng taøi lieäu tìm ñöôïc bao goàm caùc khaûo saùt veà maët lyù thuyeát,ví duï nhö coâng trình cuûa Nhoùm toaøn caàu hoaù vaø caùc thaønh phoá treân theá giôùi(GaWC) ñaët taïi Ñaïi hoïc Loughborough, Anh, cuõng nhö caùc baøi baùo veà nhöõngquyeát ñònh cuï theå cuûa caùc thaønh phoá nhaèm xaùc ñònh vò trí cuûa mình trong moättheá giôùi toaøn caàu. Maïng cuûa Saskia Sassen chieám öu theá vôùi caùc trích daãn veàchuû ñeà toaøn caàu hoaù vaø caùc ñoâ thò, trong khi moät soá maïng khaùc taäp trung vaøovieäc toå chöùc saép xeáp caùc nghieân cöùu vaø döõ lieäu veà toaøn caàu hoaù, coù moät soátham chieáu tôùi caùc thaønh phoá, ví duï nhö maïng cuûa Döï aùn xu theá xuyeân quoácgia cuûa Ñaïi hoïc Chicago. Thuaät ngöõ hay ñöôïc söû duïng nhaát ñeå nhaéc tôùi quaùtrình toaøn caàu hoaù cuûa caùc ñoâ thò laø "keát noái", tieáp theo laø töø "doøng", caû hai töønaøy xuaát hieän trong haàu heát caùc tra cöùu treân internet. Tuy nhieân, caùc thamchieáu tôùi toaøn caàu hoaù theo nghóa caùc thaønh phoá cuûa theá giôùi chæ xuaát hieäntrong khoaûng 3% caùc trích daãn - vaø caùc tham chieáu tôùi quaûn lyù nhaø nöôùc thaämchí coøn ít hôn theá1.

Tình traïng haàu nhö khoâng coù soá lieäu vaø nghieân cöùu thöïc nghieäm veà vaán ñeànaøy laø raát ñaùng quan taâm. Tra cöùu caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm veà toaøn caàuhoaù vaø quaûn lyù ñoâ thò cho thaáy coøn toàn taïi moät söï thieáu huït ñaùng keå, chuû yeáulaø do soá lieäu ñeå so saùnh giöõa caùc thaønh phoá coøn haïn cheá. Tình traïng naøy ñaëcbieät phoå bieán vôùi caùc vaán ñeà veà toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc, vì söû duïngtra cöùu baèng internet chæ cho thaáy coù raát ít nghieân cöùu thöïc nghieäm veà chuû ñeànaøy. Caùc nhaø nghieân cöùu treân thöïc teá ñaõ phaøn naøn raèng raát khoù laáy ñöôïc caùcsoá lieäu tin caäy vaø coù theå so saùnh ñöôïc ñeå phaân tích caùc vaán ñeà lieân quan tôùiquaù trình toaøn caàu hoaù cuûa caùc ñoâ thò (xem Short vaø caùc taùc giaû khaùc 1996 vaøKnox 2002).

Nhöng lieäu nhöõng soá lieäu maø chuùng ta ñang coù coù cho pheùp khaûo saùt sô boäveà nhöõng vaán ñeà ñoù ôû caáp ñoä thaønh phoá hay khoâng? Neáu coù, lieäu coù söï khaùc

37

bieät ñaùng keå giöõa caùc thaønh phoá - thaäm chí laø trong cuøng moät nöôùc - veà tìnhhình hoaït ñoäng, quaûn lyù nhaø nöôùc vaø toaøn caàu hoaù? Lieäu nhöõng khaùc bieät giöõacaùc thaønh phoá coù ñuû ñeå chöùng thöïc cho nhaùnh nghieân cöùu thöïc nghieäm naøy?Vaø thaäm chí neáu ñuû ñeå chöùng thöïc, nhöõng khaùc bieät naøy coù quan troïngkhoâng? Trong nhöõng khaûo saùt thöïc nghieäm sô boä naøy, chuùng toâi coá gaéng giaûiquyeát nhöõng caâu hoûi treân. Chuùng toâi thaáy raèng söï khaùc bieät giöõa caùc thaønhphoá treân toaøn theá giôùi laø khaù lôùn. Treân thöïc teá, ngay trong cuøng moät nöôùc, söïkhaùc bieät giöõa caùc thaønh phoá cuõng khoâng nhoû - nhìn chung möùc ñoä khaùc bieätgiöõa caùc thaønh phoá trong cuøng moät nöôùc baèng moät nöûa möùc ñoä khaùc bieät giöõacaùc nöôùc. Nhöõng kinh nghieäm vaø tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá ñadaïng nhö vaäy raát ñaùng ñeå xem xeùt, vaø do vaäy vieäc khaûo saùt caùc nhaân toá tieàmtaøng quyeát ñònh möùc ñoä khaùc bieät trong hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá laø raátxaùc ñaùng.

Do vaäy, trong chöông naøy, chuùng toâi coá gaéng ñoùng goùp vaøo lónh vöïc quaûnlyù ñoâ thò vaø toaøn caàu hoaù thoâng qua moät nghieân cöùu thöïc nghieäm veà caùc yeáutoá quyeát ñònh tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Nghieân cöùu thöïc nghieämnaøy ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc xaây döïng moät cô sôû döõ lieäu toaøn caàu chocaùc thaønh phoá vôùi caùc bieán soá vaø chæ soá veà toaøn caàu hoaù (ôû caáp ñoä quoác gia vaøthaønh phoá), veà quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caùc ñoâ thò, vaø veà hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá(khaû naêng tieáp caän vaø chaát löôïng cung caáp dòch vuï). Cô sôû döõ lieäu veà caùc thaønhphoá naøy keát hôïp nhöõng döõ lieäu hieän coù vôùi nhöõng döõ lieäu môùi thu thaäp ñöôïccuûa rieâng döï aùn nghieân cöùu naøy2.

Phaàn tieáp theo, Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá trong boái caûnh toaøn caàu hoaù, thaûoluaän veà caùc vaán ñeà mang tính khaùi nieäm vaø ñònh nghóa veà quaù trình toaøn caàuhoaù cuûa caùc thaønh phoá, ñoàng thôøi cuõng raø soaùt phaàn naøo caùc nghieân cöùu hieäncoù veà vaán ñeà naøy. Trong phaàn Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò trong boái caûnh toaøncaàu hoaù, chuùng toâi xem xeùt laïi moät soá nghieân cöùu lieân quan ñeå naém baét nhöõngñoäng löïc quyeát ñònh tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Phaàn Caùc nhaântoá quyeát ñònh hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ñöa ra caùc giaû thuyeát giaûn löôïc veà moáiquan heä giöõa toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc ñeå giaûi thích tình hình cungcaáp dòch vuï cuûa caùc thaønh phoá, phaàn naøy cuõng ñöa ra moät ñònh nghóa laøm côsôû cho nghieân cöùu veà quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caùc ñoâ thò, vaø trình baøy moät moâ hìnhruùt goïn ñeå kieåm chöùng nhöõng giaû thuyeát chính. Phaàn naøy cuõng moâ taû boä döõlieäu môû roäng veà caùc thaønh phoá maø chuùng toâi xaây döïng, bao goàm döõ lieäu veà412 thaønh phoá ôû 134 nöôùc, vôùi hôn 35 bieán soá3. Chuùng toâi cuõng trình baøy ngaéngoïn caùc keát quaû, caû döôùi hình thöùc caùc bieåu ñoà giaûn löôïc toång hôïp caùc heä soátöông quan khoâng ñöôïc kieåm soaùt, cuõng nhö döôùi daïng caùc moâ hình kinh teálöôïng vaø toång hôïp caùc keát quaû chaïy moâ hình kinh teá löôïng veà nhöõng nhaân toáquyeát ñònh tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc ñoâ thò. Vôùi soá löôïng lôùn caùc bieán soátrong boä döõ lieäu vaø nhieàu moâ hình kinh teá löôïng, chuùng toâi trình baøy caùcbaûng, bieåu toång hôïp toùm taét caùc keát quaû chính cuûa vieäc chaïy moâ hình kinh teálöôïng. Trong phaàn Caùc nhaân toá quyeát ñònh quaûn lyù nhaø nöôùc ôû thaønh phoá,

38 Toaøn caàu hoaù vaø hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò

chuùng toâi trình baøy nhöõng keát quaû cuûa moät ñieàu tra thöïc nghieäm sô boä veànhöõng nhaân toá coù khaû naêng quyeát ñònh coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caùc ñoâthò. Nhöõng vaán ñeà caàn nghieân cöùu trong töông lai ñöôïc ñeà caäp trong phaàn keátluaän, taïi phaàn naøy chuùng toâi cuõng trình baøy nhöõng heä quaû chính saùch noåi leântöø phaân tích naøy.

Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá trong boái caûnh toaøn caàu hoaù

Coù hai nhaùnh chính trong nghieân cöùu veà chuû ñeà quaù trình toaøn caàu hoaù cuûa caùcñoâ thò, nhöng haàu heát caùc nghieân cöùu ñeàu söû duïng thuaät ngöõ "thaønh phoá cuûatheá giôùi" ñeå moâ taû hieän töôïng naøy. Caùc cô sôû lyù thuyeát cuûa ñònh nghóa naøy laáytöø coâng trình cuûa Doel vaø Hubbard (2002), nhöõng ngöôøi ñaõ laøm roõ caùc ñònhnghóa chính vaø xaây döïng khaùi nieäm veà quaù trình toaøn caàu hoaù caùc thaønh phoá.Hai khaùi nieäm maø chuùng toâi ruùt ra ñöôïc bao goàm:

● Thaønh phoá mang tính toaøn caàu hoaù vôùi tö caùch laø moät ñòa ñieåm: moãi thaønhphoá laø moät ñòa ñieåm treân theá giôùi, ñöôïc ñònh vò vôùi caùc ñöôøng ranh giôùiroõ raøng, song ñöôïc hoaø vaøo caùc doøng chaûy toaøn caàu, ví duï nhö doøng ñaàutö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi xuaát phaùt töø quyeát ñònh cuûa caùc coâng ty ñaët truï sôûtaïi caùc thaønh phoá cuï theå, cuõng nhö doøng ngöôøi ñeán laøm vieäc cho caùc coângty naøy hoaëc ñeán thaønh phoá ñeå kinh doanh vaø luoàng haøng hoaù, dòch vuï maøcaùc coâng ty naøy saûn xuaát ra khi hoï ñaõ quyeát ñònh ñaët truï sôû ôû moät thaønhphoá cuï theå. Theo khaùi nieäm nhö vaäy, moät thaønh phoá toaøn caàu seõ thuñöôïc lôïi ích töø nhöõng ñaëc tính baûn ñòa cuûa mình, ví duï nhö nhöõng khoaûnñaàu tö tröôùc ñaây vaøo keát caáu haï taàng cô baûn vaø chaát löôïng theå cheá cuûathaønh phoá. Moät thaønh phoá nhö vaäy cuõng ñöôïc lôïi khi caùc coâng ty quyeátñònh ñaët truï sôû taïi thaønh phoá ñoù vaø tieán haønh caùc hoaït ñoäng kinh teá, víduï nhö ngaân haøng, taøi chính, keá toaùn, dòch vuï phaùp lyù hay quaûng caùo. Caùcchính trò gia vaø nhaø quaûn lyù ñoâ thò seõ quan taâm ñeán vieäc ñem laïi caùc giaùtrò ñòa phöông cho caùc coâng daân cuûa mình, phaûn öùng vôùi caùc söï kieän toaøncaàu coù aûnh höôûng tôùi thaønh phoá vaø laäp caùc chieán löôïc ñeå thaønh phoá thíchöùng toát nhaát. Do vaäy, hoï seõ tìm caùch thu huùt nhöõng coâng ty nhö vaäy hoaëctìm caùch giöõ chaân chuùng, cung caáp caùc ñaàu vaøo cô baûn vaø caùc öu ñaõi maønhöõng coâng ty naøy cuøng vôùi nhaân vieân cuûa hoï caàn ñeán.

● Thaønh phoá mang tính toaøn caàu hoaù xeùt döôùi goùc ñoä duy trì tìnhtraïng/thaønh tích hoaït ñoäng toát: moãi thaønh phoá laø moät nhaø cung caáp dòchvuï cho caùc coâng daân cuûa mình, vieäc cung caáp dòch vuï naøy coù theå ñöôïc ñolöôøng baèng chaát löôïng dòch vuï (khaû naêng tieáp caän caùc dòch vuï ñieän thoaïi,nöôùc, nöôùc thaûi hay ñieän), ñoä tin caäy cuûa caùc dòch vuï naøy qua thôøi gian(ñöôïc tính baèng chaát löôïng cuûa caùc dòch vuï keát caáu haï taàng), vaø möùc ñoämoät thaønh phoá cho pheùp caùc coâng daân cuûa mình tham gia vaøo quaù trìnhra quyeát ñònh, ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa hoï, vaø nhìn chung laø möùc ñoäquaûn lyù toát thaønh phoá. Moät thaønh phoá nhö vaäy seõ coù moái quan heä vôùi caùc

Daniel Kaufmann, Frannie Leùautier vaø Massimo Mastruzzi 39

thaønh phoá khaùc vaø caùc ñoái töôïng chính trong neàn kinh teá toaøn caàu, baogoàm con ngöôøi, caùc coâng ty vaø toå chöùc naèm trong moät maïng löôùi caùcthaønh phoá cuûa theá giôùi. Caùc chính trò gia cuûa thaønh phoá seõ coá gaéng ñeå duytrì hoaït ñoäng toát cuûa thaønh phoá vaø seõ coù söï töông taùc vôùi caùc coâng daân,caùc coâng ty ñeå ñöa ra caùc löïa choïn veà ñaàu tö ôû caáp ñoä thaønh phoá vaø ñaûmbaûo cung caáp caùc dòch vuï cô baûn. Trong moät ñònh nghóa nhö vaäy, coâng taùcquaûn lyù cuûa caùc chính trò gia naøy cuõng quan troïng nhö chính nhöõng dòchvuï maø hoï cung caáp.

Ñònh nghóa thöù nhaát veà moät thaønh phoá toaøn caàu hoaù ñeà caäp tôùi caùc thaønhphoá haøng ñaàu cuûa theá giôùi, coù tính höôùng ngoaïi tôùi neàn kinh teá toaøn caàu, coùthöù haïng cao trong heä thoáng xeáp haïng caùc ñoâ thò cuûa theá giôùi, hoaëc laø moät cöûangoõ chính cho hoaït ñoäng ñi laïi. Nhöõng thaønh phoá nhö vaäy ñaõ toàn taïi töø theákyû XVI. Knox (2002) ñaõ neâu baät quaù trình caùc thaønh phoá chuyeån ñoåi caùch thöùctoå chöùc caùc chieán löôïc thöông maïi hoaëc ñòa chính trò beân ngoaøi ranh giôùi cuûamình. Caùc thaønh phoá nhö London, Amsterdam, Antwerp, Genoa, Lisbon vaøVenice laø nhöõng thaønh phoá lôùn nhaát treân theá giôùi trong theá kyû XVII. Sang theákyû XVIII, Paris, Rome vaø Vienna trôû thaønh caùc thaønh phoá chính treân theá giôùi,trong khi Antwerp vaø Genoa maát daàn aûnh höôûng. Trong theá kyû XIX, Venicemaát daàn aûnh höôûng trong khi caùc thaønh phoá nhö Berlin, New York vaø St.Petersburg gia nhaäp haøng nguõ nhöõng thaønh phoá haøng ñaàu cuûa theá giôùi. Tuynhieân, nhö ñöôïc minh hoaï bôûi ví duï veà Genoa, quaù trình taêng daàn hoaëc maátdaàn aûnh höôûng toaøn caàu xaùc nhaän cho ñònh nghóa thöù hai veà moät thaønh phoátoaøn caàu hoaù, töùc laø moät thaønh phoá laø keát quaû cuûa caùc quyeát ñònh cuûa caùc coângty vaø caù nhaân maø chuùng toâi mong muoán nghieân cöùu. Chuùng toâi cuõng muoánñieàu tra thöïc nghieäm veà nhöõng yeáu toá quyeát ñònh söùc beàn cuûa caùc thaønh phoátrong quaù trình hoaït ñoäng trong boái caûnh toaøn caàu vaø xaùc ñònh xem quaûn lyùnhaø nöôùc coù moái quan heä gì vôùi thaønh tích hoaït ñoäng ñoù hay khoâng.

Nhöõng phaân tích thöïc nghieäm söû duïng khaùi nieäm thöù nhaát veà moät thaønhphoá toaøn caàu hoaù - moät thaønh phoá vôùi tö caùch laø moät ñòa ñieåm coù söï töông taùcvôùi moâi tröôøng toaøn caàu - ñaõ ñöa vaøo moät soá chæ soá, trong ñoù coù 7 chæ soá maøFriedman (1986) ñaõ neâu ra: (a) taøi saûn taøi chính cuûa moät thaønh phoá, ví duï nhöthò tröôøng taøi chính vaø thò tröôøng voán; (b) keát caáu haï taàng cô baûn coù taùc ñoängtôùi quyeát ñònh cuûa caùc coâng ty vaø ngöôøi daân veà vieäc ôû laïi thaønh phoá, rôøi sangcaùc ñòa ñieåm khaùc, hay gaây aùp löïc ñoøi caûi caùch quaûn lyù ñeå töø ñoù ñöôïc höôûngcaùc dòch vuï toát hôn4; (c) quy moâ daân soá vaø tính kinh teá cuûa quy moâ thaønh phoá;(d) möùc ñoä saün coù vaø möùc ñoä taäp trung caùc dòch vuï kinh doanh chính vaø caùcdòch vuï saûn xuaát cao caáp, nhö xeáp haïng möùc ñoä tín nhieäm, quaûn lyù ruûi ro, söïtoàn taïi cuûa nhieàu heä thoáng luaät phaùp; (e) saûn löôïng coâng nghieäp cuûa thaønhphoá; (f) söï coù maët cuûa caùc taäp ñoaøn xuyeân quoác gia, ñaëc bieät laø nhöõng taäpñoaøn ñaët truï sôû chính taïi thaønh phoá; vaø (g) söï coù maët cuûa caùc toå chöùc quoác teátaïi thaønh phoá.


Caùc taùc giaû khaùc söû duïng caùc chæ soá nhö söï toàn taïi cuûa caùc teân mieàn internet(Townsend 2001); möùc ñoä cuûa moái quan heä ñoái taùc giöõa nhaø nöôùc vaø tö nhaân(Kresl 1995); caùc chæ soá ño löôøng söùc maïnh vaên hoaù (Smith vaø Timberlake 1995);tyû leä cö daân nöôùc ngoaøi taïi thaønh phoá (Doel vaø Hubbard 2002); vaø soá löôïngngöôøi lao ñoäng trong lónh vöïc dòch vuï cuûa thaønh phoá (Doel vaø Hubbard 2002).

Raát ít taùc giaû tieán haønh nghieân cöùu thöïc nghieäm söû duïng khaùi nieäm thöù haiveà caùc thaønh phoá toaøn caàu hoaù, töùc laø xem xeùt quy moâ (quy moâ cuûa thaønh phoá,kinh teá cuûa thaønh phoá, hoaëc hoaït ñoäng cuûa khu vöïc tö nhaân taïi ñoù) hoaëc dòchvuï (khaû naêng tieáp caän caùc dòch vuï keát caáu haï taàng vaø xaõ hoäi) theo caùch hieåudòch vuï laø caùi ñöôïc saûn xuaát ra chöù khoâng phaûi coù saün, töø ñoù ñoøi hoûi caùc thaønhphoá phaûi lieân tuïc hoaït ñoäng toát ñeå duy trì ñöôïc aûnh höôûng trong moät theá giôùitoaøn caàu. Nhöõng nghieân cöùu môùi taäp trung vaøo söï keát noái giöõa caùc thaønh phoátrong cuøng moät maïng löôùi laø cuûa Sassen (2000), Castells (2000), Doel vaø Hub-bard (2002). Chuùng toâi raát quan taâm ñeán vieäc khaùm phaù nhöõng bieán môùi daãndaét caùc ñoäng löïc taêng tröôûng vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, vaø chuùng toâi ñaëcbieät xem xeùt vai troø cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc baèng caùch söû duïng moät boä caùc pheùpthöû thöïc nghieäm (xem theâm Chöông 6).

Vôùi nhöõng döõ lieäu coù theå taäp hôïp ñöôïc töø caùc nguoàn khaùc nhau, chuùngtoâi coù theå xem xeùt taùc ñoäng cuûa caû quy moâ cuûa thaønh phoá cuõng nhö chaátlöôïng cuûa dòch vuï vaø nghieân cöùu caùc giaû ñònh cuûa Friedman (1986) vaøTownsend (2001)5.

Trong caùc phaàn tieáp theo, chuùng toâi phaùt trieån vaø aùp duïng moät khuoân khoåñôn giaûn ñeå nghieân cöùu thöïc nghieäm caùc yeáu toá tieàm taøng quyeát ñònh thöïctraïng hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò, trong ñoù toaøn caàu hoaù ñöôïc giaû ñònh laø moät nhaântoá quan troïng. Töø goùc nhìn ñoù, chuùng toâi nhìn nhaän hai khaùi nieäm veà thaønhphoá toaøn caàu hoaù coù tính boå sung chöù khoâng phaûi laø caùc giaû thuyeát thay theánhau. Ñôn giaûn laø, khaùi nieäm thöù nhaát veà moät thaønh phoá toaøn caàu hoaù (ñaëcbieät laø lieân quan tôùi quyeát ñònh cuûa caùc coâng ty seõ ñaët truï sôû ôû thaønh phoá vaøtieán haønh caùc hoaït ñoäng kinh teá cuûa mình, ví duï nhö caùc hoaït ñoäng ngaânhaøng, taøi chính, keá toaùn, dòch vuï phaùp lyù, hay quaûng caùo) neân ñöôïc xem laømoät yeáu toá ñaàu vaøo coù tieàm naêng ñem laïi hoaït ñoäng laønh maïnh cuûa ñoâ thò,trong khi khaùi nieäm thöù hai (ñaëc bieät laø lieân quan ñeán thaønh tích hoaït ñoäng,keå caû vieäc cung caáp dòch vuï vaø chaát löôïng quaûn lyù nhaø nöôùc) neân ñöôïc coi laøsaûn phaåm ñaàu ra hay keát quaû cuûa caùc ñaàu vaøo khaùc nhau (keå caû vieäc thaønhphoá ñoù coù mang tính toaøn caàu hay khoâng). Veà vaán ñeà naøy, ñeå traùnh söï laëp laïikhoâng caàn thieát, chuùng toâi traùnh ñaùnh ñoàng quan ñieåm thöù hai vôùi moät thaønhphoá toaøn caàu, thay vaøo ñoù, chuùng toâi chæ ñôn giaûn coi ñoù laø keát quaû hoaït ñoängcuûa thaønh phoá6.

Do vaäy, chuùng toâi thöøa nhaän quan ñieåm ñôn giaûn laø hai ñònh nghóa veà moätthaønh phoá toaøn caàu khoâng nhaát thieát thay theá hoaëc ñoái khaùng vôùi nhau, maøcoù khaû naêng boå sung, ñònh nghóa thöù nhaát coù khaû naêng laø yeáu toá quyeát ñònhtình hình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. Caùch hieåu nhö vaäy döïa treân giaû ñònh "boûphieáu choïn baèng caùch di chuyeån" cuûa Tiebout (1956) vaø cho pheùp chuùng toâi


chaáp nhaän tính noäi sinh. Moät thaønh phoá coù caùc thieát bò toát cung caáp cho ngöôøidaân (nhaø tröôøng, caùc dòch vuï y teá, coâng vieân) thu huùt ñöôïc nhieàu ngöôøi daânñeán sinh soáng, nhöõng ngöôøi ñaõ "boû phieáu" ñeán sinh soáng taïi ñaây. Do vaäy,nhöõng thaønh phoá naøy seõ môû roäng quy moâ, vaø neáu quy moâ cuûa moät thaønh phoátaïo cho noù moät thuaän lôïi trong moät theá giôùi toaøn caàu thì vaán ñeà "tình hìnhhoaït ñoäng" coù theå laø moät yeáu toá noäi sinh, cuõng töông töï nhö vaán ñeà vò trí cuûacaùc coâng ty. Ñoäng löïc vaän ñoäng theo moät moâ hình nhö vaäy cho thaáy caùcthaønh phoá hoaït ñoäng toát seõ ñöôïc quaûn lyù toát vaø töø ñoù thì hoaït ñoäng laïi caøngtoát hôn.

Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò trong boái caûnh toaøn caàu hoaù

Gaàn ñaây, ñaõ coù raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyùnhaø nöôùc ôû caáp ñoä quoác gia. Maëc duø khoâng phaûi laø troïng taâm chính cuûachöông naøy (vaø do vaäy chuùng toâi khoâng ñöa ra phaàn toång hôïp taøi lieäu), vieäc raøsoaùt sô boä khaùi nieäm quaûn lyù nhaø nöôùc vaø toaøn caàu hoaù ôû caáp ñoä quoác gia laøcaàn thieát vì hai lyù do: thöù nhaát, chuùng laø neàn taûng cho hai khaùi nieäm song haønhtöông töï, song ôû caáp ñoä thaønh phoá, hai khaùi nieäm naøy seõ ñöôïc nghieân cöùu chitieát hôn; thöù hai, bôûi vì caùc bieán soá ôû caáp ñoä quoác gia cuõng coù theå coù aûnh höôûngñaùng keå ñeán tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá.

Quaûn lyù nhaø nöôùc vaø toaøn caàu hoaù ôû caáp quoác gia: Caùc khaùi nieäm cô baûn

Chuùng toâi ñaõ ñònh nghóa quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caáp quoác gia laø vieäc thöïc thiquyeàn löïc thoâng qua caùc phöông phaùp vaø theå cheá chính thöùc cuõng nhö khoângchính thöùc vì lôïi ích chung, do vaäy noù bao goàm: (a) quaù trình löïa choïn, giaùmsaùt vaø thay theá caùc chính phuû; (b) naêng löïc hoaïch ñònh, thöïc thi caùc chính saùchlaønh maïnh vaø cung caáp caùc dòch vuï coâng, vaø (c) söï toân troïng vôùi ngöôøi daân vaøtình traïng cuûa caùc theå cheá ñieàu haønh söï töông taùc veà kinh teá vaø xaõ hoäi. Ba khíacaïnh cuûa ñònh nghóa veà quaûn lyù nhaø nöôùc naøy laïi tieáp tuïc ñöôïc môû roäng ñeåmoãi khía caïnh bao goàm hai yeáu toá coù theå ño löôøng ñöôïc, do vaäy toång coäng seõcoù saùu yeáu toá laø:

● Tieáng noùi vaø traùch nhieäm giaûi trình vôùi beân ngoaøi (nhö söï saün saøng cuûachính phuû trong vieäc giaûi trình vôùi beân ngoaøi thoâng qua caùc phaûn hoài cuûangöôøi daân, caùc theå cheá daân chuû vaø moät khu vöïc baùo chí coù tính caïnh tranh)

● Söï oån ñònh chính trò vaø khoâng coù baïo ñoäng, toäi phaïm vaø khuûng boá● Hieäu quaû cuûa chính phuû (bao goàm chaát löôïng cuûa coâng taùc hoaïch ñònh

chính saùch, cheá ñoä haønh chính vaø tình hình cung caáp caùc dòch vuï coâng)● Khoâng coù caùc gaùnh naëng phaùp quy● Quy ñònh cuûa luaät phaùp (baûo hoä quyeàn sôû höõu, söï ñoäc laäp cuûa ngaønh tö

phaùp, v.v..)● Haïn cheá tham nhuõng.


Nhöõng yeáu toá naøy ñöôïc ño löôøng thöïc nghieäm ôû caáp quoác gia, töø ñoù moätboä döõ lieäu toaøn caàu ñaõ ñöôïc xaây döïng (Kaufmann, Kray vaø Mastruzzi 2003).

Ñònh nghóa Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò

Maëc duø tra cöùu taøi lieäu cho thaáy coù ít döõ lieäu thöïc nghieäm cuï theå hôn, songtra cöùu cuõng chæ ra raèng khoâng thieáu caùc trích daãn veà ñònh nghóa vaø möùc ñoäsöû duïng thuaät ngöõ "quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò". UNESCO ñònh nghóa quaûn lyùnhaø nöôùc ôû ñoâ thò laø caùc quy trình daãn daét vaø tính ñeán caùc moái lieân heä khaùcnhau giöõa caùc beân coù lieân quan, chính quyeàn ñòa phöông vaø ngöôøi daân. Coângtaùc naøy bao goàm caùc chieán löôïc töø treân xuoáng vaø töø döôùi leân ñeå taïo thuaän lôïicho söï tham gia tích cöïc cuûa caùc coäng ñoàng coù lieân quan, cho vieäc thaûo luaäncoâng khai giöõa caùc ñoái taùc, cho quaù trình ra quyeát ñònh moät caùch minh baïch,vaø cho caùc chính saùch quaûn lyù ñoâ thò saùng taïo (UNESCO 2000). Toång quaùt hôn,Mehta vaø toå chöùc UNCHS ñöa ra ñònh nghóa veà quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaømoâ taû nhöõng chæ soá tieàm taøng cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò (Mehta 1998 vaøUNCHS 1999).

Mehta (1998) xem xeùt quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò thoâng qua moät taäp hôïp caùcthuoäc tính. OÂng ñöa ra thuoäc tính traùch nhieäm giaûi trình. Ñeà xuaát cuûa oâng xuaátphaùt töø caùch thöùc caùc thaønh phoá quaûn lyù taøi chính, cung caáp thoâng tin veà vieäcsöû duïng ngaân saùch vaø nhöõng thaønh quaû cho ngöôøi daân, vieäc tuaân thuû caùc yeâucaàu cuûa luaät phaùp vaø caùc chính saùch haønh chính. Naèm trong khaùi nieäm veàtraùch nhieäm giaûi trình cuûa Mehta laø vaán ñeà khaû naêng ñaùp öùng, noù bao goàm khaûnaêng cuûa moät chính quyeàn ñòa phöông trong vieäc xaùc ñònh vaø ñaùp öùng nhucaàu cho caùc cöû tri cuûa mình. Ñeå laøm nhö vaäy, caùc coâng chöùc cuûa thaønh phoácaàn coù nhöõng quy trình cho pheùp ngöôøi daân tham gia vaø coù moät heä thoáng ñeåtheo doõi vaø giaùm saùt, cuõng nhö coù phöông tieän ñeå baùo caùo caùc keát quaû ñaïtñöôïc. Ba pheùp ño naøy laø raát quan troïng neáu nhö ta söû duïng ñònh nghóa veàthaønh phoá laø moät ñòa ñieåm, bôûi vì chuùng chæ ra thöïc traïng cuûa thaønh phoátrong nhöõng vaán ñeà cuûa ñòa phöông vaø kyõ naêng quaûn lyù nhöõng heä quaû cuûatoaøn caàu hoaù taïi ñòa phöông.

Neáu nhö chuùng ta xem xeùt ñònh nghóa coøn laïi veà moät thaønh phoá toaøn caàu,coi noù laø keát quaû cuûa toaøn caàu hoaù song ñoàng thôøi cuõng hình thaønh neân vai troøcuûa thaønh phoá trong moät theá giôùi toaøn caàu hoaù, chuùng ta caàn xem xeùt nhöõngchæ soá ñoäng cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc. Beân caïnh nhöõng thuoäc tính tónh nhö traùchnhieäm giaûi trình, khaû naêng ñaùp öùng vaø söï tham gia, Mehta cuõng ñöa vaøo moätkhaùi nieäm ñoäng veà quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò, oâng goïi ñoù laø ñoåi môùi quaûn lyù.Ñoåi môùi quaûn lyù ño löôøng möùc ñoä maø caùc nhaø quaûn lyù ñoâ thò coù theå thöïc hieänthaønh coâng nhöõng thay ñoåi trong heä thoáng haønh chính ñeå hoaït ñoäng toát hôn.Mehta giôùi thieäu ba pheùp ño khaû naêng caùc thaønh phoá chuyeån caùc cô hoäi toaøncaàu thaønh caùc giaù trò ñòa phöông. Chuùng bao goàm vieäc ño löôøng moái quan heäñoái taùc giöõa khu vöïc nhaø nöôùc vôùi tö nhaân, söï töông taùc giöõa chính quyeàn ñòaphöông vôùi caùc coâng daân vaø söï keát noái thaønh maïng löôùi.


Moät soá taùc giaû coi khaû naêng tham gia vaøo caùc quan heä ñoái taùc giöõa khu vöïcnhaø nöôùc vôùi tö nhaân cuûa caùc thaønh phoá laø naêng löïc chính ñeå duy trì söùc maïnhtrong boái caûnh toaøn caàu (xem Doel vaø Hubbard 2002 vaø Knox 2002). Mehta ñeàxuaát caùc pheùp ño bao goàm ño löôøng söï toàn taïi caùc saùng kieán cuûa khu vöïcdoanh nghieäp nhaèm caûi thieän hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa chính quyeàn ñòa phöông,cuõng nhö ño möùc ñoä khuyeán khích söï tham gia cuûa khu vöïc tö nhaân vaøo phaùttrieån nhôø vieäc thöïc hieän caùc chính saùch vaø chöông trình öu ñaõi. Nhöõng nhaân toánhö vaäy laø xaùc ñaùng vì caùc coâng ty xuyeân quoác gia thöôøng ñaùnh giaù nhöõng lôïiích cuûa vieäc ñaët truï sôû ôû moät thaønh phoá cuï theå döïa treân möùc ñoä cam keát vôùichính quyeàn ñòa phöông, cuõng nhö moâi tröôøng ñaàu tö ñòa phöông maø hoï seõgaëp phaûi.

Söï töông taùc giöõa chính quyeàn ñòa phöông vôùi ngöôøi daân vaø caùc toå chöùc phichính phuû môû ra cô hoäi cho pheùp caùc toå chöùc daân söï toaøn caàu ñöôïc tham giavaøo quaù trình ra quyeát ñònh cuûa ñòa phöông. Caùc thaønh phoá vôùi coäng ñoàngngöôøi Do thaùi lôùn coù tham gia tích cöïc vaøo caùc quyeát ñònh cuûa ñòa phöông laømoät ví duï, tuy nhieân cuõng coù caùc maïng löôùi goàm caùc toå chöùc xaõ hoäi hoaït ñoängtreân quy moâ toaøn caàu ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà ñòa phöông (Sassen 2002).

Ñònh nghóa cuûa Mehta veà quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò cuõng cho pheùp chuùngtoâi ñöa ra khaùi nieäm veà keát noái maïng löôùi cuûa moät thaønh phoá vôùi caùc thaønh phoákhaùc, vôùi caùc ñoái töôïng hoaït ñoäng chính nhö caùc coâng ty, coâng ñoaøn, caùc hieäphoäi kinh doanh, vaø vôùi caùc bang khaùc. OÂng ñeà xuaát moät soá chæ soá veà keát noáimaïng löôùi, ví duï nhö soá löôïng cuûa caùc maïng löôùi lieân thaønh phoá, khu vöïc, hayquoác teá, cuõng nhö möùc ñoä hôïp taùc vaø trao ñoåi coâng ngheä. Caùc pheùp ño khaùcñöôïc ñeà xuaát laø möùc ñoä trao ñoåi kyõ naêng vaø ñaøo taïo giöõa caùc thaønh phoá. Ví duïgaàn ñaây veà vieäc thaønh phoá Rome göûi chuyeân gia tôùi Kigali ñeå hoã trôï ñieàu haønhthaønh phoá Kigali cho thaáy möùc ñoä xaùc ñaùng cuûa chæ soá naøy.

Khi ñöôïc xem döôùi giaùc ñoä laø keát quaû maø ngöôøi daân nhìn thaáy, coâng taùcquaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò laø moät ñaëc ñieåm chính cho pheùp kieåm chöùng thöïcnghieäm veà thaønh phoá vôùi tö caùch laø moät ñòa ñieåm hoaëc veà thaønh tích hoaït ñoängbeàn vöõng cuûa thaønh phoá ñoù. Hieän nay môùi chæ coù raát ít chæ soá coù theå ñöôïc söûduïng ñeå naém baét nhöõng thay ñoåi raát naêng ñoäng trong coâng taùc quaûn lyù nhaønöôùc ôû caáp thaønh phoá. Chuùng toâi söû duïng caùc pheùp ño ñöôïc ñöa ra bôûi caùc taùcgiaû nhö Mehta (1998) vaø Toå chöùc UNCHS (1999), chuùng bao goàm: (a) möùc ñoähaøi loøng cuûa ngöôøi tieâu duøng (khaûo saùt/tình traïng than phieàn); (b) söï coâng khaitrong quy trình hôïp ñoàng/ñaáu thaàu cung caáp caùc dòch vuï cho thaønh phoá: (c) tyûleä daân soá ñöôïc höôûng dòch vuï; vaø (d) khaû naêng coâng chuùng tieáp caän ñöôïc caùcgiai ñoaïn khaùc nhau cuûa quy trình chính saùch7.

Vôùi caùc pheùp ño naøy, chuùng toâi xaây döïng moät veùctô caùc chæ soá veà quaûn lyùnhaø nöôùc ôû ñoâ thò maø chuùng toâi söû duïng ñeå kieåm chöùng taùc ñoäng cuûa quaûn lyùnhaø nöôùc ôû ñoâ thò leân hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. Veùctô naøy bao goàm caùc soá lieäuño löôøng tieáng noùi, söï tham gia, tính minh baïch vaø traùch nhieäm giaûi trình maøchuùng toâi laáy ñöôïc töø cô sôû döõ lieäu cuûa Lieân hôïp quoác. Chuùng toâi cuõng söû


duïng nhöõng soá lieäu ño löôøng nguoàn taøi chính baát hôïp phaùp, phaàn naém giöõ cuûanhaø nöôùc, naïn hoái loä ñeå ñöôïc höôûng caùc dòch vuï coâng, vaø naïn hoái loä trong quytrình thuû tuïc toá tuïng cuûa toaø aùn töø cô sôû döõ lieäu cuûa Kaufmann, Leùautier vaøMastruzzi (KLM). Cuoái cuøng, chuùng toâi xaây döïng moät chæ soá ñoäng veà tính minhbaïch cuûa thaønh phoá, söû duïng nhöõng tham soá nhö vieäc thaønh phoá coù trang webhay khoâng, thoâng tin naøo ñöôïc ñöa vaøo trang web ñoù, ngaân saùch cuûa thaønh phoácoù ñöôïc coâng boá coâng khai treân trang web khoâng, hay caùc coâng ty coù theå ñaêngkyù treân web khoâng. Xin haõy löu yù raèng chæ soá naøy töông töï nhö chæ soá ñöôïcmoâ taû tröôùc ñaây vaø ñöôïc coi laø cuûa Townsend (2001).

Ñònh nghóa Taùc ñoäng cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò tôùi caùc thaønh phoátoaøn caàu hoaù

Vieäc ñònh nghóa "thaønh phoá toaøn caàu hoùa" laø moät quaù trình hoaït ñoäng laâu daøi caànñöôïc kieåm chöùng thöïc nghieäm. Chuùng ta coù theå ñaët caâu hoûi nhöõng khía caïnhnaøo trong quaûn lyù nhaø nöôùc ñem laïi cho caùc thaønh phoá khaû naêng bieán nhöõngvaán ñeà phöùc taïp mang tính toaøn caàu thaønh nhöõng lôïi theá cuûa rieâng mình, ñöôïctheå hieän thoâng qua caùch thöùc caùc thaønh phoá ñoái xöû vôùi ngöôøi daân cuûa mình(khaû naêng tieáp caän dòch vuï, chaát löôïng dòch vuï), qua khaû naêng thu huùt caùc coângty ñeán ñaàu tö (quan heä ñoái taùc giöõa khu vöïc nhaø nöôùc vaø tö nhaân, FDI, vò trícuûa caùc coâng ty), vaø qua nhöõng thaønh coâng trong vieäc duy trì taêng tröôûng kinhteá trong vaøi naêm vaø taêng thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa ngöôøi daân thaønhphoá. Doel vaø Hubbard (2002) coi moät thaønh phoá toaøn caàu hoaù luoân laø moät coângtrình ñang trong quaù trình thöïc hieän, coâng trình ñoù ñöôïc hình thaønh vaø quaûnlyù bôûi caùc coâng ty, caùc chính quyeàn, caùc ngaønh vaø caùc thaønh phoá. Do vaäy, moätthaønh phoá coù coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc taïi ñoâ thò toát seõ coù khaû naêng hoaïtñoäng toát, duy trì ñöôïc vò trí trong nhoùm nhöõng thaønh phoá toaøn caàu quan troïng,vaø ñem laïi giaù trò cho caùc coâng daân cuûa mình.

Nghieân cöùu veà toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò coù hai tröôøngphaùi ñaùnh giaù taàm quan troïng cuûa toaøn caàu hoaù tôùi hoaït ñoäng cuûa caùc thaønhphoá. Moät tröôøng phaùi lyù luaän raèng caùc thaønh phoá coù theå hoaït ñoäng toát neáuchuùng coù ñuû naêng löïc vaø coù caùch thöùc quaûn lyù toaøn boä khoâng gian thaønh phoávaø raèng khaû naêng caïnh tranh quoác teá cuûa moät thaønh phoá hoaøn toaøn khaùc vôùikhaùi nieäm veà moät thaønh phoá quoác teá (Kresl 1995, tr. 54). Caùc thaønh phoá coù theåñem laïi caùc giaù trò toát hôn cho ngöôøi daân ñòa phöông nhôø söï töông taùc cuûachuùng vôùi caùc vuøng noâng thoân trong noäi ñòa, cuõng nhö vôùi caùc thaønh phoá cuøngmoät nöôùc. Do vaäy, caùc thaønh phoá ñöôïc quaûn lyù toát maø khoâng coù möùc ñoä toaøncaàu hoaù cao seõ thuoäc loaïi naøy, ôû ñaây chuùng toâi troâng ñôïi laø caùc thaønh phoá nhövaäy hoaït ñoäng toát bôûi vì chuùng ñöôïc quaûn lyù toát chöù khoâng phaûi vì chuùng ñöôïctoaøn caàu hoaù.

Moät tröôøng phaùi khaùc lyù luaän raèng caùc thaønh phoá hoaït ñoäng toát seõ laø nhöõngthaønh phoá ñöôïc coi laø thaønh phoá cuûa theá giôùi vaø ñem laïi caùc giaù trò ñòa phöôngthoâng qua vieäc laøm saùng toû vaø naém baét caùc cô hoäi toaøn caàu (Doel vaø Hubbard


2002). Nhöõng thaønh phoá nhö vaäy chuù troïng tôùi vò trí cuûa rieâng mình trong moätmoâi tröôøng vaän ñoäng toaøn caàu vaø chuùng ñöôïc quaûn lyù toát khoâng chæ theo caápñoä ñòa phöông maø caû theo caáp ñoä toaøn caàu. Khaû naêng duy trì hoaït ñoäng toátcuûa caùc thaønh phoá naøy trong moät theá giôùi toaøn caàu hoaù ñöôïc quyeát ñònh bôûivieäc thöôøng xuyeân quan taâm tôùi coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh. DeLong vaø Shleifer (1992) ñaõ söû duïng caùch tieáp caän nhö vaäy ñeå so saùnh tình hìnhhoaït ñoäng khaùc nhau cuûa caùc thaønh phoá do caùc oâng hoaøng trò vì (ít coù tieángnoùi vaø söï tham gia cuûa ngöôøi daân vaø caùc thöông gia) vôùi caùc thaønh phoá do caùcthöông nhaân laøm chuû (coù nhieàu tieáng noùi cuûa ngöôøi daân vaø caùc coâng ty hôn).Vì hoï coù chuoãi soá lieäu theo thôøi gian daøi (töø theá kyû thöù II tôùi theá kyû XIX), hoïcoù theå kieåm chöùng moái quan heä giöõa quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh (ñöôïc ñobaèng tieáng noùi) vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá (ñöôïc ño baèng quy moâ vaø daân soácuûa thaønh phoá).

Duy trì söùc beàn cuûa caùc thaønh phoá trong moät theá giôùi toaøn caàu hoaù

Moät yeáu toá quan troïng khaùc caàn caân nhaéc laø quy moâ. Neáu nhö quy moâ laø caùi gìñoù ñöôïc taïo ra chöù khoâng phaûi coù saün (nhö Doel vaø Hubbard 2002 ñaõ chæ ra)thì quy moâ cuûa caùc thaønh phoá laø keát quaû cuûa cuoäc ñoï söùc ngaãu nhieân giöõa caùcthaønh phoá, caùc coâng ty, caù nhaân, vaø caùc khu vöïc (hieäp hoäi kinh doanh, coângñoaøn…). Khi coù ñuû chuoãi soá lieäu theo thôøi gian, chuùng ta coù theå thu thaäp ñöôïc"caùc chæ soá noåi baät veà quaûn lyù nhaø nöôùc", cho pheùp chuùng ta xem xeùt nhöõngthay ñoåi trong coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc qua thôøi gian do taùc ñoäng cuûa quaùtrình toaøn caàu hoaù8. Chuùng toâi söû duïng moät haøm soá cho pheùp ñöa vaøo nhöõngbieán soá veà toaøn caàu hoaù ôû caû caáp quoác gia vaø caáp thaønh phoá, coi ñoù laø yeáu toáñaàu vaøo cho hoaït ñoäng cung caáp dòch vuï trong moät thaønh phoá, cuõng nhö ñöatoaøn caàu hoaù vaø coi ñoù laø keát quaû cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh. Theo caùchnaøy, nhöõng thaønh tích ñaït ñöôïc trong quaûn lyù nhaø nöôùc taïo moät moâi tröôøngcho pheùp caùc thaønh phoá hoaït ñoäng toát hôn, töø ñoù naém baét ñöôïc nhöõng cô hoäitoaøn caàu.

Naém baét nhöõng ñoäng löïc cuûa toaøn caàu hoaù

Nhöõng thöôùc ño quan troïng ñeå naém baét ñöôïc caùc ñoäng löïc cuûa toaøn caàu hoaùvaø söùc beàn cuûa caùc thaønh phoá bao goàm caùc khaùi nieäm veà söï keát noái, doøng vaänñoäng vaø giao thoâng. Nhöõng khaùi nieäm naøy coù theå ñöôïc ño löôøng baèng caùc chæsoá maø Doel vaø Hubbard (2002) ñaõ chæ ra, nhö quy moâ vaø chieàu höôùng cuûa caùcdoøng ngöôøi (thoâng qua tình hình di daân quoác teá); doøng voán (thoâng qua hoaïtñoäng ngaân haøng quoác teá); doøng saûn phaåm (thoâng qua xuaát nhaäp khaåu); doøng yùtöôûng (thoâng qua phaùt thanh, truyeàn hình vaø caùc phöông tieän truyeàn thoâng);doøng oâ nhieãm (thoâng qua caùc chính saùch veà raùc thaûi); vaø thaäm chí laø caû doøngtoäi phaïm (ma tuyù, buoân ngöôøi, röûa tieàn). Vì nhöõng thöôùc ño naøy coù theå thayñoåi theo thôøi gian, höôùng thay ñoåi vaø tính lieân tuïc cuûa caùc doøng vaän ñoäng ôû


nhöõng möùc ñoä nhaát ñònh coù theå giuùp xaùc ñònh ñöôïc söùc beàn cuûa caùc thaønh phoá.Ñònh nghóa naøy thöøa nhaän caùc thaønh phoá coù khaû naêng chuyeån caùc moái quan heäphöùc taïp ôû caùc caáp ñoä khaùc nhau thaønh thuaän lôïi, vaø khaû naêng chuyeån ñoåi nhövaäy hieám hoi hôn khaû naêng cheá ngöï hay quaûn lyù caùc moái quan heä ñoù.

Theo ñònh nghóa suùc tích nhaát, toaøn caàu hoaù "chæ ñôn giaûn ñeà caäp tôùi moätnhoùm caùc söùc eùp höôùng tôùi moät xaõ hoäi ñôn nhaát treân toaøn theá giôùi. Trong soácaùc söùc eùp naøy coù thoâng tin ñaïi chuùng, thöông maïi, hoaït ñoäng ñi laïi ngaøy caøngthuaän tieän hôn, internet, moät neàn vaên hoaù ñaïi chuùng, vaø tieáng Anh ngaøy caøngñöôïc söû duïng roäng raõi hôn vôùi tö caùch laø moät ngoân ngöõ quoác teá" (ProgressiveLiving 2005). Toaøn caàu hoaù thoâng thöôøng ñöôïc phaân tích ôû caáp ñoä quoác gia.Caùc nguoàn döõ lieäu vaø phaân tích ñaùnh giaù toaøn caàu hoaù ôû caáp quoác gia döôùi goùcñoä moät khaùi nieäm ñoäng laø raát hieám. Moät soá taùc giaû tieán haønh xeáp haïng caùcnöôùc treân moät soá bình dieän cuûa toaøn caàu hoaù; ví duï, A. T. Kearney xaây döïngmoät heä soá phöùc hôïp veà toaøn caàu hoaù (Chính saùch ngoaïi giao 2002). Chæ soá naøyñöôïc xaây döïng döïa treân caùc chæ soá veà thöông maïi, taøi chính, giao tieáp caù nhaânvaø trao ñoåi thoâng tin. Söû duïng cô sôû döõ lieäu cuûa Kearney, chuùng toâi nghieân cöùuvaán ñeà toaøn caàu hoaù ôû caáp ñoä quoác gia vaø taùc ñoäng cuûa noù tôùi hoaït ñoäng cuûacaùc thaønh phoá, trong ñoù caùc thaønh phoá ñöôïc ñaùnh giaù veà khaû naêng duy trì hoaïtñoäng cung caáp dòch vuï cho caùc coâng daân cuûa mình.

Veà toaøn caàu hoaù ôû caáp ñoä thaønh phoá, chuùng toâi söû duïng caùc döõ lieäu töønghieân cöùu GaWC (Taylor vaø Walker 2000), nghieân cöùu naøy coù caùc döõ lieäu ôûcaáp thaønh phoá ñöôïc xaây döïng baèng caùch toång hôïp maïng löôùi caùc coâng ty keátoaùn, quaûng caùo, ngaân haøng/taøi chính, baûo hieåm, luaät vaø tö vaán quaûn lyù - töùclaø caùc chæ soá veà dòch vuï kinh doanh cuûa Friedman (1986). Cô sôû döõ lieäu naøy chothaáy coù "tình traïng khoâng ñoàng ñeàu veà toaøn caàu hoaù", ví duï nhö khi ta nhìnvaøo möùc ñoä taäp trung caùc thaønh phoá theo khu vöïc. Chuùng toâi goïi cô sôû döõ lieäunaøy laø cô sôû döõ lieäu Taylor. Vôùi nhöõng döõ lieäu naøy, chuùng toâi coù theå theo ñuoåicaâu hoûi taïi sao moät soá thaønh phoá bò tuït laïi trong quaù trình toaøn caàu hoaù.

Caùc nhaân toá quyeát ñònh hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá

Do tình traïng khan hieám caùc döõ lieäu coù theå so saùnh ñöôïc cuûa caùc thaønh phoátreân toaøn caàu, chuùng toâi ñaõ phaûi linh hoaït trong moâ hình söû duïng. Chuùng toâitìm kieám moät moâ hình cho pheùp naém baét nhöõng ñoäng löïc cuûa toaøn caàu hoaù,quaûn lyù nhaø nöôùc vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, cuõng nhö cho pheùp xaùc ñònhnhöõng giaû thuyeát cuï theå caàn ñöôïc kieåm chöùng.

Moät khuoân khoå ñôn giaûn

Chuùng toâi xem xeùt cuï theå vai troø cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caùc thaønh phoá vôùimöùc ñoä toaøn caàu hoaù khaùc nhau. Chuùng toâi phaân bieät giöõa ba bình dieän cuûatoaøn caàu hoaù trong Hình 3.1; hai trong soá ñoù laø yeáu toá ñaàu vaøo (chaát löôïngquaûn lyù nhaø nöôùc vaø möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá, ñöôïc minh hoaï laàn


löôït treân truïc tung vaø truïc hoaønh) vaø moät bình dieän coøn laïi laø keát quaû ñaàu ra(cung caáp dòch vuï/tình hình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, naèm treân truïc "aûo" thöùba trong bieåu ñoà, ñöôïc minh hoaï baèng ñöôøng cheùo). Vôùi moät giaûn ñoà nhö vaäy,chuùng toâi xaùc ñònh ñöôïc caùc giaû thuyeát chính coù theå ñöôïc kieåm chöùng lieânquan tôùi taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc tôùi hoaït ñoäng cuûacaùc thaønh phoá. Nhöõng giaû thuyeát seõ ñöôïc kieåm chöùng goàm: quaûn lyù nhaø nöôùcvaø toaøn caàu hoaù coù töông taùc vaø coù yù nghóa quan troïng vôùi hoaït ñoäng cuûa caùcthaønh phoá.

● Giaû thuyeát 1: Quaûn lyù nhaø nöôùc coù yù nghóa quan troïng. Lieäu moät thaønh phoácoù theå hoaït ñoäng toát chuû yeáu laø nhôø quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh, cho duønoù laø moät thaønh phoá ñòa phöông hay toaøn caàu? Vaø, cuï theå hôn, lieäu moätthaønh phoá ñòa phöông coù nhaát thieát phaûi coù coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùclaønh maïnh ñeå buø ñaép laïi vaø ñeå coù theå hoaït ñoäng toát, töùc laø lieäu moät thaønhphoá naèm trong oâ II vaãn coù theå hoaït ñoäng toát ñöôïc khoâng? Sau khi ñaõkieåm soaùt möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa moät thaønh phoá, chuùng toâi thöøa nhaänlaø quaûn lyù nhaø nöôùc coù yù nghóa quan troïng vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc thaønhphoá. Maëc duø coù theå coù ngoaïi leä laø moät thaønh phoá ñòa phöông coù theå hoaïtñoäng toát, song ñieàu naøy gaàn nhö laø khoâng theå thöïc hieän ñöôïc tröø phithaønh phoá ñoù coù coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ôû trình ñoä töông ñoái cao.

Quaûn lyù nhaø nöôùc trong moâ hình naøy laø moät khaû naêng coù saün cho pheùpmoät thaønh phoá hoaït ñoäng toát ôû taïi ñòa phöông hoaëc treân taàm toaøn caàu.Noùi caùch khaùc, chuùng toâi coù theå kieåm chöùng xem lieäu moät thaønh phoá hoaïtñoäng toát, cho duø ôû caáp ñòa phöông hay caáp toaøn caàu, coù coâng taùc quaûn lyùnhaø nöôùc laønh maïnh hay khoâng, töø ñoù coù theå ño löôøng ñöôïc giaù trò giataêng cuûa rieâng coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ñem laïi cho moät thaønh phoá ñòaphöông hay moät thaønh phoá toaøn caàu. Giaù trò gia taêng maø coâng taùc quaûnlyù nhaø nöôùc ñem laïi cho moät thaønh phoá ñòa phöông chính laø söï khaùc bieätgiöõa hoaït ñoäng cuûa moät thaønh phoá trong oâ I so vôùi moät thaønh phoá trongoâ II, trong khi giaù trò gia taêng maø quaûn lyù nhaø nöôùc ñem laïi cho moätthaønh phoá toaøn caàu laø söï khaùc bieät trong hoaït ñoäng cuûa moät thaønh phoátrong oâ IV so vôùi moät thaønh phoá trong oâ III.

● Giaû thuyeát 2: Toaøn caàu hoaù coù yù nghóa quan troïng. Chuùng toâi cuõng coù theåkieåm chöùng xem lieäu moät thaønh phoá toaøn caàu coù hoaït ñoäng toát hôn moätthaønh phoá ñòa phöông hay khoâng, khi chuùng coù cuøng chaát löôïng veà quaûnlyù nhaø nöôùc (cho duø laø chaát löôïng quaûn lyù nhaø nöôùc toát nhö trong oâ I vaøIV, hay quaûn lyù nhaø nöôùc keùm nhö trong caùc oâ II vaø III, töø ñoù ño löôøngtaùc ñoäng cuûa rieâng toaøn caàu hoaù tôùi hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá). Töø caùctaøi lieäu nghieân cöùu, chuùng toâi troâng ñôïi laø moät thaønh phoá coù tính toaøncaàu coù khaû naêng ñaït ñöôïc ñòa vò toaøn caàu ñoù nhôø nhöõng haønh ñoäng cuïtheå cuûa giôùi laõnh ñaïo chính trò hoaëc cuûa caùc coâng daân, cuõng nhö caùc coângty ñaët taïi thaønh phoá naøy. Chuùng toâi kyø voïng coâng daân cuûa caùc thaønh phoátoaøn caàu hoaù ñöôïc höôûng chaát löôïng dòch vuï toát hôn vaø coù khaû naêng tieáp


caän vôùi caùc dòch vuï nhö nöôùc, nöôùc thaûi, ñieän vaø ñieän thoaïi toát hôn so vôùicö daân cuûa caùc thaønh phoá ñòa phöông.

● Giaû thuyeát thöù ba: Toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc coù söï töông taùc tíchcöïc. Maëc duø veà nguyeân taéc, moät thaønh phoá coù theå buø ñaép laïi ñaëc tính ñòaphöông cuûa mình (so vôùi ñaëc tính toaøn caàu) baèng coâng taùc quaûn lyù nhaønöôùc laønh maïnh, treân thöïc teá, nhöõng ñoäng löïc cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc laønhmaïnh coù theå chæ ra moät moái lieân heä giöõa toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaønöôùc: nhöõng thaønh phoá tham gia toaøn caàu hoaù tieán haønh kieåm soaùt vaøcaân ñoái caïnh tranh (ví duï, thoâng qua caùc quy ñònh veà ñaàu tö tröïc tieápnöôùc ngoaøi vaø thò tröôøng tín duïng), ñoàng thôøi coù nhöõng kyõ naêng ñeå caûithieän coâng taùc quaûn lyù thaønh phoá. Ngöôïc laïi, coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùctoát hôn, bao goàm vieäc ñaûm baûo tính minh baïch, vieäc kieåm soaùt thamnhuõng vaø baûo veä quyeàn sôû höõu, coù theå tieáp tuïc kích caàu vaø gaây aùp löïcñeå moät thaønh phoá ñòa phöông taêng daàn tính toaøn caàu9. Do vaäy, coù theåñang toàn taïi moät chu trình ñoäng trong ñoù toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaønöôùc coù söï töông taùc thuaän chieàu theo höôùng tieáp tuïc caûi thieän hoaïtñoäng. Ñaëc bieät, chuùng toâi seõ nghieân cöùu thöïc nghieäm xem caùc thaønh phoáñòa phöông coù ít khaû naêng quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh hôn khoâng, vaølieäu vieäc trôû thaønh moät thaønh phoá toaøn caàu, vaø moät quoác gia coù möùc ñoätoaøn caàu hoaù cao, coù giuùp caûi thieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa thaønhphoá hay khoâng.


Hình 3.1. Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø möùc ñoä toaøn caàu hoaù - caùc nhaân toá coùkhaû naêng quyeát ñònh thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá

Cha

át lö

ôïng

quaûn

lyù n

haø n

öôùc

ôû th

aønh

phoá

Möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá

Hoaït ñ

oäng k

eùm

Hoaït ñ

oäng t

oátCaùc thaønh phoá

ñòa phöông ñöôïcquaûn lyù toát

I

Caùc thaønh phoáñòa phöông ñöôïc

quaûn lyù keùmII

Caùc thaønh phoátoaøn caàu ñöôïcquaûn lyù keùm

III

Caùc thaønh phoátoaøn caàu ñöôïc

quaûn lyù toátIV

Do vaäy, trong Hình 3.1, chuùng toâi cho raèng tình traïng hoaït ñoäng toài teä nhaátseõ dieãn ra ôû caùc thaønh phoá naèm trong oâ II (caùc thaønh phoá ñòa phöông ñöôïcquaûn lyù keùm). Neáu moät thaønh phoá ôû oâ II coá gaéng ñaït möùc ñoä toaøn caàu hoaù caohôn, thaønh phoá ñoù seõ khoù loøng thaønh coâng neáu khoâng coù caùc aùp löïc gia taêngbuoäc phaûi coù bieän phaùp ñeå caûi thieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc. Nhö vaäy, vieäcdòch chuyeån nhanh choùng vaø hoaøn toaøn theo chieàu ngang töø oâ II sang oâ III hoaëcdòch chuyeån nhanh choùng vaø hoaøn toaøn theo chieàu doïc sang oâ I chaéc seõ coù ítkhaû naêng xaûy ra hôn laø vieäc thaønh phoá ñoù vaãn tieáp tuïc naèm trong ñieåm caânbaèng thaáp hoaëc dòch chuyeån ra khoûi oâ II sang ñieåm caân baèng veà hoaït ñoäng toátôû oâ IV theo ñöôøng cheùo.

Moâ hình ñôn giaûn

Moät moâ hình raát ñôn giaûn nhö sau ñöôïc söû duïng ñeå phaân tích nhöõng keát quaûnaûy sinh töø nhöõng pheùp kieåm chöùng caùc giaû thuyeát naøy:

Y = f(X, Z, c, C) + εtrong ñoù:

Y = hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ñöôïc ño löôøng baèng moät veùctô caùc bieán soáñònh tính veà dòch vuï, bao goàm khaû naêng tieáp caän nguoàn cung caáp nöôùc,nöôùc thaûi, ñieän vaø ñieän thoaïi, laáy töø boä soá lieäu cuûa Lieân hôïp quoác, cuõng nhöchaát löôïng toång theå cuûa caùc dòch vuï keát caáu haï taàng vaø nguoàn cung caápñieän, khaû naêng tieáp caän ñieän thoaïi coá ñònh vaø/hoaëc ñieän thoaïi di ñoäng vaøkhaû naêng tieáp caän internet ôû caùc tröôøng hoïc, söû duïng cô sôû döõ lieäu EOS.

X = thöôùc ño möùc ñoä toaøn caàu hoaù ôû caáp thaønh phoá, chuùng toâi ño löôøng giaùtrò naøy baèng caùch söû duïng caùc soá lieäu trong cô sôû döõ lieäu Taylor nhö toångsoá vaên phoøng cuûa caùc coâng ty quaûng caùo, taøi chính vaø keá toaùn quoác teá ôû moätthaønh phoá.

Z = veùctô goàm caùc chæ soá veà quaûn lyù nhaø nöôùc, bao goàm vieäc kieåm soaùt thamnhuõng, naïn hoái loä ñeå ñöôïc cung caáp dòch vuï coâng vaø phaàn naém giöõ cuûa nhaønöôùc, chuû yeáu laáy töø cô sôû döõ lieäu EOS.

c = caùc ñaëc ñieåm khaùc cuûa thaønh phoá, nhö quy moâ, thaønh phoá ñoù laø thuû ñoâhay thaønh phoá caûng, cuõng nhö thaønh phoá coù caùc trang web, coù caùc thoâng tinveà ngaân saùch thaønh phoá vaø caùc quy ñònh kinh doanh treân caùc trang web ñoùhay khoâng.

C = caùc ñaëc ñieåm cuûa quoác gia ñoù, nhö möùc thu nhaäp, dieän tích, möùc ñoä ñoâthò hoaù vaø möùc ñoä toaøn caàu hoaù ôû caáp quoác gia.

ε = sai soá.

Moâ taû döõ lieäu vaø saép xeáp caùc bieán soá

Keát hôïp giöõa caùc döõ lieäu saün coù vôùi nhöõng döõ lieäu vaø chæ soá môùi ñöôïc thu thaäpveà 412 thaønh phoá ôû 134 nöôùc, cô sôû döõ lieäu KLM ñöôïc xaây döïng baèng caùch laáytöø nhieàu nguoàn khaùc nhau. Töø soá lieäu Baùo caùo quan saùt cuûa Lieân hôïp quoác


(1998), chuùng toâi taûi xuoáng 4 bieán soá veà tình hình hoaït ñoäng vaø khaû naêng tieápcaän dòch vuï cho khoaûng 80 thaønh phoá ôû 60 quoác gia. Töø cô sôû döõ lieäu EOS khaûosaùt veà töøng doanh nghieäp cuï theå (2003), chuùng toâi tính bình quaân 12 chæ soá veàquaûn lyù nhaø nöôùc cho töøng thaønh phoá, cuõng nhö 5 bieán soá veà tình hình hoaïtñoäng vaø khaû naêng tieáp caän dòch vuï cho 271 thaønh phoá ôû 101 nöôùc. Ví duï, haibieán soá lieân quan ñeán quaûn lyù nhaø nöôùc maø chuùng toâi ñaõ söû duïng ñeå tính caùcchæ soá bình quaân cho toaøn thaønh phoá laø taàn suaát cuûa naïn hoái loä ñeå ñöôïc cungcaáp caùc dòch vuï coâng, vaø möùc ñoä naém giöõ cuûa nhaø nöôùc (töø baùo caùo cuûa caùccoâng ty veà nhöõng taùc ñoäng boùp meùo caïnh tranh cuûa caùc khoaûn chi traû phi phaùpcuûa moät soá coâng ty) taùc ñoäng tôùi caùc chính saùch, luaät leä hoaëc quy ñònh cuûachính phuû. Töø cô sôû döõ lieäu cuûa Taylor, chuùng toâi laáy ñöôïc soá caùc vaên phoøngcuûa caùc coâng ty quaûng caùo, keá toaùn vaø taøi chính ôû moãi thaønh phoá, vaø chuùng toâixaây döïng moät bieán soá "thaønh phoá toaøn caàu" baèng caùch coäng ba bieán naøy laïi, vaøchuùng toâi coù soá lieäu cho 261 thaønh phoá ôû 114 quoác gia.

Beân caïnh ñoù, chuùng toâi cuõng xaây döïng caùc chæ soá baèng caùch tra cöùu treâninternet, ñaëc bieät laø caùc chæ soá veà caùc ñaëc tính cuï theå cuûa caùc thaønh phoá, ví duïnhö daân soá cuûa thaønh phoá, söï toàn taïi caùc trang web cuûa thaønh phoá, vaø tình hìnhcoâng boá caùc döõ lieäu veà ngaân saùch cuûa thaønh phoá vaø caùc quy ñònh kinh doanhtreân caùc trang web ñoù. Chuùng toâi hoaøn taát danh muïc caùc ñaëc tính cuûa thaønhphoá baèng caùch ñöa vaøo hai bieán giaû ñeå xem xeùt thaønh phoá ñoù coù phaûi laø thuûñoâ cuûa moät nöôùc vaø/hoaëc laø thaønh phoá caûng hay khoâng.

ÔÛ caáp ñoä quoác gia, chuùng toâi ruùt bieán "Kieåm soaùt tham nhuõng" töø caùc chæ soátoång hôïp veà quaûn lyù nhaø nöôùc treân toaøn theá giôùi ñaõ neâu treân, trong ñoù thamnhuõng (thöôøng ñöôïc moâ taû laø vieäc thöïc thi quyeàn löïc nhaø nöôùc vì lôïi ích caùnhaân) laø moät trong nhöõng yeáu toá caáu thaønh. Chæ soá naøy laø chæ soá toång hôïp töønhieàu nguoàn rieâng leû, bao goàm moät soá maët cuûa tham nhuõng, töø tham nhuõnghaønh chính tôùi "tham nhuõng toång theå" trong chính trò vaø "phaàn naém giöõ cuûanhaø nöôùc". Chuùng toâi cuõng xaây döïng bieán soá thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi(PPP) baèng caùch ruùt töø boä döõ lieäu Heston-Summers vaø Tình hình theá giôùi cuûa CIA(2001). Veà möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa caùc nöôùc, chuùng toâi laáy töø Chæ soá toaøn caàuhoaù trong A. T. Kearney/Chính saùch ñoái ngoaïi. Chæ soá naøy theo doõi vaø ñaùnh giaùnhöõng thay ñoåi trong boán yeáu toá chính caáu thaønh neân hoäi nhaäp toaøn caàu, baogoàm caùc thöôùc ño nhö luoàng thöông maïi vaø taøi chính, söï di chuyeån cuûa conngöôøi qua bieân giôùi, hoaït ñoäng ñieän thoaïi quoác teá, tình hình söû duïng internet,vaø söï tham gia vaøo caùc hieäp öôùc quoác teá vaø caùc hoaït ñoäng gìn giöõ hoaø bình.Chæ soá naøy ñöôïc tính cho 62 nöôùc, bao goàm caû caùc nöôùc coâng nghieäp hoaù vaøneàn kinh teá môùi noåi leân10. Trong Baûng 3.1 chuùng toâi trình baøy phaàn chuù thích,nguoàn vaø ñaëc ñieåm cuûa taát caû caùc bieán soá chuùng toâi söû duïng trong quaù trìnhkieåm chöùng thöïc nghieäm nhöõng giaû thuyeát naøy.

Nhöõng keát quaû thöïc nghieäm chính

Chuùng toâi tieán haønh pheùp kieåm chöùng moät bieán, hoaëc nhieàu nhaát laø hai bieánñeå kieåm chöùng xem toaøn caàu hoaù vaø/hoaëc quaûn lyù nhaø nöôùc coù moái lieân heä


ñaùng keå vaø chaët cheõ vôùi tình hình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá hay khoâng. Döôùidaïng löôïc ñoà, tröôùc heát chuùng toâi trình baøy caùc keát quaû naøy trong caùc Hình töø3.2 tôùi 3.10, caùc hình naøy toùm taét nhöõng baèng chöùng thöïc nghieäm ban ñaàu hoãtrôï cho nhöõng giaû thuyeát chuùng maø chuùng toâi kieåm nghieäm. Nhöõng bieåu ñoànaøy chæ trình baøy nhöõng keát quaû thu ñöôïc töø maãu goàm caùc neàn kinh teá môùi noåivaø caùc neàn kinh teá chuyeån ñoåi (ñöôïc goïi laø nöôùc "khoâng thuoäc OECD"), ñoù laømoät caùch ñôn giaûn ñeå phaàn naøo haïn cheá tình traïng cheânh leäch lôùn veà thu nhaäp(thöïc teá, trong toaøn maãu, khoaûng caùch cheânh leäch laø lôùn hôn, maëc duø chuùngkhoâng ñöôïc moâ taû trong nhöõng bieåu ñoà naøy nhöng ñöôïc trình baøy ôû nhöõngbaûng tieáp theo). Nhöõng bieåu ñoà döôùi ñaây cho thaáy söï khaùc bieät trong tình hìnhhoaït ñoäng cuûa moät thaønh phoá toaøn caàu (so vôùi moät thaønh phoá ñòa phöông),ñöôïc trình baøy döôùi daïng moät veùctô veà tình hình cung caáp dòch vuï, ví duï nhökhaû naêng tieáp caän ñieän thoaïi (tính treân toång daân soá trong Hình 3.2 vaø tính theodoanh nghieäp trong Hình 3.3)11, nöôùc thaûi (Hình 3.4), nöôùc (Hình 3.5), ñieän(Hình 3.6), chaát löôïng toång theå cuûa keát caáu haï taàng (Hình 3.7), khaû naêng tieápcaän ñieän thoaïi di ñoäng (Hình 3.8), khaû naêng tieáp caän internet ôû tröôøng hoïc(Hình 3.9) vaø chaát löôïng cung caáp ñieän (Hình 3.10).

Ngoaøi ra, baèng caùch chia nhoû maãu nghieân cöùu vaø caùc tính toaùn ñôn giaûn söûduïng trong moãi bieåu ñoà, chuùng toâi cuõng coù theå moâ taû ñöôïc söï khaùc bieät doquaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh taïo ra. Vieäc naøy ñöôïc thöïc hieän baèng caùch söûduïng ba thöôùc ño veà quaûn lyù nhaø nöôùc, trong ñoù moät thöôùc ño laø möùc bìnhquaân trong caû nöôùc (kieåm soaùt tham nhuõng), vaø hai yeáu toá khaùc laø ôû caáp thaønhphoá (naïn hoái loä ñeå ñöôïc cung caáp dòch vuï vaø phaàn naém giöõ cuûa nhaø nöôùc).

Chuùng toâi thaáy raèng quaûn lyù nhaø nöôùc coù moái quan heä ñaùng keå vôùi tìnhhình hoaït ñoäng, ôû caû caùc thaønh phoá ñòa phöông cuõng nhö toaøn caàu. Caùc thaønhphoá ñöôïc quaûn lyù toát, cho duø chuùng laø thaønh phoá ñòa phöông hay toaøn caàu, thìñeàu hoaït ñoäng toát hôn so vôùi caùc thaønh phoá ñöôïc quaûn lyù yeáu keùm, xeùt treântoaøn boä caùc bieán soá veà chaát löôïng cuõng nhö khaû naêng tieáp caän dòch vuï. Öuñieåm trong tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá ñöôïc quaûn lyù toát theå hieäntreân caû ba thöôùc ño veà coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc vaø treân taát caû caùc bieán dòchvuï, tröø khaû naêng tieáp caän maïng löôùi ñieän ôû caùc thaønh phoá toaøn caàu.

Toaøn caàu hoaù coù moät taùc ñoäng maïnh meõ hôn tôùi tình hình hoaït ñoäng cuûacaùc thaønh phoá. Sau khi xem xeùt kyõ, chuùng toâi thaáy raèng caùc thaønh phoá toaøn caàuthöïc söï hoaït ñoäng toát hôn so vôùi caùc thaønh phoá ñòa phöông. Tuy nhieân, söï khaùcbieät khoâng phaûi luoân luoân roõ reät ñöôïc nhö vaäy vaø thay ñoåi tuyø theo loaïi hìnhdòch vuï. Cuï theå, söï khaùc bieät giöõa caùc thaønh phoá ñòa phöông vaø toaøn caàu laø raátroõ vôùi moät soá dòch vuï cuï theå, nhö chaát löôïng keát caáu haï taàng, tuy nhieân laïikhoâng toàn taïi söï khaùc bieät naøo veà khaû naêng tieáp caän ñieän. Söï khaùc bieät vôùi caùcdòch vuï coøn laïi naèm giöõa hai thaùi cöïc naøy, keå caû veà quy moâ taùc ñoäng (thöôønglaø khieâm toán) cuõng nhö möùc ñoä yù nghóa.

Chuùng toâi trình baøy caùc keát quaû xeáp haïng bình quaân moät caùch ñaày ñuû hôn veàtaát caû caùc bieán lieân quan trong moãi maãu nghieân cöùu (maãu hoaøn chænh trong Baûng3.2, maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD trong Baûng 3.3, vaø maãu caùc nöôùc OECD



Baûng 3.1. Caùc loaïi vaø phaïm vi caùc bieán soá trong cô sôû döõ lieäu Kaufmann-Leùautier-Mastruzzi

Möùc ñoä/ ThaønhBieán soá Moâ taû/Nguoàn Chieàu höôùng Nöôùc phoáCaùc bieán cuûa thaønh phoáTieáp caän dòch vuïcung caáp nöôùc UNCHS 1998 % daân soá 61 83

Tieáp caän dòch vuï nöôùc thaûi UNCHS 1998 % daân soá 57 78Tieáp caän dòch vuï ñieän UNCHS 1998 % daân soá 61 81Tieáp caän dòch vuï ñieänthoaïi loaïi 1 UNCHS 1998 % daân soá 51 58

Tieáp caän dòch vuï ñieänthoaïi loaïi 2 Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Chaát löôïng keát caáu haï taàng Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271Chaát löôïng ñieän Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271Tieáp caän ñieän thoaïidi ñoäng Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Tieáp caän internet trongtröôøng hoïc Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Hoái loä ñeå ñöôïc cung caápdòch vuï coâng Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Phaàn naém giöõ cuûanhaø nöôùc Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Röûa tieàn khoâng chính thöùc Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271Toäi phaïm ñöôøng phoá Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271Chi phí do naïn quan lieâutrong nhaäp khaåu Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-9 (toát) 101 271

Naïn hoái loä aûnh höôûngñeán luaät phaùp Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Söû duïng sai leäch nguoàncoâng quyõ Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Nguoàn taøi chính phiphaùp cho caùc ñaûng phaùi Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Naïn hoái loä trong caáp pheùp Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271Naïn hoái loä trong thueá Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271Ñoä laønh maïnh cuûa caùcngaân haøng Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Ñoä tin caäy vaøo caùc chínhtrò gia Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Toäi phaïm coù toå chöùc Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271Chaát löôïng cuûa heä thoángböu chính Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Thieáu huït trong tieáp caäny teá Ngaân haøng Theá giôùi 2003 1 (keùm)-7 (toát) 101 271

Thaønh phoá toaøn caàu Soá löôïng vaên phoøng cuûacaùc coâng ty quaûng caùo,taøi chính, vaø keá toaùnchính laáy töø Taylor vaø Walker 2001 Haøng traêm 114 261


Baûng 3.1. (Tieáp)

Möùc ñoä/ ThaønhBieán soá Moâ taû/Nguoàn Chieàu höôùng Nöôùc phoá

Daân soá cuûa thaønh phoá www.citypopulation.de.2001 Log 134 410Bieán giaû veà trang web Thaønh phoá coù moät trang

web (Kaufmann, Leùautiervaø Mastruzzi 2003) 0 (khoâng) - 1 (coù) 133 398

Bieán giaû veà kinh doanh Trang web cuûa thaønh phoácoù thoâng tin veà caùch khôûiñaàu moät doanh nghieäp(Kaufmann, Leùautier vaøMastruzzi 2003) 0 (khoâng) - 1 (coù) 133 398

Bieán giaû veà ngaân saùch Trang web cuûa thaønh phoácoù thoâng tin veà ngaân saùch(Kaufmann, Leùautier vaøMastruzzi 2003) 0 (khoâng) - 1 (coù) 133 398

Bieán giaû veà thaønh phoá Thaønh phoá coù caûng caûng (Kaufmann, Leùautier vaø

Mastruzzi 2003) 0 (sai) - 1 (ñuùng) 134 411Bieán giaû veà thaønh phoá Thaønh phoá laø thuû ñoâ thuû ñoâ (Kaufmann, Leùautier vaø

Mastruzzi 2003) 0 (sai) - 1 (ñuùng) 134 411

Caùc bieán cuûa quoác giaChæ soá toaøn caàu hoaù Chính saùch ñoái ngoaïi (Kearney) 2002 0 (ñoùng) - 1 (môû) 59 254

Kieåm soaùt tham nhuõng Chæ soá veà quaûn lyù nhaø -2.5 (keùm)- 134 411nöôùc (Kaufmann vaø +2.5 (toát)Kraay 2002)

Daân soá caû nöôùc Ngaân haøng Theá giôùi 2002 Log 134 411Ñoâ thò hoaù % daân soá khoâng trong

ngaønh noâng nghieäp(Ngaân haøng Theá giôùi 2002) % daân soá 100 366

Thu nhaäp ñaàu ngöôøi Summers vaø Heston 1984;CIA 2001 Log 134 411

trong Baûng 3.4). Chuùng toâi coù theå thaáy roõ moät moái töông quan thuaän chieàumaïnh giöõa hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ñöôïc tính baèng khaû naêng tieáp caän dòch vuïvaø möùc ñoä toaøn caàu hoaù (ôû caû caáp ñoä thaønh phoá vaø quoác gia), cho duø söû duïngmaãu naøo ñi chaêng nöõa. Töông töï, cuõng toàn taïi moät moái töông quan thuaän chieàumaïnh giöõa tình hình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá/khaû naêng tieáp caän dòch vuï vaøcoâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caû caáp ñoä quoác gia vaø thaønh phoá. Keát luaän laø, caùcthaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao hôn hoaït ñoäng toát hôn, vaø caùc thaønhphoá ñöôïc quaûn lyù toát hôn thì hoaït ñoäng toát. Caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù chaátlöôïng quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh cuõng hoaït ñoäng toát hôn.


Hình 3.2. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï ñieän thoaïicuûa ngöôøi daân ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhautrong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

Chuù thích: Möùc ñoä tieáp caän ñieän thoaïi cuûa ngöôøi daân ñöôïc laáy töø Toå chöùc quan saùt cuûa Lieânhôïp quoác (1998) vaø ño tyû leä daân soá ñöôïc tieáp caän ñieän thoaïi.

Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2003; UNCHS 1998; Kaufmann vaø Kraay 2002; vaø Kaufmann,Leùautier vaø Mastruzzi 2003.

0

60

90100

50

8070

40

3020

10Möùc

ñoä

tieáp

caän

ñieän

thoa

ïi (%

)

Kieåmsoaùtthamnhuõng

Naïnhoái loä

ñeå ñöôïccung caápdòch vuïcoâng

Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc

Thaønh phoá ñòa phöông Thaønh phoá toaøn caàu

Quaûn lyù nhaø nöôùc keùm Quaûn lyù nhaø nöôùc toát

Hình 3.3. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà möùc ñoä caùc doanh nghieäp söû duïngñieän thoaïi ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhautrong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

Chuù thích: Möùc ñoä caùc doanh nghieäp söû duïng ñieän thoaïi ñöôïc laáy töø EOS 2003 vaø söû duïng moätthang ñieåm töø 1-7 ñeå ño möùc ñoä saün coù caùc ñöôøng ñieän thoaïi môùi daønh cho kinh doanh.

Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2003; Kaufmann vaø Kraay 2002; vaø Kaufmann, Leùautier, vaøMastruzzi 2003.

1

7

6

5

4

3

2


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc



Thaáp

Cao

Kha

û naên

g tie

áp ca

änca

ùc ñö

ôøng

ñieän

thoa

ïi


Hình 3.4. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï nöôùc thaûiôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãucaùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2003; Kaufmann vaø Kraay 2002; vaø Kaufmann, Leùautier vaøMastruzzi 2003.

20

100

30

40

50

60

70

80

90

Kha

û naên

g tie

áp ca

än dò

ch v

uïnö

ôùc th

aûi (%

)


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc



Hình 3.5. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän dòch vuïcung caáp nöôùc ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhautrong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2003; Kaufmann vaø Kraay 2002; vaø Kaufmann, Leùautier vaøMastruzzi 2003.

20

100

30

40

50

60

70

80

90

Kha

û naên

g tie

áp ca

än dò

ch v

uïcu

ng c

aáp n

öôùc

(%)


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc




Hình 3.6. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï ñieänôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãucaùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

40

100

50

60

70

80

90

Kha

û naên

g tie

áp ca

ändò

ch v

uï ñi

eän (%

)


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc




Hình 3.7. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà chaát löôïng keát caáu haï taàng ôû caùc möùc ñoätoaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

1

7

6

5

4

3

2

Thaáp

Cao


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc



Cha

át lö

ôïng

keát

caáu

haï t

aàng



Hình 3.8. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän ñieän thoaïi di ñoängôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãucaùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

1

7

6

5

4

3

2

Thaáp

C

aoM

öùc ñ

oä sö

û duïn

g ñ

ieän

thoa

ïi di

ñoän

g


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc




Hình 3.9. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà khaû naêng tieáp caän internet ôû tröôøng hoïcôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãucaùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

1

7

6

5

4

3

2Kha

û naên

g tie

áp ca

än in

tern

etôû

tröô

øng h

oïc

Thaáp

Cao


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc





Hình 3.10. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà chaát löôïng nguoàn ñieän ôû caùc möùc ñoätoaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc khaùc nhau trong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD

1

7

6

5

4

3

2

Thaáp

C

haát

löôïn

g ng

uoàn

ñieän

C

ao


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc


Naïnhoái loä


Phaànnaém giöõ

cuûanhaø

nöôùc



Nguoàn: EOS 2003; UNCHS 1998; Kaufmann vaø Kraay 2002; vaø Kaufmann, Leùautier vaøMastruzzi 2003.

Baûng 3.2. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùctrong maãu ñaày ñuû

Thöôùc ño toaøn caàu hoaù Thöôùc ño quaûn lyù nhaø nöôùc

Naïn hoái loä Phaàn Möùc ñoäToaøn caàu Toaøn caàu ñeå ñöôïc naém giöõ kieåm soaùthoaù cuûa hoaù cuûa cung caáp dòch cuûa tham nhuõng

thaønh phoá quoác gia vuï coâng nhaø nöôùc caû nöôùc

Bieán soá Thaáp Cao Thaáp Cao Keùm Toát Keùm Toát Keùm Toát

Tieáp caän dòch vuï nöôùc thaûi (%, UN) 62 94 75 99 55 91 60 89 62 95Tieáp caän dòch vuï nöôùc (%, UN) 75 95 81 100 68 96 72 94 73 98Tieáp caän dòch vuï ñieän (%, UN) 90 94 90 100 82 95 83 95 85 100Tieáp caän dòch vuï ñieän thoaïi 1

(%, UN) 46 80 60 95 37 79 41 80 40 89Tieáp caän dòch vuï ñieän thoaïi 2 4,8 6,0 5,4 6,4 4,4 6,2 4,6 6,0 4,6 6,2

(1–7, EOS)Tieáp caän ñieän thoaïi di ñoäng 5,7 6,5 6,1 6,7 5,5 6,5 5,6 6,4 5,6 6,5

(1–7, EOS)Tieáp caän internet ôû tröôøng hoïc 2,9 4,7 3,7 5,3 2,9 4,8 3,0 4,7 2,9 5,0

(1–7, EOS)Chaát löôïng keát caáu haï taàng 3,1 5,0 3,5 5,5 2,9 4,7 2,9 4,7 2,9 5,0

(1–7, EOS)Chaát löôïng nguoàn ñieän (1–7, EOS) 3,9 5,6 4,4 6,2 3,6 5,7 3,8 5,4 3,7 5,8Toång soá thaønh phoá 132 129 131 123 137 134 136 135 211 201

Chuù thích: Maãu ñaày ñuû bao goàm 412 thaønh phoá. Moãi bieán theo coät ñöôïc phaân thaønh hai maãubaèng nhau, treân vaø döôùi giaù trò trung bình cuûa maãu ñaày ñuû.

Nguoàn: Baùo caùo quan saùt ñoâ thò cuûa Lieân hieäp quoác 1998; Ngaân haøng Theá giôùi 2003; Taylor vaøWalker 2001; Chính saùch ñoái ngoaïi 2002; Kaufmann vaø Kraay 2002.


Möùc yù nghóa cuûa moái lieân heä giöõa quaûn lyù nhaø nöôùc vaø tình hình hoaït ñoängcuûa caùc thaønh phoá ñöôïc toùm taét trong Baûng 3.5 döôùi ñaây. Baûng naøy trình baøycaû quy moâ (döôùi daïng con soá) vaø möùc yù nghóa (bieåu thò baèng soá daáu hoa thò)cuûa caùc heä soá cuûa ñöôøng hoài quy veà tình hình cung caáp dòch vuï cuûa quaûn lyùnhaø nöôùc. Nhö chuùng ta coù theå thaáy ôû trong baûng naøy, quaûn lyù nhaø nöôùc laøtheå töông lieân quan troïng cuûa tình hình hoaït ñoäng trong maãu ñaày ñuû, cuõngnhö trong caùc nhoùm nhoû chæ goàm caùc thaønh phoá ñòa phöông hoaëc caùc thaønhphoá toaøn caàu. Chuùng toâi nhaän thaáy raèng caùc keát quaû laø khaù lôùn vaø coù yù nghóavôùi caû caùc thaønh phoá ñòa phöông vaø toaøn caàu (tröø moät soá ít ngoaïi leä), ñieàu ñoùcaøng cuûng coá nhöõng keát quaû ñöôïc minh hoaï trong caùc Hình 3.2 ñeán 3.10 vaøcaùc Baûng 3.2 ñeán 3.412.

Nhöõng keát luaän naøy cuõng gôïi yù raèng nhìn chung khoâng coù söï khaùc bieät ñaùngkeå veà nhöõng lôïi ích boå sung maø vieäc caûi thieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ñemlaïi cho caùc thaønh phoá theo ñònh höôùng toaøn caàu hay ñòa phöông (nhö ñöôïc minhhoaï trong baûng naøy vôùi daõy soá bieåu thò "söï khaùc bieät" cuûa moãi dòch vuï laø khoânglôùn vaø khoâng coù yù nghóa laém). Ngoaïi leä laø tröôøng hôïp kieåm soaùt tham nhuõng vaøkhaû naêng tieáp caän nguoàn nöôùc vaø ñieän thoaïi, nhöõng bieán naøy coù veû nhö quantroïng vôùi caùc thaønh phoá ñòa phöông hôn laø vôùi caùc thaønh phoá toaøn caàu, vaø naïn

Baûng 3.3. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùctrong maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD











Chuù thích: Maãu caùc nöôùc khoâng thuoäc OECD bao goàm 274 thaønh phoá. Moãi bieán theo coät ñöôïcchia thaønh hai maãu baèng nhau, treân vaø döôùi giaù trò trung bình cuûa caû maãu.

Nguoàn: UNCHS 1998; Ngaân haøng Theá giôùi 2003; Taylor vaø Walker 2001; Chính saùch ñoái ngoaïi2002; Kaufmann vaø Kraay 2002.


hoái loä ñeå ñöôïc cung caáp dòch vuï coâng, chaát löôïng keát caáu haï taàng, khaû naêngtieáp caän internet ôû tröôøng hoïc xem ra coù veû quan troïng hôn vôùi caùc thaønh phoátoaøn caàu. Nhöõng keát quaû naøy coù theå gôïi yù laø coù khaû naêng moãi loaïi dòch vuï coùchöùc naêng khaùc nhau vôùi caùc thaønh phoá ñòa phöông hay toaøn caàu. Caùc soá lieäuveà dòch vuï nöôùc thaûi thöïc söï cao vaø do nhöõng noã löïc khaùc ñem laïi. Caùc chi tieáttheâm veà caùc khía caïnh coâng ngheä vaø maïng löôùi cuûa dòch vuï coù theå ñöôïc tìm thaáytrong phaàn Caùc nhaân toá quyeát ñònh quaûn lyù nhaø nöôùc ôû thaønh phoá.

Chuùng toâi môû roäng phaàn trình baøy caùc keát quaû thoáng keâ cuûa mình baèng caùchtoùm taét caùc baèng chöùng thu ñöôïc töø moät moâ hình kinh teá löôïng nhieàu bieán,trong ñoù ñöa vaøo moät boä ñaày ñuû hôn caùc bieán kieåm soaùt trong caùc moâ hìnhkhaùc nhau ñeå giaûi thích tình hình cung caáp dòch vuï. Nhö trong phaàn moâ taû moâhình ñôn giaûn vaø caùc bieán ñöôïc trình baøy trong phaàn tröôùc, chuùng toâi tieán haønhcaùc pheùp kieåm chöùng baèng kinh teá löôïng thoâng qua moâ hình OLS trong ñoù, caùckeát quaû cung caáp dòch vuï khaùc nhau laø bieán phuï thuoäc, vaø caùc ñaëc ñieåm cuûathaønh phoá, coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ôû thaønh phoá vaø quoác gia, caùc chæ soá toaøncaàu hoaù vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa quoác gia ñoù laø caùc bieán ñoäc laäp.

Baûng 3.6 trình baøy keát quaû toång hôïp cuûa caùc moâ hình kinh teá löôïng khaùcnhau. Baûng toång hôïp naøy cho bieát ñoä lôùn cuûa caùc giaù trò (vôùi daáu +, 0, hoaëc - ôû

Baûng 3.4. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ôû caùc möùc ñoä toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùctrong maãu caùc nöôùc OECD











Chuù thích: Maãu caùc nöôùc OECD goàm 138 thaønh phoá. Moãi bieán theo coät ñöôïc phaân thaønh haimaãu baèng nhau, treân vaø döôùi giaù trò bình quaân cuûa caû maãu.

Nguoàn: UNCHS 1998; Ngaân haøng Theá giôùi 2003; Taylor vaø Walker 2001; Chính saùch ñoái ngoaïi2002; Kaufmann vaø Kraay 2002.


Baûng 3.5. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá vaø möùc ñoä tieáp caän dòch vuïtheo caùc caáp ñoä quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caùc thaønh phoá toaøn caàu vaø ñòa phöông

Naïn hoái loä ñeåCaùc bieán veà tình hình ñöôïc cung caáp Phaàn naém giöõ Kieåm soaùthoaït ñoäng vaø maãu dòch vuï coâng cuûa nhaø nöôùc tham nhuõng

Access to waterFull city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferentialAccess to sewerageFull city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferentialAccess to electricityFull city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferentialAccess to telephones (1)Full city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferentialQuality of infrastructureFull city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferentialQuality of electricityFull city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferentialAccess to telephones (2)Full city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferentialAccess to cell phonesFull city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferentialInternet access at achoolFull city sampleGlobal city sampleLocal city sampleDifferential

Tieáp caän dòch vuï nöôùcMaãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leächTieáp caän dòch vuï nöôùc thaûiMaãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leächTieáp caän dòch vuï ñieänMaãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leächTieáp caän dòch vuï ñieän thoaïi (1)Maãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leächChaát löôïng keát caáu haï taàngMaãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leächChaát löôïng nguoàn ñieänMaãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leächTieáp caän dòch vuï ñieän thoaïi (2)Maãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leächTieáp caän ñieän thoaïi di ñoängMaãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leächTieáp caän internet taïi tröôøng hoïcMaãu ñaày ñuûMaãu thaønh phoá toaøn caàuMaãu thaønh phoá ñòa phöôngCheânh leäch

0,11***0,10*0,09**0,01

0,15***0,13

0,13**0,00

0,05**0,050,05*0,00

0,19***0,17***0,16***0,01

0,99***0,96***0,57***0,39***

1,06***1,05***0,80***0,25

0,87***0,81***0,92***-0,11

0,43***0,39***0,35***0,04

0,99***0,97***0,64***0,34*

0,11***0,06*

0,15***–0,09*

0,16***0,08*0,21**–0,13

0,05***0,06**0,07**–0,01

0,24***0,14***0,32***–0,18

1,10***0,99***0,87***0,12

1,10***0,99***0,87***0,12

0,82***0,70***1,10***-0,40

0,44***0,34***0,53***-0,19

1,12***0,98***1,21***-0,23

0,10***0,04

0,10**–0,06

0,13***0,070,11–0,04

0,05**0,06*0,07*–0,01

0,15***0,13**0,090,04

0,98***0,86***0,82***0,04

0,92***0,82***0,79***0,03

0,85***0,53***0,78***-0,25

0,35***0,30***0,21*0,09

0,93***0,82***0,78***0,04

Chuù thích: Maãu ban ñaàu goàm 262 thaønh phoá ñöôïc chia laøm 2 phaàn baèng nhau döïa vaøo tieâu chí thaønh phoátoaøn caàu hay thaønh phoá ñòa phöông. Sau ñoù chuùng toâi chaïy hoài quy söï bieán thieân caùc bieán soá veà khaû naêngtieáp caän vaø hoaït ñoäng cuûa dòch vuï so vôùi caùc bieán veà quaûn lyù nhaø nöôùc ñöôïc löïa choïn (naïn hoái loä ñeå ñöôïccung caáp dòch vuï coâng, phaàn naém giöõ cuûa nhaø nöôùc vaø kieåm soaùt tham nhuõng). Caùc keát quaû veà ñoä lôùn vaømöùc ñoä yù nghóa cuûa heä soá trong maãu thaønh phoá toaøn caàu vaø maãu thaønh phoá ñòa phöông ñöôïc trình baøylaàn löôït trong caùc haøng veà thaønh phoá toaøn caàu vaø thaønh phoá ñòa phöông. Ñoái vôùi moãi haøm kinh teá löôïng,chuùng toâi cuõng theâm 1 bieán giaû (thaønh phoá toaøn caàu = 1, thaønh phoá ñòa phöông = 0) ñeå phaân bieät 2 maãu,cuõng nhö caùc soá haïng aûnh höôûng laãn nhau (bieán giaû = quaûn lyù nhaø nöôùc) ñeå naém baét ñöôïc nhöõng taùc ñoängkhaùc bieät cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá giöõa thaønh phoá toaøn caàu vaø thaønh phoáñòa phöông. Söï khaùc bieät theå hieän trong söï khaùc nhau cuûa caùc heä soá cuøng vôùi caùc heä soá cuûa caùc bieán veàquaûn lyù nhaø nöôùc trong maãu ñaày ñuû cuõng nhö caùc taäp hôïp con. Tham khaûo theâm Phuï luïc 3.1 veà ma traänheä soá töông quan.


Baûng

3.6

.Toån

g hô

ïp ke

át qu

aû m

oâ hì

nh h

oài q

uy k

inh

teá lö

ôïng

veà c

aùc y

eáu to

á quy

eát ñ

ònh

hoaït

ñoän

g cu

ûa th

aønh

phoá

Tieáp

caän

Tieáp

caän

Tieáp

caän

Tieáp

caän

Chaát

löôïn

gdò

ch v

uïdò

ch v

uï dò

ch v

uïTi

eáp c

aänTi

eáp c

aänñi

eän th

oaïi

Tieáp

caän

keát

caáu

Chaát

löôïn

gBi

eán p

huï t

huoäc

nöôùc

ñieän

nöôùc

thaûi

ñieän

thoa

ïi (1)

ñieän

thoa

ïi (2)

di ñ

oäng

Inte

rnet

haï t

aàng

ñieän

Caùc

bieán

cuûa

thaøn

h ph

oáD

aân s

oá th

aønh

phoá

0/0

0/0

0/0

0/0

+/0

+/0

0/0

+/*

+/0

Thaøn

h ph

oá to

aøn c

aàu (3

)0/

00/

00/

00/

0+/

00/

00/

0+/

0+/

**H

oái lo

ä ñeå

ñöôïc

cun

g ca

ápdò

ch v

uï co

âng+/

’0/

’+/

’+/

**++

+/**

*++

/***

-/0

++++

/***

++++

/***

Bieán

gia

û veà

kinh

doa

nh0/

00/

00/

0+/

*+/

’0/

*0/

0++

+/**

++/*

*Bi

eán g

iaû v

eà tr

ang

web

0/0

0/’

0/0

+/0

++/*

*+/

**0/

0+/

*+/

’Bi

eán g

iaû v

eà ng

aân s

aùch

0/’

0/0

0/*

0/0

+/*

0/0

+/0

+/0

0/0

Bieán

gia

û veà

thaøn

hph

oá ca

ûng-/

**0/

’0/

0-/

**+/

00/

0+/

*0/

**-/

*Bi

eán g

iaû v

eà th

uû ño

â0/

00/

00/

00/

0-/

0-/

0+/

***

-/*

0/0

Caùc

bieán

quo

ác gi

aD

aân s

oá ca

û nöô

ùc0/

00/

00/

00/

00/

00/

0++

/**

0/0

-/*

Ñoâ

thò h

oaù

+/’

0/’

0/0

+/’

+/0

+/0

0/*

0/’

+/’

Chæ

soá

toaøn

caàu

hoa

ùK

earn

ey

0/’

0/0

0/0

+/0

+/*

+/*

+/*

+++/

***

+++/

***

Kie

åm s

oaùt

tham

nhu

õng+/

**0/

*+/

’+/

**++

++/*

**++

/**

+/0

++++

/***

++++

/***

Thu

nhaäp

ñaàu

ngö

ôøi+/

***

+/**

++/*

**++

/***

++++

/***

+++/

***

+++/

***

++++

/***

++++

/***

Soá l

öôïng

thaøn

h ph

oá63

6159

4219

419

419

419

419

4

R2 ñ

ieàu

chæn

h0,

280,

110,

290,

370,

390,

280,

280,

450,

50Ch

uù th

ích:

Maãu

naøy

bao

goàm

412

tha

ønh p

hoá ô

û 134

quo

ác gi

a. C

aùc g

iaù t

rò v

eà ño

ä lôùn

(+,

0, -

) va

ø möùc

ñoä

yù ng

hóa

(*, 0

, ‘)

tron

g m

oãi o

â ñöô

ïc tín

h ba

èng c

aùch

laáy

giaù

trò b

ình

quaân

töø 2

1 m

oâ hì

nh O

LS. C

uï th

eå, v

ôùi m

oãi b

ieán

ñoäc

laäp,

ñeå

xeáp

haïng

ñoä

lôùn

cuûa

heä s

oá (b

eân ta

y tr

aùi),

chuùn

g to

âi laáy

heä

soá b

ình

quaân

tron

g ta

át ca

û caùc

moâ

hình

nha

ân vô

ùi bìn

hph

öông

ñoä

leäch

chu

aån c

uûa b

ieán.

Sau

ñoù

chuùn

g to

âi pha

ân bo

å caùc

gia

ù trò

veà

ñoä lô

ùn th

eo c

aùc ti

eâu c

hí s

au: v

ôùi c

aùc h

eä so

á döô

ng, c

huùng

toâi s

öû du

ïng k

yù hi

eäu “

++++

” ch

o ca

ùc gi

aùtr

ò tre

ân 1,

2, “

+++”

cho

caùc

gia

ù trò

tron

g kh

oaûng

0,7

tôùi

1,2,

“++

” ch

o ca

ùc gi

aù tr

ò tro

ng k

hoaûn

g 0,

4 tô

ùi 0,

7, “

+” c

ho c

aùc g

iaù t

rò tr

ong

khoa

ûng 0

,1 tô

ùi 0,

4, v

aø cu

oái c

uøng

laø 0

cho

caùc

giaù

trò d

öôùi

0,1.

Töô

ng tö

ï, daáu

tröø

ñöôïc

duøn

g ch

o ca

ùc he

ä soá

aâm. Ñ

eå xe

áp ha

ïng m

öùc ñ

oä yù

nghó

a cu

ûa ca

ùc he

ä soá

tron

g m

oãi o

â (be

ân ta

y ph

aûi),

chuùn

g to

âi tín

h bì

nh q

uaân

caùc

möùc

ñoä

yù ng

hóa

tron

g 21

moâ

hình

, tro

ng ñ

où **

* ch

æ möùc

ñoä

yù ng

hóa

ôû 1%

, **

chæ m

öùc ñ

oä yù

nghó

a ôû

5%, *

chæ

möùc

ñoä

yù ng

hóa

ôû 10

%, v

aø ‘ c

hæ m

öùc ñ

oä yù

nghó

a ôû

15%

. Caùc

giaù

trò v

eà so

á löô

ïng th

aønh

phoá

vaø R

2ñö

ôïc tí

nh b

aèng

caùch

laáy

bình

qua

ân ñô

n gi

aûn tr

ong

toaøn

boä

caùc

moâ

hình

.N

guoàn

: Taát

caû

caùc

bieán

phu

ï thu

oäc ñ

öôïc

laáy

töø U

NC

HS

1998

vaø

Nga

ân ha

øng T

heá g

iôùi 2

003;

chæ

soá

toaøn

caàu

hoa

ù ñöô

ïc la

áy tö

ø Chí

nh s

aùch

ñoái n

goaïi

200

2; d

aân s

oá qu

oác g

ia v

aøm

öùc ñ

oä ño

â thò

hoa

ù laáy

töø

Nga

ân ha

øng T

heá g

iôùi

2002

, daân

soá

thaøn

h ph

oá la

áy tö

ø tra

ng w

eb w

ww

.city

popu

latio

n.de

; bie

án gi

aû ve

à tha

ønh p

hoá c

aûng,

thu

û ñoâ,

nga

ân sa

ùch v

aø ki

nhdo

anh

ñöôïc

laáy

töø K

aufm

ann,

Leùa

utie

r va

ø Mas

truz

zi 2

003;

kie

åm s

oaùt

tham

nhu

õng la

áy tö

ø Kau

fman

n va

ø Kra

ay 2

002;

tha

ønh p

hoá t

oaøn

caàu

(3)

laáy

töø T

aylo

r va

ø Wal

ker

2001

;th

u nh

aäp ñ

aàu n

göôøi

laáy

töø S

umm

ers

vaø H

esto

n (1

984)

vaø

Tình

hìn

h th

eá gi

ôùi (C

IA 2

001)

; naïn

hoái

loä t

rong

cun

g ca

áp dò

ch v

uï co

âng la

áy tö

ø Nga

ân ha

øng T

heá g

iôùi

2003

.

beân traùi) vaø möùc yù nghóa (vôùi caùc daáu hoa thò ôû beân phaûi), chuùng toâi thu ñöôïcnhöõng giaù trò naøy baèng caùch tính bình quaân ñoä lôùn vaø möùc yù nghóa caùc keát quaûhoài quy cuûa 21 moâ hình OLS khaùc nhau vôùi moãi chæ soá veà tình hình hoaït ñoängcuûa thaønh phoá13.

Töø moät moâ hình kinh teá löôïng ñaày ñuû hôn, chuùng toâi ñaõ thu ñöôïc moät soákeát quaû noåi baät. Söû duïng caû cô sôû döõ lieäu cuûa Taylor (bieán soá thaønh phoá toaøncaàu) vaø cuûa Lieân hôïp quoác (caùc bieán veà khaû naêng tieáp caän nöôùc, ñieän, ñieänthoaïi vaø nöôùc thaûi), moâ hình cho thaáy coù söï taùc ñoäng cuûa möùc ñoä toaøn caàuhoaù khaùc nhau cuûa caùc thaønh phoá tôùi hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. Taùc ñoäng naøylaø töông ñoái nhoû trong moät soá tröôøng hôïp coù ñöôïc tôùi nay, maëc duø chuùng coùmöùc ñoä yù nghóa khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo loaïi hình dòch vuï, caùc bieán kieåm soaùtñöôïc söû duïng, vaø caùc moâ hình kinh teá löôïng. Bieán coù töông quan maïnh nhaátvôùi möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá (thaønh phoá toaøn caàu 3) laø chaát löôïngnguoàn ñieän.

Caùc chæ soá khaùc veà möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá, ví duï nhö thaønhphoá coù hay khoâng coù moät coång web vôùi caùc thoâng tin veà caùc böôùc thaønh laäpcoâng ty (bieán giaû veà kinh doanh) vaø thoâng tin ngaân saùch coù ñöôïc cung caápminh baïch treân trang web hay khoâng (bieán giaû veà ngaân saùch), coù keát quaû döôngvaø ñaùng keå, song nhöõng keát quaû vôùi taát caû caùc bieán dòch vuï coøn laïi laø khoânglôùn. Cuï theå, khaû naêng tieáp caän ñieän thoaïi di ñoäng (ngöôïc vôùi ñieän thoaïi coáñònh), vaø chaát löôïng toång theå cuûa keát caáu haï taàng coù yù nghóa quan troïng, trongkhi caùc bieán dòch vuï khaùc, nhö khaû naêng tieáp caän nöôùc, ñieän, nöôùc thaûi vaøñöôøng ñieän thoaïi coù möùc ñoä yù nghóa thaáp hôn. Xem theâm phaàn Caùc nhaân toáquyeát ñònh quaûn lyù nhaø nöôùc ôû thaønh phoá ñeå bieát theâm veà caùch thöùc xöû lyù chitieát moät soá ñaëc ñieåm cuûa thaønh phoá vaø caùc keát quaû coù lieân quan. Naïn hoái loä ñeåñöôïc cung caáp dòch vuï coâng coù veû nhö cuõng quan troïng, vôùi caùc keát quaû coù yùnghóa ñaùng keå ôû taát caû caùc bieán dòch vuï trong Baûng 3.6.

Khaùi nieäm thaønh phoá laø moät ñòa ñieåm lieân quan chaët cheõ vôùi caùc ñònh nghóaveà ranh giôùi cuûa thaønh phoá, cho duø ñoù laø thaønh phoá troïng ñieåm hay laø moätcuïm caùc thaønh phoá roäng hôn. Chuùng toâi ñaõ ñieàu chænh laïi khaùi nieäm naøy baèngcaùch söû duïng ñònh nghóa thaønh phoá laø moät saûn phaåm ñaàu ra trong phaân tíchcuûa mình. Moät caùch tieáp caän nhö vaäy: (a) cho pheùp chuùng toâi söû duïng khaùinieäm "thaønh phoá laø moät ñòa ñieåm" laøm ñaàu vaøo trong phaân tích vaø töø ñoù ít bòaûnh höôûng bôûi caùc khaùi nieäm veà ñöôøng ranh giôùi; vaø (b) cô sôû döõ lieäu cuûa Lieânhôïp quoác coù caùc soá lieäu veà quy moâ cuûa caùc thaønh phoá, keå caû thaønh phoá troïngñieåm hay moät cuïm caùc thaønh phoá, vaø chuùng toâi khoâng thaáy coù söï khaùc bieät naøogaây ra bôûi vieäc söû duïng hai thöôùc ño naøy. Trong moïi tröôøng hôïp, döõ lieäu luoâncoù sai soá, cuõng nhö vôùi moïi cô sôû döõ lieäu, do vaäy, chuùng toâi söû duïng caùc chæ soágioáng nhau töø caùc nguoàn khaùc nhau (ví duï, laáy khaû naêng tieáp caän ñieän thoaïi töøcô sôû döõ lieäu cuûa Lieân hôïp quoác vaø cuõng chæ soá naøy laáy töø cô sôû döõ lieäu EOS)ñeå kieåm tra ñoä nhaïy cuûa caùc keát quaû theo caùc cô sôû döõ lieäu khaùc nhau. Nhöõngkeát quaû ñeàu ñaùng keå (robust) vaø khoâng phuï thuoäc vaøo ñònh nghóa veà ranh giôùicuûa caùc thaønh phoá. Chuùng toâi ñaõ kieåm soaùt caùc khaùi nieäm khaùc nhau veà ranh


giôùi cuûa caùc thaønh phoá baèng caùch chaïy caùc haøm hoài quy veà caû daân soá cuûa thaønhphoá troïng ñieåm vaø daân soá cuûa caû cuïm thaønh phoá, vaø coù cuøng keát quaû.

Nhöõng keát quaû kinh teá löôïng naøy cuõng nhaát quaùn vôùi, vaø hoã trôï cho caùc keátquaû ñöôïc trình baøy trong caùc baûng, bieåu tröôùc. Thöïc ra, nhöõng keát quaû naøy gôïiyù laø toaøn caàu hoaù coù nhöõng taùc ñoäng khaùc nhau tôùi tình hình hoaït ñoäng cuûacaùc thaønh phoá, tuyø thuoäc vaøo nhöõng löïa choïn maø ngöôøi daân thaønh phoá coùñöôïc. Vôùi caùc dòch vuï maø vì chuùng ngöôøi daân coù theå rôøi boû thaønh phoá, nhödòch vuï ñieän vaø nöôùc, thì toaøn caàu hoaù ít aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa thaønhphoá. Neáu hoï khoâng rôøi ñi, toaøn caàu hoaù döôøng nhö coù taùc ñoäng nhieàu hôn, vaøvai troø cuûa tieáng noùi vaø söï tham gia laø quan troïng, nhö ñöôïc bieåu thò bôûi möùcñoä yù nghóa cuûa caùc bieán veà naïn hoái loä ñeå ñöôïc cung caáp dòch vuï coâng vaø kieåmsoaùt tham nhuõng.

Lee vaø Anas (1996) ñöa ra moät minh hoaï maïnh meõ phuø hôïp vôùi nhöõng keátquaû naøy. Hoï phaân tích quyeát ñònh maø caùc coâng ty ñöa ra lieân quan ñeán vieäc coùñaët truï sôû taïi caùc thaønh phoá ôû Nigeria vaø Indonesia hay khoâng, vaø hoï thaáy raèngkhi nguoàn cung caáp ñieän coâng coäng khoâng ñaùng tin caäy, caùc coâng ty coù theå thaytheá baèng vieäc töï laép ñaët caùc thieát bò phaùt ñieän tö nhaân. Chöông 6 xem xeùt kyõ hôncaû vaán ñeà coâng ngheä vaø vaán ñeà quy moâ cuõng nhö ñaëc tính cuûa caùc thaønh phoá.

Möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa caû quoác gia (ñöôïc chæ ra bôûi chæ soá Toaøn caàu hoaùKearney) cuõng raát quan troïng vôùi tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Bieánnaøy coù yù nghóa ñaùng keå vôùi taát caû caùc bieán dòch vuï tröø khaû naêng tieáp caän ñieän,nöôùc thaûi vaø ñöôøng ñieän thoaïi. Ñieàu thuù vò trong caùc keát quaû trong Baûng 3.6 laøtình hình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veà caùc keát caáu haï taàng maïng (nhö maïnglöôùi ñieän, nöôùc thaûi, ñöôøng ñieän thoaïi) bò aûnh höôûng bôûi hai khía caïnh cuûacoâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc (naïn hoái loä ñeå ñöôïc cung caáp dòch vuï coâng ôû caápthaønh phoá, kieåm soaùt tham nhuõng ôû caáp quoác gia) vaø bôûi thu nhaäp bình quaân.Caùc nöôùc giaàu coù coù theå trang traûi cho vieäc cung caáp caùc haï taàng maïng ôû caùcthaønh phoá. Vieäc kieåm soaùt toát hôn naïn tham nhuõng ôû caû caáp thaønh phoá vaø caápquoác gia giuùp caùc thaønh phoá hoaït ñoäng toát hôn nhôø vieäc taêng möùc ñoä tieáp caändòch vuï.

Toùm laïi, söû duïng caû cô sôû döõ lieäu Taylor vaø cuûa Lieân hôïp quoác, chuùng toâithaáy raèng möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá coù taùc ñoäng tôùi tình hình hoaïtñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Maëc duø caùc bieán veà quaûn lyù nhaø nöôùc coù veû nhö coùmöùc ñoä taùc ñoäng maïnh hôn, song caùc bieán veà toaøn caàu hoaù cuõng chöùng toû coùaûnh höôûng.

Caùc nhaân toá quyeát ñònh quaûn lyù nhaø nöôùc ôû thaønh phoá

Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm veà quaûn lyù nhaø nöôùcñaõ taêng maïnh, cho pheùp phaân tích saâu hôn veà caùc bieåu hieän, nguyeân nhaân vaøhaäu quaû cuûa tình traïng quaûn lyù nhaø nöôùc khoâng toát vaø naïn tham nhuõng. Phaântích ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû caùc döõ lieäu cuûa nhieàu nöôùc khaùc nhau cuõng nhöphaân tích treân quan ñieåm noäi boä moät nöôùc. Ñaõ coù nhieàu tieán boä trong vieäc phaân



nhoû caùc yeáu toá cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc ñeå ño löôøng vaø phaân tích, cuõng nhö trongvieäc tieán haønh nghieân cöùu thöïc nghieäm veà tình traïng quaûn lyù nhaø nöôùc cuûanhieàu theå cheá khaùc nhau nhö quoác hoäi, coâng an vaø haûi quan.

Moâ hình ñôn giaûn

Chuùng toâi söû duïng ba chæ soá veà quaûn lyù nhaø nöôùc ñeå nghieân cöùu moái quan heägiöõa toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc. Thöù nhaát laø chæ soá veà quaûn lyù nhaø nöôùcxeùt töø goùc ñoä chính trò, ñöôïc theå hieän ôû moät chæ soá cung caáp taøi chính traùi pheùpôû möùc ñoä thaáp cho caùc ñaûng phaùi. Thöù hai laø moät chæ soá ño tình traïng quaûn lyùkhu vöïc nhaø nöôùc, ôû ñaây chuùng toâi söû duïng chæ soá chuyeån höôùng söû duïng caùcnguoàn coâng quyõ ôû möùc thaáp. Thöù ba, chuùng toâi söû duïng moät chæ soá veà möùc ñoähieäu quaû cuûa caùc dòch vuï coâng ích, ôû ñaây, chuùng toâi ño löôøng möùc ñoä tin caäyvaø thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa heä thoáng böu chính. Vôùi ba chæ soá naøy, chuùng toâithaáy raèng toaøn caàu hoaù coù moái töông quan thuaän chieàu vôùi quaûn lyù nhaø nöôùc(Hình 3.11).

Veà quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò, chuùng toâi xaùc ñònh xem moät thaønh phoá coùcung caáp caùc dòch vuï cho ngöôøi daân cuûa mình hay khoâng (thieáu huït veà khaûnaêng tieáp caän dòch vuï y teá thaáp), vaø thaønh phoá ñoù coù ñieàu haønh toát khu vöïcnhaø nöôùc cuûa mình vôùi möùc hoái loä thaáp khi noäp thueá hay trong khi cung caápdòch vuï hay khoâng. Caùc döõ lieäu chæ ra raèng moät nöôùc coù möùc ñoä ñoâ thò hoaùcaøng cao thì trình ñoä quaûn lyù nhaø nöôùc taïi caùc ñoâ thò cuûa nöôùc ñoù caøng toát(Hình 3.12). Keát luaän naøy coù yù nghóa lòch söû quan troïng vì haàu heát caùc hoaït

Hình 3.11. Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø toaøn caàu hoaù

1

7

6

5

4

3

2

Möùc ñoä cung caáp taøi chính traùi pheùp cho caùc ñaûng phaùi thaápMöùc ñoä chuyeån höôùng söû duïng nguoàn coâng quyõ thaápChaát löôïng cuûa heä thoáng böu chính

Chæ

soá

quaûn

lyù n

haø n

öôùc

ôû ño

â thò

Keùm

T

oát

Möùc ñoätoaøn caàu hoaù

thaáp

Möùc ñoätoaøn caàu hoaùtrung bình


cao

Nguoàn: Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi 2003.

ñoäng quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa chuùng ta hieän nay ñeàu xuaát phaùt töø thôøi Hy Laïp coåñaïi hay thôøi kyø toàn taïi thaønh phoá Jericho haøng nghìn naêm tröôùc ñaây. Nhö ñöôïcminh hoaï trong Hình 3.13, caùc döõ lieäu cho thaáy caû quy moâ cuûa thaønh phoá laãnquy moâ cuûa quoác gia ñeàu khoâng coù aûnh höôûng tieâu cöïc tôùi coâng taùc quaûn lyùnhaø nöôùc ôû caáp thaønh phoá. Beân caïnh ñoù, cuõng khoâng coù baèng chöùng naøo chæ raraèng möùc ñoä ñoâ thò hoaù cao hôn ôû moät quoác gia coù taùc ñoäng xaáu tôùi coâng taùcquaûn lyù nhaø nöôùc cuûa caùc thaønh phoá; treân thöïc teá, ôû moät soá bình dieän, möùc ñoäñoâ thò hoaù coù theå coøn coù taùc ñoäng tích cöïc.

Chuùng toâi cuõng khoâng tìm thaáy baèng chöùng cuûng coá cho quan ñieåm laø caùcthuû ñoâ ñöôïc quaûn lyù toát hôn hay keùm hôn so vôùi caùc thaønh phoá khaùc. Keát luaännaøy maâu thuaãn vôùi keát quaû nghieân cöùu thöïc nghieäm veà möùc ñoä yù nghóa cuûatoaøn caàu hoaù, neáu nhö chuùng ta giaû ñònh laø caùc thaønh phoá thuû ñoâ coù xu höôùngtoaøn caàu hoaù cao hôn (Hình 3.13).

Khaûo saùt ban ñaàu naøy cho thaáy raèng nghieân cöùu thöïc nghieäm coù theå thaùchthöùc moät soá quan nieäm ñöôïc thöøa nhaän chung töø tröôùc tôùi nay veà tình traïnghoaït ñoäng cuûa caùc ñoâ thò - ví duï nhö quan nieäm laø coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùcvaø tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá lôùn hôn seõ keùm hôn vì tình traïng taäptrung, quy tuï seõ khoâng ñem laïi hieäu quaû kinh teá; hay quan nieäm laø caùc thaønhphoá caûng, hoaëc caùc thuû ñoâ nhìn chung coù xu höôùng tham nhuõng nhieàu hôn caùcthaønh phoá khaùc; hoaëc quan nieäm laø ñoâ thò hoaù hay toaøn caàu hoaù coù theå daãn ñeántình traïng quaûn lyù nhaø nöôùc yeáu keùm. Trong Baûng 3.7, chuùng toâi toùm taét caùcmöùc bình quaân chính cho caùc bieán soá veà quaûn lyù nhaø nöôùc maø chuùng toâi söûduïng vôùi moãi yeáu toá quyeát ñònh tieàm taøng.

Tieáp theo ñoù, chuùng toâi raø soaùt xem vôùi caùc cô sôû döõ lieäu khaùc nhau vaø vôùicaùc ñònh nghóa khaùc nhau veà toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc, caùc keát quaûcoù yù nghóa ñaùng keå hay khoâng. Caùc keát quaû naøy ñöôïc trình baøy trong Baûng3.7. Nhìn toång theå, chuùng toâi thaáy caùc thaønh phoá toaøn caàu coù trình ñoä quaûn lyùnhaø nöôùc cao hôn, maëc duø möùc ñoä khaùc bieät giöõa caùc thaønh phoá ñòa phöôngvaø thaønh phoá toaøn caàu thay ñoåi tuyø theo loaïi bieán veà quaûn lyù nhaø nöôùc ñöôïcsöû duïng. Caùc keát quaû thu ñöôïc vôùi maãu ñaày ñuû goàm 412 thaønh phoá (ñöôïctrình baøy trong Baûng 3.7) vaø vôùi caùc maãu chia thaønh caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùckhoâng thuoäc OECD vaø caùc nöôùc OECD (khoâng ñöôïc trình baøy) laø töông ñoáigioáng nhau.

Chuùng toâi thaáy raèng toaøn caàu hoaù ôû caû caáp ñoä thaønh phoá vaø quoác gia (Chæsoá toaøn caàu hoaù Kearney) coù moái töông quan thuaän chieàu vôùi taát caû caùc chæ soáño löôøng thöïc traïng quaûn lyù nhaø nöôùc. Möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa quoác gia,ñöôïc tính baèng Chæ soá toaøn caàu hoaù Kearney, laø coù yù nghóa vaø coù taùc ñoäng tíchcöïc tôùi taát caû caùc chæ soá veà quaûn lyù nhaø nöôùc, tröø chæ soá veà chi phí nhaäp khaåu,vôùi chæ soá naøy thì Chæ soá toaøn caàu hoaù Kearney laø coù yù nghóa song coù taùc ñoängnghòch chieàu. Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuõng coù moái töông quan thuaänchieàu vôùi taát caû caùc bình dieän cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc.

Nhöõng keát quaû naøy, ñöôïc trình baøy trong Baûng 3.8, laø coù söùc naëng vaø coù yùnghóa. Trong moät soá moâ hình, toaøn caàu hoaù ôû caáp quoác gia coù veû nhö aùt ñi bieán



Hình 3.12. Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø ñoâ thò hoaù

1

7

6

5

4

3

2

Thieáu huït veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï y teá thaápNaïn hoái loä trong noäp thueá thaápNaïn hoái loä ñeå ñöôïc cung caáp dòch vuï coâng thaáp

Chæ

soá

quaûn

lyù n

haø n

öôùc

ôû ño

â thò

Keùm

To

át


thaáp

Möùc ñoätoaøn caàu hoaùtrung bình


cao


Hình 3.13. Quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa ñoâ thò

1

7

6

5

4

3

2

Naïn hoái loä aûnh höôûng tôùi caùc quy ñònh, luaät leä thaápMöùc ñoä chuyeån höôùng söû duïng nguoàn coâng quyõ thaápToäi phaïm coù toå chöùc thaáp

Chæ

soá

quaûn

lyù n

haø n

öôùc

ôû ño

â thò

Keùm

To

át Tyû leä giöõa quy moâthaønh phoá/quy moâ

quoác gia

Daân soácuûa thaønh phoá

Thaønh phoáthuû ñoâ

Tyû leäthaáp

Tyû leäcao

Daân soáít

Daân soánhieàu

Khoâng phaûilaø thuû ñoâ

Laøthuû ñoâ



soá toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá. Hieän töôïng naøy coù theå phaàn naøo laø do toaøncaàu hoaù theo nghóa cô baûn (veà kinh teá vó moâ vaø thöông maïi) ôû caáp quoác gia thìquan troïng hôn ôû caáp thaønh phoá cuï theå. Tuy nhieân, keát quaû cuõng coù theå phaûnaùnh thöïc teá laø bieán toaøn caàu hoaù cuûa quoác gia ñöôïc xaây döïng chæ ñeå coù moät chæsoá veà toaøn caàu hoaù, trong khi caùc bieán veà toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá söû duïngnhöõng tieâu chí giaùn tieáp (vaø khoâng toaøn dieän). Do vaäy, möùc ñoä sai leäch trongtính toaùn caùc chæ soá coù theå khaùc nhau, vaø chæ soá ôû caáp thaønh phoá xem ra “coùnhieàu loãi” veà maët thoáng keâ hôn.

Hai tieâu chí veà möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá xaùc ñònh caùc thaønh phoáthu huùt ñöôïc caùc doanh nghieäp veà taøi chính, keá toaùn, vaø quaûng caùo (thaønh phoátoaøn caàu 3) vaø xaùc ñònh caùc thaønh phoá coù caùch thöùc minh baïch cho pheùp caùcdoanh nghieäp ñöôïc thieát laäp hoaït ñoäng kinh doanh (bieán giaû veà kinh doanh).Trong caû hai tröôøng hôïp, caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao hôn thìñöôïc quaûn lyù toát hôn treân moïi goùc ñoä cuûa quaûn lyù nhaø nöôùc.

Chuùng toâi toùm taét keát quaû cuûa nhieàu moâ hình kinh teá löôïng khaùc nhaunhaèm giaûi thích caùc yeáu toá coù tieàm naêng quyeát ñònh coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùccuûa thaønh phoá trong Baûng 3.8. (Toaøn boä caùc haøm hoài quy seõ ñöôïc cung caáp khicoù yeâu caàu)14.

Baûng 3.7. Phaân loaïi quaûn lyù nhaø nöôùc theo caùc ñaëc ñieåm cuûa thaønh phoá vaø cuûa quoác gia

Hoái loä Taøi trôï Chuyeåntrong cung Röûa tieàn Toäi phaïm Chi phí Hoái loä traùi pheùp höôùngcaáp dòch khoâng ñöôøng nhaäp khaåu it aûnh cho caùc söû duïng

Bieán vuï coâng chính thöùc phoá do naïn höôûng tôùi ñaûng phaùi coâng quyõphuï thuoäc Maãu thaáp thaáp thaáp quan lieâu luaät leä thaáp thaáp

Thaønh phoá toaøn Ñòa phöông 4,39 3,46 3,78 23,8 3,61 3,14 3,06caàu (Taylor) Toaøn caàu 5,64 4,46 4,84 14,2 4,76 3,93 4,42

Tyû leä veà dieän Ñòa phöông 4,95 3,72 4,27 17,4 3,99 3,33 3,44tích thaønh phoá/quoác gia Toaøn caàu 5,05 4,00 4,32 18,2 4,24 3,53 3,76

Daân soá Ñòa phöông 5,06 3,85 4,32 16,4 4,11 3,46 3,66cuûa thaønh phoá Toaøn caàu 4,94 3,92 4,27 19,7 4,17 3,43 3,59

Thuû ñoâ Ñòa phöông 5,01 3,85 4,26 17,2 4,14 3,45 3,63Toaøn caàu 4,99 3,92 4,33 19,2 4,11 3,42 3,60

Trang Web coù Ñòa phöông 4,90 3,76 4,16 18,5 4,04 3,37 3,50thoâng tin veà Toaøn caàu 6,19 5,19` 5,42 10,7 5,18 4,26 5,02vieäc thaønh laäpdoanh nghieäp

Toaøn caàu hoaù Ñòa phöông 4,69 3,58 4,00 20,6 3,90 3,03 3,16(Kearney) Toaøn caàu 6,21 4,88 5,46 9,6 5,11 4,36 5,04

Ñoâ thò hoaù Ñòa phöông 4,40 3,58 3,93 21,5 3,65 3,12 3,10Toaøn caàu 5,84 4,26 4,77 13,0 4,79 3,88 4,34

Chuù thích: Taát caû caùc bieán trong caùc coät naèm trong möùc töø 1 (keùm) tôùi 7 (toát), tröø chi phí nhaäpkhaåu ñöôïc tính vôùi ñôn vò phaàn traêm.

Nguoàn: Ngaân haøng Theá giôùi 2003.


Baûng 3.8. Toång hôïp keát quaû moâ hình hoài quy kinh teá löôïng veà caùc yeáu toáquyeát ñònh coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa thaønh phoá

Hoái loä Toäi Chi phí Chuyeån Taøi trôïtrong Röûa tieàn phaïm nhaäp Hoái loä ít höôùng traùi pheùp

cung caáp khoâng ñöôøng khaåu aûnh höôûng söû duïng cho caùcdòch vuï chính thöùc phoá do naïn tôùi coâng quyõ ñaûng phaùi

Bieán phuï thuoäc coâng thaáp thaáp thaáp quan lieâu luaät leä thaáp thaáp

City variablesCity population +/’ +/’ 0/0 0/0 +/0 +/’ 0/0

Global city (3) +/’ ++/*** +/’ -/** ++/** ++/** ++/***

Country/city size ratio

+/’ +/’ +/’ 0/0 +/’ +/’ +/*

Business dummy ++/*** +++/*** ++/** -/’ ++/** +++/*** ++/**

Website dummy +/0 +/’ +/0 0/0 +/0 +/’ 0/0

Budget dummy 0/0 +/0 +/0 0/0 -/0 0/0 0/0

Port dummy 0/0 +/’ +/0 0/0 0/0 +/’ +/’

Capital dummy 0/0 -/’ 0/0 +/0 -/0 -/’ -/’

Country variablesCountry population -/*** -/’ -/0 ++/’ -/* -/’ -/**

Urbanization ++/** 0/0 -/’ 0/’ +/’ 0/0 0/0

Kearney Globalization Index ++++/*** ++++/*** ++++/*** -/*** +++/*** ++++/*** ++++/***

Income per capita ++++/*** +++/*** ++++/*** -/*** ++++/*** ++++/*** +++/***

Number of cities 193 193 193 193 193 193 193

Adjusted R2 0.30 0.21 0.19 0.24 0.21 0.29 0.17

Chuù thích: Maãu naøy bao goàm 412 thaønh phoá ôû 134 quoác gia. Caùc giaù trò veà maët ñoä lôùn (+, 0, -)vaø möùc ñoä yù nghóa (*, 0, ‘) ôû moãi oâ ñöôïc tính baèng caùch laáy keát quaû bình quaân cuûa 21 moâ hìnhOLS. Cuï theå, vôùi moãi bieán ñoäc laäp, ñeå tính ñoä lôùn cuûa heä soá (beân tay traùi), chuùng toâi laáy giaù tròtrung bình cuûa caùc heä soá trong taát caû caùc moâ hình nhaân vôùi ñoä leäch chuaån bình phöông. Sau ñoù,chuùng toâi phaân boå caùc giaù trò veà ñoä lôùn theo caùc tieâu chí sau: vôùi caùc heä soá döông, chuùng toâi söûduïng kyù hieäu “++++” cho caùc giaù trò treân 1,2, “+++” vôùi caùc giaù trò trong khoaûng 0,7 tôùi 1,2, “++”cho caùc giaù trò trong khoaûng 0,4 vaø 0,7, “+” cho caùc giaù trò trong khoaûng 0,1 vaø 0,4, vaø cuoái cuøng laø“0” cho caùc giaù trò döôùi 0,1. Töông töï, daáu tröø ñöôïc söû duïng vôùi caùc heä soá aâm. Ñeå xeáp haïng möùcñoä yù nghóa cuûa caùc heä soá trong moãi oâ (beân tay phaûi), chuùng toâi tính bình quaân möùc ñoä yù nghóa cuûa21 moâ hình, trong ñoù *** chæ möùc ñoä yù nghóa laø 1%, ** chæ möùc ñoä yù nghóa ôû 5%, * chæ möùc ñoä yùnghóa ôû 10% vaø ‘ chæ möùc ñoä yù nghóa ôû 15%. Caùc giaù trò lieân quan ñeán soá löôïng thaønh phoá vaø R2

ñöôïc tính baèng caùch laáy bình quaân ñôn giaûn cuûa taát caû caùc moâ hình.Nguoàn: Taát caû caùc bieán phuï thuoäc ñöôïc laáy töø UNCHS 1998 vaø Ngaân haøng Theá giôùi 2003; chæ soá

toaøn caàu hoaù ñöôïc taûi xuoáng töø Chính saùch ñoái ngoaïi 2002; daân soá vaø möùc ñoä ñoâ thò hoaù cuûa caùcnöôùc ñöôïc laáy töø Ngaân haøng Theá giôùi 2002; daân soá cuûa caùc thaønh phoá ñöôïc taûi xuoáng töø trang web:www.population.de; caùc bieán giaû veà thaønh phoá caûng, thuû ñoâ, thoâng tin ngaân saùch vaø thoâng tin veàdoanh nghieäp ñöôïc laáy töø Kaufmann, Leùautier vaø Mastruzzi 2003; möùc ñoä kieåm soaùt tham nhuõngñöôïc laáy töø Kaufmann vaø Kraay 2002; Thaønh phoá toaøn caàu (3) laáy töø Taylor vaø Walker 2001; thunhaäp ñaàu ngöôøi laáy töø Summers vaø Heston (1984) vaø Tình hình theá giôùi (CIA 2001); naïn hoái loä trongcung caáp dòch vuï coâng ñöôïc laáy töø Ngaân haøng Theá giôùi 2003.

Caùc bieán cuûa thaønh phoáDaân soá cuûa thaønh phoá

Thaønh phoá toaøn caàu (3)

Tyû leä quy moâ thaønh phoá/

quoác gia

Bieán giaû veà kinh doanh

Bieán giaû veà trang web

Bieán giaû veà ngaân saùch

Bieán giaû veà thaønh phoá caûng

Bieán giaû veà thuû ñoâ

Caùc bieán cuûa quoác giaDaân soá caû nöôùc

Ñoâ thò hoaù

Chæ soá toaøn caàu hoaù Kearney

Thu nhaäp ñaàu ngöôøi

Soá löôïng thaønh phoá

R2 coù ñieàu chænh

Nghieân cöùu trong töông lai vaø caùc heä quaû chính saùch noåi baät

Trong chöông naøy, chuùng toâi ñaõ coá gaéng ñoùng goùp vaøo lónh vöïc quaûn lyù nhaønöôùc ôû ñoâ thò vaø toaøn caàu hoaù thoâng qua moät khaûo saùt thöïc nghieäm veà moät soáyeáu toá chuû choát quyeát ñònh tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Nghieân cöùuthöïc nghieäm naøy ñöôïc thöïc hieän nhôø vieäc xaây döïng moät cô sôû döõ lieäu veà caùcthaønh phoá treân toaøn theá giôùi vôùi caùc bieán soá vaø chæ soá veà toaøn caàu hoaù (ôû caápñoä quoác gia vaø thaønh phoá), veà coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò vaø veà tìnhhình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá (khaû naêng tieáp caän vaø chaát löôïng cung caápdòch vuï keát caáu haï taàng). Cô sôû döõ lieäu veà caùc thaønh phoá naøy keát hôïp giöõa caùcdöõ lieäu hieän coù vôùi caùc döõ lieäu môùi ñöôïc thu thaäp rieâng cho döï aùn nghieân cöùunaøy. Chuùng toâi thaáy raèng quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh vaø toaøn caàu hoaù coù vaitroø quan troïng vôùi khaû naêng tieáp caän cuõng nhö chaát löôïng dòch vuï keát caáu haïtaàng ôû caáp thaønh phoá. Chuùng toâi cuõng thaáy raèng toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaønöôùc laønh maïnh ôû caùc thaønh phoá coù quan heä vôùi nhau. Coù veû nhö toaøn caàu hoaùvaø traùch nhieäm giaûi trình taïo ra nhöõng aùp löïc ñoäng, khieán caùc thaønh phoá hoaïtñoäng toát hôn. Ngoaøi ra, chuùng toâi cuõng thaáy coù nhöõng töông taùc phöùc taïp giöõacoâng ngheä, quaûn lyù nhaø nöôùc, vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, cuõng nhö coù caùcbaèng chöùng cho thaáy coù moät moái quan heä phi tuyeán tính (hình chöõ U) giöõa quymoâ vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, keát luaän naøy thaùch thöùc quan ñieåm laø caùcthaønh phoá cöïc lôùn chaéc chaén seõ hoaït ñoäng keùm hôn vaø chæ ra tieàm naêng ñaïthieäu quaû kinh teá nhôø söï keát hôïp giöõa caùc thaønh phoá. Moâ hình cuûa chuùng toâicuõng chæ ra moät caùch thöùc keát noái giöõa hai xu theá nghieân cöùu coù veû nhö laø caïnhtranh nhau, ñoù laø quan ñieåm nhìn nhaän thaønh phoá laø moät ñòa ñieåm hay moät keátquaû. Chuùng toâi thaáy coù baèng chöùng chæ ra raèng caùc thaønh phoá caûng nhìn chungphuï thuoäc nhieàu hôn vaøo coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh ñeå coù ñöôïcnhöõng bieán veà hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, taïo ñieàu kieän cho toaøn caàu hoaù (khaûnaêng tieáp caän ñieän thoaïi di ñoäng, internet) vaø caùc thuû ñoâ coù xu höôùng cung caápdòch vuï nöôùc thaûi ôû ñòa phöông toát hôn (nöôùc, nöôùc thaûi, ñieän).

Moät phaân tích sô boä söû duïng döõ lieäu ôû caáp thaønh phoá laáy töø boä EOS 2004chöùng thöïc nhöõng keát luaän trong chöông naøy (ñöôïc toùm taét ôû caùc Phuï luïc 3.1vaø 3.2). Thay caùc döõ lieäu naêm 2003 baèng caùc döõ lieäu naêm 2004 cuõng ñem laïikeát quaû töông töï. Cuoái cuøng, döõ lieäu naêm 2004 khaúng ñònh toàn taïi moät quan heätöông quan thuaän chieàu maïnh giöõa thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá vôùitoaøn caàu hoaù, cuõng nhö giöõa thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá vôùi coâng taùcquaûn lyù nhaø nöôùc ôû thaønh phoá nhö chuùng toâi ñaõ keát luaän ôû treân. Ñieàu naøy chothaáy nhöõng keát quaû cuûa chuùng toâi laø coù giaù trò.

Caùc vaán ñeà nghieân cöùu trong töông lai

Coù moät soá vaán ñeà caàn xem xeùt trong caùc nghieân cöùu töông lai. Vôùi boä döõ lieäuvaø caùch tieáp caän thöïc nghieäm cuûa chuùng toâi, chuùng toâi gaëp phaûi moät soá haïncheá veà maët thoáng keâ khi goäp caùc bieán töø caùc boä döõ lieäu khaùc nhau (Taylor, Lieân


hôïp quoác vaø EOS) do moät soá quan saùt bò truøng laép, daãn ñeán tình traïng vôùi moätsoá bieán, soá löôïng thaønh phoá ñöôïc quan saùt laø raát nhoû. Do vaäy, moät thaùch thöùcchính trong böôùc tieáp theo seõ laø môû roäng cô sôû döõ lieäu naøy vaø hoaøn taát nhöõngthieát huït ñaùng keå trong boä döõ lieäu hieän nay vôùi treân 400 thaønh phoá. Chuùng toâihy voïng coù theå hôïp taùc vôùi caùc ñoái taùc trong noã löïc naøy. Cô sôû döõ lieäu môû roängnaøy seõ ñöôïc cung caáp treân trang web cho taát caû caùc nhaø nghieân cöùu vaø hoaïchñònh chính saùch (xem Phuï luïc 3.3 ñeå bieát danh saùch caùc thaønh phoá hieän ñangñöôïc ñöa vaøo boä döõ lieäu vôùi thoâng tin veà ít nhaát laø moät soá bieán maø döï aùnnghieân cöùu naøy quan taâm).

So vôùi möùc coù theå thöïc hieän trong nghieân cöùu sô boä naøy, chuùng toâi cuõng caànphaûi tìm hieåu saâu hôn veà nhöõng ñoäng löïc giöõa toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaønöôùc cuõng nhö taùc ñoäng cuûa chuùng tôùi thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa caùc thaønhphoá. Ví duï, chuùng toâi keát luaän laø toaøn caàu hoaù vaø quaûn lyù nhaø nöôùc coù quan heätöông quan thuaän chieàu vôùi nhau ôû caáp ñoä thaønh phoá. Moâ hình khaùi nieäm vaøkinh teá löôïng ñôn giaûn cuûa chuùng toâi chæ ra raèng coù khaû naêng toàn taïi moät quanheä nhaân quaû theo höôùng töø toaøn caàu hoaù tôùi quaûn lyù nhaø nöôùc laønh maïnh. Tuynhieân, chuùng ta khoâng theå loaïi boû khaû naêng moái quan heä nhaân quaû ñoù mangtính hai chieàu, theo moät moâ hình noäi sinh trong ñoù coù khaû naêng toàn taïi moätvoøng troøn giöõa hai bieán. Vôùi moät neàn taûng nhö vaäy, vieäc môû roäng moâ hìnhñôn giaûn trình baøy trong chöông naøy laø caàn thieát15. Coâng vieäc naøy ñoøi hoûi phaûitieáp tuïc nghieân cöùu vôùi nhieàu soá lieäu hôn vaø moät moâ hình kinh teá löôïng phöùctaïp hôn, coù caùc coâng cuï ñeå xöû lyù nhieàu vaán ñeà khaùc nhau, trong ñoù coù tínhnoäi sinh. Ngoaøi ra, trong boái caûnh naøy, phaàn tham chieáu sô boä ñeán thôøi kyø coåñaïi ôû phaàn ñaàu chöông gôïi yù raèng coù theå seõ caàn phaûi nghieân cöùu saâu hôn veàkhía caïnh lòch söû. Chuùng toâi tieáp tuïc ñieàu tra theo höôùng naøy trong Chöông 5cuûa cuoán saùch naøy.

Vôùi nhöõng haïn cheá veà döõ lieäu ôû caáp thaønh phoá vaø caáp quoác gia, chuùng toâichöa theå ñöa moät soá khía caïnh theå cheá quan troïng nhö möùc ñoä phaân caáp vaø taøichính ñòa phöông vaøo trong nghieân cöùu ban ñaàu naøy. Roõ raøng, khoâng theå loaïitröø laø möùc ñoä yù nghóa cuûa moät soá bieán veà quaûn lyù nhaø nöôùc maø chuùng toâi coùtheå ño löôøng ôû caáp thaønh phoá vaø quoác gia nhö caùc bieán lieân quan ñeán thamnhuõng coù theå phaàn naøo coù nguoàn goác töø möùc ñoä quan troïng cuûa caùc bieán veàquaûn lyù nhaø nöôùc vaø theå cheá khaùc. Nhöõng nghieân cöùu trong töông lai caàn ñaøosaâu hôn caùc vaán ñeà veà khaû naêng bò thieân leäch do boû soùt caùc bieán nhö theá naøyvaø môû roäng cô sôû döõ lieäu ñeå ñöa theâm caùc bieán veà theå cheá ôû caáp thaønh phoá.Töông töï, trong caùc nghieân cöùu töông lai, ñieàu neân laøm laø caàn ñöa vaøo caùc chæsoá veà saûn löôïng kinh teá hay khaû naêng saûn xuaát cuûa thaønh phoá. Ví duï, hieän nayLieân hôïp quoác ñang coù moät cô sôû döõ lieäu haïn cheá veà toång saûn phaåm ñaàu ngöôøicuûa caùc thaønh phoá, neáu ñöôïc môû roäng vaø caäp nhaät moät caùch phuø hôïp thì coù theåñöôïc söû duïng cho nghieân cöùu naøy. Nghieân cöùu ñôn giaûn vôùi cô sôû döõ lieäu haïncheá naøy gôïi yù raèng saûn löôïng cuûa thaønh phoá khoâng taêng leân cuøng vôùi möùc ñoägia taêng toaøn caàu hoaù (xem Chöông 4 trong cuoán saùch naøy)16.



Heä quaû chính saùch

Tröôùc heát, caùc keát quaû cuûa chuùng toâi gôïi yù raèng caùc caûi caùch neân taäp trung vaøocaûi thieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa quoác gia, ñieàu naøy khoâng chæ giuùp taêngcöôøng caùc lôïi ích kinh teá cho caû nöôùc maø coøn taïo ra moät neàn taûng vöõng chaéchôn ñeå caùc thaønh phoá töï caûi thieän tính minh baïch cuûa caùc thuû tuïc vaø söï thamgia cuûa caùc coäng ñoàng. Ngoaøi ra, caùc toå chöùc taøi chính quoác teá, nhö Ngaân haøngTheá giôùi vaø caùc nhaø taøi trôï, phaûi tieáp tuïc giaùm saùt vaø ñaùnh giaù chaát löôïng coângtaùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa caùc quoác gia thaønh vieân hay ñoái taùc cuûa mình. Coângvieäc naøy khoâng chæ coù yù nghóa laø moät bieän phaùp caûi thieän tình hình treân caû nöôùcmaø coøn chæ ra nhöõng caùch thöùc ñeå caûi thieän hoaït ñoäng ôû caùc thaønh phoá.

Thöù hai, moâ hình vaø caùc baèng chöùng cuûa chuùng toâi cuõng chæ ra thöïc teá laø caûithieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caáp thaønh phoá cho pheùp caùc thaønh phoáchuyeån caùc cô hoäi toaøn caàu thaønh caùc giaù trò ñòa phöông cho caùc coâng daân cuûamình. Ñieàu naøy aùm chæ laø caùc nhaø laõnh ñaïo thaønh phoá theo xu höôùng caûi caùchcoù theå söû duïng nhieàu ñoøn baåy chính saùch vaø theå cheá ñòa phöông quan troïng:quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caáp ñòa phöông coù taùc ñoäng maïnh tôùi thöïc traïng hoaït ñoängcuûa caùc ñoâ thò. Töông töï, keát luaän naøy gôïi yù raèng caùc toå chöùc taøi trôï coù theå taäptrung nhieàu hôn vaøo vieäc hoã trôï caûi thieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc ôû caápthaønh phoá.

Cuoái cuøng, nhöõng keát luaän cuûa chuùng toâi seõ khuyeán khích caùc toå chöùc vaøcaùc nhaø taøi trôï laøm vieäc vôùi caùc chính quyeàn ñòa phöông vaø caùc maïng löôùi lieânthaønh phoá hay caùc lieân keát giöõa caùc thaønh phoá ñeå hoã trôï cho caùc noã löïc toaøncaàu hoaù cuûa hoï, ñaëc bieät laø thoâng qua vieäc söû caùc coâng ngheä web. Xeùt veà khíacaïnh thöïc tieãn, caùc thaønh phoá vaø heä thoáng taïi ñòa phöông coù theå ñöôïc höôûnglôïi laø caùc saùng kieán cung caáp thoâng tin lieân quan ñeán web, ví duï nhö cung caápcaùc thoâng tin veà mua saém vaø ngaân saùch treân trang web cuûa thaønh phoá, cuõngnhö cung caáp thoâng tin theo cô cheá moät cöûa vaø thaønh laäp “cöûa soå ñieän töû” ñeåcaáp ñaêng kyù kinh doanh cho caùc doanh nghieäp. Trong boái caûnh ñoù, ñieàu quantroïng laø phaûi xaây döïng caùc ñoäng cô vaø chieán löôïc ñeå caùc thaønh phoá keát noái vôùicaùc thaønh phoá khaùc ñeå khai thaùc ñöôïc caùc cô hoäi toaøn caàu, ñem laïi lôïi ích chomoät thaønh phoá cuï theå17.


Phuï luïc 3.1. Ma traän heä soá töông quan cuûa moät soá bieán choïn loïc veà quaûn lyùnhaø nöôùc, khaû naêng tieáp caän dòch vuï vaø tình hình hoaït ñoäng

Hoái loä ñeå ñöôïc Phaàn naém giöõcung caáp cuûa Kieåm soaùt

Bieán soá dòch vuï coâng nhaø nöôùc tham nhuõng

Full sampleAccess to telephones [1] 0,69*** 0,47*** 0,66***Access to sewerage 0,58*** 0,45*** 0,55***Access to water 0,57*** 0,45*** 0,52***Access to electricity 0,31** 0,27** 0,31***Quality of iucture 0,79*** 0,82*** 0,83***Quality of electricity 0,85*** 0,77*** 0,84***Access to telephones [2] 0,83*** 0,64*** 0,74***Access to cell phones 0,67*** 0,57*** 0,64***Access to internet in school 0,82*** 0,80*** 0,88***

Average 0,68 0,58 0,66

Global city sampleAccess to telephones [1] 0,75*** 0,52** 0,69***Access to sewerage 0,57 0,38 0,52*Access to water 0,58* 0,35 0,54*Access to electricity 0,32 0,26* 0,37**Quality of infrastructure 0,74*** 0,76*** 0,79***Quality of electricity 0,87*** 0,76*** 0,84***Access to telephones [2] 0,84*** 0,60*** 0,73***Access to cell phones 0,67*** 0,57*** 0,59***Access to internet in school 0,81*** 0,77*** 0,84***

Average 0,68 0,55 0,66

Local city sampleAccess to telephones [1] 0,58*** 0,25 0,60***Access to sewerage 0,44* 0,29 0,38***Access to water 0,41** 0,34** 0,39***Access to electricity 0,33* 0,32* 0,23**Quality of infrastructure 0,67*** 0,70*** 0,66***Quality of electricity 0,66*** 0,51*** 0,63***Access to telephones [2] 0,71*** 0,49*** 0,60***Access to cell phones 0,43*** 0,22* 0,47***Access to internet in school 0,63*** 0,58*** 0,81***

Average 0,54 0,41 0,53

Chuù thích: Phuï luïc naøy boå sung cho Baûng 3.5. Noù chæ ra moái töông quan theo töøng caëp giöõa caùcbieán soá choïn loïc veà quaûn lyù nhaø nöôùc vaø tieáp caän dòch vuï/tình hình hoaït ñoäng trong maãu ñaày ñuûvaø trong hai maãu nhoû baèng nhau goàm caùc thaønh phoá toaøn caàu vaø ñòa phöông. Daáu hoa thò chæ möùcñoä yù nghóa, trong ñoù ba daáu hoa thò bieåu thò möùc ñoä yù nghóa cao nhaát.

Maãu ñaày ñuûTieáp caän ñieän thoaïi 1Tieáp caän dòch vuï nöôùc thaûiTieáp caän dòch vuï nöôùcTieáp caän dòch vuï ñieänChaát löôïng keát caáu haï taàngChaát löôïng ñieänTieáp caän ñieän thoaïi 2Tieáp caän ñieän thoaïi di ñoängTieáp caän internet ôû tröôøng hoïc

Bình quaân

Maãu caùc thaønh phoá toaøn caàuTieáp caän ñieän thoaïi 1Tieáp caän dòch vuï nöôùc thaûiTieáp caän dòch vuï nöôùcTieáp caän dòch vuï ñieänChaát löôïng keát caáu haï taàngChaát löôïng ñieänTieáp caän ñieän thoaïi 2Tieáp caän ñieän thoaïi di ñoängTieáp caän internet ôû tröôøng hoïc

Bình quaân

Maãu caùc thaønh phoá ñòa phöôngTieáp caän ñieän thoaïi 1Tieáp caän dòch vuï nöôùc thaûiTieáp caän dòch vuï nöôùcTieáp caän dòch vuï ñieänChaát löôïng keát caáu haï taàngChaát löôïng ñieänTieáp caän ñieän thoaïi 2Tieáp caän ñieän thoaïi di ñoängTieáp caän internet ôû tröôøng hoïc

Bình quaân


Phuï

luïc

3.2.

Toång

hôïp

caùc

keát

qua

û moâ

hình

hoài

quy

kin

h te

á löôïn

g ve

à caùc

yeáu

toá q

uyeát

ñòn

h co

âng ta

ùc qu

aûn ly

ù nha

ø nöô

ùc cu

ûa th

aønh

phoá

Hoái

loä

Toäi

Chuy

eån

Taøi t

rôï

Ñoä

tron

gRö

ûa tie

ànph

aïmCh

i phí

Hoái

loä

höôùn

gtr

aùi p

heùp

Hoái

loä

Hoái

loä

Ñoä

tin c

aäyCh

aát

Thie

áu hu

ïtcu

ng c

aápkh

oâng

ñöôøn

gnh

aäp k

haåp

ít aûn

hsö

û duïn

gch

o ca

ùctr

ong

xin

tron

gla

ønh m

aïnh

vaøo

caùc

Toäi p

haïm

löôïn

gve

à dòc

h dò

ch v

uï c

hính

thöùc

phoá

dohö

ôûng

tôùi

coâng

quy

õña

ûng p

haùi

caáp

pheùp

noäp

thue

ácu

ûa ca

ùcch

ính

trò

coù t

oå ch

öùche

ä tho

ángvu

ï y te

á Bi

eán p

huï t

huoäc

coâng

thaáp

thaáp

thaáp

quan

lieâu

luaät

leä

thaáp

thaáp

thaáp

thaáp

ngaân

haøn

ggi

ath

aápbö

u ch

ính

thaáp

Caùc

bieán

cuûa

thaøn

h ph

oáD

aân s

oá th

aønh

phoá

+/’

+/’

0/0

0/0

+/0

+/’

0/0

++/*

0/0

0/0

0/0

0/0

0/0

0/0

Thaøn

h ph

oá to

aøn c

aàu (3

)+/

’++

/***

+/’

-/**

++/*

*++

/**

++/*

**++

/**

++/*

*+/

**++

/***

+/**

++/*

*+/

’Ty

û leä

dieän

tích

quo

ác gi

a/th

aønh

phoá

+/’

+/’

+/’

0/0

+/’

+/’

+/*

+/*

+/’

0/0

+/*

+/*

+/0

0/0

Bieán

gia

û veà

kinh

doa

nh++

/***

+++/

***

++/*

*-/

’++

/**

+++/

***

++/*

*++

/***

++/*

++/*

*++

/**

++/*

*++

/**

+++/

***

Bieán

gia

û veà

tran

g w

eb+/

0+/

’+/

00/

0+/

0+/

’0/

0+/

’+/

’0/

0+/

’+/

*+/

’+/

’Bi

eán g

iaû v

eà ng

aân s

aùch

0/0

+/0

+/0

0/0

-/0

0/0

0/0

0/0

0/0

+/0

-/0

0/0

+/’

+/0

Bieán

gia

û veà

thaøn

h ph

oá ca

ûng0/

0+/

’+/

00/

00/

0+/

’+/

’0/

0-/

’+/

0+/

0+/

00/

00/

0Bi

eán g

iaû v

eà th

uû ño

â0/

0-/

’0/

0+/

0-/

0-/

’-/

’-/

’-/

’-/

’-/

’0/

0-/

’-/

0Ca

ùc bi

eán q

uoác

gia

Daân

soá

caû n

öôùc

—-/

***

—/’

-/0

++/’

—/*

—/*

—-/

**—

-/**

*—

-/**

—/*

*—

/*—

/’-/

’—

-/**

*Ñ

oâ th

ò hoa

ù++

/**

0/0

—/’

0/*

+/’

0/0

0/0

+/*

++/’

+/’

0/0

-/0

-/0

-/0

Chæ

soá

toaøn

caàu

hoa

ù Kea

rney

++++

/***

++++

/***

++++

/***

—-/

***

+++/

***

++++

/***

++++

/***

++++

/***

++++

/***

+++/

****

++++

/***

++++

/***

++++

/***

++++

/***

Thu

nhaäp

ñaàu

ngö

ôøi++

++/*

**++

+/**

*++

++/*

**—

-/**

*++

++/*

**++

++/*

**++

+/**

*++

++/*

**++

++/*

**++

+/**

*++

++/*

**++

+/**

*++

++/*

**++

++/*

**So

á löô

ïng th

aønh

phoá

193

193

193

193

193

193

193

193

193

193

193

193

193

193

R2 ñ

ieàu

chæn

h0,

300,

210,

190,

240,

210,

290,

170,

250,

280,

150,

210,

180,

290,

31

Chuù

thíc

h: M

aãu n

aøy b

ao g

oàm 4

12 th

aønh

phoá

ôû 13

4 qu

oác g

ia. C

aùc g

iaù t

rò v

eà ño

ä lôùn

(+, 0

, -) v

aø m

öùc ñ

oä yù

nghó

a (*

, 0, ‘

) tro

ng m

oãi o

â ñöô

ïc tín

h ba

èng c

aùch

laáy

giaù

trò b

ình

quaân

töø 2

1m

oâ hì

nh O

LS. C

uï th

eå, v

ôùi m

oãi b

ieán

ñoäc

laäp,

ñeå

xeáp

haïng

ñoä

lôùn

cuûa

heä s

oá (b

eân ta

y tr

aùi),

chuùn

g to

âi laáy

heä

soá b

ình

quaân

tron

g ta

át ca

û caùc

moâ

hình

nha

ân vô

ùi bìn

h ph

öông

ñoä

leäch

chu

aåncu

ûa bi

eán. S

au ñ

où ch

uùng

toâi

phaân

boå

caùc

giaù

trò v

eà ño

ä lôùn

theo

caùc

tieâu

chí

sau

: vôùi

caùc

heä

soá d

öông

, chu

ùng to

âi söû

duïng

kyù

hieäu

“++

++”

cho

caùc

giaù

trò t

reân

1,2,

“++

+” c

ho c

aùc g

iaù t

ròtr

ong

khoa

ûng 0

,7 t

ôùi 1

,2, “

++”

cho

caùc

giaù

trò t

rong

kho

aûng

0,4

tôùi

0,7,

“+”

cho

caùc

gia

ù trò

tro

ng k

hoaûn

g 0,

1 tô

ùi 0,

4, v

aø cu

oái c

uøng

laø 0

cho

caùc

gia

ù trò

döô

ùi 0,

1. T

öông

töï,

daáu

trö

ø ñöô

ïcdu

øng c

ho c

aùc h

eä so

á aâm

. Ñeå

xeáp

haïng

möùc

ñoä

yù ng

hóa

cuûa

caùc

heä s

oá tr

ong

moãi

oâ (

beân

tay

phaûi

), ch

uùng

toâi t

ính

bình

qua

ân ca

ùc m

öùc ñ

oä yù

nghó

a tr

ong

21 m

oâ hì

nh, t

rong

ñoù

***

chæ m

öùcño

ä yù n

ghóa

ôû 1

%, *

* ch

æ möùc

ñoä

yù ng

hóa

ôû 5%

, * c

hæ m

öùc ñ

oä yù

nghó

a ôû

10%

, vaø

‘ chæ

möùc

ñoä

yù ng

hóa

ôû 15

%. C

aùc g

iaù t

rò v

eà so

á löôïn

g th

aønh

phoá

vaø R

2ñö

ôïc tí

nh b

aèng

caùch

laáy

bình

qua

ânñô

n gi

aûn tr

ong

toaøn

boä

caùc

moâ

hình

.N

guoàn

: Taát

caû

caùc

bieán

phu

ï thu

oäc ñ

öôïc

laáy

töø U

NC

HS

1998

vaø

Nga

ân ha

øng T

heá g

iôùi

2003

; chæ

soá

toaøn

caàu

hoa

ù ñöô

ïc la

áy tö

ø Chí

nh s

aùch

ñoái n

goaïi

200

2; d

aân s

oá qu

oác g

ia v

aø m

öùc ñ

oäño

â thò

hoa

ù laáy

töø

Nga

ân ha

øng T

heá g

iôùi

2002

, daân

soá

thaøn

h ph

oá la

áy tö

ø tra

ng w

eb w

ww

.city

popu

latio

n.de

; bie

án gi

aû ve

à tha

ønh p

hoá c

aûng,

thu

û ñoâ,

nga

ân sa

ùch v

aø ki

nh d

oanh

ñöô

ïc la

áy tö

øK

aufm

ann,

Leùa

utie

r va

ø Mas

truz

zi 2

003;

kie

åm s

oaùt

tham

nhu

õng la

áy tö

ø Kau

fman

n va

ø Kra

ay 2

002;

thaøn

h ph

oá to

aøn c

aàu (3

) laáy

töø T

aylo

r va

ø Wal

ker

2001

; thu

nha

äp ña

àu ng

öôøi l

aáy tö

ø Sum

-m

ers

vaø H

esto

n (1

984)

vaø

Tình

hìn

h th

eá gi

ôùi (C

IA 2

001)

; naïn

hoái

loä t

rong

cun

g ca

áp dò

ch v

uï co

âng la

áy tö

ø Nga

ân ha

øng T

heá g

iôùi

2003

.


Phuï luïc 3.3. Caùc thaønh phoá trong cô sôû döõ lieäu Kaufmann - Leùautier - Mastruzzi

Thaønh phoá Naèm taïi Thaønh phoá Naèm taïi

Kabul Afghanistan Vancouver CanadaTirana Albania Winnipeg CanadaAlgiers Algeria N' Djamena SaùtConstantine Algeria Santiago ChileOran Algeria Talcahuano ChileReghata Algeria Baéc Kinh Trung QuoácLuanda Angola Ñaïi Lieân Trung QuoácBuenos Aires Argentina Quaûng Chaâu Trung QuoácSan Fernando Argentina Nam Ninh Trung QuoácYerevan Armenia Thöôïng Haûi Trung QuoácAdelaida OÂxtraâylia Thaâm Quyeán Trung QuoácBrisbane OÂxtraâylia Thieân Taân Trung QuoácCanberra OÂxtraâylia Haï Moân Trung QuoácHobart OÂxtraâylia Banranquilla ColombiaMelbourne OÂxtraâylia Bogota ColombiaPerth OÂxtraâylia Manizales ColombiaSydney OÂxtraâylia Medellin ColombiaWellington New Zealand Pereira ColombiaLinz AÙo Kinshasa CHDC CoânggoâVienna AÙo Alajuela Costa RicaBaku AÙo Cartago Costa RicaManama Bahrain Heredia Costa RicaDhaka Bangladesh Cakovec CroatiaMinsk Belarus Karlovac CroatiaAntwerp Bæ Osijek CroatiaBrussels Bæ Pula CroatiaWaterloo Bæ Rijeka CroatiaLapaz Bolivia Split CroatiaSanta Cruz Bolivia Varazdin CroatiaGaborone Botswana Zadar CroatiaBelo Horizonte Brazil Zagreb CroatiaBrasilia Brazil Havana CubaCuritiba Brazil Limassol SípPorto Allegre Brazil Nicosia SípRecife Brazil Praha SeùcRio de Janeiro Brazil Aarhus Ñan MaïchSalvadore Brazil Copenhagen Ñan MaïchSao Paolo Brazil Santo Domingo CH DominicaSofia Bulgaria Cuenca EcuadorVarna Bulgaria Guayquil EcuadorDouala Cameroon Ibarra EcuadorYaounde Cameroon Quito EcuadorCalgary Canada Tenth of Ramadhan Ai CaäpEdmonton Canada Sixth of October Ai CaäpMontreal Canada Cairo Ai Caäp


Ottawa Canada Giza Ai CaäpQuebec Canada Antiguo Cuscatlan El SalvadorToronto Canada San Salvador El SalvadorTallinn Estonia Heyderabad AÁn ÑoäTartu Estonia Jaipur AÁn ÑoäAddis Ababa Ethiopia Lucknow AÁn ÑoäEspoo Phaàn Lan Mumbai AÁn ÑoäHelsinki Phaàn Lan New Dehli AÁn ÑoäLille Phaùp Pune AÁn ÑoäLyon Phaùp Bandung IndonesiaMarseilles Phaùp Batam IndonesiaParis Phaùp Jakarta IndonesiaStrasbourg Phaùp Medan IndonesiaBacau Gambia Tehran IranBanju Gambia Baghdad IragKanifing Gambia Cork AilenSerekunda Gambia Dublin AilenBerlin Ñöùc Jerusalem IsraelBonn Ñöùc Tel Aviv IsraelDortmund Ñöùc Belluno ItaliaDresden Ñöùc Bologna ItaliaDusseldorf Ñöùc Genoa ItaliaEssen Ñöùc Milan ItaliaFrankfurt Ñöùc Naples ItaliaHamburg Ñöùc Pordenone ItaliaKoln Ñöùc Roma ItaliaLeipzig Ñöùc Turin ItaliaMunich Ñöùc Abidjan Bôø bieån NgaøStuggart Ñöùc Kingston JamaicaAccra Ghana Kyoto Nhaät BaûnTema Ghana Nagoya Nhaät BaûnAthens Hy Laïp Osaka Nhaät BaûnGuatemala City Guatemala Tokyo Nhaät BaûnConakry Guinea Yokohama Nhaät BaûnGeorgetown Guyana Amman JordanPort-au-Prince Haiti Almaty KazakhstanLa Ceiba Honduras Mombasa KenyaSan Pedro Sula Honduras Nairobi KenyaTegucigalpa Honduras Bình Nhöôõng Baéc Trieàu TieânVillanueva Honduras Pusan Haøn QuoácHong Kong Hong Kong Seoul Haøn QuoácBudapest Hungary Coâoeùt CoâoeùtGyongyos Hungary Aizraukles LatviaKaposvar Hungary Daugavpils Latvia

Phuï luïc 3.3. (Tieáp)



Tatabanta Hungary Kuldiga LatviaReykjavik Aixôlen Liepaja LatviaAhmadabad AÁn Ñoä Ogre LatviaBangalore AÁn Ñoä Riga LatviaCalcutta AÁn Ñoä Ventspils LatviaChennai AÁn Ñoä Beirut LibaêngDehli AÁn Ñoä Monrovia LibeâriaTripoli Libi Casablanca MaroácAlytus Litva Rabat MaroácKaunas Litva Maputo MoâdaêmbícKlaipeda Litva Matola MoâdaêmbícMarijampole Litva Yangon MianmaPanevezys Litva Windhoek NamibiaSiualiai Litva Amsterdam Haø LanSilute Litva Rotterdam Haø LanUkmerge Litva Arnhem Haø LanVilnius Litva The Hague Haø LanLuxembourg Luxembourg Utrecht Haø LanStrassen Luxembourg Auckland New ZealandMacau Macao Christchurch New ZealandBitola Macedonia Managua NicaraguaKumahovo Macedonia Ikeja NigeriaOhrid Macedonia Lagos NigeriaPrilep Macedonia Bergen Na UySkopje Macedonia Oslo Na UyStip Macedonia Stavanger Na UyStrumica Macedonia Ruwi OmanVeles Macedonia Islamabad PakistanAntananarivo Madagasca Karachi PakistanToamasina Madagasca Lahore PakistanBlantyre Malawi Rawalpindi PakistanLilongwi Malawi Panama City PanamaKuala Lumpur Malaysia Asuncion ParaguayLabuan Malaysia Ciudad del Este ParaguayMalaca Malaysia FDO de la Mora ParaguayPenang Malaysia Santa Rita ParaguayPetaling Jaya Malaysia Callao PeruShah Alam Malaysia Lima PeruBamako Mali Ho-Pasig PhilipinSeùgou Mali Makati PhilipinFloriana Malta Manila PhilipinGzira Malta Paranaque PhilipinMarsa Malta Vaùcxava Ba LanSan Gwann Malta Lisbon Boà Ñaøo NhaSliema Malta Doha QatarValletta Malta Alba Iulia Rumani




Zejtun Malta Bucarest RumaniPort Louis Mauritius Constanta RumaniGuadalajara Mexico Cariova RumaniMexico City Mexico Iasi RumaniMonterrey Mexico Oradea RumaniSan Pedro Garza G. Mexico Piatra Neamt RumaniTijuana Mexico Ploiesti RumaniTorreon Mexico Ramnico Valcea RumaniXalapa Mexico Slatina RumaniTargoviste Rumani Babelo Serbia vaø Montenegro Camapa Nga Belgrade Serbia vaø Montenegro Maùtxcôva Nga Kraljevo Serbia vaø Montenegro St. Petersburg Nga Nis Serbia vaø Montenegro Jeddah Araäp Xeâ uùt Novi Sad Serbia vaø Montenegro Riyadh Araäp Xeâ uùt St. Mitrovica Serbia vaø Montenegro Dakar Senegal Subotica Serbia vaø Montenegro Freetown Sierra Leone Uzice Serbia vaø Montenegro Singapore Singapore Couva Trinidad & TobagoBrastislava Slovakia Port of Spain Trinidad & TobagoPresov Slovakia Sfax TunisiaPrevidza Slovakia Sousse TunisiaCelje Slovenia Tunis TunisiaKranj Slovenia Ankara Thoå Nhó KyøLjubljana Slovenia Balikesir Thoå Nhó KyøMarobor Slovenia Istanbul Thoå Nhó KyøMurska Sobota Slovenia Kampala UgandaNovo Mesto Slovenia Kieb UkrainaSlovenj Gradec Slovenia Abu Dhabi Caùc tieåu vöông quoác

Araäp thoáng nhaátCape Town Nam Phi Dubai Caùc tieåu vöông quoác

Araäp thoáng nhaátDurban Nam Phi Birmingham Vöông quoác AnhJohannesburg Nam Phi Bristol Vöông quoác AnhMidrand Nam Phi Cardiff Vöông quoác AnhPretoria Nam Phi Edingburgh Vöông quoác AnhBarcelona Taây Ban Nha Glasgow Vöông quoác AnhBilbao Taây Ban Nha Leeds Vöông quoác AnhMadrid Taây Ban Nha Liverpool Vöông quoác AnhSeville Taây Ban Nha London Vöông quoác AnhValencia Taây Ban Nha Manchester Vöông quoác AnhColombo Sri Lanka Newcastle Vöông quoác AnhMount Lavinia Sri Lanka Nottingham Vöông quoác AnhKhartum Sudan Alexandria MyõGothenburg Thuî Ñieån Altanta MyõStockholm Thuî Ñieån Baltimore MyõBasel Thuî Syõ Boston Myõ




Geneva Thuî Syõ Buffalo MyõSt. Gallen Thuî Syõ Charlotte MyõZurich Thuî Syõ Chicago MyõDamascus Syri Cincinnati MyõCao Huøng Ñaøi Loan Cleveland MyõTaishung Ñaøi Loan Columbus MyõÑaøi Baéc Ñaøi Loan Dallas MyõArush Tanzania Denver MyõDar es Salaam Tanzania Detroit MyõMorogoro Tanzania Houston MyõBangkok Thaùi Lan Kansas City MyõLome Togo Los Angeles MyõArima Trinidad & Tobago Miami MyõMinneapolis Myõ Wilmington MyõNew Orleans Myõ Montevideo UruguayNew York Myõ Tashkent UzbekistanPhiladenphia Myõ Caracas VenezuelaPhoenix Myõ Bieân Hoaø Vieät NamPittsburg Myõ Haø Noäi Vieät NamPortland Myõ Tp. Hoà Chí Minh Vieät NamRichmond Myõ Sana'a YemenSan Diego Myõ Kitwe ZambiaSan Fransisco Myõ Lusaka ZambiaSan Jose Myõ Ndola ZambiaSeattle Myõ Bulawayo ZimbabweSt Louis Myõ Harare ZimbabweWashington Myõ



Chuù thích

Möùc ñoä sai soùt trong baát kyø boä soá lieäu veà quaûn lyù nhaø nöôùc, chaát löôïng cuûa caùctheå cheá vaø ñoâ thò cho thaáy raèng nhìn chung chuùng ta caàn thaän troïng khi dieãngiaûi, vaø möùc ñoä sai soùt khoâng cho pheùp suy dieãn veà vò trí chính xaùc cuûa caùcthaønh phoá vaø quoác gia treân cô sôû söû duïng caùc döõ lieäu naøy. Veà caùc chi tieát cuûadöõ lieäu, truy caäp trang web: http://worldbank.org/wbi/governance/.

1. Vì vieäc caäp nhaät soá lieäu treân internet dieãn ra raát nhanh choùng, nhöõng tyûleä phaàn traêm trong caùc tra cöùu naøy chæ coù giaù trò vaøo thôøi ñieåm tra cöùu, töùc laøthaùng 4/2004.

2. Xem Phuï luïc 3.3 ñeå bieát danh saùch caùc thaønh phoá hieän ñöôïc ñöa vaøo côsôû döõ lieäu. Chuùng toâi söû duïng caùc nguoàn soá lieäu khaùc nhau trong nghieân cöùunaøy, chi tieát neâu trong phuï luïc. Ñaàu tieân, chuùng toâi laáy soá lieäu toång theå veà caùcthaønh phoá töø Toå chöùc quan saùt ñoâ thò cuûa Lieân hôïp quoác, cô sôû döõ lieäu naøy coùdöõ lieäu veà 232 thaønh phoá ôû 114 nöôùc vaøo naêm 1998. Chuùng toâi goïi boä döõ lieäunaøy laø boä döõ lieäu cuûa Lieân hôïp quoác. Chuùng toâi cuõng söû duïng caùc döõ lieäu laáytöø nghieân cöùu GaWC, vaø goïi ñoù laø boä döõ lieäu Taylor, boä döõ lieäu naøy goàm moätdanh muïc 265 thaønh phoá ñöôïc xaây döïng töø caùc döõ lieäu veà soá löôïng caùc coâng ty(quaûng caùo, keá toaùn, ngaân haøng, vaø luaät) vaø soá vaên phoøng/ngöôøi thöïc hieän ôû265 thaønh phoá ñoù trong naêm 2000. Chuùng toâi xaây döïng moät boä döõ lieäu ñaëc bieät,ñaët teân laø boä döõ lieäu KLM (Kaufmann, Leùautier, Masstruzzi) vôùi döõ lieäu veà 412thaønh phoá töø 134 nöôùc trong naêm 2003, haàu heát döõ lieäu ñöôïc thu thaäp töø moätcuoäc khaûo saùt caùc doanh nghieäp treân toaøn theá giôùi (EOS). Boä döõ lieäu naøy coù tôùi36 bieán soá veà quaûn lyù nhaø nöôùc, cuõng nhö coù caùc döõ lieäu veà kinh teá cuûa thaønhphoá vaø quoác gia.

3. Boä döõ lieäu môû roäng veà caùc thaønh phoá goàm treân 100 bieán soá. Tuy nhieân,vì moät phaàn trong boä döõ lieäu thoáng nhaát naøy ñöôïc toång hôïp töø nhöõng nguoàndöõ lieäu hieän coù khaùc nhau vôùi caùc taäp hôïp thaønh phoá löïa choïn khaùc nhau, boädöõ lieäu thoáng nhaát bò thieáu khaù nhieàu giaù trò. Moät trong nhöõng muïc tieâu trongtöông lai laø cuûng coá boä döõ lieäu caáp thaønh phoá naøy vaø ñieàn vaøo caùc döõ lieäucoøn thieáu.

4. Kyu Sik Lee vaø Alex Anas trong cuoán "Lôïi ích cuûa vieäc aùp duïng caùc bieåugiaù ñieän khaùc nhau ôû Nigeria vaø Indonesia" (1996) cho thaáy caùc coâng ty khi ñaëttaïi moät thaønh phoá vaø neáu khoâng coù ñöôïc caùc dòch vuï mình caàn thì hoaëc laø seõñaàu tö ñeå töï cung caáp, töø ñoù taùch khoûi heä thoáng, hoaëc gaây aùp löïc ñeå coù ñöôïcdòch vuï toát hôn, töø ñoù coù theå caûi thieän coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc taïi ñòaphöông, hoaëc chuyeån sang caùc thaønh phoá coù dòch vuï toát hôn.

5. Cô sôû döõ lieäu Taylor cung caáp cho chuùng toâi caùc döõ lieäu veà caùc coâng tytaøi chính vaø ngaân haøng ñaët ôû moät thaønh phoá, cuõng nhö döõ lieäu veà soá löôïng caùccoâng ty chính trong ngaønh luaät, keá toaùn, vaø quaûng caùo, töùc laø taát caû nhöõng döõlieäu ñeå tính toaùn caùc chæ soá (a), (d), vaø (f) trong giaû thuyeát cuûa Friedman (1986).Töø cô sôû döõ lieäu cuûa Lieân hôïp quoác vaø KLM, chuùng toâi ño löôøng naêng löïc veàkeát caáu haï taàng cô baûn (chæ soá (b)). Quy moâ cuûa thaønh phoá (chæ soá (c)) ñöôïc laáy


töø trang web: http://www.citypopulation.de. Chuùng toâi söû duïng caùch tínhphöùc hôïp veà möùc ñoä toaøn caàu hoaù cuûa Kearney ñeå ño löôøng (e) vaø thu thaäpcaùc soá lieäu thoáng keâ veà web ñeå xaùc ñònh xem moät thaønh phoá ñaõ coù trang webhay chöa vaø coù coâng boá caùc thoâng tin veà ngaân saùch hay kinh doanh treân ñoù haykhoâng ñeå xaùc ñònh caùc chæ soá cuûa Townsend (2001). Pheùp ño duy nhaát maøchuùng toâi khoâng söû duïng trong nghieân cöùu cuûa mình laø söï coù maët cuûa caùc toåchöùc quoác teá ôû thaønh phoá.

6. Theo thuyeát "Khaû naêng sai leäch cuûa Popper", söû duïng baûn thaân ñònh nghóathöù hai veà moät thaønh phoá toaøn caàu seõ khoâng hieäu quaû laém trong vieäc kieåmchöùng giaû thuyeát laø caùc thaønh phoá toaøn caàu hoaït ñoäng toát hôn. Do vaäy, chuùngtoâi traùnh vaán ñeà naøy baèng caùch coi khaùi nieäm thöù nhaát laø moät yeáu toá ñaàu vaøotieàm naêng vaø khaùi nieäm thöù hai laø keát quaû (seõ ñöôïc kieåm chöùng thöïc nghieäm).

7. Cuoäc hoïp nhoùm chuyeân gia UNCHS veà naïn ngheøo ñoùi ôû ñoâ thò vaø caùcchæ soá veà quaûn lyù nhaø nöôùc ngaøy 29/4 tôùi 1/5/1999 taïi Nairobi, Kenya ñaõ neâubaät 12 chæ soá haøng ñaàu veà quaûn lyù nhaø nöôùc ôû ñoâ thò: (a) söï haøi loøng cuûa ngöôøitieâu duøng; (b) möùc ñoä coâng khai quy trình hôïp ñoàng/ñaáu thaàu cung caáp dòchvuï cho thaønh phoá; (c) tính coâng baèng trong heä thoáng thueá; (d) caùc nguoàn thucuûa chính quyeàn ñòa phöông (thueá, phí söû duïng, vay möôïn, caáp phaùt cuûachính quyeàn trung öông, vieän trôï quoác teá); (e) tyû leä daân chuùng ñöôïc höôûngdòch vuï; (f) khaû naêng coâng chuùng tieáp caän caùc giai ñoaïn cuûa quy trình chínhsaùch; (g) söï coâng baèng trong thöïc thi luaät; (h) vieäc cho pheùp caùc nhoùm bò loaïitröø tham gia vaøo quy trình tham vaán; (i) tính roõ raøng cuûa caùc quy trình, quyñònh vaø traùch nhieäm; (j) caùc quy trình tham gia hieän coù; (k) möùc ñoä töï do cuûabaùo chí vaø söï toàn taïi cuûa giôùi baùo chí ñòa phöông; vaø (l) quyeàn töï quyeát vôùicaùc nguoàn taøi chính.

8. Ñieàu naøy cho pheùp chuùng ta, beân caïnh nhieàu vieäc khaùc, coù theå traû lôøinhöõng caâu hoûi nhö: caùc thaønh phoá vaø caùc nöôùc coù xu höôùng caûi thieän coâng taùcquaûn lyù nhaø nöôùc coù tieáp tuïc coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao hôn vaø coù nhieàu khaûnaêng hôn trong vieäc chuyeån caùc cô hoäi toaøn caàu thaønh nhöõng giaù trò ñòa phöônghoaëc laø ñaït ñöôïc caû hai? Lieäu quy moâ cuûa moät thaønh phoá coù phaûi laø moät thöôùcño toát cho hieän töôïng naøy?

9. Taylor ñònh nghóa thaønh phoá alpha laø nhöõng thaønh phoá coù taàm quan troïngtreân toaøn caàu veà boán chöùc naêng chính cuûa thaønh phoá toaøn caàu (keá toaùn, quaûngcaùo, ngaân haøng, vaø dòch vuï phaùp lyù quoác teá). Moät thaønh phoá beta laø thaønh phoácoù taàm quan troïng toaøn caàu 3 trong 4 chöùc naêng ñoù. Thaønh phoá gamma laø moätthaønh phoá coù taàm quan troïng toaøn caàu 2 trong 4 chöùc naêng ñoù. Söû duïng yeáu toámaïng löôùi cuûa GaWC laø moät thuaän lôïi chính cuûa chuùng toâi khi nghieân cöùu vaánñeà quaûn lyù nhaø nöôùc, ñaët ra nhöõng caâu hoûi nhö: lieäu caùc thaønh phoá coù möùc ñoätoaøn caàu hoaù thaáp hôn quaûn lyù töông ñoái keùm hôn so vôùi caùc thaønh phoá toaøncaàu vaø do vaäy tieáp tuïc tuït laïi xa hôn? Chuùng toâi nhoùm caùc thaønh phoá thaønhhai loaïi "toaøn caàu" vaø "ñòa phöông" ñeå trình baøy moät soá keát quaû trong caùc bieåuñoà phaûn aùnh nhöõng keát quaû thöïc nghieäm chính baèng hình aûnh.


10. Cuï theå, trong chæ soá naøy, hoäi nhaäp kinh teá bao goàm caùc döõ lieäu veàthöông maïi, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI), vaø doøng voán ñaàu tö giaùn tieáp,cuõng nhö caùc hoaït ñoäng thu vaø chi traû thu nhaäp ñaàu tö. Giao tieáp caù nhaân ghilaïi tình hình ñi laïi vaø du lòch quoác teá, löu löôïng ñieän thoaïi quoác teá, vaø vieäcchuyeån tieàn qua bieân giôùi cuõng nhö caùc khoaûn chuyeån tieàn caù nhaân (nhö ngöôøilao ñoäng chuyeån tieàn veà nöôùc, tieàn boài thöôøng cho nhaân vieân, vaø caùc khoaûnchuyeån tieàn caù nhaân vaø phi chính phuû khaùc). Ñoä keát noái coâng ngheä ño soá ngöôøisöû duïng internet, soá maùy chuû internet, vaø soá maùy chuû an toaøn cho pheùp thöïchieän caùc giao dòch maõ hoaù. Cuoái cuøng, söï tham gia vaøo hoaït ñoäng chính trò chobieát tö caùch thaønh vieân cuûa moãi nöôùc trong caùc toå chöùc quoác teá, nhöõng ñoùnggoùp veà con ngöôøi cuõng nhö taøi chính cho caùc hoaït ñoäng cuûa Hoäi ñoàng Baûo anLieân hôïp quoác, vieäc pheâ chuaån caùc hieäp öôùc quoác teá ña phöông nhaát ñònh, vaøcaùc khoaûn chuyeån tieàn chi traû vaø nhaän tieàn cuûa chính phuû.

11. Möùc ñoä söû duïng ñieän thoaïi trong toång daân soá ôû ñaây ñöôïc ñeà caäp laø "khaûnaêng tieáp caän ñieän thoaïi 1"; möùc ñoä söû duïng ñieän thoaïi cuûa caùc doanh nghieäpôû ñaây ñöôïc goïi laø "khaû naêng tieáp caän ñieän thoaïi 2".

12. Trong caùc Baûng 3.2 vaø 3.3, khaû naêng tieáp caän ñieän thoaïi coá ñònh coù veûnhö coù moät söï khaùc bieät cao hôn so vôùi caùc dòch vuï khaùc. Ñieàu ñoù coù theå laø dovieãn thoâng, cuõng laø moät coâng cuï taêng cöôøng tieáng noùi, laø raát quan troïng ñeåñaûm baûo minh baïch hoaù. Moät thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao hôn vôùicaùc dòch vuï vieãn thoâng toát hôn coù theå ñem laïi nhöõng cô hoäi toát hôn ñeå naângcao caùc tieáng noùi, keå caû ôû ñòa phöông vaø quoác teá, vaø töø ñoù laøm taêng tính minhbaïch. Moät soá nhaø nghieân cöùu khaùc cuõng quan saùt ñöôïc moät keát quaû nhö vaäy(xem Sassen 2002).

13. Cuï theå, vôùi moãi bieán ñoäc laäp, ñeå tính ñoä lôùn cuûa heä soá (phía tay traùi),chuùng toâi tính keát quaû cuûa ñoä lôùn bình quaân caùc heä soá trong toaøn boä moâ hìnhnhaân vôùi ñoä leäch chuaån cuûa bieán bình phöông. Sau ñoù, chuùng toâi aán ñònh caùcgiaù trò veà ñoä lôùn theo caùc tieâu chí sau: vôùi caùc heä soá döông, neáu giaù trò laø treân1,2, chuùng toâi söû duïng "++++", neáu giaù trò trong khoaûng 0,7 vaø 1,2 thì chuùng toâisöû duïng "+++"; neáu giaù trò trong khoaûng 0,4 vaø 0,7 thì söû duïng "++"; neáu giaù tròtrong khoaûng 0,1 vaø 0,4 thì söû duïng "+"; vaø cuoái cuøng söû duïng "0" cho caùc giaùtrò döôùi 0,1. Töông töï, daáu tröø ñöôïc söû duïng vôùi caùc heä soá aâm. Ñeå xeáp haïngmöùc ñoä yù nghóa cuûa caùc heä soá trong moãi oâ (beân tay traùi), chuùng toâi tính bìnhquaân caùc möùc ñoä yù nghóa khaùc nhau trong 21 moâ hình, trong ñoù *** chæ möùc ñoäyù nghóa ôû 1%, ** chæ möùc ñoä yù nghóa ôû 5%, * chæ möùc ñoä yù nghóa ôû 10%, vaø ' chæmöùc ñoä yù nghóa ôû 15%.

14. Chuùng toâi trình baøy keát quaû toång hôïp vaø khoâng trình baøy keát quaû cuûacaùc heä soá töông quan cuï theå. Chuùng toâi cuõng choïn caùch söû duïng baûng döõ lieäuchöù khoâng trình baøy caùc keát quaû kinh teá löôïng thöïc teá. Caùc moâ hình hoài quythöïc teá ñöôïc kieåm tra xem coù ñoåi daáu hay khoâng, vaø tröø bieán veà khaû naêng tieápcaän nguoàn ñieän, caùc moâ hình hoài quy khoâng cho thaáy coù söï ñoåi daáu vôùi caùcbieán chính. Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng toâi cho raèng toát nhaát laø trình baøy keát quaû



toång hôïp öôùc löôïng caùc heä soá vaø möùc yù nghóa veà maët thoáng keâ. Taát caû caùc baûngtoång hôïp trình baøy caùc keát quaû thoáng keâ ñaõ ñöôïc kieåm soaùt, traùi ngöôïc vôùi caùcmoâ hình hoài quy hai bieán, ngay caû khi caùc keát quaû naøy chæ ñöôïc trình baøy döôùidaïng toång hôïp.

15. Thöïc ra chuùng ta coù theå döïa treân moät giaû thuyeát khaùc, trong ñoù khaû naêngcuûa caùc thaønh phoá trong vieäc chuyeån caùc cô hoäi toaøn caàu thaønh caùc giaù trò ñòaphöông phuï thuoäc vaøo chaát löôïng quaûn lyù nhaø nöôùc, vaø caùc thaønh phoá seõ caïnhtranh vôùi nhau döïa treân chaát löôïng quaûn lyù nhaø nöôùc chöù khoâng phaûi döïa treâncaùc yeáu toá voán coù ban ñaàu (keát caáu haï taàng, vaên hoaù...). Caùc thaønh phoá vôùi chaátlöôïng quaûn lyù nhaø nöôùc toát hôn seõ duy trì ñöôïc tính toaøn caàu trong thôøi gianlaâu hôn (thu huùt doøng voán, nhaân löïc, doanh nghieäp, taøi chính vaø saûn phaåm lôùnhôn) hoaëc thu huùt ñöôïc caùc doøng naøy moät caùch heä thoáng qua thôøi gian (xeùt veàmöùc taêng tröôûng hay thay ñoåi veà quy moâ cuûa caùc doøng naøy qua thôøi gian).Pheùp kieåm chöùng naøy seõ cho pheùp chuùng ta phaân bieät giöõa caùc thaønh phoá coùmöùc ñoä toaøn caàu hoaù cao vaø sau ñoù maát daàn vò trí cuûa mình qua thôøi gian. Vôùimoät pheùp kieåm chöùng nhö vaäy, chuùng ta seõ caàn ít nhaát laø hai chuoãi thôøi gian.Moät moâ hình coù theå söû duïng seõ laø:

∆Y = f (X1, X2, X3) + ε

trong ñoù ∆Y = söï thay ñoåi trong veùctô goàm caùc chæ soá veà quaûn lyù nhaø nöôùc,duøng ñeå naém baét nhöõng caûi thieän hay xuoáng caáp trong coâng taùc quaûn lyù nhaønöôùc qua thôøi gian, ñoù laø moät chæ soá xaùc ñònh söùc beàn trong vieäc chuyeån caùc côhoäi toaøn caàu thaønh caùc giaù trò ñòa phöông; X1 = bieán giaû veà moät thaønh phoáalpha theo cô sôû döõ lieäu Taylor; X2 = bieán giaû veà moät thaønh phoá beta; X3 = bieángiaû veà moät thaønh phoá gamma. Vôùi moät moâ hình nhö vaäy chuùng ta coù theånghieân cöùu xem caùc thaønh phoá loaïi alpha vaø beta coù coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùctoát hôn thaønh phoá loaïi gamma hay khoâng.

16. Caùc lónh vöïc nghieân cöùu khaùc coù theå laø xem xeùt aûnh höôûng cuûa caùc coängñoàng Do thaùi tôùi coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc cuûa moät thaønh phoá, hay aûnh höôûngcuûa caùc hoaït ñoäng cuûa caùc Toå chöùc phi chính phuû (NGO) ví duï veà nhaân quyeàn,moâi tröôøng, traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa caùc coâng ty trong moät thaønh phoá, vaø moáiquan heä cuûa chuùng vôùi quaûn lyù nhaø nöôùc. Ngoaøi ra, môû roäng nghieân cöùu veà taùcñoäng qua laïi giöõa caùc löïa choïn coâng ngheä, quaûn lyù nhaø nöôùc, vaø hoaït ñoäng cuûathaønh phoá cuõng toû ra laø moät nhaùnh nghieân cöùu höùa heïn xeùt töø goùc ñoä thöïcnghieäm, vaø vaán ñeà naøy ñöôïc xem xeùt trong Chöông 6.

17. Ñieàu naøy coù nghóa laø Ngaân haøng Theá giôùi vaø caùc toå chöùc taøi chính quoácteá khaùc neân laøm vieäc vôùi caùc lieân minh hay maïng löôùi lieân thaønh phoá, ví duïnhö hieäp hoäi caùc chính quyeàn ñòa phöông vaø Lieân minh caùc thaønh phoá, hieäphoäi keát noái giöõa caùc thaønh phoá coù quan heä ñoái taùc vôùi nhau.


Acemoglu, D., S. Johnson, and J. Robinson. 2003. “Understanding Prosperity andPoverty: Geography, Institutions and the Reversal of Fortune.” NBER WorkingPaper 8460. Cambridge, MA: National Bureau of Economic Research.

Castells, M. 2000. “Materials for an exploratory theory of the network society.”British Journal of Sociology 51: 5–24.

CIA (Central Intelligence Agency). 2001. World Factbook 2001. On-line athttp://www.cia.gov/cia/publications/factbook/.

Deas, I., and B. Giordano. 2001. “Conceptualizing and Measuring Urban Competi-tiveness in Major English Cities.” Environment and Planning A 33: 1411–1429.

De Long, J. Bradford, and A. Shleifer. 1992. “Princes and Merchants: European CityGrowth Before the Industrial Revolution.” December 1992. Cambridge, MA:National Bureau of Economic Research and Harvard University.

Doel, M. A., and P. J. Hubbard. 2002. “Taking World Cities Literally: Marketing theCity in a Global Space of Flows.” City 6(3).

Foreign Policy. 2002. A. T. Kearney/Foreign Policy Magazine Globalization Index2002. On-line at http://www.foreignpolicy.com/wwwboard/g-index2.php.Released as “Globalization’s Last Hurrah.” Foreign Policy (Jan/Feb): 38–51.

Friedmann, J. 1986. “The World City Hypothesis.” Development and Change 17:69–83.

Kaufmann, D., and A. Kraay. 2002. “Growth without Governance.” Economia 3(1):169–229. On-line at http://www.worldbank.org/wbi/governance/pubs/growthgov.html.

Kaufmann, D., A. Kraay, and M. Mastruzzi. 2003. Governance Matters III: Governance

Indicators for 1996–2002. World Bank Policy Research Working Paper 3106.Washington, DC: World Bank.

Kaufmann, D., F. Léautier, and M. Mastruzzi. 2003. Database on Urban Indicators.Washington, DC: World Bank. Available from authors upon request.

Kaufmann, D., M. Mastruzzi, and D. Zavaleta. 2003. “Sustained MacroeconomicReform, Tepid Growth: A Governance Puzzle in Bolivia.” Chapter 12 in D.Rodrik, ed., In Search of Prosperity: Analytic Narratives on Economic Growth.

Princeton NJ: Princeton University Press.

Knack, S., and P. Keefer. 1997. “Does Social Capital Have an Economic Payoff? ACross Country Investigation.” Quarterly Journal of Economics 112(4): 1251–1288.

Knox, P. L. 2002. “World Cities and the Organization of Global Space.” Pages 328-338 in P. J. Taylor and M. J. Watts, eds., Geographies of Global Change, 2d ed.Oxford: Blackwell.


Kresl, P. 1995. “The Determinants of Urban Competitiveness: a Survey.” In Kresl,

P., and G. Gappert, eds., North American Cities and the Global Economy. Beverly

Hills, CA: Sage.

Lee, K. S., and A. Anas. 1996. “The Benefits of Alternative Power Tariffs for Nigeria

and Indonesia.” World Bank Policy Research Working Paper 1606. Washington,

DC: World Bank.

Mehta, D. 1998. “Urban Governance: Lessons from Best Practices in Asia.” UMP-

Asia Occasional Paper No. 40. United Nations Urban Management Program

Regional Office for Asia and the Pacific, Bangkok.

Progressive Living. 2005. Definition of globalization. On-line at

http://www.proressive living.org.

Sassen, S. 2000. “Locating Cities on Global Circuits.” GaWC Research Bulletin No.

46. On-line at http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb46.html.

———. 2002. “Global Cities and Diasporic Networks: Microsites in Global Civil

Society.” Chapter 9 in Global Civil Society 2002. London: Centre for the Study of

Global Governance.

Short, J., and others. 1996. “The dirty little secret of World City research-data prob-

lems in comparative analysis.” International Journal of Urban and Regional

Research 20: 697-719.

Smith, D. A., and M. Timberlake. 1995. “Conceptualizing and Mapping the Struc-

ture of the World Systems City System.” Urban Studies 32: 287-302.

Summers, R., and A. Heston. 1984. “Improved International Comparisons of Real

Product and its Composition, 1950-80.” Review of Income and Wealth 207-61.

World Bank. Various years. World Development Indicators. Washington, DC.

Taylor, P. J, and D. R. F. Walker. 2001. “World City Network: Data Matrix

Construction and Analysis.” Online at http://www.lboro.ac.uk/gawc/.

From the GaWC Research Group and Network, Data Set 6, and based on

primary data collected by J. V. Beaverstock, R. G. Smith, and P. J. Taylor

(Economic and Social Research Council project “The Geographical Scope

of London as a World City”).

Tiebout, Charles M. 1956. “A Pure Theory of Local Expenditures.” Journal of

Political Economy 64: 416–424.

Townsend, A. 2001. “The Internet and the Rise of the New Network Cities.”

Environment and Planning B: Planning and Design 28: 39-58.

UNCHS (United Nations Commission on Human Settlements). 1998. Global Urban

Indicators Database. On-line at http:/www/unhabitat.org/programmes/guo/

guo_indicators.asp.


———. 1999. “UNCHS Expert Meeting on Urban Poverty and Governance Indicators.” 29 April to May 1999, Nairobi Kenya. On-line athttp://www.gdrc.org/u-gov/indicators.html. Determinants of City Gover-nance—Synthesis of Econometric Regression Results.

UNESCO. 2000. Definition of urban governance. On-line athttp://www.unesco.org/most/most2.htm.

World Bank. 2002. World Development Indicators 2002. Washington, DC.

———. 2003. Enterprise Outreach Services (EOS) Database. Washington, DC.

World Economic Forum. Various years. “Executive Opinion Survey.” Geneva. Prepared for The Global Competitiveness Report.


4Löôïc söû hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò:Taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoùavaø thaùch thöùc ñoái vôùi chaâu PhiFrannie Leùautier vaø Barjor Mehta

Toaøn caàu hoùa laø hieän töôïng ñaõ dieãn ra trong nhieàu theá kyû, song toác ñoä cuûa noùmôùi chæ gia taêng trong khoaûng 40 naêm gaàn ñaây. Caùc thaønh phoá nhaän thaáy mìnhnaèm trong moät boái caûnh toaøn caàu, trong ñoù chuùng bò buoäc phaûi caïnh tranh vôùinhau – ngay caû khi khoâng muoán. Döôøng nhö toaøn caàu hoùa ñem laïi thuaän lôïinhieàu hôn cho caùc thaønh phoá voán ñaõ khaù maïnh, vaø aûnh höôûng xaáu tôùi caùcthaønh phoá yeáu keùm. Moät soá giaû thuyeát gôïi yù raèng caùc thaønh phoá maïnh seõ trôûneân maïnh hôn, trong khi caùc thaønh phoá yeáu döôøng nhö laïi caøng yeáu ñi - tröøkhi chuùng coù caùc bieän phaùp khaéc phuïc. Ñoù phaûi laø nhöõng haønh ñoäng ñöôïc thieátkeá nhaèm ñaåy caùc thaønh phoá yeáu hôn leân haøng nguõ caùc thaønh phoá ñöôïc coi laøcaùc ñòa chæ kinh doanh toát hoaëc laø ñòa ñieåm tuyeät vôøi ñeå du lòch hoaëc sinh soáng.Caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá vaø caùc chuyeân gia hoaïch ñònh chính saùch ñoâ thòhaønh ñoäng theo nhöõng giaû thuyeát naøy, cho duø nhieàu khi chuùng chæ döïa treânkeát caáu thöïc nghieäm yeáu. Hoï coù veû nhö giaû ñònh raèng caùc doanh nghieäp toaøncaàu thích caùc thaønh phoá maïnh veà dòch vuï keát caáu haï taàng, caùc chæ soá chaát löôïngcuoäc soáng, vaø nguoàn nhaân löïc.

Trong chöông naøy, chuùng toâi söû duïng phöông phaùp thöïc nghieäm ñeå nghieâncöùu xem doøng kinh doanh toaøn caàu, bao goàm caû nhöõng keát noái vôùi caùc thòtröôøng quoác teá, coù xu höôùng caûi thieän hay laøm suy thoaùi hoaït ñoäng cuûa caùcthaønh phoá. Caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá vaø caùc chuyeân gia hoaïch ñònh chínhsaùch ñoâ thò vôùi mong muoán taêng tröôûng kinh teá baèng vieäc tham gia vaøo neànkinh teá toaøn caàu seõ ñöôïc lôïi khi bieát ñöôïc nhöõng can thieäp cuï theå naøo – ví duïnhö taêng cöôøng dòch vuï vaø nguoàn nhaân löïc - chaéc chaén seõ thu huùt ñöôïc caùchoaït ñoäng toaøn caàu, nhö thöông maïi, taøi chính vaø du lòch, nhöõng hoaït ñoäng seõboå sung chöù khoâng laøm suy giaûm nhöõng theá maïnh voán coù cuûa thaønh phoá.

Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, chuùng toâi tieán haønh hai khaûo saùt thöïc nghieäm. Thöùnhaát, chuùng toâi so saùnh hieän traïng hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá treân moät soábình dieän, ñaët ra caâu hoûi lieäu treân thöïc teá toaøn caàu hoùa coù ñem laïi lôïi ích nhieàuhôn cho caùc thaønh phoá ñang hoaït ñoäng toát hay khoâng. Thöù hai, chuùng toâi xemxeùt tröôøng hôïp cuï theå cuûa chaâu Phi, xem xeùt xem nhöõng ñoäng löïc cuûa ñoâ thò ôûchaâu Phi gioáng hay khaùc vôùi caùc thaønh phoá ôû nhöõng nôi khaùc.

89

Toaøn caàu hoùa vaø hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá

Khi caùc coâng ty hoaëc ngöôøi daân löïa choïn moät thaønh phoá ñeå cö truù, hoï chuùtroïng ñeán nhöõng vaán ñeà nhö chaát löôïng cuoäc soáng vaø khaû naêng tieáp caän caùcdòch vuï keát caáu haï taàng vaø dòch vuï quan troïng. Do vaäy, hieän traïng hoaït ñoängcuûa caùc thaønh phoá quan saùt ñöôïc cho thaáy coù söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa möùcñoä toaøn caàu hoùa ñaït ñöôïc vôùi hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá - tröø khi caùc nhaø quaûnlyù cuûa thaønh phoá khoâng haønh ñoäng theo nhöõng tín hieäu töø coâng ty hay ngöôøidaân. Moät tình huoáng seõ xaûy ra neáu caùc thaønh phoá ñöôïc quaûn lyù keùm, hoaëc neáucaùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá coù ít caùc ñoøn baåy.

Moät soá taùc giaû ñaõ nghieân cöùu vaán ñeà quaûn trò ñoâ thò trong boái caûnh toaøn caàuhoùa (Kaufmann, Leùautier, vaø Mastruzzi 2004) vaø trong boái caûnh söï töông taùcgiöõa moät beân laø caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá, vôùi beân kia laø caùc coâng ty vaø ngöôøidaân ngaøy caøng gia taêng (Dingham vaø Leùautier 2005; Lo vaø Yeung 1998). Caùc taùcgiaû khaùc nghieân cöùu quy moâ cuûa chính quyeàn ñòa phöông vaø naêng löïc cuûachuùng trong vieäc can thieäp vaøo caùc quyeát ñònh chính saùch vaø dòch vuï ôû thaønhphoá (Campbell 2003). Trong chöông naøy, tröôùc heát chuùng toâi tìm kieám caùc baèngchöùng thöïc nghieäm cho thaáy caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá coù khaû naêng can thieäpñeå caûi thieän hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá mình. Chuùng toâi nghieân cöùu xem khaûnaêng naøy ôû caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa khaùc nhau coù khaùc nhauhay khoâng.

Coù raát nhieàu ñònh nghóa veà toaøn caàu hoùa, bao goàm toaøn caàu hoùa kinh teá, xaõhoäi, chính trò, vaên hoùa, vaø cô sôû vaät chaát. Toaøn caàu hoùa kinh teá ñöôïc xaùc ñònhbaèng hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty ña quoác gia, cuõng nhö bôûi caùc keát noái giaothoâng vaø vaän taûi, doøng xuaát khaåu, vaø caùc xu höôùng ñi du lòch. Toaøn caàu hoùa xaõhoäi ñöôïc xaùc ñònh döïa treân nhöõng vaán ñeà nhö khoaûng caùch veà soá daân vaø quanñieåm cuûa thanh nieân vaø ngöôøi giaø, khoaûng caùch veà kyõ naêng vaø giaùo duïc giöõacaùc theá heä vaø caùc coäng ñoàng, tieâu chuaån lao ñoäng vaø ñieàu kieän laøm vieäc, soángöôøi di cö vì lyù do kinh teá, caùc vaán ñeà söùc khoûe nhö HIV/AIDS, soát reùt vaølao, vaø khaû naêng tieáp caän khaùc nhau tôùi thu nhaäp, thoâng tin, vaø coâng ngheä.Toaøn caàu hoùa chính trò xem xeùt nhöõng quan heä chính trò giöõa caùc thaønh phoánhôø vò trí cuûa caùc coâng ty, caùc moái quan heä thöông maïi, khaû naêng tieáp caän vaømoái quan taâm cuûa caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, doøng ñaàu tö, vaø moáiquan heä ñang thay ñoåi giöõa nhaø nöôùc vaø caù nhaân, cuõng nhö giöõa nhaø nöôùc vaøcaùc thò tröôøng toaøn caàu. Toaøn caàu hoùa veà vaên hoùa xem xeùt taàm quan troïng cuûativi, phim aûnh, nhaïc, theå thao, cô hoäi mua saém, soøng baïc, quaùn bar… treânphaïm vi quoác teá. Toaøn caàu hoùa veà maët vaät chaát (ñoâi khi goïi laø khu vöïc hoùa)xem xeùt vieäc môû roäng ra ngoaøi bieân giôùi cuûa thaønh phoá vaø quoác gia, caùc dòchvuï ñöôïc chia nhoû vaø keát noái, söï giaûm bôùt caùc trung taâm vaø söï phaùt trieån ñoàngthôøi cuûa caû caùc thaønh phoá nhoû vaø caùc sieâu thaønh phoá. Ñaõ coù raát nhieàu nghieâncöùu veà vaán ñeà toaøn caàu hoùa aûnh höôûng nhö theá naøo tôùi caùc haønh lang ñoâ thò,tôùi coâng ngheä môùi, giao thoâng vaø vieãn thoâng, caùc trung taâm taøi chính, vaø caùcthaønh phoá Hoài giaùo (Lo vaø Yeung 1998). Caùc nghieân cöùu cuõng ñaõ xem xeùt

90 Löôïc söû hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò: Taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoaù...

nhöõng vaán ñeà cuï theå cuûa caùc thaønh phoá chaâu Phi trong kyû nguyeân toaøn caàuhoùa (Rakodi 1997).

Ñeå phuïc vuï cho chöông naøy, chuùng toâi söû duïng moät chæ soá veà toaøn caàu hoùado A. T. Kearney vaø Chính saùch ñoái ngoaïi (Chính saùch ñoái ngoaïi 2003) xaây döïng.Chæ soá naøy ñöôïc tính toaùn thoâng qua vieäc ñaùnh giaù nhöõng thay ñoåi trongnhöõng yeáu toá caáu thaønh toaøn caàu hoùa goàm:

● Söï tham gia veà maët chính trò: soá löôïng toå chöùc quoác teá vaø söù meänh cuûaHoäi ñoàng Baûo an Lieân hôïp quoác maø moãi quoác gia tham gia, vaø soá söù quaùnnöôùc ngoaøi ôû moãi nöôùc.

● Coâng ngheä: soá ngöôøi söû duïng internet, soá ñòa chæ internet, vaø soá maùy chuûan toaøn.

● Giao tieáp caù nhaân: du lòch vaø löõ haønh quoác teá, giao dòch ñieän thoaïi quoácteá, vaø quy moâ chuyeån tieàn qua bieân giôùi.

● Hoäi nhaäp kinh teá: thöông maïi, doøng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø ñaàutö giaùn tieáp, caùc khoaûn chi traû vaø tieáp nhaän thu nhaäp.

Chæ soá toaøn caàu hoùa A. T. Kearney naêm 2003 theo doõi nhöõng thay ñoåi naøy ôû62 neàn kinh teá tieân tieán vaø caùc thò tröôøng môùi noåi ñeå xaây döïng böùc tranh veàtoaøn caàu hoùa ôû taát caû caùc khu vöïc treân theá giôùi. Danh saùch caùc nöôùc ñöôïc xeáphaïng bôûi Chæ soá toaøn caàu hoùa sau ñoù ñöôïc keát hôïp vôùi nhöõng nöôùc maø Chöôngtrình Ñònh cö Lieân hôïp quoác (HABITAT) ñaõ thu thaäp soá lieäu ôû caáp thaønh phoá(UNCHS 1998). Trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi loaïi boû caùc neàn kinh teá tieântieán vaø caùc nöôùc khoâng coù soá lieäu trong cô sôû döõ lieäu veà caùc thaønh phoá. Keátquaû laø danh saùch cuoái cuøng coøn laïi 30 nöôùc vôùi 86 thaønh phoá ñöôïc xeáp haøngbôûi chæ soá Kearney vaø ñöôïc chia laøm hai nhoùm, goàm 46 thaønh phoá ôû caùc nöôùccoù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao vaø 40 thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàuhoùa keùm hôn. Tình traïng phaân phoái caùc nöôùc vaø caùc thaønh phoá trong boä döõlieäu maø chuùng toâi söû duïng ñöôïc ñính keøm trong Phuï luïc 4.1.

Chuùng toâi söû duïng caùc döõ lieäu veà caùc thaønh phoá laáy töø cô sôû döõ lieäuUNCHS ñeå nghieân cöùu moái quan heä giöõa toaøn caàu hoùa ñöôïc xaùc ñònh baèng Chæsoá A. T. Kearney vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. Ñeå ño löôøng hoaït ñoäng, chuùngtoâi xem xeùt baûy yeáu toá chính: (a) tình hình kinh teá ñöôïc tính baèng saûn phaåmthaønh phoá bình quaân ñaàu ngöôøi, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi, vaø tyû troïngcuûa vieäc laøm trong khu vöïc khoâng chính thöùc; (b) caùc ñaëc ñieåm cuûa thaønh phoáñöôïc xaùc ñònh baèng maät ñoä daân soá, toác ñoä taêng daân soá, vaø quy moâ trung bìnhcuûa hoä gia ñình; (c) tình traïng bình ñaúng ôû caùc thaønh phoá, ñöôïc ño baèng tyû leähoä gia ñình soáng döôùi ngöôõng ngheøo vaø baèng cheânh leäch thu nhaäp; (d) tìnhtraïng dòch vuï keát caáu haï taàng cuûa thaønh phoá ñöôïc ño baèng dòch vuï vaän taûi vaøcoâng taùc quaûn lyù raùc thaûi cuûa thaønh phoá; (e) naêng löïc cung caáp caùc dòch vuï xaõhoäi, nhö tyû leä töû vong cuûa treû em döôùi 5 tuoåi, soá ngöôøi treân moät giöôøng beänh,vaø soá treû em trong moät lôùp hoïc tieåu hoïc hoaëc trung hoïc cô sôû; (f) hoaït ñoängcuûa chính quyeàn ñòa phöông taïi thaønh phoá ñöôïc ño baèng thu vaø chi cuûa chính

Frannie Leùautier vaø Barjor Mehta 91

quyeàn ñòa phöông tính bình quaân ñaàu ngöôøi, vaø tyû troïng chi tieàn löông trongtoång ngaân saùch ñòa phöông; vaø (g) toäi phaïm ñoâ thò ñöôïc tính baèng soá vuï troämcaép vaø gieát ngöôøi ôû thaønh phoá, töùc laø nhöõng chæ soá veà an ninh.

Chuùng toâi ñaët giaû thuyeát laø caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá seõ ít kieåm soaùt ñöôïcba yeáu toá ñaàu tieân hôn so vôùi boán yeáu toá coøn laïi. Do vaäy, caùc thaønh phoá coù boämaùy quaûn lyù naêng ñoäng seõ maïnh veà boán chæ soá cuoái cuøng, so vôùi ba chæ soá ñaàutieân, neáu nhö chuùng coù trình ñoä toaøn caàu hoùa cao vaø neáu caùc yeáu toá coøn laïi laønhö nhau.

Caùc giaû thuyeát neàn taûng laø caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàuhoùa cao hôn seõ hoaït ñoäng hieäu quaû hôn vaø ñem laïi chaát löôïng cuoäc soáng toáthôn vì chuùng phaûn öùng laïi vôùi caùc aùp löïc kinh doanh toaøn caàu. Caùc coâng ty vaøcaù nhaân khi choïn sinh soáng ôû moät thaønh phoá seõ nhaïy caûm vôùi caùc chæ soá nhömaät ñoä daân soá cao hôn, chaát löôïng dòch vuï giao thoâng, khaû naêng tieáp caän ñieänvaø nöôùc, cuõng nhö vôùi tình hình an ninh, vaø do vaäy chuùng toâi chôø ñôïi laø seõthaáy nhöõng chæ soá naøy cao hôn ôû nhöõng thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa caohôn. Tuy nhieân, chöa roõ vieäc caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùacao hôn seõ haønh ñoäng nhö theá naøo khi hoï phaûn öùng laïi vôùi nhöõng aùp löïc cuûangöôøi daân ñòa phöông lieân quan ñeán caùc dòch vuï y teá vaø giaùo duïc, nhöõng dòchvuï coù baûn chaát ñòa phöông nhieàu hôn. Nhöõng dòch vuï naøy seõ phuï thuoäc vaøochaát löôïng cuûa caùc theå cheá ñòa phöông. Neáu nhö giaû thuyeát naøy laø ñuùng, chuùngtoâi hy voïng seõ thaáy coù moät söï khaùc bieät lôùn trong hieän traïng hoaït ñoäng cuûa caùcthaønh phoá coù cuøng möùc ñoä toaøn caàu hoùa.

Hieän traïng cuûa caùc thaønh phoá: Nhöõng yeáu toá maø caùc thaønh phoá coù ítkhaû naêng kieåm soaùt

Chuùng toâi so saùnh hieän traïng cuûa caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa caohôn vôùi caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn treân ba bình dieän hoaïtñoäng maø chuùng toâi giaû ñònh laø caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá coù töông ñoái ít khaûnaêng kieåm soaùt. Caùc döõ lieäu ñöôïc trình baøy ôû Phuï luïc 4.1.

Tình hình kinh teá cuûa caùc thaønh phoá

ÔÛ Baûng 4.1, chuùng toâi söû duïng ba chæ soá veà taêng tröôûng vaø naêng suaát ñeå ñaùnhgiaù hoaït ñoäng kinh teá cuûa chính quyeàn ñòa phöông ôû caùc thaønh phoá: (a) saûnphaåm thaønh phoá ñaàu ngöôøi haøng naêm – quy ra ñoâla; (b) thu nhaäp bình quaânñaàu ngöôøi, ñaây laø thöôùc ño möùc ñoä taïo ra cuûa caûi; vaø (c) khaû naêng taïo vieäc laømtrong khu vöïc chính thöùc, ñöôïc ño baèng tyû leä vieäc laøm trong khu vöïc khoângchính thöùc.

Töø nhöõng döõ lieäu naøy, chuùng toâi thaáy raèng coù caùc baèng chöùng thöïc nghieämcho thaáy caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn coù caùc thaønh phoá hoaït ñoängtoát hôn veà maët kinh teá, saûn xuaát ñöôïc nhieàu hôn, vaø ñem laïi cô hoäi cho ngöôøidaân cuûa mình coù ñöôïc thu nhaäp bình quaân cao hôn. Möùc ñoä saûn phaåm thaønh


phoá tính theo ñaàu ngöôøi ôû caùc thaønh phoá mang tính toaøn caàu hoùa nhieàu hôncao hôn ba laàn so vôùi ôû caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn. Caùcthaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn coù thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøilôùn hôn naêm laàn. Nhöõng thaønh phoá naøy döôøng nhö cuõng taïo ra nhieàu vieäc laømchính thöùc trong khu vöïc chính thöùc hôn so vôùi caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøncaàu hoùa thaáp hôn.1

Caùc ñaëc ñieåm cuûa thaønh phoá

Khi ñi ñeán moät thaønh phoá hoaëc xem xeùt caùc döõ lieäu veà thaønh phoá ñoù, ngöôøi tathöôøng toø moø muoán tìm hieåu veà maät ñoä daân soá vaø caùc ñaëc tính khaùc cuûa thaønhphoá ñoù, töùc laø nhöõng yeáu toá quyeát ñònh chaát löôïng cuoäc soáng. Baûng 4.2 chæ raraèng nhöõng thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn thì coù maät ñoädaân soá tính theo soá ngöôøi treân moät heùcta thaáp hôn. Caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coùmöùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn döôøng nhö cuõng coù toác ñoä taêng daân soá chaäm hônvaø quy moâ trung bình cuûa hoä gia ñình nhoû hôn. Ñieàu naøy chæ ra raèng ñieàu kieänsoáng ôû caùc thaønh phoá naøy khoâng caêng thaúng nhö ôû caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc íttoaøn caàu hoùa hôn. Lieäu nhöõng keát quaû naøy coù theå chæ ra raèng chaát löôïng cuoäcsoáng ôû caùc thaønh phoá ñoù cao hôn vì chuùng coù maät ñoä daân cö thaáp hôn, ñem laïikhoâng gian lôùn hôn cho moãi ngöôøi, khoâng taêng tröôûng nhanh quaù, vaø coù leõ laø ít


Baûng 4.1. Tình hình kinh teá cuûa caùc thaønh phoá, 1993

Thaønh phoá ôû caùc nöôùc

Toaøn caàu hoaù Toaøn caàu hoaùChæ soá nhieàu hôn ít hôn

Saûn phaåm thaønh phoá tính treân ñaàu ngöôøi (USD) 3.818 1.175

Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi(Nhoùm 3 tính theo USD/ngöôøi) 2.066 377

Vieäc laøm trong khu vöïc khoâng chính thöùc (%) 32 40

Nguoàn: UNCHS 1998, Caùc chæ soá ñoâ thò treân toaøn caàu.

Baûng 4.2. Maät ñoä daân cö, toác ñoä taêng daân soá, vaø quy moâ hoä gia ñình, 1993

Thaønh phoá ôû caùc nöôùc

Toaøn caàu hoaù Toaøn caàu hoaùChæ soá nhieàu hôn ít hôn

Maät ñoä daân soá (ngöôøi/ha) 96 252Toác ñoä taêng daân soá haøng naêm (%) 2 3Quy moâ bình quaân cuûa hoä gia ñình (ngöôøi) 3 5


bò taéc ngheõn hôn? Lieäu caùc thaønh phoá naøy cuõng laø nhöõng thaønh phoá coù dòch vuïtoát hôn, vaø chính quyeàn ñòa phöông hoaït ñoäng hieäu quaû hôn hay khoâng?

Bình ñaúng

Toaøn caàu hoùa coù aûnh höôûng tôùi tình traïng bình ñaúng khoâng? Khi ñi voøng quanhtheá giôùi, ngöôøi ta thöôøng bò taùc ñoäng bôûi thöïc teá deã thaáy laø caùc thaønh phoá coùmöùc ñoä cheânh leäch thu nhaäp khaùc nhau, duø ñoù laø cheânh leäch thu nhaäp giöõa caùcthaønh phoá laân caän nhau hay trong noäi boä moät thaønh phoá. Chuùng toâi xem xeùthai chæ soá veà bình ñaúng: (a) soá hoä gia ñình döôùi ngöôõng ngheøo, ñoù laø thöôùc ñoxem caùc thaønh phoá cung caáp dòch vuï cho caùc cö daân ngheøo hôn cuûa mình ôûmöùc ñoä nhö theá naøo; vaø (b) cheânh leäch thu nhaäp ñöôïc ño baèng tyû leä giöõa nhoùmngöôøi coù thu nhaäp thaáp nhaát vôùi nhoùm coù thu nhaäp cao nhaát trong naêm nhoùm(Baûng 4.3).

Neáu so saùnh vôùi caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc ít tính toaøn caàu hoùa hôn thì caùcthaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn coù cuøng tyû leä hoä giañình soáng döôùi möùc ngheøo ñoùi. Tuy nhieân, cheânh leäch thu nhaäp ôû caùc thaønh


Baûng 4.3. Tình traïng bình ñaúng ôû caùc thaønh phoá, 1993

Thaønh phoá ôû caùc nöôùcToaøn caàu hoaù Toaøn caàu hoaù

Chæ soá nhieàu hôn ít hôn

Caùc hoä gia ñình döôùi ngöôõng ngheøo (%) 26 27Cheânh leäch thu nhaäp (Nhoùm 5/Nhoùm 1) 7 12


Baûng 4.4. Giao thoâng cuûa thaønh phoá, 1993



Thôøi gian ñi tôùi coâng sôû trung bình (phuùt) 30 35Phöông tieän ñi laøm (% trong toång soá)

Xe oâtoâ caù nhaân 25 10Taøu ñieän/taøu hoaû 14 7Xe buyùt/xe buyùt mini 23 37Xe maùy 4 12Xe ñaïp 11 7Ñi boä 24 22Phöông tieän khaùc 2 13

Chuù thích: Caùc tyû leä phaàn traêm naøy coäng laïi khoâng ñuùng 100% do laøm troøn soá.Nguoàn: UNCHS 1998, Caùc chæ soá ñoâ thò treân toaøn caàu.

phoá mang tính toaøn caàu hoùa cao hôn thì thaáp hôn nhieàu. Keát quaû naøy coù theåchæ ra raèng caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc toaøn caàu hoùa nhieàu hôn coù caùc coâng cuïtoát ñeå giaûi quyeát naïn baát bình ñaúng hôn so vôùi caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc ítmang tính toaøn caàu hoùa hôn, vì caùc thaønh phoá naøy thöôøng giaøu hôn. Caùc thaønhphoá ôû nhöõng nöôùc ít mang tính toaøn caàu hoùa hôn coù theå chöa ñaït ñeán trình ñoämaø nhöõng lôïi ích töø toaøn caàu hoùa coù theå ñöôïc söû duïng ñeå giaûm soá ngöôøi ngheøohoaëc ñeå giaûm cheânh leäch thu nhaäp.

Tình hình cuûa caùc thaønh phoá: Caùc nhaân toá maø caùc thaønh phoácoù söï kieåm soaùt lôùn hôn

Caùc thaønh phoá coù xu höôùng coù khaû naêng kieåm soaùt nhieàu hôn vôùi vieäc cungcaáp caùc dòch vuï coâng cuûa thaønh phoá, ví duï nhö giao thoâng, thu gom raùc, caùcdòch vuï xaõ hoäi, vaø an ninh cuûa thaønh phoá. Lieäu caùc thaønh phoá ôû nhöõng nöôùc coùmöùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn coù chaát löôïng dòch vuï toát hôn hay khoâng?

Chaát löôïng giao thoâng vaø caùc dòch vuï thu gom raùc cuûa thaønh phoá

ÔÛ Baûng 4.4, chuùng ta thaáy raèng, thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùacao hôn coù caùc phöông tieän ñi laïi toán ít thôøi gian hôn cho ngöôøi ñi laøm. Thöïctraïng naøy coù theå lieân quan tôùi maät ñoä daân cö ñoâ thò thaáp hôn vì caùc thaønh phoácaøng ñoâng daân thì löôïng ngöôøi ñi laïi caøng lôùn, vaø do vaäy thôøi gian ñi laïi caøngdaøi hôn. Tuy nhieân, thôøi gian ñi tôùi coâng sôû cuõng phuï thuoäc vaøo quy moâ vaøcaáu truùc cuûa thaønh phoá, vì vieäc môû roäng ñoâ thò aûnh höôûng tôùi thôøi gian ñi laïi,vaø noù cuõng phuï thuoäc vaøo caû caùc loaïi hình dòch vuï vaän taûi maø thaønh phoá coù.Baûng 4.4 cho thaáy caùch thöùc ñi laïi theo caùc phöông thöùc vaän taûi. Chuùng ta thaáyraèng thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn thì ñem laïi nhieàulöïa choïn hôn cho ngöôøi daân cuûa mình, bao goàm caû xe hôi caù nhaân, taøu ñieänhay taøu hoûa, xe ñaïp, hoaëc ñi boä.

Haõy so saùnh caùch thöùc naøy vôùi caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáphôn vaø phuï thuoäc nhieàu vaøo xe buyùt vaø xe maùy. Coù theå laø thôøi gian ñi tôùi coângsôû trung bình thaáp ôû caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa caohôn laø do söï keát hôïp giöõa maät ñoä daân soá thaáp hôn vôùi vieäc ngöôøi daân coù nhieàulöïa choïn hôn. Neáu ñuùng nhö vaäy thì ñaây laø moät chæ soá veà dòch vuï hieäu quaû vaøña daïng hôn.

Nhöõng keát quaû naøy hoã trôï cho caùc yù kieán cho raèng söï coù maët cuûa caùc thöïctheå mang tính toaøn caàu, nhö caùc coâng ty nöôùc ngoaøi hoaëc caùc caù nhaân thöôøngxuyeân di chuyeån giöõa caùc nöôùc, coù theå taïo aùp löïc buoäc caùc thaønh phoá phaûi cungcaáp dòch vuï vaän taûi toát hôn, hoaëc yù kieán cho raèng caùc coâng ty coù theå choïn ñaëttruï sôû taïi nhöõng thaønh phoá coù dòch vuï keát caáu haï taàng toát hôn. Nhöõng keát quaûnaøy coù ñuùng vôùi caùc loaïi hình dòch vuï khaùc maø moät ngöôøi khaùch ñeán thaêm deãdaøng nhìn thaáy hoaëc caùc dòch vuï ñöôïc chöùng minh laø quan troïng trong quyeátñònh ñònh cö ôû moät thaønh phoá hay khoâng?


Chuùng toâi ñaët ra caùc caâu hoûi veà döõ lieäu nhö vaäy vì khoâng deã gì quan saùtñöôïc chaát löôïng cuûa caùc theå cheá. Tuy nhieân, chuùng ta coù theå quan saùt keát quaûcuûa caùc quyeát ñònh cung caáp dòch vuï cuûa caùc theå cheá ñòa phöông vaø söû duïngchuùng ñeå ñöa ra nhaän ñònh. Moät ngöôøi tôùi moät thaønh phoá vì muïc ñích ñaàu töhay du lòch coù theå quan taâm tôùi chaát löôïng dòch vuï, ví duï nhö giao thoâng vaøthu gom raùc thaûi raén, vaø cuõng coù theå quan taâm tôùi tình hình an ninh bao goàmcaû naïn moùc tuùi vaø caùc toäi phaïm lôùn. Chuùng toâi kieåm nghieäm xem caùc loaïi hìnhdòch vuï naøy ôû nhöõng thaønh phoá cuûa caùc nöôùc coù tính toaøn caàu hoùa hôn coù toáthôn hay khoâng. Keát quaû ñöôïc trình baøy trong Baûng 4.5.

Maëc duø caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn taïo ranhieàu raùc thaûi hôn caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn,song caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù cao hôn laïi coù dòch vuïthu gom raùc toát hôn. Tuy nhieân, thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùathaáp hôn coù chæ tieâu bình quaân veà xöû lyù raùc thaûi cao hôn. Caùc bieän phaùp xöû lyùraùc thaûi ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn khoâng tieán boä nhieàu hônñaùng keå so vôùi caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn. Khaùc vôùi dòch vuïvaän taûi vôùi ñaëc ñieåm laø khi khoâng hoaït ñoäng thì seõ bò nhaän ra ngay, dòch vuï xöûlyù raùc thaûi khoâng deã nhaän dieän nhö vaäy. Ngöôøi daân quan taâm ñeán vieäc raùc thaûiñöôïc thu thaäp ôû khu vöïc hoï sinh soáng nhieàu hôn laø ñeán vieäc raùc ñöôïc xöû lyùnhö theá naøo sau khi ñaõ ñöôïc vaän chuyeån ra khoûi taàm quan saùt cuûa hoï. Maëc duøcaùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn söû duïng nhieàu loøñoát raùc vaø ít söû duïng bieän phaùp vöùt raùc loä thieân hôn so vôùi caùc nöôùc coù möùcñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn, song cuõng ít taùi cheá raùc thaûi hôn. Vieäc taùi söû duïngnhöïa, thuûy tinh, giaáy, vaø kim loaïi ôû caùc thaønh phoá cuûa caùc nöôùc coù möùc ñoä


Baûng 4.5. Dòch vuï xöû lyù raùc thaûi cuûa thaønh phoá, 1993



Löôïng raùc thaûi raén bình quaân ñaàu ngöôøi(taán/naêm) 0,5 0,4

Dòch vuï gom raùc thöôøng xuyeân (% soá hoä gia ñình) 77 68Löôïng nöôùc thaûi ñöôïc xöû lyù

(% trong toång löôïng nöôùc thaûi) 52 68Caùc bieän phaùp xöû lyù chaát thaûi raén

(% trong toång löôïng chaát thaûi)Choân döôùi ñaát 28 35Ñoát 11 7Vöùt ngoaøi trôøi 42 45Taùi cheá 8 10Bieän phaùp khaùc 12 9


toaøn caàu hoùa thaáp hôn laø raát cao vaø deã nhaän thaáy thoâng qua moät soá löôïngngöôøi khaù lôùn laøm vieäc trong ngaønh naøy.

Chaát löôïng caùc dòch vuï xaõ hoäi cuûa thaønh phoá

Vaäy coøn caùc dòch vuï xaõ hoäi thì sao? Chaát löôïng cuûa caùc dòch vuï naøy ôû nhöõngthaønh phoá cuûa caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn coù toát hôn khoâng?Trong Baûng 4.6 chuùng ta thaáy raèng ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa caohôn, caùc thaønh phoá thöïc söï coù keát quaû cung caáp caùc dòch vuï y teá vaø giaùo duïctoát hôn. Ñaây coù theå laø chæ soá cho thaáy nhöõng thaønh phoá naøy coù ñuû aùp löïcchính trò taïi ñòa phöông buoäc phaûi giaûi quyeát caùc vaán ñeà ñòa phöông, nhö y teávaø giaùo duïc.

Hoaït ñoäng cuûa chính quyeàn ñòa phöông

Söû duïng moät loaït caùc chæ soá veà hoaït ñoäng cuûa chính quyeàn ñòa phöông, caùc döõlieäu chæ ra raèng möùc thu, chi ñaàu tö bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa caùc chính quyeànthaønh phoá cao hôn ôû caùc thaønh phoá cuûa caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa lôùnhôn (Baûng 4.7). Keát quaû naøy hoã trôï cho giaû thuyeát cho raèng cuøng vôùi möùc ñoä


Baûng 4.6. Y teá vaø giaùo duïc cuûa thaønh phoá, 1993



Tyû leä töû vong cuûa treû em(% trong toång soá treû döôùi 5 tuoåi) 4 6

Soá ngöôøi treân moät giöôøng beänh 144 528Soá treû em trong moät lôùp tieåu hoïc 38 43Soá treû em trong moät lôùp trung hoïc cô sôû 36 44


Baûng 4.7. Thu vaø chi ñaàu tö cuûa chính quyeàn ñòa phöông ôû caùc thaønh phoá, 1993



Thu bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa chính quyeàn ñòa phöông (USD/naêm) 266 115

Chi ñaàu tö bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa chínhquyeàn ñòa phöông (USD/naêm) 104 22

Chi löông trong toång ngaân saùch cuûa chínhquyeàn ñòa phöông (%) 21 38


toaøn caàu hoùa, chính quyeàn ñòa phöông seõ chi tieâu nhieàu hôn cho thaønh phoá cuûamình, khi chính quyeàn coá gaéng cung caáp caùc dòch vuï cuûa thaønh phoá toát hôn.

Beân caïnh ñoù, chi tieàn löông ôû caùc thaønh phoá cuûa caùc nöôùc toaøn caàu hoùanhieàu hôn chieám moät tyû troïng nhoû hôn trong ngaân saùch ñòa phöông. Keát quaûnaøy coù theå chæ ra raèng caùc chính quyeàn thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøncaàu hoùa cao hôn hoaït ñoäng hieäu quaû hôn. Trong moät nghieân cöùu cuûa Kaufmann,Leùautier, vaø Mastruzzi (2004) coù söû duïng moät boä döõ lieäu phong phuù, giaû thuyeátnaøy ñöôïc chính thöùc kieåm chöùng vaø hoã trôï (xem theâm Chöông 3).

Toäi phaïm vaø an ninh

Caùc chæ soá veà an ninh coù taùc ñoäng tôùi neàn kinh teá ñòa phöông cuûa moät thaønhphoá vaø nhaän thöùc veà chaát löôïng cuoäc soáng ôû thaønh phoá ñoù. Baûng 4.8 chæ ra raèngthaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn coù xu höôùng coù soá vuïgieát ngöôøi thaáp hôn song tyû leä troäm caép laïi cao hôn so vôùi thaønh phoá ôû caùcnöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn. Chæ soá veà an ninh naøy coù theå khaùc nhauôû töøng khu vöïc daân cö, song vôùi nhöõng döõ lieäu coù ñöôïc thì chuùng toâi khoângtheå kieåm chöùng xem söï khaùc bieät ñoù coù toàn taïi hay khoâng.


Baûng 4.8. Toäi phaïm ñoâ thò, 1993



Soá vuï gieát ngöôøi (treân 1.000 daân) 0,1 0,6Soá vuï troäm caép (treân 1.000 daân) 14 5

Nguoàn: UNCHS, Caùc chæ soá ñoâ thò treân toaøn caàu.

Baûng 4.9. Söï khaùc bieät trong hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùacao hôn vaø caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn

Möùc ñoä khaùc bieät Phöông sai giöõa trung bình giöõa caùc caùc thaønh phoá

Hoaït ñoäng thaønh phoá toaøn caàu hoaù toaøn caàu hoaù cuûa thaønh phoá nhieàu hôn vaø ít hôn (%) nhieàu hôn vaø ít hôn

Tình hình kinh teá 42 0,34Caùc ñaëc tính cuûa thaønh phoá –78 0,57Söï bình ñaúng –38 0,25Dòch vuï vaän taûi –100 5,63Dòch vuï xöû lyù raùc thaûi –1 0,07Dòch vuï y teá vaø giaùo duïc –86 1,46Taøi chính cuûa chính quyeàn ñòa phöông 19 0,74Toäi phaïm ñoâ thò –313 29,93

Nguoàn: Döõ lieäu töø Phuï luïc 4.2.

Möùc ñoä kieåm soaùt cuûa thaønh phoá so vôùi quoác gia

Ñeå kieåm chöùng giaû thuyeát laø caùc thaønh phoá coù möùc ñoä kieåm soaùt vôùi caùc keátquaû coù söï tham gia cuûa chính quyeàn ñòa phöông, vôùi thu, chi, vaø vôùi toäi phaïmñoâ thò lôùn hôn so vôùi möùc ñoä kieåm soaùt cuûa hoï vôùi hoaït ñoäng kinh teá, caùc ñaëctính cuûa thaønh phoá, hay söï bình ñaúng, chuùng toâi so saùnh möùc ñoä khaùc bieättrung bình vaø phöông sai trong hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá ôû taát caû caùc chæsoá thaûo luaän ôû ñaây. Keát quaû ñöôïc trình baøy trong Baûng 4.9 (chi tieát xem Phuïluïc 4.2).

Ñieàu caàn löu yù laø giaû thuyeát naøy phaàn lôùn ñöôïc hoã trôï baèng baèng chöùngthöïc nghieäm. Caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá döôøng nhö coù nhieàu ñoøn baåy trongcaùc hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá nhö dòch vuï vaän taûi, bao goàm caû naïn taéc ngheõngiao thoâng ñöôïc tính baèng thôøi gian ñi tôùi coâng sôû vaø caùc löïa choïn veà giaothoâng coâng coäng. Nhaän ñònh naøy veà cô baûn cuõng ñuùng vôùi caùc lónh vöïc dòch vuïy teá vaø giaùo duïc, cuõng nhö toäi phaïm ñoâ thò. Caû möùc ñoä khaùc bieät trung bình vaøphöông sai trong caùc chæ soá veà hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá naøy ôû caùc nöôùc coùmöùc ñoä toaøn caàu hoùa nhieàu hôn ñeàu cao hôn so vôùi ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøncaàu hoùa ít hôn.

Veà caùc chæ soá khaùc, caùc thaønh phoá döôøng nhö ít kieåm soaùt ñöôïc hôn, vì möùcñoä khaùc bieät trung bình vaø phöông sai ñeàu thaáp hôn. Moät ngoaïi leä laø caùc ñaëctính cuûa thaønh phoá, ví duï nhö maät ñoä daân cö cuûa thaønh phoá, vôùi möùc ñoä khaùcbieät bình quaân cao, song phöông sai quan saùt ñöôïc laïi thaáp. Chuùng toâi nghi raèngcaùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá coù theå quaûn lyù ñöôïc maät ñoä daân cö nhôø chính saùchkhoanh vuøng, ngay caû neáu hoï khoâng theå kieåm soaùt maät doä daân cö cuûa thaønhphoá thoâng qua vieäc cung caáp caùc dòch vuï keát caáu haï taàng quy moâ lôùn – caùc dòchvuï maø caùc thaønh phoá coù theå phaûi phuï thuoäc vaøo caùc chính quyeàn quoác gia.

Tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá trong caùc khu vöïc

Vì chuùng toâi tìm thaáy baèng chöùng hoã trôï cho giaû thuyeát laø thaønh phoá ôû caùcnöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn coù xu höôùng hoaït ñoäng toát hôn so vôùicaùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn, chuùng toâi muoánkieåm chöùng xem nhöõng keát quaû naøy coù ñuùng khi ñaõ loaïi boû söï khaùc bieät giöõacaùc khu vöïc hay khoâng.

Toác ñoä ñoâ thò hoùa treân toaøn caàu laø khaù cao, song toác ñoä cao nhaát laø ôû caùcnöôùc ñang phaùt trieån. Caùc thaønh phoá ôû taát caû caùc quy moâ, sieâu thaønh phoá, lôùn,hay nhoû, ñeàu ñang taêng tröôûng. Maëc duø toác ñoä taêng tröôûng laø khaù cao nhö vaäy,nhieàu ngöôøi daân ñoâ thò vaãn khoâng tieáp caän ñöôïc caùc dòch vuï cô baûn, vaø moät soálöôïng lôùn ngöôøi ngheøo soáng ôû caùc trung taâm ñoâ thò treân khaép theá giôùi.

Theo Lieân hôïp quoác, naêm 2003, 48% daân soá theá giôùi soáng ôû caùc khu vöïcthaønh thò, con soá naøy döï kieán seõ vöôït moác 50% vaøo naêm 2007 (UNDESA 2004).Daân soá thaønh thò treân toaøn caàu ñaït khoaûng 3 tyû ngöôøi naêm 2003 vaø döï kieán seõtaêng leân 5 tyû ngöôøi naêm 2030 (Hình 4.1).


Chaâu Phi ra sao?

Trong nhieàu naêm, caùc nghieân cöùu veà ñoâ thò chæ taäp trung vaøo chaâu AÙ vaø caùcthaønh phoá lôùn vaø söï taêng tröôûng nhanh cuûa chaâu luïc naøy. Chæ môùi gaàn ñaây caùcnhaø nghieân cöùu môùi baét ñaàu xem xeùt tình traïng caêng thaúng nghieâm troïng gaâyra bôûi toác ñoä taêng tröôûng ñoâ thò nhanh choùng ñi lieàn vôùi toác ñoä toaøn caàu hoùathaáp ôû chaâu Phi (Simon 1997). Maëc duø vaãn coøn nhieàu tranh luaän veà ñoä chínhxaùc cuûa caùc döõ lieäu veà chaâu Phi do caùc cuoäc ñieàu tra daân soá ôû moät vaøi nöôùctrong chaâu luïc khoâng nhaát quaùn vôùi nhau, khoâng ai nghi ngôø veà tình traïngtraàm troïng ôû caùc thaønh phoá vaø thò xaõ ôû khaép chaâu Phi. Caùc taùc giaû tin töôûngraèng caân nhaéc tôùi tính chính xaùc töông ñoái cuûa caùc döï baùo veà daân soá cuûa Lieânhôïp quoác trong quaù khöù, caàn phaûi xem xeùt nghieâm tuùc caùc döõ lieäu hieän coù veàcaùc trieån voïng cuûa ñoâ thò hoùa cuõng laáy töø nguoàn ñoù.

ÔÛ möùc 3,3 - 3,7%/naêm, toác ñoä taêng daân soá thaønh thò ôû chaâu Phi ñaõ vaø seõñaït möùc cao nhaát theá giôùi. Daân soá thaønh thò ôû chaâu Phi ñang taêng nhanh hônso vôùi chaâu AÙ. So vôùi caùc khu vöïc khaùc treân theá giôùi, toác ñoä taêng cao hôn naøyseõ vaãn tieáp dieãn trong voøng hai thaäp kyû tôùi (Baûng 4.10). Keát quaû cuûa toác ñoätaêng daân soá quaù nhanh naøy laø soá ngöôøi thöïc teá soáng ôû caùc thaønh phoá ôû chaâuPhi döï kieán seõ vöôït daân soá noâng thoân vaøo naêm 2030 (Baûng 4.11). Nhöõng döïñoaùn naøy vaãn seõ ñuùng ngay caû khi toác ñoä ñoâ thò treân toaøn theá giôùi noùi chungchaäm laïi; toác ñoä ñoâ thò hoùa giai ñoaïn 2000-2005 thöïc teá thaáp hôn so vôùi tronggiai ñoaïn 1995-2000.


Hình 4.1. Daân soá thaønh thò vaø noâng thoân ôû caùc nöôùc phaùt trieån vaø ñang phaùt trieån,1950-2003 (tyû ngöôøi)

0

3

6

1950 20301975 2000 2003

4

5

2

1

Theá giôùi (thaønh thò)Caùc vuøng keùm phaùt trieån (thaønh thò)Caùc vuøng keùm phaùt trieån (noâng thoân)

Daân

soá

(tyû)

Nguoàn: UNDESA 2004.

Nhöõng vaán ñeà nghieâm troïng ñi lieàn vôùi toác ñoä phaùt trieån ñoâ thò nhanhchoùng ôû chaâu Phi caàn phaûi ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh caùc ñieàu kieän ñoâ thòhieän coù taïi ñoù. ÔÛ taát caû chæ soá ñoâ thò cuûa caùc thaønh phoá - tyû leä toäi phaïm cuûathaønh phoá, thôøi gian ñi tôùi coâng sôû, dòch vuï thu gom vaø xöû lyù raùc thaûi, tìnhtraïng y teá vaø giaùo duïc, nguoàn thu cuûa chính quyeàn thaønh phoá, vaø tình hìnhkinh teá ñòa phöông – caùc thaønh phoá chaâu Phi ñeàu ñaït möùc thaáp hôn nhieàu sovôùi caùc thaønh phoá khaùc ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc (Baûng 4.12).

Raát nhieàu nöôùc chaâu Phi ngaøy nay coù ñaëc ñieåm laø taäp trung daân soá vaøo moäthoaëc hai thaønh phoá chính; tuy vaäy, caùc thaønh phoá vöøa vaø nhoû cuõng taêng tröôûngraát nhanh choùng ôû haàu heát caùc nöôùc ôû chaâu Phi. Toác ñoä vaø möùc ñoä taêng tröôûngnhanh choùng ngoaøi döï ñoaùn cuûa caùc thaønh phoá chaâu Phi, ñi keøm vôùi noù laø nhucaàu vôùi moät loaït caùc dòch vuï vaø keát caáu haï taàng cöùng khoâng ñöôïc ñaùp öùng, seõtieáp tuïc gaây aùp löïc ngaøy caøng lôùn ñoái vôùi caùc chính saùch quoác gia vaø ñòaphöông ôû chaâu Phi, cuõng nhö vôùi caùc caùch thöùc xöû lyù vaán ñeà ñoâ thò hoùa. Trongquaù trình phaùt trieån ôû chaâu AÙ, ôû thôøi ñieåm töông töï, toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanhchoùng gaén lieàn vôùi, vaø ñöôïc hoã trôï bôûi taêng tröôûng kinh teá, do vaäy, ôû moätchöøng möïc naøo ñoù, nhieàu nöôùc chaâu AÙ ñaõ coù theå xaây döïng caùc cô caáu hoã trôïcho quaù trình naøy. Khoâng may laø ñieàu naøy khoâng ñuùng vôùi chaâu Phi. Taêngtröôûng ñoâ thò ôû chaâu Phi döôøng nhö khoâng ñi lieàn vôùi taêng tröôûng kinh teátöông öùng. Ñieàu naøy taïo ra moät tình theá tieán thoaùi löôõng nan raát ñaëc bieät (Fayvaø Opal 2000). Maëc duø vieäc xaây döïng vaø thöïc thi caùc keá hoaïch vaø saùng kieánhieäu quaû ôû caáp ñoä chính quyeàn ñòa phöông laø yeáu toá chuû choát ñeå quaûn lyù tình


Baûng 4.10. Toác ñoä taêng daân soá ñoâ thò bình quaân haøng naêm, theo khu vöïc, 1995-2000vaø döï baùo cho 2000-2015 (%)

Khu vöïc 1995–2000 2000–2005 2005–2010 2010–2015

Chaâu Phi 3,8 3,6 3,4 3,2Chaâu AÙ 2,90 2,67 2,50 2,3Chaâu AÂu 0,2 0,1 0,1 0,1Myõ Latinh vaø Caribeâ 2,2 2,0 1,7 1,5Baéc Myõ 1,5 1,4 1,3 1,2


Baûng 4.11. Möùc ñoä ñoâ thò hoùa, theo khu vöïc, 2000, 2003, vaø döï baùo cho 2030 (%)

Khu vöïc 2000 2003 2030

Chaâu Phi 37 39 54Chaâu AÙ 37 38 53Chaâu AÂu 73 73 80Myõ Latinh vaø Caribeâ 76 77 85Baéc Myõ 73 73 75


hình, caùc bieän phaùp naøy ñoøi hoûi phaûi coù caùc chieán löôïc quoác gia roäng hôn ñöôïcthieát keá vaø cô caáu nhaèm hoã trôï cho caùc moái quan taâm cuûa ñòa phöông.

Tuy nhieân, caùc nhaø quaûn lyù caùc thaønh phoá ôû chaâu Phi – vaø ôû caùc caáp ñoä khaùcnhau vôùi caùc vuøng khaùc treân theá giôùi - chæ kieåm soaùt ñöôïc tyû leä chính saùch raátnhoû coù taùc ñoäng tôùi caùc thaønh phoá (Stren saép xuaát baûn; Mitullah saép xuaát baûn).Moät soá taùc giaû thaäm chí coøn cho raèng caùc thaønh phoá laø quaù “môû cöûa”, do vaäy,aûnh höôûng cuûa caùc chính saùch ôû caáp ñoä thaønh phoá laø khoâng lôùn.2 Nhöõng taùcgiaû naøy cho raèng haàu heát nhöõng gì caùc thaønh phoá caàn ñeå coù haønh ñoäng tronglónh vöïc y teá hay giaùo duïc, thaäm chí trong keát caáu haï taàng laø ñaëc quyeàn maø caùcnhaø hoaïch ñònh chính saùch quoác gia daønh cho.

Caùc nghieân cöùu gaàn ñaây chæ ra raèng nhieàu ñaëc tính cuûa thaønh phoá phuïthuoäc vaøo hoaït ñoäng cuûa chính quyeàn ñòa phöông (Kaufmann, Leùautier, vaøMastruzzi 2004). Cuï theå, khaû naêng cuûa chính quyeàn ñòa phöông trong vieäcloàng gheùp tieáng noùi cuûa ngöôøi daân, taïo söï minh baïch trong quaù trình ra quyeátñònh, vaø trong vieäc choáng tham nhuõng döôøng nhö coù taùc ñoäng tôùi chæ tieâu chaátlöôïng cuûa thaønh phoá. Do vaäy, döôøng nhö caùc nhaø quaûn lyù ñoâ thò coù khaû naênggaây taùc ñoäng. Chaâu Phi, moät khu vöïc chöa ñaït möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao baèngcaùc khu vöïc khaùc, song laïi ñaït möùc ñoâ thò hoùa töông töï, cho chuùng ta moät côhoäi ñeå kieåm chöùng söï ñaùnh ñoåi giöõa caùc chính saùch caáp thaønh phoá vaø chínhsaùch quoác gia.

So saùnh tình hình ôû chaâu Phi vôùi caùc khu vöïc khaùc treân theá giôùi (Baûng 4.12)vaø vôùi möùc trung bình cuûa caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùakeùm hôn khaùc (Phuï luïc 4.2), chuùng toâi thaáy raèng chaâu Phi ñaït ñieåm thaáp hôn ôûcaû hai chæ soá. Caùc thaønh phoá chaâu Phi chæ thu ñöôïc khoaûng 10% möùc thu cuûacaùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa keùm vaø chæ baèng moät nöûamöùc chi cuûa caùc thaønh phoá naøy xeùt veà chi ñaàu tö tính theo ñaàu ngöôøi. Tuynhieân, caùc thaønh phoá chaâu Phi coù tyû leä chi löông cho chính quyeàn ñòa phöôngtrong toång ngaân saùch töông töï nhö caùc thaønh phoá ñoù.

ÔÛ caùc thaønh phoá chaâu Phi, ngöôøi ta coù theå troâng ñôïi laø tyû leä hoä gia ñìnhsoáng döôùi ngöôõng ngheøo seõ cao hôn ba laàn so vôùi möùc bình quaân ôû caùc thaønhphoá cuûa caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp, maëc duø tyû leä cuûa chaâu Phibaèng vôùi tyû leä cuûa caùc quoác gia AÛraäp vaø Myõ Latinh. Do vaäy nhìn chung söï khaùcbieät giöõa chaâu Phi vôùi caùc khu vöïc khaùc nhoû hôn söï khaùc bieät giöõa chaâu Phi vaøcaùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa keùm. Keát quaû naøy tieáp tuïc hoã trôï chogiaû thuyeát cho raèng chaâu Phi ñaõ ñoâ thò hoùa maø khoâng toaøn caàu hoùa vaø ñaõkhoâng thu ñöôïc lôïi ích cuûa caû ñoâ thò hoùa laãn toaøn caàu hoùa.

Baøi hoïc veà toaøn caàu hoùa vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá

Nghieân cöùu treân ñaây cho thaáy moät moái quan heä thuaän chieàu ñaùng keå giöõamöùc ñoä toaøn caàu hoùa cuûa moät nöôùc vôùi tình traïng cuûa caùc thaønh phoá cuûanöôùc ñoù. Baèng chöùng cho thaáy raèng khi moät nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùacao hôn thì caùc thaønh phoá cuûa noù ít taéc ngheõn hôn; chuùng ñöa ra ñöôïc nhieàu


löïa choïn veà giao thoâng hieäu quaû hôn, xöû lyù raùc thaûi toát hôn; vaø cung caáp caùcdòch vuï y teá vaø giaùo duïc toát hôn cho ngöôøi daân. Caùc thaønh phoá ñoù cuõng seõcoù chính quyeàn ñòa phöông hoaït ñoäng hieäu quaû hôn. Hoaït ñoäng kinh teá cuûachuùng cuõng toát hôn vaø chuùng coù khaû naêng ñeå quaûn lyù naïn ngheøo ñoùi moätcaùch hieäu quaû hôn.

Maëc duø nhöõng quan saùt roäng naøy coù theå thích hôïp ôû caáp ñoä toaøn caàu, tieápsau ñaây chuùng toâi seõ thöû xem xeùt xem ñeå ruùt ra nhöõng moâ hình töông töï töønhöõng döõ lieäu - cho duø laø raát haïn cheá - veà caùc nöôùc chaâu Phi trong soá caùc nöôùcñöôïc xeáp haïng baèng Chæ soá toaøn caàu hoùa A. T. Kearney. Chuùng toâi thöïc hieäncoâng vieäc naøy sau khi vaïch ra moät ranh giôùi söû duïng caùc chæ soá töông öùng cuûacaùc thaønh phoá laáy töø cô sôû döõ lieäu UNCHS. Baûng 4.12 so saùnh chaâu Phi vôùi caùcvuøng khaùc treân theá giôùi, söû duïng döõ lieäu cuûa UNCHS. Baûng 4.13 ñöa ra moätböùc tranh toång hôïp veà boán nöôùc chaâu Phi ñöôïc xeáp haïng bôûi Chæ soá toaøn caàuhoùa Kearney.

Sau khi tính ñeán thöïc teá laø döõ lieäu veà caùc thaønh phoá raát haïn cheá, coù theå khaùiquaùt hoùa raèng caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc nhoû hôn, ví duï nhö Botswana, coù theåñöôïc höôûng lôïi töø quaù trình toaøn caàu hoùa cuûa caû quoác gia. Ñieàu naøy phuø hôïpvôùi moät quan saùt cuûa nhoùm A. T. Kearny, quan saùt ñoù noùi raèng caùc nöôùc nhoûcoù xu höôùng coù lôïi theá so vôùi caùc nöôùc lôùn hôn coù cuøng thu nhaäp ñaàu ngöôøixeùt veà chæ soá toaøn caàu hoùa (Chính saùch ñoái ngoaïi 2003).

Ñeå boå sung, chuùng toâi söû duïng keát quaû nghieân cöùu cuûa Gavin Mclachlan,ngöôøi ñaõ nghieân cöùu khu vöïc ñoâ thò ôû Port Elizabeth ôû Nam Phi (Mclachlan2001). ÔÛ nhieàu ñieåm, khu vöïc naøy laø ñieån hình cuûa taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoùatôùi caùc thaønh phoá ôû khu vöïc chaâu Phi. Mclachlan toùm taét caùc taùc ñoäng naøynhö sau:

● Neàn kinh teá toaøn caàu ñaõ taïo ra nhöõng aùp löïc to lôùn tôùi neàn kinh teá cuûathaønh phoá Nam Phi naøy thoâng qua vieäc buoäc caùc doanh nghieäp phaûitaêng khaû naêng caïnh tranh treân toaøn caàu. Caùc thaønh phoá duyeân haûi coùtheå ñöôïc höôûng lôïi töø xu theá naøy nhieàu hôn so vôùi caùc thaønh phoá noäiñòa cuûa Nam Phi.

● Toaøn caàu hoùa veà xaõ hoäi vaø vaên hoùa ñaõ taêng aùp löïc vôùi xaõ hoäi vaø vaên hoùatruyeàn thoáng, khieán cho quaù trình ñoâ thò hoùa ngaøy caøng khoù khaên hôn vôùingöôøi ngheøo ôû noâng thoân chaâu Phi.

● Toaøn caàu hoùa ñaõ laøm giaûm khaû naêng cuûa caùc chính trò gia trong vieäc phaûnöùng vôùi nhöõng aùp löïc cuûa ngöôøi daân vaø laøm cho ñôøi soáng cuûa nhöõngngöôøi khoâng naèm trong taàm kieåm soaùt tröïc tieáp cuûa nhaø nöôùc trôû neân deãdaøng hôn.

● Taùc ñoäng vaät chaát cuûa toaøn caàu hoùa laø ñaåy nhanh toác ñoä taêng tröôûng cuûacaùc khu vöïc ñoâ thò cuûa caùc thaønh phoá lôùn nhaát ôû Nam Phi (Johannes-burg/Pretoria, Durban/Pietermaritzburg, Cape Town/Stellenbosch, vaøPort Elizabeth/Uitenhage).



Baûng

4.12

.Ca

ùc ch

æ soá

veà t

ình

hình

hoa

ït ño

äng c

uûa c

aùc th

aønh

phoá

theo

pha

ân lo

aïi c

aùc k

hu v

öïc v

aø qu

oác g

ia

Caùc

neàn

Chaâu

Ca

ùc nö

ôùcCh

aâu A

Ù -Ca

ùc nö

ôùcki

nh te

áCh

æ soá

Phi

Ara

äpTh

aùi B

ình

Döô

ngM

yõ La

tinh

coâng

ngh

ieäp

hoaù

chuy

eån ñ

oåi

City

den

sitie

s, po

pula

tion

grow

th r

ates

, and

hou

seho

ld s

izes

City

den

sitie

s (p

erso

ns/h

a)14

625

224

715

082

126

City

pop

ulat

ion

grow

th r

ates

(per

cent

per

yea

r)5

43

21

Ñan

g gi

aûmA

vera

ge h

ouse

hold

siz

e (p

erso

ns)

65

54

23

Crim

e in

citi

esM

urde

rs (p

er 1

,000

city

pop

ulat

ion)

1,49

0,03

0,70

0,63

0,14

0,08

Thef

ts (p

er 1

,000

city

pop

ulat

ion)

122

45

546

City

tran

spor

tatio

nM

ean

trav

el ti

me

to w

ork

(min

utes

)37

3232

3725

36

Mod

es o

f tra

vel t

o w

ork

(per

cent

of t

otal

trip

s to

wor

k)Pr

ivat

e ca

r12

279

2655

18Tr

ain/

tram

0,3

1,7

3,7

1,3

1129

Bus/

min

ibus

3030

2553

1334

Mot

orcy

cle

84

192

22

Bicy

cle

84

1510

92

On

foot

3718

2316

1517

Oth

er9

2314

53

4

City

was

te m

anag

emen

t ser

vice

sSo

lid w

aste

gen

erat

ed p

er c

apita

(tons

per

yea

r)

0,27

0,28

0,29

0,60

0,51

0,49

Regu

lar

was

te c

olle

ctio

n 36

6567

8599

91W

aste

wat

er tr

eate

d (p

erce

nt o

f gen

erat

ed w

aste

wat

er)

1554

2618

8764

Solid

was

te d

ispo

sed

in o

pen

dum

p (p

erce

nt o

f tot

al d

ispo

sed)

6332

4626

149

Maät

ñoä

daân

soá, t

oác ñ

oä ta

êng d

aân s

oá, v

aø qu

y m

oâho

ä gia

ñìn

h cu

ûa th

aønh

phoá

Maät

ñoä

daân

soá (

ngöô

øi/ha

)To

ác ño

ä taên

g da

ân so

á (%

/naêm

)Q

uy m

oâ tr

ung

bình

cuûa

hoä

gia

ñình

(ngö

ôøi)

Toäi p

haïm

ôû t

haønh

pho

áSo

á vuï

gieát

ngö

ôøi (t

reân

1.00

0 da

ân)So

á vuï

troäm

caép

(tre

ân 1.

000

daân)

Gia

o th

oâng

thaøn

h ph

oáTh

ôøi g

ian

ñi tô

ùi co

âng s

ôû tr

ung

bình

(phu

ùt)

Phöô

ng ti

eän ñ

i laøm

(% tr

ong

toång

soá

chuy

eán ñ

i)Xe

hôi

rie

ângTa

øu ho

ûa/ta

øu ñi

eänXe

buy

ùt/ x

e bu

yùt m

ini

Xe m

aùyXe

ñaïp

Ñi b

oäPh

öông

tieän

kha

ùc

Dòc

h vu

ï qua

ûn ly

ù raùc

thaûi

cuûa

thaøn

h ph

oáLö

ôïng

raùc

thaûi

raén

bìn

h qu

aân ñ

aàu n

göôøi

(taán/

naêm

)Th

u go

m r

aùc th

öôøng

xuy

eân (%

soá

hoä g

ia ñ

ình)

Löôïn

g nö

ôùc th

aûi ñ

öôïc

xöû l

yù (%

tron

g to

ång lö

ôïng

nöôùc

thaûi

)Lö

ôïng

raùc

thaûi

raén

ñeå

loä t

hieân

(%

tron

g to

ång lö

ôïng

raùc

thaûi

)


Hea

lth a

nd e

duca

tion

in c

ities

Chi

ld m

orta

lity

(per

cent

of c

hild

ren

< 5

yrs,

)12

85

50,

40,

8Pe

rson

s pe

r ho

spita

l bed

954

410

566

288

132

31C

hild

ren

per

prim

ary

clas

sroo

m62

4240

3423

11C

hild

ren

per

seco

ndar

y cl

assr

oom

5140

4034

2311

City

gov

ernm

ent r

even

ue, c

apita

l exp

endi

ture

and

wag

esLo

cal g

over

nmen

t rev

enue

per

cap

ita

(199

3 U

S$ p

er y

ear

per

pers

on)

1516

8224

525

227

6323

7Lo

cal g

over

nmen

t cap

ital e

xp, p

er c

apita

(1

993

US$

per

yea

r pe

r pe

rson

)10

3223

410

011

3377

Wag

es in

the

loca

l gov

ernm

ent b

udge

t (pe

rcen

t)42

5941

3938

16

Econ

omic

per

form

ance

of c

ities

City

pro

duct

per

cap

ita (1

993

US$

per

yea

r)68

22,

095

862

225

22,9

262,

962

Ave

rage

per

cap

ita in

com

e (Q

uint

ile 3

pe

pers

on in

US$

)25

289

424

694

89,

544

1,39

5In

form

al e

mpl

oym

ent (

perc

ent)

5637

4030

45

Equi

ty in

citi

esH

ouse

hold

s be

low

pov

erty

line

(per

cent

)39

3421

3714

11In

com

e di

spar

ity (Q

uint

ile 5

/Qui

ntile

1)

1210

1017

108

Ngu

oàn: U

NCH

S 19

98; C

hính

saùc

h ño

ái ngo

aïi 2

003.

Baûng

4.12

.(T

ieáp)

Caùc

neàn

Chaâu

Ca

ùc nö

ôùcCh

aâu A

Ù -Ca

ùc nö

ôùcki

nh te

áCh

æ soá

Phi

Ara

äpTh

aùi B

ình

Döô

ngM

yõ La

tinh

coâng

ngh

ieäp

hoaù

chuy

eån ñ

oåi

Y te

á vaø

giaùo

duïc

ôû c

aùc th

aønh

phoá

Tyû l

eä tö

û von

g cu

ûa tr

eû em

(%

tron

g to

ång s

oá tr

eû em

döô

ùi 5

tuoåi

)So

á ngö

ôøi tr

eân m

oät g

iöôøn

g be

änhSo

á tre

û em

tron

g m

oät lô

ùp tie

åu ho

ïcSo

á tre

û em

tron

g m

oät lô

ùp tr

ung

hoïc

cô s

ôû

Thu,

chi

ñaàu

tö v

aø tie

àn lö

ông

cuûa

chín

h qu

yeàn

ñòa

phöô

ngTh

u bì

nh q

uaân

ñaàu

ngöô

øi cu

ûa ch

ính

quye

ànñò

a ph

öông

(199

3, U

SD/n

göôøi

/naêm

)C

hi ñ

aàu tö

ñaàu

ngö

ôøi c

uûa c

hính

quy

eànñò

a ph

öông

(199

3, U

SD/n

göôøi

/naêm

)Ti

eàn lö

ông

tron

g to

ång n

gaân

saùch

cuûa

chí

nh q

uyeàn

ñòa

phöô

ng (%

)

Tình

hìn

h ki

nh te

á cuûa

thaøn

h ph

oáSa

ûn ph

aåm th

aønh

phoá

bình

qua

ân ña

àu ng

öôøi

(199

3, U

SD/n

göôøi

/naêm

)Th

u nh

aäp b

ình

quaân

ñaàu

ngö

ôøi

(Nho

ùm 3

theo

ñaàu

ngö

ôøi tí

nh b

aèng

USD

)V

ieäc

laøm

kho

âng c

hính

thöùc

(%)

Tình

traïn

g bì

nh ñ

aúng

ôû ca

ùc th

aønh

phoá

Soá h

oä gi

a ñì

nh s

oáng

döôùi

ngö

ôõng

nghe

øo (%

)C

heânh

leäch

thu

nhaäp

(Nho

ùm 5

/Nho

ùm 1

)


Baûng 4.13. Caùc chæ soá cuûa thaønh phoá ôû 5 nöôùc chaâu Phi xeáp theomöùc ñoä toaøn caàu hoaù

Xeáp haïng toaøn caàu hoaù

33 36 37 41 43

Chæ soá Botswana Uganda Nigeria Senegal Kenya

Toác ñoä taêng daân soá cuûa thaønh phoá vaøquy moâ hoä gia ñìnhToác ñoä taêng daân soá (%/naêm) 8,4 5,2 4,4 4,7 4,8Quy moâ trung bình cuûa hoä gia

ñình (ngöôøi) 3,5 4,1 5,5 8,1 3,6

Toäi phaïm ôû thaønh phoáSoá vuï gieát ngöôøi (treân 1.000 daân) 0,007 0,23 0,02 n.a. 0,05Soá vuï troäm caép (treân 1.000 daân) 0,5 2,7 1,1 n.a. 3,7

Giao thoâng cuûa thaønh phoáThôøi gian ñi tôùi coâng sôû trung bình

(phuùt) 20 26 53 28 29Phöông tieän ñi laøm

(% trong toång soá chuyeán ñi)Xe hôi rieâng 15 11 13 8 13Taøu hoaû/taøu ñieän 0,0 0,1 0,1 0,0 0,8Xe buyùt/xe buyùt mini 42 17 51 23 49Xe maùy 0,0 27 4 n,a, 10Ñi boä 33 38 14 36 25Phöông tieän khaùc 7 1,2 12 22 0,4

Caùc dòch vuï xöû lyù raùc thaûi cuûa thaønh phoáLöôïng raùc thaûi raén bình quaân

ñaàu ngöôøi (taán/naêm) 0,01 0,82 0,20 0,17 n,a,Thu gom raùc thöôøng xuyeân

(% soá hoä gia ñình) 98 27 31 n,a, 44Löôïng nöôùc thaûi ñöôïc xöû lyù

(% trong toång löôïng nöôùc thaûi) 95 45 0,5 0,8 45Löôïng raùc thaûi raén ñeå loä thieân

(% trong toång löôïng raùc thaûi) 99 60 28 100 n,a,

Y teá vaø giaùo duïc ôû caùc thaønh phoáTyû leä töû vong cuûa treû em

(% trong toång soá treû em döôùi 5 tuoåi) 4,0 11,2 6,3 15,9 8,2Soá ngöôøi treân moät giöôøng beänh 140 157 941 1,014 319Soá treû em trong moät lôùp tieåu hoïc 48 62 44 72 41Soá treû em trong moät lôùp trung hoïc

cô sôû 37 56 54 49 41

Thu, chi ñaàu tö vaø tieàn löông cuûa chính quyeàn ñòa phöôngThu bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa chính

quyeàn ñòa phöông (1993, USD/naêm) 250 10 3 9 14

Chi ñaàu tö ñaàu ngöôøi cuûa chính quyeàn ñòa phöông(1993, USD/naêm) 181 10 0,9 2,2 9

Tieàn löông trong toång ngaân saùchcuûa chính quyeàn ñòa phöông (%) 43 21 41 24 80

Beân caïnh ñoù, coù theå laø ngay caû ôû caùc nöôùc chaâu Phi vôùi möùc ñoä toaøn caàuhoùa khoâng cao (Senegal vaø Kenya laø caùc ví duï toát), caùc thaønh phoá cuûa hoï coùtheå ñöôïc höôûng lôïi nhôø ñoùng moät vai troø lôùn hôn laø caùc trung taâm kinh teá quantroïng trong nöôùc.

Thaønh phoá chính Gaborone cuûa Botswana, nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa caonhaát chaâu Phi, hoaït ñoäng toát hôn baát kyø thaønh phoá naøo khaùc ñöôïc ñöa vaøoBaûng 4.13. Botswana coù toác ñoä ñoâ thò hoùa raát cao - gaàn nhö cao gaáp ñoâi toác ñoäôû caùc thaønh phoá cuûa Uganda, Nigeria, Senegal, vaø Kenya - song laïi coù quy moâhoä gia ñình nhoû hôn. Gaborone coù möùc ñoä toäi phaïm thaáp hôn, dòch vuï vaän taûivaø raùc thaûi toát hôn, vaø caùc chæ soá khaùc cuõng ñaït möùc toát hôn. Ngoaïi leä duy nhaátlaø saûn phaåm thaønh phoá bình quaân ñaàu ngöôøi, chæ soá naøy ôû caùc nöôùc Kenya vaøSenegal laø cao hôn.

Nhìn chung, caùc xu höôùng trong Phuï luïc 4.2 khoâng ñuùng vôùi chaâu Phi, tröøtröôøng hôïp Botswana. Thay vaøo ñoù, tình hình ôû caùc nöôùc chaâu Phi coù söï bieánñoäng. Trong moät soá tröôøng hôïp, tình traïng cuûa caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc coùmöùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn laïi toát hôn; trong moät soá tröôøng hôïp khaùc, ñieàungöôïc laïi laïi ñuùng. Ví duï, haõy so saùnh caùc chæ soá veà tình hình hoaït ñoäng trongnhöõng lónh vöïc maø caùc thaønh phoá coù ít söï kieåm soaùt - nhö tyû leä taêng tröôûngcuûa thaønh phoá, saûn phaåm thaønh phoá bình quaân ñaàu ngöôøi, vaø soá hoä gia ñìnhsoáng döôùi ngöôõng ngheøo. Döôøng nhö vôùi caùc chæ soá naøy, tình traïng cuûa Kenyatoát hôn ôû Uganda vaø Nigeria. Tuy nhieân, khi xem xeùt caùc chæ soá maø chuùng toâicho raèng caùc thaønh phoá coù khaû naêng kieåm soaùt nhieàu hôn, chuùng toâi thaáyraèng khoâng coù xu höôùng naøo laø roõ reät. Keát quaû naøy hoã trôï cho giaû thuyeát cho



Xeáp haïng toaøn caàu hoaù

33 36 37 41 43

Chæ soá Botswana Uganda Nigeria Senegal Kenya

Tình hình kinh teá cuûa thaønh phoáSaûn phaåm thaønh phoá bình quaân

ñaàu ngöôøi (1993, USD/naêm) 594 317 57 620 1,147Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi

(Nhoùm 3 theo ñaàu ngöôøi tínhbaèng USD) n.a. n.a. 47 159 n.a.

Vieäc laøm khoâng chính thöùc (%) 45 56 72 62 41

Tình traïng bình ñaúng ôû caùc thaønh phoáSoá hoä gia ñình soáng döôùi ngöôõng

ngheøo (%) 21 66 63 26 27Cheânh leäch thu nhaäp (Nhoùm 5/

Nhoùm 1) n.a. n.a. 23,44 17,09 n.a.

Nguoàn: UNCHS 1998, Caùc chæ soá veà ñoâ thò treân toaøn caàu; Chính saùch ñoái ngoaïi 2003.

raèng naêng löïc cuûa caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá trong vieäc taùc ñoäng tôùi tìnhhình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá taïo ra moät söï khaùc bieät beân ngoaøi nhöõng aùplöïc cuûa toaøn caàu hoùa buoäc caùc thaønh phoá phaûi hoaït ñoäng toát hôn. Keát quaûnaøy cuõng hoã trôï phaàn naøo cho giaû thuyeát cho raèng coù theå toàn taïi nhöõng thaønhphoá ñòa phöông coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn song laïi hoaït ñoäng toát -hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá naøy bò aûnh höôûng bôûi vai troø cuûa caùc nhaø quaûnlyù thaønh phoá. Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän trong caùc khía caïnh hoaït ñoäng cuûathaønh phoá nhö tyû leä toäi phaïm, tình hình cung caáp dòch vuï vaän taûi, thu gomraùc thaûi, vaø caùc dòch vuï xaõ hoäi.

Keát luaän

Chuùng toâi thaáy raèng ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn, caùc thaønhphoá taêng tröôûng vôùi toác ñoä thaáp hôn so vôùi ôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùathaáp hôn, ngay caû khi toác ñoä ñoâ thò hoùa noùi chung ôû taát caû caùc vuøng treân theágiôùi coù xu höôùng chaäm laïi. Xu theá naøy khieán ngöôøi ta tin töôûng vaøo luaän ñieåmcho raèng neáu moät thaønh phoá khoâng theå hoaït ñoäng treân phaïm vi toaøn caàu,thaønh phoá ñoù caàn döïa nhieàu hôn vaøo vai troø cuûa mình trong vuøng - phuïc vuïcho vuøng noäi ñòa - vaø do vaäy caàn taêng tröôûng nhanh hôn ñeå ñaùp öùng nhu caàucuûa neàn kinh teá vuøng. Caùc thaønh phoá laø quan troïng ôû baát kyø möùc ñoä toaøn caàuhoùa naøo. Chuùng laø ñoäng cô chính cuûa taêng tröôûng cho vuøng noâng thoân noäi ñòaôû caùc nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa thaáp hôn, laø nhöõng nhaân toá chính cuûa vuøngôû nhöõng nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa khieâm toán, vaø laø trung gian giöõa caùcmoái quan taâm ñòa phöông vaø toaøn caàu ôû nhöõng nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoùacao. Khi caùc nöôùc taêng möùc ñoä toaøn caàu hoùa, seõ coù nhöõng chi phí cuûa quaù trìnhchuyeån tieáp, vì ñoâi khi caùc thaønh phoá khoâng theå ñaûm baûo söï caân ñoái giöõa nhucaàu veà caùc dòch vuï toaøn caàu caàn tôùi nhö vaän taûi, vôùi caùc dòch vuï ñòa phöôngcaàn nhö y teá vaø giaùo duïc, cuõng nhö maïng löôùi an sinh xaõ hoäi.

Caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc baét ñaàu toaøn caàu hoùa taïo ra nhieàu coâng aên vieäclaøm hôn, tuy nhieân ban ñaàu haàu heát caùc cô hoäi ñoù laø ôû khu vöïc khoâng chínhthöùc. Caùc hoaït ñoäng khoâng chính thöùc seõ hoøa vaøo khu vöïc kinh teá chính thöùckhi caùc thaønh phoá taêng möùc ñoä toaøn caàu hoùa hôn nöõa. Tuy nhieân, coøn moät giaiñoaïn nöõa taïi ñoù aùp löïc cuûa toaøn caàu hoùa laïi moät laàn nöõa ñoøi hoûi caàn coù khuvöïc kinh teá khoâng chính thöùc, maëc duø xu theá trong daøi haïn laø giaûm söï phuïthuoäc vaøo khu vöïc khoâng chính thöùc. Keát quaû naøy coù theå lyù giaûi taïi sao caùcnöôùc coù moâi truôøng kinh doanh ngheøo naøn vaø khoâng theå hoã trôï cho vieäc thaønhlaäp caùc coâng ty môùi vaø cho caùc doanh nghieäp quy moâ nhoû trong khu vöïc chínhthöùc laïi coù nhöõng thöïc theå nhö vaäy trong khu vöïc khoâng chính thöùc. Ñeán löôïtmình, khu vöïc khoâng chính thöùc trôû thaønh ñoäng löïc naêng ñoäng cho taêngtröôûng ñeå taän duïng nhöõng cô hoäi toaøn caàu. Ngaønh deät may ôû Bangladesh laømoät ví duï toát cho hieän töôïng naøy, cuõng gioáng nhö ngaønh da ôû chaâu Phi.

Vieäc chuù troïng hôn tôùi caùc lónh vöïc maø caùc nhaø quaûn lyù thaønh phoá coù theåkieåm soaùt, keát hôïp vôùi toaøn caàu hoùa, ñaëc bieät laø khi caùc thaønh phoá coù quyeàn töï


chuû, coù theå laø moät coâng cuï maïnh ñeå quaûn lyù toát hôn nhöõng cô hoäi cuûa toaøn caàuhoùa. Vieäc quaûn lyù caùc thaønh phoá nhö theá naøo döôøng nhö laø moät yeáu toá quantroïng taïo ra söï khaùc bieät trong hoaït ñoäng kinh teá cuûa caùc thaønh phoá, ngoaøinhöõng cô hoäi maø caùc thaønh phoá coù ñöôïc töø toaøn caàu hoùa.

Nhöõng keát quaû chæ ra ba keát luaän chính vôùi chaâu Phi. Thöù nhaát, chaâu Phineân tieáp tuïc caûi thieän chaát löôïng caùc noã löïc phaân caáp cuûa mình, tìm kieám caùcgiaûi phaùp mang saéc thaùi ñòa phöông, vaø coù söï keát hôïp khoân kheùo giöõa caùc yeáutoá kinh teá vaø chính trò. Thöù hai, nhöõng lôïi ích töø quaù trình ñoâ thò hoùa ôû chaâuPhi chæ coù theå gaët haùi ñöôïc neáu caùc thaønh phoá lôùn hôn, ñaëc bieät laø caùc khu vöïcduyeân haûi, ñoùng moät vai troø mang tính toaøn caàu vaø/hoaëc khu vöïc nhieàu hôn laøvai troø ñòa phöông. Thöù ba, caàn phaûi caûi thieän chaát löôïng quaûn lyù caùc thaønhphoá ôû chaâu Phi, ñeå caùc thaønh phoá naøy coù theå caân ñoái toát nhaát aùp löïc giöõa vieäcphaûi cung caáp caùc dòch vuï ñeå thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi vieäc phaûi tieáp tuïcphuïc vuï nhu caàu cuûa ngöôøi daân vaø cuûa neàn kinh teá trong khu vöïc.

Caùc phaân tích chính saùch cuûa chuùng toâi bò phöùc taïp hoùa bôûi möùc ñoä phuïthuoäc laãn nhau giöõa toaøn caàu hoùa vaø hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Nhöõngthaønh phoá hoaït ñoäng keùm hôn thì khoâng ñuû haáp daãn ñeå taêng ñöôïc tính toaøncaàu hoùa hôn nöõa, tuy nhieân aùp löïc caïnh tranh töø toaøn caàu hoùa laø raát quan troïngtrong vieäc caûi thieän coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc taïi ñòa phöông. Maëc duø thunhaäp ñaàu ngöôøi vaø möùc ñoä ñoâ thò hoùa cuõng coù vai troø nhaát ñònh, vì chuùng lyùgiaûi khaù nhieàu nguyeân nhaân laøm caûi thieän hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, chuùngtoâi thaáy coù nhöõng yeáu toá khaùc chæ ra raèng caùc thaønh phoá coù caùc ñoøn baåy cuûañòa phöông mình ñeå caûi thieän hoaït ñoäng. Moät soá thaønh phoá ôû caùc nöôùc coù möùcñoä toaøn caàu hoùa cao, ví duï nhö ôû Ñoâng AÂu - nhö Ukraine, vaø ôû chaâu Phi - nhöNigeria - naèm ôû nhöõng nôi maø ñaàu tö quoác teá khoâng coù taùc ñoäng lôùn laém.Chuùng toâi ngôø raèng chaát löôïng quaûn trò thaønh phoá coù theå laø moät bieán giaûi thíchquan troïng cho hieän töôïng naøy.

Cheânh leäch thôøi gian cuõng laø moät vaán ñeà quan troïng. Taùc ñoäng cuûa toaøn caàuhoùa khoâng theå caûm nhaän ngay töùc thì; caàn coù moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònhñeå caùc keát quaû ñöôïc theå hieän ra. Caùc döõ lieäu cuûa A. T. Kearney ñöôïc thu thaäpmuoän hôn moät thaäp kyû so vôùi döõ lieäu veà caùc thaønh phoá cuûa UNCHS. Caùc döõlieäu cuûa Lieân hôïp quoác ñöôïc thu thaäp naêm 1993, song thöïc teá chuùng döôøng nhölaø keát quaû cuûa moät cuoäc ñieàu tra daân soá naêm 1990. Vì lyù do naøy, khoù maø ñöara caùc keát luaän töø caùc döõ lieäu naøy veà taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoùa tôùi haønh vi cuûacaùc thaønh phoá. Do nhöõng khieám khuyeát nhö vaäy veà maët döõ lieäu, chuùng toâi chæcoù theå tieán haønh so saùnh tónh. Chuùng toâi coù theå xem xeùt caùc lónh vöïc maø chínhquyeàn ñòa phöông coù theå töï mình caûi thieän hoaït ñoäng cho toát hôn - nhö vieäccung caáp dòch vuï vaän taûi, thu gom raùc thaûi, y teá vaø giaùo duïc, vaø kieåm soaùt toäiphaïm ñoâ thò - vaø nhöõng lónh vöïc maø caùc thaønh phoá caàn phaûi döïa vaøo chínhquyeàn quoác gia thì môùi caûi thieän ñöôïc hoaït ñoäng - nhö taïo ra caùc xu höôùng ñoâthò hoùa, taïo cô hoäi vieäc laøm, vaø quaûn lyù caùc coâng cuï ñeå xöû lyù naïn baát bình ñaúngveà thu nhaäp.



Phuï luïc 4.1. Caùc nöôùc ñöôïc xeáp haïng bôûi Chæ soá toaøn caàu hoùa cuûa A. T. Kearney

Chæ soá toaøn caàu hoaùcuûa A. T. Kearney 2003 Caùc nöôùc toaøn caàu hoaù Thaønh phoá

15 Coäng hoøa Czech Praha22 Croatia Zagreb23 Hungary Budapest25 Slovenia Koper, Ljubljana, Maribor27 Coäng hoøa Slovak Bratislava29 Marocco Rabat31 Chile Santiago32 Ba Lan Warsaw33 Botswana Gaborone36 Uganda Jinja, Kampala, Mbale, Mbarara37 Nigeria Ibadan, Kano, Lagos, Onitsha39 Tunisia Tunis40 Romania Bucharest, Tirgoviste41 Senegal Dakar, Kaoloack, Mbour, Richard

Toll, Tambacounda, Ziguinchor42 Ukraine Donetsk43 Kenya Kakamega, Kisumu, Mombasa,

Nairobi, Nakuru, Nyeri44 Sri Lanka Colombo45 Lieân bang Nga Kostroma, Moscow, Nizhny Nov-

gorod, Novgorod, Ryazan46 Ai Caäp Assiout, Cairo, Gharbeya, Tenth of

Ramadan50 Pakistan Lahore51 Trung Quoác Thaønh Ñoä, Phuùc Sôn, Hefei, Thanh

Ñaûo, Thöôïng Haûi, Zhangjiagang52 Philippines Cebu, Davao, Metro Manila54 Bangladesh Chittagong, Dhaka, Tangail 55 Colombia Bogota56 AÁn Ñoä Bangalore, Bhiwandi, Chennai

(Madras), Delhi, Gulbarga, Hubli-Dharbad, Lucknow, Mumbai(Bombay)

57 Brazil Brasilia, Curitiba, Recife, Rio deJaneiro

58 Indonesia Bandung, Banjarmasin, Jakarta,Medan, Semarang, Surabaya

59 Peru Cajamarca, Lima, Trujillo60 Venezuela Valencia62 Iran Mashad, Tehran

Nguoàn: Chính saùch ñoái ngoaïi 2003.

Cuoái cuøng, chöông naøy chæ ra nhöõng lôïi ích cuûa caùch tieáp caän thöïc nghieämtrong vieäc kieåm chöùng caùc giaû thuyeát khaùc nhau veà toaøn caàu hoùa vaø ñoâ thò hoùa.Tình traïng khan hieám döõ lieäu veà caùc vaán ñeà naøy laø moät raøo caûn chính ñoái vôùicoâng taùc xaây döïng chính saùch hieäu quaû ôû caû caùc quoác gia vaø ñòa phöông. Caùcnoã löïc caûi thieän chaát löôïng döõ lieäu veà caùc thaønh phoá caàn phaûi ñi moät quaõngñöôøng daøi nöõa thì môùi xöû lyù ñöôïc thieáu huït chính saùch nghieâm troïng naøy.


Phuï luïc 4.2. Söï khaùc bieät trong lòch söû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá coù möùc ñoätoaøn caàu hoùa cao hôn vaø caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù thaáp hôn

Toaøn caàu hoaù Toaøn caàu hoaù Söï cheânh PhöôngChæ soá nhieàu hôn ít hôn leäch (%) sai

Economic performanceCity product (1993 US$ pr year) 3.818 1,175 69Average per capita income

(Quintile 3 per person in US$) 2.066 377 82Informal employment (percent) 32 40 –25

42 0,34City characteristicsCity density (persons/ha) 96 252 –163City population growth rates

(percent per year) 2 3 –22Average household size (persons)

3 5 –48–78 0,57

EquityHouseholds below poverty line (percent) 26 27 –3Income disparity (Quintile 5/Quintile 1) 7 12 –74

–38 0,25Transportation servicesMean travel time to work (minutes)

30 35 –19Modes of travel to work:Private car (percent of total wrk trips)

25 10 60Train/tram (percent of total work trips) 14 7 50Bus/mini bus (percent of total work trips) 23 37 –64Motorcycle (percent of total work trips) 4 12 –184Bicycle (percent of total work trips) 11 7 31On foot (percent of total work trips) 24 22 7Other (percent of total work trips) 2 13 –603

–100 5,63

City waste management servicesSolid wast 0,5 0,4 24Regular waste collection

(from percent households) 77 68 12Waste water treated (percent of

52 68 –32Solid waste disposal methods:

Landfills (percent of total disposed)28 35 –25

Incinerator (percent of total disposed) 11 7 35Open dump (percent of total disposed) 42 45 –7Recycling (percent of total disposed) 8 10 –37Other (percent of total disposed) 12 9 18

–1 0,07Health and education servicesChild mortality (percent of childre

less than 5 years old) 4 6 –44

Tình hình kinh teáSaûn phaåm thaønh phoá (1993, USD/naêm)Thu nhaäp ñaàu ngöôøi

(Nhoùm 3 treân ñaàu ngöôøi, USD)Vieäc laøm khoâng chính thöùc (%)

Caùc ñaëc tính cuûa thaønh phoáMaät ñoä daân soá cuûa thaønh phoá (ngöôøi/ha)Toác ñoä taêng daân soá cuûa thaønh phoá

(%/naêm)Quy moâ trung bình cuûa hoä gia ñình

(soá ngöôøi)

Bình ñaúngSoá hoä döôùi ngöôõng ngheøo (%)Cheânh leäch thu nhaäp (Nhoùm 5/Nhoùm 1)

Dòch vuï vaän taûiThôøi gian ñi tôùi coâng sôû trung bình

(phuùt)Phöông tieän ñi laømXe hôi rieâng

(% trong toång soá caùc chuyeán ñi)Taøu hoûa/taøu ñieän (%)Xe buyùt/xe buyùt mini (%)Xe maùy (%)Xe ñaïp (%)Ñi boä (%)Phöông tieän khaùc (%)

Dòch vuï quaûn lyù raùc thaûi cuûa thaønh phoáLöôïng raùc thaûi raén taïo ra

(taán/ngöôøi/naêm)Thu gom raùc thöôøng xuyeân

(% hoä gia ñình)Löôïng nöôùc thaûi ñöôïc xöû lyù

(% trong toång löôïng nöôùc thaûi)Caùc bieän phaùp xöû lyù raùc thaûi raén:

Choân döôùi ñaát (% trong toång soá raùc thaûi)Ñoát (%)Ñeå loä thieân (%)Taùi söû duïng (%)Khaùc (%)

Dòch vuï y teá vaø giaùo duïcTyû leä töû vong cuûa treû em

(% trong toång soá treû döôùi 5 tuoåi)

Chuù thích

Chöông naøy ñöôïc hoã trôï bôûi nhöõng nhaän xeùt taàm roäng cuûa Tim Campbell vaøChristine Kessides, hai chuyeân gia cuûa Ngaân haøng Theá giôùi, vaø cuûa moät nhaøpheâ bình giaáu teân maø nhöõng bình luaän cuûa oâng laø voâ giaù. Chuùng toâi cuõng raátbieát ôn nhöõng hoã trôï trong nghieân cöùu cuûa Junko Saito.

1. Vì caùc döõ lieäu veà toaøn caàu hoùa muoän hôn moät thaäp kyû so vôùi döõ lieäu veàhoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, ngöôøi ta coù theå giaû ñònh raèng nhöõng thaønh phoánaøy thu huùt ñöôïc caùc hoaït ñoäng toaøn caàu vì chuùng hoaït ñoäng toát. Khoù coù theånoùi nhieàu veà moái quan heä nhaân quaû vôùi nhöõng döõ lieäu maø chuùng toâi coù, vì haàuheát caùc coâng vieäc maø chuùng toâi ñaõ tieán haønh laø so saùnh tình hình hoaït ñoängcuûa caùc thaønh phoá thuoäc hai möùc ñoä toaøn caàu hoùa khaùc nhau.

2. Bình luaän cuûa Tim Campbell vaø Gregory Ingram, hai chuyeân gia cuûa Ngaânhaøng Theá giôùi, taïi caùc dieãn ñaøn khaùc nhau.


Campbell, Timothy. 2003. The Quiet Revolution: Decentralization and the Rise of Politi-

cal Participation in Latin American Cities. Pittsburgh, PA: University of PittsburghPress.

Dinghem, Severine, and Frannie Léautier. 2005. “Citizens, Merchants, and Mayors:The Main Players in an Evolving System of Governance at the City Level.” Sub-mitted to State and Local Economics: Issues in Development, Nova Science Publish-ers, Inc., February 2005.


Persons per hospital bed 144 528 –266Children per primary classroom 38 43 –12Children per secondary classroom 36 44 –21

–86 1,46Local government financesLocal government revenue

(1993 US$ per year per person) 266 115 57Local government CAPEX

(1993 US$ per year per person) 104 22 79Wages in local government budget (perce

21 38 –8019 0,74

Urban crimeMurders (per thousand population) 0,1 0,6 –693Thefts (per thousand population) 14 5 68

–313 28,93

Nguoàn: Tính toaùn cuûa UNCHS 1998, Caùc chæ soá ñoâ thò, vaø Chính saùch ñoái ngoaïi 2003, Chæ soá toaøncaàu hoaù cuûa A. T. Kearney.


Toaøn caàu hoaù Toaøn caàu hoaù Söï cheânh PhöôngChæ soá nhieàu hôn ít hôn leäch (%) sai

Soá ngöôøi treân moät giöôøng beänhSoá treû em trong moät lôùp tieåu hoïcSoá treû em trong moät lôùp trung hoïc cô sôû

Taøi chính cuûa chính quyeàn ñòa phöôngThu cuûa chính quyeàn ñòa phöông

(1993, USD ngöôøi/naêm)Chi ñaàu tö cuûa chính quyeàn ñòa phöông

(1993, USD ngöôøi/naêm)Löông trong toång ngaân saùch ñòa

phöông (%)

Toäi phaïm ñoâ thòSoá vuï gieát ngöôøi (treân 1.000 daân)Soá vuï troäm caép (treân 1.000 daân)

Fay, M., and C. Opal. 2000. “Urbanization without Growth: A Not-so-uncom-mon Phenomenon.” Policy Research Working Paper 2412. Washington, DC:World Bank.

Foreign Policy. 2003. A. T. Kearney/Foreign Policy Magazine, Globalization Index2003. On-line at http://www.atkearney.com/main.taf?p=5,4,1,65.

Kaufmann, Daniel, Frannie Léautier, and Massimo Mastruzzi. 2004. “An EmpiricalExploration into Global Determinants of Urban Performance.” World BankInstitute Working Papers and Articles (Discussion Paper).Washington, DC:World Bank. On-line at http:/www.worldbank.org/wbi/governance/pdf/govcity.pdf.

Lo, Fu-Chen, and Yue-Man Yeung, eds. 1998. Globalization and the World of Large

Cities. Tokyo: United Nations University Press.

Mclachlan, Gavin. 2001. “The Impact of Globalization on the Cities of SouthernAfrica: A Case Study of Port Elizabeth Metropolitan Area.” Port Elizabeth,SouthAfrica: University of Port Elizabeth, Department of Economics. On-line athttp://www.isocarp.org/Data/case_studies/cases/cs01_4568/gmpaper.htm.

Mitullah, W. Forthcoming. “Tapping Opportunities in Decentralized Governanceand Informal Activities for Urban Development in East African Countries.”World Bank Institute study. Washington: World Bank.

Rakodi, Carole, ed. 1997. The Urban Challenge in Africa: Growth and Management of its

Large Cities Tokyo: United Nations University Press.

Simon, D. 1997. “Urbanization, globalization and economic crisis in Africa,” Pages74-109 in The Urban Challenge in Africa: Growth and Management of Its Large Cities,ed. by Carole Rakodi. Tokyo: United Nations University Press.

Stren, R. Forthcoming. “An Urbanizing Africa: The Challenge of Informality.”World Bank Institute study. Washington: World Bank.

UN 2000. World Population Prospects: The 2000 Revision, vol. 1, ComprehensiveTables. New York.

UNCHS (United Nations Commission on Human Settlements). 1998. Global UrbanIndicators Database. On-line at http://www.unhabitat.org/programmes/guo/guo_indicators.asp.

UNDESA (United Nations Department of Economic and Social Affairs). 2004.World Urbanization Prospects: The 2003 Revision. New York.


5 Lyù giaûi hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò:Toaøn caàu hoùa vaø quaûn trò nhaø nöôùcFrannie Leùautier vaø Seùverine Dinghem

Vai troø cuûa caùc thaønh phoá trong moät theá giôùi toaøn caàu hoùa, ñaëc bieät laø söï keátnoái giöõa quaù trình ra quyeát ñònh taïi ñòa phöông vaø ôû caáp toaøn caàu, laø chuû ñeàchính cuûa cuoán saùch naøy, ñoàng thôøi noù cuõng laø chuû ñeà thaûo luaän chính veà quaûntrò nhaø nöôùc treân toaøn caàu hieän nay. ÔÛ phaàn tröôùc cuûa cuoán saùch, thoâng quacaùc khaûo saùt thöïc nghieäm, chuùng toâi ñaõ chæ ra caùc yeáu toá chuû choát quyeát ñònhtình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá (Chöông 3; xem theâm Kaufmann, Leùau-tier, vaø Mastruzzi 2004). Cuï theå, chuùng toâi khaûo saùt caùc aùp löïc ñoäng töø toaøncaàu hoùa vaø traùch nhieäm giaûi trình, nhöõng yeáu toá khieán caùc thaønh phoá hoaïtñoäng toát hôn. Tuy vaäy, chuùng toâi vaãn ñeå ngoû caâu hoûi veà höôùng ñi trong quanheä nhaân quaû giöõa quaûn trò nhaø nöôùc vaø toaøn caàu hoùa: lieäu quaûn trò nhaø nöôùctoát hôn daãn ñeán möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn hay toaøn caàu hoùa nhieàu hônkhieán coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc ôû caùc thaønh phoá trôû neân toát hôn? Trongchöông naøy, chuùng toâi söû duïng moät troø chôi ñoäng giöõa ba ngöôøi chôi - ngöôøidaân, moät ngaøi thò tröôûng ñöôïc baàu ra, vaø moät coâng ty ñang ñöa ra quyeát ñònhñaët truï sôû ôû thaønh phoá - ñeå coù theå hieåu roõ hôn nhöõng ñoäng löïc vaø khaùm phaùnhöõng khía caïnh chuû choát cuûa coâng taùc quaûn trò thaønh phoá, töø ñoù ñöa ra caùchöôùng daãn chính saùch nhaèm caûi thieän hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá.

Chuùng toâi cuõng nghieân cöùu trong chöông naøy vaø Chöông 6 moái quan heägiöõa chaát löôïng cuûa coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc taïi ñòa phöông, quy moâ cuûathaønh phoá, vaø tình traïng cuûa caùc dòch vuï coâng, duø ñoù laø dòch vuï nöôùc, ñieän,thu gom raùc, hay nöôùc thaûi. Quy moâ cuûa thaønh phoá ngaøy caøng trôû thaønh moätmoái quan taâm lôùn vì nhu caàu cung caáp caùc dòch vuï coâng ích treân phaïm vi roängngaøy caøng taêng; tröôùc ñaây, caùc dòch vuï coâng ích chæ ñöôïc cung caáp cho ngöôøidaân ôû caùc khu vöïc coù maät ñoä daân soá ñuû cao ñeå ñaùp öùng yeâu caàu kinh teá cuûakhoaûn ñaàu tö toái thieåu caàn coù (Xem theâm thaûo luaän veà moái lieân heä giöõa dòchvuï coâng ích vaø quaûn trò nhaø nöôùc taïi ñòa phöông taïi Estache vaø Kouassi 2002).

Lòch söû veà quaûn trò thaønh phoá vaø caùc xu höôùng hieän nay

Ñeå baét ñaàu troø chôi ñoäng cuûa mình, chuùng toâi xem xeùt söï töông taùc trong lòchsöû giöõa ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø caùc coâng ty. Treân neàn taûng ñoù, chuùng toâi coùtheå thaáy nhöõng xu höôùng hieän taïi vaø laøm roõ, minh hoïa nhöõng keát quaû cuûa mìnhvôùi caùc ví duï thöïc nghieäm.

115

Söï thieát laäp caùc thaønh phoá

Thaønh phoá laø moät hình thaùi toå chöùc xaõ hoäi trong thôøi gian töông ñoái gaàn ñaây.Ghi cheùp veà caùc thaønh phoá lôùn ñaàu tieân cho thaáy thaønh phoá lôùn Mesopotamiachæ coù töø khoaûng 3.500-4.000 naêm tröôùc coâng nguyeân, vaø caùc thaønh phoá ñaàutieân, nhö Jericho vaøo khoaûng 7.000 naêm tröôùc coâng nguyeân ñöôïc cho laø ñaõ phaùttrieån töø caùc laøng maïc (xem Chase-Dunn vaø Willard 1993; Hamblin 1977; Huotvaø caùc taùc giaû khaùc 1990; vaø Escobar vaø Hodgson 1998). Maëc duø nhöõng khu vöïcdaân cö naøy ban ñaàu phuï thuoäc vaøo noâng nghieäp vaø chaên nuoâi gia suùc ñeå töïcung töï caáp, khi caùc neàn vaên minh môû roäng quy moâ vaø caùc tuyeán ñöôøngthöông maïi gia taêng, nhöõng khu daân cö naøy trôû thaønh trung taâm quy taäp caùcthöông nhaân, thôï thuû coâng, nhaø buoân, vaø caùc quan chöùc chính phuû. Vieäc phaânchia thaønh thò vaø noâng thoân baét ñaàu töø ñoù.

Nhu caàu phaûi coù hoaït ñoäng quaûn trò nhaø nöôùc moät caùch coù toå chöùc cuõngbaét ñaàu naûy sinh. Vieäc xaây döïng caùc coáng daãn nöôùc, beå chöùa nöôùc, vaø heäthoáng caáp nöôùc ñaõ töøng ñöôïc ñöa vaøo taøi lieäu ngay töø khoaûng naêm 2.000 tröôùccoâng nguyeân ôû Qumraân. Caùc coâng ngheä trong giai ñoaïn naøy ñaõ ñöôïc caùc oângvua trieàu ñaïi Hashmodean söû duïng ôû Jericho vaø laø baèng chöùng döôùi daïng vaênbaûn ñaàu tieân veà vieäc chính quyeàn thaønh phoá cung caáp caùc dòch vuï cho coängñoàng. Tröôùc ñoù, vieäc söû duïng caùc dòch vuï coâng ích, ví duï nhö maïng löôùi docaùc nhaø kieán truùc sö cuûa Herod Ñaïi ñeá thieát keá, chæ nhaèm muïc ñích cung caápnöôùc cho nôi cö truù cuûa moät caù nhaân: cung ñieän muøa ñoâng cuûa nhaø vua (Paul2000, tr. 114-16).

Vaøo thôøi ñieåm dieãn ra Caùch maïng coâng nghieäp ôû chaâu AÂu, soá löôïng caùcthaønh phoá vaø daân cö cuûa chuùng ñaõ taêng gaáp nhieàu laàn, vì moät soá löôïng lôùndaân soá noâng thoân chuyeån ra thaønh phoá ñeå kieám soáng ôû caùc nhaø maùy. Giai ñoaïnnaøy ñöôïc ñaùnh daáu baèng vieäc taêng cöôøng quyeàn löïc cuûa ñaïi dieän cuûa caùc thaønhphoá, trong ñoù caùc thaønh phoá coù ñöôïc söï ñoäc laäp theo kieåu phong kieán caùt cöùvaø taïo ra moät moái quan heä tröïc tieáp hôn vôùi caùc chính quyeàn trung öông thôøibaáy giôø. ÔÛ Phaùp, chính quyeàn töï trò cuûa thaønh phoá trôû thaønh neàn taûng cuûa toåchöùc haønh chính vaø hieän nay vaãn coøn raát phoå bieán.1

Theo Chandler (1987), ngöôøi ñaõ vieát laïi raát xuaát saéc lòch söû phaùt trieån ñoâ thòtrong voøng 4.000 naêm qua, nhieàu thaønh phoá ñaõ laàn löôït tham gia vaøo vaø ruùt rakhoûi nhoùm 100 thaønh phoá haøng ñaàu. Memphis ôû Ai Caäp, vôùi daân soá treân 30.000ngöôøi vaøo naêm 3100 tröôùc coâng nguyeân giöõ kyû luïc laø thaønh phoá ñöôïc bieát ñeánnhieàu nhaát trong lòch söû khoaûng 900 naêm. Memphis ñöôïc thay theá baèng moätloaït caùc thaønh phoá cuûa Babylon, baét ñaàu baèng Akkad, nay thuoäc Iraq.

Tuy nhieân, toác ñoä taêng daân soá thaønh thò nhanh nhaát vaø lôùn nhaát treân theágiôùi dieãn ra sau thaäp kyû 1950. Thaønh phoá lôùn nhaát vaøo naêm 1950 laø New York,vôùi daân soá treân 12 trieäu ngöôøi. Möôøi laêm naêm sau, naêm 1965, New York bò maátvò trí ñöùng ñaàu vaøo tay Tokyo, vôùi daân soá treân 20 trieäu ngöôøi (Chandler 1987).Thaønh phoá lôùn nhaát naêm 2005 xeùt veà quy moâ daân soá theo cuoäc ñieàu tra daân soágaàn ñaây nhaát laø Seoul, Haøn Quoác, vôùi daân soá treân 10 trieäu ngöôøi (Thò tröôûng

116 Lyù giaûi hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò: Toaøn caàu hoaù vaø quaûn trò nhaø nöôùc

cuûa caùc thaønh phoá 2003). Thaønh phoá coù dieän tích ñoâ thò lôùn nhaát vaãn laø NewYork, vôùi toång daân soá treân 21 trieäu ngöôøi.2

Ngaøy nay caùc thaønh phoá thöôøng nhoû hôn nhieàu so vôùi quy moâ daân soá thaønhthò lôùn nhaát töøng ñaït ñöôïc trong voøng 4.000 naêm qua, song chuùng coù söï keát noáivôùi nhau chaët cheõ hôn nhôø toaøn caàu hoùa vaø chuùng cuõng keát noái chaët cheõ hônvôùi khu vöïc noâng thoân noäi ñòa thoâng qua caùc moái quan heä kinh teá vaø thöôngmaïi. Toaøn caàu hoùa, ñöôïc tính baèng möùc ñoä keát noái laãn nhau cuûa caùc neàn kinhteá, goùp phaàn vaøo toác ñoä taêng tröôûng nhanh choùng cuûa ñoâ thò hoùa. Ngaøy naytreân moät nöûa daân soá theá giôùi ñöôïc ñoâ thò hoùa, vaø caùc sieâu thaønh phoá ôû caùc nöôùcñang phaùt trieån ñaõ vöôït xa quy moâ cuûa caùc thaønh phoá phöông Taây ra ñôøi töøcuoäc caùch maïng coâng nghieäp.

Quaûn trò nhaø nöôùc ôû caáp ñòa phöông

Khi caùc thaønh phoá phaùt trieån, chuùng caàn phaûi toå chöùc vaø quaûn lyù toát hôn caùchoaït ñoäng thöông maïi, toân giaùo, quoác phoøng, giao thoâng, thoâng tin, vaø chínhquyeàn cuûa mình (Chandler 1987 vaø xem theâm trong United Nations Cyber-Schoolbus 1996). Moät soá taùc giaû ñaõ nghieân cöùu hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoátrong lòch söû. Ví duï, De Long vaø Shleifer (1992) ñaõ nghieân cöùu caùc thaønh phoáchaâu AÂu trong thôøi gian töø naêm 1000 ñeán naêm 1800, so saùnh hoaït ñoäng kinh teácuûa chuùng treân cô sôû coi ñoù laø moät chöùc naêng cuûa cheá ñoä chính trò. Hoï thaáyraèng caùc thaønh phoá do caùc oâng hoaøng trò vì - hoï giaû ñònh laø nhöõng thaønh phoánaøy ñöôïc quaûn lyù keùm, thöôøng laø nhöõng cheá ñoä taäp trung vôùi cô caáu thueá quaùcao - hoaït ñoäng keùm hôn caùc thaønh phoá khaùc nhö Venice, Florence, hay Ams-terdam, nôi caùc thöông gia hay nghò vieän naém quyeàn. De Long vaø Shleifer choraèng caùc oâng hoaøng thöôøng coá gaéng toái ña hoùa aûnh höôûng vaø thu nhaäp cuûamình vaø ngaên khoâng cho caùc cheá ñoä khaùc ra ñôøi, trong khi caùc thöông gia coágaéng duy trì vaø môû roäng luoàng thöông maïi, vaø caùc nghò vieän coá gaéng haïn cheágaùnh naëng thueá maù vaø toái ña hoùa taêng tröôûng kinh teá. Chöông naøy cuûa chuùngtoâi chöùng minh raèng, trong moái quan heä töông taùc naêng ñoäng giöõa moät ngöôøidaân (ñaïi dieän cho vò trí nghò vieän trong phaân tích cuûa De Long vaø Shleifer), moätngaøi thò tröôûng (ñaïi dieän cho oâng hoaøng cuûa De Long vaø Shleifer), vaø moät coângty (ñaïi dieän cho thöông gia cuûa De Long vaø Shleifer), chuùng ta coù theå ñaït caùcñieåm caân baèng khaùc nhau giöõa caùc quyeàn lôïi, tuøy thuoäc vaøo vieäc ngaøi thòtröôûng thuoäc loaïi naøo. Ñaây laø moät vaán ñeà saâu maø chuùng toâi seõ xem xeùt laïi ôûcaùc phaàn sau.

Moät nghieân cöùu cuûa Rauch (1995) xem xeùt hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá ôûnöôùc Myõ trong thôøi kyø phaùt trieån, töùc laø khoaûng hai thaäp kyû ñaàu cuûa theá kyûXX. Trong giai ñoaïn naøy xuaát hieän moät laøn soùng caûi caùch caùc chính quyeànthaønh phoá, laøm thay ñoåi chính quyeàn ôû raát nhieàu thaønh phoá ôû nöôùc Myõ. Nhöõngcaûi caùch naøy nhaèm muïc tieâu caûi thieän hoaït ñoäng, vì moâ hình chính trò trongquaûn lyù caùc thaønh phoá ñaõ khoâng ñem laïi caùc keát quaû mong ñôïi. Rauch keát luaänraèng khi caùc thaønh phoá ñöôïc quaûn lyù baèng caùc cô caáu theå cheá Weberian, töùc laø

Frannie Leùautier vaø Seùverine Dinghem 117

coù moät cô quan coâng quyeàn chuyeân nghieäp chòu traùch nhieäm veà hoaït ñoängquaûn lyù thaønh phoá, ngöôïc vôùi cô caáu mang tính boùc loät trong ñoù thò tröôûngtoaøn quyeàn cai trò, caùc thaønh phoá seõ ñöa ra caùc quyeát ñònh phaân boå nguoàn löïcñeå thu lôïi trong daøi haïn, ví duï nhö ñaàu tö vaøo keát caáu haï taàng. Chuùng toâi raátquan taâm tôùi söï phaùt trieån cuûa cô caáu Weberian hay “cô quan haønh chínhchuyeân nghieäp” ôû caáp thaønh phoá nhaèm ñaûm baûo caûi thieän hoaït ñoäng cung caápdòch vuï cho ngöôøi daân, vì noù laø thöôùc ño möùc ñoä maø moät thaønh phoá coù theåquaûn lyù ñöôïc (xem Chöông 2 ñeå bieát ñònh nghóa veà quaûn trò nhaø nöôùc).

Henderson vaø Venables (2004) xaây döïng moät moâ hình goàm caùc ñoäng löïc cuûavieäc thieát laäp caùc thaønh phoá ôû nhöõng nöôùc coù daân soá thaønh thò taêng ñeàu. Hoïxem xeùt caùc haønh vi theo höôùng nhìn veà töông lai cuûa caùc nhaø quaûn lyù thaønhphoá khi phaân boå ñaàu tö vaøo caùc taøi saûn nhaø ôû vaø keát caáu haï taàng ñoâ thò. Hen-derson vaø Venables so saùnh taùc ñoäng cuûa caùc bieän phaùp quaûn trò nhaø nöôùc leânhoaït ñoäng cuûa thaønh phoá trong ñieàu kieän coù caùc haïn cheá veà taøi chính, trong ñoùhoaït ñoäng cuûa thaønh phoá coù lieân quan vôùi quy moâ toái öu cuûa chuùng. Chuùng toâiñaëc bieät quan taâm tôùi nhöõng keát quaû cuûa hoï veà vai troø cuûa quaûn trò nhaø nöôùc.3

Thò tröôûng

Chöùc vuï thò tröôûng ñaõ toàn taïi töø theá kyû thöù V ôû moät soá thaønh phoá vaø ñaõ thayñoåi raát nhieàu qua thôøi gian (Royal Borough thuoäc Kingston upon Thames2005). Vaøo thôøi Trung Coå, thò tröôûng ñöôïc thöøa nhaän laø “coâng daân soá moät”cuûa thaønh phoá vaø coù moät hoäi ñoàng hoã trôï cho mình. Thò tröôûng cuõng laø ngöôøiduy trì hoøa bình vaø chuû trì caùc toøa aùn daân söï vaø hình söï. Vaøo thôøi ñieåm ñoù,quyeàn löïc cuûa thò tröôûng bao goàm: (a) quyeàn ñieàu tieát khu vöïc tö nhaân, ví duïnhö ñaûm baûo kích côõ caùc oå baùnh myø vaø baét giöõ baùnh myø sai côõ cuõng nhö giamgiöõ nhöõng ngöôøi laøm baùnh myø phaûi chòu traùch nhieäm (Lambarde 1570, 5 HenryV Chöông 6); (b) quyeàn ñöôïc baét giöõ nhöõng keû phaù hoaïi hoøa bình (Lambarde1570, 2 ED. II, Chöông 3); vaø (c) quyeàn buoäc ngöôøi daân phaûi tham gia lao ñoängcoâng ích, vaø quyeàn giaûi quyeát caùc vaán ñeà lao ñoäng nhö caùc vaán ñeà coù lieân quantôùi noâ leä vaø nhöõng ngöôøi taäp söï (Lambarde 1570, 5 Eliz. I Chöông 4).

Qua thôøi gian, vai troø cuûa thò tröôûng ñaõ coù söï phaùt trieån, bao goàm moät vaitroø trong heä thoáng quoác gia ñöôïc phaùp luaät thöøa nhaän, vôùi caùc traùch nhieäm daânsöï vaø chính trò ñöôïc hình thaønh cuï theå. Gioáng nhö moái quan heä giöõa thò tröôûng,ngöôøi daân, vaø caùc coâng ty, möùc ñoä quy ñònh veà hoaït ñoäng cuûa thò tröôûng ôû caùcthaønh phoá vaø caùc nöôùc khaùc nhau laø khaùc nhau. Quyeàn löïc cuûa thò tröôûng ôû caùcnöôùc theo Luaät AÙn leä ñaõ giaûm raát nhieàu keå töø thôøi kyø Trung Coå, vaø ngaøy nay,thò tröôûng ôû nhöõng nöôùc naøy khoâng coù nhieàu quyeàn löïc nhö moät thò tröôûng ôûchaâu AÂu cuûa theá kyû XV. ÔÛ caùc nöôùc theo Luaät La maõ, ñaëc bieät laø nhöõng nöôùcñaõ ñöa ra caùc ñaëc quyeàn ñeå phaân caáp caùc chöùc naêng cuûa chính quyeàn trungöông cho chính quyeàn ñòa phöông, caùc thò tröôûng ñaõ coù ñöôïc söï ñoäc laäp veà taøi


chính vaø chính trò. Hôn theá, ñaõ coù moät cuoäc caùch maïng lieân quan ñeán möùc ñoämaø ngöôøi daân ñöôïc tham gia löïa choïn thò tröôûng ôû caùc caùc nöôùc theo Luaät AÙnleä vaø caùc nöôùc theo Luaät La maõ. Lòch söû quan heä töông taùc giöõa ngöôøi daân, caùcthöông gia, vaø caùc thò tröôûng ñaõ daãn ñeán söï phaùt trieån nhö vaäy, taát caû caùc yeáutoá ñeàu höôùng tôùi taêng cöôøng hoaït ñoäng quaûn trò nhaø nöôùc vaø cung caáp dòch vuïtoát hôn.

Vieän Nghieân cöùu Kinh teá vaø Thoáng keâ Quoác gia cuûa Phaùp (INSEE) tieánhaønh moät nghieân cöùu tình huoáng veà Phaùp ñeå chæ ra söï thay ñoåi veà taàm quantroïng cuûa vai troø cuûa caùc thò tröôûng ôû chính quyeàn ñòa phöông (Besson 2002). ÔÛPhaùp, vai troø cuûa thò tröôûng ñaõ chuyeån töø vieäc laø ñaïi dieän cuûa nhaø nöôùc - vìcho tôùi taän naêm 1848, thò tröôûng khoâng do daân baàu maø do chính quyeàn trungöông chæ ñònh - sang vai troø ñaïi dieän cho ñòa phöông, vôùi moät möùc ñoä töï chuûkhaù lôùn vaø coù ngaân saùch ñòa phöông, keå töø khi quaù trình phaân caáp quaûn lyù baétñaàu vaøo naêm 1982. Sau khi coù caùc luaät veà phaân caáp quaûn lyù vaøo caùc naêm 1982,1983, vaø 1986, löôïng ñaàu tö cuûa caùc chính quyeàn thaønh phoá ñaõ taêng 14,9% vaøonaêm 1988. Giöõa naêm 1978 vaø 1993, ñaàu tö cuûa ñòa phöông vaøo giaùo duïc vaøtröôøng hoïc ñaõ taêng 7,5%. Ngöôïc laïi, tyû leä cuûa ñaàu tö tröïc tieáp cuûa caùc chínhquyeàn thaønh phoá vaøo keát caáu haï taàng ñaõ giaûm 11,2% vì caùc chính quyeàn thaønhphoá giao caùc dòch vuï keát caáu haï taàng coâng coäng cho khu vöïc tö nhaân. Quaù trìnhtö nhaân hoùa naøy giuùp giaûm bôùt gaùnh naëng vay nôï cuûa caùc chính quyeàn ñòaphöông töø möùc 9% xuoáng coøn 7,5% toång thu nhaäp quoác daân. Nghieân cöùu cuûaINSEE cuõng chæ ra raèng löôïng ñaàu tö cuûa moät chính quyeàn thaønh phoá bò aûnhhöôûng maïnh meõ bôûi chu kyø baàu cöû.

Moâ hình hoùa söï töông taùc cuûa ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø caùc coâng ty

Phaàn naøy xaây döïng moät moâ hình veà quan heä töông taùc giöõa ba ñoái töôïng chuûchoát trong söï phaùt trieån cuûa moät thaønh phoá. Chuùng toâi ñònh nghóa thaønh phoálaø moät khu vöïc ñòa lyù coù ranh giôùi bao quanh trong ñoù dieãn ra söï töông taùcgiöõa ngöôøi daân, ngaøi thò tröôûng (hoaëc moät chính quyeàn thaønh phoá), vaø caùc coângty tö nhaân, caùc nhaân toá chính cuûa neàn kinh teá ñòa phöông. Chuùng toâi quan saùtvaø coi keát quaû cuûa nhöõng töông taùc ñoù laø hoaït ñoäng cuûa moät thaønh phoá, nghóalaø khaû naêng cuûa thaønh phoá ñoù trong vieäc ñem laïi (a) chaát löôïng cuoäc soáng toát,ñieàu maø ngöôøi daân quan taâm; (b) moät ñòa chæ kinh doanh toát, cho pheùp tieáp caänthò tröôøng hoaëc caùc dòch vuï coù chaát löôïng, ñieàu maø caùc coâng ty quan taâm; vaø(c) moät ñòa ñieåm ñöôïc quaûn lyù toát vôùi caùc nguoàn löïc vaø söï hoã trôï chính trò caànthieát ñeå tieáp tuïc caûi thieän chaát löôïng cuoäc soáng vaø cung caáp caùc dòch vuï toát,ñieàu maø caùc thò tröôûng quan taâm. Chuùng toâi xaây döïng moät moâ hình cho tìnhhuoáng chung veà quan heä töông taùc giöõa ba nhaân toá naøy vaø môû roäng moâ hìnhnaøy vôùi moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät.


Tình huoáng phoå bieán

Ñeå moâ hình hoùa quaù trình naøy, chuùng toâi baét ñaàu troø chôi vôùi moät coâng daân ôûmoät thaønh phoá vôùi chaát löôïng cuoäc soáng vaø chaát löôïng quaûn trò nhaø nöôùc ñöôïccoi laø coù saün. Chuùng toâi bieåu thò loaïi hình thaønh phoá baèng ht, theå hieän quaù trìnhhoaït ñoäng cuûa thaønh phoá trong khoaûng thôøi gian t. Khi xem xeùt töø beân ngoaøimoät taäp hôïp caùc thaønh phoá, moät loaïi hình thaønh phoá coù theå laø moät quan saùttrong moät taäp hôïp caùc loaïi hình thaønh phoá H = {h0, h1,..., hT).

Taát caû nhöõng ngöôøi chôi (ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø coâng ty) ñeàu quan saùtñöôïc ht = a0, a1,..., at-1 vôùi taát caû t ≥ 1, vì ht xuaát phaùt töø moät loaït caùc löïa choïnhaønh ñoäng ñaõ ñöôïc thöïc hieän ôû taát caû caùc thôøi ñieåm tröôùc t. Trong moät moâ hìnhnhö vaäy, chuùng toâi giaû ñònh raèng at cuûa taát caû nhöõng ngöôøi chôi taïo neân tìnhtraïng hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ht.

Ñeå phuïc vuï chöông naøy, chuùng toâi söû duïng moâ hình cuûa Hirschmann (1970)ñeå xaây döïng haønh ñoäng cuûa ngöôøi daân vaø nhöõng thoâng ñieäp maø ngöôøi daânmuoán chuyeån tôùi ngaøi thò tröôûng qua caùc haønh ñoäng ñoù. Moâ hình cuûaHirschmann giaû ñònh raèng ngöôøi daân coá gaéng toái ña hoùa tieän ích cuûa mình,thoâng qua ba löïa choïn:

● Rôøi ñi, neáu nhö hoï khoâng haøi loøng vôùi chaát löôïng cuoäc soáng maø thaønh phoáñem laïi, hoï seõ rôøi khoûi thaønh phoá hoaëc tìm kieám caùc nguoàn dòch vuï thaytheá, keå caû töï cung caáp.

● Trung thaønh vôùi thaønh phoá vaø ôû laïi, tieâu duøng caùc dòch vuï maø chính quyeànñòa phöông cung caáp.

● Söû duïng tieáng noùi ñeå boû phieáu mieãn nhieäm thò tröôûng hoaëc phaøn naøn vôùichính quyeàn thaønh phoá vaø khaéc phuïc ñöôïc caùc dòch vuï.

Thò tröôûng quan saùt löïa choïn cuûa ngöôøi daân vaø haønh ñoäng theo moät soákhaû naêng:

● Phôùt lôø nhöõng yeâu caàu vaø sôû thích cuûa ngöôøi daân.● Thoûa maõn hoï baèng caùch ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi cuûa ngöôøi daân.

Moät chính quyeàn thaønh phoá vôùi caùc chöùc naêng theo heä thoáng Weberian seõcoù moät ngöôøi thò tröôûng hoaït ñoäng döïa vaøo moät hoäi ñoàng veà cô baûn ñaïi dieäncho caùc yù kieán cuûa ngöôøi daân. Caùc loaïi hình toå chöùc chính quyeàn khaùc coù theåmang tính chính trò nhieàu hôn vaø seõ haønh ñoäng theo caùc lôïi ích ngaén haïn hôn,ví duï nhö muïc tieâu thò tröôûng ñöôïc baàu laïi, hoaëc ñaït ñöôïc caùc lôïi ích caù nhaân,nhö Rauch (1994) ñaõ chæ ra. Moâ hình cuûa chuùng toâi ñi theo nguyeân taéc Weber-ian - Rauch trong ñoù caùc thaønh phoá, ñöôïc quaûn lyù bôûi nhöõng theå cheá coù nhieàubeân tham gia hôn, coù xu höôùng taêng cöôøng lôïi ích chung nhôø tieán haønh ñaàu tödaøi haïn vaøo caùc dòch vuï cuûa thaønh phoá.

Moät coâng ty quan saùt keát quaû cuûa nhöõng choïn löïa cuûa ngöôøi daân vaø thòtröôûng vaø töï choïn phaûn öùng cuûa mình. Chuùng toâi xem xeùt moät coâng ty ñang


trong quaù trình tìm kieám ñeå ñaàu tö vaøo moät thaønh phoá ngoaøi truï sôû chính cuûamình. Moät coâng ty nhö vaäy seõ coù ba löïa choïn döïa treân nhöõng thoâng tin quansaùt ñöôïc veà thaønh phoá:

● Rôøi ñi, thoâng qua vieäc khoâng ñaët truï sôû taïi thaønh phoá, hoaëc neáu ñaõ ôû ñoùthì chuyeån ñi.

● Ñaët truï sôû vaø tieán haønh kinh doanh minh baïch taïi thaønh phoá● Ñaët truï sôû vaø tìm caùch gaây aûnh höôûng tôùi heä thoáng chính trò ñòa phöông

thoâng qua hoái loä, cho nhaø nöôùc naém giöõ, hoaëc caùc hình thöùc aûnhhöôûng khaùc.

Ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø caùc coâng ty chieát khaáu caùc tieän ích töông lai baèngmoät heä soá chieát khaáu > 1. Heä soá chieát khaáu = e-r∆, trong ñoù r laø heä soá sôûthích veà maët thôøi gian vaø ∆ laø ñoä daøi cuûa giai ñoaïn (moät giai ñoaïn thoângthöôøng ñeå xem xeùt laø chu kyø baàu cöû thò tröôûng, töùc laø vaøo khoaûng 5 naêm).

trong ñoù Eσ laø kyø voïng veà phaân phoái hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá trong thôøi gianvoâ haïn, ñöôïc hình thaønh töø moät chieán löôïc σ. Chuùng toâi bieåu thò giaù trò roãngbaèng h0, ñeå chæ moät thaønh phoá môùi nôi maø ngöôøi daân môùi chæ chuyeån ñeán ôûhoaëc nôi maø moät thò tröôûng vöøa môùi ñöôïc baàu. Thoâng ñieäp cuûa ngöôøi daân göûitôùi ngaøi thò tröôûng, ñöôïc theå hieän baèng moät loaït löïa choïn cuûa ngöôøi daân, coù taùcñoäng tôùi tieän ích cuûa ngöôøi daân, vaø ngöôøi daân bò taùc ñoäng bôûi chaát löôïng cuoäcsoáng thöïc teá taïi thaønh phoá, bôûi phaûn öùng cuûa thò tröôûng tröôùc nhöõng thoângñieäp cuûa hoï, vaø bôûi löïa choïn cuûa caùc coâng ty. Chuùng toâi söû duïng quy öôùc (Ui,Si, σi) ñeå chæ tieän ích, chieán löôïc, vaø löïa choïn cuûa ngöôøi daân trong toaøn boä troøchôi, vaø (gi, ai, σi) cho töøng giai ñoaïn cuûa moät troø chôi laëp ñi laëp laïi, ñoù laø moättroø chôi phuï trong moät troø chôi laëp ñi laëp laïi.

Caùch bieåu thò tieän ích cho thò tröôûng vaø caùc coâng ty coù cuøng hình thöùc, vôùichöõ j bieåu thò thò tröôûng vaø k bieåu thò coâng ty. Lyù thuyeát ñöôïc trình baøy chi tieáttaïi Phuï luïc 5.1.

Vôùi moät cô caáu nhö vaäy, chuùng toâi xaùc ñònh cô caáu löïa choïn cuûa ngöôøi daânnhö sau:

vi = rôøi ñi; vi + θ = tieáng noùi; vaø vi = trung thaønh

Cô caáu löïa choïn cuûa coâng ty laø:

vk = rôøi ñi, vk = gaây aûnh höôûng; vaø vk = ñaët truï sôû

Vaø cô caáu löïa choïn cuûa thò tröôûng4 laø:

vj = phôùt lôø ngöôøi daân; vj + θ = phôùt lôø caùc coâng ty; vaø vj = ñaùp öùngngöôøi daân vaø coâng ty.


))(()( * tt

0ti

ti hg1U σΕσ ∑

∞

=

∂∂−=

∂ ∂

(1)

Nhöõng chieán löôïc naøy coù moät ñieåm caân baèng Nash vôùi baát kyø T>R.I naøo vaøvôùi T>R.I (maxagi(a) – vi)/ε keát quaû trung bình naèm trong khoaûng 2ε cuûa v trongñoù R bieåu thò moät chu kyø laëp laïi (Benoit vaø Krishna 1985).

Khi phaûi ñoái maët vôùi moät ñôït baàu cöû laïi, thò tröôûng seõ choïn chieán löôïc“ñaùp öùng” ôû thôøi ñieåm T-1 ôû möùc ñoä thaáp nhaát, ñeå ñaûm baûo ngöôøi daân choïnhaønh vi “trung thaønh” ôû thôøi ñieåm T. Trong moät heä thoáng ñöôïc quaûn lyù toát,moät coâng ty seõ hoaëc laø “rôøi ñi” hoaëc laø “ñaët truï sôû”, neáu löïa choïn cuûa thòtröôûng laø “ñaùp öùng”. Song coâng ty cuõng coù theå choïn “gaây aûnh höôûng” ôû thôøiñieåm T-2, neáu thò tröôûng khoâng coøn cô hoäi ñöôïc ngöôøi daân choïn “trungthaønh” (ví duï nhö trong tình huoáng ñoù laø nhieäm kyø cuoái cuøng cuûa ngaøi thòtröôûng). Neáu moät coâng ty choïn “gaây aûnh höôûng” vaø thò tröôûng coù theå cungcaáp moät soá dòch vuï cho coâng ty thì ñoù laø moät chieán löôïc ñaùng giaù cho thòtröôûng vaø coâng ty taïi thôøi ñieåm T-2.

Caùc thaønh phoá toaøn caàu vaø thaønh phoá ñòa phöông trong khuoân khoåquaûn trò nhaø nöôùc coù phaûn öùng theo haønh ñoäng cuûa ngöôøi daân vaøcaùc coâng ty

Trong phaàn naøy, caùc ñònh nghóa veà moät thaønh phoá toaøn caàu vaø moät thaønh phoáñòa phöông chính laø khuoân khoå ñöôïc xaây döïng ôû Chöông 3 vaø trong Kauf-mann, Leùautier, vaø Mastruzzi (2004). Moät thaønh phoá toaøn caàu laø thaønh phoáñöôïc keát noái vôùi caùc hoaït ñoäng ôû caùc nöôùc khaùc thoâng qua thöông maïi, taøichính, vaø thoâng tin maät thieát (ñieän thoaïi, internet, ñi du lòch), trong khi moätthaønh phoá ñòa phöông laø thaønh phoá coù ít söï töông taùc vôùi caùc thaønh phoá khaùc,song ñoùng vai troø laø moät trung taâm cuûa khu vöïc hoaëc trung taâm cuûa moät vuøngthaønh thò - noâng thoân.

Tröôøng hôïp moät thaønh phoá toaøn caàu

Moät thaønh phoá toaøn caàu ñang hoaït ñoäng toát vaø ñöôïc quaûn lyù toát seõ coù traïngthaùi cuoái cuøng xuaát phaùt töø taäp hôïp caùc töông taùc cuûa ba ngöôøi chôi döôùi hìnhthöùc (löïa choïn cuûa ngöôøi daân, vò trí cuûa ngöôøi thò tröôûng, chieán löôïc cuûa coângty) nhö sau:

(trung thaønh/tieáng noùi, ñaùp öùng caùc coâng ty, ñaët truï sôû) → (trung thaønh/tieángnoùi, ñaùp öùng ngöôøi daân, ñaët truï sôû).

Moät thaønh phoá toaøn caàu ñöôïc quaûn lyù toát song hoaït ñoäng keùm seõ coù traïngthaùi cuoái cuøng xuaát phaùt töø taäp hôïp caùc löïa choïn haønh ñoäng nhö sau:

(tieáng noùi, phôùt lôø caùc coâng ty, ñaët truï sôû) → (tieáng noùi, ñaùp öùng ngöôøi daân, ñaëttruï sôû/rôøi ñi).

Moät thaønh phoá toaøn caàu, coù naïn tham nhuõng hoaëc caùc hình thöùc gaây aûnhhöôûng khaùc, seõ coù traïng thaùi cuoái cuøng xuaát phaùt töø taäp hôïp caùc löïa choïnhaønh ñoäng:


(trung thaønh, phôùt lôø ngöôøi daân, gaây aûnh höôûng) → (trung thaønh, ñaùp öùng caùccoâng ty, ñaët truï sôû).

Moät thaønh phoá toaøn caàu coù theå trôû thaønh thaønh phoá ñòa phöông ñöôïc quaûnlyù toát vaø hoaït ñoäng toát, vôùi traïng thaùi cuoái cuøng xuaát phaùt töø taäp hôïp caùc löïachoïn haønh ñoäng nhö sau:

(trung thaønh/tieáng noùi, phôùt lôø caùc coâng ty, gaây aûnh höôûng) → (trungthaønh/tieáng noùi, ñaùp öùng ngöôøi daân, rôøi ñi).

Ñieàu naøy coù nghóa laø thaønh phoá coù khaû naêng thu huùt moät soá coâng ty trongcaùc giai ñoaïn tröôùc ñoù (coù theå laø baèng nhöõng lyù do hoaøn toaøn hôïp phaùp) vaøñaùp öùng raát toát nhu caàu cuûa ngöôøi daân ñòa phöông, song khoâng theå thu huùtcaùc coâng ty ñaët truï sôû vónh vieãn taïi ñoù. Tuy nhieân, moät thaønh phoá nhö vaäykhoâng phaûn öùng laïi vôùi caùc taùc ñoäng tieâu cöïc, ví duï nhö hoái loä, vaø do vaäy laømoät thaønh phoá ñòa phöông ñöôïc quaûn lyù toát, vì theá caùc coâng ty ôû beân ngoaøi ítquan taâm.

Tröôøng hôïp cuûa moät thaønh phoá ñòa phöông

Moät thaønh phoá ñòa phöông ñöôïc quaûn lyù toát nhöng hoaït ñoäng keùm, do vaäykhoâng coù coâng ty naøo ñaët truï sôû taïi ñoù vaø ngöôøi daân phaûi töï cung caáp dòch vuïcho mình hoaëc chòu ñöïng tình traïng dòch vuï keùm, seõ coù traïng thaùi cuoái cuøngxuaát phaùt töø caùc löïa choïn haønh ñoäng nhö sau:

(tieáng noùi, phôùt lôø caùc coâng ty, gaây aûnh höôûng) → (tieáng noùi, ñaùp öùng ngöôøi daân,rôøi ñi).

Moät thaønh phoá ñòa phöông ñöôïc quaûn lyù keùm vaø hoaït ñoäng keùm, nôi maøngöôøi daân khoâng coù ñöôïc caùc dòch vuï mình caàn vaø cuõng khoâng theå coù ñöôïccaâu traû lôøi töø thò tröôûng veà nhöõng moái quan taâm cuûa mình, seõ coù traïng thaùicuoái cuøng xuaát phaùt töø caùc löïa choïn haønh ñoäng nhö sau:

(tieáng noùi, phôùt lôø caùc coâng ty, rôøi ñi) → (trung thaønh/tieáng noùi, phôùt lôøngöôøi daân, rôøi ñi).

Toång hôïp töø nhöõng moâ hình naøy, chuùng ta coù theå noùi raèng keát quaû quan saùtñöôïc cuûa moät taäp hôïp caùc haønh ñoäng cuûa ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø coâng ty seõñöa ra moät ñöôøng höôùng chieán löôïc roõ raøng. Ñöôøng höôùng naøy xaùc ñònh loaïihình coâng ty ht+1, maø chuùng ta ruùt ra töø taäp H = {h0, h1,..., hT} trong ñoù H = T(ai,aj, ak). Quan saùt boä soá lieäu laø keát quaû cuûa nhöõng löïa choïn chieán löôïc naøy seõthaáy moät loaïi hình coâng ty ht vôùi xaùc xuaát p(ht), trong ñoù p(ht) > 0 vôùi moïi T vaøp(ht) + p(h1) +...+ p(hT) = 1.

Hình thaùi chung cuûa haøm keát quaû vôùi thò tröôûng laø Uj(ai, aj, ak) vì thò tröôûngphaûi ñaùp laïi nhöõng thoâng ñieäp cuûa ngöôøi daân vaø nhöõng choïn löïa chieán löôïccuûa coâng ty, song hoï cuõng bò taùc ñoäng bôûi caùch haønh ñoäng trong quaù khöù.


Nhöõng haønh ñoäng ñoù coù theå bao goàm vieäc ñöôïc baàu laïi vì thò tröôûng ñaõ khieánngöôøi daân haøi loøng, vieäc phaûi traû lôøi nhöõng ngöôøi daân chöa haøi loøng vaø ñaõkhieáu naïi, hoaëc phaûi giaûi quyeát vôùi caùc coâng ty ñaõ rôøi khoûi thaønh phoá chuyeånsang caùc ñòa ñieåm khaùc hoaëc ñaõ quyeát ñònh seõ khoâng ñaët truï sôû taïi thaønh phoá.Moät tröôøng hôïp ñaëc bieät laø ngöôøi thò tröôøng ñaõ phôùt lôø caùc thoâng ñieäp cuûangöôøi daân - bieåu thò cho moät cô caáu quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm - seõ coù phaûnöùng döïa treân haøm tieän ích, vì ngaøi thò tröôûng seõ phôùt lôø caùc thoâng ñieäp cuûangöôøi daân:

Keát quaû cho coâng ty laø Uk(ht, aj), phuï thuoäc vaøo chaát löôïng cuoäc soáng thöïcteá ôû thaønh phoá - chöù khoâng phuï thuoäc vaøo thoâng ñieäp töø ngöôøi daân göûi tôùingaøi thò tröôûng - vaø phuï thuoäc vaøo phaûn öùng cuûa thò tröôûng. Chuùng toâi seõ xemxeùt moät tröôøng hôïp ñaëc bieät trong ñoù thò tröôûng göûi caùc thoâng tin cho caùc coângty ñeå ñaùnh tín hieäu veà coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc toát vaø moät ñòa chæ kinhdoanh toát.

Söû duïng cô caáu keát quaû ñaõ xaây döïng töø phaàn tröôùc, chuùng toâi thaáy raèng taäphôïp (trung thaønh, ñaùp öùng caùc coâng ty, ñaët truï sôû) toát hôn taäp hôïp (tieáng noùi,phôùt lôø caùc coâng ty, gaây aûnh höôûng), vaø baûn thaân taäp hôïp naøy ñeán löôït noù laïitoát hôn taäp hôïp (rôøi ñi, phôùt lôø caùc coâng ty, rôøi ñi). Chuùng ta coù theå troâng ñôïinhö sau:

(vi + vj + vk) > {(vi + θ) + (vj +ϕ) + (vk + ε)} > (vi + vj + vk) (3)

Tröôøng hôïp ñaëc bieät khi khoâng quan saùt ñöôïc haønh ñoäng cuûa thò tröôûng

Chuùng toâi xem xeùt moät tröôøng hôïp ñaëc bieät trong ñoù ngöôøi daân giöõ vai troølaõnh ñaïo vaø coâng ty laø ngöôøi quan saùt. Tröôøng hôïp naøy seõ phuø hôïp vôùi caùccoâng ty ña quoác gia ñang ra quyeát ñònh veà vieäc ñaët truï sôû taïi moät thaønh phoácuï theå. Trong tröôøng hôïp ñoù, ngöôøi ta khoâng quan saùt ñöôïc haønh ñoäng cuûa thòtröôûng. Coâng ty seõ xem xeùt xem ngöôøi daân coù “trung thaønh” hay khoâng vaø suyluaän laø thò tröôûng coù theå ñaõ löïa choïn “ñaùp öùng ngöôøi daân”, ñoù laø phaûn öùngñöôïc troâng ñôïi trong moät cô caáu ñöôïc quaûn lyù toát. Neáu coâng ty quan saùt thaáyngöôøi daân ñaõ söû duïng “tieáng noùi”, coâng ty coù theå suy luaän ñaây laø moät bieåuhieän cho thaáy thò tröôûng coù theå “bò taùc ñoäng”. Moät tröôøng hôïp ñaëc bieät nhövaäy coù theå phuø hôïp vôùi moät coâng ty ôû beân ngoaøi ñang tìm kieám caùc thoâng tinkhoâng hoaøn haûo. Moät coâng ty nhö vaäy seõ tieáp caän caùc thoâng tin coâng khai, víduï nhö “Thò tröôûng X ñaõ taùi ñaéc cöû nhieäm kyø hai” hoaëc “Coâng daân cuûa thaønhphoá Y ñaõ bieåu tình choáng ñoái thò tröôûng vì dòch vuï thu gom raùc thaûi quaù toài.”Haønh ñoäng cuûa ngöôøi daân coù theå chuyeån taûi caùc thoâng tin cho coâng ty.

Chuùng toâi phaùt trieån moät moâ hình môû roäng cuûa troø chôi naøy (Gibbons 1992),ñöôïc trình baøy trong Hình 5.1. Ñeå ñôn giaûn hoùa, chuùng toâi khoâng ñöa ra cô caáukeát quaû trong hình.


),,()(Max kjt

jt aahUhp∑ (2)


Hìn

h 5.

1. Tr

ình

baøy

toaøn

boä

troø

chôi

veà

söï t

öông

taùc

giöõa

ngö

ôøi d

aân, t

hò tr

öôûng

vaø

coâng

ty

0

2

3

4

16

7

8

510

11

12

914

15

16

13

Rôøi ñ

iTr

ung

thaøn

h

Gaây

aûnh

höôûn

g

Löïa

choïn

cuûa

ngö

ôøi d

aân

Tieán

g no

ùi

Phôùt

lôø

Ñaùp

öùng

Phôùt

lôø

Ñaùp

öùng

Rôøi ñ

iÑ

aëttr

uï sô

ûG

aâyaûn

h hö

ôûng

Rôøi ñ

iÑ

aëttr

uï sô

ûG

aâyaûn

h hö

ôûng

Rôøi ñ

iÑ

aëttr

uï sô

ûG

aâyaûn

h hö

ôûng

Rôøi ñ

iÑ

aëttr

uï sô

û

Phôùt

lôø

Ñaùp

öùng

Phôùt

lôø

Ñaùp

öùng

Phôùt

lôø

Ñaùp

öùng

Phôùt

lôø

Ñaùp

öùng

Rôøi ñ

iTr

ung

thaøn

hRô

øi ñi

Trun

gth

aønh

Töø Hình 5.1, chuùng ta coù theå thaáy coù 17 keát quaû khaùc nhau cuûa troø chôi naøy,ñöôïc ñaùnh soá töø 0 tôùi 16. Moät soá keát quaû (trình baøy vôùi oâ xaãm nhaït) daãn tôùitraïng thaùi cuoái cuøng laø thaønh phoá bò tham nhuõng vaø ñaùp öùng ngöôøi daân raátkeùm, nhöng ñaùp öùng toát caùc coâng ty (4 vaø 12), hoaëc toát cho ngöôøi daân vaø coângty, song caùc coâng ty coù taùc ñoäng tôùi thò tröôûng (8 vaø 16) vaø ñaõ naém ñöôïc thòtröôûng. Caùc keát quaû khaùc (khoâng xaãm maøu) daãn tôùi traïng thaùi cuoái cuøng laøthaønh phoá hoaït ñoäng toát vaø ñöôïc quaûn lyù toát (6, 7, 14 vaø 15). Caùc keát quaû khaùc,ñöôïc trình baøy trong oâ xaãm ñaäm maøu, daãn tôùi tình traïng caùc coâng ty rôøi ñi saukhi nhaän ñöôïc theâm thoâng tin (3 vaø 11) hoaëc quyeát ñònh seõ khoâng ñeán ñoù treâncô sôû nhöõng thoâng tin hieän coù (1, 5, 9, vaø 13). Moät keát quaû (0) daãn tôùi vieäckhoâng coøn thaønh phoá nöõa vì ngöôøi daân boû ñi heát. Henderson vaø Venables(2004) cuõng tìm ra caùc ñieàu kieän daãn ñeán keát quaû naøy baèng caùch söû duïng moätbieán theå khaùc cuûa moät moâ hình ñoäng vôùi haønh vi höôùng veà töông lai.

Trong moät troø chôi nhö vaäy, keát quaû cuûa caùc chieán löôïc 1, 3, 5, 9, 11, vaø 13ñoái vôùi thaønh phoá seõ laø khoâng coù coâng ty nöôùc ngoaøi naøo ñaàu tö vaøo thaønhphoá. Chuùng toâi goïi caùc thaønh phoá nhö vaäy laø “ñòa phöông” theo ñònh nghóasöû duïng trong Kaufmann, Leùautier, vaø Mastruzzi (2004) cuõng nhö trong phaànthaûo luaän cuoái cuøng. Moät thaønh phoá ñòa phöông hoaït ñoäng toát vaø ñöôïc quaûnlyù toát seõ ñöôïc bieåu thò baèng keát quaû 3 vaø 11, trong ñoù, maëc duø thò tröôûng ñaõñaùp öùng nhu caàu cuûa ngöôøi daân, caùc coâng ty vaãn quyeát ñònh khoâng ñaët truï sôûôû ñoù vì nhöõng lyù do khaùc khoâng lieân quan ñeán quaûn trò nhaø nöôùc. Moät thaønhphoá toaøn caàu ñöôïc quaûn lyù keùm seõ ñöôïc theå hieän ôû caùc keát quaû töø chieán löôïc4, 8, 12 vaø 16.

Baây giôø chuùng ta haõy xem xeùt haøm keát quaû cuûa moät soá troø chôi phuï. ÔÛ giaiñoaïn moät cuûa troø chôi, hay trong moät troø chôi phuï ôû ñoù chuùng ta quan saùtngöôøi daân, chuùng ta seõ coù moät moâ hình môû roäng nhö ñöôïc trình baøy trongHình 5.2.

Tình hình cuûa troø chôi phuï trong Hình 5.2 seõ quan saùt ñöôïc trong tình traïnghoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ôû cuoái troø chôi, tình traïng hoaït ñoäng ñoù vôùi moãi söïkeát hôïp cuï theå vaø moät haøm keát quaû cuï theå laø khaùc nhau. Chuùng toâi bieåu thòtình traïng hoaït ñoäng ñoù baèng caùch coäng goäp ñôn giaûn caùc keát quaû cuûa ba ngöôøi


Hình 5.2. Trình baøy troø chôi phuï veà löïa choïn cuûa ngöôøi daân vaø thò tröôûngtrong giai ñoaïn 1

Rôøi ñi Trungthaønh

Löïa choïn cuûa ngöôøi daân

Tieáng noùi

Phôùt lôø Ñaùp öùng Phôùt lôø Ñaùp öùng

chôi vaøo giai ñoaïn cuoái cuøng. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá theo caùc ñöôøng höôùngkhaùc nhau seõ laø:

Toå hôïp 0: Ngöôøi daân “rôøi boû” ôû giai ñoaïn ñaàu tieân: vi

Toå hôïp (1, 2, 3, 4): Ngöôøi daân “trung thaønh” sau khi thò tröôûng choïn caùch“phôùt lôø”: (vi + vj)

Toå hôïp (5, 6, 7, 8): Ngöôøi daân “trung thaønh” sau khi thò tröôûng choïn caùch“ñaùp öùng”: (vi + vj)

Toå hôïp (9, 10, 11, 12): Ngöôøi daân coù “tieáng noùi” sau khi thò tröôûng choïn caùch“phôùt lôø”: {(vi + θ ) + vj}

Toå hôïp (13, 14, 15, 16): Ngöôøi daân coù “tieáng noùi” sau khi thò tröôûng choïncaùch “ñaùp öùng”: {(vi + θ ) + vj}

Töø troø chôi phuï naøy, neáu θ nhoû, chuùng ta coù theå thaáy caùc taäp hôïp coù thöù töïxeáp haïng veà hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá nhö sau:

(vi + vj) > {(vi + vj) + θ} > (vi + vj) > {(vi + vj) + θ} > vi (4)

Tính öu vieät cuûa quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh, töùc laø khi thò tröôûng ñaùp öùngyeâu caàu cuûa ngöôøi daân - ñöôïc theå hieän ôû vieäc toå hôïp (13, 14, 15, 16) toát hôn toåhôïp (1, 2, 3, 4). Tuy nhieân thò tröôûng coù theå thoaùi thaùc vaø phôùt lôø ngöôøi daân ôûgiai ñoaïn ñaàu tieân naøy, vì toå hôïp (9, 10, 11, 12) toát hôn toå hôïp (5, 6, 7, 8), vaø thòtröôûng cuõng coù theå tích cöïc vaø ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu cuûa ngöôøi daân tröôùckhi hoï leân tieáng, vì toå hôïp (13, 14, 15, 16) ñem laïi tình traïng hoaït ñoäng toát nhaátmaø caùc thaønh phoá coù theå coù.

Vôùi moät troø chôi phuï nhö vaäy, baây giôø chuùng toâi coù theå xem xeùt kyõ löôõnghôn giai ñoaïn maø chuùng toâi ñöa caùc löïa choïn cuûa coâng ty vaøo. Vì coâng ty laøngöôøi quan saùt vaø coù theå ñaõ quan saùt ñöôïc quaù trình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá,chuùng toâi coù moät löïa choïn ñôn giaûn. Neáu ngöôøi daân ñang rôøi boû thaønh phoá,moät coâng ty coù lyù trí cuõng seõ rôøi ñi. Chuùng toâi khoâng xaây döïng toå hôïp 0 nöõa.Chuùng toâi nghieân cöùu caùc toå hôïp khaùc moät caùch chi tieát hôn ñeå xem taïi sao moätcô caáu quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm laïi coù theå toát hôn moät cô caáu quaûn trò nhaønöôùc laønh maïnh ôû giai ñoaïn 1. Nghieân cöùu naøy ñöôïc trình baøy trong Hình 5.3vaø 5.4.

Toå hôïp 1 ôû giai ñoaïn 2 laø keát quaû cuûa (trung thaønh, phôùt lôø, rôøi ñi): (vi + vj + vk)

Toå hôïp 2 ôû giai ñoaïn 2 laø keát quaû cuûa (trung thaønh, phôùt lôø, ñaët truï sôû): (vi + vj) + vk

Toå hôïp (3, 4) ôû giai ñoaïn 2 laø keát quaû cuûa (trung thaønh, phôùt lôø, gaây aûnhhöôûng): {(vi + vj) + vk + ε}

Neáu ε nhoû, chuùng ta thaáy raèng toå hôïp 2 toát hôn toå hôïp 1 vaø (3, 4), vaø thaämchí ôû giai ñoaïn 2 cuûa troø chôi, vaãn toàn taïi thieân höôùng thích coù cô caáu quaûn trònhaø nöôùc yeáu keùm, trong ñoù thò tröôûng phôùt lôø ngöôøi daân trung thaønh vôùimình, vaø caùc coâng ty löïa choïn ñaët truï sôû ôû ñoù maø khoâng gaây aûnh höôûng ngay


töø ñaàu tôùi thò tröôûng. Ñieàu naøy coù theå laø do thoâng tin khoâng hoaøn haûo ôû giaiñoaïn naøy. Chuùng toâi khoâng roõ laø ngöôøi daân trung thaønh vôùi thò tröôûng vì thòtröôûng cung caáp dòch vuï toát hay bôûi vì ngöôøi daân laõnh ñaïm.

Chuùng toâi cuõng xem xeùt tröôøng hôïp ñaëc bieät veà “tieáng noùi”, vaø chuùng toâiñöa ra moät troø chôi phuï trong Hình 5.4. Tình hình hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ôûgiai ñoaïn 2 sau khi ngöôøi daân choïn caùch “leân tieáng” ñöôïc trình baøy nhö sau:

Toå hôïp 9 ôû giai ñoaïn 2 laø keát quaû cuûa (tieáng noùi, phôùt lôø, rôøi ñi): {(vi + θ ) +vj + vk}

Toå hôïp 10 ôû giai ñoaïn 2 laø keát quaû cuûa (tieáng noùi, phôùt lôø, ñaët truï sôû): {(vi +θ) + vj + vk}

Toå hôïp (11, 12) ôû giai ñoaïn 2 laø keát quaû cuûa (tieáng noùi, phôùt lôø, gaây aûnhhöôûng): {(vi + θ ) + vj) + (vk + ε)}

So saùnh toå hôïp (3, 4) vôùi toå hôïp (11, 12), chuùng toâi thaáy raèng tình hình hoaïtñoäng cuûa thaønh phoá, ñöôïc bieåu thò baèng toång keát quaû ôû cuoái giai ñoaïn 3 cuûa


Hình 5.4. Trình baøy troø chôi phuï veà löïa choïn cuûa ngöôøi daân, thò tröôûng vaø coâng tytrong moät cô caáu quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm trong ñoù ngöôøi daân leân tieáng

98 10

Rôøi ñi


Tieáng noùi

Phôùt lôø

Gaâyaûnh höôûng

Ñaëttruï sôû

Hình 5.3. Trình baøy troø chôi phuï veà löïa choïn cuûa ngöôøi daân, thò tröôûng vaø coâng tytrong moät cô caáu quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm trong ñoù ngöôøi daân trung thaønh

65 7 8

Rôøi ñi

Trungthaønh


Phôùt lôø

Gaâyaûnh höôûng

Ñaëttruï sôû

troø chôi, khi caùc coâng ty “gaây aûnh höôûng” trong toå hôïp (trung thaønh, phôùt lôø)keùm hôn khi caùc coâng ty gaây aûnh höôûng trong toå hôïp (tieáng noùi/phôùt lôø). Keátquaû naøy chæ ra raèng tieáng noùi cuûa ngöôøi daân laø moät yeáu toá ngaên chaën quaûn trònhaø nöôùc yeáu keùm, ngay caû neáu caùc coâng ty coá gaéng gaây aûnh höôûng tôùi thòtröôûng vaø chuùng ta chöa chaéc chaén veà löïa choïn cuûa thò tröôûng trong giai ñoaïntieáp theo cuûa troø chôi. Taùc ñoäng cuûa quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh tôùi hoaïtñoäng cuûa thaønh phoá coù theå seõ ñöôïc theå hieän ôû cuoái giai ñoaïn 3 cuûa troø chôi.

Chæ söû duïng keát quaû cuoái cuøng, chuùng toâi coù theå xaùc ñònh ñöôïc caùc ñieàukieän ñeå gaây aûnh höôûng vaø taùc ñoäng cuûa chuùng tôùi coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùcnhö sau. Moät thaønh phoá hoaït ñoäng keùm nhöng ñöôïc quaûn lyù toát seõ laø thaønhphoá theo cô caáu löïa choïn sau: (tieáng noùi, ñaùp öùng ngöôøi daân, gaây aûnh höôûng,ñaùp öùng coâng ty, tieáng noùi, ñaùp öùng ngöôøi daân). Moät thaønh phoá hoaït ñoäng toátsong ñöôïc quaûn lyù keùm (ví duï nhö nhaø nöôùc naém giöõ quaù nhieàu) seõ laø thaønhphoá theo cô caáu löïa choïn sau: (tieáng noùi, ñaùp öùng ngöôøi daân, gaây aûnh höôûng,ñaùp öùng coâng ty, trung thaønh, ñaùp öùng ngöôøi daân). Chöøng naøo thò tröôûng coønñem laïi cho ngöôøi daân nhöõng gì hoï caàn, ngay caû neáu thò tröôûng nhaän hoái loä töøcaùc coâng ty, thaønh phoá vaãn seõ hoaït ñoäng toát, vaø caùc coâng ty vaø ngöôøi daân seõôû laïi.

Phaân tích trong phaàn naøy taïo ñuû ñoäng löïc ñeå chuùng ta xem xeùt xem coù baèngchöùng thöïc nghieäm naøo veà öu theá cuûa quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh trong boáicaûnh toaøn caàu hoùa hay khoâng. Töø phaân tích naøy, chuùng ta troâng ñôïi laø quaûn trònhaø nöôùc laønh maïnh seõ töông taùc thuaän chieàu vôùi toaøn caàu hoùa – caùc coâng tyñaët taïi thaønh phoá - song cuõng seõ coù ít aûnh höôûng hôn khi ngöôøi daân vaø caùccoâng ty coù löïa choïn laø rôøi ñi, ví duï nhö khi hoï coù theå töï cung caáp caùc dòch vuïnhö ñieän thoaïi hay ñieän. Chuùng ta cuõng neân chôø ñôïi seõ coù moät ñöôøng cong(hình chöõ U) khi so saùnh quy moâ vaø hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. Ñieàu ñoù laø vìcaùc thaønh phoá hoaït ñoäng toát coù quy moâ nhoû coù theå duy trì quy moâ nhoû naøy vìchuùng coù cô caáu quaûn trò nhaø nöôùc khoâng cho pheùp caùc coâng ty gaây aûnhhöôûng. Neáu moät thaønh phoá côõ trung bình ñöôïc quaûn lyù yeáu keùm, cuoái cuøngnoù seõ maát daàn ngöôøi daân vaø caùc hoaït ñoäng cuûa coâng ty, vaø do vaäy quy moâcuûa noù seõ giaûm daàn. Ñeå moät thaønh phoá côõ trung bình phaùt trieån, thaønh phoáñoù caàn phaûi ñöôïc quaûn lyù toát. Trong moät moâ hình ñôn giaûn nhö vaäy, caùc thaønhphoá côõ trung bình seõ coù hoaït ñoäng toài teä nhaát. Kieåm chöùng thöïc nghieäm veàkeát quaû naøy thöïc teá ñaõ chöùng minh keát quaû ñoù laø ñuùng, vaø chuùng ta coù theåthaáy ñieàu ñoù trong phaàn sau.

Baèng chöùng thöïc nghieäm döïa treân caùc ñaëc ñieåm cuûa thaønh phoá

Ñeå kieåm chöùng moâ hình lyù thuyeát trong Hình töø 5.1 ñeán 5.4 söû duïng caùc baèngchöùng thöïc nghieäm, chuùng toâi söû duïng moät boä döõ lieäu ñöôïc xaây döïng töø caùcnguoàn khaùc nhau. Nhöõng döõ lieäu naøy ñöôïc söû duïng roäng raõi trong Chöông 3vaø trong Kaufmann, Leùautier, vaø Mastruzzi (2004), vaø chuùng toâi vieän daãn ñeán


caùc keát quaû cuï theå trong chöông naøy maø moâ hình lyù thuyeát ñaõ coù baèng chöùngchöùng minh boå sung. Chuùng toâi xem xeùt boán loaïi döõ lieäu töø moät quan saùt quaùtrình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá: (a) chaát löôïng cuoäc soáng maø ngöôøi daânñöôïc höôûng; (b) chaát löôïng quaûn trò nhaø nöôùc quan saùt ñöôïc ôû thaønh phoá; (c) xu höôùng ra quyeát ñònh ñaët truï sôû taïi thaønh phoá cuûa caùc coâng ty ñöôïc quansaùt; vaø (d) loaïi thoâng tin maø coâng ty tieáp caän ñöôïc tröôùc khi ñöa ra quyeát ñònhveà vieäc ñaët truï sôû ôû moät thaønh phoá.

Ñeå ño löôøng nhöõng gì maø ngöôøi daân troâng ñôïi, chuùng toâi söû duïng chæ soá veàchaát löôïng cuoäc soáng ñöôïc xaây döïng bôûi maïng döõ lieäu Tö vaán nguoàn nhaân löïcMercer (2002), moät cô sôû döõ lieäu vôùi caùc döõ lieäu ñieàu tra töø 215 thaønh phoá vôùicaùc ñaùnh giaù vaø öôùc tính veà 39 nhaân toá chuû choát quyeát ñònh chaát löôïng cuoäcsoáng, ñöôïc nhoùm thaønh caùc haïng muïc sau: moâi tröôøng chính trò vaø xaõ hoäi, moâitröôøng kinh teá, moâi tröôøng vaên hoùa - xaõ hoäi, nhöõng caân nhaéc veà y teá vaø söùckhoûe, tröôøng hoïc vaø giaùo duïc, caùc dòch vuï coâng vaø giao thoâng, giaûi trí, haøngtieâu duøng, nhaø ôû, vaø moâi tröôøng thieân nhieân. Trong cô sôû döõ lieäu naøy, thaønhphoá New York coù chæ soá laø 100. Zurich coù chaát löôïng cuoäc soáng cao nhaát, vaøBrazzaville coù chaát löôïng cuoäc soáng thaáp nhaát.

Veà chaát löôïng quaûn trò nhaø nöôùc cuûa thò tröôûng, chuùng toâi söû duïng ba chæsoá laáy töø caùc nguoàn khaùc nhau bao goàm: möùc ñoä kieåm soaùt tham nhuõng, naïnhoái loä ñeå ñöôïc cung caáp dòch vuï coâng, vaø phaàn kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc. Nhöõngchæ soá naøy ñöôïc xaây döïng chi tieát trong Kaufmann, Kraay, vaø Mastruzzi (2004).

Veà quyeát ñònh ñaët truï sôû taïi thaønh phoá cuûa caùc coâng ty, chuùng toâi söû duïngdöõ lieäu töø Taylor vaø Walker (2004), ñoù laø moät cô sôû döõ lieäu ño soá löôïng vaênphoøng cuûa caùc coâng ty quaûng caùo, keá toaùn vaø taøi chính lôùn ôû moãi thaønh phoátrong soá 161 thaønh phoá ôû 11 nöôùc. Chuùng toâi cuõng söû duïng döõ lieäu töø caùcnguoàn khaùc, nhö Chæ soá toaøn caàu hoùa A. T. Kearney (Chính saùch ñoái ngoaïi 2002),vaø chuùng toâi söû duïng noù laøm chæ soá veà caùc ñoäng löïc oån ñònh khi caùc coâng tychoïn ñaët truï sôû vaø ôû laïi moät thaønh phoá. Chæ soá toaøn caàu hoùa ñöôïc xaây döïng töøcaùc chæ soá veà thöông maïi, taøi chính, giao tieáp caù nhaân, vaø trao ñoåi thoâng tin.

Veà loaïi thoâng tin maø coâng ty coù ñöôïc veà moät thaønh phoá tröôùc khi ñöa raquyeát ñònh ñaët truï sôû taïi ñoù, chuùng toâi söû duïng caùc chæ soá veà thaønh phoá ñöôïcxaây döïng nhôø tìm kieám treân internet veà (a) daân soá cuûa thaønh phoá, (b) thaønhphoá coù trang web hay khoâng, (c) thoâng tin veà ngaân saùch vaø caùc quy ñònh kinhdoanh coù ñöôïc ñöa leân trang web ñoù hay khoâng, (d) thaønh phoá ñoù coù phaûi laøthuû ñoâ hay khoâng (ñeå xaùc ñònh aûnh höôûng chính trò), vaø (e) coù phaûi laø thaønhphoá caûng khoâng (xuaát khaåu seõ deã daøng hôn).

Chuùng toâi tìm thaáy baèng chöùng cho thaáy caùc chieán löôïc 3, 7, 11, vaø 15 toáthôn caùc chieán löôïc 4, 8, 12, vaø 16, nhö ñöôïc trình baøy ôû Hình 5.1. Noùi caùch khaùc,trong cô caáu quaûn trò thaønh phoá toát trong theá giôùi toaøn caàu hoùa, nhöõng ñoänglöïc tích cöïc trong töông taùc giöõa ñoøi hoûi cuûa ngöôøi daân phaûi taêng traùch nhieämgiaûi trình ôû ñòa phöông vaø ñoøi hoûi cuûa caùc coâng ty ñeå gaây aûnh höôûng laø roõ raøngkhi caùc baïn xem xeùt thöïc teá laø caùc thaønh phoá toaøn caàu ñöôïc xeáp haïng cao hôn


so vôùi caùc thaønh phoá ñòa phöông xeùt veà coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc, nhö ñöôïctrình baøy ôû Hình 5.5. Caùc thaønh phoá toaøn caàu ñöôïc quaûn lyù toát hôn caùc thaønhphoá ñòa phöông, bôûi beân caïnh aùp löïc töø ngöôøi daân, aùp löïc boå sung töø caùc coângty ñoøi hoûi phaûi quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh ñaõ taïo ra moät söï khaùc bieät. Chuùngtoâi cuõng thaáy raèng möùc ñoä toaøn caàu hoùa cuûa quoác gia (söû duïng chæ soá phöùchôïp Kearney) cao hôn möùc ñoä toaøn caàu hoùa cuûa thaønh phoá (söû duïng chæ soá Tay-lor), song söï khaùc bieät naøy ôû caùc thaønh phoá toaøn caàu coøn saâu saéc hôn ôû caùcthaønh phoá ñòa phöông.5 Keát quaû naøy laø baèng chöùng cho thaáy söï töông taùc giöõanhieàu thaønh phoá vaø nhieàu coâng ty daãn tôùi nhöõng keát quaû trong quaûn trò nhaønöôùc toát hôn so vôùi trong boái caûnh chæ coù moät thaønh phoá.

Ngoaøi ra, khi caùc coâng ty coá gaéng gaây aûnh höôûng tôùi thò tröôûng cuûa caùcthaønh phoá, caùc baèng chöùng gôïi yù raèng caùc coâng ty khoâng taêng ñöôïc khaû naêngôû laïi thaønh phoá vaø hoaït ñoäng trong daøi haïn (töùc laø haønh vi cuûa coâng ty cuoáicuøng daãn ñeán vieäc rôøi boû thaønh phoá vaø do vaäy laøm giaûm möùc ñoä toaøn caàu hoùa),nhö ñöôïc trình baøy trong Hình 5.6. Chuùng toâi thaáy raèng toaøn caàu hoùa cao gaénlieàn vôùi coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc ôû thaønh phoá toát ôû caùc bieán soá nhö cung caáptaøi chính baát hôïp phaùp cho caùc ñaûng phaùi, chuyeån muïc ñích söû duïng nguoàncoâng quyõ, hay chaát löôïng cuûa heä thoáng böu chính.

Coù caùc baèng chöùng roõ raøng cho thaáy khi thò tröôûng ñaùp öùng nhu caàu cuûangöôøi daân vaø khoâng tham nhuõng vaø bò aûnh höôûng bôûi caùc coâng ty, chaát löôïngcuoäc soáng seõ toát (Hình 5.7).

Tuy nhieân, nhö coù theå thaáy ôû Hình 5.8, chaát löôïng cuoäc soáng khoâng phaûikhi naøo cuõng khaù hôn khi caùc thaønh phoá coù möùc ñoä toaøn caàu hoùa cao hôn, vaøcoøn nhieàu bieán ñoäng giöõa chaát löôïng cuoäc soáng ñaït ñöôïc vôùi möùc ñoä toaøn caàuhoùa. Phaân tích trong Hình 5.8 döïa treân vieäc so saùnh möùc ñoä toaøn caàu hoùa cuûathaønh phoá (ñöôïc tính baèng soá coâng ty quoác teá ñaët taïi thaønh phoá laáy töø cô sôûdöõ lieäu Taylor 2001) vaø chaát löôïng cuoäc soáng cuûa moät ngöôøi daân trung bình(laáy töø chæ soá chaát löôïng cuoäc soáng cuûa Mercer 2004). Chuùng toâi chæ tieán haønhphaân tích vôùi 50 thaønh phoá ñöùng ñaàu veà chaát löôïng cuoäc soáng. Giaû ñònh cuûachuùng toâi laø caùc thaønh phoá naøy ñöôïc quaûn lyù toát hôn (vôùi coâng taùc quaûn trònhaø nöôùc laønh maïnh), thu huùt ñöôïc nhieàu coâng ty ñeán hôn, ñeán moät ñieåm khimaø söï coù maët cuûa caùc coâng ty laøm suy giaûm chaát löôïng cuoäc soáng.

Baèng chöùng naøy gôïi yù raèng aùp löïc boå sung töø caùc coâng ty ñoøi hoûi caûi thieänhoaït ñoäng thöïc söï coù aûnh höôûng ñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. Noùcuõng gôïi yù laø aùp löïc cuûa ngöôøi daân ñoøi hoûi phaûi duy trì chaát löôïng cuoäc soángôû möùc cao cuõng coù theå ngaên chaën caùc coâng ty choïn ñaët truï sôû taïi nhöõng thaønhphoá ñoù.6

Nhöõng keát quaû trong Hình 5.7 vaø 5.8 vaø moät phaân tích kinh teá löôïng chi tieáthôn chæ ra raèng moâ hình lyù thuyeát ñöôïc xaây döïng ôû ñaàu chöông naøy thöïc söï coùgiaù trò khi xem xeùt söï vaän ñoäng cuûa caùc löïa choïn cuûa ngöôøi daân vaø coâng ty ôûcaáp thaønh phoá. Chuùng toâi thaáy raèng vieäc thaønh phoá coù moät trang web haykhoâng taïo ra moät söï khaùc bieät trong chaát löôïng cuûa coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc



Hình 5.5. Caùc chæ soá veà quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh lieân quan tôùi naïn hoái loä vaø toäiphaïm ôû caùc thaønh phoá toaøn caàu vaø ñòa phöông

1

7

6

5

4

3

2

Naïnhoái loä

trong cungcaáp dòchvuï thaáp


Toäiphaïmñöôøngphoáthaáp

Naïnhoái loäñeå taùc

ñoäng ñeáncaùc luaätleä thaáp

Naïnhoái loä

trong cungcaáp dòchvuï thaáp

Toäiphaïmñöôøngphoáthaáp

Naïnhoái loäñeå taùc

ñoäng ñeáncaùc luaätleä thaáp

Quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm Quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh

Xeáp

haïng

trun

g bì

nhve

à qua

ûn tr

ò nha

ø nöô

ùcTh

aáp

C

ao

Nguoàn: Kaufmann vaø Kraay 2002; Kaufmann, Leùautier, vaø Mastruzzi 2004; Dieãn ñaøn Kinh teá Theágiôùi 2003.

Hình 5.6. Caùc chæ soá veà quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh lieân quan tôùi taøi chínhvaø dòch vuï thoâng tin ôû caùc thaønh phoá toaøn caàu vaø ñòa phöông

1

7

6

5

4

3

2

Möùc ñoä cung caáp taøi chính traùi pheùp cho caùc ñaûng phaùi thaápMöùc ñoä chuyeån höôùng söû duïng nguoàn coâng quyõ thaápChaát löôïng heä thoáng böu ñieän

Xeáp

haïng

qua

ûn tr

ònh

aø nö

ôùc b

ình

quaân

Thaáp

Cao

Toaøn caàu hoaùthaáp

Toaøn caàu hoaùtrung bình

Toaøn caàu hoaùcao



Hình 5.7. Moái quan heä giöõa chaát löôïng cuoäc soáng vaø tham nhuõng ôû caáp ñoä thaønh phoá

90

120

100

110

1 42 3

R2 = 0,3479

Kieåm soaùt keùm Kieåm soaùt toát

Chæ

soá

chaát

löôïn

g cu

oäc s

oáng

Möùc ñoä kieåm soaùt tham nhuõng

Nguoàn: Veà möùc ñoä kieåm soaùt tham nhuõng: Kaufmann vaø Kraay 2004. Veà chaát löôïng cuoäc soáng:maïng döõ lieäu Tö vaán nguoàn nhaân löïc Mercer 2004. Khaûo saùt cuûa Mercer ñöa ra ñaùnh giaù veà chaátlöôïng cuoäc soáng ôû 215 thaønh phoá. Chuùng toâi ñaõ söû duïng 50 thaønh phoá ñöùng ñaàu trong xeáp haïngveà chaát löôïng cuoäc soáng ñeå naém baét taùc ñoäng toái ña cuûa bieán tham nhuõng. Nghieân cöùu cuûa Mercerdöïa treân nhöõng ñaùnh giaù vaø nhaän ñònh chi tieát veà 39 nhaân toá chuû choát quyeát ñònh chaát löôïng cuoäcsoáng, ñöôïc nhoùm thaønh caùc haïng muïc sau: moâi tröôøng chính trò vaø xaõ hoäi; moâi tröôøng kinh teá; moâitröôøng vaên hoùa – xaõ hoäi; caùc caân nhaéc veà y teá vaø söùc khoûe; giaùo duïc vaø tröôøng hoïc; caùc dòch vuïcoâng vaø giao thoâng; giaûi trí; haøng tieâu duøng; nhaø ôû; vaø moâi tröôøng thieân nhieân. Trong Chæ soá veàChaát löôïng cuoäc soáng cuûa Mercer, thaønh phoá New York coù chæ soá 100 (Zurich ñöôïc xeáp haïng caonhaát, Brazzaville xeáp haïng thaáp nhaát).

Hình 5.8. Moái quan heä giöõa chaát löôïng cuoäc soáng vaø toaøn caàu hoùaôû caáp ñoä thaønh phoá

10

110

2030405060708090

100

90 120100 110

R2 = 0,1344

Kieåm soaùt keùm Kieåm soaùt toát

Möùc

ñoä

toaøn

caàu

hoùa

cuûa

thaøn

h ph

oá

Chaát löôïng cuoäc soáng

Nguoàn: Veà möùc ñoä kieåm soaùt tham nhuõng: Kaufmann vaø Kraay 2004. Caùc döõ lieäu veà toaøn caàuhoùa laáy töø Taylor 2001. Möùc ñoä toaøn caàu hoùa ñöôïc xaùc ñònh baèng soá coâng ty quoác teá ñaët taïi thaønhphoá, döïa treân 46 nhaø cung caáp dòch vuï tieân tieán “treân toaøn caàu” ôû 55 thaønh phoá cuûa theá giôùi. Caùccoâng ty toaøn caàu ñöôïc ñònh nghóa laø coù vaên phoøng taïi ít nhaát 15 thaønh phoá khaùc nhau. Phaân tíchnaøy ñöôïc tieán haønh treân cô sôû söû duïng 50 thaønh phoá ñöôïc xeáp haïng cao nhaát veà chaát löôïng cuoäcsoáng theo cô sôû döõ lieäu Tö vaán nguoàn nhaân löïc Mercer 2004. Moät phaân tích söû duïng 261 thaønh phoálaáy töø cô sôû döõ lieäu Kaufmann - Leùautier - Mastruzzi chæ ra raèng khi caøng nhieàu thaønh phoá ñöôïcñöa vaøo, ñöôøng hoài quy caøng döông vaø coù yù nghóa ñaùng keå, vaø quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh goùpphaàn laøm taêng möùc ñoä toaøn caàu hoùa.

ôû thaønh phoá, ñieàu maø caû caùc coâng daân laãn coâng ty ñaët taïi thaønh phoá ñeàu quantaâm. Tuy nhieân vieäc trang web cuûa thaønh phoá coù caùc thoâng tin maø moät coâng tycaàn bieát ñeå khôûi nghieäp coøn quan troïng hôn nhieàu, noù laø bieán giaûi thích söï khaùcbieät trong tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá ôû moät soá chæ soá chính veà quaûntrò nhaø nöôùc. Vieäc thaønh phoá coù phaûi laø thaønh phoá toaøn caàu hay khoâng cuõng coùaûnh höôûng. Trong phaân tích naøy, khaùi nieäm thaønh phoá toaøn caàu ñöôïc döïa treânsoá löôïng coâng ty ñaët taïi thaønh phoá ñoù.

Taàm quan troïng cuûa caùc thoâng tin maø coâng ty coù tröôùc cuõng coù moái töôngquan chaët cheõ vôùi chaát löôïng dòch vuï maø thaønh phoá cung caáp, nhö ñöôïc trìnhbaøy ôû Baûng 5.1. Caùc thaønh phoá coù trang web thì coù chaát löôïng dòch vuï toát hônnhieàu so vôùi caùc thaønh phoá khoâng coù trang web. Ngoaøi ra, ôû caùc thaønh phoá -nôi ngöôøi daân coù theå tieáp caän caùc thoâng tin veà ngaân saùch (thöôùc ño ñoä minhbaïch vaø traùch nhieäm giaûi trình), dòch vuï cuõng coù xu höôùng coù chaát löôïng toáthôn. Nhöõng döõ lieäu naøy chæ ra raèng quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh (ñöôïc theåhieän ôû phaûn öùng cuûa thò tröôûng laø “ñaùp öùng” “tieáng noùi” cuûa ngöôøi daân) ñemlaïi nhöõng keát quaû toát hôn cho thaønh phoá.

Kinh nghieäm cuûa Phaùp trong vieäc caûi thieän coâng taùc quaûn trònhaø nöôùc ôû ñòa phöông

Ñeå minh hoaï cho söï töông taùc naêng ñoäng giöõa ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø caùccoâng ty, chuùng toâi nghieân cöùu moät soá tröôøng hôïp cuï theå coù lieân quan ñeán caùchôïp ñoàng cung caáp nöôùc lôùn cuûa caùc thaønh phoá ôû Phaùp. Caùc hoaït ñoäng cuûachính quyeàn thaønh phoá ôû Phaùp raát ñaùng ñöôïc xem xeùt, vì Phaùp coù soá löôïng


Baûng 5.1. Hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá vaø möùc ñoä saün coù caùc thoâng tin cung caápcho ngöôøi daân vaø caùc coâng ty trong maãu phi OECD

Trang web Trang web coù thoâng tin

Thaønh phoá coù coù thoâng tin veà caùch thöùc Caùc chæ soá veà hoaït ñoäng trang web veà ngaân saùch khôûi nghieäpcuûa thaønh phoá Khoâng Coù Khoâng Coù Khoâng Coù

Tieáp caän dòch vuï raùc thaûi (%) 44 54 46 70 45 72Tieáp caän nöôùc (%) 62 68 63 92 62 90Tieáp caän ñieän (%) 75 76 75 91 74 93Tyû leä daân tieáp caän ñieän thoaïi

(%) 84 93 86 99 86 95Toång soá thaønh phoá 210 58 262 6 256 12

Chuù thích: Caùc soá lieäu laø xeáp haïng bình quaân laáy töø maãu 274 thaønh phoá ôû caùc nöôùc khoângthuoäc OECD.

Nguoàn: Xaây döïng caùc döõ lieäu laáy töø soá lieäu cuûa Toå chöùc Quan saùt Ñoâ thò UNCHS veà hoaït ñoängcuûa caùc thaønh phoá vaø baèng caùch tra maïng ñeå kieåm tra xem thaønh phoá coù trang web hay khoâng vaønhöõng gì ñöôïc ñaêng taûi treân trang web ñoù. Ñeå bieát theâm chi tieát veà döõ lieäu, xem Kaufmann, Leùautier,vaø Mastruzzi (2004).

chính quyeàn töï trò lôùn nhaát so vôùi quy moâ ñòa lyù vaø daân soá. ÔÛ Phaùp coù tôùi36.565 chính quyeàn töï trò, trong ñoù 31.927 laøng chæ coù ít hôn 2.000 daân. Nhöõnglaøng naøy coù toång daân soá leân tôùi 15 trieäu ngöôøi, chieám khoaûng 25% toång daân soáPhaùp (Hình 5.9).

Boái caûnh

Quaù trình phaân caáp quaûn lyù ñaõ ñem laïi nhieàu quyeàn haïn hôn cuõng nhö nhieàunguoàn löïc nhaø nöôùc quan troïng hôn cho chính quyeàn ñòa phöông, chuyeån caùctraùch nhieäm chính veà phuùc lôïi coâng coäng sang cô quan quaûn lyù ôû caáp bang vaøvuøng. Phaân caáp cuõng taïo ra nhieàu cô hoäi tham nhuõng hôn vaø ñem laïi cho caùcchính trò gia ñòa phöông nhöõng quyeàn haïn maø khoâng phaûi bao giôø hoï cuõngkieåm soaùt thaønh coâng. Phaùp ñaõ tieán haønh chuyeån sang moät moâ hình quaûn lyùhaønh chính coâng, vôùi caùc chöùc naêng tröôùc ñaây thuoäc veà nhaø nöôùc nay ñöôïcmôû ra cho caùc nhaø thaàu tö nhaân. Vaøo cuoái nhöõng naêm 1970, 75% chính quyeànthaønh phoá ôû Phaùp quaûn lyù dòch vuï cung caáp nöôùc cuûa mình thoâng qua cô quancuûa thaønh phoá. Hai möôi naêm sau, 80% hoaït ñoäng caáp nöôùc do khu vöïc tö nhaânquaûn lyù - soá löôïng hôïp ñoàng kyù vôùi caùc chính quyeàn ñòa phöông ñaõ taêngmaïnh trong giai ñoaïn töø naêm 1982 ñeán naêm 1992. Soá löôïng caùc coâng ty coù voánnhaø nöôùc - tö nhaân cuõng taêng maïnh, ñoù cuõng laø nguoàn goác cuûa moät soá vuï vieäcñaùng hoå theïn.

Ví duï veà quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm ôû ñòa phöông

Keå töø khi thöïc hieän luaät phaân caáp quaûn lyù vaøo nhöõng naêm 1980, caùc chính trògia ñòa phöông ñaõ tham gia vaøo nhöõng vuï trao ñoåi ngaàm lieân quan ñeán nhieàu


Hình 5.9. Chính quyeàn thaønh phoá taïi Phaùp, tính theo daân soá, 2003

0

18.000

16.000

14.000

12.000

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

Lôùn(1.000 tôùi1.999 daân)

Soá l

öôïng

chí

nh q

uyeàn

thaøn

h ph

oá

Raát nhoû(0 tôùi

99 daân)

Nhoû(100 tôùi499 daân)

Trung bình(500 tôùi999 daân)

Nguoàn: INSEE 1999.

hoaït ñoäng khaùc nhau. Moät soá vuï vieäc ñaõ ñöôïc tieát loä, khieán coâng luaän baát bìnhvaø daãn tôùi söï ra ñôøi cuûa nhieàu luaät leä, quy ñònh nhaèm giaûm thieåu ruûi ro quaûntrò nhaø nöôùc khoâng laønh maïnh. Nhöõng vuï vieäc sau laø caùc ví duï khaùc nhau veàthöïc tieãn quaûn trò nhaø nöôùc khoâng laønh maïnh.

● Lyonnaise des Eaux vaø Geùneùrale des Eaux: caùc haønh vi caïnh tranh caàn ñaëtdaáu hoûi. Naêm 1980, hai coâng ty nöôùc chính cuûa Phaùp, Lyonnaise des Eauxvaø Geùneùrale des Eaux, moãi coâng ty bò phaït 2 trieäu FRF vì ñaõ thoâng ñoàngtrong ñaáu thaàu ñöôïc quyeàn cung caáp cho Versailles, Martinique, vaøFrench Guyana.

● Toulouse: haønh vi ñaáu thaàu caàn ñaët daáu hoûi. Caùc haønh vi gian laän khoângphaûi laø vaán ñeà duy nhaát khi giao quyeàn cung caáp dòch vuï coâng; caùc bieänphaùp caïnh tranh hoaëc bieän phaùp khaùch haøng khoâng laønh maïnh cuõng laønhöõng ví duï veà quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm. Naêm 1990, CGE ñaõ phaûi traû550 trieäu FRF cho chính quyeàn thaønh phoá Toulouse ñeå ñöôïc quyeàn thamgia cung caáp nöôùc. Ñoàng thôøi, CGE phaûi gaùnh moùn nôï 770 trieäu FRF cuûacô quan nhaø nöôùc tröôùc ñoù.

● Vuï Noir-Botton: quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm vaø lôïi nhuaän cuûa rieâng ngaøi thòtröôûng. Vuï Noir - Botton (1992-1998) lieân quan ñeán vieäc cung caáp taøi chínhcho caùc chieán dòch chính trò vaø caùc lôïi ích caù nhaân daønh cho ngaøi thòtröôûng cuõ cuûa Lyon, nay ñaõ bò sa thaûi, bôûi con daâu cuûa oâng ta, ngöôøi hoaïtñoäng trong ngaønh giaûi trí. Nhöõng lôïi ích bao goàm vieäc ñöa quaø ñeå ñöôïcphaùt hình vaø vuï moät coâng ty phaù saûn ñaõ cung caáp nguoàn taøi chính chooâng ta.

● Ñaïi dieän chính trò vaø daân cöû: caùc cô hoäi tham nhuõng. Caùc vuï xì-caêng-ñankhaùc coù lieân quan ñeán vieäc cung caáp taøi chính cho caùc ñaûng phaùi chính tròôû caáp quoác gia vaø ñòa phöông cuõng dính daùng tôùi caùc coâng ty tö nhaân cuûaPhaùp vaø caùc ñaïi bieåu chính trò. Naêm 1984, ñaõ coù 69 baûn aùn daønh cho caùcñaïi bieåu chính trò vaø daân cöû vôùi nhöõng caùo buoäc lieân quan tôùi thamnhuõng; con soá naøy taêng gaàn gaáp ñoâi vaøo naêm 1987 (vôùi 133 baûn aùn) vaø laïitieáp tuïc taêng hôn gaáp ñoâi tôùi con soá 286 baûn aùn vaøo naêm 1997.

● Vuï Carignon: quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm vaø taøi trôï cho caùc ñaûng phaùi chínhtrò. Vuï Carignon (1996) lieân quan tôùi thò tröôûng cuõ cuûa Grenoble laø AlainCarignon, ngöôøi bò caùo buoäc ñaõ thao tuùng caùc haønh vi caïnh tranh ñoái vôùicaùc hôïp ñoàng vôùi nhaø nöôùc, töø ñoù thu lôïi caù nhaân vaø cung caáp taøi chínhcho ngheà nghieäp chính trò cuûa mình. Vaøo thaùng 7-1989, oâng ta ñaõ tieánhaønh tö nhaân hoùa caùc dòch vuï nöôùc cuûa thaønh phoá maø khoâng thoâng quaquy trình ñaáu thaàu. Vaøo cuoái naêm 1995, giaù nöôùc ñaõ taêng maïnh töø möùc4,85 FRF leân tôùi 13,59 FRF (töø 0,75 USD leân 2,20 USD/m3), maëc duø heäthoáng khoâng caàn phaûi coù ñaàu tö hay thay môùi ñaùng keå naøo. Naêm 1994,toaø aùn Phaùp phaùt hieän thaáy dòch vuï cung caáp nöôùc ñaõ ñöôïc tö nhaân hoùañeå ñoåi laáy vieäc Lyonnaise des Eaux ñoùng goùp cho chieán dòch tranh cöû cuûaAlain Carignon vaø taëng oâng ta caùc moùn quaø khaùc toång trò giaù leân tôùi treân


19 trieäu FRF. Hoï truy toá Carignon, coá vaán chính cuûa oâng ta taïi toøa thòchính, vaø hai giaùm ñoác cuûa Lyonnaise. Naêm 1995 vaø 1996, hoï bò buoäc toäiñaõ traû hoaëc nhaän hoái loä vaø bò keát aùn tuø. Toøa aùn cuõng phaùn quyeát laø nhöõngngöôøi tieâu duøng coù theå ñoøi boài thöôøng vôùi toång soá tieàn laø 300.000 FRF vìcoâng ty nöôùc ñaõ söû duïng bieän phaùp keá toaùn khoâng ñuùng söï thaät ñeå thoåiphoàng giaù nöôùc aùp duïng vôùi ngöôøi tieâu duøng. Keát quaû laø moät phaàn dòchvuï cung caáp nöôùc ôû Grenoble ñaõ ñöôïc giao laïi cho khu vöïc nhaø nöôùc vaøonaêm 1996, vaø giaù nöôùc ñaõ giaûm 11%. Coâng ty nöôùc ñoù laïi trôû veà sôû höõunhaø nöôùc hoaøn toaøn vaøo naêm 2000.

● Vuï Boucheron: quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm ñeå tö lôïi caù nhaân. Thaùng 7-1997,Boä tröôûng Phaùp Jean-Michel Boucheron ñaõ bò keát aùn tuø hai naêm, vôùi hainaêm quaûn thuùc sau ñoù, vaø bò phaït 1 trieäu FRF vì ñaõ nhaän hoái loä töø caùccoâng ty tham gia ñaáu thaàu cung caáp caùc dòch vuï coâng. Theo baùo caùo,Boucheron ñaõ nhaän tieàn löông laø 327.000 FRF cho moät coâng vieäc hö caáu ôûGeùneùrale des Eaux, ñoåi laïi oâng ta ñaõ cho hoï quyeàn cung caáp nöôùc ôûAngouleâme. OÂng ta cuõng bò buoäc toäi nhaän hoái loä 500.000 FRF trong giaiñoaïn 1986-1989 töø nhieàu coâng ty khaùc nhau.

Phaûn öùng vôùi coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùm

Nhöõng vuï vieäc ñaùng hoå theïn naøy ñaõ laøm daáy leân moái quan ngaïi cuûa coângchuùng veà vieäc giao traùch nhieäm cung caáp caùc dòch vuï coâng cho khu vöïc tönhaân. Caùc vuï vieäc khoâng chæ ñöôïc phaùn xöû ôû toaø aùn, chuùng coøn daãn ñeán nhöõngluaät leä vaø bieän phaùp khaùc ñeå ñaáu tranh choáng caùc haønh vi vaø keát quaû quaûn trònhaø nöôùc khoâng laønh maïnh:

● Luaät N 92-3, “Luaät nöôùc”, 3-1-1992. Luaät nöôùc ñaõ chuyeån caùc traùch nhieämhaïch toaùn sang cho chính quyeàn thaønh phoá vaø ñöa ra moät soá bieän phaùphaïch toaùn nhaèm kieåm soaùt möùc ñoä buø ñaép chi phí phuø hôïp cuûa caùc dòchvuï nöôùc cho caùc chính quyeàn thaønh phoá.

● Luaät N 92-1282. Luaät naøy ñaõ thay ñoåi caùc thuû tuïc, ñaëc bieät laø trong quycheá ñaáu thaàu, vôùi caùc hôïp ñoàng cung caáp nöôùc.

● Luaät N 93-122, “Luaät Sapin”, 29-1-1993. Luaät Sapin ñöôïc thoâng qua nhaèmngaên chaën tham nhuõng vaø taêng cöôøng minh baïch trong caùc quy trình ñaáuthaàu nhaø nöôùc. Luaät naøy buoäc caùc hôïp ñoàng giao quyeàn cung caáp dòch vuïcoâng phaûi thoâng qua ñaáu thaàu caïnh tranh vaø ñaët ra moät khuoân khoå quyñònh chaët cheõ cho noäi dung cuûa caùc hôïp ñoàng naøy.

● Ngaøy 18-11-1994. Ngaøy nöôùc quoác gia, khi Boä tröôûng Boä Moâi tröôøngMichel Barnier thaønh laäp Cô quan theo doõi giaù nöôùc quoác gia.

● Luaät N 95-101, “Luaät Barnier,” ngaøy 2-2-1995. Luaät Barnier buoäc caû caùc ñônvò nhaø nöôùc vaø tö nhaân trong ngaønh nöôùc phaûi baùo caùo haøng naêm, trongñoù coù phaàn phaân tích giaù caû, caám vieäc ñaët ra quyeàn tham gia ñaáu thaàu,ñöa ra nhöõng haïn cheá chaët cheõ hôn veà thôøi haïn hôïp ñoàng, vaø ñaët ra khaû


naêng kieän caùc coâng ty vaø caùc chính quyeàn thaønh phoá neáu khoâng tuaân thuûñuùng caùc yeâu caàu naøy.

● Ngaøy 19-12-1996. Ñaïi hoäi ñoàng veà caïnh tranh, tieâu duøng, vaø choáng gianlaän coâng boá moät baùo caùo veà giaù nöôùc ôû Phaùp töø naêm 1991 ñeán naêm 1996.

● Ngaøy 27-2-1997. Cô quan kieåm toaùn quoác gia coâng boá baùo caùo “Coâng taùcquaûn lyù dòch vuï nöôùc vaø nöôùc thaûi cuûa caùc chính quyeàn thaønh phoá”, trongñoù pheâ phaùn coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc taïi ñòa phöông.

● Ngaøy 7-8-1998. Toøa haønh chính cuûa Grenoble huûy boû ñôït ñaøm phaùn laïi cuûathaønh phoá vôùi Lyonnaise des Eaux, vì khoâng tuaân thuû caùc quy ñònh caïnhtranh aùp duïng vôùi caùc dòch vuï coâng.

● Ngaøy 22-12-1999. Hoäi ñoàng Caáp cao veà Khu vöïc nhaø nöôùc khuyeán nghòthaønh laäp moät cô quan ñieàu tieát dòch vuï nöôùc vaø caùc dòch vuï ñoâ thò khaùcñeå kieåm soaùt tính minh baïch treân thò tröôøng nöôùc.

● Ngaøy 17-7-2002. Hoäi ñoàng Caïnh tranh coâng boá moät baùo caùo veà thò tröôøngnöôùc taïi Phaùp, taäp trung vaøo caùc möùc ñoä caïnh tranh trong ngaønh.

● 2002-2004. Moät soá hôïp ñoàng cung caáp nöôùc chính ñaõ chaám döùt vaø ñaáuthaàu laïi. Giaù nöôùc ñaõ giaûm ñaùng keå ôû moät soá ñoâ thò lôùn ôû Phaùp.

Nhöõng minh hoïa cuûa lòch söû nhö theá naøy thuùc ñaåy nghieân cöùu veà söï vaänñoäng cuûa caùc löïa choïn cuûa ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø coâng ty. Chuùng toâi söûduïng chuùng ñeå xem xeùt xem loaïi moâ hình caân baèng naøo coù theå phaùt sinh. Ñaëcbieät, lieäu coù toàn taïi moät ñieåm caân baèng giöõa quaûn trò nhaø nöôùc khoâng laønhmaïnh (thò tröôûng tham nhuõng) vôùi caùc coâng ty toát (cung caáp dòch vuï) haykhoâng, vaø neáu coù thì ñieåm caân baèng ñoù coù beàn vöõng khoâng? Chuùng ta coù theåthaáy coù söï chuyeån ñoåi sang quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh vaø caùc coâng ty hoaïtñoäng toát do coù söï lo laéng nhoû hay khoâng (ví duï nhö caùc cöû tri hieåu bieát veà chínhtrò nhieàu hôn)? Caùc cô hoäi ñeå ngöôøi daân phaûn hoài baèng “tieáng noùi” cuûa mình laøgì? Lieäu caùc giaûi phaùp nhö Nhoùm ñaëc traùch veà Chöông trình Bangalore7, trongñoù caùc toå chöùc xaõ hoäi töông taùc vôùi nhaø nöôùc ñeå caûi thieän quaûn trò nhaø nöôùc, coùtheå nhaân roäng sang caùc nôi khaùc hay khoâng? Chuùng ta coù theå lyù giaûi nhöõng keátquaû thöïc nghieäm veà caùc thaønh phoá ôû nöôùc Myõ cuûa Warner vaø Hefetz (2003)trong ñoù cho raèng caùc thaønh phoá döïa nhieàu hôn vaøo khu vöïc tö nhaân trong cungcaáp dòch vuï cuõng ñöôïc xeáp haïng thaáp hôn veà tieáng noùi vaø caùc bieän phaùp bìnhñaúng khoâng?

Lyù do chính khieán chuùng toâi taäp trung vaøo caùc ví duï naøy trong moät boái caûnhtoaøn caàu hoùa laø nhaèm laøm roõ maët traùi cuûa toaøn caàu hoùa, ñieàu luoân toàn taïi songhaønh vôùi caùc lôïi ích cuûa toaøn caàu hoùa. Söï gia taêng caùc hoaït ñoäng trao ñoåi vaønhu caàu ngaøy caøng lôùn cuûa ngöôøi daân ñoøi hoûi phaûi quaûn trò nhaø nöôùc laønhmaïnh cuõng ñi lieàn vôùi nhöõng cô hoäi tinh vi vaø “traù hình” nhieàu hôn cho quaûntrò nhaø nöôùc khoâng laønh maïnh. Ñieån hình laø toäi phaïm taøi chính vaø röûa tieàn treânquy moâ quoác teá khieán cho vieäc giaûi quyeát naïn bieån thuû vaø tham nhuõng ôû caùcnöôùc hieän ñang phaûi ñoái maët vôùi tình traïng thieáu minh baïch vaø quaûn trò nhaø


nöôùc yeáu keùm ngaøy caøng trôû neân phöùc taïp hôn. Nhôø vaäy, caùc thaønh phoá vaø khuvöïc coù coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh seõ coù xu höôùng taêng theâm tínhhieäu quaû, trong khi caùc thaønh phoá ñang coù coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc yeáu keùmseõ caøng toài teä ñi, ñaëc bieät laø ôû haàu heát caùc thaønh phoá chaâu Phi vaø ôû caùc trungtaâm coâng nghieäp cuõ ôû chaâu AÂu vaø Trung AÙ, nôi maø ngöôøi daân khoù loøng “thoaùtkhoûi” quyeàn kieåm soaùt cuûa chính quyeàn ñòa phöông.

Keát luaän vaø phöông höôùng nghieân cöùu trong töông lai

Trong chöông naøy, chuùng toâi ñaõ söû duïng lyù thuyeát troø chôi ñeå chæ ra raèngnhöõng vaän ñoäng trong quan heä töông taùc giöõa ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø caùccoâng ty trong boái caûnh toaøn caàu hoùa, coù theå caûi thieän hoaït ñoäng cuûa caùc thaønhphoá. Moâ hình naøy coá gaéng ruùt ra baûn chaát quan heä nhaân quaû theo höôùng töøtoaøn caàu hoùa tôùi quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh vaø traùch nhieäm giaûi trình cuûañòa phöông tôùi quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh. Treân thöïc teá, phaân tích cuûa chuùngtoâi chæ ra raèng caû toaøn caàu hoùa vaø traùch nhieäm giaûi trình cuûa ñòa phöông ñeàucoù yù nghóa quan troïng, song söï töông taùc giöõa toaøn caàu hoùa vaø quaûn trò nhaønöôùc laønh maïnh seõ ñem laïi keát quaû hoaït ñoäng toát hôn so vôùi rieâng yeáu toá traùchnhieäm giaûi trình caù nhaân hay toaøn caàu hoùa khi khoâng coù traùch nhieäm giaûi trìnhcaù nhaân coù theå ñem laïi. Chuùng toâi ñaõ chæ ra raèng khi caùc coâng ty coá gaéng gaâyaûnh höôûng vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo thaønh phoá vaø hoaït ñoäng maø khoâng chòu söïkieåm tra, hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá chaéc chaén seõ bò aûnh höôûng xaáu.

Nhöõng gì maø caùc coâng ty vaø ngöôøi daân coù theå bieát cuõng coù taùc ñoäng tôùiquaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh. Do vaäy, vieäc coâng khai moät loaït caùc thoâng tinquan troïng, ví duï treân trang web cuûa thaønh phoá, seõ caûi thieän khaû naêng coù coângtaùc quaûn trò nhaø nöôùc laønh maïnh vaø ñem laïi chaát löôïng cuoäc soáng toát hôn chongöôøi daân thaønh phoá. Caùc thoâng tin toát hôn cho pheùp kieåm soaùt traùch nhieämgiaûi trình cuûa chính quyeàn toát hôn. Trong chöông naøy, chuùng toâi ñaõ taäp trungvaøo khaû naêng tieáp caän thoâng tin qua trang web vaø chöa xem xeùt vai troø giaùmsaùt cuûa caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, tuy nhieân, khía caïnh naøy ñaõ ñöôïccaùc nhaø nghieân cöùu khaùc khaûo saùt kyõ löôõng (veà raø soaùt toång quaùt, xem Sassen2002). Keát quaû töø coâng trình cuûa chuùng toâi laø caùc thaønh phoá coù theå söû duïngcoâng ngheä ñeå caûi thieän ñaùng keå khaû naêng tieáp caän thoâng tin.

Nhöõng keát quaû cuûa chuùng toâi cuõng chæ ra raèng quaù trình hoaït ñoäng tronglòch söû coù yù nghóa quan troïng. Moät phöông phaùp luaän naém baét ñöôïc caû söï vaänñoäng theo thôøi gian coù theå laøm roõ moät soá vaán ñeà khoù xung quanh quaûn trò nhaønöôùc ôû ñoâ thò. Nhöõng phaân tích nhö vaäy seõ laø caàn thieát ñeå coù theå hieåu ñöôïc toácñoä ñoâ thò hoùa cao ôû chaâu Phi, moät quaù trình laøm taêng phuùc lôïi khoâng ñaùng keåcho caùc thaønh phoá, ñem laïi söï taêng tröôûng kinh teá raát haïn cheá cho caùc quoácgia, ít ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi cho caùc coâng ty, vaø nhöõng thaùch thöùc lôùncho coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc. Chöông 4 khaûo saùt nhöõng thaùch thöùc naøy cuï


theå hôn. Nhöõng nghieân cöùu boå sung veà caùc thaønh phoá ôû chaâu Phi, söû duïng moätphöông phaùp luaän tính ñeán quaù trình lòch söû, coù theå seõ laøm roõ ñöôïc chuû ñeà hoùcbuùa naøy.

Phuï luïc 5.1. Baèng chöùng veà keát quaû ñieåm caân baèng Nash

Lyù thuyeát: Fudenberg vaø Tirole (1991). Traïng thaùi cuoái cuøng cuûa moät troø chôitrong ñoù ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø caùc coâng ty choïn caùc toå hôïp haønh ñoäng nhötreân ñöôïc goïi laø ñieåm caân baèng Nash.

Baèng chöùng: coá ñònh ñieåm caân baèng Nash ôû α*, ñoù laø keát quaû cuûa moät troøchôi laëp ñi laëp laïi trong ñoù ngöôøi daân, thò tröôûng, vaø coâng ty haønh ñoäng trongmoät khoaûng thôøi gian coá ñònh T (chu kyø baàu cöû thò tröôûng 5 naêm). Taát caû bangöôøi chôi phaûi choïn (trung thaønh, ñaùp öùng, ñaët truï sôû) ôû giai ñoaïn naøy, vì nhövaäy seõ laøm taêng keát quaû maø hoï nhaän ñöôïc trong giai ñoaïn T vaø nhö vaäy trongtöông lai hoï seõ khoâng phaûi traû giaù, nhôø vieäc ñöôïc höôûng ít hôn möùc tieän íchsaün coù daønh cho hoï. Ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi baát kyø moät giai ñoaïn lòch söû hT

naøo coù xaùc suaát döông trong a*.Ñieåm caân baèng tónh vôùi moãi ngöôøi chôi laø α*(i) vôùi giai ñoaïn cuoái cuøng laø

gi(α*(i))>vi. ÔÛ giai ñoaïn naøy, ngöôøi chôi seõ nhaän ñöôïc möùc tieän ích nhieàu hônmöùc hoï ñònh tröôùc (giaù trò min-max) vi.

Vôùi moät chu kyø laëp ñi laëp laïi R (vôùi R ñuû lôùn), moãi ngöôøi chôi thích keát quaûvi hôn, sau khi keát thuùc chu kyø cuoái cuøng R cuûa (trung thaønh, ñaùp öùng, ñaët truïsôû), ñeå ñaït ñöôïc keát quaû toái ña coù theå ñöôïc maxagi(a) trong moät giai ñoaïn vaøsau ñoù laø min-max trong caùc giai ñoaïn R.I (Fudenberg vaø Tirole 1991).

Choïn moät ε nhoû sao cho v + ε; ε > 0 vaø {a(t)} laø ñoä daøi cuûa chu kyø T – R.Ivôùi caùc keát quaû trung bình trong phaïm vi ε cuûa keát quaû v. Moãi ngöôøi chôi seõhaønh ñoäng theo chu kyø xaùc ñònh (trung thaønh, ñaùp öùng, ñaët truï sôû). Neáu baátkyø ngöôøi chôi naøo cheäch khoûi loä trình naøy khi coøn nhieàu hôn R.I giai ñoaïn coønlaïi, khi ñoù min-max daønh cho ngöôøi chôi ñoù trong phaàn coøn laïi cuûa troø chôi.Neáu ngöôøi chôi ñoàng yù vôùi {a(t)} cho tôùi taän khi coøn R. I thôøi kyø coøn laïi thì hoïseõ theo giai ñoaïn cuoái cuøng trong chu kyø R trong phaàn coøn laïi cuûa troø chôi.

Chuù thích

1. Ngaøy nay coù khoaûng 36.565 chính quyeàn ñòa phöông ôû caùc thaønh phoá ôûPhaùp, trong ñoù khoaûng 32.000 coù daân soá ít hôn 2.000 ngöôøi (xem Phuï luïc 5.2).Ñeå so saùnh, ôû Ñöùc coù 14.727 chính quyeàn ñòa phöông; ôû Italia laø 8.070; ôû TaâyBan Nha laø 8.027; vaø ôû Anh laø 522.

2. Ño löôøng daân soá cuûa thaønh phoá raát khoù vì giöõa caùc nöôùc coù raát ít ñònhnghóa chung. Thoâng leä maø chuùng toâi söû duïng trong chöông naøy ñöôïc döïa treândaân soá theá giôùi ñöôïc tính trong cuoäc ñieàu tra daân soá môùi nhaát cuûa moät chínhquyeàn haønh chính thaønh phoá. Khaùi nieäm naøy ñöôïc Caùc thò tröôûng thaønh phoá


xaây döïng trong hoäi nghò thaùng 7-2003 vaø chi tieát coù theå tìm ôû treân maïng "WorldCities, 2003". http://www.citymayors.com.

3. Moät öùng duïng phoå bieán khaùc cuûa lyù thuyeát troø chôi, vôùi keát quaû töông töïnhö coâng trình cuûa chuùng toâi, coù theå ñöôïc tìm thaáy ôû moät trang web (Civiliza-tion Fanatics Center 2005) trong ñoù coù nhöõng thoâng ñieäp cuûa ngöôøi chôi döïatreân caùc troø chôi toaùn hoïc. Treân maïng internet coù moät troø chôi cho pheùp ngöôøichôi baét ñaàu töø tay traéng vaø xaây döïng caùc thaønh phoá, boå sung keát caáu haï taàng,caùc hình thöùc chính quyeàn khaùc nhau, caùc möùc ñoä tham nhuõng vaø laõng phítrong quaûn lyù nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, cuõng nhö saûn xuaát(http://forum.civfanatics.com, truy caäp ngaøy 24-8-2005). Trong trang web naøy,moät soá ngöôøi chôi trao ñoåi caùc chieán löôïc trong troø chôi. Moät ngöôøi chôi, ñöôïcbieát ñeán döôùi caùi teân "Alexman", ngöôøi ñaõ trình baøy caùc keát quaû cuûa mình vôùitieâu ñeà "Baïn coù nghó laø baïn hieåu tham nhuõng khoâng?", sau nhieàu laàn chôi ñaõchæ ra raèng coù moät giôùi haïn nhaát ñònh vôùi tham nhuõng ôû khoaûng 95% caùc thaønhphoá, coù nghóa laø luoân toàn taïi cô hoäi ñeå ñaáu tranh vôùi tham nhuõng vaø do vaäytham nhuõng khoâng toàn taïi trong ñieåm caân baèng beàn vöõng. Moâ hình maø chuùngtoâi söû duïng, trong ñoù ngöôøi daân coù theå gaây aùp löïc ñoøi hoûi quaûn trò nhaø nöôùclaønh maïnh, laø moät bieän phaùp kieåm soaùt nhö vaäy. Chuùng toâi bieåu thò aùp löïc naøybaèng moät bieán soá nhoû, thay ñoåi tuøy theo löïa choïn cuûa ngöôøi daân laø trung thaønhvaø khoâng laøm gì caû, leân tieáng, hay rôøi boû thaønh phoá.

4. Chuùng toâi giaû ñònh raèng, vôùi ngöôøi thò tröôûng, töø choái caùc aûnh höôûng cuûacoâng ty trong ngaén haïn seõ toát hôn laø phôùt lôø ngöôøi daân, vì ngöôøi daân coù theåhoan ngheânh vieäc thò tröôûng khoâng bò taùc ñoäng bôûi caùc coâng ty (tröø khi ngöôøidaân khoâng ñöôïc bieát veà taùc ñoäng cuûa caùc coâng ty).

5. Chæ soá Kearney nhaèm ño löôøng möùc ñoä toaøn caàu hoùa ôû caáp quoác gia,trong khi Chæ soá Taylor tính möùc ñoä toaøn caàu hoùa cho töøng thaønh phoá cuï theå.Xem theâm Chöông 3 vaø Kaufmann, Leùautier, vaø Mastruzzi (2004) ñeå bieát theâmchi tieát veà caùc chæ soá naøy.

6. Moät nghieân cöùu cuûa Kaufmann vaø Mastruzzi (2004), ñöôïc caùc taùc giaû cungcaáp theo yeâu caàu, chæ ra raèng khi baïn söû duïng moät taäp hôïp caùc thaønh phoá roänghôn, bao goàm caû caùc thaønh phoá ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, seõ coù moät moái quanheä thuaän chieàu giöõa toaøn caàu hoùa vaø chaát löôïng cuoäc soáng, maëc duø vaãn toàn taïisöï bieán ñoäng trong quan heä naøy.

7. Nhoùm ñaëc traùch veà Chöông trình Bangalore laø moät saùng kieán veà söï giaùmsaùt cuûa ngöôøi daân taïi Bangalore nhaèm ñöa ra caùc baùo caùo veà dòch vuï coâng nhôøsöû duïng caùc yù kieán phaûn hoài coù heä thoáng cuûa ngöôøi daân treân khaép thaønh phoá.Xem Paul 2002.


Benoit, J. P., and V. Krishna. 1985. “Finitely Repeated Games.” Econometrica 53:

890–904.


Besson, Danielle. 2002. “L’investissement des administrations publiques locales –

Influence de la décentralisation et du cycle des élections municipales.” INSEE

Première (October).

Chandernagor, André. 1993. Les maires en France – XIXème-XXème siècles. Paris:

Fayard.

Chandler, Tertius. 1987. Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census.

Lewiston: St. Gourds.

Chase-Dunn, Christopher, and Alice Willard. 1993. “Systems of Cities and World

Systems: Settlement Size Hierarchies and Cycles of Political Centralization 2000

BC to 1988 AD.” Annual Convention of the International Studies Association.

Acapulco.

City Mayors. 2003. “World Cities.” On-line at http://www.citymayors.com/

features/urban_areas1.html.

Civilization Fanatics Center. 2005. “Do you think you understand corruption?” On-

line at http://forum.civfanatics.com.

Cour des Comptes. 1997. “La gestion des services publics locaux d’eau et d’as-

sainissement.” Paris.

De Long, B. J., and A. Shleifer. 1992. Princes and Merchants: European City Growthbefore the Industrial Revolution. Cambridge, MA: National Bureau of EconomicResearch and Harvard University (issued in March; revised in December).

Durkheim, Emile. 1903. “Les communes françaises du Moyen-Age.” L’Année soci-ologique 6.

Duval, Guillaume. 1996. “Etat des lieux.” Alternatives Economiques (April).

Escobar, Jésus, and Dennis Hodgson. 1998. “Honors Seminar: The City in Ameri-can Imagination.” Syllabus, Fairfield University, Fairfield, CN. On-line athttp://www.faculty.fairfield.edu/faculty/hodgson/Courses/city/origins/.

Estache, Antonio, and Eugene Kouassi. 2002. “Sector organization, governance, andthe inefficiency of African water utilities.” Policy Research Working Paper.Washington, DC: World Bank.

Foreign Policy. 2002. A.T. Kearney/Foreign Policy Magazine Globalization Index2002. On-line at http://www.foreignpolicy.com/wwwboard/g-index2.php.Released as “Globalization’s Last Hurrah.” Foreign Policy (Jan/Feb): 38–51.

Francillon, Claude. 1996. “Grenoble conclut un nouveau contrat d’eau avec laLyonnaise.” Le Monde (March 24).

Fudenberg, D., and J. Tirole. 1991. Game Theory. Cambridge, MA: MIT Press.

Georges, Jocelyne. 1990. Histoire des maires 1789–1939. Paris: Editions Christian deBartillat.


Gibbons, R. 1992. Game Theory for Applied Economists. Princeton, NJ: Princeton Uni-versity Press.

Hamblin, Jane Dora. 1977. The First Cities. New York: Time-Life.

Henderson, V. J., and A. J. Venables. 2004. The Dynamics of City Formation: Finance

and Governance. Discussion Paper 4638. London: Centre for Economic Policy

Research.

Hirschmann, A. O. 1970. Exit, Voice, and Loyalty: Responses to the Decline in Firms,

Organizations, and States. Cambridge, MA: President and Fellows of Harvard

College. (January).

Huot, Jean-Louis, Jean-Paul Thalman, and Dominique Valbelle. 1990. Naissances des

Cités. Paris: Nathan.

Inciyan, Erich. 1996. “La Générale des eaux reconnaît des financements politiques

illégaux.” Le Monde (October 26).

INSEE (Institut National de la Statistique et des etudes economiques).1999. On-line

at http://en.wikipedia.org/wiki/Commune_in_France.

Kaufmann, Daniel, and Aart Kraay. 2002. “Growth without Governance.” World

Bank Policy Research Working Paper 2928. Washington DC: World Bank.

Kaufmann, Daniel, Frannie Léautier, and Massimo Mastruzzi. 2004. “An Empirical

Exploration into Global Determinants of Urban Performance.” World Bank

Institute Working Papers and Articles (Discussion Paper). Washington, DC:

World Bank. On-line at http:/www.worldbank.org/wbi/governance/

pdf/govcity.pdf.

Lambarde, William. 1570. “Stack of Statutes.” In A Perambulation of Kent. Archived Books.

Léautier, Frannie, and A. Lemer. 2003. “Perspectives on Globalization of Infrastruc-

ture.” World Bank Institute Working Papers. Washington, DC: World Bank.

Le Wino, Frédéric. 1994. “Le scandale du prix de l’eau.” Le Point (April 30).

Mercer Human Resource Consulting. 2004. “Quality of Life Index.” On-line

athttp://www.mercerHR.com. Accessed in August 2005.

Paul, André. 2000. Les Manuscrits de la Mer Morte. Paris: Bayard Editions/Centurion.

Paul, S. 2002. Holding the State to Account. Bangalore: Books for Change.

Pujas, Véronique. 2000. “Corruption via party financing in France.” Paper pre-

sented at a workshop on corruption and political party funding in La Pietra,

Italy, October.

Rausch, James. 1995. “Bureaucracy, Infrastructure and Economic Growth: Evidence

from U.S. Cities During the Progressive Era.” American Economic Review 85 (Sep-

tember 1995): 968–79.


Royal Borough of Kingston upon Thames. 2005. “History of the Office of Mayor.”Based on Civic Ceremonial; A Handbook, History and Guide for Mayors, Councillorsand Officers, 4th ed., by Paul Milward. On-line at http://www.kingston.gov.uk/council_and_democracy/.../history_of_the_office_of_mayor.ht.

Sassen, S. 2002. “Global Cities and Diasporic Networks: Microsites in Global CivilSociety.” Chapter 9 in Global Civil Society 2002. London: Centre for the Study ofGlobal Governance.

Taylor, P. J., and D. R. F. Walker. 2001. “World City Network: Data Matrix Con-struction and Analysis.” From the GaWC Research Group and Network, DataSet 6. Based on primary data collected by J. V. Beaverstock, R. G. Smith, and P. J.Taylor for the ESRC project “The Geographical Scope of London as a WorldCity.” London: Economic and Social Research Council. On-line athttp://www.lboro.ac.uk/gawc/.

United Nations CyberSchoolbus. 1996. “A Brief History of Urban Expansion.” On-line at http://www.un.org/cyberschoolbus/habitat/units/un02pg01.asp.

Warner, M., and A. Hefetz. 2003. “Contracting: Theoretical Propositions, EmpiricalRealities.” Paper presented to the Economic Policy Institute, Washington DC,April 4.

World Economic Forum. 2003. Executive Opinion Survey (EOS). Geneva.


6Lyù giaûi thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò: Toaøn caàu hoaù, coâng ngheä vaø quy moâDaniel Kaufmann, Frannie Leùautier vaø Massimo Mastruzzi

Ngay caû moät caùi nhìn tình côø ñeán moät thaønh phoá khi ñeán thaêm noù vôùi tö caùchlaø moät khaùch du lòch hay trong moät chuyeán coâng caùn cuõng cho ta bieát ñöôïc veàchaát löôïng cuoäc soáng maø ngöôøi daân thaønh phoá ñoù ñang ñöôïc höôûng hoaëc phaûigaùnh chòu. Moät ngöôøi quan saùt ngaãu nhieân khoâng bieát ñöôïc veà chaát löôïng coângtaùc quaûn trò nhaø nöôùc cuûa thaønh phoá, nhöng laïi thaáy roõ keát quaû cuûa quaù trìnhquaûn trò ñoù. Vaø hoaù ra ñaây laïi laø moät caâu ñoá hoùc buùa ñaët ra ñoái vôùi nhöõng dukhaùch vaø caùc nhaø ñaàu tö töø tröôùc ñeán nay. De Long vaø Shleifer (1992) ñaõ xemxeùt söï tieán hoaù cuûa caùc thaønh phoá chaâu AÂu trong nhieàu theá kyû töø khía caïnhquaûn trò nhaø nöôùc, trong ñoù söû duïng quy moâ cuûa thaønh phoá laøm chæ soá veà keátquaû hoaït ñoäng. Hoï ñaõ xem xeùt xem thaønh phoá ñöôïc ñieàu haønh bôûi moät hoaøngtöû (neàn quaân chuû) hay doanh nhaân (moät uûy ban hôïp hieán hoaëc nhoùm lôïi íchkinh doanh) vaø chaát löôïng quaûn trò nhaø nöôùc coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeánquy moâ cuûa thaønh phoá.

Trong Chöông 3 vaø moät soá choã khaùc, chuùng toâi ñaõ coá gaéng ñaøo bôùi saâu caâuhoûi veà caùc yeáu toá quyeát ñònh ñeán chaát löôïng quaûn trò thaønh phoá toát (xem theâmKaufmann, Leùautier vaø Mastruzzi 2004). Chuùng toâi chuù troïng ñeán vieäc lieäu coùsöï töông taùc naøo ñoù giöõa quaûn trò nhaø nöôùc vaø toaøn caàu hoaù hay khoâng, vaø neáucoù thì söï töông taùc ñoù coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán keát quaû hoaït ñoäng quansaùt ñöôïc cuûa thaønh phoá. Chuùng toâi ñaõ thaáy taùc ñoäng khaùc nhau cuûa quaûn trònhaø nöôùc vaø toaøn caàu hoaù ñeán khaû naêng thaønh phoá cung öùng dòch vuï keát caáuhaï taàng vaø chuùng toâi toø moø muoán bieát caùi gì ñaõ daãn daét ñeán keát quaû naøy.

Trong Chöông naøy, chuùng toâi xem xeùt nhieàu yeáu toá coù theå goùp phaàn vaøo söïkhaùc bieät ñaõ thaáy trong keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Chuùng toâi tìmhieåu xu höôùng daøi haïn trong keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, söû duïngquy moâ thaønh phoá laøm thöôùc ño keát quaû hoaït ñoäng, döïa treân khaùi nieäm banñaàu ñaõ ñöôïc De Long vaø Shleifer söû duïng (1992). Sau ñoù, chuùng toâi ñaõ tìm caùchkhaúng ñònh raèng xu höôùng daøi haïn naøy ñöôïc hoã trôï baèng nhöõng döõ lieäu ñadaïng hôn veà keát quaû hoaït ñoäng thoâng qua vieäc so saùnh thaønh tích cuûa caùcthaønh phoá trong vieäc tieáp caän ñeán caùc dòch vuï cô baûn (nöôùc saïch, nöôùc thaûi vaøñieän). Chöông naøy giôùi thieäu theâm caùc nghieân cöùu thöïc nghieäm cho moâ hình lyùthuyeát ñaõ ñöôïc chuùng toâi giôùi thieäu trong Chöông 5 vaø tìm caùch môû roäng moätsoá phaùt hieän maø chuùng toâi cho raèng ñaëc bieät lyù thuù, chaúng haïn nhö vai troø cuûa

145

ngöôøi daân trong vieäc daãn daét söï thay ñoåi ôû caáp thaønh phoá theo höôùng taêngcöôøng coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc hieäu quaû.

Chuùng toâi xem xeùt moät tröôøng hôïp cuï theå veà vieäc tieáp caän thoâng tin cuûa caûngöôøi daân laãn caùc doanh nghieäp, vaø söû duïng bieán thay theá cho vieäc tieáp caäncaùc dòch vuï lieân laïc, chaúng haïn nhö soá maùy ñieän thoaïi coá ñònh, ñieän thoaïi diñoäng vaø internet. Chuùng toâi taäp trung vaøo caùc loaïi dòch vuï naøy laø vì nhöõngtaùc ñoäng cuûa chuùng ñeán khaû naêng ngöôøi daân tham gia vaøo quaù trình ra quyeátñònh vaø tieáp caän thoâng tin. Cuoái cuøng, chuùng toâi nhìn xa hôn ñeán chaát löôïngcuoäc soáng giöõa caùc thaønh phoá, döïa treân giaû ñònh raèng moät ngöôøi quan saùtngaãu nhieân seõ nhìn thaáy söï khaùc bieät trong chaát löôïng cuoäc soáng giöõa caùcthaønh phoá1.

Söû duïng caùc soá lieäu naøy, chuùng toâi ñaõ kieåm ñònh söï phoûng ñoaùn raèng, löïachoïn maø ngöôøi daân vaø caùc doanh nghieäp ñöa ra veà loaïi dòch vuï naøo maø hoï coùnhu caàu vaø söû duïng töø chính quyeàn ñoâ thò thöïc söï coù taùc ñoäng ñeán vieäc lieäuhoï coù taïo aùp löïc ñeå chính quyeàn cuûa hoï phaûi phaán ñaáu hay khoâng, vaø neáu coùthì taïo noù nhö theá naøo. Coâng ngheä cuõng mang laïi cô hoäi cho ngöôøi daân vaødoanh nghieäp, cho pheùp hoï vaän ñoäng vaø ñoái phoù, ngay caû trong nhöõng thieátcheá quaûn trò yeáu keùm, ñoàng thôøi cuõng cho pheùp ngöôøi daân coù ñöôïc cô hoäi deãdaøng hôn ñeå coù ñöôïc tieáng noùi. Vieäc göûi moät thö ñieän töû deã daøng hôn so vôùigoïi moät cuù ñieän thoaïi, vì goïi ñieän ñoøi hoûi phaûi coù ngöôøi ôû ñaàu daây beân kia ñoùnnghe, vaø thaäm chí caøng deã hôn so vôùi vieäc phaûi ñeán toaø thò chính hay moät coângsôû naøo ñoù ñeå khieáu naïi. Tuy nhieân, chuùng toâi giaû ñònh raèng söï hieän dieän cuûamoät soá coâng ngheä ñeå löïa choïn seõ laøm yeáu ñi aùp löïc töø phía ngöôøi daân ñoøi hoûitính traùch nhieäm, maø ñieàu naøy coù xu höôùng laøm giaûm chaát löôïng quaûn trò thaønhphoá vaø chaát löôïng cuoäc soáng noùi chung cuûa thaønh phoá. Töông töï, cuøng vôùi söïtoàn taïi cuûa nhöõng coâng ngheä ñoù, doanh nghieäp naøo tìm caùch truï laïi trong thaønhphoá seõ ít thaáy bò phieàn toaùi hôn bôûi tình traïng quaûn trò thaønh phoá yeáu keùm, vìcaùc doanh nghieäp luoân coù theå töï cung caáp dòch vuï cho mình. Nhöõng doanhnghieäp nhö theá seõ coù ít ñoäng cô ñeå gaây aùp löïc ñoøi hoûi chính quyeàn ñòa phöôngphaûi caûi thieän keát quaû hoaït ñoäng. Moät coâng daân coù theå töï cung caáp nöôùc chomình baèng caùc gieáng tö nhaân seõ khoâng coù maáy lyù do ñeå söû duïng tieáng noùi, vaømoät doanh nghieäp coù theå coù dòch vuï caáp ñieän rieâng cuûa mình baèng maùy phaùtñieän tö nhaân seõ chaúng maáy khi caàn gaây aûnh höôûng ñeå thaønh phoá phaûi caûi thieänkeát quaû hoaït ñoäng.

Laäp luaän chính cuûa chuùng toâi laø coâng ngheä aûnh höôûng ñeán löïa choïn cuûangöôøi daân vaø doanh nghieäp ñeå rôøi xa caùc heä thoáng maïng löôùi vaø töï cung caápcho mình nhöõng dòch vuï nhö ñieän thoaïi - baèng vieäc söû duïng ñieän thoaïi di ñoängthay cho maùy coá ñònh hoaëc söû duïng gieáng rieâng thay cho vieäc phaûi phuï thuoäcvaøo heä thoáng nöôùc maùy cuûa thaønh phoá. Chuùng toâi phoûng ñoaùn raèng söï hieändieän cuûa caùc löïa choïn coâng ngheä, maø nhöõng löïa choïn naøy cho pheùp ngöôøi daânvaø doanh nghieäp ñöôïc thoaùt ly khoûi nhöõng dòch vuï tieän ích hoaëc dòch vuï ñoâ thòkeùm hieäu quaû, seõ khieán cho taùc ñoäng cuûa caû toaøn caàu hoaù laãn quaûn trò nhaø nöôùchieäu quaû ñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá ít coù söï lieân quan hôn. Neáu söï

146 Lyù giaûi thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa ñoâ thò: Toaøn caàu hoaù, coâng ngheä vaø quy moâ

phoûng ñoaùn naøy laø ñuùng, thì thaønh phoá seõ coù thaønh tích hoaït ñoäng toát hôn xeùtveà nhöõng dòch vuï nhö treân neáu chuùng ñöôïc quaûn trò yeáu keùm hoaëc ít gaén keátvôùi nhöõng aùp löïc toaøn caàu hoaù. Trong nhöõng phaàn sau, chuùng toâi seõ kieåm ñònhgiaû thuyeát naøy moät caùch roõ raøng.

Soá lieäu

Chuùng toâi söû duïng soá lieäu töø nhieàu nguoàn ñeå kieåm ñònh giaû thuyeát ñaõ neâu ôûtreân. Soá lieäu ñöôïc ruùt töø Chandler (1987) cho pheùp chuùng toâi quan saùt xu theádaøi haïn veà daân soá thaønh phoá, kieåm tra xem lieäu giaû thuyeát cho raèng caùc thaønhphoá suy thoaùi hoaëc taêng tröôûng coù ñöùng vöõng qua thôøi gian hay khoâng, vaøneáu coù cô sôû vöõng chaéc ñeå tin vaøo hình thaùi ñoù thì noù seõ cho chuùng toâi khaûosaùt vai troø cuûa ngöôøi daân vaø caùc doanh nghieäp trong quaù trình ñoù. Chuùng toâilaáy ra soá lieäu cho 60 thaønh phoá töø cô sôû döõ lieäu naøy, vôùi khoaûng thôøi gian daøntraûi trong gaàn 5.000 naêm töø naêm 3100 tröôùc Coâng nguyeân ñeán naêm 1975, vaøchuùng toâi boå sung cho chuùng baèng caùc soá lieäu töø boä soá lieäu Caùc thò tröôûngthaønh phoá (2003) ñeå theå hieän xu theá ñeán taän naêm 2005, vì theá coù theå bao phuûmoät khoaûng thôøi gian soá lieäu treân 5.000 naêm. Chuùng toâi goïi boä soá lieäu naøy laøcô sôû döõ lieäu “Chandler”.

Boä soá lieäu phong phuù luùc ñaàu ñöôïc De Long vaø Shleifer (1992) söû duïng baogoàm keát quaû hoaït ñoäng cuûa 77 thaønh phoá chaâu AÂu töø naêm 1050 ñeán naêm 1800.Quy moâ cuûa caùc thaønh phoá ñöôïc duøng laøm chæ soá veà keát quaû hoaït ñoäng daøihaïn, vôùi giaû ñònh raèng neáu thaønh phoá ñöôïc quaûn trò toát thì noù seõ thu huùt ñöôïcnhöõng coâng daân môùi vaø giöõ chaân nhöõng ngöôøi ñang soáng taïi ñoù. De Long vaøShleifer ñaõ xaây döïng nhöõng soá lieäu naøy töø ba nguoàn ban ñaàu: (a) Russell (1972),trong ñoù bao goàm caùc thaønh phoá chaâu AÂu tröôùc naêm 1500; (b) de Vries (1984),coù daân soá caùc thaønh phoá chaâu AÂu töø naêm 1500 ñeán naêm 1800; vaø (c) Bairoch vaøcaùc taùc giaû khaùc (1988), vôùi soá lieäu veà daân soá caùc thaønh phoá chaâu AÂu töø naêm800 ñeán naêm 1850. Chuùng toâi duøng ñoàng thôøi ba boä soá lieäu naøy vaø goïi chuùnglaø cô sôû döõ lieäu “Bairoch-Russell-de Vries”.

Vôùi soá lieäu veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, chuùng toâi duøng soá lieäutöø UNCHS (1998) veà khaû naêng tieáp caän dòch vuï nhö nöôùc thaûi, ñieän, nöôùc vaøñieän thoaïi coá ñònh, vaø soá lieäu töø Ñieàu tra yù kieán cuûa caùc giaùm ñoác ñieàu haønhdo Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi thöïc hieän (2003) cho caùc bieán dòch vuï khaùc ôû caápthaønh phoá, chaúng haïn nhö tieáp caän ñeán ñieän thoaïi di ñoäng, internet hoïc ñöôøng,chaát löôïng ñieän vaø dòch vuï keát caáu haï taàng noùi chung. Maãu ñaày ñuû cuûa caùc soálieäu töø boä soá lieäu naøy maø chuùng toâi ñaõ ñeà caäp ñeán trong Chöông 3 vôùi teân goïiboä soá lieäu Kaufmann-Leùautier-Mastruzzi, goàm caùc soá lieäu cuûa 412 thaønh phoá.

Veà daân soá thaønh phoá, möùc ñoä ñoâ thò hoaù cuûa caùc nöôùc vaø thu nhaäp cuûa caùcquoác gia, chuùng toâi söû duïng soá lieäu töø Caùc chæ baùo phaùt trieån theá giôùi (Ngaân haøngTheá giôùi 2001 vaø 2002). Chuùng toâi boå sung soá lieäu veà keát quaû hoaït ñoäng cuûacaùc thaønh phoá baèng thöôùc ño chaát löôïng cuoäc soáng ruùt ra töø Dòch vuï tö vaánnguoàn nhaân löïc Mercer (2002). Boä soá lieäu Mercer bao goàm soá lieäu veà 215 thaønh


phoá vaø coù caû ñaùnh giaù veà chaát löôïng cuoäc soáng ôû nhöõng thaønh phoá naøy döïatreân söï nhaän xeùt vaø ñaùnh giaù chi tieát 39 yeáu toá quyeát ñònh chuû choát veà chaátlöôïng cuoäc soáng, ñöôïc goäp laïi thaønh caùc nhoùm yeáu toá veà moâi tröôøng chính tròxaõ hoäi, moâi tröôøng kinh teá, moâi tröôøng vaên hoaù xaõ hoäi, y teá vaø söùc khoeû, giaùoduïc vaø tröôøng hoïc, dòch vuï coâng vaø giao thoâng, giaûi trí, haøng hoaù tieâu duøng,nhaø ôû vaø moâi tröôøng töï nhieân. Nhö vaäy, ñaây laø moät söï boå sung quan troïng chocaùc boä soá lieäu UNCHS vaø EOS.

Hình thaùi lòch söû

Khi nhìn vaøo xu theá daøi haïn veà quy moâ cuûa caùc thaønh phoá, ñieàu thuù vò laø ta seõthaáy coù ba hieän töôïng noåi baät (Baûng 6.1). Thöù nhaát, raát ít thaønh phoá coù theå duytrì ñöôïc thaønh tích hoaït ñoäng haøng ñaàu, khi thaønh tích naøy ñöôïc ño löôøng baèngquy moâ daân soá thoáng keâ ñöôïc, theo thoâng leä cuûa De Long vaø Shleifer (1992).Chuùng toâi goïi hieän töôïng naøy laø “söùc beàn” trong Chöông 3.

Thöù hai, quy moâ tuyeät ñoái cuûa thaønh phoá lôùn nhaát döôøng nhö coù taêng leân,roài sau ñoù giaûm daàn. Ví duï, haõy xeùt hình thaùi taêng tröôûng töø naêm 3100 tröôùcCoâng nguyeân (khi Memphis ôû Ai Caäp laø thaønh phoá lôùn nhaát vôùi daân soá treân30.000 ngöôøi vaø duy trì traïng thaùi naøy trong gaàn 1.000 naêm) ñeán naêm 25 tröôùcCoâng nguyeân, khi Rome laø thaønh phoá lôùn nhaát vôùi daân soá 450.000 ngöôøi. Daânsoá cuûa thaønh phoá lôùn nhaát sau ñoù ñaõ suy giaûm töø naêm 25 tröôùc Coâng nguyeânñeán naêm 637, vaø chæ taêng trôû laïi leân ñeán treân 1 trieäu ngöôøi vaøo naêm 775, vôùiBaghdad chieám vò trí haøng ñaàu. Hình thaùi töø naêm 1825 ñeán naêm 2005 cuõng chothaáy söï ñaûo ngöôïc töông töï.

Thöù ba, söï xuaát hieän cuûa caùc thaønh phoá chaâu AÂu ñöôïc coi laø vaøo khoaûngnaêm 25 tröôùc Coâng nguyeân, vôùi Rome coù leõ laø thaønh phoá chieám vò trí lôùn nhaát.


Baûng 6.1. Thaønh phoá coù daân soá thoáng keâ ñöôïc lôùn nhaát trong 5.000 naêm qua

Naêm Daân soá Thaønh phoá Quoác gia

3100 tröôùc Coâng nguyeân 30.000 Memphis Ai Caäp2030 tröôùc Coâng nguyeân 65.000 Ur Iraq612 tröôùc Coâng nguyeân 200.000 Babylon Iraq195 tröôùc Coâng nguyeân 400.000 Tröôøng An Trung Quoác25 tröôùc Coâng nguyeân 450.000 Rome Italy340 400.000 Constantinople Thoå Nhó Kyø637 400.000 Tröôøng An Trung Quoác775 1.000.000 Baghdad Iraq935 450.000 Cordova Taây Ban Nha1825 900.000 London Vöông quoác Anh1925 1.100.000 New York Myõ1965 23.000.000 Tokyo Nhaät Baûn2005 10.000.000 Seoul Haøn Quoác

Nguoàn: Soá lieäu ñöôïc xaây döïng töø Chandler 1987.

Vaøo naêm 100, Rome vaãn laø thaønh phoá lôùn nhaát theá giôùi, vaø caùc thaønh phoá chaâuAÂu chieám khoaûng 10% cuûa 10 thaønh phoá lôùn nhaát. Ñeán naêm 1000, Rome ñaõ bòthay theá baèng Cordova, Taây Ban Nha, nhöng chaâu AÂu vaãn chæ coù 10% soá thaønhphoá cuûa mình naèm trong toáp 10 thaønh phoá lôùn nhaát. Naêm 1500, Paris thay theácho Cordova, nhöng chaâu AÂu vaãn chæ coù 10% soá thaønh phoá cuûa mình naèmtrong toáp 10 thaønh phoá ñoâng daân nhaát treân theá giôùi. Naêm 1800, chaâu AÂu coù30% soá thaønh phoá naèm trong toáp 10, London thay theá Paris vôùi tö caùch laøthaønh phoá lôùn nhaát. Naêm 1900, chaâu AÂu coù 60% soá thaønh phoá naèm trong toáp10, vôùi London vaãn laø lôùn nhaát – thaønh phoá ñaàu tieân coù daân soá treân 5 trieäungöôøi. Ñeán naêm 1950, tyû leä nhöõng thaønh phoá lôùn nhaát cuûa chaâu AÂu ñaõ giaûmxuoáng coøn 40%, vôùi London bò thay theá baèng New York – thaønh phoá ñaàu tieâncoù daân soá treân 10 trieäu ngöôøi.

Hình 6.1 cho thaáy nhöõng xu theá naøy moät caùch chi tieát hôn. Vì hình thaùi taêngtröôûng vaø suy thoaùi theo quy moâ tuyeät ñoái cuûa caùc thaønh phoá vaø söï hieän dieäncuûa chaâu AÂu trong 5.000 naêm qua, chuùng toâi ñaëc bieät quan taâm ñeán hình thaùitaêng tröôûng cuûa caùc thaønh phoá chaâu AÂu trong muïc tieáp theo. Chuùng toâi so saùnhthaønh tích hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá chaâu AÂu theo boä soá lieäu “Bairoch-Rus-sell-de Vries” trong Baûng 6.2, trong ñoù coù ghi cheùp laïi soá daân cuûa nhöõng thaønhphoá naøy taïi caùc thôøi ñieåm khaùc nhau.

Töø nhöõng xu theá daøi haïn naøy, coù theå thaáy roõ caùc thaønh phoá nhö London hayParis gaàn nhö chæ laø nhöõng ngoâi laøng vaøo naêm 1050, vôùi daân soá moãi nôi vaøokhoaûng 10.00 ngöôøi. Nhöõng thaønh phoá naøy ñaõ taêng leân laàn löôït ñeán gaàn 1 trieäuvaø nöûa trieäu ngöôøi vaøo naêm 1800, vaø coù daân soá treân 7 trieäu ngöôøi vaø 10 trieäungöôøi ñeå trôû thaønh caùc toå hôïp ñoâ thò nhö ngaøy nay. Ngöôïc laïi vôùi hình thaùinaøy laø caùc thaønh phoá nhö Palermo vaø Cordova, vôùi daân soá vaøo naêm 1050 laànlöôït laø 350.000 vaø 450.000 ngöôøi. Palermo ñaõ suy yeáu chæ coøn 140.000 ngöôøi vaøonaêm 1800, trong khi Cordova thì khoâng thoáng keâ daân soá cho ñeán naêm 1500. So


Hình 6.1. Daân soá cuûa caùc thaønh phoá lôùn nhaát qua thôøi gian

−5.000

y = −362,5x3 + 4870,8x2 − 16406x + 14071R2 = 0,5562

25.000

195 BC 775

1.000

935

450

1750 1800

1.100

1975

23.000

2005

10.000

20.000

15.000

10.000

5.000

0900400

Taêngtröôûng

Daân

soá

thaøn

h ph

oá (n

ghìn

ngö

ôøi)

Suy giaûm

Nguoàn: Daân soá ñöôïc laáy töø Chandler 1987.


Baûng 6.2. Daân soá cuûa caùc thaønh phoá lôùn, giai ñoaïn 1050 – 1800(nghìn ngöôøi)

Thaønh phoá 1050 1200 1330 1500 1650 1800

London 10 25 35 50 350 948Paris 10 110 150 225 400 550Naples 30 30 125 125 300 430Vienna 70 247Amsterdam 120 217Dublin 200Lisbon 15 35 65 150 195Berlin 172Madrid 100 168Rome 35 35 30 55 110 153Palermo 350 150 51 55 100 140Venice 45 70 110 100 140 138Milan 100 100 100 120 135Hamburg 40 130Lyon 50 60 109Copenhagen 65 101Marseille 31 45 70 101Barcelona 48 100Seville 90 80 90 45 80 96Bordeaux 50 96Genoa 30 100 58 64 90Manchester 84Edingburgh 83Turin 82Florence 15 60 95 55 74 81Valencia 26 44 42 50 80Rouen 35 40 60 80Nantes 77Stockholm 76Prague 70 50 76Cordova 450 60 60Salerno 50 30Regensberg 40Toledo 37 35 42Barbastro 35Cartagena 33Mainz 30Merida 30Almeria 27Granada 26 60 150 70 70 70Speyer 25Palma 25 30Laon 25 40Elvira 22Cologne 21 50 54 45 40Trier 20Caen 20



Thaønh phoá 1050 1200 1330 1500 1650 1800

Tours 20 60Verona 20 33 50 40 40Worms 20Ypres 40Bologna 35 40 50 63Narbonne 31Pavia 30Messina 30Angers 30 33Ferrara 27 36 42Orleans 27 50Metz 27Cremona 25 40 40 40 40Siena 50Bruges 40 35Malaga 40 42Aquila 40Pisa 38Montpellier 35St.-Omer 35Toulouse 30Ghent 55 40Brescia 49 40 40Nuremberg 38 40Antwerp 60Brussels 60Danzig 60Leiden 55Caen 20Leon 40

Soá löôïng thaønh phoá 30 30 31 30 33 34baùo caùo

Chuù thích: Do phöông phaùp söû duïng ñeå thu thaäp soá lieäu veà caùc thaønh phoá thôøi Trung coå neân boûtroáng khoâng nhaát thieát coù nghóa laø khoâng coù ngöôøi soáng ôû ñoù, maø noù chæ chöùng toû khoâng coù tö lieäughi cheùp veà soá ngöôøi soáng taïi ñoù, ñoù laø daáu hieäu cho thaáy taàm quan troïng cuûa thaønh phoá ñoù ñangsuy giaûm.

Nguoàn: Baûng naøy ñöôïc trích töø boä soá lieäu “Bairoch-Russell-de Vries” baét nguoàn töø De Long vaøShleifer (1992).

saùnh cheùo tình hình cuûa Cordova trong boä soá lieäu “Bairoch-Russell-de Vries”vôùi boä soá lieäu “Chandler”, chuùng toâi thaáy raèng Cordova ñöôïc coi laø thaønh phoánoåi tieáng lôùn nhaát vaøo naêm 935.2

Phaân tích veà taêng tröôûng trong lòch söû cuûa caùc thaønh phoá cho thaáy coù bahình thaùi chính: môû roäng, suy yeáu vaø phuïc hoài trôû laïi (Baûng 6.3), ñieàu naøykhaúng ñònh hình thaùi cuûa boä soá lieäu “Chandler” trong Hình 6.1 vaø Baûng 6.1.Caùc thaønh phoá nhö London, Paris vaø Amsterdam xuaát phaùt laø nhöõng laøng queâvaø tieáp tuïc taêng tröôûng. Nhöõng thaønh phoá naøy ngaøy nay vaãn laø nhöõng thaønh


Baûng 6.3. Taêng tröôûng daân soá trung bình cuûa caùc thaønh phoá lôùn, giai ñoaïn 1050-1800(phaàn traêm thay ñoåi trong caû giai ñoaïn)

Thaønh phoá Môû roäng Phuïc hoài trôû laïi Suy yeáu

London 98Paris 96Naples 93Vienna 100Amsterdam 93Dublin 100Lisbon 92Berlin 100Madrid 100Rome 77Palermo –150Venice 67Milan 89Hamburg 100Lyon 82Copenhagen 85Marseille 85Barcelona 85Seville 6Bordeaux 84Genoa 83Manchester 100Edingburgh 100Turin 100Florence 81Valencia 81Rouen 81Nantes 100Stockholm 100Prague 80Cordova –650Salerno –67Regensberg –60Toledo 12Barbastro –40Cartagena –32Mainz –20Merida –20Almeria –8Granada 63Speyer 0Palma 17Laon 17Elvira 12Cologne 53Trier 20Caen 20


Thaønh phoá Môû roäng Phuïc hoài trôû laïi Suy yeáu

Tours 67Verona 60Worms 0Ypres –33Bologna 44Narbonne –3Pavia 0Messina 0Angers 14Ferrara 33Orleans 46Metz 10Cremona 38Siena –43Bruges –14Malaga 5Aquila –14Pisa –9Montpellier 0 St.-Omer 0Toulouse 14Ghent –8Brescia –23Nuremberg 5Antwerp 20Brussels 20Danzig 20Leiden 27Caen 20Leon –33

Soá löôïng thaønh phoá baùo caùo 37 21 19

Nguoàn: Baûng naøy ñöôïc trích töø boä soá lieäu “Bairoch-Russell-de Vries” baét nguoàn töø De Long vaøShleifer (1992).


phoá lôùn vaø quan troïng. Caùc thaønh phoá khaùc nhö Cordova, Salerno vaø Carta-gena ñaõ suy yeáu sau thôøi hoaøng kim. Moät soá thaønh phoá nhö Venice, Seville vaøFlorence thì thaêng traàm khi leân, khi xuoáng roài phuïc hoài trôû laïi. Nhöõng thaønhphoá suy yeáu trong moät thôøi gian daøi nhö Granada, hay phuïc hoài laïi nhö Bor-deaux vaø Prague. Moät soá thaønh phoá nhö Pavia vaø Musina trong traïng thaùi oånñònh vaø duy trì daân soá gaàn nhö khoâng thay ñoåi trong moät thôøi gian daøi.

Xu theá daøi haïn, tieáp noái hình thaùi chung ña thöùc trong Hình 6.1 söû duïng boäsoá lieäu “Chandler” ñaõ cho thaáy, sau khi ra ñôøi, caùc thaønh phoá coù xu höôùng duytrì vaø lôùn maïnh (37 treân 77 thaønh phoá, töùc laø gaàn 50%). Tuy nhieân, moät tyû leäkhaù lôùn caùc thaønh phoá ñaõ suy yeáu vaø khoâng bao giôø phuïc hoài ñöôïc nöõa (19treân 77, hay gaàn 25%). Nhöõng thaønh phoá naøy coù theå phuïc hoài töø sau ñôït suy

giaûm (ñöôøng hình chöõ U hoaëc hình raêng cöa ñöôïc duy trì qua thôøi gian). Loaïinaøy chieám 25% soá thaønh phoá, trong ñoù chæ coù 7 thaønh phoá (10%) thöïc söï ñaõ coùmoät lòch söû phuïc hoài laâu daøi. Chuùng toâi muoán ñaëc bieät khai thaùc caùc thaønh phoácoù khaû naêng phuïc hoài ñeå xem yeáu toá naøo ñaõ khieán chuùng laøm ñöôïc nhö vaäy.Cuï theå, ñieàu gì ñaõ taïo ra söï khaùc bieät giöõa nhöõng thaønh phoá nhö Palermo,Venice, Bordeaux, Genoa, Seville, Florence vaø Prague vôùi caùc thaønh phoá khaùc?

Taùc ñoäng cuûa quy moâ thaønh phoá

De Long vaø Shleifer (1992) ñaõ gaén coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc vôùi quy moâ thaønhphoá, cho thaáy nhöõng thaønh phoá ñöôïc quaûn trò toát ñaõ taêng tröôûng vaø caùc thaønhphoá ñöôïc quaûn trò yeáu keùm thì suy yeáu. Söû duïng soá lieäu chuùng toâi xaây döïngñöôïc töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, chuùng toâi ñaõ ñaët ra haøng loaït caùc caâu hoûi veàthaønh tích hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Cuï theå, chuùng toâi ñaõ tìm caùch chöùngminh xem lieäu caùc thaønh phoá suy giaûm lieân tuïc coù vaán ñeà gì veà quaûn trò nhaønöôùc nhö De Long vaø Shleifer (1992) ñaõ keát luaän hay khoâng? Chuùng ta coù theåtìm thaáy nhöõng hình thaùi töông töï veà quy moâ vaø taêng tröôûng cuûa thaønh phoátrong thôøi kyø hieän ñaïi naøy hay khoâng? Chuùng ta coù theå gaén vaán ñeà tham nhuõngtrong tieáp caän ñeán caùc tieän ích vaø trong thueá khoaù vôùi keát quaû hoaït ñoäng cuûathaønh phoá, ñöôïc ño baèng quy moâ thaønh phoá, hay khoâng? Taùc ñoäng cuûa quymoâ vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa thaønh phoá laø gì? Döïa treân soá lieäu trong Baûng 6.4 ñeánBaûng 6.7, chuùng toâi ñaõ ruùt ra nhöõng keát luaän sô boä nhö sau.

Quy moâ coù ñoùng vai troø gì khoâng?

Quy moâ daân soá thaønh phoá döôøng nhö coù taùc ñoäng ñeán moät soá dòch vuï (Baûng6.4 ñeán Baûng 6.6). Ví duï, trong nhöõng thaønh phoá ñoâng daân nhaát, döôøng nhöraát khoù tieáp caän ñaày ñuû ñeán caùc dòch vuï chaúng haïn nhö nöôùc thaûi, ñieän, nöôùcvaø ñieän thoaïi. Caùc nöôùc OECD coù veû nhö coù thaønh tích toát hôn veà maët naøy,cho thaáy raèng cuøng vôùi söï sung tuùc ngaøy moät taêng, nhöõng raøo caûn veà daân soácuûa thaønh phoá ñaõ bieán maát (xem theâm taùc ñoäng tích cöïc cuûa thu nhaäp ñeánthaønh tích hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá). Tuy nhieân, döôøng nhö khoâng coù taùcñoäng tieâu cöïc cuûa “sieâu thaønh phoá” – nhöõng thaønh phoá coù daân soá treân 5 trieäungöôøi hoaït ñoäng khoâng keùm gì caùc thaønh phoá khaùc trong raát nhieàu khaû naêngtieáp caän vaø caùc bieán veà chaát löôïng (xem Baûng 6.8). Tuy tính phi hieäu quaû theoquy moâ coù theå toàn taïi trong moät soá yeáu toá quyeát ñònh naøo ñoù ñeán keát quaû hoaïtñoäng cuûa caùc sieâu thaønh phoá (chaúng haïn nhö tính phöùc taïp trong quaûn lyù),chuùng coù theå bò trieät tieâu nhôø tính kinh teá (quy moâ) taäp trung hoaù xeùt veà caùckhía caïnh khaùc (ví duï nhö ñaàu tö troïng ñieåm). Töø Baûng 6.4, chuùng toâi thaáykhoâng coù baèng chöùng naøo chöùng toû caùc thaønh phoá lôùn ñöôïc quaûn lyù toát hônhay keùm hôn so vôùi caùc thaønh phoá nhoû. Neáu quy moâ khoâng quan troïng thì caùigì môùi quan troïng?


Ñoái vôùi nhöõng thaønh phoá chöa coù quy moâ sieâu lôùn, döôøng nhö coù nhöõngbaèng chöùng nhaát ñònh veà taùc ñoäng ñôn giaûn, phi tuyeán cuûa quy moâ thaønh phoá(so saùnh Baûng 6.5 vaø Baûng 6.6 vaø coät daân soá trong Baûng 6.8). Trong Baûng 6.5,trong ñoù theå hieän keát quaû cuûa maãu caùc nöôùc ngoaøi OECD, chuùng toâi thaáy raèng,theo taát caû caùc thöôùc ño veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, cho duø laø tieápcaän ñeán dòch vuï nöôùc thaûi, nöôùc saïch, ñieän hay ñieän thoaïi coá ñònh, hoaëc keå caûxeùt ñeán chaát löôïng keát caáu haï taàng vaø dòch vuï ñieän, caùc thaønh phoá nhoû (töùc laønhöõng thaønh phoá coù ñieåm “thaáp” veà daân soá thaønh phoá) ñeàu coù thaønh tích toáthôn caùc thaønh phoá lôùn (nhöõng thaønh phoá coù ñieåm “cao” veà daân soá thaønh phoá).Taùc ñoäng naøy döôøng nhö ñaõ giaûm xuoáng khi nhìn vaøo caùc thaønh phoá cuûa caùcnöôùc trong khoái OECD, nhö ñaõ thaáy trong Baûng 6.6, ôû ñoù keát quaû naøy chæ ñuùngñoái vôùi khaû naêng tieáp caän ñeán dòch vuï nöôùc thaûi vaø ñieän thoaïi coá ñònh, vôùinhöõng khaùc bieät raát nhoû veà thaønh tích hoaït ñoäng giöõa caùc thaønh phoá coù daân soá“thaáp” vaø “cao”, coøn taát caû caùc bieán soá khaùc veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa thaønhphoá ñeàu coù hình thaùi ngöôïc laïi.


Baûng 6.4. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá theo quy moâ thaønh phoávaø söï phaùt trieån cuûa quoác gia trong toaøn boä maãu

Caùc thöôùc ño phaùt trieån

Thu nhaäp bìnhDaân soá thaønh phoá Ñoâ thò hoaù quaân ñaàu ngöôøi

2002 quoác gia 2002 quoác gia, 2001

Bieán soá Thaáp Cao Thaáp Cao Thaáp Cao

Tieáp caän ñeán dòch vuï nöôùc thaûi(%, UN) 86 69 59 93 60 97

Tieáp caän ñeán nöôùc saïch (%, UN) 90 79 71 98 72 100Tieáp caän ñeán ñieän (%, UN) 91 89 86 97 84 100Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi coá ñònh

1 (%, UN) 64 50 43 85 38 93Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi coá ñònh

2 (1–7, EOS) 5,3 5,3 4,7 6,2 4,6 6,2Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi di ñoäng

(1–7, EOS) 6,0 6,0 5,7 6,5 5,6 6,5Tieáp caän ñeán internet hoïc ñöôøng 3,9 3,7 3,2 4,7 3,0 4,9

(1–7, EOS)Chaát löôïng keát caáu haï taàng

(1–7, EOS) 3,7 4,0 3,1 4,8 3,0 4,9Chaát löôïng ñieän (1–7, EOS) 4,6 4,6 4,0 5,5 3,8 5,8

Toång soá thaønh phoá 205 205 183 183 212 200

Chuù thích: Maãu ñaày ñuû bao goàm 412 thaønh phoá. Bieán ôû moãi coät ñöôïc chia ñeàu vaøo hai maãutreân vaø döôùi giaù trò trung vò cuûa toaøn boä maãu.

Nguoàn: Soá lieäu kyù hieäu UN ñöôïc laáy töø UNCHS 1998. Soá lieäu kyù hieäu EOS ñöôïc laáy töø Dieãnñaøn Kinh teá Theá giôùi 2003. Soá lieäu veà daân soá thaønh phoá vaø ñoâ thò hoaù quoác gia ñöôïc laáy töø Caùc chæbaùo phaùt trieån theá giôùi (Ngaân haøng Theá giôùi 2002). Soá lieäu veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi laáy töøSummers vaø Heston 1984. Caùc soá lieäu khaùc veà thu nhaäp vaø daân soá laáy töø Saùch thoáng keâ theá giôùi cuûaCIA. (CIA 2005).

Trong Baûng 6.6, chuùng toâi thaáy raèng, taùc ñoäng naøy lôùn hôn khi caùc thaønhphoá ñöôïc xeáp loaïi thep quy moâ vaøo loaïi nhoû, trung bình, lôùn vaø sieâu lôùn. Cuïtheå, chuùng toâi ñaõ thaáy coù ñöôøng cong hình chöõ U theå hieän quan heä giöõa quymoâ vaø keát quaû hoaït ñoäng: thaønh phoá côõ vöøa coù daân soá töø nöûa trieäu ñeán 1trieäu daân coù thaønh tích keùm hôn caùc thaønh phoá côõ nhoû vaø lôùn hôn. Nhöõngthaønh phoá töông ñoái nhoû vaø lôùn, thöïc teá, hoaït ñoäng töông töï nhö nhau. Moáiquan heä töông töï cuõng xuaát hieän khi söû duïng chæ soá chaát löôïng cuoäc soáng(xem Baûng 6.7).

Söï quaûn lyù hieäu quaû coù vai troø gì?

Gaàn nhö taát caû caùc thaønh phoá côõ vöøa ñeàu traûi qua tình traïng phi hieäu quaû kinhteá trong quaûn lyù, neáu so vôùi caùc ñoàng nghieäp côõ nhoû hôn cuûa chuùng, vaø ñeàukhoâng ñöôïc höôûng hieäu quaû kinh teá theo quy moâ nhö caùc thaønh phoá lôùn hôn.


Baûng 6.5. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá theo quy moâ thaønh phoá vaø söï phaùttrieån cuûa quoác gia trong maãu goàm caùc nöôùc ngoaøi OECD













Chuù thích: Maãu caùc nöôùc ngoaøi OECD bao goàm 274 thaønh phoá. Bieán ôû moãi coät ñöôïc chia ñeàuvaøo hai maãu treân vaø döôùi giaù trò trung vò cuûa toaøn boä maãu.


Ñieàu naøy coù theå laø do ñaàu tö lôùn vaø troïng ñieåm vaøo keát caáu haï taàng (voán deãquaûn lyù hôn trong nhöõng thaønh phoá lôùn hôn 1 trieäu daân). Ñieàu naøy ñuùng ngaycaû khi söû duïng caùc boä soá lieäu khaùc nhau, nhö ñaõ thaáy trong Baûng 6.7. Chuùngtoâi so saùnh chaát löôïng cuoäc soáng laáy töø Chæ soá Mercer (Dòch vuï tö vaán nguoànnhaân löïc Mercer 2002), ñöôïc phaân nhoùm theo daân soá thaønh phoá. Keát quaû ñaõkhaúng ñònh moái quan heä ñöôøng cong hình chöõ U, chöùng toû caùc thaønh phoá nhoûcoù chaát löôïng cuoäc soáng toát hôn caùc thaønh phoá côõ vöøa vaø lôùn, nhöng moät soáthaønh phoá lôùn, thaäm chí sieâu lôùn, coù theå ñaûm baûo chaát löôïng cuoäc soáng cao. Soálieäu laëp cho thaáy söï toàn taïi cuûa caùc thaønh phoá lôùn coù thaønh tích toát hôn veà chaátlöôïng cuoäc soáng, cuõng nhö caùc thaønh phoá nhoû vôùi chaát löôïng cuoäc soáng cao.Nhöõng ñoäng thaùi naøy coù dieãn ra ñuû maïnh ñeå buø laïi cho nhöõng thaønh phoákhoâng ñöôïc quaûn trò toát hay khoâng? Caâu hoûi naøy ñoøi hoûi phaûi khaûo saùt kyõ hônñoái vôùi caùc thaønh phoá côõ vöøa.


Baûng 6.6. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá theo quy moâ thaønh phoá vaø söï phaùttrieån cuûa quoác gia trong maãu goàm caùc nöôùc OECD













Chuù thích: Maãu caùc nöôùc OECD bao goàm 138 thaønh phoá. Bieán ôû moãi coät ñöôïc chia ñeàu vaøo haimaãu treân vaø döôùi giaù trò trung vò cuûa toaøn boä maãu.


Thaønh phoá vaø toå hôïp ñoâ thò coù ñoùng goùp gì khoâng?

Caùc thaønh phoá coù xu höôùng ñöôïc quaûn trò toát hôn so vôùi caùc toå hôïp phi ñoâ thò,chaúng haïn nhö caùc laøng queâ lôùn vaø thò traán nhoû, vì chæ soá veà möùc ñoä ñoâ thò hoaùquoác gia (ñöôïc ño baèng tyû leä daân soá quoác gia soáng trong caùc thaønh phoá) chothaáy khi chæ soá naøy cao thì keát quaû nhìn chung toát hôn laø khi chæ soá naøy thaáp.Ñieàu naøy ñuùng ngay caû vôùi nhöõng neàn kinh teá tieân tieán hôn (Baûng 6.4 ñeán Baûng6.6). Vì theá, coù moät caùi gì ñoù khaù ñaëc thuø ñoái vôùi caùc thaønh phoá coù khaû naêngquaûn trò toát hôn chöù khoâng chæ ñôn thuaàn laø vieäc tích tuï ñöôïc moät soá ñoângngöôøi vaøo chung soáng trong cuøng moät ñòa ñieåm. Vaán ñeà toå chöùc vaø quaûn lyùdöôøng nhö coù vai troø, vaø ñoù laø vì sao caùc thaønh phoá lôùn cuõng coù theå ñöôïc quaûntrò toát nhö caùc thaønh phoá nhoû.

Taùc ñoäng cuûa coâng ngheä vaø ñaëc ñieåm dòch vuï

So saùnh söï tieáp caän ñeán caùc tuyeán ñieän thoaïi coá ñònh phuïc vuï kinh doanh, ñieänthoaïi coá ñònh caù nhaân vaø ñieän thoaïi di ñoäng trong Baûng 6.8 vaø Baûng 6.9.3 Vaitroø cuûa quaûn lyù vaø toaøn caàu hoaù gaàn nhö bò trieät tieâu khi caù nhaân vaø doanhnghieäp coù theå tieáp caän ñeán ñieän thoaïi coá ñònh vaø di ñoäng maø khoâng phuï thuoäcvaøo coâng ty tieän ích cuûa thaønh phoá, nhöng laïi leä thuoäc raát lôùn vaøo möùc ñoä toaøncaàu hoaù vaø aùp löïc cuûa noù, cuõng nhö coâng taùc quaûn trò hieäu quaû khi thaønh phoácoù nhöõng döï aùn ñaàu tö troïng ñieåm, chaúng haïn nhö tieáp caän ñeán caùc tuyeán ñieänthoaïi. Ñieàu naøy laø roõ raøng khi xeùt ñeán khoaûng caùch ngaøy caøng roäng giöõa caùcthaønh phoá toaøn caàu ñöôïc quaûn trò toát vaø keùm trong vieäc tieáp caän ñeán caùc tuyeánñieän thoaïi, so saùnh vôùi khoaûng caùch ngaøy caøng thu heïp trong söï khaùc bieät giöõacaùc thaønh phoá naøy trong vieäc tieáp caän ñeán maùy ñieän thoaïi coá ñònh vaø di ñoäng.

Chuùng toâi bieát raèng coù tuyeán ñieän thoaïi laø ñieàu thieát yeáu ñeå coù dòch vuïinternet vaø vì theá raát quan troïng xeùt veà khía caïnh toaøn caàu hoaù cho pheùp doanhnghieäp ñöôïc trao ñoåi quan ñieåm vaø thoâng tin, cuõng nhö hôïp taùc cung caáp caùcdòch vuï cho nhieàu thaønh phoá. Keát quaû trong Baûng 6.8 vaø Baûng 6.9 cho thaáy caùimaø raát nhieàu ngöôøi ñaõ coi laø taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa söï phaân hoaù soá. Khi coângngheä khoâng daây ngaøy caøng trôû neân phoå bieán thì taùc ñoäng cuûa raøo caûn naøy seõmaát daàn.


Baûng 6.7. Quy moâ thaønh phoá vaø chaát löôïng cuoäc soáng trong maãu goàm caùc nöôùcngoaøi OECD

Thaønh phoá Thaønh phoá vöøa Thaønh phoá lôùn Thaønh phoánhoû <0,5 0,5<p<1 1<p<5 sieâu lôùn

Bieán soá trieäu daân trieäu daân trieäu daân > 5 trieäu daân

Chaát löôïng cuoäc soáng 69,0 65,5 61,5 64,7(0–100)

Toång soá thaønh phoá 13 20 53 19

Nguoàn: Dòch vuï tö vaán nguoàn nhaân löïc Mercer 2002 vaø 2005.

Cuï theå, caùc keát quaû ñaõ cho ta baèng chöùng cho thaáy trong caùc thaønh phoáñöôïc quaûn trò keùm vaø ít tính chaát toaøn caàu, neáu caù nhaân vaø caùc coâng ty tö nhaânhoaøn toaøn khoâng bò ñieàu tieát thì hoï seõ ñuû söùc saùng taïo ñeå töï quaûn lyù vaø toaøncaàu hoaù khi coâng ngheä cho pheùp. Traùi laïi, ngay caû khi ñaõ dieãn ra caùc böôùc nhaûyveà coâng ngheä, nhöng söï tham gia cuûa chính phuû vaãn caàn thieát, moät mình coângngheä khoâng theå cung öùng ñöôïc haøng hoaù. Haõy chöùng kieán keát quaû hoaït ñoängnhìn chung thaáp keùm cuûa caùc thaønh phoá ñöôïc quaûn trò toài (cho duø laø thaønh phoáñòa phöông hay toaøn caàu) vaø caùc thaønh phoá ñòa phöông trong vieäc cung caápinternet cho caùc tröôøng hoïc. Quaûn trò nhaø nöôùc toát vaø toaøn caàu hoaù vaãn taïo ranhöõng lôïi theá khi xeùt ñeán nhöõng dòch vuï keát noái maïng löôùi maïnh vaø keát caáuhaï taàng. Nhöõng keát quaû naøy thaäm chí coøn roõ neùt hôn so vôùi boä soá lieäu ñaày ñuûbao goàm caû caùc nöôùc OECD (keát quaû coù theå ñöôïc cung caáp theo yeâu caàu).

Lyù do chính veà keát quaû hoaït ñoäng khaùc bieät cuûa caùc thaønh phoá, xeùt veà caùcdòch vuï nhö tieáp caän dòch vuï ñieän, nöôùc coù theå laø do ngöôøi daân coøn coù löïa choïnkhaùc khi nhöõng dòch vuï naøy khoâng ñöôïc cung caáp. Ngöôøi daân coù theå “thoaùt


Baûng 6.8. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, phaân theo ñaëc tính cuûa caùc thaønhphoá trong maãu goàm caùc nöôùc ngoaøi OECD

Daân soá

Thaønh phoá Thaønh phoá Nhoû Vöøa Lôùn Sieâu lôùncaûng thuû ñoâ <0,5 0,5<p<1 1<p<5 >5

Bieán soá Khoâng Coù Khoâng Coù trieäu trieäu trieäu trieäu

Tieáp caän ñeán dòch vuï nöôùcthaûi (%, UN) 50 41 42 49 80 59 56 81

Tieáp caän ñeán nöôùc saïch(%, UN) 64 62 59 65 90 69 71 84

Tieáp caän ñeán ñieän (%, UN) 79 70 73 76 91 77 90 83Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi 90 81 84 87 65 40 44 54

coá ñònh 1 (%, UN)Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi

coá ñònh 2 (1–7, EOS) 4,8 5,1 5,0 4,7 5,1 4,2 4,5 5,5Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi 5,7 5,9 5,8 5,7 5,8 5,6 5,6 6,0

di ñoäng (1–7, EOS)Tieáp caän ñeán internet 3,3 3,5 3,5 3,0 3,7 2,6 2,8 3,6

hoïc ñöôøng (1–7, EOS)Chaát löôïng keát caáu haï taàng 3,2 3,4 3,3 3,3 3,3 2,7 3,3 3,4

(1-7, EOS)Chaát löôïng ñieän (1-7, EOS) 4,2 4,0 4,1 4,0 4,3 3,6 3,8 4,1

Toång soá thaønh phoá 167 106 178 96 135 29 86 22

Chuù thích: Maãu caùc nöôùc ngoaøi OECD goàm 274 thaønh phoá.Nguoàn: Soá lieäu kyù hieäu UN ñöôïc laáy töø UNCHS 1998. Soá lieäu kyù hieäu EOS ñöôïc laáy töø Dieãn

ñaøn Kinh teá Theá giôùi 2003. Soá lieäu veà daân soá thaønh phoá vaø ñoâ thò hoaù quoác gia ñöôïc laáy töø Caùc chæbaùo phaùt trieån theá giôùi (Ngaân haøng Theá giôùi 2002). Soá lieäu veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi laáy töøSummers vaø Heston 1984. Caùc soá lieäu khaùc veà thu nhaäp vaø daân soá laáy töø Saùch thoáng keâ theá giôùi cuûaCIA. (CIA 2005).

ly” khoûi caùc dòch vuï maø thaønh phoá cung caáp baèng caùch ñaøo gieáng, söû duïng caùcxe teùc caáp nöôùc tö nhaân hay laép ñaët maùy phaùt ñieän.

Doanh nghieäp cuõng vaäy, hoï coù theå laép ñaët caùc dòch vuï keát caáu haï taàng cuûarieâng hoï, vaø nhieàu doanh nghieäp ñaõ laøm nhö theá (Lee vaø Anas 1996). Taùc ñoängthöïc söï cuûa toaøn caàu hoaù ñoái vôùi caùc dòch vuï naøy ñöôïc thaáy roõ ôû nhöõng nôi raátkhoù thoaùt ly, chaúng haïn nhö caùc tuyeán ñöôøng ñieän thoaïi ñoái vôùi caùc doanhnghieäp leä thuoäc vaøo döõ lieäu (internet) vaø dòch vuï nöôùc thaûi keát noái maïng löôùi,hoaëc ôû nhöõng nôi maø chaát löôïng keát caáu haï taàng phaûi vöôït troäi ñeå thu huùt caùcdoanh nghieäp vaø daân cö. Ñoù laø nhöõng nôi maø soá lieäu ñuû möùc saéc beùn ñeå phaûnaùnh ñöôïc söï ñoùng goùp khaùc nhau vaøo toaøn caàu hoaù ôû caáp thaønh phoá.

Keát quaû naøy cuûa toaøn caàu hoùa coù theå quan saùt ñöôïc khi baïn so saùnh chæ soákeát quaû hoaït ñoäng veà söï tieáp caän ñeán ñieän vôùi nhöõng chæ soá veà chaát löôïng dòchvuï caáp ñieän (maát ñieän, taêng suït aùp), nhö ñaõ thaáy trong Baûng 6.8 vaø Baûng 6.9.Tieáp caän ñeán ñieän döôøng nhö khoâng coù töông quan gì ñeán baát kyø bieán naøo veàquaûn trò nhaø nöôùc vaø toaøn caàu hoaù. Tuy nhieân, chaát löôïng dòch vuï caáp ñieän laïicho thaáy söï khaùc bieät roõ reät giöõa caùc thaønh phoá ñöôïc quaûn trò toát vaø toài, vaø keát


Baûng 6.9. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá, phaân theo coâng ngheä cuûa caùc thaønhphoá trong maãu goàm caùc nöôùc ngoaøi OECD

Web coù Web coù thoângThaønh phoá coù thoâng tin veà tin veà khôûi söï

trang web ngaân saùch doanh nghieäp

Bieán soá Khoâng Coù Khoâng Coù Khoâng Coù


Tieáp caän ñeán nöôùc saïch (%, UN) 62 68 63 92 62 90Tieáp caän ñeán ñieän (%, UN) 75 76 75 91 74 93Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi coá ñònh 1

(%, UN) 84 93 86 99 86 95Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi coá ñònh 2

(1–7, EOS) 4,8 5,3 4,9 5,7 4,9 5,6Tieáp caän ñeán ñieän thoaïi di ñoäng





Chuù thích: Maãu caùc nöôùc ngoaøi OECD goàm 274 thaønh phoá.Nguoàn: Soá lieäu kyù hieäu UN ñöôïc laáy töø UNCHS 1998. Soá lieäu kyù hieäu EOS ñöôïc laáy töø Dieãn

ñaøn Kinh teá Theá giôùi 2003. Soá lieäu veà daân soá thaønh phoá vaø ñoâ thò hoaù quoác gia ñöôïc laáy töø Caùc chæbaùo phaùt trieån theá giôùi (Ngaân haøng Theá giôùi 2002). Soá lieäu veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi laáy töøSummers vaø Heston 1984. Caùc soá lieäu khaùc veà thu nhaäp vaø daân soá laáy töø Saùch thoáng keâ theá giôùi cuûaCIA, (CIA 2005).

quaû ñuùng vôùi caû thaønh phoá ñòa phöông vaø toaøn caàu. Haàu heát ngöôøi daân, nhöõngngöôøi coù khaû naêng tieáp caän ñeán heä thoáng maïng löôùi ñieän khoâng oån ñònh,thöôøng xuyeân bò maát ñieän hoaëc suït aùp, nhöng coù theå thoaùt ly khoûi heä thoángnaøy vaø saém rieâng cho chính maùy phaùt ñieän, ñeàu ñaõ laøm ñieàu ñoù (xem Lee vaøAnas 1996 veà nhöõng baèng chöùng cho haønh vi naøy ôû caùc doanh nghieäp vaø ngöôøidaân giaøu coù ôû Nigeria). Xu höôùng ñoù deã xuaát hieän ôû nhöõng thaønh phoá coù tínhchaát toaøn caàu hôn, nôi maø nhu caàu cuûa caùc doanh nghieäp toaøn caàu veà dòch vuïñieän ñaùng tin caäy coù theå cao hôn, nhöng noù cuõng ñaõ toàn taïi ôû caû nhöõng thaønhphoá trong caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Lee vaø Anas 1996).

Söï khaùc bieät thöïc söï trong keát quaû hoaït ñoäng theå hieän qua chaát löôïng ñieän,vì caùc coâng ty coù theå töï boû voán ñaàu tö vaøo vieäc töï phaùt ñieän nhaèm ñoái phoù vôùitình traïng maát ñieän vaø suït aùp, nhöng khoâng theå ñaàu tö nhöõng khoaûn lôùn hônñeå ñaûm baûo moät dòch vuï ñaùng tin caäy cho chính hoï. Hoï phaûi döïa vaøo chaátlöôïng dòch vuï tieän ích cuûa thaønh phoá, ngay caû khi hoï coù theå töï phaùt ñieän. Töønhöõng keát quaû naøy cuõng thaáy roõ raèng quaûn trò nhaø nöôùc toát ñoùng vai troø quantroïng trong vieäc ñaûm baûo chaát löôïng dòch vuï trong moät khoaûng thôøi gian daøi -söùc beàn cuûa thaønh phoá xeùt veà keát quaû hoaït ñoäng. Keát quaû naøy cuõng raát maïnhkhi xeùt veà khía caïnh chaát löôïng keát caáu haï taàng noùi chung trong Baûng 6.8 vaøBaûng 6.9.

Chuùng ta coù theå ruùt ra keát luaän nhö sau: taùc ñoäng cuûa toaøn caàu hoaù vaø quaûntrò nhaø nöôùc toát coù aûnh höôûng ñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá xeùt veàchaát löôïng dòch vuï cung öùng, nhaát laø ñieän, nhöng cuõng ñuùng vôùi caû caùc tuyeánñieän thoaïi, voán laø ñieàu kieän cho pheùp tieáp caän ñöôïc ñeán internet. ÔÛ ñaây, chuùngtoâi ñeà caäp vaø giaûi thích caùc keát quaû ñöôïc trình baøy ñaàu tieân trong caùc Baûng 3.5vaø 3.6 vaø trong ma traän töông quan taïi Phuï luïc 3.1 trong Chöông 3, moät matraän coù lieân quan ñeán pheùp hoài quy veà ñieän. Nhöõng pheùp hoài quy naøy khoângcoù yù nghóa chuùt naøo (moät soá coøn coù R2 ñieàu chænh aâm), tröø trong tröôøng hôïpchaát löôïng ñieän, moät thöôùc ño veà möùc ñoä tin caäy cuûa dòch vuï. Nhöõng keát quaûnaøy ñöôïc trình baøy laïi trong Baûng 6.10.

So saùnh keát quaû cuûa caùc pheùp hoài quy trong Baûng 6.10 vôùi keát quaû cuûa caùcpheùp hoài quy veà caùc bieán cung öùng dòch vuï khaùc nhö tieáp caän ñeán ñaàu maùyñieän thoaïi, nöôùc saïch, nöôùc thaûi, cuõng nhö chæ soá veà ñoä tin caäy cuûa caùc dòch vuïñöôïc ño baèng bieán soá veà chaát löôïng keát caáu haï taàng. Chuùng toâi tin raèng ñieàunaøy laø do ngöôøi daân coù khaû naêng söû duïng quyeàn löïa choïn hôn laø tieáng noùi cuûamình, khi ñeà caäp ñeán nhöõng dòch vuï naøy, vaø vì theá laø do moái quan heä yeáu giöõacaùc bieán soá veà quaûn trò nhaø nöôùc, raát nhieàu trong soá ñoù laïi laø thöôùc ño tieángnoùi, nhö ñaõ ñöôïc chuyeån taûi baèng caùc quyeát ñònh chính trò ôû caáp thaønh phoá.

Taùc ñoäng cuûa loaïi hình thaønh phoá

Lieäu caùc thaønh phoá caûng, voán coù xu höôùng môû cöûa ra theá giôùi nhieàu hôn nhôøcaùc dòch vuï vaän taûi vaø haäu caàn maø thaønh phoá naøy cung öùng coù ñöôïc quaûn tròtoát hôn hay khoâng? Chuùng toâi duøng caùc bieán soá ño löôøng chaát löôïng quaûn trò


nhaø nöôùc ñeå khaûo saùt giaû thuyeát naøy. Trong Baûng 6.8, chuùng ta thaáy caùc thaønhphoá caûng hoaït ñoäng toát hôn caùc loaïi thaønh phoá khaùc khi so saùnh caùc chæ soánhö chuyeån tieàn phi chính thöùc, söû duïng sai coâng quyõ, taøi trôï phi phaùp chocaùc ñaûng phaùi, nhöng laïi coù chung vaán ñeà vôùi caùc thaønh phoá khaùc khi xeùt ñeánvieäc hoái loä thueá, chi phí nhaäp khaåu, vaø hoái loä ñeå thao tuùng luaät phaùp. Nhöõngkeát quaû naøy caøng vöõng vaøng theâm nhôø nhöõng phaùt hieän ñaõ neâu tröôùc ñaâytrong Baûng 3.6 vaø Phuï luïc 3.1, trong ñoù bao goàm caû caùc keát quaû hoài quy vôùibieán soá giaû daønh cho caùc thaønh phoá caûng vaø thaønh phoá thuû ñoâ. Vieäc chuùng toâitìm thaáy ba bieán quaûn trò nhaø nöôùc ñoàng bieán coù yù nghóa ñoái vôùi thaønh phoácaûng vaø ba bieán nghòch bieán coù yù nghóa ñoái vôùi thaønh phoá thuû ñoâ cho thaáy ñoämôû khaùc nhau cuûa caùc thaønh phoá caûng ra maïng löôùi toaøn caàu ñaõ taïo ra söïkhaùc bieät trong keát quaû quaûn trò nhaø nöôùc cuûa chuùng, nhôø ñoù caøng cuûng coátheâm cho keát quaû töø boä soá lieäu cuûa Trung taâm ñònh cö cho con ngöôøi cuûa Lieânhôïp quoác (UNCHS).

Trong Baûng 6.8, chuùng ta cuõng thaáy raèng caùc thaønh phoá caûng cung öùng toáthôn caùc thaønh phoá khoâng phaûi caûng ôû taát caû caùc dòch vuï lieân quan ñeán döõ lieäuvaø lieân laïc (tieáp caän ñeán caùc tuyeán ñieän thoaïi, ñieän thoaïi di ñoäng vaø internet).Keát quaû naøy cuõng naèm trong döï kieán vì söï phuï thuoäc veà maët haäu caàn cuûa caùcthaønh phoá caûng ñaõ ñöôïc ghi cheùp laïi raát roõ.

Chuùng toâi khoâng tìm thaáy baèng chöùng naøo veà keát quaû hoaït ñoäng vöôït troäicuûa caùc thaønh phoá thuû ñoâ xeùt veà maët cung öùng caùc dòch vuï toát hôn cho ngöôøidaân cuûa mình trong caùc lónh vöïc veà dòch vuï lieân laïc (ñieän thoaïi, ñieän thoaïi diñoäng, internet) hay chaát löôïng keát caáu haï taàng, nhöng chuùng toâi coù thaáy baèngchöùng lieân quan ñeán caùc dòch vuï ñòa phöông nhö nöôùc thaûi, nöôùc saïch vaø ñieän.Caùc thaønh phoá thuû ñoâ döôøng nhö thöïc hieän chöùc naêng ñòa phöông toát hôn caùcthaønh phoá caûng.

Keát quaû trong Baûng 6.9 thaäm chí coøn coù tính keát luaän maïnh hôn khi chuùngtoâi ñaëc bieät chuù troïng ñeán vieäc lieäu moät thaønh phoá coù coång web hay khoâng vaønoù coù ñaêng caùc thoâng tin veà ngaân saùch thaønh phoá hoaëc thuû tuïc höôùng daãn khôûisöï doanh nghieäp trong thaønh phoá hay khoâng. Taát caû ba chæ soá naøy veà quaûn trònhaø nöôùc hieäu quaû ñeàu cho thaáy coù söï khaùc bieät lôùn trong thaønh tích hoaït ñoängxeùt veà maët tieáp caän dòch vuï.

Cuï theå, coù trang web vaø ñaêng taûi thoâng tin veà ngaân saùch treân trang web (moätthöôùc ño veà tieáng noùi vaø möùc ñoä minh baïch ñoái vôùi taát caû caùc loaïi coâng daân,ngay caû nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø coâng daân cuûa thaønh phoá xeùt veà maët ñòa lyù)coù töông quan vôùi khaû naêng tieáp caän vöôït troäi ñeán caùc dòch vuï (Baûng 6.8). Ñieàunaøy cuõng ñuùng xeùt veà maët lieäu caùc trang web coù thoâng tin höôùng daãn vieäc khôûisöï doanh nghieäp hay khoâng.

Chuùng toâi löu yù raèng nhöõng keát quaû naøy ruùt ra töø caùc giaù trò trung bìnhthoáng keâ khoâng ñoái chöùng töông öùng vôùi caùc nhoùm daân soá khaùc nhau, trongñoù khoâng coá ñònh caùc yeáu toá khaùc. Moät soá trong nhöõng taùc ñoäng naøy coù theåbieán maát khi ñöa theâm vaøo nhieàu yeáu toá ñöôïc coá ñònh khaùc, nhöng keát quaû naøy


phaàn naøo cho ta khaû naêng giaûi thích tröôùc heát cho nhöõng taùc ñoäng phi tuyeánñoù. Coâng vieäc naøy coøn caàn tieáp tuïc nghieân cöùu.

YÙ nghóa nghieân cöùu vaø chính saùch

Trong Chöông naøy, chuùng toâi ñaõ coá gaéng ñoùng goùp vaøo lónh vöïc quaûn trò ñoâthò thoâng qua moät söï khaûo saùt döïa treân thöïc nghieäm veà moät soá yeáu toá quyeátñònh then choát ñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá. Chuùng toâi tìm thaáybaèng chöùng raèng ôû caùc thaønh phoá caûng, bieán soá veà keát quaû hoaït ñoäng cuûathaønh phoá noùi chung döôøng nhö phuï thuoäc nhieàu vaøo quaûn trò nhaø nöôùc hieäuquaû hôn laø toaøn caàu hoaù (khaû naêng tieáp caän ñeán ñieän thoaïi di ñoäng, internet)vaø caùc thaønh phoá thuû ñoâ laïi coù xu höôùng ñaùp öùng khaû naêng tieáp caän dòch vuïñòa phöông toát hôn (nöôùc saïch, nöôùc thaûi vaø ñieän). Cuï theå, chuùng toâi thaáy raèng,coù moái quan heä hình chöõ U giöõa quy moâ vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønhphoá, vôùi caû thaønh phoá côõ nhoû vaø lôùn ñeàu hoaït ñoäng toát hôn caùc thaønh phoá côõvöøa. Moái quan heä naøy, ñöôïc moâ taû trong Baûng 6.8 döïa treân caùc soá lieäu töø giöõanhöõng naêm 1990, vaãn coøn raát maïnh khi söû duïng caùc soá lieäu gaàn ñaây hôn, nhöchuùng toâi ñaõ laøm trong Chöông 3 (Baûng 3.6 vaø Phuï luïc 3.1).


Baûng 6.10. Taùc ñoäng cuûa coâng ngheä vaø cô hoäi thoaùt ly cuûa chuùng ñeán aùp löïcveà caûi thieän coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc

Tieáp caän Tieáp caänTieáp caân dòch vuï ñieän thoaïi Tieáp caän Chaát löôïng

Bieán soá nöôùc saïch nöôùc thaûi di ñoäng ñieän ñieän

Hoái loä ñeå ñöôïchöôûng tieän ích +/’ +/’ ++/*** 0/0 ++++/***

Kieåm soaùt +/** 0/* ++/** 0/* ++++/***tham nhuõng

Soá thaønh phoá 63 59 194 61 194R2 ñieàu chænh 0,28 0,29 0,24 0,11 0,50

Chuù thích: Maãu goàm 412 thaønh phoá thuoäc 134 nöôùc. Giaù trò mang daáu (+, 0 -) vaø möùc ñoä yù nghóa(*, 0, ‘) trong moãi oâ ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch laáy trung bình keát quaû cuûa 21 ñaëc tính bình phöôngtoái thieåu thoâng thöôøng khaùc nhau. Cuï theå, vôùi moãi bieán ñoäc laäp, ñeå tính ñöôïc ñoä lôùn cuûa vieäc tínhñieåm caùc heä soá töông quan (veá traùi), chuùng toâi tính tích soá giöõa ñoä lôùn trung bình cuûa caùc heä soátöông quan theo taát caû caùc ñaëc tính ñoù nhaân vôùi hai laàn ñoä leäch chuaån cuûa bieán. Sau ñoù, chuùng toâigaùn cho caùc giaù trò veà ñoä lôùn theo tieâu chí nhö sau: vôùi heä soá töông quan döông, chuùng toâi kyù hieäu“++++” cho nhöõng giaù trò lôùn hôn 1,2; “+++” cho caùc giaù trò töø 0,7 ñeán 1,2; “++” cho caùc giaù trò töø0,4 ñeán 0,7; “+” cho caùc giaù trò töø 0,1 ñeán 0,4; vaø cuoái cuøng laø “0” cho caùc giaù trò nhoû hôn 0,1. Töôngtöï, daáu aâm ñöôïc aùp duïng cho caùc heä soá töông quan aâm. Ñeå xeáp haïng yù nghóa cuûa caùc heä soá töôngquan trong moãi oâ (veá phaûi), chuùng toâi tính trung bình caùc möùc yù nghóa khaùc nhau theo 21 ñaëc tính,trong ñoù *** laø möùc yù nghóa 1%, ** phaûn aùnh möùc yù nghóa 5%, * phaûn aùnh möùc yù nghóa 10% vaø ‘phaûn aùnh möùc yù nghóa 15%. Giaù trò veà soá löôïng caùc thaønh phoá vaø R2 ñöôïc tính baèng trung bìnhcoäng giöõa caùc ñaëc tính.

Nguoàn: Taát caû caùc bieán phuï thuoäc ñöôïc laáy töø UNCHS 1998 vaø Ngaân haøng Theá giôùi 2003; kieåmsoaùt tham nhuõng laáy töø Kaufmann vaø Kraay; vaø hoái loä ñeå ñöôïc höôûng tieän ích laáy töø Ngaân haøngTheá giôùi 2003.

Höôùng nghieân cöùu trong töông lai

Coù nhieàu vaán ñeà caàn quan taâm ñoái vôùi caùc nghieân cöùu trong töông lai. Ñieåmthích hôïp nhaát trong soá ñoù laø tìm hieåu nhöõng tính chaát cuûa dòch vuï ñoái vôùingöôøi daân vaø yù nghóa cuûa chuùng ñeán söï löïa choïn, nhaát laø khi ngöôøi daân chæ coùkhaû naêng thoaùt ly moät phaàn, chaúng haïn nhö khi coù maùy phaùt ñieän phuï trôïnhöng vaãn phaûi döïa vaøo maïng löôùi ñieän coâng coäng cho phaàn lôùn caùc dòch vuïhoaëc khi ngöôøi daân coù theå thoaùt ly nhöng laïi choïn caùch söû duïng tieáng noùi. Ñieàunaøy chuû yeáu laø do keát quaû hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa chæ soá “ñaùng tin caäy” cuûadòch vuï (nhö ñaõ phaûn aûnh qua bieán chaát löôïng ñieän trong Baûng 6.10) vaø chæ soá“tieáp caän” cuûa dòch vuï (nhö ñaõ phaûn aûnh qua bieán khaû naêng tieáp caän ñieäntrong Baûng 6.10).

Caùc nghieân cöùu trong töông lai caàn xem xeùt rieâng reõ vaø toång hôïp haønh vicuûa doanh nghieäp vaø ngöôøi daân. Chuùng toâi ñaõ coá gaéng laøm ñieàu ñoù trongChöông 3 vaø Chöông 5 ñeå xem xeùt caû doanh nghieäp vaø ngöôøi daân, nhöngchuùng toâi vaãn phaûi döïa vaøo caùc boä soá lieäu khaùc nhau ñeå phaân tích. Moät baûnghoûi chung ñeå ñieàu tra caùc tình traïng trong ñoù, doanh nghieäp coù theå thoaùt lynhöng ngöôøi daân khoâng theå chaúng haïn, hoaëc ngöôïc laïi, coù theå roïi aùnh saùng môùikhoâng chæ vaøo ñoäng thaùi cuûa coâng ngheä nhö chuùng ta ñaõ laøm trong Chöôngnaøy, hay tieáng noùi, söï thoaùt ly (ruùt lui) vaø söï trung thaønh nhö chuùng toâi ñaõ laømtrong Chöông 5, maø coøn laø söï töông taùc giöõa hai maët naøy.

Cuoái cuøng, tuy chuùng ta coù theå kieåm ñònh nhieàu giaû thuyeát baèng nhieàu boäsoá lieäu khaùc nhau nhöng vaãn coøn moät khoaûng troáng veà soá lieäu. Ñaàu tö vaøo vieäcthu thaäp soá lieäu ôû caáp thaønh phoá, nhaèm boå sung cho soá lieäu quaù khöù hieän coùvoán ñaõ phong phuù coù theå môû ra tieàm naêng to lôùn cho vieäc chöùng minh theâmtôùi caùc keát quaû sô boä naøy.

Caùc vaán ñeà chính saùch

Chuùng toâi thaáy raèng, ngöôøi daân vaø doanh nghieäp noùi chung ñöôïc lôïi khi thaønhphoá cuûa hoï coù söï giao dieän vôùi coâng ngheä, ñaëc bieät laø thoâng qua maïng webcuûa theá giôùi. Coâng ngheä coù theå thuùc ñaåy ñeå tieáp tuïc taêng tröôûng, nhaát laø ôûnhöõng nôi coù raøo caûn ñoái vôùi coâng taùc quaûn trò vaø caûi caùch theo höôùng toaøn caàuhoaù ôû caáp thaønh phoá. Nhö chuùng toâi ñaõ löu yù, moät soá coâng ngheä môùi coù theåthay theá phaàn naøo cho söï thieáu thieän chí chính trò ñeå tieán haønh caûi caùch cuûa caùcnhaø laõnh ñaïo chính quyeàn (thaønh phoá vaø quoác gia). Coâng ngheä môùi, nhö ñieänthoaïi di ñoäng vaø tin hoïc internet cho pheùp doanh nghieäp tö nhaân vaø caùc coângdaân cuûa thaønh phoá trôû neân toaøn caàu hoaù hôn moät caùch höõu hieäu, vì theá coù theåvöôït qua ñöôïc moät soá taùc ñoäng cuûa vieäc quaûn trò yeáu keùm vaø thieáu naêng löïclaõnh ñaïo, nhöõng yeáu toá ñang haïn cheá thaønh tích hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá. Tuynhieân, nhöõng taùc ñoäng giaûm thieåu ñoù cuûa coâng ngheä chæ laø nöûa vôøi ôû nhöõngnôi maø coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc vaø tính traùch nhieäm coøn yeáu keùm. Vôùi tínhcô ñoäng cao cuûa caù nhaân, doanh nghieäp vaø voán - taát caû caùc yeáu toá naøy seõ löïachoïn phöông aùn “thoaùt ly”.


Hôn nöõa, ngay caû khi tieán boä coâng ngheä tieáp tuïc taïo ra nhöõng giaûi phaùp caùnhaân mang tính chaát caù bieät hoaù ñeå thay theá cho vieäc cung caáp keát caáu haï taàngquy moâ lôùn thì luoân luoân coù moät soá dòch vuï (do tính hieäu quaû kinh teá theo quymoâ hoaëc tính chaát khoâng theå phaân chia cuûa chuùng) maø ôû ñoù, khu vöïc coângñoùng vai troø quan troïng. Ñeå coù ñöôïc nhöõng chieán löôïc khu vöïc coâng vaø töthích hôïp, ñieàu ngaøy caøng trôû neân quan troïng ñoái vôùi caùc cô quan taøi trôï cuõngnhö caùc nhaø quaûn lyù ñoâ thò phaûi phaân bieät ñöôïc caùc loaïi hình dòch vuï keát caáuhaï taàng khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo coâng ngheä saün coù vaø caùc ñaëc ñieåm cuï theå cuûathaønh phoá.

Chuù thích

Caùc taùc giaû raát caûm ôn söï hoã trôï quyù baùu cuûa Erin Hoffmann vaø Fatima Sheikh.Möùc ñoä sai soùt trong baát kyø boä soá lieäu veà quaûn lyù nhaø nöôùc, chaát löôïng cuûa

caùc theå cheá, vaø ñoâ thò cho thaáy raèng nhìn chung chuùng ta caàn thaän troïng khidieãn giaûi, vaø möùc ñoä sai soùt khoâng cho pheùp suy dieãn veà vò trí chính xaùc cuûacaùc thaønh phoá hoaëc quoác gia treân cô sôû söû duïng caùc döõ lieäu naøy. Veà caùc chi tieátcuûa döõ lieäu, truy caäp trang web: http://worldbank.org/wbi/governance/.

1. Trong Chöông 5, chuùng toâi söû duïng Chæ soá chaát löôïng cuoäc soáng Mercercho naêm 2004 cho 50 thaønh phoá ñöùng ñaàu. Trong Chöông naøy, chuùng toâi xemxeùt nhieàu thaønh phoá hôn, nhöng vôùi soá lieäu cuõ hôn, ñoù laø cuûa naêm 2002, vìchuùng toâi muoán kieåm ñònh hieäu öùng cuûa ñoä treã. Döõ lieäu naêm 2004 cuûa taát caûcaùc thaønh phoá khoâng thu thaäp kòp taïi thôøi ñieåm xuaát baûn cuoán saùch naøy, vaø vìtheá chuùng toâi khoâng muoán kieåm ñònh nhöõng taùc ñoäng nhö nhau baèng hai thôøiñieåm thu thaäp döõ lieäu khaùc nhau - moät vaán ñeà maø chuùng toâi seõ daønh ñeå tieáptuïc nghieân cöùu.

2. Vì soá lieäu veà daân soá thaønh phoá trong nhöõng naêm tröôùc ñaây ñöôïc xaâydöïng töø ghi cheùp cuûa du khaùch vaø caùc döõ lieäu khaùc nhö toång ñieàu tra daân soá,trong nhöõng tröôøng hôïp coù tieán haønh, vaø do coù thôøi gian chieán tranh, chaúnghaïn nhö ôû Cordova trong theá kyû thöù 11, 12 vaø 13 ñaõ haïn cheá tính chính xaùc cuûasoá lieäu, neân raát khoù xaùc ñònh ñöôïc daân soá thöïc söï cuûa nhöõng thaønh phoá nhöCordova. Vì theá, daân soá cuûa nhieàu thaønh phoá trong Baûng 6.2 phaûi boû troáng.

3. Chuùng toâi söû duïng hai thöôùc ño veà söï tieáp caän ñeán ñieän thoaïi. Moät laø söïtieáp caän cuûa daân soá noùi chung ñeán moät ñöôøng daây ñieän thoaïi, maø chuùng toâigoïi laø "tieáp caän ñeán ñieän thoaïi coá ñònh 1". Moät thöôùc ño khaùc laø söï tieáp caäncuûa doanh nghieäp ñeán ñieän thoaïi, maø chuùng toâi goïi laø "tieáp caän ñeán ñieän thoaïicoá ñònh 2". Lyù do chính ñeå phaân bieät laø doanh nghieäp coù moät ñieän thoaïi taïi nôilaøm vieäc chöù khoâng phaûi laø moät tuyeán daây, vì moät tuyeán daây coù theå phuïc vuïcho nhieàu ngöôøi daân moät luùc. Thöôùc ño thöù nhaát laø caùi thöôøng ñöôïc duøng ñeålaøm thöôùc ño veà möùc ñoä tieáp caän, töùc laø tyû soá giöõa soá ñaàu daây treân toång soángöôøi, hay ta ñöôïc soá ñaàu daây trung bình treân moät ngöôøi. Thöôùc ño thöù hai laøsoá maùy ñieän thoaïi treân moät ñôn vò kinh doanh, nhaèm bieát ñöôïc nhöõng doanhnghieäp coù nhieàu hôn moät maùy ñieän thoaïi ñöôïc laép ñaët taïi nôi laøm vieäc cuûa hoï.



Bairoch, Paul, Jean Batou, and Pierre Chèvre. 1988. La Population des Villes

Européenes de 800 á 1850. Geneva: Librairie Droz.

Chandler, Tertius. 1987. Four Thousand Years of Urban Growth: An Historical Census.

Lewiston: St. Gourds.

CIA (Central Intelligence Agency). 2005. World Factbook 2005. On-line athttp://www.cia.gov/cia/publications/factbook/.

City Mayors. 2003. “World Cities.” On-line at http://www.citymayors.com/fea-tures/urban_areas.html.

De Long, B.J., and A. Shleifer. 1992. Princes and Merchants: European City Growthbefore the Industrial Revolution. Cambridge, MA: National Bureau of EconomicResearch and Harvard University (issued in March; revised in December).

de Vries, Jan. 1984. European Urbanization, 1500–1800. Cambridge, MA: HarvardUniversity Press.

Kaufmann, Daniel, and Aart Kraay. 2002. “Growth without Governance.” Economia

3 (1): 169–229. On-line at http://www.worldbank.org/wbi/governance/pubs/growthgov.html.

Kaufmann, Daniel, Frannie Léautier, and Massimo Mastruzzi. 2004. “An EmpiricalExploration into Global Determinants of Urban Performance.” World BankInstitute Working Papers and Articles (Discussion Paper). Washington, DC:World Bank. On-line at http:/www.worldbank.org/wbi/governance/pdf/govcity.pdf.

Lee, K. S., and A. Anas. 1996. “The Benefits of Alternative Power Tariffs for Nigeriaand Indonesia.” World Bank Policy Research Working Paper 1606. Washington,DC: World Bank.

Mercer Human Resource Consulting. Various years. “Global Quality of LivingReports.” On-line at http://www.mercerhr.com/qol.

UNCHS (United Nations Commission on Human Settlements). 1998. Global UrbanIndicators Database. On-line at http://www.unhabitat.org/programmes/guo/guo_indicators.asp.

Russell, Josiah Cox. 1972. Medieval Regions and Their Cities. Bloomington: IndianaUniversity Press.

Summers, R., and A. Heston. 1984. “Improved International Comparisons of RealProduct and its Composition, 1950–80.” Review of Income and Wealth 207–61.

World Bank. Various years. World Development Indicators. Washington, DC.

World Economic Forum. Various years. Executive Opinion Survey. Geneva. Prepared for The Global Competitiveness Report.


7Keát luaänFrannie Leùautier

Trong cuoán saùch naøy, chuùng ta ñaõ nhìn laïi 5.000 naêm caùc döõ lieäu vaø ghi cheùp veàcaùc thaønh phoá, keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá xeùt veà vieäc cung caáp caùcdòch vuï cô baûn, coâng taùc quaûn trò nhaø nöôùc vaø söï taêng tröôûng cuûa chuùng. Caùcthaønh phoá luoân ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc ñònh hình caùc quyeát ñònhtoaøn caàu, cho duø laø veà thöông maïi vaø ngoaïi giao giöõa caùc nöôùc hay veà vaên hoaùvaø quaûn trò nhaø nöôùc. Gioáng nhö moät cô theå soáng, thaønh phoá cuõng ñöôïc sinh ra,taêng tröôûng, oám ñau vaø thaäm chí tieâu vong. Quaù trình toaøn caàu hoaù ngaøy caøngtaêng toác vaø taùc ñoäng cuûa noù ñeán coâng taùc quaûn trò ôû caùc thaønh phoá ñaõ laøm khíacaïnh naøy ñöôïc neâu baät moät caùch saéc neùt hôn vaø trôû thaønh ñoái töôïng ñeå chuùngta trôû ñi trôû laïi trong töøng chöông. Chuùng toâi ñaõ toùm taét nhöõng gì hoïc ñöôïc ôûcuoái moãi chöông, vaø ôû ñaây, chuùng toâi taäp hôïp chuùng laïi theo moät maïch chungveà coâng taùc quaûn trò vaø keát quaû hoaït ñoäng trong boái caûnh toaøn caàu hoaù.

Lòch söû ñoùng vai troø nhaát ñònh, vaø coù theå raø soaùt laïi keát quaû hoaït ñoängcuûa thaønh phoá trong moät khoaûng thôøi gian daøi. Soá lieäu vaø baèng chöùng töø hôn5.000 naêm nay ñaõ cho thaáy, coù theå naém ñöôïc ñoäng thaùi trong keát quaû hoaït ñoängcuûa caùc thaønh phoá qua thôøi gian vaø vieäc ñaùnh giaù quaù khöù naøy coù theå roïi saùngcho moät vaøi vaán ñeà khoù khaên xung quanh vieäc quaûn lyù ñoâ thò (Chöông 5 vaø 6).Khía caïnh lòch söû ño ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi chaâu Phi, nôi coù toác ñoä ñoâ thòhoaù cao nhöng phuùc lôïi daân cö thaønh phoá laïi ñöôïc caûi thieän raát ít, söï taêngtröôûng kinh teá cuûa caùc nöôùc ñang ñoâ thò hoaù raát haïn cheá, ñaàu tö tröïc tieáp nöôùcngoaøi töø caùc doanh nghieäp khan hieám vaø thaùch thöùc ñoái vôùi coâng taùc quaûn tròthì raát phoå bieán (Chöông 4).

Coâng ngheä vaø toaøn caàu hoaù coù quan heä beän xoaén khaêng khít vôùi nhau.Nhöõng moái quan heä naøy ñöôïc theå hieän khi chuùng ta nhìn vaøo tính chaát quoác teáhoaù cuûa keát caáu haï taàng (Chöông 2), cuõng nhö taùc ñoäng cuûa coâng ngheä vaø toaøncaàu hoaù ñeán coâng taùc quaûn trò (Chöông 6). Nhöõng hieåu bieát thaáu ñaùo coù ñöôïckhi so saùnh quoác teá veà keát caáu haï taàng cuûa caùc thaønh phoá ñaõ cho thaáy caàu veàkeát caáu haï taàng laø “caàu heä quaû”, vì ngöôøi ta caàn keát caáu haï taàng khoâng phaûi vìbaûn thaân noù maø laø vì vai troø cuûa noù trong vieäc thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng kinh teá,xaõ hoäi vaø chính trò. Caùc thaønh phoá khoâng theå tieán trieån neáu khoâng coù keát caáuhaï taàng, nhöng caùc thò tröôûng thaønh phoá caàn quan saùt caàu veà keát caáu haï taàngñöôïc boäc loä ñeå coù theå luaän chöùng ñöôïc cho vieäc ñaàu tö raát toán keùm cho noù.Ñieàu naøy ñoøi hoûi naêng löïc quaûn lyù ôû caáp thaønh phoá, ñaëc bieät xeùt veà maët ngaøy

167

caøng caàn phaûi caân ñoái giöõa caàu ñòa phöông vôùi caùc aùp löïc toaøn caàu vaø phaûi ñöara nhöõng löïa choïn maø chaéc chaén seõ vöôït ra ngoaøi nhieäm kyø cuûa baát kyø ngaøi thòtröôûng thaønh phoá naøo.

Quaûn lyù thaønh phoá vaø quaûn trò nhaø nöôùc ngaøy caøng trôû neân phöùc taïp, ñaëtra yeâu caàu ngaøy caøng cao ñoái vôùi vieäc xaây döïng caùc theå cheá môùi coù theå vaänhaønh ôû nhieàu caáp. Thò tröôûng thaønh phoá ngaøy nay phaûi ñaùp öùng nhu caàu trongdaøi haïn, caân ñoái caùc öu tieân cuûa coâng daân ngaøy hoâm nay vôùi caùc theá heä tieáptheo, vaø dung hoaø nhöõng sôû thích ña daïng, taát caû nhöõng caùi ñoù ñeàu laø nhöõnghoøn ñaù taûng ñaët neàn moùng cho coâng taùc quaûn trò toát (Chöông 3). Khi tieán trìnhdaân chuû hoaù tieáp dieãn, sôû thích caù nhaân seõ ñöôïc öu tieân, caøng ñoøi hoûi phaûi coùnhöõng theå cheá coù theå vaän haønh ñöôïc ôû caáp ñòa phöông, vuøng, quoác gia vaø ñaquoác gia. Nhöõng theå cheá nhö vaäy caàn cung caáp ñöôïc phöông tieän ñeå ñaït ñeánsöï ñoàng thuaän, vì quaù trình toaøn caàu hoaù ñang aûnh höôûng ñeán caùc caù nhaân vaønhoùm ngöôøi theo nhöõng caùch khaùc nhau. Tính phöùc taïp trong quaûn trò caùcthaønh phoá ngaøy nay laø lyù do chính maø chuùng toâi thaáy coù baèng chöùng cho thaáycoù söï toàn taïi song song giöõa quaûn lyù hieäu quaû ôû caáp ñòa phöông vôùi quaûn tròyeáu keùm ôû caáp toaøn caàu (Chöông 3). Taùc ñoäng naøy ñaëc bieät gay caán ôû caùc thaønhphoá chaâu Phi, maø haàu heát trong soá caùc thaønh phoá ñoù ñeàu ñöôïc quaûn trò yeáukeùm vaø chöa toaøn caàu hoaù, vaø ngay caû nhöõng thaønh phoá ñaõ toaøn caàu hoaù cuõngkhoâng ñöôïc quaûn trò toát (Chöông 4). Kyõ naêng caàn thieát ñeå quaûn lyù caùc thaønhphoá trong moät theá giôùi toaøn caàu hoaù ñang thaùch thöùc caùc chính quyeàn ñòaphöông, voán tröôùc kia vaãn laø chuû nhaân vaø laø ngöôøi trieån khai xaây döïng keát caáuhaï taàng vaø chuû yeáu phaûi traû lôøi caùc caâu hoûi cuûa ngöôøi daân. Quan taâm hôn ñeáncaùc lónh vöïc, nôi maø ngöôøi quaûn lyù thaønh phoá ñang kieåm soaùt, nhaát laø ôû nhöõnglónh vöïc maø hoï coù quyeàn töï chuû, coù theå laø moät coâng cuï maïnh ñeå quaûn lyù toáthôn nhöõng cô hoäi cuûa toaøn caàu hoaù (Chöông 4).

Tieán boä coâng ngheä khoâng chæ aûnh höôûng ñeán toaøn caàu hoaù maø coøn aûnhhöôûng ñeán coâng taùc quaûn trò. Thay ñoåi trong coâng ngheä cung caáp keát caáu haïtaàng, cuõng nhö phöông thöùc ñeå taøi trôï cho chuùng ôû caáp quoác teá, ñaõ laøm haï chiphí, nhö chuùng ta ñaõ chöùng kieán vieäc giaûm maïnh chi phí veà vaän taûi, lieân laïc vaøsaûn xuaát naêng löôïng (Chöông 2). Ñieàu naøy ñaõ laøm taêng toác quaù trình toaøn caàuhoaù, nhöng cuõng môû roäng cô hoäi löïa choïn maø ngöôøi söû duïng hieän nay ñang coùñeå ñaùp öùng nhu caàu dòch vuï cuûa hoï. Do ñoù, tieán boä coâng ngheä laø nguyeân nhaâncuûa caû vieäc ñaåy maïnh toaøn caàu hoaù (Chöông 2) laãn aûnh höôûng ñeán chaát löôïngquaûn trò ôû caáp thaønh phoá (Chöông 6). Quaûn lyù heä thoáng keát caáu haï taàng phuïcvuï thaønh phoá ngaøy caøng mang tính quoác teá hoaù (Chöông 2) vaø noù ñaõ ñaùnh daáucho söï môû ñaàu moät thôøi kyø phuï thuoäc laãn nhau giöõa ñoâ thò hoaù vaø toaøn caàu hoaù(Chöông 3). Caû toaøn caàu hoaù vaø traùch nhieäm giaûi trình cuûa ñòa phöông ñeàu coùyù nghóa quan troïng ñoái vôùi keát quaû hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá (Chöông 3 vaø 5).Söï töông taùc giöõa quaûn trò hieäu quaû vaø toaøn caàu hoaù, nhöõng yeáu toá coù khaû naêngtrôû thaønh hieän thöïc nhôø coâng ngheä (Chöông 6), ñaõ daãn ñeán keát quaû hoaït ñoängtoát hôn so vôùi vieäc taùch rôøi traùch nhieäm cuûa ñòa phöông hay toaøn caàu hoaù ra

168 Keát luaän

khoûi nhau (Chöông 3 vaø 5). Traùch nhieäm cuûa ñòa phöông chòu aûnh höôûng cuûacoâng ngheä thoâng qua söï löïa choïn cuûa ngöôøi daân ñeå thoaùt ly vaø töï cung caápdòch vuï cho chính mình (nhö ñieän hoaëc nöôùc), maø haäu quaû cuûa noù laø nhu caàucuûa ngöôøi daân phaûi ñeà ñaït ñöôïc quan ñieåm cuûa mình ñeán chính quyeàn ñòaphöông seõ giaûm (Chöông 5 vaø 6). Toaøn caàu hoaù chòu aûnh höôûng cuûa coâng ngheäthoâng qua vieäc giaûm chi phí cung caáp dòch vuï giao thoâng vaø thoâng tin lieân laïc(Chöông 2) vaø tieáp caän toát hôn ñeán thoâng tin ñeå ra quyeát ñònh thoâng qua inter-net, ñieän thoaïi di ñoäng vaø dòch vuï döïa vaøo maïng (Chöông 6).

Keát quaû hoaït ñoäng toát ít coù lieân quan ñeán quy moâ thaønh phoá, nhöng quaûntrò hieäu quaû thöôøng ñöôïc duy trì toát hôn ôû caùc thaønh phoá lôùn. Söû duïng soá lieäuthöïc nghieäm phong phuù thu thaäp ñöôïc töø nhieàu nguoàn khaùc nhau vaø traûi daøiqua hôn 5.000 naêm, chuùng toâi thaáy coù baèng chöùng veà moái quan heä phi tuyeángiöõa quy moâ vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá, ñoái laäp vôùi quan ñieåm choraèng nhöõng thaønh phoá raát lôùn taát yeáu seõ quaûn trò keùm vaø coù thaønh tích ñaùngbuoàn hôn xeùt veà maët cung öùng dòch vuï cho ngöôøi daân (Chöông 3 vaø 6). Caùcthaønh phoá thuû ñoâ, thöôøng laø caùc thaønh phoá lôùn hôn so vôùi nhieàu thaønh phoákhaùc, ñaõ chöùng toû mình ñaùp öùng caùc lôïi ích ñòa phöông toát hôn laø caùc thaønhphoá caûng (tieáp caän ñeán dòch vuï nöôùc thaûi, nöôùc saïch, ñieän), coøn ñoái vôùi caùcthaønh phoá caûng, bieán thaønh tích hoaït ñoäng cuûa chuùng coù xu höôùng phuï thuoäcvaøo coâng taùc quaûn trò hieäu quaû nhieàu hôn laø vaøo toaøn caàu hoaù (chaúng haïn nhötieáp caän ñieän thoaïi di ñoäng hay internet). Keát quaû naøy chöùng toû caùc thaønh phoákhaùc nhau coù nhu caàu khoâng gioáng nhau veà kyõ naêng quaûn lyù, trong ñoù moät soáthaønh phoá - nhö nhöõng thaønh phoá caûng – ñoøi hoûi hieåu bieát phöùc taïp hôn veànhu caàu caû trong nöôùc vaø toaøn caàu, trong khi caùc thaønh phoá khaùc – nhö thaønhphoá thuû ñoâ chaúng haïn - laïi yeâu caàu quaûn lyù nhöõng nhu caàu ñòa phöông ñadaïng. Söï khaùc bieät naøy coù leõ phaàn naøo laø do aùp löïc chính trò leân keát quaû hoaïtñoäng ôû caùc thaønh phoá thuû ñoâ cao hôn, trong khi aùp löïc kinh teá leân keát quaû hoaïtñoäng ôû caùc thaønh phoá caûng laïi lôùn hôn. Ngoaøi ra, chuùng toâi thaáy trong nhöõngquoác gia toaøn caàu hoaù maïnh hôn, caùc thaønh phoá taêng tröôûng vôùi toác ñoä chaämhôn laø nhöõng nöôùc coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù thaáp hôn, ngay caû khi toác ñoä ñoâthò hoaù trong taát caû caùc vuøng treân theá giôùi ñeàu coù xu höôùng chaäm laïi. Vì theá,chuùng toâi coù baèng chöùng cho thaáy, caùc thaønh phoá khoâng theå khai thaùc ñöôïc caùccô hoäi toaøn caàu thì phaûi döïa vaøo vai troø vuøng cuûa chuùng - phuïc vuï cho caùcvuøng ngoaïi vi cuûa mình – vaø vì theá caàn taêng tröôûng nhanh hôn nhieàu ñeå ñaùpöùng nhu caàu cuûa neàn kinh teá vuøng (Chöông 4). Ñieàu naøy coù theå laø moät lôøi giaûithích vì sao chuùng ta laïi thaáy coù nhieàu sieâu thaønh phoá ôû caùc nöôùc ñang phaùttrieån coù möùc ñoä toaøn caàu hoaù khoâng cao.

Söï töông taùc giöõa thò tröôûng, ngöôøi daân vaø caùc doanh nghieäp coù theå moâhình hoaù caû veà maët lyù thuyeát vaø thöïc tieãn, vaø nhöõng hieåu bieát thaáu ñaùo töø caûhai caùch tieáp caän naøy ñeàu giuùp chuùng ta hieåu roõ hôn veà loaïi chính saùch naøo laøquan troïng ñoái vôùi quaûn lyù thaønh phoá hieäu quaû. Keát quaû töø raát nhieàu coâng trìnhnghieân cöùu thöïc nghieäm (Chöông 3), söï so saùnh cheùo giöõa caùc bieán (Chöông 4),


nghieân cöùu tình huoáng (Chöông 2) vaø moâ hình lyù thuyeát (Chöông 5), taát caû ñeàucho thaáy taàm quan troïng cuûa quaûn trò thaønh phoá toát trong boái caûnh toaøn caàuhoaù. Nhöõng keát quaû naøy gôïi yù raèng, caûi caùch phaûi chuù troïng vaøo vieäc hoaønthieän coâng taùc quaûn trò ôû caáp quoác gia, ñieàu naøy coù theå thu huùt ñaàu tö vaø laømtaêng lôïi ích kinh teá cho caû nöôùc. Nhöõng söï caûi thieän nhö vaäy cuõng seõ taïo dieãnñaøn vöõng chaéc ñeå ngöôøi daân taêng cöôøng söï minh baïch trong thuû tuïc vaø söïtham gia vaøo coâng vieäc chung cuûa mình – noùi caùch khaùc laø söï töï quaûn lyù cuûahoï (Chöông 3). Hoaøn thieän coâng taùc quaûn trò ôû caáp thaønh phoá cho pheùp caùcthaønh phoá deã daøng hôn trong vieäc bieán caùc cô hoäi toaøn caàu thaønh caùc giaù tròñòa phöông cho ngöôøi daân cuûa hoï (Chöông 3), vaø quaù trình naøy coù theå thaáy roõqua chaát löôïng töông taùc giöõa thò tröôûng, ngöôøi daân vaø caùc doanh nghieäp boátrí taïi moät thaønh phoá naøo ñoù (Chöông 5).

Chaâu Phi coù moät hình thaùi ñoâ thò hoaù vaø toaøn caàu hoaù ñaëc thuø, vaø baøi hoïctöø caùc chöông ñaõ chæ roõ nhöõng lónh vöïc then choát caàn quan taâm lieân quanñeán keát quaû hoaït ñoäng cuûa caùc thaønh phoá ôû chaâu Phi. Thöù nhaát, chaâu Phi vaãnñang tieáp tuïc trong quaù trình phi taäp trung hoaù, taêng cöôøng caïnh tranh giöõacaùc thaønh phoá vaø chính quyeàn ñòa phöông ôû caáp quoác gia (nhöng ngaøy nay, ôûcaáp vuøng thì roõ raøng hôn). Phi taäp trung hoaù coù theå tranh thuû ñöôïc nhöõng lôïiích cuûa caû toaøn caàu hoaù vaø ñoâ thò hoaù (Chöông 4). Thöù hai, lôïi ích cuûa ñoâ thòhoaù ôû chaâu Phi chæ coù theå tranh thuû ñöôïc neáu caùc thaønh phoá lôùn vaø ôû vuøngduyeân haûi baét ñaàu ñoùng vai troø toaøn caàu vaø vai troø vuøng nhieàu hôn, thay vìchæ laø vai troø quoác gia (Chöông 3 vaø 4). Thöù ba, nhaø quaûn lyù caùc thaønh phoá ôûchaâu Phi caàn ñöôïc ñaøo taïo toát hôn ñeå caân baèng caêng thaúng giöõa vieäc cung caápdòch vuï khieán thaønh phoá cuûa hoï haáp daãn hôn vôùi ñaàu tö nöôùc ngoaøi, trong khivaãn tieáp tuïc phuïc vuï nhu caàu cuûa daân soá ngaøy moät taêng vaø caùc neàn kinh teátrong khu vöïc (Chöông 3, 4 vaø 5).

Haïn cheá veà soá lieäu khoâng cho pheùp chuùng ta ñöa ra nhöõng keát luaän chaécchaén, vaø nhöõng haïn cheá naøy caàn ñöôïc khaéc phuïc ñeå caùc ñeà xuaát chính saùchcoù theå höõu ích hôn. Coäng ñoàng caùc nhaø taøi trôï caàn hoã trôï chính quyeàn caùcthaønh phoá vaø maïng löôùi vaø quan heä ñoái taùc lieân thaønh phoá trong noã löïc toaøncaàu hoaù cuûa hoï. Nhöõng hoã trôï ñoù coù theå döôùi hình thöùc caùc keânh truyeàn baùthoâng tin ñeå khieán caùc doanh nghieäp toát nhaát ñeán toïa laïc taïi thaønh phoá - ví duï,baèng caùch ñaêng taûi caùc thoâng tin mua saém treân trang web vaø hình thaønh caùccöûa soå ñieän töû hoã trôï cho vieäc khôûi söï doanh nghieäp. Söï hoã trôï cuõng coù theågiuùp taïo ra nhöõng ñoäng cô môùi vaø chieán löôïc cho thaønh phoá ñeå keát noái vôùinhau vaø taän duïng ñöôïc caùc cô hoäi toaøn caàu.

170 Keát luaän

Chòu traùch nhieäm xuaát baûnTRÒNH THUÙC HUYØNHChòu traùch nhieäm noäi dungTS. LEÂ MINH NGHÓABieân taäp noäi dungNGUYEÃN COÄNG HOAØHOAØNG THU HÖÔØNGNGUYEÃN TRÖÔØNG TAMÑAØO DUY NGHÓATrình baøy bìaNGUYEÃN THANH CÖÔØNGCheá baûn vi tínhPHAÏM THÒ HOÀNGSöûa baûn inBAN KINH TEÁÑoïc saùch maãuBAN KINH TEÁ

In 1.500 cuoán, khoå 19,5x26,5 cm, taïi Coâng ty In vaø Vaên hoaù phaåm.Soá ñaêng kyù keá hoaïch xuaát baûn: 457-2006/CXB/05-08/NXBCTQG.Quyeát ñònh xuaát baûn soá: 183-QÑ/NXBCTQG, ngaøy 10-7-2006.In xong vaø noäp löu chieåu thaùng 7 naêm 2006.

Date post:	31-Aug-2019
Category:	Documents
Upload:	others
View:	4 times
Download:	0 times

Public Disclosure Authorized -...

Documents