+ All Categories
Home > Documents > Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _...

Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _...

Date post: 10-Feb-2020
Category:
Upload: others
View: 1 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
64
beś tfinigl. (śtymitaftuma p ^romkrfl, luomit jur offent Iłt^en frufuttjg der ^chulcr stier Sftontag, bat 2 5., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871, Iporgctts t>ott 8 ^t()t ai>, n , unb jur leterfidjen 0«tfa.ffm tg ber ^CBifurtettfen, £>ienftag, ben 26. ^eltfeuiber, 91adjniittag$ int SRatnett be§ Sekret *£oHegiinq£- eljmbtetigft itnb ergebeitft cintabet Ser Sircctor ScS ©Ijmuniiumś ^rofeffot B r e d a . 3n^olt: i. ®!e gormett ber§t)j)ot()Eft$ ouS Si»iu8 fiir ben ©dutlgebranĄ enttoidelt. SJorn ®t)ninftftal[el)rev Dr. ©itntt)cr. 2. @ebad)tm6rebe ouf ben im 3unl b. 3 . Birftorbenen ^rotiinjial*©Ąulratl) ®el)eimen SRegiermtgb. SKotS) Dr. SDleijring. S5om Succtor. 3. ©djulned)rid)ten. Bont ®irector. / /) n (r * . 6 frfr •) SJnmtbcrfl, 1871. Sud)brnderei non %. gifd)er
Transcript
Page 1: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

beś

t f i n i g l . ( ś t y m it a f t u m a p ^ r o m k r f l ,luomit jur

offent Iłt^en

f ru fu t t jg de r ^ c h u l c r s t ie r

Sftontag, bat 2 5 ., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,Iporgctts t>ott 8 t()t ai>,

n ,

unb jur

le ter fid jen 0 « t f a . f f m t g ber ^ C B ifu rtettfen , £> ien ftag , ben 2 6 . ^ e ltfeu ib er , 91ad jn iittag$

int SRatnett be§ Sekret *£oHegiinq£-

eljmbtetigft itnb ergebeitft cintabet

Ser S irc c to r ScS © Ijm uniium ś

^rofeffot B r e d a .

3n^o lt: i. ®!e gormett ber§t)j)ot()Eft$ ouS Si»iu8 fiir ben ©dutlgebranĄ enttoidelt. SJorn ®t)ninftftal[el)rev Dr. ©itntt)cr.

2. @ebad)tm6rebe ouf ben im 3unl b. 3 . Birftorbenen ^rotiinjial* ©Ąulratl) ®el)eimen SRegiermtgb.SKotS) Dr. SDleijring. S5om Succtor.

3. ©djulned)rid)ten. Bont ®irector. / / ) n(r *.6 frfr

•)SJnmtbcrfl, 1871.

Sud)brnderei non %. gifd)er

Page 2: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.
Page 3: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

££j*on ben beiben (SRtebern cineS f^potfyetifcfjen (conbitionotctt) <Sa£gefuge8 neunen m ir, of)«e auf bie <Ste£tung berfelbeit 9 lM fid jt gu nefpnett, babjenige, meldjeb btc 23ebingung entfjiilt, ^ ro ta f ib ober $ o rb e rfa b , babienige, melcfyeg bie aub ber S eb ingung ^ergeteitete gotgc en tljatt, 2R>obofi8 ober 9tacf)faty

Sic Der rotaftó.§ . 1. S i , menn eb ber g a l i ift, b a ć ; m enn; fa fib ; im g a lle boć; ob.S i n o n , m e n n e§ b e r g o l i i f t , bof; nicĘjt, ftefjt (@ityf(e p ra f t. Stnteit. sum ilatein*

fĄreiben 2. 9i6t^. § 56 . 1 .):1) menu bie SSerneinung ficf) mit bem sJ3rdbicotbberb ber iprotofib ju einem uegatioen

SBegrlff oerbinbet. 1, 32, 9 si non deduntur, ąuos exposcit, bellum indicit = menu bie SluStiefe* rung bermeigert mirb. 37, 39, 4 per vallum castrave invadere parati erant, si in proe- lium liostis non ire t, foft — si proelium detrectaret.

2) menu einer borangefjenben 'iprotofib eine negatibe entgegengefteiit mirb. 28, 45, 7 si consul senatui de provinciis p e rm ittit , — si non p e rm ittit. 24, 45, 6 ąuodsi abire lic e a t, redire non liceat. 36, 5, 5 si ipse posset praesidere Epiro, — si id non posset, deprecari.

3) menu nur einjetne S^eile ber iprotofib uerneint merben. 3, 15, 9 si ibi spes non sit, seY olscos temptaturum. 28, 45, 1, si apud senatum non obtinuisset, ad populum extemplo laturum. 3, 41, 1 dicturos ad populum , si in senatu , non liceat. 3, 56, 13 cui praesidium fore, si App. Claudio non sit? 4, 3, 3 ąuibus ąuid aliud quam admo- nemus cives nos eorum esse, et si non easdem opes habere, eandem tamen patriam habere.

§ 2. ®ot;er mirb et non (audj potius fdnnte fyinjugefiigt merben) gebrauctjt, menu in bcrfeiben ^rotaftb bem boraubgeljenben offirmatioen Segriff ober ©ebanfett berid)tigenb ein jmeiter ne= gatib gegeniibergefteltt mirb, mir: unb nicfjt bielmeljr. 2, 38, 5 si lioc profectio et non fuga est. 7, 30, 14 si ultio irae haec et non occasio cupiditatis explendae esset. 4, 3, 7 si populo Romano liberum suffragium datur et non praeciditur spes plebejo quoque. 26, 30, 7 si portas Marcello Syracusani publice et non oppressis Syracusanis tyranni eorum clausissent. 26, 50, 4; 28, 43, 18; 35, 16, 6. 2SgI. 10, 8 , 1 tamquam integra sit causa et non jam in possessione unius amplissimi simus sacerdotii. Gjbettfo ac non 24, 37, 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

§ 3. Umgefeljrt ber Uebergang bon si non ju et. 34, 58, 2 si se ille Asiae finibus non contineat et (fonbern, bieinieijr) in Europam transcendat unb bergl. 38, 48, 15 si nollem, si grave ac superbum existimarem virtute gloriari, pro felicitate mea exercitusque mei postu-

l

Page 4: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

larem, ut diis immortalibus ho nos haberetur, negaretis hoc mihi cnm diis immortalibus? wo nor pro fel. gu benten (nnb) bielmeljr ober bagegen.

§ 4. 2Iub ber S3ebeiłtnng be$ si non ergiebt fict), baj; ntan nur fagen tann si non — sed. 26, 30, 7 si non Hieronymus defecisset, sed populus Syracusanus. 38, 49, 6 si longiorem orationem non cupiditas gloriandi de me, sed necessaria criminum defensio fecit; unb s in o n modo — sed etiam. 1, 40, 4 si non modo advenis sed seryis etiam regnum Romae pateret.

§ 5. S ie si non gebraudjt ntan si nemo, s in u llu s , si nullius alterius 22, 14, 4, si n ih il 5, 4, 2, quodsi nihil 9, 1, 8 , si nihil aliud 30, 12, 15; 10, 24, 15; si nihil (ftdrfereb non) eum legatio moverit 36, 7, 14; si nihil morarentur 1, 53, 10; si nolo 38, 48, 15, si neąuean t 26, 30, 10, si num ąuam 31, 7, 3, si neque — neque 28, 40, 9, si ne- quidem 3, 68, 2; 27, 5, 16; aud) fo, bafi bie 97egation ne aub bem 9tad)fab in ben 33or* berfob tritt. 4, 3, 17 an, ne si sit quidem, ad gubernacula rei publicae accedere eum pa- tiemur? 4, 4, 1 ne si utilia quidem sunt, fieri oportet? 42, 41, 10 ut ne si bellum quidem quis inferat, tueri me liceat.

§ 6. S e n n ober, alg ®egenfa£ ju einer bortjergeljcnben ^rotofis ^ei^t:1) Sin, 3umpt § 342 21. 1, 50, 5 sq. quodsi sui bene crediderint cives —, sin suos ejus pae-

niteat. 3, 2, 5 si paeniteat —, sin perjurio gaudeant. 3, 40,13 sq. si falso famam yolgatam putent —; sin fides et nuntiis et legatis habeatur. 8, 2, 11 si sub dicione populi Homani essent —, sin imperium abnuerent. 10, 26, 2 sq. si sibi adjutorem belli darent, quonam modo se oblivisci P. Decii consulis posse? sin collega quid aliud mallet, at sibi L. Yolumnium da­rent adjutorem. 27, 34, 13; 29, 31, 5; 30, 31, 9; 31, 18, 4; 39, 28, 13; 39, 43, 5.2)ie erfte 'iprotafig nur angebeutet, 31, 18, 4 ego autem prim um velim yos sem re mecum pacem, sin bello lacessitis, mihi quoque ctt.

2) Sin autem. 37, 53, 28 ita opinor, si nihil hostile adyersus yos fecerunt; sin autem Antiochi partis fuerunt ctt. 40, 9, 5 sq. itaque si mori tacitum oportet, taceamus; sin autem mihi yocem mittere liceat ctt. 42, 41, 9 sq. si est in foedere ita scriptum —, sin autem ctt. 39, 27, 2 sq. si liberas esse Aenum et Maroneam yelint — , sin autem minor cura sit. 26, 31, 2 sq. qui si non fuerunt hostes, nihil interest —, sin autem desciyerunt. 8, 4, 2 sq. 24, 8, 15. 2ludj einmal ttacf) sive 37, 15, 2 siye enim abscedant —, sin autem lnie Cic Tusc. 1, 41, 97 sq. — ®ie erfte 23ebingung in anberer gornt 8 , 10, 12, sq. qui devotus est—,sin autem sese devovere volet, ober nur angebeutet 7,13,8 sin autem non tuum istuc, sed publicum consilium est. — si autem in ber unfidjercn (Stelle 45, 44, 10 sq. si is ager populi Romani fuisset, dignissimum eo dono Prusiam habituros esse; si autem Antiochi non fuisse comperissent, ignoscere Prusiam debere.

3) Sed si. 37, 53, 25 ego, si vos ea mente ultra Tauri juga emostis Antiochum, ut ipsi teneretis eas terras, nullos accolas habere quam vos mało; § 27 sed si vobis decedere in animo est ctt.

4) C ontra si. 25, 30, 3 (exponit) posse eum, si operae pretium faciat, principem popularium esse. contra si maile obsideri pergat, quam spem esse — ?

5) iftod) fyaufiger, befonberS in ftfjarfem ©egenfatje, ift si, toenn aber ntdjt si non,fiit leętereb bie 5łełfp. § 1. 3, 49, 3 si jurę ageret — si vim adferre conarentur. 3, 67,4 si culpa in nobis est — si in yobis. 8 , 21, 4 si bonam dederitis — si malam. 23, 18, 1 si fiat conloquii copia — si in pertinacia perstent. 27, 6 , 5 si suum nomen — si aliorum. 29, 5, 9 si se Mago moveat — si Poenus quietus se contineat. 32, 8 , 11 si yellent — si id nollent. 32, 21, .15 si sua yoluntate — si mętu — si victus armis. 34, 2, 7 yobis, si — nobis, si. 38, 49, 4 si degenerem et emollitum — si timendum. 39, 15, 4 si aliquid ignorabitis — si omnia nudayero 39, 29 1 si — si — si neutrum

Page 5: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

eórum foret. 40, 14, 10 si aperte — si clam. 42, 29, 9 sq. si penes Romahos yictoria tesset — si fractae essent opes Romanorum. 44, 22, 13 si quis — si quem. 45, 19, 15 si partem — si totum. 45, 24, 4 sq. si omnes — si alii — alii u. a.

§7. <So fjeifjt menn aber im ©egenfa^e ju ehter mit n isi eingeleiteten iJSrofafib ebenfaflb si. 3, 10, 13 victam legem esse, nisi caveant, ne possessione urbis pellantur; si animus sit, non defore auxilium. 38, 48, 5 an nisi praesidia deduxisset Antiochus, non putaretis liberatam Asiam; si Gallorum exercitus etfusi yagarentur, rata libertas ciyitatibus esset?

§ 8. SBenn aber nidjt, too nfdjt oljne 2)erb ^eipt si m inus, sin m inus, si non (gtifttbt § 343). 29, 3, 3 ita accipi eos, si tradidissent; si m inus, 6xercitum Se ducturos. 24. 8, 6 pedites equitesque optamus, ut yalidiores, si minus, ut pares certe hosti habeamus. 29, 12, 7 cupiens pacem, si posset, si minus, indutias facere. 31, 36, 2 praeceperat, ut si aperto proelio procederet res, uterentur fortuna, si minus, cedendo sensim ad insidiarum locum hostem pertraherent. 37, 28, 2; 38, 8 , 3; 1, 47, 3 si tu is es, cui nuptam esse me arbitror, et virum et regem appello; sin m inus, eo nunc pejus mutata res est, quó'd ctt. 28, 29, 4 auferat omnia inrita obliyio, si potest, si non, utrumąue silentium tegat.

§ 9. SBenn aud) nidft, too nidjt oljne 33erb, aber mit bem SBegriffe, ber bert ©egenfafc bilbcl, Ijeijjt si m inus, si non (3- § 343). 2, 44, 4 ut si m inus omnes, aliquos tamen conciliaret. 9, 4, 8 quando erumpere, si non sine magno periculo, tamen sine certa per- nicie possent. 21, 41, 8 quem nisi agi tarę t, respicerbt profecto, si non patriam yictain, domum certe.

§ 10. Nisi, menu eb nidjt ber g a li ift, bafj; aufjer ttmtn, toirb gebroudjt, memt bcr@e* bante ber Slpobofib befc^ranft, loenn eine 2lubnal;me gemadjt rpirb. (5b fteljt befonberb, toemt ber 9iadjfab feittem gansen ^ntjatt nad) negatip ift. $n ben meiften gdllen farm man attdj nisi ftatt si non feljen (bfe iffnbnatpnen § 1.), obgleid) ber Unterfd)łeb roefcntlid) ift, tooriiber 3umpt § 343.

§ 11. Ueber ni gettiigc bie Semerfung bon iJBeifjenborn p 32, 31, 2 nec Boi detrectassent pugnam, ni fama Insubres yictos adlata animos fregisset, „ni mirb bon Livius oft mit ge= ringem Unterfd)iebe bon si non gebraudjt, f. 32, 33, 2; 33, 25, 6; p 1, 22, 6 ; 3 , 22, 9;23, 43. 2; 2, 22, 1; 23, 10; 8 , 10, 12 u. f. m., bod) fmt er, loenn and) nrfprtinglicf) eiit Unterfdjieb jmifct)en ni unb nisi ftatt fanb, biefen fćjjtoerlid) iiberatt Joolten fiffjlen tdffen, f. 3,24, 5; ib. 57, 5.* — £>ab bejeidjnenbfte SSeifpiel fiir ben ©ebraudj beb ni fiir si non bietet 8, 10,12 si is homo, qui deyotus est, moritur, probe factum yideri; ni moritur (tocnn er aber nid)t ftirbt), tum signum in terram defodi. Diamentlidj fommt eb jur Stnioenbung (Apafe 3u ffteb fig 21. 476. |śanb Jttrfell. IV., 197) bei ®roljuugen, 23etljeHeritngen alfer 2lrt, bei @pon* fionen unb in anbern geridjtlidjen fyormetu. 1, 22, 6 res repetitum se yenisse; ni '(= si non) reddantUr, bellum indicere jussos. 2, 26, 4 ni decedatur, bellum indicentes. 6 , 33, 5 cum tristibus minis, ni ctt. 7, 39, 14 mortem, ni sequeretur, denuntiantes. 36 , 28 , 6 itaque ni propere fit, quod impero, yinciri vos jam jubebo. — 3, 57, 5 se iterum ac saepius judicem illi ferre, ni yindicias ab libertate in seryitutem dederit, wogegen 3, 24, 5 nisi ita esset, multi priyatim ferebant Volscio judicem. gerttcr in itmfdjrefbenben Slbbcrbialfdtjen bei Uebergćingen. 1, 26, 9 ni ita esset, patrio jurę in filium animadyersurum fuisse. 34, 62, 18 nam ni ita esset, unus Scipio finire ntttu disceptationem potuisset.

§ 12. Quodsi ift bab bcntfdje trenu ober, aber tnenn, unb roenn, loenn nun. 3- §§ 342 unb 807. ®b fteljt, toenu nidjt foiuo I ein ©egenfab p bem oorljergeljenben ©ebanten, alb eine tueitcre lubfiiljrung unb Śnttoidlnng beffelben gegeben ober eine gotgcrung aitb bemfelben gejogen inirb, fo 1, 53, 8 quodsi apud eos supplicibus locus non sit, pererraturum se omne Łatium. 2, 54, 5; 3, 56, 11; 38, 6 . 7; 42, 34, 12 unb fcljr oft. (Sbenfo quodnisi 3, 64, 3 quodnisi pater postero di© affuisset, denuntiare se Icilio. 34, 2, 8 ąuodnisi me ve- recundia tenuisset, dirissem.

Page 6: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

§ 13. Si vero fteigert (alfo nid)t gletd) menu abcr, fonbern) toenn ober gar, menn erft, menu bollenbb. 23, 27, 10 itaąue Hasdrubal extemplo litteras Carthaginem mittit indi- cans, quanto fama profectionis suae damno fnisset. Si vero inde pergere t, prius quam Hiberum transiret, Romanorum Hispaniam fore. 35, 42, 10 si quid prospere eyeniat, Hannibalis eam, non Antiochi gloriam fore, si yero universo bello vincendi Romanos fortuna detur, quam spem esse sub rege yicturum Hannibalem?

§ 14. Si jam , menn nun, menn mirflicfj, menn ja. 22, 59, 13 illud etiam in tali con- silio animadvertendum yobis censeam, patres conscripti, si jam duriores esse velitis, cui nos bosti relicturi sitis. 39, 25, 7 querellae Tbessalorum adjectae, quod ea oppida, si jam redderentur sibi, spoliata ac deserta redditurus esset. 34, 2, 7 vobis, si ad feminas concitandas tribunicias seditiones jam adduxistis. 33gl. 27,17,11, >oo eb ftatt tam anceps—jam a. I) etę en muę.

§ 15. Si maxime (berfcfjieben bonmaxime, si 22,16, 8), we tut unter jeb er 23 ebinguttg, toeun gerabe. 2, 18, 7 quin, si maxime ex ea familia legi dietatorem vellent, patrem mul to potius M. Yalerium legissent.

§ IG. Si quidem ift mentger bebhtgenb, alb begritnbenb; eb giebt unter ber gornt ber 33e* bingttng eiuc alb jugeftanben ffingeftellte 23el)auptung (gerb. ©dfitlę lat. ©pracfficljrc § 196. 3mnf)t § 346.) mie unfer menn anberb ober toeil ja. 4, 26, 10 datumque sub jugum tribuniciae potestati consulatum memorantes, si quidem cogi aliquid pro potestate ab tribuno consules possent. 6 , 41, 3 si quidem nos ne cum volueritis quidem creare interdum po- teritis, istos etiam si nolueritis necesse est. 9, 15, 8 haud ferme alia mutatione subita rerum clarior yictoria populi Romani est, si quidem etiam Pontius Herenni filius sub ju­gum cum ceteris est missus. 22, 50, 7 non tu, si quidem L. Aemili consules cives estis. @o 28, 35, 11; 34, 17, 7; 38, 50, 7.

§ 17. Si unbsi modo, uornnbgefe^t namlidj, menn; toennnur, entljaltensugletdj citte 23efd)ran!ung. 1, 58, 8 Sex. est Tarquinius, qui sibi, si vos viri estis, pestiferum hinc abstulit gaudium, ebenfo 1, 41, 3; 2, 38, 5; 23, 42, 13 praesidiumque simul nobis et Nolae ademeris, si modo, quos ut socios baberes dignos duxisti, haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis. 4, 19, 3; 34, 27, 7; 35, 32, 10; 38, 56, 5; 39, 1, 1.

§ 18. I ta si; sic si, mit ber 23ef($rdnfung, bafj; nur unter ber 33ebinguttg, nur bann, menu. 3umfit §§ 281. 726 fpridjt bem sic in biefer 33erbinbung ben befdjrdnlenben ©hut ab, bod] bgl. 1, 17, 9 decreverant ut, cum populus regem jussisset, id sic ratum esset, si patres auctores fierent mit 21, 19, 3 i ta id ratum fore, si populus jussisset unb 26, 24, 12 ita ratam forem pacem, si. 33eifpiele fiir ita si finb feljr ga lreid 1, 8 , 2; 3, 65, 9; 10, 24, 16; 21, 13, 5; 21, 17, 6; 24, 16, 3; 24, 37, 7; 24, 38, 8 ; 38, 49, 6 u. a. — £>em ita ift etn demum beigefiigt 3, 63, 10 ita demum liberam civitatem fore, ita. aequatas leges, si sua quisque jura ordo teneat. (Sb entfpricfjt bem ita etn a lite r in 30, 37, 6 indutias ita se daturum, si naves restituerentur: aliter nec indutias nec spem pacis ullam esse. ®ie 97egation bon si ift si non, si nec — nec u. f. fc>. 30, 42, 19 urbem ita habituros, si non saevire populus Romanus vellet. 3, 45, 2 ceterum ita in ea (lege) firmum libertati fore praesidium, si nec causis nec personis yariet. Slitd) ita u t, mit ber 33efcbranfung bafj, nur fo toeit bajf, finbet fid) (bgl. ©tange de discrepantia quadam inter sermonem Ciceronianum et Liyianum fjranffurt a. 0 . 1843. 3 f.) 45, 25, 7 societatemab Romanis ita yolebant peti, ut nullum de ea re scitum populi Romani fieret unb 25, 33, 6 id quidem cayendum semper Romanis ducibus erit, ne ita externis credant auxiliis, ut non plus sui roboris in castris habeant, „ne ita — ut non nidjt — ofine baf; = nur fo bafju 3Beifj. ®amit bergleiclje utan 39, 18, 9 si ei permissum esset, i ta id sacrum faceret, dumne plus quinque sacrificio interessent. — S)ie Sefcljranfung tturb and) gegeben burd) uno modo si. 34, 17, 8 id ut ne fiat, uno modo arbitror cayeri posse, si effeetum erit, ne possitis rebellare. Hub łbie eb 3, 65, 9 fjeifjt: plebs i ta in tribunatu ponere aliquid

Page 7: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

o

spei, si similes Icilio tribunos haberet unb 21, 13, 5 cujus (pacis) ita aliąua spes est, si eam, quemadmodum ut victor fert Hannibal, sic vos ut victi audiatis, fo fjeifjt eb 27, 24, 9 monuit, ut in eo spem non moturos quicquam Etruscos poDeret, si, ne quid mo- veri posset, cavisset. 34, 33, 10 (videbat) unam spem fuisse, si qua dissensio excitari posset. 37, 11, 10 Pausistratus unam yiam salutis esse ratus, si vim facere posset. 35, 26, 2 in eo ratus v e rti spem obsidionis, si praesidia maritima interclusisset. Slefjn* ticjje Slerbinbungen finb 3, 46, 6 in eo verti puellae salutem, si. 41, 23, 5 qui in eo verti salutem gentis crederent, si. 31,15, 2 cum consul in eo verti crederet ceterorum Thessalorum animos, si. 35, 18, 8 in eo enim yictoriam yerti, si et loca opportuna et socii praeoccuparentur.

©tynoupma bon ita (sic) — si finb non a lite r , quam si unb non a li te r — nisi, untcr feiner anbern iBebiitgung, alb menu (nidt)t); nicfjt anberb, alb menu (nidjt). 3, 51, 12 illi negaban t, se a li te r ituros, quam si decemyiri deponerent insignia ma- gistratus. 28, 40, 2 neque aliter id fieri posse, quam si ipse in Africam exercitum trans- portaret. — 35, 39, 4 non a li te r , n isi pars inclinaret ad respectum pristinae societatis, rem adgressurus. 32, 38, 4; 45, 11, 11; 45, 31, 8.

§ 19. Ślub bem SBelfpiele 39,18, 9 in § 18 erlennen mir bie 33ermanbtfcl)aft biefcr 23erbinbung initdum, modo, dummodo, menu nur, berneint dumne, modone (dummodone.) 21nd) biefe ipartiteln briiden eine 58efd)ranfung aitb, „burd) fte ratrb ein SBunfcf) ober eine gorberung at§ Sebingung ober ©ufdjranfung an einen @a(j gelnupft." 50fabbig lat. ©pradjteljre § 352. 21. 2. 3umpt §§ 342. 572.

Dum. 2, 6, 9 infestis armis concurrerunt, neuter, dum hostem yulneraret, sui pro- tegendi corporis memor. 2, 51, 2 magis tamen, quod inopia frumenti quamvis in praeci- pitia, dum celeriora essent, agebat consilia. 6, 26, 7; 29, 34, 7; 36, 28, 5; 38, 11, 8.

Modo. 9, 3, 2 per silvas, qua ferri arma poterunt;, eamus; modo ad hostem perye- nire liceat, quem per annos jam prope triginta yincimus. 9, 19, 17; 23, 49, 12.

Dummodo. 1, 34, 5 Tanaquil oblita ingenitae erga patriam caritatis, dummodo vi- rum honoratum yideret, consilium migrandi ab Tarquiniis cepit. 6 , 41, 9 cuilibet apicem dialem, dummodo homo sit, imponamus. 21, 26, 9 nihil, dummodo innare possent, cu- rantes (toofitr (dufiger nihil, nisi ut). 24, 29, 10; 37, 35, 7 quodsi Asiae quoque partem aliquam abstrahere velint, dummodo non dubiis regionibus finiant, vinci suam temperantiam regem passurum, ino non nidjt jum gaujciu Satm, fonberu ju dubiis geliort.

Dumne. 2, 41, 7 Yerginius dicere passurum se adsignari agros, dumne cui nisi civi Romano adsignentur. 26, 34, 10 qui eorum trans Tiberim emoti essent, ne ipsi posteriye eorum uspiam pararent haberentye, nisi in Yejente Sutrino Nepesinove agro, dumne cui major quam quinquaginta jugerum agri modus esset. 26, 1, 8 suppleret de legionibus, quibus P. Cornelius praeesset, dumne quem militem legeret ex eo numero, quibus ctt. 28, 40, 7; 33, 24, 9; 44, 45, 4. 25, 7, 4 faceret quod e republica lideque sua duceret, dum ne quis eorum munere yacaret neu dono militari yirtutis ergo donaretur neu in Italiam reportaretur. ® ag eg en 3, 21, 6 dum ego ne imiter tribunos nec me contra senatus con- sultum consulem renuntiari patiar.

Modone. 3, 32, 7 concessum patribus, modone lex Icilia de Aventino aliaeque sa- cratae leges abrogarentur. 9, 34, 15 non die, non hora citius, quam necesse est, magi­stratu abieris, modone excedas finitimum tempus. 10, 43, 4; 21, 52, 4.

§20. Si nćif)ert fid) bibtueilen bem etsi, etiamsi, tametsi, fo baf; (ionbittonaleb unb ©onceffR beb fid berbtnben. ®eutfc|: au^ menu, felbft menu, obgleidi-

5, 6 , 15 adeo quidquid tribunus plebi loquitur et si prodendae patriae dissolyendae- que est, adsuestis aequi audire. 9, 23, 10 si homines juvare yelint, iniqua loca sunt. 3nt Oiadjfab gembljnltcf) tam en. 5, 51, 4 si nobis religiones nullae essent, tamen tam eyidens numen dei rebus adfuit Romanis, ut ctt. 6 , 18, 6 si singuli singulos adgressuri

Page 8: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

essetis, tamen acrius crederem vos pro libertate quam illos pro dominatione certaturos. 7, 13, 4 si signa foede amissa obici nobis possent, tamen censerem. 8 , 32, 5; 21, 43, 6; 23, 43, 12; 28, 44, 12; 33, 13, 12; 38, 49, 2; 39, 4, 5.

§21. Sludj nid)ttoenn, fel&ftłtidjttt>enn, nidjt etnm al nmtn ijeifjt non si = ne tum ąuidem, si. 5, 51, 1 (Adeo mihi acerbae sunt, Quirites, contentiones cum tribunis plebis, ut) non, si mille scnati consultis populiąue jussu reyocaretis, rediturus umąuam fuerim. 7, 10, 2 injussu tuo extra ordinem numąuam pugnayerim, non si certam victoriam videam.

9Jid)t, toenn — , a u d) ± t non, si 3, 45, 8 non, si tribunicium attxilium ademistis, ideo in liberos quoque nostros eonjugesque regnum vestrae libidini datum est. 7, 32, 15 non, si mihi novum hoc Comni cognomen diis auctoribus homines dedistis, Publicolarum vetustum familiae nostrae cognomen memoria excessit.

§22. Sive §§ 336, 339; 522) fteljt sunadjft in ber IBebcutung bon vel si obertoenn. 26, 33, 13 quaeque una secum dedidere, agrum urbemque, dmna huinanaque, utensiliaque sive quid aliud dediderant, de iis rebus, quid fieri velitis, vos rogo, Quirites; Ogl. 5, 33, 4 Gallos ab Arrunte seu quo alio Clusino adductos. Sive — sive (fo meift bet ©cero), seu — seu, sive — seu (9, 26, 7; 10, 14, 9), toentt enttoeber — ober toenn, eb fet nun baj) — ober baf?, mag nun — ober mag, enttoeber — ober. 3 n ber Siogatio beb ver sacrum 22, 10, 6 fjeifjt eb bafur si — sive: si nocte sive luce, si seryus sive liber faxit, probe factum esto unb im Oebete beb SOI. SSaterinb (Gorbnb) 7, 26, 4 si divus, si dira esset, qui sibi praepetem misisset, yolens propitius adesset. )]n fotrfjen bibjunctioen (Sonbitionatfa^en uberlagt ber ©dtriftftelfer, oft felbft nnentfdjiebcn, bem 8efcr bie 2Baf)I unter meprereH Sebingmtgen, ©rtinben, Urfacften. ®af)er folgen auf bergleicfjen ©ape Semerfttngen toie 4, 12, 7 nam utrumque traditur, ober 6 , 38, 9 ut scripsere quidam; fiir beu ©djriftftellcr ober fiir ben Oorliegenbett gali ift eb gleidjgtiltig, toelcf)eb ®lieb bab ricptige ift. SBab allein fiir tipi toicptig unb mtjtoeifelftaft ift, tcirb oft mit ltaud dubie, id quod con- stat nnb aljnt. angelniipft, toie 9, 26, 7.

1, 54, 7 seu ira seu odio seu superbia nullam eum vocem emisisse. 8 , 7, 8 movet ferocem animum juv«nis seu ira seu detrectandi certaminis pudor seu inexsuperabilis vis fati. 9, 26, 7; 38, 47, 2. ^eit citirten 33eifpielen toerben correlatib ein^elne S eg riffe Derbimben. $n ©agtterbinbungen fann bab ifMbicat gemeinfcpaftlid) feitt. 4, 3, 7 quidquid patres faciunt, displicet, sive illud pro plebe siye contra plebem est. 40, 9, 9 adhuc seu cura mea seu fortuna restitit parrięidio tuo, hesterno die funestum prope parricidium fecisti. 5, 9, 1 Primores patrum, sive culpa sive infelicitate imperatorum tam ignominiosa clades accepta esset, censuere. 24, 29, 10 Hippocratem atque Epicyden abire seu Locros seu quo alio mallent jubentibus. Ober jebeb ®fieb pat fein eigeneb 3rĆibicat. 5 , 42, 1 seu non omnibus delendi urbem libido erat seu ita placuerat principibus Gallorum. 30, 1, 5 P. Licinius facundissimus habebatur seu causa oranda seu in senatu, ad populum suadendi ac dissuadendi locus esset (bie ©telle ift nidjt ganj ficper). — ©tatt sive mit bem Yerb. fin. fteijt siye mit bent P a rtie . 4, 13, 7 et Lucius Minucius praefectus annonae seu re- fectus seu quoad res posceret in incertum creatus. 8 , 30, 3 sq. Q. Fabius seu ferox adu- lescens indignitate accensus seu occasione bene gerendae rei inductus acie cum Samnitibus conflixit; ober ein Ablat. absol. 3, 8 , 1 seu pace deum impetrata seu graviore tempore anni jam circumacto defuncta morbis corpora sałubriora esse coepere. 4, 12, 7 coepere a famę mała, seu adversus annos frugibus fuit seu dulcedirte contionum et urbis deserto agrorum cultu, nam utrumque traditur. — Sieb Partie, ift enttoeber tempera!, bal)er tritt ftatt beffen aucp bab cum tem por. ein, alfo sive cum. 3, 26, 9 ibi ab legatis, seu fossam fodiens palae innixus seu cum araret, operi certe, id quod constat, agresti ietentus — rogatus, ut togatus mandata senatus audiret; ober begriinbenb, bnper sive cum (causal.), siye quod ober s iye quia. 4, 56, 4 Yolseos deinde et Aeoruos seu Camntana arx reteńta in spem

Page 9: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

seu Verrugine amissum praesidium ad iram cum impulisset, fama adfertur summa vi ad bellum coortos. 22, 46, 8 sol seu de industria ita locatis seu quod forte ita stetere per- opportune utrique parti obliquus erat. 6, 12, 1 seu quia celeritate ad bellum opus erat seu victoria triumphoque dictaturae ipsi vires se additurum ratus dilectu habito in agrum Pomptinum pergit. 6 , 38, 9; 10, 14, 9 sive quia — contraxerant seu quia augebat. 1,8, 7; 39, 51, 2. — ©er ®runb fonu bitrd) einen Slbfidjtbfap aubgebriicft werben, bafier sive ut. 6, 15, 6 quod nisi facis, sive ut et ipse in parte praedae sis, sive quia vanum indi- cium est, in vincla te duci jubebo. 30, 31, 1 seu quia — seu ut. Ober sive — causa.1, 11, 7 accepti obrutam armis necayere, seu ut vi capta potius arx yideretur, seu prodendi exempli causa. (Sb fann audj sive — sive fo ftefjen, bajj jebeb sive ben 23orberfay ju eincm befonbern bifbet, wemt bie (Sntfc^eibung iiber jmet gafie mit iljren gofgen fcfjmanft.27, 14, 1 seu vicit, ferociter instat yictis; seu yictus est, instaurat cum yictoribus certa- men. 38, 3, 10 sive yenirent Aetoli, apertos campos ad dimicandum esse, sive detrecta- rent certamen, oppugnationem fore baud difficilem. <go 7 , 20, 7; 30, 40, 7: 36, 5, 6 sq,; 36, 16, 10.

©afj bem sive anafofutfjifdj ein sin autem entfpricfjt 37, 15, 2, ift oben bemertt.§ 23. ®ie fjppotfjetifcfjen Som paratibfa^e mit u t si, ve lu t si, ye lu t, tam quam si,

tam quam , ac si, ac (atque), quam si fte^eu im Sonjunctib. ©ab £empub ricfjtet fidj nad) ben iRegetn iiber bic Consecutio temporum. SBo, wie oft (f. 40, 9, 7), fdjeinbare 3tub= nalpne fid) finben, ift ein berliirjter (Somparattofa^ anjunefjtnen. 2Ub Uomtatiba ju ut, velut si, tamquam si, tamquam, ftefjen im ihndjjatj ita, sic, einmat perinde — tamquam. 33or ac si ftefjen 2ibjectiba, ijlronomina, 2ibberbia ber ®leidjfjeit, Ungleidjfjeit, Sfefjnticfjfeit ober Unafjm lidjfeit, roie dissimilis, idem, is, perinde, aeque, juxta; bor ac ftefjt perinde; bor quara si ftefjen haud aliter, haus secus.

(Statt beb Yerb. finit. ftefjen ofjne si audj Sparticipien, abfolute 2ibfatibe, prapofitionafe 21ubbrilcfe u. f. w. 3umpt §§ 282; 572.

Ut si. 22, 50, 9 cuneo quidem hoc laxum atque solutum, ut si nihil obstet, disi-cias. 6, 40, 12 ut si quis ei, quem urgeat fames, venenum ponat.

U t c. P a rt. 3, 5, 1 yires Eomanas, ut non suffecturas ad omnia. 35, 50, 11Delium conyertit, ut inde in Euboeam transmissurus.

U t c. Abl. abs. 10, 4, 1 ut exercitu deleto, ita justitium indictum, wab WtnigftenS erftart werben tann : wie wenn bab §eer bernidjtet ware.

U t mit prapof. Sfubbrud. 21, 18, 5 ut a confessis res extemplo repetuntur."Vetut si. 1 , 12, 7 baec precatus, yelut si seusisset auditas preces, „hinc“, iuąuit,

„Eomani, Jupiter O. M. resistere atąue iterare pugnam jubet. 21, 16, 2 (tautus patres) metus cepit, yelut si ad portas bostis esset. 29, 28, 9 yelut si rabem extemplo adgressu- rus foret, i ta conclamatum ad arma est. 1, 56, 12; 21, 41, 15; 25, 38, 8 ; 28, 32, 7.

Y elut. 2, 36, 1 coepti inde ludi, yelut ea res nihil ad religionem pertinuisset, 7,37, 7 Samnitium exercitus, yelut haud ulla mora pugnae futura esset, aciem instruit. 2,41, 9; 2, 44, 1; 2, 50, 4; 21, 5, 1; 29, 9, 5; 31, 1, 1; 34, 28, 11; 39, 11, 6 ; 40,12, 1, monad) ©rager ©pntap beb £ac. @. 29 ju beridjtigen.

Y elut c. P a rt. (bei ©cero nur bereinjelt) 1, 51, 3 moram velut deorum quadam proyidentia inlatam. 2, 41, 5 velut yaticinantem. 30, 3, 1 omnibus tamen yelut eam sortitis Africae cura erat. 44, 9, 7.

Y elu t c. Abl. abs. 1, 14, 8 velut inter pugnae fugaeque consilium trepidante equi- tatu. 1, 31, 3 velut diis relictis. 1, 53, 4, velut posito bello. 2, 12, 13 yelut alienato ab sensu animo. 6 , 30, 4 quibus velut circumyentis. 21, 45, 9 velut diis auctoribus. 26, 29, 2 yelut iterum captis Syracusis. 30, 8 , 1 yelut jam debellato.

Y elut oljne ® erb. 30, 10, 10 yelut ad justum proelium navale.

Page 10: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

Tam ąuam si. 40, 9, 7 ita me audias, precor, tamąuam si mihi ąuiritanti interve- nisses. 2ludj tam — quam getrennt. 30, 43, 12 ąuarnm (navium) conspectum repente incen- dium tam lugubre fuisse Poenis, quam si ipsa Carthago arderet.

Tamquam. 4, 3, 7 et perinde hoc valet „plebejusne consul fiat* tamquam ser- vum aut libertinum aliquis consulem futurum dicat. 10, 34, 5 ita compositus instructus- que moenibus successit, tamquam idem, quod ad Milioniam fuerat, certaminis foret. 38, 48, 6 sed quid ego haec ita argumentor, tamquam non acceperim sed fecerim hostes Gai­łoś? 40, 6 , 6 tamquam de regno dimicaretur, ita concurrerunt. 10, 8 , 1 Quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum de sacerdotiis et non jam in possessione unius amplissimi simus sacerdotii? et sic loquor, tamquam sine duce Hispaniae fuerint. 1, 41, 1; 7, 20, 1; 9, 23, 9; 24, 2, 11; 24, 7, 5; 25, 19, 12; 28, 43, 4; 29, 22, 1; 37, 57, 9; 40, 4, 5; 40, 12, 19; 41, 24, 3; 42, 3, 9; 45, 23, 12.

Tam quam c. P a rt. 33, 39, 7 ut adventus dissimulari ab Komanis tamquam nihil ad eos pertinens potuerit. 3, 38, 13 quod iis tamquam jurę cogentibus senatus paruisset. 44, 30, 4 tąmquam adjungenti. — 21, 57, 13 ut tamquam vi captam nrbem diriperent. 21, 61, 1 tamquam occursurus. 34, 36, 5 tamquam amissuri, non reddituri indignaban- tur. 36, 43, 10 tamquam ibi aptius expectatura hostem. 44, 9, 10 tamquam progres- surus.

Tam quam c. Abl. abs. 27, 9, 10 tamquam integra re. 2 , 53, 2 tamquam Yejis captis, ita pavidi Yejentes ad arma currunt. 30, 10, 10 tamquam exituris contra Roma- nis. 36, 41, 1 tamquam non transituris in Asiam Romanis.

Tam quam of)tte 25erb. 4, 53, 13 tamquam haud dubius inter tribunos militum honos Meneni. 42, 16, 8 tamquam jam haud dubius regni heres est locutus. 29, 31, 5 tamquam haud dubii juris sui. 34, 62, 10 agrum tamquam haud dubie Carthaginiensium juris. 23, 2, 9 tamquam est ipse facinoris particeps. 40, 9, 11 tamquam fraterno lusu. 8 , 33, 13 Papirium, tamquam ex hostium ducibus, sic ex Romano imperatore yictoriam et triumphum petere.

Perinde ac si. 31, 50, 9 plebesque scivit, ut perinde esset ac si ipse aedilis jurasset. 4, 7, 11 perinde ac si totum annum in imperio fuerint. 8 , 30, 3 perinde — ac si nemo Romanus in Samnio esset. 21, 25, 2 perinde ac si Alpis jam transisset. 24, 18, 11 ut omnia perinde agerent locarent ac si pecunia in aerario esset. 9, 25, 9; 25, 5, 8 ; 25, 28, 8 ; 26, 47, 4; 27, 51, 9; 31, 32, 4; 40, 28, 4.

Perinde ac. 2, 58, 1 numero etiam additos tres, perinde ac duo antea fuerint. 28, 38, 10 Africamque ei, perinde ac debellatum in Italia foret, provinciam destinabant. 32, 21, 3 perinde ac non postulaverint. 4, 7, 3; 7, 3, 9; 33, 27, 7; 34, 12, 4; 43, 8, 4.

P erinde ac c. P a rt. 9, 14, 2 perinde ac motus dictis eorum respondit. 37, 36,9 quando perinde ac victo jam sibi leges dicerentur.

Perinde ac mit prapof. 21uSbrutf. 5, 42, 2 perinde atque in capta urbe.Aeque ac si. 10, 7, 4 tum P. Decium consulem purum piumque deis immortali-

bus visum, aeque ac si T. Manlius collega ejus devoveretur. 44, 22, 5 aeque enixe parabit ac si ipse bellum gesturus esset.

Ju x ta ac si nur einmal 22, 31, 3 navalesque socii juxta effusi, ac si insulis culto- rum egentibus praedarentur.

Quasi c. P a rt. ,1, 51, 3 Tarquinius quasi re nova perturbatus.Quasi c. Abl. abs. 26, 21, 4 eum quasi debellato triumphare.Haud a lite r quam si. 21, 63, 9 sine lictoribus profectum, clam, furtim, haud

aliter quam si exilii causa solum yertisset. 23, 4, 4 jam vero n ih il in senatu actum ali­ter, quam si plebis ibi esset concilium.

Page 11: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

Haud secus quam si. S3et ©cero nie haud secus ttnb nie non secus quam. 2, 30, 13 haud secus quam si incidissent, yertunt terga. 22, 53, 13 haud secus pavidi, quam si victorem Hannibalem cernerent, jurant omnes. 28, 37, 6 haud secus, quam si Eomani eam insulam incolerent, hostiliter classi occursum est. 8 , 39, 7; 28, 15, 6 ; 31, 35, 4; 42, 13, 1; 45, 28, 5.

Haud (nec) secus quam c. P a rt. 28, 32, 4 haud secus quam yiscera secantem sua. 5, 43, 8 nec secus quam divino spiritu tactus.

Haud secus quam of)ne Serb. 27, 51, 10 ttnb 34, 18, 8 haud secus quam in pace. 36, 20, 2 haud secus quam in pacato agro. 5, 36, 11; 28, 3, 12; 29, 27, 15; 37, 45, 9; 39, 31, 10; 40, 22, 4; 40, 22, 10; 42. 59, 2; 44, 9, 7; 45, 13, 2.

5 , 5 , 12 haec sunt consilia vestra, non hercule d issim ilia ac si quis aegro, qui curari se fortiter passus extemplo convalescere possit, insanabilem rnorbum efficiat. 35, 42, 10 si classem, si exercitum amittat Hannibal, idem damni fore, ac si per alium ducem amittantur. 37, 54, 21 Massilienses in eo honore audimus apud vos esse, ac si medium umbilicum Graeciae incolerent.

Tamquam, velut, ut mit bett ^participien, namentlid) beb finolen fpturb, gebett oft, g(eid) bem oję c. part. (©epffert |)aitptregeln ber griet ifĄen Śpntay § 43. f. /?) ben fubjectiuen ®runb beb tRebenben ober £>anbeln'ben an fiir bab, mab er fagt ttnb ttjut. Sgl. Śii^naft Sittinb alb ©dptllectiire. III. J^eit <3. 43.

§ 24. $nt t emporalen cumift bibmeilen bie Sebingung mitentfialten, bodj fo, bafi bie 3eiP bebeutung iibermtegt, oft im nacftbrMlicfjen ©egettfab jum rein §t)pot^etifc^en (jur biofjen §ln= nawinę). .3imtpt § 577.

6 , 41, 3 si quidem nos ne cum v o lu e ritis quidem creare interdum poteritis, istos etiam si n o lu e ritis necesse sit. 35, 19, 6 proinde cum de bello Bomąno cogitabis, inter prirnos amicos Hannibalem habeto; si qua res te ad pacem com pelle t, in id eon- silium alium, cum quo deliberes, quaerito. 31, 38, 4 sq. nam si omnibus peditum quo- que copiis congressus rex fuisset, forsitan inter tumultum, cum omnes victi fugerent, exui castris potuerit, tu o cum victi fugerent „in bett bebingten ©ab aufgenommen, tein mirflicfjeb, fonbent ein bebingteb gactunt einfiifjrt" ŚBeiffb.; ebenfo 32, 9, 10; 34, 5, 1. Slber and) aitf;erbettt 38, 19, 3 iis haec maxime ratio belli sumendi fuerat, quod, cum montes tenerent, taedio se fatigaturos hostem censebant. 42, 13, 5 yidebam, quam impar esset sors, cum ille yobis helium pararet, vos ei securam pacem praestaretis, in meldjett beiben ©a^en jtu gteid) bie temporale Sebeutung in bie cattfale iibergeljt, bie nodf ttteljr tjeruortritt 34, 31, 13 itaque, si ego nomen imperii m utassem , mihi meae inconstantiae, cum vos m u te tis , vobis yestrae reddenda ratio est.

§ 25. Serattgem einernb, bibmeilen nidjt gerabebie ©ciftenj einer ©acf)ein,3meifet$ieljenb, moljt aber faft bib jur Dolligen Serneinung ift si quis, abjectiDifd) si qui, mer etma, met* cf)er etma, menn etma einer, etmatg. (ib „ fcljeint oft fiir bab Pronomen relatiyum jtt ftetjen, młe im @riecl;ifct)en elng fiir oęn,g‘‘. ,3umpt § 740.

21, 37, 4 nuda enirn fere cacumina erant, et si quid est pabu li, obruunt nives. 32, 35, 9 Eomanis eum cedere tota Illyrici ora, perfugas remittere ac si qui sint captiyi. 4, 60, 5 auxilio se futuros, si quis tributum non contulisset. 23, 29, 16 si qua dubia erant, Eomanis adjunxit. 28, 21, 1 in barbaros, si qui nondum perdomiti erant. 35, 20,12 (jussus) ex nayalibus yeteres (nayes) deducere, si quae utiles essent. 34, 50, 3 petiit ab iis, ut ciyis Bomanos, si qui apud eos in servitute essent, mitterent ad se. 34, 56,13 (decrevit senatus) si quos ei yideretur, milites scriberet, miemol)t in biefer 9Ierbinbttng bab blofje ŚRelatiu bab gemol)nlic|fte ift. 42, 31, 7; 45, 20, 1; 45, 35, 2. 2Rit aubbriitf* litrem 33emonftrattt>. 7, 4, 7 et si quid in eo exiguum naturalis yigoris sit, id extinguere (Manlium). 42, 30, 9 responderunt, si quid rei novae inciperetur, id maturandum esse.

Page 12: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

43, 3, 3; 43, 8 , 7. Oft et si qui a lii, si qua alia wtb bgt. unb mer, Wag etina fonft nod). 23, 42, 7 et si qua alia aut laeta aut gloriosa nobis eveneruut. 27, 5, 6 et si quorum aliorum merita erga populum Eomanum erant. 36, 27, 3 et si qua yellent alia. 37, 35, 3 et si quas alias (cmtates) Romani vindieare ab imperio regio yelint. 43, 6 , 13 et si quid aliud opus esset, ut imperaret senatus. — tRicfjt fetten tritt ju biefern beraltgemeinernben si quis eiit forte. 5, 3, 4 nullis injuriis, si quae forte aliquando inciderunt. 21, 38, 9 si quem forte id movet. 26, 49, 10 si quarum forte eivitatium legati aderant. 41, 24, 12 si quae forte fuerunt. 40, 12, 6 si quam forte habeo. S ie mit si quis, berfjatt eb fidj mit sicubi. 6 , 26, 6 bellum eo, sicubi est, avertatis precamur. 7, 13, 4 sicubi loco cessum. 9, 41, 8 sicubi est certamen bgt. 3, 63, 3; 21, 50, 3; 28, 20, 4; mit sicunde 26, 38, 5; mit si quando 45, 18, 13 si quando non deportati ex proyincia milites ad triumpbum sunt, fremunt; mit si quo 31, 8 , 11 quae, si quo res posceret, mittantur. 43, 12, 8 ut esiret,si quo res posceret. 43, 12, 6 quae, si quo opus esset, educerentur. 44, 17, 10 L. Ani-cius peregrinam et si quo senatus censuisset est sortitus; bagegen 35, 41, 5 quominus con- sul novus, quo senatus censuisset, extemplo proficisci posset. 42, 31, 6 ut iret, quo se­natus censuisset unb oft.

§ 26. (golnie bie gonjunction si mit bent Pronom. ober Adverb. indefin. fiirbab berattgentei* iternbe 9tetatib ftept, fo ift anbererfeitb bab Sietattb oft faft gteid) si mit bem ^ttbefO nftitnt. ®er SDiobitb ift ber Sonjunctib. śHiljnaft III. 24 f.

3, 19, 6 plus hercule ałiquando (supplicii meruit Verginius), qui vere rem aestimarevelit (toofiir eb 6 , 11, 4 si quis vere aestimare velit Ijeiftt). 3, 20, 8 ut qui se moveritad sollicitandum statum civitatis sentiat sine proyocatione dictaturam. esse. 25, 5, 4 antę bunc nemo pontifex maximus creatus erat, qui sella curuli non sedisset. 28, 30, 12 ce- terasque, quas indepta esset, mulcasset. 29, 17, 17 miretur, qui sciat. 34, 9, 4 mirare- tur, qui tum cerneret. 31, 31, 15 ut qui hodie yideat. 2tud) qui gteid) si is. 22, 39, 7 qui tantas jam nunc procellas ciet, quid inter armatam jiwentutem censes facturum? unb ofter.

§27. ^nfofern in 33efdjreibmtgen unb Gśrjdłjtuugeuburcl) beniBebingungbfaf} ein wiebertioR ter gatt bejetdjnet tnirb, ndfjert fić§ bab tjl)potljetifć|e SBerljattnifj mieber bem temporaten. 3 n ber iprotaftb $nbicatfb beb (^mperf. ober j3tubqitamperf.,in ber Stpobofib getoofjntid) jjnbic.

39, 18, 6 si nemo erat idoneus supplicii exactor, in publico animadyertebatur. 37,24, 2 si qua concurrerat rostro cum hostium nave, aut proram lacerabat aut remos deter- gebat.| 37, 30, 5 et si qua concurrerat. 42, 63, 4 si qua declinare nequiverant ictum, pro diruto muro novum extruebant. 28, 20, 4 sicubi nimis arduum et leye saxum occurre- bat, in summum eyadunt. Unb bergt. 8 , 9, 12 quacumque equo invectus est, ibi baud secus quam pestifero sidere icti pavebant. 2, 27, 2 quod ubi cui militi inciderat, coile- gam appellabat. 34, 38, 6 ut quisque maxime laborabat (SInbere tefen laboraret), aut ipse occurrebat aut aliquos mittebat.

§28. £>dufig ift bei Sibiitś in biefeut fyatte ber iter atine Sonjunctib unb jtoar ftet)t batut iu ber “jtrotafib ber (Sonjunct. ober ^Ittbguamperf., in ber Slpobofib ber ^ubicatin^mpetf., ber tjiftorifdje ^ufinitiD, bibtneilen ^nbic. ‘perf. (jufammenfaffeitb) ober bab (jiftori fdje ‘jlrdfenb. 2>gt. Órager Itnterfudjungen iiber ben gpracfjgebraud) ber romifdjen ^tftorifer @. 21 bib 24 unb beffefben gpiitay beb gacitub. ‘jSutbub 1866. @. 27. ^iipnaft III.25. ©ofirau § 408. 2. j^umpt §§ 569. 570. 579, c. Śei ©cero finbet ftcf) biefer ©ebraitd) uid)t.

2, 58, 7 si citius agi yellet agmen, tardius sedulo incedere; si adhortator operis ad- esset, omnes remittere industriam. 8 , 8 , 9 si hastati profligare hostem non possent, prin- cipes recipiebant unb § 11 si apud principes quoque haud satis prospere esset pugnatum, a prima acie ad triarios sensirn referebantur. 9, 6 , 2; 39, 40, 6 ; bgt. 21, 8 , 11.

3 , 36, 8 si quis collegam appellasset, ab eo, ad quemvenerat, ita discedebat, ut ctt. 3 , 50, 12 imperium si quis inhiberet, et viros et armatos se esse respondetur. 24, 18, 14; 31, 39, 12; 32, 17, 4 bgt. 25, 39, 7; bgt. 25, 39, 7.

Page 13: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

3, 63, 3 consul providere omnia, laudare fortis, increpare sicub i segnior pugna es- set. 21, 50, 3 sicubi conserta navis esset, haudquaquam par numerus armatorom ex ea pugnabat. 26, 38, 5 nec consul Romanus temptandis urbibus, sicunde spes aliqua se ostendisset, deerat.

§ 29. 23oxt beu retu fpfpotfjetifdjeu ©dfcen ift bicfer ©ebrrntd) ouf bie l)i)potl)ettfd)en lltelatibfdtje iibergegangen (qui — siquis). 7, 4, 2 virgis caesis, qui ad nomina non respondissent. 21, 4, 7 id (tempus) quod gerendis rebus superesset, quieti datum. 21, 58, 7 nam nec expli- care quicquam nec statuere poterant, nec quod statutum esset manebat. 25, 14, 9 multi vulnerati, etiam quos vires sanguis desereret, nitebantur. 25, 21, 5; 26, 12, 8 ; 33, 46, 2; 38, 29, 7. 6 , 25, 9 qua quemque suorum usuum causae ferrent. — 2, 22, 4 accepta cladis Latinos ira odioque ejus, qu icum que arma suaderet, ne ab legatis quidem violan- dis abstinuit. 3, 11, 2. 5, 42, 4 quocum que clamor hostium avertisset, paventes ad omnia animos oraque et oculos flectebant. 6 , 8 , 6. 21, 35, 3 elephanti tutum ab hosti- bus, quacum que incederent, agmen praebebant. jjumpt § 569 itnb £rdger fonnen fitr beu conjunctivus iterativus bet (Siceto nur de Orat. 3, 16 § 60 quam se cumque in partem dedisset anfufjrett, ju toeldjcr ©telle ©ofśrau a. a. 0 . „bodj bab ift roirt* lidj nur ?(nual)nte, nidjt erlebt;" unb Cato Major 9, 27 quod est, eo decet uti et, quid- quid agas, agere pro viribus (bon $iif)naft a. a. 0 . citirt) briieft bie jroeite ']3erf. beb (Sonj. bas unbeftinunte utait aub, tnie de Orat. 3, 52 § 201 conformatio sententiarum permanet, quibuscumque verbis uti velis.

§ 30. ®er (Sonjunctib iteratib in ©entporalfdijen. 1, 32, 13 id fetialis ubi dixisset, hastam in finesjeorum mittebat. 8 , 8 , 9 ubi bis ordinibus exercitus instructus esset, hastati omnium primi pugnam inibant, roorauf umnittelbar folgt si — non possent, — recipiebant.3, 19, 3. (§t)pot^etifdj itnb lofal ift ubi 5, 47, 2 tradentes inde arma, ubi quid iniqui esset. 35, 4, 2.) 2, 27, 8 cum (faft gletrf) si) in jus duci debitorem yidissent, undique convolabant neque, cum decresset, quisquam obtemperabat. 44, 29, 3 Antenor, cum ali- quas alto praeferri onerarias naves ex speculis signilicatum foret, omnes aut supprimebat aut spoliabat naves. 45, 22, 1 cum Romam venissemus.

§ 31. 31itd) ouf bie20tobalfd|e beljnt fid) biefc ©ebrnttd) beb iterotiben Sonj. aub. 2, 38, 1 ut quisque (gletd) si quis) veniret, primores eorum excipiens. 8 , 33, 10; 21, 28, 5. 21, 35, 2 montani concursabant modo in primum modo in novissimum agmen, utcum que aut loeus opportunitatem daret aut progressi morative aliquam occasionem fecissent (uteum- que — prout .Seifjb.). 5, 47, 3 trahentes alii alios, p rou t postularet loeus, tanto silentio in summum evasere, ut ctt.

§ 32. ®af? nad) beu ©onbitionalpartiteln si, nisi, dum bab pron. indefinit. ^entaub, Gttuab (©libftnnt.) burd) quis, quid, irgcnb eitter, irgenb toeld)er (2'lbjcct.) burd) qui iricbergegeben tcirb (jjuutpt §§ 136. 708. 1.), jetgeu bie augefiifjrtcn ©tellen jur Odcniige. 2(bcr and) quic- quam ift nidjt gar fo felten. 5, 3, 9 quanto tandem, si quicquam in vobis non dico civi- lis sed humani esset, indulgere potius comitati patrum atque obsequio plebis oportuit? 7,4, 6 quod naturae damnum utrum nutriendum patri, si quicquam in eo humani esset, an castigandum ac vexatione insigne faciendum fuisse? ®ie Olegation liegt iu beibeit 23eifpielett iu ber irrealen £>l)potI)efib. 29, 18, 20 si quicquam sceleris in nos praetermisit, non recu- samus, quin ctt. tanu aud) uegatib gefafjt toerben „aber er fjat leinen grebel an unb unber* ifbt gelaffen"; tóeun aber jjuutpt § 709 b. fagt, a u cl) 5, 33, 1 expulso cive, quo manente, si quicquam humanorum certi est, capi Roma non potuerat trete ber negatibe ©inu tjerbor, „beuu iu ber ©^at ift nidjtb iOJcufdilicjjeb ntit jjuberfidjt jit befiaupten", fo faun id) ijjm, i»e* nigftenb in biefer feiner SŚegriinbung, nidjt beiftimmen. Srft tticnu id) beu ©atj in einen coor*

Page 14: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

binirten umwanbfe: aut nihil humanorum certi est aut capiR. non potuerat, crfdjeint bet ©ebanfe negatib. 25gf. 4, 19, 3 jam ego hane mactatam victimam, si modo sancti quic- quam in tenis esse dii volunt, legatorum Manibus dabo. (5g ift bielmeljr jtt beadjten, bap, wie Siiljnaft III., 6 fagt, bet ©ebrattd) be$ quisquam unb ullus bei feinem ©cfjriftftelfer, ober minbeften# bei feinem afteren, fo oft unb fo fret ift, wie bei 8ibin8, unb bajj (©iipfle II., § 172. 4) quisquam unter affen ^rtbefinita bie odgemeinfle unb weitefte Sjebeutung l;at: it* genb einet, Wefcfjen immer man fidj benfeit mag; uberfjaitpt einet, iiberljaupt et* wa8; irgenb einet (etwab) in bet Ś e f t.

§ 33. 2htbererfett8 ftefjt aliquis, aliqui uidjt biof; in affirmatiber, fonbettt a u ci) in negatiber iProtafiS, wenn ein gewiffeS 90ta|, ein gewiffet ®tab bejeicfjnet werben foli itt auSbtiicfffdjem ober gebadjtem @egenfa| ju Siiemanb, 9iid)t8, fo wie ju 21IIe, $ eb e t, 3 ebe$. ®eutfdj: wenn Wirfficf) einet, — etwa8; wenn audj n u t einet, — etwad; wenn we*nigftenb einet, — etwa8. 5Cgt. $aafe ju 9teifig 31. 355. 3umpt § ‘'O8- 2. nnb SiifjnaftIII. 7. f. — 39, 15, 4 si a liqu id ignorabitis, ne locum neglegentiae dem, si omnia nudavero, ne nimium terroris obfundam yobis, yereor. 24, 8 , 15 non dico si om nia haec, sed si a liqu id eorum reip. praestitit. 26_, 49, 6 ; 27, 25, 8; 32, 11, 3; 42, 23, 9;42, 24 ,7 , wo wenigftenS §erl^ oernutt^et se si aliquid possent. 42, 37; 2 .— 39, 28, 13:sin aliquis est respectus mei. — 2, 38, 4 quid eos existimasse putatis, n isi aliquod profecto nefas esse? 6 , 15, 12 cur, quod in sinu yestro est, excuti jubetis potius quam ponatis,nisi aliqua fraus subest. 22, 59, 10; 27, 17, 4; 39, 25, 12; 41, 23, 9. 26, 38, 5 sic-nnde spes aliqua se ostendisset.

§ 34. 9?ad)brncfSuoll tritt itt ber ijSrotafib oft bie Slnapljora ein. 9, 9, 6 si spopondissemus urbem hanc relicturum populum Romanum? si incensurum? si magistratus, si senatum, si leges non habiturum? si sub regibus futurum? 23, 43, 4 si Trasumenni quam Trebiae, si Cannarum quam Trasmnenni pugna nobilior esset. 30, 12, 13 sed si captiyae vocem sup- plicem mittere licet, si genua, si yictricem attingere dextram, precor quaesoque. 35, 28, 3 quid , si —, quid, si —, quid, si —. 7, 40, 8 si cui — si cui — si cui — sicui. 7, 13, 4 sicubi — si — si. 2, 35, 1 n isi dedantur, n isi satisfiat. 42, 45, 6nisi reficere nayes, nisi instruere nayalibus sociis coepissent. — @ne8 ber conbitionaten ®lte* ber w!tb oft burd) bie folgenbett in feine SŁJjeite jerlegt. 7, 4, 3 si foedus est, si societas, si aequatio juris est, si consanguineos nos Romanorum esse nunc gloriari licet, si socialis illis exercitus is est, cur non omnia aequantur? 3erfegung be8 foedus; ug(. 39, 37, 10 si foedus ratum est, si societas et amicitia ex aequo obseryatur. 4, 5, 5 ad bel la ista parata yobis plebes est, si conubiis redditis unam hanc c iv ita tem tandem facitis, si coalescere, si jungi miscerique yobis privatis necessitudinibus possunt, si spes, si aditus ad honores yiris strenuis et fortibus datur, si in consortio, si in societate reipublicae esse, si invicem annuis magistratibus parere atque imperitare licet. 3 erte9un9 ber una ciyitas. — 23i8Wei* len bertritt bie 2lnapf)ora ben ©egenfafp 5, 52, 12 quid borum opus fuit suscipi, si una cum Gallis urbem Romanam relicturi fuimus, si non yoluntate mansimus in Capitolio per tot annos obsidionis, si ab hostibus mętu retenti sumus.

§ 35. ®er 21napIjora gegemiber ftef)t ba$2lftynbeton, wo jwei ©ticber, weber burd) si nodj burd) eine copufattbe ^artifel berbunben, erft pfammen bie SSebingung audmadjen. 2, 49, 2 si sint duae roboris ejusdem in urbe gentes, deposcant haec Yolscos sibi, illa Aequos; po- pulo Romano tranquillam pacem agente omnes finitimos subigi populos posse. 45, 25, 12 ut non sentirent, si Lycia et Caria ademptae ab Romanis forent, cetera aut se ipsa per de- fectionem liberarent aut a finitimis occuparentur, includi se insulae parvae et sterilis agri litoribus. 22, 39, 3.

Page 15: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

§ 36. 35cm fdEjou bcbingten ©atje ttńrb citte jrceite Slebingung, bie bie crfte nod) mef)r begrenjt, afpnbetifcf) beigegcbcti, fo baj? jtt)ei fcf)cinbar coorbinirte 2?orberfafec ju einem 9?a<^fa^c getjoren. Oftigelbbadf) 8at. ©tiliftif fiir ®eutfcf)e § 149. 1, 53, 10 si talis in liberos esset, in se ipsum saeviturum, si alia desint. 3, 64, 10 si tribunos plebei decem rogabo, si qui vos minus hodie decem tribunos plebis feceritis, tum ctt. 3, 68, 12 sq. quarum rerum si vos taedium tandem capere potest, nulla supplicia recuso, nisi paucis diebus hos populato- res agrorum castris exuero. 4, 3, 7 si non praeciditur spes plebejo quoque, si dignus summo honore erit, stare haec urbs non poterit? 6 , 40, 8 parum est, si in partem ejus venis, nisi partem petendo totum traxeris? 8 , 10, 13 sin autem sese de\Tovere volet, sicuti Decius de- vovit, ni moritur, neque suurn neque publicum dmnum pure faciet. 26, 36, 3 si quid injungere in- feriori velis, si id prius in te ac tuos ipse juris statueris, facilius omnis oboedientis liabeas. 34, 7, 11; 35, 13, 7; 35, 28, 3; 36, 40, 7; 39, 15, 8 ; 39, 17, 2; 39, 25, 5; 39, 42, 7 ; 40, 9, 3; 45, 24, 3. 32, 9, 10 vicissetque ea sententia, ni timuisset, ne, cum amari longius recessisset emisso e manibus hoste, si, quod antea fecerat, solitudinibus silvisque se tutari rex voluisset, sine ullo effectu aestas extraheretur, nui cum bebingenb ift. 26, 50, 5 quia ipse, si frui liceret ludo aetatis, praesertim in recto et legitimo amore, veniam mihi dari sponsam impensius amanti vellem, n>o fott>of)t in r. et 1. amore ais and) amanti bie ©telle non SSebingungSfatjen bertreten. — 2lber 26, 7, 5 si Koma in discrimine esset, Ca- puam eXtemplo omissuros aut ambo imperatores Komanos aut alterum ex iis, et, si diyisis- sent copias, bene gerendae rei fortunam daturos esse ift si divisissent copias nur eine loeitere Shtbfiiljriutg beS burd) aut alterum angettommenen ffalleS; ebenfo 22, 32, 3 adeoque inopia est coactus Hannibal, ut, nisi cum fugae specie abeundum ei fuisset, Galliam repetiturus fuerit nulla relicta spe alendi exercitus in eis locis, si insequentes consules eisdem artibus bellum gererent, too ber gmeite 23ebingung8fab offenbar nitr ju nulla rei. spe ctt. getjort, itnb 33, 25, 6.

§ 37. 9tid)t fetten finben fidjin einer bJJeriobe brei ober rnefir Ijppotljetifcije 2$orberfa|e bon benen ber eine anapfjorifdj angefniipft ift, tntifirenb ein anberer im ©egenfa^e ju einer boraitbgeljcnben ®ebingung fteljt, mie 40, 15, 9 ego si quid impie in te, si quid sce- lerate in fratrem admisi, nullam deprecor poenarn; si innocens sum ctt.. 21nap$ora nnb ©egenfatj. 24, 8 , 15 sq. create consulem T. Ocacilium, non dico, si omnia haec, sed si aliąuid eorum reipublicae praestitit; sin autem te classem obtinente quaevis Hannibali tuta atque integra ab domo yenerunt, si ora Italiae infestior hoc anno quam Africae fuit, quid dicere potes, eur ctt. ©egenfafj, ©cgeufafs, ditaptjora. 35, 42, 10 (censebat) si classem, si exercitum amittat Hannibal, idem damni fore ac si per alium ducem amittantur, si quid prospere eveniat, Hannibalis eam, non Antiochi glorianr fore; si vero universo bello vin- eendi Romanos fortuna detur, quam spem esse sub rege yicturum Hannibalem? 35ab jroeite si ift anaplforifdj, ac si comparatib, si quid im ®egenfa|e gleic§ sin quid, gefteigert burd) si vero. ©ber ber eine ftelft im ©egenfabe, loafjrenb ein anberer bem borijergetjenben Sebingung^ fa^e untergeorbnet ift. 45, 44, 10 sq. si is ager populi Komani fuisset, dignissimum eo dono Prusiam habituros esse; si autem Antiochi non fuisse comperissent, ignoscere Prusiam debere, si ex nullius injuria quicquam ei datum yellet populus Romanus.

Tic ^artifcln bet’ Wjiubujis.§ 38. ®er ®egenfa| jn ber mit si non, si nihil ctt. eingeleiteten Iprotafte roirb oft bitrcf)

fonbere befdjrautenbe ipartifetn angcbentet.®utd) a t C3umpt ©ramm. §§ 744. 756. ©ofirait im Somraentar ju 23ergil’S SleneiS’

©. 393 f.), befonberS in nacfjbrMtidjer 9?ebe nnb Slufforberung, n>o es in ber iltegel mit einem ^rouomen berbunben loirb. 9, 1 ,8 quodsi nihil cum potentiore juris humani relinquitur

Page 16: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

inopi, at ego ad deos vindices intolerandae superbiae confugiam. 1, 41, 3 si tua re subita consilia torpent (ttmut bu bir nidjt git rattjeit toeijjt, alfo negatio), at tu mea seąuere. 3, 56, 12 ąuodsi tribuni eodem foedere obligatos se fateantur tollendae appellationis causa, at se provocare ad populum. 10, 26, 3 sin collega quid aliud mallet (roeitn er eg nidjt w o Ile), at sibi L. Yolumnium darent adjutorem. 36, 7, 14 quod si nihil eum legatio nostra mo- verit, at nos. 9, 8 , 8 sq. precor quaesoque, si vobis non fuit cordi consules prospere bellum gerere, at vos satis habeatis vidisse nos sub jugum missos. 3, 31, 7 si plebejae leges dis- plicerent (nicfjt gefatten), at illi communiter legum latores et ex plebe et er patribus sinerent creari. — SMe Slpobofib mit at fotgt inoljt intnter ber iprotafib nadj, benn 24, 37, 11 at illi, si ad consulem gravarentur mittere, sibi saltem darent populi concilium tft bas at nidjt fidjcr. — £>af? bies at aitdj nad) afftrmatiber ijlrotafis fte^t, geigt 10, 19, 7 Bellona, si hodie nobis victoriam duis, ast (entft. auS at — set) ego templum tibi voveo, tneldje ?(ue- brucfśmeifc bet SBiinfdjen, ©eliibben unb 25ertt)iinfćljungen gewofjnltcfj ift.

®ttrdj certe. 5, 4, 2 si mihi ipse nihil quod dicerem in mentem yenire posset, ad- yersariorum certe orationibus contentus essem. 5, 6 , 1 si me dius fidius ad hoc bellum nihil pertineret, ad disciplinam certe militiae plurimum intererat. 10, 24, 15 si nihil aliud tulerit, illud certe laturum, ut ctt. 28, 44, 18 si ulla alia re, modestia certe vicero. 45, 23, 17 si tum parum ignominiae pensum est, haec certe ctt. SBgt. 22, 54, 6 moenibus- que se certe etsi non armis ab hoste yidebantur defensuri. 40, 15, 15 apud quem etiam si caritate a fratre majore vincor, misericordia certe reus yinci non debeo.

®ttrd) tamen. 4, 3, 3 si non easdem opes habere, eandem tamen patriam habere. 44, 16, 5 monueratque, ut eum morem, si non semper, crebro tamen usurparet. 25, 37, 19 sinml aut, si successisset coeptis, erecturum se adflictas res, aut, si pulsus esset (tnenn er fcittcu (Srfolg gefjabt), tamen ultro inferendo arma contemptum sui dempturum, toobei git bettter* ten, baj? itt bieferSebeutung „wenigftenS" tamen fetten amSIttfang beS Sa^eS ftetjt. — 2, 44, 4 ut si minus omnes, aliquos tam en conciliaret entljdit eine boppette SBefdjrdnlttng.

£>urd) saltem . 24, 37, 11. 26, 30, 10 ut si nequeant omnia, saltem, quae com- pareant, restitui jubeant. 28, 40, 9 a qua suspicione si me neque yita acta et mores mei neque dictatura yindicat, aetas saltem liberet. 31, 49, 11 ecquem si non militem, lixam saltem fuisse, quem ctt. 38, 53, 4 ubi si non yenerabilis, inyiolata saltem senectus eorum confidat? 2, 43, 8 nec illos, etsi non adhortatio invisi ducis, suum saltem flagitium cogere potuit. „saltem mit einer Oiegatiott, bie (jier in nec liegt, (jat bei ©piiteren faft bie 53ebeutnng non ne — quidemŁ SBeifjb. 5, 38, 1 non deorum saltem, si non hominum memores instru- unt aciem, tno attfjerbem si non ttngemofjnOdj nad) saltem geftellt ift.

®urdj ne — quidem. 21, 18, 11 si vos non tenent foedera yestra, ne nos quidem Hasdrubalis foedus obligare potuit. 22, 14, 4 nec si nullius alterius, nos ne ciyium qui- dem horum pudet? 32, 20, 5 si non cura salutis communis, ne studia quidem — roeem cuiquam possunt erprimere? Unb itttgett)6(jntidj bei ne — quidem in ber Slpobofiś nisi in ber iprotafib 36, 39, 9 (censebat) nisi illi cogantur in jus judiciumque populi Bomani, ne Bojos quidem quieturos. 38, 54, 10 populum Bomanum ne morte quidem P. Scipionis exsatiari, nisi et ipsius fama sepulti laceretur.

§ 39. Ueber tam en bennodj bei ffppotljetifduconceffibem 23orberfa| ift fdjott gefprodfen, eben fo ilber i ta , sic, ben ©orretatiben git ut, tamquam si ctt.

§ 4 0 . 1"4e 2tpobofib toirb aber aitdj bttrcf) 3 E i t b a f t ^ e fJl flefdjarft, fo baj? and) (per S on- bitionatcb m it gem pora len t fidj berbinbet.

Jam. 3;, 17, 7 si qui impediat, jam se consularis imperii, jam tribuniciae potesta- tis oblitum pro lioste habiturum.

Page 17: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

Tum, ja btutn; erft monit (mcttn) —, bonn. 1, 24, 8 si prior defexit publico consilio dolo mało, tum illo die, Juppiter, populum Romanum sic ferito, ut ctt. 1, 32, 6 si ego injuste inpieąue illos homines illasąue res dedier mihi exposco, tum patriae com- potem me numąuam siris esse. 22, 53, 11 si sciens fallo, tum me Juppiter O. M. pes- simo leto afficiat. 7, 40, 13 si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito, fo 6, 37, 10; 27, 5, 16; 36, 1, 5; 36, 2, 3; 40, 47, 4; 42, 46, 3 n. o. — 9)iit Sorcmfteltung beb Aadpatteb 6 , 14, 4 tum vero neąuiąuam Capitolium servaverim, si civem eaptum in vincula duci videam, ebenfo tum vero — si 7, 34, 14 itnb 8 , 30, 11. tum deniąue 23, 43, 2 postremo, ni impetratur (praesidium), tum deniąue ąuerendum frustra opem im- ploratam. tum demum 28, 41, 13 si victor Hannibal ire ad urbem perget, tum demum te consulem ex Africa arcessemns? tunc 8 , 31, 7 si se extinxisset, tunc yictorem ąuidąuid licuerit in magistro eąuitum, in militibus usurum.

S ta tim 28, 27, 10 si totum exercitum mortem mihi optasse crederem, hic statim antę oculos vestros morerer.

In de 32, 17, 5 si aditum armatis in urbem patefecisset, fugam inde caedemąue hostium fore, „inde bejeicljnet bfe ftc entmicfelnbe §olge, tum beit beftimmten 2Dtontcnt bed ©ntretend berfetben.“ SBeip.

E xtem plo bon SitotuS mit befonberer SSorliebe gebraudR. 10, 18, 12 ąnae (litterae) si falsae fuerint nec usus sui sit in Etrucia, extemplo abiturum. 25, 11, 13 ąuodsi naves sint, extemplo aut arce cessuros aut dedituros se hostes, ebenfo 26, 7, 5; 28, 45, 1; 29, 5, 9; 44, 19, 11; 44, 20, 1 u. o.

ait|er bet Jbontifern im ihacfjffllj feltette ilico 39, 15, 8 si dixero multa milia ho- minum esse, ilico necesse est exterreamini.

§ 41. gur nad)brutfltd)en3?erfid)erung bient profecto. 7, 35, 10 si nox opportuna est eruptioni, sicut est, haec profecto noctis aptissima hora est. 8 , 7, 6 si ad Regillum la- cum ad satietatem vestram pugnavimus, hic quoque efficiemus profecto, ne ctt. 25, 59, 15; 27, 6 , 8 ; 27, 9, 6 u. a. 3 n ben 23orberfa eingefdjoben 25, 38, 13 a vobis quoque pro­fecto si quis ąuaerat, nihil aluid respondeatis quam; maO ganj gemotptlicfj unb jmar urnnit* telbar nad; ber ©onjunction bei ben SluSbrMen ber 55 etljeuerung gefdjiefft. 22, 59, 17 sed si me dius fid ius ipse in nos mitis Hannibal contra naturam suam esse velit, nihil, ta- men nobis vita opus esse censeamus. 5, 6 , 1 si me dius fidius ad hoc helium nihil perti- neret, ad disciplinam certe militiae plurimum intererat. 5, 4, 10 si hercu les nulla alia causa, ipsa ińdignitas perseyerantiam imponere debuit. 28, 44, 12 si hercules nihilo ma- turius hoc quod ego censeo perficeretur helium, tamen ad dignitatem populi Romani perti- nebat videri nobis animum esse. 5>eboćf) nicf)t hunter. 34, 31, 3 et hercules, si tales esse- tis, non mirarer.

§' 42. SOiit 8eb|aftigtett auf einen unermarteteu ober ttnglaublicf)en Hmftaub ober ©egenftanb aufmerffaitt jit ntadien, gebraudR 8ibiu£ im 97acf)fa£e bismeilen en. 8 , 4, 6 si ąuando um- quam consociandi imperii, usurpandae libertatis tempus optastis, en hoc tempus adest. 8, 4, 11 si quem hoc metus dicere prohibet, en ego ipse profiteor me dicturum.

§43. 9tad)bem mir bte midjttgflen, bei Siniud oorfommettben ipartifeln unb ipronomina ber ^rotnfib unb bie midftigften ipartifeln ber SlpobofiS befjanbclt, orbnen mir noc!) bie 53eifpiele fiir bad nncf) irrealen ^ppot^etif^en @a|gefiigen fo fiaufige nunc, vvv dV, mtn aber itnb beffen @t)ttom;ma, bie, and) ofjne JtMfidjt auf bte ©egeitmort bed Jtebenben ober ©rjolRenben, tut ©egenfafje jit beit fingirten, ttttr gebadRen 53erf)a(tuiffen bte mirfltdj ffattfinbenben etnfiifp ren. Se tere merbett oft nodj bttrdj @S|e mit ąuoniam, quia, cum. ober burci ^?nrticiRien 0e=

Page 18: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

gtunbet. £anb STurfcff. IV., 340 f. jjntnpt § 349 a. g. ju t$ah. ^ug. 14, 17.„Nunc eam vim habet, ut transitum paret ad praesentem aliąuem rerum statum, cum eo, de quo antę dictum est, non congruentem et propterea illi oppositum.“

gb finbet fidj sundcfyft in Oteben uub jwor:1) in birect toiebergegebenen. 1, 28, 9 si ipse discere posses iidem ac foedera servare,

vivo tibi ea disciplina a me adhibita esset: nunc, ąuoniam tuum insanabile ingenium est, at tu tuo supplicio doce humanum genus ctt. 2, 12, 14 juberem macte virtute esse, si pro mea patria ista virtus staret: nunc jurę belli liberum te intactum inviolatumque hinc di- mitto. 21, 40, 1 sqq. si eum exercitum, milites, educerem in aciem, quem in Gallia me- cum habui, supersedissem loqui apud vos: nuuc, quia ille exercitus ctt. 22, 39, 1 sqq. 29, 17, 13; 23, 12, 8 ; 30, 31, 8; 31, 7, 6; 32, 21, 1; 34, 2, 1; 34, 5, 1; 34, 31, 1; 34, 31, 3; 34, 34, 3 unb a; bgl. 5, 51, 1 sq. — nunc autem. 22, 60, 7 quid enim aliud quam admonendi essetis, ut morem traditum a patribus necessario ad rem militarem exemplo servaretis: nunc autem, cum prope gloriati sitis —, nihil vos eorum, quae illic acta sunt, ignorare patiar. 22, 60, 20 haberetis liodie viginti milia armatorum Canusii fortia fidelia: nunc autem quemadmodum hi boni fidelesque cives esse possunt. — nunc vero. Srits a. a. @t. „opponendi potestas non infertur, sed augetur vero particula. * 45,8 , 3 sq. si juvenis regnum accepisses, minus equidem mirarer ignorasse te, quam gravis aut amicus aut inimicus esset populus Romanus: nunc vero, cum bello patris tui, quod no- biscum gessit, interfuisses, quod fuit consilium —?

2) in Oratio obliqua. 10, 15, 10 sq. facturum enim se fuisse dixit (Fabius), ut duorum patriciorum nomina reciperct, si alium quam se consulem fieri videret: nunc se suam rationem comitiis, cum contra leges futurum sit, pessimo exemplo non habiturum. 22, 25, 10 quas ob res, si antiquus animus plebei Romanae esset, audaciter se laturum fuisse de abrogando Q. Fabi imperio: nunc modicam rogationem promulgaturum. gbenfo 26, 29. 6 sq; 32, 28, 6 sq; 32, 36, 6; 34, 49, 1 sq; 36, 39, 7; 42, 38, 10 ; 44, 20, 5 u. a. — verum enimvero. 37, 52, 7 sq. ad ea rex, si ab aliis sibi praemiorum optio deferretur, libenter consilio amplissimi ordinis usurum fuisse: verum enimvero (jcljt ober erft) cum ipsi daturi sint, multo magis munificentiam eorum in se fsatresque snos ipsorum arbitrii debere esse. SDagegen sic quoque 36, 5, 7 ut — sive venisset, sic quoque (aud) unter biefen SSerijćUtntffen) spes veniae ab Romanis foret.

§ 44. -Darni wirb bied nunc gebraudjt, memt ber@ d)riftfteller f ein (bebauernbeb)Urtljeil ab* geben Will. 3, 72, 7 nec abnuitur ita fuisse, si ad judices alios itum foret: nunc (fo ober) haud sane quicquam bono causae levatur dedecus judicii. 7, 6 , 6 cura non deesset, si qua ad verum via inquirentem ferret: nunc fama rerum standum est.

§ 45. gnblic$ ftcpt eb in ber Gr^dfjUtng. 44, 31, 7 sq. quodsi clausis portis muros porta- rumque turris armati defendissent, vano cum incepto moenibus pepulissent Romanos: nunc porta egressi proelium loco aequo majore animo commiserunt quam sustinuerunt. 44, 42, 9 quodsi maturius pugnari coeptum esset, deletae omnes copiae forent: nunc imminens nox fugientes texit. .f)ier [)dtte and) tunc ftefjen fonnen, wie 26, 10, 7 ea res tantum tumul- tum ac fugam praebuit, ut, nisi castra Punica extra urbem fuissent, eifusura se omnis pa- vida multitudo fuerit: tunc in domos atque in tecta refugiebant. 28, 19, 3 in eos populos primo adventu, cum dubiae Hispaniae essent, merito magis quam utiliter saevitum foret: tunc jam tranquillis rebus, quia tempus expetendae poenae yidebatur venisse, L. Marcium ad Castulonem oppugnandnm mittit.

§ 46. Slitdj un ter ben bantaligen23crI)dUniffen, fogar j e t eiRt in ber Grjdijiung na^ irrcaler .f)l)pot[)ejib tunc quoque. 21, 34, 7 sq. in eos versa peditum acies haud dubium fecit, quin, nisi Armata extrema agminis fuissent, ingens in eo saltu accipienda clades fue­rit: tunc quoque ad extremum periculi ac prope perniciem ventum est. — diod) baufiger

Page 19: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

tura quoque. 9, 13, 8 sq. quae regio si Ma Samnitibus fuisset, penuria rerum ornnium exclusos a commeatibus absumpsisset: tum quoque (a u cl) jetct fogar) profectos incle inopia ve- xavit. 10, 35, 3 qui (terror) si pugnantes cepisset, insignis accepta clades fbret: tum quo- que sollicita nox fuit. 24, 26, 12 sq. quae (yirgines) eo cursu se ex sacrario proripuerunt, ut, si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fueriut: tum quoque ali- quotiens integro corpore eyaserunt. 43, 4, 1 sq. tum vero, 22, 3, 7 sq. Maminius, qui ne quieto quidem hoste ipse auieturus erat, tum vero iratus se ex concilio proripuit „unter ben bamatigen 23er^altniffen ttoltenbb, je^t gar", entfpricfjt bem mmc vero 45, 8 , 4.

2Bir geijen nun ii6er:§ 47. 1) git bettjenigen ©aggefiigen, in benen 8it>iub, nid)t frei bon griedjifcfyem Sinftujś,

oft mef)r aI8 bie ©djriftftetter bor ifym bic gorm ber «g>Qp>ot cfiśi iteben anbern (Sonftructionen gebraudjt, unb

2) gu bmjentgen (Sonbitiottalfa^en, in benen gtoifdpn iprotafib unb Slpobofib ein berbitt* benbeb, ftetb aub bem gufammenljange fid) teic t ergebenbeb Silittelglieb eingufdjalten ift (gu beu gufautnmtgegogencn S8ebingungbfd(sen).

§. 48. @o na^ert fic§ nad) ben 2lubbtucfen beb 21ff ectb sibemąuod, ja ift nidjt felten gteid) quod, nur baj) jeneb eineu galt elb angenommen, biefeb alb Sl;atfad)c tjirrftellt. 3 umpt § 629 a. (Ś. ©iipfle II. § 108 3uf. 2. SSergl. tiifinaft III. 29, ber bic8 „ungebnlbige gragen Ijinter Vb. affect/ nennt.

®eu Uebergang bon ber Sonftruction mit quod gu ber mit si finbd id) 45, 13, 7 regi- bus Aegypti si quid per se boni commodique evenisset, id magno opere senatum lae tari, barnad) 27, 16, 14 lae tus successu fraudis, si ne Fabius quidem dolo invictus fuisset, tu o ber @o| mit si nur Grpeęegefe bon successu fraudis ift; dtjnlid) 28, 27, 14 eo ipso non con- te n ti, si pro tribunis illos haberetis, bagegen 4, 6 , 11 contentus eo, quod ratio habita plebeiorum esset. 7, 31, 6 com m oti patres vice fortunarum humanarum, si ille praepotens opibus populus infractos gereret animos. 32, 17, 7 g loriam etiam egregiam rati, si ar- mis potius et yirtute quam moenibus urbem tuerentur. 1, 40, 2 (Anci filiis) impensius ind ign itas crescere, si ne ab Tarquinio quidem ad se rediret regnum. 2, 28, 2 indi- gnatione, si reiceret. 4, 5, 10 ut patricios indignatio, si cum bis gerendus esset honos, deterreret. 3, 60, 8 indignatio incessit, si. 3, 7, 4 pudorę m oti, si nec obstitissent nec opem ferrent. 36, 35, 1 sed pudor, si irrito incepto abscederet obsidione, occurrebat. 3, 31, 2 pudere se numeri sui nequiquam aucti, si ea res aeque suo biennio jaceret ac toto superiore lustro jacuisset, tuo ber ®af) mit si nur eine (Srttdrung beb nequiquam giebt. 40, 14, 1 non est res, qua erubescam , si die festo inter aeąuales largiore vino sum usus. 1, 53, 10 yetant m ira ri, si qualis in cives, ąualis in socios, talis ad ułtimum in liberos esset. 39, 10, 1 vetat eum mirari, si per aliquot noctes secubuisset. 3, 21, 4 mirer, si vana yestra auctoritas ad plebem est? 38, 38, 7 nihil neque m irari neque succensere Antioclium debere, si spem libertatis differri non satis aequo animo paterentur. 9, 18, 10 miremur, si. 32, 20, 2 neque mirum, si. 3, 28, 5 mirom esse, ni ,, g e tu i f;, gang fidjer, fonft ttteijT ber Sonberfationb* unb 3Md)terfpradje augeijorenb" 3Beif?t). 33gl. Jer. Slnbr. IV., 4, 19 mirum, ni domi est unb 8febig bie fitjpotljetifcjjen @aj)e bei £ereng. ©orlib @. 12. 6, 17, 3 hocine patiendum fuisse, si ad nutum dictatoris non respondent yir consułaris?

?let)nticf) uert)d(t eb ficl) mit facere quod unb si. 21, 11, 2 populum Romanum iu- juste facere, si Saguntinos yetustissimae Carthaginiensium societati praeponat. (Sb ift ttod) ntd)t gefcf)ef;en. 35, 46, 13 (Micythio dixit) id primum eos pro amicis facturos, si insula eicedant atque abeant unb ebenfo 9, 43, 14 clamitans summum flag itium fore, si alte- rum exercitum utriusque yictoriae compotem sinerent fieri nec ad se sui belli yindicarent decus; bgt. £er. (Sun. II., 3, 91 an id flagitiumst, si.

Page 20: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

§ 49. (go ftefjt aucf) si nadj beu Werben beb 33erfud) enb, ©udjenb, gragcub imb (lrw arten$ , natiirlid) mit bem Śoujunctib (biellefdjt eine 21u$nal)nte), befoitberb bon posse, licere, velle. 3untpt §§ 354 a. ttnb 605 g. Ś.

23, 18, 1 tem p tare , si qua parte invadere urbem possit. 35, 29, 10 temptaturos, si ąuorum animi sollicitari ad defectionem a tyranno possent; getoofjulid) (jat temptare nocf) tin Dbject bet ftdj 1 , 57, 3 temptata res est, si, ebenfo 2, 35, 4 Yolsci, si qua transitio fieri posset, temptant castra. 26, 3, 10; 31, 45, 3; 38, 48, 11. 35ielleicf)t ober gcl;orcn bie 5 le^ten 33etfptele, gentaf? ber urfpritnglidjen Sebeutitng bott temptare, ju ber folgenben Otegel. — 10, 16, 4 omnia expertos esse, si suismet ipsorum yiribus tolerare tantam molem belli possent. — 25, 35, 6 ag ita re coepit, si quo modo posset. — 34, 3, 5 id modo q u a e ritu r, si majori parti prodest. („©iefer ^nbffatib in ber inbirecten grage, ein entfcf)ic= bener ©racibmub unb oljne ^orallele bor Śibiub aufeer in ber Homobie, ftefjt ^anbfd)riftlx( feft." Yiibnaft III., 23). 29, 25, 8 ab iis quaesivit, si aquam imposuissent. 39, 50, 7; 40, 49, 6. — 4, 20, 8 q u isiineare sit error, ex istim atio communis omnibus est „ob biefet* ^rrtfjum, wtntt er anberb ftatt §at, barin liegt" 333ei§b. — 31, 9, 8 ad Collegium pontificum re fe rre consul jussus, si posset recte votum incertae pecuniae suscipi. — 33, 35, 3 p e rcon ta tu s , si consilium admittere auribus possent. 36, 33, 1 percontatus, si se — urbes recipere vellet. — 34, 30, 3 caduceatorem misit.ad explorandum , si pa- terentur legatos ad sę mitti. — 34, 26, 4 dieminde unum in speculis fuit, si quid novi motus oreretur. — 33, 35, 5 ne, si quid Antiochus moveret, exp ectasse yideri posset. — .£>ierljer ge^ort and) 34, 19, 4 iis trium condicionum electionem ferrejubet: primam, si transire ad Romanos velint; alteram, si domos abire —; tertiam, si utique bellum pla- ceat, diem locumque constituant, tno si transire yelint unb si d. abire bon condicionum electionem abljangig, ob fie u. f. n>., anberb ift bab 33erf)altni§ im britten @ai§e si u. b. placeat, d. 1. constituant. ®iefe 9lrt bon ©a^gefiigen bilbet ben llebergang ju ber folgen* ben .tlaffe.

3ufammeitae$aaeitc ^clmtpnflSfa^c.§ 50. 9)tit eineut $n erganjenben 23erb beb 23erfucf) en$ f^lie^t ftc etn ©a^mitsi unb

betu Sonjunctib, befonberS bon posse, nolle ctt., unmittelbar an ben £)nnptfat3 an. SDeutfdj: ttnt ju berfudjen, nnt 3u fefen , ju erfafiren, ob; menn etloa, ob bielleidjt, biel* lei d)t bafj. 3umpt § 354 a. Ćr. (Snglntaim Orainnt. § 282. 31.

1, 51, 1 (Vejentes) quod ipsa propinquitas loci, si Romana arma omnibus infesta fini- timis essent, stimulabat, in fines Romanos excucurrerunt. 5, 42, 1 ostentari quaedam in- cendia terroris causa, si compelli ad deditionem obsessi possent. 9, 31, 6 ut insidiis quae- reretur locus, si exercitus circunmniri posset. 10, 5, 10 pars magna aggerem vallumque conscendit, si aut ex superiore loco tueri se aut superare aliqua et eyadere posset. 22, 12, 7; 30, 12, 1; 42, 62, 14; 42, 67; 6 ; 45, 37, 14. — 3br ^egeicfjnung beb Itnfidjern unb Unbeftimntten nimmt bab si gem ein forte an. 1, 7, 6 Hercules pergit ad proximam spe- luncam, si forte eo vestigia ferrent. 22, 13, 1 inritat ducem, si forte accensum tot indi- gnationibus detraliere ad aecum certamen possit. 23, 8, 10 te id prius scire yolui, si forte abesse malles; ober ein Pron. ob. Adv. indefin. quis, qui, ubi ctt. 26, 27, 10 ora- tum, si qua misericordia flecti possent. 27, 14, 6 Hannibal elephantos in primam aciem induci jussit, si quem inicere ea res tumultum ac payorem posset. 27, 27, 3; 28, 46, 8. 42, 64, 10 Romani equites modico interrallo sequentes, sicubi sparsos ac dissipatos inyadere possent, et ipsi in castra redeunt. — 2lu$ Pron. ober Adv. indefin . unb fo rte 6, 3, 7 cum pro se quisque tenderent ad portas, si qua forte se in agros eicere possent.

Page 21: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

§51. 3?ocfj freier werben anbere 21bftcf)tdfaęe, tnie: urn ju fćimpfen, urn berett 511 fein , namentlid) nad) ben Werben riiften, fid) riiften, gcgcttwcirttg fein iibergangen. $m Ś5eut* fd cn ^ilft man ftd) mit: fitr ben S a lt, bafj; fattd.

34, 46, 7 Ijeijft ed Dottftanbiger steterunt p a ra ti adpugnam (3mnpt § 771 £;at ad pugnandum), si quis contra egrederetur. 37, 39, 4 per vallum castra invadere p a ra ti erant, si in proelium hostia non iret. Defter aber roirb ber 33egriff tam pfen, angreifen audgetaffen, ber im (etjtent Seifpiete megen oer iprfibttatdbeftimmungen per vallum itnb castra nidft fefjlen fottnte. 35, 11, 9 qui primo intenti paratiąue (nami. um 3 u fdmpfen), si laces- serentur, in stationibus fuerant. 31, 42, 4 eques paratus instructusque stetit, si quid hostis moveret. 27, 17, 6 ceterum, etiamsi cum pluribus dimicandum foret, arte ąuadam copias auxerat (um ben geinben getoadffcn p fein, aud) tuenn u. f. tu.). 1, 41, 1; 5, 1, 9; 5, 5. 5; 7, 27, 6; 27, 30, 8 ; 31, 46, 7; 36, 41, 6; bgt. 9, 17, 9 nnb 24, 1, 11. — 26, 9, 9 se- natus magistratibus in foro praesto est, si quid consulere velint (um fogteicf) jufammeu ju treteu). 26, 10, 2 placuit senatum frequentem in foro contineri, si quid in tam subitis re­bus consulto opus esset. —- 2)?ctn acfite aud) bet biefer 2lrt non pfammengejogenen @a^eu auf bie Ifdufige SSerbiubung bon si quis, si forte, si qua forte.

§52. (Sbenfo finbet bel ben SlitdbrMen bed IDrotjend, fsoffend, 23erfpred)end nnb otjnt. eine 9lrt bon 3ufammen3iel)Uttg ber ©at^glieber ftott, inbem biefe Studbriicfe eigenttid) eiue 9fud* fage im Accus. cum luf., eniijaiten unb erft ju biefer ber ©ebingungdfab, natiirlicf) im (iott jnnctib, geijdrt. 2Iud) Ijier bebienen tbir mtd ber tleberfe|ung: ffir ben g a t l , bafp

6, 38, 8 fjeifjt ed regetmafjig unb bollftonbig addidit minas, si pergerent, sacramento omnes juniores (se) adacturum, aber 6, 33, 5 (eos) arcuisse dicitur vox horrenda edita templo cum tristibus minis, ni nefandos ignes procul delubris amovissent. — 10, 42, 7 tjeijjt ed bohftdnbig voverat Jovi Victori, si legiones hostium fudisset, pocillum mulsi, priusquam te- metum biberet, sese facturum, aber 31, 11, 2 aedemque Diiovi vovit, si eo die hostis fu­disset. — @0 nad) ben StudbrMen:

1) bed $ )ro |en d 7, 12, 12 gravem ediserat poenam, si quis injussu in liostem pu- gnasset. 7, 39, 4 mortem, ni seąueretur, denuntiantes. 2, 26, 4 ni decedatur, helium in- dicentes. 10, 9, 4 gravi poena, si quis verberasset necassetque civem Romanum, sanxit.

2) bed ®ertouitfd)end 10, 38, 10 diro quodam carmine in execrationem composito, nisi isset in proelium. 25, 14, 5 execratus inde seque et cohortem, si ejus vexilli hostes potiti essent, princeps in castra irrupit. 28, 22, 11 his adhortationibus execratio dira ad- jecta, si quem.

3) bed 53 o f f e n d 1, 31, 7 homines unam spem aegris corporibus relictam, si pax ve- niaque ab diis impetrata esset, credebant. 5, 8, 9 una spes erat, si ex majoribus castris subveniretur. 39, 32, 1 praemiorum ingenti spe ornatus, si caput Masinissae rettulisset, 32, 2, 3; 35, 47, 7; 37, 53, 13; 40, 26, 4; bgl. 32, 23, 9 hos desperata salus, si Romani yicissent, ad rabiem magis quam audaciam accendebat.

4) bed 23erfpredjend 32, 11, 9 ducem promissis ingentibus oneratum, si Mes exstet, vinctum tamen tribuno tradit. 37, 36, 2 pollicitus est societatem omnis regni, si per eurn pacem impetrasset. 39, 17, 1 indici praemium proposuerunt, si quis quem ad se deduiis- set; togi. 5, 28, 9.

5) bed ©etobend (SSeifpiete fe£>r gafytrcid)) 7, 11, 4 si prospere id helium evenisset, Indos magnos vovit. 10, 36, 11 templum Jovi Statori vovet, si constitisset a fuga Romana acies. 21, 21, 9 novis se obligat votis, si. 21, 62, 10 vota suscipere jussus, si in decem annos respublica eodern stetisset casu. 41, 21, 11 votum concepit, si u. ». a. — fpierber mocbte icb and) jiefjett 40, 23, 8 deprecatio in litteris erat, si quid adulescens cupiditate regni prolapsus secum egisset (ber Slrief entljiett bie SMtte tipn gu nerjei^en, tuentt u. f. tu.)*, ttietoofh depr. feftte 9tudfage im Acc. cum Inf. entljalt.

Page 22: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

§ 53. ©od gefagt werben, bafj etwab ju gefd>ef>en anfing ober $u geftf>et)ett im Segriff war, bafś ^eraanb etwab tfjmt wodte, etwab ju t|un im ©inne tjatte, bap eb fc ien, a(b ob Semanb etwab tfptn werbe ober ju t^un im 'śBcgriff fei, baji (^emanb ttaf)e barait war etwab $u t^uii, bafj ^ernanb t^un fonnte obernutfjte u. f. w. imb bafś bie @ad)e felbft (nidjt etwa bab iffioden, Sonnett u. bergt, benn bab war fdjon borfjanbett) jur Slubfiifjrittig getangt watę, wenn ein Umftanb forbetnb baju*, ober wenn nicfit ein Umftanb fjittbernb baswifdjengetteten Ware, fo ftefjt im 9Żad)fa§ ber ^nbicatib beb £>auptberbb, ben wir£tid)en Shtfang beb ©efdjefjenb ober ber tpanblitng git begeidpten, ber Snbicatio ber actiben perip(jraftifd)en donjugatiott, itm aitbjubrucfett, baj; etwab witflidj im ©egriff war 511 gefcfjeljen, baj) ^ernarb wirftid) im Segriff war etwab p tfiun, ber ^nbicatio ber iĆerben beb ŚBodenb, SSerfudienb, ®onnenb, SOiiiffenb, (fiir le^tereb aud) bie paffibe periptjraftifdje Gtonjitgation) ober ber benfetben fljnompnen 2htb< briicfe (facile, difficile, ingentis diificultatis, occasio, tempus optimum, parum (erat, fuit, fuerat), pertinebat (bergl. 3umpt § 518), urn bie Sdjatfadje beb Sottttettb, SOiiiffenb w. f. w. angugeigen. — 33ebingungbgtiebe fteljt ber (Sonjunct. ($mperf., Wenn bie ©leicfygeitigteit bet eintretenben ober nldft eintretenben 23ebittgitng betont wirb; ber Sonjunct. ‘fRitbquantperfecti, wenn gefagt werben foli, baj) bie 23ebiugitng nor 2htbfiif)ritng ber burd) bab .jpauptnerb beb iJtadjfaęeb bejeidpeten §anbiung eingetreten ober nid|t eingetreten ift.

2htd) biefer gad geljort itt bie ®taffe ber jufammengejogetten Sonbittonatfd^c, benn wettit Sio. 2, 50, 10 fagt vincebatque paucitas, ni jugo circummissus Yejens in yerticem collis evasisset, fo tjat er, teb^aft ergdljlenb, einen leic t git ergdnjettben ©ebanfen iiberfpntngen; oodftanbig miifjte eb fieipeu vincebatque paucitas (fie fing an git fiegeu: bab fogenannte 3 ,u* perfect. conatus bet 3umpt § 500 21. 1. 3 n,e et Slbfafc) et yicisset (ttttb tjatte einen bod* ftdnbfgen @ieg babotigetragen), ni ctt. 2Bir iiberfe^en biefeb ni ttnb nisi, wenn eb ber 2[pobofib fotgt, oft mit ab er. lleber ben ganjett ©ebrattd) fiet)e ©. SC. 2t. Stritger llntcrfitdjitngeu attb bettt ©ebfete ber tatein. ©pradjteljre I. ©. 352—383. gitnipt § 519 ff. 2$gt. attcf) iOtabbig opusc. acad. alt. @. 227 ff.

3 nt 'Jtadjfatje fteljt:1) ein fogettannteb Im perf. conatus, ben Stnfang ber ^anbtung begeidjnettb. 37, 53,

13 rex Asiae et partis Europae Antiochus filiam suam in matrimonium mihi dabat, resti- tuebat extemplo ciyitates, quae defecerant a nobis, spem magnam in posterum amplificandi regni faciebat, si secum belłum adyersus eos gessissem „ber SBiCfe war bereitb ba, bie Sltter- bietungett wttrbett geitiadjt, bie 2[itbfiitjtttng war bon ber SCljednatpite ant friege abtjangłg" 9Beif?b. 4, 52, 5 jam fames quam pestilentia tristior erat, ni dimissis circa omnes populos legatis ad frumentum mercandum annonae foret subyentum. 25, 31, 15; 28, 33, 5; 32, 13, 9; 40, 15, 2. 9iidjt anberb bab j3lubquautp. 3, 19, 8 qui antę Latinos ne pro se quidem ipsis attingere arma passi sumus, nunc, nisi Latini sua sponte arma sumpsissent, capti et deleti eramus. 34, 29, 10 difticilior facta oppugnatio erat, ni T. Quinctius super- yenisset.

2) ein 25erb beb SSSotlenb, gewdfjnlid) ittt ((ntperj. 3, 43, 7 Romam ferii protinus Siccium placebat, ni decemyiri funus militare ei publica impensa facere maturassent. 6, 21, 6 et magna hominum pars eo, ut legatio supplex Romam mitteretur, inclinabat, nisi priyato periculo publicum implicitum esset .45, 19, 7 eorum hominum Attalus erat, qui, quantum spes spopondisset, cuperent, ni unius amici prudens monitio velut frenos animo imposuisset, benn eorum erat, qui cuperent = cupiebat. 10, 14, 6 ; 22, 60, 17 non enim modo sequi recusarunt bene monentem, sed obsistere ac retinere conati sunt, ni strictis gladiis yiri fortissimi inertes submovissent. — 21bt)dngig: 1, 48, 9 imperium deponere Ser- vium in animo habuisse quidam auctores sunt, ni scelus intestinum liberandae patriae con- silia agitanti interyenisset, bgl. 38, 2, 8 haec tumultuatio regem cupientem, si se seąueren-

Page 23: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

tur, raptim evadere angustias, revocare primos et eadem, qua yenerat, via referre coegit signa.

3) bie Conjug. periphr. Act. m it eram , tui. 23, 40, 8 Hasdrubal Caralis per- yenturus erat, ni Manlius obvio exereitu ab effusa eum populatione continuisset. 1, 7, 5 si agendo armentum in speluncam compulisset, ipsa vestigia ąuaereutem dominum eo de- dnctnra erant. 22, 24, 6 propior inde tumulus apparuit, ad quem capiendum si luce pe- lam iretur, quia haud dubie hostis breviore via praeyenturus erat, nocte clam missi Numa- dae ceperunt. 1, 40, 4 gravior ultor caedis, si superesset, rex futurus erat, quam privai-tus. 40, 57, 6 duplex inde erat commodum futurum, si Dardani, gens semper infestissima- Macedoniae, tolleretur; bgl. 2, 22, 1 Volsci comparaverant auxilia, quae mitterent Latinis, ni maturatum ab dictatore Eomano esset, „comparaverant auxilia quae mitterent, i. e. mit- tenda, alfo — missuri erant auxilia (et misissent) ni“ firiig. — 5, 53_, 9 quod singuli fa- cturi fuimus, si aedes nostrae deflagrassent, hoc in publico incendio universi recusamus fa- cere? 38, 47, 4 quos ego, si tribuni me triumphare prohiberent, testes citaturus fui rerum a me gestarum. 21, 44, 4 deditos ultimis cruciatibus adfecturi fuerunt, it»o in deditos bie irreale 23ebingung liegt. 2, 1, 4 sq.

4) v ideri gewobntid) im 3ttb. 3niperf. mit ^Jort. gut. 21ct. ober 3 nf- ber Conjug. periphrast. 22, 22, 1 quietum fore y id eb a tu r reliquum aestatis fu isse tąu e per Poenum hostem (too per P. h. bie iflrotafib uertritt, f. u.). 5, 26, 10 videbaturque aeąue diuturnus futurus labor ac Yejis fuisset, ni fortuna maturam vietoriam dedisset. 32, 25, 8 omnem casum, si pertinacior dux fuisset, yidebantur subituri. 22, 28, 3 (peditum acies) videbatur, si justa pugna esset, haudquaquam impar futura. 36, 34, 2 si capta vi foret, omne no­men ibi Aetolorum ad internecionem yidebatur yenturum. — 26, 23, 2 quem T. Manlio, nisi iuterpellatus ordo comitiorum esset, collegam daturus fuisse yidebatur. 39, 44, 4 ut nisi receptui cecinisset, permixti fugientibus irrupturi fuisse in urbem yiderentur. 39, 40, 4 ut, quocumque loco natus esset, fortunam sibi ipse facturus fuisse yideretur; bgl. 34, 4, 14 unb 2, 1, 8.

5) paene, prope unb fi)no ni)me 2fttbbritcfbtoeifen. 2, 10, 2 pons Sublicius iter paene hostibus dedit, ni unus yir fuisset Horatius Cocles. @o bet Cicero nur paene, nie prope. 2, 65, 4 sic prope oneratum est sinistrum Romanis cornu, ni referentibus jam gra»- dum consul inerepando simul temeritatem simul ignaviam pudore metum excussisset. 40,32, 5 jam prope erat, ut sinistrum cornu pelleretur Eomanis, ni septima legio successisset. 7, 14, 5 jamque haud procul justo proelio res erant, ni celeriter diremptum certamen per cen- turiones esset. 3, 1, 4 atrox certamen aderat, ni Fabius consilio neutri parti acerbo rem expedisset. 42, 44, 2 nisi in tribunal legatorum perfugisset, haud multum abfnit, quin interficeretur.

6) posse im vl,nb. ^n tperf., ^ e r f . , ipinbqnamp. 7, 7, 9 neque sustineri poteraut, ni extraordinariae cohortes pari corporum animorumque robore se obiecissent. 26 , 38 , 2 ąuos neque omnis tenere praesidiis, nisi vellet in multas parvasque partis carpere exereitum, poterat nec ctt. 22, 24, 9 tanta paucitate vix castra, si oppugnarentur, tutari poterat.33, 8, 11; 45, 20, 5. 3, 5, 8 qui nulla deinde vi sustineri po tuere ven issetque in pe- riculum summa rerum, ni T. Quinctius peregrinis copiis subvenisset. 3, 67, 3 ergo si yiri arma illa habuissent, capi Roma me consule potuit! 32, 12, 6 deleri totus exercitus potuit, si fugientes persecuti yictores essent. 31, 16, 6 eripique ex obsidione, ni cessatum foret, potuerunt. Slagegen 31, 38, 4 sq. si omnibus peditum quoque copiis congressus rex fuisset, forsitan inter tumultum exui castris potuerit rex; ber Sonjuttctio wegen forsitan, mietuofil forsitan bei Sioiub fid) oft gemtg in 3nbifatit)faęen finbet. — 5, 33, 1 expulso ciye, quo manente ( = si maneret) capi Roma non potuerat.

Page 24: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

7) oportere, debere, decere im ^nb. ^tttpcrf. u. iJJerf. 40, 15, 10 si mihi pater succenseret, te majorem fratrem pro minore deprecari oportebat. 7, 3, 9 ąuanto tan­dem, si quicquam in vobis non dico cmlis sed humani esset, indulgere potius comitati patrum atque obsequio plebis oportuit. 28, 28, 7 ubi si vos decedens confecta provincia imperator relinquere.m, deurn bominumque fidem implorare debebatis, quod non ctt. 34, 2, 10 quamquam ne domi quidem vos, si sui juris tinibus matronas contineret pudor, quae leges hic rogarentur abrogarenturque, curare decuit.

8) bie Conjug. periphr. Pass. mit eram , fui. 37, 41, 8 sic armatas quadrigas, quia, si in extremo ant in medio locatae forent, per suos agendae erant, in prima acie locaverat rex. 38, 49, 1 nempe eundum ad hostes erat, si vincere vellem. — si unum diem morati essetis, moriendum omnibus fuit.

9) oubcre 21itSbrMc ber 9W8glicjjfeit, © djnnerigfeii, S3f(ligEeit u. f. to. im 3ttb .$ntperf., e r f., t)31uSquamp. 31, 21, 3 occasio egregie rei gerendae fuit, si protinusde via ad castra oppugnanda duxisset. 9, 9, 12 an, si sana mens fuisset, difficile illis fuit, mittere Eomam legatos? 44, 6, 14 quod, nisi di meDtem regi ademissent, et ipsum ingentis difficultatis erat. 7, 30, 14 an, si ultio irae haec et non occasio cupiditatis ex- plendae esset, parum fuit (fonnten fie fidfj nicfjt begniigen), quod legiones nostras cecidere? 28, 44, 12 si hercules nihilo maturius perficeretur bellum, tamen ad dignitatem populi Ro- mani pertinebat ctt. 38, 49, 12 si gladium in Asia non striimssem, si hostem non vidis- sem, tamen triumphum merueram.

2ltS htftritctioeS IBeifpiel, too im Otacftfabe Couj. ipiitSq., ^nbic. ijJerf. ber Conjug. periphr. imb jjtib. jperf. bon posse ficf) finbet, merle man 40, 14, 11 convivio soluto cum comisator ego discessissem, quattuor substitissent, ut sopitum te adgrederentur, quo- modo fefellissent et alieni et mei et maxime suspecti, quia paulo antę in rixa fuerant? quomodo autem trucidato te (SSebingttng) ipsi eyasuri fuerunt? quattuor gladiis domus tua capi et expugnari potuit?

§ 54. (Steljcn bie genannten Stusbriicte fotoofjl in ber s}5rotafiS ols in ber Slpobofis, fo muf? natiirlid), toofern fie bcibe eine 2f)atfncf)e bejeidjnen, auĄ in beiben ©liebertt ber $nbh cotib fteJjen, toaljrenb ber beutfcfje ©pracltgebraudj junt Conjunctib ^inneigt. 5, 52, 12 quid horum opus fuit suscipi, si una cumGallis relicturi fuimus? 37, 36, 4 Lysimachia tenenda erat, si pacem tamquam ab sollicitis de belli eventu petituri eratis. 45, 37, 3 Servius quidem Galba, si in L. Paulo accusando tirocinium ponere et documentum eloquentiae dare voluit, non triumphum impedire debuit, loornuf § 4 sed nomen deferret et legibus interro- garet aut diem diceret = deferre, interrogare, dicere debuit.

§ 55. <3tellt fjingegen ber (Sdjriftfteller boS SBebingte, bie g-olge nicj>t ols ettonS SOjat fadflicfjeS £)in, fonbern rnadjt er es Don feiner fubfectiben Slnfidjt abljattgig, gilt iljm boS flonnen, iDHiffen u. f. to. felbft ais untoafjrfcljeiniicl), fo fet t er and) bie genannten SSerben in ben Son- jitnctib. jjfemlicf) jafjtrcicf} finb bie Śeifpiele fiir posse. 3itmpt § 519 a. @. ©iipfle II. § 64 e. 3 ufatp

4, 12, 7 quo (bello) si adgravatae res essent, vix ope deorum omnium resisti potuis- set. 7, 15, 1 neque sustineri jtotuissent, ni forte eo loco dictator fuisset. 10, 14, 17; 27, 27, 5; 30, 25, 7. — 2, 2, 2 quod primo optimum factu fuisset mit ju ergdnjettber ']3rota= fis. — 22, 61, 15 qui si Carthaginiensium ductor fuisset, nihil recusandum supplicii foret; Dgl. 30, 14, 10, etiamsi non patrem ejus imperatorem videremus, Romarn oporteret mitti.

§ 56. 2Bof)l einjig łft 40, 14, 4 si domum tuam expugnaturus, capta.domo dominum interfecturus eram, non temperassem vino in unum diem, non milites (©ton. Derm. sodales) abstinuissem? id o ber ^nbicatio nur in ber jlrotafiS fteljt; Dgl. Cicero pro Ligario § 25 quodsi

Page 25: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

Caesaris causa in provinciam yeniebatis (Imperf. couatus), ad eum profeeto exclusi proyin- cia yenissetis.

§ 57. (Sine anbere 23rncf)t)logie beb Sfttbbrmfb entftefjt, ttsemt bie attb ber i|3rotafib ab* julcitcnbe golge, eiu 23erb beb ©agcttb, ©laitbenb, llrtijeilenb entlfaltenb, iibergangcn it)trb unb ber ©ab, ber, Don biefern Serb abfyattgig, im Acc. cum Infin. fteljen follte, alb $auptfaę fitb nnmittelbar an bie i|3rotafib anfc tiegt. £)aburd), bafj ftatt ber gornt beb ab|augigen ©abeb bie ber Unabfjdngigfeit gewćii)lt wirb, tritt bie Śefjauptuug entfcfjiebener auf unb burd) Seglaffung jetter leidjt su ergansenben Serbett (um fo leidjter jit ergdttjen, menn, wie oft, ber Sorberfab fd)ou ein aljnlidjeb Serb entljdlt) gewimtt bie ©arftettimg an iJMcifion. ,3 umpt § 772. fpeinid)en Celjrbncf) ber te o r ie beb tat. @ti(b @. 277.

1, 23, 7 si vera potius quam dictu speciosa dicenda sunt, cupido imperii duos cogna- tos vicinosque popiłoś ad arma stimulat. 34, 2, 14 omnium rerum libertatem, imino licen- tiam, si veve dicere volumus, desiderant. 41, 23, 13 immo, si vere volumus dicere, jam inehoayit bellum. — 1, 49, 9 is, si famae credimus, ab Ulixe deaąue Circa oriundus. 25, 17, 6. 33, 10, 8 si Yalerio qui credat (si qui auffallenb getrennt), quadraginta milia ho- stium eo die sunt caesa. 39, 41, 6. 44, 13, 12 si Yalerio credas, nec classe adjutum abeo praetorem esse tradit ctt. (wo eb fiirjer Ijeijjen fonnte adjutus ab eo praetor est). — 3, 19, 6 plus supplicii V. meruit, qui vere rem aestimare velit. 6, 11, 4; 30, 22, 3. — 40, 36. 4 si ex eo, quod inter se loquantur, quid sentiant, conjectandum sit, pałam vocifera- tos esse. 6, 12, 8 ; 10, 24, 11; 45, 38, 10.

§ 58. ©abgefiige biefer 2(rt mit si quis, si quisquam, si umquam, si quando umquam, si numquam Ijaben, toenn bie ^nbefinita im ©egeufaije fteljen, ©uperlatiobebeutung. Praef. 7 si cui populo licere oportet consecrare origines suas et ad deos referre auctores, ea belli gloria est populi K ., ut ctt. = bab romifdje So(f barf eb Dor allen anbern. 23, 22, 9 si quid um ąuam arcani in curia fuerit, id om nium m axime tegendum fuisse. 1, 28, 4 Eomani, si um ąuam an tę a lias fuit, quod dis immortalibus gratias ageretis, hester- num id proelium fuit. 32, 5, 8 bellum, si ąuando um ąuam antę a lia s , tum magna eura apparavit. 97od) ftiirfer 31, 7, 3 hoc quantum intersit, si num ąuam a lia s , proximo certe Punico bello experti estis. 5, 33, 1; 7, 40, 8; 8, 4, 6; 8, 6, 14; 10, 14, 11.

§ 59. lleber ©dfee mit n isi, n i si fo rte , menu fie biefer 2(rt Don ^ufammengesogeneu ©dfjcn attgeljoren, f. 3umpt § 526,

1) ©ie iteljmen einfadj einen jyatt anb. 4, 34, 6 sq. classi quoque ad Fidenas pugna- tum cum Vejentibus ąuidam in annales rettulere, rem aeque diffieilem atque mirabilem, nisi in trajectu forte fluminis prohibendo aliąuarum navium concursum in majus, ut fit, celebrantes navalis victoriae vanum titulum appetivere.

2) ©te nebmeu efnett gali aitb, bejeic nert ifjK aber alb ttnwaljrfdjciulid). 2, 40, 4 nisi me frustrantur oculi, mater tibi conjunxque et liberi adsunt. 22, 59, 2.

3) ©ie werben ironifd) gebraud)t, wobei id) bemerfe, bafj fie bann in ber 9iegel mit einem 25crb beb ©agenb, ©laubenb, Sollenb Derbttnben unb meift ber Slpobofib nadjgcftellt, feltener eijtgef^oben werben. 22, 59, 10 ne illi ąuidem, nisi pernicitatis pedum et cursus aliąuod praemium est, se nobis merito praetulerint. 28, 41, 3 sq.; 39, 4, 11. —- 5, 3, 7 utrum militantium adyersarii estis an causam agitis? nisi forte hoc dicitis, quidquid patres faciunt, displicet, sive illud pro plebe sive contra plebem est. — 3, 68, 10 natura hoc ita compa- ratum est, ut qui apud multitudinem sua causa loquitur gratior eo sit, cujus mens nihil praeter publicum commodum videt; nisi forte adsentatores publicos yestra causa incitare et stimulare putatis. 5, 34, 6; 21, 40, 7; 22, 60, 20 sq.; 35, 17, 7. — 41, 23, 9 quis enim non yidet, viam regiae societatis ąuaeri, qua Eomanum foedus yioletur? nisi hoc dubium alicui est bellandum Eomanis cum Perseo esse. — 31, 31, 20 vobis restituendi vos in

Page 26: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

amicitiam soeietafcemąue nostram fortuna oblata est, nisi perire cum Philippo quam vin- cere ciun Romanis mavultis. 4, 4, 12; 31, 10, 7.

31uĄ nisi si mir 6 i roni fil) gebroudft. 26, 3, 3 qui autem solum se restantem prodesse reip., nisi si mors sua remedio publicis cladibus futura esset, potuisse?

§ 60. 93ei ©dbfit mir 41, 23, 13 immo, si vere volumus dicere, jam inchoayit bel-lum faun man geneigt fein si vere volumus dicere paretttfjetifdj oufjufaffen. Unb in ber Jbat nuiffcn ntandje t)l)potij. Sorberfiitje atb ^areutfjefen betrocfjtet merben, 3. 33. 23, 42, 4 tua nos comitas ita conciliavit tibi, ut te salvo atque incolumi ne deos quidem iratos, si fas est,dici, timeremus; 2, 15, 5magis, si di ju v an t, in animo est facinus, og(. 6,’ 23, 10 unb29, 24, 7 deis bene juyantibus. 1, 23, 9 itaąue, si nos di am ant, ineamus aliąuam riarn, qua sine magna clade decerni possit, ngt. 37, 19, 5 si ita diis visum sit unb dis volen- tibus. fporentfiettfd) ift bie fteljenbe gormet si dis p lacet = mittb © o tt, om @nbe u od) gor. gerner sis = si vis, menu eb bir gefatlig ift (3 nmpt §§ 360 unb 529 9lmn.) ou§ ber Umgangbfproci)e berfi&ergenontmen, mo eb bet Slufforberuitgen ftefit, 34, 32, 20 parce sis, unb bei SBornungen 23, 47, 6 minime sis cantherium iu fossam. (Scfjon mcfjr gebunben ift n isi m olestum est, 30, 17, 11 et ad haec, nisi molestum esset, illud quoque petere Masinissam, ebenfo 45, 13, 17 id, nisi molestum sit, ut ei permittatur, ab senatu petere, eine |)ofIićf)fettbformet mie and) si v idetu r, si vobis videtur, bie iticf;t bto§ „ber <2 euat bei Stuftrdgen on Ijofjere @tootdbeomte onjumenben pftegtc, aucj) menu bie @ad)e nidjt i^rer SBlfl* fur on|eimgeftefft merben fotlte" gabrt ju 22, 33, 9, fonbern and) bei 9lufforberungeu eineb 33eamten on bab33otf gebrouĄt mitrbe, 2, 56, 12 si vobis yidetur, discedite, Quirites; in ber ©orrefponbcnj bon Sollegen unter einflttber, 6, 25, 2 exercitui interim, si videatur, praesit collega. 34, 46, 5 consul nuntium ad collegam mittit, ut, si videretur ei, maturaret ve- nire; in Sitten ober Sorftedungen on beu @enot, mo bie ©emofjrung otterbtngb feinem ©r- nteffeu onfieintgegeben mirb, 32, 2, 3 petentibus Cartliaginiensibus, ut, si jam yideretur se- natui, obsides sibi redderentur, centum redditi obsides. 23, 21, 3 sibique, si ita yideatur, ex novis praetoribus successorem mittant; ober on einen fyetb^errn, 28, 34, 5. Scfonut ift bie ©tette 26, 16, 4 sed quia adscriptum in senatus consulto fuerit, si ei y id e re tu r , in- tegram rem ad senatom reiceret, (Q. Fulyium Flaccum praetorem) in te rp re ta tu m esse, quid magis e re publica duceret aestimationem sibi permissam. — ©djliejśUdj oergteidje mon mit biefer §ormet nodj bie ofter borfommenben, foft ftereotl)ben gufdjfe si (id) e re publica esse cerneret 28, 45, 8 unb 28, 46, 13; si e republiea yideretur esse 37, 2, 3; si per commodum reipublicae (facere) posset 10, 25, 17; 31, 11, 2; 37, 50, 6.

§ 61. £eid)t ift bie (śrgonjung beb 91od)fo§eb in 1, 18, 9 Juppiter pater, si est fas hune Numam Pompilium regern Romae esse, uti tu signa nobis certa adclarassis inter eos fines, quos feci nod) borfjergeljenbem precatus est; bie beb ‘jMbicatb in 34, 31, 13 itaque, si ego nomen imperii mutassem, mihi meae inconstantiae aub bem jmeiten Otocf)fotjc red- denda ratio est tu 10, 24, 10 si honoris ejus causa nnb bem uori)ergei)enbe:t provinciam dare, beb erat in 12, 2, 5 praeter equos virosque et si quid argenti oub bem folgenbett quod in phalaris equorum erat. Stucfj bob Slnofolitt 4, 28, 3 poenas rebellionis dedissent, ni Yettius Messius — „hic praebituri* in q u it, „vos telis kostium estis indefensi, iimlti “ ? unb Stel)u ticifeb borf nic t ouffotten.

§ 62. 3Bid)tiger ift, bajj bob tjijfmtljetifdje ©efiige fid) nidjt tmmer in ber goritt cineb boltftanbigen 25orberfa§eb unb eineb nottftanbigen 92odjfa|eb barfteltt. © er 2Jorberfob fefjft

Page 27: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

balb gonjlłdj, batb erfdjeiitt er t>erfiir31. £>er Oiacfyfab toirb bidmeiteu nur ange* bcittct, biSWeiteu ift oucf) er t>erffir31.

§ 63. Sirb bic 'jlro tafid meggetaffen, fo entfdjeibet boriiber, tnie fie ungefafyr tam ten wiirbc mib mfijjte, ttjeitb ber 3 ufanintcil^ang tfjeitd bie gorm beb 9Jad)faf)ed, ba audi in unbottftiinblgen itnb berfiirjten (SonbitionatfS|en bie Stempora unb 9J?obi ber boltflanbigen bei* betjaften werben miiffen. Siitb ber grofjen Slnjafjl bon Seifpieleit neljme nur menfge fjerauS:

1, 26, 10 huncine, ąuem modo decoratum ovantemque victoria incedentem yidistis, Quirirtes, eum sub furca yinctum inter verbera et cruciatus videre potestis? quod vix Al- banorum oculi tam deforme spectaculum ferre possent, ndntl. si spectarent. 4, 35, 8. — 27, 13, 2 dis immortalibus laudes gratesque ago, quod victor hostis non ipsa castra est adgressus: deseru isse tis profecto eodem terrore castra, quo amisistis pugnam, nami. si castra esset adgressus. 45, 25, 6. — 32, 23, 8 nec dubium e ra t, quin Macedonas Grae- cosque facile loco pul sur i fuerin t. 38, 49, 1 dic igitur, quo aequiore (loco) po tuerim dimicare. 44, 6, 16 silvestrisque materiae tantum e ra t, ut vel murus obici turresque exci- tari po tuerin t. — 36, 13, 8 respondit vel Eomanis vel Thessalis se c red it u rum fu isse , in Philippi se potestatem commissurum non esse. 35, 32, 8 sq.

§ 64. tpiertjer getjort ber bon 3umpt § 528 21. 2. unter ben Conjunct. potent. geftedte ©ebraud) bon d iceres, crederes, cerneres n. f. w. 2, 35, 5 quidquid erat patrum, reos diceres. — 2, 43, 9 maesti — crederes victos — redeunt in castra. 22, 46, 4 Afros Romanam magna ex parte crederes aciem. — 22, 7, 12 inde varios vultus cerne­res, ebenfo 33, 48, 11; 42, 30, 1. — 28, 30, 9 fugientem navem videres. 30, 10, 7 scindi videres vincula. — 21, 4, 3 haud facile discerneres. — 3, 35, 4 nescires, utrum inter decemviros an inter candidatos numerares. — 23, 42, 5 comploratum prope conjugum exaudire et flagrantia tecta posses conspicere, menu bie Sebart ridjtig ift. — SDJit ber 3. i)?erfon 37, 5, 1 constantius tamen, quam quis facturos c red ere t, urbem defenderunt. — Śie 2. i]Jerfon mit u t consec. 29, 28, 3 ut relinqui subito Africam diceres. 30, 32, 11 ut vicisse jam crederes. 31, 7, 11. 41, 13, 8 taciti, ut iratos esse se n tire s , secuti sunt currum.

§ 65. £)ie ^rotafib Wirb ftatt burd) si, nisi ctt. mit eiuent Verb. finit. burd) ein ilerb im ^ n fin itib , © eruubium , ©eritubibum ober iJSarticip aubgebriicft.

1) In fin itiv . 34, 33, 7 satius multo fuisse non moveri bellum adversus eum, quam omitti motum (ber (Subjectbinfiuitit), mdtjrenb ber £)eutfdje eineit 23ebingnugbfab borptjt). 35, 32, 8 optimum fuisse omnibus ait, integris rebus Philippi potuisse intervenire Antio- clium. 30, 30, 6 optimum quidem fuerat eam patribus nostris mentem datam ab dis esse, ut et vos Italiae et nos Africae imperio contenti essemus. 5, 30, 6 ut melius fuerit non capi Vejos, Wofiir nod) fiirjer 1, 13, 3 melius peribimus = eb wirb bejfer fiir unb fein, baj? (toeun) mir fterbeu (f. Dtagetbbnd) § 185. 5), 1, 46, 7 se rectius viduam et illum caelibem futurum fuisse contendere. 7, 40, 13 fugeris honestius.

2) G erundium unb Gerundiv. 26, 36, 9 publica prodendo tua nequiquam serves. 23, 10, 10 ne aut negando rem, quam primum peterent, otfendendi sibi novi socii, aut tri- buendo Capuae esset seditionis ac turbarum auctor.

3) Partie. P raes. Praef. 5 scribentis. 9, 3, 2 pugnanti. 28, 27, 6 negantibus. 30, 30, 18 danti. 31, 11, 17 permittenti. 44, 8 , 2 manenti. 36, 5, 6 venientem. 31,38, 5 supervadentem. — Śefoufeerb p bearfpett finb SSerbtnbungen mie 1, 8, 5 descendentibus = menu mon fjerabfteigt. 42, 15, 5 escendentibus. 32, 4, 3 eunti. 32, 4, 4 transeunti. 26, 26, 2 intranti. 32, 32, 8 manenti — decedenti. 10, 30, 4 stanti. 26, 14, 11 incipienti. 9, 19, 8 partienti. 23, 12, 1 metientibus. 7, 10, 6 aestimantibus. 34, 27, 1 nub 37, 58, 8 vere aestimanti. 26, 38, 10 nub 30, 32, 8 lingenti. Siiljnaft bie .ipaHptpuntte ber fibianifdjen ©butny. 1. ^jatfte ©. 123 fagt tiber biefeu ©racibmub: „Tdcfer (beterminatibe) ®e*

4

Page 28: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

braud) beb £>atib erfć^ehtt juerft bei Caefar (b. c. 3, 80, 1 bei einer Drtbbeftimmmtg), fe^ttbet Cicero itnb tritt bei Sibiub nidjt blofj jur śBejeicfjnung bon Seaiefjttngen ber ©afyrneiintunguttb beb UrttjeiiS, foubern in ąuibusdam yolentibus 21, 50, 10 (bgi. fiovlojii.v(o iujC sauv) and) beb SBiiienb auf." 23gf. andj ®rager bie ©pnta): beb £acitub 13 iiber biefeit foge* nannten Datiyus absolutus.

4) P a rt. Perfect. 23eifptetc dufjerft jafytreid). Unter anbern 1, 6 , 4 conditam. 2,18, 8 deditam. 8, 6, 6 fulti. 5, 36, 10 acceptae. 8, 29, 3 susceptam neglectamąue. 9,18, 4 victis. 9, 19, 9 vietus. 9, 25, 7 apertis. 10, 14, 6 ingressos. 21, 33, 9 exutum.22, 28, 8 egressi. 23, 5, 13 genito. 23, 10, 7 capta. 23, 10, 10 missa mtb orto. 26, 1, 4 recepta. 23, 46, 14 yictus aut victor. 24, 9, 5 profectis. 27, 45, 5 partae. 28,24, 15 yulgatam. 28, 30, 9 intortam. 28, 34, 5 servati. 29, 14, 9 traditum. 30,-25, 7 effusa. 32, 28, 8 collatas. 44, 7, 7 intercluso. 45, 42, 9 ąuietus unb occupatus. 93gl. Siifinaft III., 40.

5) P a rt. Pnt. Act. 23, 44, 2 an dedituris se Hannibali fuisse areessendum Romanorum praesidium? 97id)t bei Cicero.

6) Abl. absol. 5, 33, 1 quo manente. 5, 11, 11 his manentibus in magistratu. 33, 27, 10 Philippo adjuyante. 33, 28, 8 nullo lacessente. — 27, 18, 17 sq. stantibus integris ordinibus elephantisąue locatis. — 4, 15, 2 qua causa cognita. 4, 51, 5 quo facto.25, 31, 11 capta Carthagine. 3, 35, 2 yacuo ab se relicto loco. 28, 46, 13 imperio*dato.— 22, 3, 7 qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat. 22, 25, 14 bono imperatore. 38, 39, 11 illa gente incolumi.

§ 66. Dft wirb bie ijlrotafib burd) ein Slbiectib bertreten.4, 4, 8 nemo in y itu m pactionem nuptialem quemquam facere coegisset. 22. 39, 2

nam et duo boni consules etiam me indicente omnia e re publica fida yestra faceretis et m ali nec mea verba auribus yestris nec consilia animis acciperetis. 26, 36, 9 respublica incolum is et priyatas res facile salvas praestat. 28, 5, 9 vel segnem ducem tot excitare tumultus circumfusi poterant. 28, 24, 2 apparuitque, quantam excitatura molem vera fuis- set clades. 34, 5, 2 non auctoritate solum, quae ta ci ta satis momenti habuisset.

§ 67. Cbenfo bertritt ein © ubftantib bie i}lrotafib.30, 25, 7 nulla alia res eam quam p rop inqu itas terrae tueri potuisset = ziisi pro-

pinqua terra fuisset. 5, 2, 9 ąuiduam illi consules d ic ta to resve facturi essent, qui proconsularem imaginem tam saevam ac trucern fecerint? 8 , 29, 3 ne aut im pun itas eorum aut bello poenae expe!titae concirent finitimos populos. 21, 43, 5 praemia vobis ea y ic to ribus proponit. 2, 28, 3; 22, 37, 2; 22, 54, 10; 25, 15, 19.

§. 68. ip rdpofitionale Siitbbriicfe ftatt ber i)3rotafib.26, 26, 11 in pace — in bello tbenn grieben, menn fhieg tbdre. 1, 51, 4 ad-

gressurum fuisse hesterno in consilio = wenn er bab Concil gebatten ftatie. 2, 57, 3 ąuanta in concordi civitate posset. 4, 35, 11 minorem quippe ruborem fore in juris iniquitate.26, 50, 4 in recto et legitimo amore. — 22, 22, 7 sine magnae reiproditione; bergt. 22, 22, 9 cum injussu Bostaris satis sciret nihil obsidium custodes facturos esse, Bostarem ad- greditur. — 22, 22, 1 quietum fore yidebatur reliquum aestatis fuissetąue per Poenum hostem. — 8, 31, 5 ita ut non ab illo unico duce melius geri (res publica) potuerit. — 45, 37, 9 quid apud Quirites Romanos, Sery. Galba, diceres? — 9, 19, 12 equidem vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum.

§ 69. SHibrceiien liegt bie Sebingung im SIbberb.2, 4, 4 a l i te r qui credituros eos, non vana ab legatis super rebus tantis adferri?

27, 9, 6 aliter numquam vivo Hannibale sine bello Italiam fore; fo 4, 10, 3; 5, 36, 3.— 3, 33, 8 qui consensus priyatis in te rdum (unter anberen 33eri)ditni|fen) inutilis esset.— 3, 50, 8 filiam, quae non ultra ( = si ultra vixisset) pudica yictura fuerit, miseran.

Page 29: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

sed honestam mortein occubuisse. — 10, 19, 1 quod (auxilium) acciendum u ltro ( = si non oblatum esset) fuerit. 3, 53, 6 adeo aequa postulastis, ut ultro vobis deferenda fuerint.— 37, 14, 7 ita adempturum se maris usum hostibus fuisse inutilemque classem facturum.

§ 70. „2Bte si faun oitc nisi baffelfie 23erb beb £>anf)tfapb amteljmen: Negat Epicurus jucunde posse vivi, nisi cum virtute vivatur. Cic. Tusc. 3, 20; bieb 33erb famt bal)er aitd) alb ■fetbftDerftSnbtidj aubgelaffen toerben itnb fo befotmnt nisi bie Sebeutnng Don aufjer." ©ofjran lat. ©pradjtepe. § 411. 3umpt § 735. Sllfo berturjte ^rotafis mit nisi.

Nisi ftep fo nadj 97egationen unb negatiDeit Jragett.1) 9iad) 97egationen:N on— nisi. 21, 18, 11; 24, 22, 3; 40, 9, 1. — 39, 28, 5 Eumenes enim non, nisi

yicissent Romani, sed nisi bellum gessissent, manere in regno suo non potuit gepren non, nisi nid)t jufammen. — n is i— non 22, 37, 7; 26, 21, 4; 26, 25, 11; 28, 27, 7; 37, 5,2; 38, 8, 9; 40, 9, 9: 40, 28, 2. — n is i— haud. 27, 42, 3 quod nisi in vetere exercituet duci yeteri baud facile est. Jur biefe SBenbitng w o 1)1 bob einjige Seifpiet. — nec nisi.5, 46, 11; 6, 4, 11; 35, 45, 6. — nec— nisi. 8, 13, 4; 10, 36, 8; 27, 25, 9; 33, 18,22. — nisi — neque — neque. 31, 9, 2. — ne — nisi. 8 , 28, 8; 26, 34, 10; 31, 32, 3; 43, 1, 11; Dergl. 2, 41, 7 dumne cui nisi civi Romano. — n i s i—ne. 9, 16, 6.— nem o nisi. 23, 12, 2; 24, 18, 11. — nem o— nisi. 27, 8, 2; 31, 17, 9. — n isi— nemo. 29, 15, 14. — nu llus nisi. 9, 1, 10; 9, 23, 9; 22, 55, 8; 31, 49, 9. — n u l lu s —nisi. 34, 6 , 4; 36, 12, 8; 40, 5, 2. — nisi — nullus. 6 , 35, 1; 9, 23’ 9.— n ih il nisi. 37, 6, 2. — n ih il —nisi. 1, 36, 6; 22, 38, 8; 31, 17, 4; 35, 22,2. — n is i— nihil. 28, 39, 15. — negare nisi. 8, 12, 10. — n eg a re— nisi. 40, 25, 3. — n is i—negare. 40, 26, 5. — ne —quidem —nisi. 28, 12, 7; 35,46, 13. — nusquam nisi. 29, 22, 11; 33, 15, 7; 34, 14, 3; 40, 32, 3. — n ih il usquam — nisi. 21, 44, 7; 35, 38, 1. — n u llu s u sąu am —nisi. 37, 25, 5. — num ąuam nisi. 34, 9, 8 ; 38, 21, 9. — n u m ą u a m -n is i. 31, 7, 12; — nu llus um quam —nisi. 40, 34. 9. — n isi — num quam . 6, 37, 4.

2) 97ad) negntiDen Jragen:9, 17, 6 Cyrum quid nisi longa vita yertenti praebuit fortunae? 32, 34, 9 quid

respondeam, nisi — me praestaturum ? 34, 4, 9 quid legem Liciniam excitavit, nisi ingens cupido agros continuandi? quid legem Cinciam, nisi quia yectigalis jam et stipendiaria plebs esse senatui coeperat? 34, 7 10; 40, 10, 7. — 42, 40, 7 caedesprincipum, p e r quos n isi per tuos factae yideri possunt? — 25, 35, 5 quonam modo n isi defunctos suo bello adducere exercitum potuisse?

3) (Sb finb ober nicp bloj; biefe gragen, bie, negatiben ^np ltb , bab beftpanfenbe nisi gu ficf) nepteii. 1, 51, 7 eunt inclinatis quidem ad credendum animis, tamen nisi gladiis deprehensis cetera vana existimaturi unb 33, 12, 4 fa l l i autem eum tota re, si aut Ro- manis pacem aut Graeciae libertatem sati3 firmam se credat relicturum nisi Philippo aut oceiso aut regno pulso ftecft bie 9tegation in vana unb falli. @ep Derbiicpig aber finb 34, 16 §§ 1 unb 2, obgefepn Don anbern ©riinben, fcpn toegen beb aubfdjliefjenbeit nisi in reitt affirmatlDem @ ap: tria eo die laudabilia fecisse putatur, unum, quod circumducto exercitu, procul nayibus suis castrisque, ubi spem nisi in yirtute haberent, intermedios hostes proe- lium commisit.

§ 71. SKMrb ber anbguncfnnenbe ©egenftanb burd) ciiten 9telatibfal| gegebeu, fo ftep n isi qui u. f. w. nidjt nur in negatiDen ©apefiigen, lote oben 8, 28, 8 ne quis, nisi qui noxam meruisset. 31, 50, 7 magistratum autem plus quinque dies, nisi qui jurasset in leges, non licebat gerere. 35, 2, 6 ; 44, 21, 2; fonbcrn and) in affłrm atiD en: 21, 57, 5 orrm es igitur undique clausi commeatus erant, nisi quos Pado naves subveherent. 24, 30, 7 suaque omnia eis, nisi quae tumultus absumpserat, restituebantur. 24, 32, 8 praetorum

4*

Page 30: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

nisi qni inter tumultum effugerunt omnes interficiuntur. 28, 3, 14; 34, 54, 8 ; 43, 11, 4.— pieron fdjliefen fid) SJerbinbmtgen wie nisi qua, nisi ąuatenus, auffer big wie w eit, in wie weit. 39, 49, 6 statui non ultra adtingere externa, nisi qua Romanis cohaererent rebus. 34, 22, 12 haec consultatio, ut videtis, tota de re pertinente ad yos est, Romanos nihil contingit, nisi quatenus liberatae Graeciae servitus non plenam nec integram gloriam esse sinit. 28, 39, 15.

§ 72. N isi quod, aufjer infofern baj), aubgenontnten baj), anf)er baf), nur baj). 4, 12, 9 nequiquam missis, nisi quod ex Etruria haud ita multum frumenti advectum est. 7, 2, 2 nihil dignum memoria actum, nisi quod lectisternium fuit. 5, 35, 4; 7, 8, 4; 7, 16, 7; 9, 7, 12; 22, 54, 11; 23, 42, 6; 25, 6, 17; 27, 7, 17; 27, 36, 4; 28, 2, 7; 31, 2, 11; 34, 36, 1; 35, 26, 4; 36, 8, 1; 37, 54, 20; 39, 21, J7; 40, 14, 5; 45, 31, 12 u. n. ofter. “Dlegatio tanu auclj nod) genoromen werben 9, 41, 8 gentis in te g rae a cladibus belli, nisi quod transitum eiercitus ager senserat unb 31, 41, 10 cum Aetoli, nisi quod populabantur, yix meninisse yiderentur se in agro hostium esse. ©cfion cutfdjiebener affir= lnatib finb 7, 1, 5 justitio simile otium fuit, nisi quod — yerecundia imposita est senatui ctt. unb 30, 29, 10 tumulum commodum alioqu i, nisi quod longinąuae aquationis erat, cepit.

§ 73. N isi cum, aufjer Wonn. 22, 9, 8 quod non ferme decernitur nisi cum tetra prodigia nuntiata sunt. 39, 15, 11 majores vestri ne vos ąuidem, nisi cum aut vexillo in arce posito comitiorum causa exercitus eductus esset, aut plebi concilium tribuni edixissent, forte temere coire yoluerunt.

§ 74. N isi si, aubgenomnteu wenn, aufjer wenn, nid)t fowofft ptconaftifd), alb bielntefir eltiptifd) ju faffen. 6 , 26, 5 hic noster, hic plebis nostrae liabitus fuit eritque semper, nisi si quando a yobis proque vobis arma acceperimus, „boltftanbig: nisi quando arma capienda sunt, si a vobis“ SBeifj. 28, 31, 2 nuntiis ad Marcium missis, nisi si te- rere frustra tempus sedendo ad Gadis yellent, redeundum ad imperatorem esse. 26, 3, 3 war iroitifd) pt nejjmen.

§ 75. N isi u t, oitjjer baj;, aufjer bamit. 2,41, 6 quid attinuisse Hernicis, paulo antę hostibus, capti a.gri partem tertiam reddi, nisi ut eae gentes pro Coriolano ducem hos­tium habeant? 6, 40, 20 quid sequitur, nisi ut —? 45, 5, 10 reliqui quid esse, nisi ut fortiter moriatur? 4, 2, 6 ; 10, 18, 11; 21, 29, 5; 38, 62, 4; 39, 22, 2 .

§ 76. jDent nisi aitjjer ift fpuompn bie ^rdpofition p raeter. ^n nego tiben ©iitjen: 7, 7, 5 vos in me nihil praeter me ipsum intueri decet. 6, 34, 11 cujus spei nihil praeter genus deesset. 8, 39, 15; 29, 28, 5; 35, 30, 9; 45, 31, 8. greier aber a tg ber beb nisi ift łlfr ©ebraitdj fdjon 28, 13, 9 et primo turmatim abibant nihil praeter p^yorem festina- tionemque confusis ordinibus abgefeljen bon, wie eb gewoijnlid) pt ilberR^b i" affir* m atibeu ©at^en: 3, 70, 15 qui praeter Yolscos et Aequos Sabini etiam belli perfecti glo­riam pepererant. 1, 57, 2 praeter aliam superbiam. 4, 11, 6 praeter minime populare ministerium 7, 37, 6 ; 7, 42, 8 ; 9, 40, 1; 21, 29, 3; 28, 45, 10; 37, 25, 8.

§ 77. N ih il p rae te re a quam ift felten. 24, 47, 8 Hispani quoque, paulo minus mille homines, nihil praeterea pacti, quam ut sine fraude Punicum emitteretur praesidium, ad consulem transtulerunt signa.

§ 78. §dufiger alb praeterea quam ift p rae terquam , unb p»ar pmdd)ft aut eiiten 33egriff be^ogen. $n negatiben ©at^en: 1, 8, 1 quae (multitudo) coalescere in populi unius corpus nulla. re praeterquam ( = nulla re nisi) legibus poterat. 2, 56, 7 cum Yolero ni­hil praeterquam de lege loqueretur. 4, 48, 3; 6, 23, 1; 7, 42, 7; 9, 5, 4; 42. 14, 1. 3, 26, 12 et illa quidem nocte nihil praeterquam yigilatum est in urbe finb nihil pr. ent* Weber alb Stbberbien ju betradften, wie nihil aliud quam; ober jn nihil ift facere pt benfen.— t)n affirm atibeu ©dyen: 4, 17, 6 cum Vejentibus Fidenatibusque, praeterquam fini- timis populis, ab causa etiam tam nefanda helium exorsis atrox dimicatio instabat. 21, 8,

Page 31: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

10 hastili abiegno et cetera tereti praeterąuam ad extremum. 22, 53, (5 malum praeterąuam atrox etiam novum. ‘27, 6, 5 aliorum praeterąuam ipsius. 25, 23, 1; 30, 6, 4; 39, IG, 8; 42, 56, 10. Unb fo mopl and) 6 , 24, 7 et dux, praeterąuam tot insignis triumphis, etiam aetato yenerabilis, ba bab £)anbfcf)X‘ifttid>e praeterąuam quod fonft nfcpt opnę 9?erb bor* fommt, mon miigte benn erat erganscn wotten.

P ra e te rą u a m qui. 23, 31, 2 ex quo stipendium praesens omnibus militibus dare- tur, praeterąuam qui milites ad Cannas fuissent.

P rae te rąu am ąuod. negatiben @iipen: 33, 8, 11 praeterąuam quod caede- bantur aversi nec, nisi defenderentur, servari poterant, ne ipsi ąuidem in tuto jam rece- ptus erat. 24, 49, 7 in Hispania nihil memorabile gestum praeterąuam Celtiberum ąuod juventutem eadem mercede, qua pacta cum Carthaginiensibus erat, imperatores Eomani ad se perduxerunt — nisi ąuod, toobet bic auffallenbc iŁremtitng beb praeterąuam ąuod 311 beacpteu. — affirm atiben <3Spen: 3, 6, 5 praeterąuam ąuod infreąuens senatus indicio erat sociis adflictam civitatem pestilentia esse, maestum etiam responsum tulerunt. 8 , 25, 5; 21, 10, 1; 29, 1, 21; 30, 26, G; 30, 40, 8 ; 32. 21, 34; 33, 19, 7; 35, 25, 11 42, 15, 2.

P rae te rąu am cum. 34, 48, 5 omnia cum adprobatione ingenti sunt audita, prae­terąuam cum ad mentionen Nabidis ventum esset.

P rae te rąu am si. 36, 4, 9 de classe Carthaginiensibus remissum, praeterąuam si quid nayium ex foedere deberent. 38, 11, 4 perfugas fugitivos captivos reddito Ilomanis sociisąue, praeterąuam si qui capti, cum domos redissent, iterum capti sunt. 44, 29, 4.

P raeterąuam ut. 4, 4, 12 nec ąuod nos ex conubio yestro petamus ąuicąuam est, praeterąuam ut hominum, ut civium numero simus.

§ 79. @0 ttilc praeter itrtb ultra, jo unterfcpeiben fidj and) praeter ąuam unb u ltra quam. Scptereb ift ftdrfer unb louunt befonberb in ber 3?erbtnbitng non (nihil) ultra quam bor. 3)ab quam erflart ficp anb ber (Somparatibbcbeutnng beb ultra. 8, 33, 14 dictatorem Quinctium Cincinnatum in L. Minucium consulem ex obsidione a se ereptum non ultra saeyisse, quam ut legatum eum ad exercitum pro consule relinąueret. 10, 24, 7; 40, 30, 5. — 10, 9, 5 Yaleria lex, cum eum, qui provocasset, yirgis caedi securiąue necari yetuisset, si quis adyersus ea fecisset, nihil ultra quam , improbe factum14 adjecit. — 21, 25, 1 nihil ultra quam Hiberum transisse Hannibalem perlatum erat. — 26, 30, 8 quid ultra ąuam ąuod fecerit, nisi ut deleret Syracusas, facere hostiliter Marcellum potuisse, ibo bab ąuam bon ultra, bab nisi bon ąuid facere potuisse abpangt. 39, 48, 6.

§ 80. E x tra ąuam. Quam nad) extra, toeit btefcb comparatib. ^n biefer 33erbim bung ftitbct eb ficp,uur in Sonbitionalfapen extra ąuam si unb extra ąuam qui unb ge()6rt urfpriinglicp ber pubficiftffcpen unb juriftifcpeu (Sprane ait. @0 peipt eb mit 23egng auf bab Senatus Consultum de Bacchanalibus, abgebrucft in grcunb’b SBorterbucp IV. @. 1033, bci 2ib. 39, 18, 7 datum deinde consulibus negotium est, ut omnia Bacchanalia Eomae primum, (leinde per totam Italiam diruerent, extra ąuam si qua ibi yetusta ara aut signum conse- cratum esset. Unb in bent goebitb mit ?Intiod)ub 38, 38, 9 ne nayigato citra Calycadnum neu Sarpedonium promunturia, extra ąuam si qua navis pecuniam, stipendium aut legatos aut obsides portabit. ®eut ffiortlaut eineb ©enatbconfufb iiber bie Sampaner ficf) oufd)licftenb fagt er 26, 84, 6 Campanos omnis Atellanos Calatinos Sabatinos, extra ąuam ąui eorum aut ipsi aut parentes eorum apud hostis essent, liberos esse jusserunt.

§ 81. Ob auf non (nec, nihil) a liu s altein ober mit einent ©ubftautio, nisi ober ąuam folgt, bariiber pat jptfbebranb im Oortnutuber cplrogranun bon 1868: Specimen Lexici Liviani @. 34 ff. gepanbelt. Ueber ben Unterfcpieb beb gtbianifcpen unb ©ceronifcpeu ®e* braucpb bergf. nocp @tange a. a. O. @. 3. unb f. § 735. ®ef dicero ift nihil aliud

Page 32: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

quam fidjer mofjt nur de leg. 1, 8, 25. Sei Sibtub Ijerrfdjt quam entfc ieben Dor; id) filetę beftljatb nur bic ©tellen mit nisi on.

N ih il a liud — nisi. 25, 4, 5 nihil aliud a caede ac dimicatione continuisse homines nisi patientiam magistratuum; bgt. 31, 2, 11 qui, n isi quod populatus est Bojo- rum finis, nihil quod esset memorabile aliud in provincia cum gessisset, Romam rediit, mo nihil aliud nttgemoijttitd) gelremit firtb. ®ie @telte fefjlt bet ,£)ilbebranb.

N ih il est a liud — nisi. 10, 8, 11 nihil est aliud in re, nisi ut omnia negata adipiscamur.

Quid aliud — nisi. 5, 3, 5 quidillos aliud aut timuisse creditis aut liodie turhare yelle nisi concordiam ordinum? 28, 27, 5 (fef)U bet §ifb.) quid enim vos, nisi quod Iler- getes, aut optastis aliud aut sperastis? mo mieberunt quid aliud ouffollenb getrennt ftnb.

Nec quicquam a liu d — nisi. 27, 36, 4 nec tum eum quicquam aliud morari, nisi quod clausae liieme Alpes essent.

N u llus a lius — nisi. 34, 60, 2 nulla alia arte, nisi quod (feljtt bet §ilb.) — 24,40, 4 oh nullam aliam causam, nisi quod. 42, 24, 4 ob nullam aliam causam nisi propter(bełbe ©tellen oerntiffe id) bei §ilb.), mogegen eb 33, 27, 8 tjeifft nullam aliam ob causam, quam quod; bgl. 10, 9, 4; 37, 17, 5; 44, 22, 3; 45, 25, 9.

Qui a lius — nisi. 4, 2, 6 quam enim aliam vim conuhia promiscua habere,nisi ut —?

Quo alio nisi. 39, 36, 11 quo alio, nisi ad nos, socios ycstros confugerent? (nid)tbel Ipllb.) — iDJott benterfe ttocl) 6, 35, 6 nullo remedio alio p ra e te r intercessionem uub38, 21, 5 nec tela jam alia habebant praeter gladios, mdfjrenb fur getoolfnltd) alius in fotdfen SSerbinbitngen fetjlt.

§ 82. ©cero fagt ftetb nihil aliud facere (agere) nisi. 8ibiub feften (agere 4, 26, 12;41, 23, 12; 44, 27, 12; facere 34, 2, 12). @o roirb bei il)m bab n ih il a liud quain foft git ełttent Slbberbiitm = uttr, tebiglid;, oticRr aUo rj (śhiiger gried). <sprad)lel)rc § 62, 3,7). 2, 29, 4; 2, 32, 9; 2, 43, 8 ; 2, 49, 9; 2, 63, 4; 27, 18, 11; 30, 12, 15; ebenfo nec quicquam aliud quam 31, 24, 3, unb quid a liu d quam 4, 3, 3; 6 , 41, 7; 31, 13, 4; 40, 15, 12. @o ift and) si n ih il aliud (bob @of;rott § 411 81. 1. bem si minus ber* gleic t) obberbiol. 3, 19, 6 ; 5, 2, 11; 30, 35, 8 ; 33, 44, 9 uub 2, 43, 8 si aliud nihil, mebel bie (Stellung ju beadjten. — @fef)e Ijieriiber £)aafe ju 97etfig 81. 610; HBtebetnonn de Patayinitate Liyiana @. 12 f.; ©iipfle II. § 34. jjitmpt § 771.

$n 6, 40, 8 quid est a liud d icere: quod petunt alii, nos adeo fastidimus, ut ctt. unb 6, 40, 19 quid est dicere aliud (ttngemofjnlidje SBortftellung): quia indignos ctt., metdjc @tet* len beibe ben 81ttbbrtuf bcb Unmillcttb entfyatten, bermiffett mir bob quam (bgt. 4, 2, 13 quid esse aliud quam minari? 4, 4, 6 quid est aliud quam esilium intra eadem moenia pati?) (Stccro fogt de offic. 3, 13, 55: quid est enim aliud erranti yiam non monstrare, — si hoc non est? <S. SBeijj. p 6, 40, 8.

§ 83. ®ie Slpobofib mirb oft burd) ein bie 91ufmer!fomfeit ouf einen nenen ipuntt tjinlentenbeb quid? quid tandem? ongebentet. ^umpt § 769.

4, 5, 3 quid, si non, quantum istae minae adversus plebis consensum yalerent, bis jam experti essetis? 36, 19, 22 quid si Antiati Yalerio credamus? 9, 3, 11; 38, 49, 2; 45, 36, 8. — 9, 9, 6 quid tandem ? si. 28, 42, 12 quid porro? si.

(SUiptifcf) ift 22, 50, 7 non tu , si quidem L. Aemili consulis cives estis. 3)te Slitf- forberttng non tu ift lefd)t nub bent 23or^erge^enbett 3u crgitnjen; im T>eutfd)ett etma: bab mirft bu iticfjt tljun.

§ 84. 8Bie befonberb bet yelut si, tamquam si, perinde ac si etne 8) e rtiir3uttg beb 97a^fa^eb .fid) fiubet, fo audj bei attbertt SSergleiĄungbfa^en.

21, 2, 6 haud alio quam si eyasisset vultu. — 22, 22, 18 cetera omnia acta per

Page 33: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

eundem ordine (ober per eum eodem ordine?), quo si Carthaginiensium nomine sic ageretur — acta forent, si. 24, 8, 18 eodem animo, quo si stantibus vobis in acie imperatores de- ligendi essent, consules creetis. 38, 17, 20. — 3, 26, 5 tanta trepidatio fuit, quanta si urbem, non castra hostes obsiderent — ąuanta esset ober esse potuit. 34, 9, 6. — 97ad) ©outparatiben. 33, 19, 7 facilius cum singulis, quam si in unum ambo simul contulissent vires, bellatum est = quam cum ambobus bellatum esset, si. @o 23, 42, 10; 33, 37, 3; 35, 25, 9; 37, 59, 2; 38, 46, 7; 39, 33, 5; 45, 19, 2; 45, 42, 1.

§ 85 . Ś)te Ś lp o b o f id gu etner i)3rotafid ift oft ttidjt ein bollftdnbiger @afc, fonbern eiu O n f i n i t i b , © e r u n b i b , i p o r i i c i p ober S ib je c t io .

In fin itiy . 2, 15, 5 transire Tiberim et intrare, si possim, castra hostium volo. 37, 39, 4 per vallum castra invadere parati erant, si in proelium hostis non iret. 44, 5, 1 progressis nihil optabilius esse quam redire, qua venerant, si possent.

6erundiv . 3, 5, 2 ad urbem ipsam, si qua fortuna daret, temptandam. 22, 24, 5 ut intentum sciret esse ad frumentarios, si qua vis fieret, tutandos. 9, 35, 1; 24, 27, 9 24, 40, 15; 25, 24, 7; 30, 3, 4. £)ajfelbe głtt uotiirlid) and) fiir bad ©cruubinnt.

P a rtic ip . F u tu ri. 3, 60, 8 egreditur castris Eomanus yallum invasurus, ni copia pugnae fiat. 8, 17, 10 Alexander, incertum qua fide culturus, si perinde cetera proeessis- sent, paceiń cum Romanis fecit. 6, 38, 11 repetiturus. 9, 29, 4 quieturus. 9, 38, 7 petituri. 21, 17, 6 transmissurus. 29, 35, 6 habiturus. 31, 46, 8 ausurus. 34, 11, 3 mansuros. 45, 35, 6 relicturis (Dat.) — 25, 19, 16 futuri. 28, 2, 13; 29, 5, 9; 33, 44, 8; 41, 3, 4. — 23ergleid)e aud) 28, 19, 8 yenisse tempus, quo in semet ipsos, si eodem fuga delati forent, instructam fraudem ulciscerentur — quae instructa (futura) fuisset ltnb 30, 32, 1 si felicitas adesset, yictores, faft gleid) victuri ober victores futuri.

A djectiy . 6, 20, 14 hunc exitum habuit vir, nisi in libera civitate natus esset, memorabilis. 9, 46, 8 haud memorabilem rem per se, nisi documentum sit. 5, 36, 1 mitis legatio, ni praeferoces legatos habuisset. 25, 5, 11 inyicta acies, si aequo dimicare- tur campo. 27, 16, 4 laetus, si. 27, 37, 13 carmen abhorrens et iuconditum, si refe» ratur. 28, 27, 14 non contenti, si. 28, 42, 5 si nobilitas ac justi honores adornarent, Claris imperatoribus qualibet arte belli par. 30, 15, 7; 40, 6, 4; 42, 41, 1.

dwriiimitton ftatt ©u&oriJtti altom§ 86. ber Sateiner bidtoelten coorbinlrt, n>o ber iDeutfdje geiteigter ift ju fuborbh

niren, jeigen 2, 39, 7 quae (discordia) profecto orta esset; sed externus timor intersejun- gebat animos unb 3, 25, 11 tribuni dilectum forsitan ad ultimum impediyissent; sed novus subito additus terror est. SUterbingd fogt and) 8ibhtd 2, 40, 4 nisi me frustrantur oculi, mater tibi conjunxque et liberi adsunt. 23, 42, 12 nec te nec exercitum tuum norim, nisi, a quo tot acies R. fusas stratasque esse sciam, ei facile esse dicam opprimere populatores nostros; 22, 59, 2 ceterum, nisi nobis ctt., fjaufiger jebod) coorbinirt er in biefett gadeu mit aut — au t, itm bie ®egenfd(3e einanbcr fcfjdrfer gegeniiberjuftetten, toafyrenb toir bod ehte ber ©lieber itnterorbnen. 97dgetdbad) § 161. Śiipfle li., § 15, 1. — Praef. 11: ceterum aut me amor negotii suscepti fallit, aut nulla umquam respublica nec major nec sanctior nec bonis exemplis ditior fuit. 9, 7, 4 aut Romana se ignorare ingenia, aut silentium illud clamores gemitusque excitaturum. 22, 39, 8 si hic extemplo pugnayerit, aut ego rem mi- litarem ignoro, autnobilior alius Trasimeno locus nostris cladibus erit. Gbettfo 5, 9, 6; 21, 30, 11; 26, 5, 13; 29, 17, 9.

§ 87 . S oorbination to irb , tebfjaft unb anfćfyautid) b a rp fteH en , ber (g itborbination eben» falld borgejogen unb fto tt ber i]3rotafid ein ^ m p e r o t i b gefe^t, toemt n idjt blofj bie Slebiugnng, un ter roett^er e to a d gefd)iei)t, fonberu jugfeid^ bod SSerlangen nad) O iealifirung biefer 53ebiu<-

Page 34: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

guttg anbgebrMt werben foli. iputfdje in ben neuen $af)rbucf)ern fur ijlfpiol. nnb ipdbag. 72. S3onb. 181 ff. 23crgf. 3umpt § 780. — 21n ben Śmperat. fd tie t ftcf) afpnbetifd) (ofjne et) ein futurum au. 5, 51, 5 intnemini enim horum deinceps annorum vel secundas res vel ad- versas: invenietis omnia prospere eyenisse. 6, 18, 7 ostendite modo bellum: pacem habebi- tis. yideant vos paratos ad vim: jus ipsi remittent. 6, 18, 13 esperimini modo et vestram felicitatem et me, ut spero, feliciter expertum: minore negotio, qui imperet patribus, im- ponentis, quam, qui resisterent imperantibus, imposuistis. 28, 27, 6.

§ 88. SBenn and) błe fhealifiruug ber 33ebtngnng bem wabrett 28nnfd)e bcb Oiebenben nid)t immer entfpridd, fo wtrb bod) bie Sufforberung aubgebriidt, bie Sebingung wenigftenb nerfudjbWetfe ju Berwirftfdjen, urn burd) bie itbetn baranb berBorgeffenben ^otgen belelprt pt Werben. 28, 42, 10 ostende Romana arma et exercitum alienigenam: velut ad commune restinguendum incendium concurrent. 31, 29, 14 adsuefacite his terris legiones externas et jugum accipite: sero ac nequiquam socium Philippum quaeretis.

§ 89. 9(uf ben ^luperatio fofgt mit et ein jmeiter 34, 2, 13 datę frenosimpotenti naturae et indomito animali et sperate ipsas (feminas) modum licentiae facturas, Pietleici)t oitd) 7, 40, 14 postulate aequa et ferte — forbert ®t(tige8 nnb iijr werbet eb erfjaltem

§90. @tatt beb l)pot^etifc^en ^wperat. fte^t ber poftnlatib^Ędjpot^ettfdje (Sortjitncttu, wenn ber dtcbenbe eine Sebingung in gorm etner Slufforberung aitsfpric^t. 22, 54, 11 com- pares cladem ad Aegatis insulas Carthaginiensium proelio navali acceptam aut pugnam ad- versam in Africa, cui postea hic ipse Hannibal succubuit: nulla ex parte comparandae sunt, nisi quod minore animo latae sunt; nnb Bgl.Borijer 6, 18, 7. 93erncint 31, 7, 8 ne. aequaveritis Hannibali Philippum, ne Carthaginiensibns Macedonas: Pyrrho certe aeąuabitis

§ 91. ®er Ipjpotf). ^n b ica tio , in te rroga tib gebraitdb, ftept ba, wo bie 93cbingung Bon bem nid)t mit (Śemifśbeit p ermittelnben ©Ulen ^emanbeb abfjdngt. 2Xucp biefe gornt entpdtt eine 91ttfforberung. 10, 17, 5 hacine victoria sola aut liac praeda coutenti estis fu- turiP yu ltis pro yirtute spes gerere? omnes Samnitium urbes fortunaeque in urbibus relictae yestrae sunt. 25, 6, 22 vis tu mari yis terra, vis acie vis urbibus oppugnandis experiri yirtutem? asperrima quaeque ad laborem periculumque deposcimus.

§. 92. 9tid)t interrogatiB wirb ber lp)potl). $nb. gebraudjt, wenn gatte angenontmen werben, beren wfrfltdjeb Hlorfommen im gewol)nlid)eu Ceben feineut 3weifel untertiegt. 6, 15, 9 offendit te, A. Corneli, vosque, patres conscr., circumfusa turba lateri meo: quin eam diducitis a me? 8, 13, 15 sq. yultis crudeliter consulere in deditos victosque: licet delere omne Latium; yultis exemplo majorum augere rem R. yictos in ciyitatem accipiendo: ma­teria crescendi per summam gloriam suppeditat. 9, 11, 8; 28, 41, 8. 2Uid) in ber erften iperfott 26, 36, 4 itaque classes habere atque ornare yołumus populum R ., privatos sine reeusatione remiges dare: nobismet ipsis primum imperemus.

§ 93. .fwnbclt eb fid; urn eineit nod) abptwartenben gali, fo ftef;t natiMid) bab gn turum . 21, 44, 7 parum est ,quod uberrimas provincias meas Siciliam ac Sardiniam adimis? adimis etiam Hispanias? et inde cessero: in Africam transcendes.

$ d ) fel)e mid) genotijigt rneine © em erfungen ii&er £ e m p o r a nnb S fto b i bei r e t n e r nnb B o l l f t d n b ig e r |)l)potI)efib in unabf)angigen nnb abfjangigen @ ahen p triid p tieg en nnb Berweife ben @d)iiler anf Ś a f f e ’b .gufam m cnfteliung beb 3Bic|tigften aub ber £ef)re non ben Ippw tljetP fd&en @ a£en in ber m uftergiiltigett lateinifc^en ijJrofa. © um binnen 1861 nnb 1862.

Page 35: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

$ t t b t ,gelfattcn

Bet Ber (Sebad)fnt|5feter 5e$ ant V\\ 35tmt <x 3 . 5u 3Pofm perflorBetteit2PtoDitt3iaf«&d)ttfrafl)$ 5M m ng.

iaodjgedfrfc, ftefie goffegen!

SBir Selfrer te r Ifiefigen fyijfyereit Sefwanftatten ftaben ttttó fyeute f)iet nerfam m dt, urn getneim fdjafttid) bad ©ebaefetniff eined 9Jtaitneg fetertid) je begeljen, ber unferem flerjen % u e r lra r, ju bent totr m it 33eret)rung unb Stefce aufbtidten. 3)en ©cfufften ber STrctuer unb dBefymutt) urn bert |>in= gefdjiebentn, non metdjen wir 2t£te auf bad STieffte fcewegt fitrb, tjier ijffenttid) 2lu$brud ju gefcett, Wurbe nad) einer 33ereinbarung raitm einen fperren (Sottegen, bert SDrrectoren Dr. © e rb e r unb © ie b e , mir bie efyrennotte, afcer fc^merjtidje lu fgabe. Und fceftimmte fcei biefer SBatft bie (Srwagung, bafj ber (Sntfdjtafene itt atteren unb nafyeren Segiefcuttgen ju bent @t)iitttaftnm, afó 3u ben fceibett anbern lfb= Iferen Sefyranftatten in unferer @tabt geftanben, unb baf$ id) non Scginn feiner SBirffamfeit an in unferer ^ ron in j ©etegenlfeit ^atte, ilfm natfe ju treten unb ifyn in ben nerfd)iebcnartigften amt= tiefcen unb ^rioaten SBertfdttniffen fennen ju ternen. 3Jtdge eb m ir , liefce (Sottegen, getingen, 3t)nen ein treued rBitb non bent Sebenbgange bed tljeuren SDtamted ju jeidjnen, 34men bie ©aben fcined reidjen, tiefen ©eifted, feine utnfaffenben unb griinbtid)en ^enntniffe auf faft atten wiffenfdjaftlidfen ©ebieteit, bie non einem lanteren d)rifttid)cn ©tauben getragene Śftitbe fcined fperjend, ben Stbet feiner ©eftnnung, feine bid in bie teętcn Sebendtage treue, gewiffenfyaftefte 2tmtdfttlfrung, feine rafttofe Sttfatigleit, feine innige Sttteitnatfme unb <3orge fitr ba<? SBofyt unb bie Sntereffen nid)t nnr ber feiner Seitung unb 9lufftd)t untergebenen Slnftalten, fonbern aud) eined jebett Setyrerd, jeben ©liebed berfetben, mit fotefyer fi'raft unb SBartne barjutegen, bafj @ie in biefer <3d)i(berung ben t)od)begabten -Oiaitit, ben ebten SKenfcljen, ber er war, wiebererfemten, unb bafj ber tiefc © djrncrj, ben fein STob 3^ren £>erjen bereitet f»at, burd) ben troftreid;en ©ebanien: „(Sr w ar nnfer eine tange 3feit)e non 3fat)ren fnnburd)", gemitbert werbe.

® er ant 14. S un i biefed 3 at;red nerftorbene iP rooinjiattSdnttratt), ©elfeimc 8tegiermtg&> unb (Sonfiftorialratf), ®octor ber Slteotogie unb Witter bed rottjen Stbler * £>rbend jweiter M affe mit (Sidfentaub, $ e r r W le j a n b e r S Ó le tfrin g , wurbe im 3at)re 1802 in SSerlin geboren, wo fein SSater

Page 36: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

fkebiger ait ber ®orotbeenftabtifd)en $ircf)e mar. ®a bcrfel&e fdjon gmci attere ©obne auf ber ltrttocr* fitdt gu untcrbaltcn ^atte, fo fottte ttnfer SEeyattber fid) einer biirgertid)en 24)atigfeit mibmen. ©djon war er aud) in cin fattfntatmifdjed @cfd)aft atd Sebrting eingetrcten, atd ein uuwibcrftet)tid)er ®rang nad) miffenfd)afttid)cr, gele^rter Śitbung it)n oerautajjte, btefe ©tetlung aufgugebcn unb fidj, obite ba| er irgenb eitte Unterftiięung oon feinem nid)t bemittetten SSater er^alten l)dtte, burd) eigene Sdjatigfeit bie SOKttel jur gortfefmng feiner ©tubien gu oerfdtaffeti. Siu^renb ift ed jcijt fiir mid), bafj er, ber jcnft mit bergteid)en SKitttłeitimgen febr guriidbattenb mar, gteid) atd ob er geafmt fydtte, bajg er gum tefsten 9Jtatc rtnter und meitte, bet feiner Slnmefentjett int sDtdrj biefed 3at)red im oertrautid)en @ef:prdct)e gerabe iiber biefen 2tbfd)nitt feined Sebcnd fid) eingc^enb ditjjerte unb babci mit ittniger Siebe unb ®anfbarteit einer familie gebad)te, weldje bci eigencn febtr bcfdjranftett iDtittetu iimt eine mirffante Unterftiigung ma^renb feiner ©tutoiengeit gematjrt tjabe. 3mei ®cmten bie jer cbten fja* mitie teben ^eute nod) ttnb er Ijatte jie erft oor i?urgent befud)t unb mit iljnen, ben fetst t)od)bejaf)rtcn, bie 3ugenbfreunbfci)aft erneitcrt.

9iad)bem er auf ber Unioerfitdt git Sertin gmar atd fcin jpauptfad) ©geologie ftttbirt, abcr aud) bie pfyiloiogifdjcn SBiffcnfdjaften mit bern gttnftigften (Srfotge getrieben unb eine ijMfmtg atd 2et)rer fiir bie oberen @t)mnafiaft$(affen wo^t beftanben t)atte, wttrbe er atd ,ltntcriel)rer an bad @t)mnafium gu ©tettin berttfen unb mirfte gteidjgeitig ald 9iad)inittagdprcbiger an ber bortigen 3a» cobi4tird)e unb ffdter atd ‘firebiger an ber -Soljamtid^irdje. ®ic Slufmerffamteit ber oorgefegteit S3et)brben tcnfte er guerft auf fid) bei ber im 3at;re 1846 in SBertin abgelfattenen @eneratfi)nobe, auf metdjer er atd erfter ©ecretdr burd) bie ©djdrfe feined SSerftanbed, fcine ©d)tagfertig!eit unb ®e= manbtjeit iit ben ®idcuffionett unb feiue gebiegene tbeotogifd)e ©ilbung fid) fu Ijeroortlfat, bafg er 1847 junt 9tati) bci bem Eonfijiorium ber -Prooing tpommerit entannt murbe; ttnb faft gteicijgettig mit bicfer feiner (Srueuttuitg gum (ionfiftoriatratt) erfamite bie Unioerfitdt ©reifdmatb feiue t)o\ ) t 33e- beutung atd ®t)eotoge baburd) an, bajg fie it;n gum ®octor ber ©^eotogie honoris causa creirtc. 2t(d (Sonfiftoriatratb mirfte Sftelfring befonberd fiir bie 'Itufredjtbaitung ber Union ber beiben grojgeit eoaugdifd)en Śonfeffionen unb mar bie Apaitptffiifw bed gteid) gefinnteu i&tfdwfd 9iitfd)et. 93eibe 9Jidmtcr maren burd) bie innigfte gfreunbfdjaft oerbunben, fo bajg 9iitfdjet, atd 9Jfc^ring im 3at)re 1854 aud bem Sonfiftorium aitdfdjicb, meit in bemfetben eine Slidjtmtg fid) gettenb mad)te, mit mct= djer fcine freifitutigen(iirunCfdge fid) nid)t oereinigen tiegen, erftdrte, er mogę, menu er biefc ©tiiije oertiere, bie Seitung bed Sonftftoriumd nid)t ferner beftatten unb neijme batjer fctbft feincn 3tbfd)ieb.

Śftefyring aber na^rn nad) feinem Sludfdfeibcu aud bem ©tettiner Śonfiftorium bie ©tette bed ifSrooingiat-Sdjutratijed in unferer iprooing an, git meteber er burd) feine tiid)tigen Senntuiffc iit faft atten ©d)utmiffenfd)a?ten itt einetn twf)en @rabe bcfdt)igt mar. 9ttd Gtomutiffarittb bed ®i5nigt. bf3ro= »ingiaft©d)utcofiegiumd reoibirte er ant 28. f^ebruar unb 2. SJidrg 1854 gum erftcn 9Jiate bad 4>tcftge @t)itinafium itt alten feinett ®taffen unb t)iett fobattn eine Seffredjung mit bett Setfrern, aud mctdjer biefetben fd)on feitt ticfed Serftdnbnifj bed @i)ntnafiatmefcnd, feine Senntniffe in ben oerfdnebeneit ®idcifttinen ttnb ber iOtetbobif bed @i)mnafiatnnterrid)td ertetttien fonnten. 3d) tjfdm a ’cr fcin $erl)dttnij3 git unferm @t)iunaftttm unb fein fegendreidjed 9Sirfen fiir baffetbe t)er»orgut)e6cn, fonbern feine ®t)dtigteit fiir bad gefammte eoangelifdje ©d)utmefen unferer tprooing barguftetteu. ®enn menu aud) bie 3tuffid)t unb Seitung ber bb^eren ©cfuten fein befonbered Sieffort bitbeten, fo t)attc er bod) aud) atd 9tatb bei ber fRegieruttg git ifJofen eincn Effeit ber 3Sottdfd)itfen gu reoibiren, betten er au§er= bem aud) atd (Sontmiffariud bed iPvooingiat=©d)uft(5ottegiumd fiir bie eoangetifd)en 8et)rer=©etninarien nd^er treten inujjte.

SGBetd)’ eine gro§e S^atfraft er fd)on attein in ber (Sinrid)tung unb Seituug bed o erren @d)ut= mefend, b. b- ter eoangetifeben unb ©imuttan«@bmnafien unb iJ3rogt)mnafien, ber 9teatfd)itlen unb ber eoangetifdjen ©eminare, aufwcnben ntufjtc, ergiebt fid) aud ber bto^en 3tngabe, mie er baffetbe bet feinem Śtmtdantrittc oorfanb. ®ie tprooittg ipofen b^tte im -3al)re 1854 nnr bad eoangctifd)e ^rieb« xi^=2Bitbctmd*@bmnafiunt Su unb bie @t)mnafien gu Śtffa unb 23rontberg, bie Ś eatfdtgutenerfter Drbnung gu sf5ofen, ^rotofd)in, SDteferię unb grauftabt unb bad ecangetifd)e ©eminar gu

Page 37: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

SBrontfecrg. SBofjrenb feiner SlnttdfiHjrung finb entffanben bte ©imultam@k)mnaften 3U Sitowractato, ©ncfen, ©d)neibemitbt unb @d)rimm, finb bte 3Jealfd)uten ju $rotofd)in unb dftcfertfj in ©tyntnafien untgewanbett, bie sf3rogt)tmtaftett ju Śrjemedjno unb 3togafen unb aujjerbent ntetfrere fyblfere tBiirger* fdmten, bte in manier 23ejief)ung aud) feiner 9Iuffid)t mttergckit Waren, gegriinbet, bte 9teatfd)ute ju Skotnkrg ju einer fotdfen erfter Drbnung erf)o6ett unb bent $onigt. ipi'OtHnjiaO©d)u( *(£otfegtum untergeorbnct, atfo ilfnt jur 9luffid)t iibergebeit, enblid) ba? eoangetifdfe 8efjrer=@erainar ju ^ojntin geftiftet. ©d;on biefe Slufjdfftung ber ncucn fiofyeren Unterrid)td=2fnftatten, bte unter iffnt unb junt Sfjeil burd) feine unmittetbare Setlfdtigung entftanben finb, tajjt und erfennen, eine wctd)’ grbjjere ilr= beitdfraft, atd feine SSorganger iDtelfring bei einer gewiffen^aften 9lmtdfiif)rung aufwenben mujjte, unb bajj er auf bad ©reucfte ttnb mit ber grojjten |)ingebung feinett fdjWeren Serufdpflidjten genitgt Ifat, baoon finb wir ja aCCe bied freubig unb banfbar anerfennenbe 3 eu8eit-

3d) wid ffier nur erinnern an bie 5piinftftd)feit, mit wetcfyer er bie k i ifnn eingdfenben 2Se« rid)te unb Stntrdge erlebigte, an bie ©riinbtidjfeit unb $tarf)eit ber non itrnt audgelfenben SSerfitgttngcn bed iprorinjial-SĄuisSoHegiumd, ju beren 2tbfaffung er oft bie 9łćid)te oerwenben mujjte, urn nacb einer fotdjen Ifinburd) gearbeiteten Sftadjt fofort anftrengenbe 3nfbectiondreifen anjutreten. Unb mit Weldjer geiftigen unb forpertidjen f rtfdje unb Studbauer natfrn er bie Sfeoiftoncn ber Stnftatten nor, ieitete er bie Slbtturientenfjriifungen, k i welcben er in einjetnen ®idcif)tinen oft tlfatig eingriff! 9iad) Srontberg atlein fam er in ber 9tcget fd^rlidj breimaf unb feine ©efcbafte liczeń it>n ju uttferer ffreube oft ntclfrerc £age, ja 2Bod)en unter und weiien. I k r aud) bad iSotfdfdjutwefen f)attc fid) feiner gattjen Slufmerffamfeit ju erfretteit; er erfannte fofort mit fd)arfem 33fide bie etwa in bemfctkn fid) finbenben SJiangef, ging felbft auf metf)obifd)c gragen k i bem erftcn Unterrid)te mit grofjter ©ad)» femttnifj ein unb geigte, bajj itfnt bie Unterweifung in ben erfieit (śtemcnteit ber menfd)tid)en Sitbung nid)t wetttger wid)tig erfd)ieit, aid bie auf ben ©ebieten ber tfotferen ©djutwiffenfdjaften. 9lud) eon feiner faft minutibfen ©enauigfeit in biefen ®ingen tfabe id) nod) in ben tefsten 2Bod)en feined Śeknd unb feiner amtticfyen ©tfiitigfeit einen red)t fd)iagenben Seweid erffatten, beffen -Dlittlfeitung fńer jebod) ntd)t ftatt^aft erfd)eint. ©itte fotd)e 5pftid)ttreue unb fettene 58erufdtiid)ttgfeit, fo wefentticfye ®erbienfte urn bie fpcbung bed tjblfcren unb bed Śotfdfdfutwefend in ttnferer -prooinj wurbe Ifodfften Drtd burd) feine Srnennttng junt @e . 9iegierungdratf)e unb 1870 burd) SSerleitjung bed rot^en 2lbters£)rbend jweiter Sfaffe mit ($id)entaub anerfannt.

Saffen ©te uttd nun nod) einen Siid ti)itn auf bie reidjen, feitenen Oaben feined ©eifted unb §erjend. 2Ber ron und £)dtte nid)t oft ©eiegen^eit geljabt, bie ©d)drfe, Star^eit ttub @d)tagfertigfcit feined Urtl)eitd fu bewunbern, wenn er felbft in fc^wierigen, oerwideiten f^ragen fofort bad 9iid)tige erfannte uub iiberjeugenb barjnftellcu oerftanb.

Unb wie oiefe ©ebiete bed menfd)fid)en SBiffend ^atte er fid) bei biefer fwlfcn geiftigen 58ega= bung oolifommen gu cigen gemad)t! 3d) wili nid)t rott bem Umfange unb ber ©riinblidjfeit fetned t^eotogifd)en SBiffend ffiretben, aber ^eroorf)cben ntup id) feine kbeutenbe JJenntni^ ber ©fwad)c unb literatur ber attftaffifd)en SBblfer, fein treued @ebad)tni§, namcntfid) in ben fwetifdten (Srgeugniffen berfefbett, aud wcld)en er gro^ere Sibfdtnitte recitiren fonnte, fcin tiidjtigcd SBiffen auf bem getbe ber ©efd)icf)tc unb ©cografjffie unb, wad bei 2)?annern non feiner '©tettung fid) Wof)t feften in einent ncnnendwertf)en Umfange finben Wtrb, feine ^enntni^ bed granjofifdjen, ber mat^ematifd)en unb ber 9faturwiffenfd)aften. ©o war er atfo red)t etgcnttid) befa^igt jur 9tuffid)t unb Śeitung ber ^bt)creit ©djutanftattcn.

S07it btefett 35orjitgen bed ©eifted unb einer oietfeitigen ©etetfrfamfeit oerbanb 50ief)ring eine tiefe, waf re grbmmigfeit, wetd)e, ba fie bei feinen tiberaten 9lnf(^auungen and) in retigibfcn unb fird)tid)cit ®ingcn ftctd nur bad SBefcn bed (5t)riftentt)umd feft tett, if>m oft ©cgner erwecftc, ocrbanb er Unbefted)tid)feit bed Urtl)eitd, 3tbet ber ©efinnung unb einen fwl)en @ered)tigfeitdfinn in feber S8ejtef)ung.

3f)m gatt oor 3tfiem bie ©ad)e felbft, beren ifiertreter unb fforberer er in feiner ©tetiung fcin mitfjte; bod) fndtte er mit ben Ontereffen, ben unb 3 t^ ettr er i*1 ter Seitung bed

Page 38: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

gefammtcn ©dmlwefend gu ocrfolgcn ijatte, mo mrglid) ftetd aud) bad SBot)t, bie ttnterefjen ber Seljrer wafyrguneljmen itnb git fbrbern. @ern bcfiirmortete er Śntrage ber ©irectorcn auf Serbefferuttg ber 2e£)reKge£)dlter unb auf Unterftiłfjungen, ja, trenu er eine 501bglid)feit ber ©etnaljrung fotdjer Stntrage m it ©idjerljeit t;offen gu fbnnen gtaubte, regte er fie bet benfelben fogar an. (Sine anbere © gem tl)itmlid)feit unfered reretrigten @d)utratl)ed, weld)e iljre DueHe ebenfaKd iit feiner cljrenljaften unb tiebeoollen ©efinmtttg Ijatte, tra r bie, bajj er nie ro r entfd)iebener ©adte cittc ŚJtittljeilung iiber feirte @d)ritte iit berfelben an bie Setljeiligten inadtte, unt nid)t (Srtrartuugen gu erregen, bie oielleid)t Ijo* Ijeren D rtd unerfilHt blieben; in fo!d)en SRittljeilungen beobad)tete er eine faft peiniidte 33orfict)t, ebett fo in 3$erfbred)ungen, fetbft trenu er entfcbloffen tra r , bie @acf)e bed Sittftetlcrb auf bad ^raftigfte 3u untcrftitjjen.

fpicr fei aud) ber 2)tilbe gebaefyt, mit t r e n e r er, trenu bad 2Bol)t ciner Slnftatt, bad iljnt ro r Jtttem ant §ergen tag, bie ,3ured)tweifung ober Seftrafung eined tieljrerd bttrdjaud erf>eifd)te, biefetbe gu oollgicljen pflegtc; er fu4 t e 9?ad)t^eile, weldje burd) -Pflidjtrerlcbung ober Unfiiljigfeit bed © m gelnett bent ©angen erwud)fen, gu befeitigen, bed SJSerirrtett ober ©d)Wad)ett aber ntbglid)[t gu fd)otten.

2lber itod) eine ©eite in ber aujgerctt © fdteiuung bed Ujettren fpingefd)iebencit trilt id) be= ritljren, ndntlid) bie referrirte fpaltung, bie er im Stttgemeinen geigte, unb bie ntan leidjt fitr ©tolg ober ©emiitljdfalte Ijalten fonnte. 33ei attem SSSofjlwolten, bad er fiir jeben ©ngeltten Ijatte , mit bem feinc attttlidje ©tellung iljn in tBeriifyrung bradjte, unb bad er, tro er nur fonnte, wirffant be» tljatigte, woHte er bennod) nid)t ber ndljere SSertraitte, ber Jreunb beffetben gu fein fdjeinett. § a tte aber eimttal bie ©iid)tigfeit, ber inuere 2Bert£) eined tOiamted biefe me[)r oorfid)tige, atd falte 2lb= fd)licjjung itbertrunben, bamt bffnete er and) bemfetben riidljaltdlob fein reidjed, ebted © emittlj, bamt geigte er iljm ein trarmed, tiebeoolted, gang rertranenbed fperg unb tra r iljm burd; bad gaitgc Scben ber guoerlaffigfte $remtb.

®al)cr I)atte 3K et) r i n g and) ricie iljm auf bad Snnigfte ergcbeite ffrcunbe, rott weldjen id) t)ier nur einen feiner fritfjeften 3ugenbfreuttbc anflit)ren iritt, ber iljm ein waljrer jpergeitdfrcuitb burd) bad gattge £cben gebtiebcn nnb mit iljm aud) in benfelben ©agen aud bem Seben gefd)ieben ift. (Sd mar bied ber ijerofeffor © d ) o t tm i t l l e r . S6ie ittnig bie beiben SDtanner eittanber liebten uttb biefe Siebe and) auf iljre 2lngeljbrigen itbertrugen, fbnnen trir fd)on aud biefent einen ,3ugc erfeitnen, bajj bie ©odjter © d jo t tm i t l l e r d , treld)e trog Ieid)ter © fran fun g il)red $ a tc rd auf © ntabung bed @ol)ned 3 0 te ljr in g ’d , bed fperrit 9łed)tdanwalt D Jte ljring , guntSefud) nad) tiofen gefommen War, ben balb barauf fd)toer erfranfteit ©eljeimratlj auf bad ©orgfamfte trie eine ©od)ter ©ag unb 9?ad)t pflegte. ©urd) bie tbbtlidje © fran fun g ifyred cigenett SSaterd nad) 23ertin guriicfgerufcn, feirte fie nad) bent balb barauf crfolgteit ©obe beffetben fofort nad) sj3ofcn jurltcf unb blieb bid git feinem ©obe bie unernutblid)e, liebcrollftc tpflegcriit 9 J ie l) r i i tg ’d.

©o £>atte fid) S R e ^ r in g burd) bie Siebendtriirbigfeit unb ben 9tbe( feined (Tljarafterd einen ireiten itre id oon SSereljrent unb treueit grenttben gefd)affen aud) auęerfialb ber ©ftfiare feiner 33e* rufdftcHung. ©ein ©ob trirb baljer nid)t blog oon und ©djutmdnncrn, bie trir burd) unfer 9lmt in fo nalten ©egie^ungen git i^ut ftanben, anf bad @djmerglid)fte embfunben unb betrauert, nein m it und trauern um ben $al)ingefd)iebenen 3tUe, benen bad @liid gu ©Iteit getrorben mar, bem fettenen SJtanne ndtjer gu treten nnb i^n in feiner bffentlidjen SBirffamfeit, trie in feinem fd)bnett auf bie tieffte ge» genfeitige Siebe aller il)ut oertranbten unb befreunbetett i^erfonen gegriinbeten ifirioatteben fennen gu lentem

© er © taa t aber l)at burd) feinett ©ob einen feiner oorgitglidjftcn, einen in jeber Segie^ung mufter^aften Seam ten oerloren, bad ©djultrcfen unferer iprooing uttb bamit bie iprooing felbft einen iljrer grbgtett, cbelften iBol)ltl)ater, beffett 33erbienftc unt fie ftetd in banfbarer Grrinncrung fortleben werben.

Saffen @ie, liebe SoHegett, tttid) nutt nod) furg beric^ten, wad bid jegt bie ©Ąulmanner unferer iprooing, unt ein ^ntgmjg i^rer © anfbarfeit, Śerefyrung unb Siebe gu bent (Sntfdjlafenen bffentliĄ abgulegcn, get^an l)aben. ©)ie brci ©irectoreit ber f)bf)eren Seljranftalten biefer © tabt ^aben, gleic^ nad)bettt ber ©ob DJief)rittg ’d befannt geworben w ar, in ibrettt unb itjrcr Sel)rer=(SoIlegien Siamen

Page 39: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

eincn ^lacfyruf in bie fyiefige 3 eitun0 einriicfen taffen. © nen afmlidjen 5ftad)ruf bcfdjloffeit fcd)S bei ber SScgrafmijśfeier in $ofen amoefenbe SDirectoren, nacfybent fte ju ro r bie 3 uftiminuil0 ber iibrigcn abmefenben EoIIegen einge^ott fyatten, in bie ipofener, Siational* unb 9ieue iprcu^ifdje .geitung ju in* jeriren, unb Ijeute I)at un# in biefem 9iaume bie ebenfcttt# fofort Bon un# Befdjloffcne gemeinfame ®ebad)tni^feier oereinigt, getmjj ba# fcfyimfte geugnifj fiir bcn ^oljen SBertfy be# £>ingcfd)icbenen unb fiir itnferc tiefe, anfrid>tige S rau er itbcr fcincu fdttoer erfc^fcaren SSertufi.

©bet# ttńrb ba# @ebad)tnijś biefe# ©erecbten im ©egen bteiben; e# ioirb im# eine s3Jiat)nung fein, e# ju e^ren in fetbft Berlcugnenber Sieie ju ber un# anBertrauten Sfugenb unb in eifrtger SSer* folgung be# fyeiligen .gtoecfe# i^rer ©cjieljung unb S3i(bung

Page 40: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

A. S a g £et)m =(£otteg iu m .

® a b © djufja ljr 1 8 7 0 /7 1 mttrbe 5X)2ontog, ben 18 . O ctober 1 8 7 0 , friit) urn 8 U ljr, m it gcmeinid)aftiid)em^@ c{)ete, Gśinfufjrung ber neu aufgenom menen (Scfjuter in i()te $ fa ffen unb 2Kittf)eifung ber © dfuforbm m g eroffnet.

S3on ben beiben 8 ei)rern, mefcjje, wie im borfaf)rigen ifkogram m e m itget^eitt, bet Sfubbrud) beb 3?riegeb gegen granfretcfy ju ben g a ^ n e n einberafen morben m oren, fonnte n u r ber $ o r* fc^uCte^rer i B r a u n , mefdjer gegen S nbe beb © eptem berb entlaffen m ar, im SBhtfer = © em efter feinen U nterrfdjt mieber tiberne^m en, mogegen ber © dju lam tbcanb ibat unb miffenfctjaftticije |>ilfb- Śefyrer $ r o f i d j , mefdjer alb SSice^gelbmebel im 14. 8 anbmef)r=ategimente ju ben gafm en ein* berufen nnb injm tfdjen jun t 9feferoe*8ieutenant e rn an n t morben m ar, erft nadj bem griebettb* fc^tuffe jtt O fte rn b. 5U feinent Ijiefigen 8 eljramte juriicffeijren fonnte. ® e r Seljrer f B r a u n m urbe jeboclj ant i . £>ecentkr 18 70 oon ateuern eingejogen unb bem 54 . 8 anbmef)r=8?egimente, mefdjeb in Sfiontbeliarb ftanb, jugetfjeift. SSeibe ©offegen f ja k n an ber S e ta g e ru n g bon 53efforf nnb an ben © efedjten bei bicfer geftm tg tfjeifgenommeu, g ro fic f ) f;atte jubo r fd)on bie ŚBefagerung bon © trafjfm rg m itgemadjt. £>te Sectionen b e rfe fk n m urben bon ben fibrigen 8 eljrern iiber= nom m en , bie beb © djufam tb = S anb ib aten ^ r o f t d ) fjaufdfadjfid) bon ben © djufam tb * (Sam b ib a te n B r f ig g e m a n n unb S D b in tu b , bie beb Seljrerb S r a t t n bon ben beiben anbern 23or- fdjuffeljrern § i i t 5 unb © . © c f jn tib t , jum SE^eii burd) (Souibiniritng ber erften unb jmeften SBorfdjufffaffe, unb bon bem tedjnifdjen © ijm nafiaffeljrer 5 8 a u m a n n , mefdjer ben ©djii* te rn ber erften SSorbereitungbffaffe mod)entfidj 4 iKedjenftunben ertbeiftc. (Srft m it bem 23e- ginne beb © om m erfem efterb fonnte nad) ber jftiicffefjr ber 8 eljrer g r o f i d ) nnb f B r a u n ein georbneter ® ang beb U nterrid jtb mieber etntreten, mefdjer audj burd) bab Slubfdjefben beb ® t)tn- nafiaf*8 ef)rerb ( S i t e r aub unferem ©ofiegium jn D fte rn b. 3 '. feine bebeutenbe © to rn n g er» fttljr, ba feine U nterrid jtbfad jer faft fammtffdj bon bem © djufam tb=(Sanbibaten unb m iffenfdjafk ficfjen .gjiilfbfeljrer © d j r a m n t iibernom m en merben fonnfen.

Page 41: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

© e r ©t)tmtQfioIIe^rctr g i l b e r t © td j le r p t t e fett © fte rn 18 66 alb iprobe* unb £)ulfb= S e p e r , fett © fte rn 1 8 6 9 alg o rb en tlicp r © p n n a f ia l le p e r bel eittem reic^en SBiffen m it treuem -g le ip unb e rfreu licp n (Srfolgen an u n ferer S lnftalt gem irlt, fo bafj id) eb aitfric^tfg bebaure, baj} berfetben burcf) feitte 23erufung att bab © tjntnafium jń g ra n f fu r t a. b. © ber, mo er eine ć ip tlicp ęefjrerftelte betteibet, eine tiidjtige unb g ew iffen pfte ? e p f r a f t entgogen ift. ffiie fc p n bem crlt, t ib e rn a p n pooifortfcf) bie grojfte 3 aP ber Ś ep fttn tben beb p . S ie k ie r ber © djutam tb= © anbibat unb tttlffe tifd )a ftlie £ > u lfb leper O tto fpeinridj SSictor © d j r a n t m , t te lc p r ju grieb* fanb in ber 9fHeber*8aufi£ am 20 . © ctober 1 8 4 2 geborett ift. 9?ad)bem er ben ©tymnafial* © utfttb attf betu ©tyntnafium git © ubett 1863 Bollenbet p t t e , ftubirte er au f ben U nioerfitaten gu f p l l e unb S re b la u anfanglidj © p o lo g te , fobann ip p io log łe unb beftanb feine © ta a tb p iD fitng nor ber m iffe ttfcp ftlicpn i]M fungb=Som m iffton git iBreblatt am 3. © ecem ber 1 8 6 9 , mor* attf er fein ip ro b e ja p an bem © p tn a f t i tm ju g ra n tfu r t a. b. O ber abfoloirte.

© urd ) bie ju Ó fte rn b. f j . erfotgte © rnennung beb bfd^erigen £> iilfb leperb S f e r f e unb beb © cp lam tb can b ib a ten 6 11 unb bie (Srnennung beb £ m lfb le p e rb © d j r a m u t int @ e p . gu o rben tltepn © tym nafta llepern ftnb j e p alle e ta tb m dp g en o rben tliepn S eperfte llen mieber befeijt; fd m m tltip 8 e p e r m aren fdjon B o rp r , nad)bem bem erften orbentllc^en Ś e p e r O b e r le p e r j p e f f t e r bie oierte nacante © 6cr= 8eperftelle o e r lie p n rnorben m a r , in p p r e © tellett unb © e p t t e r aufgeriicft. 2ilb ber 8 e p e r g r o l i d j gu O fte rn feine U nterrid jtsftunbcn unb eiu $ la ffe n o rb tn a ria t mieber ubernom m en I;atte, btieben n u r nodj 25 © titnben git b e fe p tt, melc^e id) m tt © etteljm igung beb S on ig ltd jen iproB ingiaP@ djnl=© ollegiutttb in ber SBeffe u n te r bie beiben @ cptlam tb = © anbibaten S r i t g g e m a n n ttnb S021n t u 6 n e r tp il te , bajf erfterer 15 © titnben unb bab Ó rb in a r ia t ber einen © e p a , le p e re r i O © fnnbett e rP e lt.

2?adj bem ©obe beb ipropfteb © t t r l o m b l i im 3 l>nt 0. e tip K te guerft ber 23i£ar © r b n e r po o ifo rifd ) ben f a tp l i f c p n iM ig io n b d tiite r r tc p an ber 21nftalt; nad) fetner fdfjott im Siuguft o. 3 . erfotgten © rnennnng junt f a tp l i f c p n ©iBifionb=i)3farrer tourbe im © tnbernepnen m it bem © errn ©rgbifdjofe Bon bem ^ o n ig lic p n ^ ro n in g ia l = © d ju t •- (Sollegiititt bie 33eriualtung biefer -Stelle bib ju r Ś ie b e rb e fe p tn g ber ijjropftci bem 23ifar § e i n £ e iibertragen. © a nittt im g e b ru a t cr. ber Sic. § e r r Bon ( t i j o i n b f i bie pefige f a t p l i f c p fPropftei e r p t t e n p t t e , fo t r a t berfelbe m it bem 23eginne beb ©ommer=@ emefterb befinitiB alb f a f p l t f c p r 91eltgtonbIeper in bab © oiległum eitt. © o b eftep n u n ara © djlttffe beb © o m m e rS e m e fte rb bab Sepercolleg ittm aub bem © trec to r ifJrof. S r e b a , bett O b e r le p e rn ij3rof. g e ^ K e r , D r. . f t o f f m a n n , 8 o m * n t ^ e r u n b ^ e f f t e r ; ben o rben tltd fjen© ęm nafta ilepern 9 J l a r g , D r. © i t n p e r , D r. © t u r m , g e u c ^ t e n b e r g e r , 8. © d ^ m tb t , D r. S B i t t i n g , 8 i e r f e , g r o l i c ^ itttb © d jr a n tm , ben ^ robe»Sanb ibaten unb § l i l f b le p e rn 33n ’lg g e m a n u unb S O tfn tu b , bem eBangelifc^en 3M igiottb* leb rer ip farrer © e r n o , bem f a tp 9 te lig io n b lep er ipropft 8ic. B. S l j o t n b l t , bem tec^nifdjett © p m n a fta lle p e r S a u m a n n , bem © e fa n g le p e r © r a ^ n , bem 3 e i^ m l r p e r S lealfcptlleljrer © o l f f unb ben 8 e p e rn ber 23orfdjttle 5 3 r a u n , $ i n j unb @. © t^ n t ib t .

K. śSefucp ber 3l i t j k l t yon © e ite n ber § S o rg efc |ten ,

©er ‘proningial = Sc^ulrat£) ©epinte 9?cgientng§- unb SonfiftoriaD9tatl) Dr. SKeljring pelt am 7. 3CRdrg cr. alb Sontmtffarittb beb ^onigltc^eu iProBitt3taD©c^ul»Sollegiumb bie 216-= ituttenten=!$riifung ab. Setber follte eb bab le^te 2Jlal fein, ba§ mir ben pc^Berepten unb urn bab p p r e ©cptlraejen in unferer iproBtnj pc^Berbienten ibtann in itttferer Uliitte faptt. @r, ber bibpr trotj fetneb fc^on Borgeriitften 2Uterb in Boller ®eifteb= unb Sorprfrifcp bie anftrengenben 23erufbpflic|ten mit bemuttberttngbmurbiger Slttbbauer treulic^ft erfiillt fiatte, er fi^tcn biebmal mit balbgebroc^ener ®raft, unb mir alle fomttett unb beb wepniitpgen ©ebanlenb nid)t erwepen, ba§ mir balb bab 2(bfc§eiben biefeb tpuren, geifttg fo pt^begabten unb fo

Page 42: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

moljtmottenben 23orgefe^ten luurbett gu beftagen (jaben. U nb mag m ir befiirdjtet fja tten , tra f fc^on om 1 4 .3 u n i a . ein; 2 J Je l)r in g ertag bem fid rafd) gum Jo b tiid jen entmicfetnben £>erg» leiben. ©leidj mie mir fiifjlten bie 8eiter unb geljrcr ber beibcu anberen ijiefigen fjofjeren (Sdjutanftalten ben ungem ein grofjen S e r tu f t , ben bob © djulm efen u n fe re r i)3robing burd) ben J o b 3 W e ^ r łn g ’b erlitten unb gabcn m it unb in einem SKadjrufe tu ber $iefigen śc i tu n g biefen © efitblen einen angemeffenen fdpnerglidjen STubbrmf. aiufjerbem fiabe and) id) mid) git ber om 18. j ju n i ftattgefuubenen S eerb igung 2N e l ) r in g ’b nad) ipofen begeben, nio bie ber Jrau erfe ie r* tic^feit anmoijnenben J ir e c to re n , benen fidj bie abioefeitben [pater bereitm idigft anfc^toffen, in S tnertennnng ber ebten © efinnung , ber um faffenbeu © eleljrfam leit unb ber Ijobcn S erb ienfte 9 f l e { ) r in g ’b um bab Ijofiere ©djuftoefen ber Ś robfng einen 9?ad)ruf entmarfen, ber in bier ber getefenften B eitungen cingerud t morben łft. £>ie Ijiefigen Ijopcrcn gefjranftaiten, fRealfd)uie, @e< m in a r unb © pm nafium beranftalteten fobann am 28 . $ u n i in ber l u l a ber 9ieatfd)ufe eine gemeinfame © ebadjtnifjfeier, bei meldjer ein aub ben beften © ang ern ber SInftalten gufantntenge* fepter @f)or brei b a rau f begiigtidje © efange bortritg unb tdj nad) einer S ere in b aru n g u n te r ben brei SMrectoren bie oben abgebrm fte © ebadjtnifjrebe f)ielt.

C. 0 dm lfeterltcf)fettein

2tm 2 5 . O ctober b. 3 - genoffen bie 8 eljrer unb confirm irten © djiiter eoangetifdjer S o m feffion gemeinfdjaftlid) bab Ijeitige Śibenbmaiji. £>er $ e r r © onfiftoriat * iRatt) J a u b e , metdjer mieberum bie grofje © iite Ijatte, bie Seicfyte gu jjaften unb gu unb tiefergreifeube S o r t e gu fpredjen, fiir rneldje id) ipm im iliamen fam m ttidjer © om m unicanten pier uodj einm at meinen innigften J a n i fage, fpenbete m it bem | j e r r n iJ5farrer © e r n o bab Ijeitigfte © acram en t. 8 eiber toar aud) biebm at bie J^ e itn a ^ m e nam entlid) bon © eiten ber confirm irten © djiiter Setne fo att« gemeine, mie bieb gemiinfdjt unb ge^offt merben nutfj; benn eb napm en aufjer 22 bem 8 djret^ © odegtum angefjorenben ^ e rfo n e n unb einigen bem Sottegium fefjr naijefteEienben g am itien n u r 23 confirm irte © djiiter an ber g e ie t J t)e tt .

3lm 1 1 . dJJdrg b. 3 - feierte in ben 93orm ittag8ftunben bie S lnftalt im eitgeren S re ife bab @iegeb» unb g riebenbfeft in ber m it g a tjn en unb ben lorbeerbefrangten S iif te n beb Śtonigb griebrid) S M ijd m I I I . unb beb blaiferS unb S on igb SBtttjelm gefdjnuirften 2 tuta. diod) einer 2lnfprad)e beb J i r e c to r b , in metcper berfetbe bie © rofetpaten beb beutfd)*pteujjlfd)en Jpeeteb unb bie retcpen © egnungen beb errungenen g rieb eng feierte, piett d n © ecunbaner eine 9tebe iiber „@e» banfen 6eim ^ricbenbfd^tuffeiJ, m orauf nodj fieben fjjrim aner unb gmei © ecunbaner auf bie geftfeier be* giiglidie ©ebidfjte portrugen. S o r ber 2lnfprad)e beb J i r e c to rb unb gmifd)en ben eingelnen S or* tragen m aren reĄ t gut aubgefii^rte © efange, audj ein tŁtablerfpiel gu >ńer $ a n b e n eingdegt.

3im 21 . SDfiirg b. 3 - beging bie Stnftait bie SSorfeier beb © eburtbfefteb @ r. 3}Za)eftdt beb t a i f e r b unb Sonigb S B t^etm ebenfadb im engen t r e i f e ber @<bute. S e g e u ber geringeu 9iaum licbleit uufereb (Scpulfoolcb tonn ten , mie fcponbei b e rg e ie r am 1 1 . 2Rarg, n u r bie ©cfjiiler ber beiben oberen S ta ffen boilgdfjlig gugegen fein, mdprenb aub ben iibrigen ^ ta ffe n n u r je 10 © Ą iile r an biefer g e te r tijeitnaijm en. S o n bem © pm n afia t^o re murben meljrere © efange bor^ getragen ; bie geffrebe beb © pm nafia tte^rerb D r. Ś i t t i n g Ijanbelte iiber bie g r a g e : „ JBetc^e bcrfdjiebeneu © ntm idelungbpfiafen ^ a t ber beutfcbe (Sinfjeitbgebanfe im fiaufe ber x\tt^rt)urtberte burtbgentacbt?"

D a b iiblic^e @ ommerfeft ber <Sd)ule, m it roelĄem ein S re^ tu rn en detbunben i f t , murbe am 23 . $ u n i , mie ftetb in ben te^ten ^ a ^ re n , im ^ a r f e bon dJJpbiencinnef gefeiert. © iebm ai m urbe baffetbe bon bem fcbonften SBetter begiinftigt unb bertief bei g ro^ter Jb e itn a p m e ber 5inge§origcn ber (SĄ iiler unb ber g reunbe unb © ontter ber iHnftaft in ungetriib tefter ^ e ite r fe it .

Page 43: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

I). ®t{ftungen, $ tamie.i unb lfniecjiu|ungcn.

I. Jtetfere ^ tif lt tu g w .1. S ie © n u a p m e u beb Unterftiipungb=23ereinb ber 8eprer beb © pm uafium b fiir SBittraen

;uttb SBaffen berftorbener 8 eprer ber Slnftott betrugen tn bem berfloffenen © dju ljap re etraa 465 S p a lc r , metcpe aub bcu ,3 infen beb k a p ita tb , Dieceptioubgebiipreu a 20 © g r ., 9J?fIitargeugniffcn b 1 S p a le r , bera jiiprlicpen SBeitrage beb S tre c to rb bon 10 g a l e r a unb bera 25aarbetrage eineb aubgelooften SSert^tm^ferS geinomten finb. §lub biefen © n n ap n ten finb bie IJJenfioneu ber betben SBittraen, ber Ś w it S b e r le p re r ^ a n u 8 !o h )S ! i unb ber ffrau S b e r le p re r D r. © c p o m b e c f , 311 je 1 0 0 S p lr . beftritten , augerbem 2 7 0 S p a le r in fiinfprocentigen S reibobligationeit an gefauft unb ber 97eft in bie piefige © parfaffe gelegt raorben.

S a b k a p ita ł beb 33ereittb be trag t gegenraćirtig nominefi 7 5 0 6 S p a le r unb beftept a. iii 4 5 0 0 S p lr . preujjifcper © taatbfcpulbfćpeine; b. 2 0 0 S p lr . fiinfprocentiger 2lnteipe bon 1 8 5 9 ; c. 2 0 0 Ś p lr . 4 ' / 2procentiger Sluleipe bon 1 8 5 4 ; d. 2 0 0 S p lr . fiinfprocentiger Slnleipe ber © ta b t S ro n tb e rg ; e. 1740 S p lr . fiin fpro ieu tiger S re ib o b lig a tio n en ; f. 5 4 0 S p lr . 4>/2procem tiger S re ibob liga tionen ; g . 4 0 S p lr . 4 p rocen tiger toEftpreitfjijdjer sj3fanbbtiefe; li. 50 S p lr . 3 ‘/ 2procentiger raeftpreufjffcper IjSfanbbriefe; i. in einera © parfajfenbucp iiber 36 S p a le r .

S ic m it bera U ntcrftiitjungbbereinc berbunbenc © terbefaffc fiir bie orbentltcpen tfcprcr beb © pm nafium b bcfipt ein © parfaffenbnd) iiber circa 2 4 0 S p a le r.

S a b k u ra to r iu m biefer © tif tu u g bilbeu ber sj3rofeffor g e c p n e r , ber S b e r le p re r § c f f t e r alb 97enbant unb ber un terjeid jnete S ire c to r .

2 . SDie © tif tu n g fiir unberpeiratpete Sibcpter berftorbener &eprer beb © pnutaftum b pat gegenwiirtig ein SSerntSgen bon 13 38 S p lr . 27 © gr. 4 ip f., roeldjeb beftept in : a. © taa tb* fd)ulbfcpeinen iiber 125 £ p f r . ju 3V 2 % ; b. IRentenbriefen iiber 9 5 0 S p a le r 311 4 % nnb c. aub cincr k in lag e bci ber piefigcn © parfaffe b o n 2 6 3 S p a lc r 27 © g r. 4

3. S e r 33ereiu ju r lln terftiitjnncj piilfbbebiirftiger © pm nafiaften , gefttftet fu bem © riin bungbjapre beb © pm uafium b 1817, patie , ba bab © tiftu n g b cap ita l feit bieleń 3 a p re n feinen 3uraacpb gepabt p a t, bie perfommlicpe k inn ap m e bon 1 8 4 S p lr . 7 © g r. 6 if}f. ^ ie rb o n nutrben alb © tipenbium berailligt: ben O b e r-^ r im a u e rn S a r i g ifc p unb D io b e r t 9 J ia a jj je 20 S p lr . bera O b er sj3riui. . f j e r t n a n n S r u u c f 15 2 p l r . ; ben © ecuub. k o et. A . £ )u g o i p r i t f d ) , k r n f t 23i e b t , 9 i id )a r b ^ a f f a r g e je 12 £ p lr . , k b i t a r b © d j o l j e unb S lb o lf 3 ie p e i e 10 S p l r . , ben © ecunbaucrn k o e t. B . g r a j t j S B o r m a n n 15 S p lr . , © i t f ta b S o n n e m a n n 12 S p l r . , © e o r g © ip m ib t , g e r m a n u © tp r a e i i f te unb D lu b o l f ip r i t f c p je 10 STplr S e r bReft bon 16 O plr. 7 © gr. 6 i)3f. urarbe bem SSerlnalter ber U nterftiipungbbib lio tpel, © p m n afiaD Ś ep re r D J ia rg , ju n t Slnfauf bon ©cpulbiicpern iiberibiefen. S a b k u ra to r iu m biefeb 23erein§ beftept gegenraartig aub bem k rfteu © iirgcrm eifter 23 o i c , bem bprofeffor g -e d ju e r unb bem S ire c to r alb Dlenbanten.

4 . S i e S retfcp iuar = g ra m ie p a t ein S a p ita l bon b ierprojentigen itientenbriefen iiber 2 7 5 S p tr . unb ein ©parfaffenbudp bon 4 0 S p lr . 6 © g r. 11 ^5f., jnfam m en alfo bon 3 1 5 S p r . 6 © gr. 11 ^Jf. S i c ftatuteum djjig arn 24 . O c t. b. j j . bem O b e r ^ r im a u e r b. I D ia u f a r b nad) bem 23efcpluffe beb 8 eprer=Gollegiitmb unb in © egenraart ber ©dpiiler ber bciben obereu S taffeu crtpcilte g ra m ie beftanb in ber grofjen Slubgabe beb Spitcpbibeb bon ij?oppo.

5 . S i e bcutfdje g ra m ie , rael^e aub ben ^ in fe u eineb S a p ita lb bon 100 S p lr . , in eiuem 4 ' / 2procentigen © taatbanleipefcpeine beftepenb, angelau ft rairb unb ftetb bemjenfgen ijirim aner ertpeilt raerben foli, ber im 8aitfe beb Q apreb ben befteu beutfcpen S luffa^ geliefert pa t, rourbe bei ber ku tla ffungbfe ier ju SOiictjaelib b. 3 . bem Slbituricnten S i i p n e ertpeilt fiir feinen 2lnffap iiber bab o p ern a : „SBoritt pat bie raeitberbreitete 9?eigung jum © onberbareu ipreu © ru n b ? "

6

Page 44: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

6. © ag © oronow oer jflo fie r* © tip en b tu m bon 50 $ I)tr. w urbe m it @ enel)iuigung be8 .Hbntgltdjen fProoingial=@ d)ttD©otlegiumg betu U nter=fPrim aner Bon 8 e r d ) e n f e lb utib bem @e= cunbaner . f l c w a lg f i gu gleid)en S fjeilen gewćiljrt.

© e r Unterftut3ung§=9Ieretn tft bon bem © irec to r D r. © e t n f t a r b t angeregt, berfelbe t>at aud) © tif tu n g 2 itnb 5 gegriinbet; bie j ę r e t f d f m a r = g ra m ie tft gum SInbenten a n bert 1854 berftorbetten fProfeffor J t r e t f d f m a r eon fetnen dtteren ® d )u le ta geftiftet w orben, tcefdge ttt ber © tiftu n g g u rfu itb e feftletiten, bafj btefelbe jebegmal am 24 . SDctober, a n Welcfyent itre tfd p n a r gum lefjten w ta le un terrid jte t tyabe, bem banfbarften @d)iiler oerlielfen werben folie.

II. ^ufitiamus-^tiftungen.

1. ©te ©tiftung ber ftdbtifd)en Seffórben bon Sromberg, beftelfenb a) ttt eittem 4% fPfatibbtiefe be8 neuett lattbfc^aftltc^en @rebtt=33erein§ fitr bte fProbtttg fpofen itber 100 Sjflr.; b) in einer ©tnlage bet ber ftabtifd)en 'Soparfaffe non 13 SI) Ir. 18 @gr. 2 fjlf. sJlai) bem ©tatute fonnett bie 3»tfen btefeS ©apttalg melttere 3al)te aufgefammelt werben, urn btefelben tn eittem grojferett Śetrage eittem witrbigen ©dfiiler alg gramie gu gewabren. ©8 tft balter in btefem 3cd)re biefe gramie ntd)t ertljeilt werben.

2 . © te © trector=3R uIler=© ttftung (fu n b irt ro n t 9 ted)t8anw alt © e n f f ) befteljt tn einent 5 % .£ b p o t|e fem © ap U al bon 2 0 0 S l) lt. 97ad) ber SBeftimmung beS I)od)geeI)rten .fperrn © tif* te r8 follen bie S in fen btefe§ © apitalg non bem jebcSmaligett © trec to r n n te r arm e w iirbtge © dftiier tn n id jt gu flcinett fftaten m it © erfdjw eigung ilfrcr S tam en oertlfetlt w erben, © e r © trec to r gab bemgemdff bte etnjdljrtgen 3 'n fe n btefeS © apttalg — 10 S § lr . pro 1871 a n gwet © ecunbatte r gu gletdjeit S beilen .

3. ©ie ©tiftung ber ©djiiler beg ©pmnafiutng non 150 Sfjlr., weld)e a) in etnem fPfattbbrtcfe itber 100 Sidr.; b) tn einer ©dfttlbberfdjreibung ber freiwilligen Ślnlei^e itber 50 S lilr . unb in citter ©parfaffen-@tnlage non l i Sftlr. 1 ©gr. 4 fPf. beftefit. fftad) bem ©tif= tung3’@tatute foli aufi ben 3infe« eine wertljbolle Sluggabe eineS gtted;ifd)cn ober romifdfejt ©lafftlerg angefanft unb bemjentgen fPrtmaner alg gramie erfljetlt werben, weld)er im 8aufe beg ©cffttlja^rS fid) am meifteit in ber latetnifdjen ©pracze I;eroorgetI)an babę. fftact) bem Tir* tljetle beź Jllaffenle^rerS Ijatte ber abiturient fPritfd) bte beften latetmfcbeu 3lnffa£e geliefert itnb berfelbe etljielt bei ber ©ntlaffunggfeierlidffett gu 9Jtid)aeltg b. 3. a(§ gramie ben .fporag bon IBentlep unb Sacitug Slnnalen bon © rdger.

4. ©ie ©tiftung ber cbemaligen ©cpitfer ber Stnftalt mit eittem ©apitale bon 1400 S |I t . in Sromberger ©tabtobltgationen, beffett 3tnfen fa^rtid) 70 Splr. betrageit. ©tefelbett finb al§ ©tipenbium mtt ©eneljmigung be8 ^ćnigltdten ^)robtngiaI = ©d)uI = ©otIegium8 bem stud. theol. germ anu SBecfwartt) auf brei ^intereinanber folgenbe 3a^re non dlitdjaeliś 1870 bib baf;in 1873 berlieben worben.

111. ^nberweitige flnterftutfttttgett.

1. Sin © dfulgelb w urbett attd) in btefem 3<ibre iiber 17 00 SI)lr. erlaffen. llngeadftet ber bon 3 a ljr gu 3abi-' ftetgenbcn greąuen^ ber S ln fta lt fontten bennod) tn ben folgenben 3af)= ren ntcbt fo biete @ d;itler ibte bi§I)er bon 3af)Iung be§ © d)ulgelbe§ befreit werben, ba nad) einer SR tnifteria lberorbnung fdbr(tc | bie 3^1)1 ber gretfdfiiler um 1 % o enn inbert w erben foli, big alg © łin im u n t 1 0 % ber © efam m tfreąueng erretdfjt worben ift.

2 . g iib bie @d)iiler=Unterftit|itngg<=23tbltot^ef fonnen n u r bte obenerwdlfttten bon betu „U nterftii(3ungg--i8 ereine" bewtKtgten 16 S ^ lr . 7 © g r. 6 fPf. oerw anbt werben.

Page 45: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

E . @ a m m l u t t g e t t u n b I t n t e m c f i t ^ m t t f c l .

g i i r bie Se|rerb ib iio tf)ef nm rbett im nerfloffeiten © djuljafyre an g e fau ft: <£)agenbad)S .Sir* d)engejd)id)te, Steff. 11 — 14. — SBanberS © prtd p o b rte rd lep ifo n , «£eft 30—34. — © d)m tb§ © ncpclopdbie ber ipabagog tf, Steff. 77—82. — ©eutfd)e © id)ter beS 16. 3aljrf)unbert8 , S a a b V . — o. b. Sauntfc’ SB anbtafeln , 6—12. -—■ (SredeS S o u tn a l fu r 9ERatl)ematif, S a n b 72 uub 73. — SBiefe: © d p lto e fe n , S a a b I I . — © utacpten iibec bie B ulaffuttg ber 3 ieal|d)ul»Stbituriea= tea :c. — Slieper: ^^ilofoptjtfd^e S eitfragen . — S e rg m a n n : Sdjeorte beS Seirmfjtjeinśl. — H u t- te n i o p era , Suppl. I I . , 2. — .S u ip a f t: S in tan tid je © p n ta p 1. — P o e ta e scenici g raec i, ed. D indorf. — ® n m m § beutidjeg SBorterbad), IV ., 3 a a b 4 u n b V ., 10. — © taateugefcpidjte ber a e a e f te a 3 e i t , S a u b X V I . — ^ e tta e rS 8itteraturgefd)id)te I I I . , I I I . , 2 . — S e d p n D lu n g en ber © irec to ren t a fPonimern 1870. — .S ie ia : ©efd)td)te be§ © ra m a , S a a b 8. — N ew to n : P h ilo s . n a tu r , prisc. m ath . — §ang e’§ S tb e lw erf, 97. ©. 16. — 31. ©. S a a b 1 1 , 2 . — $ort= fd)titte ber fPbpfif im Satyrę 1 8 6 7 , S a a b 23 . — 8bbed : © ntm icfelung ber beutfdjen fPoefie, S a a b 3. — ©tyeofrit non grityfctye. — ©eictymitder: 9Irtftotelifct>e gorfctyungen, S a a b 1 unb 2 . — Sćcfty: © er ©eutfctyen SoifSjatyf. — 97einfen§: Slriftoteteg iiber j tu n f t . — H isto rico ru m ro m ano rum re lią u ia e , ed. P e te r , vol. I . — Ottyeintyarb: Śllbum bto claffifc^ea 3llterttyum8. — X en o p h o n tis opp. ed. B o rn em an n , K iih n er, B re iten b ach . H o ra tii o p p ., ed K e lle r e t H o ld er— © rim tn§ H leinere ©ctyriften, ©tyeit 3 — 5. — 3lbam i’8 @ rbglobu§. — © pbow ś SB anbfarte non © uropa — beSgletdjen non Slften. — D iaum er: ©efdjictyte Der gcrm anijd ;ea fPtytlclogie — ©taatengefctyidtyte ber neueften 3 e it (Dloctyau: ©efctyid)te gvanfretd)§, ©tyeil 2 ). — o. ©tybel: bie fftenolutionSjcit, S a a b IV ., 1 . — G ram m atic i la t in i , ed. K e i l , vo l. I .— V. a a b Suppl. — L ex icon S opbocleum , ed. D indorf. — A ris to te lis op p ., ed. A cad. B e ro i ., vol. I . — V . — A m m ian u s M arce llin u s, ed . E y ssen h a rd t. — © eneralregifterbanb ju ,£)erjog§ fRealenctyclopabie— .Surj: ©eutfdje Sitterafur IV., 1—15. — Anecdota graeca, ed. Becker, I. unb III. — gifd)er: ©e|d)ictyte bet fPtyilofoptyte, V., 1—2. — D. ©ctynetber: Caesar de bello gallico, II., 2—3. — SSelder: 31 (te ©entmdler, V. — fletnie: ©ctyulbidtetif. — ©rpptyiub’ ©ictytungea.— dianie: bie beutfctyen 9)tad)te, 1. — SDtictyelet: .pegel. — Sóttd)er8 8etytbud) ber tyebrdifctyen ©pradje. — Sormbaum: ©oangetifctye ©ttyulorbnungen, Saab 2 unb 3. — Scriptores rerum prussicarum, ed. Strehlke, vol. IV. — 3eit|d)tift fur iptyilofoptyte non gictyle tc. 9Ieue golge, Saab 49—59. — Subea: |)dbagogt|d)er 3»a reSberId;t 1869. — ©eutfdje Glafftfet be§ SKit* telaltcrg, Saab 10. — ©ctymibt: ituaftformea ber grted)i|cpea ijloefie, Saab III. — 9Jtuder: 97actytrdge jut Pautiniictyen fProfobte. — ©erber: bte @prad)e al8 Hunft, Saab 1. — BeiP l"d)tift [itr ba§ ©tymnafiahnefen, Saab X X X . 1871. — ©tietyl: ©entralblatt tc. 1871. — Engelmann: bibliotheca script. classic. non 1700—1858 unb non 1858—69. — 9ieue Satyr* Miityer fiir filologie 1871. — 3eitfd)«ft fiir ten mattyemctti)d)en Unterrid)!. — Beitlctyrift fur preufjifctye ©efctyictyte unb Saabegfutibe 1871. — SBeity: itoflumluube, 9.—10. Sief. — ©aute’3 ©ottlidje Jtombbie non s})tyila!eltye§, 3 Sdnbe. — greitag: ©ibertuS unb ©aeifub. — (Nurltug: ©tubicn jur grietpifd>en ur.b latcinifctyen ©rammatif, IV., 1. — $Ptyoio4iltyogtaptyi|ctye 28anb= larten non ©uropa, Śifien unb ©eutfd;lanb, gcarbeitet nad) Oieltefl non £). £)aag. (Atoltuer & ©ompag. in SBeimar.)

gitr bie Sekret ber Sorfdple. Ite^r: 3Infcpauung8unterrid)t. — He^r: 9ie!igion8unter= rid)t, 2 Sdnbe. — ^eftalo^^iś SBerfe 1— 10. — dpeUmutii: 97atur!ebve. — ŚBe^el: )imnte!§= funbe. — 97id)ter: 3ln(eliung jum ©ebraud) be8 8e|ebud)8. — 9!iu(Icr: Sud) ber |)flaajett= »elt, 2 Sdnbe. — Secfer: ^anbbitd) bor beittfd)en ©pradje. — |)faff: baS SBaffer. — SeuniS: ©c^ulnatarge|d)i(^te, I. — III. — Hórner: SBerben unb Ś8ad;fen. — Sóf»me8 SBanblejefibel.

^tir bie @(pii!erbibliot{)ef fint angefdjafft:Dr. 50i. Sufd). ©efcpii te ber Sdiotmonen uebft etner ©arftellung ifpceg ©laubeub uttb

iftrer gcgeunjdrtigett focialeu unb politifipen Serpaltnilfe. 1870. (Sbettp. ©efdjicbte bcd preuf;.6*

Page 46: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

S ta a tb 1 7 6 3 — 18 06 . 5 © b. — S a r i O i i t t e r . (S«t SebeitSbilb, nad) feinem fjaubfdjriftlidjen Diacl)Ia§ bargcftcllt tum © . S ra u te r . 2 . ©fjeil. fpalle 1 8 70 . — ©. © e ib e l . S offjo n ib b c . ©ra» gobie in 5 Slufjiigcn. (S tu ttg a rt 18 70 . — ^ d g e r . © te fmnifdjett U riege, nadj ben O uellen e rjab tt. 3. © dnbdien. SJtarcub © orciub d a to . § a t t e 1870 . — S d j e l l e n . © ie S pec tra lan a fy fe in iljrer Slmcenbung auf bie S to ffe ber (Srbe unb bie 97atur ber £jtm mefófo£per. © raunfd jtneig1 8 70 . — 21. S t a f y r . 2lub ber ^ u g e n b je tt, Sebenberinnerungen. S d jtoerfu 1 8 70 . — D r. O . 8 o re n $ u. D r. 2®. S d j e r e r . ©efdjicfjte beb © faffeb bon ben dlteften ^ e ite n bib au f bie ©e» gem nart. © ilber aub bem politifdjen unb geiftigen Scben ber SBeftmarf. 2 § a tb b a n b e . © erlin .1 8 71 . — $ • © e r f td c f e r . Ofeifett urn bie SBelt. @ n gam ilienbudj. 6 © be. fieifjjig 1871 . — S t o l i . © ilber aub beut altgricdjifdjen ?eben. Seifsig 1 8 70 . — 9B. S . © e u f f e l . ®efc()icf)te fcer rd n tifd je ttS itte ra tu r. Seifjig 1 868 . — ©. © u r f i a n . © eograffyie bon © rieĄ enlanb. 2 © be. Seipjtg 1862 . — D r. £>. g r o m m a n n . ©erfdjiebenfieiten beb ©efcfnnacfb im jjoetifdjen Slubbrucfe bei lateinifdjen unb beutfdjen S la ffife rn . S en a 1866 . — S d i e n f e l . ©ibeHejdfott 1 6 — 22 . © rie f.— ^ l i t t . Ś in le itnng in bie Slngnftaita. 2 © be. — S u r j . S itteraturgefd jid jte . Stef. IV . 11 .— 13.— © e r f td c f e r . © olb . 3 © be. —- O f t e r t o a l b t . ® tiec|ifd)e S a g e tt ber S ra g ile r . — S a m m - l u n g g e n te in b e r f t d n b l i d j e r w t f f e n f d j a f t l i d j e r © o r t r d g e . § e f t 94 . © r a u n . © ie @b* je it ber tSrbe. 97 . S t e i n t f j a l . SOJijtljttb unb 9teIigion. 9 8 2Bi11irf). ipijffiognontif unb ©fjrenologie. 99 . © e te r f e n . © a b 3n>6Ifgdtterft)ftem. 103 . O n t f e n . SIriftoteleb unb feine 8e!)re bom S ta a t . 102. Ueber bie 2Irbeitbborrati)e ber 'J ła tu r. 107. © e r n i j a r b . 8orb © aD nterfton. H O . § d n < f e l . © a b Seben in ben g ro ften 50?eerebtiefen. 111. 9 io tI) . © ie geologifdje © ilbung ber norbbeutfdjen (Sbene. 2 Iu e rb a d j . © orfgefdjidjten. 8 © be. 1 870 . © a n i e l . §anb = bud) ber © eograftljie I . unb I I I . © b. Sief. 1 3 —2 1 . — g o r b i g e r . .fjeftab unb 9tom. ©o* fu la r? © arfte ltu n g beb offentlidjen unb Ijdublidjen Sebenb ber ® rfe i |e n unb Oionter. (Srfte 9Ibtf»eif. Otom tut ije ita lte r ber Slntonine. — ©I). © I j r i f t l te b . SDloberne 3tt>etfel am djriftlidjen © lattbett fitr ernftlidj S ud jen be e ro rtert. 1 8 7 0 .— § e t t n e r . Sitteraturgefcljidjte beb 18. j$aljr* bunbertb 3. ©fjeil, 3. © itd). © a b flaffifcf)e g e ita lte r ber beittfdjen S itte ra tu r. .Śiucite Slbtfjeiluug. © a b $ b e a t k r ^ u m a n i ta t . S a m m lu n g roiffcttfdiaftlicfjer © ortrag e . — D r. S o d ) . © a b ©e? toiffen unb bie djfentlidje © ietnung im 2lltertt)um unb in ber 97eitjeit. 33erltn 1870. — 331 e « b o f f . © otfjeb ®ebicf)te. Stef. 5 — 12. — S J t a r l i t t . © ra fin © ife la . — S 3 u Ą n e r . ? )o rt non ŚB artenburg . S eu m e . SJiojart. — S d ^ u b b - S eurige $oI)Ien. — S d ^ m ib t . © e r franjofifc^e $ r ie g . 1 .— 5. Siefermtg. — @ id)c. lÓidrdjen. — Ś o p b - ^ tic g e S on ig SBilljelmb. — 3Bo« r i n g e n . 9Kardjen. — 33e r te f jfc ^ . © ie 2((f)en. — S c ^ tn e rb t . ^ a ^ rb u s^ ber Dłetfen. I I I . $ a * ciftcbabn. — (E b e ltn g . ^ o n ta b la . — © r a f . § o Ijlan b fag en . — © r tm m . 53unte IBilber. — S e tn a lb . S lolfbfagen. — 9 7 ie n te t)e r . © rjd^Iungen. — O t t o . © e r (Sdfar beb 19. ^ a f jtfu n b e r tb .— © e r f td c f e r . © e r Sdjiffb rud). © a b ff ira S . © ie ip ira tcn . — 33a r t f ; . (Ersdfjlitugen. -— © f o r n a b . 8 anber= unb Ś d lferfm tbe. — 8 oIjr. SDearĄenbud;. — S r a u f e . © e r śe lb enfttab e .— 5 D te in fo Ib ’b ® rofd)enbtbIiotf)ef 2 0 .— 22 . Sief. — O t t o . griebridf I I . — 9łobin ^>oob. S o n ig ber SBdlber. — S t o b e r b © rjd flitngen . i . — 6 . 33bc^en. — S i i ^ n . Sefblffc. S c f ill .— S B a g n e r . ^ au b fc^ ab V . — O r e l t i . (Srt)oInngbftunben. — ‘fJ id f le r . © rjd flungen 2 . , 3 .,8 . , 3 6 ., 3. Sieferung. — f ) i l t l . © erfflinger.— ■ 33ec£er. © r^dt)Inngen.—- ^ u g e u b b l a t t e r 18 70 . — 3 i n g e r f e . Ipaugm drdfen. — ^ i c | I e r , © e r erfte IB ranbenburger. — S t e i n t o f f . ^u g en b b i- b lio tfe f 13. — g r o m m e l . ffam itie S t o b e r . 9)id^ren. 33ei ® o tt ifttein © iu g unmoglid). © t o t f I e r . ^ o ljan n eb Hcfiler. — S B iirb ig . g-riebricf) S i l^ e lm I. — n. S d j i t b e r t . 33iografotjten unb (E rjdflnngen 1—2. © e r neue Otobinfon. — © r u b e . © e r SRobittfon ber SB ilbnif. — S tn b e r f e n . 3Binterabenbgefc§id^ten. — © a r o n . Sdnfg unb ®ron> foriuj. © e r © eteran . © ie Ueberfdjmemmmtg. © a b © jriftfeft unb bie f a m ilie g-rommfe(b. — g r i | e . © e r Heine © enera l. — £ u tb e r . © e r © a u e r in Dlieb. — S O itille r. © e r jungę © iiffeljdger. © ie ^elg jager. © ie © oerb . (Sbperanja. © ie jungen Sattoerob . •— § i b e a u . © e r S in a i . @ n tneiblidier 9i obi u f on. — S t u i f t . © ulliberb Oieifen, fitr bie ^ u g en b bearbeitet bon

Page 47: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

H offm ann. — © t a u b r e d j t . © rjdljlungen aud beut ipeffenlnnbe. tfteue g rja ljlu n g en . © te ©djrccfniffe oon ginbfjeint. — S i e l i £ . .fpellnd unb 9łom . © tijjenbucf). 9?eitc 8 anb= unb @ee- bilber. © aufenbfdjijn, SRdrdjen fiir tn a b e n unb 2Rabd)en. — W i t t e r . ®f)iergefd)id)ten. — © a i t e r . ^n te re ffn n te (Srjdfiluttgeu fiir bie $ u g en b unb f i ir ’d reffere Sllter. — © u n g e r t t . 3)idrd)ett unb © ngen. — S lt tb e r f e n . S lubgem d^te B M rd je n .— © u n t f t e r t . © e r b ritte Sluguft.— ® iij ju . Śljlobtuig. — @ t e i n t o p f ’d ^ugenbb ib lio tljef. 15. S bd)en . — S B in te r f e lb . ®e= fdjicfyte bed S rieged Bon 1870. — g r . © p ie l i ) n g e n . © eutfd je 'B ion iere . 18 70 . — < Ś d)te ibe tt. ® ie tpflnnje unb ifjr Śeben. — © o fd je . 2lrd)iB fiir SiteroturgefĄ tc^le. - - J U n fe l . D tto ber @cf)ii^. 1869 . — © u le n . “Rad) 2 0 ^ n p re n . 3 ©fieile. — © I n f e r . Riebetldnbifcffe RoBellen.— O . S B ilb e rn tu t l ) . S f lb e r unb ©efc^ic^ten nud bent fcfjmdbifdjen 8eben. — 31. S i t t e r . © rjdfjlungen, R obellen unb © ebidjte. 4 S b e . — © r e i t f d j f e . fpiftorifd)c unb potittfdje 3luf= fd |e . 3 . 2lufl. © nffelbe. Rette go lge. —- S n r l p l e . © djillerd 8eben. — S r n u n . © em dlbe ber tno* ijam ebon if^en SSBelt. — f p i e r f o n . 2(us R uB lnnbd S ergnngenfjeit. — © t a b e l m a n n . Ślub © tbu r unb ©eob. — 8 e B tn @ d ) i i( f in g . Suiijer in R ont. 3 S b e . — R iic b e le t . © a b SDieer. © eutfdj Bon g r . © pielfjngen. — ©• $£jj. g e d ju e r . © a b S fld jle itt Bom 8eben nacf) bent ©obe. 1866. — Ś lt tb e r fe t t . © e r © liicfdpeter. 1871. — R . ^ r u f j . ® ie bentfcfje l i te r a tu r ber @e* gcmnnrt. — i p a a l j o tu . ^ a c o b non ber R eed. 1 855 . — (5. S B il l lo m n t . R lu n n e r ber © pat. (5(n Biotu nu nub ber 3 e i t unb bent 8eben S lrnbtb. — D r. SB. 33 a u e r . ©efdjidjte ber ipifilo* foppie fiir gebitbete 8efer, jttgleid) alb © n le itu n g tu bab © tub fum ber fpijilofopęte. ipnlte. 1863. — ^ n n l j o t n . © obiuie=£aftIe. S re b la t t 18 55 . — © p c o b . B. ip e ld j r j i t i t . © eutfdje S r ie g b t |a te n 18 70 u. 1871 . g iir -S e b e rm a n n Berftdnblid) jufnutm engeftellt. — D r. © r b tn n u n . firn fte © bicie. S o r trd g e . S e r l i t t 18 70 . — g . © c fjn tib t. © e r g rn n jo fen frieg non 18 70 unb 1 8 7 1 . — fi. 9 R i i l te n f )o f . 311tbeutfdje ©prncfiproben. — fi- R e id je l . 9Rlttetf)od)beutfd)ed 8e^ febttdj m it © loffn r. — § e l ) f e . S in ttetteb Rooellenbttd). S e r l in 18 71 . — £). U te . 91ub ber R a titr . getpjfg 1 8 71 . — fiinfeerlnube VJI. u. VIII. — S B ieb e tn n n tt. ^ugenbb ib liotlief. Slufferbettt tnutbett SBerte unb go rtfcp u ng en nttgefd^nfft non ben gugenbfcbrtftftellern H offm ann , R te rip , © d)tnibt, f )o rn , © retuenbt u. Slnbereu.

2fngefd)afft tnttrbe fiir ben pl)t)fifntifd)eu S lp fjara t: (Sin R iobell beb 59?orfe’fd;ett ©djreib* S lpparntd nebft © nfter, ein S l^ a r a t jutu © liipen ber ,fiof)lenfpipen, unb einige befert getnorbette 8et)bener g lnfd jen tnurben erneuert.

F. (ge[d)enFe.1. S o n ben norgefepten S efm rb en : a) bte fProgram nte ber ^reuDifc^en ttttb beutfdfett

©V)mnaficn unb ^bl)eren © d^utanfla lten unb bte Sectionbfataloge unb fonftige @ d)rtfteit ber l ln tre rfita te n . b) flieue S e itrd g e ju r alten ©efi^ic^te u n b © e o g ra ^ ie ber JR^einlattbe non sJ)rof. D r. ©d^neibcr, © ritte goige.

2. S o n Berfdjiebaten SuA;£)attbIungen nte^rere © d ;u l|d )r if tc n , tnie © ram m atifen unb bpiilfbbuc^er betm gef<^id)tltc^en U nterrid)te.

3. S o n betu ^>errn © ber'-@ rf-'ebttor 3 lb o lf S ip p in Sentberg eine $ if te m it 9Rine= rn iicn , mefclje tn © nlt^ien norfom m en.

g iir biefe @efd;ettfe fage id) ben geeljrten © ebern im fRatnen beb @ t;m nafiutn§ meitteit eljrcrbietigften unb beften © a n f.

fi. ^i*cqucnj ber 5ln jła lt .SBdjEjrettb beb © om m erfem efterb 1870 tnurbe ba§ ^ d n ig ltd )e © tjm ttafium iiber^nu^t Bon

6 4 8 © djitlern befud;t, Bon tu e l^en ben © tm tnafialflaffen 4 8 6 u n b ber S o rfd ju te 162 ange= ^d rten . 91u§ bem ©t)m n afu tm m aren mafjrenb u n b am ©d^luffe beb © om m erfem efterb 1870

Page 48: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

aBgegangen uberljaupt 66, baoon mit bem 9Ratutttdt§geugm[[c 8, aur artbere ©pmnaften 9, auf 9iealfd;ulen erfter Drbttung 15, auf ©lementarfdfuien 7, git anbereit 23efitntmmtgen 27. £)urd) Slecepttonen gu fBtidfaeltg 1870 mtb [pater traten bagu in ba§ ©pmnafium etn 94 uttb tu btelBorfcffute 31, fo ba[j mdl;renb bc3 SBinterfemefterS 1870/71 ba8 ©pmnafium oon 514 uub bte 33orfd)ute eon 135, bte ©efammtanftalt alfo oon 649 ©dfiilem befudbt murbe. Slm ©dfluffe be8 SBinterfemefterg 1870/71 betrng bte ^reąueng bes ©pmnaftumg 469 unb bte ber 23or|d)ule 184, gufamnten 603. Unter beu 46 Sbgegattgenen maren 4*) Slbitnrienten; nu§er= bem maren mdfyrenb beS SBfnterS unb ant ©djluffe be§ SemefterS abgegangen au3 bem @t>m- nafium auf anbere ©pmnaften 10, auf SRealf^utcn erfter Srbnung 7, auf ©tabtfdfnlen 5, gu anberen Sefttmmungen 18, geftor6en 2**); auś ber 23orfd?ule mar etn ©dfiiler auf etne ©tir= gerfdfule abgegangett. 2)urd) fReccptionen gu SDftern b. 3. unb fpdtcr ftteg bte ftregueng be» ©pmnaftumS mabrenb be§ Śommerfemefterg 1871 auf 496 unb bte ber Sorfcbnle auf 165, [o bab alfo bte ©efammtanftalt mabrenb be§ @ommer§ 1871 oon 661 ©(biilern befudft murbe.

©te genaue tBertbeilung fdmmttidjer Szuler mabrenb be3 ©ommerfemefterd 1871 ttacb J?laffett, ©onfefftonen, fRationatitat unb 5Bol;nort ber ©Iłem, [o roie bte 3ab! ber [yretfcfuUer getgt bte folgettbe Sabelte.

*) Sion ben 8 im Saitfe itnb ant ©djluffe beS ©ommerfemefterd 1870 mit bem 9łeifejeugniffe enttafjenen Slbituricnteu tyaben 6 am 2. Stugufl 1870 bie miinbtid)e Jkiifung abgetegt; Don b:n 4 im Saufe unb ant @d)tufit be§ SBinlcrfemcfterd 1870/71 mit bem SKaturitatbjeugniffe cnttaffenen Slbiturienten (jabeit 2 am ©nbe beS SanuarS bie fd)viftlid)c mtb mitnblid)e fpriifitng abgetegt. ©iefe 8 Jtbiturientcu finb fofort in bab Sontglidje ®rieg8ljeer eingetreten, unb Ijaben bie im Sluguft 1870 enttaffenen an bem beutfdj<fr®"joftfĄen ®riege bib junt griebensfd)tuff> ©bOi genommen. 3f)K fftamen ftnb im uorjaijrigen JSrogramme mitgett)cilt unb roili id) bi« nur nod) erwiibnen, bajj jjtuei uon iijnen, namlitf) g re tjm art, ber©obn beb §errn Sanbrat^b fgrepmar!, unb Sronifd), ber ©obn bes tperrit Slrjteb Sronifd), fid) burd) ijerborragenbe ©apferfeit bab cijeritc ficeuj erworben pabnt. ©ben bieie Stubjeidinung t;at fid) and) ber Jioantagenr D. ©djeffer, @oi)n beb §errn ©eneraMOtajorb D. ©djeffer, weidjer beint Slubbrudje beb triegeb atb ©ecunbatter bie Stnftalt berlieg, urn fofort in bab fpcer eiufutreten unb ben ge[b» jug mitjumadjen, Derbicnt. 3d) roili bei biefer ©etegenbeit nod) bemerten, bajj minbeftenb 35 eljematige ©djitter nnferer Stnftalt burdj itjre ntiiitarifdjctt Seifiungen t»ai)rcnb beb bhttigen Sriegeb ftĄ fo anbgejeiĄnet fjabett, ba§ i iten bab eiferne ®rettj Derliegen tuerben fonnte. ©a mir jebodj feine amtliĄen Sipen Dortiegen, fo gfaubte id) Don ber namentlidjen Slnfsabhtng berfelben ijier Slbftanb nefimeit jit miiffen. ©o roeit mir bib jefet Derbiirgte ®unbe geworben ifi, fo ifat unfere Snftait ben ©ob Don jWet Dormatigcn ©Ąiitern ju beliagen. ®b ftnb bitbbie jungm §c!ben, Wctdje alb Sbiturienten SKtdjaelib 1868 jngleiĄ bie Slnflalt berlaffeit babett:

S a r i O tto SluguO b. ©ewip unb g rieb riĄ S a r t §cinri<b 2Bi 11)elnt ^opp. @ie ftarben ben §elbentob, nadjbem fic fdjon ju Dtittern beb eifernen Srtujeb ernannt werben Waren.

**) ©er Ouartaner @eorg © eppert, ein @ol)n beb §ertn ©ntbbefiperb ©epper t ju Slein<@ittn», ftarb am ©i)pb»S am 29. SloDember 1870, 13 3al)rc nnb 7 iWonate att. ©r wurbe am 2. ©ecember beerbigt; cb fotgten feiner Setdje me^rere Sebrer unb bie ©djitter ber brei unteren Slaffen, boĄ mugte wegen ber grofien Salte bie ©b«lnabme an ber Segrabnigfeicr ben ©d)iitern freigefteKt werben.

$ a u t ©tepbau, ©obn beb SitreamSSorfteberb ©tepban ^ierfelbfł, ©djiiter ber ©ejta Coet. A., ge« boren ben 17. 3Jtat 1858, ftarb am 2. ©eptember b. 3. an einer ©ebirnentsiinbung im liter oon 13'/2 3abren- ©eit aitiĄaeltb 1869 ©tbiiter ber @ejta war er in beiben 3abtcn burd) fortwabrenbe Sranlbeit am regetmaffigen @d|nlbcfud) be^inbert. Jim 5. ©eptentber Wurbe er unter ©beitDabme feiner Bebrer unb ber ©Ąiiter ber beiben ©ejten beerbigt.

Page 49: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

$ t a f f c .s .B S-« <3

*-— no1 i :O^ S,

^Q_ C ĆJ O=5e->

J rSo

0

CO

S3-

» Ś3 .§

» c r

*QS> •**3 72

3 rre ifd )U le r:

©anje.J ,$ a l6 e

A. S t n

£ 6 c r= ‘ł 'V in u i ............................. 12 i i — i 12 — 6 6 4 —

U n t c r s t p r i u n t .............................. 31 24 2 5 30 1 17 14 2 1

S c c u n b r t Coet. A........................... 33 29 l 3 32 1 14 19 7 2

®CCUnS(l Coet. B. . . . . . 30 23 2 5 28 2 23 7 9 2

X c r t i i t Coet. A................................. 42 29 1 12 41 1 24 18 5 5

M e r ita Coet. B................................. 49 33 3 13 49 — 34 15 7 5

S U ia r ta coet. a .............................. 53 39 6 8 49 4 39 14 4 8

C.UrtrtH Coet. B.............................. 44 33 3 8 44 — 26 18 5 2

C u iu t r t Coet. A............................... 45 32 5 8 44 1 27 18 6 2

C l t i n t o Coet. B............................... 42 31 3 8 41 1 29 13 5 4

$ c ę t ( t Coet. A.................................. 66 42 9 15 60 6 51 15 2 1

$ e £ t ( t Coet. B................................. 49 41 5 3 47 2 40 9 2 3

3*rcituettj b e r fA o ttt tt rt lt a ilt la ffe u 496 367 49 89 477 19 330 166 58 35

75 V*

l i S n n c v 5 © 4 i r f d | i i J e ►

G rfte S l l s t j f c ................................... 60 41 7 12 56 4 48 12 — 7

o lu cU c S U o j f c ............................. 44 31 6 7 42 2 40 4 — -

J r i t t e S t l n f f c ............................. 61 48 6 7 59 2 57 4 — -

^ r e g u e n j b e r IS orfd jttre . . 165 120 19 26 157 8 145 20

3

7

l/8

J tr e g n e n j b e r g a n je tt Ą n f ta ft 601 487 59 115 634 27 475 186 75 8

79

II . ^crlutjuui)eu 5cs Jtotttgfidjm Sd)ul'= (SolTet}tum$ uoit atTc|e=nteinewn ^ttfereffe.

35om 7. O ctober 1 8 7 0 : tnirb ber eingeretcfjte 8el;r^(ait itnb bie beontragte $ł$ert|ef*limg ber U nterrti$ tb |tunben fiir baS © cfnttjaljr 1 8 7 0 /7 1 genefjmigt. (S irc . * 33erf.) ttnrb bie ©dfjrift eon b. i|3 e lc f jr j in t „© eutfcbe tr ie g b tf ja te n " empfoljten unb roerben Seljrer nnb

Page 50: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

© dty ier ju ciitcr © ubfcrty tion aitf biefetbe aufgeforbert. 14. SDecember: Ueberfenbmtg beb © utad jtenb ber to n ig i . 3BitTenfd)aftIid)eu ^JriifungS = (Somntiffioit in iB rebiau iiber bie 311 201 i= djaetib 1 8 7 0 aOgetjaltenc S lb iturien tenpriifnng . 14 . 3 a n u a r 1871: Ueberfenbm tg eineb 9(ub* jitgeb aub bent JReglentent iiber bab 35ert;alten ber ©ibilbeityrben bet Dteifen © r . OOiafeftat beb ^ o ttig b tmb anberer fiirftlidien ifk rfonen innerijaib iflreufienb ju r ebenti. 93eadjtim g. 23 . ^ a * ttu a r : S e tr if f t bab Slnfriicfeu ber © bericp rer D r. H o f f m a n n , 8 o m n t y e r mtb £ > e f f te r in bie re ty . 2 . , 3 . m tb 4 . © berieiirerfte lie , tutb ebettfo bab Styfriicfen ber 8el)rer 5D7arg bib D r. S B it t f n g in bie 1. bib 7. orbentiidje Sefirerfteiie. 18. g e b ru a r (S łrc u ia r) : Ś )er £>err SDJinifter ber geiftitdjen te. Slngeiegenijetten fo rbert eitte genaue Oladjwetfung iiber bie © etyetifgm tg ber betrt Oteffort ber U nterrid )tbberw aitm tg angefjorenben 8el)rer m tb S e a m te n , fo wie ber © djiiier ber polferen U nterricijtbauftatten att bent beutfdpfransofifdfen $ rieg e . 23 . g e b ru a r: S k tr if f t bie ©tfeiinaljme beb © ipunafium b an ber © ttrnfiaiie , meldje ber OKagiftrat ber © ta b t SOromberg jtt erbattett beabfidtygt. 24 . g e b ru a r (S irc u ta r) : @b follen bei ber nadtyen iprogram m aubgabe 3 4 9 Gtyemplare an bab S bnig lid je ip ro b tn jiaL S d ju L Ś o iieg iu m eingereiept worben. 14. iO iarj: ® ie S n tia ffun g beb © ipm tafiaiielfrerb @ id )ie r 311 © ftcrrt b. mtb bie S k rttfm tg beb ©djnt* amtb*@ anbibaten © d j r a n tn t alb ,£>iiifbief)rer bont i. Styrii c. ab w irb genefjmigt. 6. Styrii (S irc u ia r) : 9)iittl)eiim tg einer SSerorbnung beb g in au jm in ifte rb iiber bie Sibtegung ber Aetb* ntefferpriifung bon bert S lty iran ten beb S onig iid jcn ^crftberw attungbbienfteb . 6. Styrii iS ircu* l a r ) : ©S foli bett fatyottfdjen 9ieiigionbtef)rern att ben ityberen Sepranftalten eroffnet werben, bajj fie ©riaffe ober Ś e lan n tn tad ju u g en i^rer firc^iic^en ©berbefjorbe in bett © dju ifiaffen n u r nad) borgangiger © enepm igung beb ŚBorffelferb ber Sinffait m ittyeiien biirfeu. 6. S tyrii: ® e r ip iiifb ieprer S i e r f e unb ber © d fu ia m tA S a n b ib a t $ r 6 I id ) werben 3U orbcntiidjen © tjm nafia l ieljrern ernann t. 18 . S tyrii: SSenadjridjtigm tg, baj) ber § e r r SOcittifter ber geiftiidjen tc. Wnge* iegenfjeiten bie U ebertragung beb fatyoiifdjen 9teligionbunterrid)teb an ben f$ fa rre r L ic. theol. b. © t jo ln b f i geneipnigt pa t. 8 . Q itti: S leitacpricptigung, baj) ber bperr IKcgleruugA mtb ©cpul* ro ty ^ t t t t g i i a a f i ju n t © om m iffariub beb Simiglfcfjen fŚrobin3taL© cpuL© oilegium b bei ber 31: 90tid)aeiib b. att bent piefigen © tpnnafiunt ftattfinbenben S lbiturientenpriifung e rn an n t w orben ift. 15. ^ u i i : ® ie U m w attbiung ber beiben bfdper coorbinirten ©ecuttben unb © ertfen in eine O ber* ttnb U nter*@ ecunba, eitte O ber* unb U nter*© ertia jtt SOiicpaeifb b. wirb ge* nepntlgt.

U L itefjnwjajlmn].

A. Uebcrfidty ber Scctionen.O fc>ei-- P r i m a .

a. © m ttfc p . 3 © t. ©efcpicpte ber l i te r a tu r feit ber 9teform ation m it befottberer S3e» riicfficptigung £>erberb. Stuffitye. SBortrdge. © injeine Sibfdjnittc attb ber Sogif. 207 a r g . b. 8 a t e in t f d ) . 8 © t. £ )abon 1 @ t. T a c it. cttr»orifctj: A n n a l. lib . X IV — X V I., A grico la , A nnal. lib . I . 2 © t. Sectiire bon Cic. de F in . I . mtb I I . 2 © t. H o ra t. S a t. I . , 9 . 10. I I . u. E p p . 1. ju n t gro^ten © ^efi. Sbenfo gro^tentijeiib Od. I . 1 @ t. OJiiinbii^e llebungen im Ueberfeljen attb bent O entfd jeu ittb Cateinifcfje nad) © ityfie 3. © ^eii. 1 © t. 8 a t. @prcdn'ibungen noc^ S3o je fen : „9 iom tfc|e S ln tiqu ita ten" unb la t. (ityientyoralten. 1 @ t. ta t. S lrbetten: (ttyercłtien, 6 faf* fenarbeiten unb Siuffa^e. g e d j n e r . c. © r i e ^ t f ^ : 6 @ t. iD abon 1 @ t. S je rc itien u. tem poraiten. 2 © t. P la to P ro ta g . 3 © t. Sophocl. A n tig o n e ; bod) wurb? bon biefen 3 © t. alie 14 ©age au f bie Gtontroie ber ip ribatiectu re Ilia s 1 — 9 inci. berw anbt. 9 3 r e b a . d. $ e

Page 51: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

b ra ifc p . 2 © t. d a b o n 1 @ t. gelefen im SB. G enesis capp. IV .— V II ., im @ . aubgetbdplte ^ fa lm e it. I . @ t. SHominalformen nad) © effer. ©cpriftlicpe Sinalpfen. . f i e f f t e r . e. g r a n * 36 fif cp. 2 . © t. d a b o n 1 @ t. Sectiire im SB. L e v erre d ’eau com. p a r S cribe, im © . Y ork , S te in e t la P ru sse au com m encem ent de 1813 p a r C h arras (jrociteb S dubdjen ber non ©djoefel peraubgegebeuen © am m lu n g ) bib p a g 50 . 1 © t. (g jtem poralien ju r SBieberpolung ber © rant* m atit, atte brei SBocpett einb. H o f f m a n n . f. d i e l i g io n . 2 . @ t. d a b o n 1 © t. S irdjenge- fd)irf)te: d i e alte jgeit mib bab dJiittelalter. 1 @ t. (Srfldritng beb (Sbaug. igopannib bib cap. 8. d a b c i ttiurbe 33eranlaffung genom uteu, bert $atcd)ibm ub ju repetirem g e e p u e r . g. ® e* fcp id jte . 3 © t. d a b o n 2 © t. ©efcpicpte beb SOtittelalterb, I © t. abioecpfelnb dtepetition ber alten unb ber braubenburgifdpprcujjifcpcn ©efcpicpte forcie ber © eogrnppie. S J re b a . h. 5Dia= t p e m a t p i l . 4 © t. d a b o n 2 @ t. d ran b berfa len tp eo rie unb bie neuere (geometrie beb Jtreifeb m it itjrer Slurceubung auf bie S leriip rungbaufgaben . I © t. Settenbriicpc unb błoppantifcpe © leicpuugeu, aritpmct:fd)e blieitjen poperer O rb n u u g , (Sombinationblcpre. 1 © t. drigonom ctrifcpc Uebungen. 'lilie 14 d a g ę eine pdublicpe Slrbeit. A p e f f te r . i. S S p p fif. 2 © t. ddiatpematifcpe © eograppie. d p tif . e f f t e r .

U n t e r - 1 7 r i m a .a. d e u t f d ) . 3 © t. Ileberbliif iiber bie ©efcpicpte ber neuereit l i te r a tu r , (gelefen nm rbeu ein*

jelne Slbfdm itte aub Beffingb Saotoon, anb ber d ra m a tu rg ie , bie Slbpanblungen iiber bie gabe l unb bab (Śpigramm, 'D iiuua bon S larnpelm , d ia tp an . H uffape, S lortrage. ©cpriftlicpe 23eant* rcortung japlreicper g ra g e n , bie ju r Sleobacptung beb ©pracpgebaucpb, jun t diacpbenlen iiber bie llnterfcpicbe fpttonpmer SB orter, iiber ben © in n lanbldnfiger dlebenbarten u . f. rc. beran laffcn foiiten. 391 a rg . b. S a te in i f c p . 8 © t. d a b o n 3 © t. Cic. de o ra t. lib . I I . © predp iibungen bei © elegenpeit ber ^ n te rp re ta tio n unb im Slnfcplufi an eine S3iograppie Ciceros. 2 © t. H o ra t. Od. IV ., einige (Ipoben unb dtepetition friiper gelefener © ebupte aub ben erften SBicpern. 1 © t. ip ribatlectiire : Cic. SJriefe nad) ber Slubrcapl bon © iipfle. 2 © t. © ram m atif , ©percitien, ©ptemp orali en, Sluffape. SD? a r g. c. © rie c p ifc p . 6 @ t. d a b o n 3 © t. H om . II. X X III . unb X X IV ., banu I . — V II. 2 @ t. profaifcpe Sectiire: 3 dteben bon L y sias unb bann B em o sth . P h ilip p . dteben. 1 © t. ©percitien unb © ptem poralieu, jebe SBocpc eine fcprfftlicpc Slrbeit. 3 U ben paublicpen Slrbeiten rcurbe Corn. N epos bem tpt nnb jrc a r: A ris tid e s , D a ta - m es , P h o c io n , T im o leo n , E u m en es. g e d j n e r . d. § e b r a i f c p . 2 @ t. comb. m it © . ^ r . b p e f f t e r . e. g r a n j o f i f c ^ . 2 © t. comb. m it D .*if$r. H o f f m a n n , f. d t e l i g io n . 2 @ t. comb. m it S ).A ]Jr. g e e p n e r . g. © e fc p ic p te . 3 @ t. comb. m it 0 .* ip r . S J re b a . h . SD?a^ t p e m a t i ! . 4 © t. d a b o n 2 © t. © tereom etrie , 1 © t. lllg eb ra , 1 f e t . d rigonom etrie . .fpaub* licpe Slrbeiten. © t u r m . i. ip p p f i f . 2 @ t. comb. m it Ó.»i)3r. £ ) c f f t e r .

S e c u n d a C o e t . .A..a . d e u t f c p . 2 © t. © d)illerb Iprifcpe ©ebiepte. SBilpelnt d ę li . S^ortrdge

iiber ©cpitlerb ipeben nnb d ra m e n . d ec lam a tio n en . sf3rattifcpe d ibpofitionb lep re . © c p m ib t 1. b . B a tc tn tfc p . 10 @ t. d a b o n 2 © t. V irg . A en . I I I . nnb IV . B uc. E cl. 1 — 5. © c p n tib t 1.. 1 @ t. © ra m m a tif : d tepetition ber dem pub* unb SD?obitSteprc unb bie S yn tax is o rn a ta nacp 3 u m p t bib § ?4 2 . 2 @ t. gpercitien unb © ptem poralien. 1 © t. Ueberfepen anb © epfferfb Uebungbbudp 4 @ t. profaifcpe Sectiire: SB- 3 © t . , im @. 2 © t. L iv iu s X X V . unbX X V I.; im SB. 1 @ t. C u rtiu s V . nnb V I.; im @. 2 © t. C iceros dieben gegeu L . C atilin a . © i i n t p e r . c. © rie c p ifc p . 6 @ t. d a b o n 2 @ t. H om . Odyss. I .— V III . 2 @ t. X enopb. M e- m orab . I . H . H ero d . V II . 2 @ t. (Spercitien unb © ptem poralien. d a n e b e n diepetition ber ge* fam m ten gonn en lep re nnb bie © pntap ber © afub, d e m p o ra unb 5D?obi na^i © epffertb ^)aupt« regelu ber grieipifipen © pntap . © i i n t p e r . d . i^ e b rd if c p . 2 @ t. g ° t menlepre unb Bectiire

Page 52: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

einjelner Slbfcpnitte aub © efferb © lem entarbud). f p e f f t e r . e. g r a t t j o f i f d ) . 2 @ t. © abon 1 © t. gcctiire: H is to ir e d e N apo leon p a r A ’. D um as, (© pebet 30. 23iinbd)en) pag . 2 0 5 — 2 7 0 . 1 © t. © ra m m a tif nad; p io e p I I . S u rfu b 8. 5 8 A — 77A . © te beutfdjen Slbfdjnitte ttmrben miinblidj inb ftranjofifd je iibertragen unb nile brei 28od;en ein ©ptemporale iiber bie miinblidj) fc£)on eingeiibten 97egein gcfcprieben. H o f f m a n n , f. 5Kettg 1 on . 2 . @ t. Sebenbbilber aub ber $ird)engefd)icpte, juerft nadj ber 2lpoftelgefd;id;te, bann loeiter bib ju r SKeformatiou in d . g U c p n e r. g . © c fd jic p te . 3 © t. iRomifcpe ©cfcpidjte; in jeber 2 . u. 3. 2Sod)e ablnedjfelnb 1 © t. śftepetition ber branbenburgifd;*preuf3ifd;en ©efdjidjjte unb ber © cograppic. 2 3 re b a . h . S l t a t p e m a t i f . 4 @ t. © ab o n 2 @ t. p ro p o rtio n en , Slepntiipfeitblepre, © rigonom etrie. 2 @ t. P o te n je n , 2 B u rje ln , 8o* garitpm en, ©letcpungen bont 1. unb 2 . © rabe. §&ublidje Ślrbeiten. ^ e f f t e r . i. p p p f i l . 1 © t. ® ie Sepre bom Suftbrucf unb bon ber 2Barm e. ^ e f f t e r .

Se cu n d a Coet. 13.a. © e u tfc p . 2 © t. © rlla ru ng (i;r. ©ebicpte © cpiller’b forcie beb „ 2B al(enfteiu," p o e tif,

© ibpofitionbtepre, freie 23ortrage, Sluffiipe. ($m 28 . ( S i t e r , im © . © d jr a m rn . b. 8 a t e in i f d ) . 10 © t. © abo n 2 © t. V irg . A en. I —II I . , im 28. © ic p lc r , im © . © ć p ra m m . 1 @ t. © ram *

m attf. 9tepetition ber ©empttb* unb SDJobublepre, © urcpnapm e ber S yn tax is o rn a ta nad; ,gum pt. I @ t. Ueberfe^ungbiibungen nad; © epffertb „U ePungbbitcp". 2 @ t. (Sęercitien unb ©ptemporalien. 4 © t. profatf<pc Śeftiire unb jioa r im 28. 3 @ t. L iv . H I ., 4 3 — 5 4 ; V ., 1— 43 (m it 2Beg* taffung einiger k a p ite l) , 1 @ t. ex tem p o re C urt. IY . 1— 3 3 ; babei la t. © predjiibnngen. $ n t @. 3 @ t. Cicero pro M ilone, 1 © t. ex tem pore L iy . V . 4 4 bib ju ©nbe unb V II I ., 7— 11. Se u d j t e n b e r g e r . c. © rie c p ifd ;. 6 © t. © abo n 2 @ t. H orn. Odyss. V I I I - X . , X I I —X IV . ((tu 28 . (S id f;ter, im @. © tp r a m m . 2 © t. p ro faffd je Sectiire unb jiu a r im 28. X enophon M em orab . I ., 1 unb 2 , I I . 1 unb 2 ., im © . H erod . V III., 5 6 — 143 (m it 2Begtaffung einiger © apitel.) 2 @ t. ©perritien, © ptem poralien, © urcpnapm e ber © pntap ber © afub , © ernpota unb U tobi nacp © epffert unb eptemporiren bon X enophon M em orab. I I I . , 6 u. 7 . S e u d j ł e n b e r g e r . d . © e P r ii ifc p . 2 @ t. -comb. m it Sec. A . e. g r a n j o f i f c p - 2 @ t. © abo n t @ t. Seftiire: H isto ire de Je a n n e d’A rc p a r B a ra n te p ag 2 1 — 101. 1 © t. © ram m atif nacp p io p II .© ltrfub 8 . 5 8 B — 77B . Slllc 3 28ocpen ein ©ptemporale. f. D te t ig io n . 2 © t. 23ilber aitb ber Siripengefcpiipte bon ber ,3eit ber SIpoftel bib ju r © tiftu u g ber U nion. SRepetition bon ffircpenlicbcrn. S e u c p te n P e rg e r . g. © c fcp icp te . 3 © t. SRomifcpe ©efcpicptc bib S lngnfhtb; banu preuf;ifd;e ©efdjfcpte bib ^riebridp I I . © eograppie bon © uropa. S o m n fp e r . h . 2 )la* t p e m a t i f . 4 @ t. © ab o n 2 SdgePra: Seprc bon ben ipotenjen, 2 8 u rje tu , Sogaritpm en, ©lei* cpungen 1 . unb 2 . © rabeb. 2 @ t. im 28 . p la n im e tr ie : p ro p ortio n a lita tb * unb Stepnlicpfeitb* lepre, glacpenPerecpm tng, im © . © rigonom etrie. Sijfung bon geometrifdjen Slufgabeu nacp 2B6del. Jpaublicpe Ślrbeiten. © tu r m . i. p p p f i t . 1 @ t. Sepre bon ber 2Barm e unb bom S u ftb u u f. © tu r m .

Tertio, Coet. A .a. © e u tf c p . 2 @ t. Sectiire aub bpopf unb P a ttlf ie f , befoitberb rourben 23al(abeu bon

©cpitler, © otpe unb U planb gemaplt. © eclam ationen, Sluffape. 8 ie r f e . b. 8 a te in i f c p . 10 © t. © abon 5 @ t. ® ie D?egetn iiber bie © ernpora, SOIobł mib nom inalcn 2?erbatform en itaip 3 u m p t. Ueberfepen aub ©iipfleb „Slitfgaben". ©ptem poralien unb ©percitien. 3 © t. C aesar b e llu m G allicu m V ., V I., V II ., 1— 10. 2 @ t. O vid M etam orphos. nad) ber Slublnapl bon ©iebelib 97o. 8, 9, 10, 11, 12. c. © r ie d j i f d ) . 6 @ t. © abon im 28 . 3 @ t., im © . 2 © t. X enoph. A nab . IV ., V . unb ©peile beb V I. 23uipeb. ijm @. 1 @ t. H om er Odyss. I . , bocp niipt gan j ju ©nbe. 3 © t. ©iniibung ber v erb a au f fu unb ber an om ala ; Ueberfepungen aub 9»oft unb 2B iiftem ann; ibocpentlicpe ©ptemporalien. S i t t i n g . d. g r a n j o f i f c p . 3 @ t. © abo n

Page 53: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

1 @ t. © ram m atif nadj ipiop I I . (S u rfu j B. 1. B — 34B . © ie betreffenben beutfdjen ©tiicfe ttmrben miinbfid) inb ^ran jijfifd je iiberfept. 1 @ t. 3lbfragen ber 23ofabefn. I @ t. SItle 14 S agę 1 ©ptemporale. I p o f f m a n n . e. S h tc lig ion . 2 © t. © ie ©efcpidjte beb Sieidjeb © otteb im alteit ©cftament. © e r n o . f. ® e fd ) id j te . 2 © t. ©efd)id)te ber netteren 3 eit nad) ® itD m arb SBettgefd)id)te unb ©cpaeferb ©abeflen. © ie ^ e rio b e bon 1815 bib ju r © egen tta rt ttmrbe in fiirjcrer SBeife pinjugefiig t. S ie r f e . g. ® e o g r a p l ) i e . 1 © t. © itropa nad) © aniefb Beitfaben. B ie rfe . h. Ś f ta t f j e m a t i f . 4 © t. © ab o n im SB. 2 © t. im @. 3 © t. ©Jemenie ber (geometrie bib ju r ® feid)fladjigfeit ber fyiguren nad) S oppe; im SB. 2 © t., im ©. 1 @ t. © ie Diet ©pecieb ber © itdjftabenreĄ nung unb bie einfadjen © leidjtm gen. © tu r u t .

Tertia. Coet. U .a. © e u t f d ) . 2 © i. ©tiliftifd^e Uebuugen. S lo rtrage. © ram m atif (D iepetition). SUie brei

SBodjcn ein Sluffafc. © elern t fprifdpepifdje ©ebidjte non © djitter. B o m n ifc e r . b . C a tc in i fd ) . 10 © t. © abo n 3 @ t. C aesar b e li. G a ll. V I— V II ., 50 . 3(uf;erbem ex tem pore iiberfe^t © tc lieu oub lib . I— V. 2 © t. O vid. M etam . aubgetoafjtte © tiitfe : P y ra m u s u. T h isbe , C eres u. P ro se rp in a (ju n t ©Ijeil m em orirt). N iobe. Ja so n u. M edea. 2 @t. © ram m atif : STiepe® titio n ber friipcren Sfaffenpenfa, 3 u m p t cap. 7 6 — 8 3 inct. © abe i ftififtlfcfje Uebuugeu miinbfid) unb fdjrlftfid). 2 @ t. S laffenfcrip ta . 1 @ t. © iipfle. 8 o m u i tj e r . c. © r ie d j i jd ) . 6 © t. © abott im SB. 3 © t., im © . 2 @ t. X enoph . A nab . I . u . I I . , cap. 1 u. 2 . 3 m @. 1 © t. H om er Odyss. L , 1— 305. © ie erfteu 79 33erfe ttmrben m em orirt. 1 © t. SRepetftion bcb S$enfumb bon O u a r tn . 2 © t. © jercitien aub „Śloft u. SBiiftem aun" §§ 2 8 — 35 unb ©ptemporafien. © f in t f je r . d. g r a n j b f f f d ) . 3 © t. tnie in Coet A . S fu r ttmrben im bie m it A . bejetd)» nefen Bectionen bttrdigenom men. H o f f m a n n , e. iR e l ig io n . 2 © t. comb. m it Coet. A . © e r n o . f. © c fd j id j te . 2 © t. © ie neuerc ®efd)id)te. jebem SJfonat ttmrbe 1 @ t. ber branbenb.- preitjjifcften ©efdjidjte getoibmet unb bie fp au p tb ata bib ju r iReform ation burdjgenommen. t p c f f t e r . g. ® e o g r a p f ) ie . 1 @ t. © uropa. t p e f f t e r . h . S J Z a tj je m a tif . 4 © t. © abo n im SB. 2 , im @. 3 @ t. © ie ©femente ber © eom etrie bib incl. j u r S reibfepre. U ebungbaufgaben nad) SBocfcI. f^m SB. 2 © t. , im @. 1 @ t. © ie 4 ©pecieb ber S3ud)ftabenred)nung unb efn* fadje © leidptugen m it einer U nbefannten. § e f f t e r .

Q u a r t a Coet. A .a) © e u t f d ) . 2 @ t. © rffarung bon © ebidjten unb ^ro faftiicfen aub bpopf unb ipauffief.

© ecfam iren bon ©ebicpten. Sitte 14 ©age ein Sluffafp (\m SB. S R in tu b , im © . g r o f i d ) . b . B a te in i f d j . 10 © t. © abo n 3 © t. C orn. N epos: A le., T h ras ., Con., D ion, Ip h ic r., C habr., T im o th ., I )a t ., E p am ., P e lop . 5 @ t. © ra m m a tif : ©afubleljre nad) iputfdje, Ueberfepen oub Slenede, tbodjentfidje © ptem porafien, Stepetition beb ^ en fttm b bon ó i t in ta . fym SB. © id j f e r , im @. © d j r a n tm . 2 © t. © runbregeln ber iprofobi! unb SRetrtf unb Beftiire aub 3 acobb ,,331umeulefe''. B e u d j te n b e r g e r . c. ® r ie d ) i fd ) . 6 @ t. © ie gorm enfeljre bib ju ben verb is aitf ia nad) SSuttm aun. ^ ra p o ra t io n unb Ueberfefsungen aub bent ©fcmcntnrbud)e bon © djm ibt unb SBcnfĄ. © jtem poralien. S f ta rg . d. g r a n 36 f ifd ). 2 @ t. © ram m atif uaĄ ifUob, ©urfitb I. boit £. 4 3 bib ju ben unregefmajjigen ^ ^ o r t e r n . H o f f m a n n , e. S te l ig io n . 2 © t. © abo n 1 © t. iltcpetition bcb i § a u p tf tu d b , fomie beb 1. unb 2 . S lrtifefb, © urc^nafim e beb 3. Slrtifelb unb beb 3 . ^ a u p tf tiitfb . Berncn bcb 4 . unb 5. ^ a u p tf tiiifb . 1 © t. © rfaritng ber laufcttben © onntagbebangefien. iRepetition unb S R em o riren b o n^ ircp en tieb ern u . ipfalm en. B e u ^ t e n b e r g e r . f. © e fd jic p te . 2 @ t. f^itt SB. © r ie ^ if ^ e ©efc^idite. S R in t i tb . ^ m © . SRomifcpe ©efdjitpte. g r o l id ) . g. © e o g r a p f i e . 1 © t. © uropa. Ś ;m 2B- S R tn tu b . © • g r o t i t ^ . h . 9R a t ^ e m a t i f . 3 © t. © ab o n 2 @ t. jufam m engefepte Sfegetbetri, 3>t1 rcd)uung, ®efeÓfd)aftbred)

7 *

Page 54: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

nu ng , P lifdjm tgdredjnung, © edm atbriid je. Slu^ste^en ber O u ab ra© unb ftu b ifftm rjd n . gtacf)en» bercdinung. 1 @ t. ® eometrifd)e gorm enteljre . S r i i g g e m a n n .

Q u a r t a Coet. 13.a. © e n t f c p . 2 @ t. © etefcn unb erH ort nm rben ©tiicfe and £jopf unb p a u tf ie f . llebnngeu

im Sladierjdbten. Sernen bon ® ebid)ten. Sluffabe. SE B itting. b. S a t e i n i f d ) . 10 © t. © abo n 3 © t. Seftiire aud N epo s: M iltiad es, T h em ist., A ris t., P a u s . P o m p ., A tt. 5 @ t. ©afudlepre nad) P u tfd je . lleberfet^en aud Penecfe. © ytem poralien. SE B itting. c. © rie d jifc p . 6 @ t. © ie Jo rm en lep re bid ju ben v erb is con tr. in d . nad) P u ttm a n n . Ueberfeben and bem © tcm entar* budjc bon ©cpmlbt u . SEBenfdj. © d jm ib t I . d. g r a n j o f i f c p . 2 @ t. SSMe in Coet. A . off= m a n n . e. S R e tig io n . 2 @ t. © urd jnapm e bed 1. unb 2 . § anp tftu c fd nad) tteinemlut£). S ated jidm itd , 9Rentoriren bed 3 .— 5. fm u p tf tM d . © te © onntagdebangelieu. fiirdjentieber. © d jn t ib t I . f. © e fc ^ irf) te . 2 @ t. ^ m 2B. rom ifdje, im © . gricd;iid)e ©efcpidjte. S B i t t i n g . g. © e o g r a p p i e . 1 @ t. © ie aufśereuropaifdjen ©rbtpeile. SEBitting. h . 2 R a tp e m a t i f . 3 @ t. © abo tt im ŚB. 2 @ t. jn fam m engefe |te 3tegetbetri, 3 in d red )n n n g , ©efetlfdjaftdrecf)nung, © eci- matbriicfje. 1 ® t. geontetrifd^e gorn ten lepre. 2 3 r t ig g e m a n n . ^ m © . 2 ® t. iRedjnen; iRepe* tition ber 3tegetbetri unb ^indrecpnung. ©efettfcjjaftdredjnung, bie neuen 9Rajje unb ©etoidjte. © ecim atbriidje, ^potenjen, Ć iuabrat* unb Jbubittnurjein , Stadjenberecpnung. 1 © t. ©eometrlfcpe gorm entepre unb ©iniibung ber $ o rm en bott ben regetmafjigen $ o rp e rn . p lan im e tr ie : O rab e , Sinien, 3?reife, SEBinfet, ©reiecfe, 33ierecfe. ^ r o l i d ) .

Q u in ta C oe t. A .a. © e u t f d j . 3 © t. Seltiire im £>opf unb P au tfie f . Sem en bon ®ebid)ten. Uebungen im

ERadjerjaljten. © e r einfadjc unb ber crnaeiterte © ab- Sluffdbe. P i i n t u d . b. S a t e i n i f d ) . 9 © t. PM eberpotuug bed gram m atifdjen P enfum d ber © cęta . © ie unregetmafśigen 23erba. Seftiire and @ d)onbornd Cefebud), ©fjeit I I . : ber grogte ©fjeil ber 1. 2lbtf)eitung, bie meiften latein . g abetn unb eine Stn^atit ber beittfdjen SInecboten nm rben iiberfeb t; n>od)enttid) ein ©ptemporate. © tu r m . c. g r a n j o f i f c f ) 3 © t. P to b I . Sect. I — 52. 2ttte 14 ©agc ein ©ptemporate@ d)rifttidje U eberfebungett; im 2B. P r u g g e m a n n , im @. g r o t i d j . d . iR e t ig io n . 3 @t. iRepetition bed 1., © nrd jnapm e bed 2. bpauptftiicfd; biblifc^e ®cfd)fd)te bed 31. ©eft. ffirdjen* Iteber. SB- P a u n t a n n , im @. © d jr a n tm . e. © e o g r a p l j ie . 2 © t. © uropa. 3 m SB.S a u m a n n , im @. © d jr a m rn . f. tR ecfjnen. 3 © t. © ie gemeinen unb © ecim atbrudje. 23 a u m a n n . g. 9 2 a t i t rg e fc ^ id ) te . 2 @ t. $ m SB. © a d ©Ijierreid), im @. P ftansenbefĄ reb bitng. B o m n ip e r . h . © c p re ib e n . 2 @ t. ©eutfcpe unb tateinifdje © cbrift nad) SSorfcprift att ber SBonbtafet. 2 3 a u m a n n . i. 3 e id ) n e n . 2 @ t. S B o tff.

C^uinta. Coet. 1 ?.a. © e it t fc p . 3 @ t. Sediire and $ o p f u . P au lfie f . Sem en bon ®ebid;teu unb Uebungen

im 9Iacper3dt)ten. 2Ittd ber © rau tm a tif bie Se^re bom © apb au . Stuffabe. S ie r fe . b. S a te in i f c ^ . 9 @ t. © ie A no m ala unb bie fogenannten unregelm afigen verba. dudgeroabUe 3Icgdtt and © cponborn I I . Sectiire aud bemfelben 23ucpe. © aneben S ieb e rp o tu n g bed gram m atiftpen Pen* fumd ber © epta. SBodjenttidie ©ytem poratien ober ©percitien. S ie r f e . c. g r a n j o f i f ^ . 3 © t. p to b I. Section 1— 51 . Sttte 14 ©age ein © jtem porate , ju jeber © tm tbe fttrje f^riftticbe U eberfebungen; miinbticbe Uebungen im tebten P ie r te lia p r . SHepetitton. 3 m SB. © id j t e r , im © . © ^ r a n t u t . d. iR e t ig io n . 3 © t. P iP tifi^e ®efd)icptc bed 'J?. ®e(t. uacp P re u ^ . © ad 1. £>auptftM m it erldu ternben 23tbetfteKen forcie ^ iribentieber nmrben geternt. S B it t in g . e. © e o g r a p b ie . 2 @ t. © nropa n a ^ © an ie l. S ie r f e . f. $R ed)nen. 3 © t. PBie in Coet. A .

Page 55: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

SBaumantt. g. 'katurgefd>id)te. 2 ©t. 9Bie in Coet. A. Somnifeer. la. ©djreiben. 2 <gt. 2Bie in Coet. A. SSaumann. i. 3eid)ncn. 2 @t._Sie in Coet. A. SBolff.

Se x ta C oet. A .a. © e u t f d ) . 3 © t. © a d 2t>icf)tigfte and ber dćlem entargram m atif. © ic ta tc . (Sinige fteinere

2litff(i|c. 2tbfd)riften and bem Sefebud). Sectiire in § o p f u . ^ a u lf ie f . Sem en bon ©ebidjten. S B ri ig g e m a n n . b. S a t e ł n i f d j . 9 © t. go raten leljre bi« in d . ju r regetmafjigen Sonjugatio it. llcbeTfćt?cn aud ©cfjbnborn I . Cytem poratien. S r i i g g c m a n n . c. 9 ie I ig io n . 3 © t. 23ibltfd)e @cfd)id)'tc bed 21. £ e f t. bid ju ben Śonigen nad) ijŚreuf?. (Srfiaritng bed 1 . £muptftiicfd nad) jjad p id . SOtemoriren bon © priidjcn nnb 4 S ird jcn tiebem . S ie r fe . d. © e o g r a p p ic . 2 @ t. ® ie (Srbt^eile. 2B. S r i i g g e m a n n , im © . S D tin titd . e. 9 te d )n e n . 4 @ t. ® ie gemeinen $8 riidje. 3 m 2B. @ ic § te r , im @. 2 3 a u m a n n . f. 9 ta tu r g e f d ) id ) te . 2 © t. 3™ 3®- bad Sdjłerreid), im ©. $flansenbefd)reibung. 8 o m n ip e r . g. © d j r e ib e n . 3 © t. © djreiben nad) Sefjfjafft nnb 23orfd)rift on ber © afet. § i n j . h. ^ e f d j n e n . 2 @ t. S B o tf f .

Se x ta Coet. 13.a. © e n t f d j . 3 © t. ® a d 2Bicf)tigfte aud ber (Siem entorgram m atif. © ic ta te . Slbfc^rifteat

aud bem Sefebudje. Seftiire in § o p f unb ^Pautfiel. Sem en bon ® ebid)ten. S l t i n tu d . b. 8 a = t e in t f d ) . 9 @ t. gorm enlefjre bid (inct.) jun t regetmajjfgen v erbum . © djonborn I . , § 1— 73. ^ eb c 2Bod)e ein (sjtem porate. 3 m 333. S D tin tu d , im © . f t r o t i d j . c. S R e tig io u . 3 @ t. contb. m it Coet. A . S ie r f e . d. © e o g r a p p i e . 2 © t. ® ie S rbtljeite . S l t in tu d . e. 9 tecf)nen . 4 © t. tnie in Coet. A . 23a u m a n n . f. 9 i a tu r g e f d j id ) t e . 2 @ t. 3®. 3T^ierbefcf)reibnng,im ©. ipftanjenfunbe. S o t t m o t t n . g. © d jr e ib e n . 3 @ t. © eutfdje nnb tateinifdje © djrift nad) 23orfd)rift an ber SBanbtafet. S S a ttm a n n . h. g e id j n e n . 2 @ t. S o t f f .

lu f je r ben obett attgegebenen 9?eligiondftttnben fair ebangetifcfje © d jiile r , bie ben toeit iibermtegenben 23eftanbtt)eit ber S lnftatt b tlben, ttmrbe ttod) fatljotffdjer 9?etigiondnntcrridjt ertpeitt, unb jttm r feit © ftern bom ijjrobft Sic. © tjoińdfi. S d gefc^al? bied in 3 Sibtpeftungen nnb 7 @ t. ttaoc^enttid). Ślbtlj. 1 (^3rim a ttnb © ecunba) 2 @ t. ® ab o n 1 © t. © laubcndteijre nad) S ltartind Setjrbud): © rfdjaffung, U rju ftanb , ^ r i ifu n g , © fhtbenfatt, bad 333erf ber (Srlofnng. 1 © t. Sirdjengefdjidjtc nad) bemfelbett Seljrbud): bom (toncit bon © rien t bid a u f bie neuefte 3 e it . 2tbtfj. 2 (© ertia unb © .n a rta ) 2 © t. ® ab o n 1 © t. $atecf)idm ud: bon ben © eboten ber S frd je , bon ber U ebertretung ber ©cbote ober bon ber © iinbe nad) D eparb e 9?o. 1. 1 © t.23ibttfcf)e ®efif)ic^te bed 9t. ©eft. nad) C r . © djufterd ,,93iblifc^c © cfdjidjtc". 2lbt^. 3 (O itin ta , © eyta, © ep tim a) 3 @ t. ® abo tt 2 © t. Satec^idm itd: bon ber © iinbe, bon ber djriftlfdjen SSodfommen^eit, bon ben © nabenm ittein nac^ © eljarbe 92o. 2 . 1 © t. 23iblifd)e ® e f^ ic |te bed■21. ®eft. naĄ D r. © djufterd „23iblifĄe © efc^t^te".

® e r U nterric^t in ber ^otnifc^cn © b ra ^ e ttntrbe in 3 2lbtt)eitungen ju je 2 © t. bom © berleijrer D r. H o f f m a n n ert^e itt. 2 lbt^. 1 (ó|3rima unb © ecunba) 2 @ t. ® ab on 1 © t. Sectiire W yp isy p a g 177— -230. 1 © t. © ram m atif unb jebe 2BoĄe ein © ytem porate. 2lbt(). 2 (© ertia unb © n a r ta ) 2 @ t. ® abo n 1 © t. Sectiire W y p isy pag. 2 7 — 4 0 . 1 @ t. © ram m attf natb P op lińsk i, beróunben m it mcdjenttidjen (Jytem poralien. 2(btf). 3. (O u in ta unb S e j ta ) 2 © t. ® ie erften 35 ^ a ra g ra p ^ e n aud P o p liń sk i rnurben tpeild miinbticp, ttjeild fc^rifttict) iiber* fejjt unb bie baju gef)orenben 2?ocabeIn m em orirt.

® e r © efang = U n te rriĄ t rourbe bom iD tu fif- ® irigen ten © r a p n in m b ^ eu tti^ 7 @t. geleitet.

Page 56: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

Stuf^cr ben oben angegebenen geidjenftunben fiit bie S ta f f en bon O u a r ta bib ©ejęta wirb ben ©cfjiitern aub ijk im a bib © ertia in 2 ltjoc^entiic^en © jtrajeidjenftunben ©etegenfyeit geboten, fidj ju r meiteren (gnttoicfelung itjrcr afigemeinen B ilb u n g ober ju r B orbere itung auf ijjren et- toaigen fiinftigen B e ru f in biefer S u n f t ju berbottfontm nen. @b naljmen biebrttal im © anjen 5 0 © djiiter ®£)eit.

© e n © u rn un te rrtd jt ert^cittc im BMnter ber tedjnifdje 8et>rer B a u m a m i in roodjentlid) 6 © tunben . 9ln bemfelben natjm en bie © djiiter ber brei oberen S taffen ST^eil. $ n t © om m er ert^eitte B a u m a u n au f bem ©djufijofe jeber ber S taffeu bon O u a r ta bib © e jta modjenttidj eine © urn ftunbe , toatjrenb bie S taffen bon O u a r ta bib © ejrta (Coet. B .) unb bon fprirna bib O ertia (C oet. A .) je in robdjenttidj 1 l/a © tunben au f bent © urnfdaęe att ber 4 . © djteufe u itter gem einfam er Seitung beffelbeit Seijrerb unb beb @ t)m nafiaB8et)rerb S e u d j t e n b e r g e r tn rn ten .

Sccttunctt iier

a. © e u t f d ) . 10 © t. 8efen im 2 . ©fjeit beb S tnberfreunbeb bon ^ rc u j j unb B e tte r . © r a m m a t i f : © e r einfadje © a ^ . ® ie 9tebetljeite m it 3tubna^m c ber © onjunctionen; © ed in a* tion , © om fiaration, © onjugation. ©agtid) einige ©ebidjtftrofiljen aubroenbig; ebenfo tagiid) eine Stbfdfrfft unb raikljentlid) ein ortfyografdfifcljeb © id a t . B r a u n . B o m 1. © ecem ber 1 8 7 0 bib O fte rn 1871. § i n j . b . 9 te d jn e n . 6 © t. © ic 4 9ted)nungbarten m it ntebrfad) benannten 3aJjten miinblicf) unb fdjriftlid). ® ie ^ r im fa d o re n ber .galjten bon 1 bib 100- ® ie neuen SRafje unb ®emid)te. B r a u n . B o r n i , © ecem ber 18 70 bib O fte rn 1 8 7 1 . B a u m a n n . c. © e o - g r a j t ^ i e . 2 © t. SlHgenteiner B eb e rb M ber 8aub* unb SBaffertifeite ber Grrbe am © tobub. B r a u n . B o m 1. © ecem ber 18 70 bib O fte rn 1871. © d jm ib t I I . d. 9 t e t i g io n . 3 © t. ® ie biblifdjen ©efdficfjten beb atten © eftam entb nacf) <)3reuj;. © a b 1. .^aubtftiicf m it Sud jerb (Sr= fldrm tgen. Seidjte © jiriidje unb Sieberftrobben. B r a u n . B o m 1. © ecem ber 1 8 7 0 bib O fte rn 1871. ^ ) i n j . e. © d j r e tb e n . 4 © t. © iebeu tfd je unb lateinifd^e © d jrif t nad) 8ej?f)afft. B r a u n . B om 1. ® ec. 18 70 bib O fte rn 1871 . f d n j .

pwcttc llTorfdhtf-Olafie.a. © e u t f d ) . O @ t. 8efeu anb ifSreuj? unb B e tte r , mobei au f bab B erftanbnij; bcfonberb

iR M fidjt genommen murbe. ©agtid) murbe eine fteine © tro p ie gelernt unb ein fteineb i}3_enfum abgefdiriebcn. SBocfjenttid) ein © ic ta t. ® i n j . b . B e d jn e n . 6 @ t. © djrifttid) bie 4 ©pecieb im unbegrenjten 3 a l)ten fre łfe ; int Sopfe bie 4 © pecieb im 3ap ten fre ife bon 1— 2 0 0 . b j i n j . c. © e o g r a p p i e . 2 © t. ŚBieberpotung beb i)5enfumb ber 3. S laffe . Ueberfidft iiber Siinber unb SDteere ber @rbe unb fjoecleltere B e trad jtu n g bon © uropa. © d jm ib t I I . d . 9 t e t i g io n . 3 © t. Slubgewafftte biblifdje (Srjaplungen beb 31. ©eft. S te ine © priidje unb 8ieberftropf)en. © a b I . ^muptftiicf. ^ ) i n j . e. © d j r e i b e n . 4 @ t. ® ie beutfd^e unb tateinifdje © cprift nad) B or» fdjrift on ber © a n b ta fe t. § i u j .

P rittea. © e u t f ^ . 9 @ t. 1) 8efen. 2 .0 r b n u n g : © ie erften Sefeiibungen nadj ber ©c^reibtefe*

met^obe bib jun t 8efen gro§erer Slbfc^nittc ber jjribet. 1. O rb n u n g : ^lic^ettbeb unb aubbrucfb*

Page 57: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

Doiłeś $efeu in fflreufi itnb 25etter, grfldtung ber Seieftiiifc. 2) ©rtfjograpljie. 2. Drbnuttg: ©dpceiben bon ©ilbett mtb ©ortern unb Uebungett im Slbfdireiben beb gefeftoffb. 1. Drbnuttg: £)rtf)Qgrapf)ifd)e Uebungen unb ©ictate. SSeibe Drbnungen taglid) eitte 2ibfd)rift. ©djmibt II. b. iRedjnen. 5 <$$. ©ie ^atjlenraume Don 1 — 10, 10—20, 20—100, bie 4 ©pecieb bib jutn ©ibibiren mit einer ©telle. ©djmibt II. c. ©eograpfjie. 2 @t. ©ie fpeimati) unb ®rmtb> anfcfiauung iiber (Srbe, ©onne uub Tftonb. ©djmibt II. d. Religiom 3 ©t. Slubgemafjlte biblifdje ©efdjidjte beb 31. ©eft. e. ©djreiben. 4 @t. ©ie beutfdje ©djrift nad) gefjljafft. ©djmibt II.

B. £ f)cm a ta ju ben fm e tt S lrbeiten.^B cr-^rintfl. a. © e t t t f d j . 1) a. © a b © e fe n ber © ragobie nad) Slriftoteleb. b. © ie

bpocfie ift l3^itofopl)ifc^err alb bie ©efdjidjte. 2) © en SRenfcfjen ntadjt fetn © ille grofj uub fletu (S tlaffeuarbeit). 3) greunbe , tre ib t n u r Śilleb m it © ruft unb Stebe; bie beiben © teijen bent © eutfdjen ^o fdjon, ben ac^! fo bieleb entftellt. 4) Ueber ben © e rtij unb bie 97otIjmen* bigfeit beb © tub ium b ber griedj. unb ront. © brac ie unb l i te r a tu r (m it 23erucffidjtigung jroeier 3luffat§c Don $ e g e l unb Ib. 3 e lf ) . 5 u . 6) © ie $ b ee beb eroigen g riebenb (iu jm e!1 ©fjeilen, nacfjbcnt in ber JfMaffe bie © ibpofition fefigeftellt m ar). 7 ) a. © en TRenfdjen rnodjt fein © ille g ro | unb flein. b . © a ru m mirb JHopftocf fo mcnig gelefen? 8) De m o rtu is n il n isi bene (filaffenarbeit.) 9 ) © a b © u ererbt Don © etnen 33ateru fjaft, ermirb eb , um eb jit befifjen.10) © e r ben S efteu feiner 3 e i t genug getljan, ber Ijat getebt fiir a l le ^ e tte n . 11) 3 © fbpofb tioncjt. 12) 13) 14) © ie Slrbeiten ju ben brei 2Ibiturientenpriifungen. ©iefje un ten .

Sateinifd). 1) De łegatione ad placandum Achillem missa. 2) Quid M. Porcius Gato Cens. in republica gerenda spectaverit et exsecutus sit. 3) De Cimonis consiliis in republica Atheniensium gerenda. (2lbiturtenten=3Iuffa| im ^attitar 1871.) 4) De L. et M. Juniis Brutis libertatis Romanae Tindicibus. 5) Cur Athenienses bello Peloponnesio deniąue in- feriores fuerint. (3lbiturientenouffa| im ^ebrttar 1871.) 6) Bellum Iugnrthinum cur Sal- lustio magnum fuisse videatur. 7) Quid de sententiis et argumentis judicandum esse vi- deatur, ąuibus Creon in Sophoclis fabuła saevitiam suam adversus Antigonen justam esse probare conatur. 8) Quae yitia Horatius satira sexta libri II. castigayerit, quas yirtutes commendaverit, explicatur. (Staffenarbeit.) 9) De Thersite Homerico. 10) Alexandrum Magnum et yitiis et yirtutibus patre superiorem fuisse. 11) De consiliis Tib. et C. Grac- chorum ad rempublicam Rom. emendandam susceptis. (Stbiturientenarbeit im Sluguft 1871.) 12) Cn. Pompejus ąuanto in errore yersatus sit bellum civile suscipiens.

fln lcr-^ritnu . a. ©eittfd). 1) Siogropfjie. 2) a. HI)lanb alb 8ieberbicl)ter. b. ©ab ©efeit beb (Spigrammb. (9?adj Seffiugb ttnb |)erberb 3Ibljanbtungen). 3) geffingb Stbfjanbtung iiber bie §abel. Slubjug nebft 10 0abefn, bie nad) Seffingb SIngaben burd) llmgeftaltung bor» ijanbener gemomtcn finb. 4) Slubjug aub ben crften 25 Slbfdjntiten beb Saofoon. 5) a. ©ie Śefjre Don ben brei ©nfjeiten, erldutert am ^P itotag. b) $n tnie uaeit entfpridjt ber ipfjitotab ben 3wecfen ber ©ragobfe? 6) 3m $riege ift bab 8ej)te nidjt ber Srieg. 7) Ueber ben ®e= braud) ber ©fjiere in ber gubel. (ilfaffeuarbeit.) 8) ©o Diet greifjeit, ift Diet bod)filier ift ber fdjmafe ©eg ber tpftid)t. (Śtlaffenarbett.) 9) a. Tam diu discendum, ąuamdiu yiyas. b. Coelum, non animum mutant, qui trans marę currunt. 10) a. (Srnft ift bab Seben, fjeiter ift bie Sunft. b. @b madjft ber SWcnfdj mit feinen grojjern 3metf'en. 11) a. Sein Tfienfd) ntu§ miiffen. b. 23erf)dltnif$ Don ©^eorie unb iprajcib. 12) 3 ufri ^ en ta^t itnb fein nur mit beb ©liitfeb ©aben; 9)tit bcm nie, mab mir finb, mit bem nur, mab mir ^aben. 13) ©iirfen mir ben ©ats: ,,©ie ©u mir, fo id) ©ir" rur iDtayime unfereb ©anbefnb ntac^en? (^faffenarbeit).

Page 58: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

b. S o te in ifd ) . 1) N il sine tnagno V ita łabore dedit m ortalibus. 2) De Polycrate Sarnio. 3) De expeditione Siciliensi. 4) D igaum laude virum Musa ve ta t mori. 5) De m orte Socratis. 6) De M iltiade condemnato. 7) H annibal cur post victoriam Cannensem Rom am oppugnare non ausns sit. 8) De proelio in silva Teutoburgiensi commisso. 9) Quibus rebus factuni sit, u t eversa liberae reipublicae Romanae forma unius dom inatu omnia teneren tur. 10) Quibus artibus A ugustus usns sit in firm ando imperio.

iacru ttba C oet. A . © e ittfd ) . 1) „SBen ® ott oerberben mili, fc^lagt er jubor mit iBlinbpeit", angemanbt auf granfreicpb grebednutp im 1870. 2) © er S parafte r ber© tab t nad) bem Slerfe aub ©cpłderb © pajtergang: „ 'M eb mirb Dteget unb 9!deb mirb SBapl unb Sldeb Slebeutung." 3) 97eicptpunt ift ein ®!ii(f, pat aber feine ©efapren. 4) Sleueab auf S re ta , freie Uebertragung bon Aen. IH ., 135— 191 in iamb. S3erbmajje. 5) .gnpaitoan gabc bon ©cpiderb „bab Steufifcpe g e fta. (Śtaffenauffafj.) 6) S3erg!eicp ber Uptanbfcpen S3aC tabeu „tBertran be S3orn" unb „beb ©dttgerb gdtcp." 7) geftrcbe gepa!ten ju r geier beb 25jd[)rigen SSeftepenb eiiter beutfcpen Solonie anf inbianifcpent ®renjgebiet Slmertfab. 8 ) a. Sine tBcrgbefteigung. b. S in StcEerfetb int SSertauf beb gapreb. (tdaffenauffap.) 9) 3npattb= angabe beb 4. Slcteb bon ©dpiderb „SDtaria © tu a r t" . 10) S in furcptbar miitpenb ©cprednffj ift ber Jfrieg (Sprie). 11) © ie ©eflfage nad) ©cpider. (Ślaffenarbeit.)

Jiecitttba C o e t. b . © e u tfc p . 1) S in fdponer fperbfttag. 2) SBidft © u, baj; mir mit pinein, $ n § b b b ©icp bauen, £a§ eb bir gefallen, © te in , bajj mir ©icp bepauen. 3) a. ® ie Sparaftcre in ber „iB raut bon iDteffina". b. © tre it jmifcpen Dbpffeub nnb Surpalub. greie Ueberfepmtg in Dctanen aub Idom. Odyss. V III, 131— 185. 4) Sobrebe anf 211. guriub Sam idub. 5) a. © aurę SBocpen, frope gefte. b. © ie ftriege beb SUtertpumb unb ber 9tcujeit.6) a. 21tein Śebenbtanf. b. Sparafteriftit ber ^m tgfrau bon © rleanb. c. © ab papierne $eit alter. 7) a. © ie SBatbmiipte. b. SBie gelangte © parta junt erften SDiale ju r hegem onie? c. ©cb SOIenfdjen Snget ift bie 8) a. S in griiplingbmorgen. b. ®ebantengang bon © dpdetb „bab Slenfinlfcpe geft". c. ©cplacpt bei ©alamiS. 9) a. SBenn id) fept nicpt tebte, mann miinfcpte id) bann gelebt jn paben? b. © ie SUutter in ®otpeb „fpermann unb © orotpea". c. .frnttcn bie Ipturgifcpen ®efepe eineu nacptpeiligen Sinfhtp anf beu fpartanifcpcu © ta a t? 10) a. © te .gerftorung ® roja’b nacp Y irg. Aen. II . b. ©efcpiepte eineb ©palerb. c. SBer ift ein ® ebilbeter? 11) a. S a fa r ant dtnbifon (©elbftgefprdd)). b. Sparafteriftit ber fpauptper^ fonen in „SBadenftein’b 8ager“ . c. SKadjtige © taaten unb grofje SKattner bepatten im ®lucf unb im Ungliid bcnfetben Sltutp unb biefelbe SBiirbe.

© ie Slbitnrienten bearbeiteten bei ber ifM fung fotgenbe Stttfgaben:A. Slujjerorbentlicpeb Spamen, Snbe S a n u a r 1871. 1. © e ittfd ) . Sb tann ber grbutmfte

nicpt in grieben Meiben, menn eb bem bbfen 9tacpbar nicpt gefadt. 2. g a te in t fd ) . De Cimonis consiliis in republica A theniensium gerenda. 3. 301 a tp e m a t i f . a. $ n chteit Sreib ift ein ©rcicif cingefcpricben; m an fod in ben Sreib ein jmeiteb, bem erften congruenteb einfcpreiben, beffen ©eiten benen beb erften paradę! fittb. b. 33on eittent ‘flaradeltrapej fittb • bie nicpt paradelen ©eiten nnb ber Hnterfcpieb ber paradeten befannt; m an fod bie SBinte! ber g ig itt bereipnetr (2)iit felbftgcmapltem jgaptenbeifpie!). c. g n e' n regdntafjigeb ©ctaebcr Idjjt fi^ ein geraber Splinber fo einfdpreiben, ba§ bie ifleripperien beiber Snbfreife burd) bie SHittelpunfte bon je 4 bon einer Sife aublaufenbeu Snbf!aepen gepn. SBie grojf ift ber Spdnber? d. © ie 3 a^ etI a11 finben, bie in ftetiger geontetrifcper ^roportion ftepn, beren ©umme = 4 2 unb beren Slrobutt = 512 ift.

B. Drbentticpeb Spattten SDftern 1871. 1. © eu tfcp . ®riege ift bab Septc nicpt ber ber SIrieg. 2. i ia te tn ifc p . Cur A thenienses bello Peloponnesio deniąue inferiores fuerint,3. 2 )la tp e n ta ti f . a. S in Sreibbiered ju couftruiren aub 2 © etteu, bem bon biefen einge* fcploffenen SBinfe! unb bem 23erpd!tnijj ber beiben anbertt ©eiten. b. c*n © ««<*( beffetI. ©eiten a = 1 3 , b i r l 4 , c = 15 gegeben ftnb, if te in S re ib eingefcpriebeit, beffen 2)titte!punft auf

Page 59: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

ber © eite c ticgt, unb ber bie © eiteu a unb b bertiljrt. S i e grojf ift beffett 9iobtub V c. © tte gteidjfantigc ^)3i)ramibc m it quabratifcfjcr 8 afib ift gegeben. S e td je b 8 ert)attnif! fjat bie £>6l)e ju r $ a n te ? unb mie grofj finb bie S in f e f , toefdje bie <f)6| e m it beu © eitenfanten unb m itbett SÓiitteltiuien ber © ejtenfladjen bitbct? d. S ine gmeisiffrige ^ a l jf foli aub fotgenben 2ln ;gaben gefmtben m erben: ^ i o i b i r t m an fie burd; bab fU obitct ber g iffe rn , fo fom mt 3 fjeraub; abb irt m an 18 ju ifjr, fo fom m t eine 3 a fjt alb ©Summę beraub , bie mtb benfelben 3 if ferK te nm gefebrter 9te l|en fo fge beftetjt.

C. ©ęanten 511 Sliidjaelib 1871. 1. ® e u tfc f ) . \lonb unb Seute. S e ld je n © itfluf; iiben f t im a unb 8 obengeftaItung aitf bie (Snttoitfeteng ber 8 otf'er in pfjljfifdjer unb geiftiger 8 ejie* b u ng? 2 . S a te in i f d ) . D e consiliis T ib . e t C. G rachorum ad rem p u b lieam R om . em en- d an d am susceptis. 3) 9 3 ia t i je m a t if . a. © n e n S re ib ju conftruiren, loeldjcr bon 2 gegebeuen Itre ifen ben einen iu einem gegebeuen -fSunfte b e rii^ rt, beu anbern fo fdjnefbet, baj? bie ge*m einfam c @et)ue ein ©urc&meffer beffetben ift. b. (fu einem 3)reiccf ift ber 9tabiub beb urn-gefdjriebenen f re tfe b , ein Ś in ife l unb bab 93erf)dltnię ber antiegenben © eiten gegeben; m an foft bie © eiten unb Ś in f e t beb © re ied b beredpteu an einem fetbftgemdlftten .galjfenbeifpiet. c. 8 e* toeib beb Seljrfa^eb: ^ n t regetmafjigeu S e traeber ftefjeu fe 2 gegeniiberliegenbe S a n te n auf ein= anber fenfredjt. d. ©egeben ift bie aritfjmetifdfe 9 te i|e t;6fjerer D rb m tn g : 1, 3 , 2 5 , 109, 3 2 1 , 7 5 1 , 1 5 1 3 ; eb fotl bab abgemeine unb bab ad)te ©fieb berfelbcu beftimmt werben.

IV . Sl'a|[eitpr(ifuuęieu mu'* (Sudaflitttif tw T O (u rien (m .

tWontag, beu 25. ©efstentber.

§jteraf.1) Zweite Yorbereitungsklasse non 8-8-J lUjr. fJldiflism. Jpi u j.2) D ritte Yorbereitungslilasse non 8t—9 Uljr. jRedittett. ©djmibt II.3) E rste Yorbereitungsklasse oon 9—9i IKjr. Jpeutfdj. S ra itn .4) Sexta Coet. B. Oon 91— 10 Ufjr. gfaidti. fyrolid).5) Sexta Coet. A. oon 10—lOi llljr. (jfccgrapljte. SKinhtd.0) ({uinla Coel. B. oon 101—11 Ufjr. 'gtedjttett. 8 a urna nu.7) (Juirita Coet. A. oon II—l i i llljr- 4fatdn. I)r. ©turni.8) Q narta Coet. B. oon l i \ —12 Ufjr. Dr. S itt in g .9) Quarta Coet. A. oon 12—121 llljr. 'JRalliematili. 8ruggentann.

£)łenftag, beit 26. © tptem ber.

gjljotaf.1) T ertia Coet. B. oon 8—8| U^r. fyrau^bltfclj. Dr. Ipoffmauu.2) T ertia Coet. A. oon 81—9 Ufjr. ^ tttcin . ©djmibt I.3) Secunda Coet. B. oon 9—9J llljr (Sefdjidjte. 8 om u i fj er.4) Secunda Coet. A. 0011 9*—10 llljr. (^ricdjifd). Dr. ©iintfjer.5) ITnter-Priina Oon 10—101 Ufjr. (fmeefiifdj. ijkofeffor g e dj n c r.

Page 60: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

2ln betft tRadtymittage-biefeg Hogeg finbet m n 3 m jr etne 9tebe* itttb ©efaitggfeiertictyfeit f ta t t , w orauf bie folgcnben 9 Ś lb iturien ten , wetdie am 18. ©etytember u n te r bent ©orfitye beg .fSerrn iRegierungg* nnb ©dtyutrattyeg S l)n g ! t a a ty bie SR aturitatgtyrufung obgelegt tyaben, bon bern U nterjeidjneten werben cnttaffcu w erben:

1 . S a r i g i f d ) , ©otyn beg \?anbrr>irttjeiS tp erru gifcty su O ber*© trctity bel © rom berg, geboren bett 2 4 . ©etytember 1 8 5 3 git SDber»©tretity, ebangetifttyer Eonfeffion, 7 Saty*e ouf ber l ln f ta t t , 2 Satyte in -P rim a, babon 1 Satyr in .©bertyrima. E r will ^tyitotogie ftub iren .

2 . ^ u l i u b ^ e t e r f o t t , ©otytt beg tyierfelbft berftorbenen Sufttjrattyeb | j e r r n ^ e t e r f o n , geboren ben 19 . © ecentber 1852 in © ro m b erg , ebangetifttyer E onfeffton , 9 Saty*e aitf ber 3tn* f ta t t , 2 $btyw in ip rin ta , babon 1 S atyr in © bcrfm rna. E r wili S u r a ftubiren.

3. 97o b e r t S R aaty , ©otytt beg ©ctyueibermeifterg tp e rru 2R aaty tyierfelbft, geboren ben 16. 2tuguft 1853 in © ro m b erg , ebattgelifctyer E onfeffion , 9 Satyrę au f ber S inftatt, 2 Satyrę in ip rin ta , babon 1 S aty r in © bertyrim a. E r wirb ŚDiebtcirt ftubiren.

4. .fpugo b o n Hfctyctye, ©otyn beg 9tittergntgbefityerg § e r r n b o n Hfctyefte aitf ©ro= nielbice, geboren ben 13. ©efitentber 1853 in © ronietbice, ebangetifttyer E onfeffton , 5 Satyrę au f ber S lnftatt, 2 Satyrę in © riin a , babon 1 S Qtyr in © bertyrima. E r loirb S « r a nnb Sa* u tera lia ftubiren.

5 . ? l r n o lb © e l tg f o ty n , ©otytt beg Saitfm attttg & errtt © e tig f o ty n git ©antoejtyn, ge« borett bett 13. ©etytember 1 8 5 4 ju © amocjtytt, jiibifttyer fM ig io n , 3 Satyrę au f ber Slnftalt, 2 Satyrę in ^ r tu ta , babon 1 S atyr in © be tp rim a. E r will S n r a unb S an te ra tia ftubiren.

6 . g e r m a n u © r u m ! , ©otyn beS berftorbenen S au fn tam tg $ e r r n © r t t m f git tpotnifcty= E rotte , geboren bett 19 . SRobember 18 51 git ^otniftty=Erone, ebangetifttyer Eonfeffton, 3 Satyrę auf ber S lnftatt, 2 Satyrę in E rra ta , babott 1 S aty r in © berp rim a. E r Witt SRebicitt ftubiren.

7. © e r n t y a r b © e e r , ©otyn beg © beram tn tan itg fperrtt © e e r , geboren ben 6 . g e b ru a r 1 8 5 2 , ju ®roty = @iewity in ŚRedftenburg*@ttywerin, ebangetifttyer Eonfeffion, 7.f Satyrę aitf ber S lnftatt, 3 Satyrę in © riu tu , babott 1 Satyr itt © berfm m a. E r Witt fitty ber Sanbwirttyfttyaft wibntett.

8 . g e o f io tb tR ab b a ty , ©otytt beg Sreiggerittytgfecretarg | j e r r n D łabbaty tyierfelbft, gebo= ren ben 11. Styrii 1 8 5 2 , ebaugetifctyer Eottfeffioti, 4 ' Satyrę aitf ber S tuftalt, 2 Satyrę in ^Sriitta, babon 1 Satyr in © be ty rim a. E r Witt S u r a unb E an tera tia ftubiren.

9. S a r t tD ie tric ty , ©otytt beg © utgbcftyerg b^erm © i e t r i d ; git S arnow o bei fRafet, geboren ben 12. fRobember 1849 git S a rn o w o , ebangetifctyer Eonfeffion, 7 t S°tyre Qltf ber Stu- "ftatt, 2 Satyrę in © rin ta , babott 1 Satyr in SSberfarima. E r Witt Htyeotogie ftubiren.

V. 9Se(?attnfmad)ungeit-£)ag gegenwartige ©etytttjatyr wirb 9Jfittwocty, bett 27 . © eptem ber, m it ber Eettfttr unb

©erfetyung ber ©ctyiiter gefctytoffen, bag tteue ©ttyitljatyr H on n erftag , ben 12. © ctober, friity unt 8 Utyr eroffnet werben.

SRittwotty, ben 11 . © ctober, finbet bon tyracife 9 Utyr SRorgeng an bie ^ r i i fu n g berje- nigett ©ttyiiter fta tt, weWtye in bag © tjtnnaftttm ober in bie m it bemfetben berbunbene ©orfctyute anfgenom men werben wotten. Eg ift wiinfctyettgwertty, baty bie iRectyienben wenigfteng einett H ag bor bem genannten iprufunggierm ine bei bem Untergeittyneten angemetbet werben. ® ie auf^ gunetymenben ©dtyuler tyaben ityre H aufjeugniffe, refty. ©eburtgfctyeine, unb , wentt fic bon attberett bffenttictyen ©ttyulett fommett, and) ityre t S b g a n g g g e u g n i f f e borjutegen. Stngwartige ©ctytiler biirfen n u r fotctyen ^ Se nf i o t t e n fibergeben werben, ju wetctyen ber nntergeictynete H ire c to r feine ©enetyntigung erttyeitt tyat. Breda.

Page 61: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.
Page 62: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

0. flertyetluitg Mt 5tmtbe©rbi-noriat.

@6er-■SPrima.

2lnfer-•Prima. II C. A. II C. B. III C. A. III

© i n d o r ip ro fe ffo r 3 3 r e b a . —6 (Stiecftifd). 3 ®efd)id)te.

cb.m .U .-Pr.3 ®efrt)ict)te. — —

© rfte rD b e r le t j r e r $ r o f . g e dj n c r .

Ober-Priraa.

2 9Migion, cb.m .U.-Pr.

8 Sateinifft).6 ®rteri)ifrtj. 2 9?cligion. —

3 to e i tc rD b e r le b r e r D r. H o f f m a n n .

2 granąóf. cb. nt. U.-Pr.

2 ^clnffrt), comb. m it U.-Pr. u. II.

— 2 g ran jb f. 2 g r a n u l .3 ftranjóf.2 jjMittftib

comb. mit I II B. u. IV.

3 8-

© r i t t e rD b e r fe b re r S o m n t ^ e r .

I I IC .B . — 3 ®efd)irt)te. —2 2 io i

S Sierter

© b e r le b re r § e f f t e v.

Unter-Prima.

4 SDiatfjem.2cb. m. U.-Pr. 2 .§ebrdifrb, cb. m. U .-Pr.

—4 'Uiatbem.1 m m -2 tjebraifif),

cb. m. u B.— —

4 23 0 U . <

© rfte r o rb e n tliĄ e r © b m n a f ia l le b r e r 2 J J a r g . 3 $eutfd). 3 $>cutffb.

8 Satein. — — —3 » c i t e r o rb e ttti . © b m rta f ta D

S e ljre r D r . © i i n t b e r .I I C. A. — — 8 Sateinifdj.

6 ©ricfbifct). — — 6 Q© r i t t e r o rb e n tf . O ty m n a ftaD

S e tjrc r D r . © t u r i n .V C.A. — 4 sDtatf)em. — 4 -SDIatbem.

t SBMfif.4 SOtatfjem.

Ę S ie rter o rb e u it . © b tm ia f ia L S e b re r ? e u d ) t e n 6 e r g e r .

I I C .B .1 ‘ S u r n c ncb.m. U.-Pr., II. unb III.

— — 2 ftteligion.8 Sateinifd). 4 ®ricd)ifd).

—g i i i t f t e r o rb e itt! . © b m tta f ia D

S cfjre r © d j m i b t I .III C .A . — — 2 2)cutfrft.

2 Sateinifd). — 10 Sateittifcf).

© e Ą ftc r o rb e n tl. © b tn n a f ia L Ś eb re r D r . S G B ittin g .

IV C .B . — — — — 6 ©ricd^ijd).

® ie 6 e n te r o rb e ittltd fe r © b m n a f ia l te b re r S t e r f e .

V C .B — — — —2 JDcutfd}.3 ®efd)id)te

u. ®cogr.

3 td )te r o rb e n tlid ie r © b m n a f ia l te b re r ^ r o U d ) .

V IC .L . — — — — —

S L u ti te r o rb rn tl id je r © t)in n a fia C e i)re r © d j r a m m .

IV C .A . — — —2 Seutlrt).2 Sateinifib. 2 ©tiecljifcf).

S B iffenfcbaftlid)er fp f li f s te b rc r u n b © c b u la m tb » © a n b ib a t

S r i i g g c m a t t n .V IC .A . — — i — — —

—2B iffenfd )a ftlid )er fp ii ifb te b re t

u n b @ c t)u (am t8 < © an b ib a t S K i n t u b .

— — — — — —

© oange lifcber if te lig io n ś te b re r i)3afior @ e r n o .

— — — — —2 tffeliaion cb.m . III. B.

S a t^ o l i f i j e r S ie t ig io n b te b re r iJJtobf} L ic . t>. © b o t n e f i .

—2 ŚReligion,

comb. m it U .-P r. u. II.

— — —2 9teligion

comb. m it H I. B. U . IV.

© ed jn ifd je r ? e f)rc r Ś a u m a n n .

—1 > © u rn e ncb. m. U.-Pr., II unb III.

— — — —

© e fa n g te b re r © i r ig . © r a i j n . —3 @ejang cb. mit ©cbitlem aflcr maffcn.

— — — —

3 e ic^ e itle t)re r S f f io tf f . —2 S ftra jeU

djenftb. fur I., II. u. III. — — — —

© rfte rS e ^ re r b . SB orfdjule S B r a u t t .

— — — — —

3 w e it e rS eb re r b e r tB o rfd ju te £ > i j i5. — — —

_— —

©ritterSebrer ber SBorfdjute

©diniibt II. — — — — —

Page 63: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

feljrer im Sommer 1871.

I V C . B . V C . A . < P f---

--1--

-----

v i _ _ c . a .J y i c . B .

( S r j ł e ^ l a f f e

b e rS 5 o r f d ) u I e .

3 l o e i t e f i l a f f e b e r 9 ? o r f d ) t t I e .

$ r i t t e f i t a f f e b e r S B o r jd ju I e .

S a m

ma.

— — — — — — — — 1 2

— — — — — — — — 18

2 g r a n j b f .2 ^ o ln ifd )

c o n tb . m i t V .B . u . V I.

- — — — — — 2 2

—2 Sftaturge-

fd jid jte .2 97aturgcs

fd)id)te .2 D M u rg e s

fd )id)te . — — 2 1

— — — — — — — — 2 2

— — — — — — — — 2 0

— — — — — — — 2 0

— 9 S a te in ifrf) . — — — — — — 2 2

2 S a te in ifd ) . — — — — — — — 2 0

2 ^ c l t g to n . B © tie d jifd ) . — — — — — — — 2 2

2 3 )c iitfc t).8 S a te in ifd i .3 © efd jid jte u . © e o g ra b l) .

Sfteligion. — — — — — 2 2

— —

3 S e u t f r f ) .9 8oteini(ct).2 © eo g rg p tjie

3 śftelig ion , c b . m . V I. B . — — — — 2 2

3 3U ia% m . 3 g r a n jo f . — — 9 S a te in tfd ) . — — — 2 0

—3 JR elig ton .2 © eo g tab l).

3 ^ r a n j o f . — — — — — 2 2

— — —3 2 )e u tfd ) .9 S a te in ifc ł). — — — — 15

— 3 ® e u t)d j. ' — 2 © eo g rap ijie .3 2 )c u tfd ) .2 @ e o g ra p f) . — — — 10

— — — — — — — — 2

—3 Ś M ig io n ,

co m b . m it V B .V l.u . V II .

— — — — — — 7

1 £ u r n c i t .3 9 M )tte n .2 © d jre ib e it. i £ u r n e n .

3 SRedjttett.2 © tf jr e ite n . 1 STurnen.

4 9?eci)ncn. i £ u tn e n .

4 9 icrl)neii.2 sftaturgefd). i B u r n e tt .3 © (b rc ib c i t .

— —— 3 2

—2 @ efang , co m b . m . V B . —

2 © efa ttg , c o m b .m .V IB . — — — — 7

2 3 eicł5n e n . 2 3eict)nen. 2 3 e ttb tte tt. 2 3 e i$ n e n . 2 3 e id ) tra t . — — — 14

- — — —

10 ® e u tfd |. 6 SRecf)nett,2 © eo g rap t).3 8 ie tig io n .4 ©cfyteifoett.

— — 2 5

— — — 3 © Ą reiljen . — —

9 5 )eu tfft) .6 9?ert)nen.3 śfte lig ion .4 © d )r e ib e n .

— 25

— — — — — — 2 © eograiJlj te

9 S e u t f tb .5 3Jecf)tten.4 © Ą teifceu. 3 SReligioit.2 © e o g ra ti ) .

2 5

Page 64: Sftontag, bat 25., mtb 2>tetiftag, bett 26. ^eptember 1871,pbc.up.krakow.pl/Content/6486/Bromberg _ Gimnazjum 1871 Spr 290.pdf · 7 si yolentes ac non coacti mansissent in amicitia.

P E D A G . B I H E . W O J E W . W K R A K O W I E

s ,i o r - J & 9 0


Recommended