ROLI I PROKURIMIT PUBLIK DHE MENAXHIMIT TË KONTRATAVE …

University of Business and Technology in Kosovo University of Business and Technology in Kosovo

UBT Knowledge Center UBT Knowledge Center

Theses and Dissertations Student Work

Summer 7-2017

ROLI I PROKURIMIT PUBLIK DHE MENAXHIMIT TË KONTRATAVE ROLI I PROKURIMIT PUBLIK DHE MENAXHIMIT TË KONTRATAVE

NË KRIJIMIN DHE NGRITJEN E VLERËS: RASTI I STUDIMIT NË KRIJIMIN DHE NGRITJEN E VLERËS: RASTI I STUDIMIT

KOSOVA KOSOVA

Fatbardhe Mehmetaj

Follow this and additional works at: https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd

Part of the Business Commons

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/student

https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd?utm_source=knowledgecenter.ubt-uni.net%2Fetd%2F2257&utm_medium=PDF&utm_campaign=PDFCoverPages

http://network.bepress.com/hgg/discipline/622?utm_source=knowledgecenter.ubt-uni.net%2Fetd%2F2257&utm_medium=PDF&utm_campaign=PDFCoverPages

UBT College

Faculty for Management, Business and Economics

ROLE OF PUBLIC PROCUREMENT AND CONTRACT

MANAGEMENT IN VALUE CREATION AND GROWTH:

CASE STUDY OF KOSOVO

Master degree

Fatbardhe Mehmetaj

July / 2017

Prishtinë

Kolegji UBT

Fakulteti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi

Punim Diplome

Viti Akademik 2010 – 2011

Fatbardhe Mehmetaj

ROLI I PROKURIMIT PUBLIK DHE MENAXHIMIT TË

KONTRATAVE NË KRIJIMIN DHE NGRITJEN E VLERËS:

RASTI I STUDIMIT KOSOVA

Mentor: Dr. Sc. Ylber Limani

Korrik / 2017

Ky punim është përpiluar dhe dorëzuar në përmbushjen e kërkesave

të pjesshme për Shkallën Master

I

ABSTRAKT

Prokurimi publik është temë që e tërheq vëmendjen e publikut të tërësishëm nga fillimi i

mileniumit të ri, për shkak të faktit se përqindje e madhe nga buxheti kombëtar bie

përkatësisht të procedurave përmes të cilave shteti blen mallra, punë dhe shërbime..

Pavarësisht nga fakti që kjo çështje ka aspekte administrative, pa dyshim se ajo paraqet

fushë kreative dhe zhvilluese, që në vetë përfshin një numër shumë të madh të

disciplinave, dhe është komplekse dhe kreative. Më fjalë të tjera, secili që është i përfshirë

në procesin e prokurimit publik, është krijues potencial i praktikës së mirë pune,

veçanërisht për atë shkak që nuk ekzistojnë situata univezale dhe identike, sepse nuk

mund në mënyrë ideale gjithçka të rregullohet në dispozitat pozitive ligjore, por në afat

të gjatë është e nevojshme ngritje e vetëdijës publike dhe koncentrim i vëmendjes ndaj

zbatimit të parimeve të përgjithshme në prokurimet publike me qëllim që dy palët në

procedurën, por edhe publiku i tërësishëm, të kenë shikim pozitiv ndaj procesit të

prokurimit.

Qëllimi kryesor i procesit të prokurimit publik është efektiviteti i kostos dhe vlerës në

sektorin publik.

Ky studim paraqet një analizë të sfidave drejt reformimit të sistemit të prokurimit publik

në Kosovë dhe dobësive në zbatimin e ligjit. Duke përdorur të dhëna primare dhe

sekondare ky studim i shqyrton ecjet dhe ngecjet në procesin e themelimit të këtij sistemi.

Merr parasysh pikëpamjet e të gjitha palëve të interesuara duke përfshirë ndër të tjera:

institucionet qendrore të prokurimit, parlamentin, qeverinë, sektorin privat, shoqërinë

civile dhe mediat. Rezultatet e hulumtimit tregojnë se, pavarësisht nga progresi i dukshëm

në këtë fushë, mbetet edhe shumë për t’u bërë në të ardhmën veçanërisht në sigurimin e

zbatimit të drejtë të masave ligjore.

II

MIRËNJOHJE / FALENDERIME

Është e natyrshme që për të realizuar një punim diplome duhet kohë dhe mund, por është

e rëndësishme të shprehësh mirënjohje personave që më mbeshteten, prandaj një

falenderim special shkon për udhëheqësin e temës Prof. Dr. Ylber Limani për ndihmën,

konsulencën dhe mbështetjen e çmuar që më ofroi përgjatë gjithë punës sime dhe për

kontributin e tij në finalizimin e punimit të diplomës, produkt i shumë orëve konsultimi,

këshillimi dhe mbështetjeje nga ana e tij. Faleminderit profesor!

Dëshiroj, në fund, të shpreh një mirënjohje të thellë për familjen time së cilës i detyrohem

shumë për fillimin dhe finalizimin me sukses të këtij udhëtimi, sa të vështirë aq edhe të

bukur.

Fatbardhe Mehmetaj

Janar; 2017

Prishtinë

III

PËRMBAJTJA

LISTA E FIGURAVE .................................................................................................... VI

LISTA E TABELAVE .................................................................................................. VII

FJALORI I TERMAVE................................................................................................ VIII

1. HYRJE ....................................................................................................................... 1

2. SHQYRTIMI I LITERATURËS ............................................................................... 4

Çfarë është prokurimi publik ............................................................................. 5

Definimi i Prokurimit Publik ............................................................................. 5

Rreziqet e ndërlidhura me prokurimin publik dhe mënyrat për të promovuar një

sistem efikas ................................................................................................................. 6

2.3.1 Korrupsioni në prokurimin publik dhe mënyrat për ta kontrolluar ............... 10

2.3.2 Prokurimi Publik në Kosovë - Historiku dhe organizimi i institucioneve .... 14

2.3.3 Cili është sfondi ligjor i Prokurim-it Publik? ................................................ 15

Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik (KRPP) ........................................ 17

2.4.1 Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP) ......................................................... 19

2.4.2 Agjencia Qendrore e Prokurimit (AQP) ........................................................ 19

2.4.3 IKAP .............................................................................................................. 19

2.4.4 Aktivitetet e Prokurimit në Kosovë ............................................................... 20

2.4.5 Prokurimi publik si pjesë e ekonomisë .......................................................... 20

2.4.6 Numri i kontratave të nënshkruara, vlera dhe lloji i autoriteteve kontraktuese

................................................................................................................................ 22

Llojet e prokurimit publik ................................................................................ 24

Llojet e procedurave të prokurimit .................................................................. 24

Vlera e parashikuar e një propozimi për: ......................................................... 25

Rregulla të veçanta ........................................................................................... 26

Vlera e parashikuar .......................................................................................... 26

2.9.1 Përcaktimi i procedurës ................................................................................. 29

IV

2.9.2 Llojet e kontratave ......................................................................................... 29

2.9.3 Parashikimi i vlerës dhe klasifikimi i kontratës ............................................. 30

Kriteret e vlerësimit të prokurimit publik .................................................... 31

2.10.1 Niveli i konkurrencës në prokurimin publik dhe pro-porcioni i kontratave të

anuluara .................................................................................................................. 33

2.10.2 Niveli i Korrupsionit .................................................................................... 35

Prokurimi elektronik .................................................................................... 36

2.11.1 Trajnimi dhe licencimi i zyrtarëve të prokurimit publik ............................. 37

2.11.2 Procedurat e ankesës dhe procesi i shqyrtimit ............................................. 38

Vizioni i Strategjisë ...................................................................................... 40

2.12.1 Prezantimi i prokurimit publik të gjelbër dhe me përgjegjësi sociale ......... 40

2.12.2 Sektori privat: Mbështetja e NVM në prokurimin publik ........................... 43

3. DEKLARIMI I PROBLEMIT ................................................................................. 45

4. METODOLOGJIA .................................................................................................. 47

5. REZULTATE DHE DISKUTIME .......................................................................... 48

5.1. Të gjeturat lidhur me parimet e prokurimit publik .......................................... 49

5.1.1 Të gjeturat lidhur me qëllimet e prokurimeve publike .................................. 51

5.1.2 Të gjeturat lidhur me parandalimin e korrupsionit ........................................ 52

5.1.3 Të gjeturat lidhur me disciplinë financiare .................................................... 52

5.1.4 Të gjeturat lidhur me distribucion ................................................................. 53

5.1.5 Të gjeturat lidhur me objektin e prokurimeve publike .................................. 53

5.1.6 Të gjeturat lidhur me inicimin e proceseve ................................................... 54

5.1.7 Të gjeturat lidhur me përmirësimin e qasjes në informata ............................ 55

5.1.8 Të gjeturat lidhur me ngritjen e përgjegjshmërisë ......................................... 58

5.1.9 Çështjet strategjike që duhet të adresohen ne te ardhmen ............................. 60

5.2. Analizë e rezultateve ........................................................................................ 61

V

5.2.1 Përvojat e bizneseve me procedurat e prokurimit ......................................... 65

5.2.2 Paraqitja e problemeve në prokurimin publik ............................................... 66

5.2.3 Perceptimi bizneseve në lidhje me Ligjin e Prokurimit Publik ..................... 69

5.2.4 Përceptimi i bizneseve mbi punëne Organit Shqyrtues të Prokurimit ........... 70

5.2.5 Qeverisë së Kosovës i mungon transparenca në prokurimin publik ............. 74

5.2.6 Qëndrimi i bizneseve mbie-Prokurimin (prokurimin elektronik) .................. 75

5.3. Paraqitja e prokurimit publik për herë të parë në Evropë dhe në Kosovë ....... 77

5.3.1 Përvoja komparative të disa shteteve në Evropë ........................................... 78

5.3.2 Britania e Madhe ........................................................................................... 79

5.3.3 Gjermania ...................................................................................................... 80

5.3.4 Danimarka ..................................................................................................... 81

5.3.5 Letonia ........................................................................................................... 81

5.3.6 Sllovenia ........................................................................................................ 82

5.3.7 Suedia ............................................................................................................ 83

6. KONKLUDIME DHE REKOMANDIME ............................................................. 85

6.1 KRPP-ja ................................................................................................................ 85

7. REFERENCAT ........................................................................................................... 88

APPENDIXES ................................................................................................................. 90

VI

LISTA E FIGURAVE

Figura 1. Struktura e institucioneve të prokurimit publik në Kosovë ............................ 17

Figura 2. Vlera e kontratave të nënshkruara dhe vlera në proporcion me BPV ............. 21

Figura 3. Paraqet numrin e kontratave të nënshkruara ................................................... 22

Figura 4. Proporcioni i kontratave të nënshkruara sipas kriterit të dhurimit të kontratës

........................................................................................................................................ 31

Figura 5. Proporcioni i firmave të huaja dhe vendore në procesin e prokurimit në Kosovë

........................................................................................................................................ 33

Figura 6. Proporcioni i kontratave të anuluara ............................................................... 34

Figura 7. Korrupsioni ..................................................................................................... 35

Figura 8. Numri i ankesave të pranuara dhe rezultati i procesit të shqyrtimit ................ 39

Figura 9. Industritë ........................................................................................................ 62

Figura 10. Numri i të punësuarve nga respodentet ......................................................... 63

Figura 11. Qarkullimi vjetor .......................................................................................... 63

Figura 12. Arsyet për mos-aplikim në aktivite të prokorimit publik .............................. 64

Figura 13. Përqindja e qarkullimit vjetor nga pjesëmarrja në aktivitete të prokurimit

publik .............................................................................................................................. 64

Figura 14. A keni hasur në problem gjatë aktiviteteteve të prokorimit .......................... 65

Figura 15. Problemet në nivele ....................................................................................... 66

Figura 16. Lloje të problemeve me të cilat ballafaqohen bizneset gjat aktiviteteve

prokuruese ...................................................................................................................... 66

Figura 17. Korrupsioni ................................................................................................... 68

Figura 18. Perputhshmria e Ligjit mbi Prokurimin Publik me standarded dhe praktikat

ndërkombetare ................................................................................................................ 69

Figura 19. A ka ndonjë problem me ligjin...................................................................... 69

Figura 20. A janë praktikat e prokurimit publik në përputhje me ligjin ......................... 70

Figura 21. Vendimet e OSHP-së për ankesat e operatorëve ekonomik .......................... 71

Figura 22. Arsyet për mos paraqitje të ankesës pranë OSHP ......................................... 72

Figura 23. Kohëzgjatja e pritjes sëvendimit nga OSHP ................................................. 73

Figura 24. Vendimi i organit Shqyrtues të Prokurimit ................................................... 73

Figura 25. Transparenca e OSHP ................................................................................... 74

Figura 26. Përparësitë e prokurimit ................................................................................ 76

VII

LISTA E TABELAVE

Tabela 1. Përmbledh rreziqet e ndërlidhura me procesin e prokurimin publik gjatë fazës

së para-tenderimit, gjatë fazës së tenderimit dhe pas tenderimit. ..................................... 6

Tabela 2. Numri i kontratave të nënshkruara ................................................................. 22

Tabela 3. Burimi i financimit sipas vlerës së kontratës .................................................. 23

Tabela 4. Pragjet e vendosura për aktivitete të ndryshme të prokurimit janë si në vijim.

........................................................................................................................................ 28

Tabela 5. Kontratat publike përfshijnë çdo lloj specifik të kontratave në vijim: ........... 29

Tabela 6. Paraqet informacion dhe shkëmbim të informacionit të aktorëve kryesore të

sistemit të prokurimit publik........................................................................................... 57

Tabela 7. Gjendja aktuale të sistemit të prokurimit publik në Kosovë ........................... 61

VIII

FJALORI I TERMAVE

OSHP Organi Shqyrtues i Prokurimit

APP Agjencia e Prokurimit Publik

LPP Ligji i Prokurimit Publik

KRPP Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik

AQP Agjensioni Qendror i Porkurimit

KE Komisioni Europian

BE Bashkimi Europian

USAID Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar

QK Qeverisje Korporative

CIPE Qendra për Ndërmarrje Ndërkombëtare Private

EULEX Misioni i Bashkimit Europian për Sundimin e Ligjit në Kosovë

BPV Bruto Produkti Vendor

IKAP Instituti i Kosovës për Administratë Publike

OJQ Organizata jo-Qeveritare

OECD Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik

NP Ndërmarrjet Publike

MCA - Multiple-criteria analysis

MSI - Menaxhimi i Sistemeve të Informacionit

GZRK- GAZETA ZYRTARE E REPUBLIKËS SË KOSOVËS

1

1. HYRJE

Kjo temë është relativisht e re në Kosovë, por ka rëndësi të madhe për shkak të faktit që

sektori publik, domethënë shteti, nëpërmjet prokurimeve publike, shpenzon përqindje të

madhe nga Buxheti kombëtar, prandaj ekziston nevoja për zbatim të mekanizmave që

demonstrojnë transparencë, konkurrencë, ekonomizëm dhe mosdiskriminim, dhe

mundësojnë realizim të vlerës më së mirë, gjatë prokurimit të mallrave, punëve dhe

shërbimeve.

Tema që më shumë fiton rëndësi për shkak të proçesit të globalizimit, edhe si për shkak

të tregut të brendshëm në teritorin e Bashkimit Evropian, me që mundësohet edhe lëvizje e

lirë e mallrave, kapitalit dhe shërbimeve. Përkatësisht këto mekanizma procedura të caktuara,

që janë të rregulluar në legjislacionin e Bashkimit Evropian, por të adaptuara me

legjislacionet kombëtare, drejtojnë ndaj konstatimit se në nivel kombëtar janë e rregulluara

procedurat administrative për zbatim të procedurave, por sistemi i prokurimeve publike kudo

themelohet në parimet dhe qëllimet e njëjta.

Qeveria e Kosovës shume me pare ka kuptuar rëndësinë e funksionit të prokurimit publik dhe

rolin e tij në zhvillimin ekonomik dhe social të vendit; si dhe kontributin e tij në anëtarësimin

e vendit në Bashkimin Evropian ne te ardhmen. Si përgjigje ndaj kësaj nevoje , qeveria , duke

filluar nga mesi i vitit 2000 , ka iniciuar një numër reformash te prokurimit në sistemin e

prokurimit publik me qëllim qe prokurimi publik te behet më efikas dhe me transparent dhe

në përputhje me kërkesat , udhëzimet themelore të prokurimit dhe praktikat më të mira e BE-

së.

Qëllimi i kësaj teze nuk është vetëm t’u kushtohet procedurave administrative siç janë të

rregulluara dhe t’i përpunojë, por vëmendja drejtohet edhe ndaj parimeve dhe principeve,

implementimit, veprimeve që rezultojnë, mëtej kontrolli dhe vendimet për ligjshmërinë e

aktiviteteve të ndërmarra,nga një anë, realizim i interesit të vet ligjor, por nga ana tjetër,

realizim i interesit të vet komercial.

2

Dhe sigurisht, duke pasur parasysh që kjo është temë e cila kërkon vëmendje më të madhe

në shoqërinë tonë, është e rëndësishme ngritja e vazhdueshme e vetëdijës publike për nevojën

nga përdorimi ose, do të themi, përdorimi i drejtë të procedurave për prokurime publike.

Sigurisht, të dyja janë të rëndësishme në mënyrë të barabartë, për shkak të faktit që raportet

momentale të rëndësishme ende tregojnë në raste të mosekzistencës së procedurave për

prokurime publike (prokurim pa procedurë, në përputhje me Ligjin për prokurime publike),

edhe si të dhëna që drejtojnë në mosekzistencën e zbatimit të rregullt, ligjor, të procedurave

të përcaktuara.

Pikërisht për shkak të nevojës të pakundërshtueshëm nga arritija e nivelit të lartë të

vetëdijës për përdorim të rregullave për prokurimeve pubilke, janë të rregulluara edhe

mundësi, dhe praktika në insitutucionet (organet) kombëtare që janë kompetente për krijim

të politikës së prokurimeve publike, prani në publikun për rezultatet nga procedurat, edhe për

të gjitha mundësitë dhe nevojat teoretike për përdorim të tyre. Mëtej, roli i institucionit të

ndarë, të pavarur, domethënë autonom për vendosje në lidhje me ankesat për prokurime

publike, pas së cilës dispozite ligjore drejton në kompetencë të Gjykatës administrative, në

qoftë se përcaktohet lëndim të veçantë të së drejtës së palës. Pikërisht situatat e fundit të

përmendura janë interesante për analizim, duke pasur parasysh faktin që te ne, praktika

gjyqësore ende është në kufijtë sipas numrit të çështjeve gjyqësore.

Teza është e drejtuar ndaj studimit dhe analizës së sistemit të prokurimit publik, të

përcaktuara dhe zbatimi i tyre ndaj gabimeve dhe inkonsekuencave që tregohen gjatë

zbatimit, mungesave të dispozitave pozitive ligjore; ndaj gjendjeve në shtetet -anëtarë të BE-

së, praktikave gjyqësore në Republikën e Kosovës

Objektiva janë:

Analiza e gjendjes aktuale të sistemit të prokurimit publik në Kosovë

Rregulloret aktuale të prokurimit në Kosovë

Rekomandimet për përmirësime që nxjerrë hulumtime

Tema është e drejtuar ndaj kuptimit të procedurave, nevojës nga ekzistimi dhe përdorimi

i tyre; ndaj ndikimit dhe rolit të tyre në zhvillimin e shtetit. Në fakt, nëpërmjet procedurave

dhe mekanizmave të tilla, shteti i furnizon mallrat, shërbimet dhe punët që janë të nevojshme,

por për të cilat përqindje e madhe prej buxheteve kombëtare vërshohen pikërisht për këtë

3

qëllim. Të gjeturat tregojnë se prokurimet publike janë pasojë ose pjesë përbërëse e

modernizimit social dhe politik të shoqërisë. Rezultatet rekomandojnë që për këtë ҫështje

meqë kjo del të jet e nevojshme për një gamë e gjerë si në sektorin publik ashtu edhe në atë

privat. Kontributi i përgjithëshëm i këtij hulumtimi i atribohet propozimit të një kornize

gjithëpërfshirëse lidhur me përmirësimet transformuese të menaxhimit të prokurimit dhe të

kontratave. Kjo në të ardhmen pritet të shtoj vlerë dhe efikasitet në të dy sektorët.

Metodat e punës që janë përdorur në këtë hulumtim janë ato mikse statistikore dhe

kualitative-teorike.

4

2. SHQYRTIMI I LITERATURËS

Kjo temë kërkon vëmendje, prani dhe nxitje më të madhe, edhe si bashkim të potencialit

intelektual, me qëllim që të mirësohen gjendjet gjatë zbatimit të procedurave, ngritjes

së vetëdijes dhe ndikimit të palës në procedurën për prokurimin publik në çdo fazë të

tij të zbatimit, por dhe pastaj. Domethënë, korniza ligjore në këtë fushë nuk mund në

mënyrë ideale ta rregullojë dhe të përcaktojnë çdo situatë që do të mund të ndodhet në

praktikë. Për këtë arsye, në situata të tilla e aktualizojmë çështjen për praktikë të biznesit, por

zhvillimi dhe themellimi i saj janë kompetenca e institucionit kombëtar për prokurime

publike, duke i monitoruar gjendjet me prokurimet publike në shtetin, duke shfrytëzuar

praktikat e mira, edhe si gjatë bashëpunimit ndërkombëtar, duhet të lehtësohet dhe

thjeshtësohet zbatimi i procedurave.

Procesi i prokurimit publik përfshin disa etapa të cilat gjerësisht mund të grupohen në tri

faza: (i) identifikimi i nevojave dhe përgatitja e planit të prokurimit, (ii) procesi i

kontraktimit, dhe (iii) implementimi i kontratës. Prokurimi publik mund t’i referohet të gjitha

fazave dhe rëndësia e tyre pranohet dhe studiohet bashkërisht, dhe konsiderohet si një proces

i tërë. Ekziston një lidhje po aq e rëndësishme në mes të tri fazave, sa edhe rreziku se

mospërfundimi i njërës prej fazave në mënyrë të duhur ndikon fazat e tjera, si rezultat edhe

në tërë procesin. Ligji Nr. 03/L-241 Për prokurimin publik ne Republikën e Kosovës (GZRK,

2010)

Duke pasur parasysh që kjo është temë e cila kërkon vëmendje më të madhe në shoqerinë

tonë, është e rëndësishme ngritja e vazhdueshme e vetëdijës publike për nevojën nga

përdorimi Me rastin e konceptimit dhe përmbledhjes së këtij punimi të diplomës, jam

shërbyer dhe kam konsultuar literaturë relativisht te gjere shkencore, aktuale dhe

bashkëkohore. Gjate hartimit të punimit, kemi përdorur metoda të përgjithshme historike,

sociologjike, ekonomike, si dhe metoda të veçanta psikologjike si: metoda e studimit te

rasteve individuale, metoda të vrojtimit, hetimit, metodën e krahasimit, metodën statistikore

etj. Përmes këtyre metodave dhe teknikave hulumtuese kemi arritur të mbledhim dhe

grumbulloj të dhëna te rëndësishme, të cilatkanë te bëjnë me standardet evropiane të

procedurave të prokurimit në përgjithësi, dheme procedurat e prokurimit në Kosove.

5

Tema është e drejtuar ndaj kuptimit të procedurave, nevojës nga ekzistimi dhe përdorimi i

tyre; ndaj ndikimit dhe rolit të tyre në zhvillimin e shtetit.

Qëllimi i këtijë punimi është për të na dhënë përgjigje në pyetjet themelore që njëherit

mund të konsiderohen si objektivat kryesore të hulumtimit:

Sa efektive janë rregulloret aktuale të prokurimit në Kosovë, parë nga perspektiva

e furnizuesit, kontraktorit dhe autoriteteve të blerjeve?

A është korrupsioni në nivele të larta si rezultat i kulturës sonë lidhur me

qëndrimin ndaj ligjit, apo është çështje e një sistemi prokurimi jo efikas?

Ҫka duhet bërë që gjendja të përmirësohet?

Cilët janë faktorët potencial apo shkaktarët të cilët mund të trajtohen në mëyrë që

të minimizohet efekti negativ?

Çfarë është prokurimi publik

Prokurimi publik është procesi i përzgjedhjes nga Autoritetet Kontraktore, me anë të një

procesi konkurrimi publik, të operatorëve ekonomikë me të cilët do të lidhë një kontratë

publike për ofrimin e një malli, shërbimi ose punë (ndërtimi), kundrejt pagesës nga fondet

publike. Ky proces konkurrimi, duke qenë se është i lidhur drejtpërsëdrejti me fonde publike,

zhvillohet sipas disa rregullave të sanksionuara në legjislacionin e prokurimit publik.

Definimi i Prokurimit Publik

Prokurimi publik do të thotë një blerje, kontratë formale apo tjetër, e punëve, furnizimeve

dhe shërbimeve nga organet publike te cilat shfrytëzojnë mjetet financiare publike. Përfshin

blerjen, marrjen me qira ose marrjen me ndonjë mjet tjetër kontraktual, te mallrave, punimeve

ndërtimore dhe shërbimeve te nevojshme publike nga sektori publik. Gjithashtu përfshin

situatat në të cilat fondet publike mobilizohen për të blerë mallra, pune dhe shërbime

(Arrowsmith, 2005)

6

(Dr. Tina Erzen) prokurimin publik e definon si aktivitet të institucioneve publike-shtetërore

lokale dhe institucioneve që udhëhiqen nga e drejta juridike, ku fondet publike shpenzohen

për sigurimin e të mirave për interesin publik ose të përbashkët

Rreziqet e ndërlidhura me prokurimin publik dhe mënyrat për të promovuar

një sistem efikas

Ka shumë shkrime të përgjithshme mbi prokurimin publik të cilat përshkruajnë natyrën

komplekse të temës. Veçanërisht, vëmendje e mjaftueshme i është përkushtuar integritetit të

procesit të prokurimit publik dhe rreziqeve me të cilat përballet ky proces në çdo fazë.

(Riinvest Institute, 2011)

Tabela 1. Përmbledh rreziqet e ndërlidhura me procesin e prokurimin publik gjatë fazës së

para-tenderimit, gjatë fazës së tenderimit dhe pas tenderimit.

RREZIQET NË PROCESIN E PROKURIMIT PUBLIK

Para-tenderimi

• Vlerësimi i nevo-jave,

planifikimidhe buxhetimi

• Përcaktimi i kërkesave

•Zgjedhja e procedurave

Tenderimi

• Ftesë për ofertë

•Dhënia e kontratës

Pas-tenderimi

• Menaxhimi i kontratës

• Porositja dhe pagesa

Burimi: Riinvest Institute, 2011

Vërehet qartë se të gjitha fazat mund të preken nga rreziqe të ndryshme. Në mënyrë që të

adresohen këto rreziqe, është e rëndësishme që të sigurohet se procesi është transparent (p.sh.

informatat e plota u ofrohen të gjithëpjesëmarrësve), se ka pro-fesionalizëm të duhur nga ana

e zyrtarëve (p.sh.planifikim dhe ekzekutim më të mirë të aktiviteteve të prokurimit) dhe se

7

ka përgjegjësi dhe mekanizma adekuat të kontrollit (monitorim më të mirë, zinxhirët dhe

institucionet për llogaridhënie). Një praktikë e mirë e prokurimit kërkon një proces i cili

promovon drejtësinë, efikasitetin dhe minimizimin e korrupsionit dhe keqpërdorimit të

parasë të taksapaguesve, ndërsa maksimizon fitimet ekono-mike dhe shoqërore të prokurimit

publik. Në vazhdim paraqesim shkurtimisht rreziqet të cilat mund të paraqiten në çdo fazë të

prokurimit publik:

(i)Ekzistojnë rreziqe të mëdha me të cilat procesi i prokurimit ballafaqohet gjatë fazës së

para-tenderimit. Problemi i parë dhe më kryesori që është mungesa e vlerësimit të nevojave

nga ana e autoriteteve kontraktuese. Si pasojë vie deri tek një planifikim i dobët i prokurimit

dhe buxhetimit.

Një shkallë më e lartë e integrimit të procesit të prokurimit në procesin e përgjithshëm të

menaxhimit të shpenzimeve publike rekomandohet në mënyrë që, të sigurohet një vlerë më

e mirë për paratë e taksapaguesve.

Kjo do të thotë se prokurimi nuk duhet të trajtohet si një proces thjesht teknik; ekspert të

kësaj fushe duhen të përfshihen në marrjen e vendimeve lidhur me faktin se si agjencitë duhet

të menaxhojnë asetet e tyre dhe se si i shpenzojnë burimet e tyre.

Në këtë drejtim, vendet janë duke investuar gjithnjë e më shumë në kapitalin e tyre njerëzor

në mënyrë që të rritet efikasiteti në procesin e prokurimit publik dhe të reduktohet tendenca

për korrupsion.

Kjo arrihet përmes ngritjes së aftësive të praktikuesve aktual ose duke tërhequr profesionist

të kualifikuar përmes stimujve adekuate. Një praktikë tjetër e përdorur në vendet e ndryshme

është rrotacioni i zyrtarëve të përfshirë në procesin e prokurimit.

Kjo praktikë ka dëshmuar të jetë shumë e dobishme për të shmangur kontaktet e tejzgjatura

ndërmjet autoritetit kontraktues dhe operatorëve ekonomik. Kjo praktikë ka qenë posaçërisht

e suksesshme në pozitat më të ndjeshme apo në ato pozita të cilat përfshijnë marrëdhënie

afatgjata dhe ku numri i kompanive të cilat konkurrojnë është i limituar. Një rrezik tjetër në

fazën e para-tenderimit është edhe definimi i kërkesave (specifikimi dhe kriteret për dhënien

e kontratës).

Nganjëherë praktikuesit e prokurimit i definojnë specifikimet/ kushtet teknike në mënyrë që

ato të duken sikur janë të përshtatura për një kompani të veçantë. Për më tepër, kriteret e

8

dhënies së kontratës janë shumë të paqarta dhe hapin rrugë për keqpërdorime. Në raste të

tilla, roli i institucioneve mbikëqyrëse është shumë i rëndësishëm, në mënyrë që të sigurohet

një konkurrencë e vërtet. Edhe pse procedurat e hapura janë teknikat më të përdorura në

shumicën e vendeve, ligjet e prokurimit dhe rregulloret

(ii)Gjatë fazës së tenderimit niveli i informatave të cilat i kanë akterët mund të mos jetë i

njëjtë për të gjithë. Tërheqja e një numri të mjaftueshëm të ofertuesve në prokurimin publik,

nëpërmjet proceseve që janë të hapura dhe të ndershme është çështje kyçe. Shkëmbimi i

informatave duhet të sigurohet duke imponuar dispozita strikte ligjore të cilat i obligojnë

autoritetet kontraktuese të ofrojnë informata të barabarta për të gjitha palët. E gjithë kjo do

të siguronte një konkurrencë më të madhe në tërë procesin. Gjithashtu, në këtë fazë ekziston

rreziku i lidhjes së marrëveshjeve të fshehta ndërmjet ofertueseve, që ka për qëllim çmime

joadekuate apo edhe fiksim të çmimeve në mënyrë joligjore.

Kjo e fundit duhet të shqyrtohet detajisht nga Komisioni i Konkurrencës, i cili duhet të ketë

angazhim të besueshëm për të ndëshkuar çdo sjellje të pahijshme në këtë drejtim.

Një tjetër grup i rrezikut në këtë fazë ka të bëjë me dhënien e kontratës. Ky segment është i

rrezikuar nga konflikti i interesit dhe korrupsionit të cilët rezultojnë për shkak të fitimeve

financiare (si ryshfet) ose për shkak të familjaritetit me ofertuesit (i cili mund të kthejë

shpërblimin përmes fitimeve jo-financiare)

(iii) Faza e pas-tenderimit gjithashtu është e ekspozuar ndaj rreziveqe të caktuara. Ekziston

një rrezik i madh i dështimit të monitorimit të performancës së kontraktorëve, në veçanti

mungesa e mbikëqyrjes së cilësisë dhe kohës së procesit gjë që rezulton në: (a) ndryshime

substanciale të kushteve të kontratës për të lejuar më shumë kohë dhe çmime më të larta për

ofertuesin; (b) zëvendësimi i produktit/shërbimit apo punë dhe shërbim nën standardin e

kërkuar nga kushtet e kontratës; (c) vjedhja e aseteve të reja para dorëzimit tek përdoruesit

përfundimtar apo para regjistrimit në regjistrin e pasurisë. Gjithashtu, ekziston rreziku se

nënkontraktorët dhe partnerët të jenë zgjedhur në mënyrë jo-transparente apo nuk mbahen të

përgjegjshëm, si dhe faturimi i rremë për të mira dhe shërbime të cilat nuk janë furnizuar dhe

për pagesa të përkohshme para dhënies së të drejtës për marrjen e pagesës.

Faktor përcaktues kryesor i një sistemi efikas të prokurimit publik është disponueshmëria e

mekanizmave të mbikëqyrjes dhe mundësia për të siguruar kontroll efektiv. Elementi i parë

9

në këtë strukturë është ekzistenca e mekanizmave të brendshëm të kontrollit. Këto

mekanizma luajnë rolin e instrumenteve të përdorura nga menaxhmenti për përmirësime në

sistemin e prokurimit të një organizate. Kontrollet e brendshme të tilla përdoren në shume

vende të botës si mjete për të verifikuar pajtueshmërinë me procedurat e prokurimit publik.

Mirëpo, këto mekanizma duhet të forcohen me mekanizma të jashtëm të kontrollit/auditimit.

Ekzistenca e këtyre kontrollave të jashtme rrit efikasitetin e mekanizmave të brendshëm po

që se vepron si entitet mbikëqyrës i kësaj të fundit. Për më tepër, në mënyrë që të përgjigjen

kërkesat e qytetarëve për llogaridhënie më të madhe në menaxhimin e shpenzimeve publike,

disa vende kanë prezantuar mekanizma direkt shoqëror të kontrollit duke përfshirë aktorët,

jo vetëm sektorin privat por gjithashtu përdoruesit përfundimtar, shoqërinë civile, mediat apo

publikun e gjerë, në vëzhgimin e integritetit në prokurimin publik. Në disa vende, është e

zakonshme për degën legjislative që të përfshihet në shqyrtimin e aktiviteteve të prokurimit

ose përmes komisioneve parlamentare apo përmes ndonjë komisioni ad hoc i cili ka për

qëllim hetimin e rasteve specifike.

Promovimi i një procesi më efikas dhe transparent ka ndikuar në fillimin e përdorimit të

sistemit elektronik të prokurimit nga shumë vende të botës. Duke përdorur CIPS (2011), ne

definojmë prokurimin elektronik si:

“Përdorimi i internetit për të kryer aspektet transakcionare të rekuizimit, autorizimit, bërjes

së kërkesës, faturimit dhe pagesës për një shërbim apo produkt të kërkuar.”

Ka shume dëshmi që mbështesin faktin se benefitet nga përdorimi i sistemit elektronik të

prokurimit i tejkalojnë kostot e themelimit të një sistemi të tillë.

Prandaj, viteve të fundit janë bërë shumë përparime në krijimin e sistemeve të reja të

prokurimit elektronik.Megjithatë, vendet janë gjithnjë e më tepër duke u bërë më të

vetëdijshme me faktin se në mënyrë që infrastruktura digjitale të ketë sukses, ajo duhet të jetë

e sigurt dhe të ketë integritet të mjaftueshëm.

Për më tepër, në mënyrë që të krijohet një sistem elektronik efektiv i prokurimit është e

nevojshme krijimi i një ambienti që ofron mundësi.Komponenti më i rëndësishëm për një

ambient të tillë është angazhimi dhe mbështetja e fortë politike.

Pa një angazhim të tillë zhvillimi i sistemit elektronik të prokurimit është I pamundshëm. Kjo

duhet të reflektohet në kornizën ligjore e cila do të kërkojë një përdorim të detyrueshëm të

10

prokurimit elektronik. Gjithashtu, është e rëndësishme që kjo infrastrukture të zbatohet

gradualisht në mënyrë që të lejoj kohë të mjaftueshme për të gjithë aktorët që ta adoptojnë;

duhet të dizajnohet në atë mënyrë që të shpaloset si proces përsëritës, në mënyrë që të

përmirësohet duke përvetësuar përvojën e fituar pas çdo hapi. Sistemi duhet të jetë i lehtë për

t’u përdorur, megjithatë ky proces duhet të shoqërohet me trajnime të vazhdueshme për

praktikuesit e prokurimit dhe ofertuesit.

Sistemet efektive të prokurimit kanë dëshmuar të kursejnë para duke siguruar një treg të

prokurimi publik me konkurrencë pothuajse të plotë. Disa vende i kanë përdorur kursimet

për të dizajnuar një skemë nxitje të veçantë për praktikuesit e prokurimit, për të siguruar paga

më të larta apo për t’i përdorur ato në programet e zhvillimit në këtë fushë.

2.3.1 Korrupsioni në prokurimin publik dhe mënyrat për ta kontrolluar

Literatura sugjeron se korrupsioni është shumë i përhapur në prokurimin publik. Organizata

për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) konstaton se korrupsioni në prokurim

është më i përhapur se në shërbimet,: taksat, gjyqësori dhe burgje. Kjo ilustron qartë përmasat

dhe shtrirjen e korrupsionit, që në mënyrë të pashmangshme e shoqëron këtë proces.

Siç edhe kemi cekur më parë, prokurimi publik është një nxitës i rëndësishëm i zhvillimit

ekonomik. Gjithashtu, keqpërdorimi i këtij procesi është përgjegjës për shumë abuzime në

ekonomi. OECD (1993) – (Public Management Development Survey, Paris)

Ky keqpërdorim çon në ndarje të gabueshme të burimeve, çrregullon tregjet, dekurajon

investimet dhe shtrembëron shpërndarjen e të ardhurave (Jain, 2005). Për më tepër,

kontribuon në krijimin e një ambienti biznesor të pasigurt. Sot, ky fenomen zë një pozitë të

lartë në agjendën kërkimore të organizatave ndërkombëtare, pasi që nevoja për të vepruar në

drejtim të kontrollimit është bërë e domosdoshme. Një proces i keqpërdorur i prokurimit

publik përfshin kosto më të larta të transaksionit, për shkak të pasigurisë dhe fshehtësisë që

domosdoshmërisht shoqërojnë pagesat ryshfet (Shleifer and Vishny, 1993). Kostot shtesë

mund të shtrembërojnë tregun dhe mund të shtyjnë hyrjen e firmave në treg. Ne fillojmë duke

përcaktuar tri elemente të cilat janë parakushte që korrupsioni të ekzistojë. Shumë autorë

11

duke përfshirë Becker (1968), Klitgard (1988), Jain (2005) dhe të tjerë, kanë identifikuar këto

elemente:

(i) Së pari, dikush duhet të ketë pushtet diskrecional mbi shpërndarjen e burimeve të caktuara.

Në momentin që zyrtari ka fuqi ai/ajo lehtë mund të angazhohet në aktivitete që kërkojnë

renta. Sa ma e madhe të jetë fuqia në kontrollimin e shpërndarjes së burimeve, aq më e madhe

do të jetë nxitja për tu angazhuar në korrupsion (Jain, 2005). Johnson etal. (1997) pohojnë se

më shumë pushtet diskrecional për palët çon në ‘...një barrë të lartë efektive për biznese, më

shumë korrupsion dhe stimulim më të madh për të kaluar në ekonomin joformale

Argumentohet se zyrtarët kanë më shumë pushtet në ekonomitë e rregulluara (centraliste),

pasiqë kjo paraqet më shumë mundësi për korrupsion. Rose-Ackerman (1978) ka vënë në

dukje se e drejta për të vepruar është e lidhur me nivelin e rregullimit.

Në një ekonomi të tregut të lirë niveli i së drejtës për të vepruar dhe niveli i korrupsionit janë

konsideruar të jenë të ulëta. Reforma ekonomike e cila ka për synim liberalizimin pritet të

ndihmoj uljen e nivelit të korrupsionit, mirëpo përfshirja e qeverisë në këtë proces rrit

mundësit për korrupsion (Weyland, 1998).

(ii) Së dyti, duhet të jetë një rentë ekonomike e cila është e lidhur me këtë fuqi. Sa ma e lartë

renta aq më e lartë do të jetë nxitja për korrupsion. Kjo gjendje së bashku me të parën janë të

përfshira në mënyrë të ndërsjellë, pasiqë ato ndaras nuk mund të qojnë deri në korrupsion.

Me fjalë të tjera, nëse zyrtari ka fuqi për të vepruar e cila nuk është e shoqëruar me një rentë

ekonomike, ai/ajo nuk ka nxitje për t’u angazhuar në korrupsion. Ngjashmërisht, ekzistenca

e një rente ekonomike nuk mund të çoj deri tek korrupsioni, nëse dikush nuk ka kontroll mbi

alokimin e një të mire apo shërbimi të veçantë.

(iii) Së fundi, probabiliteti për t’u zbuluar ose kapur duhet të jetë i ulët. Nëse ky probabilitet

është i lartë, atëherë shtytja për t’u angazhuar në marrëdhënie korruptive është më e dobët

dhe e kundërta. Becker (1968) ka përshkruar dy situat e para si stimuj për t’u angazhuar në

marrëdhënie korruptive kurse të tretën si mjet për t’u përmbajtur. Këto elemente janë

përmbledhur nga Klitgaard (1988) si në vijim:

K (korrupsioni) = M (monopoli) + D (diskrecioni) – P (përgjegjësia)

12

Mundësia për korrupsion është funksion i madhësisë së rentës që është nën kontrollin e

zyrtarit publik (M), diskrecioni që e ka zyrtari në alokimin e kësaj rente (D) dhe përgjegjësia

me të cilën përballet zyrtari për veprimet e tij/saj (Klitgaard, 1988).

Pra, në mënyrë që të minimizohet mundësia e korrupsionit në procesin e prokurimit, zyrtarët

publik duhet të kenë liri minimale të veprimit përderisa niveli i dënimit duhet të rritet. Kjo e

fundit duhet shoqërohet me një angazhim të besueshëm nga ana e agjencive për zbatimin e

ligjit.

Në mënyrë që të kemi një pasqyrë më të saktë të korrupsionit në prokurimin publik, ne

fillojmë duke e analizuar atë duke i përcjell dy drejtime të ndryshme të literaturës. Dega e

parë e literaturës trajton keqpërdorimin e parasë publike si “Problemi i Agjencisë”

Teoria mbi problemin e agjencisë sugjeron se, keqpërdorimi ndodh si rezultat i asimetrisë së

informatavedhe është shumë e kushtueshme për qeverinë në këtë rast të tejkaloj këtë asimetri.

Qeveria konsiderohet të ketë motiv të pafajshëm dhe se vetëm zyrtari i prokurimit keqpërdor

fuqinë e tij. Ky model trajton një zyrtar të korruptuar, si një agjent i cili balancon përfitimin

potencial të angazhimit, në aktivitete korruptive kundrejt kostos potenciale apo pasojave.

Prandaj një agjent do të zgjedh të jetë i përfshirë në keqpërdorimin e parave publike, nëse

përfitimi i perceptuar tejkalon pasojat e mundshme.

Niveli i ryshfetit është nxitës i rëndësishëm i agjentit për tu angazhuar në marrëdhënie

korruptive. Zyrtarët qeveritarë mund ti gjejnë të ardhurat e rritura si pasojë e korrupsionit të

pa rezistueshme (Jain, 2005). Megjithatë nëse probabiliteti për t’u kapur është i lartë, atëherë

leverdia e përgjithshme e pritshme nga korrupsioni zvogëlohet. Nëse rroga e agjentit rritet

atëherë leverdia e agjentit për t’u involvuar në marrëdhënie korruptive zvogëlohet gjithashtu.

Shumë autor (p.sh. Becker dhe Stigler, 1974) përdorin konceptin e pagave të bazuara në

efikasitet, e cila pagë është më e lartë se paga e tregut, për të luftuar korrupsionin si Problem

të Agjencisë. Pagat e bazuara në efikasitet veprojnë si pengesa për korrupsion pasi që e rrisin

koston oportune të zbulimit. Kjo është një ngritje në pagën e tregut e cila është e barabartë

me tundimin për shpërdorim të detyrës.

Ekziston një mirëkuptim i përgjithshëm se paga e bazuar në efikasitet ul numrin e treguesve

të korrupsionit. Megjithatë, ata që ende zgjedhin për t’u angazhuar në aktivitete korruptive

13

do të kërkojnë një çmim më të lartë për të kompensuar për rrezikun e zbulimit. Kjo pra mund

të çojë në një nivel më të lartë neto të korrupsionit (Mookherjee and Png, 1995).

Në përgjithësi, hipoteza se pagat e larta janë të lidhura me nivele të ulëta të korrupsionit, deri

më tani ka dështuar, për të gjetur mbështetje në studimet empirike që përdorin të dhënat nga

të gjitha vendet (Di Tella dhe Schargrodsky, 2003).

Një rritje e madhësisë së dënimit me rastin e zbulimit, do të coj në një rënie të leverdisë për

t’u angazhuar në aktivitete korruptive. Një rritje e nivelit të dënimit paraqet një mënyrë

efektive për të kontrolluar korrupsionin. Megjithatë dizajnimi i një skeme të saktë të dënimit

është proces i komplikuar dhe sipas Rose Ackreman (1975) nëse dënimet janë të hartuara

keq, atëherë në vend se ta dekurajonte kjo do t’a inkurajonte korrupsionin. Përfundimisht,

modeli i korrupsionit sipas “Problemit të Agjencisë” nuk shkon shumë larg përtej

parametrave të zakonshëm të “Problemit të Agjencisë” të cilat përfshijnë caktimin e pagës,

gjobave dhe mbledhjen e informatave (Klitgaard, 1988). Deri më tani është supozuar se

qeveria ka qëllime të pafajshme.

Një tjetër linjë e mendimit e ven në dyshim këtë supozim dhe konsideron se të gjitha palët

(qeveria dhe zyrtarët e saj) mund të korruptohen. Ky mendim i cili daton që nga Buchanan

and Tullock (1962); Olson (1965); dhe Becker (1983) është avancuar më vonë nga Shleifer

and Vishny (1993 and 1998, kapitulli 1). Këta dy autorë kanë përdorur termin “dora

grabitëse” që shpreh se qeveria fut në përdorim rregulloret në mënyrë që të fuqizoj dhe

pasuroj politikanët (Shleifer and Vishny 1998).

Ky model sugjeron se firmat e mëdha apo grupet e lobimit mund ta “zënë” qeverinë përmes

financimit të kampanjave të tyre dhe pastaj politikanët veprojnë në favor të tyre, duke e

aprovuar legjislacionin i cili është në favor të këtyre kompanive/ palëve.

Teoria e grupeve të interesit sugjeron se këto grupe mund të “kapin” organet rregullative të

cilat kanë për detyrë rregullimin e sistemit (Stigler 1971; Posner 1974; Peltzman 1976;

Becker 1983). Korrupsioni në nivelin qeveritar shpesh është përgjegjës për krijimin e

situatave të tregjeve jo-konkurruese.

Si rezultat i korrupsionit në nivelin qeveritar, institucionet kryesore shtetërore “kapen” nga

firmat për të anuar procesin e hartimit të politikave, në interes të grupeve të caktuara, duke

14

kontribuar në këtë mënyrë në krijimin e një qeverie më jo-transparente dhe me konkurrencë

të pandershme.

Në rast se korrupsioni si një problem i agjencisë (në të cilin qeveria nuk është e përfshirë),

imponon rregullore transparente në pozita kyçe administrative, ku ndërveprimi me

komunitetin e biznesit është i lartë, konsiderohet se kontribuon në uljen e korrupsionit.

Veçanërisht, mbrojtja e denoncuesit dhe sigurimi i një qëndrimi të besueshëm dënimi,

rezulton në eliminimin e një pjesë të konsiderueshme të veprimtarive korruptive.

Në anën tjetër, me trajtimin e anës së ofertës së korrupsionit, ne mund të themi se komuniteti

i biznesit duhet të vetëdijesohet se edhe pse korrupsioni mund të ketë rol lehtësues në

veprimet e tyre të përditshme në treg, ai bëhet në kosto të një firme tjetër dhe kjo kontribuon

në përkeqësimin e tregut në përgjithësi. Kjo rrjedhimisht do të çoj në fitime më të ulëta për

shkak të nivelit të ngritur të korrupsionit. Në rastet kur korrupsioni manifestohet si “dorë

grabitëse” atëherë problemi duket të jetë i përmasave më të mëdha. Në situata të tilla, përveç

qe duhet të bëhet presion nga të gjitha palët e interesuara (kryesisht parlamenti, komuniteti i

biznesit, partitë politike, shoqëria civile dhe media), ndaj qeverisë për të kërkuar më shumë

llogaridhënie.

Të gjitha palët e interesuara duhet të luajnë si aktorë të rëndësishëm në kontrollimin dhe

parandalimin e korrupsionit në procesin e prokurimit publik.

2.3.2 Prokurimi Publik në Kosovë - Historiku dhe organizimi i institucioneve

Prokurimi Publik është një proce-durë për blerje e cila rregullohet me ligjin e prokurimit

publik. Rëndësia e prokurimit publik është se blerësi shpenzon paratë publike, paratë e

tatimpaguesve.

Ligji i prokurimit publik rregullon blerjen (përmbushjen e një nevoje) e mallrave, punëve dhe

shërbimeve nga autoritetet kontraktuese. Ligji është projektuar për të hapur tre-gun Kosovar

të prokurimit publik për konkurrencë, për të parandaluar politikat “blejë produkte vendore”

dhe diskriminimin e tenderuesit, dhe për të nxitur lëvizjen e lirë të mallrave dhe shërbimeve

15

Qëllimi i rregullave të prokurimit është për të siguruar që autoritetet kontraktuese të përdorin

fondet publike për të financuar blerjet pub-like (nevojat) në mënyrë transpar-ente duke

kërkuar dhe duke përfi-tuar nga konkurrenca në tregun përkatës në mënyrë që të arrihet një

marrëveshje e mirë.

Në procedurat e prokurimit publik gjithmonë ka minimum dy lojtarë: autoriteti kontraktues i

cili është blerësi, dhe operatorët ekonomikë të cilët janë shitësit.

2.3.3 Cili është sfondi ligjor i Prokurim-it Publik?

Prokurimi Publik në Kosovë është i rregulluar me Ligjin Nr. 04/L-042 për Prokurimin Publik

në Repub-likën e Kosovës (LPP), “Rregulloren për Prokurimin Publik” dhe “Ud-hëzuesin

Operativ te Prokurimit Publik” nga janari 2012.

Aktet nënligjore plotësojnë dhe sqarojnë dispozitat e Ligjit të Prokurimit Publik, Ligji Nr.

04/ L-042 dhe janë te projektuara për të ndihmuar stafin e prokurimit në menaxhimin e

aktiviteteve të prokurimit. Të gjithë personat, op-eratorët ekonomik, ndërmarrjet, dhe

Autoritetet Kontraktuese janë të obliguar me politikat, procedu-rat dhe praktikat që shfaqen

në udhëzues.(krpp.rks).

Si një vend në tranzicion, Kosova ka filluar ndërtimin e institucioneve të reja të cilat do të

lehtësojnë ekonomin e tregut të lirë tek në vitin 1999. Por, ky proces ka filluar më vonë se në

çdo vend të Europës Lindore si rezultat i situatës politike dhe luftës shkatërruese. Pjesë e

kursit të tranzicionit ka qenë procesi i futjes së procesit dhe praktikave të prokurimit publik.

Prandaj sistemi i prokurimi publik në Kosovë është sistem i krijuar rishtazi. Përpjekjet e para

për të futur prokurimin publik në Kosovë janë bërë nga bashkësia ndërkombëtare në vitin

1999, por LPP u prezantua në vitin 2004 me përfshirjen e Institucioneve të Përkohshme

Vetëqeverisëse. (Ilaz Duli 2008).

Korniza e re ligjore, duke synuar afrimin me direktivat e BE, ka shënuar disa përparime në

procesin e prokurimi publik. Mirëpo, zbatimi praktik është ballafaquar me vështirësi të

mëdha. Ky proces u përcjell me vonesa në krijimin e institucioneve qendrore të prokurimit

publik dhe si rezultat lindën edhe vonesa në përgatitjen e akteve nënligjore, gjë që e vuri edhe

16

me shumë në pikëpyetje vënien në praktikë të të gjithë procesit. Sipas KE (2005), LPP i

miratuar në atë kohë ka dëshmuar të jetë shumë i komplikuar, për t’u aplikuar dhe ka

shkaktuar kosto të larta për Buxhetin e Konsoliduar të Kosovës.

Gjithashtu, KE (2005) konstaton se ky ligj ka shkaktuar konflikte të interesi në mes të

funksioneve rregulluese dhe gjyqësore të KRPP-së. Si i tillë, ligji ka qenë objekt i rishikimeve

dhe përmirësimeve të ndryshme. Projekt ligji i ri u prezantua më pas në Kuvend në vitin 2006

dhe kishte për qëllim afrimin e mëtutjeshëm në këtë fushë me BE; mirëpo, procesi i afrimit

është konsideruar të ketë mbetur mbrapa. Versioni i ri i ligjit i cili ka amandamentuar LPP të

2004-ës ishte shpallur në Qershor të 2007. Qëllimi ishte që ky ligj të bëhej më praktik për tu

përdorur dhe të rritej pajtueshmëria me acquis të BE-së dhe me standardet e praktikat më të

mira të prokurimit publik.

Ligji i ri ka ndryshuar, ndër të tjera, strukturat institucionale për kërkesat e prokurimit publik,

ka amandamentuar rregullat për emërimin e zyrtarëve publik (duke përfshire dhe trajnimin e

tyre), si dhe ka siguruar rregulla të reja mbi tri institucionet qendrore të prokurimit në Kosovë:

KRPP, OSHP, dhe Agjencia e Prokurimit

Me qëllim të përmirësimit të mëtutjeshëm të procesit të prokurimit publik, në vitin 2010

qeveria ka prezantuar ligjin e ri para Kuvendit. Edhe pse procesi i draftimit të legjislacionit

të ri ishte mbështetur fuqishëm nga asistenca teknike e BE, inputi nga kjo ekspertizë nuk

ishte reflektuar në ligjin e prezantuar. Prandaj, gjetjet e KE ishin se ligji i ri, i cili ka hyrë në

fuqi më 1 Dhjetor 2010 kishte devijuar dukshëm.

Si rezultat, ky ligj ishte kritikuar rëndë nga komisioni i BE dhe nga vëzhguesit e tjerë të

pavarur, duke rritur në këtë mënyrë dyshimet lidhur më motivet e qeverisë e cila nuk ka

përfshirë propozimet e grupeve teknike punuese të legjislacionit.

Ky ligj ka përmbajtur një numër dispozitash, të cilat kanë ekspozuar zyrtarët e prokurimit

para ndërhyrjeve politike dhe presionit dhe duke shkatërruar kështu transparencën dhe

llogaridhënien e procesit të përgjithshëm dhe hapjen e mundësive për korrupsion.

Pasi që ligji konsiderohet të jetë në konflikt me disa nga Direktivat e Prokurimit të BE-së

kishte një presioni nga ky i fundit ndaj Qeverisë. Kjo ngriti nevojën për ndryshime legjislative

të cilat u aprovuan më 2011. Kështu, ligji mbeti në fuqi për vetëm 10 muaj deri sa u ndryshua

gjatë 2011.

17

Ligji i ri për Prokurimin Publik Nr.04/L-042, u aprovua nga Kuvendi i Kosovës më 29 Gusht,

2011, u publikua në Gazetën Zyrtare të Kosovës, Nr. 18 më 19 Shtator,2011, dhe hyri në fuqi

më 5 Tetor, 2011. Sipas këtij ligji në Kosovë mbesin dy organe qendrore të prokurimit:

Komisioni Rregullativ për Prokurim Publik dhe Organi Shqyrtues i Prokurimit, ndërsa

Agjensioni Qendror i Prokurimit kalon në Ministrinë e Financave. Trajnimin e praktikantëve

të prokurimit publik e bënë Instituti Kosovar për Administratë Publike me përkrahjen e

KRPP. KRPP ka përgatitur rreth 90 përqind të legjislacionit dytësor për ligjin aktual të cilët

janë kaluar në fillim të 2012 (KRPP, 2012). Se fundi, ata po ashtu kanë zhvilluar grafikun e

procesit të procedurave të prokurimit që ndihmon praktikantët që të mos humbasin asnjë.

Figura 1. Struktura e institucioneve të prokurimit publik në Kosovë

Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik (KRPP)

Vepron në cilësinë e një agjencie të pavarur rregullative dhe është përgjegjëse për zhvillimin,

funksionimin dhe mbikëqyrjen e Sistemit të Prokurimit Publik. Në bazë të Ligjit të

Prokurimit Publik, Komisioni është përgjegjës për përgatitjen dhe shpërndarjen e

legjislacionit sekondar, duke përfshirë edhe rregullat e prokurimit, doracakët, udhëzimet,

formularët standard, kontratat model dhe për të përgatitur rekomandimet për përmirësim te

18

LPP-së dhe sistemit të përgjithshëm të prokurimit publik për Qeverinë dhe Parlamentin

Kombëtare.

Për më tepër, është përgjegjëse për:

ngritjen e vetëdijes në mesin e autoriteteve kontraktuese dhe operatorëve ekonomik

për kornizën e prokurimit publik,

ofrimin e asistencës për zbatimin dhe interpretimin e LPP dhe të akteve nënligjore,

monitorimin e përputhshmërisë së autoriteteve kontraktuese nëpërmjet sistemeve

manuale dhe elektronike dhe

te mbështetëse IKAP-in (i cila është përgjegjëse për trajnimin dhe certifikimin e

zyrtarëve të prokurimit) në përpjekje për të zhvilluar dhe për të ruajtur aftësitë dhe

kompetencat e profesionistëve të prokurimit.

Komisioni gjithashtu është përgjegjës për vendosjen dhe mirëmbajtjen e regjistrit të

prokurimit publik (për njoftimet, ftesat, dosjet e tenderit, raportet, ankesat dhe vendimet që

kanë të bëjnë me secilin prokurim), për inicimin dhe mbështetjen e zhvillimit të e-prokurimit,

për mirëmbajtjen e një faqe te internetit që ofron qasje në Regjistrin, ligje, akte nënligjore

dhe interpretimin e tyre, për zhvillimin e sistemit të informacionit për publikimin e

njoftimeve qe mbulon tërë Kosovën dhe për te zhvilluar dhe mirëmbajtur një listë të

autoriteteve kontraktuese.

KRPP-ja duhet qe të mbledh në mënyrë sistematike dhe të analizoj informacionin mbi

procedurat e prokurimit publik dhe kontratat e dhëna dhe të përgatisë dhe t'i dorëzojë

Kuvendit Kombëtar një raport vjetor i cili përmbledh të gjitha aktivitetet relevante. Së fundi,

KRPP-ja ka përgjegjësinë qe të ndër veprojë dhe të bashkëpunojë me organizata të tjera

brenda dhe jashtë vendit për çështjet që lidhen me prokurimin publik.

KRPP-ja ka filluar funksionimin në shkurt 2005.

19

2.4.1 Organi Shqyrtues i Prokurimit (OSHP)

Është përgjegjëse për kryerjen e funksioneve të dhëna me Ligjin e Prokurimit Publik dhe

Ligjit për Procedurën për dhënien për koncesione, lidhur me trajtimin e ankesave në relacion

me këto ligje.

Është një trup kuazi-gjyqësor, kompetent për shqyrtimin e vendimeve administrative të

lëshuara nga institucionet qendrore të prokurimit për kryerjen e procedurave të prokurimit

dhe për të rishikuar ankesat nga tenderuesit nën procedurën e shqyrtimit. OSHP-ja ka filluar

operimin në gusht 2008.

2.4.2 Agjencia Qendrore e Prokurimit (AQP)

Funksionon si një agjenci autonome ekzekutive me përgjegjësi të gjerë në lidhje me

procedurat e prokurimit të nivelit qendror. Funksioni kryesor i Agjencisë është blerja

qendrore. Mund të vendosë që cilado procedurë e prokurimit që duhet të udhëhiqet nga një

autoritet kontraktues në Kosovë të udhëhiqet nga vetë AQP në vend të autoritetit kontraktues,

për arsye të ekspertizës profesionale, efektivitetit të kostos, efiçencës ose çështjeve të tjera

legjitime, siç është formuluar në Ligjin e Prokurimit Publik.

2.4.3 IKAP

Eshtë institucion qeveritar përgjegjës për trajnimin dhe licencimin e zyrtarëve të prokurimit

publik.hap gjatë procesit.Legjislacioni i ri ka zgjeruar përgjegjësinë për procesin e prokurimit

që të përfshij jo vetëm zyrtarët e prokurimit, por edhe shefat e tyre, në nivelin administrativ

dhe politik.

Derisa pavarësia e zyrtarëve të prokurimit është forcuar në versionin e ri të ligjit (duke

transferuar më shumë kompetenca që synojnë uljen e burokracisë dhe dhënien e një shkalle

të autonomisë), ato mbesin në një pozicion të dobët dhe behën subjekt i presionit. Edhe më

20

tepër, rritja e kompetencave të zyrtarëve të prokurimit publik pritet të rritë ekspozimin ndaj

presionit më të madh prej shefave të tyre.

Në përgjithësi, legjislacioni i prokurimit është në linjë me standardet Evropiane por

megjithatë përputhshmëria është rritur dukshëm vetëm në versionin e fundit të ligjit. Kosova

ende duhet ta përmirësoj kornizën ligjore në fushën e prokurimit publik dhe procesi i

ndryshimit duhet të jetë më i gjerë, duke përfshirë opinionin e të gjitha palëve të interesuara

të interesit. Mekanizmat e koordinimit të palëve kryesore të interesit në sistemin e prokurimit

publik duhet të forcohen, sidomos të ulin mundësitë e korruptimit. Njohja me procedurat e

prokurimit publik nga autoritetet kontraktuese dhe operatorët ekonomik duhet të rriten dhe

pavarësia si dhe profesionalizmi i zyrtarëve të prokurimit duhet të vazhdoj të përmirësohet.

Për më tepër, monitorimi dhe përforcimi i aktiviteteve të prokurimit duhet të përmirësohet,

duke përfshirë veprat që synojnë të ndihmojnë implementimin e rekomandimeve te

agjensioneve të mbikëqyrjes dhe që zyrtarët mbahen përgjegjës për veprimet e tyre.

2.4.4 Aktivitetet e Prokurimit në Kosovë

Prokurimi publik përbën gati një të pestën e ekonomisë Kosovare. Prandaj është shumë e

rëndësishme që të krijohet një sistem që mundëson që ky proces të bëhet në mënyrë efikase

dhe transparente, që të krijohet një fushë e “rrafshët” për të gjitha kompanitë pjesëmarrëse

në proces, duke siguruar më shumë vlerë për parat e taksapaguesve.

Aktivitetet e prokurimit publik në Kosovë monitorohen nga Komisioni Shqyrtues për

Prokurim Publik. Autoritetet kontraktuese janë të detyruara të raportojë të gjitha kontratat.

Ndër-seksioni në vazhdim shqyrton aktivitetet e prokurimit në Kosovë në vitet e fundit duke

përfshirë ankesat e palëve të përfshira në proces të cilat ju dorëzohen Organit Shqyrtues të

Prokurimit.

2.4.5 Prokurimi publik si pjesë e ekonomisë

Siç u tha, prokurimi publik është komponentë e rëndësishme e BPV. Shtetet të cilat kanë

menaxhuar ta mbajnë një proces efecient të prokurimit publik, kanë arritur ta përdorin si mjet

21

për ta rritur ekonominë, duke promovuar konkurrencë dhe efikasitet. Kur kjo nuk arrihet,

tregu nuk prodhon efikasitet dhe shteti krijon një klimë jo të përshtatshme për konkurrencë

të dobishme, e cila i pengon bizneset të rriten dhe ul stimulimin për aktivitete ndërmarrësie.

Aktivitetet e prokurimit publik në Kosovë kanë rol të madh për zhvillimin ekonomik të

shtetit, duke pas parasysh vlerën proporcionale në ekonominë e vendit. Vlera e aktiviteteve

të prokurimit në pesë vitet e fundit qëndron mesatarisht në 18 përqind të BPV. Pasi arriti

kulmin me 22 përqind në 2008 pati një rënie të vazhdueshme në dy vitet e ardhshme deri sa

u kthye përsëri më 2011.

Model i ngjashëm u vrojtua edhe sa i përket vlerave monetare të kontratave. Pasi që pati një

politikë fiskale të lëshuar gjatë 2008 dhe 2009, trendi ka filluar të ndryshoj rrugë më 2010

dhe 2011. Politika fiskale u bë më restriktive kryesisht për shkak të rritjes së rrezikut të

deficitit të mundshëm publik.Grafuku tregon vlerën e kontratave të nënshkruara dhe

krahasimin e tyre si proporcion i BPV

Figura 2. Vlera e kontratave të nënshkruara dhe vlera në proporcion me BPV

Burimi: Përpiluar bazuar në raportet vjetore të KRPP

Vlera e kontratave duhet të shikohet në boshtin e majtë vertikal ndërsa përqind e BVP në

boshtin e djathtë vertikal.

16.91% 21.99 19.86 14.39 16.96

402.23

826.48778.15

588.95

788.32

2007 2008 2009 2010 2011

Përqindja e BPV Vlera e kontratave

22

2.4.6 Numri i kontratave të nënshkruara, vlera dhe lloji i autoriteteve kontraktuese

Numri i kontratave të nënshkruara nga autoritetet kontraktuese duke përdorur LPP është ulur

më 2011, por megjithatë vlera e këtyre kontratave (siç shihet në fillim të këtij seksioni), është

rritur.

Figura 3. paraqet numrin e kontratave të nënshkruara në tre vitet e fundit sipas llojit të

autoriteteve kontraktuese (institucioneve qeveritare, ndërmarrjeve publike dhe trupave tjerë).

Në përgjithësi gjatë vitit 2011, numri i kontratave të nënshkruara ka qenë 12310 që është afër

10 përqind më i ulët se viti i mëparshëm (rënie e ngjashme u vërejt më 2010 krahasuar me

2009). Ekziston lëvizje e ngjashme për të tri grupet e autoriteteve kontraktuese.

Tabela 2. Numri i kontratave të nënshkruara

Qeveria Ndermarrjet publike Te tjera

2009 10955 3786 79

2010 9947 3484 68

2011 9305 3001 4

Burimi: Përpiluar duke u bazuar në raportet vjetore të KRPP

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

Qeveria Ndermarrjet publike Te tjera

Numri i kontratave të nënshkruara

Figura 3. Paraqet numrin e kontratave të nënshkruara

23

Sa i përket institucioneve qeveritare, kjo pjesërisht shpjegohet nga rritja e përdorimit të

kornizës kontraktuese dhe prokurimit të centralizuar nga autoritetet kontraktuese.

Rritje e vazhdueshme e kësaj të fundit është rekomanduar pasi që blerja me shumicë e ul

çmimin për copë. Ndërmarrjet publike po ashtu raportuan përdorimin e prokurimit të

centralizuar për të gjitha departamentet dhe degët.

Të dhënat tregojnë që mbi 75 përqind të kontratave të nënshkruara janë kontrata qeveritare,

p.sh. autoritetet kontraktuese duke përdorur parat e taksapaguesve. Rreth 25 përqind të

kontratave të nënshkruara janë të ndërmarrjeve publike dhe një numër i parëndësishëm (ndër

1 përqind) janë kontrata të nënshkruara nga organizata tjera që përdorin ligjin për prokurimin

publik si kornizë qeverisëse të aktiviteteve të tyre të prokurimit (kjo përfshinë institucione që

nuk detyrohen të përdorin LPP por vendosin ta bëjnë këtë; p.sh. disa OJQ).

Përdorimi i LPP nga ndërmarrjet publike raportohet të ketë krijuar disa probleme praktike.

Pasi disa kushte ligjore janë shumë jo fleksibile dhe ka shumë burokraci, implementimi ka

qenë i vështirë në një ambient konkurrues. Vendimet për investime të ndërmarrjeve publike

(posaçërisht në industrinë e Telekomunikacionit), duket të jenë penguar nga rigjiditeti i ligjit

për prokurim publik. Kjo pastaj ul konkurrencën, duke e bërë edhe më të vështirë për ta që

ta rrisin apo vetëm ta mbajnë përqindjen e tregut.Sa i përket burimeve të financimit, shumica

e fondeve vjen nga Buxheti i Konsoliduar i Kosovës (rreth 60 përqind në 2011; 9 pikë përqind

më pak se 2010 dhe rreth 17 pikë përqind më pak se 2009). Shumica e parave tjera ishin nga

fondet e ndërmarrjeve në pronësi publike dhe një pjesë e parëndësishme ishin të autoriteteve

kontraktuese (Tabela 3).

Tabela 3. Burimi i financimit sipas vlerës së kontratës

Burimi i Financimit Vlera e kontratës 2009 Vlera e kontratës 2009 Vlera e kontratës 2009

Fondet vetanake të NP 23,00% 31,02% 40,25%

Buxheti i konseliduar i Kosovës 75.38% 67,68% 58,65%

Donacionet 1,63% 1,30% 1,10%

Totali 100.00% 100.00% 100,00%

Burimi: Përpiluar duke u bazuar në raportet vjetore të KRPP

24

Duhet të theksohet që një pjesë e parave të shpenzuara nga ndërmarrjet publike (NP) janë

para të taksapaguesve, për shkak të subvencioneve që marrin prejqeverisë. Subvencionet janë

reduktuar dukshëm gjatë vitit të kaluar por megjithatë ato përbëjnë një pjesë të

konsiderueshme të parave të kompanive (sidomos në sektorin e energjisë, KEK dheTermokos

si shembujt më të mire).

Llojet e prokurimit publik

Sa i përket llojit të prokurimit, shumica e aktiviteteve të prokurimit (mbi 50 përqind) janë

punime të kontraktuara nga Qeveria.

Lloje tjera të prokurimit të kontraktuara nga Qeveria përfshijnë furnizime (rreth 40 përqind),

shërbime (rreth 8 përqind) dhe gara dizajni (rreth 0.5 përqind). Derisa llojet e prokurimit

vendosen në nivelin politik, është e rëndësishme të shikohet se si funksionojnë në nivelin e

implementimit.

Llojet e procedurave që përdoren nga autoritetet kontraktuese është një aspekt tjetër i procesit

të prokurimit, që është analizuar nga vrojtues të interesuar (Komisioni Evropian, ndër të

tjera).

Llojet e procedurave të prokurimit

11. Kur ndërmerren aktivitete të prokurimit që qojnë në dhënie të kontratës publike një AK

do të përdorë njërën nga procedurat në vijim:

a) Procedurë e hapur;

b) Procedurë e kufizuar;

c) Procedurë e negociuar pas publikimit të njoftimit për kontratë;

d) Procedurëe negociuar pa publikim të njoftimit për kontratë;

e) Procedurë e kuotimit të çmimeve; ose

f) Procedurë për kontrata me vlerë minimale

Kontratat publike kornize nuk përbëjnënjë procedure te re te prokurimit. Kontratat publike

kornize përmbyllen pas udhëheqjes se një procedure te hapur, te kufizuar apo te negociuar.

25

Në parashikimin e vlerës së kontratës, AK duhet të ketë parasysh: -çmimet e publikuara, nga

Zyra Statistikore e Kosovës dhe/ose çmime tjera indikative zyrtare (të tilla si zyra tatimore,

zyra për dogana, oda ekonomike, dhe/ose -çmimet vendore të tregut; dhe/ose-çmimet e

kontratave paraprake të nënshkruara nga autoritetet të njëjta apo të ndryshme kontraktuese;

dhe/ose -çmime të publikuara ndërkombëtare.

Në çdo rast, AK është përgjegjës për krahasimin e referencave të mësipërme, kur ato

ekzistojnë, me analizë të kostos të specifikimeve relevante teknike të mallrave, shërbimeve

ose punëve për prokurim.

Në rast të kontratave të përbëra nga një sërë tëpunëve homogjene, mallrat ose shërbimet që

shërbejnë për qëllim të ngjashëm dhe kur vlera e kombinuar është e tillë që vetëm një numër

i vogël i OE janë në gjendje ti ofrojnë të gjitha, kontrata mund të ndahet në lote (pjesë). Kjo

metodë mund të përdorët në veçanti për qëllime të inkurajimit të pjesëmarrësve të bizneseve

të vogla dhe të mesme, apo për të ulur koston e prokurimit për AK. Kjo gjithashtu mund të

bëhet për të siguruar konkurrencë më të gjerë përmes mundësimit të OE më të specializuar

që janë në gjendje të furnizojnë vetëm pjesë specifike të mallrave, shërbimeve dhe punëve.

Sidoqoftë, ndarja në lote nuk nënkupton ndarjen e vlerës së kontratës ose shmangiennga

pragjet e vlerave.

Në raste ku kontratat publike të cilat janë të rregullta për nga natyra ose parashihet të

përsëritet brenda një periudhe të caktuar, kalkulimi i vlerës së parashikuar të kontratës do të

bazohet në nevojat e parashikuara të lëndës së kontratës së tillë për vitin fiskal ose për një

periudhë relevante prej dymbëdhjetë muaj.

Vlera e parashikuar e një propozimi për:

a) kontratë për furnizim–do të jetë e barabartë me çmimin e parashikuar për pagesë nga

AK për të gjitha produktet, shërbimet dhe objekte tjera të përfshira në kontratë;

Ne rast qiradhënieje, qiramarrjeje apo blerje me këste:

Vlera e përgjithshme e kontratës, përfshire vlerën e parashikuar te mbetur, apo

26

Ne rast kontrate për periudhe te pacaktuar ose kur ka dyshime për kohëzgjatjen e

kontratës, vlera mujore e shumëzuar me 48.

b) kontratë për shërbime–do të jetë e barabartë me kompensimin total të parashikuar dhe

shumat e kthyeshme që do të paguhen nga AK gjatë afatit të kontratës;

Rregulla të veçanta

Ne rast shërbimesh sigurimi: kësti i sigurimit i pagueshëm;

Ne rast shërbimesh bankare dhe shërbimesh te tjera financiare: kontribute,

provizione, interesa dhe lloje tjera te kompensimit;

Ne rast shërbimesh projektimi: kontribute apo provizione.

-Nëse kontrata nuk e saktëson një çmim total, vlera e parashikuar e kontratës duhet të

jetë:

nëse kohëzgjatja është 48 muaj a me pak, vlera e përgjithshme e parashikuar për atë

kohëzgjatje;

ne rast kontrate me kohëzgjatje te pa përcaktuar ose me një afat prej me shume se 48

muajsh, vlera e parashikuar mesatare mujore e shumëzuar me 48.

c) Kontratë për punë–do të jetë e barabartë me çmimin e parashikuar për pagesë nga

autoriteti kontraktues për të gjitha punët, shërbimet, produktet dhe objekte tjera të

parapara për ekzekutim të kontratës së tillë dhe që do të vihennë dispozicion nga AK

për kontra ktuesit e punëve.

d) Konkurs për projektim–nëse organizohet si pjesë e procedurës që rezulton në dhëni

të kontratës për shërbime, do të jetë e barabartë me vlerën e parashikuar të asaj

kontrate për shërbime ndërsa nëse është e organizuar vetëm për ofrimin e projektimit,

do të jetë e barabartë me shumën totale të çmimit të konkursit dhe pagesave për

pjesëmarrësit.

Vlera e parashikuar

a) përfshijë cilindo dhe çdo tatim të aplikueshëm, tarifë dhe pagesa tjera; dhe

27

b) përfshijë elemente relativisht të parashikueshme të çmimit final për pagesë.

Nëse aktiviteti i prokurimit përmbannjë opsion, vlera e opsionit do të parashikohet dhe

përfshihet në parashikimin e vlerës së kontratës.

Nëse aktiviteti i prokurimit ndahet në disa lote, dhe secila i nënshtrohet kontratës së veçantë,

vlera e tërësishme e parashikuar për të gjitha lotet e tilla do të jetë “vlera e parashikuar e

kontratës”.

Një kontratë nuk mund të zgjatet zakonisht, të përtërihet ose të përcjellët nga një kontratës

pasuese pa administrimin e procedurës së re. Megjithatë, brenda një shume prej 10% të vlerës

së kontratës një kontratë për furnizime/shërbime/punë shtesë, të cilat nuk ishin përfshirë, dhe

as kryer në kontratën origjinale, por të cilat janë, për arsye të paparashikueshme, bërë të

domosdoshme për ekzekutimin e kontratës, mundë të ofrohet për OE përmes procedurës së

negociuar pa publikim të njoftimit për kontratë. Kur një kontratë e tillë shtesë është e

relativisht parashikueshme, vlera e tillë duhet të përfshihet në vlerën origjinale të parashikuar

të kontratës.

Një AK nuk do të përzgjedh apo përdorë një metodë të vlerësimit për qëllime të uljes së

vlerës së parashikuar të kontratës nën pragun relevant të vlerës për të anashkaluar aplikimin

e procedurave relevante të prokurimit.

Një AK nuk do të ndajë një kërkesë për prokurim për një sasi të caktuar të produkteve, apo

një shumë të shërbimeve

–apo të bëjë ndarjen e punëve apo të një kontrate për punë

–për qëllim të uljes së vlerës së parashikuar të kontratës nën pragun relevant të vlerës për të

anashkaluar aplikimin e procedurave relevante të prokurimit.

Bazuar në vlerën e parashikuar të kontratës, kontratat klasifikohen në katër lloje të ndryshme

të kontratave:

a) “kontratë me vlerë të madhe”;

b) “kontratë me vlerë të mesme”;

c) “kontratë me vlerë të vogël” dhe

d) “kontratë me vlerë minimale”

28

Tabela 4. Pragjet e vendosura për aktivitete të ndryshme të prokurimit janë si në vijim.

VLERA E

PARASHIKURA

R

FURNIZIM

I

SHËRBIME

KONKURS PËR

PROJEKTIM

PUNË Dhënja e

kontratës

për

sherbime

Shpërblimi

dhe pagesa

perpjesmarres

it

VLERË TË

MADHE

≥ 125.000€ ≥125.000€ ≥100.000€ ≥500.000€

VLERË TË

MESME

<125.000€

<10.000€

<125.000€

≥10.000€

<100.000€

≥10.000€

<500.000€

≥10.000€

VLERË TË

VOGEL

<10.000€

≥1.000€

10.000€

<10.000€

≥1.000€

VLERË

MINIMALE

<1.000€ * <1.000€

Të gjitha konkurset për projektim të vlerës minimale duhet të ekzekutohen sipas rregullave

të konkursit për projektim të vlerës së vogël.

Kodet për klasifikim të kontratave publike sipas vlerës së parashikuar për krijimin e “numrit

identifikues të prokurimit”janë si në vijim:

Kodet për një sërë të vlerave të parashikuara

6.2.1 Vlerë të madhe

7.2.1 Vlerë të mesme

8.2.1 Vlerë të vogël

9.2.1 Vlerë minimale

29

Për klasifikimin e konkursit të projektimit sipas vlerës së parashikuar për krijimin e “numrit

identifikues të prokurimit”kodet e mësipërme do të përdorën në mënyrë analoge, përveç kodit

“4” që nuk është i aplikueshëm për konkurs për projektim.

2.9.1 Përcaktimi i procedurës

Përcaktimi i procedurës së prokurimit do të bëhet në bazë të:

a) vlerës së parashikuar të kërkesës; ose

b) rrethanat në lidhje me kërkesën.

Vlera e parashikuar e kërkesës do të jetë kriteri kryesor për përcaktimin e procedurës së

prokurimit.

Megjithatë, pavarësisht nga vlera e parashikuar, rrethanat në lidhje me kërkesën mund të

përdorën si kritere shtesë për përcaktimin e procedurës së prokurimit. Rrethanat përbëjnë:

a) gjendjet emergjente;

b) mundësia e sigurimit të punëve, shërbimeve ose furnizimeve nga një ofrues i vetëm;

c) nevoja për përshtatje me punë, shërbime ose furnizime ekzistuese ose për vazhdimësi

nga një ofrues ekzistues;

d) kompleksiteti i kërkesës.

2.9.2 Llojet e kontratave

Tabela 5. Kontratat publike përfshijnë çdo lloj specifik të kontratave në vijim:

Llojet e kontratave

Përkufizimi

Kontratë për furnizim Kontrata për furnizim lidhet ekskluzivisht ose kryesisht me

blerjen e një apo më shumë produkteve; por gjithashtu

kontratat në lizing, qira ose blerje-angazhim të

produktevejanë kontrata për furnizim

Kontratë për shërbime Kontrata për shërbime lidhet ekskluzivisht ose kryesisht me

ofrimin e shërbimeve.Shërbimet përfshijnë edhe

shërbimet konsulente.

30

2.9.3 Parashikimi i vlerës dhe klasifikimi i kontratës

Vlera e parashikuare një kontrate publike do të parallogaritet para inicimit të procedurës së

prokurimit. Parallogaritja e tillë duhet të jetë realistedhe e arsyeshmepër kontratën e

parashikuar nga aspekti i efikasitetit, efektivitetit të kostos, dhe përdorimit transparent dhe të

drejtë të fondeve dhe resurseve publike.

Kontratë për punë Kontrata për punë ka si qëllim kryesorë:

-ekzekutimin, -projektimin dhe ekzekutimin, ose

-realizimin me çfarëdo mënyre të një pune, ndërtimi ose

aktiviteti të inxhinierisë civile, përfshirë:

-Ndërtime,-restaurime,-riparime ose-demoli tëobjekteve,

hapësirave, struktura të inxhinierisë civile, ose ndonjë pjesë

të tyre

Kontratë publike

kornizë

Kontrata publike kornizë lidhet ekskluzivisht me

krijimin e kornizës për kontrata për dhënie gjatë një

periudhe të kufizuar

Kontratë për pronë të

paluajtshme

Kontrata përpronëtë paluajtshme lidhet ekskluzivisht me

blerjen e pronës së paluajtshmeose një interesi në pronë të

paluajtshme

Kontratë për

koncesion të punëve

Kontrata për koncesion të punëve është kontratë e punës,

ekzekutimi i së cilës kompensohet

–tërësisht ose pjesërisht

–me dhënie të së drejtës për eksploatimin e një objekti të një

kontrate të tillë

Kontratë për

koncesion të

shërbimeve

Kontrata për koncesione të shërbimeve është i njëllojtë me

kontratën për shërbime, përveç se kompensimi i ofrimit të

shërbimeve bëhet përmes:

Të drejtës për të eksploatuar shërbimin ose

Të drejtës për të eksploatuar shërbimin dhe pagesës.

31

Kriteret e vlerësimit të prokurimit publik

Kriteret e vlerësimit duhet ti trajtojnë të gjithë ofertuesit në mënyrë të barabartë. Ata duhet

të mundohen ta përmirësojnë transparencën dhe efikasitetin. Në raste të ndryshme, KE ngriti

dyshime rreth objektivitetit të kriterit të vlerësimit që përdoret në procesin e prokurimit në

Kosovë. Sipas kriterit të dhurimit të kontratës, kriteri i çmimit më të ulët vazhdon të dominoj

vlerën e përgjithshme të numrit total të kontratave (Figura 4).

Figura 4. Proporcioni i kontratave të nënshkruara sipas kriterit të dhurimit të kontratës

Burimi: Përpilim bazuar në raportet vjetore të KRPP

Sipas këtij kriteri dhurohen 85 përqind e vlerës totale të kontratës. Kriteri dhurimi i kontratës

shfaqi një rritje të vogël nga viti i kaluar me mbi një pikë përqind. Megjithatë është më i lartë

krahasuar me 2009, kur përbënte për më tepër se 54 përqind të vlerës totale të kontratave.

Përdorimi i kriterit të çmimit më të ulët e thjeshton procesin dhe, në teori, rrit objektivitetin

në selektim; megjithatë ka disa mangësi. Fillimisht, ka disa lloje të prokurimit (sidomos

shërbimet), në të cilat është vështirë të merren vendime objektive bazuar në çmim. Për më

tepër, firma e cila e fiton kontratën mund ta ul kualitetin e produktit apo shërbimit, arsyeja

që ia mundëson fitimin e kontratës në radhë të parë.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

2009 2010 2011

çmimi i ulet

Tenderi ekomonikisht meifavorshem

32

Po ashtu, zyrtari që ka diskrecion mbi dhënien e kontratës (ose kontrollimit të kualitetit)

mund të motivohet nga korrupsioni (për përfitime financiare) ose praktika tjera korruptive (si

nepotizëm apo favoritizëm), prandaj selekton/pranon produktin apo shërbimin me kualitet

më të ulët. Kjo nuk do të thotë që duhet të përdorim kriterin e çmimit më të ulët por nuk duhet

të varemi nga kjo metodë sidomos për kontratat e shërbimeve. Për më tepër, edhe pse mund

të pritet që kjo metodë i jep më pak diskrecion zyrtarit qeveritar, nuk mund të pritet që ta

eliminoj keqpërdorimet mbas dhënies së kontratës. Një aspekt tjetër që duhet të analizohet

janë tenderët me çmim anormal të ulët. LPP thekson që nëse tenderi duket jorealë, për shkak

të çmimit tepër të ulët për produktin apo shërbimin e kërkuar, atëherë tenderi mund të

anulohet por vetëm pasi që tenderuesi të ketë mundësi ta shpjegoj ofertën e dorëzuar.

Nëse oferta justifikohet, atëherë ajo konsiderohet si të gjitha ofertat tjera.

Përndryshe refuzohet dhe KRPP informohet respektivisht. Me rëndësi është të ketë masa

objektive se çka e bën çmimin anormal të ulët që, zyrtarët e prokurimit publik të mund të

gjykojnë se, kur është e arsyeshme të besojnë që, operatorët ekonomik kanë dorëzuar një

tender joreal qe nuk mund të realizohet.

Kontratat e mbetura dhurohen bazuar në kriterin “Tenderi ekonomikisht më i favorshëm”.

Ky kriter ka përparësi sidomos në vlerësimin e rëndësisë së kualitetit. Megjithatë, edhe ky

kriter ka mangësi pasi që sa më i komplikuar tenderi, me shumë diskrecion duhet të ketë

zyrtari i prokurimit, i cili mund ta keqpërdor këtë. Me rëndësi është që të vendoset kriter i

përshtatshëm për madhësinë dhe qëllimin e kontratës.

Për kontratë të vogël nuk do të ishte efikase që të vendosen shumë kërkesa.Për më shumë,

më shumë kritere mund të krijojnë pozita jo të barabarta konkurruese për kompanitë. Për

shembull, duke përdorur përvojën si kriter për dhurimin e tenderit, krijon avantazh për

kompaninë që ka fituar tenderin e kaluar. Zyrtarët e prokurimit, mund edhe të vendosin

kritere, që i japin përparësi kompanisë të cilës ata duan ti japin tenderin.Përfundimisht, në

rastet e vlerësimit të një kontrate të komplikuar përmes disa kritereve, e jo vetëm çmimit më

të ulët, pritet të rritet vlera që e marrim për parat e dhëna. Megjithatë, kur blejmë mallra të

thjeshta, kriteri i çmimit më të ulët është më efikas. Vlerësimi vetëm në bazë të çmimit mund

të jetë i përshtatshëm, për prokurimin e kontratave për punë specifike ku sasia e mallit dhe

33

plani i pagesës së kësteve është aq i detajuar, për standardin e kualitetit që çmimi më i ulët

mund të aplikohet.

Në çdo rast, është e rëndësishme që autoritetet kontraktuese të publikojnë kriterin e vlerësimit

dhe metodologjinë e vlerësimit, që të krijohet transparencë e cila promovon mundësi të

barabarta dhe tretman të barabartë për të gjithë furnizuesit aktual dhe potencial.

2.10.1 Niveli i konkurrencës në prokurimin publik dhe pro-porcioni i kontratave të

anuluara

Niveli i konkurrencës në procesin e prokurimit ka shënuar një ulje të vogël gjatë vitit të

kaluar. Numri mesatar i kompanive ofertuese për tender qëndroi në 5.1 krahasuar me

mesataren 5.9 në vitet e kaluara.Tjetër element i rëndësishëm që tregon përparim të mirë në

vitet e fundit, është konkurrenca e jashtme në procesin e prokurimit publik. Përqindja e

operatorëve të jashtëm ekonomik që fitojnë kontrata publike është rritur në vitet e fundit.

Prezenca e OE të jashtëm rrit konkurrencën rrjedhimisht kualitetin e mallrave dhe

shërbimeve të blera. Megjithatë, kompanitë e huaja kanë mungesë informacioni për

mundësitë kontraktuese në Kosovë. Gjithashtu, KE (2008) gjen që disa pjesë të legjislacionit

(primar dhe sekondar) kanë disa dallime në versionin në gjuhët e huaja dhe kjo mund të jet

pengesë për pjesëmarrjen e kompanive të huaja.

Figura 5. Proporcioni i firmave të huaja dhe vendore në procesin e prokurimit në Kosovë


14.5 20.58 25.49

85.5 73.42 74.51

2009 2010 2011

operatort te huaj ekonomik operatori lokal ekonomik

34

Siç u diskutua, vlera e kontratave të dhëna përmes prokurimit publik është rritur; megjithatë

proporcioni i lartë i tenderëve të anuluar është për brengosje.

Figura 6. Proporcioni i kontratave të anuluara

Burimi: Përpilim bazuar në raportet vjetore të KRPPs

Në mesatare rreth 35 përqind e komunikimeve të kontratave anulohen ne baza të ndryshme.

Motivi kryesor për anulimin e kontratës është arsyeja që autoritetet kontraktuese kanë

pranuar më pak se dy përgjigje në ftesë për tender (kjo vlen për mbi 80 përqind të rasteve).

Numri i vogël i përgjigjeve ka qenë arsyeja kryesore e anulimit edhe në vitin e kaluar (para

Dhjetorit 2010 janë duhur tre përgjigje që tenderi të jetë i vlefshëm). Ishte besuar që

zvogëlimi i numrit të përgjigjeve të nevojshme do ta zgjidhte problemin por kjo nuk ndodhi

pasi pati vetëm përkeqësim pas miratimit të ndryshimit të ligjit në Dhjetor 20011. Ky është

sinjal që, pasi kompanitë nuk kanë besim në proces ata hezitojnë të marrin pjesë. Kjo u

vërtetua nga gjetjet e hulumtimit me sektorin privat.Arsyeja tjetër për anulimin e

komunikimit të kontratës, përfshinë kërkesat për anulim nga autoritetet autorizuese, çmimi i

ofertës dhe arsye tjera.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

2008 2009 2010 2011

35

2.10.2 Niveli i Korrupsionit

Prokurimi Publik qëndron në mes të administratës publike dhe sektorit privat dhe si i tillë

shpesh mund të jetë një zonë ku atakohet nga dukuritë devijuese siç është edhe korrupsioni,

prokorimi publik është sektori më i korruptuar në Kosovë.

Korrupsioni është shumë i përhapur në prokurimin publik. OECD (2007) konstaton se

korrupsioni në prokurim është më i përhapur se në infrastrukturë, shkolla, spitale, polici,

gjyqësori dhe burgje si rezultat i një sistemi prokurimi jo efikas.

Të anketuarit besojnë se prania e korrupsionit (ose të paktën perceptimi që ai ekziston) është

i lartë në rastet e prokurimit publik. Disa kompani shkojnë aq larg sa që thonë se prokurimi

publik është zinxhiri më i korruptuar i ''sistemit'', gjë që duhet të adresohet menjëherë.

Përqindja e të anketuarve që pohojnë të kenë hasur në korrupsion në aktivitetet e prokurimit

është 48%. Sipas këtyre të anketuar, llojet e korrupsioneve në të cilat hasin më së shumti

janë: favorizimi, ryshfeti dhe zhvatja.

Ngjashëm, 52,% e të anketuarve pohojnë të kenë dëgjuar raste kur kompanitë brenda sektorit

të tyre kanë bërë pagesa jo zyrtare për të garantuar suksesin e ofertave të tyre në aktivitetet e

prokurimit.

Figura 7. Korrupsioni

48%52%

Korrupsioni

Korropsioni 48% ne aktivitete eprokorimit

Ngjashëm, 52,% e të anketuarvepohojnë të kenë dëgjuar rastekur kompanitë brenda sektorit tëtyre kanë bërë pagesa jo zyrtare

36

Prokurimi elektronik

Prokurimi elektronik i referohet përdorimit të informacioneve dhe teknologjive të

komunikimit të bazuara në internet për të zhvilluar një pjesë apo të gjitha fazat e procesit të

prokurimit duke përfshirë këtu kërkimin, burimin, negociimin, porositjen, pranimin dhe

vlerësimin pas blerjes. Përdorimi i mjeteve elektronike, inkurajohet vazhdimisht në shumë

pjesë të botës si mjet për promovimin e transparencës, që rezulton në më shumë vlerë nga

parat e taksapaguesve. Prandaj reformat që kanë synim zhvillimin e kësaj infrastrukture duhet

të jenë prioritet i qeverisë.

Implementimi i e-procurement thjeshton dhe shpejton procedurat duke i bërë më

transparente, duke rritë efikasitetin dhe duke ulur kostot. Po ashtu e përmirëson konsolidimin

e blerjeve të përbashkëta drejt një qasje të kontraktimit të centralizuar.

Kjo rezulton në ekonomitë shkallës për shkak të blerjes së përbashkët. Prokurimi i

centralizuar po ashtu e përforcon pozitën negociuese të çmimit të trupave të prokurimit. Po

ashtu e bën më të lehtë përputhshmërinë për operatorët ekonomik dhe e lehtëson qasjen e

lëvizjen e informacionit.

Megjithatë, ka sfida të cilat po nuk u zgjidhën e rrezikojnë gjithë procesin. Më e rëndësishme

është që të eliminohen mundësitë e manipulimit. Suksesi i gjithë sistemit të prokurimit

elektronik, varet nga besueshmëria e përkushtimit të zbatuesve që të parandalojnë

manipulimet.

Nëse nivel i duhur i përkushtimit ekziston atëherë akterët lehtë do të adaptohen me metodat

e reja të blerjes.Korniza ligjore është pikënisje për të gjithë procesin. Përderisa mjedisi ligjor

në Kosovë deri më tani nuk lejoi hapësirë për e-procurement, korniza aktuale ligjore

mundëson fuqizimin.

Por sidoqoftë detajet dhe specifikat duhet të reflektohen në aktet nënligjore dhe dekretet,

prandaj një renovim i procesit duhet konsideruar.

Themeli i infrastrukturës të e-procurementpo ndërtohet me mbështetjen e donatorëve

ndërkombëtar (përfshirë Bankën Botërore dhe USAID) nën monitorimin e institucioneve

qendrore të prokurimit, sidomos KRPP. Pritet që 2013 do të jetë fazë testi për e-procurement.

37

Për implementimin e programit për e-procurementpoashtu nevojiten programe të ndërtimit

të kapaciteteve, që të adresohen sfidat organizative me të cilat përballet. KRPP duhet të jap

programe mbështetëse, përmes bashkëpunimit me IKAP dhe universitetet që synojnë

përmirësimin e kapaciteteve të brendshme të autoriteteve kontraktuese.

Poashtu, trajnime duhet tu ofrohen operatorëve ekonomikë në bashkëpunim me asociacionet

e biznesit dhe institucionet trajnuese. Prokurimi elektronik është në hapat e parë edhe në

shtetet tjera të Ballkanit. Përderisa Shqipëria dhe Maqedonia janë më përpara në krijim e

infrastrukturës për e-procurement, shtetet tjera kanë mbetur mbrapa.

Kosova nga 1 janari 2016 do të fillojë, aplikimin e prokurimit elektronik, me çka pritet të

ketë rritje të buxhetit prej 12 për qind derisa kurimi pritet që të jetë 80 milion euro nga fusha

e cila gjatë një viti ka madje 700 milion euro prokurime si fushë në të dyja nivelet, fillimi i

aplikimit të prokurimit elektronik, do e rrisë konkurrencën, do i ulë çmimet dhe në këtë

mënyrë do të krijohet transparencë, efikasitet, por edhe rritje të cilësisë.

2.11.1 Trajnimi dhe licencimi i zyrtarëve të prokurimit publik

Trajnimi dhe licencimi i zyrtarëve të prokurimit është kërkesë ligjore. Pesmbëdhjetë ditë

trajnim i detyrueshëm mbahet për të gjithë zyrtarët e prokurimit për çdo vit.

Trajnimi mbahet nga Instituti Kosovar për Administratë Publike dhe në bashkëpunim me

Komisionin Rregullativ të Prokurimit Publik. Trajnimi organizohet në dy nivele: fillestar dhe

i avancuar. Trajnimet konsiderohen tepër teorike, pa ndonjë qasje praktike (p.sh. studim

rasteve). Trajnimet po ashtu ndjeken nga disa OJQ dhe institucione tjera, që shfrytëzojnë

procedurat e prokurimit publik, si kornizë për qeverisje të aktiviteteve të prokurimit.

Numri i zyrtarëve të çertifikuar të prokurimit publik vazhdimisht është rritur dhe aktualisht

ka rreth 500 zyrtarë të licencuar të prokurimit. Ata tani licencohen për një periudhë tre

vjeçare, e jo një vjeçare sipas legjislacionit të kaluar. Numri i zyrtarëve të licencuar

konsiderohet i ulët, krahasuar me shumën totale të shpenzuar përmes prokurimit. KE (2009)

sugjeron që trajnimi dhe licencimi i personave aktiv në fushën e prokurimit, duhet të

përmirësohet që të ketë ekspertë të pavarur të prokurimit në pozitat kyçe.Përveç trajnimit të

ofruar praktikantëve të prokurimit public, është e rëndësishme të ketë trajnim edhe për

38

operatorët ekonomik. Kompanitë ankohen që procedurat tenderuese dhe dokumentacioni

janë shumë të komplikuara dhe nganjëherë diskualifikohen për shkak të përputhjes jo-teknike

me kërkesat.

KRPP në bashkëpunim me IKAP dhe asociacionet e bizneseve, duhet të përgatis sesione

trajnimi që do të dizajnohen veçanërisht për operatorët ekonomik.

2.11.2 Procedurat e ankesës dhe procesi i shqyrtimit

Shqyrtimi i ankesave të palëve të interesuara (operatorëve ekonomik dhe autoriteteve

kontraktuese), që i dorëzohen Organit Shqyrtues të Prokurimit, bëhet nga Paneli Shqyrtues,

që përbëhet nga një apo tre anëtar të Organit Shqyrtues të Prokurimit. Kur çështja është me

një interes apo rëndësi të veçantë, paneli shqyrtues përbëhet nga pesë anëtarë të OSHP.

Organi Shqyrtues i Prokurimit gjatë vitit të kaluar ka pranuar në total 419 ankesa nga

operatorët ekonomik dhe Autoritetet Kontraktuese, që kanë kundërshtuar: (i) vendimet e

marra nga Autoritetet Kontraktuese për dhurimin e kontratave, (ii) shqyrtimet nga Agjensioni

i Prokurimit Publik, (iii) interpretimet e bëra nga KRPP (Raporti vjetor, 2011). Deklaratat e

bëra nga palët ankuese janë kryesisht të orientuara drejt shkeljes së legjislacionit në fuqi nga

Autoritetet Kontraktuese gjatë procesit së vlerësimit të aktiviteteve të prokurimit dhe

dhurimit të kontratave.

39

Figura 8. Numri i ankesave të pranuara dhe rezultati i procesit të shqyrtimit


Numri i ankesave të pranuara është rritur nga viti 2008 në vitin 2010 derisa sa pati rënie të

konsiderueshme më 2011. Nga numri total i rasteve të shqyrtuara, shumica e tyre u aprovuan

(52 përqind) ose u rivlerësuan (29 përqind).

Rastet tjera u ri-tenderuan (19 përqind). Bordi Shqyrtues i Prokurimit gjobit autoritetet

kontraktuese që nuk i binden udhëzimit. Deri tani vetëm një numër i vogël i gjobave janë

lëshuar. Kapacitetet e OSHP duhen përmirësuar. KE (2009) raporton që nuk ka publikim

sistematik të vendimeve të OSHP dhe këto shpesh nuk përmbajnë argumente ligjore; disa

përparime janë shënuar në vitet në vijim por duhen përmirësime të mëtutjeshme.

Kredibiliteti i institucionit varet nga aftësia e tij për të ndërtuar një statistikë të mirë të

performancës në vendimet e shqyrtimit si dhe mënjanimin e konfliktit të interesit që rezulton

nga bashkëveprimi me politikë-bërësit.

Siç u diskutua, përdorimi i prokurimit elektronik inkurajohet për shkak të benefitive që i

krijon kjo metodë. Përdorimi i mjeteve elektronike, inkurajohet vazhdimisht në shumë pjesë

të botës si mjet për promovimin e transparencës, që rezulton në më shumë vlerë nga parat e

0

100

200

300

400

500

600

2008

2009

2010

2011

40

taksapaguesve. Prandaj reformat që kanë synim zhvillimin e kësaj infrastrukture duhet të jenë

prioritet i qeverisë.

Vizioni i Strategjisë

Vizioni i Strategjisë Kombëtare të Prokurimit Publik të Kosovë mund të përmblidhen si:

SKPP përpiqet qe të krijoj një sistem funksional, konkurrues, të përgjegjshëm dhe

transparente të prokurimit që sjell dhe siguron besimin e qytetarëve të Republikës së

Kosovës, dhe te bashkësisë kombëtare dhe ndërkombëtare në funksion të prokurimit.

Të gjithë nëpunësit civilë të cilët janë të angazhuar në specifikime, furnizimin dhe prokurimin

e mallrave, punëve ose shërbimeve do të menaxhojnë kontratat, zhvillojnë marrëdhënie

konstruktive me furnizuesit dhe operojnë procese efektive te blerjes. Kosovë ka për qëllim

qe të arrij vlerën më të mirë për paratë në blerjen e të gjitha mallrave, punëve ose shërbimeve,

kur "Vlera më e mirë" përkufizohet si një cilësi e përshtatshme, brenda afateve kohore të

ofrimit, nivelet e rrezikut dhe përgjigja e nevojave të Autoriteteve kontraktuese me çmimin

më të mirë . Kosto e gjithë ciklit të jetës duhet të merren parasysh kur të përcaktohet çmimi

më i mirë.

2.12.1 Prezantimi i prokurimit publik të gjelbër dhe me përgjegjësi sociale

Integrimi i konsideratave të tjera të politikës në politikën dhe praktikën e prokurimit publik i

referohet

promovimi i aspekteve mjedisore (prokurimi publik i gjelbër dhe i qëndrueshëm) dhe

respektimi i standardeve të caktuara sociale dhe etike (prokurimi publik me

përgjegjësi sociale)

Zbatimi i suksesshëm i Prokurimit te Gjelbër kërkon identifikimin dhe zbatimin e mundësive

të performancës mjedisore në të dy nivelet, nivelin strategjik dhe operativ, duke marrë në

konsideratë modelet e veçanta të blerjes, objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm dhe

prioritetet tjera të qeverisë.

41

Pasi qe prokurimi publik si i tillë ka një ndikim të drejtpërdrejtë në ekonominë kombëtare

dhe mund të ndikoj si në çmime ashtu edhe ne disponueshmërinë e mallrave dhe shërbimeve,

duke përfshirë shërbimet e ndërtimit, në treg, qeveria është në gjendje të ndikojë ne kërkesën

për mallra dhe shërbime te preferueshme për mjedisin dhe aftësia e industrisë për t'u

përgjigjur në shkallëzimin e përdorimit të standardeve mjedisore, përmes rritjes se

promovimit te qëndrueshmërisë mjedisore, dhe duke i integruar aplikimin e konsideratave të

performancës mjedisore në procesin e saj të prokurimit.

Si pjesë e një angazhimi të vazhdueshëm për të përmirësuar mjedisin dhe cilësinë e jetës,

prokurimi publik i gjelbër kërkon të zvogëlojë ndikimet mjedisore të operimeve të qeverisë

dhe të nxis administrimin e mjedisit duke integruar konsideratat e performancës mjedisore

në procesin e prokurimit.

Prokurimi i gjelbër është vendosur në kontekstin e arritjes së vlerës për para. Ajo kërkon

integrimin e konsideratave të performancës mjedisore në procesin e prokurimit, duke

përfshirë planifikimin, blerjen, përdorimin dhe asgjësimin. Në këtë kontekst, vlera për para

përfshin shqyrtimin e shumë faktorë të tillë si koston, performancen, disponueshmërinë,

cilësinë dhe performancën mjedisore. Prokurimi i gjelbër gjithashtu kërkon një kuptim të

aspekteve mjedisore dhe ndikimeve të mundshme dhe kostot, lidhur me vlerësimin e ciklit

jetësor të mallrave dhe shërbimeve të blera. Përveç kësaj, proceset mbështetëse

administrative dhe metodat e prokurimit mund të ofrojnë mundësi për të zvogëluar ndikimet

mjedisore të operacioneve të qeverisë.

Prokurimi publik shoqërore përgjegjës ka te beje me autoritetet kontraktuese te cilat duhet te

marrin në konsideratë ndikimet shoqërore të blerjeve te tyre në një kuptim më të gjerë e jo

vetëm ne shqyrtimin e çmimit te blerjes ose të marrëdhënies çmim-cilësi. Ndikimi udhëzues

i prokurimit publik, i cili është i një rëndësie të veçantë në shoqëri, është e lidhur me

përgjegjësinë sociale të korporatës. Me nxitjen e blerjeve publike me përgjegjësi sociale,

autoritetet mund të sigurojë operatorët ekonomik me stimuj të mirëfilltë për të zhvilluar

përgjegjësinë sociale të korporatës në aktivitetet e tyre.

42

"Prokurimi me përgjegjës shoqërore ka për qëllim qe të vendos kushte te kontratës që

inkurajojnë furnizuesit për të siguruar që mallrat dhe shërbimet gjatë periudhës së kontratës

janë prodhuar në kushte ku respektohen të drejtat e njeriut dhe standardet kryesore të punës.

Në fakt, furnizuesit duhet të jenë në përputhje me konventat ndërkombëtare për të drejtat e

njeriut, të tilla si konventat e ILO-s, Konventën e OKB për të Drejtat e Fëmijëve,

legjislacionit për pagat minimale dhe orarit të punës në vend të prodhimit, dhe kërkesat e

përgjithshme mjedisore, të shëndetit dhe te sigurisë. "

rritja e nivelit te Prokurimit Publik te Gjelbër në nivel kombëtar dhe

stimulimi i tregut duke krijuar kërkesën për produkte që plotësojnë standarde të larta

mjedisore dhe teknologjitë e reja mjedisore nga sektori publik

duke arritur tek autoritetet kontraktuese me informacion mbi përdorimin e mundshëm te PPG.

rritja e vetëdijes për PPG;

Rritja e përqindjes së prokurimeve te cilat marrin në konsideratë aspektet mjedisore;

rritja e numrit të operatorëve ekonomik te cilët kane një sistem të menaxhimit

mjedisor dhe / ose prodhimi i produkteve ekologjikisht të vërtetuara

Sa i përket prokurimit publik me përgjegjësi shoqërore, objektivi kryesor është qe të

shpërndaje perspektivën strategjike të ndërtimit të prokurimit publik në vetëdijesim dhe

njohuri.

të inkurajohet autoritetet kontraktuese dhe operatorët e ekonomisë sociale të

bashkëpunojnë jo vetëm me kontrata, por kryesisht me partneritet,

të fillojë një proces konsultimi gjatë përgatitjes së aktiviteteve të prokurimit, duke

përdorur takime "bottom-up", grupet e fokusit në nivel lokal dhe rajonal dhe panelet

profesionale të ekspertëve;

te përhapet ideja e prokurimit publik me përgjegjësi sociale me qasje të hapur në

informata në lidhje me ftesat, ofertat dhe kontratat;

a) të iniciojë dhe stimuloj debatit lidhur me PPG dhe PPS në vend;

b) te shkëmbej praktikat e mira në mes të autoriteteve kontraktuese, duke krijuar një

platformë për shkëmbimin e përvojave, informatave dhe njohurive mbi marrëveshjet

për PPG dhe PPS

43

c) te elaboroj këshilla kontrete, kriteret dhe treguesit që do të përdoren në tenderimet

publike në kuadër të nxitjes së PPG dhe PPS

d) te nxisë planifikimin e prokurimit publik, për të integruar me kohë kriteret e PPG

dhe PPS në procesin e prokurimit.

2.12.2 Sektori privat: Mbështetja e NVM në prokurimin publik

Mënyra në të cilën prokurimi në sektorin publik po zhvillohet dhe po ndryshohet është

mbresëlënëse. Nuk ka dyshim se gjatë viteve te fundit niveli i të kuptuarit të çështjeve kyçe,

dhe numri dhe aftësia e stafit profesional është në rritje të vazhdueshme, i nxitur nga kërkesa

e sektorit publik për të marrë vlerën më të mirë nga furnizuesit.

Në këtë mjedis po bëhet gjithnjë e më e vështirë për të triumfuar ndërmarrjet e vogla dhe të

mesme (NVM) që shesin apo dëshirojnë të shesin mallra dhe shërbime për sektorin publik.

Edhe pse dihen benefitet qe NVM mund të sjellin për ekonominë kombëtare, trendët drejt

procedurave të tenderit me vlera te larta dhe marrëdhënieve bashkëpunuese midis ofertuesve

në përgjithësi nuk është në favor të NVM.

NVM dhe sigurisht furnizuesit e mëdhenj e shohin procesin e tenderimit ne sektorin publik

si një proces të shtrenjtë dhe te gjate, por shumë nga këto janë te pashmangshme duke pasur

parasysh kornizën ligjore (në bazë të rregulloreve të BE-së). E-prokurimi mund të ndihmoj,

por është larg një "zgjidhje", edhe pse mund të hapë mundësi të reja inovative për NVM,

mund te shkaktoj ndoshta probleme për më pak progresiv. E-prokurimi gjithashtu

potencialisht është një tjetër shofer në drejtim të grumbullimit të kërkesave, kontrata me vlere

te larte, furnizues më të mëdhenj, dhe mos-ndërmjetësimi i "ndërmjetësuesit" në zinxhirin e

furnizimit.

Në përfundim, trendet aktuale të kontratave të mëdha, bashkimi i kërkesave, dhe

marrëdhëniet më të gjatë me kontraktorët dhe "partnerët", të gjitha e bëjnë jetën më të vështirë

për NVM duke u përpjekur për të shitur në sektorin publik. Opinioni për NVM se nuk ofrojnë

ndonjë diferencim të vërtetë (risi, shërbim, cilësi, aftësi speciale) në krahasim me

44

konkurrentët e tyre më të mëdhenj nuk është i mirë. Por ka disa i iniciativa që mund të

ndihmojnë për të siguruar që NVM te cilat ofrojnë këto avantazhe mund të përparojnë si

furnizues për sektorin publik. Dhe janë pikërisht këto NVM te dalluara të cilët do të rriten,

duke gjeneruar vende pune, rritjen ekonomike dhe suksese, duke i siguruar klientët e tyre në

sektorin publik me vlerë dhe performance të shkëlqyer.

Prokurimi në sektorin publik është gjithnjë e më i sofistikuar dhe prandaj duhet të kihet

kujdes në këtë proces për të siguruar se nuk sfidohen rregullat e përcaktuara në kornizën

ligjore. Edhe pse performanca e prokurimit në sektorin publik të Kosovës është duke u

përmirësuar, hapat duhet të merren drejt një bashkëpunimi dhe koordinimi më të mirë në mes

të palëve të ndryshme dhe autoriteteve kontraktuese, në veçanti në drejtim të lehtësimit te

pjesëmarrjes se NVM.

"Rrafshimi i fushës se lojës" do të ndihmojë për të siguruar se NVM nuk pësojnë

disavantazhe të panevojshme mbi konkurrentët e tyre më të mëdhenj. Aksesi në informacion

është jetik dhe përdorimi i gjerë i internetit duhet të inkurajohet. Udhëzimet duhet tu

komunikohen operatorëve ekonomik, jo vetëm zyrtarëve te prokurimit.

"Edukimi i AK" është gjithashtu një element i rëndësishëm, duke pasur parasysh sistemin

gjithnjë e më të sofistikuar të prokurimit të sektorit publik. Më e rëndësishmja është që ata të

kuptojnë pasqyrën e madhe te strategjisë së prokurimit; si të analizojnë tregjet dhe të

kuptojnë anët e forta te furnizuesve, kur ti marrin në konsideratë NVM dhe cilat janë

përfitimet që ata mund të ofrojnë dhe si të përdorin kontratat kornize ose konsorciumet.

Çështjet strategjike rreth NVM duhet të përfshihen në planin mësimor për trajnimin e

Zyrtarëve të Prokurimit.

45

3. DEKLARIMI I PROBLEMIT

Për pjesën hulumtuese të studimit është zgjedh matja e transparencës në prokurim publik ka

një rëndësi të shtuar pasi që ky sektor është një nga pikat më të ndjeshme përmes të cilit

supozohet se keq menaxhohen apo keqpërdoren paratë publike.

Prokurimi Publik në Kosovë është një fushë që shkakton shumë pakënaqësi tek komuniteti i

biznesit. Problemet lidhur me praktikat e prokurimit janë të shumta. Përveç dëmeve me të

cilat ballafaqohen vet bizneset për shkak të parregullsive në të cilat hasin në këtë drejtim,

buxheti i Kosovës gjithashtu dëmtohet në një masë të konsiderueshme. Përhapja e

korrupsionit në aktivitetet e prokurimit në Kosovë perceptohet si e lartë, përderisa favorizimi

duket të jetë bërë një dukuri e pranueshme në mesin shoqëror kur aplikohet për tenderë

publik.

Në Kosovë tashme ekziston një strukturë e përpunuar e sistemit të prokurimit publik për

punët, shërbime dhe mallra. Sistemi ka rezultuar nga miratimi i Udhëzimeve të BE-së për

prokurimin publik, siç janë evoluar gjatë dekadës së fundit, te cila në përgjithësi, kanë nxitur

reformat e prokurimit. Qeveria ka lëvizur shpejt me reforma duke themeluar një kuadër ligjor

për prokurimin publik edhe pse nuk ka pasur një Strategji të qartë te Prokurimit Publik për të

udhëhequr zbatimin e reformave, të cilat kanë rezultuar në ligjet dhe rregulloret aktuale.

Korniza ligjore për prokurimin publik dhe vendosja e përgjithshme institucional ofron

elementet e nevojshme për një sistem funksional".

Megjithatë, një numër i problemeve të vazhdueshme kyçe ende pengojnë shfrytëzimin e plotë

të kuadrit ligjor, më te rëndësishmet prej tyre janë:

Mungesa e ekspertizës në planifikimin dhe kryerjen e procedurave të tenderimit,

sidomos në autoritetet kontraktuese të vogla.

Perceptimi i përgjithshëm nga aktorët e prokurimit publik dhe publikut te gjere se

sistemi është i ndjeshëm ndaj praktikave korruptive.

Kufizimi ose mos përdorimi i praktikave moderne të prokurimit si marrëveshjeve

kornize dhe prokurimet qendrore, të cilat do të rrisin vlerën për para.

46

Nivel i ulet i profesionalizmit të zyrtarëve të prokurimit, i kombinuar me një

qarkullim të konsiderueshëm të tyre.

Më tutje si alternativa themelore të zgjedhura për studim për secilin kriter veç e veç, janë

zgjedhur:

Parimet e prokurimit publik

Inicimi i proceseve

Përmirësimi i qasjes në informata

Ngritja e përgjegjshmërisë

Ky studim paraqet një analizë të sfidave drejt reformimit të sistemit të prokurimit publik në

Kosovë dhe dobësive në zbatimin e ligjit. Duke përdorur të dhëna primare dhe sekondare ky

studim i shqyrton ecjet dhe ngecjet në procesin e themelimit të këtij sistemi.

47

4. METODOLOGJIA

Analiza e pjesës hulumtuese është bërë duke kombinuar metodat kuantitative dhe

kualitative.

Metodat kuantitative të hulumtimit përdoren për të shpjeguar fenomene me anë të

mbledhjes së të dhënave numerike që analizohen duke shfrytëzuar metodat bazike

matematikore, si psh, statistika. Kryesisht tentojnë të realizojnë parashikime lidhur me

çështjet e ndryshme tematike duke përdorur instrumente të ndryshme si teste, intervista,

eksperimente, anketa, etj. Kjo metodë është përdorur në një mësë më të vogël dhe shërben

për të prurë disa gjendje të ndërlidhura me çështjet e prokurimit publik dhe menaxhimit të

kontratave, të cilat rezultatet kanë shërbyer në adresimin e pyetjeve dhe në validimin e

konkluzioneve.

Metodat kualitative të hulumtimit për nga natyra mund të jenë edhe induktive, që

nënkupton se hulumtuesi mund të konstruktoj teori apo hipoteza, shpjegime të ndryshme dhe

koncepte duke shfrytëzuar burimet nga hulumtimi i literaturës, nga intervistat, nga teoritë

bazë, etj. Metoda teorike ka ndihmuar që në bazë të teorive ekzistuese të hulumtuara, të

ndërtohet një kornizë që do të shërbej si mjet për përmirësim të menaxhimit të kontratave

dhe të prokurimit publik duke shtuar vlerën dhe efektivitet dhe efiçienca.

Metodat teorike janë metoda kualitative që pretendojnë të eksplorojnë kuptimin,

qëllimin apo realitetin lidhur me temën e studimit, etnografi studime bazike teorike,

fenomene të ndryshme dhe rrëfime.

Në mbështetje të metodave të hulumtimit dhe në dobi të analizimit dhe prezantimit të

rezultateve është përdorur edhe analiza multi-kritere e marrjes së vendimeve.

Në fund është përdorur metoda paraqet një analizë të sfidave drejt reformimit të sistemit

të prokurimit publik në Kosovë dhe dobësive në zbatimin e ligjit. Duke përdorur të dhëna

primare dhe sekondare ky studim i shqyrton ecjet dhe ngecjet në procesin e themelimit të

këtij sistemi.

48

5. REZULTATE DHE DISKUTIME

Në këtë kapitull do të diskutohen për gjeturat lidhur me faktorët si në vazhdim:

Të gjeturat lidhur me parimet e prokurimit publik

Të gjeturat lidhur me qëllimet e prokurimeve publike

Të gjeturat lidhur me parandalimin e korrupsionit

Të gjeturat lidhur me disciplinë financiare

Të gjeturat lidhur me distribucion

Të gjeturat lidhur me objektin e prokurimeve publike

Të gjeturat lidhur me inicimin e proceseve

Të gjeturat lidhur me përmirësimin e qasjes në informata

Të gjeturat lidhur me ngritjen e përgjegjshmërisë

Çështjet strategjike që duhet të adresohen në të ardhmen

Analizë e rezultateve

Përvojat e bizneseve me procedurat e prokurimit

Paraqitja e problemve në prokurimin publik

Perceptimi bizneseve në lidhje me Ligjin e Prokurimit Publik

Përceptimi i bizneseve mbi punëne Organit Shqyrtues të Prokurimit

Qëndrimi i bizneseve mbie-Prokurimin (prokurimin elektronik)

Paraqitja e prokurimit publik për herë të parë në Evropë dhe në Kosovë

Prokurimi elektronik në Evropë

Në bazë të këtyre analizave dhe rezultateve qka rekomandohet të zbatohet për

të rritur përgjegjësinë institucionale dhe përgjegjshmërinë personale në sektorin

publik,

Prokurimi publik është miradministrimi i fondeve buxhetor, e të vena nëdispozicion,

nëpërmjet procedurave transparente dhe ligjore.

49

5.1. Të gjeturat lidhur me parimet e prokurimit publik

Sikurse çdo shkencë, disiplinë shkencore dhe ligj që i ka parimet e veta ashtu edhe ligji për

prokurimin publik i ka parimet e veta me të cilat e zhvillon aktivitetin e prokurimit publik, si

dhe njëherit i garanton çdo autoriteti kontraktues se për të zhvilluar një aktivitet të prokurimit

publik duhet të respektohen këto parime të prokurimit publik: transparenca, konkurrenca,

mosdiskriminimi dhe profesionalizmi.

Transparenca - si parim i ligjit të prokurimit publik të Kosovës nënkupton çdo aktivitet

prokurues i cili zhvillohet ose kryhet nga ana e ndonjë autoriteti kontraktues që lidhin

kontrata të mesme ose të mëdha duhet të përdoren procedurat e hapura, të kufizuara ose të

negociuara pas publikimit të njoftimit të kontratës. Transparenca -nënkupton se rregullat

dhe procedurat e prokurimit publik të jenë të hapura dhe të qarta. Transparenca i

inkurajon subjektet private të kenë besim në sistemin e prokurimit publik dhe rritë

besueshmërinë e publikut në përgjithësi, për mënyrën eshpenzimit të fondeve publike nga

ana e administratës publike. Për këtë arsye, ligji i prokurimit publik përfshinë dispozitat

ligjore që inkurajojnë transparencën dhe qasjen në informacion

Autoriteti kontraktues sipas ligjit për prokurimin publik të Kosovës, atëherë kur lidh kontratë

me vlerë të mesme ose të madhe është i obliguar që këtë kontratë ta bëjë publike në shtypin

ditorë që është në Kosovë dhe në web faqe të prokurimit publik të Kosovës.

Për të qenë transparenca në nivel, atëherë autoriteti kontraktues është i obliguar që në bazë

të ligjit të prokurimit publik ti përgatitë të gjitha dosjet e tenderëve, ftesat dhe dokumentet

tjera të cilat nevojiten për ta rrumbullakuar me sukses një aktivitet prokurues sipas LPP-së.

LPP-ja e rrit nivelin e transparencës apo parimin e transparencës e bënë më të fuqishëm edhe

sa i përket përdorimit të gjuhëve lidhur me një aktivitet prokurues. Sipas LPP-së gjatë

zhvillimit të një aktiviteti prokurues me vlerë minimale dhe të mesme duhet të përdoren

gjuhët zyrtare të cilat janë në Kosovë, mirëpo nëse aktiviteti prokurues ka vlerë të madhe

atëherë publikimi dhe dosja e kontratës duhet të behet përveç në gjuhët zyrtare të vendit tonë

edhe në gjuhën angleze (Ligji për prokurimin publik në Kosovë nr. 2003/17).

50

LPP-ja përmes parimit të transparencës po ashtu garanton të gjithë ata të cilët janë palë në

prokurim se autoriteti kontraktues duhet ti mbajë të dhënat për një aktivitet prokurimi dhe

njëherit ato duhet ti jepen kurdo që pala e interesuar i kërkon, pra me LPP mbahet evidencë

nga ana e autoritetit kontraktues për çdo aktivitet prokurimi që e zhvillon ose e kryen

autoriteti kontraktues. Po ashtu me LPP është paraparë edhe mundësia e mbajtjes së të

dhënave sekrete mirëpo duhet të lajmërohet pala në momentin kur i dërgohet njoftimi atij për

ofertë nga ana e autoritetit kontraktues.

Konkurrenca me ligjin për prokurimin publik - nënkupton çdo aktivitet i prokurimit publik

duhet të përdoret me procedurë të hapur mirëpo ka përjashtime vetëm në ato raste kur

autoriteti kontraktues bënë kërkesë dhe autorizohet nga APP-ja sepse e sheh të arsyeshme

dhe nga APP duhet ti miratohet kërkesa.Konkurrenca - është gara midis subjekteve për të

fituar një kontratë prokurimi. A i subjekt privat që ofron kushte më të mira, fiton kontratën.

Në ekonominë e tregut, blerësi përfiton kur ka konkurrencë midis shitësve për atë që do

blerësi. Prandaj, sa më shumë kandidatë që janë të interesuar në prokurim, aq më e madhe

është mundësia e përfitimit të një ofertë sa më të leverdishme për entin prokurues. Sistemi i

prokurimit është ndërtuar në mënyrë të tillë mundëson inkurajimin e konkurrencës me qëllim

që të sigurohet vlera më e mirë

1. Përgjegjësia -nënkupton se punonjësit që merren me një procedurë prokurimi,

mbajnë përgjegjësi për vendimet dhe veprimet e tyre. Ata duhet të zbatojnë ligjin e

prokurimit publik dhe aktet nënligjore në zbatim të tij. Shteti duhet t’i vërë zbatuesit

përpara përgjegjësisë për veprimet e tyre me marrjen e masave disiplinore nëse është

enevojshme.Procedurat e shqyrtimit që lejojnë kandidatët dhe ofertuesit të ankohen për një

veprim apo mosveprim nga njësia prokuruese, është një mekanizëm tjetër për vënien përpara

te përgjegjësisë të nëpunësve për veprimet e tyre.

3. Barazia - të gjithë kandidatët dhe ofertuesit duhet të trajtohen njësoj. Favorizimi

pengon procesin e prokurimit, ule besimin e publikut dhe dekurajon pjesëmarrjen e

konkurrentëve të ndershëm. Në thelb, kjo do të thotë se rregullat duhet të jenë të njëjta për të

gjithë kandidatët dhe duhet të zbatohen në të njëjtën mënyrë. Asnjë kandidati nuk duhet t’i

jepet një avantazh dhe asnjëri nuk duhet të diskriminohet.

51

4. Ndershmëria - do të thotë se sistemi i prokurimit publik mbron fondet publike nga abuzimi

i personave që mund të jenë të pandërgjegjshëm. Ndershmëria mund të inkurajohet me anë

të procedurave dhe rregullave si p.sh. ndalimi i çdo personi nga pjesëmarrja në prokurim kur

ai person ka një interes të veçantë financiar në të, etj.

5.1.1 Të gjeturat lidhur me qëllimet e prokurimeve publike

Qëllimet e prokurimeve publike janë drejtpërdrejt e lidhura me parimet. Për arritje të

qëllimit të prokurimit publik, ligjvënësi parashikon rregulla të procedurave nëpërmjet

të cilave kryhet dhënie të kontratës për prokurim publik.

Qëllimet e prokurimeve publike janë:

- nxitja e konkurrëncës mes ofërtuesve,

- parandalimi i korrupsionit,

- vendosja dhe përmirësimi i disciplinës financiare të udhëheqjes me mjetet publike,

- rritja e mundësisë për mbikqyrje të shpenzimit të mjeteve publike nga ana e publikut,

- shpenzimi racional i mjeteve publike

Një nga qëllimet e prokurimeve publike është njohja e publikut me mënyrën e shpenzimeve

të mjeteve publike të organeve shtetërore. Nëpërmjet parimit të publikut, arrihet dhe

realizohet një qëllim i rëndësishme i financave publike, sigurimi i disciplinës

financiare, që në mënyrë ligjore i detyron shfrytëzuesit të veprojnë në përputhje me

dispozitat nga prokurimet publike, në përputhje me dispozitat pozitive ligjore, por

veçanërisht në fazën e planifikimit, sigurimit dhe shfrytëzimit të mjeteve financiare, dhe

mëtej ajo duhet të realizohet në mënyrë mikpritëse,qëllimore, efikase dhe të suksesshme.

Nga ana e ofërtuesve, por edhe nga ana e ligjvënënsit, pritet efektet financiare –

ekonomike të jenë e drejtuara ndaj sigurimit të fer - konkurrencës në të gjitha fazat të

procedurës.

Sigurimi i konkurrencës ka efekte pozitive, që sigurojnë realizim të kurisimit, përcaktim

të konkurrencës midis ofërtuesve, dhe me ato dhe kualitet të mallit, shërbimeve dhe

punëve ndërtimore të ofruara, mundësi për bashkëpunim të ofërtuesve në korniza

52

ndërkombëtare, parandalim të pozitave (statuseve) monopoliste dhe marrëveshjeve

kuartale, që nga ana tjetër, mund të ketë pasoja pozitive gjatë realizimit të financave publike.

Një nga qëllimet, gjithashtu, është realizimi i disa politikave të shtetit nëpërmjet sistemit të

prokurimeve publike dhe me rregullat që janë e pranuara në nivel ndërkombëtar, pas

përsosmërisë së direktivave të reja, por para së gjithash janë direktivat sociale dhe

ekologjike.

5.1.2 Të gjeturat lidhur me parandalimin e korrupsionit

Duke kërkuar një nga qëllimet e prokurimeve publike është shmangja e sjelljes së dëmshme

dhe jo ekonomike në shpenzimin e mjetet publike, nëpërmjet ligijt për prokurimet

publike mundësohet parandalim i aktiviteteve korruptive. Kjo është një nga qëllimet të më

rëndësishme.

Nëse fusha e prokurimeve publike dhe lufta kundrejt korrupsionit kanë ndodhur në aktivitete

të izoluar, Kombët e bashkuara me aktivitetet për miratim të ligjit për prokurimet

publike përpiqen t'i bashkojnë fushat të ndara deri tani, me qëllim të tregohet fuqia e veprimit

sinergjetik, dhe me këtë duhet të arrihet koordinimi i suksesshëm në reformat e prokurimeve

publike dhe në përpjekjet për luftën kundrejt korrupsionit.

5.1.3 Të gjeturat lidhur me disciplinë financiare

Parimet kryesore dhe qëllimet e sistemit të prokurimeve publike janë rrugë tregues gjatë

planifikimit dhe realizimit të procedurës për prokurime publike, nënshkruarjes dhe

mbikqyrjes të realizimit të kontratave.

Përdorim përkatës i parimeve nga ana e institucioneve që kryejnë mbikqyrje të procedurave

të zbatuar dhe shpenzimin e mjeteve financiare janë veçanërisht të rëndësishme.

Auditimi në prokurimet publike është pjesë shumë e rëndësishme nga procesi i tërësishëm

për krijim të disciplinës financiare. Auditimi dhe kontrolli i prokurimeve publike janë të

vendosur si të jashtëm dhe të brendshëm.

53

Institucioni shtetëror për auditim është ogran shtetëror i pavarur dhe autonom, që kryen

auditim të procedurave për prokurimet publike (ex post).

5.1.4 Të gjeturat lidhur me distribucion

Distribucioni është një nga qëllimet e prokurimeve publike, që drejton në faktin se nëpërmjet

procedurave të zbatuara për prokurimet publike mundësohet arritje e mallit, punës ose

shërbimit të kërkuar, për vlerë përkatëse, dhe me atë mundësohet distribucioni i objektit

të prokurimit. Pikërisht, nëpërmjet prokurimeve publike, me njohje të parimeve kryesore,

realizohet, ruhet distribucioni i mallrave, punëve dhe shërbimeve. Ky qëllim është

veçanërisht i lidhur me parimin e mosdiskriminimit dhe barazisë. Me këto parime, çdo

ofërtues, pavarësisht nga vendi i origjinës, ose mallin dhe shërbimin që e ofron, pavarësisht

nga vendi i origjinës, ka trajtim të barabartë me çdo pjesëmarrës në procedurën për prokurim

publik. Mbi bazë të kësaj, mund të konstatojmë se distribucioni i mallrave, punëve dhe

shërbimeve është një nga qëllimet themelore, dhe veçanërisht në kontekst të procesit të

globalizimit dhe tregut unitar të brendshëm evropian.

5.1.5 Të gjeturat lidhur me objektin e prokurimeve publike

Objekti i procesit të prokurimeve publike është furnizimi i mallrave, punëve dhe shërbimeve.

Furnizuesi gjatë planifikimit të prokurimeve, vëmendje të veçantë duhet të kushtojë të asaj

objekti i prokurimit të jenë punë,mallra ose shërbime përkatëse, që nën termin përkatëse

nënkuptohet klasifikim, titull, evidencë, qëllim dhe cilësi përkatëse.

Pikërisht, siç e ka shënuar në Planin për prokurim publik, furnizuesi duhet t’i përcaktojë edhe

në shpalljen për dorëzim të ofertave dhe në dokumentacionin, pastaj duke pasur kujdes që të

gjithë ofërtues të ofrojnë mall, punë dhe shërbim komparativ (krahasues) sipas llojit,

kualitetit, çmimit, edhe me kushte dhe cilësi të tjera të nevojshme.

Furnizuesi mund objektin e prokurimit ta ndajë në grupe ose në pjesë sipas të mëposhtmes:

- sipas degëve të administratës,

- zonave tregtare,

- llojit,

54

- sasisë,

- vendit,

- kohës së dërgesës.

Grupi ose pjesa e objektit të prokurimit, më shumë përfshin objekt të qëllimeve dhe cilësive

të njëjta, të afërm ose të ngjashme, që mundësojnë bashkëpunim mes shumë ofërtuesve më

të vegjël dhe të mesëm. Furnizuesi nuk duhet të kryejë kufizim të së drejtës të ofrimit

të një grupi ose të pjesës prej objektit të prokurimit, që janë të përcaktuara në

dokumentacionin e ofertës dhe për të cilat ka shpallur ofertë. Furnizuesi në shpalljen për

prokurim publik, gjithashtu do të theksojë se mund të regjistrohet edhe grup i ofërtuesve, por

formulari i ofertës duhet të ketë vend për shkruarje të numrave dhe të dhënave përkatëse që

janë të rëndësishme përfurnizuesin t'i ketë për evalvim.

5.1.6 Të gjeturat lidhur me inicimin e proceseve

Programet e Investimeve Publike kanë origjinën nga planet e zhvillimit.

Një PIP i mirë synon që të sigurojë pesë funksione te ndryshme (ndonëse të ndërlidhura):

përmirësimin e menaxhimit ekonomik, për të siguruar që strategjitë sektoriale

makroekonomik janë përkthyer në programe dhe projekte;

përmirësimin e koordinimit të buxhetit të shtetit dhe kanalizimin e fondeve

për fushat prioritare;

asistimin e menaxhimit te financave publike, duke balancuar angazhimet dhe

burimet (e pjesshme) mbi një kuadër shumë-vjeçare; dhe

forcimi i ciklit të projektit, duke siguruar një kuadër brenda të cilit mund te

paraqiten përgatitja e projektit, zbatimi dhe monitorimi.

Për këtë drejtim një PIP mund të formoj bazën për një plan të shëndoshë të prokurimit publik,

duke lejuar zbatimin në kohë të te gjitha procedurave të prokurimit.

Përtej inicimit te proceseve në nivel qendror shtetëror, arsenali procedural i Autoriteteve

Kontraktuese gjithashtu duhet të forcohet dhe zgjerohet. Shumë shpesh është përmendur se

rregullat dhe rregulloret e brendshme të autoriteteve kontraktuese duhet të zhvillohen,

55

kryesisht duke adresuar ndarjen e përgjegjësive në procesin e prokurimit (Roli i zyrtarit të

prokurimit, komisionit te vlerësimit, ekipi i zbatimit të kontratës, etj)

Hartimi dhe zbatimi i PIP bëhet edhe më i rëndësishëm pasi qe dihet se procedurat qendrore

te prokurimit të përcaktuara në LPP ende nuk përdoren në Kosovë, përkundër funksionimit

te Agjencisë Qendrore të Prokurimit. Kapërcimi i mos-efikasitetit te pjesshëm të procedurave

të parapara, duhet qe te nxitet për prokurimet qendrore, pasi që pritet qe këto do te kenë efekte

të menjëhershme pozitive (kursimet buxhetore për shkak të çmimeve më të ulëta, cilësi më

të mirë të dokumenteve të tenderit për shkak të përvojës së zyrtarëve te AQP-se, blerje me te

shpejta të prokurimit publik për shkak të karakterit të prokurimit të centralizuar - sasi të

mëdha, kontrata afatgjata, mbulim të gjerë gjeografik, etj)

Roli i Autoriteteve Kontraktuese gjatë tërë ciklit të një projekti të sektorit publik, nga

konceptualizimi deri te prokurimi, kontraktimi dhe përmbyllja e projektit është qendror dhe

shumë i rëndësishëm. Përderisa procesi i prokurimit në vetvete i është caktuar disi Zyrtarëve

të Prokurimit, autoriteti dhe përgjegjësia për fazat e mbetura shpesh shkakton konfuzion dhe

konflikt në mesin e zyrtarëve të autoritetit. Për funksionimin normal të sistemit të prokurimit

publik është e domosdoshme që Autoritetet Kontraktuese udhëzohen dhe mbështeten për të

përpunuar dhe zbatuar proceset e brendshme për të gjithë ciklin e projektit.

5.1.7 Të gjeturat lidhur me përmirësimin e qasjes në informata

Komunikimi efektiv dhe qasja në informacione të prokurimit publik me të gjitha palët e

përfshira është një nga parakushtet themelore për suksesin e të gjithë sistemit. Për këtë qëllim

është e rëndësishme qe të përcaktohen informatat që duhet të shpërndahen, mediumi dhe

forma më e përshtatshme për shpërndarjen e informacionit dhe përfituesit e informacionit.

Mund të përdoren pyetjet e mëposhtme treguese për të udhëhequr këtë proces:

56

Kush ka nevojë për atë informacion?

Kur u nevojitet informata?

Kush e jep informacionin?

Si duhet të dorëzohen të dhënat?

Pasi qe efektiviteti i qasjes në informata dhe shkëmbimi i informacionit është i rëndësishme

sa edhe vetë informacioni, është e rëndësishme qe të përcaktohet metoda me efektive për

secilin institucion. Në këtë kuadër duhet të vlerësohen avantazhet dhe disavantazhet e secilës

metodë, si dhe aktorët që mund të arrihet me çdo metodë, dhe mundësitë e pranimit te

reagimeve për secilën çdo metodë.

Për shembull:

Takimi është një forme e komunikimit me dy drejtime, sepse ofron shkëmbimin e

informacionit dhe reagimet. Është më e përshtatshëm për çështje të veçanta, të tilla

si fushat me interes në sistemin e prokurimit publik apo çështjet kritike.

Avantazhi kryesor i takimeve është aftësia për të arritur një numër të madh të aktorëve

me mesazhe të fokusuar dhe në shënjestër. Të metat kryesore të takimeve janë se ato

mund të marrin kohe, mund te ketë nevoje për udhëtime, dhe nganjëherë mund të jetë

e vështirë për të caktuar maksimumin e pjesëmarrjes.

Komunikimet elektronike përfshinë e-mail, portalet online, dhe bordet digjitale. Është

më i përshtatshëm për përmbajtjen e gjerë, njoftimet e pa diskutueshme, udhëzimet,

dhe më të reja për një grup të fokusuar të palëve të interesuara. Përparësia kryesore

është se është një metode e lire dhe e shpejtë e komunikimit. Disavantazhi kryesor

është se kryesisht përdoret si një kanal komunikimi me një drejtim, edhe pse

teknikisht është i mundur një shkëmbim i dyanshëm i informatave.

Komunikimet Multimedia përfshijnë sesionet e prezantimeve, demonstrimeve, dhe

trajnimeve. Aftësia për të pranuar reagime është i kufizuar. Është më i përshtatshëm

për mesazhe të veçanta në shënjestër, fokusim ne ndërhyrje, dhe çështje kritike.

Përparësia kryesore është se është një metodë e shpërndarjes masive dhe se ka aftësinë

qe të përcillet tek një numër i madh të aktorëve të jashtëm. Disavantazhi kryesor është

përgatitja e nevojshme në qoftë se rezultati është i kënaqshëm.

57

Tabela 6. Paraqet informacion dhe shkëmbim të informacionit të aktorëve kryesore të

sistemit të prokurimit publik.

Aktoret Informatat e kërkuara

Zyrtaret e prokurimit Praktikat më të mira, shembuj

interesant

Përgjigjet në pyetjet specifike

Ndryshimet / përditësimet e

kornizës ligjore

Zyrtarët publikë të përfshirë në

procesin e prokurimit publik

Stafi i KRPP-se, OSHP-se

AQP-se

Pikat e shqetësuese në kornizën

ligjore

Ndryshimet në kornizën ligjore

të BE-së


Ndryshimet e propozuara për

kornizën ligjore

Gjyqtaret Ndryshimet e propozuara për

kornizën ligjore

Vendimet e gjyqit

Vendimet gjyqësore te EU-se

Auditoret Pikat e shqetësuese në kornizën

ligjore

Te gjeturat e auditorit

Zyrtarët publikë, të cilët NUK

janë zyrtarë te prokurimit dhe

nuk janë të përfshirë direkt në

prokurimin publik

Menaxheret e AK Ndryshimet / përditësimet e

kornizës ligjore

58

Aktoret Informatat e kërkuara

Stafi i AK i përfshire në

aktivitetet plotësuese të

prokurimit publik dhe zbatimit

të kontratës


kornizës ligjore

Praktikat më të mira, shembuj

interesant


Operatoret ekonomik Praktikat më të mira, shembuj

interesant



kornizës ligjore

Publiku i gjere

Praktikat më të mira, shembuj

interesant

Tipare të reja dhe ndryshimet në

legjislacionin

5.1.8 Të gjeturat lidhur me ngritjen e përgjegjshmërisë

Një rast studimor i UNDP-se, prodhuar nga Qendra për Zhvillimin e Kapaciteteve të

Prokurimit (PCDC), i cili është pjesë i Grupit të Zhvillimit të Kapaciteteve të UNDP-së në

preambulën e saj nënvizon:

"Përgjegjshmëria përbën një shtyllë qendrore te çdo sistemi të prokurimit publik. Pa sisteme

transparente dhe të përgjegjshme i cili i mundëson qeverisë dhe qytetarëve qe te angazhohen

në një mënyrë reciprokisht të përgjegjshme, burimet e mëdha te kanalizuara nëpërmjet

sistemeve të prokurimit publik mundësojnë rrezikun e rritjes së korrupsionit dhe te

keqpërdorimit të fondeve. Edhe në një sistem me nivel të ulët të korrupsionit, mbikëqyrja

publike dhe qytetare mund të ndihmojë në identifikimin e joefikasitetit, duke rritur

59

efikasitetin dhe efektivitetin e prokurimit në përfitim të ofrimit te shërbimeve te përmirësuara

dhe në fund qytetareve. "

Mekanizmat e përgjegjësisë së prokurimit publik mund të iniciohen dhe të mbështeten nga

shteti, qytetarët, ose nga qe të dy. Kryesore është angazhimi i qëndrueshëm dhe efektiv. Mjete

përfshijnë: buxhetimin me pjesëmarrje, përcjellja e shpenzimeve publike, monitorimi nga

qytetarët dhe vlerësimi i ofrimit të shërbimeve publike.

Përgjegjshmëria ndihmon:

Ne minimizimin e rrezikun te humbjes në sistemin e prokurimit

Ne ndërtimin e besimit në institucione

Ne mbrojtjen e zyrtarëve të prokurimit nga sjelljet e këqija të mundshme

Ne tërheqjen e një grupi më të gjerë te ofertuesve

Përgjegjshmëria në Prokurim Publik është i ndërlidhur shume me hartimin dhe zbatimin e

buxhetit, pasi që:

përqendrohet me shume në Buxhetin, duke siguruar të dhëna e shpenzimeve për

formulimin e buxhetit

forcon kontrollin dhe auditimin e brendshëm me përcaktuar prokurimin si një

element kyç i kontrollit të brendshëm dhe i sistemeve të auditivit të brendshëm

përmirëson menaxhimin e aseteve publike, duke u fokusuar në përgjegjshmërinë

e kostos totale, duke përfshirë mirëmbajtjen dhe amortizimin

përfshin çështje të prokurimit në hartimin e buxhetit, duke integruar përgatitjen e

buxhetin kapital dhe ekzekutimin

nxit transparencën fiskale, pasi që nga transparenca e transaksioneve të

prokurimit, mund të përmirësojë performancën e përgjithshme fiskale dhe lufton

korrupsionin

Tashmë ka shenja se në disa vende prokurimi publik si një funksion teknik dhe periferik është

duke u vënë mënjanë dhe është duke u integruar në procesin e përgjithshëm të menaxhimit

të shpenzimeve publike. Termi "prokurim" nuk është duke u përdorur dhe zyrtarët e

prokurimit janë duke u quajtur "zyrtarët e menaxhimit financiar". Duke përfshirë në çdo fazë

60

të procesit të prokurimit, përveç zyrtarëve të prokurimit edhe ekspertët financiar. Kështu,

zyrtarët e ngarkuar me planifikimin e kërkesës janë më të aftë për të përgatitur një plan më

praktik dhe me të realizueshëm për logjistikën dhe fazat e mëvonshme te prokurimit.

5.1.9 Çështjet strategjike që duhet të adresohen ne te ardhmen

Prokurimi publik ende trajtohet në Kosovë si një funksion administrativ dhe nuk njihet si një

profesion i caktuar. Nga ana tjetër dhe në përputhje me trendin aktual për të ndjekur qëllimet

socio-ekonomike dhe mjedisore përmes prokurimit publik, zyrtarët e prokurimit pritet të jenë

në përputhje me rregulla gjithnjë e më komplekse. Mungesa e aftësive të përshtatshme, por

edhe e njohurive të specializuara të teknologjive në dispozicion, inovacioneve ose

zhvillimeve te tregut do të bëhet gjithnjë e më i rëndësishëm, pasi që zyrtarët e prokurimit do

të duhet jo vetëm të sigurojnë vlerën për para, por gjithashtu të marrin parasysh konsideratat

strategjike.

Një sfidë në zhvillim në nivel qeveritar është që të zhvillojë një strategji / politikë në nivel

qendror për të mbështetur NVM në prokurimin publik, gjithmonë duke respektuar parimet

themelore të transparencës, trajtimit të barabartë dhe kornizën ligjore.

Diagrami i mëposhtme SWOT përmbledh gjendjen aktuale të sistemit të prokurimit publik

në Kosovë, në bazë të informacionit, të dhënave dhe opinioneve të mbledhura gjatë

mbledhjes së informacionit dhe fazave te konsultimit:

61

Tabela 7. Gjendja aktuale të sistemit të prokurimit publik në Kosovë

Përparësitë

Prezenca e një kuadri ligjor të mirë

Disponueshmëria e burimeve

njerëzore të kualifikuara

Prezenca e iniciativave të zhvillimit te

kapaciteteve

Udhëzimet ekzistuese për trajnimin e

stafit të prokurimit publik

Disa praktika te mira në menaxhimin

e furnizuesit

Të kuptuarit e nevojës për pajtim me

direktivat e BE-së

Dobësitë

Numri i kufizuar i burimeve njerëzore të

kualifikuara

Shkalla e lartë e stafit të ndërruar

Mungesa e ekspertizës në disa fusha

Mungesa e njohurive për përparimet e

reja teknologjike dhe procedurale

Burimet e paketa ne dispozicion për të

zhvilluar dhe përmirësuar procedurat e

prokurimit

Shfrytëzimin shumë i kufizuar i TI në të

gjithë procesin e prokurimit publik, duke

përfshirë e-prokurimin

Mundësitë

Prania e vullnetit të fortë politik

Kërkesa e lartë për trajnim

Qasja në financim nga donatorët

ndërkombëtarë

Përdorimi i Lartë i internetit

Adaptimi me udhëzimet e reja të BE-

së në një të ardhme te afërt

Kërcënimet

Shkurtimet në financimin e zhvillimit të

burimeve njerëzore mund të reduktojnë

burimet në dispozicion për të mbështetur

aktivitetin e prokurimit

Rënia ekonomike mund të kërcënon

qëndrueshmërinë e furnizuesve lokale

5.2.Analizë e rezultateve

Të anketuarit përfshinë kompanitë që veprojnë në industri të ndryshme. Diagrami vijues

përmbledh përgjigjet e të anketuarve lidhur me industrinë në të cilën veprojnë

62

Figura 9. Industritë

Të anketuarit përfshinë kompanitë që veprojnë në industri të ndryshme.

Diagrami vijues përmbledh përgjigjet e të anketuarve lidhur me industrinë në të cilën

veprojnë: Siç shpjegon edhe diagrami, shumica e respondentëve ose kanë vepruar vetëm në

industrinë e shërbimeve profesionale ose të paktën kanë ofruar shërbime profesionale si pjesë

e aktiviteteve të tyre afariste, që përcillet nga industria e shitblerjeve me shumicë/me pakicë,

dhe tregtia. Kjo relativisht reflekton përbërjen e përgjithshme të sektorit privat në Kosovë,

sidomos në aspektin e shërbimeve profesionale dhe të tregtimit me shumicë/pakicë, duke

marrë parasysh se këto dy aktivitete afariste janë më të zakonshmet në mesin e bizneseve

Kosovare. Sa i përket numrit të të punësuarve, shumica e të anketuarve punësojnë 1-50

punëtorë, siç shihet në diagramin më posht.

22

44

26

16

17

12

Industritë

Industritë

63

Figura 10. Numri i të punësuarve nga respodentet

Sa i përket qarkullimit të përgjithshëm vjetor , shumica e të anketuarv e janë përgjigjur se

qarkullimi i tyre arrin deri në më shumë se 2,000,000 euro, përderisa një qarkullim vjetor në

mes 100,000 dhe 1,000,000 euro ishte po ashtu një përgjigje mjaft e shpeshtë

Figura 11. Qarkullimi vjetor

Shumica e respondentëv e (58%), u përgjigjën se ata ishin të përfshirë në aktivitetet e

prokurimit gjatë dy vitev e të fundit, ndërsa 42% thanë se ata nuk kanë aplikuar në aktivitete

të prokurimit. Nga grupi i dytë (ata që nuk kanë aplikuar për aktivitetet e prokurimit), disa

nga të anketuarit thanë se arsy eja e mos-aplikimit është sepse linja e tyre biznesore nuk

mbështetet në ofertat e prokurimit, ndërsa të tjerët pohojnë të jenë ngurrues për shkak të

shumë parregullsiv e në këtë fushë në të kaluarën:

36%

35%

11%

18%

Numri i të punësuarve

deri-10

prej 11-50

prej 51-100

me shumë së 100

19%

35%

10%

36%

Qarkullimi vjetor

deri 100.000

100.000-100.000

100.000-200.000

mbi 200.000

64

Figura 12. Arsyet për mos-aplikim në aktivite të prokorimit publik

Në anën tjetër, të anketuarit që janë të përfshirë në aktivitetet e prokurimit, shkalla e varësisë

së aktivitetev e të tyre afariste nga prokurimipublik ndryshon. Përderisa shumica e kompaniv

e pohojnë të kenë realizuar një deri në pesë projekte të prokurimit publik gjatë dy viteve të

fundit, një numër i të anketuarv e pohojnë të kenë pasur më shumë se njëqind (100) projekte,

duke theksuar rëndësinë e prokurimit publik në bizneset e tyre. Në aspektin e qarkullimit të

nxjerrë nga aktivitetet e prokurimit publik (si përqindje e qarkullimit total të kompanisë) të

anketuarit dhanë përgjigjet si në vijim.

Figura 13. Përqindja e qarkullimit vjetor nga pjesëmarrja në aktivitete të prokurimit publik

Siç paraqitet edhe në diagramin më sipër, shumica e të anketuarv e (rreth 62%), nuk

mbështeten shumë në projektet e prokurimit. Sidoqoftë, përafërsisisht 30 përqind e të

62%

38%

Arsyet për mos-aplikim në aktivitete të prokurimit publik

linja e biznesit nuk mbështet nëaktivitete

Për shkak të parregullsive nëaktivitete të prokurimit jemidiskurajuar të aplikojm nëprocedura tendereuese

0-25% 25-50% 50-75% 75-100%

61.9

7.1419.05 11.9

Përqindja e qarkullimit vjetor nga pjesëmarrja në aktivitete të prokurimit publik

65

anketuarv e radhiten aty ku projektet e prokurimit arrijnë prej 50 deri në 100 përqind e

qarkullimit vjetor të kompanisë, duke theksuaar rëndësinë e procedurav e të drejta dhe

transparente të prokurimit.

5.2.1 Përvojat e bizneseve me procedurat e prokurimit

Pjesa e mëhershme e studimit ofroi një pasqyrë të përgjithshme të profilit të kompanive që

kanë qenë pjesë e anketës dhe shkallën e rëndësisë së projekteve të prokurimit për bizneset e

tyre.

Përderisa, pjesa dërrmuese e bizneseve nuk mbështeten vetëm në projektet e prokurimit, janë

disa kompani, varësia e të cilave është e madhe. Kjo pjesë e studimit analizon nivelin e

kënaqësisë së bizneseve (respondentëve) në lidhje me prokurimin publik në Kosovë.Pjesa

më e madhe e bizneseve që janë pjesë e aktiviteteve të prokurimit raportuan që ato janë

ballafaquar me disa lloje të problemeve kur kanë aplikuar ose gjatë realizimit të projekteve

të prokurimit. paraqet një pasqyrë të qartë të bizneseve që janë ballafaquar me probleme në

prokurim:

Figura 14. A keni hasur në problem gjatë aktiviteteteve të prokorimit

Është shqetësues fakti që 92.5 përqind e të anketuarve pohojnë të kenë hasur në probleme në

aktivitetet e prokurimit dhe kjo tregon nevojën për reforma të menjëhershme në këtë fushë.

Përderisa disa të anketuar pohojnë se nuk janë përballur me probleme as në nivelin qendror

e as në atë lokal të qeverisjes, shumica konstaton se problemet në prokurim janë paraqitur në

të dyja nivelet e qeverisjes, siç tregon edhe diagrami më poshtë:

92%

8%

A keni hasur nëprobleme gjatëaktiviteteve të prokurimit

Po

Jo

66

Figura 15. Problemet në nivele

5.2.2 Paraqitja e problemeve në prokurimin publik

Për të analizuar llojet më të shpeshta të problemeve të paraqitura në aktivitetet e prokurimit,

prej të anketuarve u kërkua që të zgjedhin çështjet me të cilat përballen më së shpeshti të

ndërlidhura me tenderët.Figura më poshtë përmbledh këto probleme, bazuar në përgjigjet e

të të anketuarve:

Figura 16. Lloje të problemeve me të cilat ballafaqohen bizneset gjat aktiviteteve

prokuruese

16%

6%

78%

Problemet ne nivele

Niveli qendror

Niveli lokal

Niveli qendror dhe lokal

42.5565.96 57.45

17.02

65.9648.

12.77

Ligji nuk ështëadekuat

Specifikacionet teknike janë shpesh favoriyuese për operator të caktuar

Agjencionet e prokorimit i anolojn aktivitetet prokoruese në mënyrëarbitrare .Kjo rezultonme humbje të kohës dhe humbje financiare

Periudha jo të favorshme për ekzekutim të tenderve

Mbështetja e tepruar në kriterin e cmimit më të ulët

67

Siç shihet në diagramin e sipërm, dy problemet kryesore të përmendura nga të anketuarit në

lidhje me problemet të cilat i hasin në prokurim, janë varshmëria e tepërt në kriterin e çmimit

më të ulët dhe specifikacionet teknike, të cilat janë përpiluar në mënyrë për të favorizuar një

operator ekonomik specific

a) Varshmëria e tepërt në kriterin “çmimi më i ulët”: Rreth 66 përqind e të anketuarve që

kanë marrë pjesë në aktivitetet e prokurimit pohojnë të jenë ballafaquar me këto dy lloje të

problemeve. Problemi i varshmërisë së tepërt në kriterin e çmimit më të ulët bëhet më

alarmuese kur i marrim parasysh projektet lidhur me shëndetësinë dhe sigurinë (p.sh.

mjekësia).

b) Specifikacionet teknike: Sa i përket përpilimit të specifikimeve teknike, fakti që

ndonjëherë ato përpilohen në mënyrë që favorizuese për një operator ekonomik të caktuar

tregon që jo gjithmonë kompania më e mirë fiton një projekt të caktuar. Kjo mund të çoj në

një kualitet jo të kënaqshëm të punës dhe si rezultat tenderët duhet të ri-shpallen nga agjencitë

e prokurimit, duke çuar në shpenzime të panevojshme për shtetin, një barrë që bie mbi

tatimpaguesit. Sipas përgjigjeve të të anketuarve, në mesatare, përqindja e herëve kur

specifikacionet teknike janë të përgatitura në këtë mënyrë është 39 %, ndërsa në 61% të

rasteve, specifikimet teknike nuk janë të të përgatitura të favorizojnë një kompani specifike,

e para në kundërshtim me ligjin mbi prokurimin publik. Kjo [ështje është identifikuar si

problematike edhe nga zyrtarët e Komisionit Rregullativ të Prokurimit Publik dhe nga Organi

Shqyrtues i Prokurimit, duke deklaruar se përderisa në disa raste specifikimet publike mund

të jenë të përgatitura të zgjedhin fituesin më përpara, në raste të tjera favorizimi mund të

ndodh nga mungesa e ekpertizës së njerëzve që i përpilojnë specifikimet publike.Anulimi i

paarsyeshëm i tenderëve, prania e korrupsionit, dhe problemet lidhur me vet ligjin, janë

gjithashtu në mesin e problemeve më të shpeshta në proceset e prokurimit.

c) Anulimi i paarsyeshëm i tenderëve: Në përgatitjen për një tender më të madh, kompanitë

shpesh angazhojnë një numër të madh të stafit të tyre për përgatitjen e pakos tenderuese.

Periudha e përgatitjes mund të zgjasë me javë, ose edhe me muaj pune, që është shumë e

kushtueshme për operatorët ekonomik sepse në ndërkohë ata duhet t'i paguajnë punëtorët dhe

ekspertët për punën e tyre. Kështu, duke i anuluar tenderët në mënyrë arbitrare, edhe buxheti

i shtetit edhe ai i operatorëve ekonomik dëmtohet.

68

d) Korrupsioni: Të anketuarit besojnë se prania e korrupsionit (ose të paktën perceptimi që

ai ekziston) është i lartë në rastet e prokurimit publik. Disa kompani shkojnë aq larg sa që

thonë se prokurimi publik është zinxhiri më i korruptuar i ''sistemit'', gjë që duhet të adresohet

menjëherë. Përqindja e të anketuarve që pohojnë të kenë hasur në korrupsion në aktivitetet e

prokurimit është 48%. Sipas këtyre të anketuar, llojet e korrupsioneve në të cilat hasin më së

shumti janë: favorizimi, ryshfeti dhe zhvatja.

Ngjashëm, 52,% e të anketuarve pohojnë të kenë dëgjuar raste kur kompanitë brenda sektorit

të tyre kanë bërë pagesa jo zyrtare për të garantuar suksesin e ofertave të tyre në aktivitetet e

prokurimit.

Figura 17. Korrupsioni

e). Problemet me ligjin: Një numër i të anketuarve kanë përmendur problemet lidhur me ligjin

dhe me zbatimin e tij. Ligji i Prokurimit Publik dhe harmonizimi i tij me Rregulloret dhe

Direktivat e Unionit Evropian është analizuar ndaras në seksionet vijuese të këtij

studimi.Problemet tjera që u theksuan nga kompanitë janë: sundimi i dobët i ligjit, praktikat

diskriminuese që përdoren nga organet e prokurimit, kërkesat e panevojshme për dokumente

etj. Në anën tjetër, periudha e ekzekutimit jo të favorshëm të tenderëve konsiderohet si

problem nga 17 % e të anketuarve që kanë marrë pjesë në projektet e prokurimit.

48%52%

Korrupsioni

Korropsioni 48% ne aktivitete eprokorimit

Ngjashëm, 52,% e të anketuarvepohojnë të kenë dëgjuar raste kurkompanitë brenda sektorit të tyrekanë bërë pagesa jo zyrtare

69

5.2.3 Perceptimi bizneseve në lidhje me Ligjin e Prokurimit Publik

Në anketë, respondetëve u kërkohej të japin mendimin e tyre në lidhje me Ligjin e tanishëm

të Prokurimin Publik, sa i përket transparencës dhe harmonizimit tw tij me standardet

ndërkombëtare. Kur u pyetën se a mendojnë se Ligji i Prokurimit Publik është përcaktuar

saktësisht dhe në linjë me standardet ndërkombëtare të prokurimit a po jo, respondentët u

përgjigjën si vijon:

Figura 18. Perputhshmria e Ligjit mbi Prokurimin Publik me standarded dhe praktikat

ndërkombetare

Për më tepër, respondentët u pyetën nëse ka ndonjë problem me vet ligjin. Asnjë nga ata nuk

pohuan që nuk ka problem me ligjin, përderisa përgjigjet e tyre ishin të ndara në dy opsione,

siç shihet në këtë diagram

Figura 19. A ka ndonjë problem me ligjin

Shumica e respondentëve thonë se problemet shfaqen nga moszbatimi në mënyrë të duhur i

ligjit, jo nga vet ligji, duke sugjeruar kërkesën për një përpjekje më të madhe në përmirësimin

e praktikave të prokurimit. Përkundër faktit që Kuvendi aprovoi Ligjin e ri të Prokurimit

Publik nr. 04/L-042 në vitin 2011, vetëm 38 përqind e respondentëve besojnë se ligji

30%

70%

A është Ligji mbi Prokurimin Publik në përputhje me standarded ndërkombtare

Po

Jo

38%

62%

A ka ndonjë problem me vetligjin

Po

Jo problemet nderlidhen meimplemetimin e ligjit

70

promovon transparencë, ndërsa 62 % besojnë që Ligjit promovon konkurrencë lojale. Ky

mendim i respondentëve është ndoshta i ndikuar nga problemet në të cilat kanë hasur gjatë

eksperiencës së tyre, edhe nëse problemet me të vërtetë vijnë nga ligji ose ngakeqinterpretimi

i tij.Në këtë aspekt, përgjigjet e respondentëve lidhur me rradhët kur ata besojnë që praktikat

e prokurimit të jenë përdorur nga organe të ndryshme të prokurimit, ishin si në vijim:

Figura 20. A janë praktikat e prokurimit publik në përputhje me ligjin

Siç shihet në diagram, sipas respondentëve tonë, përqindja mesatare e rradhve kur organet e

prokurimit të institucioneve të ndryshme shtetërore i implementojnë procedurat e prokurimit

siç parashikohet nga vet ligji është 46 përqind. Në rastet tjera (54%), respondentët pohojnë

se organet e prokurimit nuk i zbatojnë praktikat e prokurimit në mënyrë të duhur.

5.2.4 Përceptimi i bizneseve mbi punëne Organit Shqyrtues të Prokurimit

Organi Shqyrtues i Prokurimit sipas ligjit është institucioni me përgjegjësi ndaj zbatimit të

procedurave të ankesës për shqyrtimin e rasteve të prokurimit, dhe është përgjegjëse për

raportim ndaj kuvendit për bazat vjetore për performancën e tij.

Gjykata Supreme e Kosovës mund të shqyrtoj vendimet e marra nga Organi Shqyrtues i

Prokurimit, sipas kërkesës së operatorëve ekonomik. Kjo pjesë e studimit merret me

performancën e Organit Shqyrtues të Prokurimit dhe paraqet perceptimin që bizneset kanë

për punën e këtij institucioni në aspektin e transparencës dhe llogaridhënies. Vetëm gjatë vitit

2011, ky organ pranoi 419 ankesa për rastet e prokurimit, nga të cilat 386 prej tyre vinin nga

operatorët ekonomik. Sipas raportit vjetor të Organit Shqyrtues të Prokurimit për vitin 2011,

46%54%

A janë praktikat e prokurimit publik në përputhje me ligjin?

Po

Jo

71

nga 386 ankesa të pranuara nga operatorët ekonomik, ky organ shqyrtoi 367 raste të

prokurimit, rezultati i të cilave u përmbledh si më poshtë

Figura 21. Vendimet e OSHP-së për ankesat e operatorëve ekonomik

Në vitin 2011, 190 ankesa (50%) u refuzuan për shkak se deklaratat e operatorëve ekonomik

nuk ishin ligjërisht të bazuara, përderisa në totalin e 177 rasteve (44%), Organi Shqyrtues i

Prokurimit përcaktoi praninë e parregullsive në procedurat e prokurimit. Si rezultat,

OSHPkërkoi rivlerësimin e ofertave në 106 raste, përderisa tenderët duhet të ishin të ri-

shpallur për shkak të “parregullsive në dosjen e tenderëve, vlerësimit jo të drejtë të ofertave

ose zhvillimit të procedurave të prokurimit me mungesë''. Si rezultat i ankesave të paraqitura

nga entitetet ekonomike, për shkak të rasteve kur miratimi i vendimit shkoi kundër favorit të

tyre, OSHParriti të mbledh 98.500 euro. Sipas raportit vjetor të punës, ankesat më të shpeshta

që u pranuan nga operatorët ekonomik për aktivitetet e prokurimit ishin ato për tenderë të

shpallur nga Ministria e Infrastrukturës, Korporata Energjetike e Kosovës, Policia e Kosovës,

Komuna e Prishtinës, Ministria e Shëndetësisë, Ministria e Administrimit Publik etj.

Prej respondentëve që pohuan të jenë ballafaquar në të kaluarën me probleme në aktivitetet

e prokurimit, 52% e respondentëve bëjnë të ditur se janë ankuar në OSHP, ndërsa 48%

50%

27%

18%

2% 3%

Vendimet e OSHP-sëpër ankesat e operatorëve ekonomik

Paneli shqzrtues refuyoj ankesatoperatoreve

Rivlersimi i ofertave ngaautoritetet kontraktuse

Anulimi i aktiviteteve tenderueseRitenderim

Ankesat te pa kompletura

72

përqindëshi tjetër vendosi tmos i dorzoj ankesat për arsye të ndryshme siç shpjegohen më

poshtë:

Figura 22. Arsyet për mos paraqitje të ankesës pranë OSHP

Bazuar në të dhënat e Raportit të Organit Shqyrtues të Prokurimit

Respondentët thonë se ngurrimi i tyre kryesor në paraqitjen e ankesës drejt Organit Shqyrtues

të Prokurimit në rast të pakënaqësisë së tyre në lidhje me vendimin e autoritetit kontraktues,

është për shkak se ata frikësohen se mos organi prokurues/autoriteti kontraktues i atij

institucioni do t'adëmtoj në të ardhmen kompaninë në aktivitete te prokurimit.

Fakti që kompanitë duhet të paguajnë një tarifë prej 500 eurosh për çdo ankesë të bërë në

OSHPështë marrë si problem, posaçërisht në rastet kur vet projekti është i një vlere të

ulët.Sidoqoftë, ata respondentë vlerësuan se OSHPnë të shumtën e rastev jep përgjigje në

kohë ndaj ankesave (brenda afatit ligjor)

4%

32%

52%

12%

Arsyet për mos paraqitje të ankesës pranë OSHPNuk ka pas parregullsi

Adresimi i adreses merr shumekohe

Jemi te brengosur se ankesa mundte reyultoj me probleme ne teardhmen gjate aplikimeve peraktivitet prokuruseTjera

73

Figura 23. Kohëzgjatja e pritjes sëvendimit nga OSHP

92 % e respondentëve pohojnë se Organi Shqyrtues i Prokurimit siguroi një përgjigje për

ankesat/hetimet në kohë, siç parashihet me ligji.

64% e respondentëve deklarojnë se vendimi i Organit Shqyrtues të Prokurimit ishte të në

favor të vendimin të autoritetit kontraktues, 23% pohojnë se vendimi i OSHP-së ishte në

favorin e tyre, përderisa 13% pohojnë se ende janë në pritje të vendimit.

Figura 24. Vendimi i organit Shqyrtues të Prokurimit

Në anën tjetër, vlerësimi i respondentëve për OPSH-në nuk është edhe aq i mirë në aspektin

e transparences.

92%

8%

Kohëzgjatja e pritjes së vendimit nga OSHP

Përgjegje në kohë

Përgjegje jashtë afatit

64%

23%

13%

Vendimi i Organit Shqyrtues të Prokurimit

64% e respondentëve deklarojnë sevendimi i Organit Shqyrtues tëProkurimit ishte të në favor tëvendimin të autoritetit kontraktues

23% pohojnë se vendimi i OSHP-sëishte në favorin e tyre,

përderisa 13% pohojnë se ende janënë pritje të vendimit

74

Figura 25. Transparenca e OSHP

5.2.5 Qeverisë së Kosovës i mungon transparenca në prokurimin publik

KDI gjatë vitit të kaluar ka bërë matjen e transparencës në prokurimin publik në të dy nivelet

e pushtetit, komuna dhe qeverinë e Kosovës. “Mungesa e transparencës nga institucionet e

Kosovës në fushën e prokurimit publik ndikon negativisht në bizneset e Kosovës dhe vetë

zhvillimin ekonomik të vendit.” shprehet Artan Canhasi, menaxher i programit në KDI. Ai

ka konstatuar se në Kosovë ka dy lloje të bizneseve: ato që nuk dinë se çka do të blejë qeveria,

në çfarë sasie dhe në cilën kohë, dhe ato të cilat i marrin këto informacione nga brenda përmes

favoreve, dhe më pas i shfrytëzojnë për avantazh në ofertim.

“Qeveria e Kosovës për vitin 2014, ka demonstruar nivel të ulët të transparencës në

prokurimin publik. Kjo pasi që qytetarëve, mediave dhe bizneseve nuk u janë ofruar shumë

dokumente të cilat janë esenciale në prokurimin publik”, ka theksuar Isuf Zejna nga KDI. Të

gjeturat e këtij Indeksi flasin që institucionet e Kosovës nuk reflektojnë transparencë në ueb

faqet e tyre; shumë dokumente kritike të ministrive si buxheti, raportet financiare, planet e

prokurimit, njoftimet për tender dhe ankande mungojnë. Në kuadër të këtij raporti është bërë

edhe një testim i qasjes në informacione zyrtare. Nga 20 institucionet e matura nëntë janë

përgjigjur brenda afatit ligjor, nëntë të tjera me vonesë prej një deri në 30 ditë. Aq më keq,

Ministria e Infrastrukturës (MI) dhe Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

(MASHT) nuk kanë ofruar fare qasje në informacione. KDI nuk ka arritur të marrë ndonjë

0% 9%

55%

36%

Transparenca e OSHP

shuma e transparences

Transparenca

jo shume transparente

Aspak transaptete

75

përgjigje për më tepër se dy muaj, këto dy ministri nuk kanë pranuar t’i ofrojnë informacionet

zyrtare për çështjet të prokurimit. Raste të tilla, nxjerrin në pah nevojën për të adaptuar bazën

ekzistuese ligjore për të kërkuar transparencë më të madhe në prokurimin publik.

Ilaz Duli nga Komisioni Rregullativ i Prokurimit Publik (KRPP) ka thënë se një numër i

madh i dokumenteve për prokurimin publik mund të gjenden në ueb faqen e këtij institucioni.

Mirëpo ai është pajtuar se transparenca në këtë fushë është shumë e ulët. Ai ka premtuar se

e njëjta do të përmirësohet me aplikimin e prokurimit elektronik.

Siç shihet në diagram, respondentët e vlerësojnë shumë ulët OSHP-në për transparencë. Duke

i ditur paragjykimet e mundshme në këto përgjigje për shkak të eksperiencës së keqe në të

kaluarën, është shqetësues fakti që asnjë respondent nuk e pohoi transparencën e OShP-së në

trajtimin e ankesave të bizneseve. Sipas përfaqësuesve së OSHP-së, ky institucion

funksionon dhe trajton raste në mënyrë shumë transparente bazuar në disa rregulla të caktuara

dhe niveli i kënaqësisë së bizneseve me ketë institucion po rritet falë Ligjit te ri Nr. 04/L-042

mbi Prokurimin Publik. Ai tha se ankesat e bizneseve janë të përgatitura shumë më mirë pasi

që ligji ka hyrë në fuqi, duke ja bërë kështu punën më të lehtë edhe OSHP-së.

5.2.6 Qëndrimi i bizneseve mbie-Prokurimin (prokurimin elektronik)

Bizneset kanë pothuajse mendim unanim për fillimin e zhvillimit të aktiviteteve të prokurimit

në mënyrë elektronike, duke numëruar shumë përparësi dhe përfitime. Ekzistojnë definicione

të ndryshme për prokurimin elektronik, dhe për lëmin që ai mbulon, njëra nga to është:

Prokurimi elektronik i referohet përdorimit të informacioneve dhe teknologjive të

komunikimit të bazuara në internet për të zhvilluar një pjesë apo të gjitha fazat e procesit të

prokurimit duke përfshirë këtu kërkimin, burimin, negociimin, porositjen, pranimin dhe

vlerësimin pas blerjes.Kur u pyetën nëse aktivitetet e prokurimit në Kosovë duhet të

udhëhiqen në mënyrë elektronike, 92% e respondent e dhanë përgjigje pozitive, ndërsa 8%

ishin kundër prokurimit elektronik. Sipas respondentëve, përparësitë e prokurimit elektronik

janë të ndryshme:

76

Figura 26. Përparësitë e prokurimit

Sipas këtyre përgjigjeve, përparësia më e madhe e prokurimit elektronik do të ishte rritja e

nivelit të transparencës së procedurave të përgjithshme. Siç u evidentua më herëtnë këtë

dokument, bizneset kanë shumë ankesa sa i përket transparencës gjatë aktiviteteve të

prokurimit dhe prokurimi elektronik mund të ndihmojë në përmirësimin e këtij aspekti.

Respondentët gjithashtu besojnë që prokurimi elektronik do të ofroj më shumë procedura

efikase nga autoritetet kontraktuese dhe kosto më të ulëta për kompanitë. Përveç kësaj,

prokurimi elektronik sigurisht që do të ketë një ndikim pozitiv në mjedis, duke marrë

parasysh që miratuesit e tenderëve nuk do të duhej të printojnë një numër të madh

dokumentesh që kërkohen për projekte të ndryshme.

Një tjetër anë pozitive e prokurimit elektronik, sipas respondentëve, do të

jetë rritja e konkurrencës në projektet e prokurimit, pasi që kompanitë nuk do

të duhej të udhëtojnë në distanca të largëta vetëm për të paraqitur një ofertë për një aktivitet

të të caktuar të prokurimit. Kjo do të çoj në rezultate më të mira të projekteve të prokurimit,

duke marrë parasysh numrin e madh të mundshëm të zbatimeve për çdo projekt.Realizimi i

prokurimit në mënyrë elektronike është në linjë me parimet e Unionit Evropian. Direktiva e

UE-së 2004/17/EC dhe Direktiva 2004/18/EC kanë ngritur kriterin bazë për lejimin e

udhëheqjes së aktiviteteve të prokurimit në mënyrë elektronike në Evropë. Duke marrë

parasysh këtë, Qeveria e Kosovës ka premtuar të ndërmarrë të gjitha masat e duhura për të

Rritjaa etransparences

Me pak ekushtueshme

Me eficente Mbrojtja emjedisit

81.48%

57.41% 64.81%

37.04%

Përparësitë e Prokurimit

77

harmonizuar legjislacionin dhe praktikat, rregulloret dhe direktivat e Unionit Evropian,

zbatimi i prokurimit elektronik nuk do të paraqiste konflikt.

5.3.Paraqitja e prokurimit publik për herë të parë në Evropë dhe në Kosovë

Prokurimi publik si aktivitet i cili ndërlidhet me fillimin ose ekzekutimin e një kontrate që ka

për qëllim furnizimin më mallra, kryerjen e ndonjë shërbimi ose kryerjen e ndonjë pune nga

ana e institucioneve publike dhe shtetërore, paraqitet për herë të parë në Evropë në fillim të

shekullit të XX, në shtetin e Italisë, ku kjo fushë rregullohet përmes “Royal Decree“ Nr. 2440

të datës 18 tetor 1923.

Më pas prokurimi publik si nevojë imanente u paraqit edhe në vendet tjera të Evropës si në

Poloni me 1933,

Në Estoni më 1934, në Çeki legjislacioni modern për herë të parë u hartua në vitin 1991, në

Republikën e Shqipërisë më 1993, në Republikën e Maqedonisë më 1998, ndërsa në Main e

Zi në vitin 2001.

Në Kosovë Prokurimi publik si fushë tejet specifike për një shtet të ri ka filluar të paraqitet

menjëherë pas përfundimit të luftës në vitin 1999. Bazat e instalimit të prokurimit publik në

Kosovë i kanë vendosur ndërkombëtarët përmes misionit të OKB në Kosovë që është quajtur

UNMIK, ku UNMIK-u me 15 dhjetor 1999 ka nxjerr një akt juridik me të cilin e rregullon

fushën e prokurimit publik në Kosovë dhe ky akt njihet me emrin “Instruksioni i

Administrimit Financiar“ nr. 2/1999 mbi prokurimin publik në Kosovë.

Më vonë pas konstituimit dhe forcimit të institucioneve të Kosovës, parlamenti i Kosovës e

rregulloi këtë fushë me ligj të veçantë i cili ka hyrë në fuqi më 9 qershor 2004 dhe njihet me

emrin Ligji për Prokurimin Publik në Kosovës, me 6 qershor 2007 ky ligj është

amendamentuar dhe njëherit është punuar më tepër në atë drejtim që legjislacioni i cili e

rregullon këtë fushë në Kosovë të jetë në harmoni të plotë më legjislacionin evropian, në

mënyrë që të mos kemi pengesa ligjore në integrimin e Kosovës në mekanizmat evropian.

78

Infrastruktura ligjore në Republikën e Kosovës sa i përket fushës së prokurimit publik është

e rregulluar me këto akte: Instruksioni I Administrimit Financiar rregullore e UNMIK-ut dhe

Ligji për prokurimin Publik i nxjerrë në vitin 2003 dhe i amendamentuar në vitin 2007, vitin

2009, vitin 2010 dhe në vitin 2011 në mënyrë që të kemi një ligj i cili është i harmonizuar

më fushën e prokurimit publik të BE-së.

Ndërsa në ligjin e prokurimit publik në Shqipëri aktiviteti i prokurimit mund të kryhet nëse

janë pranuar së paku dy tender të përgjegjshëm.

5.3.1 Përvoja komparative të disa shteteve në Evropë

Korniza juridike për rregullim të prokurimeve publike në suaza të BE-së, themelohet në tri

bazat e ardhshme:

- marrëveshjet relevante të zbatuara,

- direktivat objektore dhe

- praktika e madhe e Gjykatës Evropiane të drejtësisë.

Sepse rregullat janë e vendosura në mënyrë relativisht të përgjithëshme dhe në vetën nuk

përmbajnë dispozita për përdorim në praktikën, direktivat e BE-së kanë për qëllim të japin

udhëzime në çfarë drejtim dhe në çfarë mënyrë duhet të lëvizet legjislacioni i BE-së, me

qëllim të arrhen qëllimet e prokurimeve publike. Parimet kryesore që përmbahen në

marrëveshjet, janë shteti – anëtar drejpërdrejt të detyrohet, me ato që është i detyruar t'i

respektojë format e përcaktuara, pragjet e vlefshmërisë, me rregullim të legjislacionin

kombëtar. Në konferencën rajonale për prokurimet publike, e mbajtur më prill, 2006 në

Sarajevë, dhe e mbështetur nga iniciativa OECD/SIGMA, vëmendje të veçantë u kushtua në

rëndësinë e prokurimeve publike në BE-në, me theksim të veçantë të Ballkanit Përendimor.

Nga ana e përfaqësuesit të Bashkimit Evropian, në konfërencën ishte drejtuar ndaj rëndësisë

për krijim të sistemit unitar të prokurimeve publike dhe ishte ofruar ndihmë nga ana e

Komisionit Evropian. Qëllimi global është në drejtim të hapjes së tregut të brendshëm,

nëpërmjet koordinimit të dispozitave dhe praktikave shtetërore për prokuirmet publike. Me

qëllim shqyrtimin e shkurtër komparativ të sistemeve të shteteve – anëratë të Bashkimit

79

Evropian, si shtojcë është i dhënë një përshkrim i shkurtër për prokurimet publike në shtetet

- anëtarë (të vjetra dhe të reja).

5.3.2 Britania e Madhe

Në Britaninë e Madhe nuk ekziston sistem shtetëror kombëtar për prokuirme publike dhe

të gjitha direktivat relevante nga kjo fushë janë të marra në legjislacionin sekondar, që i

përfshin prokuirmet nga vlera më e vogël, që nga ana tjetër, janë me theksim të konkurrencës

dhe sipas parimit të marrjes së vlerës më të mirë për të hollat e shpenzuara. Në nivel kombëtar

dhe sub-kombëtar, trend është një program i centralizuar kryesor për prokuirme dhe zbatim

decentralizuar i pjesëve sub-rajonale. Dispozitat janë përkthim i besueshëm i direktivave të

BE-së, me që përmbajta është e ndarë në shumë pjesë, më thjeshtim, për atë shkak që

formalisht nuk ngjajnë me direktivat. Në dy ligjet janë të parashikuara novitete: dialog

konkurrent, ankand negativ dhe sistem dinamik. Marrëveshja kornizë përdoret si metodë më

e shpeshtë, jo vetëm te pragjet e vlefshmërisë të përfshira me direktivat e BE-së, por te ato

nën pragjet e vlefshmërisë. Çdo ministri për prokurime është e përgjegjëse, por pastaj dhe

pushteti lokal dhe çdo subjekt i Ligjit që është i detyrurar të ketë kujdes për parimet kryesore

gjatë zbatimit të procedurës. Pastaj, ministiritë janë përgjegjëse në pjesën e dhënies së

pajtimit për prokurim, që është rast edhe te pushteti lokal, për është fakt se edhe te prokuirmet

më të vogla mund të konstatohet e drejtë e caktuar drejtuese të furnizuesit për zgjedjen e

ofërtuesit dhe përceç asaj që është i qartë zbatimi i parimit të transparencës dhe konkurrencës.

Përvoja tregon se shpallja për prokuirm publik shpallet kur vlera e saj tejkalon 20.000 funtë.

(24) Në vitet tetëdhjetë të shekullit të kaluar, u shfaq nevoja për fleksibilitet më të madh në

prokurimet publike, veçanërisht te projektet që janë e udhëhequra nga ana e Private Finance

Initiative, ku klasifikimi i të mirave (në përdorim të përgjithshëm), edhe si provizioni

financiare, janë të besuar në sektorin privat, që plotësohet me qëllim për shfrytëzim të të

mirave, kryesisht në periudhë mbi njëzet vite. Midis të tjerash, kjo qasje përdoret për

transport infrastruktural, shkolla, spitale, vendosje. Kjo tendencë tanimë takohet gjithkund

në BE-në. Disa nga këto projekte janë të realizura me koncesione që janë të përjashtuara nga

Direktivat ose janë të rregulluara, por pjesa e madhe janë plotësisht të përfshira me Direktivën

80

2004/18/KE. (25) Nga viti 2006, veçanërisht është i rritur zbatimi i marrëveshjeve kornize.

Gjithashtu, është veçanërisht i rritur përdorimi i ankandeve elektronike, prokurimeve

elektronike, dokumentacionin standard dhe kushteve. Britania e Madhe është dëshmi për

implementim të sukesshëm të Direktivave të BE-së në legjislacionin për prokurimet publike

dhe mund të merret si shembull të suksesshëm.

5.3.3 Gjermania

Në Gjermani, më shtator në vitin 2005, janë e miratuara disporitat për prokurimet

publike, me që janë e implementuara direktivat e reja. Ashtu, me propozimin kombëtar në

ligjin është e kushtuar vëmendje edhe në zhvillimin e ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme,

sepse është shumë e rëndësishme ato që kenë qasje në shpalljet publike për kontratat për

prokurim publik. Është e parashikuar edhe mundësia për formim të shoqatës së ofërtuesve.

Janë, gjithashtu, të parashikuara edhe kushte specifike (shumë të mira) për ndërmarrjet që

kanë inovime. Për prokurimet që janë nën pragjet evropiane të vlefshmërisë, insistohet për

parime të transparencës, dokumentimit (administrim procedural), me publikim në gazetën

kombëtare ose lokale, ose në internet, pa obligim për publikim në gazetën e Bashkimit

Evropian. Për ato prokurime (nën pragjet e vlefshmërisë), të përcaktuara me direktivat,

përdoren procedura të përgjithshme me përcaktim të mëparshëm të afrësisë ose me procedurë

të negocimit.

Ligji i ri i Gjermanisë, gjithashtu, parashikon fazë parakualifikuese te procedurave për

ndërtim, por ofërtuesit duhet ta dëshmojnë aftësinë ose paaftësinë e tyre për pjesëmarrje ose

fitim të kësaj procedure.

Në Gjërmani, ende ekziston udhëzues për procedura standarde, formularë dhe metodologji të

llogaritjes së vlerës në pika. Kjo mënyrë është e themeluar dhe përdoret ende nga shekulli

nëntëmbëdhjetë (VOL, VOB).

Me „Construction contract procedures“ose VOB (Vergabe-und Vertragsordnung für

Bauleistungen – Teil A: Allgemeine Bestimmungen für die Vergabe von Bauleistungen)

rregullohen procedurat standarde dhe forma që janë të parashikuara me Rregullativën

gjermane për prokuirme publike.

81

Në VOB nga viti 2006, janë e implementuara Direktivat 04/18/KE dhe 04/17/KE.

Me VOL janë e rregulluara shërbime dhe mallrat që i furnizojnë organet kontraktuese dhe

janë në përputhje me legjislacionin gjerman.

Me këtë, lehtësohet dhe konkretizohet procesi i prokurimit, me qëllim të thjeshtësohet

administrimi, dhe ruajtjen e parimit të formalitetit.

5.3.4 Danimarka

Korniza ligjvënëse për herë të parë është e shënuar më qërshor, në vitin 1992. Parimi

kryesor i prokurimeve nën pragjet e vlefshmërisë, në të cilat insistojnë dispozitat nga Ligji,

është shpallja konkurrente për bashkëpunim tregtar (nga viti 1989). Prokurimi publik në

mënyrë elektronike zbatohet nëpërmjet sistemit për blerje elektonike, domethënë nëpërmjet

portalit për prokurime publike. Funksioni i këtij portali është vend deri te cili kanë qasje,

furnizues dhe ofërtues. Sistemin e ka përgatitur sektori publik, që vetë nuk ka investuar, por

e financon përdorimin e tij. Portali është i drejtuar ndaj zhvillimit të mundësive për bjerje,

nëpërmjet të cilit mund të kryhet mbikqyrje në prokurimet, domethënë në procesin e

faturimit. Ky sistem ose portal është organ qëndror furnizues dhe është pronësi e shtetin.

Direktivat e reja, Danimarka e ka implementuar në plotësi. Në pjesën e ndërtimit, ka ligji i

veçantë që e rregullon edhe këtë fushë.

5.3.5 Letonia

Letonia, si shtet - anëtar relativisht i ri i Bashkimit Evropian, ka bërë përparim të madh

në zhvillimin e sistemit për prokurime publike. Ajo e ka implementuar direktivat në vitin

2005, me që ka miratuar dy ligje (një për sektorin komunal dhe një për sektorin klasik). Nga

ana tjetër, në mënyrë të shkelqyeshme zbaton prokurime publike elektronike, por ndoshta me

sukses më të madh e vendos sistemin e tregtisë elektronike, që në kombinacion me

prokurimet elektronike funksionon në një mënyrë specifike dhe efikase. Nga aspekti i

vendosshmërisë institucionale, ka themeluar institucion komëtar për prokurime publike, që

ka kompetenca edhe në pjesën e mbikqyrjes së procedurave që zbatohen nga ana e

autoriteteve kontraktuese.

82

5.3.6 Sllovenia

Ligji i parë për prokurimet publike në Slloveni është i përpunuar në vitin 1908, dhe me

atë për herë të parë është e zbatuar edhe mundësia për zgjedhje konkurrente të ofërtuesit, por

në pjesën e punëve ndërtimore. Qëllimi për miratim të këtij ligji është ndërtimi i linjës

hekurudhore Vienë – Triestë, qe e ka tërhequr vemëndjen e popullsisë lokale. Në periudhën

e komunizmit dhe zbatimit të ekonomisë kontraktuese, kjo fushë nuk është e zhvilluar.

Në përgjithësi, në periudhën e vitit 1992, deri sot, periudha zhvilluese e sistemit të

prokurimeve publike mund të ndahet në tri pjesë:

- periudha nga viti 1992 deri në vitin 1997,

- periudha nga viti 1997 deri në vitin 2000,

- periudha nga viti 2000 deri sot.

Në periudhën e parë, kjo temë është e zbatuar nëpërmjet Ligjit të punimit financiar.

Ishte i zbatuar publikim i shpalljeve për prokurim për gjëra që janë të financuara nga Buxheti.

Kjo ka shkaktuar reaksione, por si argument theksohet nevoja nga administrimi. Në vitin

1997, nën ndikim të madh të rregullave të UNICITRAL-it, është i miratuar Ligji i parë për

prokurime publike të Rebulikës së Sllovenisë, që nuk ishte në përputhje me kërkesat e

përcaktuara në Direktivat e BE-së. Ky ligj tregoi pashprehje në pjesën e zbatimit dhe për atë

shkak në vitin 1999, është i miratuar Ligji për auditim të procedurave për prokuirme publike.

Në vitin 2000 është i përgatitur ligj i ri për prokuirme publike, më të cilin procedurat për

prokuirme publike thjeshtësohen. Por, me implementimin e ligjit, është konstatuar se ai në

pjesë të madhe është i përpunuar me marrje të dispozitave prej Direktivave, që e bën zbatimin

real dhe racional të pamundshëm, dhe për atë shkak në vitin 2004 janë të miratuara ndryshime

dhe plotësime të Ligjit për prokurime publike. Në vitin 2004, gjithashtu, janë të miratuara

edhe dy Direktivat e reja të KE-së (2004/17/EК и 2004/18/EК), por periudha e përputhjes

është deri më 31 janar, vitin 2006. Për atë shkak, në vitin 2006 janë të miraruara dy ligje të

reja, ato janë Ligji për prokurime publike dhe Ligji për prokuirme publike në sektorin e ujës,

energjetikës, transportit dhe shërbimeve postale, me zbatim nga 7 janari, në vitin 2007.

Ligji për prokurimet publike parashikon masa antikorruptive. Me zgjidhjet e fundit

ligjore, janë e zvogëluara aspektet administrative e ligjit dhe është e përcaktuar kornizë e

83

vogël administrative, që ka të bëjë më shumë me kërkesën më të madhe për provim të

aspekteve formale, që në praktikë, janë treguar si të nevojshme për zbatim racional, ekonomik

dhe efikas të prokurimeve publike. (27) Në zbatimin e Ligjit për prokuirme publike në

Slloveni, u tregua se rendësimi më të madh për ofërtuesve është pjesa e përcaktimit të

dokumentacionit, me qëllim që përcaktohet dhe dëshmohet aftësia, sepse ishte parashikuar

dorëzim i dokumentacionit të madh. Në praktikë, u tregua se shuma e përgatitjes së

dokumentacionit (duke përfshirë edhe noterizimin të tij) ka ndodhur ta arrihet shumën e

vlerës së caktuar të kontratës që duhet të jepet pas procedurës së zbatuar. Për atë shak, gjatë

përgatitjes së ligjeve të fundit për prokuirme publike (dhe në sektorin klasik e komunal), janë

e zvogëluara dokumentet që janë e nevojshme për provim të aftësisë.

5.3.7 Suedia

Në Suedi, Ligji për prokurime publike i implementon të gjitha direktivat për prokuirme

publike. Ligji i parë për prokurime publike në Suedi është i miraruar në vitin 1996, me atë që

në plotësi i ndikonin dhe respektonin direktivat (kanë pasur zbatim të drejtpërdrejtë). Nga

aspekti ynë, kjo është e diskutueshme, por është fakt se deri sot përvojat tregojnë se Suedia

ka sistem shumë të zhvilluar të prokurimeve publike, duke e përfshirë edhe zhvillimin e

sektorit komercial dhe tregtar, që drejpërdrejt merr pjesë në zbatimin, krijimin dhe realizimin

e legjislacionit dhe të procedurave. Është i madh ndikimi i shoqatave nga operatorët

ekonomikë që punojnë në kontinuitet në përmirësim të kushteve të prokurimeve publike dhe

është faktor shumë i rëndësihëm në krijimin e politikës së tërësishme të kësaj fushe. Çdo

furnizues duhet ta respektohet ligjin e Suedisë, i cili i ndjek direktivat evropiane.

Procedurat që janë nën pragjet e vlefshmërisë, janë më pak të rregulluara, në krahasim të

procedurave që janë mbi pragjet e vlefshmërisë. Këto të parat, ligji i Suedisë i quan procedura

të thjeshta dhe joformale, derisa të tjerat janë formale. Për procedurat joformale, është e

rëndësishme të theksohet të insistohet për afat mjaft të kuptueshëm, që t'u mundësojë

ofërtuesit t'i parashtrojë ofertat e tyre. Publikimim e bën në mënyrë elekronike, me publikim

të kohës për dorëzim të ofertave, që nuk mund të jetë më e shkurtër se dhjetë ditë.

84

Suedia ishte e parë që në mënyrë intenzive e zbatoi marrëveshjen konrnizë. Ajo lidhet në

periudhë prej tri viteve. Në marrëveshjen kornizë që lidhet sipas procedurës së mëparshme

(zakonisht me ankand elektronik), janë të përshfira sasi të çmimeve minimale dhe elemente

të tjera dhe ofërtuesi, më dorëzim të theshtë të thirrjes (ftesës) deri te të gjithë, për disa orë

lidhet marrëveshje me ofërtuesin më të përshtatshëm (që është palë në marrëveshjen kornizë).

Në Suedi, për herë të parë themelohet agjenci institucionale për punë juridike, financiare dhe

administrative, që ka funksion koordinativ midis qeverisë qëndrore dhë agjensive të tjera

ndihmëse që përfshijnë 75 lloje të prokurimeve publike, me fuqi të koordinimit mbi mbajtësit

të marrëveshjes kornizë. Në vitin 2002, në Suedi është e bërë formë me të cilën janë e

zbatuara prokurimet publike.

85

6. KONKLUDIME DHE REKOMANDIME

Fusha e prokurimit publik në Kosovë është e re, por është një fushë shumë e rëndësishme në

menaxhimin dhe shpenzimin e parasë publike, sepse prokurimi publik është dikaster ku bëhet

filtrimi i parasë publike dhe të kemi sa më pak keqpërdorime, të kemi të stabiliteti financiar

të institucioneve të shtetit dhe ato të jenë më stabile në funksionimin dhe zhvillimin e

aktiviteteve profesionale.

Efikasiteti dhe transparenca e Sistemit të Prokurimit Publik mund të rritet vetëm në qoftë se

rregullat zbatohen në mënyrë efikase dhe transparente.

Monitorimi i zbatimit të LPP është mjeti më i fortë drejt këtij qëllimi strategjik. Nëse kryhet

nga një institucion i pavarur shtetëror kjo mund të rezultojë në rezultate të dokumentuara mbi

pikat e dobëta të sistemit dhe të shpie në sugjerime të dobishme dhe përgjithësime, duke

marrë parasysh specifikat e çdo problemi të njohura.

Se bashku me monitorimin është mbledhja, organizimi dhe shpërndarjen e informacionit dhe

të dhënave që rezultojnë nga procesi i monitorimit.

Të vendoset një cmimore e tënderve në mënyr të merret per bazë dhe cilesia e tyre.

6.1 KRPP-ja

KRPP-ja duhet të rrisë monitorimin e aktiviteteve të prokurimit me qëllim të eliminimit të

gabimeve dhe përmirësimit te cilësisë së punës së autoriteteve kontraktuese. Aktiviteti i

monitorimit ka për qëllim qe të identifikoj pikat e forta dhe dobëta në zbatimin e sistemit

ligjor të prokurimit publik, dhe pah rrugën për diskutim për përmirësimet e domosdoshme

dhe veprimet korrigjuese (p.sh. nxjerrja e udhëzimeve administrative apo shënime

shpjeguese, modifikimi i legjislacionit sekondar të LPP-së apo edhe inicimi i procesit për

amendamentim te LPP, në bazë të përmasës, peshës dhe natyrës se problemeve të

identifikuara).

86

Informacioni dhe të dhënat e mbledhura dhe të prodhuara gjatë aktivitetit të monitorimit

duhet të publikohen, në një formë qe mundëson qasje, grupim logjik dhe përdorim direkt nga

palët e interesuara.

a) rrisë aktivitetet e monitorimit të KRPP-së dhe të përdorimit te informacionit dhe të

dhënave të mbledhura,

b) promovojë komunikimin e drejtpërdrejtë dhe shkëmbimin e hapur të informacionit

midis organit sistematik te prokurimit publik - kryesisht KRPP - dhe AK në mënyrë

qe të mbledhin, te shkëmbehen përvojat dhe të kuptohen problemet e përditshme,

c) mbështes OSHP-në për të gjetur dhe për të dokumentuar pikat problematike të

kornizës ligjore dhe KRPP-në për të identifikuar problemet në prokurimet publike

dhe procedurat e implementimit të kontratës,

d) krijojë një katalog të te gjitha problemeve të rëndësishme, të cilat prekin të gjithë ose

një pjesë të rëndësishëm të sistemit të prokurimit publik dhe të inicioj veprimet e

menjëhershëm dhe afatmesme korrigjuese,

e) zhvilloj më tej rregulloret në lidhje me publikimin e dokumenteve përkatëse te PP

(planeve të prokurimit, njoftimet e kontratave, kontratat, etj), si dhe të gjitha

dokumentet lidhur me ankesat deri në zgjidhjen e çështjes, p.sh. me vendim të OSHP-

së

f) prezantoj një mbajtje të detyrueshme të dokumenteve që kanë të bëjnë me të gjithë

ciklin e projektit për 5 vjet pas përfundimit të çdo projekti,

g) zhvillojë dhe zbatojë një faqe interneti, të hapur për publikun, ku të gjithë mund të

raportojnë në mënyrë anonime ndonjë rast të korrupsionit ose keqpërdorim të fondeve

publike dhe të themelohen procedurat për mënyrën e mëtejme te hetimeve ne këto

raste.

Qeveria e Kosovës duhet të iniciojë hartimin dhe zbatimin e një PIP në mënyrë që:

Te formohet një plan veprimi për objektivat e arritjes se zhvillimit, për të

qartësuar synimet dhe drejtimet e sektorin ekonomik të kombit. Për të siguruar

arritjen e qëllimeve të zhvillimit brenda periudhës së synuar, planet strategjike me

këndvështrimin e PIP duhet të përpunohen nga çdo ministri / rajon.

87

Për të realizuar menaxhimin e PIP-it, duke vendosur objektiva të qarta dhe efektet

e pritshme të zhvillimit, duke përcaktuar edhe rolin dhe kontributin e autoriteteve

të përfshira në drejtim të arritjes së qëllimeve të zhvillimit.

Për të monitoruar arritjen e PIP-it, duke i lidhur treguesit e ndërmjetëm me punën

dhe efektet e PIP.

Për të siguruar përgjegjshmërinë e planit të zhvillimit të shoqërisë. Si përgjegjësi

e kombit, është e rëndësishme qe për shoqërinë të sigurohet progresi i ndërmjetëm

i arritjeve te synuara te zhvillimit. PIP vepron si një mjet qe paraqet gjendjen e

tanishme të progresit në drejtim të shoqërisë.

Për të planifikuar të gjitha procedurat (e rëndësishme) e prokurimit të nevojshme

për arritjen e qëllimeve të zhvillimit, qoftë në nivel qendror ose në nivel rajonal.

a) Inicimi i zbatimit te e një sistemi PIP (Programi i Investimeve Publike),

b) Zgjerojë zbatimin e Prokurimit të Centralizuar, duke zgjedhur problemin e

proceduarve joefikase.

c) Udhëzoj dhe mbështesë AK për të vendosur rregullat dhe procedurat e brendshme,

drejt një ndarje të qartë të roleve dhe përgjegjësive për të gjithë ciklin e jetëgjatësisë

se projektit.

d) lehtësojë qasjen në informata të prokurimit publik, përdorimi i gjerë i internetit

e) Komunikoj udhëzime për operatorët ekonomik, ndërsa udhëzime te fokusuara për

NVM duhet të hartohen

f) Themeloj një tavolinë ndihmese për NVM

g) Edukoj Autoritetet Kontraktuese në analizën e tregut, dhe vlerësimin e kapaciteteve

te furnizuesve, me fokus të veçantë në NVM

h) Përfshij çështjet strategjike për NVM brenda planit mësimor për trajnimin e

Zyrtarëve të Prokurimit.

i) Të vendoset një cmimore e tënderve në mënyr të merret per bazë dhe cilesia e tyre.

88

7. REFERENCAT

Ilaz Duli (2008). Prokorimi Publik në Kosovë.

Arrowsmith, S. (2005). The law of public and utilities procurement. 1st ed. London: Sweet

& Maxwell.

Rose-Ackerman, Susan, (1975). The economics of corruption, Journal of Public Economics

Shleifer and Vishny. (1993). Corruption. Quarterly Journal of Economics

Peter Trepte (2006). Regulating Procurement.Understanding the ends and means of public

procurement Regulation; Oxford University Press.

Public Procurement in Europe (2005).Instituto poligrafiko e Zecca Dello Stato, Roma 2005,

Komisioni Europian (2003).Guidelines for successful public - private partnerships

OECD (1993).Public Management Development Survey, Paris

GZRK (2010) Ligji Nr. 03/L-241- Për prokurimin publik ne Republikën e Kosovës [online]

VKM Nr.1/10.01.2007 -“Për miratimin e rregullave te prokurimit publik”

VKM Nr.659/03.10.2007 -“Për rregullat e kryerjes se procedurave te prokurimit publik

memjete elektronike

Rregullorja Financiare Nr. 1605/ 2005 [25 Qershor 2002]

Rregullorja e Këshillit (EC) (Nr. 1085/2006) - Themelimin e Instrumentitte Para-Aderimit

(IPA) [17 Korrik 2006]

89

Rregullorja e Komisionit (KE) Nr. 718/2007, [12 Qershor 2007]

Rregullorja e Këshillit (EC) Nr.1085/2006.

Rregullorja e fundit e Këshillit është EC/Nr: 215/2008, hyrë në fuqi me [09.03.2008]

90

APPENDIXES

Numri i PROKURIMIT

Në të gjithë formularët numri i identifikimit të prokurimit formohet si në vijim:

91

Fjalori i Përbashkët i Prokurimit (FPP)

01000000-7 Produkte bujqësore, të hortikulturës, gjuetisë dhe të ngjashme

02000000-4 Produkte të pyllit dhe prerjes

05000000-5 Peshk, produkte peshku dhe nënprodukte tjera të industrisë së peshkut.

10000000-3 Thëngjill, linjit, torfë dhe produkte tjera të lidhura me thëngjill.

11000000-0 Naftë, gaz natyror, vaj dhe produkte tjera shoqëruese

12000000-7 Xehe të uraniumit dhe toriumit.

13000000-4 Xehe metali.

14000000-1 Miniera, gurore dhe produktet shoqëruese

15000000-8 Produkte ushqimore dhe të pijes

16000000-5 Duhani, mallra dhe furnizime duhani.

17000000-2 Tekstil dhe artikuj tekstili

18000000-9 Veshmbathje dhe pajisje tjera

19000000-6 Lëkurë, produkte të lëkurës dhe këpucë

20000000-6 Lëndë druri, produkte druri, produkte të tapës, xunkthëtari dhe thurje.

21000000-3 Lloje të ndryshme të pulpës, letrës dhe produkteve të letrës.

22000000-0 Lloje të ndryshme të materialeve për shtypje dhe artikujve për shtypje.

23000000-7 Produkte dhe karburante të naftës.

24000000-4 Kimikalie, produkte të kimikalieve dhe fibra të bërë nga njeriu

25000000-1 Produkte të kauçukut, plastikës dhe cipës.

26000000-8 Produkte minerale jo-metalike.

27000000-5 Metalet themelore dhe produktet shoqëruese

28000000-2 Produktet dhe materialet e fabrikuara

29000000-9 Makineria, pajisjet, aplikueset, aparatet dhe produktet shoqëruese

30000000-9 Makineria e zyrës dhe kompjuterike, pajisjet dhe furnizimi

31000000-6 Makineria elektrike, aparatet, pajisjet dhe lëndët shpenzuese.

92

32000000-3 Radio, televizioni, komunikimi, telekomunikimi dhe pajisjet e aparatet

tjera të lidhura

33000000-0 Pajisjet medicinale dhe laboratorike, pajisjet optike dhe precize, orët,

farmaceutikët dhe lëndët tjera shpenzuese medicinale

34000000-7 Mjetet motorike, rimorkiot dhe pjesët

35000000-4 Pajisje transporti.

36000000-1 Mallra të përpunuara, mobilie, zejtari, produkte për qëllime të veçanta

dhe lëndët shpenzuese shoqëruese

37000000-8 Lëndët e para të përmirësuara.

40000000-2 Rryma, gazi, energjia nukleare dhe karburantet, avulli, uji i nxehtë dhe

burimet tjera të energjisë.

41000000-9 Uji i mbledhur dhe i pastruar.

45000000-7 Puna ndërtimore.

50000000-5 Pajisjet për meremetim, mirëmbajtje dhe instalim

52000000-9 Shërbime të tregtisë me pakicë

55000000-0 Shërbime hotelierike

60000000-8 Shërbime të transportit rrugor dhe shërbime të transportit me tubacione.

61000000-5 Shërbime të transportit ujor.

62000000-2 Shërbime të transportit ajror

63000000-9 Shërbime përkrahëse dhe ndihmëse të transportit, shërbime të agjencive

turistike

64000000-6 Shërbime postare dhe të telekomunikimit.

65000000-3 Komunalit.

66000000-0 Shërbime financiare ndërmjetësimi.

67000000-7 Shërbime ndihmëse për ndërmjetësim financiar.

70000000-1 Shërbime të pasurisë së patundshme.

72000000-5 Shërbime kompjuterike dhe shërbime tjera të lidhura.

73000000-2(4) Shërbime hulumtuese dhe zhvillimi dhe shërbimet e lidhura

konsultuese.(4)

93

74000000-9 Shërbime për arkitekturë, inxhinieri, ndërtim, ligjore, kontabilitet dhe

shërbime tjera të profesionale

75000000-6 shërbime administrative, të mbrojtjes dhe sigurimit shoqëror.

76000000-3 Shërbimet e lidhura me industrinë e vajit dhe gazit.

77000000-0 Shërbimet e lidhura me bujqësinë, pyjore dhe të hortikulturës.

78000000-7 Shtypja, botimi dhe shërbimet tjera.

80000000-4 Shërbimet e edukimit.

85000000-9 Shërbime shëndetësore dhe punës sociale.

90000000-7 Shërbime për derdhjen e ujërave të zeza dhe hedhjen e mbeturinave,

sanitare dhe mjedisore

91000000-4 Shërbime të organizimit të anëtarësimit.

92000000-1 Shërbime të rekreacionit, kulturës dhe sportit.

93000000-8 Shërbime të ndryshme.

95000000-2 Ekonomi shtëpiake me persona të punësuar

99000000-0

Shërbime të dhëna nga organizata dhe organe jashtë territorit

Date post:	24-Oct-2021
Category:	Documents
Upload:	others
View:	7 times
Download:	0 times

ROLI I PROKURIMIT PUBLIK DHE MENAXHIMIT TË KONTRATAVE …

Documents