İSLAM SİYASİ DÜŞÜNCESİ-2 · göre mutluluk da doğalolarak göreceli! Kutsal Yasa,...

İSLAM SİYASİ DÜŞÜNCESİ-2

İSLAM SİYASİ DÜŞÜNCESİ

2

� Coğrafi yakınlık unsurunu etkili bir şekilde kullananİslam dünyası düşünürleri Hint ve Antik Yunan siyasetfelsefeleriyle tanışmıştır.

� Özellikle Batı’da kilise babalarının söylemleri dışındaherhangi bir söylem kabul edilmezken Müslümanaydınlar 8. yy da Hint eserlerini (ör: Kelile ve Dimne),9.yy. dan itibaren de başta Platon ve Aristo olmak üzereantik Yunan eserlerini inceleme ve analiz imkanıbulmuşlardır.

� Şii ve Sünni yaklaşımlar çoğunlukla “emirlik” düşüncesietrafında ayrılmışlardır.


3

� İbni Sina’da Devlet Yönetimi ve Hükümdar� İlk lider Peygamber İslam devletlerinde hükümdar kanun yapıcı

kişi� Onun ilan ettiği yasalara kitlelerin uyma mecburiyeti var� İdeal devlette hükümdarın 4 özelliği olmalı� Cesaret, tevazu ve adalet gibi sütün özelliklere sahip olmalı� Pratik erdemlere ulaşacak zeka ve kapasiteye sahip olmalı� Kutsal savaş olan cihadı yönetecek kabiliyette olmalı� Şer’i hukuk konusunda uzmanlaşmış olmalı

� İdeal İslam devletinin yöneticisi olan halife seçimle başa gelmeli� Servet yahut kuvvet kullanarak elde edilen iktidar meşru

değildir


4

�Adil ve uygun bir yönetici seçmek inananların görevi� Şayet yanlış birini seçerlerse o zaman suçlu durumuna

düşerler�Zalim hükümdar alaşağı edilmeli hatta öldürülmeli�Kendisini alaşağı etme imkanı varken indirmeyen halkı da

cezalandırmak gerekir� Bu anlayış, ne pahasına olursa olsun Ulul Emre itaati

öngören Sünni anlayışa ters düşmektedir�Toplumun rızasını almadan hukuk dışı yollardan iktidarı ele

geçiren zalim yöneticiye karşı başkaldırıyı meşru gören ender filozoflardan

�Thomas Aquinas, Salisbury John ve J. Locke gibi


5

� İbni Sina’da Devlet Yönetimi ve Hükümdar� İyi yönetici, halkına adalet dağıtmakla ve adil davranmakla yükümlü� Hikmet (bilgelik), tevazu ve cesaretin bir araya gelişiyle adalet oluşur� Bu değerler aracılığıyla halkına adalet dağıtmalı� Yönetici, yanlış yolda olan diğer devletleri de düzeltmeli� Peygamber tarafından getirilen anayasa kul yapısı tüm anayasalardan

üstün� Her yönüyle mükemmel anayasadır� Bir millet yanlış yolda ise o zaman bu anayasanın onlara uygulanması

kaçınılmaz� Reddeder ya da karşı koyarsa cezalandırma kaçınılmaz


6

� İbni Sina� İslam Devletinde Yönetilenler� Vatandaşlar temel dini görevleri yerine getirmekle

yükümlüdürler� Zira ibadet, bireysel sorumluluk olmakla birlikte, vatandaşları

bir araya getiren güçlü bir bağ oluşturmaktadır (ibadetin sosyal yönü)

� İbadet, insanlarda devletlerini koruma isteği de geliştirir� Bunun için uygun ortamı hazırlamak ve geliştirmek

hükümdarın görevi� Hükümdar bu konularda ne çok aşırı gitmeli ne çok gevşek

olmalı. Daima orta yolu takip etmeli� İbadetler konusunda da daima orta yolu tavsiye etmiş


7

� İbni Sina� Toplum 3e ayrılır: yöneticiler, askerler, zanaatkarlar (Platon)� Bu sınıflar üzerine düşeni yapmalı� Yöneticinin görevi bunları kendi alanların tutarak görevlerini

aksatmamasını sağlamak� Dayanışma gücü gelişmiş bir toplum modeli öngörür� Biri görevlerini yapamayacak hale gelirse ona bakmak

toplumun ahlaki görevidir (Plato: öldürülmeliler)� Toplumun refahı için devletin gelir olmalı� Devlet vergi ceza ganimet gibi gelir kalemleri oluşturabilir� Ancak bu işi yaparken adalet ve hakkaniyet ilkesini asla ihmal

etmemeli


8

� İbni Rüşd (Averose/Averocçuluk) (1126- 1198)� Sevilla şehrinde yaşamış bu şehrin kadısı olmuştur� Batı dünyasında büyük etki meydana getirdi� Teoloji, felsefe, tıp alanlarında uzmanlaştı� Aristo hakkında çok yazdı. Batının onu tanımasına vesile oldu� Gazaliyle fikir ayrılıkları var

� Gazali’nin Tahafetul Felasifun (Filozofların Yanılgıları) na karşı Tahafetul Tahafut(Yanılgının Yanılgıları) kitabını yazmıştır

� Felsefinin ateşli savunusunu yapar� İslam Dünyasında felsefenin son kalesi olarak kabul edilir� Onun fikirlerinden etkilenen Averoscular olarak bilinen akım, önceleri

Sicilya, daha sonra da Avrupa içlerine nüfuz ederek Reform hareketinin başlamasına etkili oldu

� Batı Antik Yunan ve Aristo’yla İbn-i Rüşd sayesinde tanışmıştır


9

� İbni Rüşd’de Din ve Felsefe� Vahyin 1.fiziksel 2.metafiziksel olmak üzere 2 anlamı var� Şeriat fiziksel anlamı ile ilgilenir� Felsefe, metafiziksel (yani gizli anlamıyla ilgilenir)� Hakikat tek fakat felsefe ve din onu 2 farklı yorumunu oluşturur� Allah, Peygamber’le neyi göndermeyi murat buyurmuşsa, felsefe de

aynı şeyi amaçlamamıştır.� İkisi de aynı hakikate vazederler� Vahyin rasyonel yorumunu yapabilenler, böylece onun gizli anlamını

okuyabilenler filozoflar� Filozoflar bunu, kelam ya da fıkıhla değil, ispatlayıcı yaklaşımla

gerçekleştirir� Filozoflarla sıradan insalar ararsında fark var


10

� İbni Rüşd’de Din ve Felsefe� Felsefe filozoflara ait, din tüm insanlara� Fakat sıradan insanlar Kutsal Yasa’da bulunan soyut ve gizli

mesajları anlayamazlar� Hakikat çıplak gözle görülemez (Plato)� Sıradan insan, ispatlama kapasitesinden çok ikna olma eğilimine

sahip� Filozoflarda “ispatlayıcı akıl” var (özel ve seçkin bir sınıf)� İdeal devletin anayasası: şeriat� Şeriatı en iyi anlayıp yorumlayabilenler: filozoflar� İdeal devletin en önemli sınıfıdırlar bu nedenle� İdeal devlette 3 sınıf: filozoflar, yöneticiler, kitleler


11

� İbni Rüşd’de Din ve Felsefe� Peygamberlik son derece önemlidir. Yalnızca Peygamber, Allah’ın

iradesini açıklamaya ve ilan etmeye muktedirdir.� Peygamber’e gelen vahiy yasa niteliğinde� Bu yasa, insana kendisi için neyin iyi olduğunu ve iyi olanı nasıl elde

edeceğini anlatır� İnsanlar, kapasiteleri ve doğal özellikleri itibariyle farklı olduklarına

göre mutluluk da doğal olarak göreceli� KutsalYasa,herkesiortak değerler etrafında mutlu kılar� Bu yasa, insanlara hem bu dünyada, hem de öte dünyada onları mutlu

kılacak pratik sanatlar kazandırır


12

� İbni Rüşd’de Devlet ve Yöneticilik� Aristo’ya yakın bu konuda� İnsanı siyasi hayvan kabul eder� İşbölümü yaparak beraber yaşamak doğasında var� Devletin amacı: hukukun çerçevesi içinde insanları kendi

amaçlarına uygun olarak mutlu kılmak� Bunu en iyi yapan Peygamber� Peygamber: filozof ve yönetici� Şeriatla yönetilen devlet ideal devlet� Siyaset bilimi de felsefe de peygamberlik de aynı şeyi amaçlar:

insanın mutluluğu


13

� İbni Rüşd’de Devlet ve Yöneticilik� İdeal devlette yöneticinin 5 özelliği olmalı

� Bilgelik� Üstün zeka� İyi tahmin� İkna kabiliyeti� Savaş yönetme becerisi

� Bu karakterleri taşıyan öneticinin olduğu devlet ideal devlete yaklaşır

� Yöneticide bu karakterler yoksa filozofun yardımıyla yönetmeli� İdeal devletin hem vatandaşları hem de yöneticileri için eğitimin

önemine vurgu yapar� Devlet adamları mantık ve matematiğinde içerisinde yer aldığı bir

felsefe eğitimi almalıdır


14

� İbni Rüşd’de Devlet ve Yöneticilik� Platon, Aristo ve Farabi gibi “ideal” ve “bozulmuş” devlet

formlarından söz eder� İdeal devlet Asrı Saadet dönemi (Altın Çağ der)� Devletin başı aynı zamanda kanun koyucu ve filozof-hükümdar olan

imam kimliğine sahiptir� İdeal devletin 3 öğesi: halife, şer’i hukuk ve iyi siyaset� Platon’un hayal ettiği ideal devlet o şekliyle hiç olmayacağını ileri

sürer� En yakın duran formu hilafet ve şeriatla yönetilen İslam Devleti

modelidir� 8 bozulmuş devlet formu: monarşi, aristokrasi, timokrasi, oligarşi,

demokrasi, despotluk, zorunlulukları giderici ve zevk için çalışan devlet


15

� İbni Rüşd’de Devlet ve Yöneticilik� Kendi döneminin devletlerini değerlendirdiğinde Muaviye ile

başlayan Arap devletleri ideal devletten sapmışlar� Bu devletler kendi menfaatleri için cihat faaliyetleri yürütmektedir� Oysa İslam'ın temel amacı barışçıl yöntemle yaymak� Müslümanlar, savaşmak durumunda kalıyorlarsa bunu da İslami

amaçlar için yapmalılar� Oysa mevcut devletler bunu İslam için değil kendileri için

yapmaktadır.� Mevcut İslam devletlerini kadınların durumundan dolayı da

eleştirir� Kadınların nüfus olarak erkeklerin iki katından fazla olmalarına

karşın 2. bir pozisyonda olmalarından devletleri sorumlu tutar� Kadınların sosyal hayatta erkekler gibi aktif olmalarını savunur.


16

� İbni Rüşd’de Hukuk ve Adalet� Hukuk: genel ve özel (Aristo gibi)� Genel hukuk: tüm toplumlar ve insanlar için gerekli hukuk� Özel hukuk: her toplumun kendi ihtiyaçları için yaptığı hukuk� İnsanlar özel hukuktan çabalayarak genel hukuka ulaşabilirler*� İslam hukuk sistemini Yunan’ın Nomos’larına tercih eder.� Şer’i hukuk insanı erdemli kıldığına inanır� 2 tür adalet: mutlak ve siyasi� Mutlak adalet: daha geniş olup, insanlar arasındaki ilişkileri düzenler� Siyasi adalet: yönetenle yönetilen arasındaki ilişkileri düzenler� Siyasi adalet: kısmen doğal kısmen de sözleşmeye dayalıdır� Siyasi adaletin sağlanmasının2 ayağı var:

� 1-yönetici, yönettiklerine karşı eşit muamelede bulunur� 2-İnsanların doğal kabiliyetlerine göre işbölümü yapar (Plato’da olduğu gibi)� Bu hususlara dikkat eden yönetim gerçek adaleti yerine getirir


17

� Gazzali (1058-1111)� Selçuklular döneminde Nizamiye medreselerinde hocalık yapmıştır.� İnsanların toplum halinde ve işbölümü içinde yaşamalarının zorunluluğunu

kabul eder.� Devlet birlikte yaşam kapsamında ortaya çıkan problemler nedeniyle ortaya

çıkar� Hükümdar olmazsa sürekli bir karışıklık ve kılıçların dinme bilmeyenşakırtısı, bunu sonucunda da ortaya çıkan açlık hastalıklar, meslek vesanatların sonun gelmesi ile sonuçlanır.

� Din ile devlet biri olmadan diğerinin yaşayamayacağı bir bütündür� Din, insan toplumunun temeli hükümdar da bu temelin koruyucusudur.� Devlet bedene benzetilir,hükümdar da bu bedenin kalbidir.� Hükümdar, akıl makamındaki vezirine danışarak arzu ve hiddet

makamındakimemurlarını denetler.� “Hükümdar adil ise Allah’ın vekil ve halifesidir, değilse şeytanın kendisidir”


18

� Gazzali’nin Hükümdarın adaletli olması için verdiği 10 ilke� Gördüğü davalarda hayalen kendisini tarafların yerine koymalıdır� Kendisi için israfa kaçmamalı, sade yaşamalıdır.� Adalet isteyenin hakkını vermelidir� Resmi işlerde yumuşaklıkla davranmalıdır� Vatandaşlarının, kanun hakimiyeti ile yetinmelerini sağlamalıdır� Kanuna aykırı hiçbir işe girmemelidir� Zayfı ile kuvvetli eşit tutulmalıdır� Alimlere fikir özgürlüğü tanımalı, onlarla sık sık beraber olmalı ve

onlara danışmalıdır� Vali, hakim ve diğer memurlarının hizmetlerini sürekli

denetlemelidir� Her ne sebeple olursa olsun gurura kapılmamalıdır.


19

� İbn-iTeymiye (1263-1328)� Politik çalkantıların hakim olduğu bir dönemde yaşamıştır. Yaşadığı

dönemde iki büyük devletin İlhanlılar (Moğollar) ve Memlüklüdevletinin çatışmalarına şahit olmuş ve Memlüklüleri desteklemiştir.

� Moğollarla savaşmanın bütün Müslümanlara vacip olduğunu ilerisürmüştür. Dolayısıyla Teymiye sadece bir fikir adamı değil aynızamanda bir eylem adamı olarak da kabul edilir.

� Verdiği bir takım hükümler yaşadığı çağın gerilimli sosyo-politikortamın etkisindedir. Bu hükümlerin bazılarına toplumda ileri gelenulemanın bazı çekinceleri olmuştur.

� Bazı fikirleri, bugün İslam toplumlarında varlık bulan radikalakımları fikren beslemektedir


20

� İbn-i Teymiye (1263-1328)

� Eserlerinde siyaset, kamu ve kamuda görev alacakları tanımlamak üzere birden çokkavram yer almaktadır. Bu kavramlar, üç ana konuyu tanımlamak üzerekullanılmıştır. Bunlardan ilki, kamu yönetiminde görev alacak personel, diğeribu personelin yönetiminde yer alacak olan halk ve bir diğeri de bu görevlereatanma konularıdır. İdarecilik, halk ve yöneticilik yetkisi

� Eir insanın vacip olan kamu görevini üstlenirken temel hedefi, bu görevin, kendisiniAllah’a yaklaştıran bir araç olarak kabul edilmesidir.

� Din ile siyaseti özdeşleştirmez; aksine siyaseti dinin hizmetinde bir enstrüman,dinin amaçlarının kendi vasıtasıyla tamamlanması anlamında bir araç olarak dineeklediği ifade edilebilir.


21


� Toplum halinde yaşamak, kaçınılmaz bir durumdur ve toplumun olduğu her yerdekuralların olması zorunludur. Otoritenin olması gerektiğini savunur. “ Üç kişi birsefere çıktığında içlerinden birisini emir olarak seçsinler” emrine dayandırırhükmünü

� Siyaset felsefesinde yönetici değil halk merkezdedir. Yöneticiye itaat onun Kuran veSünnete itaat etmesine bağlanmıştır. Bu anlamda “teokratik” yönetim tarzınakarşıdır çünkü teokratik yönetim tarzında sistem bir bütün olarak yöneticiyeuydurulur ve yönetici hatasız ve yanılmaz olarak kabul edilir. İbn-i Teymiye’de iseyönetici halk tarafından seçilen ve şeriat tarafından kontrol altında tutulan birSıradan bir insandır.


22


� Diğer taraftan insanları yöneticiye itaatlerini fıtri bir durum olarak kabul edersadece dini hükümlere dayandırmaz insanlar menfaat gördükleri yerde yöneticiyeitaat ederler

� İbn-i Teymiye’ye göre din ancak 3 şeyle kurulur Kitap (şeriat), mizan (adalet) vedemir (kılıç)

� Yöneticiler devlet görevine atayacakları kişinin en yetenekli ve ehil birisi olmasıkonusunda hassas olmaları gerektiğini söyler.

� âlimler, yöneticilere göre şeriat konusunda daha bilgilidirler. Eğer yöneticiler,şeriattan saparlarsa âlimler onlara verdiği desteği çekmeli, gerekirse onları doğruyola iletmek için zor kullanmalıdırlar.

� şûrayı İslam devletinin temel kurumlarından biri olarak devlet yönetimineyerleştirir. Fakat onun düşüncesindeki şûra, sadece tavsiye eden bir konumdadeğildir.Aynı zamanda onun zorlayıcı/bağlayıcı gücü de vardır.


23

� İbn-i Haldun (1332-1406)� Kahire doğumlu düşünür ve devlet adamı. Kitabül İber'in Mukaddimesi

meşhurdur.� Toplumal bir varlık olan insan birbirleriyle işbirliği yaparak "kurumları"

oluşturmaya başladıkça “Umran (kültür/medeniyet" oluşturmaktadırlar.Oluşan bu yeni yapıda bireyleri bir arada "asabiye" bağları bir arada tutar."Asabiye" bağları güçlü toplumlar ilerlemeyi ve devlet kurmayı başarırlar.

� İki toplum türünden bahseder: "Bedevi" (göçebe) ve "Hadari" (yerleşik)toplumlar. Toplum geliştikçe "asabiye" bağının yerini "sultana bağlılık ve dingibi" diğer bağlar alır. Bu bağları zayıflayan "hadari"lerin zaman içerisinde"asabiye" bağları kuvvetli bedeviler tarafındanele geçirilirler.

� Devleti insan hayatına benzetir: Doğar, büyür, yaşlanır ve ölürler. Fetih(şef, bey); hükümdarlık (Melik); Ekonomik refah ve debdebe; doyum, taklitve kendini beğenme;Sefahat, israf ve çöküş


24

� İnsanların toplu olarak yaşamaya başladıktan sonra umrankurmak bir zorunluluk halini alır. Umran kurulunca da insandoğasında bulunan saldırganlığın önlenmesi amacıylakoruyucu güce “devlet” ihtiyaç duyarlar.

� Devletin sağlaması gereken şartlar� Devletin gücü ancak hukukun uygulanmasıyla gerçekleşir

Adalet ve hukukun üstünlüğü)� Devlet ancak halk aracılığıyla gücünü artırabilir (Meşruiyet)� Halk servet edinmeden varlığını sürdüremez (teşebbüs

hürriyeti)� Servet gelişme (umran/medeniyet) olmadan elde edilemez� Gelişme adalet olmadan sağlanamaz� Adaleti sağlamak yöneticinin görevidir


25

� Hem Yahudi hem Hristiyan dünyası, klasik öğretiyi canlı tutan ve onlara aktaran bu ekole çok şey borçludur

� Bu ve benzer çabalar, Hristiyan Dünyasını hem Aristo ile hem de İslam düşüncesiyle kendi fikirlerini sentezleme çabası içerisine girmelerine sebep olmuştur.

� Yenilenme ve reofrm hareketlerini başlatmıştır� Kilisenin dogmatik fikirlerinin tartışılması sağlanmıştır.�

Date post:	25-Dec-2019
Category:	Documents
Upload:	others
View:	5 times
Download:	0 times

İSLAM SİYASİ DÜŞÜNCESİ-2 · göre mutluluk da doğalolarak göreceli! Kutsal Yasa,...

Documents