Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisipiu Aileu 2018
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
Agradesimentu
Auditoria Sosial nudar inisiativu inovadu husi eis Primeru Ministru S.E. Dr.Rui Maria De
Araujo iha VI Governo Konstitusional hodi hamosu no kria espasu ba komunidade no
Sosiedade Civil hodi hola parte iha Programa Dezemvolvimentu, liliu iha Monitorizasaun no
Avaliasaun ba implementasaun programa Governu nian. Ho nune Forum Tau Matan hala’o
servisu auditoria hare liu ba iha Implmentasaun Prgrama Alfabetizasaun iha Municipio
Aileu.
Iha peskiza ne’ebe mak hala’o iha Municipio Aileu ba iha Programa Alfabetizasaun Forum
Tau Matan hetan Partisipasaun husi entidades hotu hodi fo sira nia hanoin ba iha
programa Alfabetizasaun ne’ebe mak lao iha Municipio Aileu. Ida ne’e mos signifika servisu
hamutuk ba objetivu hanesan, ba benefisiu ema hotu nian.
Relatoriu koletivu ida ne’e mai husi peskiza ba iha Suku sanulu (10,)
Berleu,Acubilitoho,Fahisoi no Betulau iha Postu administrativu Lequidoe no
Aissirimou,Bandudato,Lahae,Fahiria,Fatubosa no Foholau Postu Administrativu Aileu Villa.
Servisu ne’e hetan Susesu tamba servisu hamutuk husi Administrador Municipiu
Aileu,Administrador Postu Lequidoe, Administrador Postu Aileu Villa no Xefe do Suco
sanulu (10), Direitor Edukasaun Municipio Aileu ema hotu ne’ebé servisu iha Forum Tau
Matan. Dekade ida ona ami hamutuk ho komunidade iha edukasaun popular, mehi atu
transforma sosiedade ida ne’e ba dalan progresivu no libertadu sei la akontese bainhira
laiha aktus konkreta hodi mobiliza no dada partisipasaun komunidade ba transformasaun
sosiál iha Timor-Leste.
Enumerador husi UNTL Departementu Dezemvolvimentu Comunitaria no Enumerador husi
ASTI Departementu Administrasaun Pύblika, Senhorinha M.dos Santos,Romario
J.P.V.Tilman,Donatos da C. Martins,Floriano dos Santos,Leocadia da Silva,Abelino
Trazana,Apalonia de Jesus,Jacob Soares,Izidoro da Costa, no Lucia Mendonҫa
Ami nia agradese wain ba iha Uniaun Europeia no konsorsiu Fongtil no TAF ne’ebe bele
suporta finanseiro hodi hala’o aktividades ne’e ho susesu.
Ami fiar katak Relatorio Peskiza ida ne’e bele sai hanesan referensia ida hodi kontribui ba
iha dezemvolvimentu programa alfabetizasaun iha Timor Leste
Públiku
Dili, 23 Agustu 2018
Sekretariadu Forum Tau Matan
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
Konteúdu
INTRODUSAUN .......................................................................................................................................... 3
1.1. Perfil Munisipiu Nian................................................................................................................ 3
1.2. Politika Guvernu nian kona ba Alfabetismu ............................................................................. 4
1.3. Objetivu ..................................................................................................................................... 5
1.4. Konsultasaun Literária .............................................................................................................. 5
AMOSTRA ................................................................................................................................................... 8
2.1. Diskrisaun Amostra........................................................................................................................ 8
2.2. Perfil Respondente ......................................................................................................................... 8
Diskrisaun Idade Respondente .................................................................................................................. 8
Diskrisaun Partisipasaun Respondente basea ba Sexu .............................................................................. 9
MÉTODU KOLEKSAUN DADUS ........................................................................................................... 10
MÉTODU ANÁLISE DADUS ................................................................................................................... 12
Tekniku Analisa dadus Model Miles no Huberman ............................................................................... 12
................................................................................................................................................................ 13
APRESENTASAUN RESULTADU .......................................................................................................... 13
5.1. Nota balun relasiona ho Disponibilidade hosi dokumentu sira .................................................... 13
5.2. Prosesu Rekrutamentu.................................................................................................................. 13
5.2.1. Rekrutamentu Ba Monitoring (Tutór) ........................................................................................... 13
5.2.2. Rekrutamentu ba Benifisiariu/Estudante ...................................................................................... 14
5.2.3. Resultadu hosi Implementasaun Programa Analfabetismu ........................................................... 14
5.3. Aproximasaun Metodu Aprendijazem ......................................................................................... 15
5.4. Sistema Avalisaun Resultadu ....................................................................................................... 16
5.5. Sentimentu Estudante/benifisiariu nian........................................................................................ 16
5.6. Difikuldade Monitoring (Tutór) nian ........................................................................................... 17
5.7. Subsidiu ba Monitoring (Tutór) ................................................................................................... 18
5.8. Periodu Efetividade Implementasaun Programa Analfabetismu ................................................. 19
5.9. Rekomendasaun hosi Respondente sira ....................................................................................... 20
KONKLUZAUN......................................................................................................................................... 21
DESKOBRIMENTU .................................................................................................................................. 21
REKOMENDASAUN ................................................................................................................................ 21
file:///C:/Users/Admin/Desktop/FDG%20FTM/Final%20Report%20FTM%20Layouting.docx%23_Toc525857454file:///C:/Users/Admin/Desktop/FDG%20FTM/Final%20Report%20FTM%20Layouting.docx%23_Toc525857459file:///C:/Users/Admin/Desktop/FDG%20FTM/Final%20Report%20FTM%20Layouting.docx%23_Toc525857464file:///C:/Users/Admin/Desktop/FDG%20FTM/Final%20Report%20FTM%20Layouting.docx%23_Toc525857465file:///C:/Users/Admin/Desktop/FDG%20FTM/Final%20Report%20FTM%20Layouting.docx%23_Toc525857468file:///C:/Users/Admin/Desktop/FDG%20FTM/Final%20Report%20FTM%20Layouting.docx%23_Toc525857481file:///C:/Users/Admin/Desktop/FDG%20FTM/Final%20Report%20FTM%20Layouting.docx%23_Toc525857482file:///C:/Users/Admin/Desktop/FDG%20FTM/Final%20Report%20FTM%20Layouting.docx%23_Toc525857483
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina3
1.1. Perfil Munisipiu Nian
Geografikamente Aileu nia rai luan 676.02 km, husi Aikurus baliza ho Monicipio
Manatutu to’o Hoholau baliza ho Municipiu Ermera, no tasi Mane Liquitura baliza ho
Postu Administrativu Maubisse ba to Kotolau baliza ho Municipiu Dili. Municipiu aileu
ho nia Postu administrativu 4 mak hanesan Aileu Vila,Lekuidoe,Remexio no Laulara no
total suku iha munisípiu Aileu hamutuk 31 no Aldeia iha 135. Populasaun Aileu 48,837 .
Numeru total uma kain 7,598. Populasaun total iha feto 23,654 ka 48%, no mane
25.183
INTRODUSAUN 1
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina4
1.2. Politika Guvernu nian kona ba Alfabetismu
Visaun hosi Diresaun Nasional Ensinu Rekorente deskreve katak;
Até 2015, uma vez que todos os Timorenses serão alfabetizados, o sistema do Ensino
Recorrente (ER) está concentrado sobretudo em fornecer um ProgramaNacional de
Equivalência (PNE) para os adultos. Erradicar, até 2015, o analfabetismo em todas as
faixas etárias e completar a introdução do PNE, o qualpermitirá uma conclusão mais
célere do Ensino Básico para todos os finalistas do ER.1
Diploma Ministerial N.º 57 /2016, 19 Outubru 2016
Artigo-3 alinea (f). Promover um sistema de ensino recorrente para aqueles que
abandonaram precocemente o sistema educativo formal, contribuindo para a sua
reintegração;
alinea (g). Assegurar a implementação de programas que permitam eliminar o
analfabetismo,literal e funcional;2
Plano Estrategico da Educaҫāo
2011 to 2030.
Objectivu a longo prazo (2030)
um vez que todos os Timorenses
sejam afabetizados, o sistema do
Ensino Recorrente foca-se, sobre
todo, na disponibilizaҫāo de um
programa Nacional de
equivaléncia (PNE) para adultos
Objectivu curto Prazo (2015)
1 Planu Minitériu Edukasaun 2013-2017
2 Diploma Ministerial 2016
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina5
até 2015, erradica-se por completo o analfabetismo em todas as faixas etárias da
populaҫāo adulta e complete-se a introduҫāo do PNE que permitirá acelerar a conclusāo
do Ensino Bázico a todas os finalistas da campanha Nacional de Alfabetizaҫāo.3
1.3. Objetivu
1) Hala’o koleksaun dadus no informasaun sira ne’ebe relevante ba implementasaun
programa Alfabetizasaun hodi deskreve no halo análisa ba lala’ok
implementasaun programa Alfabetizasaun nian
2) Halo avaliasaun ba lala’ok programa Alfabetizasaun hodi identifika obstaklu no
desafiu ne’ebe akontese
3) Halo introdusaun breve kona ba programa Alfabetizasaun nia lala’ok ba
komunidade hodi bele halo avaliasaun rasik hodi hadiak liu tan prestasaun servisu
governu nian liu-liu ba programa Alfabetizasaun
1.4. Konsultasaun Literária
Haktuir ba peskiza Timor
Leste Coalition for
Education – TLCE nian
kona ba Esperiensia
Edukasaun no Avaliasaun
Literasia iha Munisipiu
Aileu 2016 deskreve
kompletamente nivel
literasia komunidade
Munispiu Aileu nian
3 Planu Estrategiku Edukasaun Nasional 2011-2030
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina6
Nivel Literásia
Númeru respondente sira (N) Persentajen
Naun-alfabetizadu 359 26,2%
Semi-alfabetizadu 346 25,2%
Alfabetizadu 667 48,6%
Totál 1372 100,0%
Avaliasaun nivel literasia bazeia ba idade hatudu katak hosi idade 40-60 existe 45.6%
ne’ebe mak sei kategoria Analfabetu
Razaun tansá mak kursu literasia nian la efetivu
Labele remata kursu refere 48,4%
Hanorin fraku 38,7%
Frekuénsia sesaun kursu nian la konveniente 38,7%
Tempu iha loron kursu nian la konveniente 35,5%
Selu karun liu 32,3%
Matéria kursu nian la relevante 29,0%
Labele uza saida mak aprende tiha ona depoiz de kursu remata 25,8%
Iha razaun oi-oin ne’ebe bele halo kursu literasia nian la efetivu no labele susesu ho diak,
rasaun balun importante balun ne’ebe presiza konsidera mak hanesan matenek ne’ebe
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina7
hetan iha kursu Alfabetizasaun nian ladún util ho idade estudante/benifisiariu ne’ebe
katuas no ferik daudaun4
The 2003-2012 UN Literacy Decade
“Literacy policies and programmes today
require going beyond the limited view of
literacy that dominated in the past.
Literacy for all required a renewed vision
of literacy, which will foster cultural
identity, democratic participation and
citizenship, tolerance and respect to
others, social development, peace and progress. It must admit that the literacy confined to
any particular age (child hood or adulthood), institution (i.e. the school system) or sector
(i.e. Education); and that is a life learning process. Such renewed vision toward literacy
for all calls for renewed modalities of operations, monitoring and accountability
procedure and mechanism”5
Konesementu kona ba konseitu Alfabetizasaun hosi tinan ba tinan tamba iha konseitu
ne’ebe luan liu tan hosi visaun dikotomia ba iha visaun funsional, tematika no alfabetu ba
base atu kontinua alfabetizasaun abilidade moris nian iha deklarasaun Persepolis 1970,
Teoria konsensializasaun Paul Freire nian fo influensia bo’ot tebes ba aproximasaun
ne’ebe enfase katak Alfabetizasaun la’os deit kona abilidade le’e, hekerek no sura maibe
fo kontribuisaun ba transformasaun sosial, liberdade desenvolviemntu ne’ebe nakonu
(desenvolviemntu hosi aspeitu hotu moris nian)6
4 Peskiza kona ba Esperiensia Edukasaun no Avaliasaun literasia, iha Munisipiu Aileu, 2016
5 UNESCO Bangkok, 2005)
6 Paul Freire (1921 -1997)
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina8
Peskiza ida ne’e hala’o iha Munisipiu Aileu iha Postu Administrativu rua mak hanesan
postu administrative Aileu Villa no Postu Administrativu Lequidoe, partisipa iha prosesu
levantamentu dadus ida ne’e amostra hamutuk 80 ne’ebe representa sub-populasaun
diferente.
2.1. Diskrisaun Amostra
Chefe Suku Nain – 10
Koordenador Programa Analfabetismu (Monitoring) suku Nain – 10
Benifisiariu Programa Analfabetismu (Estudante) Nain – 50
Komunidade Nain – 10
Total Nain - 80
2.2. Perfil Respondente
Diskrisaun Idade Respondente
Partisipa iha intervista respondente sira ho
idade entre 24 até 107. Maioria respondente
mak ho idade entre 31-40 no ho idade entre
41-50 ho pursentu 32% no 27%.
Respondente ho idade entre bo’ot liu 100
iha respondente nain ida deit no la iha
respondente ne’ebe ho idade entre 91-100
AMOSTRA 2
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina9
Diskrisaun Partisipasaun Respondente bazeia ba Sexu
Hosi taxa partisipasaun respondente ne’ebe partisipa iha intervista hatudu katak la
diferensa signifikante entre respondente feto no mane, mesmu nune’e taxa partisipasaun
hosi mane nafatin a’as liu kompara ho taxa partisipasaun feto. Partisipasaun respondente
estudante/benifisiariu sira ho pursentu hanesan entre feto ho mane (50% feto & 50%
mane). Ba respondente autoridade lokal (Chefe Suku) sira mak dominante mane.
Figura ne’e hatudu katak benifisiariu sira ne’ebe partisipa iha programa analfabetismu iha
balansu jeneru ne’e forte no ilustra katak laiha diskriminasaun ba generu
7%
32%
27%
14%
13%
3% 3% 0% 1%
Idade Respondente
20-30 31-40 41-50 51-60 61-70 71-80 81-90 91-100
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
0
Aproximasaun metodu koleksaun dadus ne’ebé diferente aplika iha prosesu koleksaun
dadus hodi kompleta diak liu tan informasaun relevante kona ba programa alfabetismu
ne’ebe implementa iha Munisipiu Aileu iha Postu Administrativu Aileu Villa no Postu
Admistrativu Lequidoe mak hanesan:
1. Intervista Direita
2. Dokumentasaun no
3. Foku Grupu Diskusaun (FGD)
4. Metodu intervista halo ba respondente nain ualu nulu (80) kompostu hosi grupu:
- Estudante
- Monitoring (Tutór)/Koordenador
- Chefe Suku
- Komunidade
Audiensia hosi metodu koleksaun dadus ne’ebe FTM utiliza deferente ba malu, ba
metodu intervista FTM utiliza instrumentu kestionariu hodi halo intervista direita ba
Esttudante/Benifisiariu nain 50, komunidade nain 10, chefe suku nain 10 no monitoring
(tutor) nain 10. Ba metodu dokumentasaun FTM utiliza hodi halo dukumentasaun liu hosi
fotografia no video sira hodi oferese informasaun sira ne’ebe la konsege hetan no metodu
intervista. Ba metodu foku grupu diskusaun (FGD) utiliza ho audiensia/partisipante
diferente, iha FGD ne’e, sai
hanesan alvu partisipante mak
Koordenador programa
Alfabetizasaun Munisipiu
Aileu, koordenador
Alfabetizasaun Postu
Administrativu Aileu Villa no
Lequidoe, Presidente
Autoridade Munisipiu Aileu,
MÉTODU KOLEKSAUN DADUS 3
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
1
Administrador Postu Aileu Villa no Lequidoe
Ho apriximasaun diferente iha metodu koleksaun dadus FTM hanoin katak bele kompleta
liu tan informasaun sira ne’ebe relevante ho implementasaun Programa Alfabetizasaun
iha Munisipiu Aileu liu-liu iha Postu Administrativu Aileu Villa no Lequidoe. Maibe iha
realidade alvu hirak ne’ebe FTM fiar katak sai nudar fontes informasaun principal sira la
konsege involve iha prosesu koleksaun dadus no oferese dadus ne’ebe adekuadu tamba
razaun oi-oin.
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
2
Iha prosesu analisa dadus ba resultadu koleksaun dadus hosi intervista, foku grupu
diskusaun no dokumentasaun utiliza modelu Miles no Huberman iha prosesu analisa
dadus ne’ebe kolekta direita iha terenu
Tekniku Analisa dadus Model Miles no Huberman
1. Koleksaun Dadus
2. Redusaun Dadus
3. Apresentasaun Dadus
4. Konklusaun/Verifikasaun
Koleksaun Dadus
Redusaun Dadus
Apresentasaun
Dadus
Konklusaun/V
erifikasaunn
Notas Terenu
2!D2#3%4
Ab%5cA%B
E&aC*eD*E
E
Redusaun
Resultadu Redusaun
AABECDE
dbcae
212345
Ilustrasaun hosi Prosesu halo Redusaun Dadus
MÉTODU ANÁLISE DADUS 4
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
3
5.1. Nota balun relasiona ho Disponibilidade hosi dokumentu sira
FTM buka atu bele hetan informasaun klean liu
nue’e aplika metodu koleksaun dadus oi-oin maibe
instrumentu sira ne’e hotu la konsege hetan
informasaun sira ne’ebe presiza. Situasaun ida ne’e
akontese tamba Koordenador Alfabetizasaun
Munisipiu Aileu, Koordenador Alfabetizasaun Postu
Administrasaun Aileu Villa no Koordenador Alfabetizasaun Postu Administrativu
Lequidoe la disponivel atu partisipa iha prosesu koleksaun dadus. Iha parte seluk
Monitoring (Tutór) sira iha kada suku la iha dokumentu sira relevante hodi oferese
informasaun kredivel liu ba kolektor dadus sira, nune’e informasaun sira ne’ebe kolektor
dadus FTM nian hetan maioria mai hosi deklarasaun verbal, la ho justifikasaun
dokumentu nesesaria
5.2. Prosesu Rekrutamentu
5.2.1. Rekrutamentu Ba Monitoring (Tutór)
Iha prosesu foku grupu diskusaun representante hosi Ministeriu Edukasaun Munisipiu no
Autoridade sira apresenta katak prosesu rekrutamentu ba Koordenador programa
Alfabetismu Munisipiu la’o tuir presesu rekrutamentu ne’ebe regiroju, prosesu
rekrutamentu hala’ao hosi Ministeriu Edukasaun Nasional nian liu hosi Diresaun
Nasional Ensinu Rekorente ne’ebe servisu hamutuk ho professores Cubanu sira iha
Timor leste.
Diferente ho prosesu selesaun ba monitoring (tutor) sira ne’ebe mak hanorin iha nivel
suku no aldeia tamba monitoring (tutor) hirak direitamentu hili ka hatudu deit hosi chefe
suku sira nune’e la liu hosi prosesu rekrutamentu nesesaria.
APRESENTASAUN RESULTADU 5
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
4
La aplika prosesu rekrutamentu ba koordenador alfabetismu postu administrativu nian
inklui tutor sira, situasaun ida aplika desde programa inisia
5.2.2. Rekrutamentu ba Benifisiariu/Estudante
Prosesu rekrutamentu ba benifisiariu sira dala barak chefe suku no chefe aldeia sira mak
fo aviso iha suku no aldeia liu hosi sosializasaun programa analfabetismu, balun mos mak
Monitoring sira mak identifika membru komunidade sira ne’ebe sei analfabetismu hosi
uma ba uma, situasaun ida akontese ba suku sira ne’ebe ladún iha kooperasaun entre
autoridade lokal ho Monitoring sira
Hosi suku sira ne’ebe tama iha lista amostra peskiza ne’e nian, pursentu ki’ik liu mak
deklara katak la iha koordenasaun diak entre Monitoring inklui Ministériu Edukasaun
Munisipiu ho autoridade lokal hanesan chefe suku no chefe aldeia ne’ebe afeita ba
prosesu rekrutamentu ne’ebe la masimu ba estudante/benifisiasiu programa analfabetismu
5.2.3. Resultadu hosi Implementasaun Programa Analfabetismu
Indikador ba resultadu sira presiza iha dokumentu adekuadu ne’ebe bele oferese
informasaun kompletu kona total benifisiariu/estudante ne’ebe tuir programa
Alfabetizasaun, hira mak konsege konklui no hira mak la konsege konklui.
Informasaun ne’ebe dekereve iha figura
tuir mai ne’e mai hosi deklarasaun verbal
mesmu iha dokumentu balun maibe la’os
ofisial. Dadus numeru
estudante/benifisiariu sira ne’e hetan
hosi intervista ho Monitor (tutor) sira iha
suku 10, Postu Administrativu 2
Munisipiu Aileu nian ne’ebe mak
partisipa iha intervista.
Hanesan hatudu hosi gráfika ne’e Suku Fahiria mak ho pursentu a’as liu iha regista
estudante/benifisiariu no total estudante ne’ebe konklui programa alfabetiszasaun mós
barak liu kompara ho suku 9 seluk no pursentu ki’ik liu mak Suku Berleu maibe hosi total
ne’ebe registu hodi tuir programa Alfabetizasaun hetan susesu 100%
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
5
5.3. Aproximasaun Metodu Aprendijazem
Metodu hanorin ne’ebe aplika iha prosesu aprendijazem iha programa analfabeizasaun
esplika hosi monitoring (tutor) maioria utiliza metodu hanorin ne’ebe hanesan dahuluk
tamba utliza padraun hanorin nian hosi Ministériu Eduksaun no seluk mak hanesan
hakerek, le’e no sura. Metodu hanorin numeru ba mak uja osan hodi sura. Alienede uja
metodu visual ho televisaun hodi hatudu figura no lian sira hodi ajuda halo
estudante/benifisiariu sira intende lalais liu
Hosi estudante/benifisiariu maioria nia pontu de vista deklara kontente ho metudu
hanorin ne’ebe monitoring (tutor) sira uja, tamba koalia mamar ba sira no sira mós fasil
liu atu hatene
Aisirimpu
FahiriaAcubilit
ohoFatubo
saBandud
atoLahae Berleu Betulau
Hoholau
Fahisoi
Total Estudante 40 200 30 34 35 35 13 18 26
Remata 20 120 9 16 25 10 13 10 12
La Remata 20 80 21 18 10 15 0 8 14
0
50
100
150
200
250
Total estudante hira mak tuir Programa Alfabetizasaun, hira mak konklui no hira mak la konklui?
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
6
5.4. Sistema Avalisaun Resultadu
Iha pergunta kona avaliasaun ba resultadu programa Alfabetizasaun hafoin remata
prosesu aprendijazem hodi determina estudante sira nia desempenhu durante tuir prosesu
aprendijazem iha programa Alfabetizasaun nian
5.5. Sentimentu Estudante/benifisiariu nian
Maioria estudante/benifisiariu sira konfesa
katak sira moe tamba sira nia idade katuas/ferik
liu ona atu eskola fila fali, alien ne’e kondisain
fisiku sira nian la permite atu bele tuir aula ho
diak tamba kuaze 80%-92%
estudante/benifisiariu sira infrenta ona problema
matan no ladún bele rona ho diak tamba idade
katuas no ferik ona
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
Avaliasaun hosi MinisteriuEdukasaun
Monitoring (tutor) mesak makhalo avaliasaun
Ministeriu Edukasaunhamutuk ho Monitoring
(tutor) mak halo avaliasaun
Oinsa sistema avaliasaun ba Estudante/benifisiariu sira?
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
7
Mesmu ho kondisaun sira ne’e Maioria estudante/benifisiariu sira mós deklara katak sira
sente kontente tamba hetan opportunidade atu aprende no sira interesante atu kontinua
tuir programa ne’e tamba atendimentu no metodu hanorin ne’ebe fleksibel no maneira
koalia mamar hosi sira nia monitoring (tutor) sira.
Estudante/benifisiariu sira rekomenda atu programa ne’e nafatin kontinua iha futuru no
bele hadia liu tan. sira triste wainhira programa Alfabetizasaun hahú paradu no la
kontinua iha tinan hirak ikus ne’e tamba sira balun hatene ona le’e, hakerek no sura
oituan ikus mai tenke haluha hotu fila fali
5.6. Difikuldade Monitoring (Tutór) nian
Hosi intervista ne’ebe ekipa koleksaun dadus halo ho Monitoring (Tutór) sira barak liu
mak apresenta preokupsaun sira hanesan;
4%
17%
15%
18%
2% 0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
20%
Hatene Le'e,Hakerek no Sura no
bele tuirtreinamentu ka
enkontru ruma ihasuku
Hatene Assina, le'e,hakerek no sura
oituan
seidauk hatenemaibe Hetan
Sertifikadu noenkaraja oan sira ba
eskola
Hanorin Fali oan sirano motiva sira atu
ba eskola
La iha Benifisiu
Benifisiu saida mak ita bo'ot hetan hafoin partisipa iha programa Alfabetizasaun?
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
8
1. Sala de Aula la iha, uja fali uma komunidade nian, autoridade nian ka uma
Monitoring (Tutór) nian rasik hodi hala’o prosesu aprendijazem
2. La iha kadeira no meja hodi túr no hakerek nune’e halo defisil liu tan
estudante/benifisiariu sira atu aprende, liu-liu ba sira ne’ebe liman hahú nakdedar
tamba idade
3. Distansia hela fatin Monitoring (Tutór) dók hosi komunidade. (Tutór) hela fali iha
aldeia ketak nune’e sira tenke la’o dók ba adeia seluk atu hanorin tamba iha suku
balun nia aldeia sira dók ba malu
4. Subsidiu ne’ebe tenke simu kada fulan 3 dala ruma tarde
5. Estudante/benifisiariu sira wainhira la tuir aula, Monitoring (Tutór) buka tuir no
hamaus
6. Estudante barak liu mak tama ona terseira idade (tinan 60 ba leten) ne’ebe
infrenta problema saude oi-oin hanesan, liman nakdedar, ladún rona ho diak no
matan haré la mós
5.7. Subsidiu ba Monitoring (Tutór)
Iha prosesu koleksaun dadus, intervistador sira iha pergunta ne’ebe hakarak atu husu
informasaun kona ba difikuldade ne’ebe relasaun ho subsidiu sira ne’ebe Monitoring
(Tutór) sira hasoru durante implementasaun
programa analfabetismu ka durante sira
hanorin no fasilita estudante/benifisiariu sira
hodi koñese letra, hatene hakerek no bele
sura. Informasaun sira ne’ebe ekipa
koleksaun dadus FTM nian konsege rekolla
mak hanesan subsidu ne’ebe tuir kontratu sira
tenke simu kada fulan tolu (3) dala ruma
demora no tarde, respondente balun mós
konfesa katak osan subsidiu ne’ebe sira simu
lolós kada fulan $.80.00 ka $.240.00 - $.300.00/ fulan tolu inklui transporte lokal
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina1
9
$.5.00/loron no mina ba gerador $.10.00/loron, maibe iha realidade sira simu deit osan
subsidiu kada fulan tolu (3) $.200.00, la iha osan subsidiu ba transporte lokal no mina ba
gerador
5.8. Periodu Efetividade Implementasaun Programa
Analfabetismu
Husu informasaun sira ba estudante/benifisiariu sira kona tinan ne’ebe sira hahú tuir
programa Alfabetizasaun hodi halo kalkulasaun ba efetividade implementasaun programa
Alfabetizasaun
Resposta hosi respondente estudante/benifisiariu programa Alfabetizasaun nian hatudu
iha grafika ne’e katak tinan efetividade implementasaun diferente entre suku ida ho suku
seluk ne’ebe hatudu mós katak tinan implementasaun programa Alfabetizasaun la
akontese gradualmente konsistente maibe dala ruma la’o no dala ruma la la’o
Fontes hosi Edukasaun Munisipiu Aileu nian hetete katak programa Alfabetizasaun iha
Munisipiu Aileu hahú paradu iha 2015 maibe iha suku balun haktuir ba resposta hosi
respondente sira katak ba programa ekivalensia kontinua la’o mesmu la’os iha suku hotu-
hotu
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
0
5.9. Rekomendasaun hosi Respondente sira
Iha intervista ho respondente sira hanesan, Monitoring (tutor), Chefe Suku, Komunidade
no Estudante/Benifisiariu sira oferese mós opportunidade atu sira hato’o sira nia
rekomendasaun ruma ba programa Alfabetizasaun nian
Pelumenus iha 90% hosi estudantes/benifisiariu sira mak rekomenda atu governu
kontinua programa Alfabetizasaun ne’e hodi sira bele kontinua sira nia prosesu
aprendijazem ho objetivu atu bele hetan mos sertifikadu ekivalensia nian.
2 1 1
2 2 2 3
2 1 1 1
2 1
3
1
3
5
1 2
1 1 2
3
1
5
1
Ita bo'ot tuir programa Alfabetizasaun iha sa tinan?
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
0
10
20
30
40
50
Estudante/Benifisiariu
Rekomendasaun hosi estudante/benifisiariu
Kontinua NafatinP.Analfabetizasaun
Konforme Governudeit
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
1
Chefe suku sira nudar autoridade lokal iha nivel suku mak dala barak hatene no
konese liu interese sira nia komunidade nian atu sai alfabetu no oinsa atu mobilisa
sira nia komunidade ne’ebe seidauk hatene le’e, hakerek no sira mak rekomenda
atu wainhira iha kontinuasaun ba programa Alfabetizasaun ne’e presiza tebes atu
iha koordenasaun besik liu tan ho Chefe Suku sira hodi ajuda mobiliza
estudante/benifisiariu ba programa Alfabetizasaun no bele ajuda iha prosesu
akompanhamentu no kontrolu ba efetividade lala’ok programa nian. Iha parte
seluk bele ajuda monitoring (tutor) sira hodi konsentra liu ba sira planu no
preparasaun material no la presiza ba buka fali estudante/benifisiasiu tama sai
uma komunidade nian
0
1
2
3
4
5
6
Kria sala deAula
Idosu simu osantenke assina
Koordenasauntenke ho
autoridade suku
Formasaun baTutor
Rekomendasaun hosi chefe suku
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
2
Chefe suku no monitoring (tutor) sira barak mak konkorda katak wainhira
governu iha inisiativa atu kontinua nafatin programa Alfabetizasaun presiza iha
koordenasaun ne’ebe maximu entre edukasaun munisipiu no autoridade lokal sira
hodi mobiliza estudante sira nomós halo kontrolu regular ba prosesu aprendijazem
sira atu nune’e bele garante nia kualidade no susesu programa nian
Maioria hosi respondente rekomenda katak programa Alfabetizasaun presiza
kontinua no
habelar liu tan
to’o iha aldeia
sira iha area
ne’ebe remota
liu hosi nune’e
komunidade
sira hotu hetan
oportunidade
atu aprende.
Iha tempu
hanesan sira
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
Monitoring (Tutor)
Rekomendasaun hosi Monitoring (tutor)
Kolaborasaun hosi komunidade
Formasaun
Transparensia ba subsidiu
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
3
mos rekomenda atu kria sala ba aula ida ne’ebe propriu atu bele hala’o prosesu
aprendijazem
Nudar sumáriu hosi resultadu peskiza ba programa Alfabetizasaun nia implementasaun iha
Munisipiu Aileu espésifiku ba Postu Administrativu Aileu Villa no Postu Administrativu
Lequidoe nian identifika katak mosu prátika admistrasaun ladiak no aktu korupsaun balu inklui
menus kooperasaun ho autoridade lokal no ladún iha transparesnia ne’ebe akontese durante
implementasaun programa Alfabetizasaun nian. Tamba ne’e resultadu hosi programa ne’e rasik
labale maximu no direitu hosi monitoring (Tutór) sira balun mós hetan violasaun.
FTM identifika katak akontese aktu barak mak viola prinsipiu governasaun diak, direitu sosial no
ekonomia.
KONKLUSAUN 6
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
4
Hafoin hala’ao análise ba resultadu peskiza nian no halo konsultasaun ba dokumentu
relevante sira hatudu katak programa Alfabetizasaun nia atinjimentu kuantidade menus
tebes no defisil atu bele atinji visaun Diresaun Nasional Ensinu Rekorente (DNER) katak
iha 2015 Timor oan hotu livre ona hosi analfabetu no kompletamente introdus ona
programa nasional ekivalensia iha teritóriu laran tomak, tamba;
1) Até 2018 chefe suku sira ne’ebe partisipa iha intervista ne’e deklara katak sei
nafatin iha komunidade barak iha sira nia suku mak la hatene le’e, hakerek no
sura
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
5
2) Programa Alfabetizasaun hanaran “Sim Eu Posso” no etapa daruak Sim Eu Posso
Seguir” ne’ebe apoiu hosi parseiru desenvolvimentu até 2018 seidauk kompleta
3) Programa alfabetizasaun Nasional ne’ebe hanaran EKIVALENSIA, DALAN,
HAKAT no ALFANAMOR até 2018 foin mak introdus ba estudante/benifisiariu
iha komunidade suku balun nian deit, liu-liu ba estudante/benifisiariu sira ne’ebe
konesege passa iha prosesu avaliasaun
4) Estudante/benifiariu barak mós mak deklara katak sira simu sertifikadu maibe
afinal sira seidauk bele le’e, hakerek no sura ho diak, balun seluk konfesa katak,
tamba programa la kontinua ona buat ne’ebe uluk sira aprende mós agora sira
haluha hotu ona
5) Fatin hanorin dala barak muda hosi fatin ida ba fatin seluk konforme
disponibilidade uma nain nian tamba ne’ebe prosesu aprendijazem labele la’o ho
diak tamba ambiente ne’ebe seguru no amigavel
Durante prosesu koleksaun dadus, FTM konsege deskobre informasaun sira ne’ebe
konsidera la la’o tuir prosedura normal implementasaun programa Alfabetizasaun nian
inklui susesu, progressu no desafiu sira iha Suku 10, Postu Adminstrativu Aileu Villa no
Lequidoe Munisipiu Aileu nian hanesan:
1. Suku Fahiria mak ho pursentu a’as liu iha regista estudante/benifisiariu no total
estudante ne’ebe konklui programa alfabetiszasaun mós barak liu kompara ho suku 9
seluk no pursentu ki’ik liu mak Suku Berleu maibe hosi total ne’ebe registu hodi tuir
programa Alfabetizasaun hetan susesu 100%
2. Rekrutamentu ba monitoring (tutor) sira iha nivel Postu Administrativu no Suku la liu
hosi prosesu rekrutamentu ne’ebe regiroju nune’e iha tendensia bo’ot ba mosu aktu
Kolusaun no la garante kualifikasaun no iha abilidade nesesariu atu hanorin iha
programa Alfabetizasaun
DESKOBRIMENTU 7
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
6
3. La iha kooperasaun diak entre ekipa programa Alfabetizasaun ho autoridade lokal sira
nune’e defisil atu garante tranparensia durante implementasaun programa
Alfabetizasaun
4. La iha monitoriamentu no avaliasaun regular ba implementasaun programa
Alfabetizasaun hosi Ministériu Edukasaun Nasional, Ministériu Edukasaun Munisipi
ka hosi autoridade lokal sira nune’e defisil atu identifika obstaklu no desafiu
regularmente no foti solusaun imediatamente hodi garante susesu implementasau
programa nian no atinjimentu nia resultadu sira
5. Subsidiu osan ba monitoring (tutor) sira dala ruma tarde, situasaun ida ne’e la
enkoraja atu monitoring (tutor) hala’o sira nia servisu ho diak liu
6. Subsidiu osan ba monitoring (Tutór) sira balun la la’o tuir pagamentu normal tuir
prosedimentu finansa nian nune’e mosu aktu Korupsaun balun iha prosesu
pagamentu ba subsidiu osan ba monitoring (Tutór) sira nian hanesan
7. Pagamentu lolós ba kada monitoring (Tutór) mak $240.00/fulan maibe simu
$200.00/fulan tolu
8. Monitoring (Tutór) iha suku balun la simu gerador no osan atu sosa mina ba gerador
9. Monitoring (Tutór) sira konfesa katak lolós sira tenke hetan subsidiu osan ba
transporte lokal ho montante $.5.00/loron no subsidiu mina ba gerador $10.00/kada
loron maibe ida la akontese
10. Autoridade Munisipiu no Lokal sira la iha konesementu adekuadu kona lala’ok
programa Alfabetizasaun nian tamba la iha relatoriu ruma ne’ebe mak publika.
11. Partisipasaun autoridade lokal nian to’o deit iha prosesu rekrutamentu tutor no
estudante benifisiariu sira, la iha ona koordenasaun hafoin rekrutamentu remata
nune’e hosi ema ne’ebe autoridade lokal sira rekomenda atu sai monitoring (tutor)
sira la hatene sé mak manan atu sai nudar monitoring (tutor) iha sira nia suku no sé
mak lakon. Autoridade sira mos la hatene ona kona ba total sira nia populasaun nain
hira mak regista, nain hira mak tuir aula, nain hira mak konsege konklui no hetan
sertifikadu no nain hira mak seidauk ka la konsege konklui
Relatoriu Auditoria Sosial Programa Alfabetizasaun Munisípiu Aileu
Pág
ina2
7
Hosi resultadu analisa ekipa peskiza no monitoriamentu Auditoria Sosial FTM nian
hakarak atu rekomenda ba Ministériu edukasaun asaun sira nesesaria ba hadiak liu tan
prosesu implementasaun programa Alfabetizasaun iha Munisipiu Aileu mak hanesan:
1. Presiza atu hadiak uluk gestaun no adminstrasun liu hosi estabelese ekipa servisu
programa Alfabetizasaun (DNER) Munisipiu Aileu nian ne’ebe sei konsiste hosi
Koordenador Programa Alfabetizasaun Munisipiu nain 1, Gestor finansa programa
nian nain 1 no official monitoriamentu no avaliasaun nain 1. Ekipa tomak tenke halo
kooperasaun besik liu ho anutoridade munisipiu nian hodi bele garante transparensia,
akuntabilidade no inklusivu
2. Prosesu rekrutamentu ba Monitoring (tutor) sira tenke regiroju no basea ba méritu
labele indika deit
3. Asegura katak prosesu pagamentu subsidiu ka kategoria seluk bens no servisu nian
tenke la’o tuir standar minimu prosesu finansa nian, presiza iha mós kontratu klaru
ne’ebe mensiona osan ka bens no servisu sira seluk ne’ebe tama ba kompetensia
monitoring (tutor) nian
4. Estabelese rede servisu interministerial atu kria regulamentu ne’ebe emfase kriteriu
sira hanesan wainhira idosu sira atu simu sira nia subsidiu tenke assina no bandu atu
hanehan liman deit. Kondisaun ida ne’e kria hodi bele motiva komunidade sira ne’ebe
analfabetu atu esforsu a’an hodi aprende no iha parte seluk Ministeriu Edukasaun
pelomenus iha evidensia minimu wainhira hanoin atu deklara resultadu ruma hosi
susesu programa Alfabetizasaun nian
REKOMENDASAUN 8