çré-çré-kåñëa-caitanya-caritämåtam

vä muräri-guptasya kaòacä The edition used was (ed.) Bijan Goswami. Calcutta: Mahesh Library, 2000. These are all reprints from the original edition published by Shyamlal Goswami in 1896. S.K.De states: “It is said to have been edited from two MSS, one from Dacca and the other from Brindaban. No account of the sources is given… The extremely incorrect form in which the text is printed, even in the third edition, precludes the allegation of fabrication or deliberate tampering with the text.” The problem with the work is stated succinctly by De: “The concluding verse in the printed text gives Saka 1435 (AD 1513) as the date of composition. ñince Chaitanya became a sannyasi in ñaka 1431 (AD 1510) and returned to Bengal for a short time after a little over three years in Saka 1435, the biography should only have recorded incidents up to that date. In reality, however, the story is carried down to a greater part of his later life at Puri, down even to 1530 AD. It alludes to the Gambhira episode (4.24) and even to the death of Chaitanya (1.2.12-14). The genuiness of the date or of the subsequent account, therefore, is open to serious doubt.” (VFM, 36)

çré-çré-kåñëa-caitanya-caritämåtam

(1)

prathama-prakramaù

(1.1)

prathamaù sargaù

avatäränukramaù sa jayati çuddha-vikramaù kanakäbhaù kamaläyatekñaëaù | vara-jänu-vilambi-sad-bhujo bahudhä bhakti-rasäbhinartakaù ||1|| sa jagannätha-suto jagat-patir jagad-ädir jagad-ärtihä vibhuù | kali-päpa-kali-bhära-härako’jani çacyäà nija-bhaktim udvahan ||2|| sa navadvépa-vatéñu bhümiñu dvija-varyair abhinandito hariù | nija-pitroù sukhado gåhe sukhaà nivasan veda-ñaò-aìga-saàhitäm ||3|| nipapäöha guror gåhe vasan paricaryäbhirataù çuci-vrataù | sa ca viçvambhara-saàjïako harir yuga-dharmäcaraëäya dharmiëäm ||4|| hari-kértanam ädiçat smaran puruñärthäya harer atipriyam | sa gayäsu pitå-kriyäà caran hari-pädäìkita-bhümiñu svayam ||5|| nija-saàsmåti-mätra-sampadaù pulaka-prema-jaòo babhüva ha | sa tadä nijam eva mandiraà samagäd açarérayä girä ||6|| bhakta-varga-mukha-veñöitaù prabhuù prema-päka-paripürëa-vigrahaù | hari-kértana-sat-kathä-sukhaà mumude dänava-siàha-mardanaù ||7|| athäsya kértià çravaëämåtäà satäm udära-kérteù çrutibhiù pipäsubhiù | vigähituà çré-yuta-sat-kathäà çubhäm uväha harñäçru-vilola-locanaù ||8|| bhaktaù çréväsa-nämä dvija-kula-kamala-prollasac-citra-bhänuù prähedaà çré-murärià tvam iha vada hareù çré-caritraà navénam | tasyäjïäm äkalayya prakaöa-kara-puöais taà namaskåtya bhüyaù çrémac-caitanya-mürteù kali-kaluña-haräà kértim äha svayam saù ||9|| atha sa cintayämäsa vaidya-sünur murärikaù | kathaà vakñyämi bahv-arthäà caitanyasya kathäà çubhäm ||10|| yad vaktuà naiva çaknoti väcaspatir api svayam | tathäpi vaiñëavädeçaà kartuà yuktaà matir mama ||11|| nirmalä bhäti satataà kåñëa-smaraëa-sampadä | vaiñëaväjïä hi phaladä bhaviñyati na cänyathä ||12|| ity uktvä vaktum ärebhe bhagavad-bhakti-båàhitäm | kathäà dharmärtha-kämäya mokñäya viñëu-bhaktaye ||13|| namämi caitanyam ajaà purätanaà caturbhujaà çaìkha-gadäbja-cakriëam | çrévatsa-lakñmäìkita-vakñasaà harià

2

sad-bhäla-saàlagna-maëià suväsasam ||14|| vadämi kiàcid bhagavat-kathäà satäà harñäya kiàcit skhalanaà yadä bhavet | tadätra saàçodhayituà mahattamäù pramäëam evätra paropakäriëaù ||15|| navadvépa iti khyäte kñetre parama-vaiñëave | brähmaëäù sädhavaù çäntäù vaiñëaväù sat-kulodbhaväù ||16|| mahäntaù karma-nipuëäù sarve çästrärtha-päragäù | anye ca santi bahuço bhiñak-çüdra-vaëig-janäù ||17|| sväcära-niratäù çuddhäù sarve vidyopajévinaù | tatra deva-vratäù sarve vaikuëöha-bhavanopame ||18|| çréväso yatra reje hari-pada-kamala-prollasan-matta-bhåìgaù premärdrottuìga-bähuù parama-rasa-madair gäyatéçaà sadotkaù | gopénätho dvijägryaù çravaëa-patha-gate nämni kåñëasya matto ’tyuccai rauti sma bhüyo laya-tarala-karo nåtyati smätivelam ||19|| bälodyad-bhäskaräbho budha-jana-kamalodbodhane dakña-mürtiù käruëyäbdhi-himäàçor iva jana-hådayottäpa-çänty-eka-mürtiù | prema-dhyänätidakño naöa-vidhi-kalä-sad-guëäòhyo mahätmä çré-yuktädvaita-varyaù parama-rasa-kaläcärya éço vireje ||20|| yatra sarva-guëavän atireje candraçekhara-gurur dvija-räjaù | kåñëa-näma-karñitäìga-ruhaù sa praskhalan-nayana-väribhir ärdraù ||21|| yatra nåtyati munau hari-däse däsa-vatsalatayä jagadéçaù | khecaraiù sura-gaëaiù samaheçair läsyam äçu paripaçyati håñöaù ||22|| yatra viñëu-pada-sambhavä sarid-vegavaty-atitarä karuëärdrä | spardhayä ravi-sutä sarayüëäà yä dadhära kanakojjvalaà harim ||23|| jagannäthas tasmin dvija-kula-payodhéndu-sadåço ’bhavad vedäcäryaù sakala-guëa-yukto guru-samaù | sa kåñëäìghri-dhyäna-prabalatara-yogena manasä viçuddhaù premärdro nava-çaçi-kaleväçu vavådhe ||24||

iti çré-caitanya-carite mahä-kävye prathama-prakrame avatäränukramaù prathama-sargaù

||1||

—o)0(o—

(1.2)

dvitéyaù sargaù

çré-näradänutäpaù atha tasya guruç cakre sarva-çästrärtha-vedinaù | padavém iti tattva-jïaù çréman-miçra-purandaraù ||1||

3

tam ekadä sat-kulénaà paëòitaà dharmiëämbaram | çréman-nélämbaro näma cakravarté mahä-manäù ||2|| samähüyädadat kanyäà çacéà sa kula-kåtçadaù | täà präpya so’pi vavådhe çacémiva purandaraù ||3|| tato gehe nivasatas tasya dharmo vyavardhata | ätithyaiù çäntikaiù çaucair nitya-kämya-kriyä-phalaiù ||4|| tatra kälena kiyatä tasyäñöau kanyakäù çubhäù | babhüvuù kramaço daivät täù païcatvaà gatäù çacé ||5|| vätsalya-duùkha-taptena jagäma manasä patim | puträrthaà çaraëaà çrémän pitå-yajïaà cakära saù ||6|| kälena kiyatä lebhe putraà sura-sutopamam | mudam äpa jagannätho nidhià präpya yathädhanaù ||7|| näma tasya pitä cakre çrémato viçvarüpakaù | paöhatä tena kälena svalpenaiva mahätmanä ||8|| vedäàç ca nyäya-çästraà ca jïätaù sad-yoga uttamaù | sa sarvajïaù sudhéù çäntaù sarveñäm upakärakaù ||9|| harer dhyäna-paro nityaà viñaye näkaron manaù | çrémad-bhägavata-rasäsväda-matto nirantaram ||10|| tasyänujo jagad yonir ajo jajïe svayaà prabhuù | indränujo yathopendraù kaçyapäd aditeù sutaù ||11|| hari-kértana-paräà kåtvä ca trijagatéà svayam | uñitvä kñetra-pravare puruñottama-saàjïake ||12|| kåtvä bhaktià harau çikñäà kärayitvä janasya saù | çré-våndävana-mädhuryam äsvädyäsvädayan janän ||13|| tärayitvä jagat kåtsnaà vaikuëöha-sthaiù prasäditaù | jagäma nilayaà håñöo nijam eva maharddhimat ||14|| etac chrutvädbhutaà präha brahmacäré jitendriyaù | çré-caitanya-kathä-mattaù çré-dämodara-paëòitaù ||15|| kathayasva kathäà divyäm adbhutäà loka-pävaném | yäà çrutvä mucyate lokaù saàsäräd-ghora-kilbiñät ||16|| çré-kåñëa-caraëämbhoje paramäù prema-sampadaù | jäyante sarva-lokasya tad vadasva hareù kathäm ||17|| kaàsya hetoù påthivyäà sa jätaù sarveçvaro vibhuù | kåtaà kim iha tenaiva jagatäm éçvareëa ca ||18|| vaktum arhasi bhadräëi karmäëi maìgaläni ca | jagatäà täpa-çänty-arthaà premärthaà sumahätmanäm ||19|| tac chrutvä vacanaà tasya paëòitasya mahätmanaù | uväca vacanaà préto muräriù çrüyatäm iti ||20|| sädhu te kathayiñyämi yathä-çaktyä dvijottama | saìkñepäd vistarän nälaà vaktuà çaknoti bhärgavaù ||21|| atha närado dharmätmä varñe bhärata-saàjïake | vaiñëavägryo mahä-tejäù pürëa-candra-sama-prabhaù ||22|| kailaça-çikharäkäro mekhalä-vara-bhüñaëaù | aiëa-carma-dharo viñëor aàçaù sarva-jana-priyaù ||23|| sarveñäm upakäräya babhrämäkäça-maëòale | mahatéà raëayan préto hari-näma pragäyatém ||24|| drakñyämi vaiñëavaà kutra tatra vatsyämi sämpratam | iti saïcintya manasä dadarça påthivém imäm ||25|| kalinä päpa-mitreëa prathitämala-paìkiläm | gäm eva mleccha-hasta-sthäà pracaëòa-kara-çoñitäm ||26||

4

janäàç ca dadåçe tatra päpa-vyädhi-samäkulän | paräpaväda-niratän çaöhän hrasväyuñaù kåçän ||27|| räjïaç ca päpa-nipuëän çüdrän sa yavanän khalän | mlecchän vikarma-niratän prajä-sarvasva-härakän ||28|| çästrajïän api sädhünäà nindakän ätma-mäninaù | etän bahu-vidhän dåñövä cintayämäsa näradaù ||29||

iti çré-kåñëa-caitanya-carite mahä-kävye prathama-prakrame çré-näradänutäpo näma

dvitéyaù sargaù

—o)0(o—

(1.3)

tåtéyaù sargaù

närada-praçnaù

kaleù prathama-sandhyäyäà nimagneyaà vasundharä | sarveñäà päpa-dagdhänäà harinäma-rasäyanaù ||1|| tärako’yaà bhavaty eva vaiñëava-dveñiëaà vinä | ätma-sambhävitä ye ca ye ca vaiñëava-nindakäù ||2|| ye kåñëa-nämni deheñu nindeyur manda-buddhayaù | te’nityä iti vakñyante teñäà niraya eva hi ||3|| atra kià syäd upäyo’yam iti niçcitya çuddha-dhéù | vaikuëöhäkhyaà paraà dhäma jagäma karuëä-nidhiù ||4|| atha tri-vedé-parigéyamänaà dadarça vaikuëöham akhaëòa-dhiñëyam | sva-tejasä dhvasta-rajaù-samühaà diçäà daçäm äpa guëät paräà muniù ||5|| madhu-vratänäà nivahair harer yaçaù pragéyamänaà kamalävaléñu | viräjitaà ratna-taöäbhiräma- väpébhir ämukta-latä-sugandhibhiù ||6|| mäëikya-gehair vaòabhébhir anvitaà gajendra-muktävali-bhüñitäbhiù | särvartavaiù çäkhibhir anvitaà khagair viküjitaà candra-çiläpathäòhyam ||7|| tatra çriyä juñöam ajaà purätanaà lasat-kiréöa-dyuti-raïjitälakam | vikäçi-divyäbja-jitekñaëaà lasat- sudhäkarärädhita-san-mukhollasam ||8|| lasan-mahä-kuëòala-gaëòa-çobhitaà sukambu-kaëöhaà kanakojjvaläàçukam |

5

kåñëaà caturbhiù parighopamair bhujair nélädri-çåìgaà sura-pädapair iva ||9|| viräjamänaà kanakäìgadädibhir muktävalébhir vara-hema-sütraiù | sa-kiìkiëé-jäla-nibaddha-celollasan- nitambaà vara-päda-paìkajam ||10|| tadéya-pädäbja-manojïa-gandham äghräya harñäçru-tanüruhodgamaiù | visaàjïa eväçu papäta bhumau sa daëòavat kåñëa-samépato muniù ||11|| tataù prasäryäçu karaà kåtajïo ratnäìgurébhinna-nakha-prabhaà prabhuù | mudä spåçan-mürdhni muner manoharaà babhäña éñat-smita-çobhitänanaù ||12|| sväyambhuvottiñöha mune mahätman yan no vadasy adya karomi tat te | mamaiva kälo’yam upägataù svayaà yugeñu dharmäcaraëäya dharmiëäm ||13|| tataù samutthäpya maharñi-sattamaà mahattamaikänta-paräyaëo hariù | samädideçäsanam äçu tasmai tasmin niviñöo munir äjïayä hareù ||14|| athänvapåcchad bhagavän mune kathaà sampräptavän mäm iha kià tavepsitam | pürëasya käryaà karaväëi sädho paropakäräya mahad-viceñöitam ||15|| itthaà sa-toyämbuda-tulya-ghoñaà vaco’måtaà kåñëa-dayämåtäbdheù | uväca pürëa-smita-vékñayä harer namämi lokän paripähi duùkhitän ||16|| kñitiù kñiëoty adya samäkulä vibho janasya päpaugha-yutasya dhäraëät | janäç ca sarve kali-käla-dañöäù päpe ratäs tyakta-bhavat-prasaìgäù ||17|| tän pähi nätha tvad-åte na teñäm anyo’sti pätä nirayät tu sad-gatim | evaà vicärya kuru sarva-loka- nätha svayaà sad-gatir éça nänyaù ||18|| itthaà samäkarëya muner vaco harir vidann api präha kim äcariñye |

6

kenäpy upäyena bhaved dhi çäntis tad brühi taà präha punaù svabhüsutaù ||19|| svayaà suçétaù çata-candramä yathä bhüdeva-vaàçe’py avatérya sat-kule | vätsye jagannätha-suteti viçrutià samäpnuhi svaà kuru çaà dharaëyäù ||20|| rämädi-rüpair bhagavan kåtaà hi yat päpätmanäà räkñasa-dänavänäm | vadhädikaà karma na ceha käryaà mano naräëäà pariçodhayasva ||21|| tän äsuraà bhävam upägatän hi yadä haniñye kva tadästi lokaù | evaà vyavasya svadhiyätmano yaçaù prakhyähi lokäù sukhino bhavantu ||22|| tatraiva rudreëa muni-pravéräù kartuà hi sähäyyam avätariñyan | tatheti taà präha hariù surarñià so’pi praëamyäçu jagäma håñöaù ||23||

iti çré-kåñëa-caitanya-carite mahä-kävye prathama-prakrame närada-praçno näma

tåtéyaù sargaù ||3||

—o)0(o—

(1.4)

caturthaù sargaù

avatäränukaraëaà

atha çrutvä tu tat sarvaà çré-dämodara-paëòitaù | uväca parama-prétaù kathyatäà nå-hareù kathäm ||1|| ke ke taträvatäreñu svavatérëä mahé-tale | avatäräç ca katidhä tän vadasvänupürvaçaù ||2|| iti çrutvä dvijägryasya vacanaà çré-murärikaù | uväca parama-prétyä çrüyatäm iti sädaram ||3|| atha te kathayämy anyat sväàçävataraëaà hareù | çuddha-bhaktatayä khyätän bhaktän éçvara-rüpiëaù ||4|| ädau jäto dvija-çreñöhaù çré-mädhava-puré prabhuù | éçvaräàço dvidhä bhütvädvaitäcäryaç ca sad-guëaù ||5|| tayoù çiñyo’bhavad devaç candräàçuç candraçekharaù | sa äcärya-ratna iti khyäto bhuvi mahäyaçäù ||6|| çré-näradäàça-jäto’sau çrémac-chréväsa-panditaù | gandharväàço’bhavad vaidyaù çré-mukundaù sugäyanaù ||7||

7

çrémac-chré-haridäso’bhün muner aàçaù çåëusva tat | kathitaà näga-dañöena brähmaëena yathä purä ||8|| ädau muni-varaù çrémän rämo näma mahä-tapäù | dräviòe vaiñëava-kñetre so’vätsét putra-vatsalaù ||9|| tasya putreëa tulaséà prakñälya bhäjane çubhe | sthäpitä säpatad bhumäv aprakñälya punaç ca täm ||10|| pitre’dadät punaù so’pi çré-rämäkhyo mahä-muniù | dadau bhagavate tena jäto’sau yavane kule ||11|| sa dharmätmä sudhéù çäntaù sarva-jïäna-vicakñaëaù | brahmäàço’pi tataù çrémän bhakta eva suniçcitaù ||12|| avadhüto mahä-tejä nityänando mahattamaù | baladeväàçato jäto mahä-yogé svayaà prabhuù ||13|| na tasya kula-çéläni karmäëi vaktum utsahe | api varña-çatenäpi båhaspatir api svayam ||14|| vaktuà neçe’pare kià vä vayaà hi kñudra-jantavaù | çré-kåñëa-dvitéyaç cäpi gauräìga-präëa-vallabhaù ||15|| anye ca çatadhä jätä deväç ca muni-puìgaväù | påthivyäm aàça-bhävena tän na saìkhyätum utsahe ||16|| athävatäro dvividhaù puruñasya prakértitaù | yugävatäraù prathamaù käryärthe’para-sambhavaù ||17|| yugävatäräù kathyante ye bhavanti yuge yuge | dharmaà saàsthäpayanti ye täï chåëuñva yathäkramam ||18|| satye yuge dhyäna ekaù puruñasyärthasädhakaù | tad-arthe’vatarat çuklaç catur-bähur jaöädharaù ||19|| sahasra-candra-sadåçaù sadä dhyäna-rato mauniù | sarveñäm eva jantünäà dhyänäcäryo babhüva ha ||20|| tretäyäà yajïa evaiko dharmaù sarvärtha-sädhakaù | tatra yajïaù svayaà jätaù srak-sruvädi-samanvitaù ||21|| yäjïikair brähmaëaiù särdhaà yajïa-bhuk sa janärdanaù | yajïam eväkaroj jiñëur janän sarvän açikñayat ||22|| dväpare tu yuge püjä puruñasyärthäya kalpate | iti jïätvä svayaà viñëuù påthu-rüpo babhüva ha ||23|| püjäà cakära dharmätmä lokänäà cänuçäsanam | kärayämäsa püjäyäà sarveñäm abhavan manaù ||24|| kalau tu kértanaà çreyo dharmaù sarvopakärakaù | sarva-çakti-mayaù säkñät paramänanda-däyakaù ||25|| iti niçcitya manasä sädhünäà sukham ävahan | jätaù svayaà påthivyäà tu çré-caitanyo mahäprabhuù ||26|| kértanaà kärayämäsa svayaà cakre mudänvitaù | yugävatärä ete vai käryärthe cäparän çåëu ||27|| mätsye tu vedoddharaëaà kaurme mandära-dhäraëam | värähe dhäraëaà bhümer närasiàhe vidäraëam ||28|| cakre danuja-çakrasya vämane bhuvana-çriyam | jigye tu bhärgavaù kñauëéà jitvä räjïaù sudurmadän ||29|| dadau gäà brähmaëäyaiva viñëur lokaika-täraëaù | çré-räme rävaëaà hatvä yaçasä püritaà jagat ||30|| çrémat-kåñëävatäre tu bhümer bhärävatäraëam | svayam eva haris tatra sarva-çakti-samanvitaù ||31|| bauddhe tu mohanaà cakre vedänäà bhagavän paraù | mlecchänäà nidhanaà caiva kalki-rüpeëa so’karot ||32||

8

evaàvidhäny anekäni karmäëi bahu-rüpiëaù | käryävatärä nå-hareù kathitäù parama-rñibhiù ||33||

iti çré-kåñëa-caitanya-carite mahä-kävye prathama-prakrame’vatäränukaraëaà näma

caturthaù sargaù ||4||

—o)0(o—

(1.5)

païcamaù sargaù

çré-caitanyävirbhävaù

çåëuñvävahitaà brahman caitanyasyävatärakam | navénaà jagadéçasya karuëä-väridher vibhoù ||1|| gate devarñi-varye tu sväçrame bhagavän paraù | jagannäthasya viprarñer manasy äviçad acyutaù ||2|| tenähitaà mahat tejo dadhära samaye saté | etasminn antare sädhvé çacé pati-paräyaëä ||3|| lebhe garbhaà harer aàçaà gaìgeva çämbhavaà çubhä | tasyäs tejo’tivavådhe çukla-pakñe yathä çaçé ||4|| täà dåñövä rüpa-sampannäà tapta-cämékara-prabhäm | çriyä yukto jagannätho mumude håñöa-mänasaù ||5|| atha täà tädåçéà dåñövä devä brahmädayo’pare | gandharvä amarä ye ca ye ca sendrä nabho-gatäù ||6|| kåtäïjali-puöä harñät säçru-kaëöha-vilocanäù | tuñöuvur muditäù sarve praëämänata-kandharäù ||7|| namämi tväà sadä garbhäm aditià jananéà hareù | candrärkägni-prabhä-garbhäà sattva-garbhäà dhåtià kñamäm ||8|| adveña-garbhäà saàsiddhià veda-garbhäà svayaà hareù | devakéà rohiëéà caiva yaçodäà sarvathä-bhaväm ||9|| taà vai bibharñi garbhe tvaà yo yajïaà prathayiñyati | kértanäkhyaà mahä-puëyaà yad yajïair nopapadyate ||10|| kértanaà nå-hareù çrutvä nimiñärdhena yä bhavet | prétir asmädåçäà sä tu koöi-yajïair bhaven na hi ||11|| aho mahyaà purä dattam amåtaà hariëä svayam | samudra-manthanaà kåtvä tataù koöi-guëädhikam ||12|| rasaà paçyäma evätra çåëvantaù çré-harer yaçaù | mokñam apy anåtaà ceto manyate kértanäd dhareù ||13|| evam uktvä tato deväù sendrä jagmuù praëamya täm | brahmäëam agrataù kåtvä gäyantaù çré-harer yaçaù ||14|| sväà puréà çrépater aàço jäto bhuvy atiharñitaù | kaler bhägyaà praçaàsanto nåtyantaù prema-vihvaläù ||15|| tataù pürëe niçänäthe niçéthe phälgune çubhe | käle sarva-guëotkarñe çuddha-gandha-vahänvite ||16|| manaùsu deva-sädhünäà prasanneñu ca çétale |

9

svar-nadyäù çuddha-salile jäte jätaù svayaà hariù ||17|| taà vikäçi-kamalekñaëaà lasat- pürëa-candra-vadanaà kanakäbham| tejasä vitimirä diçaù svayaà kärayantam upalabhya sutaà saù ||18|| préti-sägara-rasasya na päraà präpa padma-nidhinä yathädhanaù | çré-jagannätha-miçra-purandaraù prema-gadgada-mukhaà sadä dadhe ||19|| tasya janma-samaye’nuçaçäìkaà rähur agra-sadalaà trapayaiva | kåñëa-padma-vadanena nirjitaù präviçat sura-ripor mukhaà vidhuù ||20|| tatra puëya-samaye manujänäà kértanaà nara-hareù kåtaà janaiù | püjanaà sapadi jähnavé-jale snäna-dänam agha-märjanaà çucau ||21|| jahåñuù sura-gaëäù samahendräù padma-sambhava-maheça-purogäù | apsarobhir atinåtya-paräbhir näyakäç ca sa-manäàsi vavarñuù ||22|| nélämbaraç cakravarté janmanä tasya harñitaù | äjagämäçramaà türëaà jämätuù sarva-çästra-vit ||23|| jagannäthaà samähüya çacéà sambodhayan sudhéù | dauhitra-janma-kälajïa idaà vacanam abravét ||24|| aye puruña-siàho’yaà jätaù procce båhaspatau | asau sarvasya lokasya pätä nityaà bhaviñyati ||25|| suçélaù sarva-dharmäëäm äçrayo nyäsinäà varaù | prétidaù sarva-bhütänäà pürëämåta-karo yathä ||26|| samuddhartä sadaiväyaà pitå-mätå-kula-dvayam | evam ukte dvije tasmin sarve pramuditä janäù ||27|| mätä harñam atéväpa çrutvä tat pitå-bhäñitam | vätsyaç cakära putrasya jäta-karma-mahotsavam ||28|| tämbulaà candanaà mälyaà gandhaà prädäd dvijätaye | krameëotthäna-karmädi-maìgaläni cakära saù ||29||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye çrécaitanyävirbhävo näma

païcamaù sargaù | ||5||

—o)0(o—

(1.6)

10

ñañöhaù sargaù

kaumära-kréòä-lélä tataù kälena kiyatä jänu-caìkramaëaà çiçoù | dåñövä praharñam äptau tau dampaté kala-bhäñiëaù ||1|| çoëa-padmäbha-vadane dvija-räjasya raçmayaù | susmite bhänti sädhünäà mano-dhväntäpahäriëaù ||2|| purä bibharty asau viçvam iti cakre pitä svayam | çrémad-viçvambhara iti näma tasya suçobhanam ||3|| tapta-käïcana-gauräìgo lasat-padmäyatekñaëaù | prabhaïjanämbaro raupya-häré mälälako hariù ||4|| räkä-sudhäkara-mukhaù kala-väg-amåtänvitaù | madhuräkåtir ämukta-kaìkaëäìgada-bhüñaëaù ||5|| bhaìga-hiìgula-raktäbja-kara-päda-talaù çuciù | vavådhe kalayä nityaà çukla-pakña iva dyu-räö ||6|| tataù kälena çoëäbhyäà pädäbhyäm amita-dyutiù | aöan virahajaà täpaà medinyäù saàjahära saù ||7|| tértha-bhramaëa-çélasya dvijasyännaà janärdanaù | bhuktvä taà smärayämäsa nanda-geha-kutühalam ||8|| vayasyair bälakaiù särdhaà viharaàs taru-pallavaiù | ähatäù çiçavaù sarve vicakruù purato mudä ||9|| bhuvi tiñöhan padaikena jänunänyasya jänukam | pasparça markaöéà léläà kurvan mäyärbhako hariù ||10|| ekadä dhartum ätmänam udyatäà jananéà ruñä | vékñya kopa-paripürëo bhäjanäni babhaïja saù ||11|| purä bhagne ca bhäëòe yaà yaçodä paçu-rajjubhiù | babandha vepitä tasya bhayäd vékñya mukhaà çacé ||12|| upary upari vinyasta-tyakta-måd-bhäëòa-saàhatau | upaviçyäçucau deçe mätur agre jahäsa saù ||13|| taà dåñövä sä çacé präha tyaja täta jugupsitam | sthänaà çuddhaà punaù snätvä mamäìkärohaëaà kuru ||14|| evam ukte tu täà präha bhagavän sarva-tattvavit | dattätreyasya bhävaika-pürëaù sarva-jïa-pürakaù ||15|| çåëu çucir açucir vä kalpanä-mätram etat kñiti-jala-pavanägni-vyoma-vittaà jagad dhi | vitata-vibhava-pürvädvaita-pädäbja eko harir iha karuëäbdhir bhäti nänyat pratéhi ||16|| ataù pavitra eväsmi näpavitraù kathaïcana | jänéhi mätar nänyäà tvaà çaìkäà kartum ihärhasi ||17|| evam ukte sute sä taà kare saàgåhya satvarä | änéya snäpäyämäsa svar-nadé-svaccha-väribhiù ||18|| atha katipaye käle mukta-måd-bhäëòa-saàhatau | upaviñöaà sutaà vékñya çacé vägbhir atäòayat ||19|| apavitre niñiddhe’pi sthäne tvaà manda-dhéù katham | tiñöhaséti vacaù çrutvä mätuù krodha-samanvitaù ||20|| çrémad-viçvambharaù präha müòhe nästy açuciù kvacit | uktaà mayaitat pürvaà te tat kià mäà tvaà vigarhasi ||21||

11

ity uktvä vadane tasyä iñöakaà prähiëot ruñä | tad-äghätena vyathitä mürchitä nipapäta sä ||22|| tadä sarväù samägatya striyas täà çétalair jalaiù | siñicuù sma tadä tatra harir mänuña-karma-kåt ||23|| ägatya prarurodäçu mätar mätar iti svayam | çré-hastaà tan-mukhe nyasya sarva-duùkhäpahärakam ||24|| tataù prabuddhä sä sadyaù kroòe kåtvä sutaà çacé | mumoda vatsalätéva-putra-snehätivihvalä ||25|| tato jagad-guruà präha käcid dharña-paräyaëä | parihäsa-parä mätre närikela-phala-dvayam ||26|| samänéya prayacchäsyai tadä susthä bhaviñyati | na cen mariñyati tadä kim upäyaà kariñyasi ||27|| iti kasyä vacaù çrutvä mätur aìkät tvaränvitaù | nirgatyänéya sa dadau närikela-phala-dvayam ||28|| tat-käla-pätanäd ambu-yukta-vånta-yugaà hariù | tad dåñövä vismitäù procuù kutaù präptaà tvayä phalam ||29|| tato huìkåtibhiù sarvä värayitvä mahä-manäù | vatsa-gotra-dhvajo mätre dadau smera-mukhämbujam ||30|| athänyac chånu véryäëi viciträëi mahätmanaù | lokottaräëi sädhüni mäyinaù paramätmanaù ||31|| rätrau kadäcit saàsuptä çacé purëäà janair iva | puram älakñya saàvignä kroòa-sthaà sva-sutaà çacé | 32|| çaìkitä preñayämäsa pati-gehe tvaränvitä | püjitaà pathi devaiç ca çrémad-viçvambharaà harim ||33|| pathi prayätasya sutasya pädayoù suriktayor nüpura-nisvanaà muhuù | çrutvä sa-çaìkaù kim idaà kutaù svanaà vätsyaù çacéà präha çacé ca vätsyam ||34|| gate samépaà tanaye’tivismito dåñövä suriktaà suta-päda-paìkajam | kutaù çrutaà nüpura-maïjula-svanaà sutaà samäliìgya mudaà yayau dvijaù ||35||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye bälya-kréòäyäà janmädi-lélä-varëanaà näma

ñañöhaù sargaù ||6||

—o)0(o—

(1.7)

saptamaù sargaù

bälya-kréòä iti çrutvä hareù päda-paìkaja-dhyäna-nirvåtaù | dämodaraù paryapåcchad dharer jyeñöhasya sat-kathäm ||1||

12

kathayasva mahat-khyätam viçvarüpasya tattvataù | tac chrutvä präha bho brahman çrüyatäà kathayämi te ||2|| ity uktvä vaktum ärebhe vaidyo hådyä kathä çubhäm | baladeväàçakasyäpi viçvarüpasya pävaném ||3|| çrémat-çré-viçvarüpaù sakala-guëa-nidhiù ñoòaçäbdo’ti-çuddhaù präpäcäryatvam ätma-çravaëa-mananataù çakta-dhéù prema-bhaktaù | sarva-jïaù sarvadäsau nara-hari-caraëäsakta-citto’ti-håñöaù çäntaù santoña-yukto jagati na ratimän veda-vettä rasa-jïaù ||4|| janako vijane vicintya tat tanayasyodvahanocitäà vadhüm | manasä paricintayan svayaà bubudhe tat sakalaà dvijätmajaù ||5|| sa viçvarüpaù pitur ittham antaç ceñöäà viditvä sakalaà titikñuù | tyaktvä gåhaà svarga-nadéà pratérya jagräha sannyäsam açakyam anyaiù ||6|| tataù pitä pariçrutya vihvalo mätä ca sädhvé vilaläpa duùkhitä | täv ähatuù putra-hitau suto me sannyäsa-dharma-nirato bhavatv iti ||7|| ity äçiñantau tanayäya dattvä muni-vratau dhairyam uvähatuù sma | viñädam utsåjya sutaà jagat-patià kroòe nidhäyäçu muda tadäpatuù ||8|| tato hariù präha pitar gato me bhrätä bhavantaà parihäya düram | mayaiva käryä bhavataç ca sevä mätuç ca nityaà sukham äpnuhi tvam ||9|| itthaà niçamya sva-sutasya väkyam analpa-gambhéra-manojïam arthavat | äliìgya taà harñaja-netra-väribhir aväpa modaà janané pitä ca ||10|| tad-aìga-saàsparça-rasäbhitåpta- gäträëi närdrä vidur aïjasäparam | gatäù sva-yogena yathä suyoginaù paçyanti nemaà na paraà ca lokam ||11|| paöhan pituù sevana-yukta-cetäh kréòä-paro bälaka-saìga-madhye | kréòan vayasyaiù kila dhüli-dhüsaro na veda kiïcit kñudito’pi bhojanam ||12||

13

kadäcid älokya pitä svatantraà sambhartsayäm äsa suta hitärthé | päöhädikaà caiva vihäya sarvaà kñudärditaù kréòasi bälakair våtaù ||13|| tato räjanyäà çayanävasäne svapne’vadat taà dvija-varya-mukhyaù | na kià sutaà tvaà bahu manyase hi kià vä paçuù sparça-maëià na vetti ||14|| ratnäàçukälaìkåta-deha-yañöiù kià vä na cäçnäti tad-aàçukäni | tam äha miçro hy akuto bhayaù svayaà näräyaëaç ced bhavatéha putraù ||15|| tathäpi tat täòanam eva dharma ity ukto vipro’pi tam äha sädhu | ity evam uktvä prayayau dvijägryo vätsyaù prabuddhaù punar äçaçaàsa ||16|| svapnaà niçamyäçu janäù prahåñöä viçvambharaà puruña-varya-sattamam | taà menire pürëa-mano-rathaà mudä mene pitä svaà janané ca tuñöä ||17|| tataù kadäcin nivasan sva-mandire samudyad äditya-karäti-lohitaù | sva-tejasäpürita-deha äbabhau uväca mätar vacanaà kuruñva me ||18|| tathä jvalantaà sva-sutaà sva-tejasä vilokya bhétä tam uväca vismitä | yad ucyate täta karomi tat tvayä vadasva yat te manasi sthitaà svayam ||19|| tad ittham äkarëya vaco’måtaà punas täà präha mätar na hares tithau tvayä | bhoktavyam äkarëya vacaù sutasya sä tatheti kåtvä jagåhe prahåñöavat ||20|| niveditaà püga-phalädikaà yat dvijena bhuktvä punar abravét täm | vrajämi dehaà paripälayasva sutasya niçceñöa-gataà kñaëärdham ||21|| ity uktvä sahasotthäya daëòavac cäpatad bhuvi | viçvambharaà gataà dåñövä mätä duùkha-samanvitä ||22|| snäpayäm äsa gaìgeyais toyair ämåta-kalpakaiù | tataù prabuddhaù sustho’sau bhütvä sa nyavasat sukhé ||23|| tejasä sahajenaiva tac chrutvä vismito’bhavat |

14

jagannätho’bravéc cainäà daivé mäyä na vidmahe ||24|| iti çrutvä kathäà divyäm präha dämodara-dvijaù | kim idaà kathitaà bhadra svayaà kåñëo jagad-guruù ||25|| jätaù kathaà vrajäméti pälayasva sutaà çubhe | iti mätre kathaà präha hy etan me saàçayo mahän ||26|| kià mäyä jagadéçasya tad vaktuà tvam ihärhasi | hareç caritram evätra hitäya jagatäà bhavet ||27||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye bälya-kréòä näma saptamaù sargaù

||7||

—o)0(o—

(1.8)

añöamaù sargaù

jagannätha-miçra-saàsiddhiù iti çrutvä vacas tasya cintayitvä vicärya ca | natvä hari punaù präha çåëuñva susamähitaù ||1|| janasya bhagavad-dhyänät kértanät çravaëäd api hareù praveço hådaye jäyate sumahätmanaù ||2|| tasyänukäraà cakre sa tat-tejas tat-paräkramam dadhäti puruño nityam ätma-dehädi-vismåtaù ||3|| bhaved evaà tataù käle punar bähyo bhavet tataù karoti sahajaà karma prahlädasya yathä purä ||4|| tädätmyo’bhüt toya-nidhau punar deha-småtis taöe | evaà hi gopa-sädhvénä tädätmyaà sambhavet kvacit ||5|| éçvaras tasya saàçikñäà darçayaàs tac cakära ha | lokasya kåñëa-bhaktasya bhaved etat-svarüpatä ||6|| yathätra na vimuhyanti janä ity abhyaçikñayan | bhakta-deho bhagavato hy ätmä caiva na saàçayaù ||7|| kåñëaù keçi-vadhaà kåtvä näradäyätmano yaçaù | tejaç ca darçayäm äsa tato muni-varo bhuvi ||8|| papäta daëòavat tasmin sthäne çata-guëädhikam | phalam äpnoti gatvä tu vaiñëavo mathuräà purém ||9|| evaà rämo jagad-yonir viçva-rüpam adarçayat | çiväya punar eväsau mänuñém akarot kriyäm ||10|| punaù çåëuñva bho brahman caitanyasya kathäà çubhäm | tac chrutvä çraddhayä martyo mucyate bhava-bandhanät ||11|| guror gehe vasan jiñëur vedän sarvän adhétavän | päöhayäm äsa çiñyän sa sarasvaté-patiù svayam ||12|| tat-pitäpi mahä-bhägo vedäntädén paöhan sukhé | tataç ca punar äyäto jagannätho dvijarñabhaù ||13|| daiva-yogena tasyäbhüj jvaraù präëäpahärakaù | atas taà tädåçaà dåñövä saha mäträ svayaà hariù ||14||

15

jagäma jähnavé-tére nija-bhaktaiù samävåtaù | çrémän viçvambharo devo hari-kértana-tat-paraiù ||15|| atha tasya pada-dvayaà hariù pitur äliìgya sa-gadgada-svaram | avadat pitar äçu mäà prabho parihäya kvä bhavän gamiñyasi ||16|| iti väg-amåtaà sutasya saù çravaëäbhyäà paripéya sädaram | avadad raghu-nätha-pädayos tava samyak susamarpaëaà kåtam ||17|| gagane sura-varya-saàhatau sa-mahendre samupasthite divä | hari-saìkértana-tat-pare jane dyunadé-toya-gato dvijottamaù ||18|| parihäya tanuà divaukasäà ratham ästhäya yayau hareù purém | nitya-siddha-çaréro’pi mahätmä loka-hitäcaraëäya yathä-sukham ||19|| atha siddhi-gataà patià çacé paridénä vilaläpa duùkhitä | caraëe vinipatya sä prabhoù kuraréva pramadä-gaëävåtä ||20|| pitaraà vilapito muhur dåçor apatad väri-jharo dayä-nidheù | gaja-mauktika-hära-vibhramaà vidadhad vakñasi lakñaëaà babhau ||21|| atha bandhu-janaiù praçäntitaù pariëämocita-sat-kriyä prabhuù | akarot parivedanänvito vidhi-dåñöyä sakalä saha dvijaiù ||22|| vimanä iva saïcitair dhanaiù pitå-yajïaà pitå-vatsalo’karot | dvija-püjana-sat-kriyäà kramäd vidadhe täà sa dharädi-bhäjanaiù ||23|| iti yo vadati prabhoù pitur diva-saàsthänam atandrito naraù | labhate dyunadéà hareù purém parihäyäçu malaà sa gacchati ||24||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame jagannätha-miçra-saàsiddhir näma

16

añöamaù sargaù ||8||

—o)0(o—

(1.9)

navamaù sargaù

çré-lakñmy-udvähaù tataù papäöha sa punaù çrémän çré-viñëu-paëòität | sudarçanät paëòitäc ca çré-gaìgä-däsa-paëòität ||1|| brähmaëebhyo dadau vidyäm ye paëòitä mahattamäù | teñäà mahopakäräya tebhyo vidyäà gåhétavän ||2|| loka-çikñäm anucaran mäyä-manuja-vigrahaù | tataù paöhan paëòiteñu çrémat-sudarçaneñu ca ||3|| sa-térthaiù prahasan vipraiù häsadbhiù parihäsakam | uväca baìgajair vakñyai rasa-jïaù sa-smitänanaù ||4|| tataù kälena kiyatäcäryasya vana-mälinaù | jagäma puryäà taà drañöum kautukät praëatasya saù ||5|| äbhäñya gacchatäcäryaà hariëä dadåçe pathi | vallabhäcärya-duhitä sakhé-jana-samävåtä ||6|| snänärthaà jähnavé-toye gacchanté ruciränanä | dåñövä täà tädåçéà jïätvä manasä janma-käraëam ||7|| tasya jagäma nilayaà svam eva sva-janaiù saha | çrémän viçvambharo devo vidyä-rasa-kutühalé ||8|| apare-dyuù punas tatra vanamälé dvijottamaù | äcäryaù çri-harer geham ägatya praëaman çacém | uväca madhuräà väëéà çrémad-viçvambharasya te ||9|| sutasyodvahanärthäya kanyäà sura-sutopamäm | vallabhäcärya-varyasya varayasva yadécchasi ||10|| etac chrutvä çacé präha bälo’sau mama putrakaù | piträ vihénaù paöhatu tatrodyogo vidhéyatäm ||11|| iti çrutvä vacas tasyä nätihåñöa-manä yayau | äcäryo dåñöaväàs tatra pathi kåñëaà mudänvitam ||12|| bhagaväàs taà praëamyäçu samäliìgya sunirbharam | kva bhavän adya gantäsi papraccha madhuraà vacaù ||15|| sa äha matuç caraëaà tava dåñövä samägataù | niveditaà mayä tasyai tavodvähäya tatra sä ||14|| çraddhäà na vidhatte tena vimanäù saàvrajämy aham | ity ukte nottaraà dattvä prahasya prayayau hariù ||15|| ägatya sväçramaà präha mätaraà kià tvayoditam | äcäryäya vacaù so’pi vimanäù pathi gacchati ||16|| kathaà na tasya samprétaù kåtä mätaù priyoktibhiù | etaj jïätvä sutasyäçu matam äpta-janaà punaù ||17|| äcäryaà tvarayä netuà preñayäm äsa sä çubhä | äcäryaù sahasägatya namaskåtväbravéd idam ||18|| katham éçvari mäm äjïäm akarot tad bravétu me | samprahåñöo vacaù çrutvä bhavatyäù sannidhäv aham ||19||

17

evam ukte tataù präha taà çacé yat tvayä vacaù | udvähärthaà tu kathitaà tat kartuà tvam ihärhasi ||20|| tvaà suhåd-vatsalo’téva sutasya svayam eva tat | purä proktaà sneha-vaçät tatra tväà kià vadämy aham ||21|| etac chrutvä vacas tasyäù prähäcäryo naman vacaù | éçvari tvad-vaco nityaà karomi çirasä vahan ||22|| ity uktvä prayayau tatra vallabho miçra-sattamaù | yatra tiñöhati tatraiva so’py udyamya tvaränvitaù ||23|| dideçäsanam änéya svayam eva yathä-vidhi | misraù papraccha vinayäd äcärya-vanamälinam ||24|| mamänugraha evätra tavägamana-käraëam | anyad västi kiyat käryaà tad äjïäà kartum arhasi ||25|| evam ukte tataù prähäcärya çåëu vaco mama | miçra-purandara-sutaù çré-viçvambhara-paëòitaù ||26|| sa eva tava kanyäyä yogyaù sad-guëa-saàçrayaù | patis tena vadämy adya dehi tasmai sutäà çubhäm ||27|| tac chrutvä vacanaà tasya miçraù käryaà vicärya ca | uväca çrüyatäà bhägya-vaçäd etad bhaviñyati ||28|| mayä dhana-vihénena kiïcid dätuà na çakyate | kanyakaiva pradätavyä taträjïäà kartum arhasi ||29|| yadi vä me hariù préto bhagavän duhitur bhavet | tadaiva me sambhavati jämätä paëòitottamaù ||30|| ratnena muktä-saàyogo guëenaiva yathä bhavet | yathä bhavad-guëenaivänayor yogo bhaviñyati ||31|| ity ukte parama-préta äcäryaù präha sädaram | bhavad-vinaya-vätsalyät sarvaà sampädyate çubham ||32|| ity uktvä punar ägamya sarvaà çacyai nyavedayat | äcäryo gauracandrasya vivähänanda-nirvåtaù ||33|| etat sarvaà saàviditvä suta proväca sä çacé | samayo’ya kuruñvätra täta vaivähika vidhim ||34|| tac chrutvä vacanaà mätur vimåçya manasä hariù | äjïäà tasyäh puraskåtya dravyäëy äçu samäharat ||35|| tato vaivähike käle maìgale sad-guëäçraye | sarveñäm eva çubhade mådaìga-paëavähate ||36|| bhü-deva-gaëa-saìgasya veda-dhvani-ninädite | dépa-mälä-patäkädyair alaìkåta-dig-antare ||37|| deva-därv-aguru-çéra-candanädi-pradhüpite | adhiväsaà hareç cakre vivähaà dvija-sattamäù ||38||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame çré-lakñmy-udvähaù

navamaù sargaù ||9||

—o)0(o—

(1.10)

18

daçamaù sargaù

gaura-vivähikaù tato dvijebhyaù pradadau muhur muhuù pügäni mälyäni ca gandhavanti | sa-candanaà gandham ananya-saurabhaà janäç ca sarve jahåñur jagur mudä ||1|| sa vallabho’bhyetya sumaìgalair dvijair naraiç ca bhüdeva-pativratädibhiù | jämätaraà gandha-sugandhi-mälyai çubhädhiväsaà vidadhe samarcya tam ||2|| atha prabhäte vimale’ruëe’rke svayaà kåta-snäna-vidhir yathävat | hariù samabhyarcya pitèn surädén nändémukha-çräddham athäkarot dvijaiù ||3|| tato dvijänäà yajuñäà sunisvanair mådaìga-bheré-paöahädi-näditaiù | varäìganä-vaktå-saroja-maìgalo- jjvala-svanair ävavådhe mahotsavaù ||4|| çacé susampüjya kula-striyaà mudä taträgatän bandu-janäàç ca sarvaçaù | uväca kià bhartå-vihénayä mayä kartavyam evätra bhavad-vidhaiù svayam ||5|| sva-mätur itthaà karuëänvitaà vaco niçamya tätaà paritapta-cittaù | muktä-phala-sthülataräçru-bindün uväha vakñaù sthala-hära-vibhramän ||6|| nirékñya putraà karuëänvitaà çacé suvismitä präha pativratädibhiù | pitaù kathaà maìgala-karmaëi svayam amaìgalaà väri vimuïcase dåçoù ||7|| sa mätur itthaà vacanaà nipéya pitå-småti-çväsa-malémasänanaù | sa mätur samépaà prativäcam ädade navéna-gambhéra-ghana-svanaà yathä ||8|| dhanäni vä me manujäç ca mätar na santi kià yena vacaù saméritam | tvayädya déneva paräçrayaà yataù pitä mamädarçanatäm agäd iti ||9|| tvayaiva dåñöaà dvija-sajjanebhyaù

19

supüga-pürëäni ca bhäjanäni | vära-trayaà dätum ananya-säraà sarväìga-saàlepana-yogya-gandham ||10|| anyeñu yogyeñu ca suvyayo yat tattvaà vijänäsi yathä yatheñöam | amartya-käryeñu mamästi çaktis tathäpi loka-caritaà karomi ||11|| piträ vihéno’ham agädha-çaktis tathäpi mätur vacasä dunomi | itéritaà tasya niçamya mätä taà çäntayitvä madhurair vacobhiù ||12|| prasädhanair aàçuka-ratna-yugmair vibhüñayäm äsur anarghya-mälyair | çré-gauracandraà jagad-eka-bandhuà stréëäà mano-jïaà rucitaà sma yena ||13|| sa-candanair äguru-sära-gandhaiù samälipan putram adéna-çraddhäù | tadä kumäräù påthivé-suräëäm samägatäù puruñarñabhaà çubhe ||14|| tasmin kñaëe vallabha-miçra-varyaù käryaà pitèëäm atha devatänäm | samäpya kanyäà vara-hema-gauréà vibhüñitäm äbharaëaiù sa cakre ||15|| tato dvijän änayane vareëyän varasya sampreñitavän sametya | ücuç ca te maìgala-pürvam äçu çubhäya yäträ kuru säma-ghoñaiù ||16|| svayaà harir vipra-varasya sajjanair manuñya-yäne jaya-nisvanair yayau | pradépta-dépävalibhir niketanaà miçrasya haimaà çikharaà çivo yathä ||17|| tato’bhigamyäçramam ätmano nayan miçraù svayaà taà varayäà babhüva | pädyädinä gandha-varäàçu-mälyair dhüpais tathaiväguru-sära-yuktaiù ||18|| babhau varaù pürëa-niçäkara-prabhä jita-smara-smera-mukhena rociñä | pratapta-cämékara-rociñä lasat- sumeru-çuddhojjvala-deha-yañöiù ||19|| kara-dvayenäìgada-kaìkanäìgulé-

20

viräjitenäbja-taläbhiçobhinä | analpa-kalpa-drumam äçu vyäkarot1 samäçritänäm abhiläñado hariù ||20|| sutäà samänéya niçäkara-prabhäà prabhä-vinidhvanta-tamaù-samagräm | svalaìkåtäà sädhu dadau jagad-guroù päde’bhireje’tha tayor abhikhyä ||21|| tayor mukhenduù samarojjvala-çriyä sa-rohiëé-candra-samaù suçobhäm | pupoñatuù puñpa-cayair asiïcatä parasparaà tau hara-pärvatéva ||22|| athopaviñöe kamalädhinäthe lakñméç ca tatropaviveça hré-yutä | puras tato’bhyetya çuciù samäviçad dätuà sa kanyä vidhinä vidhäna-vit ||23|| yasyäìghri-padme vinivedya pädyaà prajäpatiù präpa jagat-sisåkñäm | tatraiva pädyaà vidadhe sa vallabho nakha-dyuti-dhvanta-tamaù-samühe ||24|| yasmai mahendro’dhi nåpäsanaà dadau sa-ratna-siàhäsana-kambalävåtam | tasmai sa kauçeya-suviñöaräsanaà dadau nipétaà vara-péta-väsase ||25|| krameëa so’rghyädikam eva karma- vidhänato harña-tanüruhodgamaiù | kåtvä kåtajïaù pradadau hareù kare kanyäà samutsåjya saroja-locanäm ||26|| tato nivåtte’ti-mahotsave çubhe lakñméà samädäya nijäà puréà yayau | viçvambharo viçva-bharärti-hä vibhuù manuñya-yänair anujäbhinanditaù ||27||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame vaivähiko näma daçamaù sargaù

||10||

—o)0(o—

(1.11)

1 vyähanat

21

ekädaçaù sargaù

çré-gauräìga-dhanaïjayaç ca çré-lakñmé-vijayotsavaù tataù çacé dvija-strébhiù kåtvä sumahad-utsavam | snuñäà praveçayäm äsa nija-gehe sa-bhartkäm ||1|| brähmaëebhyo dadäv annaà gandhaà mälyaà sa-bhaktitaù | anyebhyaù çilpa-mukhyebhyo naöebhyaù pradadau dhanam ||2|| tato vasan çubhe gehe sa-kuöumbaiù sukhé prabhuù | raräja nabhasi svacche nakñatrair iva candramäù ||3|| lakñmé-näräyaëa-dåñöi-mätre sarva-çubhäni hi | äjagmuù çré-çacé-gehe sva-bhägyäkhyäpanäya ca ||4|| tato gåhäçrame sthitvä dhanärthaà prayayau diçi | pürvasyäà sva-janaiù särdhaà deçän kurvan sunirmalän ||5|| yaà yaà deçaà yayau jiñëü räkä-pati-nibhänanaù | tatra tatraiva tatra-sthä janä dåñövä mudänvitäù ||6|| paçyanto vadanaà tasya tåpti-väridhi-päragäù | na babhüvuù striyaç cocuù kasyäyaà çuddha-darçanaù ||7|| mäträsya kena puëyena dhåto garbhe narottamaù | asau vijita-kandarpo dåñöa-pürvo na hi kvacit ||8|| patnétvam asya präptä kä cirärädhita-çaìkarä | asau näräyaëaù saiva lakñmér eva na saàçayaù ||9|| evaà bahu-vidhä väcaà çrutvä tatra janeritäm | äkarëyärdra-dåçäà teñäà prétià tanvan yayau hariù ||10|| padmävaté-nadé-tére gatvä snätvä yathä-vidhi | taträvasat sädhu-janaiù püjitaù çraddhayänvitaiù ||11|| gaìgä-tulyä pävané sä babhüva sumahä-nadé | padmävaté mahä-vegä mahä-pulina-samyutä ||12|| kumbhérair makarair ménair vidyudbhir iva caïcalaiù | çobhitä sajjanäväsa-viräjita-mahat-taöä ||13|| viçvambhara-snäna-dhauta-jalaughägha-harä çubhä | mahat-térthatamä säbhüt tat-tére nivasan hariù ||14|| mahätmanäà supuëyänäà kurvan nayanayoù sukham | mumoda madhu-hätéva sädhu-darçana-lälasaù ||15|| dayälur anayat svämé mäsän katipayän vibhuù | päöhayan brähmaëän sarvän vidyä-rasa-kutühalé ||16|| atha lakñmé mahä-bhägä pati-präëä dhåta-vratä | çacyäù çuçrüñaëaà cakre päda-saàvähanädibhiù ||17|| devatänäà gåhe lepa-märjana-svastikädikam | dhüpa-dépädi-naivedyaà mälyaà prädät susaàskåtam ||18|| tasyäù sä sevayä väëyä sauçélyena ca karmaëä | atéva suciraà prétä çacé pürtim amanyata ||19|| vadhüà sutasyänyatamä snehodgata-tanüruhä | kanyäm iva sneha-vaçäl lälayanté sva-putravat ||20|| evaà sthitä gåhe käle daiväd ägatya kuëòalé | adaçat päda-müle täà lakñmém älakñya sma2 çacé ||21|| vyajijïapat mahä-bhéti-yuktä jäìgalikän snuñäm | samänéyäkarod yatnaà tad-viñasya pramärjane ||22||

2 mä

22

çacé mantrair bahu-vidhair näbhüt tad-viña-märjanam | tataù käla-kåtaà matvä samänéya prayatnataù ||23|| jahnu-kanyä-payo-madhye tulasé-däma-bhüñitäm | kåtvä vadhüà saha strébhiç cakära hari-kértanam ||24|| äyäte vimale vyomni gandharva-ratha-saìkule | brahmädibhir yoga-siddhair géyamäne sumaìgale ||25|| mahä-lakñmér jagan-mätä gantuà sva-prabhu-sannidhau | småtvä kåñëa-padämbhojaà svar-nadyäà deham atyajat ||26|| tato jagäma nilayam ätmanaç ca suçobhanam | indrädibhir agamyaà ca sarva-maìgala-rüpakam ||27|| lakñmyä paramayä yuktä lakñmé loka-namaskåtam ||28||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame çré-gauräìga-dhanaïjayaç ca çré-lakñmé-vijayotsavo näma

ekädaçaù sargaù ||11||

—o)0(o—

(1.12)

dvädaçaù sargaù

çacé-çokäpanodanam atha täà vilaläpa duùkhitä sva-vadhüà dharma-paräyaëäà çacé | vigalan-nayanämbu-dhärayä stanayoù kñälanam eva säkarot ||1|| avadad bhujagädhama tvayä kim idaà karma durätmanä kåtam | vikaöair daçanaiù kathaà na mäm adaças tvaà hi vihäya me snuñäm ||2|| viniyujya vadhüà niñevaëe mama putro gatavän sudharmikaù | dhana-dhänya-samarjanäya me hy anteväsi-janaiù susaàvåtaù ||3|| tad idaà vadanaà kathaà snuñä parihénä tanayasya paçyatu | iti vilapya bhåçaà çucäkulä kulavatém apahäya samädiçat ||4|| kuru nija-kula-yogya-sat-kriyäm akarot sva-svajanas tv anantaram | nija-gåhaà samagät parideva-lola- nayanayoù parimucya jalam ||5||

23

sva-jana-bandhubhir äçu vibodhitä sthiravaté sukhiteva ciraà çacé | svasya putra-vadanaà smaraté sä kåñëa-näma-paripürëa-mukhäsét ||6|| atha kiyad divasät pariharñitaù parama-sädhubhir eva nivedanam | rajata-käïcana-cela-samanvitam samanayat sva-gåhaà parameçvaraù ||7|| atha nirékñya çacé sutam ägataà sapadi pürëa-niçäkara-sama-prabham | na manasätitutoña bahu-vyathäà hådi vahanty agamat snuñayärpitäm ||8|| atha nirékñya çacéà kamalekñaëaù parinipatya padoù pada-reëukam | çirasi saàvidadhe janané-mukhaà vimalinaà sa nirékñya suvismitaù ||9|| smita-sudhokñitayä ca giränagho yad adhilabdha-dhanaà susamarpayan | samavadad vada mätar alaà mukhaà virasam eva tavädya kathaà snuñä ||10|| iti sudhä-vacasä muditä çacé vara-vadhü-småti-sanna-girävadat | sakalam eva vadhü-kathanaà hådä parigalan-nayanämbuja-bindubhiù ||11|| äçu cärdra-dåçäpi cämbikäyäù çoka-harña-paripürita-dehaù | iti niçamya vaco madhusüdanaù samavadat karuëärdra-dåçämbikäm ||12|| ätma-gopana-balair vacanais tad gopayan hi sakalaà jagadéçaù | çåëu yatheyam avätarad apsarä sura-vadhüù påthivém anu sämpratam ||13|| maghavataù sadaséndu-nibhänanä skhalita-nåtya-padä vidhinä kñaëam | samavalokya çaçäpa sureçvaro bhava narasya sutety avadhärya tat ||14|| samapatat padayor iti tä punaù sakala-nätha-vadhü bhava çobhane | punar ihäbhisukhaà sura-durlabhaà samanubhüya hareù padam ujjvalam ||15||

24

bata gamiñyasi gaccha suçobhane sura-pater vacasätimumoda sä | sura-nadé-salile parimucya tam tridaça-çäpaja-päpam athägamat ||16|| kià vä lakñmé-rüpä jagad-éçvaré nija-prabhu-caraëäbjam agät svayam | tad alam eva çucä bhavitavyatä bhavati käla-kåta sakalaà jagat ||17|| iti niçamya çacé sutasya tad- vacanam indu-mukhasya çucaà jahau | prakaöa-vaibhava-gopana-käraëaà manuja-bhäva-dharasya hares tatam ||18|| na khalu citram idaà bhagavän svayaà sura-kathä-vacanaà kåtavän hi yat | yad anubhäva-rasena pitämahaù såjati hanti jagat-trayaà éçvaraù ||19||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame çacé-çokäpanodanaà näma

dvädaçaù sargaù ||12||

—o)0(o—

(1.13)

trayodaçaù sargaù

sanätana-vimohana-lélä

athävasan gåhe ramye mäträ sajjana-bandhubhiù | mumoda ca suraiù särdhaà yathädityä purandaraù ||1|| tataù çacé cintayitvä vivähärthaà sutasya sä | käçénäthaà dvija-çreñöhaà präha gacchasva sämpratam ||2|| çrémat-sanätanaà vipraà paëòitaà dharmiëäà varam | vadasva mama puträya sutäà dätuà yathä-vidhi ||3|| tac chrutvä vacanaà tasyäù käçénätha-dvijottamaù | nyavedayat tat sakalaà paëòitäya mahätmane ||4|| gaccha tvaà dvija-çärdüla kartavyaà yat prayojanam | samayaà nirëaya kåtvä praheñyamo dvijottamam ||5|| tac chrutvä sakalaà patnyä vimåñya bandhubhiù saha | kartavyam etan niçcitya käçénätham athäbravét ||6|| çrutvetthaà vacanaà tasya samägamya yathoditam | çacyai nyavedayat sarvaà tataù sä harñitäbhavat ||7|| tataù kälena kiyatä paëòitaù çré-sanätanaù | çuddhaù sväcära-nirato vaiñëavo loka-pälakaù ||8|| dayälur ätitheyaç ca suçélaù priya-väk çuciù |

25

prähiëod brähmaëaà kiïcit samägatyänamat çacém ||9|| präha täà tava puträya paëòitäya mahätmane | sutäà sarva-guëair yuktäà rüpaudärya-samänvitäm ||10|| dätuà prärthayate sädhvi paëòitaù çré-sanätanaù | tataù pramuditä sädhvé çacé väkyam athädade ||11|| mamaiva sammato nityaà sambandhaù sad-guëäçrayaù | kartavyam etan niyataà çubha-kälam athäha tam ||12|| tato håñöo dvija-çreñöho’vadan madhurayä girä | viñëupriyä patià präpya tava putraà çriyänvitam ||13|| yathärtha-nämni bhavatu çrémad-viçvambharaù prabhuù | täm uvähya yathä kåñëo rukmiëéà präpya nirvåtaù ||14|| tathä nirvåtim äpnotu satyam etad vadämi te | iti dvijendra-vacanaà çrutvä harñänvitä çacé ||15|| dvijaç ca gatvä tat sarvam paëòitäya nyavedayat | tato harñänvito bhütvä paëòitaù çré-sanätanaù ||16|| sarva-dravyädy-alaìkäram äharat satvaraà kåté | tataù sa samayaà jïätvä’dhiväsaà kartum udyataù ||17|| tato gaëaka ägatya proväca vinayänvitaù | mayäbhyetya pathi mudä çrémad-viçvambharaù prabhuù ||18|| dåñöaù påñöaç ca bhagavann adhiväsas tavänagha | vivähasyädya kià tatra vilambas täta dåçyate ||19|| tac chrutvä präha mäà devo räjat-smera-mukhämbujaù | kutaù kasya vivähas te viditas tad vadasva me ||20|| iti çrutvä mayä tasya vacanaà tava sannidhau | samägataà niçamyaitad yad yuktaà tat samäcara ||21|| iti çrutvä vacas tasya gaëakasya suduùkhitaù | çrémat-sanätano dhairyam avalambyäbravéd vacaù ||22|| kåtaà mayaitat sakalaà dravyälaìkaraëäni ca | tathäpi tasya na taträdaro’bhüd daiva-doñataù ||23|| mamätra kià mayä käryaà näparädhyämi kutracit | tataù santrasta-hådayä patné tasya çucé-vratä ||24|| kulajä viñëu-bhaktä ca pati-sevä-paräyaëä | abravéd duùkhitä duùkha-yuktaà paëòita-sattamam ||25|| patià pativratä väkyaà na karoti yadä svayam | çrémad-viçvambharo näträ’parädho me kathaà bhavän ||26|| duùkhitaù kintu näsmäbhir vaktavyaà kiïcid aëv api | käryam etan na kartavyaà tyaja duùkhaà sukhé bhava ||27|| iti tasyä vacaù çrutvä priyäyäù prétim ävahan | uväca bandhubhiù särdham etad eva suniçcitam ||28|| näkarod yadi viprendro na kariñyäma eva hi | tato’sau bhagavän jïätvä duùkhitau dvija-dampaté ||29|| roñeëa lajjayä yuktau viñëu-bhaktau vimatsarau | brähmaëyo bhagavän devas tayor duùkham aväharat ||30||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame sanätana-vimohana-lélä näma

trayodaçaù sargaù ||13||

—o)0(o—

26

(1.14)

caturdaçaù sargaù

çré-viñëu-priyä-viväha tataç ca bhagavän kåñëaù karuëä-para-mänasaù | tayor duùkham anusmåtya präpayya nija-brähmaëam ||1|| väëyä madhurayä vipra-mukhena präkåto yathä | anunéya tayoù kanyäm udvähärthaà mano dadhe ||2|| tataù çubhe vilagnendu-nakñatra-çubha-saàyute | adhiväsa-dine sädhu-vipra-saìga-samägate ||3|| mròaìga-paëavädhmäne veda-dhvani-ninädite | dhüpa-dépa-patäkäbhir alaìkåta-dig-antare ||4|| svasti-väcana-pürvaà hi sampüjya pitå-devatäù | adhiväsa-kriyäà cakre brähmaëaiù saha sa prabhuù ||5|| tato dadau dvijätibhyaù sajjanebhyaç ca candanam | gandha-tämbüla-mälyaà ca bhüri bhüri-yaçä hariù ||6|| tasmin käle paëòitäryaù çré-yutaù çré-sanätanaù | abhyayäc chraddhayä yuktaù prahåñöenäntarätmanä ||7|| brähmaëän vipra-sädhvéç ca preñayitvä yathä-vidhi | kärayäm äsa jämätur adhiväsaà mahätmanaù ||8|| svayaà cakre sva-duhitur adhiväsaà yathä-vidhi | mahänanda-rase magne nävindad bhava-vedanäm ||9|| athäpara-dine prätar bhagavän jähnavé-jalam | avagähyähnikaà kåtvä präyät sädhubhir anvitaù ||10|| nändé-mukhän pitå-gaëän sampüjya susamähitaù | sthitantaà sahasäbhyetya dvija-puträ mahaujasaù ||11|| asträlaìkära-mäläbhir gandhädyaiù samabhüñayan | çrémad-viçvambharaà devaà käma-koöi-sama-prabham ||12|| tasmin kñaëe cakäräçu çré-sanätanaù paëòitaù | vasträlaìkära-mäläbhir gandhädyair samalaìkåtäm ||13|| kanyäà vaivähikaà kälaà viditvä brähmaëottamän | preñayäm äsa jämätur ädarän ayanäya saù ||14|| tato gatvä dvija-çreñöhäù procuç ca vinayänvitäù | udvähärthaà tava çubhaù kälo’yaà samupasthitaù ||15|| vijayasva çubhäya tvaà gamanäya matià kuru | paëòitasya gåhe tasya bhägyaà ko vaktum arhati ||16|| tac chrutvä brähmaëa-vaco bhagavän sädaränanaù | jaya-ghoñair brahma-ghoñair mådaìga-paöaha-svanaiù ||17|| véëä-paëava-käàsyädi nisvanair mudito yayau | mätaraà sampraëamyäçu dolärohaëa-pürvakam ||18|| dépävalibhir anyaiç ca nakñatrair iva candramäù | çarac-candräàçu-çubhräyäà çibikäyäà raräja saù ||19|| suvarëa-gaura-kñéräbdhau meru-çåìga iväparaù | jagan-mohana-lävaëya vyaktékåtya svayaà hariù ||20|| präptaà jämätaraà vékñya harñotphulla-tanüruhaù | udyamyänéya vidhinä pädyam äsanam ädarät ||21|| dattvä taà varayäm äsa vastra-srag-anulepanaiù |

27

druta-käïcana-gauräìgaà mälaté-mälya-vakñasam ||22|| meru-çåìgaà yathä-gaìgä dvidhä-dhärä-samanvitam | udyat-pürëa-niçä-nätha-vadanaà paìkajekñaëam ||23|| dåñövä jämätaraà çvaçrür mumoda susmitänanä | sä dépair svastikair läjair mäìgalyais tad dvija-striyaù ||24|| cakrur nirmaïchanaà prétä jämätur hådya-kovidäù | paramänanda-sampürëäù kautühala-samanvitäù ||25|| samänéya sutäà divyäà çré-sanätana-paëòitaù | nyavedayat päda-müle jämätuù susamähitäù ||26|| tato jaya-jayair nädair vipräëäà veda-nisvanaiù | nänä-väditra-nirghoñair babhüva mahad-utsavaù ||27|| vavarña puñpair anyonyaà viñëur viñëupriyä ca sä | säkñäd eva mahänando’vatatära svayaà vibhuù ||28|| tataù sa äsane çubhre çuddhästaraëa-saàyute | upaviñöo mahä-bähur hariù sä ca çubhä vadhüù ||29|| dväravatyäà yathä kåñëo rukmiëé ruciränanä | vavådhe’thänayoù känté rohiëé-çaçinor iva ||30|| ägatya vidhivat kanyäm utsåjya kara-paìkaje | dattvä kåtärtham ätmänaà mene sa çré-sanätanaù ||31|| tato vivähe nirvåtte kåtvä sa sumahotsavam | äjagäma nijaà gehaà sa-bhäryo jagatäà guruù ||32|| dåñövä tu taà kñiti-surair abhinandyamänaà vadhvä samaà sapadi geham upägata sä | geha-praveçana-vidhià muditä cakära sädhvébhir bandhura-mukhé janané muräreù ||33||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame caturdaçaù sargaù

||14||

—o)0(o—

(1.15)

païcadaçaù sargaù

çrémad-éçvara-puré-darçanam tataù purasthair abhinandito harir vasan gåhe brähmaëa-vaidya-sajjanän | apäöhayal laukika-sat-kriyä-vidhià cakära käruëya-vidhänam adbhutam ||1|| väcaspater vägmitayä jahära kävyasya kävyena vidhoù çriyaà saù | käntyä svayaà bhümi-gate sureçe nyastäà punas täà hådaye daduù kim ||2||

28

so’dhyäpayad vipra-mahattamäàs tän ye pürva-janmärjita-puëya-räçayaù | brümaù kathaà bhägyavatä mahad-guëaà yeñäà svayaà loka-gurur gurur bhavet ||3|| saundarya-mädhurya-viläsa-vibhramai raräja räjad-vara-hema-gauraù | viñëupriyä-lälita-päda-paìkajo rasena pürëo rasikendra-mauliù ||4|| vidyä-viläsena vilola-bähur gacchan pathi çiñya-samäkulo hariù | ägatya gehe nija-mätur antike tasyäù sukhaà nityam adhät priyä-samam ||5|| tataù sa lokänuçikñayan manaç cakära kartuà pitå-käryam acyutaù | çräddhaà sa kåtvä vidhivat vidhäna-vid gayäà pratasthe kñiti-devatänvitaù ||6|| gacchan pathi präkåta-ceñöayä hasan narmoktibhiù kautukam ävahan satäm | reme kuraìgävali-räjitäsu sthaléñu paçyan måga-kautukäni ||7|| snätvä sa corändhayake hrade mudä kåtvähnikaà deva-pitèn yathä-vidhi | santarpayitvä sahasänvitaù priyair mandäram äruhya dadarça devatäù ||8|| tato’vatéryävajagäma satvaraà dharädharädho bhavanaà dvijasya saù | manuñya-çikñäm anudarçayan prabhur jvareëa santapta-tanur babhüva ||9|| babhüva me vartmani daiva-yogäc charéra-vaivaçyam ataù kathaà syät | gayäsu me paitåka-karma vighnaù çreyasy abhüd ity aticintayäkulaù ||10|| tato’py upäyaà paricintayan svayaà jvarasya çäntyai dvija-päda-sevanam | varaà sa vijïäya tathopapädayan tad-ambu-pänaà bhagaväàç cakära ||11|| ye sarva-viprä madhusüdanäçrayäù nirantaraà kåñëa-padäbhicintakäù | tataù svayaà kåñëa-janäbhimäné teñäà paraà päda-jalaà papau prabhuù ||12||

29

tato jvarasyopaçamo babhüva tän darçayitvä dvija-päda-bhaktim | jagäma térthaà sa punaù punäkhyaà cakära tatra dvija-devatärcanam ||13|| tataù samuttérya nadéà sa gacchan térthottame räja-gåhe supuëye | brahmäkhya-kuëòe pitå-deva-püjäà cakära lokän anuçikñayan saù ||14|| * * * * * * patyä sva-mätuù sa-suro’gamac chanair gayäà gadä-bhåc-caraëaà didåkñuù ||15|| tasmin çubhaà nyäsi-varaà dadarça sa éçvaräkhyaà hari-päda-bhaktam | puréà pareçaù parayätma-bhaktyä tuñöaà nanämainam athäbravéc ca ||16|| diñöyädya dåñöaà bhagavan padämbujaà tava prabho brühi yathä bhavämbudhim | nistérya kåñëäìghri-saroruhämåtaà päsyämi tan me karuëä-nidhe svayam ||17|| sa ittham äkarëya harer vaco’måtaà mudä dadau mantra-varaà mati-jïaù | daçäkñaraà präpya sa gauracandramäà tuñöäva taà bhakti-vibhävitaù svayam ||18|| nyäsin dayälo tava päda-saìgamät kåtärthatä me’dya babhüva durlabhä | çré-kåñëapädäbja-madhünmadä ca sä yathä tariñyämi duranta-saàsåtim ||19||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame çrémad-éçvara-puré-darçanaà näma

païcadaçaù sargaù ||15||

—o)0(o—

(1.16)

ñoòaçaù sargaù

gayägamanam gurau sa bhaktià paridarçayan svayaà phalguñu cakre pitå-devatärcanam |

30

pretädi-çåìge pitå-piëòa-dänaà brahmäìgulé-reëu-yuteñu kåtvä ||1|| devän samabhyarcya dadau dvijätaye pitèn samuddiçya yatheñöa-dakñiëäm | tato’varuhyäçu yayäv udécéà pitå-kriyäà dakñiëa-mänase ca ||2|| kåtvottare mänasa-saàjïake ca yayau sa jihvä-capale dvijänvitaù | çräddhaà pitènäm atha devatänäà kåtvä gayä-mürdhni jagäma håñöaù ||3|| dvijottamaiù çoòaça-vedikäyäà cakära piëòaà pitå-karma-pürvakam | çrémaj-jagannätha-purandaräkhyaù pratyakñébhüya jagåhe mudänvitaù ||4|| yathä çré-rämeëa hi datta-piëòaù gåhéta ägamya tadéya piträ | evaà hi sarvatra hareç caritraà tathäpi duñpräpyatamaà yad etat ||5|| sa viñëu-padyäà hari-päda-cihnaà dåñöväti-håñöo manasäbravéc ca | kathaà hareù päda-payoja-lakñma- premodayo me na babhüva dåñövä ||6|| tasmin kñaëe tasya babhüva daivät suçéta-toyair abhiñecanaà muhuù | kampordhva-romä bhagavän babhüva premämbu-dhärä-çata-dhauta-vakñäù ||7|| sa vihvalaù kåñëa-padäbja-yugma- premotsavenäçu vimukta-saìgaù | tyaktvä gayäà gantum iyeña ramyäm madhor vanaà sädhu-niñevitäà täm ||8|| prähäçarérä nava-megha-nisvanä väëé tam ähüya cala sva-mandiram | tataù paraà käla-vaçena deva madhor vanaà cänyad api sva-ceñöayä ||9|| bhavän hi sarveçvara eña niçcitaù kartuà hy akartuà ca samarthaù sarvataù | tathäpi bhåtyair gaditaà ca yat prabho kartuà pramäëaà hi tam arhasi dhruvam ||10|| sa ittham äkarëya giraà sudivyäm ägatya gehaà nija-bandhubhir våtaù |

31

nanäma mätuç caraëe nipatya babhüva harñäçru-vilocanä çacé ||11|| gåhe vasan prema-vibhinna-dhairyaà rudaty alaà rauti muhur muhuù svanaiù | sa vepathur gadgadayä girä lapaty alaà hare kåñëa hare mudä kvacit ||12|| çréväsädi-vipra-gaëaiù kvacin navaà gayaty alaà nåtyati bhäva-pürëaù | nänävatäränukåtià vitanvan reme nå-lokän anuçikñayaàç ca ||13|| nyäsaà ca cakre hari-päda-padme sarväà kriyäà nyäsi-varo babhüva | tato’gamat kñetra-vare mahätmabhir våto mukunda-pramukhair hari-priyaiù ||14|| dadarça devaà puruñottameçvaraà ciraà ciränanda-sukhäti-sat-sukham | labdhvägamad räghava-deva-nirmitaà setuà pathi präjïa-janaiù sa sädhubhiù ||15|| tatra sthitän sapta tamäla-våkñän äliìgya cakre muhur eva rodanam | tataù samägatya dadarça kürme sa kürma-rüpaà jagad-éçvaraà prabhuù ||16|| taträgamac chré-puruñottamäkhye kñetre jagannätha-mukhaà dadarça | kiyad dinaà tatra niväsam acyuto vidhäya yäto mathuräà madhu-dviñaù ||17|| pädäbja-cihnaiù samalaìkåtäà sthaléà ruroda sampräpya luöhan kñitau bhåçam | kiyad dinaà tatra sthito jagad-guruù premämåtäsvädana-mätra utsukaù ||18|| iti sa madhu-puréà prabhur vitanvan parama-sukhaà sahasä jagäma harñät | punar anupadam eva sädhu-saìgät parama-padaà puruñottama-pradévyam ||19|| çrutvä sa térthasya vidhi-kriyäà harer labhet gayä-tértha-phalaà mahattamam | devävasäne vimaläà gatià naraù çraddhänvito gacchati pürëa-lälasaù ||20||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye prathama-prakrame gayägamanaà näma

32

ñoòaçaù sargaù ||16||

—o)0(o—

samäptas tathäyaà prathamaù prakramaù |

—o)0(o—

33

(2)

dvitéyaù prakramaù

(2.1)

prathamaù sargaù

bhäva-prakäçaù tataù proväca tac chrutvä çré-dämodara-paëòitaù | navadvépe kim akarol léläà lélä-nidhiù prabhu ||1|| vistäreëa vadasvädya sarva-çruti-rasäyanam | tato’sau vaktum ärebhe murärir harñayan dvijam ||2|| çrüyatäà mahad-äçcaryäà kathäà saìkñepato mama | natvä vakñyämi deveça-caitanya-caraëämbujam ||3|| caitanya-candraà tava päda-nakhendu-käntir ekädaçendriya-gaëaiù saha-jéva-koñam | antar-bahiç ca paripüraya tasya nityaà puñëätu nandayatu me çaraëägatasya ||4|| caitanya-candra tava päda-saroja-yugmaà dåñöväpi ye tvayi vibho na pareça-buddhim | kurvanti moha-vaça-gä rasa-bhäva-hénäs te mohitä vitata-vaibhava-mäyayä te ||5|| caitanya-candra na hi te vibudhä vidanti pädäravinda-yugalaà kuta eva cänye | yeñäà mukunda dayase karuëärdra-mürte te tväà bhajanti praëamanti vidanti nityam ||6|| natvä vadämi tava päda-sahasra-patram äjïä vibho bhavatu te mama tatra çaktiù | bhüyäd yathä tava kathämåta-sära-pürëä väëé vareëya nå-hare karuëämåtäbdhe ||7|| ägatya sva-gåhe kåñëo hari premäçru-locanaù | sva-gåhe päöhayan nityaà brähmaëän karuëä-nidhiù ||8|| ekadä sva-gåhe suptaà rudantaà sva-sutaà çacé | proväca vismitä sädhvé kim idaà tvaà virodiñi ||9|| noväca kiïcit tac chrutvä mätaraà prema-vihvalaù | çrémad-viçvambharo näthas tadäsau cintitäbhavat ||10|| harer anugrahät käle jïätvä sä prema-lakñaëam | bhaktià yayäce govinde täà çacé vinayänvitä ||11|| yatra tatra dhanaà präpya mahyaà tad dattavän bhavän | premäkhyaà kià dhanaà labdhaà gayäyäà deva-durlabham ||12|| tan mä prayaccha tätädya yady asti karuëä mayi |

34

yathä kåñëa-rasämbhodhau viharämi nirantaram ||13|| iti tasyä vacaù çrutvä matuù snehäd uväca täm | vaiñëavänugrahän mätas tava tat sambhaviñyati ||14|| tac chrutvä harñitä sädhvé bhakti-yuktä babhüva sä | çrémac-caitanya-devo’pi brähmaëän präha sädaram ||15|| mäträ me prärthitaù premä harau tac cävadhéyatäm | asmin yayä sä labhate hari-bhaktià sudurlabhäm ||16|| tac chrutvocuç ca te sarve bhaviñyati tavoditä | bhaktis tasyä jagannäthe premäkhyä muni-durlabhä ||17|| tac chrutvä çré-çacé-devé säkñäd-bhakti-svarüpiëé | labdhvä harau dåòhäà bhaktià prema-pürëä babhüva ha ||18|| tato roditi sa kväpi nänä-dhärä-pariplutaù | näse ca çleñma-dhäräbhyäà viplute sambabhüvatuù ||19|| viluöhan bhütale devaù çuklämbara-dvijäçrame | nirantaraà çleñma-dhäräm äkåñyäkåñya dürataù ||20|| çuklämbara-brahmacäré kñipaty aniçam eva hi | gauracandro rasenäpi paripürëaù sadä çuciù ||21|| roditi sa dinaà präpya prabudhya sa rajané-mukhe | divaso’yam iti präha janä ücur iyaà kñapä ||22|| evaà rajanyäà premärdraù sarväà rätrià praroditi | praharñaikaà divä yäte tato’sau bubudhe hariù ||23|| tataù präha kiyad rätrir vartate präha taà janaù | divaso’yam atipremëä na jänäti dinaà kñapäm ||24|| kvacic chrutvä harer näma gétaà vä vihvalaù kñitau | patati çruti-mätreëa daëòavat kampate kvacit ||25|| kvacid gäyati govinda kåñëa kåñëeti sädaram | sanna-kaëöhaù kvacit kampa-romäïcita-tanur bhåçam ||26|| bhütvä vihvalatäm eti kadäcit pratibudhyate | snätvä kadäcit püjäà sa karoti jagaté-patiù ||27|| nivedyännam bhagavate tato bhuìkte tad-annakam | viprän kvacit päöhayati rätrau gäyati nåtyati ||28|| evaà bahu-vidhäkäraà hareù prema samädarät ||29|| kurvan loka-gurur loka-çikñäà cakre sa nityaçaù | sa eva bhagavän kåñëo lokänugraha-kämyayä ||30||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame bhäva-prakäço näma

prathamaù sargaù ||1||

—o)0(o—

(2.2)

dvitéyaù sargaù

varähäveçaù çréväsa-paëòitaiù särdhaà tad-bhrätåbhir alaìkåtaiù | gacchan pathi harir vaàçé-näda-çravaëa-vihvalaù ||1||

35

papäta daëòavad bhümau mohito’bhüt kñaëaà punaù | rauti nänä-vidhaà devas tv acireëa vibudhyate ||2|| äçér yuïjan dvijägreñu prahasan ruciränanaù | çiñöair upeto mumude kadäcil laukikéà kriyäm ||3|| karoti kamalädhyakño deha-yäträ-prasiddhaye | navadvépa-viläsaà ca darçayan jagaté-patiù ||4|| çréväsa-paëòitaiù särdhaà çri-rämena mahätmanä | tayoù puryäà mukundena vaidyenänyena sa prabhuù ||5|| ekadä nija-gehe sa vasan premäti-vihvalaù | vasämi kutra tiñöhämi kathaà me syän matir harau ||7|| iti vihvalitaà devo nämnä taà präha sädaram | harer vaàçam avehi tvam ätmänaà påthivé-tale ||8|| avatérëo’si bhagavan lokänäà prema-siddhaye | khedaà mä kuru yajïo’yaà kértanäkhyaù kñitau kalau ||9|| tvat-prasädät susampanno bhaviñyati na saàçayaù | evaà çrutvä giraà devyä harña-yukto babhüva saù ||10|| kadäcid daiva-yogena harir dénänukampayä | yayau vaidya-muräreù sa väöyäà premärdra-locanaù ||11|| devatä-gåha-madhye sampraviçyopäviçad vibhuù | äplutaù prema-dhäräbhir nirjharair iva parvataù ||12|| aho mäà danta-yugmena tudaty eña mahä-balaù | varähaù parvatäkära ity uktväpasaran kramät ||13|| aho mäm hi tudaty eña daçanaiù çükarottamaù | ity uktväpasasäräçu punar eva mahäprabhuù ||14|| tataù kñaëeneçvaratvaà bhävena darçayan svayam | jänubhyäà bhümim älambya kara-yugmena sa vrajan ||15|| vartulämbuja-netreëa huìkäreëänunädayan | dadhära daçanägreëa paittalaà jala-pätrakam ||16|| kñaëam unmukhatäà kåtvä paçcäd dhåtvä tu paittalam | pätram üce svarüpaà me vadasveti murärikam ||17|| sa proväca naman bhümau vismito dåçya éçvaraù | nähaà vedmi svarüpaà te bhagavan vanajekñaëa ||18|| svayam evätmanätmänaà vettha tvaà puruñottama | iti gétokta-vacasä vadantaà sa puna punaù ||19|| tatas taà bhagavän präha punaù suçlakñnayä girä | kià mäà jänäti vedo’yaà vaidyaù präha sa taà prabhum ||20|| vedasya çaktir nästi tväà vaktuà guhyo’si sarvadä | tac chrutvä bhagavän präha vedo viòambaty alam ||21|| mäà vakty-apäëi-pädeti vadan småtväbravéd idam | bhagavän veda-sära-jïaù sarva-vedärtha-nirmätä ||22|| päëi-pädo javano gåhétä paçyaty acakñuù sa çåëoty akarëaù | sa vetti viçvaà na hi tasya vettä tam ähur agryaà puruñaà puräëam ||23|| iti veda-vaco devo hasann eväbhyabhäñata | na hi jänäti vedo mäm iti niçcitam eva hi ||24|| ambañöhaù präha bhagavan karunäà kartum arhasi | taà präha bhagavän devaù premä mayi dayä-mayaù ||25||

36

ity uktvä sa smita-mukho jagäma nija-mandiram | çrémän viçvambharo devo hari-kértana-tat-paraù ||26|| aparedyuù paëòitasya çréväsasya pure vasan | vyäkhyäà cakära çlokasya vakñyamänasya tac chåëu ||27|| harer näma harer näma harer nämaiva kevalam kalau nästy eva nästy eva nästy eva gatir anyathä ||28|| « nä » pumän ädi-puruñaù kaläv asty eva rüpavän | näma-svarüpiëaà taà tu jänéhi sa tu « kevalam » ||29|| vära-trayaà « harer näma » dåòhärthaà sarva-dehinäm | « eva »-käraç ca jévänäà päpänäà näça-hetave ||30|| sarva-tattva-prakäçärthaà « kevalaà » manyate ca hi | prärabdha-karma-nirväëaà kathyate’dvaita-vädibhiù ||31|| bhaved iti ca bodhärthaà kaivalyaà kevalaà småtam | kåñëa-prema-rasäsväda-präpakaà karuëä-mayam ||32|| tat-svarüpaà harer näma yo’nyad eva vadet pumän | tasya nästy eva nästy eva gatir ity avadat svayam ||33|| ity asau çükaro brüte sarva-deva-mayaù pumän | ity uktvä nartanaà cakre kértanaà ca viçeñataù ||34|| etad yaù çåëuyän nityaà kértayed vä samähitaù | harau prema bhavet tasya vipäpmä ca bhaved dhruvam ||35|| çrémac-caitanya-pädäbje prabhu-buddhir dåòhä bhavet | ante caitanya-devasya småtir bhavati çäçvaté ||36||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame varähäveço näma dvitéyaù sargaù

||2||

—o)0(o—

(2.3)

tåtéyaù sargaù

megha-niväraëam atha praviñöo nija-veçmani prabhur babhau niçä-nätha-sahasra-rociñä | uväca cätraitya vasanti ke janäç catur-mukhaù ñaë-mukha-païca-vaktriëaù ||1|| çréväsa-nämä dvija-varya-sattamaù çrutvävadat taà vibudhäù samägatäù | brahmeçvarau ñaò-vadanädayaù prabho tväà sevituà prema-rasämåtäbdhim ||2|| tataù para-dine präpte çuddha-devo varäsane | upaviçya sva-bhaktasya gätre padbhyäà samäspåçat ||3|| çréväsa-paëòitädyäs te praëamya çirasä harim | vavrus tac-caraëe bhaktià prema-rüpäà sudurlabhäm ||4||

37

dadau tebhyo varän devo yatheñöän bhakta-vatsalaù | çuklämbara-brahmacäré tam üce puruñarñabham ||5|| bhagavan mathuräà dvärävatéà gatväti-duùkhitam | mäà jïätvä dehi me prema-bhaktià taà präha sa prabhuù ||6|| jambukäù kià na gacchanti tatra kià tena me bhavet | tac chrutvaiväpatad bhümau tam uväca janärdanaù ||7|| bhavatv adyaiva te premä tadä tat kñaëam eva hi | ruroda caraëe viñëor nipatya prema-vihvalaù ||8|| tatas te håñöa-manasas tena särdhaà mudänvitäù | jaguù kåñëasya gétäni nämäni ca muhur muhuù ||9|| gadädharo mahä-präjïo brähmaëaù sat-kulodbhavaù | prema-bhaktaç ca tat-päda-sannikarñe’bhitiñöhati ||10|| tena särdhaà rajanyäà sa tiñöhann üce çubhäkñaram | dätavyaà bhavatä prätar vaiñëavebhyaù prasädakam ||11|| ity uktvä gätra-mälyäni dadau tasya kare hariù | tataù prabhäte vimale te sarve samupägatäù ||12|| yasmai yasmai ca yad dattaà tat tasmai sampradattavän | tatas te håñöa-manasaù snätvä sura-nadé-jale ||13|| püjayitvä jagannäthaà naivedyaà viniyujya ca | punas taà deva-deveçam äjagmur muditäçayäù ||14|| gadädharaù pratyahaà taà candanenänulepanam | kåtvä mälyädi gätreñu dadäti satataà mudä ||15|| çayanéye gåhe çayyäà kåtvä tat-sannidhau sukham | svapiti çraddhayä yuktaù çåëu tasyämåtaà vacaù ||16|| yathä kvacid vraje ratna-mandire kåñëa-sannidhau | çayyäà vidhäya çré-rädhä svapiti prema-samplutä ||17|| säyähne mudito devais taiù särdhaà kértanotsukaù ||18|| te’pi saìkértanänanda-mattäç ca nanåtur jaguù | çrémad-viçvambhareëäpi paramänanda-nirvåtäù ||19|| kadäcid ävåte vyomni ghanair gambhéra-nisvanaiù | vidyotite tatas tävat säkaà ca stanayitnubhiù ||20|| vaiñëavä duùkhitäù sarve vighno’yaà samupasthitaù | meghä hareù kértanake’bhavaàç cintäparä iti ||21|| tadä tasmin samäyäto gåhétvä mandirä hariù svakän kåtärthayan kåñëaà jagau sa sva-janaiù saha ||22|| tato marudbhir meghaughäù khaëòitäs te dig-antaram | bhejur babhüva vimalaà nabhaç candräàçu-raïjitam ||23|| tataù saìkértana-paraiù sädhubhiù saha sa prabhuù | nanarta päda-kaöakaiù raëac-caraëa-paìkajaù ||24|| vipra-sädhvé-mukhämbhoja-ghana-dhvani-ninädite | nandayaty atipuñpaugha-gandhonmädita-diì-mukhe ||25|| khe’vasthite sura-gaëe babhüva mahad-utsavaù | çré-kåñëa-kértanänandaù sarva-çruti-manoharaù ||26|| ye’neka-janma-kåta-puëya-samudra-saìkhyäs te kåñëa-deva-samam eva nitänta-çäntäù | nåtyanti harña-pulakäçrubhir ävåtäìgä devä yathäcala-bhidä sukhino diviñöhäù ||27||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame

38

megha-niväraëaà näma tåtéyaù sargaù

||3||

—o)0(o—

(2.4)

caturthaù sargaù

dyunadé-majjanam tatra çuklämbaro näma dvijo roditi nityaçäù | patitvä daëòavad bhümau vadann eva muhur muhuù ||1|| navadvépas tu madhurä kåtä täta tvayädhunä | iti saàvilapan bhümau roditi prema-vihvalaù ||2|| vayasyäàse vinikñipta-karo nåtyati karhicit | kvacid romäïcita-tanuù kalpate paramaù pumän ||3|| kvacid éçvara-bhävena bhåtyebhyaù pradadau varän | evaà nänä-vidhäkärair nåtyan lokän äçikñayat ||4|| kadäcit sva-jana-skandham äruhya harñayan prabhuù | sva-janän kréòati prétaù kñaëadäyäà kåta-kñaëaù ||5|| athäpara-dine bhümäv upaviçyänunädayan | karatälair diçäh proce paçya çailüña-ceñöitam ||6|| paçya paçyädbhutaà béjaà bhümau saàropitaà mayä | paçya paçyäìkuro jäto nimiñeëa taruù punaù ||7|| jätaà paçyäsya puñpaughaà paçya paçya phalaà punaù | jätaà paçya phalaà pakvaà tasya saìgrahaëaà punaù ||8|| phalaà våkño’pi nästy eva kñaëän mäyä-kåtaà yataù | präntare tu kåtaà hy eva na kéïcid api labhyate ||9|| éçvarasyägrataù kåtvä dhanaà vipulam açnute | evaà mäyä-kåtaà karma sarvaà cedam anarthakam ||10|| éçvarärthaà kåtaà hy etat sarvaà särthakatäm éyät | tasmäd éçvara-sevärthaà sarvaà karmäcaret sudhéù ||11|| tataù proväca bhagavän mukundämbañöham agrataù | sthitaà prekñya tvayä kià nu brahma-vidyä nijocyate ||12|| ity uktvä sa papäöhedaà çlokaà svayam arindamaù | çré-räma-näma-mähätmyaà güòha-vedärtha-saìgraham ||13|| ramante yogino’nante satyänanda-cid-ätmani | iti räma-padenäsau paraà brahmäbhidhéyate ||14|| punaù proktaà bhagavatä taà vaidyam anuçäsatä | catur-bhujasya yad dhyänaà tad varaà parikértitam ||15|| dvi-bhujasya tu yad dhyänam tan nyünam iti te matam | parameçvara-bhedena kevalaà duùkham eva hi ||16|| yady ätmano hitaà vetsi tadä yatna-puraùsaram | dvi-bhuja-dhyänam eva tvaà kuru sarva-phala-pradam ||17|| proväca taà devaà mukundo namra-kandharaù | gauräìga-caraëämbhoja-madhupo gäyakottamaù ||18|| snätaà mayä sura-nadé-payasi prakämaà

39

çré-vaiñëaväìghri-rajasäìgam alaìkåtaà ca | tvat-päda-padma-vara-chatram amuà mayädya mürdhni prayaccha kuru däsya-pade’bhiñekam ||19|| evaà niçamya tad-väkyaà tasya mürdhni padämbujam | dattavän bhagaväàs tuñöaù sa-harño’bhüt tadaiva saù ||20|| romäïcita-tanur dhémän açru-pürëa-vilocanaù | tato murärià proväca bhagavän ambujekñaëaù ||21|| kathaà tvaà kåtavän vaidya gétam adhyätma-tat-param | jévite yadi väïchästi premni vä te hareù spåhä ||22|| tadä gétaà parityajya kuru çlokaà hareù svayam | tac chrutvä präha taà devaà vinayena bhiñak sudhéù ||23|| çréman-näräyaëo näma guptaù snehärëavaà gurum | yathä tavävatäro’yam vaktum arhati sämpratam ||24|| tathäjïäà kuru deveça tac chrutvä sa-smitänanaù | präha taà bhagavän asya tathaiva sambhaviñyati ||25|| yad vadiñyaty asau vaidyas tat susatyaà bhaviñyati | etac chrutvä harer väkyaà noce kiïcid bhayät tu saù ||26|| murärir mumude tatra çrémat-çréväsa-paëòitaù | çuddha-sväcära-nirato hari-sevä-paräyaëaù ||27|| prätaù snätvä hareù püjäà kåtvä samyag vidhänataù | upäsanäà tasya nityaà karoti bhrätåbhiù saha ||28|| särdhaà gäyan harer näma gétäni ca mudänvitaù | snäpayaàs taà çubhair adbhir arpayan dravyam uttamam ||29|| bhojayan phala-gavyena håñöätmä dvija-puìgavaù | tasyänujaù çriyä yukto rämaù sa bhrätå-vatsalaù ||30|| priyaç ca sarva-bhütänäà jyeñöha-sevä-paräyaëaù | hari-seväà saha bhräträ karoty anudinaà sudhéù ||31|| çréväsa-rämau nå-hareù sadä priyau täbhyäà saha kréòati cakra-päëiù | väöyäà tayor eva nanarta devo yatha rñi-saìghe kapilo mahätmä ||32|| anyedyur adhyäpayad aprameyaù çiñyän vadet taà dvija-sünur ekaù | çré-kåñëa-nämä khalu mäyayä syäd itthaà samäkarëya vacaù khalasya ||33|| karëau karäbhyäà vinidhäya devaù çiñyair upeto dyunadéà jagäma | snätvä sa-celaù saha çiñya-vargair upägamat keli-nidhià gåhaà svam ||34|| paöhed ya itthaà dyunadé-nimajjanaà harer labhet so’pi kratoù phalaà naraù | harau ca bhaktià vimaläà småtià ca präpnoti çåëvann api tat-phalaà naraù ||35||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame

40

dyü-nadé-majjanaà näma caturthaù sargaù

—o)0(o—

(2.5)

païcamaù sargaù

bhäva-kathanam tato jagäma püryäà sa çréväsädibhir anvitaù | advaitäcärya-varyasya bhaktasya darçanotsukaù ||1|| gacchan pathi muhur gäyan harer gétaà mudänvitaù | kvacit nåtyati nåtyadbhiù sva-janaiù saha sa prabhuù ||2|| tato gatvä papätorvyäm äcäryasya samépataù | daëòavad vaiñëavaà viñëuà mänyamäno’nuçikñayan ||3|| taà dåñövä sahasotthäyäcäryas tu tat-samépataù | gatvä papäta bhümau sa sambhrameëa jagad-guruù ||4|| anyonyäliìganaà kåtvä premotkaëöhau babhüvatuù | kampäçru-pulakädyais tu paripürëau suvigrahau ||5|| upaviçya tato devaù kathäà cakre hareù priyäm | manoharäà päpa-haräà mukti-prema-phala-pradäm ||6|| tato’dvaito’bravéd väkyaà bhaktir nästi kalau kñitau | iti müòhä vadanti ye te paçyantv adya cakñuñä ||7|| tac chrutvä bhagavän äha kiïcit prasphüritädharaù | bhaktiç cen nästi nå-hareù kià tadästi kñitäv iha ||8|| bhaktir evästi saàsäre sarva-särä sukhävahä | sä nästéti ca yo brüte janma tasya nirarthakam ||9|| tasmät kåñëe bhaktir äste suprasannä sanätané | yasya syät karma-bandhaç ca naçyet premä harau bhavet ||10|| tato’vadat çréniväso dåñövä kaïcid avaiñëavam | dvija prasphuöam evägre hareù saàsadi duùkhitaù ||11|| vighnaà kåñëotsave kartuà dvijo’yaà samupägataù | tac chrutvä bhagavän präha näyam aträgamiñyati ||12|| nästy atra tava viprendra cintä käcit sukhé bhava | näyätas tatra vipro’sau viñëu-mäyä-vimohitaù ||13|| svayaà çäntipuraà gatvä dåñövädvaita-maheçvaram | aiçvaryaà kathayan kåñëa-pürëäveço babhüva ha ||14|| tataù kréòä-paro bhütvä çréväsasyäàsa-deçake | dattvä savye savya-bähuà vämaà prädat gadädhare ||15|| çré-räma-paëòitasyäìke dattvä pädämbujaà hariù | taiù särdhaà mumude çrémad-advaitäcärya-sannidhau ||16|| tatra bhuktvä varännaà sa candanenänulepya ca | gäträëi harñayan lokaà jagau kåñëaà nanarta ca ||17|| äcäryo bubudhe pürëam ätmänam äçiñä budhaù | dåñövä çré-gauracandrasya premänanda-mahotsavam ||18|| äcäryeëa samaà kåñëaù kértayan sa jagad-guruù | kréòitvä devavat tatra punar ägän nijälayam ||19|| tataù so’dhyätma-tattvärthaà vaktum ärebha éçvaraù |

41

eka eva hariù svämé vyañöi-rüpatayä sthitaù ||20|| saàhåtaù svayam evaikas tiñöhaty ätmä svayaà prabhuù | sarvasyäntar-bahiù säkñé käraëänäà ca käraëam ||21|| iti hastaà prasäryäçu muñöékåtya svayaà punaù | karaà sa darçayäm äsa nåtyan iva sa éçvaraù ||22|| punar üce vacas tattvaà sattä-mätra-svarüpiëam | bhävo’py anarthakas tatra sad-rüpam avadhäryatäm ||23|| ekatra brahmaëo’pi syäd deva-mürtir na sarvathä | anyasya mürtir bhavati vinä taj-jïäna-käraëät ||24|| paçyäìgulé kara-sthe me hy ekä tatra madhu-plutä | jihvayä täà liha-svädya tad anyä püya-samplutä ||25|| täà dåñövä ghåëayä cänyaà drañöuà notsahate kñaëam | nirbheda-brahma-jïänäd dhi sarvam eva sulakñaëam ||26|| evam eko’pi bhagavän anädiù puruño’vyayaù | sämagré-rasato jévo mukto bhavati nänyathä ||27|| evaà bahu-prakäraà sa jïäna-yogaà dayä-nidhiù | uktvä tu virarämärya-hådaya-stha-padämbujaù ||28|| çrävayitvä tato jïänaà jïäna-gamyaà jagat-patim | kåñëaà jïätvä tat-padäbjaà småtvä pulakam udvahan ||29|| bhaktir eva samutkåñöä kåñëa-prema-prakäçiné | ity eväha sadotkaëöho gadgadaà jagad-éçvaraù ||30|| premäçru-kaëöho bhagavän idaà vacanam abravét | druta-citto gadgada-väk rodity alaà hasaty api ||31|| nåtyaty alaà gäyati ca mad-bhakto bhuvana-trayam | punäti päti satataà sarväpadbhyo divä-niçam ||32|| ity uktvä håñöa-manasä nanarta sva-janaiù saha | çrémad-viçvambharo devo nija-bhakti-prakäçakaù ||33||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame bhäva-kathanaà näma

païcamaù sargaù ||5||

—o)0(o—

(2.6)

ñañöhaù sargaù

saàsäräraëyopamä çré-advaita-mähätmyaà ca athäpara-dine taträdvaitäcäryo mahä-yaçäù | navadvépe samäyäto drañöuà viçvambhareçvaram ||1|| snänaà kåtvärcayitveçaà sa yävad gacchatéçvaraù | drañöuà tävat sa bhagavän çréväsasyäçrame vasan ||2|| puñpaikaà nyasya daëòägre proväca sa-smitänanaù | gadä-püjäà kåtäà hy eñä mayä duñöasya çäsanam ||3|| kariñyämy anayä nityaà mad-bhakta-dveñiëaù sadä | bhakta eva sadä mahyaà präëädhiko na saàçayaù ||4|| eko’sti duñöo mad-bhakta-dveñiëaà kuöa-rogiëam |

42

kåtvä taà punar eväha paiçäca-narakäçrayam ||5|| kariñyämy aciraà kälaà satyam etan mayoditam | näçayiñyämi tac chiñyän vidhäsye viò-bhujän aham ||6|| vanaà prayätum icchämi tad atraiva mahad vanam | vyäghrasya sadåçäù kecit kecit päñäëa-sannibhäù ||7|| våkñäëäà sannibhäù kecit kecit tåëa-nibhä naräù | paçünäà sannibhäù kecit tenedaà sumahad vanam ||8|| çré-kåñëa-caraëämbhoja-madhu-päna-ratä hi ye | te mänujäù samäkhyätäù sarva-jévopakäriëaù ||9|| advaitäcärya-varyo’tra samäyäta iti çrutam | kathaà näyäti yaträste tatra gacchämahe vayam ||10|| etasmin samaye taträcäryaù svayam upägataù | upäyanaà samädäya tat-päda-padma-sannidhau ||11|| tad dattvä daëòavad bhümau nipapäta tadä prabhuù | kare gåhétvä taà präha tvad-artho’ham ihägataù ||12|| ity uktvä harñayitvä tat khaöäyäà samupäviçat | äjïayä tasya devasyädvaitäcäryo nanarta ha ||13|| tad dåñövä bhagavän prétas taà präha tava bälakäù | ete mä prärthayanty eva prema-bhaktià sudurlabhäm ||14|| däsyämi tvat-kåte vatsa tac chrutvä harña-samplutaù | äcäryaù präha bhagavan ete te caraëänugäù | käruëyälaya-vätsalyät tava kià syät sudurlabham ||15|| athopaviñöäs te sarve pärçvatas tasya cakriëaù | jyotsnätatyäà rajanyäà ca punar äha mahä-bhujaù ||16|| kamaläkño’si me’téva bhaktas tvat-kåta eva hi | samägato’ham tvaà nåtya-gétena susukhé bhava ||17|| tac chrutvä bhagavad-väkyaà çrémac-chréväsa-paëòitaù | uväca madhurair väkyair vinétas tat-padämbuje ||18|| kià te’sau bhagavad-bhaktaù karuëeyaà tava prabho | tac chrutvä bhagavän kruddhas taà nirbhartsyäbhyabhäñata ||19|| kim uddhavas tathäkrüro bhakto me’téva vatsalaù | äcäryo’yaà tato nyünaù kim eva tvaà prabhäñase ||20|| kià vä bhäratavarñe’smin äcäryasya samo’paraù | vartate ko’pi mad-bhakto yasmäd ajïo dvijo bhavän ||21|| tac chrutvä bhagavad-väkyaà bhétyä tüñëéà babhüva ha ||22|| tataù proväca bhagavän adhyätmaà na kadäcana | bhavadbhiù kutracid väpi vaktavyaà yadi rocyate ||23|| tadä premä na dätavyo bhavadbhyaù satyam eva hi ||24|| tac chrutvä paëòitaù präha çréväso jagad-éçvaram | tatra me vismåtir bhüyäd yathäha na vadämi tat ||25|| muräriù präha bhagavann adhyätmaà na vidämy aham | taà präha devo jänäsi kamaläkñät çrutaà hi tat ||26|| iti sapadi niçamya deva-väkyaà pramudita-manaso babhüvur äryäù | hari-hara-pada-padma-sédhu-mattä nanåtur animiñä ivotsaväòhyäù ||27||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame ñañöhaù sargaù

43

||6||

—o)0(o—

(2.7)

saptamaù sargaù

bhaktänugrahaù sita-naväàçuka-mastaka-veñöanas taruëa-vidruma-sannibha-hära-dhåk | vara-bhuja-dyuti-raïjita-kaìkaëaù sphuöa-navéna-saroja-karo babhau ||1|| cala-celi-nibaddha-dhaöädharo’ ruëa-bahir-vasano naöa-veça-dhåk | vara-nitamba-vilambita-bähu- vara-vilambi-näga-patiù sphuöam ||2|| caraëa-paìkaja-raïjita-nüpuro vara-nakha-dyuti-raïjita-çétaguù | pada-tala-dyuti-raïjita-vidrumo druta-suvarëa-ruciù çanakair vrajan ||3|| parinanarta lasan-mukha-paìkajo nija-janair nija-näma-paräyaëaiù | madhu-ripor madhu-géta-sugäyanaiù sura-gaëair divi deva-patir yathä ||4|| kara-yugähata-sädhu-sumandirä- rava-sudhä vasudhä-tala-väsinäm | mudam adhät kala-kaëöha-ravänvitä sumanasä aniçaà kamalä-pateù ||5|| upaviçan nava-kambala-saàvåte hari-haro’tra vicitro raräma | sura-gåhe nija-loka-samävåte varada ävavådhe nija-tejasä ||6|| tataù proväca çréväsaà madhuraà madhusüdanaù | çré-bhaktir asyä väsas tvam ataù çréväsa ucyate ||7|| gopénätham idam präha tvaà me däsa iti småtam ||8|| tataù proväca karuëo murärià täà paöha svayam | kavitäà bhavataù çrutvä sa papäöha çubhäkñaram ||9||

çré-rämäñöakam räjat-kiréöa-maëi-dédhiti-dépitäàçam

44

udyad-båhaspati-kavi-pratime vahantam | dve kuëòale’ìka-rahitendu-samäna-vaktraà rämaà jagat-traya-guruà satataà bhajämi ||10|| udyad-vibhäkara-maréci-vibodhitäbja- netraà subimba-daçana-cchada-cäru-näsam | çubhräàçu-raçmi-parinirjita-cäru-häsaà rämaà jagat-traya-guruà satataà bhajämi ||11|| taà kambu-kaëöham ajam ambuja-tulya-rüpaà muktävalé-kanaka-hära-dhåtaà vibhäntam | vidyud-valäka-gaëa-saàyutam ambudaà vä rämaà jagat-traya-guruà satataà bhajämi ||12|| uttäna-hasta-tala-saàstha-sahasra-patraà païca-cchadädhika-çataà pravaräìgulébhiù | kurvaty açéta-kanaka-dyuti yasya sétä pärçve’sti taà raghu-varaà satataà bhajämi ||13|| agre dhanurdhara-varaù kanakojjvaläìgo jyeñöhänu-sevana-rato vara-bhüñaëäòhyaù | çeñäkhya-dhäma-vara-lakñmaëa-näma yasya rämaà jagat-traya-guruà satataà bhajämi ||14|| yo räghavendra-kula-sindhu-sudhäàçu-rüpo märéca-räkñasa-subähu-mukhän nihatya | yajïaà rarakña kuçikänvaya-puëya-räçià rämaà jagat-traya-guruà satataà bhajämi ||15|| hatvä khara-triçirasau sa-gaëau kabandhaà çré-daëòa-känanam adüñaëam eva kåtvä | sugréva-maitram akarod vinihatya çatruà taà räghava daça-mukhänta-karaà bhajämi ||16|| bhaìktvä pinäkam akaroj janakätmajäyä vaivähikotsava-vidhià pathi bhärgavendram | jitvä pitur mudam uväha kakutstha-varyaà rämaà jagat-traya-guruà satataà bhajämi ||17|| itthaà niçamya raghu-nandana-räja-siàha- çlokäñöakaà sa bhagavän caraëaà muräreù | vaidyasya mürdhni vinidhäya lilekha bhäle tvaà räma-däsa iti bho bhava mat-prasädät ||18|| apaöhad bhagavän ekaà çlokaà tac chåëu me dvija ||19|| na sädhayati mä yogo na säìkhyaà dharma uddhava | na svädhyäyas tapas tyägo yathä bhaktir mamorjitä ||20|| (bhä.pu.11.14.20) paöhitvedaà punaù präha sarväàs tatra samägatän |

45

bhavadbhir eva kartavyaà çréväsasya vicärane ||21|| yat syät tad eva nityaà vaù kuçalaà tad bhaviñyati | çré-räma-paëòita-jyeñöha-bhrätå-sevä mad-arcanäù ||22|| iti buddhyä viniçcitya kuru çréväsa-sevanam | tena te sakalaà bhadraà sadä nityaà bhaviñyati ||23|| ity uktvä harñayan lokän reme praëata-vatsalaù | bhakta-vatsalatä tasya dåñövä sarve sukhaà yayuù ||24|| çréväsenärpitaà dugdhaà pügaà mälyaà sadhüpakam | bubhuje bhagaväàs tatra çeñän bhåtyäya dattavän ||25|| çréväsa-bhrätå-tanayä-bhartåkä madhura-dyutiù | präpya hareù prasädaà ca rauti näräyaëé çubhä ||26|| iti sakala-niçäà ninäya devo nija-jana-manasä mude muräriù | kñaëam iva mahad vatsareëa mene ’navarataà sukham äpur ärya-varyäù ||27||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame bhaktänugraho näma

saptamaù sargaù ||7||

—o)0(o—

(2.8)

añöamaù sargaù

avadhütänugrahaù tataù prabhäte vimale natvä taà puruñarñabham | gatvä nijäçramaà sarve snätvä devärcanädikam ||1|| kåtvä bhuktvä yathä-nyäyam äjagmus tat-padämbujam | tän dåñövä harña-sampürëo bhagavän madhusüdanaù ||2|| tataù proväca bhagavän avadhütaù samägataù | nityänanda iti khyäto mahätmä taà samänaya ||3|| he räma tvaà muräre ca näräyaëa-mukundakau | gacchadhvaà satvarä yüyaà yaträste sa mahä-matiù ||4|| tatas tad-äjïayä sarve dakñiëe gräma-sannidhau | vicärya taà na dåñövä te saméyus tatra sannidhim ||5|| te natvä taà sura-çreñöhaà procur näsmäbhir adya saù | dåñöa ity abravét täàç ca punar gacchata sämpratam ||6|| sväçrame sa ca drañöavyaù säyähne sa mahä-manäù | tac chrutvä te yathä-sthänaà yayur håñöä kåtähnikäù ||7|| tataù säyähne veläyäà pathi gacchan jagad-guruù | murärià präha dåñövä tam ägaccha tatra yatra saù ||8|| samäyäto muni-çreñöho nandanäcärya-veçmani | taträham api gacchämi drañöuà taà puruñarñabham ||9|| sa-muräri-sthito devo bhakta-varga-samanvitaù | premänanda-rase magno nandanäcärya-sad-gåhe ||10||

46

gatvä dadarça taà devaà nityänandaà sukhoñitam ||11|| tataù praëamya taà bhaktyä bhagavän madhuräkñaram | hari-saìkértanaà kåtvä nanarta lalitaà mudä ||12|| tato nanarta tam anu nityänando mahä-yaçäù | huìkära-häsya-sampürëaù pulakäìkita-vigrahaù ||13|| nåtyävasäne devas tu tat-päda-rajasä punaù | bhåtyasya mastakaà pütam akarot kamalä-patiù ||14|| tataù pratasthe sva-gåhaà kathayan tat-kathäù çubhäù | aho mahätmä kathayaty ayaà kåñëa-çubhäkaram ||15|| ädau jïänaà bhavet puàsaù tato bhaktir harau bhavet | tato viraktir bhogeñu bhaved eva kramäd iha ||16|| ity uktvä pathi deveço jagäma nija-mandiram | kathayäm äsa tat sarvaà sva-mätuç caraëäntike ||17|| athäpara-dine präpte nityänandäya dhémate | bhékñäà dadau candanena kåtvä sarväìga-lepanam ||18|| mälyam arghyaà ca naivedyaà dattvä püjäà cakära ca | evaà sampüjitas tena nityänanda-mahäprabhuù ||19|| tatra sthitvä para-dine çréväsasyäçramaà yayau | avadhütaà ca bhékñärthaà nimantraëam athäkarot ||20|| taà paëòitaù praëayena bhékñäà susaàskåtäà dadau | tato bhuktvä varännaà sa çraddhayä pävanaà mahat ||21|| sthitas tatraiva bhagavän ägatas tat-kñaëena tu | devälaye çubhe deva upaviçya varäsäne ||22|| pürva-léläm anusmåtya priyäà madhurayä girä | uväca paçya mäà tvaà hi mad-arthaà kåtavän çramam ||23|| avadhüto mano-väcaà çrutvä tasya mahätmanaù | avalokya ca taà bhaktyä viçeñaà nävabudhyata ||24|| taj jïätvä bhagavän sarvän vaiñëavän präha gacchata | yüyaà gåhäd bahiù sarve tatas te niryayur gåhät ||25|| tataù sandarçayäm äsa nityänandäya sa prabhuù | sva-vaibhavaà sva-mädhuryaà kautukäyäkhileçvaraù ||26|| sa dadarça tato rüpaà kåñëasya ñaò-bhujaà mahat | kñaëäc catur-bhujaà rüpaà dvi-bhujaç ca tataù kñaëät ||27|| atyadbhutaà tato dåñövä hareëa vismayena ca | jahäsa ca punar dhémän nanarta ca mudä sakåt ||28|| deväjïayä näkathayad romäïcita-tanur bhåçam | våndävana-vinodé tu bhrätä me tvaà praharñitaù ||29|| iti yaù çåëoti nå-hareç caritaà sakalaà sa yajïa-phalam eva labhet | ramate mukunda-caraëämburuhe hari-näma tasya niyataà sphurati ||30||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame avadhütänugraho näma

añöamaù sargaù ||8||

—o)0(o—

47

(2.9)

navamaù sargaù

bhakta-püjopagrahaëam çrutvä kathäm atitaräà mudito mahätmä dämodaraù punar uväca muräri-vaidyam | atyadbhutaà vada vibhor vapuñaù svarüpaà svapnena dåñöam api yat puruñottamena ||1|| taà präha puëya-caritaà sa punar muräriù kåñëasya çuddha-manasäà mahad-utsaväya | kåñëa-svarüpam akhilämbara-bhüñaëäòhyaà svapne dadarça punar eña navéna-kåñëaù ||2|| rätrau ruroda bhagavän ativihvalaà sä vékyäti-vismita-mukhé tanaya babhäe täta tvam adya kim alaà sva-paratvam eñi çrutvä kñaëäd dhåtim uväha çacé babhäñe ||3|| svapne mayädya nava-nérada-tulya-käntir mäyüra-piccha-vara-häöaka-kaìkanäòhyaù | bälo laläöa-vilasat-kuöilälakaç ca vaçé-karo ravi-karojjvala-péta-vastraù ||4|| dåñöo’tivihvalatayä’çrubhir ävåtäìgo rodimy anantaram ananta-sukhaà mamäbhüt | çrutvä çacé-suta-mukhäd vacanämåtaà sä harñänvitä smita-mukhé sumukhé babhüva ||5|| viçvambharo’tipulakävali-raïjitäìgaù premäçru-väridhim uväha vilocanäbhyäm | kälena tävad acireëa samägato’sau çréväsa-veçmani çubhe çuçubhe ca püte ||6|| tatraiva sarva-bhuvanaika-sukhäbhiläñé premäçru-pürëa-vadanaù çuçubhe’vadhütaù | dåñövä harer atitaräà bhuvi durlabhäìgaà tejo-mayaà kamala-netram udära-veçam ||7|| kakñe gadä-vara-rathäìga-varaà dadhäna väme suveëu-vara-çärìga-sahasra-patram | pradhmäta-kaïcana-rucià vara-kaustubhädyaà divya-sphuran-makara-kuëòala-gaëòa-yugmam ||8|| bhälollasan-maëi-varaà vara-kaëöha-saàstha- nélämbujäbharaëa-märakatäkña-häram | raupyopakÿpta-sita-hära-viräjamänaà süryäàçu-gaura-vasanaà vivaço babhüva ||9||

48

dåñövä punar muralikä-varaëäìga-hénaà rüpaà tathaiva vara-bähu-catuñöayaà saù | harñäplutaù kñaëam atha dvi-bhujaà dadarça lokänurüpa-caritaà ca tato jahäsa ||10|| evaà harer atitaräà divi durlabhaà yad dåñövä svarüpam acireëa nanarta so’pi | äliìgya tatra sva-janän nava-toya-räçau magno babhüva nitaräm avadhüta-devaù ||11|| aööäööa-häsa-vara-çobhita-gaëòa-yugmo väruëya-päna-mada-çobhita-locana-çréù | nélämbaro muñala-läìgala-vetra-dhäré kåñëägrajo jayati gaura-rasena pürëaù ||12|| çréväsa-rämau ca bhiçaì-murärià näräyaëaà präha prabhur vrajasva | advaita-väöyäm avadhüta eña gamiñyati jïäpayituà dvijendram ||13|| itthaà samäkarëya harer giras te jagmur mudädvaita-padäravindam | gatvä praëemur dyunadé-taöe çubhe äjïäà harer ähur ananta-puëyäm ||14|| çrutvä prabhor adbhuta-véryam ujjvalam mumoda harñeëa jagau nanarta ca | äcärya änanda-mahämbudhau muhur nimajjanonmajjanam ätatäna ||15|| sthitvä tatas tatra dina-dvayaà te dhyätvä padäbjaà sva-gåhaà saméyuù | äcärya-mukhyäç ca hareù padäbje nivedya sarvaà sahasä nananduù ||16|| äcärya ägatya tataù pare çubhe käle dadarçämbuja-patra-netram | dåñövä mukhaà siàha-ninäda-yuktaù präpa prapannärti-haraà mukundam ||17|| çréväsa-devälaya-madhyago harir varäsana-sthaù sahasä raräja | santapta-cämékara-rociñä ravir yathä prabhäte nayanänuraïjanaù ||18|| dåñövänanenduà muditä mahänta äcärya-mukhyä jagur ärdra-cittäù | naivedyam arghyaà ca dadur varäàçukän nemuù påthivyäà vinipatya harñitäù ||19||

49

püjäà gåhétvä bhagavän dvijänäà sambhujya teñäà sahasä prasädam | tebhyo mudädäd vasanaà sumälyaà te tad gåhétvätitaräà nanartuù ||20|| te’tiprahåñöäù pulakäcitäìgä änanda-ratnäkara-magna-cittäù | ätmänam anyaà ca vidur gatäçubhaà kaivalyam apy alpataraà pracakruù ||21|| rätrindivaà te na viduù sukhena süryodaye nåtya-parä dinäntam | ninyur niçäà täà ca punaù prabhäte nåtyävasäne jagadéçvaräjïayä ||22|| ägatya gehe dvija-varya-sattamä bhiñaktamädyä hari-näma-bhäñaëäù | strébhyaç ca sarve jagadur mudänvitä hareç caritraà nikhilaà jagad-guroù ||23||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame bhakta-püjopagrahaëaà näma

navamaù sargaù ||9||

—o)0(o—

(2.10)

daçamaù sargaù

nåtya-viläsaù snätvä dyunadyä jagad-éça-püjäà kåtvä saméyuù punar eva sannidhau | viçvambharasyämbuja-locanasya so’pi pramodena dadarça tän prabhuù ||1|| tataù paraà çré-hari-däsam uttamaà çré-kåñëa-pädämbuja-matta-ñaöpadam | suçétalaà sädhu-vilocanotsavaà navodgatendu-pratimaà sumaìgalam ||2|| dåñövä samäliìgya bhuja-dvayena dåòhaà haris taà nija-päda-bhaktam | samädideçäsanam ugra-kértis tasmai punas taà praëanäma so’pi ||3|| taà candanenäçu vilepayitvä

50

mälyaà ca dattvätha mahä-prasädam | annaà rasair yuktam anuttamaà dadau catuù-prakäraà bubhuje tad-äjïayä ||4|| so’pi prasannendu-mukhaù sukhoñito harer gåhe räjati devavat sudhéù | gäyan harer kértana-maìgalaà muhur mumoda nityätma-sukhena dhéraù ||5|| tenaiva särdhaà bhagavän anädiù kréòä tathäcärya-samaà vidhäya | sampreñayäm äsa nijälayaà tam advaita-siàho’pi jagäma håñöaù ||6|| tato’vadhütaà vinayena dhéro gacchann anuvrajya sudüram éçaù | uväca kaupénaka-celam ekaà dehi tvam ebhyo dvija-sajjanebhyaù ||7|| dadau tadä tad-vacanecchayä sa kaupénam ekaà tad asau gåhétvä | svayaà prabhur bhåtya-janäya celaà dadau vibhajya pratighya te mudä ||8|| vidhäya maulau nå-hareù prasädaà kåñëena särdhaà nijam eva mandiram | ägatya te prema-vibhinna-dhairyä nipatya bhümau ruruduù suduùkhitäù ||9|| tato nimajyämbhasi bhümi-deväù snätvä dyunadyäà hari-püjana-kriyäm | cakruù punaù säyam upägatäs te vijahrur äryä hariëä samaà jaguù ||10|| äliìgya bhåtyän api tän gåhétvä bhümau luöhaty abja-kara-dvayena | änandam atyartham ananta-kértiù samudvahan siàha-gatir nanarta ||11|| çréväsam ädäya bhuja-dvayena tan-madhyato dürataraà ninäya | tato na dåñövä vivaçä babhüvuù suvismitäs te hari-däsa-varyäù ||12|| vicärya te no dadåçur mahäntaù kñubdhän viditvä tad ajaù samägataù | svayaà svatanträrtha-rataù purastät te pärçvatas taà parivavrur utsukäù ||13|| gopé-svabhäväpta-samasta-bhaktyä

51

paçyaàç ca kåñëaà vana-mälinaà prabhum | mad-vallabho’sau bhagavän yathä bhavet tathä kåpäà me kurutän maheçvaraù ||14|| gopäìganä-bhäva-vibhäva-niñöhaù çré-kåñëa evätra rasena pürëaù | gopa-stré-bhävän praëatän vibhävya karoti vasträharaëädi-léläm ||15|| tataù kadäcid rajané-mukhe sa vasträn samäkåñya vinagna-bhävän | cakre karämbhoja-yugena cakré bhåtyän rasajïo rasado naräëäm ||16|| evaà prabhuù kréòanakaà sa kåtvä kñaëäd dadau vastra-gaëän samastän | tebhyaù punas te paridhäya håñöä väsäàsi säkaà jahåñur muräriëä ||17|| gäyan harer näma punar nanarta taiù särdham antaù-karaëair yathärthaiù | lélä-gatir loka-malaà kñapan sa santapta-cämékara-rociñä prabhuù ||18|| tato’vadhütaù punar ägataù sukhaà reme nanartäçu jagau harer guëän | kåñëena särdhaà halinä yathärbhakäù purä tathaivätra ca värijekñaëaù ||19|| nåtyävasäne bhagavän dvijägryän uväca pädäv avadhütakasya | prakñälya gåhëantu jalaà bhavantaç cakrus tatas te çirasä tad-äjïäm ||20|| pétvä tu pädodakam eva te mudä nåtyanti gäyanti rasena pürëäù | çré-gauracandreëa sama vicukruçus tato’vadhütaç ca hasan papäta ||21|| tato nanandämåta-pürakeëa väcä ca gatyä hasitena cäpi | vilokanenämbuja-locanasya dhunvan naräëäà hådayogra-duùkham ||22|| tathä ramantaà tridaçä viditvä nabho-gatä nemur amuà suveçam | suvismitäù kértanakais tu pürëäù stutvämåtäs te dadåçuù prahåñöäù ||23|| taträgataù çré-hari-däsa-varyo

52

vakñaù-sthala-sphäöika-ratna-candraù | sunüpuraiù raïjita-päda-yugmo nanarta devasya samépato muniù ||24|| advaita-varyaù punar ägataù sudhéù sa taà prabhur bhakta-jana-priyo hariù | pädyärghya-gandhäkñata-candanädibhiù samarcayitvä tam athädiçat svayam ||25|| sa sambhrameëädarato gåhétvä bhuktvä nadantaà sumahat-prasädam | reme hareù särdham udära-kértir äcärya-varyo mahad-utsavena ||26|| çåëoti yaù kåñëa-kathäm imäà çubhäà premänvitaù syät sa tu çuddha-bhävam | labheta päëòityam akhaëòitaà ca dehävasäne ca hareù puraà vrajet ||27||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame nåtya-viläso näma daçamaù sargaù

||10||

—o)0(o—

(2.11)

ekädaçaù sargaù

jähnavé-pätanam bhikñuù kaçcid vanamälé dvijas tatra samägataù | sa-putro deva-deveçaà dadarça ca nanarta ca ||1|| taà dåñövä bhagavän prétyä tena särdhaà harià jagau | hareù so’pi prasädena sa-putro mumude sukham ||2|| ekadä kértana-pare harau nåtyati sa dvijaù | dadarça bälakaà kaïcit çyämaà pétämbarävåtam ||3|| dåñöo dåñöo mayä deva iti håñöo babhüva ha | sa janma särthakaà mene bhikñu-dharmo dvijottamaù ||4|| putraà gåhétvä hastäbhyäm ägataù prabhu-sannidhim | evaà bhikñuù sa håñöäìgaù pulakävalim udvahan ||5|| premäçru-dhärä-siktäìgo nanarta saha cakriëä | ekadä paitåkaà karma kåtvä çréväsa-paëditaù ||6|| çåëvan båhat-sahasraà sa näma kåñëasya çuddha-dhéù | taträjagäma bhagavän çrutvä ca hari-nämakam ||7|| nåsiàhäveça-saìkruddho gadäm ädäya satvaraù | dhävati sma tato devo nåsiàhäkära-vikramaù ||8|| evaà bhütaà ca taà devaà dåñövä sarve pradudruvuù | paläyana-parän dåñövä tatas tän nå-hariù punaù ||9||

53

kñaëäd gadäà parityajya sustha äviçad äsane | tadoväca na jäne’ham aparädhaù kvacin mama ||10|| bhaved iti vacaù çrutvä sarve procur na te kvacit | aparädho jagannätha yad darçanam anusmaran ||11|| päpa-béjaà dahed eva narasiàhäkåteù prabhoù | aparädhas tava bhavet kadäcid api mänada ||12|| athäpara-dine kaçcid gäyanaù samupägataù | namaskåtya harià bhaktyä tatropaviçya bhütale ||13|| jagau kala-padaà gétaà çivasya madhuräkñaram | çrutvä sa bhagavän prétaù çiväviñöo nanarta ha ||14|| tata utthäya tarasä gäyana-skandham äruhat | çréväsa-paëòitas tatra çiva-stotraà cakära ha | mahokñe sa haris tatra vartulämbuja-locanaù ||15|| jaöilaù çåìga-òamaru-vädako räma-gäyakaù | babhüva jagatäà näthaù sarva-deva-mayo haraù ||16|| cakre mahimnaù stotraà sa çré-mukundo’tisusvaraù | avaruhya tataù skandhäd gäyanasyäviçad vibhuù | sarve te muditäs tatra hari-lélä-rasa-plutäù ||17|| kurvanti kértanaà harñät taiù sahaiva jagad-guruù | gäyan reme harer gétaà nanarta ca muhur muhuù ||18|| çrémän viçvambharo devo bhakti-bhäva-samanvitaù | tataù para-dine nåtyävasäne daëòavat kñitau ||19|| nipatya saàsthitasyäsya devasya pada-paìkajät ||20|| ägatya brähmaëé käcit jagåhe raja uttamam | tata utthäya bhagavän jïätvä tasyä viceñöitam ||21|| duùkhena mahatäviñöo’nutäpé bahudhäbhavat | tata utthäya sahasä vegena jähnavé-jale ||22|| papäta magnas tatraiva taà dadhära mahä-balaù | avadhüto mahä-bähur dhåtvä téraà samäruhat ||23|| çréväsa-haridäsädyä ägatya träsa-saàyutäù | udvignäù sahasä vavrus taà deveçaà bhayänvitäù ||24|| premotkaëöhäç ca ruruduù çuklämbara-dvijädayaù | suçäntaà sukhinaà jïätvä cakruù kåñëa-kathäà mithaù ||25||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame jähnavé-patanaà näma

ekädaçaù sargaù ||11||

—o)0(o—

(2.12)

dvädaçaù sargaù

mahä-prakäçäbhiñekaù tato väöyäà muräres te jhaöity ägatya seçvaräù | upaviçya kñaëaà sthitvä vijayasyäçramaà yayuù ||1|| uñitvä rajanéà tatra prabhäte bhagavän paraù |

54

jagämottarakaà külaà sa jähnavyä bhramad drutam ||2|| brähmaëäù sädhavaù çäntä vinayena dvijottamäù | ücuù praséda bhagavan ägaccha sva-gåhaà punaù ||3|| tac chrutvä vinayaà teñäà karuëärdro nyavartata | sva-bhakta-hådayänandaù çrémän viçvambharaù prabhuù ||4|| tatas te håñöa-manasas tyakta-çokä mudänvitäù | äjagmur hariëä sarve çréväsasyälayaà punaù ||5|| proväca bhagaväàs tatra sarveñäm eva sannidhau | çåëudhvaà vacanaà mahyaà yüyaà kåñëa-rasa-pradäù ||6|| mätaraà samparityajya gate mayi dig-antaram | sarve mäà saàvadiñyanti viruddhaà kåtavän asau ||7|| muräriù präha taà çrutvä maivaà nätha vadiñyati | kaçcij jano na çaknoti jévo vaktuà sanätanam ||8|| tasya tad vacanaà çrutvä bhagaväàs taà murärikam | äliìgya vara-bähubhyäà harñitaù präviçad gåham ||9|| tataù pramudito vaidyaù pulakävalim udvahan | papäöha çlokam ekaà ca präcénaà yac chåëuñva tat ||10|| kvähaà daridraù päpéyän kva kåñëaù çré-niketanaù | brahma-bandhur iti smähaà bähubhyäà parirambhitaù ||11|| (bhä.pu. 10.81.16) tac chrutväçcaryam akhilaà bhäva sandarçayan prabhuù | raräja sahasä devaù sahasrärciù-sama-prabhaù ||12|| upaviçyäsane devaù proväca madhuräkñaram | idaà dehaà vijänéhi sac-cid-ghanam anuttamam ||13|| tatas te muditäù sarve babhüvuù pulakäïcitäù | çréväsa-paëòitas tatra snäpayäm äsa taà prabhum ||14|| svar-nadé-svaccha-salilaiù püjäà cakre yathä-vidhi | nityänando mahä-tejäç chatraà çirasy adhärayat ||15|| gadädharaç ca tämbülaà dadäti çré-mukhopari | kecit sevante taà devaà cämara-vyajanädibhiù ||16|| saìkértana-rase magnä harià gäyanti sarvataù | evaà kautukam äpannä vismitä nanåtur jaguù ||17||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame mahä-prakäçäbhiñeko näma

dvädaçaù sargaù ||12||

—o)0(o—

(2.13)

trayodaçaù sargaù

brahma-çäpa-varaù athäpara-dine devo bhaktià saàçikñayan svakän | devälayaà yayau vipraiù särdhaà sammärjanéà kare ||1|| kuddälaà cäàsa-bhägeñu dhaöéà kaöi-vare vahan |

55

nütna-vastra-kåtoñëéño bäla-sürya-sama-prabhaù ||2|| äcäryädyä mahätmänaù kuddäla-märjané-karäù | kåñëasya haòòipä bhütvä dväraà devälayasya te ||3|| bhittià sammärjayäm äsuù saha kåñëena sad-guëäù | evaà prakäraà nå-hareù çikñäà çata-sahasraçaù ||4|| bhagavän svätma-tantro’pi käruëyenäbhyaçikñayat | çrémän gauracandra-devo jagatäà käraëaà param ||5|| atha käle vrajantaà taà pathi dåñövä janärdanam | kaçcit kuñöhé namaskåtya vinayänata-kandharaù ||6|| uväca bhagavan sarve vadanti tväà sanätanam | puruñaà deva-deveçaà mäà samuddhara päpinam ||7|| trähi mäà duùsahän nätha kuñöha-rogät sudäruëät | tac chrutvä bhagavän kruddhaù çoëa-padma-vilocanaù ||8|| uväca bho duräcära vaiñëava-dveña-käraka | çréväsa-paëòita-dveñaà kåtvä tvaà hi kathaà sukhé ||9|| aväcya-vädam uktvä taà niñëätaà vaiñëavottamam | çata-janmani kuñöhé tvaà vigatäìgo bhaviñyasi ||10|| vaiñëava-dveña-kärtäraà noddharämi kadäcana | bahiù-präëam imaà deham antaù-präëaà ca vaiñëavam ||11|| taà dviñanti mahä-mohät patanti niraye’çucau | vaiñëaveñu natä ye ca mäà dviñanti kathaïcana ||12|| tän uddhariñye sarvatra mahä-pätaka-saïcayät | evam uktvä yayau devaù çréväsasyälaye çubhe ||13|| upaviçya sukhaà reme bhagavän sva-janaiù saha | çréväsa-paëòitaà präha karuëärdro jagad-guruù ||14|| pathé kaçcit kuñöha-rogé duñöas tvad-aparädhataù | bhuìkte sa narakaà sarvam uddhäro naiva dåçyate ||15|| sa präha yo’parädhaà me karoti hi samäsataù | uddhäraà kuru taà deva varam etat sadä mama ||16|| päpa-pürëän jagannätha-mädhavädén samuddhara | om ity äha sa bhagavän sarva-pätaka-müla-håt ||17|| ekadä brähmaëaù kaçcin nåtyantaà puruñottamam | drañöuà gatvä na dåñövä ca bahir-dväù-sthena väritaù ||18|| ruñöaù para-dine dåñövä gaìgä-tére jagad-gurum | sudurmukho ruñitvä taà çäpaà däsyann uväca ha ||19|| yajïopavétaà vakñaù-sthaà chittvä çäpaà dadau krudhä | yasmät tvan-nåtya-samaye tatra gacchan niväritaù ||20|| dväù-sthena te tato’dya tvaà saàsäräd bahir ävraja | tac chrutvä brähmaëa-vaco mumoda bhagavän paraù ||21|| kruddha-brähmaëa-çäpo vai vara eväbhavan mama | uddharämi janän sarvän sannyäsäçramam äçritaù ||22|| iti çrutvä hareù çäpaà çraddhayä parayä saha | brahma-çäpäd vimucyeta navaà sukham aväpnuyät ||23||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame brahma-çäpa-varo näma

trayodaçaù sargaù. ||13||

56

—o)0(o—

(2.14)

caturdaçaù sargaù

çré-balabhadräveçaù atha prabhäte vimale dyu-näthe smaran muni-brähmaëa-sajjanän bahün | sa päöhayan daivata-gauracandro babhüva nélämbara-bhäva-bhävitaù ||1|| sa häsayan dehi madhüni sämpratas tv atéva taà megha-samaà svanaà punaù | çuçräva tasmin samaye haläyudhaà nélämbaraà çveta-mahédharaà prabhum ||2|| saunanda-päëià vara-padma-locanaà dåñövädbhutaà håñöa-manäù praharñayan | lokän nanartäkhila-loka-pälakaù svayaà haris tair munibhiù suveça-dhåk ||3|| viprair upeto hari-näma-gäyanair håñöo’gamad vaidya-muräri-veçmani | taträvadad dehi sudhäà madhütkaöäà präcé-divä-nätha ivätilohitaù ||4|| jiñëuù svayaà toya-supürëa-bhäjanaà hastena dhåtväpibad ambu pävanam | nanarta matto’tihasan luöhan kñitau tadä’stuvaàs te halinaà dvijottamäù ||5|| petuù påthivyäà caraëämbuja-dvaye mumoda cätéva muhur muhur janaù | evaà sa devo baladeva-lélayä nanarta coväca ca säma-nisvanaù ||6|| nähaà sa kåñëo vacasä sukhé bhaved yo me prayacchantu supeyam adbhutam | mallo’yam ity aìgulinä dvijaikaà kñipan sudüre prähiëot påthivyäm ||7|| papäta so’py ägata-sädhvaso’bhüd evaà vijahre bhagavän sva-lélayä | prätaù samärabhya divävasänaà yävat sa devo baladeva-lélayä ||8|| kréòäà vidhatte’dbhuta-rüpa-veçaù svayaà kåta-snäna-vidhir yayau gåham |

57

bhuìkte sva-vargaiù pariveñöitaù svayaà çré-gauracandro jagatäà patiù prabhuù ||9|| athäpare’hni paritapta-deho muhur muhur moham aväpa devaù | smaran vane taà parikérëa-mürdha-jäs tadä dvijäs taà salilair asiïcayan ||10|| gadädharaà samprati labdha-saìjïaù proväca vaikalya-girä svayaà prabhuù | samänayäsädya samasta-bandhün sad-vaiñëaväàs tän pratilokayämi ||11|| tad-äjïayä te muditäù samägatä äcärya-ratna-pramukhä mahattamäù | dåñövä harià vihvalitaà sa-gadgada- svaraà vimüòhä iva te bhåçärditäù ||12|| babhüvur ücuç ca kim atra käraëaà vadasva täta svayam eva sämpratam | çrutvävadat tän nå-hariù suvihvalo dåñöo mayä çveta-girir haläyudhaù ||13|| suvarëa-saunanda-karaù sahasragur yathä prabhäte vara-hema-bhüñaëaù | çrutvä tadä çré-yuta-candra-çekharä- cäryo’tha taà präha vadasva tat prabho ||14|| dåñöas tvayä yat sahasä tadä haris tatraiva gatvä halinaà dadarça | tatas tad-äveçatayä punar vibhur nanarta tad-veça-dharo mudänvitaiù ||15|| håñöo hariù kautuka-nåtya-jalpitair änanditätmä kara-bhaìga-saìgataiù | sad-vaiñëavaiù puëya-mahé-dharorjitaiù kräntair vidhuù svarga-sukha pada-kramaiù ||16|| evaà dinäntaà sa ninäya yajïa-bhuk yajïaiù susaìkértanakair jagad-dhitaiù | tato’parähne punar eva deve nåtyonmukhe väruëé-divya-gandhaiù ||17|| apüri sarväni diçäà mukhäni tadä samäghräya janä nananduù | çré-räma-näma-dvija-varya-sattamo ’paçyat tadä tatra samägatän bahün ||18|| karëaika-padmän kamaläyatekñaëän çrotraika-vinyasta-sukuëòalärciñä |

58

vidyotamänän sita-vastra-mastakän çrutvä tato’nye nanåtuù praharñitäù ||19|| tatraiva kaçcid vana-mäli-nämä paçyaty alaà käïcana-nirmitaà kñitau | saunandanaà sürya-kara-prakäçakaà saàhåñöa-romäçrubhir ärdra-vigrahaù ||20|| tato nanartäkhila-loka-nätho haläyudhäveça-rasena mattaù | dåñövävadhütaç ca ninäya vakñasi taà gauracandraà ca rasena tena ||21|| nabho-gatä nemur anuttamena bhävena tåptä divijäù saheçäù | premäçru-pürëäù pulakäkulävåtäù çré-räma-näräyaëa-kåñëa-jalpinaù ||22|| evaà niçäà täà sa ninäya devas tato yayau svaù-sarid-ambu-madhye | vigähya tasmin sva-janaiù sameto hasan çanaiù kréòanakaà cakära ||23|| tato’gamad veçma nijaà jitärir janä namaskåtya hari nijäçramam | yayuù prabhäte punar eva sarve samägatä drañöum ajäìghri-paìkajam ||24|| evaà prakäräëi bahüni cakre haläyudhäveça-dharo mukundaù | sva-bhakti-pürëo jagatäà hitärthé çré-kåñëa-caitanya-prabhuù svayaà hariù ||25|| çåëoti yaù çré-halinaç caritraà vicitra-veçair yad akäri sa prabhuù | bhavet sadä bhakti-rasäbhimatto måto’çnute çré-puruñottamämåtam ||26||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame haläyudhäveço näma caturdaçaù sargaù.

||14||

—o)0(o—

(2.15)

59

païcadaçaù sargaù

gopé-bhäva-varëana-bhakti-yogaù uväca kåñëaù kala-näda-ramyaà vaco’måtaà çläghya-sa-gadgada-svaram | varäha-devo bhagavän dadau mäm äliìganaà yajïa-vapur mahédharaù ||1|| haläyudho me hådi sanniviñöaù sa veëu-päëir nayanäïjano’bhüt | itéritaà tasya niçamya viprä håñöä nanandur nanåtur mahäntaù ||2|| çréväsam äha prahasan sa kåñëo veëuà prayacchädya madéyam uttamam | tadävadat so’pi tavälaye vibho bhéñmätmajäyäù parirakñito’sti saù ||3|| veëus tad asmin samaye na labhyate rätrau kaväöäpihite gåhäntare | evaà niçamya prahasan niçäà täà bhaktaiù samaà loka-gurur ninäya ||4|| prätar yayus te muditä dvijeçä natvä harià svaù-sarid-ambu-madhye | snätvä sukhenaiva harià samarcya bhuktvä prasädaà paramäà mudaà yayuù ||5|| evaà mahä-kréòanakaà muräreù çrutvä vimucyeta bhavärëavän naraù | paöhel labhet tat-pada-paìkaje ratià drutaà mahä-roga-gaëäd vimucyate ||6|| yasya päda-kamale kamaläyäù préta-sägara-varo muhur babhau | tasya kåñëa-pada-paìkajäçraye gopa-yauvana-vaçe’bhavan manaù ||7|| ekadä samabhidhäya suveçaà yoñitäà smita-sudhä-mukha-candraù | candra-çekhara-gåhäìgane vibhur nartanam nija-janaiù sa cakära ||8|| tatra närada iväbabhau mahän çrépateù prathama-jo dvijottamaù | daëòavad bhuvi nipatya surarñiù präëaman munir ajätmajo’jitam ||9|| mäà pratéhi çanakair idam uktvä

60

çré-gadädhara-mahésuram äha | gopike’vadaù surarñi-pade tvaà sampraëamya nata-kandhara-cittä ||10|| täta-mätå-caraëaà parihåtya kåñëa-päda-kamalasya suseväm | kartum éça iha tat-karuëäbdheù päda-padma-karuëä mayi te syät ||11|| evam äpta-vacasä sa munis täà samprahåñöa-vadanaù punar äha | apsare sura-nadé-payasi tvaà mägha-mäsa-çatakaiù sadä kuru ||12|| snänam eka-manasä tadä bhavet kåñëa-päda-kamalasya susevä | tat kåtaà muni-vaco hi bhavatyä tena gokula ihäbhavaj janiù ||13|| uttamäm atitaräà hari-bhaktià prema-nirbhara-rasormibhir ärdrä | durlabhäà tri-jagato munir äpa yäà pragäyati mudä çukadevaù ||14|| tathä ca (bhä.pu. 10.47.63) vande nanda-vraja-stréëäà pada-reëum abhékñëaçaù | yäsäà hari-kathodgétaà punäti bhuvana-trayam ||15|| kià vadämi hari-bhakti-mahattvaà sarva-päpa-gaëavän dvija-sünuù | duùkha-pälibhir ajämila-nämä putra-mätram anucintya jagäma ||16|| näma-mätra-vibhavena bhaväbdheù päram eva para-dustarasya ca | gacchatu sa-gaëa eva kåpäbdher dhäma kià punar ajasya susevä ||17|| evam uktavati bhü-sura-varye prema-sägara-rasormibhir ärdräù | sambabhüvur ati te rasa-pürëäs türëam eva muditä dvija-varyäù ||18|| yad aìghri-nakha-candrikä-kiraëa-mätram etat våtaà surendra-muni-puìgavaiù sahacarair hi brahmädibhiù | kåtaà sakala-nirmalaà gopa-gopé-nämämåtais tad apsaraù-kathädikaà manuja-bhävam eva sphuöam ||19||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame gopé-bhäva-varëanaà bhakti-yogo näma

61

païcadaçaù sargaù ||15||

—o)0(o—

(2.16)

ñoòaçaù sargaù

sarva-çakti-prakäçaù präviçat tad anu daëòa-dharo’grataù pürëa-candra-sadåço hari-däsaù | kértanaà kuru harer iti vädé bodhayaàs tri-jagaté paritaptäm ||1|| tasya tad-vacanam abja-mukhasya sannipéya hitäìga-ruhäs te | vaiñëavä nanåtur udgata-netra- väribhis timita-vigraha-bhäjaù ||2|| präviçat tad anu vaiñëava-räjo räjamäna iva tigma-maréciù | äkipann iva sudhä iva käntim abja-cäru-vadanaù sa mahätmä ||3|| éçvarasya kalayä tu vijäto ’dvaita-varya itarair anugaiù saù | änanarta hari-päda-rasärdro matta-siàha iva durdamanäntaù ||4|| taà vilokya muditair nayanäbjaiù sädhavaù sadasi tasya mukhendum | adbhutaà papur avaçya-hådas te prema-sägara-raseñu nimagnäù ||5|| gopé-veça-dharako baladevaù präviçad rasa-viçeña-vinodé | präëa-nätha-kara-pallava-pradhåto nayana-väri-paripürëa-sudehaù ||6|| väsudeva-kåta-veça-viçeñaù präviçat sa bhagavän amåtäàçuù | tapta-käïcana-vapuù kanakädri- çåìga-räja iva jaìgama-veçaù ||7|| gopikeva vara-kaïculi-vakñä çaìkha-kaìkaëa-dharo’ruëa-vastraù | nüpureëa nuta-päda-supadmaù sükñma-madhya-vapuñä sa nanarta ||8||

62

jyotiñätimilite bhuvas tale dehajena nå-hareù kåte tadä | divya-gandha-pavanaù sa kampayan mälaté malayajo vavau muhuù ||9|| kheda-çoka-kalayävidito’pi pürëa-maëòala iva pracakäçe | candramä divi sureça-maheça- loka-päla-sa-gaëävåta-märge ||10|| kértanaà sa bhagavän atitejä nartanaà ca muditaù pracakära | bhävam äçu vidadhe kamaläyäù känti-bhäva-bhåd vapuño’syäù ||11|| tatra deva-gåha-madhya-gatäyäù kåñëa-divya-vapuñaù pratimäyäù | sannikarñam upasåtya vinéto navya-vastra-daçayä kusumäni ||12|| vigrahäd apanayan punar eva tatra täni nidadhe sumanäàsi | prema-bhakti-rasa-pürita-koöi- mätå-sneha-paripürito’bhavat ||13|| täà striyaà pramuditäù parinemuù saàstavena çrutibhiù pratuñöuvuù | äjïayä sakala-deva-mayasya tasya håñöa-manaso dvija-mukhyäù ||14|| tat-kñaëät punar abhüt bhagavatyäù sarva-çakti-mayatä tu vahatyäù | bhävam eva sujanä mudam äpus tuñöuvuù sura-kåtaiù stava-räjaiù ||15|| äsane samupaviçya sukÿpte devatä-pratikåté punar äha | präviçan naöana-vékñaëa-kämä ’trägatäsmi bhavatä kutukena ||16|| dehi devi tava päda-yugäbje prema-bhaktim iti te punar ücuù | abravéc ca mayi te yadi bhaktir jäyate yadi vadiñyati lokaù ||17|| cäëòa eña iti susmita-vakträ tän uväca tarhi te bhuvi nemuù | brähmaëäs tam anu sä hari-däsam arka indu-sadåçaà samagrahét ||18||

63

païca-häyana iväbhavat tadä so’pi tatra tad abhüd aticitram | tatra ko’pi samuväca murärià dénam enam avalokaya devi ||19|| tan niçamya nayanäbja-yugena prema-toyam asåjat karuëärdrä | tat-kñaëät samanubhüya ca sä tat- püjanaà nija-janasya suveçä ||20|| stanyam äçu vidadhe sura-varyän päyayann asura-vähiné-ripuù | taà vilokya karuëärdra-suneträm éçvaraà nija-janä mudam äpuù ||21|| tat-kñaëäd bhagavataù punar eva bhäva éçitur abhüd avalokya | nemur ärdra-nayanä jagad-éçaà tuñöuvuç ca muditä dvija-varyäù ||22|| evaà ninäya bhagavän sakaläà niçäà sa prätar jagäma nija-mandiram indu-vaktraù | hasta-gåhéta-vara-daëòa iväti-caëòa- raçmeù çikheva nå-harir dadåçe janena ||23||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame sarva-çakti-prakäço näma

ñoòaçaù sargaù ||16||

—o)0(o—

(2.17)

saptadaçaù sargaù

çré-muräri-guptänuçäsanam çré-candra-çekharäcärya-ratna-vätyäà mahäprabhuù | nanarta yatra taträsét tejas tattvavad adbhutam ||1|| saptähaà çétalaà candra-tejasä sadåçaà hareù | caïcaleva suduñprekñyaà cittähläda-karaà çuci ||2|| ye ye taträgatä lokä ücus tatra kathaà dåçoù | unmélane na çaktäù sma vidyudvat prekñya bhütale ||3|| tac chrutvä vaiñëaväù sarve harñäd ücur na kiïcana | jänanto’pi mahä-bhägä bahir-mukha-janän prati ||4|| atha papraccha çréväso bhagavantaà jagad-gurum | kaläv eva harer näma-kértanaà samudähåtam ||5|| kià satyädi-yugasyästi phalaà nyünaà kathaïcana |

64

tac chrutvä bhagavän präha çrüyatäà kathayämi te ||6|| satye dharmasya pürëatväd dhyänenaivopasädhyate | tat-phalaà yajïa-mätreëa tretäyäà dväpare yuge ||7|| püjanena kalau päpair na çaktäs te hariù svayam | näma-svarüpo bhagavän ägatya çuçubhe prabhuù ||8|| kåtädiñu trayaù çaktyä dhyäna-yajïärcanädayaù | däruëe ca kalau päpe svayam evänupadyate ||9|| tac chrutvä harñito vipraù çréväsaù paëòitottamaù | mene sarva-puruñärtha-säraà çré-näma-maìgalam ||10|| hari-saìkértanaà kåtvä nagare nagare prabhuù | mlecchädén uddadhäräsau jagatäm éçvaro hariù ||11|| ekadä bhagavän äha netra-väribhir äplutaù | sthätuà nähaà samartho’smi gacchämi mathuräà purém ||12|| chittvä yajïopavétaà svaà kåñëa-viçleña-kätaraù | çrutvä tad-vacanaà tasya präha vaidyo murärikaù ||13|| bhagavan sakalaà kartuà çäkto’si sarva-tattva-vit | gantuà sthätuà tvam äryeëa tathäpi närhasi dhruvam ||14|| tvayä cet kriyate nätha svätantryät sakalä janäù | svätantryeëa kariñyanti patiyanty açucau punaù ||15|| etan matvä svayaà täta sväçramäd äçramäntaram | kartavyaà tu tvayä te ke kathayantu mahattamäù ||16|| kåtvaiva gamanaà te’dya kåtaà syät sarva-dehinäm | caitanya-rahitänäà ca kià tävat kathayämi te ||17|| bhaktaiù saàveñöito nityaà nityänanda-samanvitaù | gadädhareëa gandhädyaiù sevito bhakta-go hariù ||18|| tac chrutvä bhagaväàs tüñëéà bhütväsét prema-vihvalaù | kåñëa-saìkértanänanda-pürëa-manorathaù svayam ||19||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame çré-muräri-guptänuçäsanaà näma

saptadaçaù sargaù ||17||

—o)0(o—

(2.18)

añöadaçaù sargaù

sannyäsa-sütram tataù kiyad dine präha bhagavän kärya-mäëuñaù | svapne dåñöo mayä kaçcid ägatya brähmaëottamaù ||1|| sannyäsa-mantraà mat-karëe kathayäm äsa susmitaù | tac chrutvä vyathito rätrau divä cähaà virodimi ||2|| kathaà priyaà harià näthaà tyaktvänyad ucitaà mama | muräriù präha tac chrutvä tan-mantre bhagavan svayam ||3|| ñañöhé-samäsaà manasä vicintya tvaà sukhé bhava ||4|| tatroväca prabhur väcaà tathäpi khidyate manaù | çabda-çaktyä kariñyämi kim ity uktvä ruroda saù ||5||

65

tac chrutvä vyathitäù sarve kåñëa-viçleña-kätaräù | yathä bhävini mäthure viklavä vraja-subhrüvaù ||6|| tataù kiyad dine tatra çrémat-keçava-bhäraté | nyäsé-çreñöho mahä-tejä dépyamäno yathä raviù ||7|| pürva-janmärjitaiù puëyaiù sarvais tair ägataù svayam | tatra bhägya-vaçät kåñëaà tapta-cämékara-prabham ||8|| dadarça puëòarékäkñaà prema-vihvalitaà harim | dåñövä cänanda-pürëo’sau babhüva nyäsi-sattamaù ||9|| nyäséçvaraà puro dåñövä bhagavän éçvaraù svayam | premänanda-paripürëaù samutthäya nanäma tam ||10|| kåñëa-premämbu-dhäräbhiù parétaà taà vilokya saù | präha tuñöo mahä-buddhiù çrémat-keçava-bhäraté ||11|| tvaà çuko vätha prahläda iti me niçcitä matiù | kià vä tvaà bhagavän säkñäd éçvaraù sarva-käraëam ||12|| tac chrutvä vyathito näthaù praçaàsäà sväà mahä-matiù | ruroda dvi-guëa prema-väri-dhärä-pariplutaù ||13|| tataù proväca taà dåñövä vismito nyäsi-sattamaù | bhagavantaà bhavän kåñëa éçvaro nätra saàçayaù ||14|| ätma-praçaàsäà mahatéà çrutvä vaiklavyam ävahan | natvä taà nyäsinäà çreñöhaà jagäma nija-mandiram ||15|| nyäsaà kartuà manaç cakre tyaktvä sva-gåham åddhimat | bhagavän sarva-bhütänäà pävanaù çré-niketanaù ||16|| tato mukundaù proväca vaiñëavän bho dvijottamäù | paçya näthaà jagad-yonià yävad aträvatiñöhate ||17|| gamiñyati kiyat käle tyaktvä gehaà jagad-guruù | sarve te vyathitäù çrutvä vacanaà tasya dhémataù ||18|| tataù proväca bhagavän çréväsaà dvija-puìgavam | bhavatäm eva premärthe gamiñyämi dig-antaram ||19|| sädhubhir nävam äruhya yathä gatvä dig-antaram | artham änéya bandhubhyo déyate tad aha punaù ||20|| dig-antarät samänéya däsyämi prema-santatim | yayä sarva-surärädhyaà çré-kåñëaà paripaçyasi ||21|| punaù proväca taà çrutvä çréväsaù çré-hari prabhum | tvayä virahito nätha kathaà sthäsyämi jévitaù ||22|| tac chrutvä bhagavän präha tava devälaye svayam | nityaà tiñöhämi viprendra na citte vismayaà kuru ||23|| tasya tad-vacanaà çrutvä vismito’bhüd dvijarñabhaù | éçvaraù sarva-saàvyäpé kasyäyaà vartate vaçe ||24|| tatra çré-haridäsena särdhaà säyaà gato hariù | muräri-veçma käruëyät so’bhyagacchad dhareù padam ||25|| natväsanam upänéya dattvä santuñöa-mänasaù | haridäsaà praëamyätha sannikarñe sthitaù svayam ||26|| tam uväca dayämbhodhir murärià çåëu mad-vacaù | yad udässe sadä nityaà tad itthaà kuru mad-vacaù ||27|| sävadhänena bhavatä çrotavyaà vacanaà mama | upadeçaà dadämy adya tava tat sampradhäryatäm ||28|| advaitäcärya-varyo’sau mahän vai sad-guëäçrayaù | éçvaräàço’sya seväà ca kuru yatnena sädaram ||29|| ity eva jïäpito guhyo mayä tvat-sukha-siddhaye | ity uktvä sa yayau devaù sväà puréà bhakta-vatsalaù ||30||

66

athäpara-dine gatvä kaëöaka-grämam uttamam | sannyäsaà kåtavän kåñëaù çrémat-keçava-bhäratém ||31|| kåtärthayan guruà kåtvä taà brahma-päragottamam ||32|| iti hareç caritaà saàçrëoti yaù sapadi päpa-gaëaà parihäya saù | viçati päda-tale nå-harer labhed atula-bhaktim asaìgam anäryataù ||33||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye dvitéya-prakrame sannyäsa-sütraà näma

añöadaçaù sargaù ||18||

—o)0(o—

67

(3)

tåtéyaù prakramaù

—o)0(o—

(3.1)

prathamaù sargaù

kaëöaka-nagara-nägaré-vacanam çrutvä hareù kathanam adbhutam aprapaïcaà dämodaraù punar uväca varaà murärim | tat kathyatäà katham asau bhagaväàç cakära nyäsaà videça-gamanaà puruñottamaà ca ||1|| dåñövä jagäma muni-saìga-niñevitäni térthäni käni ca manojïa-kåpaù puräëaù | çrutvä vaco dvija-varasya jagäda vaidyo hådyäà kathäà çåëu hareù kathayämi tubhyam ||2|| taträçu çaktim atuläà bhagavän dadätu vaktuà yathä mama bhavet kuçalä suväëé | yasyädbhutä-çruti-sudhä-rasanaiù suväëé yan-näma-saàsmåti-rasäd vivaçä vimuktiù ||3|| taà nitya-vigraham ajaà vara-hema-gauraà caitanya-devam amalaà puruñaà bhajämi | yat-päda-padma-nakhara-dyuti-raïjitena cittena çuddha-manasaù sahasä vidus tat ||4|| brahma-svabhäva-bhagavad-bhajanämåtaà ca taà deva-vånda-parivandita-pädam éòe | yat-päda-padma-makarandam ajasraà pétvä çré-çaìkaro’pi bhagavän anuräga-pürëaù ||5|| evaà ca vaidyam upadiçya nijäçrayaà sa gatvä sva-bhakta-gaëa-sevana-jänu-çaktyä | çäntaç ca sarva-rasikeçvara-gauracandro mugdhaà ninäya rajanéà ca tad utthito’gät ||6|| uttérya divya-taöinéà bhagavän jagäma jïätvätha khinna-manaso dvija-varya-mukhyäù | vaiklavyam äpur atulaà ruruduç ca taptäù çokärditä vimanaso’tikleçä babhüvuù ||7|| tän saptame’hni parinaöa-tviñän hy aväpa çré-candraçekhara-guëäkara-ratna-väryaù |

68

äcärya-ratna-vara-tapta-suvarëa-gauraù käntyä kñipann iva sudhäkara-pürëa-çobhäm ||8|| papracchur abja-nayanasya kathä-sudhäà te taàs tän uväca tat kathayämi sarvam | brüte sa gadgada-girä dvija-värya-mukhyän çré-candra-çekhara-dharämara-värya-mukhyaù ||9|| gacchad vibhoù pathi narä vadanaà nirékñya netraiù papuù puruña-bhüñaëa-gätra-çobhäm | nyäsäya tasya gamanaà ca punar viditvä håñöä praëemur amum ambuja-päda-yugmam ||10|| nanarta tasmin bhagavän mukundaù premärdra-vakñäù pulakäcitäìgaù | håñöä jaguù kåñëa-padäbja-gétam äcärya-ratna-pramukhä mahattamäù ||11|| tasmin kñaëe kaëöaka-näma-puryäà samägatä brähmaëa-sajjanottamäù | näryaç ca bäläç ca suhåñöa-våddhä gåhéta-hastä vadhirändha-kubjäù ||12|| striyaç ca käçcit dhåta-pürëa-kumbhä dhåtärcanäù kakña-taöeñu käçcit | käçcid vayasyä-dhåta-bähu-yugmäù sampürëa-garbhäs tvaritaà saméyuù ||13|| papur hi santapta-hådas tu sarvä janärdanasyämbuja-vaktra-sédhum | bälärka-miçraà hi suvarëa-padmam iväparä vékñya suvismitäs täù ||14|| ücuç ca kasyäyam apürva-darçanaù samudyad-indu-pratimänanäbhaù | çubhäya lokasya bhaväya jäto mäträsya puëyena dhåtaù sva-garbhe ||15|| asau kumäro jita-kämadevaù käntyä girä nirjita-väk-patiù çubhaù | bhäryäsya kenäpi sukarmaëäbhüt kenäpi kä vä virahätur äsphuöam ||16|| mätäsya putrasya mukhaà na dåñövä jévaty ajévä bahu-duùkha-taptä | yathä hi kåñëo mathuräà didåkñur gato vraja-sthäç ca babhüvur ärtäù ||17|| käçcid vidagdhäù sphuöam eva cähur gopäìganä-bhäva-vibhävito’sau |

69

çré-nanda-putraù svayam äviräsét sannyäsa-veçena sva-kärya-sädhakaù ||18|| evaà vidhänyä bahudhä suväco babhüvur anyonya-kathä-prasaìgaiù | mukhaà pibantyo na viduù sva-dehaà viçvambharasyämbuja-locanasya ||19||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame kaëöaka-nagara-nägaré-vacanaà näma

prathamaù sargaù

—o)0(o—

(3.2)

dvitéyaù sargaù

sannyäçäçrama-pävanam nåtyävasäne bhagavän ruroda premëä hareù so’pi vibhinna-dhairyaù | dåñövä tadä tatra samägatä vai rudanti te prema-jaläviläkñäù ||1|| tataù samutthäya hariù sagadgada- svareëa tän präha samägatän janän | mäà täta mätaç ca vidhehi sämprataà çubhäçiño yena hari-småtiù syät ||2|| çrutväbhilajjäkulitä vivasträ gatäs tatas te prarudantam eva | çré-kåñëa-premä-paripürëa-dehä babhüvuù sad-bhakti-rasena pürëäù ||3|| tän säntvayitvä nija-darçanämåtaiù sa gauracandro bhagavän jagäma | guror niväsaà saha vaiñëavägraiù çré-keçaväkhyasya mahänubhävaù ||4|| natvä guroù päda-yugaà niväsaà tasmin sa cakre karuëämbudhir hariù | çré-räma-näräyaëa-näma-maìgalaà gäyan guëän prema-vibhinna-dhairyaù ||5|| tathäparähne nå-harer aväptyai nyäsokta-karmäëi cakära çuddhaù | äcärya-ratno bhagaväàç cakära kåñëasya püjäà vidhivad vidhi-jïaù ||6||

70

tataù samépaà sa guror hitärthé gatvävadat karëa-samépa éçaù | svapne mayä mantra-varo hi labdhaù çåëuñva tat kià tava sammataà syät ||7|| vära-trayaà tac-chravaëäntikaà svayaà proväca nyäsokta-manuà viçuddham | çrutvävadat so’pi harer idaà syät sannyäsa-mantraà paramaà pavitram ||8|| vyäjena dékñäà gurave sa dattvä lokaika-nätho gurur avyayätmä | guro dadasvädya manéñitaà me sannyäsam ity äha puöaïjaliù prabhuù ||9|| tataù çubhe saìkramane raveù kñaëe kumbhaà prayäti makarän manéñé | sannyäsa-mantraà pradadau mahätmä çré-keçaväkhyo haraye vidhäna-vit ||10|| tatah sa-romaïcita-deha-yañöir änanda-neträmbubhir ärdra-vakñä | sannyasta eväham iti svayaà hariù sa-gadgada-väkyam uväca devaù ||11|| gacchantam älokya harià guruù svayaà daëòaà sa-celaà tvarayä dadau kare | bho bho gåhäëeti vadan guror vacaù çrutvä gåhétvä guru-bhakti-lampaöaù ||12|| guror nideçaà bahu-manyamänas taträvasat tad-divasaà jitäriù | rätrau vasan kértanam äçu cakre nåtyaà ca tasmin guruëä samaà prabhuù ||13|| nanarta tasmin jagatäà guror guruù kåñëena särdhaà mahatä sukhena | änanda-pürëas tu punaù sa mene brähmaà sukhaà tucchataraà mahätmä ||14|| nåtyävasäne harim abravét sa ko’péha me daëòam imaà karägrät | äkåñya mäà präha bhuja-dvayena spåñövä svayaà tvaà naöanaà kuruñva ||15|| tato’ham änanda-paripluto mudä praviçya nåtyaà kåtavän suvihvalaù | çrutvä vacas tasya suvismitäs te sa vaiñëaväù prema-vibhinna-dhairyäù ||16||

71

çrutvä guror väkyam analpam arthavan nanarta tasmin svajanair anuvrataù | harñeëa yukto mahatä mahätmä svayaà hariù svätma-rato guëäçrayaù ||17|| sa bhäraté prema-pariplutätmä kamaëòaluà daëòam apéha düre | kñiptvä nanarta prabhuëä samaà vai sannyäsa-dharmasya pavitra-hetunä ||18|| iti svayaà yad bhagavat-kåtaà çubhaà sannyäsam änanda-karaà dvi-janmanäm | çåëoti yas tasya bhaved vimuktir labhec ca tat tan manasä yad icchati ||19||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame sannyäsäçrama-pävanaà näma

dvitéyaù sargaù ||2||

—o)0(o—

(3.3)

tåtéyaù sargaù

räòha-deça-bhramaëam atha natvä guroù pädaà tam anujïäpya mädhavaù | tad-äjïayävrajad deçaà räòhaà güòho mahä-bhujaù ||1|| nityävadhütena saha kåñëa-gäthäà muhur muhuù | pathi gacchan lapan nåtyan gäyan sva-bhakti-bhävitaù ||2|| dhyäyan kåñëa-padämbhojam ätmanätmätma-vigraham | vrajan premäçru-dhäräbhir nirjharair giri-çåìgavat ||3|| viluptäkñaù kvacit kampa-pulakäïcita-vigrahaù | vihvalaù skhalitaù kväpi kvacid druta-gatir vrajan ||4|| matta-karéndravat kväpi tejasä vavådhe kvacit | kvacid gäyati govinda kåñëa kåñëeti sädaram ||5|| tatra deçe harer nämäçrutvä cätéva vihvalaù | praviçyäha jale kñipraà tyajämi deham ätmanaù ||6|| na çåëomi harer näma kathaà brähmaëa-saàsthitau | iti niçcitya toyasya samépaà sa vrajan prabhuù ||7|| dadarça bälakän tatra gaväà saìgha-vihäriëaù | nityänandävadhütena çikñitän hari-kértanam ||8|| tatraiko bälako’tyuccair harià vada harià vada | iti proväca harñeëa punaù punar udära-dhéù ||9|| tac chrutvä harñéto devaù saàrakñan deham ätmanaù | tatraiva prarurodärto vihvalaç cäpatad bhuvi ||10|| säntvitaç cävadhütena våndäraëyasya värtayä | kim adbhutaà tato gatvä çikñäà cakre mahä-matiù ||11||

72

navadvépaà pragaccha tvaà mäà präha çré-niketanaù | tato’haà çoka-duùkhärto navadvépaà vrajann api ||12|| namo näräyaëäyeti mad-väkyaà bhakta-sannidhau | vaktavyaà bhavatä yena mamänando bhaviñyati ||13|| çrutvä sarvaà harer väkyaà gauräìge nyasta-jévanaù | sthito’haà paramärto’pi gauracandra-viceñöitam ||14|| jïätaà bähyopasaìkräntaà nibhåtaà paramädbhutam | sa-gadgadaà sa ca präha çré-kåñëa-näma-maìgalam ||15|| hasati skhalati kväpi kampati gäyati kvacit | roditi vrajati kväpi patati svapiti kñitau ||16|| gopé-bhävair däsa-bhävair éça-bhävaiù kvacit kvacit | ätma-tantraù svätma-rataù çikñayan svajanän ayam ||17|| tåtéya-divasaà yävan na sasmära sva-vigraham | mahä-bhéto vyäkulo’haà kià karométi cintitaù ||18|| tatah para-dine dehaà sasmära madhusüdanaù | tato’ham ägato geham äjïayä nyäsinäà guroù ||19|| äcärya-gehe çré-kåñëaù paraçvo vä gamiñyati | tatraiva bhavatä bhävi darçanaà tasya niçcitam ||20|| iti çrutaà çré-hari-kértanädikaà mayä ca dåñövä bhagavat-kåtaà çubham | samagram etat kathitaà sumaìgalaà harer guëaà sarva-sukha-pradaà nèëäm ||21||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame räòha-deça-bhramaëaà näma

tåtéyaù sargaù ||3||

—o)0(o—

(3.4)

caturthaù sargaù

çré-advaita-bäöé-vihäraù äcärya-ratnäd dhi niçamya tad-vaco harer guëäsväda-vibhinna-dhairyäù | ärta-svarair vä ruruduù suduùkhitä advaita-mukhyä dvija-sajjanäs tataù ||1|| atha çré-jagadéço hi bhaktänäm ärti-näçakaù | advaitäcärya-nilaye gacchäméti mano dadhe ||2|| parivrajya räòha-deçaà lokaika-nayanotsavaù | avadhütaà mahätmänaà proväca madhuraà vacaù ||3|| gaccha tvaà jähnavé-tére navadvépaà manoramam | mätaraà parayä bhaktyä mama näma puraùsaram ||4|| saàçäntayya sukhé-kåtvä çré-kåñëa-caritädinä | tatratyän vaiñëavän sarvän çréväsädén mama priyän ||5||

73

samänayäcärya-gehaà yävat tatra vrajämy aham | çrutväjïäà jagadéçasya jagäma tvarayä mudä ||6|| navadvépaà çriyä yuktaà çréväsasyäçramaà çubham | vijïäpya keçaväjïäà sa çréväsädibhir anvitaù ||7|| çré-çacé-caraëa-dvandvaà namaskåtya kåtäïjaliù | säntvayitvä ca täà bhaktyä nityänando dayä-nidhiù ||8|| tayä päcitam annaà ca bhuktvä sthitvä pare dine | sarvais tair brähmaëaiù çüdrair vaidyair api mahä-manäù ||9|| jagämädvaita-nilayaà saharñas tvarayänvitaù | çacé ca parayä prétyä putraà çré-puruñottamam ||10|| matvä jagäma tatraiva gehe’dvaitasya satvarä | sarve te tad-dinam sthitvä bhuktvänna pävanaà mahat ||11|| çré-yuktädvaita-varyasya çiväàçasya mahätmanaù | tataù para-dine puñpa-grämäd ägacchati prabhau ||12|| sarve te muditä jagmus tan-maìgala-mahotsaväù | açru-kampa-pulakädyaiù pürëäù parama-vihvaläù ||13|| tapta-kaïcana-vapur dhåta-daëòo rakta-vastra-pariveñöita-dehaù | meru-çåìga iva gairika-yuktas tejasä harir iva pracakäse ||14|| taà vilokya nå-harià haridäsäù präëam ätmana iväçu praëemuù | daëòavad bhüvi nipatya mahäntaù känta-vaktra-kamalaà mumuduç ca ||15|| netra-väri-jhara-pürita-dehä harña-gadgada-raväù pulakäìgäù | tän vilokya bhagavän kåpämbudhir dåñöi-våñöibhir alaìkåta-dehän ||16|| sparçanena muditän hasitena bhäñitena dåòha-hasta-graheëa | pürëa-käma-vibhavän smita-känta- divya-padma-vadanaù sa hi cakre ||17|| te’pi håñöa-manasaù pulakena püritäìga-vibhaväù sukham éyuù | taiù sureça iva deva-samühair ägataù sa bhagavän sahasaiva ||18|| advitéya-gurur varya-niketaà rocayan sa nitaräà päda-padmaiù | äsane samupaviçya sukÿpte räjamäna iva tigma-dédhitiù ||19|| saïjagau hari-kathäà sa-gadgadaà netra-väribhir alaìkåta-dehaù | badarikäçrama iva åñi-madhye

74

räjati sma sa näräyaëa-devaù ||20|| çré-çacéà praëipatyäha sädaraà karuëä-mayaù | tiñöhämi satataà mätas tava sannihito hy aham ||21|| advaitäcärya-varyeëa dattam annaà catur-vidham | bubhuje yajïa-bhuë nätho bhaktair bhakta-janeñöa-daù ||22|| tatra supto rajanyäà sa çeñe yäme samutthitaù | gäyan kala-padaà kåñëaà nanarta svajanaiù saha ||23|| atha prabhäte vimale çréväsädén dvijottamän | väcä madhurayoväca gacchätha sväçramän prati ||24|| yäsyämi deva-deveça-puruñottama-darçane | särvabhauma-dvijendreëa särdhaà paçyämi taà harim ||25|| yuñmäbhir atra kartavyaà sadaiva hari-kértanam | vimatsarair viçeñeëa jägare hari-väsare ||26|| evaà visåjya tän sarvän advaitäcäryam agrataù | samäliìgya ca bähubhyäà yayau premäçru-locanaù ||27|| tatas tåëaà sva-daçanair dhåtvä çré-haridäsakaù | papäta daëòavad bhümau päda-müle jagat-pateù ||28|| tad dåñövä vyathito näthas tam uväcäçru-locanaù | evaà rüpeëäham eva jagannätha-padämbuje ||29|| nipatya saàvadiñyämi yathä tvayi kåpä hareù | bhaven niçcitam ity uktvä samäliìgya ca taà punaù ||30|| visasarja ca taà prétyä tam uväca dvijarñabhaù | çré-yutädvaita-varyas tu bhagavantaà jagad-gurum ||31|| bhagavad-gamanaà çrutvä tava me na kathaà bhavet | premä nätha taveyaà kià kåpä taà präha keçavaù ||32|| evaà syäc cet tava premä kathaà me gamanaà bhavet | ity uktvä taà samäliìgya dåòha-snigdhair anuvrataiù ||33|| gadädharädibhir viprair gacchantaà taà dvijottamaù | gopénäthäcärya-mukhyaù proväca préëayan harim ||34|| bhagavaàs tvad-vapur ahaà drañöum icchämi kämada | tac chrutvä vacanaà tasya vasanaà samapäkarot ||35|| anävåtaà käya-daëòaà tapta-cämékara-prabham | ghanäpäye yathä meru-çåìgaà candra-karäïcitam ||36|| dåñövä çrutvä namaskåtya jagäma sa dvijottamaù | bhagavän api saàhåñöo jagäma puruñottamam ||37|| iti çrutvä hareù kértià prayäëa puruñottame | labhate parama-premänandaà gaura-padämbuje ||38|| puruñottama-devasya samyag-darçanajaà phalam | labheta manujo nityaà paöhanät tat-phalaà labhet ||39||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame çré-advaita-väöé-vihäro näma

caturthaù sargaù ||4||

—o)0(o—

(3.5)

75

païcamaù sargaù

daëòa-bhaïjanam tataù pratasthe bhagavän mukunda- gadädharädyair dvija-sajjanaiù prabhuù | puro’vadhütaà praëidhäya devo raräja kävyena yathoòupeçaù ||1|| gacchan kvacid gäyati kåñëa-gétaà kvacid vaded artham alabdha-saàjïam | kvacid drutaà yäti çanaiù kvacid skhalad- gatià kvacit prema-vibhinna-dhairyaù ||2|| säyaà kvacid bhakñyam upasthitaà bhavet tad-annam açnäti harir yathä-vidhi | rätrau ca gäyaty atha rauti dhairyaà visåjya devo mahatä sukhäya ||3|| svayaà papäöha bhagavän çlokam ekaà çåëuñva tam | yac chrutvä tat-padämbhoje ratiù syäd anapäyiné ||4|| räma räghava räma räghava räma räghava pähi mäm | kåñëa keçava kåñëa keçava kåñëa keçava trähi mäm ||5|| evaà kala-padaà gäyan hasaàs tattva-vidäm varaù | imän nu çikñayan lokän lokänäà pälako’vyayah ||6|| pathikän yäcakän dåñövä kvacid däné samägataù | ähüya tän nirvåto’bhüt svayam eva gata-klamaù ||7|| kadäcid aparo däné pathi gatvä jagad-gurum | värayäm äsa dänärthé yätrikäëäà gaëair våtam ||8|| tam äha bhagavän gaccha düraà tvaà kara-saàjïayä | tato’gacchat tadänéà sa bhagavän mudito yayau ||9|| avadhüta-kare daëòaà dattvä svéyaà jagad-guruù | agre jagäma ca paçcät nityänandaù çanair yayau ||10|| düyamänena manasäcintayat sa udära-dhéù | ahaà viharamäno’sau prabhur me daëòa-dhärakaù ||11|| asau çré-bhagavän säkñäd dåçyate prajvalann alam | çaìkha-cakra-gadä-padma-dharo devaù çriyänvitaù ||12|| laukikéà darçayaàç ceñöäà nyäsa-daëòa-dharo hariù | muralé-vädanaù pürvaà jagan-mohana-rüpakaù ||13|| rädhä-rasa-viläsé ca çré-hareù sannidhau sthitaù | taà dåñövä präha bhagavän daëòaà me dehi mä ciram ||14|| avadhütas tataù präha daiväd bhümau padaà mama | praskhalat tena daëòas te bhagno bhétyety uväca saù ||15|| tataç cukopa bhagavän avadhütaà jagäda ca | daëòe me saàsthitä deväù çivädyäù saha çaktayaù ||16|| teñäà péòaà vidhäya tvaà babhaïja mama daëòakam | deva-péòä-kåtaà doñaà no jänäsi kim alpakam ||17|| tac chrutvä präha taà devo hitaà teñäà kåtaà mayä | tataù kñaëät tyakta-roño bhagavän idam abravét ||18|| gatvä ca çré-jagannäthaà dåñövä çré-puruñottamam |

76

sthitvä katipayaà mäsaà pärçve çré-cakriëo mayä ||19|| nyäso daëòasya kartavyo mamäsén matir édåçé | tam asau ca babhaïjorvyäà kñiptavän kià karomy aham ||20|| ity uktvä taà kroòé-kåtvä proväca madhuräkñaram | mad-abhipräyam eva tvaà kartum arhasi sarvadä ||21||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame daëòa-bhaïjanaà näma

païcamaù sargaù ||5||

—o)0(o—

(3.6)

ñañöhaù sargaù

dakñiëa-deça-bhramaëam ity uktvä prayayau devo hari-kértana-tat-paraù | patha-sthä devatä dåñövä natvä stutvä yathä-vidhi ||1|| tamo-lipte mahä-puëye hareù kñetre jagad-guruù | brahma-kuëòe kåta-snäno dadarça madhusüdanam ||2|| tato jagäma bhagavän dinaiù katipayaiù prabhuù | remuëäyäà mahä-puryäà drañöuà gopäla-devakam ||3|| väräëasyäm uddhavena sthäpitaà püjitaà purä | brähmaëänugrahärthäya tatra gatvä sthitaà harim ||4|| gopénätham iti kecid ähus taà karuëä-nidhim | kñéra-corädi-léläà yaç cakära bhakta-hetave ||5|| sarvaà pramäëam evätra bhakta-väkyänugo hariù | dadarça tatra gatväsau bhagavän präkåto yathä ||6|| daëòavad bhuvi nipatya sureçaà taà praëamya karuëärdra-mukhenduù | nartanaà nija-janaiù saha cakre kértanaà sarasijäyata-netraù ||7|| tat-kñaëän mura-ripoù pratimäyäà mauli-lagna-mukuöaà ca samäpa | tad avalokya kara-padma-yugena tad dadhära sa çré-çacé-süta eñaù ||8|| tat prasädam adhigatya sva-mürdhnä sandadhära ca raräja ca håñöaù | adbhutaà tam avalokya sureçaà khe nananda nata-kandara-cittaù ||9|| tatra nåtyam akarod atula-çrér nyäsinäà vara-sudhäkara-käntiù | vaiñëavaiù saha dinäntaram antaù

77

säyam eva viraräma mahätmä ||10|| tam vilokya muditä jana-saìghäs tuñöuvur muhur amuà praçaçaàsuù | tatra so’pi rajanéà praëinäya bhakñyam annam upabhojya munéçaù ||11|| prätar ambuja-mukhaù sa jagäma deçam anya-nagaräëi laìghayan | präpya kälam anu kambu-sukaëöho veginé sura-nadé-jhara-cyutäm ||12|| täà vilokya vara-vaitaraëé sa sarva-pätaka-kula janatäyäù | darçanena yama-vaitaraëé sä jätu bhäti kim u tat-snapanena ||13|| snänam atra vidhinä sa vidhäya taà dadarça vara-çükara-rüpam | yasya darçana-vaçän manujänäà sapta-saptati-kula divam éyät ||14|| tam vilokya muditaù sa jagäma yäjapura-näma-nagaréà dvija-bhümim | yatra yajïam akaroc catur-mukhaù çäsanaà dvija-varäya dadau ca ||15|| yatra måtyum adhigamya tu viçväù päpino’pi çiva-rüpa-dharäù syuù | tatra liìga-çataço hi samékñya çaìkarasya çirasänamad éçaù ||16|| sa jagäma virajä-mukha-padma- darçanäya bhagavän karuëäbdhiù | yäà vilokya jagatäà janu-koöi- mätram aghaà hy akhilaà prajahäti ||17|| täà vilokya praëaman samayäcat prema-bhaktim atuläà jagad-éçaù | äjagäma gaya-näbhim anärghyaà paitå-tértham aravinda-mukheçaù ||18|| brahma-kuëòa-payasi dvija-varyaù snänam äçu vidadhe vidhäna-vit | yatra yajïa-varäha-prakäça- darçanena jagatäà sukham äsét ||19|| babhräma tatra bhagavän nagaréà nirékñya bhüteça-liìgam avalokya mahänubhävaù | väräëasém iva sadäçiva-räja-dhäné

78

yatra trilocana-mukhäù çiva-liìga-koöiù ||20|| çrutvä harer idam ananta-sukhaà labheta puëyäà kathäà sakala-päpa-haräà manuñyaù | térthäöanasya ca phalaà pitå-tértha-sarva- yajïa-kriyä-phalam açeña-guëänvitaù syät ||21||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame dakñiëa-deça-bhramaëaà näma

ñañöhaù sargaù ||6||

—o)0(o—

(3.7)

saptamaù sargaù

çré-virajä-darçaëam tataù praëamya taà bhaktyä mukundo’mbañöha éçvaram | präha praphulla-vadanaù sa-harñaà jagad-éçvaram ||1|| bhagavann atra näste vai dänino bhayam aëv api | jänämi sarvato lokän ye vasanty atra durmadän ||2|| tac chrutvä bhagavän präha smita-känta-navänanaù | etävad bhayam asmäkaà pälanaà bhavatä kåtam ||3|| ity uktvä prayayau bhikñäà kartuà lokeñu çikñayä | lakñmé-käntaà svayaà kåñëo nyäsé-vaça-dharo hariù ||4|| nityänandävadhütaç ca sarva-çakti-samanvitaù | çrémad-gadädharo vipro mukundädyäç ca sajjanäù ||5|| jagmur bhikñätane nätra däné tän apy avarjayat | baddhvä mukundaà saàrakñya dinam evänayat krudhä ||6|| tataù säyähna-veläyäà gåhétvä kambalottamam | mocayäm äsa tän sarvän tato vimanaso yayuù ||7|| te gatvä brähmaëän bhikñäà kåtvä bubhujire tataù | nityänando mahä-tejäù kena lakñyaù svayaà prabhuù ||8|| tatas te maëòapaà jagmuù çayanärthaà dvijäçrame | nityänando hasan baddhas taträgata udära-dhéù ||9|| tatraiva bhagavän bhikñäà kåtvä svayam upasthitaù | taà dåñöväkathayat sarvaà dänibhir yat kåtaà balät ||10|| tac chrutvä bhagavän tiñöha bhadraà bhadraà bhaviñyati | tadéyä çakté räjänaà preñayäm äsa satvaram ||11|| tat-kñaëät tatra dänéçaù samägatya padämbujam | harer vavanda taà prähur mukundädyä mahattamäù ||12|| präha ca tat-kåte sarvän daëòa-väöa-sthitän janän | prahariñyämi tän duñöän na kariñyanti te yathä ||13|| tad-bhåtyair yat kåtaà karma tac chrutvä duùkhito’bhavat | dänéçaù kambalaà nütnaà bahu-mülyaà pradattavän ||14|| ity uktvä praëaman so’pi gataù sva-gåham åddhimat | sarvaà tyaktvä harer pädaà cintayäm äsa çuddha-dhéù ||15||

79

evaà teñäà cäbhimänaà çamayitvä niçäà sukham | suptä ninäya deveçaù prätar utthäya satvaraù ||16|| jagäma virajäm drañöuà sarva-lokaika-pävaném | yäà dåñövä çraddhayä bhaktyä mucyate bhava-bandhanät ||17|| bhagavad-darçane yädåk phalam äpnoti mänavaù | tädåk phalam aväpnoti virajä-mukha-darçane ||18|| yaträsti bhagavän devaù säkñät çrémat-tri-locanaù | käçyäà vä virajäyäà vä måtir mokña-pradäyiné ||19|| väräëasyäà måte yädåk prétim äpnoti çaìkaraù | tato’dhikatarä prétir virajäyäà måte bhavet ||20|| täà dåñövä prayayau kåñëah sarva-lokaika-pävanaù | kåñëa-saìkértanaà kåtvä bhakta-varga-samanvitaù ||21||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame çré-virajä-darçanaà näma

saptamaù sargaù ||7||

—o)0(o—

(3.8)

añöamaù sargaù

mahädeva-darçanam tataù prayäto dvija-räja-vikramaù krameëa yaträkhila-loka-pälaiù | ekämrakäkhye girijä-samanvito giréça-devo giri-räja-mürdhani ||1|| dadarça taträkhila-çobhayojjvalaà calat-patäkam çiva-mandiraà mahat | sudhävaliptaà vara-çåìgam unnataà sutoraëaà çveta-girim iväparam ||2|| nipatya bhümau praëanäma devaù çivälayaà çüla-vicitra-cüòam | patäkayä näka-nadé-vibhaìgaà dadhat samärohati helayeva ||3|| tato jagämeçvara-darçanäya puréà puräreù parayä mudä saù | vasanti yatreçvara-liìga-koöyo viçveçvarädyäç ca supuëya-térthäù ||4|| präsäda-koöyo vara-toraëäòhyä räjanti räjac-cala-cela-cüòäù | ämukta-bhüñä manujä manojïa- gandhärcitä indra-padärpitehäù ||5||

80

térthäni koöyo maëikarëikädyä vasanti yaträçu vimukta-dehäù | gacchanti niùçreyasam ugra-yogair yaà yogino yänti catur-yugena ||6|| bindün samähåtya samasta-térthät kåtaà mahäbindu-sarovaräkhyam | kuëòaà kåtaà deva-vareëa yatra snänäl labhec caiva pada viçuddham ||7|| käçéà vihäyäçu viçuddha-vikramo väsäya yaträkhila-tértha-puëyän | ähüya tat-kñetra-vare vareëyaù saàsthäpayäm äsa maheça-devaù ||8|| sa kåtti-väsäù svayam eva devaù sa liìga-rüpé vasatéçvaré ca | bhuìkte svayaà bhoga-varän açeñän divyän yaténdrair abhivandyamänaù ||9|| sugandha-mälyair vara-candra-varti- dépävalébhiù samalaìkåtäìgam | mådaìga-ghoñair vara-çaìkha-nädair devébhir äntya-paräbhir äòhyäm ||10|| viveça bhåtyair bhavanaà puräreù sudhäàçu-gaurasya hariù pareçaù | yathä mahendrasya mahotsaväòhyaà padmodbhavaù kåñëa-padäbja-bhåìgaù ||11|| sa kåtti-väsaà çirasä vavanda niväsa-dehaà bhuvi daëòavat svam | girä giréça ca sa-gadgadena tuñöäva saàhåñöa-tanü rathäìgé ||12||

çré-çiväñöakam namo namas te tridaçeçvaräya bhütädi-näthäya måòäya nityam | gaìgä-taraìgotthita-bäla-candra- cüòäya gauré-nayanotsaväya ||13|| sutapta-cämékara-candra-néla- padma-pravälämbuda-känti-vastraiù | sunåtya-raìgeñöa-vara-pradäya kaivalya-näthäya våña-dhvajäya ||14|| sudhäàçu-süryägni-vilocanena tamo-bhide te jagataù çiväya |

81

sahasra-çubhräàçu-sahasra-raçmi- sahasra-saïjittvara-tejase’stu ||15|| nägeça-ratnojjvala-vigrahäya çärdüla-carmäàçuka-divya-tejase | sahasra-patropari saàsthitäya varäìgadämukta-bhuja-dvayäya ||16|| sunüpuräraïjita-päda-padma- kñarat-sudhä-bhåtya-sukha-pradäya | vicitra-ratnaugha-vibhüñitäya premänam evädya harau vidhehi ||17|| çré-räma govinda mukunda çaure çré-kåñëa näräyaëa väsudeva | ity ädi-nämämåta-päna-matta- bhåìgädhipäyäkhila-duùkha-hantre ||18|| çré-näradädyaiù satataà sugopya- jijïäsitäyäçu vara-pradäya | tebhyo harer bhakti-sukha-pradäya çiväya sarva-gurave namaù ||19|| çré-gauré-netrotsava-maìgaläya tat-präëa-näthäya rasa-pradäya | sadä samutkaëöha-govinda-lélä- gäna-pravéëäya namo’stu tubhyam ||20||

—o)0(o— etat çivasyäñöakam adbhutaà mahat çåëvan hari-prema labheta çéghram | jïänaà ca vijïänam apürva-vaibhavaà yo bhäva-pürëaù paramaà samädaram ||21|| iti stuvantam utsukäù çivasya bhåtyä vara-mälya-gandhaiù | vibhüñayäm äsur anuttamäìgaà tato bahir veçmasu sanniviñöaù ||22|| bhaktärpitännaà bubhuje tato’sau suptvä mudä tatra niçäà ninäya | prätaù samutthäya sa kåñëa-léläà gäyan sukhenäpi babhüva pürëaù ||23|| paöhed ya itthaà stavam ambujäkña- kåtaà puräreù puruñottamasya | premänam evätra labheta nityaà sudurlabhaà yan muni-deva-våndaiù ||24||

82

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame mahädeva-darçanaà näma

añöamaù sargaù ||8||

—o)0(o—

(3.9)

navamaù sargaù

çré-çiva-nirmälya-bhojana-vyavasthänam snätvä sa bindu-sarasi dåñövä çré-bhuvaneçvaram | sukham äséno bhagavän premänanda-pariplutaù ||1|| tato bhuktvä varännaà sa bhaktaiù saìkalpitaà prabhuù | susväpa tatra saàhåñöo dhyäyan kåñëa-padämbujam ||2|| cintayäm äsa bhagavän deva-devasya çülinaù | mahä-prasädo labhyeta tadä bhujyämahe vayam ||3|| iti cintayatas tasya mahädeva-prasädakam | päëibhyäà brähmaëaù kaçcid ädäya sammukhe sthitaù ||4|| uväca ca mahädeva-prasädaà ghyatäm iti | tac chrutvä sahasotthäya gåhétvä çirasä namaù ||5|| mahä-prasädaà saìgåhya papau bhåtyaiù sudhäm iva | çiva-priyo hi çré-kåñëa iti sandarçayan hariù ||6|| sukhäya punar eväsau prätar utthäya satvaraù | snätvä vai bindu-sarasi çivaà natvä yayau hariù ||7|| etan niçamya devasya çiva-nirmälya-bhakñaëam | pratyuväca mahä-tejäù çré-dämodara-paëòitaù ||8|| näçnäti çiva-devasya nirmälyaà bhågu-çäpataù | kathaà jïätvä sa bhagavän bubhuje tan narottamaù ||9|| tac chrutvä präha viprendra muräriù çrüyatäm iti | kathäà çré-çiva-devasya nirmälyämåta-bhakñaëe ||10|| vastutas tu mahädevaù çré-kåñëasya çubhägame | ätithyaà vidadhe harñät tena kià ca paraà çåëu ||11|| vaiñëava-çreñöha-buddhyä ye püjayanti maheçvaram | tair dattaà gåhëate so’pi tad annaà pävanaà mahat ||12|| çré-kåñëa-kåñëa-bhaktänäà bheda-buddhyä patanty adhaù | durvairän çikñayaàs täàç ca bhakta-rüpaù svayaà hariù ||13|| äcaryaty api deveço hita-kåt sarva-dehinäm | nirmälyäm ädareëaiva gåhétvä jagad-éçvaraù ||14|| janaiù saàsthäpite liìge bheda-buddhyä ca püjite | tatraiva çäpo viprasya nahi syäd aikyataù kvacit ||15|| hari-çaìkarayor aikyaà svayambhü-liìga-sannidhau | abheda-buddhyä püjäyäà nahi çäpo bhavet kvacit ||16|| tena taträdhikä prétir hari-çaìkarayor bhavet | abhede’tra svayambhau ca püjä sarvätiçäyiné ||17|| mahä-prasädaà tatraiva bhuktvä mokñam aväpnuyät | mahä-rogät pramucyeta sthira-sampattim äpnuyät ||18|| ye mohät tan na khädanti te bhavanty aparädhinaù |

83

harau çive ca niùçrékä rogiëaç ca bhavanti te ||19|| vaiñëavaiù püjito yatra çré-çivaù paramädarät | anädi-liìgam äsädya çré-kåñëa-préti-hetave ||20|| tatraiva saàçayo nästi nirmälya-grahaëe kvacit | bhaktir eva sadä vipra çubhadä sarva-dehinäm ||21||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame çré-çiva-nirmälya-bhojana-vyavasthä näma

navamaù sargaù ||9||

—o)0(o—

(3.10)

daçamaù sargaù

puruñottama-darçanam punaù çåëuñva devasya caitanyasya mahätmanaù | kathäà manoharäà puëyäà nütanämåta-variëaù ||1|| tataù prayäto bhagavän mudänvito nijair ajaù sädhu-janaika-bandhuù | kapota-sampüjita-liìgam uttamaà dåñövä praëamyäçu punar yayau hariù ||2|| puëyän çivasyänyatamäàç ca liìgän vilokya hareëa naman punar yayau | nadéà mahä-véryavatéà sa bhärgavéà tasyäà kåta-snäna-vidhiù punar yayau ||3|| tato’valokyäçu hareù sumandiraà sudhänuliptaà çarad-indu-suprabham | rathäìga-yuktaà pavanoddhutäàçukaà vibhüñaëaà néla-girer mahojjvalam ||4|| kailäsa-çåìgaà muhur äkñipac ca käntyä samuccheñatayä sudhämnä | prabhaïjanäkalpita-cela-hastair ähüyamänaà kamalekñaëaà tam ||5|| papäta bhümau sahasä hatärir harir gata-spandanam antarätmä | vilokya sarve mumuhus tadéyäù präëena hénäs tanavo yathäryäù ||6|| tataù kñaëenotthitam éçam utsukä vilokya jéva parivavrur indriyäù | tathaivam ätmänam atad-vido janäù

84

svabhävatas tän bhagavän athäbravét ||7|| bhavantaà evätra harer gåhopari sthitaà mahä-néla-maëi-prabhaà prabhum | bälaà prapaçyantu tato na dåñövä dåñöä tathocuù pratimä prabhor dvijäù ||8|| mohaù punaù syäd iti çaìkyamänäs tän abravét paçya harer gåha-dhvajam | älakñya bälaà punar äkñipantaà vaktreëa pürëämåta-raçmi-koöim ||9|| älola-raktäìguli-çoëa-padma- talena mäm äkramati sma päëinä | dakñeëa savyena ca veëu-randhra- vinyasta-vakträìgulinäti-çobhitaù ||10|| asau sudhä-raçmi-sahasra-käntiù ko vä mano mohayati smitena | sa evam utkotitaräà jagäma drutaà druta-svarëa-ruciù sa-bhåtyaiù ||11|| präsädam älokya jagat-pater muhur muhuù skhalan netraja-väri-dhärayä | çåìgaù sumeror iva nirjharänvitas tértha måkaëòor agamat sutasya ||12|| cakreëa cakre svayam ugra-cakriëä térthaà maheçäya sudéptimat taöam | snätvä ca yasmin çiva-lokam äptäs taträçu gatvä vidhivac cakära ||13|| snätvä tataù çaìkara-liìgam éçvaro japann aghora praëanäma daëòavat | stutvä maheça-stutibhiù sumaìgalair jagäma yajïeça-mahälayaà prabhuù ||14|| prahåñöa-romä nayanäbja-väribhiù paréta-vakñäù paramätma-cintayä | viveça deveça-gåhaà mahotsavaà nanäma dåñövä jagatäà patià prabhum ||15|| papäta bhümau punar eva daëòavan naman muhuù prema-bharäkulänanaù | tataù kñaëän muñöi-karaà vibhävayan jagat-patià so’tiruroda vihvalaù ||16|| dåñövä tam itthaà puruñottamo hariù prasärya päëià kamaläìga-komalam | adarçayad rakta-talaà tato mudä

85

caitanya-devo håñito jahäsa ||17|| uväca caiva karuëämbudhe tvaà praséda deveça maheça-vandita | punar na dåñövä kara-pallaväìgulià ruroda tasmin dviguëaà sa vihvalaù ||18|| punaç ca dåñövätimahotsavänvito haräçru-dhäräpluta-deha-yañöiù ||19|| evaà tayor udbhaöa-ceñöitaà janäù çåëvanti gäyanti paraà vrajanti te | padaà muräreù paramärtha-darçino na yatra bhüyaù patanaà kvacid bhavet ||20||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame çré-puruñottama-darçanaà näma

daçamaù sargaù ||10||

—o)0(o—

(3.11)

ekädaçaù sargaù

çré-mahä-prasäda-mahimä tac chrutvä präha viprendraù çré-dämodara-paëòitaù | kathaà dåñöo bhagavatä puruñottama éçvaraù ||1|| dåñöaù kena kià akarot svayam eva janärdanaù | tac chrutvä präha sa guptas tuñöo vaidyo kathäà çubhäm ||2|| çåëuñvävahitaà brahman divyäà trailokya-pävaném | kathäà çré-jagad-éçasya darçanänanda-sambhaväm ||3|| gatvädau väsudevasya särvabhaumasya veçmani | satvaraà sa samutthäya nanäma daëòavat sudhéù ||4|| dåñövä taà präha bhagavän sa-gadgada-girä hariù | kathaà drakñyämi deveçaà jagannäthaà sanätanam ||5|| iti çrutvä vacas tasya särvabhaumo mahä-yaçäù | prakäçi-nayanäbjena tad-vapuù samalokayat ||6|| sutapta-käïcanäbhäsaà meru-çåìgam iväparam | räkä-sudhäkaräkära-mukhaà jalaja-locanam ||7|| sunäsaà kambu-kaëöhäòhyaà mahoraskaà mahä-bhujam | bandhüka-mukurärakta-danta-cchada-manoharam ||8|| kundäbha-dantam atyanta-candra-raçmi-jita-smitam | äjänulambita-bhujaà vilasat-päda-paìkajam ||9|| kåñëa-premojjvalaà çaçvat pulakäncita-vigraham | kürmonnata-pada-dvandvaà dåñövädau vismito’bhavat ||10|| kim asau puruña-vyäghro mahä-puruña-lakñaëaù | avatérna iväbhäti vaikuëthäd deva-rüpa-dhåk ||11||

86

kià väsau sac-cid-änanda-rüpavän rasa-mürtimän | kià väsau sarva-jévänäà hita-kåd éçvaraù svayam ||12|| iti saïcintya manasä so’nujaà3 präha çuddha-dhéù | gaccha tvam çré-yutenädya caitanyena mahätmanä ||13|| puraà bhagavataù çéghraà yathäsau puruñottamam | paçyaty ananta-puruñam anäyäsena tat kuru ||14|| tac chrutvä särvabhaumasya vacanämåtam adbhutam | yayau tasyänujo dhémän caitanyena sahäyavän ||15|| tena särdhaà sa bhagavän gatvä çré-hari-mandiram | dadarça puëòarékäkñaà puruñottamam éçvaram ||16|| dåñövollasad-vihvalitäìga-yañöiù premäçru-väri-jhara-pürita-péna-vakñäù | kampodgata-pracura-väri-yutendu-vaktro hemädri-çåìga iva väta-kåtaù papäta ||17|| bhümau mumoha bhagavän kåta-muñöi-hasto visrasta-vastra-rasano vivaçaà viditvä | taà te dvijäù sapadi bähu-yugena dhåtvä kåtväìkato bhagavataù purato vininyuù ||18|| çré-särvabhauma-vara-veçmani labdha-saàjïaù saìkértanaà nara-hareù punar eva cakre | nåtyaà ca tatra pulakävali-püritäìgo gäìgeya-gaura-vapuñä puruñädhiräjaù ||19|| bhikñäà cakära bhagavän sa nijena särdhaà bhaktena dattam amåtaà sumahä-prasädam | annaà rasäyana-varaà bhava-rogiëäà yad devendra-durlabhataraà puruñottamasya ||20|| bhuktvä yad annam akhilaà våjinaà jahäti dharmärtha-kämam amåtaà ca tathä mahattvam | präpnoti bäliça-jano yadi naiva bhuìkte gaccheta çükara-gatià sa ca dharma-hénaù ||21|| caitanya-deva iha yad vivaço vibhüya bhuìkte çivo’pi yadi tan nahi khädatéha | duräd athägatam iti çvapacena väpi spåñöaà vilokya bata çükaratäm upaiti ||22||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame çré-mahä-prasäda-mahimä näma

ekädaçaù sargaù ||11||

—o)0(o—

(3.12)

3 tanujaà

87

dvädaça-sargaù

särvabhaumänugrahaù bhuktvä prasädaà nå-hareù sva-mandiraà praviçya säyaà bhagavän dadarça | dhüpane sandhüpitam abja-locanaà dépair anekair bahu-mälyakena ||1|| vibhüñitaà pürëa-niçädhinätha- sahasra-kalpaà nava-megha-varëam | nanäma bhümau puruñottamäkhyaà vikäçi-netreëa papau muhuç ca ||2|| änanda-räçau parimagna-citto neträmbu-dhärätisudhauta-vakñäù | romäïca-saïcära-vibhüñitäìgo hemädri-çåìgäropama-gaura-dehaù ||3|| raräja räjeva sa bhüsuräëäà prabhuù prasünävali-våñöi-kälam | taträvasat çré-puruñottamaà punar natvä jagämäçramam äçrameçaù ||4|| gatvä niçäyäà punar eva kértià jagau harer adbhuta-vikramasya | sa vihvalaù prema-vibhinna-dhairyo luöhan kñitau veda na cäparaà kiyat ||5|| evaà mahätmä katicid dinäni taträvasat sädhubhir arcitäìghriù | açikññayat sajjanam abja-netro mudä manojïair vacanämåtaiç ca ||6|| tasmin kadäcit parimohitätmä çré-särvabhaumaù prabhum äyayau saù | caitanya-devaà manujaà viditvä babhäña éñan nija-loka-madhye ||7|| sa eva moho’pi kåpätirekaù çré-särvabhaumäya janärdanasya | yad yat karoty eva hariù svayaà prabhus tad eva satyaà jagato hitäya ||8|| ayaà mahävaàça-samudbhavaù pumän supaëòitaù svalpa-vayäù kathaà caret | sannyäsa-dharmaà tad amuà dvijaà punaù kåtvätma-vedäntam açikñayämahi ||9|| jïätvä haris tat punar äha sasmito

88

yajïopavétaà punar eva me bhavet | puñpäëi pügäny anugandhavanti mälyäni vipräya dadämy ahaà tadä ||10|| ity äha gatvä vacanaà muräreù çré-särvabhaumäya jano viditvä | bhétyä na kiïcit punar evam üce vréäparo’bhüt sa tu sambhrameëa ||11|| athäparähëe dvija-vånda-sannidhau sa särvabhaumasya puro mahäprabhuù | uväca vedänta-nigüòham arthaà vaco muräreç caraëämbujäçrayam ||12|| vedänta-siddhäntam idaà viditvä gataà purä yat tad alaà sa matvä | caitanya-pädäbja-yuge mahätmä sa vismayotphulla-manäù papäta ||13|| vedänurakto bhagavän bhavän prabhur loko na jänäti kadäcid aëv api | sammohitätmä tava mäyayä prabho loke padäbjaà ca taväham agrataù ||14|| purä påthivyäà vasudeva-gehe ’vatérya kaàsädi-mahäsuräëäm | kåtvä vadhaà tvaà pratipädya dhämaà bhüdeva-gehe punar äviräsét ||15|| svakéya-mädhurya-viläsa-vaibhavam äsvädayaàs tvaà svajanaà sukhäya ca | kåtävatäro jagataù çiväya mäà pähi dénaà karuëämåtäbdhe ||16|| vairägya-vidyä-nija-bhakti-yoga- çikñärtham ekaù puruñaù puräëaù | çré-kåñëa-caitanya-çaréra-dhäré kåpämbudhir yas tam ahaà prapadye ||17|| kälän nañöaà bhakti-yogaà nijaà yaù präduñkartuà kåñëa-caitanya-nämä | ävirbhütas tasya pädäravinde gäòhaà léyatäà citta-bhåìgaù ||18|| iti nigaditaà särvabhaumaà kareëa sarasam atijavena sneha-bhävena dhåtvä | nija-hådi vinidhäyäliìganaà sa pracakre vara-bhuja-yugalena çré-patir bhakta-vaçyaù ||19||

iti çré-caitanya-carite tåtéya-prakrame särvabhaumänugraho näma

89

dvädaçaù sargaù ||12||

--o)0(o—

(3.13)

trayodaçaù sargaù

särvabhauma-säntvanam

evaà katipayaà kälaà kréòitvä saha vaiñëavaiù | çré-käçénätha-miçreëa vaiñëavägryeëa dhématä ||1|| saàmantrya bhagavän kåñëas térthänäà pävanecchayä | püëyänya-kñetra-gamane matià cakre mahä-dyutiù ||2|| tato gatvä jagannäthaà dåñövä çré-puruñottamam | natvä taà bhakti-bhävena netra-dhärä-pariplutaù ||3|| uväca madhuräà väëéà sa-gadgada-girä hariù | kåtäïjali-puöaù prema-paripürëa-suvigrahaù ||4|| deva tvat-kñetra-väse me nädhikäro yato’bhavat | tato’nya-kñetra-gamane matir me jäyate prabho ||5|| vaktraà räkäpati-prakhyaà çarat-paìkaja-locanam | dérgha-bimbauñöha-radana-cchadaà sädhu-suvakñasam ||6|| dåñövä kasya mano yäti kñeträntara-gatau hare | tasmän nästy atra me deva sthitau te tädåçé kåpä ||7|| kñeträëy anyäni gacchämi tava drañöuà janärdana | tathä mäà kuru me deva yathä tértham ahaà vraje ||8|| yävat syäc caïcalaà cittaà na syäd yävat sunirmalam | tävat térthäni puëyäni vicaret sarvataù pumän ||9|| tataù sunirmale citte sthira-dhéù puruñottame | niväsaà kurute nityaà pathikaù sväçrame yathä ||10|| evaà vadati caitanye gréväyäç cänulambitam | mälyaà papäta kåñëasya päda-siàhäsanopari ||11|| pratihäré tad ädäya jagannäthäjïayä mudä | dadau prasäda-rüpaà tan mälyaà caitanya-mürdhani ||12|| tataù so’pi mahä-tejäù praphulla-vadano hariù | sva-prema-näma-sampürëo gacchad-dvirada-vikramaù ||13|| evaà lokänuçikñärthaà bhütvä premärdra-locanaù | käçé-miçräçramaà gatvä taà präha çré-çacé-sutaù ||14|| bhavanta eva paçyantu puruñottamam éçvaram | ahaà térthäöane yämi jagannäthena vaïcitaù ||15|| tat çrutvä vyathito bhütvä käçénäthaù prabhoù pade | papäta daëòavat tasmin kñitau sa praruroda ca ||16|| kathaà näbhüt putra-çoko mahä-rugno’bhavan na kim | caitanya-caraëämbhoja-viçleño’yaà kathaà mama ||17|| evaà sa viluöhan bhümau çoka-pürëo muhur muhuù | säntvitaù karuëärdreëa punar ägamanädinä ||18|| tataù çré-särvabhaumasya gåhaà gatvä jagad-guruù | äjïäà yayäce bhagavän térthänäà gamanecchayä ||19|| çrutvä sarodanaà präha dhåtvä kåñëa-padämbujam |

90

kathaà näbhüd vajra-pätaù çirasi mme mahäbhuja ||20|| tvat-päda-rahitaà präëaà kathaà dhäsyämy ahaà prabho | mäà gåhétvä yatra kutra gamanaà kartum arhasi ||21|| evaà çrutvä prahasyäsau dhåtvä tasya kara-dvayam | ägamiñyämy adérghena kälenety äha keçavaù ||22|| vadantaà taà samäliìgya karuëä-pürëa-vigrahaù | säntvayämäsa sva-premëä nänänunaya-kovidaù ||23||

iti çré-caitanya-carite tåtéya-prakrame särvabhauma-säntavanaà näma

trayodaçaù sargaù ||13||

—o)0(o—

(3.14)

caturdaçaù sargaù

çré-jiyaòa-nåsiàha-prasaìgaù särvabhauma-bhaööäcäryaù sa udvigno hy acetanaù | evaà bhaktäs tadaiväsan sarva udvigna-mänasäù ||1|| tataù çré-kåñëa-caitanyaç calito dakñiëä diçam | älälanätham ägatya premäd deham adhairyataù ||2|| kåñëa kåñëeti kåñëeti uväcoccair muhur muhuù | kñaëaà viluöhate bhümau kñaëaà mürcchati jalpati ||3|| kñaëaà gäyati govinda-kåñëa-rämeti nämabhiù | mahä-prema-plutaà gätra älälanätha-darçane ||4|| kaïcit pathi janaà dåñöam äliìgat çakti-saïcaraiù | sa tatra prema-vivaço nåtyan gäyan mudaiva ca ||5|| nija-gehaà jagäma sa prema-dhärä-çata-plutaù | anya-gräma-janän dåñövä premäliìgam akärayat ||6|| te punaù prema-viçräntaà gäyanti ca ramanti ca | evaà paramparä yeñu tän sarvän samakärayat ||7|| älälanätha-kñetre sa rätraikaà sannyaväsayat | tataù para-divotthäya prätaù-käryaà samäpayat ||8|| pracalan dakñiëa-deçam uväceti nåtyati— kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa he! kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa he! kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa rakña mäm! kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa kåñëa pähi mäm! ||9|| iti paöhati sa mantraà prema-viplävitäçrur luöhati dharaëé-madhye dhävati ca prakampaiù | iha harir iti väkyair bäñpa-ruddhävakaëöho rudati taru-latäyäà prema-dåñöià karoti ||10||

91

ägate kürma-kñetre ca kürma-rüpé janärdanaù | kürma-nämä ca viprendro gataù satkåti-karmaëi ||11|| bhojayan çraddhayä svannaà prasädaà kürma éçvaram ||12|| tato jagäma bhagavän lokänugraha-kämyayä | kürma-kñetre jagannäthaà dadarça kürma-rüpiëam ||13|| kürma-nämä dvijaù kaçcit tad-darçana-mahotsavaù | ätithyaà vidadhe harñän mänayan sa-phalaà dinam ||14|| väsudevo dvija-çreñöho dåñövä çré-puruñottamam | tad-darçana-samulläsaiù kåñëaà jïätvä nanarta ca ||15|| taà kuñöa-rogiëaà vipraà mahä-bhägavatottamam | äliìgya bhagaväàç cakre svarëa-känti-sama-prabham ||16|| tau dåñövä prema-sampürëau sva-bhaktau präha çré-patiù | mad-ajïayä kåñëa-bhaktià lokäë grähayatäà sukham ||17|| evam uktvä gauracandras tathaiväntardadhe hariù | vismäpayan sarva-lokän kåñëa-kåñëeti kértayan ||18|| kiyad düraà samägatya jiyaòäkhyaà nåsiàhakam | dadarça parama-prétaù premäçru-pulakäïcitaù ||19|| tasya sva-bhaktädhénatva-kathäm präha purätaném | sa eva jagatäà näthaù svayaà bhakta-jana-priyaù ||20|| atraiväsét purä kaçcit puëòrayeti samäkhyayä | kåñébalo hi vikhyäto mäyämbu-phalam arjayet ||21|| varäha-rüpiëä khaëòaà vikhaëòaà kåtinä samam | yuyodha balavän gopaù kåta-puëyo muräriëä ||22|| bäëa-viddhena tenäpi räma-rämeti kértanät | jïäto’sav éçvara iti copaväsädim äcarat ||23|| dayälur bhagavän äha dugdha-sekena sarvathä | darçanaà me präpsyasi tvaà räjïä saha tathä vacaù ||24|| çrutvä bhagavato väkyaà gopaù prema-pariplutaù | äjïäm avedayat so’pi tathäjïäà ca tathä’karot ||25|| dugdha-secana-mätreëa bhagavän svam adarçayat | çré-vigrahaà sajjanaà ca niväraëaà yathäkarot ||26|| kiyat kälävasänena värta-vittaç ca kaçcana | ägato darçanärthé sa bhäryäbhyäà samanuvrataù ||27|| darçanänanda-mattaù çré-mandiraà taà praviñöavän | präpte çré-caraëämbhoje dåñövä harñam upägataù ||28|| bhagavän äha taà sädhum abhépsata-varaà våëu | jiyaòeti hi me näma gåhäna jagad-éçvara ||29|| om ity äha jagad-yonis tena ca khyäpito’bhavat | çré-jiyaòa-nåsiàhaç ca bhakta-vaçyo hariù sadä ||30|| etad äkhyan hariù säkñät çré-gauräìgo mahäprabhuù | antardadhe hi tatraiva kena dåñöaù kila svayam ||31||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame çré-jiyaòa-nåsiàha-prasaìgo näma

caturdaçaù sargaù ||14||

—o)0(o—

(3.15)

92

païcadaçaù sargaù

çré-paramänanda-saìgotsava tataù prabhäte vimale çubhe prabhur gäyan hari prema-vibhinna-dhairyaù | yayau sa käïcé-nagaraà jagad-gurur drañöuà çré-rämänandäkhya-räyam ||1|| sa sva-gåhe kåñëa-püjävasäne dhyäyan paraà brahma vrajendra-nandanam | dadarça vära-trayam adbhutaà mahad gauräìga-mädhuryam atéva vismitaù ||2|| unmélya netre ca tad eva rüpaà dåñövä paraà brahma sannyäsa-veçam | praëamya mürdhnä vihitaù kåtäïjaliù papraccha kutratyo bhavän iti prabho ||3|| hasan prabhuù präha kathaà na smaryate çré-rädhikä-päda-saroja-ñaöpada svätmänam eva kathayan svayaà hariù sva-bähu-yugmena tam äliliìga ||4|| våndäöavé-keli-rahasyam adbhutaà prakäçya tasmin rasikendra-mauliù äjïäpya kñetra-gamanäya satvara taà säntvayitvä sa yayau janärdanaù ||5|| çré-räma-govinda-kåñëeti gäyann uttérya godävarém eva kåñëaù viveça çré-païcavaté-vanaà mahat çré-räma-sétä-smaraëäti-vihvalaù ||6|| tataù paraà çré-jagad-éçvaraù prabhuç calan påthivyä kakubhaù prakäçayan käverém uttérya çré-raìga-nätha dåñövä ti-håñöo hi nanarta sädaram ||7|| çré-raìganäthasya samépa vipro gétä paöhan çuddha-vicära-çünyam premäçru-pürëa sa nirékñya kåñëa äliìgya präha çrutam eva yogyam ||8|| tatraiva kaçcid dvija-värya-sattamo dåñövä prabhu gaura-sudérgha-vigraham premäçru-pürëa sa jagäda bandhu çré-kåñëa-varëa manasä vicärayan ||9|| aho! svabhägya manasä vimya trimalla-nämä kila bhaööa-räjaù tasya prabhoù çré-caraëaà karäbhyäà dhåtvä prahåñöaù karuëä nyavedayat ||10|| aho! mahätman karuëena naù prabho kåpä vidhätu satataà tvam arhasi tatraiva mäyädhamanävatäre kåpämåtenäpi jagat siñeca ||11|| sarva jana sthävara-jaìgamädénn uddhartum anyo na vinäpi kåñëam prävò-tur ägata eva nätha bhåtyasya me tvaà hita-çobhanaà kuru ||12|| evaà sa bhaktasya madhurä suväëé çrutvä tam äliìgya viveça tad-gham dvijo’pi tat-päda-saroruha sudhéù prakñälya premnä sa-gaëo dadhära ||13||

93

sukhäséna jagannätha tri-malläkhyo dvijottamah stré-putra-svajanaiù särdhaà siñeve prema-nirbharaù ||14|| gopäla-nämä bälo’sya prabhoù pärçve sthitas tadä taà dåñövä tasya çirasi pada-padma dayärdra-dhéù ||15|| dattvä vada hari ceti so’pi harña-samanvitaù bälya-kréòä parityajya kåñëa gäyan nanarta ca ||16|| evaà hi prävö-samaya sthito hariù çré-kåñëa-saìkértana-bhäva-bhävukaù çré-raìga-kñetra-stha-dvijaiù supüjito bhikñänna-präçädibhir acyutaù sukham ||17|| meru-sundara-tanü rasikeçaù kåñëa-näma-guëa-kértana-mattaù rädhikä-rasa-vinoda-gadgada- prema-väri-paripürita-dehaù ||18|| uñitvaiva raìga-kñeträd gacchan pathi dadarça saù çré-mädhava-puré-çiñya paramänanda-nämakam ||19|| paçyan çré-paramänanda-puré gauräìga-vigraham guru-väkyam anusmåtya premäçru-pulakäïcitaù ||20|| éçvaro’pi puré-päda sa-bhåtya dharma-pälakaù nanäma parama-préto daëòavat çirasä bhuvi ||21|| sa-sädhvasa puré präha maiva kartum ihärhasi tvaà eva jagatäà nätho jagac-caitanya-kärakaù ||22|| jïäto’si bhagavän säkñät çré-kåñëa-bhakta-rüpa-dhåk çré-rädhä-bhävam äpanno mädhurya-rasa-lampaöaù ||23|| çrutvä tad-vacanaà kåñëaù prahasan präha sädaram premnä te baddha-hådaya mä jänéhi na saàçayaù ||24|| gaccha kñetra mahä-ramyaà yävac cäha samävraje tävad eva bhavän tiñöhatv evam uktvä yayau hariù ||25||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame païcadaçaù sargaù

—o)0(o—

(3.16)

ñoòaçaù sargaù

çré-jagannätha-darçanam evaà vrajan vipra pathi pravéëän tamäla-våkñän jagad-eka-bandhuù dåñövä hasan dhäraëam eva kåtvä saàsparçanenäpi samuddadhära ||1|| tadaiva te sapta-gandharva-rüpäs tad-darçanänanda-samudra-magnäù hitvä sva-päpa muni-çäpa-ja prabhu natvä yayus te nija-çäsana çubham ||2|| tataù paraà kåñëa-rasäbhimattaù säkñät paraà brahma japan çubhäkaram çré-räma govinda hare muräre janärdana çré-dhara väsudeva ||3|| sva-bhakta-rakñäkara räghavendra sétä-pate lakñmaëa-präëa-nätha sugréva-håd bäli-vadhäti-duùkha marut-sutänanda-da rävaëäre ||4|| ity ädi-nämämåta-päna-mattaù çré-setu-bandha parivrajya satvaram | dadarça rämeçvara-liìgam adbhutaà çré-çaìkara-preöhatamaù sadä hariù ||5||

94

natvä prabhum aïjalim eva baddhäd dåñövä ca gauré-rasa-da sadä-çivam nanarta sarveçvara eva tatra bhävena gä sannamayan pade pade ||6|| paçyanti sarve jagad-eka-bandhu çré-gauracandraà sva-rasäbhimattam babhüvuùr atyanta-suvismayä dhruva tän vaïcayitvä khalu sa tiro’bhavat ||7|| sarväëi térthäné krameëa dåñövä punaù parävåtya kåpämbudhiù prabhuù çrémaj-jagannätha-didåkñayä bhåça çré-kñetra-räja gamayäï cakära ||8|| godävaré-téram anu svayaà prabhur ägatya tatra sthita eva sad-gatiù çré-räma-räyena punaù supüjito babhau rasa-jïena dvija-gåhe sukhé ||9|| rätrau paraà tértha-kathäù prajalpan çré-rädhikä-kåñëa-rasänumoditaù äjïäpya çighra ca çré-padma-locana drañöuà sadaivärhasi näparaà sukham ||10|| evaà niçä sä rasikendra-maulinä çré-gauracandreëa räyeëa särdham nétä kñaëa-präyam atéva darçanät punaù svayaà gantu-manä babhüva ha ||11|| çré-viñëu-däsena dvijena särdham älälanätha sa janärdana prabhuù dåñövä praëamya nivasan kiyad dinam äyäti sarveçvara-néla-kandaram ||12|| çré-käçénäthasya gåhe sthito hariù çré-särvabhaumädibhir anvitaù svayam çrémaj-jagannätha-didåkñayä yayau prakñälya pädau çré-ratna-mandiram ||13|| çré-garuòa-stambha-samästhitaù çré- kåñëaù svayaà bhakti-rasena pürnaù dadarça sarveçvaram éçvara paraà brahma svayaà sägra-jam eva çré-patiù ||14|| pärçva-dvaye çyämala-gaura-sundarau paçyanti bhaktäù sukha-sindhu-magnäù na tåptim äpuù kåpaëä dhana yathä sampräpya kuträpi na vaktum éçire ||15|| paçyan çré-bhakta-vargaiù sakala-rasa-gurur gaura-premni nimagno nityänandäkhyo rämo rasa-maya-vapuñau çyäma-gauräìga-rüpau huìkäraiù siàha-nädair jaya-jaya-dhvanibhis taëòavair apy abhékñëaà sarveñäà prema-dätä jayati sa gadädhäriëo darça-pürëaù ||16|| tadaiva çré-kåñëa-samäjïayä sudhér mmälya samädäya tulasé-vimiçrakam çré-gauracandräya sa bhakta-mänine sa-bhakta-vargäya dadau mahä-matiù ||17|| prasäda-mälä jagad-éçvarasya premäçru-pürëaà kila loka-pävana sa-bhakta-varga pulakäkulävåto jagräha mürdhnä praëaman svayaà hari ||18||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame ñoòaçaù sargaù

—o)0(o—

(3.17)

saptadaçaù sargaù

devänandänugrahaù

ekadä bhagavän kåñëo bhakta-varga-samanvitaù | proväca mathuräà yämi bhavadbhir anumoditaù ||1|| ücus te duùkha-santaptä baddhäïjalim avasthitäù | kathaà ke tyaktum icchanti padaà te’mburuhekñaëa ||2|| yatas tvaà tatra térthaà cäkhilaà våndävanaà madhu | äsén mürti-dharaà pärçve tava sevä-päräyaëam ||3|| lélä-sukha-vinodäya yäsyasi mathuräà prabho |

95

tathäpi tän samuddhartuà trätum arhasi duùkhitän ||4|| äyäsye çéghram eveti tän säntvayya dayä-nidhiù | gacchan gaìgä-darçanäya väcaspati-gåhaà prati ||5|| nåsiàhänandas tac chrutvä manasi paricintayan | jaìghälän dätum ärabdhaù kñeträn madhupurävadhi ||6|| svarëa-raupya-pravälädyair maëi-ratna-gaëädibhiù | sükñma-sükñma-céna-västrair nirvåntaiù puñpa-räjibhiù ||7|| jaläçayeñu jalajaiù padma-nélotpalädibhiù | çobhitaà ratna-ghaööaiç ca haàsajair jala-kukkuöaiù ||8|| evaà krameëa sannéya näöya-sthalam api dvijaù | älekhya vana-léläà täà smaran kåñëasya vikramam ||9|| prabhor api sva-bhaktänäà pakña-pätitvam eva ca | sukhé-bhütvä hasan nåtyan präha bhakta-janägrataù ||10|| adhunä na gamiñyati mathuräà bhagavän prati | äyäsyatéti jänantu kåñëa-näöya-sthaläd api ||11|| çrutvä bhakta-gaëäù sarve tad-väkyam amåtaà çubham | pibantas taà parikramya daëòavat patitä bhuvi ||12|| so’namat prema-pürëätmä samäliìgya parasparam | präptäs tad-darçana-sukhaà babhüvur atiharñitäù ||13|| tato jagan-maìgalam acyutaù svayaà çré-kåñëa-saìkértanam eva kåtvä | väcaspater brähmaëa-sattamasya grùaà saméyät svajanaiù parétaù ||14|| çréman-navadvépa-niväsino ye ‘pare janä ye sura-loka-väsinaù | mürtyä sudåñövä mukha-paìkajaà prabhor väïchanti te netra-çataà hi sarvataù ||15|| dinaà katipayaà kåñëaà uñitvä dvija-mandire | uddadhära janaà sarvaà jaòäëdha-vadhirädikam ||16|| vakreçvara-kåpä-pätro devänandaù supaëòitaù | ägatya prabhu-päde ca nivedya pürva-durmatim ||17|| papraccha nija-hitaà ca tasmai präha kåpä-nidhiù | çrémad-bhägavataà säkät sac-cid-änanda-vigraham ||18|| çré-kåñëam eva jänéhi mätsaryädi-vivarjitam | paöhan bhakti-rasäsvädaà präptänando bhaviñyati ||19|| çrutvä vipro naman mürdhnä tat-päda-rajasävåtaù | gauracandra-rase magno nanarta paramädbhutam ||20||

iti çré-kåñëa-caitanya-carite tåtéya-prakrame

devänandänugraho näma saptadaçaù sargaù

||17||

—o)0(o—

(3.18)

96

añöadaçaù sargaù

çré-gopénätha-darçanam tato bhaktair våtaù kåñëo rämakelià jagäma ha | çrutvä taträgamad drañöuà prabhupädaà sanätanaù ||1|| prabhuà dåñövä préta-manäù prapatan dharaëé-tale | daçanägre tåëaà dhåtvä sänujaù präha keçavam ||2|| mad-vidho nästi päpätmä näparädhé ca kaçcana | parihäre’pi lajjä me kià bruve puruñottama ||3|| sva-pädaà tasya çirasi dhåtvä präha janärdanaù | våndävana-niväsé tvaà satyaà satyaà na saàçayaù ||4|| mathuräà gantum icchämi tvayä särdhaà yathä-sukham | lupta-térthasya präkaöyaà tathä våndävanasya ca ||5|| kartum arhasi tat sarvaà mat-kåpäto bhaviñyati | bhakti-svarüpiëé säkñät prema-bhakti-pradäyiné ||6|| çrutvä präha mahä-buddhiù sänujaù çré-sanätanaù | ärämaù kåñëa-candrasya ramyaà våndävanaà çubham ||7|| çré-rädhayä saha kåñëo yatra kréòati sarvadä | agamyaà yogibhir nityaà deva-siddhair naretaraiù ||8|| nirjanaà taj-janädyaiç ca gatvä kià syät sukhäya ca | tvat-kåpä-çastra-rüpeëa chittvä me dåòha-çåìkhaläm ||9|| räja-päträdi-rüpäà ca präpayya nija-sannidhim | çakti-saïcäraëaà krövä kuru kåñëa yathä-sukham ||10|| tad-väkyämåtam eva hi pétvä präha hasan prabhuù | bhavan-manorathaà kåñëaù sadä pürëaà kariñyati ||11|| evaà taà parisantoñya kåñëo näöya-sthalaà gataù | rajanyäà cintayäm äsa satyam uktaà na saàçayaù ||12|| sanätanena kåtinä tan-mukhena ca mädhavaù | mäm äha nirjanaà satyaà våndäraëyaà sudurlabham ||13|| loka-saìghair gate nityaà duùkham eva na saàçayaù | saìgaà tyaktä gamiñyämi dakñiëaà cädhunä vraje ||14|| evaà vicärya bhagavän sändränanda-rasätmakaù | prätar utthäya çré-kåñëo nityänanda-samanvitaù ||15|| advaitäcärya-nilayaà jagäma satvaraà mudä | tena sampüjitas tatra sthito bhakta-sukha-pradaù ||16|| acyutenäpy avirataà kautukänanda-vardhanaù | parihäsa-rasämodé haridäsa-dayä-paraù ||17|| hari-saìkértanaà rätrau kurvan sa bhakta-veñöitaù | nanarta parama-préto nityänanda-samanvitaù ||18|| mätaraà bhakta-våndaà ca mätå-bhakta-çiromaëiù | navadvépät samänayya tad-duùkhaà parimocayan ||19|| tayä päcitam annaà ca cäturvidhyaà yathocitam | bhaktähläda-çatair bhukto nityänanda-kutühalé ||20|| evaà çré-bhakta-vargänäà gräme gräme gåhe gåhe | bhuktvä pétvä sukhaà kåtvä yayau çré-puruñottamam ||21|| çréman-nityänanda-rämaù paëòitaù çré-gadädharaù | gaura-prema-sudhä-matto gauräìga-präëa-vallabhaù ||22|| täbhyäm anugataù kåñëo gopénäthaà dadarça ha | säkñän nanda-kumäraà ca çré-vaàçé-vadanaà vibhum ||23||

97

gopé-manorathämodé samäliìgya sthito hariù | dåñövä gadädharas tatra gaura-kåñëätmakaà sukhé ||24|| säkñäd rädhä-svarüpo’sau taà dhåtvä nija-vakñasi | samänéya kautukena sthäpayäm äsa niçcalam ||25|| tasya päcitam annaà ca gopénäthävaçeñitam | gadä-dhåg gauracandrasya samépe pulakävåtaù ||26|| tenänumodito harñät satra-traya-samanvitam | prasädaà gopénäthasya vibhajya bubhuje purä ||27|| bhojayitvä sva-hastena nityänandäya ca punaù | gadädharaù svayaà cäpi bubhuje rasa-kautuké ||28|| tataç ca gauräìgaù sukhopaviñöo gadädhareëäpi svayaà rasajïaù | räsotsuko räsa-rasena matto rämoparäme rasa-räma-räme ||29||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye tåtéya-prakrame añöadaçaù sargaù

—o)0(o—

98

(4)

caturthaù prakramaù

—o)0(o—

(4.1)

prathamaù sargaù

käçé-väsi-tapana-miçrädy-anugrahaù evaà jagau räga-rasän néläcale çré-kåñëa-saìkértana-pürëa-mänasaù | svarüpa-mukhyair gadädharädyaiù samaà nanarta sa hi näma-kautuké ||1|| çré-särvabhaumena saha çré-rämä- nandädayaù kñetra-niväsino ye | äjagmuù çré-gaura-rasena pürëäù papus tu harñän mukha-paìkajaà prabhoù ||2|| çåëvanti saìkértana-näma-maìgalaà gäyanty änanda-samudra-magnäù | nåtyanti sarve rasikendra-maulinä gauräìga-candreëa samaà vihastäù ||3|| käçéçvaro räma-mukunda-mukhyau vakreçvaro räghava-väsudevau | çré-çaìkara-çré-haridäsa-gauré- däsädayas te hi gauòa-väsinaù ||4|| khaëòa-sthitäù çré-raghunandanädayo gauräìga-bhävena vibhävitäntaräù | kuléna-gräma-niväsinaù sukhaà nåtyanti gäyanti namanti santatam ||5|| nåtyävasäne prabhur acyutaù svayaà präha paraà bhakta-janänukampavän | våndävanaà ramyam atéva durlabhaà gacchämi yac ced bhavatäm kåpä bhavet ||6|| pibanti gauräìga-mukhäbja-péyüñaà pürëäs tathä te’pi suduùkhitä bhåçam | krandanti gauräìga-padäravinde nipatya dantägra-tåëä vadanti ||7|| tvam eva våndävana-candraà he prabho tathäpi däsänumatena vai sarvam | kartuà sadä påcchasi sämprataà kila

99

tan nanda-nandana-mukhän vidhehi naù ||8|| evaà çrutvä hasan präha bhavatä sannidhau sadä | tiñöhäméti bruvan çéghraà gamanäya kåtodyamaù ||9|| rudatas tän samäliìgya sa säntvayya punaù punaù | äyäsyeti bruvan kåñëo yayau våndävanaà çubham ||10|| sotkaëöhaà dhävatas tasya matta-siàha iva prabhoù | saìgino baladevädyä dhävanti tam anuvratäù ||11|| yatra yatra parvataà ca nadéç ca paramaù prabhuù | paçyan govardhanaà våndävanaà kälindém apy asau ||12|| matta-huìkära-nirghoño matta-dvirada-vikramaù | nåtyati dhävati rauti kñitau viluöhati kvacit ||13|| evaà krameëa bhagavän käçém upajagäma ha | viçveçvara-mahä-liìga-darçanänanda-vihvalaù ||14|| tatraiva brähmaëaù kaçcit tapanäkhyaù suvaiñëavaù | paçyan prabhu mahä-håñöo ninäya nija-mandiram ||15|| tena sampüjitaù kåñëaù päda-prakñälanädibhiù | bhikñäà kåtvä gåhe tasya sukhäséno jagad-guruù ||16|| tiñöhati tat-sutenäpi raghunäthena mänitaù | tasmai mahä-kåpäà cakre bälakäya mahätmane ||17|| candraçekhara-vaidyasya gåhe tiñöhann api svayam | käçé-väsi-janän kurvan hari-bhakti-ratän kila ||18|| hari-saìkértanämodé sva-bhakta-gaëa-veñöitaù | harià vadeti saïjalpan bähum utkñipati sadä ||19||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame våndävana-gamana-pürvakaà käçé-väsi-tapana-miçrädy-anugraho näma

prathamaù sargaù ||1||

—o)0(o—

(4.2)

dvitéyaù sargaù

mathurä-maëòala-darçanam tataù prayägam äsädya dåñövä çré-mädhavaà prabhuù | premänanda-sudhä-pürëo nanarta svajanaiù saha ||1|| çréläkñaya-vaöaà dåñövä triveëé-snänam äcaran | yamunäyäà ca sammajya nåtyan päréndra-lélayä ||2|| huìkära-gambhérärävaiù premäçru-pulakair våtaù | vrajan kramät täm uttérya vanaà cägra dadarça ha ||3|| tatraiva reëukä näma grämo yatra yudhäà patiù | jämadagnir mahätmä ca puëya-kñetre yayau tataù ||4|| tatraiva yamunäà dåñövä våndäraëyonmukhé sadä | räja-grämaà tato gatvä gokulaà prekñya vihvalaù ||5|| mahäraëyaà ca sampaçyan mathuräà ca dadarça ha | räja-dhänéà mahaiçvarya-yuktäà parama-çobhanäm ||6||

100

çré-vaikuëöhädi-dhämnä hi paramärädhanaà bhuvi | çré-kåñëa-prakaöaà cäpi prema-bhakti-pradäyiném ||7|| dåñövä gaura-hariù prema-vikära-sarva-saàyutaù | hasan nåtyan rudan bhümau viluöhan pulakäcitaù ||8|| tatraiva kaçcid dvija-varya-sattamaù paçyan harià prema-vibhinna-dhairyam | romäïcitair yukta-sa-gadgadaà kåté papäta pädau jagad-éçvarasya ||9|| kas tvaà bhavän prema-vibhinna-dhairyo dåñöo’si me bhägya-vaçäd iti svayam | prétaù punaù präha sa eva ca prabhuà däso’smy ahaà te bhagavan dayä-nidhe ||10|| nämnä hi mätraà yadi kåñëa-däsas tathäpi tvad-darçana-bhägyavän aham | kåpä-nidhe vaiñëava-päda-reëubhiù punéhi mäà nanda-kiçora gaura ||11|| çrutvä prabhur harña-rasäbdhi-magnaù präha tvaà eva khalu kåñëa-däsaù | çré-kåñëa-dhämno hi rahasya-léläà janäsi sarväà kathayasva sattama ||12|| sa tv enam äha çåëu keçava prabho yadi svayaà bhakta-janäbhimäné | tathäpi pädau vinidhäya me hådi prakäçaya tvaà madhu-maëòalaà nijam ||13|| pétvä ca tasya vacanämåtaà harir jagäda jémüta-gabhérayä girä | mad-äjïayä te ca çré-kåñëa-léläù sphurantu dhämäni ca sarvataù sukham ||14|| tadä sa vipraç caraëäbja-sannidhau papäta harñeëa prabhor dayä-nidhe | dhåtvä padau te mama mastakopari sandarçayiñye bhavate ca sarvam ||15|| iti bruvan gaura-rasena matto nåtyan rudan prema-vibhinna-dhairyaù | çré-räsa-lélämbu-viläsa-vaibhavam agäyata gopé-patir muhur muhuù ||16|| präpa jagan-mohana-lélayä hariù sukhaà rajanyäà vraja-keli-värtayä | çré-rädhikä-kåñëa-viläsa-läsyaà jagau paraà bhakti-rasena pürnaù ||17||

101

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame mathurä-maëòala-darçanaà näma

dvitéyaù sargaù ||2||

—o)0(o—

(4.3)

tåtéyaù sargaù

dvädaça-vana-prasaìgaù evaà täà rajanéà nétvä kñaëa-präyäà çacé-sutaù | utkaëöhitaù prabhäte ca vipram ähüya satvaram ||1|| proväca me darçaya tvaà mathurä-maëòalaà sakhe | yena hi paramä prétir bhaved eva tathä vacaù ||2|| so’py äha mäthure brahman yamunä sarvato’dhikä | yasyäà prétià samäsädya kåñëaù sarveçvareçvaraù ||3|| gopa-gopé-rasämodé paramätmä naräkåtiù | khelati sma sukhaà räsa-jala-keli-kutühalé ||4|| kälindyäù paçcime bhäge madhu-våndävanaà param | kumudaà khadiraà caiva täla-kämya-bahülakam ||5|| asyäù pürve bhadra-bilva-loha-bhäëòéra-nämakam | mahad-vanaà ca rasikair dhyäyante préti-hetave ||6|| bhadra-çré-loha-bhäëòira-mahä-täla-khadirakam | bahülaà kumudaà kämyaà madhu våndävanaà tathä ||7|| dvädaçaitad vanaà ramyaà çré-kåñëa-préti-daà sadä | mahattvam eñäà jänanti bhaktä nänye kadäcana ||8|| yamunä-paçcime bhäge kaàsasya sadanaà param | asyottare mahä-ramyaà våndäraëyaà sudurlabham ||9|| kumudäkhya-vanaà tasyä nairåte sukha-daà hareù | tad-dakñiëe khadiräkhyaà vanaà kåñëa-sukha-pradam ||10|| mathurä-paçcime täla-vanaà keçava-vallabham | nadé tatra mänasäkhyä gaìgä bhuvana-pävané ||11|| våndäraëya-paçcime ca govardhana-gires taöe | çré-kåñëaù kréòati yatra naukä-khaëòädi-lélayä ||12|| mathurä-paçcime govardhano näma mahä-giriù | tasyäpi paçcime kämya-vanaà kåñëa-rasäyanam ||13|| tat-sannidhye mahä-puëyä sarasvaté nadé subhä | madhu-puryä uttare ca yamunäm anudhävati ||14|| aiçänyäà mathuräyäç ca bahüläkhya-vanaà çubham | manogaìgäà samuttérya yatra kréòati kaàsa-hä ||15|| mohanäkhya-vanaà caiva kathitäni mahä-bhuja | vanäni sapta-yamunä-paçcime ha paraà çåëu ||16|| tasyäù pürva-küle païca vanäni rasikeçvara | tat-kåpäpära-vaçyena lakñyate vipulaà mayä ||17|| yamunäyäù sunikaöe mahäraëyaà sudurlabham | bilvaà tat-paçcime ramyaà kåñëa-prema-phala-pradam ||18|| tasyottare loha-näma-vanaà bhadra-vanaà tathä |

102

bhäëòéraka-vanaà ramyaà kåñëa-bhakti-pradaà mahat ||19|| dvädaçaitad vanaà ramyaà mathurä-maëòalaà prabho | eteñu viharaty eva kåñëo yogeçvareçvaraù ||20|| pratyekaà darçayiñyämi yasmät te’nugraho mayi | bhaved eva håñékeça yena syäd bhava-mocanam ||21||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame dvädaça-vana-prasaìgo näma

tåtéyaù sargaù ||3||

—o)0(o—

(4.4)

caturthaù sargaù

mathurä-maëòala-ghaööa-küpädi-darçanam çåëuñva karuëa-sindho mathurasya kathäà çubhäm | ädau madhu-puré paçya räja-dhäné suçobhanam ||1|| triñu parisareñüccair durgaà präcéram uttamam | puryäù pürve dakñiëäbhimukhe vahati bhänujä ||2|| uttare dakñiëe ca dvau dvärau ratna-kaväöikau | räja-väöéà nairåte syän nänä-ratna-vibhüñitäm ||3|| pürvottaräbhyäà dvaraiç ca ratna-yajïaiù samanvitäm | väöyä uttara-pärçve ca vedéà räjopaveçanäm ||4|| vätavyäà khalu puryäç ca bandanägäram eva ca | tasyäpi dakñiëe mütra-sthänaà paçya yathä-sukham ||5|| asya vivaraëaà vakñye çåëu sävahitaà prabho | kaàsäd bhéto hi bhagavän vasudeva udära-dhéù ||6|| kåñëam ädäya nandasya goñöhaà gacchan mahä-manäù | jïätvä kroòa-sthitaà kåñëaà mütrayan satvaraà mudä ||7|| asya prastaram äruhya sthitaù sa ca kñaëaà prabho | kåñëasya mütra-cihno’yam vartate prastaropari ||8|| ata eva janäù sarve mütra-sthänaà vadanti hi | uddhavasya gåhaà paçya dakñiëe’sya tad eva tam ||9|| çrutvä huìkäraà kurvantaà prabhuà dåñövä dvijottamaù | bhétaù kila sumedhäç ca kåtäïjalir uväca ha ||10|| çåëuñva vacanaà kåñëa léläkärin jagad-guro | sthéraù san darçanäd eva sukham eva bhaved dhruvam ||11|| rajakasya gåhaà paçyoddhavasya gåha-pürvataù | rajakasya gåhät pürve mäläkära-gåhaà tathä ||12|| asyäpi dakñiëe kubjä-gåhaà deva-vinirmitam | kubjäyä nairåte raìga-sthalaà parama-çobhanam ||13|| raìgasthalasyägni-koëe vasudeva-gåhaà çubham | ugrasena-gåhaà cäsya caiçänyäà vidhinä kåtam ||14|| asyäpi dakñiëe paçya kåñëa-mürtià gata-çramäm | dåñövä täà çré-gauracandraù pulakäìgo babhüva ha ||15|| viçrämaà çrama-çäntaà ca kaàsa-khäléti saàjïakam |

103

prayägam tindu-nämänaà saptarñi-mokña-koöikam ||16|| bodhi-çiva-gaëeçädi-dvädaça-ghaööa-saàjïakam | kramäd dakñiëato jïeyaà tértha-räjaà mahäprabham ||17|| püryäç ca dakñiëe raìga-bhümià kåñëa-sukha-pradäm | asyäç ca dakñiëe küpaà paçya çré-kåñëa-hetave ||18|| kaàsena khanitaà tena kaàsa-küpam itéryate | asyäpi nairåte kuëòam agastyena vinirmitam ||19|| puryäç cottarataù sapta-sämudra-kuëòa-saàjïakam | prastaraà paçya devakyäù putra-näçäya nirmitam ||20|| kaàseneti hasantaà taà punaù präha hasan dvijaù | asyäpy uttarataù paçya liìgaà bhüteçvaraà prabho ||21|| punaç ca yamunäà paçya sarasvaté-samanvitäm | daçäçvamedha-ghaööaà ca tatraiva soma-térthakam ||22|| kaëöhäbharaëa-saàjïaà ca näga-térthäbhidhänakam | saàyamäkhyaka-kuëòädià puré-prasara-saìkulam ||23|| evaà pradakñiëé-kåtvä mathuräà parameçvaraù | bhikñäà cakära bhikñännaà kåñëa-däsa-gåhe sukham ||24|| småtvätha kåñëa-däsena sevitaà caraëa-dvayam | çré-kåñëa-paramänanda-mädhuryaà kathayan prabhuù ||25||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame mathurä-maëòala-ghaööa-küpädi-darçanaà näma

caturthaù sargaù ||4||

—o)0(o—

(4.5)

païcamaù sargaù

setu-bandha-sarovara-prasangaù tataù supto’pi bhagavän bhakti-rasa-samanvitaù | utkaëöhitaù kåñëa-léläà gäyan premäçru-mocayan ||1|| pratikñaëaà påñöavän sa kåñëa-däsa vadasva me | çarvaré dérghatäà präptä mama duùkha-pradäyiné ||2|| sa präha çåëu he nätha mathurä-maëòalasya ca | pramäëaà kathyate vijïaiç caturaçéti-kroçakam ||3|| kramato darçayiñyämi sthira-citto bhavän yadi | bhaviñyasi tato mahyaà sukhaà syäd bhakta-vatsala ||4|| ägatya kuëòottarataù kiyad düre sarovaram | setu-bandäkhyakaà paçya çré-kåñëena ca nirmitam ||5|| çrutvä sa-vismayaà präha pulakäncita-vigrahaù | asya vivaraëaà brühi kåñëa-däseti sädaram ||6|| iti çré-gauracandrasya vacanaà çravaëämåtam | piban kåñëam anusmåtya präha prahasitänanaù ||7|| ekadä rasika-çekharo harir gopikä-rasa-vinoda-vinodé |

104

sarasi cätra nava-kuïjara-tulyaù kréòati raghu-varo’ham iti jalpan ||8|| präha taà ramaëé-çiromaëi-rädhä gopa-putras tvam asi godhana-cäré | satya-dharma-pratipälaka-räjas tasya karma para-durghaöam eva ||9|| sindhu-bandhana-rävaëa-näçanam etad eva hi tasya suçobhanam | mä kuru nija-guëa-prakäçanaà bälikä-vasana-bhüñaëa-caura ||10|| kåñëa äha parama-kautaka-räçir häsya-kautuka-rasaika-viläsé | sarva-sad-guëa-nidhir aham eva jänéhéti tvam asi gopa-kumäré ||11|| våkña-parvata-mahä-dhana-bäëaiù prastarä yadi kadäpi na plavyäù | tarhi sarva-guëa-ratna-sametaà paçyata bhäva-nidhe’pi prabhävam ||12|| çrutvä sarväù parama-rasikä rädhikä-väkya-säram baddhvä hy aìga parama-rabhasät prastarädén sva-sakhyaù | äninyus täù sa-taru-nicayän tena baddhaà kåtaà tat paçyantyäs täù sa-jaya-dhvanibhis taà praëamyäçaçasuù ||13|| çré-rädhä-kåñëa-lélä parama-madhurä häsya-rasädi-prayuktä gopikäbhir jayati ca paramaà santata-prema-pürëä | yäà çrutväpi parama-rasikäs tau smareyuù sukhena jïänänandaà hasantaù sa-rabhasam akhilaà mokñam apy äkñipanti ||14|| etad gaura-hariù kåñëa-rahasyaà paramädbhutam | çrutvä rädhä-rasäveço nanarta vivaçaà mudä ||15||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame setu-bandha-sarovara-prasango näma

païcamaù sargaù ||5||

—o)0(o—

(4.6)

ñañöhaù sargaù

mahävanädi-darçanam evaà saìkathayan vipro bhänujäà prabhuëä samam |

105

uttérya darçayäm äsa nanda-gehaà mahä-vanam ||1|| pütanä-mocaëaà cätra çakaöasya vimocanam | tåëävartasya durvåtter hariëätra kåto vadhaù ||2|| jåmbhamäëena kåñëena codare viçvam adbhutam | darçitam atra mätre sä bhétäpy äçiñam ädadau ||3|| atraiva näma-karaëaà gargena vihitaà kila | måttikä-bhakñaëaà cätra viçva-rüpa-pradarçanam ||4|| dadhi-manthana-daëòam hi dhåtavän hi hariù svayam | mätå-harñäya bhagavän nartitum hy upacakrame ||5|| yaçodä taà kroòe kåtvä hasanté vékñya tan-mukham | stanaà sampäyayäm äsa kautühala-samanvitä ||6|| dugdham uttäpanaà vékñya taà sthäpya satvara saté | cullé-sthaà dugdham uttärya päyän manthana-saàsthitam ||7|| kåñëo’pi krodhena samanvitaù svayaà bhäëòaà ca bhittvä dåçad-açmanä kila | gåhaà praviñöo navanétakaà cäpy açitvolükhaläìghry-upari-sthito’hasat ||8|| tato yaçodä sva-sutasya karma tat praläpitaà cäpi hasantam ühya | babandha dämnä tam ato hi nämnä damodarätraiva babhüva prema-daù ||9|| dämodaro’tra bhagavän babhaïja yamalärjunau | dhänyaà dattvä phalaà cätra bubhuje phaladeçvaraù ||10|| asya dakñiëa-pärçve ca golokäkhyas tu gokulam | bälya-lélä hi mäträpi hy akarod atha sa hariù ||11|| gopeçvaraà devam atra paçya sarveçvareçvara | sapta-sämudrakaà kuëòam atra bhuvana-pävanam ||12|| äyänasya gåhaà gräme paçcime rasa-pürvakam | änandäkhyo gopako’py avasat tasyäpi dakñiëe ||13|| upananda-gåhaà gräma-madhye kåñëa-sukha-pradam | asya paçcima-bhäge ca rävaëasya tapovanam ||14|| durväsaso muneù kåñëa äçramaà hy uttare’sya ca | asyäpi nikaöe loha-vanaà bilva-vanaà prabho ||15|| aträpi paçya nandasya kåñëa kréòayataù sukham | bälya-lélä-rasaà tasmai dadäti paramädbhutam ||16|| meghägamaà ca dåñövä sa nanda äha sugopikäm | kåñëam ädäya mad-geheçvaryai çéghraà samarpaya ||17|| säpi taà sväìkam äropyäcumbya cänanda-vihvalä | gäòham äliìgitä tena vismitä vivaçäbhavat ||18|| çrutvä kåñëa-rasolläsaà bälakasyaiva vaibhavam | gaura-kåñëaù kåñëa-däsaà premnäliìgitavän svayam ||19|| atra paçya ca govinda gopäla-caritaà çubham | go-cäraëa-gatenätra kuëòaà ca hariëä kåtam ||20|| atraiva copanando’pi nandam ähüya sundaraù | gopaiù parivåto yuktià kåtvä kåñëa-sukhäya ca ||21|| sa-vrajaù çakaöam äruhya räma-kåñëa-samanvitaù | yayau bhadraka-bhäëòéraà dvau mäsau tatra cävasat ||22||

106

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame

mahävanädi-darçanaà näma ñañöhaù sargaù

||4.6||

—o)0(o—

(4.7)

saptamaù sargaù

vastra-haraëädi-lélä-sthalé-darçanam ataç ca yamunä-päre våndäraëyaà sanätanam | tatra nandädayo gopä väsaà cakrur atandritäù ||1|| paçyätra çakaöair durgaà kåtaà piträdibhir våtau | räma-kåñëau khelataç ca go-gopäla-janaiù saha ||2|| kapittha-müle’tra janärdanena vadhaù kåto vatsaka-rüpa-dhäriëaù | vatsäsurasya baka-veça-dhäriëo bakäsuräsyäpi ca gauracandra ||3|| atraiva çré-räma-janärdanau ca sa-veëu-veträdi-yutaiù sakhé-janaiù | cikréòatur vänara-pakña-saìkulair mayüra-kekädi-rutair jagat-paté ||4|| çrutvä svayaà kåñëa-rasena pürëaù çré-bhakta-rüpo rasikendra-maulé | pürväparäbhyäà viñayäçrayävåto lélä-rasäbhyäà prabhu-gauracandraù ||5|| atra paçya ca gauräìga sarpa-rüpa-dharo’py aghaù | bakänujo mahä-päpaù präptas taà cähanad dhariù ||6|| svajanaiù sakhibhiç cätra dåñövä bhojana-kautukam | svayambhür vatsaraà vatsa-svajanäpaharo’bhavat ||7|| dhenukasya vadha cätra kåpayäsya vimocanam | käléya-damanaà cätra hradaà paçya sunirmalam ||8|| käléya-damanéà cätra mürtià paçya jagad-guro | çétärta-cchalataù kåñëa utthito’tra jaläd bahiù ||9|| atra vai dvädaçädityä utthitä gaganopari | dvädaçäditya-ghaööo’yaà kathyate veda-päragaiù ||10|| atraiva vatsa-pälänäà dävägneù parimocanam | kåtaà nanda-kumäreëa bhakta-duùkhäpahäriëä ||11|| kréòä-paräjitaù kåñëaù çrédäma-näma bälakam | uväha parama-prétaù pralambo rohiëé-sutam ||12|| jïätväsuraà punaù so’pi muñöékåtya karämbujam | çirasy atäòayat tasya so’patad gata-jévitaù ||13||

107

bhäëòéräkhyaà vaöaà våndäraëye paçya mahattamam | éñikäkhya-vanaà hy atra go-dhanaà tåëa-lobhitam ||14|| praviñöaà veëu-nädena kåñëenänétam apy uta | dävänale madhya-gaà ca sva-gaëaà vékñya çré-hariù ||15|| papau kara-talékåtyänalaà bhakta-jana-priyaù | paçya cätra rasajïena çré-kåñëena kåtaà hi yat ||16|| tam eva patim icchantyo vrataà ceruù kumärikäù | atraiva yamunä-tére vasträbharaëa-rakñitäù ||17|| viçantyo jalam evaitäs tato nägara-çekharaù | ädäya täsäà vasträëi népam äruhya satvaraù ||18|| hasati säkhibhiù särdhaà tatas täù çéta-vepitäù | kåñëaà santoñayäm äsuù çuddha-bhävena bhävitäù ||19|| çré-rämeëa samaà kåñëas tam uddeçya vanaspatén | våndäraëya-sthitän atra praçaàsan yamunäà gataù ||20|| tato’tra vipra-patnébhyaç cännam ädäya yajïa-bhuk | bubhuje bälakaiù särdhaà balenäpi baléyasä ||21||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame vastra-haraëädi-lélä-sthalé-darçanaà näma

saptamaù sargaù ||7||

—o)0(o—

(4.8)

añöamaù sargaù

çré-govardhanädi-darçanam punaç ca kaàsa-bhétena saàmantrya svajanaiù saha | nandéçvare niväsaç ca cakre nandena sa-vrajam ||1|| govardhana-girau ramye manaù svarga-nadé-taöe | nityaà viharataù kåñëa-rämau sakhi-samanvitau ||2|| indra-garva-niräsärthaà sapta-varño hariù kila | girià dadhära harñeëa svänäà rakñäà vicintayan ||3|| nau-kréòäà kåtavän kåñëo gaìgäyäà rasa-kautuké | kurvanti mathuräà goñöhe lokä gamana-nirgame ||4|| atra däna-nimittaà hi prastaräàçaà viçan hariù | gopikä ramayan reme bhaktänugraha-kämyayä ||5|| paçyan çré-gauracandraù sa rasana-kutukäd bähya-våttià vihäya vaçé-çrévatsa-vetraiù kusuma-kisalayair maëòitaà çyäma-dhäma | dänaà me dehi rädhe rasavati vimale däna-pätre’vadad yo hy eva täà stauti gauraù sa jayati khalu bho rädhikä-präëa-näthaù ||6|| tadaiva sahasä bhakti-rasäviñöo’khileçvaraù | päñäëaà jaladaà kåtvä lilepa çirasi rudan ||7|| gireù pürve kuëòa-yugmaà paçya kåñëa-rasa-pradam | asya dakñiëa-pärçve ca räsa-maëòalam uttamam ||8||

108

çré-rädhä-kåñëayo räsa-viläsa-sthänam atra vai | paçya prema-rasaiù pürëair bhaktair eva vibhävyate ||9|| rädhä-mädhavayor aikyät tat-tad-bhäva-vibhävitaù | tat-tal-lélänukaraëaà gauräìgaù samadarçayat ||10|| bhäva-prakäçakaà kåñëaà präha brähmaëa-sattamaù | parvatopari sampaçya rädhikärädhana-sthalam ||11|| anna-küöa-sthalaà cätra sureça-garva-näçakam | indrotpätaà harir vékñya govardhana-dharo’bhavat ||12|| parvatopari taà paçya hari-räyäkhyakaà vibhum | tasyopari dakñiëe’pi gopäla-räya-saàjïakam ||13|| indra-garva-niräse ca brahmaëä coditä saté | surabhé svar-ëadé-toyenäbhiñekaà mudäkarot ||14|| govindasya ca vedädyaiù sevitasya mahottame | kåtägasko mahendro’pi yaà stutvä nirbhayo’bhavat ||15|| sarva-päpa-haraà kuëòaà paçya parvata-dakñiëe | asyopari païca-kuëòaà brahma-rudrendra-süryakam ||16|| mokñeti-kuëòa-saàjïaà ca sarva-päpa-haraà çubham | paçyan gaura-hariù kåñëaù premnoväca dvijaà prabhuù ||17|| dhanyo’yaà giri-räja eva jagati çré-kåñëa-rämau mudä yatra krédata eva santatam aho gopäla-bälaiù saha | evaà jalpati prema-pürëa-rasa-daù çré-gauracandraù svayaà çré-govardhana eva sägraham api taà püjayan nåtyati ||18||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame çré-govardhanädi-darçanaà näma

añöamaù sargaù ||8|||

—o)0(o—

(4.9)

navamaù sargaù

mahä-räsa-sthalé-darçanam atraiva yamunä-nére dvädaçé-vrata-karçitaù | varuëena håto nandaù kåñëa-darçana-kämyayä ||1|| jïätvä tato’pi bhagavän svayaà pitaram änayat | brahma-kuëòe majjayitvä svajanaà brahma-lokataù ||2|| äninäya punar våndäraëyaà gopa-kulaà vibhuù | tat kuëòaà paramaà ramyaà paçya kåñëa sudurlabham ||3|| açoka-känanaà ramyaà brahma-kuëòasya cottare | çré-rädhayä saha kåñëo yatra kréòati paçya tat ||4|| kärttiké-pürëimäyäà tu deva-deveçvaro hariù | cakära räsaà gopébhir yatra çré-çyämasundaraù ||5|| sa räsa-rasa-täëòavair vividha-ramya-veçojjvalaiù | ratnokñita-sulakñitair jayati bhakta-vargaiù prabhuù ||6||

109

praphulla-madhura-dyutiù sa-rasa-ramya-våndävanaà vasanta-vana-märutaiù prakaöayan sa räsotsavaiù | suramyam api kià bruve sakalam eva räsa-sthalaà sa gopé-jana-vallabho madana-garva-kharvé babhau ||7|| dåñövä vipras tathä-bhütaà tathäpéçvara-mäyayä | våtaà sa darçayäm äsa pürva-lélä-sthaléà çubhäm ||8|| atas taà paçya govindo vaàçé-vaöa-samépataù | sthito jagau käma-béjaà gopé-jana-vimohanam ||9|| çrutvä sulalitaà gänaà gopyas tatra samäyayuù | täbhyaù prema-madäd bähyaà kåñëo dharmam açikñayat ||10|| täsäà viçuddha-sattvaà ca bhäva-dätä ca prema-daù | cakära räsam apy atra kåñëo yogeçvareçvaraù ||11|| atra taà paçya gauräìga govinda-rasa-kautuké | våndävanädhipatyaà ca cakära rasa-vallabhaù ||12|| evaà räsa-rasämodé gopéëäà räga-våddhaye | ekäm ädäya sahasä tirobhüto’tra paçya tat ||13|| tasyäù sucaritaà kena varëyate çrüyate’thavä | yasyäù prema-parädhénas täà hi svädhéna-bhartåkäm ||14|| tatyäja kautuké kåñëas tv ito’syäù sannidhià hasan | sä’pi kåñëaà na paçyanté vihvalä tat-sakhé-janäù ||15|| militäù kåñëa-janmädi-lélä-tan-mayatäà yayuù | gopyaù prema-parädhénäs tat-tad-rüpa-prakäçikäm ||16|| täbhyaù sva-viraha-vyädhi-péòitäbhyo nijäà tanum | prahasan darçayäm äsa kåñëo näräyaëaù svayam ||17|| täbhiù sammänitaù kåñëaù parihäse paräjitaù | räsaà cakära dharma-jïo maëòaléà parikalpayan ||18|| viläsa-rasa-mädhuré-rasa-madena mattaù kila saànéya subalo janän yama-bhaginé-téraà hariù | prakäçya bahu-rüpatäà jagad-anaìga-saàmardano raräja vraja-sundaré-nija-bhujais tu baddhaù svayam ||19|| çrutvä räsa-viläsa-vaibhava-rasaà çré-gauracandro hariù premonmäda-vibhinna-dhairya-nivaho mädhurya-särojjvalaù | rädhä-kåñëaà vraja-vadhü-gaëair veñöitaà saàvibhävya präkaöyaà tat svätmani tayor darçayan sambabhau sma ||20||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame mahä-räsa-sthalé-darçanaà näma

navamaù sargaù ||9||

—o)0(o—

(4.10)

110

daçamaù sargaù

çré-nikuïja-yamunä-ädi-darçanam tataç ca paçyätra vasanta-veçau çré-räma-kåñëau vraja-sundarébhiù | cikréòituù sva-sva-yütheçvarébhiù samaà rasa-jïau kala-dhauta-maëòitau ||1|| nåtyantau gopébhiù särdhaà gäyantau rabhasänvitau | gäyantébhiç ca rämäbhir nåtyantébhiç ca çobhitau ||2|| tayor itthaà viharatoù çaìkhacüòaç ca durmatiù | kadarthayan gopé-janän täbhyäà samupalakñitaù ||3|| håtam asya çiro-ratnaà kåñëenäpi hataù khalaù | dattaà çré-baladeväya maëi-ratnaà syamantakam ||4|| paçyanténäà ca gopénäà çré-kåñëena sa-kautukam | tenäpi tan nija-preñöhair dattaà tat-preyaséà prati ||5|| gobhiù samaà prativanaà pratigacchatoù çré- vaktraà mukunda-balayor vraja-sundarébhiù | akñaëvatäà phalam idam iti gétam atra çåëvan prabhuù pulakitaù kila roravéti ||6|| kumudäkhya-vanaà paçya çrédäma-subalädibhiù | saha saìkréòataù kåñëa-rämau yatra sunirbharam ||7|| atra sarasvaté-tére ambikäkhyaà vanaà janaiù | püjyate çaìkaro devo gauré ca vraja-väsibhiù ||8|| muneù çapät sarpa-dehaà präpto näma sudarçanaù | nandärdhaà gilite kåñëenoddhåtaù päda-saàspåçan ||9|| gandharva iti vikhyätas tasthau santoñayan harim | yayäv atra nijaà dhäma kåñëa-saìkértanair mudä ||10|| våñbhänu-puraà paçya yatra våndävaneçvaré | prädurbhütä mahä-lakñmé rädhä kåñëa-viläsiné ||11|| girià raivatakaà paçya baladevo rasägraëéù | yatra gopé-janaiù kréòan dvividaà paricürëayat ||12|| yayau yämunakaà téraà kalindéà täà vikarñayan | yathecchaà jalam äviçya kréòan gopébhir acyutaù ||13|| téram äsädya väsobhir vibhüya bhüñaëair varaiù | gopébhis tä bhüñayitvä kréòati kåñëa-kautuké ||14|| nanda-grämottare paçya pävanäkhyaà sarovaram | yatra nandasya go-vatsäç caranti kåñëa-pälitäù ||15|| nandéçvara-paçcime ca vanaà hi kämya-pürvakam | picchaläkhyaù parvato’yam atra tiñöhati nirmalaù ||16|| picchale khelataù kåñëa-rämau ca bälakaiù saha | ariñöa-keçi-vyomädyä våñäçva-meña-rüpiëaù ||17|| païcatvam äpitäù kåñëät sarva-mokñädhikäriëaù | kåñëo’pi bälakaiù särdhaà yatra kréòati sarvadä ||18|| khadiräkhyaà vanaà ramyaà phala-puñpa-samanvitam | manda-väyubhir äkérëaà paçya gauräìga-sundara ||19|| atraiva gopébhiù särdhaà rädhä-kåñëau nirantaram |

111

kréòataù kautukäviñöau kraya-vikraya-lélayä ||20|| nikuïja-nava-mallikä-nava-tamäla-sälärjunair açoka-nava-mädhavé-nava-rasäla-saìghaiù kila | mayüra-çuka-kokilai rabhasam eva saàçobhite supuñpa-parisaàsthitau jayata eva rädhä-mädhavau ||21|| suramya-sakhé-cäturé-carita-cäru-vaàçé-svanaiù pragalbha-taruëé-janair hasita-géta-nåtyotsavaiù | sahaiva satataà smara-madana-yukta-lélä-parau räseçvaré-räseçvarau rasa-viçeña-pälotsukau ||22|| rädhä-kåñëa-viläsa-vaibhava-rasaà çrutvä rudann apy asau tat-tad-rüpa-prakaöana-paro mädhuré-dhurya-säram | vyaktékåtya sa jagati punar goñöha-bhävena pürëaù sändränando vijayati paraà çré-çacé-nandano’yam ||23||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame çré-nikuïja-yamunä-ädi-darçanaà näma

daçamaù sargaù ||10||

—o)0(o—

(4.11)

ekädaçaù sargaù

akrüra-gamanädi-lélä-çravaëam evaà sa nitya-léläbhir divyati vraja-bhümiñu | prakaöänumatenäpi kathyate yat tathä çåëu ||1|| kaàsena prahito’krüro rathenägatavän pathi | smaran çré-räma-kåñëau ca tayor darçana-lälasaù ||2|| nänä-manorathaiù pürëaù premäçru-pulakair våtaù | dadarça caraëämbhoja-cihnam atraiva pävanam ||3|| rathäd utthäya çirasi dhülim ädäya satvaram | daëòavat patito bhümau dåñövä çré-räma-keçavau ||4|| äbhyäà sammänito nétaù sva-gåhaà paramädarät | püjitaù svanna-pänädyair nandena sumahätmanä ||5|| kaàsa-cikérñitaà çrutvä räma-kåñëa-samanvitaù | nanda äghoñayad goñöhaà mathurä-gamanäya ca ||6|| evaà çrutvä parama-sukhadau räma-kåñëau dadarça ca ||7|| vätsalye sära-bhütä sä yaçodä räma-kåñëayoù | karaà dhåtvä kroòékåtya babhäñe satvaraà harim ||8|| tataù kià mäà parityajya mathuräà gantum icchathaù | na dåñövä mukha-candraà vä kathaà dhäsyämi jévitam ||9|| na hi na héti mätas tvat-sannidhià kroòam ästhitau | tiñöhävas tvaà vijänéyäù satyaà satyaà na saàçayaù ||10|| çrutvä prema-parétätmä cumbamänä mukhaà tayoù |

112

sthiré-bhütvä sukhaà mene räma-kåñëau hådi sthitau ||11|| etan-madhye parama-vivaçä duùkha-santapta-cittä çünyaà matvä sakala-bhuvanaà däsikäù påcchamänä | ko’sau dürät çamana-sadåça ägato räja-düto nanda-dväri sakala-vraja-jana-präëa-sambädha-käré ||12|| çrutvä vraja-striyaù sarvä räma-kåñëätmakehayä | nänä-bhävair upetäs tä divyonmäda-sulakñaëäù ||13|| etan-madhye sva-sva-pärçve sarväs tä vraja-subhruvaù | sva-sva-näthaà sukhenaiva paçyantyaù prema-vihvaläù ||14|| tad-darçana-mahänandaiù sampürëäù kåñëa-vallabhäù | kena saàvarëyate hy äsäà prema-vaibhava-lakñaëam ||15|| sva-sva-yütheçvaréù sarväù gopikäù prema-rüpiëéù | äyäsye çéghram eveti giräçväsya kara-dvayam ||16|| dhåtväsäà sva-karäbhyäà tau cumbanäliìganädibhiù | svädhénatäà samprakäçya räma-kåñëau vijahratuù ||17|| tataù sarva-vrajänanda-räma-kåñëa-samanvitaù | mano-gaìgäà samuttérya yayau vraja-purät purém ||18|| akrüraç ca kiyad düraà gatvä räma-janärdanau | snätuà yamunäm äviçya ratha-sthau tau dadarça ha ||19|| tayor vibhütià sampaçyan praëamya vismayänvitaù | çrutvä bahu-vidhaà täbhyäà sahito mathuräm agät ||20|| sudurmukhäkhya-rajakaà nihatya vastra-saìghaçaù | gåhétvätaù sudämno hi grhaà tau jagmatuù saha ||21|| tataù sa-gaëayoù so’pi tayor veçaà cakära ha | kubjäpi ca tayor aìgaà candanenäbhyabhüñayat ||22|| kåtvä täà rüpa-sampürëäà dhanur-bhaìgaà ca mädhavaù | sa-rämaù çakaöaà gatvä mätur dattam abhojayat ||23|| rajanyäà saha rämeëa nanda-kroòa-gato hariù | lälyamänaù sukhaà tena suñväpa bhakta-vatsalaù ||24|| etac chrutvä çré-gauräìgas tat-tad-bhäva-vibhävitaù | babhüva sa rasäviñöaù kåñëa-däso’pi vismitaù ||25||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame akrüra-gamanädi-lélä-çravaëaà näma

ekädaçaù sargaù ||11||

—o)0(o—

(4.12)

dvädaçaù sargaù

kaàsa-vadhädi-varëanam kåñëa-däsas tataù präha çåëu kaàsasya ceñöitam | yat kåtaà tena duñöena tat kiïcit kathyate’dhunä ||1|| måtyu-dütaà bahu-vidhaà dåñövä rätrau sudurmanäù |

113

kaàso maïcädikaà sarvaà kärayäm äsa satvaram ||2|| maïcopari-sthitaù so’pi cävähya bandhu-bändhavän | samänäyya tad upari saàsthäpya präha durmadaù ||3|| änéya nandaà ca sa-gopa-våndaà niveçya maïcopari sambhrameëa | kutra sthitau tau vara-yuddha-kautuké paçyämi yuddhaà ca tayoù sunirbharam ||4|| tataù paraà räma-janärdanau prabhü dvära-sthitaà kuïjara-räjam eva | hatvä ca taà tau ca gåhéta-dantau prajagmatur eva suraìga-bhümim ||5|| cäëüra-muñöé sa-gaëau nihatya kaàsaà ca sarvair abhinanditau sukham | tataù pitåbhyäm upalälitau tau nandaà samäsädya mudähatus tam ||6|| pitaù kiyantaà mathuräà didåkñe kälaà bhavän me yadi suprasannaù | tadä hi sarvaà sukham eva me pitar mad-agrajo yätu tvayä samaà sukhé ||7|| çrutvä nando hasan präha bälo’si tvaà niraìkuçaù | matta-siàha-samaù kena çäsituà çakyate bhavän ||8|| balaräma punaç cätra bhavän hi sthätum arhati | yathä gaväà cäraëärthaà våndävana-gataù kvacit ||9|| samäliìgya sukhenaiva täbhyäà vandita ädarät | yayau nandéçvaraà nandaù kåñëa-rämau hådi sthitau ||10|| tataù paraà vasudeva-devaké putrayoù kila | upavétaà ca gäyatréà däpayäm äsatur mudä ||11|| çré-kåñëa-caritaà kena varëyate kñudra-buddhinä | yatra brahmädayaù sarve muhyanti pära-darçinaù ||12|| evaà hi sütra-rüpäà ca léläà mathura-sambhaväm | mene bhüritaräà kåñëa-caitanyo rasa-vigrahaù ||13|| kvacit çyämaà kvacit pétaà lélänukaraëaà kvacit | jagan-mohana-rüpaà ca svarüpaà prema-daà prabhuù ||14|| darçayan çuddha-bhaktänäà manaù-çravaëa-maìgalam | nåtyati gäyati rauti hasati dhävati sukham ||15|| evaà viharatas tasya sarvadänanda-rüpiëé | lélä sarva-vraja-sthänäà präduräséd gåhe gåhe ||16|| pütanä-mokñaëädiç ca vyomäsura-vadhäntikä | våndävana-sthitä yä ca yä ca dhämäntaraà gatä ||17|| sä tu sarvä çakti-maté sarva-siddhi-pradä sadä | prema-bhakti-pradä çaçvat pradhänä kåñëa-rüpiëé ||18|| kecid bälaà nava-néta-karaà ke’pi paugaëòa-rüpaà çrédämädyair upayamunakaà cärayantaà ca vatsän | kaiçorädyaà nava-ghana-rucià veñöitaà gopébhiç ca

114

vaàçé-nyastädhara-kisalayaà gauracandraà dadarça ||19|| evaà dåñövä parama-rasikäù çréla-våndävana-sthäù sarve pakñi-måga-paçu-gaëä bäla-våddhäç ca harñät | paçyantaù svaà nija-nija-rasair hrädayantaù parétä rädhä-kåñëätmakam api nijaà menire präëa-nätham ||20||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame kaàsa-vadhädi-varëanam näma

dvädaçaù sargaù ||12||

—o)0(o—

(4.13)

trayodaçaù sargaù

gopänugrahaù tataç ca kåñëa-däsena darçito vraja-maëòalam | vanditaù parayä bhaktyä präha taà karuëä-nidhiù ||1|| yathä me hådaya snigdhaà kåñëa-kathä-rasämåtaiù | tathä te kåñëa-candraç ca prasanno bhavatu svayam ||2|| sa äha tava däso’haà tvaà kåñëaù çré-niketanaù | tväà vinä na hi jänéyäà yathä tat kuru me prabho ||3|| tathästv iti varaà dattvä tam äliìgya çacé-sutaù | jagannäthaà ca saàsmåtya yayau brähmaëa-saàvåtaù ||4|| yamunä-téram äsädya prayägaà punar ägamat | veëéà snätvä mädhavaà ca dåñövä tatra sthito hariù ||5|| tatra çré-rüpa ägatya sänujo jagad-éçvaram | dadarça prema-sampürëo daëòavat patito bhuvi ||6|| tam äliìgya sva-caraëaà dattvä tasya çiropari | präha prayähi mathuräà mad-äjïäà pratipälaya ||7|| çré-rädhä-kåñëayor léläà våndävana-vibhüñitäm | vyakté-kariñyasi tatra mama prétir na saàçayaù ||8|| gauòa-deça-pathe çrémaj-jagannäthasya darçane | ägamiñyasi cen mahyaà darçanaà bhävi sarvathä ||9|| sa äha caraëaà dhåtvä gacche’haà päda-sevakaù | na héti bhagavän präha gaccha tvaà mathuräà prati ||10|| evam uktvä yayau kåñëaù käçéà brähmaëa-veçmani | sthitas taträgataù çrémän sanätanaù prabhu-priyaù ||11|| taà dåñövä sahasä kåñëa utthäya paramädarät | dåòham äliìganaà kåtvä gadgadantam uväca ha ||12|| çré-kåñëa-karuëäà ko’pi vaktuà çaknoti paëòitaù | yä tväà viñaya-küpa-sthaà samuddhåtya baléyasé ||13|| çré-kåñëa-nikaöaà nétvä tan-mädhüryam apäyayat | sädhu sädhv iti harñeëa çikñayäm äsa taà punaù ||14|| våndävanäya gantavyaà bhakti-çästra-nirüpaëam | lupta-tértha-prakäçaà ca tan-mähätmyam api sphuöam ||15||

115

kartavyaà bhavatä yena bhaktir eva sthirä bhavet | yäm äçritya sukhenaiva çré-kåñëa-prema-mädhurém ||16|| pibanti rasikä nityaà säräsära-vicakñaëäù | sa äha tvat-kåpä sarva-phala-dä mama pävané ||17|| çré-kåñëeti tvayoktaà ca tadaiva manasärthakam | hasan präha håñékeças tvam eva buddhi-sattamaù ||18|| dåñövä madhu-puréà våndäraëyam eva punar bhavän | äyäsyati jagannätha-darçanärthaà mad-äjïayä ||19|| käçé-väsi-janän sarvän kåñëa-bhakti-pradänataù | uddhåtya kåpayä kåñëo bhaktänäà sukha-hetave ||20|| sanätanaà samäliìgya tapanädén yathä-sukham | jagäma satvaraà çrémän jagannätha-didåkñayä ||21|| evaà sa bhagavän kåñëaù pathi gacchan kåpä-nidhiù | dåñövä gopam uväcedaà sa-takra-kalasaà prabhuù ||22|| pipäsito’haà takraà me dehi gopa yathä-sukham | çrutvä parama-harñeëa sampürëa-kalasaà dadau ||23|| hastäbhyäà kalasaà dhåtvä sa-takraà bhakta-vatsalaù | pétvä gopa-kumäräya varaà dattvä yayau hariù ||24||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame gopänugraho näma trayodaçaù sargaù

||13||

—o)0(o—

(4.14)

caturdaçaù sargaù

çré-navadvépa-vihäre çré-gaurédäsänugrahaù evaà krameëa pathi gauracandraç calan samäyät kuliyähva-puram | çrutvä yayus tatra mahä-nidheù kila çréman-navadvépa-niväsinaù pare ||1|| dåñövä prabhoù çré-mukha-paìkajaà muhuù pibanti harñeëa na tåptim äpire | vadanti sarve kåta-kaëöha-väsaso jagad-guruà sneha-vaçaà tam éçvaram ||2|| çréman-navadvépam alaìkuru prabho saìkértanänanda-sumagna-cittaiù | sva-bhakta-vargair iti prärthitaù svayaà harir yayau tatra sva-näma-kautuké ||3|| ägatya mätuç caraëäbhivandanaà bhümäu nipatya kåtavän mätå-bhaktaù | tadaiva sä satvaram eva harñäd

116

vismåtya sarvaà ca tam äliliìga ||4|| sä cumbaté kåñëa-mukhäravindaà siñeca taà vatsala-bhakti-néraiù | catur-vidhenäpi rasena cännaà sambhojayitvä mudam äpa vatsalä ||5|| nityänandena särdhaà sakala-rasa-guruù çréla-gauräìga-candro mäträ dattaà parama-madhuram annam ädyaà ca säyam | bhuktvä vatsala-bhakti-pürëatamayä baddhas tayä çré-harir mäträ sarva-sukha-prado jayati sa çré-bhakta-vaçyaù prabhuù ||6|| nityänando jayati satataà gaura-premäbhimattaù sändränandojjvala-maya-navadvépam älambamänaù | nänä-bhävaiù praëayi-nikaraiù sevyamäno nijeçaà tan-nämämåta-kértanais tri-jagatäà täpa-trayaà näçayan ||7|| prakäça-rüpeëa nija-priyäyäù samépam äsädya nijäà hi mürtim | vidhäya tasyäà sthita eña kåñëaù sä lakñmé-rüpä ca niñevate prabhum ||8|| gadädhareëäpi samaà rasa-jïo gauräìga-candro viharaty ahar-niçam | çréman-navadvépa-niväsibùiù saha çré-kåñëa-saìkértana-magna-cittaiù ||9|| çréväsa-mukhyä ye bhaktäs teñäà gåhe gåhe prabhuù | sva-prakäçatayä pürëa-kértanänanda-däyakaù ||10|| vidyä-vinoda-lélädyaiù sampürëaù kautukädibhiù | çrédhareëa samaà nityaà kréòati gaurasundaraù ||11|| tato nityänanda-gauracandrau sarveçvareçvarau | jayatäà gauré-däsäkhya-paëòitasya gåhe prabhü ||12|| tasya premnä nibaddhau tau prakäçya rucirä çubhäm | mürtià sväà sväà rasaiù pürëäà sarva-çakti-samanvitäm ||13|| dadataù parama-prétau nivasantau yathä-sukham | täbhyäà saha bhuktavantäv annaà ca vividhaà rasam ||14|| dåñövä tau sac-cid-änanda-vigrahau dvija-sattamaù | çuddha-sakhya-rasenäpi sevayäm äsa sarvadä ||15|| sarve nityäù çäçvatäç ca dehäs tasya mahätmanaù | hänopädäna-rahitä iti vedänusärataù ||16|| çré-lélä-vigrahäù sarve bhakta-citte nirantaram | tiñöhanti paramänanda-däyino bhakta-vatsaläù ||17||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame çré-navadvépa-vihäre çré-gaurédäsänugraho näma

caturdaçaù sargaù ||14||

—o)0(o—

117

(4.15)

païcadaçaù sargaù

navadvépa-vihäraù çré-puruñottama-darçanaà ca tataç ca kåñëa-caitanya-nityänandau jagad-gurü | çrélädvaitäcärya-gehaà jagmatuù prema-vihvalau ||1|| tau dåñövä sahasotthäyädvaitäcäryo maheçvaraù | sa-gaëaù prema-vivaço dhåtvä tac-caraëämbujam ||2|| prakñälya vidhivad dharñät pétvä çirasi dhärayan | nanarta väso dhunväno matta-keçari-vikramaù ||3|| tam äliìgya praharñeëa praëamya ca punaù punaù | tena sampüjitau prétau çäly-anna-bhojanädinä ||4|| saìkértana-sukhe magnau tena särdhaà jagad-gurü | nåtyantau bhakta-vargaiç ca veñöitau parameçvarau ||5|| tata äcäryaù sahasä bähyam äsädya satvaram | änäyya çré-navadvépät sa-bhaktäà çré-çacéà tu täm ||6|| bubhuje sa tayä cäpi tathä vaiñëava-patnébhiù | saha päcitam annaà ca päyasädi-catur-vidham ||7|| puré-çré-mädhavaù kåñëa-premänanda-sukhärëavaù | tasyäpy ärädhana-tithau caitrasya çukla-pakñake ||8|| dvädaçyä bhojayäm äsa dvau prabhü sägrahaà mudä | tathä bhakta-gaëän sarvän äcäryo’dvaita éçvaraù ||9|| tasyä tena samaà kåñëa-caitanya-vallabhena ca | svayaà mahä-prasädaà hi bhuktvänandam aväpnuyät ||10|| çré-mädhava-puré-prema-rasau çré-çacé-nandanau | hari-saìkértanänandau bhaktaiù saha nanartatuù ||11|| evaà kåtvä dinaà tatra sthitvä mätå-vaçänugau | täà prasädya madhurayä girä saàçäta-vigrahau ||12|| äcäryädén bhakta-gaëän tathä çréväsakaà prabhum | saàsäntvayya sukhenäpi gamanäya kåtodyamau ||13|| teñäà vikréòitaà ke’pi varëayanti mahätmanäm | yathä kåñëe madhu-puréà gate çré-vraja-väsinaù ||14|| tiñöhanti tan-mayäù sarve tathaite vaiñëavottamäù | cintayantaç ca tal-lélä babhüvus tan-mayäù kila ||15|| kåñëa-rämau ca täv etau tatra te ca mahattamäù | upameya-gatir jïeyäù kåñëa-präëä babhuù sadä ||16|| tataù svayaà çré-jagad-éçvaräv ubhau çrémaj-jagannätha-didåkñayänvitau | prajagmatuù çré-puruñottamaà prabhü sva-bhakta-våndaiù pariñevitau dhruvam ||17|| ägatya kñetraà bhuvanaika-bandhü dåñövä jagannätha-mukhäravindam | premäçru-pürëau kala-dhauta-vigrahau babhüvatur gadgada-ruddha-kaëöhakau ||18||

118

çré-käçé-miçrasya gåhe gatau punaù çré-räma-kåñëau kila bhakta-veñöitau | çré-särvabhäumädaya eva sarve taträgatäù kñetra-niväsino’pare ||19|| paçyanti tat-päda-saroja-vaibhavaà praëamya bhümau praëipatya te mudä | baddhäïjalià säçru-vilola-locanäù sa-gadgadaà kåñëa-rasäbdhi-magnäù ||20|| utthäya tau satvaram eva tän api äliìgya premnä hi mudänvitau prabhü | våndävanasya madhuraà kathämåtaà çuçrävayäm äsatur eva mänadau ||21||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame navadvépa-vihära-çré-puruñottama-darçanam näma

païcadaçaù sargaù ||15||

—o)0(o—

(4.16)

ñoòaçaù sargaù

pratäparudränugrahaù tato gajapaté räjä darçanärthaà mahäprabhoù | särvabhaumaà samähüya rämänanda-samanvitam ||1|| papraccha satvaraà prétaù sädaraà vinayänvitaù | darçanaà gauracandrasya sägrajasya kathaà bhavet ||2|| sa präha taà mahäräja darçanaà durghaöaà tava | upäyäntaram äsädya kartavyaà na tu sammukham ||3|| yadä saìkértanänanda-mattau tau parameçvarau | tadaiva te mahäräja kartavyaà darçanaà tayoù ||4|| bhadram eva tathä käryaà yathä çéghraà bhaved dvija | iti präha samutkaëöho räjä prahasitänanaù ||5|| tadaiva kértanänanda-mattau tau parameçvarau | çrutvä räjä samäsädya dadarça karuëärëavau ||6|| açru-kampa-pulakädyair näsäläla-mukhämåtaiù | maëòitau tau samudvékññya räjäçru-pulakänvitaù ||7|| yayau sva-bhavanaà prétaù suptaù svapne dadarça tau | ratna-siàhäsana-sthau ca kértanänanda-vigrahau ||8|| tataù pralambäri-muradviñau sukhaà paçyan sadä-pürëa-viläsa-vaibhavau | kià kià bruvan bhümipatan sunirbharaà punaù samutthäya dadarça tau prabhü ||9||

119

evaà sa vära-trayam eva svapnaà dåñövä rudan prema-vibhinna-dhairyaù | tataù samutthäya jagäma satvaraà gauräìga-pädämbujayoù samépakam ||10|| praëamya säñöäìgam asau punaù punaù nipatya bhümau ca rudan muhur muhuù | dhåtvä prabhoù çré-caraëämbujaà hådi tuñöäva sarveçvaram ädi-puruñam ||11|| jaya jaya jagadéça prema-pürëa-prakäça sakala-jana-niväsänanda-bhogendra-çäyin | nija-jana-mati-matta-bhåìga-cumbi-svapäda- sarasija-virahärtaà pähi mäà déna-bandho ||12|| evaà stuvantaà nåpatià jagat-patiù çåìgära-poñaà nija-vaibhavaà prabhuù | çré-vigrahaà ñaò-bhujam adbhutaà mahat pradarçayämäsa mahä-vibhütiù ||13|| pürëänandaà parama-madhuraà darçayan gauracandraù premoddämo jayati satataà ghürëayan netra-bhåìgam | nityänandaù svayam api balaà divya-mädhurya-pürëaà premonmädaiù çubham api nijaà vigrahaà çänta-rüpam ||14|| ürdhvaà hasta-dvayam api dhanur-bäëa-yuktaà ca madhyaà vaàçé-vakñaù-sthala-vinihatam uttamaà gauracandraù | çeña-hasta-dvayaà ca parama-sumadhuraà nåtya-veçaà sa bibhrad evaà çré-gauracandraà nåpatir akhilaà prema-pürëaà dadarça ||15|| dåñövä çré-hari-rämayoù sumadhuräà çré-räsa-léläà smaran premäçru-pulakävåtaù katipayän çlokän paöhan nåtyati | çrémad-bhägavatasya tasya paramaà mädhurya-särasya ca çré-gopéjana-maëòalé-subhagayoù svänanda-bhävonmadaiù ||16|| çré-bhägavate daçama-skandhe catus-triàçatitamädhyäye— kadäcid atha govindo rämaç cädbhuta-vikramaù | vijahratur vane rätryäà madhya-gau vraja-yoñitäm ||17|| upagéyamänau lalitaà stré-janair baddha-sauhådaiù | sv-alaìkåtänuliptäìgau sragvinau virajo-’mbarau ||18|| niçä-mukhaà mänayantäv uditoòupa-tärakam | mallikä-gandha-mattäli- juñöaà kumuda-väyunä || jagatuù sarva-bhütänäà manaù-çravaëa-maìgalam ||19|| [bhä.pu. 10.34.20-3] dåñövä ñaò-bhuja-vigrahaà prabhu-varaà çrémac-chacénandanaà rämaà rohiëé-putram eva pulakaiù saàmaëòitäç cäçrubhiù | pürëäù sarva-mahaj-janäç ca satataà çré-särvabhaumädayaù çré-kåñëa-guëa-kértanämåta-rase magnä vihastä babhuù ||20||

120

iti çré-kåñëa-caitanya-carite caturtha-prakrame çré-pratäparudränugraho näma

ñoòaçaù sargaù ||16||

—o)0(o—

(4.17)

saptadaçaù sargaù

bhakta-goñöhé-melanam

atha bhakta-gaëäù sarve ye ye gauòa-niväsinaù | gantum icchanti gauräìga-darçanäya néläcalam ||1|| äcäryaù çrémad-advaita éçvaro jagatäà guruù | sa-gaëaù paramänandaù çréväsaù saha bhrätåbhiù ||2|| äcärya-ratnaù çré-candra-çekharäcärya eva ca |

çré-väsudeva-dattaù çré-mukunda-datta eva ca ||5||

çré-nandanäkhyako brahmacäré çuklämbaras tathä |

çré-mukunda-narahari-ciraïjéva-sulocanäù |

puëòarékäkñako vidyä-nidhiù prema-nidhis tathä ||3|| gaìgä-däsäkhyakaç caiva paëòitaù sad-guëänvitaù | vakreçvaraù paëòitaç ca pradyumna-brahmacäry api ||4|| haridäsäkhya-öhakkuro haridäsa-dvijas tathä |

çré-çivänanda-senaç ca putra-därä-samanvitaù | çré-govinda-ghoña eva mukunda-gäyakottamaù ||6|| lekhako vijayaç caiva çré-sadä-çiva-paëòitaù | puruñottamaù saïjayaç ca çrémän-äkhyaka-paëòitaù ||7||

khola-veceti vikhyätaù sa bhakta-çrédharaù sukhé ||8|| lekhaka-paëòitaç caiva gopénäthäkhya-paëòitaù | çré-garbha-paëòitaç cäpi paëòito vana-mälikaù ||9|| jagadéça-paëòitaç ca hiraëyäkhyäç ca vaiñëavaù | buddhimantäkhya-khänaç ca äcäryaù çré-purandaraù ||10|| räghava-paëòitaç caiva vaidya-siàha-murärikaù | çré-garuòa-paëòitaç caiva gopénäthäkhya-siàhakaù ||11|| çré-räma-paëòitaç caiva çré-näräyaëa-paëòitaù | dämodaraù paëòitaç ca raghunandana-öhakkuraù ||12||

rämänanda-vasuç caiva satyaräjädayas tathä ||13|| sarve çré-kåñëa-caitanya-pränäù prema-samanvitäù | äcärya-prabhunä särdham äyayuù puruñottamam ||14|| çréman-narendram äyätän bhaktän sarveçvaro hariù | nikaöa-sthän bhakta-gaëän preñäyäm äsa satvaram ||15|| paçcäd eva svayam api gantuà cakre manaù prabhuù | bhakta-präëo bhakta-vaço bhaktänäà préti-daù sadä ||16|| nityänanda-prabhuç caiva paëòitaù çri-gadädharaù | puré-çré-paramänando bhaööa-çré-särvabhaumakaù ||17|| paëòito jagadänandas tathä çré-käçé-miçrakaù | dämodara-svarüpaç ca paëòitaù çaìkaras tathä ||18|| çré-käçéçvara-gosvämé paëòito bhagaväàs tathä |

121

çréla-pradyumna-miçraù çré-paramänanda-pätrakaù ||19|| çré-rämänanda-räyaç ca govindo dvära-pälakaù | brahmänanda-bhäraté ca çri-rüpaù çré-sanätanaù ||20|| çré-raghunätha-däsaç ca vaidyaù çré-raghunäthakaù | çré-näräyaëa-nandäkhya äcärya-putra-nandanaù ||21|| acyutänanda-gosvämé gauräìga-präëa-vallabhaù | çikhi-mäheti vikhyäto väëénäthas tathäpare ||22|| ye ksetra-väsino bhaktä äyayuù prabhuëä saha | etaiù samanvitaù kåñëa-caitanyo bhakta-vatsalaù ||23|| çré-narendra-saras-téram ägataù parameçvaraù | taträdvaito’pi bhagavän sa-bhaktaù samupasthitaù ||24|| ubhayor darçanäd eva sarve jäta-mahotsaväù | açru-kampädayo bhävä mürtimantas tadä babhuù ||25||

iti çré-kåñëa-caitanya-carite caturtha-prakrame

bhakta-goñöhé-melanaà näma saptadaçaù sargaù

||17||

—o)0(o—

(4.18)

añöadaçaù sargaù

narendra-sarovara-vihäraù

bhävam äsädya te sarve paramänanda-vihvaläù | namanti daëòavad bhümau hari-dhvani-samanvitäù ||1|| éçvaro’pi namaç cakre vaiñëavaiù saha vaiñëavän | darçayann äçramädénäà vaiñëavärädhane vidhim ||2|| api cet suduräcäro bhajate mäm ananya-bhäk | sädhur eva sa mantavya iti kåñëa-mukhoditam ||3|| prakäçya jana-saìghänäà hitäya jagad-éçvaraù | vaiñëavän vandanaà cakre nyäsädi-mada-khaëòanam ||4|| kampäçru-pulaka-vyäptä dhüli-maëòita-vigrahäù | nåtyantaç ca namantaç ca gäyantaç ca punaù punaù ||5|| gauräìga-darçanänanda-mattäù svaà na vidanti te | gauräìgo jaya gauräìga gauräìga iti vädinaù ||6|| tathä vaiñëava-patnyaç ca düre dåñövä mahä-prabhum | täsäà prema-parä-käñöhäà ko veda ko’pi saàvadet ||7|| tatas täù çré-harer bhakti-saàvyäpinyo na saàçayaù | çré-kåñëa-näma-pürëäsyäù premäçru-pulakänvitäù ||8|| tadaiva räma-kåñëau çré-yäträ-govinda eva ca | jala-kréòärtham äyätau narendra-sarasi dhruvam ||9|| mahä-vibhüti-saàyuktä hari-saìkértanädibhiù | maëòitä bhakta-vargaiç ca gaura-govinda-kiìkaräù ||10|| nävam äsädya tävac ca viharanto mahä-mudaù | govinda-räma-kåñëäç ca kurvanti jala-kautukam ||11|| sa-bhakto gauracandraç ca jalam äviçya kautuké |

122

gadädhara-rasolläsé nityänanda-sukha-pradaù ||12|| advaitäcärya-preñöhaç ca svarüpädyaiù samanvitaù | kréòati paramänandaà yamunäyäà yathä purä ||13|| sa sanätana-rüpa-çré-raghunätheçvaro hariù | muräri-räma-çréväsa-gaurédäsa-priyo’pi yaù ||14|| paramänanda-puré-vaàçé-rämänanda-sahäyavän | käçéçvara-mäna-dätä haridäsa-priyaìkaraù ||15|| sva-prakäçatayä sarva-bhaktaiç ca vipineçvaraù | sahaiva kréòati gaura-govindaù çacé-nandanaù ||16|| sarve jänanti kréòati gauräìgo hi mayä samam | tena särdhaà bhakta-gaëäù kurvanti jala-kautukam ||17|| gopébhiù saha govindo yamunäyäà yathä purä | akarod vividhä kréòäù çré-räsa-rasa-kautuké ||18|| yathä gopé-janäù kåñëaà jala-kréòa-paräyaëam | sukhayanti nija-prema-viläsa-nava-vibhramaiù ||19|| evaà jala-vihäraà ca kärayitvä yathocitam | gauräìgo räma-kåñëau çré-yäträ-govinda eva ca ||20|| utthiñöhanti jala-hradäd bhüñitä bhüñaëottamaiù | püjitäç copahäraiç ca sva-sva-bhåtya-samanvitäù ||21|| nåtya-vädya-sugänädyair mandiraà prayayuù sukham | räma-kåñëau ca çré-yäträ-govindaù svajanaiù saha ||22|| gauräìgaç ca nijair bhaktaiù kåñëa-saìkértanaiù paraiù | samaà bhaktäveçatayä yayau çré-hari-mandiram ||23|| jagannätha-mukhaà dåñövä sa-bhaktaù prema-vihvalaù | garuòa-stambham äçritya sthito darçana-lälasaù ||24|| nityänanda-sukholläsé bhakta-varga-samanvitaù | dvau pärçve paçyati gauracandro räma-janärdanau ||25||

iti çré-kåñëa-caitanya-carite caturtha-prakrame narendra-sarovara-vihäro näma

añöadaçaù sargaù ||18||

—o)0(o—

(4.19)

ekonaviàçaù sargaù

çrémad-advaita-prabhu-kåtaà çré-gauräìga-kértanam tato bhakta-gaëaiù särdhaà nityänanda-dhåtaù prabhuù | käçénätha-gåhaà çéghram ägato jagad-éçvaraù ||1|| jagannätha-prasädännaà nityänanda-samanvitaù | çrélädvaitädibhiù särdhaà svarüpädyair niveditam ||2|| bhuktvä catur-vidhaà dravyaà bhakta-saìkalpa-pälakaù | bhojayäm äsa svän bhaktän putra-präyeëa lälayan ||3|| tvaà bhuìkñva bhuìkñva bhuìkñveti vätsalya-rasa-mürtimän | jagad-änanda-svarüpädyair dvärair eva dayä-nidhiù ||4|| evaà krameëa pratyakñaà sambodhya kauçalänvitaù |

123

sambhojya bhüri-dravyeëa cäturvidhyena vaiñëavän ||5|| gaëòüñädi-kriyäù sarvaà samäpya jagad-éçvaraù | candana-puñpa-mäläbhyäà bhüñayitvä yathä-kramam ||6|| nityänandädvaita-mukhyän bhaktän gauòa-niväsinaù | utkala-sthän api çveta-dvépa-sthän vaiñëavän prabhuù ||7|| lälayäm äsa karuëo vätsalyäd bhakta-vatsalaù | taiù samaà sukham äsénaù saìkértana-kutühalé ||8|| räjäjïayä mahä-pätraç candaneçvara-saàjïakaù | bhaktän niväsayäm äsa gehe gehe yathä-sukham ||9|| evaà bhakta-gaëäù sarve saìkértana-paräyaëäù | tiñöhanti prabhuëä särdhaà saìkértana-vinodinä ||10|| prabhu-prétaye yad dravyaà tair änétaà prayatnataù | tena vaiñëava-patnébhiù päcitaà paramädarät ||11|| annaà catur-vidhenäpi rasena sahitaà prabhuù | bubhuje ca ghåtaiù siktaà sa-bhaktaù sägrajaù sukhé ||12|| advaito bhagavän säkñät svayam odanam uttamam | paktvä sumadhuraà cäpi nétvä taà bhäryayä saha ||13|| nibhåtaà bhojayäm äsa kñéraà ghåta-samanvitam | sva-präëa-vallabhaà kåñëa-caitanyaà bhakta-vatsalam ||14|| evaà krameëa çréväsa-paëòitädyäù sa-patnékäù | seväà cakrur bhagavato gauräìgasya yathä-sukham ||15|| tataç cädvaita-gosvämé saàmantrya svajanaiù saha | navénaà gauracandrasya näma-saìkértanaà çubham ||16|| karoti maëòalékåtya harñeëa vaiñëavaiù saha | nåtyati paramoddaëòaà garjati dhävati kvacit ||17|| nityänando’pi bhagavän gauräìga-bhäva-bhävitaù | yasya nåtya-padäghätaiù kampate bhuvana-trayam ||18|| mat-präëa-sarvasva gauracandra mäm uddhara prabho | nityänanda-priya gaura gadädhara-rasa-prada ||19|| çréväsädi-priya-präëa premada karuëärëava | evaà saìkértanaà so’pi gauräìgaù kértana-priyaù ||20|| kåñëa-saìkértanaà matvä jagau prema-vaçaù svayam | sa eva kértanänando brahmäëòaà pürayan babhau ||21|| sarve paçyanti nåtyantaà gauracandraà sva-sammukham | yathä madhya-gataà kåñëaà bälakä vana-bhojinaù ||22|| éçvaro’pi bhagavatädvaitäcäryeëa saàyutaù | nityänando mahä-tejäù premonmädena nåtyati ||23|| matta-päréndra-vikräntaù kärayann avané-talam | gauräìga-prema-dätä yas tasya kià citram eva tat ||24|| gadädharo’pi gauräìga-préti-do nåtyati sukham | çréväsädyäù sukhaà sarve nåtyanti gaura-cetasaù ||25|| etad antar-gataà yasya gauräìga-guëa-kértanam | sa eva säkñé nänye ca koöiço jïäna-päragäù ||26||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame çrémad-advaita-prabhu-kåtaà çré-gauräìga-kértanam näma

ekonaviàçaù sargaù ||19||

—o)0(o—

124

(4.20)

viàçaù sargaù

çré-guëòicä-mandira-viläsaù ekadä påñöavän kåñëaù çré-dämodara-paëòitam | satyaà kathaya man-mätuù kåñëa-bhaktir dåòhästi kim ||1|| çrutvä sa präha sa-krodhas tat-prasädät paraà tvayi | sästi kåñëa-rasä bhaktir nityänanda-svarüpiëé ||2|| çrutvä vipraà pariñvajya präha sa-karuëaà prabhuù | yathä tvaà präha mä bandho satyaà tat sarvam eva hi ||3|| tad-äjïayä hi kñetre’smin vasämi nätra saàçayaù | tat-premnä néyate tasyäù sannidhim apy alaà khalu ||4|| tataù çré-jagad-éçasya snäna-yäträ-mahotsavam | dadarça parama-prétaù sa-bhaktaù sägrajo hariù ||5|| tato’navasaraà vékñya räma-mädhavayoù prabhuù | sa-bhakto duùkha-santapto gatvä’py älälanäthakam ||6|| paçyan deva sapta-rätrià sthitväyätaù sa satvaram | netrotsavaà ca sampaçyan sägrajasya jagat-pateù ||7|| saìkértana-rasänandair nanarta svajanaiù saha | bhaktäbhimäné bhagavän nityänanda-karäçritaù ||8|| tataù svam älayaà gatvä sva-bhaktaiù saàvåto hariù | bhuktvä mahä-prasädaà ca bhakta-dattaà sukhaà babhau ||9|| evaà sadänanda-rase’timattaù çri-gauracandro hari-rämayoù çubham | mahä-vibhütyoù kila syandanotsavaà drañöuà sva-bhaktaiù saha satvaraà yayau ||10|| dåñövä ca rämaà madhusüdanaà ca sudarçanenäpi yutäà subhadräm | ratha-sthitau tau ratha-saàsthitä tä saàvékñya harñeëa nanäma sägrajaù ||11|| çré-guëòicä-mandiram eva satvaraà rathäç ca gacchanti sumeru-tulyäù | sa-bhakta-vargaù kila gauracandramä yayau tad-agre’khila-bhäva-bhävitaù ||12|| paçyan jagannätha-mukhäravindaà smaran kuru-kñetra-viçäla-vaibhavam | saìkértanänanda-samudra-magnaiù sva-bhakta-vargaiù kila veñöito hariù ||13|| çré-rädhikä-prema-bharätimatto hasan rudan präha tvam eva nätha | ägaccha yämi vraja-maëòalaà vibho våndävanaà yatra suvaàçikä-dhvaniù ||14||

125

iti bruvan nartana-gäna-mädhuré- samudra-magnäti-mano-mataìga-jaù | çré-guëòicä-mandiram äpa satvaraà rathena särdhaà jagad-éçvarasya ca ||15|| çré-mandire ratna-mayéñu vedéñu svayaà prakäçäsu ca saìgatau tau | viveçatü räma-janärdanau sukhaà paçyann ati präha tvam ägataù kim ||16|| våndävane ägata eva çré-harir iti svavädéj janatä-svanaiù prabhuù | sarvaà vanaà ramyam anupraviçya ca svänanda-tåñëo’khila-bhäva-pürëaù ||17|| jagannäthasya sarvaà hi bhogädi-rasa-vaibhavam | paçyan bhakta-janaiù särdhaà karoti kértanaà mahat ||18|| våndäraëya-viläsino mura-ripoù çré-räsa-léläà çubhäà säkñäd eva viläsa-läsya-laharé-pürëäà manan çré-hariù | çré-rädhä-rasa-mädhuré-dhuri-tanur gauräìga-mürtiù svayaà çré-nandätmaja eva bhakti-rasikaù sväräjya-lakñméà dadhe ||19||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame çré-guëòicä-mandira-viläso näma

viàçaù sargaù ||20||

—o)0(o—

(4.21)

ekaviàçaù sargaù

räma-däsänugrahaù evaà dina-trayaà tatra bhakteçvara-vibhävitaù | kåñëo viharate ratna-mandiraà räsa-maëòalam ||1|| nava-dina-samudäyaà guëòicä-prema-väsaà gaja-pati-nåpa-sevye néla-çailädhinäthe | kåtavati jagad-éçe sägraje gauracandro ratham anugata eva bhakta-vargeëa särdham ||2|| herä-païcamé-yäträà ca çré-lakñmé-vijayotsavam | kåtvä yayau néla-çailaà çré-lélä-puruñottamaù ||3|| tataù paraà çré-çacé-nandano hariù padmävaté-nandana-räma-saìgataù |

126

çré-ratna-siàhäsana-madhya-saàsthitaà rämänujaà paçyati vaiñëavaiù saha ||4|| pauräëikaà dhyänam— nélädrau çaìkha-madhye çata-dala-kamale ratna-siàhäsana-sthaà sarvälaìkära-yuktaà nava-ghana-ruciraà saàsthitaà cägrajena | bhadräyä väma-bhäge ratha-caraëa-yutaà brahma-rudrädi-vandyaà vedänäà säram ekaà sakala-guëa-mayaà brahma pürëaà smarämi ||5|| evaà dhyätvä gataù kåñëo miçrasya puñpa-veñöikäm | sukham äsanam äsitvä bhaktän gauòa-niväsinaù ||6|| yäpayäm äsa bhagavän jananyäù sukha-hetave | yätäsau çré-harer bhakti-rüpiëé prema-rüpiëé ||7|| nityänandaà samäliìgya dhåtvä tasya kara-dvayam | präha sa-gadgadaà yähi gauòa-deçaà tvam éçvaraù ||8|| tava dehaà vijänéyäd viçväsa-bharaëaà mama | etaj jïätvä yathecchaà tvaà kartum arhasi hi prabho ||9|| mürkha-néca-jaòändhäkhyä ye ca pätakino’pare | tän eva sarvathä sarvän kuru premädhikäriëaù ||10|| tam iti prahasan präha nartako’ham tava prabho | kariñyämi yathäjïä te yatas tvaà sütra-dhärakaù ||11|| tayor eva kathayatoù svarüpädi-gaëaiù saha | puré-çré-paramänanda-rämänandädibhis tathä ||12|| dräviòa-stho dvijaù kaçcid daridro buddhi-sattamaù | äjagäma dhanärthaà ca jagannätha-didåkñayä ||13|| nivedya sva-prayojanaà jagannäthasya sannidhau | sthitaù sapta-dinäny eva pratyädeça vicintayan ||14|| apräpya väïchitaà duùkhät samudra-téram ägataù | tatraiva hy ägataà daiväd vibhéñaëaà ca darçayan ||15|| papraccha ko bhavän kutra yähi sa tvaà vadasva bhoù | saptähaà çré-jagannätha-darçanärthaà gato’py aham ||16|| vibhéñaëo näma mahyam ity uktvä prayayau sa ca | vipro’pi tena särdhaà ca yayau saubhägya-parvataù ||17|| ägato gauracandrasya samépaà çré-vibhéñaëaù | dåñövä çré-caraëa-dvandvaà tasya daëòa-natir bhuvi ||18|| vipro’pi sa-camatkäraà paçyan prema-pariplutaù | däridryaà çläghayan duùkhaà nanarta jäta-kautukaù ||19|| vibhéñaëaà ca bhagavän väïchä-kalpa-taruù prabhuù | präha brähmaëa-varyäya dhanaà dattvä bhavän khalu ||20|| pürëayiñyati yenäsau duùkha-rogäd vimucyate | kåtäïjali-puöaù so’pi jagräha çirasi vacaù ||21|| çrutvä dvija-varaù präha mä mä santyaktum arhasi | yathä te vacana-präptis tathä kuru jagad-guro ||22|| jagannätha håñékeça saàsärärëava-täraka | patita-prema-da kåñëa tvam eva mäà samuddhara ||23|| taà präha karuëä-sindhur yähi tvaà nija-mandiram | bhuktvä bhogän samutsåjya çré-kåñëa-caraëaà sadä ||24|| bhajanäl labhate bhaktià yathä syät prema-sampadaù | evaà çrutvä praëamyäsau yayau nija-gåhaà dvijaù ||25||

127

vibhéñaëaç ca taà stutvä praëamya ca punaù punaù | jagäma sva-gåhaà ramyaà dhyäyan tac-caraëämbujam ||26||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame räma-däsänugraho näma

ekaviàçaù sargaù ||21||

—o)0(o—

(4.22)

dväviàçaù sargaù

çré-nityänandädvaita-saìga-mahosavaù tataç ca çré-gauracandro bhakta-varga-samanvitaù | nityänandaà punar api präha prahasitänanaù ||1|| pürvaà yat kathitaà tac ca kartavyaà bhavatä kila | gaccha gauòaà hi tac chrutvä sa jagäma hasan prabhuù ||2|| pänihäöi-puram ramyaà raghava-paëòita-gåham | praëamantaà dvijaà kroòé-kåtvä präha mahä-sukhé ||3|| räghava kuru çéghraà me suväsita-jalair api | abhiñekaà candanädi-puñpälaìkaraëädinä ||4|| svarëa-raupya-pravälädi-maëi-muktädi-nirmitaiù | bhüñaëaiç ca tvayä käryaà mad-aìga-parimaëòanam ||5|| yena me präëa-näthasya gauracandrasya sarvadä | sac-cid-änanda-pürëasya pürëo manoratho bhavet ||6|| çrutvä sarvaà çéghram eva kärayitvä janair dvijaù | sugandhi-payasä sura-dérghikäyä mudänvitaù ||7|| snäpayitvä sannimajya bhüñayitvä ca bhüñaëaiù | gandha-candana-puñpaiç ca nanäma bhuvi daëòavat ||8|| sarvälaìkära-saàyukto reje nanda-suto yathä | baladevaù svayaà cäpi svayaà gopäla-rüpa-dhåk ||9|| çrédämädyäù sakhä ye ca vraja-gopäla-rüpiëaù | vaàçé-veëu-viñäëädyair alaìkäraiç ca maëòitäù ||10|| çré-räma-sundara-gauré-däsädyäù kértana-priyäù | viharanti sadä nityänanda-saìge mahattamäù ||11|| evaà sa bhagavän rämas taiù särdhaà jähnavé-jale | kréòan täëòavam äsädya sva-bhaktänäà gåhe gåhe ||12|| ramamäëaù sukhenäpi gadädhara-gåhaà yayau | gopé-bhävena pürëaà sa dåñövä taà prema-vihvalaù ||13|| ägataù kértanänandaù sapta-grämäkhyakaà puram | triveëé-téram äsädya gauräìga-guëa-kértane ||14|| nanarta paramänandaà gopé-bhävaà pradarçayan | nityänando’pi gauräìga-kértanänanda-däyakaù ||15|| kåtvä tasmin maholläsaà purandara-gåhaà yayau | tasya prema-rasenäpi kåtvä tasya sukhaà ca saù ||16|| yatra saptarñayaù sarve smaranti bhävataù padam | mukta-veëétayäkhyätaà vadanti veda-päragäù ||17||

128

gaìgä-yamunayoç caiva sarasvatyäç ca sarvadä | pravähäç ca vadanti sma tad-darçana-mahotsaväù ||18|| narä muktä bhavanti hi snätvä vä smaraëäd api | harau bhaktià ca vindanti sarva-duùkha-vinäçiném ||19|| nityänanda-prabhus tatra vaëijän tu gåhe gåhe | karoti kåñëa-caitanya-näma-saìkértanaà mahat ||20|| yathä saìkértana-sukhaà navadvépe bhavet purä | nityänanda-prasädena tad evätra sukhaà param ||21|| uddhäraëa-gåhe sthitvä tena särdhaà jagad-guruù | gauracandra-rase magnaù çänti-puram agät tataù ||22|| nityänanda-mukhaà dåñövä çrélädvaito mahä-matiù | huhuìkäreëa nädena diì-mukhaà paripürayan ||23|| stutvä parama-harñeëa namaskåtya punaù punaù | tam äliìgya prabhuç cäpi praëamya sa-sukhaà vasan ||24|| tasyäpi janayan harñaà navadvépam agät prabhuù | gauräìga-guëa-sammatto jagad-ähläda-kärakaù ||25||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame çré-nityänandädvaita-saìga-mahosavo näma

dväviàçaù sargaù ||22||

—o)0(o—

(4.23)

trayoviàçaù sargaù

nityänanda-viläsaù tata ägatya prathamaà çré-çacé-darçanotsukaù | praëamya caraëopänte mätar ägato’haà sukham ||1|| çrutvä sä satvaraà mätä tasya mürdhni kara-dvayam | dhåtvä täteti sambodhya saïcumbya ca muhur muhuù ||2|| uväca madhuraà täta sthätum arhasi mad-gåhe | yena tväà sarvadä täta paçyämi duùkha-cchedakam ||3|| prahasan präha täà mätaù çåëu satyaà vadämi te | vasämi sänujo’haà te sadä sannihito’pi ca ||4|| tvayä päcitam annaà yat çré-kåñëädhara-püritam | tal-lobhena sadä mätas tiñöhämi tava sannidhau ||5|| evaà çrutvä hasanté sä pakva-çäly-annam uttamam | süpaà taà payasädyaà ca tam annaà paramädbhutam ||6|| tasmai sarvaà vinivedya paçyanté mukha-paìkajam | bubhuje sänujaù so’pi prahasan bhakta-vatsalaù ||7|| dåñövä sä räma-kåñëau ca bhuktavantau sukhärëave | magnä babhüva täà dåñövä nityänanda-dayä-nidhiù ||8|| präha mätaù satyam eva vacaù kià me vadädhunä | sä präha täta te satyam éçvarasya vaco yathä ||9|| tathäpi sänujaà tväà hi drañöum icchämi sarvadä | yathäjïä te sukhaà mätaù kartavyaà me nirantaram ||10||

129

evaà tatra sthito nityänandaù sarva-sukha-pradaù | janayan paramänandaà navadvépa-niväsinäm ||11|| kurvan sarva-janän kåñëa-caitanya-rasa-bhävitän | gauräìga-kértanänando nanarta svajanaiù saha ||12|| gandha-candana-liptäìgo nélämbara-samävåtaù | svarëa-raupya-pravälädyair alaìkäraiç ca maëòitaù ||13|| karpüra-tämbulädyaiç ca pürëaù çré-mukha-paìkajaù | loha-daëòa-dharo rüpya-hära-kaustubha-bhüñaëaù ||14|| kuëòalaika-dharaù çrémän vana-mälä-vibhüñitaù | veëu-päëiù sadä kurvan gauräìga-guëa-kértanam ||15|| caura-dasyu-gaëäù sarve dåñövä tasya vibhüñaëam | hartuà kurvanti te nänä sva-yatnam ätatäyinaù ||16|| tän eva kåpayä pürëo nityänando mahä-prabhuù | gauräìga-kértanänanda-paripürëän cakära ha ||17|| evaà sa viharaë kåñëa-caitanya-rasa-bhävukaù | karoti vividhäù kréòä gopäla-bäla-lélayä ||18|| gaìgä-téra samäsädya sva-bhaktänäà gåhe prabhuù | viharan sneha-sampürëaù kåñëa-däsa-gåhaà yayau ||19|| baòagäché-niväsé sa präpya duñpräpyam éçvaram | änandenäkulo bhütvä dhunvan väso nanarta ha ||20|| mahä-puëyatamo grämo baòagächéti saàjïakaù nityänanda-svarüpasya vihäro bhävi yatra vai ||21|| kåñëa-däsena särdhaà çré-navadvépaà samägataù | viharan kértanänando räma-däsädibhir våtaù ||22|| çré-kåñëa-caitanya-nämnä paripürëaà jagat-trayam | kåtvä raräja gopälaiù samaà nanda-vraje yathä ||23|| vetra-vaàçé-çåìga-veëu-guïja-mälä-vibhüñitaiù | pärñadair ävåtaù kåñëa-kértanämåta-varñakaiù ||24|| baladevaù svayaà gopo våndäraëya-viläsavän | tad-rüpaà darçayan loke gauräìga-präëa-vallabhaù ||25||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame nityänanda-viläso näma

trayoviàçaù sargaù ||23||

—o)0(o—

(4.24)

caturviàçaù sargaù

bhakta-maëòala-viläsaù tataù çré-gauräìga-candraù svarüpädyaiù samanvitaù | çré-rädhä-bhäva-mädhuryaiù pürëo na veda kiïcana ||1|| rämänandena sahitaù kåñëa-mädhurya-vaibhavam | äsvädyäsvädayad bhaktän bhakta-vaçyaù svayaà hariù ||2|| våndävana-smärakäëi vanäny upavanäni ca | çré-kåñëänveñaëaà tatra yamunä-smärakena ca ||3||

130

samudra-patanaà cäpi svarüpädyair nidarçitam | kåñëa-païca-guëenaiva païcendriya-vikarñaëam ||4|| surabhé-madhya-pätena kürmäkäreëa bhävanam | çré-räsa-lélä-smaraëät pralapädy-anuvarëanam ||5|| govardhana-bhrameëaiva caöaka-giri-darçanam | kåñëädharämåtäsvädaà gopé-bhävena sarvataù ||6|| madhurä-småti-mätreëa divyonmäda-viceñöitam | jätaà svayaà bhagavato bhakti-prema-rasätmanaù ||7|| sättvikädyair añöäbhiç ca bhävaiù sampürëa-vigrahaù | rämänanda-svarüpäbhyäà sevito räsa-saàjïayä ||8|| bhävänurüpa-çlokena räsa-saìkértanädinä | çré-rädhä-kåñëayor lélä-rasa-vidyä-nidarçanam ||9|| çré-rädhä-çuddha-premnä hi çravaëämåtam adbhutam | pétvä nirantaraà çrémac-caitanya-rasa-vigrahaù ||10|| sac-cid-änanda-sändrätmä rädhä-känto’pi sarvadä | tad-bhäva-bhävitänanda-rasa-magno babhüva ha ||11|| yäà yäà léläà prakurvati kåñëaù sarveçvareçvaraù | täà täà ko vaktuà çaknoti tat-kåpä-bhäjanaà vinä ||12|| rämänandaù svarüpaç ca paramänanda-nämakaù | käçéçvaro väsudevo govindädyaiç ca sarvadä ||13|| aparaiç ca rasäbhijïaiù kåñëa-saìkértanätmakaiù | sevyamänaù sa ca kåñëo bhakta-bhäva-vibhävitaù ||14|| çré-navadvépam äsädya çré-nityänanda éçvaraù | çré-caitanya-rasonmattas tan-näma-guëa-kértanaiù ||15|| paripürëaù sadä bhäti gauräìga-guëa-garvitaù | tad-äjïä-pälanäd gauòe sthito’pi tat-prakäçataù ||16|| svecchä-mayo rasajïo’sau ko veda tasya ceñöitam | tad-darçana-samutkaëöho yayau çré-puruñottamam ||17|| puñpa-väöéà samäsädya dhyäyan gauräìga-sundaram | utthäya präëamad bhümau nipatya praëaman muhuù ||18|| huìkära-gambhérärävair jaya-gauräìga-nisvanaiù | tuñöäva parama-préto gauracandraà mahä-sukhé ||19|| evaà parasparaà kåñëa-rämau hi parameçvarau | prema-bhakti-rasäkåñöau cakratur abhivandanam ||20|| çré-çacénandanaù präha çré-nityänandam éçvaram | nanda-putra bhavän nanda-goñöha-bhakti-pradaù sadä ||21|| alaìkärädi-rüpeëa navadhä bhaktim uttamäm | paçyämi tava dehe ca kåñëa-keli-sukhärëave ||22|| nanda-gokula-väsinäà bhaktir eva sudurlabhä | bhävyate çuddha-bhävaiç ca labhyate vä naraiù kvacit ||23|| täà bhaktià tvaà ca prétyä hi stré-bälädibhyaù svecchayä | dadäsi ko bhaväàs tatra dätästéti vadäçu me ||24|| sa präha prahasan nätha dätä hartä ca rakñitä | premadaù karuëas teñäà tvam eva sarva-prerakaù ||25|| ekaù sa-pärñado nityänando viçvambharo’paraù | svarüpädyaiù sadä prema-pürëänanda-vigrahau ||26|| gadädhareëa ca samaà sevyamänau nirantaram | kréòataù sva-sukhaà kåñëa-kértana-prema-vihvalau ||27|| yaçodänandanaù kåñëaù çré-gopé-präëa-vallabhaù | çré-rädhä-ramaëo rämänujo räsa-rasotsukaù ||28||

131

rohiëé-nandanaù kåñëo yajïo rämo balo hariù | revaté-präëa-näthaç ca räsa-keli-mahotsavaù ||29|| iti näma pragäyantau bhakta-varga-samanvitau | çré-kåñëa-caitanya-nityänanda-rämau smaret tu tau ||30||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame bhakta-maëòala-viläso näma

caturviàçaù sargaù ||24||

—o)0(o—

(4.25)

païcaviàçaù sargaù

çré-kåñëa-janmädi-gopénätha-darçana-paryanta-kathanam etat te kathitaà sütraà çré-kåñëa-caritaà dvija | varëayiñyanti vistäraiù çréväsädyä mahattamäù ||1|| atränuvarëyate’bhékñëaà çré-gauräìgo mahäprabhuù | phaläsväda-nimittena kathyate tad-anukramaù ||2|| avatära-käraëaà ca çré-kåñëasya viceñöitam | bahir-mukhän janän dåñövä näradasyänutäpanaù ||3|| vaikuëöha-gamanaà cäpi çré-kåñëenäpi säntvanam | sarveñäm avatäräëäà kathanaà kåñëa-janma ca ||4|| bälya-lélädikaà caiva brähmaëasyänna-bhojanam | viçvarüpasya sannyäsaà nityänandätmakasya ca ||5|| jagannäthasya saàsthänaà duùkha-çokänuvarëanam | vidyä-viläsa-lävaëyam mätå-duùkha-vimocanam ||6|| lakñmé-pariëayaà caiva pürva-deçe gate prabhau | tasyäù saàsthitir eva syät çacé-çokäpanodanam ||7|| viñëupriyä-pariëayaà paramänanda-vaibhavam | puréçvara-darçanaà ca gayä-kåtya-samäpanam ||8|| bhäva-prakäçanaà caiva varäha-veça-dhäraëam | saìkértana-çubhärambhaà megha-niùsäraëaà tathä ||9|| nämärtha-kalpanäd eva gaìgä-patana-nirgamam | adhénaà bhakta-vargänäà çrélädvaitasya melanam ||10|| bhaktänukampanaà caiva çré-nityänanda-darçanam | ñaò-bhuja-darçanänandaà balaräma-prakäçakam ||11|| bhakti-rasa-samäkåñöaà harer mandira-märjanam | bhakta-datta-grahaëaà ca mahaiçvarya-pradarçanam ||12|| nåtya-gäna-viläsädi gaìgä-majjanam eva ca | brahma-çäpa-varaà caiva jéva-nistära-hetukam ||13|| balaräma-rasäveça-madhu-pänädi-nartanam | gopé-veça-dharaà nåtya-gäna-mädhurya-varëanam ||14|| sannyäsopakrame gupta-muräry-ädika-säntvanam | navadvépa-kaëöakäkhya-pura-väsi-viläpanam ||15|| sannyäsa-näma-grahaëaà premänanda-prakäçanam | räòha-deça-kåtärthaà ca candraçekhara-preñaëam ||16||

132

navadvépasya ca nityänandena duùkha-näçanam | çäntipura-viläsaà ca bhakta-varga-samanvitam ||17|| tato daëòa-bhaïjanaà çré-gopénäthasya darçanam | varäha-darçanaà puëyaà virajä-darçanaà tathä ||18|| vaitaraëé-yäjapura-çré-çiva-liìga-darçanam | nänä-bhäva-prakäçaà çré-bhüvaneçvara-darçanam ||19|| nirmälya-grahaëasyäpi vidhäna-kathanaà çubham | çré-mandirastha-gopäla-darçanaà rodanaà prabhoù ||20|| märkaëòeya-sarasy eva çiva-liìga-pradarçanam | tataù çrémaj-jagannätha-darçanänanda-vaibhavam ||21|| särvabhaumädibhiù särdhaà punaù çré-mukha-darçanam | çréman-mahä-prasädasya vandanaà bhojanaà çubham ||22|| särvabhauma-samuddhäraà dakñiëa-gamanaà hareù | kürmanätha-darçanaà ca kürma-vipränukampanam ||23|| väsudeva-samuddhäram çakti-saïcäraëaà tathä | jiyaòäkhya-nåsiàhasya cariträsvädanaà sukham ||24|| çréla-rämänanda-räya-milanaà çubhadaà çubham | puré-çré-mädhava-çiñya-paramänanda-darçanam ||25|| païcavaöé-räìga-kñetra-raìganätha-pradarçanam | tatra çré-paramänanda-puré-prasthäpanaà prabhoù ||26|| setu-bandhe çréla-rämeçvara-liìga-pradarçanam | tataù çrémaj-jagannätha-darçanänanda-varëanam ||27|| våndäraëyaà samuddiçya gauòäbhigamanaà çubham | väcaspati-gåhe kåñëa-vaibhavaà paramädbhütam ||28|| devänandaà samuddiçya çré-bhägavata-kértanam | tad vaktur lakñaëaà cäpi çrotuç ca kathitaà çubham ||29|| çré-nåsiàhänandena yat kåtaà jaìghälam uttamam | tena yathä rämakeli-kåñëa-näöya-sthalävadhi ||30|| gamanaà ca punaù çrélädvaita-geha-çubhägamam | navadvépa-bhakta-varga-melanaà punar eva ca ||31|| çré-bhojana-sukhaà tatra mätuç caraëa-vandanam | puruñottamam äsädya çré-gopénätha-darçanam ||32||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame çré-kåñëa-janmädi-gopénätha-darçana-paryanta-kathanam näma

païcaviàçaù sargaù ||25||

—o)0(o—

(4.26)

ñaòviàçaù sargaù

våndävana-gamana-néläcalägamana-rädhä-kåñëa-mädhurya-prema-nirantaräveña-paryantam

våndävanasya gamane bhakta-varga-viläpanam | säntvanaà cäpi teñäà vai varëitaà prabhuëä kåtam ||1|| vana-pathi krameëaiva käçé-puryäç ca darçanam |

133

tathä viçveçvarasyäpi tapanädeç ca melanam ||2|| prayäge mädhava-deva-darçanaà yamunäm anu | agra-vana-reëukädi-mathurälokanaà tathä ||3|| kåñëa-däsena ca samaà ghaööa-küpädi-darçanam | våndäraëyädikaà sarvaà dvädaça-vanam eva ca ||4|| pratigrämaà prativanaà pratikuëòaà sanätanam | kåñëa-nänä-prakäçaà ca lélänukaraëaà tathä ||5|| kåñëa-janma samärabhya tathä kaàsa-vadhädikam | varëanaà çravaëaà cäpi tat-tad-rüpa-prakäçanam ||6|| bhävonmäda-vikärädi-varëanaà paramädbhutam | sarva-vraja-niväsinäà gåhe gåhe prakäçanam ||7|| punar ägamanaà caiva prayäge rüpa-melanam | käçyäà sanätanasyäpi tapanädy-anurodhataù ||8|| käçé-väsé-janoddhära-caritaà kilbiñäpaham | takra-pänaà ca gopasya navadvépa-çubhägamaù ||9|| tatra nitya-vihäraà ca gaurédäsa-gåhe’pi ca | punar äcärya-gehe ca gamanaà çubha-darçanam ||10|| bhakta-varga-rasolläso mätuç caraëa-vandanam | mädhavärädhanaà tatra nélädri-gamanaà tataù ||11|| pratäparudra-santräëa ratha-yäträdi-darçanam | narendra-sarasi bhakta-melanaà hari-kértanam ||12|| tair dattaà bhojanaà cäpi gauräìga-guëa-kértanam | kåtam advaita-prabhuëä räma-däsänukampanam ||13|| nityänanda-vihärädi-gauräìga-guëa-kértanam | divyonmadädi-bhävänäà präkaöyaà syäd anantaram ||14|| rämänanda-svarüpädyai räsa-saìkértanädikam | nityänanda-vihärädi-varëana gaura-darçanam ||15|| guëòicäyäà puñpa-väöyäà viräjaà ca sa-bhaktayoù | gadädhara-samaà nityänanda-gauräìga-candrayoù ||16|| evaà saïcintayan kåñëa-caitanya-caritaà budhaù | çuddha-premämåta-nidhau nimagno bhavati sadä ||17|| éçvaro’pi svayaà kåñëo yato bhakti-rasäçrayaù | äsvädayati sva-prema-näma-mädhuryam adbhutam ||18|| tal-léläsvädanäd eva kià na syät prema-vaibhavam | ato nirmatsaro bhütvä çåëu gauräìga-kértanam ||19|| catväraù prakramä asya sargädi añöa-saptatiù | prathamaù ñoòaçaç cäpi dvitéyo’ñöädaças tathä ||20|| tåtéyas tu tathaiva syät cathurthaù ñaò-viàçatiù | ekonaviàça-çataçaù sapta-viàçädhikäni ca ||21|| çlokäni supaöhann eva rasikaù paramädarät | prema-pürëo bhaven nityaà çravaëäd api bhävukaù ||22|| çrutvä sarvaà nityänanda-gauräìga-guëa-kértanam | murärià sampraëamyäha çré-dämodara-paëòitaù ||23|| kåtärtho’haà kåtärtho’haà kåtärtho’haà na saàçayaù | dhanyo’si hi bhavän kåñëa-caitanya-rasa-pürakaù ||24|| çrélädvaita-prabhur api sukhaà çréla-gauräìga-candra- lélä-ratna-samaïjasaà sumadhuram äçrutya harñäd asau | taà präha çré-murärià tvam api khalu sadä rämacandrasya tasmäd etat tvayi prakaöitaà grantha-ratnaà hi tena ||25||

134

çré-rämo gaura iha jagati präduräséd yato’sau granthenaitena janayati hi prema-mädhurya-säram | çrutvä sarve parama-rasikäù prema-pürëäntaräç ca gäyantas taà parama-sukha-daà mokñam eväkñipanti ||26|| çréväsa-paëòitaù präha prema-gadgadayä girä | grantham äsvädya harñeëa murärià paramotsukaù ||27|| tvam eva jagatäà bandha-mokñäya kåtavän hareù | léläà bhagavato granthaà çrutvä mucyej jano bhayät ||28|| evaà bhakta-gaëäù sarve grantha-varëanam adbhutam | çrutvä murärià saànamya prähus tasya kathäà mithaù ||29|| so’pi praëamya vidhivan murärir dhåtvä tu teñäà caraëäravindam | premnä jaya kåñëa-caitanya-räma iti bruvann nåtyati roravéti ||30|| anyo’nyam äliìgya çré-gauracandra- rasena pürëäù kila te babhüvuù | çré-patir ekena jagad-dhitäya prakäçya léläà surahasyäm etäm ||31|| caturdaça-çatäbdänte païca-triàçati-vatsare | äñäòha-sita-saptamyäà grantho’yaà pürëatäà gataù ||32||

iti çré-kåñëa-caitanya-caritämåte mahä-kävye caturtha-prakrame våndävana-gamana-néläcalägamana-rädhä-kåñëa-mädhurya-prema-nirantaräveña-paryantam

ñaòviàçaù sargaù ||26||

sampürëo’yaà granthaù |

135