Facu
ltad
de C
ien
cias
Eco
nó
mic
as
Un
ivers
idad
de P
ale
rmo
| C
iuda
d de
Bue
nos
Aire
s - A
rgen
tina
Pale
rm
o B
usin
ess R
evie
w
Rev
ista
de
Man
agem
ent
de
la U
niv
ersi
dad
de
Pale
rmo
Spec
ial I
ssue
M
ayo d
e 2012
Los
text
os
son
de e
xclu
siva
res
pons
abili
dad
de s
us a
utore
s y
no r
efle
jan
la o
pini
ón
de la
Uni
vers
idad
.
La r
epro
ducc
ión
sin
auto
rizac
ión
de c
ualq
uier
tex
to d
e la
Rev
ista
, se
a to
tal o
par
cial
, id
éntic
a o m
odi
ficad
a, v
iola
dere
chos
rese
rvad
os.
Con
fines
aca
dém
icos
podr
á ci
tars
e un
bre
ve f
ragm
ento
del
tex
to d
e lo
s ar
tícul
os,
a co
ndic
ión
de q
ue s
e dé
deb
idam
ente
cue
nta
de s
u orig
en.
Un
iversid
ad
de P
ale
rm
o
Rect
or
Ric
ardo
Popo
vsky
Fa
cu
lta
d d
e C
ien
cia
s E
co
nó
mic
as
Deca
no
Gab
riel F
oglia
Dir
ect
or
Pro
gra
ma M
BA
Dan
iel S
eva
Dir
ect
ora
Pro
gra
mas
Eje
cuti
vo
s
Nat
alia
Popo
vsky
Pale
rm
o B
usin
ess R
evie
w
Rev
ista
de
Man
agem
ent
de
la U
niv
ersi
dad
de
Pale
rmo
Org
an
ism
o E
dit
or
Un
ivers
idad
de P
ale
rmo
Larr
ea 1
079
(C11
17A
BE)
Ciu
dad
de B
ueno
s A
ires
- Arg
entin
a
Tel.:
(54
11)
519
9-45
00 In
tern
o: 23
01
Fax:
(54
11)
496
3-15
60
E-m
ail:
face
@pa
lerm
o.e
du
© U
nive
rsid
ad d
e Pa
lerm
o
ISSN
032
8-57
15
Dep
. Le
gal
: M
-40.
434-
1995
Dir
ecci
ón
de
Art
e y
Dis
eño
Grá
fico
Dep
arta
men
to d
e D
iseñ
o d
e la
Uni
vers
idad
de
Pale
rmo
Co
ord
inad
or
Ed
ito
rial
Pabl
o S
chia
ffin
o
Co
nse
jo E
dit
ori
al
Ala
in F
alko
n
Gab
riel K
rell
Con
rado
Mar
tínez
Emili
a M
onte
ro
Mar
celo
Qui
ñone
s
Con
stan
za S
chrie
fer
Gu
est
Ed
ito
r
Rued
iger
Kau
ffm
ann
(Uni
vers
ity o
f N
icos
ia, C
ypru
s)
Raza
q Ra
j (Le
eds
Met
ropo
litan
Uni
vers
ity, U
K)
Max
imili
ano
E. K
orst
anje
(U
nive
rsity
of
Pale
rmo,
Arg
entin
a)
Edita
do p
or
Uni
vers
idad
de
Pale
rmo
en M
ayo d
e 20
12
Impr
eso
en A
rgen
tina
/ Pr
inte
d in
Arg
entin
a
Ind
ice
SUST
AIN
ABI
LITY
, TO
URIS
M A
ND
DEV
ELO
PMEN
T 7
Realizi
ng
Nece
ssary
Po
siti
ve C
han
ges
In C
ari
bb
ean
To
uri
sm
La
rry
Nel
son
27
Evalu
aci
ón
del I
mp
act
o G
en
era
do
po
r el I
mp
uest
o s
ob
re la
Pre
staci
ón
de S
erv
icio
s d
e H
osp
ed
aje
, en
el E
stad
o d
e la
So
no
ra
Se
rgio
Qu
iro
z-G
álve
z, A
lfo
nso
Co
rte-
Lóp
ez, D
anie
l Bay
liss-
Ber
nal
39
Glo
ba
liza
tio
n,
Mo
bil
ity
, Id
en
tity
, a
nd
Co
nsu
me
rism
:
a
n A
na
lysi
s o
f th
e G
en
esi
s o
f U
nsu
sta
ina
ble
Co
nsu
mp
tio
n
Sa
m s
un
dar
ch
inth
a, B
abu
Geo
rge
51
Tu
rism
o R
ura
l S
ust
en
tab
le,
pro
pu
est
a e
n l
a C
om
un
ida
d
R
ura
l d
e S
an
Ja
vie
r, M
un
icip
io d
e C
ucu
rpe
So
no
ra, M
ex
ico
Er
nes
to G
on
zále
z G
on
zále
z
71
Qu
est
ion
ing
th
e M
atu
rity
of
To
uri
sm R
ese
arc
h
A
Me
xic
an
Pe
rsp
ect
ive
Ju
an C
arlo
s M
on
terr
ub
io
79
Nu
ev
os
Via
jero
s: N
ue
vo
s M
ed
ios
y S
op
ort
es
en
el T
uri
smo
d
el
S.
XX
I
A
na
Mar
ía B
elm
on
te J
imén
ez
87
De
con
stru
ye
nd
o e
l S
en
tid
o d
e L
ost
: T
rag
ed
ia,
V
iaje
y T
uri
smo
Max
imili
ano
E. K
ors
tan
je
95
De
l T
uri
smo
y d
e l
os
Tu
rist
as
en
la
Ciu
da
d d
e M
ad
rid
:
u
na
ap
rox
ima
ció
n
Pa
rro
-Fer
nán
dez
Iván
113
Co
mo
dis
eñ
ar
un
a i
ma
ge
n r
ura
l e
n M
ex
ico
D
anie
l Bay
liss
Ber
nal
, Lu
is F
ern
and
o F
igu
ero
a G
on
zále
z,
Se
rgio
Qu
iro
z G
álve
z
125
La
Im
po
rta
nci
a d
el
Tu
rism
o C
ult
ura
l e
n l
os
De
stin
os
C
on
soli
da
do
s La
Co
sta
Bra
va
y l
os
Mu
seo
s d
e D
alí
Jo
sé P
rat
Forg
a, G
emm
a C
ano
vez-
Val
ien
te
6|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
------
------
--——
-----—
| Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e |
Part
I
145
Los
Imp
act
os
Eco
nó
mic
os
de la
s Po
lític
as
Tu
ríst
icas:
D
esa
rro
llo L
oca
l o E
ncl
aves
Tu
ríst
ico
s
El C
aso
Para
dig
máti
co D
e S
an
ta A
na, M
isio
nes,
Arg
en
tin
a
Li
lian
a M
. Die
cko
w, N
ancy
A. B
ron
dan
i, A
ng
elin
a N
. Các
eres
159
El u
so d
e la
s fa
llas
del m
erc
ad
o e
n lo
s p
rod
uct
os
turí
stic
os
de
d
est
ino
s em
erg
en
tes.
Est
ud
io d
e c
aso
: dest
ino
Igu
azú
Cata
rata
s
(A
rgen
tin
a-B
rasi
l)
Li
lian
a M
. Die
cko
w
173
La s
ele
ctiv
idad
terr
ito
rial,
tem
po
ral y
lab
ora
l de la
act
ivid
ad
tu
ríst
ica: u
n d
esa
fío
para
las
po
lític
as
pú
blic
as
Pa
blo
Sch
wei
tzer
185
La p
ub
licid
ad
au
dio
vis
ual d
el s
ect
or
turí
stic
o a
tra
vés
d
e Y
ou
Tu
be
Ju
an Á
ng
el J
ód
ar M
arín
, Dav
id P
olo
Ser
ran
o
195
Tu
rism
o: n
orm
as
vo
lun
tari
as
y c
om
peti
tivid
ad
Ad
rian
a N
orm
a M
artí
nez
, Ad
rian
a R
ose
nfe
ld
203
So
bre
los
au
tore
s
209
Ch
all
en
ge
s in
ma
na
gin
g a
nd
pro
mo
tin
g N
ich
e T
ou
rism
in t
he
Irp
inia
re
gio
n
Dr
Jon
Ed
war
ds
215
Co
nte
mp
ora
ry C
ult
ura
l Is
sue
s a
nd
Po
lici
es
fo
r th
e R
eg
ion
Raz
aq R
aj
221
Nic
he
To
uri
sm:
De
ve
lop
ing
a B
ran
d f
or
the
Irp
inia
Re
gio
n
Dr.
Han
s R
ued
iger
Kau
fman
n
231
Su
sta
ina
ble
Ma
na
ge
me
nt;
Mo
de
l B
uil
din
g
fo
r D
eci
sio
n M
ak
ing
Pro
fess
or
Cla
ud
io V
ign
ali
239
Pla
nn
ing
alt
ern
ati
ve
mo
de
l a
nd
str
ate
gy
fo
r to
uri
sm
d
ev
elo
pm
en
t in
th
e r
eg
ion
Pau
l Wal
ters
245
Co
mm
un
ity
En
ga
ge
me
nt
in S
ust
ain
ab
le D
ev
elo
pm
en
t
fo
r Lo
cal
Pro
du
cts
253
1st
Inte
rnati
on
al c
on
fere
nce
on
Su
stain
ab
le T
ou
rism
in t
he
ru
ral
are
a:
Issu
es
an
d P
oli
cie
s o
f Ir
pin
ia R
eg
ion
, It
aly
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
125
La Im
po
rtan
cia d
el T
uri
smo
Cu
ltu
ral e
n lo
s D
est
ino
s C
on
solid
ad
os
La C
ost
a B
rava
y lo
s M
use
os
de
Da
líJo
sé P
rat
Forg
a, G
emm
a C
ano
vez-
Val
ien
te
Resu
men
La
Cost
a B
rava,
es
un d
esti
no t
urí
stic
o c
onso
lidad
o b
asad
o e
n e
l tu
rism
o d
e li
tora
l.
Sin
em
bar
go, c
on e
l obje
tivo d
e pal
iar
su p
osi
ble
est
anca
mie
nto
, seg
ún e
l tr
adic
ional
cic
lo
!"#$%!&#!"#'()#*+(!,-.()#.,+/).%-()#!"#0,.'"+#123456#7#'&)#."(+/&)#!"#'&#+"").+,-.,+&-%89#
*+(!,-.%$&#!"#:;&+<&'#1=55=>#=55?6>#-(9)%!"+&9!(#'&)#9,"$&)#."9!"9-%&)>#")."#!").%9(#
ha
evolu
cionad
o h
acia
una
ofe
rta
de
múlt
iple
s ac
tivid
ades
rec
reat
ivas
com
o m
edid
as d
e
+"9($&-%89#!"'#!").%9(#@"!%&9."#9,"$()#*+(!,-.()#"@"+;"9.")#1A"+#0&B()>#=5256C#D9&#
de
esta
s ac
tivid
ades
es
el t
uri
smo c
ult
ura
l, f
oca
liza
do e
n e
ste
artí
culo
en e
l ca
so d
e lo
s
muse
os
del
pin
tor
Sal
vad
or
Dal
í. S
e tr
ata
de
un t
uri
smo c
on i
mport
ante
s pote
nci
alid
ades
aunque
men
or
capac
idad
de
gen
erar
cam
bio
s se
ctori
ales
y t
erri
tori
ales
. S
in e
mbar
go,
la
!%$"+)%E-&-%89#!"'#.,+%).&#F,";&#&#G&$(+#!"#'()#9,"$()#*+(!,-.()#7#)"#(+%"9.&#&#'&#HI)J,"!&#
de
las
sensa
ciones
, el s
enti
do d
el a
cto tu
ríst
ico, l
a per
cepci
ón d
e la
aute
nti
cidad
del
pro
duct
o
7#'&#-(9)"+$&-%89#!"'#',;&+#1K&99>233LM#D++7>#233L6C#N(!()#").()#9,"$()#"'"@"9.()#)(9#
los
recu
rsos
cult
ura
les
pues
tos
a dis
posi
ción d
el s
ecto
r tu
ríst
ico, q
ue
se h
an incr
emen
tado
"9#'&)#I'.%@&)#!O-&!&)#"9#'&)#)(-%"!&!")#&$&9P&!&)#1Q%-R&+!)>#233S6C#
Pala
bras
cla
ve:
turi
smo d
e li
tora
l -
turi
smo c
ult
ura
l -
moti
vac
iones
turi
stas
- indic
adore
s
turí
stic
os
- m
use
o D
alí
Ab
stra
ct
The
Cost
a B
rava
is a
touri
st d
esti
nat
ion c
onso
lidat
ed touri
sm b
ased
on s
un a
nd s
and. I
n
ord
er to m
itig
ate
its
stag
nat
ion, a
ccord
ing to the
trad
itio
nal
lif
e-cy
cle
of
touri
sm p
roduct
s
10,.'"+>23456#&9!#.R"(+%")#(G#+").+,-.,+%9;#*+(!,-.%$"#1:;&+<&'>=55=M=55?6>#-(9)%!"+%9;#
the
impac
t of
emer
gin
g m
arket
tre
nds
in t
he
bound t
ouri
sm d
esti
nat
ions,
this
des
tinat
ion
has
evolv
ed t
o o
ffer
a l
ot
of
recr
eati
onal
act
ivit
ies
as m
easu
res
in o
rder
to r
enew
al t
he
!").%9&.%(9)#&H(,.#"@"+;%9;#9"<#*+(!,-.)#1A"+&#T#0&.R>=5256C#U9"#),-R#&-.%$%.7#%)#
cult
ura
l to
uri
sm, f
ocu
sed in this
art
icle
in the
muse
um
s of
the
pai
nte
r S
alvad
or
Dal
í. I
t,s
a
.(,+%)@#<%.R#)%;9%E-&9.#*(."9.%&'#"$"9#)@&''"+#-&*&-%.7#%9#(+!"+#.(#;"9"+&."#@&97#)"-.(+%&'#
&9!#."++%.(+%&'#-R&9;")C#V(<"$"+>#.R"#!%$"+)%E-&.%(9#(G#.R"#.(,+%).#*'&7#G(+#9"<#*+(!,-.)#
and f
ocu
ses
on t
he
sear
ch o
f se
nsa
tions,
the
sense
of
even
t to
uri
sm,
the
per
cepti
on o
f
.R"#&,.R"9.%-%.7#(G#.R"#*+(!,-.#&9!#.R"#-(9)"+$&.%(9#(G#.R"#)%."#1K&99>233LMD++7>#233L6C#
Uni
vers
idad
Aut
óno
ma
de B
arce
lona
- jo
sepm
aria
.pra
t@ua
b.ca
t U
nive
rsid
ad A
utóno
ma
de B
arce
lona
- gem
ma.
cano
ves@
uab.
cat
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
126|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
All
thes
e new
ele
men
ts a
re t
he
cult
ura
l re
sourc
es a
vai
lable
to t
he
touri
sm s
ecto
r, t
hat
R&$"#%9-+"&)"!#%9#+"-"9.#!"-&!")#%9#&!$&9-"!#)(-%".%")#1Q%-R&+!)>233S6C#NR,)>#%9#(,+#
countr
y, t
he
case
of
the
Cost
a B
rava
show
s how
, fr
om
tra
dit
ional
coas
tal
touri
sm,
thes
e
-(9),@"+)#&+"#%9-+"&)%9;'7#'((W%9;#.(#E9!#9"<#*+(!,-.)#.R&.#-(@*'"@"9.#7(,+#R('%!&7>#
;%$%9;#%.#@"&9%9;#&9!#"X*"+%"9-"#10(9".>=55Y6C#Z9#.R%)#*&*"+#<"#&9&'7P"#.R"#!"$"'(*@"9.#
of
cult
ura
l to
uri
sm in the
regio
n o
f A
lt E
mpord
à, b
ased
on s
ever
al indic
ators
of
sust
ainab
le
.(,+%)@>#")*"-%&''7#&.#.R"#.<(#@().#)%;9%E-&9.>#.R"#N"&.+([\,)"(#K&'/#%9#]%;,"+")>#&9!#.R"#
:+-R&"('(;%-&'#\,)",@#(G#^@*I+%")>#<%.R#.R"#&%@#(G#-(9E+@%9;#&)#.R"#-,'.,+&'#.(,+%)@#
%)#(9"#(G#.R"#+"-+"&.%(9&'#&-.%$%.%")#@(+"#H((@%9;#.R&.>#!")*%."#.R"#!%GE-,'.%")>#&+"#R"'*%9;#
to r
estr
uct
ure
and m
oder
niz
e th
e tr
adit
ional
touri
sm s
yst
em o
n t
he
Cost
a B
rava.
Key w
ord
s:#-(&).&'#.(,+%)@#[#-,'.,+&'#.(,+%)@#_#.(,+%).)#@(.%$&.%(9)#[#.(,+%)@#%9!%-&.(+)#
- D
alí
muse
um
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
127
1.
El Tu
rism
o C
ult
ura
l en
lo
s D
est
ino
s d
e L
ito
ral
:#'(#'&+;(#!"'#)%;'(#``>#"9#^)*&B&>#"'#@(!"'(#!"#!")&++(''(#.,+/).%-(#)"#R&#H&)&!(#
fundam
enta
lmen
te e
n e
l so
l y la
pla
ya,
con u
na
ofe
rta
com
ple
men
tari
a m
uy e
scas
a (G
arcí
a
7#:'H,+J,"+J,">#=55Y6C#a"#.+&.&#!"#,9&#(G"+.&#.,+/).%-&#J,"#)"#%9%-%8#"9#"'#9(+."#!"'#*&/)>#
en l
a co
sta
can
táb
rica
, a
pri
nci
pio
s d
el s
iglo
, p
ero
, co
n e
l ti
emp
o,
se h
a d
esp
laza
do
@&)%$&@"9."#R&-%&#"'#")."#7#"'#),+>#&'#'%.(+&'#@"!%."++b9"(#1N+%H">#=5556C#
Sin
em
bar
go, e
n e
stos
últ
imos
años
se h
an p
roduci
do p
rofu
ndos
cam
bio
s en
la d
eman
da,
con u
nos
turi
stas
cad
a vez
más
exper
imen
tados
y e
xig
ente
s, y
que,
adem
ás d
e una
buen
a
rela
ción c
alid
ad-p
reci
o, ta
mbié
n b
usc
an p
ropues
tas
per
sonal
izad
as, es
tanci
as m
ás c
ort
as
y v
iaje
s m
ás f
recu
ente
s y f
uer
a de
tem
pora
da,
por
lo q
ue,
en a
lgunos
de
esto
s des
tinos
'%.(+&'")>#'&)#$%)%.&)#.,+/).%-([-,'.,+&'")#R&9#&,@"9.&!(#)%;9%E-&.%$&@"9."#&#'(#'&+;(#!"#
'&)#I'.%@&)#!O-&!&)M#&,9J,"#9(#")#Gb-%'#-,&9.%E-&+#'&#-&9.%!&!>#7&#J,"#'&#@&7(+#*&+."#!"#
los
turi
stas
consu
men
en a
lgún m
om
ento
pro
duct
os
cult
ura
les,
por
lo c
ual
la
may
orí
a de
'()#!").%9()#.,+/).%-()#),"'"9#*+")"9.&+#&';,9&#(G"+.&#!"#.%*(#-,'.,+&'#10(9".>#=55Y6C#
^)."#9,"$(#.,+%)@(>#-(@*'"@"9.&+%(#&'#.+&!%-%(9&'#1!"'#Q";,"+(>233L6>#)"#H&)&#"9#
+"&'%P&+#$%)%.&)#&#@,)"()#7#&#@(9,@"9.()#7#-"9.+()#R%).8+%-()#1.,+%)@(#*&.+%@(9%&'6>#&)/#
-(@(#(.+&)#@,-R&)#@&9%G").&-%(9")#!"#'&#-,'.,+&#.+&!%-%(9&'#1F(+9&!&)>#G"+%&)#7#E").&)>#
G").%$&'")#!"#-%9">#."&.+(>#!&9P#@I)%-&6>#&-(@*&B&!()#*(+#,9&#"X."9)&#*+(;+&@&-%89#
de
exposi
ciones
y r
epre
senta
ciones
esc
énic
as q
ue
se v
an p
roponie
ndo a
lo l
argo d
e la
."@*(+&!&#").%$&'>#-(9#"'#(HF".%$(#!"#E!"'%P&+#&#'()#.,+%).&)#R&H%.,&'")#!"#").()#!").%9()#
de
lito
ral y,
a s
u v
ez, a
um
enta
r la
can
tidad
de
turi
stas
, pri
nci
pal
men
te e
xtr
anje
ros,
atr
aídos
por
el p
atri
monio
cult
ura
l del
terr
itori
o. A
sí p
ues
, en e
stos
des
tinos
turí
stic
os,
consi
der
ando
que
los
cam
bio
s al
lí o
per
ados
resp
onden
a las
nuev
as d
inám
icas
glo
bal
es y
reg
ional
es q
ue
tien
en s
u t
rasl
ado a
los
com
port
amie
nto
s y e
xig
enci
as d
e la
dem
anda
(Agar
wal
l, 2
002,
=55?M#c+&.)#7#c&,9"+(>#=55=M#0+&9<"''>#=55L6>#*+")"9.b9!()"#,9#9,"$(#")-"9&+%(#@b)#
din
ámic
o y
com
pet
itiv
o, c
on m
ult
itud d
e ofe
rtas
esp
ecia
liza
das
a c
ost
es d
ecre
cien
tes
(Bonet
,
=55Y6>#9()#"9-(9.+&@()#&9."#,9#9,"$(#*+(!,-.(>#"'#.,+%)@(#-,'.,+&'>#J,">#&9."+%(+@"9.">#
7&#R&H/&#"@*"P&!(#&#)"+#"X*'(.&!(#"9#'()#"9.(+9()#,+H&9()#1Q%-R&+!)#23326>#7#J,"#.%"9"#
la p
arti
cula
ridad
de
ser
consu
mid
o s
imult
ánea
men
te p
or
dif
eren
tes
tipolo
gía
s de
vis
itan
tes,
jóven
es y
may
ore
s, c
lase
s al
tas
y b
ajas
, tra
dic
ional
es y
conte
mporá
neo
s, d
e m
asas
y d
e el
ites
1a@%.R>#=55Y6>#J,"#)&.%)G&-"9#),)#9,"$()#;,).()>#@(.%$&-%(9")#7#*+"G"+"9-%&)>#7&#J,"#'")#
*"+@%."#%9."+&-.,&+#-(9#"'#@"!%(#7#(H."9"+#9,"$&)#"X*"+%"9-%&)#1],''&9#:7,)(>#=55=6C#
Sin
em
bar
go,
esta
val
ori
zaci
ón t
urí
stic
a deb
e es
tar
suje
ta a
una
seri
e de
lim
itac
iones
,
ya
que
no s
e pued
e ca
er e
n e
l ri
esgo d
e co
nver
tir
el t
erri
tori
o e
n u
n s
imple
“es
pac
io d
e
mer
cancí
a”, donde
el t
uri
smo p
ued
e se
r un i
mport
ante
moto
r de
des
arro
llo o
un f
acto
r de
des
trucc
ión
1. E
stam
os
ante
un tu
rism
o q
ue
suel
e te
ner
una
imag
en d
e m
ayor se
nsi
bil
izac
ión
1.Po
r lo
que
no s
e de
be p
ropi
ciar
úni
cam
ente
la a
fluen
cia
de v
isita
ntes
, sin
o t
ambi
én c
ons
ider
ar la
sat
isfa
cció
n de
las
propi
as p
obl
acio
nes
loca
les,
que
ven
com
o s
u he
renc
ia y
su
patr
imoni
o s
e re
valo
rizan
, si
n olv
idar
que
, en
oca
sion
es, u
na p
arte
de
los
bene
ficio
s as
í obt
enid
os re
dund
an e
n fa
vor d
e la
com
unid
ad lo
cal (
Troi
tiño,
200
3).
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
128|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
-(9#"'#"9.(+9(#1V,9."+#7#d+""9>#233?6
2, ya
que
es m
enos
agre
sivo c
on e
l m
edio
ambie
nte
7#*+")"9.&#,9&#(G"+.&#!%$"+)%E-&!>#"9#(-&)%(9")>#;").%(9&!&#*(+#'&#*+(*%&#-(@,9%!&!#
'(-&'C#a";I9#%9!%-&#Q%-R&+!)#1233S6>#"X%)."9#!()#;+&9!")#.%*()#!"#!"E9%-%(9")#)(H+"#.,+%)@(#
-,'.,+&'e#'&#-(9-"*.,&'#7#'&#.O-9%-&C#f&#!"E9%-%89#-(9-"*.,&'#")#g"'#.+&)'&!(#."@*(+&'#!"#
per
sonas
a u
na
atra
cció
n c
ult
ura
l lej
os
de
su res
iden
cia
hab
itual
con la
inte
nci
ón d
e sa
tisf
acer
),)#9"-")%!&!")#-,'.,+&'")h>#@%"9.+&)#J,"#'&#!"E9%-%89#.O-9%-&#)(9#g.(!()#'()#.+&)'&!()#!"#
*"+)(9&)#&#,9&#&.+&--%89#-,'.,+&'#")*"-/E-&>#.&'")#-(@(>#',;&+")#*&.+%@(9%&'")>#@,").+&)#
artí
stic
as y
cult
ura
les,
art
e y t
eatr
o,
fuer
a de
su l
ugar
hab
itual
de
resi
den
cia”
. A
par
tir
de
'&#*+%@"+&#!"E9%-%89>#*(!"@()#+"'&-%(9&+#"'#&-.,&'#!")&++(''(#!"#")."#.%*(#!"#.,+%)@(#-(9#
la b
úsq
ued
a de
senti
do,
bel
leza
y a
ute
nti
cidad
por
par
te d
e la
s so
cied
ades
occ
iden
tale
s
conte
mporá
nea
s, c
on l
a in
tenci
ón d
e co
nse
rvar
el
pat
rim
onio
y l
a m
emori
a co
lect
iva,
com
o c
om
ponen
te d
e la
pro
pia
conci
enci
a y d
e la
iden
tidad
y c
om
o e
lem
ento
gen
erad
or
!"#+%J,"PV"+9b9!"P>#2343M#K&99#233LM#D++7#233LM#i%''%&@)#7#0,)<"''>#=55Y6C
Una
de
las
causa
s pri
nci
pal
es d
e es
tos
cam
bio
s en
la
conduct
a de
los
turi
stas
se
deb
e a
J,">#)";I9#K,H(%)#1=5556>#").()#)"#*,"!"9#-'&)%E-&+#"9#.+")#-/+-,'()#-(9-O9.+%-()>#!(9!">#"9#
un p
rim
er n
ivel
, el i
ndiv
idual
, apar
ecen
las
moti
vac
iones
, per
cepci
ones
, exper
ienci
as p
asad
as
y a
ctit
udes
. E
n e
l se
gundo n
ivel
, el
inte
rper
sonal
, se
encu
entr
a el
ento
rno c
erca
no,
com
o
'()#;+,*()#!"#+"G"+"9-%#(*%9%89>#J,"#.&@H%O9#%9j,7"9#"9#'&)#-(9!,-.&)#!"'#-(9),@%!(+C#
Por
últ
imo,
en e
l te
rcer
niv
el,
el s
oci
ocu
ltura
l, s
e en
cuen
tran
otr
os
fact
ore
s co
mo l
a cl
ase
soci
al,
el p
oder
adquis
itiv
o,
el e
stil
o d
e vid
a o l
a cu
ltura
. A
todo e
llo,
deb
en a
ñad
irse
lo
s
-&@H%()#!"@(;+bE-()#&-.,&'")>#-(@(#"'#"9$"F"-%@%"9.(#!"#'&#*(H'&-%89#(#'&#+"!,--%89#!"#
mie
mbro
s en
la u
nid
ad f
amil
iar3
. Exis
ten d
ifer
ente
s ti
polo
gía
s de
turi
stas
cult
ura
les
(Sm
ith,
=55YM#:9.89>#=55?M#A"+#0&B()>#=5256C#:'#+")*"-.(>#*"+(>#"9#;"9"+&'>#9(#!"H"@()#('$%!&+#
J,">#.&'#-(@(#%9!%-&##a*%"'H"+;#1233?6>#R&7#-%9-(#;+&!()#!%G"+"9.")#!"#@(.%$&-%89C#:#)&H"+e#
k#f()#J,"#").b9#@,7#@(.%$&!()#*(+#'&#-,'.,+&e#)(9#;"9"+&'@"9."#%9!%$%!,()#-(9#%9;+")()#
med
ios-
alto
s y e
studio
s su
per
iore
s y q
ue
no t
iene
pro
ble
mas
en v
iaja
r ex
pre
sam
ente
par
a as
isti
r es
pec
ialm
ente
a t
eatr
os,
a m
use
os
o f
esti
val
es c
ult
ura
les.
k#f()#J,"#").b9#@(.%$&!&)#"9#*&+."#*(+#'&#-,'.,+&e#$%&F&9#&#,9#',;&+>#"9.+"#(.+&)#-()&)>#
por
las
posi
bil
idad
es c
ult
ura
les
que
ofr
ece4
.
k#f()#J,"#-(9)%!"+&9#'&#-,'.,+&#-(@(#-(@*'"@"9.(#&#(.+&#@(.%$&-%89#*+%9-%*&'e#"'#
turi
sta
no s
e des
pla
za p
or
una
razó
n d
e ín
dole
cult
ura
l si
no d
e otr
o tip
o, a
unque
dura
nte
su e
stan
cia
org
aniz
a y a
sist
e a
acti
vid
ades
cult
ura
les.
2. D
e he
cho,
suel
e ha
ber
un p
reju
icio
por
el c
ual l
os
turis
tas
cultu
rale
s tie
nen
una
mej
or
educ
ació
n o c
ono
ci
m
ient
os
supe
riore
s re
spec
to a
otr
os
tipos
de t
uris
tas.
3. E
n ge
nera
l, lo
s tu
rista
s cu
ltura
les
pose
en u
n pe
rfil
muy
con
cret
o: e
stud
ios
supe
riore
s, fr
ecue
ntes
via
jes
e in
teré
s en
con
tact
ar c
on lo
s re
side
ntes
, pre
ocup
ació
n po
r la
cons
erva
ción
del
med
io a
mbi
ente
, la
cultu
ra y
las
dife
renc
ias
cultu
rale
s, y
exi
gen
cia
en la
cal
idad
, el
ser
vici
o y
la a
uten
ticid
ad (
Gar
field
, 19
93; Bo
net,
200
3)4.
Sin
em
barg
o, po
cos
extr
anje
ros
con
inte
rese
s cu
ltura
les
de t
uris
mo v
isita
rán
un e
stab
leci
mie
nto d
e tip
o
cultu
ral l
oca
lizad
o e
n la
Cost
a Br
ava
o s
us c
erca
nías
(ig
lesi
a, m
useo
, cas
tillo
, ...)
, por
muy
esp
ecta
cula
r que
sea
, si
no h
a es
cuch
ado h
abla
r pr
evia
men
te d
el m
ism
o, po
r lo
que
, m
ayorit
aria
men
te, se
diri
girá
n ha
cia
el M
useo
D
alí d
e Fi
gue
res
o la
s ru
inas
grie
gas
y r
om
anas
de
Empú
ries
(Bone
t, 2
003)
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
129
k#f()#J,"#+"&'%P&9#")."#.,+%)@(#!"#@(!(#&--%!"9.&'e#"9#*+%9-%*%(#9(#.%"9"9#'&#%9."9-%89#
de
real
izar
nin
gún t
ipo d
e ac
tivid
ad c
ult
ura
l per
o,
de
man
era
casu
al,
acuden
a u
n
espac
io c
ult
ura
l.
k#f()#J,"#9(#&)%)."9#9,9-&#	%9;,9&#&-.%$%!&!#-,'.,+&'#*(+#G&'.&#!"#%9."+O)C
En e
l pre
sente
art
ículo
, se
anal
iza
cóm
o, e
n la
act
ual
idad
, a p
arti
r del
turi
smo tr
adic
ional
de
lito
ral
de
la C
ost
a B
rava,
los
turi
stas
consu
men
nuev
os
pro
duct
os
que
com
ple
men
tan
),#.+&!%-%(9&'#").&9-%&#$&-&-%(9&'>#!(.b9!('&#!"#)%;9%E-&!(#7#"X*"+%"9-%
(9".>#=55Y6C#
Par
a el
lo s
e ha
anal
izad
o la
evolu
ción d
el tu
rism
o e
n lo
s m
use
os
de
la m
arca
turí
stic
a C
ost
a
Bra
va
que
dir
ecta
men
te e
stán
rel
acio
nad
os
con e
l pin
tor
Sal
vad
or
Dal
í, todos
loca
liza
dos
en l
a co
mar
ca g
eru
nd
ense
del
Alt
Em
po
rdà;
a p
arti
r d
e u
na
seri
e d
e in
dic
ado
res
de
)()."9%H%'%!&!#.,+/).%-#-(9#"'#(HF".%$(#!"#-(9E+@&+#-(@(#"'#.,+%)@(#-,'.,+&'#")#,9&#!"#
'&)#&-.%$%!&!")#+"-+"&.%$&)#@b)#"9#&,;">#J,">#&#*")&+#!"#'&)#!%E-,'.&!")#"X%)."9.")
5, es
tán
ayudan
do a
ree
stru
ctura
r y m
oder
niz
ar e
l si
stem
a tu
ríst
ico t
radic
ional
de
la C
ost
a B
rava.
Com
o q
ue
el p
rinci
pal
obje
tivo d
e es
te a
rtíc
ulo
en e
l as
pec
to m
etodoló
gic
o e
ra o
bte
ner
un
co
no
cim
ien
to d
etal
lad
o d
e la
rea
lid
ad d
el tu
rism
o c
ult
ura
l en
el A
lt E
mp
ord
à ap
lica
do
a la
s v
isit
as a
su
s m
use
os
de
Dal
í, p
ara
su a
nál
isis
se
han
uti
liza
do
dat
os
cuan
tita
tiv
os
y c
ual
itat
ivo
s.
c&+&#"''(#)"#R&9#,.%'%P&!(#G,"9.")#"X."+9&)#1-(@(#"'#Z9).%.,.#!l^).&!/).%-&#!"#m&.&',97&[#
Z!")-&.6>#J,"#R&9#)"+$%!(#!"#&*(7(#").&!/).%-(#;'(H&'#7#-(9."X.,&'%P&-%89#!"#'()#+"),'.&!()#
de
cará
cter
más
cual
itat
ivo o
bte
nid
os
a par
tir
de
las
encu
esta
s re
aliz
adas
por
la F
undac
ión
Gal
a-D
alí.
Se
trat
a d
e u
na
encu
esta
rea
liza
da
a lo
s v
isit
ante
s d
e lo
s m
use
os
de
Dal
í
exis
tente
s en
dic
ho t
erri
tori
o6.
2.
La E
vo
luci
ón
del Tu
rism
o e
n la C
ost
a B
rava
Sig
uie
ndo l
a ev
olu
ción d
e lo
s des
tinos
turí
stic
os,
que
ha
sido o
bje
to d
e m
últ
iple
s
&9b'%)%)>#"9.+"#'()#J,"#-&H"#!").&-&+#'()#.+&H&F()#!"#N,+9"+#7#:)R#123n?6>#NR,+(.#123nL6>#
c'(;#123nY6>#\%())"-#123nn6>#0,.'"+#12345M#=55S6>#A"+&#".#&'C#1233n6>#A"+#0&B()#1=5256>#
d&+&7#7#mo9($")#1=5226>#"'#.,+%)@(#"9#'&#m().�+&$&#.&@H%O9#R&#"$(',-%(9&!(>#)%;,%"9!(#
-%9-(#G&)")#-'&+&@"9."#!"E9%!&)#1\,9!".>#233SM#c+&.)#7#c&,9"+(>#=55=6C#f&#*+%@"+&>#&#
'(#'&+;(#!"'#)%;'(#`Z`#"#%9%-%()#!"'#)%;,%"9.">#G,"#,9&#".&*&#J,"#)"#*(!+/&#!"9(@%9&+#-(@(#
g*+(.([.,+%).&h>#'%@%.&!&#&#+"&'%P&+#"X-,+)%(9")#'%.(+&'")#1*(+#.%"++&#(#@&+6#"#%9%-%b9!()"#
'&#&*&+%-%89#!"#H&B%).&)#1\,9!".>#233467
. E
sta
etap
a fu
e se
guid
a por
otr
a “p
re-f
ord
ista
”,
5. E
l tur
ism
o c
ultu
ral,
sin
emba
rgo, ta
mbi
én p
rese
nta
probl
emas
de
sost
enib
ilida
d, y
a que
, co
mo v
erem
os,
se
trat
a de
un
mode
lo d
esco
mpe
nsad
o e
n su
ver
tient
e ec
onó
mic
a (T
ribe,
200
0)6.
La
encu
esta
fue
fue
real
izad
a en
el a
ño 2
010
a 3.
206
visi
tant
es d
e lo
s di
stin
tos
mus
eos
loca
lizad
os e
n la
Cos
ta
Brav
a y
rela
cion
ados
dire
ctam
ente
con
Dal
í, y
publ
icad
a en
el 2
011
en la
Mem
oria
Anu
al d
e la
Fun
daci
ón G
ala-
Dal
í7.
Sin
em
barg
o, e
n la
épo
ca d
el “
Gra
nd T
our
”, p
ráct
icam
ente
toda
Esp
aña
que
dó fu
era
de la
zona
de
influ
enci
a de
est
e tip
o d
e vi
ajes
, ya
que
a lo
s co
nflic
tos,
inse
gur
idad
per
sona
l y la
mal
a im
agen
del
paí
s ha
bía
que
aña
dir
sus
pobr
es c
ondi
cion
es d
e in
frae
stru
ctur
as d
e co
mun
icac
ión
y al
ojam
ient
os, q
ue e
ran
inex
iste
ntes
o m
uy p
reca
rias
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
130|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
cara
cter
izad
a por
una
gra
n d
iver
sidad
en las
form
as turí
stic
as y
con d
isco
nti
nuid
ad tan
to e
n
"'#")*&-%(#-(@(#"9#"'#.%"@*(#1\,9!".>#=555M#d&+&7#7#mo9($")>#=5226C#^9#"''&>#&!"@b)#!"#
conti
nuar
con l
a ac
tivid
ad e
xcu
rsio
nis
ta a
nte
rior,
den
tro d
e la
s id
eas
de
recu
per
ació
n d
e la
%!"9.%!&!#9&-%(9&'#-&.&'&9d&+&7>#=55n6>#"@*"P8#&#!")&++(''&)"#,9#.,+%)@(#+")%!"9-%&'#"9#
&';,9&)#*(H'&-%(9")#!"#'&#m().�+&$&>#-(@(#Q()")4 ,
donde
se e
mpez
aron a
const
ruir
seg
undas
resi
den
cias
ais
ladas
, pre
fere
nte
men
te e
n lu
gar
es p
rivileg
iados
del
lito
ral, s
iendo m
uch
as d
e el
las
pro
pie
dad
de
extr
anje
ros,
lo q
ue
sirv
ió p
ara
crea
r una
cier
ta “
elit
izac
ión”
de
la c
lase
turi
sta,
J,"#"+&#*(-(#9,@"+()&#*"+(#-(9#&'.(#*(!"+#&!J,%)%.%$(#7#H,"9#9%$"'#-,'.,+&'#1\,9!".>#23346C#
c&+&'"'&@"9.">#.&@H%O9#)"#-(9).+,7"+(9#'()#*+%@"+()#H&'9"&+%()#10&+H&P&>#23SS6C#
No
s en
co
ntr
am
os
an
te u
n t
err
ito
rio
do
nd
e l
as
ag
lom
era
cio
nes
co
stera
s n
o e
ran
)%;9%E-&.%$&)>#7#'()#'%;"+()#&,@"9.()#!"#*(H'&-%89#"9#&';,9&)#'(-&'%!&!")#J,"!&H&9##
com
pen
sados
por
el r
etro
ceso
pro
duci
do e
n l
as r
esta
nte
s9, y c
onti
nuan
do e
l pre
dom
inio
,
entr
e la
pobla
ción l
oca
l, d
e una
econom
ía a
grí
cola
y p
esquer
a. S
in e
mbar
go,
la G
uer
ra
Civ
il e
spañ
ola
, la
Seg
unda
Guer
ra M
undia
l y la
post
guer
ra e
spañ
ola
fre
nar
on b
rusc
amen
te
").&#%9-%*%"9."#"X*&9)%89#!"'#)"-.(+#.,+/).%-(#"9#"'#'%.(+&'#;"+,9!"9)"#1\,9!".>#23346>#
man
ten
ién
do
se e
stab
iliz
adas
las
ag
lom
erac
ion
es c
ost
eras
10 y
em
pez
and
o a
red
uci
rse
las
acti
vid
ades
pes
quer
as11C#f&#."+-"+&#G&)"#)"#%9%-%8#&#E9&'")#!"#'()#?5l)#7#*+%9-%*%()#
!"#'()#&B()#S5l)#1c+%").'"7>#23n46>#&-(@*&B&9!(#&'#!")&++(''(#"-(98@%-(#")*&B('#7#
pre
senta
ndo u
n n
uev
o m
odel
o turí
stic
o “
ford
ista
”, d
onde
pre
dom
inab
a la
est
andar
izac
ión,
la u
nif
orm
izac
ión y
la
pér
did
a de
per
sonal
idad
del
pro
duct
o t
urí
stic
o o
frec
ido (
Mundet
,
2334M#d&+&7#7#mo9($")>#=5226>#"@*"P&9!(#&#&*&+"-"+#!%$"+)&)#%9%-%&.%$&)#.,+/).%-&)>#
espec
ialm
ente
hote
lera
s, a
com
pañ
adas
por
una
rápid
a ex
pan
sión d
e la
s ci
udad
es d
el li
tora
l,
con u
nos
núcl
eos
turí
stic
os
que
conti
nuab
an s
iendo l
os
ya
exis
tente
s an
tes
de
la G
uer
ra
m%$%'>#&,9J,"#'&#(G"+.&#H&).&9."#)";,/&#)%"9!(#H&).&9."#%@*+($%)&!\,9!".>#233S>#2334M#
c+&.)#7#c&,9"+(>#=55=6>#&,9J,"#&#*&+.%+#!"#23SL#7&#"@*"P&+(9#&#&*&+"-"+#9,"$()#-"9.+()#
.,+/).%-()#G(+!%).&)>#-(@(#"'#-&)(#!"#Q()")#1\,9!".>#23346C#
En e
ste
per
íodo e
l des
arro
llo t
urí
stic
o s
e bas
ó e
n l
os
atra
ctiv
os
de
sol
y p
laya,
con
,9()#+"-,+)()#9&.,+&'")#J,"#)"#G,"+(9#@(!%E-&9!(#&#@"!%!&#J,"#)"#"X*&9!/&#").	,"$&#
&-.%$%!&!>#*"+!%"9!(>#*(+#-(9)%;,%"9.">#*&+."#!"#),#&.+&-.%$(#(+%;%9&'#1c+%").'"7>#=55n6C#̂9#
esta
época
tam
bié
n
aum
entó
la
movil
idad
de
los
turi
stas
y d
e lo
s re
siden
tes,
fav
ore
cida
por
las
mej
ora
s en
las
car
rete
ras
y e
n e
l tr
ansp
ort
e aé
reo, au
men
tando c
onsi
der
able
men
te
el
nú
mero
de t
uri
stas
ex
tran
jero
s, e
specia
lmen
te f
ran
cese
s, p
or
su p
rox
imid
ad
, y,
8. R
oses
ha
sido
his
tóric
amen
te u
n ce
ntro
de
vera
neo
trad
icio
nal p
ara
las
fam
ilias
con
un
cier
to p
oder
eco
nóm
ico
y so
cial
de
prin
cipi
os
del s
iglo
XX
(S
anta
ló, 20
01)
9. A
sí, en
el p
erío
do e
ntre
192
0 y
1940
, Ll
ançà
pas
ó d
e 2.
164
habi
tant
es “
de h
echo
” a
1.83
2, e
l Port
de
la
Selv
a de
1.3
23 a
905
, C
adaq
ués
de 1
.469
a 1
.129
, Rose
s de
2.6
69 a
2.7
64, Sa
nt P
ere
Pesc
ador
de 1
.123
a
1.02
9 y
l’Esc
ala
de 2
.494
2.5
04 (
Prie
stle
y, 1
978)
10. El
pue
rto d
e Ll
ançà
tuv
o s
u m
áxim
o n
úmer
o d
e pe
scad
ore
s en
el a
ño 1
955,
mie
ntra
s que
el d
el P
ort
de
la
Selv
a lo
fue
en
el 1
915,
Cad
aqué
s en
el 1
900,
Rose
s en
195
0 y
l’Es
cala
en
1948
(Pr
iest
ley,
197
8)11
. El
pue
rto d
e Ll
ançà
tuv
o s
u m
áxim
o n
úmer
o d
e pe
scad
ore
s en
el a
ño 1
955,
mie
ntra
s que
el d
el P
ort
de
la
Selv
a lo
fue
en
el 1
915,
Cad
aqué
s en
el 1
900,
Rose
s en
195
0 y
l’Es
cala
en
1948
(Pr
iest
ley,
197
8)
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
131
12. La
impo
rtan
cia
de lo
s to
ur o
pera
dore
s fu
e ta
l que
has
ta ll
egar
on
a fin
anci
ar g
ran
part
e de
la c
ons
truc
ción
de h
ote
les
a ca
mbi
o d
e po
der
impo
nerle
s su
s co
ndic
ione
s, t
anto
en
prec
io c
om
o e
n di
sponi
bilid
ad d
e ha
bita
cione
s pa
ra s
us c
lient
es (
Cal
s, 1
982)
13. E
n 19
70, e
n Ll
ançà
hab
ía u
n 71
,3%
de
vivi
enda
s se
cund
aria
s o v
acía
s,y
cifr
as m
uy s
imila
res
se p
rese
ntab
an
en e
l Port
de
la S
elva
, l’E
scal
a y
Rose
s, m
ient
as q
ue C
adaq
ués
y Sa
nt P
ere
Pesc
ador
tení
an u
nas
cifr
as c
erca
nas
al 5
0% (
Prie
stle
y, 1
978)
14. E
n el
año
196
2, e
n l’E
scal
a ha
bían
280
pla
zas ho
tele
ras te
cat
egor
ía b
aja
(Guí
a of
icia
l de
Hot
eles
de
Espa
ña, 2
007)
15. En
197
0, e
l mun
icip
io d
e l’E
scal
a ya
dis
poní
a de
2.2
74 p
laza
s ho
tele
ras,
lo q
ue r
epre
sent
aba
un f
acto
r m
ultip
licad
or
supe
rior
a 7
(Guí
a ofic
ial d
e H
ote
les
de E
spañ
a, 2
007)
16. A
sí, po
r ej
empl
o, el
mun
icip
io d
e l’E
scal
a, d
espu
és d
e un
a la
rga
etap
a de
est
anca
mie
nto t
urís
tico (
1975
-19
91) s
in c
reci
mie
nto d
e la
ofe
rta
de p
laza
s ho
tele
ras,
ent
ró e
n un
a fa
se d
e de
cliv
e, d
esap
arec
iend
o 3
41 p
laza
s,
la m
ayor
part
e de
baj
a ca
tegoría
(G
uía
ofic
ial d
e H
ote
les
de E
spañ
a, 2
007)
17. E
ntre
los
turis
tas
ya e
mpe
zaba
a a
pare
cer u
na in
cipi
ente
pre
ocup
ació
n po
r el m
edio
ambi
ente
y p
or la
cal
idad
de
la o
fert
a, lo
que
sirv
ió p
ara
inic
iar
la p
lani
ficac
ión
del t
errit
orio
y la
apa
rició
n de
nue
vas
tipolo
gía
s de
tur
ism
o
(tur
ism
o r
ural
, tu
rism
o d
eport
ivo m
arin
o, tu
rism
o c
ultu
ral,
etc.
) 18
. M
ás d
e la
mita
d de
los
pasa
jero
s que
ate
rriz
an e
n es
te a
eropu
erto
tie
nen
com
o d
estin
o la
Cost
a Br
ava
(Mar
tínez
, et
al.,
200
6)
sob
reto
do
, g
raci
as a
las
acc
ion
es c
om
erci
ales
de
los
tou
r o
per
ado
res
euro
peo
s12.
En
este
tie
mpo,
la c
onst
rucc
ión i
nm
obil
iari
a a
lo l
argo d
el l
itora
l si
guió
su e
xpan
sión
13,
)%9#9%9;I9#.%*(#!"#*'&9%E-&-%89#,+H&9/).%-&>#&,@"9.&9!(#.&@H%O9#'&#(G"+.&#!"#*"J,"B()#
hote
les
fam
ilia
res1
4>#J,"#&#E9&'")#!"'#*"+/(!(#7&#"@*"P&+(9#&#!"F&+#*&)(#&#'()#;+&9!")#
mac
ro-h
ote
les1
5>#'()#-&@*%9;)#7#'&)#)";,9!&)#+")%!"9-%&)#1c+&.)#7#0&'&;,O>#=55?6M#'(#
J,"#*+($(-8#,9#&'.(#-(9),@(#!"'#")*&-%(#1K(9&%+">#233S6>#&,9J,"#&';,9&)#-&'&)#&%)'&!&)#
"X*"+%@"9.&9#,9#-+"-%@%"9.(#,+H&9/).%-(#@/9%@(#7#)%9#R(."'")#1c+%").'"7>#23n46C#f&#-,&+.&#
G&)">#J,"#(-,*8#'()#&B()#45l)#7#35l)>#G,"#!"#!"-'%$"#"9#"'#)"-.(+#-(@(#-(9)"-,"9-%&#!"#
'&)#),-")%$&)#-+%)%)#"-(98@%-&)#&*&+"-%!&)#&#'(#'&+;(#!"#'()#&B()#n5l)>#+"!,-%O9!()"#"'#
núm
ero d
e tu
rist
as y
su c
apac
idad
de
gas
to, y a
par
ecie
ndo n
uev
o d
esti
nos
de
lito
ral,
más
-(@*".%.%$()#1K(9&%+">#233SM#\,9!".>#2334M#f',+!O)#7#c+%").'"7>#=55n6C#^).&#+"!,--%89#
de
la a
ctiv
idad
turí
stic
a ta
mbié
n t
rajo
apar
ejad
a una
dis
min
uci
ón d
e la
const
rucc
ión
16 y
,9&#(H)('")-"9-%&#!"#'&#*'&9.&#R(."'"+A&)&''(>#23336>#&,9J,"#&#E9&'")#!"#")."#*"+/(!(#
empez
ó a
rea
ctiv
arse
la
acti
vid
ad t
urí
stic
a17 y
la
const
rucc
ión d
e se
gundas
res
iden
cias
,
form
ándose
en t
oda
la C
ost
a B
rava
un “
área
met
ropoli
tana
de
tiem
pos
de
vac
acio
nes
”
1]+&;,"''>#233Y6>#7&#J,"#"9#'()#@")")#").%$&'")>#&'#)"+#,9#")*&-%(#-(@*'"@"9.&+%(#&#'&)#
gra
ndes
conglo
mer
acio
nes
urb
anas
, esp
ecia
lmen
te B
arce
lona,
en é
l se
conce
ntr
aba
en u
n
reduci
do e
spac
io u
na
pobla
ción s
uper
ior
al m
illó
n d
e hab
itan
tes,
pro
voca
ndo u
n f
enóm
eno
de
movil
idad
pen
dula
r (i
nte
nsa
en v
eran
o, la
s vac
acio
nes
de
Nav
idad
y S
eman
a S
anta
y
'()#E9")#!"#)"@&9&>#7#&!(+@"-%!&#!,+&9."#"'#+").(#!"'#&B(6C#:#E9&'")#!"#'()#35l)#)"#%9%-%8#
'&#J,%9.&#G&)">#''&@&!&#g*().[G(+!%).&h#1d&+&7#7#mo9($")>#=5226>#!(9!"#'&#@&)%$&#(G"+.&#
!"#$,"'()#!"#H&F(#-()."#1g'(<#-().h6>#Hb)%-&@"9."#;+&-%&)#&#'&#&*"+.,+&##!"'#&"+(*,"+.(#!"#
Gir
ona-
Cost
a B
rava24 ,
se
unió
a u
n m
ayor
poder
adquis
itiv
o d
e lo
s tu
rist
as y
a s
us
nuev
as
moti
vac
iones
y p
refe
renci
as,
aum
enta
ndo s
u p
reocu
pac
ión p
or
la c
alid
ad e
n e
l se
rvic
io,
aunque
tam
bié
n s
e m
ult
ipli
có l
a co
mpet
enci
a de
otr
os
des
tinos
turí
stic
os
med
iter
ráneo
s
con s
imil
ares
ofe
rtas
de
sol
y p
laya.
Sin
em
bar
go,
en e
stos
últ
imos
años,
deb
ido a
la
reci
ente
cri
sis
económ
ica,
se
ha
reduci
do l
a pre
senci
a de
turi
stas
extr
anje
ros
en l
a C
ost
a
0+&$&>#.&'#-(@(#*,"!"#&*+"-%&+)"#"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#1E;C26C
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
132|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
Fig
ura
1 | E
vo
luci
ón
de
l n
úm
ero
de
tu
rist
as
ex
tra
nje
ros
en
la
Co
sta
Bra
va
(2
00
5-2
00
9)
(fu
en
te:
Idesc
at,
20
10
)
3.
El C
aso
de lo
s M
use
os
de D
alí
3.1.
Car
acte
ríst
icas
Gen
eral
es d
el T
erri
tori
o
La
mar
ca tu
ríst
ica
Cost
a B
rava
com
pre
nde
las
com
arca
s ca
tala
nas
del
Alt
Em
pord
à, B
aix
^@*(+!o>#d%+(9p)>#c'&#!"#'l^).&97#7#f&#a"'$&>#(-,*&9!(##,9&#),*"+E-%"#!"#YC43Y#W@=>#-(9#
,9&#*(H'&-%89#-"9)&!&#!"#S?SCYYY#1&B(#=5536#7#,9&#!"9)%!&!#!"#*(H'&-%89#!"#2S3#R&HCq
W@=C#c+(!,-"#"'#2n>=r#!"'#cZ0#.,+/).%-(#!"#m&.&',BUH)"+$&.(+%#!"'#N,+%)@">#=5256C
Seg
uid
amen
te s
e pre
senta
n d
os
map
as d
onde
se a
pre
cia
su l
oca
liza
ción g
ener
al e
n
Euro
pa !"#$%&
y, m
ás d
etal
ladam
ente
, en
Cat
aluña'!"#$(&$
Fig
ura
2 |
Map
a d
e s
itu
aci
ón
de C
ata
luñ
a y
la C
ost
a B
rava (
ela
bo
raci
ón
pro
pia
)
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
133
Fig
ura
3 |
Map
a d
e s
itu
aci
ón
de la m
arc
a t
urí
stic
a C
ost
a B
rava (ela
bora
ción p
ropia
)
3.2
La S
itu
aci
ón
Act
ual d
el Tu
rism
o e
n la C
ost
a B
rava
Tal
com
o s
e ha
indic
ado e
n e
l ca
pít
ulo
ante
rior,
la
expan
sión d
el t
uri
smo s
e in
ició
"9#'&#-(@&+-&#"9#'()#&B()#Y5l)>#-(9#)"9-%''&)#+")%!"9-%&)#-"+-&9&)#&#'&)#-().&)#7#*'&7&)>#
donde
los
turi
stas
se
mez
clab
an c
on l
os
pes
cadore
s y a
gri
cult
ore
s, a
unque
empez
ándose
ya
a co
nst
ruir
otr
as m
ás l
ujo
sas
en l
as z
onas
más
apar
tadas
y d
e m
ejor
pan
orá
mic
a, q
ue
)"#@,'.%*'%-&+(9#&#*&+.%+#!"#'()#&B()#?5l)[S5l)#-(9#'&#''";&!&#!"#.,+%).&)#"X.+&9F"+()C#
A p
arti
r de
ento
nce
s, e
l fen
óm
eno tu
ríst
ico d
e so
l y p
laya
se g
ener
aliz
ó, l
levan
do a
par
ejad
o
un g
ran d
esar
roll
o u
rban
ísti
co e
n la
may
or par
te d
e la
s lo
cali
dad
es c
ost
eras
, de
form
a bas
tante
caóti
ca,
con m
ult
itud d
e hote
les
y, p
ost
erio
rmen
te,
urb
aniz
acio
nes
de
segundas
res
iden
cias
,
7#-&@*%9;)#1m,&!+&!(#".#&'C>#=55S6M#'(#J,"#)%+$%8#*&+&#!"9)%E-&+#"'#."++%.(+%(>#*+%@"+(#&#
par
tir
de
los
teji
dos
urb
anos
y d
espués
expan
dié
ndose
, re
sult
ando u
na
estr
uct
ura
esp
acia
l
cara
cter
izad
a por
una
ocu
pac
ión r
esid
enci
al p
ráct
icam
ente
conti
nua
y p
aral
ela
a la
lín
ea d
e
cost
a, o
tra
conce
ntr
ada
en la
cap
ital
y u
na
terc
era,
más
dis
per
sa, e
n b
ase
a lo
s núcl
eos
urb
anos
7#@&)/&)#&%)'&!&)#!"'#''&9(C#V&-%&#@"!%&!()#!"#'()#&B()#45l)#*&+"-/&#J,"#"9#'&#m().�+&$&#
se e
stab
an p
roduci
endo s
ínto
mas
de
satu
raci
ón t
urí
stic
a, a
l dis
min
uir
el
núm
ero d
e hote
les
y e
stab
iliz
arse
la
const
rucc
ión d
e se
gundas
res
iden
cias
, per
o l
o c
iert
o e
s que
este
fen
óm
eno
sólo
fue
tem
pora
l, v
olv
iendo a
res
urg
ir la
pre
sión u
rban
ísti
ca c
on f
uer
za e
n los
últ
imos
años
1K(9&%+">#=55?6#7#"X*&9!%O9!()"#'&)#)";,9!&)#+")%!"9-%&)#R&-%&#'&#)";,9!&#'/9"&#!"#-().&>#-(9#
,9#"'"$&!(#+%.@(#!"#-(9).+,--%89#7#,9#&'.(#-(9),@(#!"#),"'(#1U'%$"+>#=55?6C#^)."#!")&++(''(#
poco
contr
ola
do p
rodujo
una
pér
did
a de
com
pet
itiv
idad
, den
tro d
e una
din
ámic
a des
truct
iva2
0,
al h
acer
se c
ada
vez
más
nec
esar
ia l
a co
nst
rucc
ión d
e se
gundas
res
iden
cias
par
a m
ante
ner
la
%',)%89#!"#&*&+"9."#*+(;+")(>#E9&9-%&+#,9()#)"+$%-%()#@,9%-%*&'")#-&!&#$"P#@b)#-().()()#
y m
ante
ner
la
eufo
ria
económ
ica
gen
erad
a por
la p
rim
era
fase
del
des
arro
llo (
más
pues
tos
!"#.+&H&F(>#+"$&'(+%P&-%89#!"'#),"'(>#@&7(+")#%9$"+)%(9")>#9,"$&)#&-.%$%!&!")#"-(98@%-&)6>#
20
. Las
seg
unda
s re
side
ncia
s co
nstr
uida
s en
la C
ost
a Br
ava
repr
esen
tan
una
inve
rsió
n po
co p
rodu
ctiv
a de
los
recu
rsos
finan
cier
os
y de
l sue
lo, ya
que
una
inve
rsió
n ho
tele
ra t
iene
una
pro
duct
ivid
ad 2
0-40
vec
es s
uper
ior
(seg
ún s
e in
dica
en
el P
lan
de D
esar
rollo
Tur
ístic
o d
e la
pro
vinc
ia d
e Ba
rcel
ona
, re
aliz
ado p
or
la A
gen
cia
de
Prom
oci
ón
Turís
tica
de la
Dip
utac
ión
de B
arce
lona
)
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
134|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
des
capit
aliz
ándose
el
pat
rim
onio
ter
rito
rial
y e
ntr
ando e
n u
n c
írcu
lo v
icio
so d
e pér
did
a de
com
pet
itiv
idad
. S
in e
mbar
go, en
la
actu
alid
ad, la
may
or
conci
enci
ació
n m
edio
ambie
nta
l, l
a
com
pet
enci
a de
otr
os
des
tinos,
la m
ayor ex
igen
cia
de
cali
dad
de
la o
fert
a y la
cri
sis
económ
ica
han
pro
voca
do n
orm
as d
e pla
nea
mie
nto
urb
anís
tico
much
o m
ás e
stri
ctas
, co
n u
nos
crit
erio
s
!"#)()."9%H%'%!&!#."++%.(+%&'#@,-R(#@b)#"E-&-")>#7#,9&#(G"+.&#.,+/).%-&#@b)#!%$"+)%E-&!&C#
A e
llo, h
ay q
ue
añad
ir la
reco
nver
sión d
e se
gundas
res
iden
cias
en p
rim
eras
, por
lo q
ue
"'#.,+%)@(#)"#$&#-(9$%+.%O9!()"#"'#.,+%)@(#"9#g+")%!"9-%&'%)@(h#1K(9&%+">#=55?6>#"9#*&+."#
!"H%!(#&'#"9$"F"-%@%"9.(#!"#),)#*+(*%".&+%()>#J,"#&'#E9&'%P&+#),#$%!&#'&H(+&'#&-.%$&#!"F&9#
su v
ivie
nda
hab
itual
en l
a ci
udad
par
a ir
se p
erm
anen
tem
ente
a e
sta
com
arca
en b
usc
a de
una
may
or
tran
quil
idad
, co
nta
cto c
on l
a nat
ura
leza
y u
n n
ivel
de
vid
a m
ás a
cord
e co
n s
u
expec
tati
vas
futu
ras,
y e
n p
arte
deb
ido a
la
cris
is e
conóm
ica,
que
está
pro
voca
ndo q
ue
par
a m
uch
as p
erso
nas
, so
bre
todo j
óven
es,
sea
una
posi
bil
idad
de
real
izar
en a
quel
los
terr
itori
os
trab
ajos
que
dif
ícil
men
te p
odrí
an r
eali
zar
en l
as c
iudad
es. A
dem
ás,
la o
fert
a
turí
stic
a ac
tual
men
te e
xis
tente
en l
a C
ost
a B
rava
se c
om
ple
men
ta c
on 7
17 h
ote
les,
110
-&@*%9;)#7#Yn5#").&H'"-%@%"9.()#+,+&'")>#.&'#-(@(#)"#(H)"+$&#"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#!"#$)&$
Fig
ura
4 |
Dis
trib
uci
ón
po
rcen
tual d
e la o
fert
a d
e a
loja
mie
nto
s tu
ríst
ico
s en
la C
ost
a B
rava
(fuente
: Regis
tre d
e T
urism
e d
e C
ata
lunya
-Genera
litat
de C
ata
lunya
, 2010)
Ell
o r
epre
senta
una
ofe
rta
de
74.0
60 p
laza
s hote
lera
s, 1
05.5
13 p
laza
s en
cam
pin
gs
y
YC53S#*'&P&)#!"#.,+%)@(#+,+&'#1!&.()#!"'#&B(#=553#G&-%'%.&!()#*(+##"'#Q";%).+(#!"#N,+%)@(#!"#
'&#K%+"--%8#d"9"+&'#!"#N,+%)@"#!"#'&#d"9"+&'%.&.#!"#m&.&',7&6>#.&'#-(@(#*,"!"#&*+"-%&+)"#
"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#!"#$*&$'
Fig
ura
5 |
Dis
trib
uci
ón
po
rcen
tual d
e la o
fert
a d
e p
laza
s d
e a
loja
mie
nto
s tu
ríst
ico
s en
la C
ost
a B
rava
(fuente
: Regis
tre d
e T
urism
e d
e C
ata
lunya
-Genera
litat
de C
ata
lunya
, 2010)
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
135
Com
o v
emos,
el
porc
enta
je d
e pla
zas
turí
stic
as q
ue
ofr
ecen
los
hote
les
y p
ensi
ones
")#"'#L5r#!"'#.(.&'>#"'#!"#'()#-&@*%9;)#*&)&#&#)"+#"'#?4r>#@%"9.+&)#J,"#'()#&'(F&@%"9.()#
de
turi
smo r
ura
l so
lam
ente
rep
rese
nta
n e
l 2%
.
3.2
. Lo
s M
use
os
de D
alí y
la C
ost
a B
rava
Co
mo
ya
se h
a in
dic
ado
an
teri
orm
ente
, d
entr
o d
e la
ofe
rta
de
nu
evo
s p
rod
uct
os
turí
stic
os,
la c
om
arca
ha
real
izad
o u
na
dec
idid
a ap
ues
ta p
or
el tu
rism
o c
ult
ura
l, d
esta
cando
la o
fert
a de
muse
os
y, e
ntr
e el
los,
los
cuat
ro m
use
os
ded
icad
os
a la
obra
de
Dal
í !"#$+&$
Mu
seo
Lo
calid
ad
Cas
a-M
useo
Sal
vado
r D
alí
Port
Llig
at
Cas
tillo
l Gal
a-D
alí
Púbo
l
Teat
ro-M
useo
Dal
í Fi
gue
res
Mus
eo d
e la
s Jo
yas
de D
alí
Figue
res
Fig
ura
6 |
Tab
la c
on
lo
s m
use
os
de la C
ost
a B
rava d
ed
icad
os
a la o
bra
de D
alí
(ela
bo
raci
ón
pro
pia
)
La
evo
luci
ón
del
nú
mer
o d
e v
isit
ante
s a
lo l
arg
o d
el p
erío
do
20
05
-20
09
, en
lo
s
pri
nci
pal
es m
use
os
exis
tente
s en
la
Cost
a B
rava,
ha
sido l
a si
guie
nte
!"#$,&$
Figura
7 |
Evo
luci
ón
del n
úm
ero
de v
isit
an
tes
en
lo
s p
rin
cip
ale
s m
use
os
de la C
ost
a B
rava (
2005-2
009)
(fu
en
te: D
ep
art
am
en
t d
e C
ult
ura
de la
Gen
era
litat
de C
ata
lun
ya, 2
010)
m(@(#)"#*,"!"#$"+#"9#"'#;+bE-(#&9."+%(+>#"'#@,)"(#K&'/#!"#]%;,"+")#&;',.%9&#&##'&#
may
orí
a de
los
vis
itan
tes
de
los
muse
os
de
la m
arca
turí
stic
a, d
e m
aner
a que
si e
fect
uam
os
una
com
par
ació
n e
ntr
e la
evolu
ción d
e vis
itan
tes
al c
onju
nto
de
muse
os
de
Dal
í y e
l
+").(>#."9!+"@()#"'#)%;,%"9."#;+bE-(#!"#$'-&,
donde
se a
pre
cia
clar
amen
te l
a dif
eren
cia
de
vis
itan
tes
a lo
lar
go d
el p
erío
do 2
005-2
009.
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
136|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
Fig
ura
8 |
Co
mp
ara
ció
n d
e la e
vo
luci
ón
del n
úm
ero
de v
isit
an
tes
en
tre lo
s m
use
os
de D
alí y
el re
sto
de m
use
os
(2005-2
009)
(fuente
: D
epart
am
ent
de C
ultura
de la G
enera
litat
de C
ata
lunya
, 2010)
El
conju
nto
de
los
muse
os
ded
icad
os
a la
obra
de
Dal
í en
la
Cost
a B
rava
reci
bie
ron,
a lo
'&+;(#!"'#&B(#=525>#,9#.(.&'#!"#2CYY5C?=?#$%)%.&9.")>#+"*&+.%!()#*(+-"9.,&'@"9."#)";I9#"'#;+bE-(#
siguie
nte
!"#$.&/
sie
ndo e
l Tea
tro-M
use
o D
alí, e
n F
iguer
es, e
l que
reci
bió
más
vis
itan
tes
en e
l año
=525#1442CL5?#$%)%.&9.")6>#)";,%!(#*(+#"'#@,)"(#!"#'&)#s(7&)#!"#K&'/#1=YSC423#$%)%.&9.")>#"'#-&).%''(#
d&'&[K&'/#125SC23S#$%)%.&9.")6#7#'&#-&)&[@,)"(#!"#c(+.#f'%;&.>#"9#m&!&J,p)#125SC25?#$%)%.&9.")6C##
Fig
ura
9 |
Dis
trib
uci
ón
po
rcen
tual d
e lo
s vis
itan
tes
a lo
s m
use
os
de D
alí en
la C
ost
a B
rava e
n e
l
añ
o 2
009 (fu
ente
: M
em
oria 2
010 F
undaci
ón G
ala
-Dalí
201)
La
evolu
ción d
e vis
itan
tes
en e
stos
muse
os
a lo
lar
go d
e es
tos
últ
imos
años
ha
sido
la s
iguie
nte
!"#$01&$
Fig
ura
10 |
Evo
luci
ón
del n
úm
ero
de v
isit
an
tes
al co
nju
nto
de lo
s m
use
os
de D
alí (2
005-2
010)
(fuente
: M
em
oria 2
010 F
undaci
ón G
ala
-Dalí
201)
^9#-,&9.(#&'#*"+E'#!"#'(s
vis
itan
tes
a lo
s m
use
os
de
Dal
í en
la
Cost
a B
rava,
seg
ún l
os
+"),'.&!()#!"#'&#"9-,").&#+"&'%P&!&#*(+#'&#],9!&-%89#d&'&[K&'/#1=5256>#*(!"@()#(H)"+$&+#J,">#
.&'#-(@(#*,"!"#&*+"-%&+)"#"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#1E;C226>#'&#@&7(+/&#.%"9"#"9.+"#=S#7#S?#&B()#
1"'#45r6>#-(9#H&F()#*(+-"9.&F")#!"#F8$"9")#@"9(+")#!"#=S#&B()#1"'#2Sr6#7#!"#F,H%'&!()#1"'#Lr6C#
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
137
Fig
ura
11 |
Po
rcen
taje
de v
isit
an
tes
po
r g
rup
os
de e
dad
a lo
s m
use
os
de D
alí d
el A
lt E
mp
ord
à (año
2010) (f
uente
: M
em
oria 2
010 F
undaci
ón G
ala
-Dalí,
2011)
Q")*"-.(#&#),#',;&+#!"#*+
oce
den
cia,
en
el
año
20
10
fu
e m
uy
var
iad
o,
ya
qu
e el
25r#*+(-"!/&#!"#'&#*+(*%&#m&.&',97&>#(.+(#25r#!"'#+").(#!"#^)*&B#"'#45r#+").&9."#
del
extr
anje
ro21>#!").&-&9!(#'()#G+&9-")")#1-"+-&#!"'#=5r6>#7#'()#9(+."&@"+%-&9()#1"'#
25r6>#'(#J,"#!"@,").+&#"'#.%+89#%9."+9&-%(9&'#!"#'&#g@&+-&#K&'/hC#:!"@b)>#,9#."+-%(#!"#
los
encu
esta
dos
dij
o q
ue
en a
quel
los
día
s se
alo
jaba
en B
arce
lona
capit
al,
mie
ntr
as q
ue
algo m
enos
del
30%
lo h
acía
en a
lguna
de
las
pobla
ciones
lit
ora
les
de
la C
ost
a B
rava
y,
sola
men
te, un 4
% lo h
acía
en F
iguer
es; lo
que
nos
da
una
idea
de
la a
lta
movil
idad
de
los
vis
itan
tes
de
esto
s m
use
os.
Por
otr
a par
te, u
n 5
9%
de
los
encu
esta
dos
se a
loja
ba
en h
ote
les
y p
ensi
ones
, mie
ntr
as q
ue
un 1
5%
lo h
acía
en c
asas
par
ticu
lare
s, u
n 1
4%
en a
par
tam
ento
s,
un 6
% e
n c
ampin
gs
y s
ola
men
te u
n 1
% lo h
acía
en e
stab
leci
mie
nto
s de
turi
smo r
ura
l. E
n
-,&9.(#&'#/9!%-"#!"#+"*".%-%89#!"#$%)%.&)>#"'#==r#!"#'()#$%)%.&9.")#&E+@&+(9#J,"#O).&#"+&>#&'#
@"9()>#),#)";,9!&#$%)%.&>#'(#J,"#+"*+")"9.&#,9#&'.(#*(+-"9.&F"#!"#E!"'%P&-%89>#@%"9.+&)#J,"#-(9#
rela
ción a
l gra
do d
e sa
tisf
acci
ón c
on la
vis
ita
real
izad
a, e
l 24%
de
los
encu
esta
dos
se d
ecla
raro
n
exce
pci
onal
men
te s
atis
fech
os,
el 43%
muy s
atis
fech
os,
el 14%
sola
men
te s
atis
fech
os,
el 7%
poco
sat
isfe
chos
y e
l re
stan
te 1
2%
no r
espondió
a l
a pre
gunta
. A
conti
nuac
ión,
se p
rese
nta
una
tabla
con l
os
resu
ltad
os
corr
espondie
nte
s al
índic
e de
repet
ició
n d
e la
s vis
itas
, el
índic
e
de
reco
men
dac
ión y
el
gra
do d
e sa
tisf
acci
ón p
erci
bid
o,
según s
e des
pre
nde
de
la e
ncu
esta
real
izad
a al
gru
po d
e m
use
os
rela
cionad
os
dir
ecta
men
te c
on e
l pin
tor
Sal
vad
or
Dal
í !"#$0%&2
Índi
ce d
e re
petic
ión
de la
s vi
sita
s
22%
Índi
ce d
e re
com
enda
ción
de la
vis
ita a
fam
iliar
es/a
mig
os
78%
Gra
do d
e sa
tisfa
cció
n de
la v
isita
Muy
alto
24
%
Alto
43
%
Reg
ular
14
%
Bajo
7%
NS/
NC
24
%
Fig
ura
12 |
Tab
la c
on
lo
s re
sult
ad
os
de la e
ncu
est
a r
ela
tivo
s a lo
s ín
dic
es
de r
ep
eti
ció
n y
reco
men
-
daci
ón
y a
l g
rad
o d
e s
ati
sfacc
ión
de las
vis
itas
(ela
bora
ción p
ropia
a p
art
ir d
e lo
s dato
s ext
raíd
os
de la
Mem
oria 2
010 F
undaci
ón G
ala
-Dalí)
21
. En
el a
ño 2
010,
la C
ost
a Br
ava
reci
bió 3
.545
.000
de
tur
ista
s ex
tran
jero
s, lo
que
rep
rese
ntó e
l 25%
de
la
tota
lidad
que
rec
ibió
Cat
aluñ
a (O
bser
vato
rio d
el T
uris
mo 20
10)
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
138|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
Com
o p
ued
e obse
rvar
se e
n l
a ta
bla
ante
rior, d
os
terc
eras
par
tes
de
los
encu
esta
dos
se
most
raro
n s
atis
fech
os
o m
uy s
atis
fech
os
con la
vis
ita
real
izad
a, m
ientr
as q
ue
sola
men
te m
enos
de
un 1
0%
se
dec
lara
ron d
ecep
cionad
os
al r
espec
to. S
obre
las
expec
tati
vas
de
reco
men
dac
ión
!"#'&)#$%)%.&)>#"'#n4r#!"#'()#"9-,").&!()#!"-'&+&+(9#),#%9."9-%89#!"#R&-"+'(C#̂9#-,&9.(#&'#/9!%-"#
de
repet
ició
n d
e la
s vis
itas
, el 2
2%
de
los
encu
esta
dos
dij
eron q
ue
hab
ían rep
etid
o, l
o q
ue
pued
e
expli
cars
e por
las
gra
ndes
expec
tati
vas
exis
tente
s en
los
vis
itan
tes
a lo
s m
use
os
de
Dal
í y s
u
conci
enci
ació
n d
e que
se e
ncu
entr
an a
nte
una
exposi
ción d
e obra
s de
arte
de
gra
n v
alor ar
tíst
ico,
lo q
ue
les
hac
e in
olv
idab
le la
exper
ienci
a viv
ida.
Con rel
ació
n a
l ori
gen
de
la p
resc
ripci
ón d
e la
s
$%)%.&)>#)";I9#)"#(H)"+$&#"9#"'#;+bE-(#)%;,%"9."#!"#$0(&/
pre
dom
inar
on la
s re
laci
ones
per
sonal
es
"9#,9#=3r#!"#'()#"9-,").&!()#)";,%!()#*(+#'&#%9G(+@&-%89#(H."9%!&#&#.+&$O)#!"#Z9."+9".#1"'#2nr6C#
Fig
ura
13 |
Po
rcen
taje
de v
isit
an
tes
reci
bid
os
en
lo
s m
use
os
de D
alí d
el A
lt E
mp
ord
à (
añ
o 2
010)
seg
ún
la t
ipo
log
ía d
e la p
resc
rip
ció
n (
fuen
te: M
em
ori
a d
e la F
un
daci
ón
Gala
-Dalí, 2011)
^''(#!"@,").+&#J,"#").&#$%)%.&>#"9#@,-R()#-&)()>#7&#").&H&#*+"EF&!&#!"#&9."@&9(>#
segura
men
te d
esde
el p
ropio
lugar
de
ori
gen
del
vis
itan
te;
lo q
ue
se c
orr
esponde
con l
a
H&F&#%9j,"9-%&#*+")-+%*.(+&#"F"+-%!&#*(+#'&)#(E-%9&)#!"#.,+%)@(#1"'#nr6#7#'()#R(."'")#1"'#
2r6>#J,"#)"#"9-,"9.+&9#'(-&'%P&!()#"9#"'#@%)@(#!").%9(C#c(+#),#*&+.">#)";I9#)"#!")*+"9!"#
de
la e
ncu
esta
, las
agen
cias
de
via
jes
en o
rigen
tam
poco
eje
rcen
una
acti
vid
ad p
resc
ripto
ra
de
esto
s des
tinos,
ya
que
sola
men
te e
l 3%
de
los
vis
itan
tes
encu
esta
dos
dec
lara
acu
dir
a
esto
s m
use
os
gra
cias
a s
u r
ecom
endac
ión. E
n c
uan
to a
la
sost
enib
ilid
ad e
conóm
ica,
seg
ún
los
resu
ltad
os
económ
icos
de
explo
taci
ón d
e la
Fundac
ión e
n e
l añ
o 2
010,
ésta
pued
e
consi
der
ar p
osi
tiva,
tal
com
o s
e des
pre
nde
de
la t
abla
sig
uie
nte
!"#$0)&2'
Ingre
sos
de e
xplo
taci
ón
13.5
05.5
52 €
Gas
tos
de e
xplo
taci
ón
9.23
4.83
1 €
Bene
ficio
s de
exp
lota
ción
4.
270.
721
€
Inve
rsio
nes
real
izad
as
2.45
1.22
6 €
Fig
ura
14 |
Resu
ltad
os
eco
nó
mic
os
de la F
un
daci
ón
Gala
-Dalí (
añ
o 2
010)
(fu
en
te: M
em
ori
a d
e la F
un
daci
ón
Gala
-Dalí, 2011)
^)#%@*(+.&9."#9(.&+#J,"#"9#'&#.&H'&#&9."+%(+#R&7#J,"#-(9)%!"+&+#J,"#"'#24r#!"#'()#%9;+")()#
pro
vin
iero
n d
el m
erch
andis
ing d
e la
s tien
das
exis
tente
s en
los
pro
pio
s m
use
os,
de
man
era
que,
por
"F"@*'(>#)('&@"9."#"9#"'#N"&.+([\,)"(#!"#]%;,"+")#)"#%9;+")&+(9#*(+#")."#-(9-"*.(#2C4=?C555#tC#
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
139
4.
Co
ncl
usi
on
es
La
Cost
a B
rava,
en p
lena
fase
turí
stic
a post
-ford
ista
, es
un d
estino c
onso
lidad
o q
ue
bas
a su
pri
nci
pal
atr
activo e
n s
u p
aisa
je,
su c
lim
a y s
us
rec
urs
os
nat
ura
les,
pre
senta
ndo u
n t
erri
tori
o
@,7#!"9)%E-&!(#,+H&9/).%-&@"9."#&#'(#'&+;(#!"#.(!(#),#'%.(+&'>#-(9#,9#%@*(+.&9."#*&+J,"#!"#
segundas
res
iden
cias
y u
na
acep
table
ofe
rta
de
aloja
mie
nto
s tu
ríst
icos
(hote
les,
pen
siones
y
&'H"+;,")>#-&@*%9;)>#&*&+.&@"9.()>#CCC6#"#%9G+&").+,-.,+&)#!"#@($%'%!&!#1-&++"."+&)>#&"+(*,"+.(>#
*,"+.()#7#*,"+.()#!"*(+.%$()6>#!"#!"*(+.")#1-&@*()#!"#;('G>#CCC6#)"+$%-%()#7#"J,%*&@%"9.()>#"9#
un t
erri
tori
o c
on u
na
pobla
ción l
oca
l que,
may
ori
tari
amen
te,
está
ded
icad
a al
sec
tor
terc
iari
o.
Sin
em
bar
go, l
as n
uev
as e
xig
enci
as y
motivac
iones
de
los
turi
stas
, la
cris
is e
conóm
ica
mundia
l,
la c
om
pet
enci
a de
otr
os
des
tinos
y l
a glo
bal
izac
ión d
el t
ransp
ort
e y d
e la
info
rmac
ión,
han
pro
voca
do u
na
dis
min
uci
ón d
e tu
rist
as e
n e
stos
últim
os
años,
esp
ecia
lmen
te e
xtr
anje
ros,
lo q
ue
ha
obligad
o a
los
acto
res
loca
les,
público
s y p
rivad
os,
a b
usc
ar n
uev
os
pro
duct
os
turí
stic
os
que
sirv
an p
ara
satisf
acer
est
a dem
anda
y c
onso
liden
el d
estino. E
ntr
e lo
s nuev
os
pro
duct
os
ofe
rtad
os
des
taca
n l
os
rela
cionad
os
con t
uri
smo c
ultura
l, c
om
o l
as v
isitas
a l
os
muse
os
o l
a as
iste
nci
a a
los
fest
ival
es m
usi
cale
s, y
a que
pre
senta
n im
port
ante
s pote
nci
alid
ades
per
o c
on u
na
capac
idad
+"!,-%!&#*&+&#;"9"+&+#-&@H%()#)"-.(+%&'")#7#."++%.(+%&'")C#^).&)#!%$"+)%E-&-%89#!"#&-.%$%!&!")#
turí
stic
o-c
ultura
les
se o
rien
ta a
la
búsq
ued
a de
las
sensa
ciones
, el
sen
tido d
el a
cto t
urí
stic
o, la
per
cepci
ón d
e la
aute
ntici
dad
del
pro
duct
o y
la
conse
rvac
ión d
el l
ugar
, ya
que,
com
o q
ue
el
com
ponen
te e
moci
onal
adquie
re e
xtr
aord
inar
ia im
port
anci
a den
tro d
e la
exper
ienci
a tu
ríst
ica,
las
emoci
ones
deb
en c
once
bir
se c
om
o e
l ele
men
to c
entr
al d
el p
roce
so g
lobal
de
sati
sfac
ción
en e
l ám
bit
o d
el t
uri
smo y
, co
mo c
onse
cuen
cia
de
ello
, la
ges
tión d
e la
s ex
pec
tati
vas
deb
e
com
ple
tars
e co
n la
ges
tión d
e la
s em
oci
ones
, per
mit
iendo q
ue
el turi
sta
sati
sfag
a su
ansi
a de
nuev
as e
xper
ienci
as y
am
plí
e su
s co
noci
mie
nto
s, s
in s
uper
ar la
cap
acid
ad d
e ca
rga
del
des
tino,
"X-"*.(#"9#@(@"9.()##@,7#*,9.,&'")#1-(@(#(-,++">#"9#(-&)%(9")>#"9#"'#N"&.+([\,)"(#!"#K&'/6C
Todo e
llo s
e re
aliz
a, p
ráct
icam
ente
, si
n n
ingún t
ipo d
e ag
resi
ón m
edio
ambie
nta
l, p
ero s
í
con u
na
import
ante
rel
evan
cia
soci
al,
ya
que
sirv
en p
ara
poner
en v
alor
algunos
lugar
es d
el
terr
itori
o, a
yudan
do, c
on m
ayor o m
enor in
tensi
dad
, al d
esar
rollo lo
cal y
a la
form
ació
n, y
a que,
.&'#-(@(#)"#R&#*,").(#!"#@&9%E").(#"9#")."#&+./-,'(>#'()#$%)%.&9.")#&#'()#@,)"()#+"-%H"9#,9#;+&!(#
de
satisf
acci
ón b
asta
nte
alto, l
o q
ue
per
mite
aum
enta
r su
rep
etitiv
idad
a m
edio
pla
zo, y
ayudan
a si
tuar
en e
l m
apa
mundia
l es
te t
erri
tori
o c
om
o u
n a
trac
tivo t
urí
stic
o-c
ultura
l de
inte
rés,
sin
olv
idar
que
no todos
los
vis
itan
tes
cultura
les
son t
uri
stas
cultura
les
en e
l se
ntido e
stri
cto, pues
el n
ivel
de
motivac
ión c
ultura
l var
ía o
sten
sible
men
te d
e un turi
sta
a otr
o, e
incl
uso
de
un p
aís
a
otr
o. S
in e
mbar
go, l
a ev
iden
te s
ost
enib
ilid
ad m
edio
ambie
nta
l y s
oci
ocu
ltura
l de
este
turi
smo s
e
contr
apone
a una
déb
il s
ost
enib
ilid
ad e
conóm
ica,
exce
ptu
ando lo
s ca
sos
en lo
s que
exis
te u
n fu
erte
polo
de
atra
cció
n d
e tu
rist
as, q
ue
tras
pas
a fr
onte
ras,
de
man
era
que
ésto
s ya
lo h
an p
erci
bid
o y
asim
ilad
o d
esde
sus
pro
pio
s lu
gar
es d
e ori
gen
(co
mo p
ued
e se
r el
conju
nto
muse
ístico
de
Dal
í
(>#"9#@"9(+#;+&!(>#'&)#+,%9&)#&+J,"('8;%-&)#!"#^@*I+%")6>#'(#J,"#(H'%;&#&#'()#").&H'"-%@%"9.()#
turí
stic
os-
cultura
les
de
esta
índole
a r
ecib
ir f
uer
tes
subven
ciones
pública
s, e
xce
pto
en e
l ca
so
7&#-(@"9.&!(#!"#'()#@,)"()#!"#K&'/6C##:)/#*,")>#"9#"'#.,+%)@(#-,'.,+&'>##'()#!").%9()#!"H"9#)"+#
capac
es d
e ofr
ecer
, a tr
avés
de
una
seri
e de
activid
ades
com
ple
men
tari
as, t
oda
una
amal
gam
a de
emoci
ones
, de
man
era
que,
a tr
avés
de
la e
xper
imen
taci
ón d
e unos
esta
dos
emoci
onal
es d
e dis
tinta
inte
nsi
dad
, el tu
rist
a se
most
rará
rea
lmen
te s
atis
fech
o y
com
pro
met
ido c
on e
l des
tino turí
stic
o,
ya
que
cual
quie
r des
tino turí
stic
o, a
unque
esté
conso
lidad
o, c
om
o p
ued
e se
r la
Cost
a B
rava,
si
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
140|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
quie
re m
ante
ner
se e
n e
l fu
turo
, ha
de
pre
senta
r unas
par
ticu
lari
dad
es p
ropia
s que
le d
ifer
enci
en
de
los
dem
ás c
om
pet
idore
s, d
entr
o d
e unos
par
ámet
ros
gen
eral
es d
e ca
lidad
y s
ost
enib
ilid
ad,
actu
alm
ente
ya
irre
nunci
able
s. P
ara
ello
, su
com
pet
itiv
idad
se
ha
de
bas
ar e
n s
atis
face
a u
na
dem
anda
cada
vez
más
exig
ente
y c
on u
n m
ayor
inte
rés
por
el e
nto
rno n
atura
l y la
cultura
, que
busc
an p
rogra
mas
per
sonal
izad
os.
Ello s
e lo
gra
apoyán
dose
en la
cola
bora
ción y
coord
inac
ión
entr
e lo
s dis
tinto
s ac
tore
s in
volu
crad
os
(adm
inis
trac
iones
pública
s, f
undac
iones
, em
pre
sari
os
y
&)(-%&-%(9")#'(-&'")>#-(@,9%!&!#'(-&'6#-(9#"'#(HF".%$(#!"#'(;+&+#'&#@&7(+#-&'%!&!#*()%H'"#"9#'()#
serv
icio
s tu
ríst
icos
de
ese
des
tino, t
om
ando c
om
o p
lan d
e ac
ción u
na
adec
uad
a pre
serv
ació
n d
e
sus
recu
rsos,
fom
enta
ndo la
conci
enci
ació
n d
e la
pobla
ción e
n e
l tra
to c
on e
l turi
sta
y p
repar
ando
un a
dec
uad
o p
lan d
e pro
moci
ón d
el d
estino c
on a
ctiv
idad
es c
om
ple
men
tari
as, q
ue,
al r
ealiza
rse
en p
equeñ
a es
cala
y c
on u
na
esta
cional
idad
poco
mar
cada,
suel
en res
pet
ar la
cap
acid
ad d
e ca
rga
de
los
des
tinos,
pro
voca
ndo m
uy p
oca
s al
tera
ciones
en s
us
recu
rsos
nat
ura
les
y e
n s
u p
aisa
je.
El tu
rism
o d
e so
l y p
laya
y e
l tu
rism
o c
ult
ura
l so
n d
os
segm
ento
s co
mple
men
tari
os
del
mer
cado t
urí
stic
o,
que
per
mit
en e
l so
sten
imie
nto
de
unos
des
tinos
mad
uro
s y q
ue
son
espec
ialm
ente
inte
resa
nte
s par
a fo
men
tar
la d
eses
taci
onal
izac
ión e
n u
nos
mom
ento
s del
año e
n los
que,
por
razo
nes
cli
mat
oló
gic
as, no s
ea p
osi
ble
dis
fruta
r del
lit
ora
l, d
e m
aner
a
que
el t
uri
smo c
ult
ura
l co
nst
ituye
por
sí m
ism
o u
na
gra
n o
port
unid
ad d
e pote
nci
ació
n
turí
stic
a par
a aq
uel
los
des
tinos
que
ofr
ezca
n e
ven
tos
cult
ura
les
atra
ctiv
os
y d
e ca
lidad
,
&,9J,">#.&'#-(@(#7&#%9!%-&#f&7,9(#1=55n6>#),)#*+%9-%*&'")#+%");()#)(9#),#j&J,"P&#
económ
ica,
la
posi
bil
idad
de
triv
iali
zaci
ón d
el p
atri
monio
cult
ura
l, q
ue
lo c
onvie
rte
en
,9#")*"-.b-,'(>#7#'&#%9!"E9%-%89#"X%)."9."#"9.+"#'&#-,'.,+#(.+&)#G(+@&)#!"#(-%(C#
Refe
ren
cias
:&;&+<&'>#aC#1=55=6#gQ").+,-.,+%9;#)"&)%!"#.(,+%)@C#NR"#+")(+.#'%G"-7-'"hC#
An
na
ls o
f Touri
sm R
esea
rch, 29, pp. 5-5
5.
:&;&+<&'>#aC#1=55?6#
“G
lobal-
Loca
l in
tera
ctio
ns
in E
ngli
sh C
oast
al
Res
ort
s”.
Touri
sm
Geo
gra
phie
s,#S#1L6>#**C#Y?2[Y?=C
:9.(9>#aC#1=55?6#gK"#'()#*+(-")()#!"#!%$"+)%E-&-%89#7#-,&'%E-&-%89#&#'()#*+(!,-.()#
turí
stic
os
emer
gen
tes.
Cam
bio
s y o
port
unid
ades
en la
din
ámic
a re
cien
te d
el tu
rism
o li
tora
l”.
Papel
es d
e E
conom
ía E
spañola
, F
undaci
ón d
e la
s C
aja
s de
Ahorr
os,
102, pp. 316-3
32.
0&+H&P&>#uC#123SS6#
Le
pays
age
hum
ain
de
la C
ost
a. P
arí
s: L
ibra
ire
Arm
and C
oli
n.
0:Qv^>#\C7#NUiw^Q>#sC#1233S6#
“E
xplo
rin
g t
he
his
tory
of
leis
ure
an
d t
ou
rism
in
Spain
”C#̂9e##0&+W">#\CM#N(<9"+>#sCM#w"<.(9>#\CNC#1"!)C6C#N(,+%)@#%9#a*&%9C#m+%.%-&'#%)),")C#
Wal
lingfo
rd:
CA
B I
nte
rnat
ional
, pp. 3-3
4.
0+&@<"''>#0C#1=55L6#g\&))#N(,+%)@>#K%$"+)%E-&.%(9#&9!#a,).&%9&H%'%.7#K"$"'(*@"9.#%9#
a(,.R"+9#̂,+(*"x)#m(&).&'#Q";%(9)hC#̂9e#0Q:\i^ff>#0C#1"!C6C#C
oast
al M
ass
Touri
sm.
3456784"9:;4<=':=>'?@8;:4=:AB6'3656B<CD6=;'4='?<@;E67='F@7<C$,
Cle
ved
on:
Chan
nel
V
iew
Publi
cati
ons,
pp. 1-3
1.
0(9".>#fC#1=55Y6#gm,'.,+&'#N(,+%)@hC#^9e#NUia^>#QC#1"!C6C#H
an
db
oo
k o
f C
ult
ura
l E
conom
ics.#d'()e#^!<&+!#^';&+>#**C#24n[23YC
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
141
0,.'"+>#QCiC#123456#gNR"#-(9-"*.#(G#&#.(,+%).#&+"&#-7-'"#(G#"$(',.%(9e#%@*'%-&.%(9)#G(+#
man
agem
ent
of
reso
urc
es”.
The
Canadia
n G
eogra
pher
,#A('C#``ZA#1Z6>#**C#?[2=C
0,.'"+>#QCiC#1=55S6#GE6';<@748;':76:'B4H6'9I9B6/'JCCB49:;4<=8':=>'K<>4"9:;4<=8$
Vol.
I,
Cle
ved
on:
Chan
nel
Vie
w.
m&')>#sC#1234=6#L
a C
ost
a B
rava
i e
l tu
rism
e: e
studis
sobre
la p
olí
tica
turí
stic
a, el
ter
rito
ri
i l’
hote
leri
a. B
arce
lona:
Kap
el.
m'&$&'>#cC#1233?6#gNR"#%@*&-.#(G#.(,+%)@#(9#.R"#+"").+,-.+%9;#(G#^,+(*"&9#a*&-"hC#^9e#
\UwN:w:QZ>#:C#7#iZffZ:\a>#:C\C#1"!)C6C#E
uro
pea
n t
ouri
sm.
Reg
ions,
space
s and
rest
ruct
uri
ng. mR%-R")."+e#s(R9#i%'"7#&9!#a(9)>#**C#=Ln[=SYC
m,&!+&!(>#aCM#K,+&#:C#7#^).&."''&>#VC#1=55S6#gf&#.+&9)G(+@&-%89#!"#'()#&)"9.&@%"9.()#
"9#"'#'%.(+&'#.,+/).%-(#-&.&'b9e#&9b'%)%)#-&+.(;+bE-(#7#").&!/).%-(#!"'#:'.#^@*(+!oh>##
L=568;4#:94<=68'M6<#7N"9:8/#L5>#**C#2?3[24=C#
K&99>#dC\CaC#1233L6#gN(,+%)@#&9!#w().&';%&e#f((W%9;#G(+<&+!#.(#;(%9;#H&-Wh>#V
rije
tijd
en
Sam
enle
ving,#2=#12[=6>#**C#n?[3LC
K"'#Q";,"+(>#\C#1233L6#^-(.,+%)@(C#N
uev
as
form
as
de
turi
smo e
n e
l es
paci
o r
ura
l.
Bar
celo
na:
Bosc
h.
K(9&%+">#sC#:C#1=55?6#
La l
ògic
a e
spaci
al
del
turi
sme
a l
a C
ost
a B
rava
, en
: D
ebat
Cost
a
Bra
va.#D9#G,.,+#)()."9%H'"C#d%+(9&e#mU:m>#**C#=24[==?C
K,H(%)>#0C#1=5556#
Under
standin
g t
he
Consu
mer
. H
arlo
w:
Pea
rson E
duca
tion L
imit
ed.
]+&;,"''M#QC\C#1233Y6#gN,+%)@"#+")%!"9-%&'#7#."++%.(+%(e#'&#)";(9&#+")%!"9-%&#&#'")#
com
arques
gir
onin
es”.
Tes
is d
oct
ora
l dir
igid
a por
el D
r. F
ranci
sco L
ópez
Pal
om
eque.
U
niv
ersi
tat A
utò
nom
a de
Bar
celo
na.
],''&9&>#cCM#:7,)(>#aC#1=55=6#
Turi
smo s
ost
enib
le.#0&+-"'(9&e#Q,H")C
]DwK:mZyw#d:f:[K:fz#1=5226#K6D<74:'>6':9;454>:>68'%101. F
iguer
es: F
undac
ión
Gla
-Sal
vad
or
Dal
í.
d&+&7>#fC#1=55n6#g^'#m%-'(#!"#^$(',-%89#!"'#K").%9(#N,+/).%-(C#D9&#&*+(X%@&-%89#&'#
des
arro
llo h
istó
rico
del
turi
smo e
n C
atal
uña”
. T
esis
doct
ora
l dir
igid
a por
la D
ra. G
emm
a C
ànoves
. U
niv
ersi
tat A
utò
nom
a de
Bar
celo
na.
d&+&7>#fC#7#m&9($")>#dC#1=5226e#gf%G"#-7-'")>#).&;")#&9!#.(,+%)@#R%).(+7C#NR"#m&.&'(9%&#
1a*&%96#"X*"+%"9-"hC#A
nnals
of
Touri
sm R
esea
rch,#Y4#1=6>#**C#S?2_Sn2C
d&+-%&>#:C#7#:'H,+J,"+J,">#]Cs>#1=55Y6#g^'#.,+%)@(#-,'.,+&'#7#"'#!"#)('#7#*'&7&e#{),).%.,.%$()#
(#-(@*'"@"9.&+%()|hC#C
uader
nos
de
Turi
smo, 11, pp. 97-1
05.
d&+;%"'!>#KC#1233Y6#
Touri
sm a
t W
orl
d H
erit
age
Cult
ura
l Sit
es. M
adri
d:
ICO
MO
S.
V"+9b9!"P>#:C#123436#
Cult
ura
y M
edio
Rura
l. M
adri
d:
Edit
ori
al N
arce
a.
V,9."+>#mCM#d+""9>#VC#1233?6#T
ouri
sm a
nd the
Envi
ronm
ent.
A S
ust
ain
able
Rel
ati
onsh
ip?.
f(9!+")e#Q(,.'"!;"C
f&7,9(>#\C:C#1=55n6#g^'#@,)"(#@b)#&''b#!"#),)#'/@%.")C#*+(-")()#!"#@,)"&'%P&-%89#"9#
el m
arco
urb
ano y
ter
rito
rial
”. O
ppid
um
, 3, pp. 133-1
64.
José
Pra
t Fo
rga|
Gem
ma
Can
ove
z-V
alie
nte
142|—
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
----—
——
—---
------
-——
——
——
——
——
——
——|
Pal
erm
o Bu
sine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e
f',+!")>#sCmC#7#0'&9-(>#:#1=55n6#gf&#"$(',-%89#!"'#.,+%)@(#"9#^)*&B&hC#^9e#cQZ^aNf^u>#
dM#ffDQK}a>#sCmC1!%+C6C#
Est
rate
gia
y g
esti
ón d
el tu
rism
o e
n e
l munic
ipio
. Bel
late
rra, E
scola
D9%$"+)%.o+%&#!"#N,+%)@"#%#K%+"--%8#V(."'"+&#[#D9%$"+)%.&.#:,.~9(@&#!"#0&+-"'(9&>#**C#2n[=4C
\&+./9"P[;&+-/&>#"CM#0&+-"'8>#@C&CM#c+&.)>#'C#1=55S6#6B'C67"B'>6B8'@8@:748'>6B8'5<B8'>6'A:4O'
cost
de
l’aer
oport
de
gir
ona. gir
ona:
pat
ronat
de
turi
sme
cost
a bra
va.
\%())"->#FC@C#123nn6#g"'"@"9.)#*(,+#,9"#.RO(+%"#!"#'x")*&-"#.(,+%).%J,"h>#L
es C
ahie
rs
du T
ouri
sme,
ser
ie C
, 36.
\,9!".>#fC#1233S6#gf&#)%.,&-%8#"-(9~@%-&#%#.,+/).%-&#&#'&#m().�+&$&h>#R
evis
ta d
e G
irona,
245>#**C#LL[L3C#
\,9!".>#f'C#123346#gfl"$(',-%8#!"')#@(!"')#!"#.,+%)@(#'%.(+&'C#^'#Q";9"#D9%.>#'&#m().&#
0+&$&#%#m,H&hC#N")%)#!(-.(+&'#!%+%;%!&#*(+#'&#K+&C#Q()&#\�#]+&;,"''C#D9%$"+)%.&.#!"#d%+(9&C
\,9!".>#fC##1=5556#gf&#m().�+&$#'l^).&+.%.C#D9#"F"@*'(#!"#.+&9)%-%89#"9.+"#!%).%9.()#
model
os
turí
stic
os”
. E
studio
s y
Per
spec
tiva
s en
Turi
smo,
9, pp. 229-2
50.
U0a^QA:NUQZ#K^f#NDQZa\^#1=5226#C
ata
lunya
Turí
stic
a e
n X
ifre
s 1=5256C#0&+-"'(9&e#
Dep
arta
men
t de
Turi
sme.
Gen
eral
itat
de
Cat
alunya.
UF"!&>#sC]C#1233=6#ga(-%"!&!")#7#."++%.(+%()#!"#'&#̂)*&B&#.,+/).%-&#.+&!%-%(9&'C#D9&#+"j"X%89#
!")!"#:9!&',-/&#R&-/&#"'#G,.,+(h>#^).,!%()#Q";%(9&'")>#Y=>#**C#==?[=LnC
U'%$"+>#sC#1=55?6#̂'#@(!"'#.,+/).%-#!"#'&#m().�+&$&#&#'l%9%-%#!"'#)C#̀`Ze#").&-%8#!l"9''&�#(#
E9&'#!l".&*&|C#̂9e#D
ebat C
ost
a B
rava
. Un futu
r so
sten
ible
. Gir
ona:
CO
AC
, pp. 2
46-2
77.
c'(;>#aC>#123nY6#giR7#!").%9&.%(9#&+"&)#+%)"#&9!#G&''#%9#*(*,'&+%.7hC#C
orn
ell
Hote
l and
Res
taura
nt
Ass
oci
ati
on Q
uart
erly
, 2L#1L6>#**C#??_?4C
c+&.)>#fC#7#0&'&;,">#sC#1=55?6#gm(R")%89#7#a()."9%H%'%!&!C#̂'"@"9.()#m'&$"#"9#'&#m(@*".%.%$%!&!#
del
Ter
rito
rio T
urí
stic
o: el
cas
o d
e la
Cost
a B
rava”
. R
etos
Turí
stic
os,
Y#1Y6>#**C#4[2?C#
c+&.)>#fC#7#c&,9"+(>#̀C#1=55=6#gd%+(9&#%#'&#m().�+&$&e#:';,9")#Q"j"X%(9)#)(H+"#'&#m(R")%8#
i la
Fle
xib
ilit
at d
el T
erri
tori
”. S
emin
ari
Inte
rnaci
onal s
obre
Com
pet
itiv
itat i
Ter
rito
ri, G
irona.
c+%").'"7>#dC#123n46#gN+&9)G(+@&-%(9")#"9#!()#*,"H'()#!"#'&#-().&#-&.&'&9&#&#*&+.%+#!"#
1940, c
on e
spec
ial re
fere
nci
a al
per
íodo 1
965-1
976”.
Tes
ina
de
Lic
enci
atura
de
Geo
gra
fía
baj
o l
a dir
ecci
ón d
el D
r. E
nri
c L
Luch
. U
niv
ersi
dad
Autó
nom
a de
Bar
celo
na.
c+%").'"7>#dM#1=55n6#ga()."9%H%'%!&!>#-%-'(#!"#$%!#!")&++(''(#!"#')(#!").%9()#.,+x)%.%-()e#
R&-%&#,9#9,"$(#@(!"'(#!"'#.,+%)@(#")*&B('hC#^9e#cQZ^aNf^u>#dM#ffDQK}a>#sCmC1!%+C6#
Est
rate
gia
y g
esti
ón
del
tu
rism
o e
n e
l m
un
icip
io.
Bel
late
rra:
Esc
ola
Un
iver
sità
ria
de
Turi
sme
i D
irec
ció H
ote
lera
- U
niv
ersi
tat A
utò
nom
a de
Bar
celo
na,
pp. 29-4
2.
Q%-R&+!)>#dC#1233S6#
Cult
ura
l Touri
sm i
n E
uro
pe.
Wal
lingfo
rd:
CA
BI.
Q%-R&+!)>#dC#1=5526#
Cult
ura
l A
ttra
ctio
ns
and E
uro
pea
n T
ouri
sm.
Wal
lingfo
rd:
CA
BI.
a&9.&'8>#sC#1=5526#R
ose
s 1875-1
975:
del
model
com
erci
al a la r
evolu
ció turí
stic
a.#Q()")e#
:7,9.&@%"9.(#!"#Q()")C
a@%.R>#\CvC#1=55Y6#
Issu
es i
n C
ult
ura
l Touri
sm S
tudie
s. f(9!(9e#Q(,.'"!;"C
a*%"'H"+;>#NC#1233?6#gm,'.,+&'#.(,+%)@#&9!#H,)%9"))#(**(+.,9%.%")#G(+#@,)",@)#&9!#
her
itag
es s
ites
”. T
ouri
sm M
anagem
ent,
2S#1?6C
La Im
port
anci
a de
l Tur
ism
o C
ultu
ral e
n lo
s D
estin
os
Cons
olid
ados
La C
ost
a Br
ava
y lo
s M
useo
s de
Dal
í
Pale
rmo
Busine
ss R
evie
w |
Spe
cial
Issu
e|—
—---
------
--——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——
——|
143
N"+")>#\#1=5546#g^'#*&.+%@(9%#%9!,).+%&'e#-(9)"+$&-%8#%#@,)"&'%.P&-%8C#̂'#-&)#-&.&'ohC#N+&H&F(#
de
inves
tigac
ión d
el M
aste
r en
Ges
tión d
el P
atri
monio
Cult
ura
l. U
niv
ersi
tat
de
Bar
celo
na.
NR,+(.>#sC\C#123nL6#gNR"#&**'%-&.%(9#(G#)-"9&+%(#."-R9%J,"#.(#.(,+%)@e#@".R(!('(;%-&'#
aspec
ts”.
Cahie
rs d
u T
ouri
sme.
Cen
tre
des
Hau
tes
Etu
des
Touri
stiq
ues
.
N+%H">#s#1=5556#
Eco
nom
ía d
el o
cio y
del
turi
smo. M
adri
d:
Sín
tesi
s.
N+(%.%B(>#\C:C#1=55Y6#gc&.+%@(9%(#m,'.,+&'e#A&'(+%P&-%89#"-(98@%-#+",.%'%P&-%89#
G,9-%(9&'hC#^9e#mDfNDQZwwUA:=55YC#J
orn
adas
de
Ges
tión C
ult
ura
l. L
a P
alm
a.
N,+9"+>#fCM#:)R>#sC#123n?6#
The
Gold
en H
ord
es:
Inte
rnati
onal
Touri
sm a
nd t
he
Ple
asu
re
Per
ipher
y.#f(9!(9e#Q(,.'"!;"C
D++7>#sC#1233Le#gm,'.,+&'#mR&9;"#&9!#m(9."@*(+&+7#N(,+%)@hC#L
eisu
re S
tudie
s, 1
3, p
p. 1
-6.
A&)&''(>#ZC#123336#gm+%)%)#7#-(9)('%!&-%89>#23n=[234=hC#̂9e#0:uyw>#]#1!%+C6C#*1':P<8'>6B'
turi
smo e
spañol.
Un a
náli
sis
his
tóri
co y
est
ruct
ura
l. M
adri
d:E
dit
ori
al C
entr
o d
e E
studio
s Q&@89#:+"-")>#**C#25?[2=LC#
A"+&>#sC]C#7#0&B()>#mCsC#1=5256#gQ"9($&-%89#7#+"").+,-.,+&-%89#!"#'()#!").%9()#.,+/).%-()#
conso
lidad
os
del
lit
ora
l: l
as p
ráct
icas
rec
reat
ivas
en l
a ev
olu
ción d
el e
spac
io t
urí
stic
o”.
B
ole
tín d
e la
Aso
ciaci
ón d
e G
eógra
fos
Esp
añole
s, 5
3, pp. 329-3
53.
A"+&>#sC]CM#f8*"P#c&'(@"J,">#]CM#\&+-R"9&>#\CM#:9.89>#aC#1233n6#A
náli
sis
Ter
rito
rial del
T
uri
smo. B
arce
lona:
Ari
el.
i%''%&@)>#mCM#0,)<"''>#sC#1=55Y6#
Ser
vice
Quali
ty i
n L
eisu
re a
nd T
ouri
sm.
Wal
lingfo
rd:
CA
BI
Pub.