ทนตภธร

à¾×èÍàÊÃÔÁÊÌҧáçºÑ¹´ÒÅã¨áÅФÇÒÁÊآ㹡Ò÷ӧҹ

วารสารทนตภธร ปท 21 ฉบบท 4/2554 ทนตสขภาพคนพการ

ชมรมทนตสาธารณสขภธร ประธานชมรมฯ : ทพญ.บานเยน ศรกลเวโรจน สสจ. สงขลา เลขท 161/1 ถนนรามวถ ต าบลบอยาง อ าเภอเมอง จงหวดสงขลา 90000 โทรศพท 074-326091 ตอ 105,107 โทรสาร 07-311386 วารสารทนตภธร ทอย 42/198 ซ.ตวานนท38 ถ.ตวานนท ต.ทาทราย อ.เมอง จ.นนทบร 11000 โทร 083-4934543 ruralmax2007@gmail.com https://www.facebook.com/ruraldentmagazine บรรณาธการ : ทพญ.นธมา เสรมสธอนวฒน กองบรรณาธการ : ทพญ.แพร จตตนนทน, ทพญ.วโรชา เพยรเจรญ, ทพญ.สรรตน สงสวาง ,ทพญ.รจต จนทรประสทธ ,ผช. ปยะดา แซโงว

สารบญ ทนตภธร 2 รปทมทบาน 4 แผนงานสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ 8 งานนทรรศการการสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ 14 กาลครงหนงของคณหมอฟนพเศษ 16 ถอดบทเรยนเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการ 29 งานทนตสขภาพคนพการ งานงายๆใครๆกท าได 32 การใหทนตสขศกษาและงานทนตกรรมปองกนแกคนพการ 42 บทเรยนทไดเรยนร งานเยยมบานคนพการ 48 เรองเลาจากเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการ

แผนงานสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ

www.oha-th.com

ทกทาย บรรณาธการ

ทพญ.นธมา เสรมสธอนวฒน nithimar_or@yahoo.com

วารสารทนตภธรฉบบนเปนฉบบพเศษคะ ดฉนภมใจน าเสนอเรองราวหนกๆ แตงามๆ และเตมไปดวยแรงบนดาลใจ ของเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการทคอยๆกอรางสรางตวมาได 2 ปกวาๆแลวคะ ขณะนมเครอขาย 2 รน คอเครอขายรน1 ป 2553 และเครอขายรน 2 ป 2554 ทผานการฝกอบรมจากการจดกจกรรมของสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ หรอสสพ. คะ

กวาจะเปนเครอขายทนตบคลากรทดแลสขภาพชองปากคนพการอยางเขมแขง และมผลงานเปนทประจกษดงททกทานจะไดรวมเรยนรในวารสารทนตภธรเลมหนาเปนพเศษและสทกหนาเลมน ไมใชเรองงายๆเลยนะคะ ดงนนไมวาดฉนจะสอสารถงเครอขายทนตบคลากรทยดโยงระหวางกนไวดวยอเมลบอยๆ สายใยบางๆ และการสนบสนนจากสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ สสพ. ในบทบาทบรรณาธการวารสารทนตภธร หรอในบทบาทผประสานงานทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการ ดฉนกรสกชนชมในความสามารถ และประทบใจในความอดทน สนใจใฝเรยนร และมใจเออเฟอตอเพอนมนษยของทกๆทานดวยใจจรงคะ เครอขายทกทานเกงมากๆ งานทนตสขภาพคนพการในประเทศไทยเกดขนไดเพราะทกทานคะ หากมความผดพลาดประการใด ไมถกใจบาง อะไรบาง ดฉนกขออภยเครอขายทนตบคลากรผรบทนปฏบตงานโครงการน ารองจากสสพ.ทกทานทงรน1,รน2 ดวยนะคะ ทจรงเครอขายสวนใหญกจะไดรบเฉพาะอเมลเทานนละคะ แตยงมอกทานทพเศษสดๆ ทานจะไดรบการสอสารจากทกชองทางแบบเชาสายบายคา (ถาจ าเปน) ทานนนกคอ พเจน ทพ.ญ.ศนสณ รชชกล ผอ านวยการศนยทนตสาธารณสขระหวางประเทศ คะ พเจนเปรยบเสมอนแมทชวยดแลความเปนไปของเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการในทกดานมาตงแตเรมตนพฒนาเครอขายฯ ตงแตงงๆมนๆหาตวเองไมคอยได หาเครอขายฯ ไมคอยเจอ จนทกวนนพอเปนรปเปนรางเปนเรองเปนราวบางแลว พเจนมกพดวา “ยงมอะไรใหท าอกตงเยอะ” ค านของพเจนชวยใหดฉนไปตอไดในทกสถานการณทสะดดจรงๆคะ ขอขอบพระคณพเจนทชวยดแลพวกเรามาโดยตลอดนะคะ

กลบมาทงานของสสพ. สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ อกนด ป 2555 น เปนปท 3 การด าเนนงานจงเปลยนรปแบบไปบาง ปนสสพ.จะไมสนบสนนทนปฏบตงานโครงการนารองเหมอน 2 ปแรก แตจะสนบสนนทนดานพฒนาองคความร แลกเปลยนเรยนรและสรางเครอขายการพฒนาคณภาพชวตคนพการดวยการสรางเสรมสขภาพชองปาก โดยทมสหวชาชพท างานรวมกนชมชนคะ งานทาทายมาอกแลว ทมสหวชาชพและชมชนกบทนตสขภาพเพอพฒนาคณภาพชวตคนพการ ^^

จากการท างานเปนผหยอดน ามนหลอลนยหอสสพ. ท าใหไดเรยนรวาสงสาคญทจะสนบสนนใหการดแลสขภาพชองปากคนพการมความยงยน และเกดไดจรงๆนน ไมใชเพราะมตวชวด ไมใชเพราะมงบประมาณ ไมใชเพราะมอเมลกดดน แตสงทจะชวยใหเกดกระบวนการทคอยๆ ด าเนนไปอยางตอเนองจนสามารถพฒนาคณภาพชวตของคนพการในชมชนไดจรงๆนนคอ การททกคนในชมชน ทงทนตบคลากร ทงสหวชาชพ เจาหนาททองถน ชาวบาน อสม.และคนพการ ตองรวมรบภารกจนดวยกน เมอมองเหนความส าคญของการท าใหคนพการมสขภาพชองปากทดขนเพอคณภาพชวตทดกวา จะมความคดดๆทเหมาะสมกบชมชนในการท าใหคนพการไมเปนภาระใคร และดวยทกคนในชมชนเปนเจาของ งานจงพฒนาตอยอดไปไดอยางไมหยดยงคะ

โอกาสนขอขอบพระคณ ผใหญใจด นพ.สวทย วบลผลประเสรฐ , พญ.วชรา รวไพบลย ทชวยก าหนดทศทางและเอนดเครอขายฯ ขอบพระคณ ทพ.ศรเกยรต เหลยงกอบกจ ทสงมอบภารกจอนแสนทาทายนมาใหดแล ขอบพระคณพนองผองเพอนทกทานทชวยสนบสนนงาน เครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการ ขอเชญชวนทกทานมาเรยนรงานทนตสขภาพ คนพการแลวรวมดวยชวยกนพฒนาตอไปนะคะ “ยงมอะไรใหท าอกตงเยอะ” จรงๆคะ

2 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

“เตบโตมากสบปทผาน ภาพทเหนคอทานทำางานทกวนเมอไรเราทำาอะไรทเกดทอ แคมองดรปบนขางฝาจะไดกำาลงใจ จากรปนน

เปนรปทม “ทก” บาน ดวยความรก ดวยภกด ดวยจตใจจะขอตามรอยของพอ ทองคำาวาเพยงและพอจากหวใจเปนลกทดของพอ ดวยความรก ดวยภกด ตลอดไป”

วนท5ธนวาคมของทกปไดยนไดเหนคำาวา“ทรงพระเจรญ”ตดทวบานทวเมองเสยงตะโกนไดดงกกกองแซซองทวผน

แผนดนไทยและหลายปแลวทไดยนเพลงรปทมอยทกบานคณพดนตพงษหอนาคเปนผประพนธถายทอดผานปลายปากกามคณพเบรด

ธงไชยแมคอนไตยเปนผนำามาถายทอดผานนำาเสยงทแสนจะไพเราะเมอวนท5ธนวาคมทผานมากลบบานไปนงเลนในบาน

กไปสะดดภาพ ภาพหนงซงแขวนบนฝาผนงหองรบแขกมานานแสนนาน “รปทมอยทบาน” รปทเหนตงแตเปนเดกซงเปนรป

ทคดวาเปนรปถายเพยงใบหนงวนนมนไมใชแคเปนรปทมอยทบานรปนบงบอกเรองราวของพอของผมซงเปนขาราชการบาน

นอกๆคนหนงและเปนความทรงจำาทมคณคางดงามและยงใหญทสดในชวตขาราชการคนนทยากจะลมเลอน

เสยงพเบรดรองเพลงนดงแววเขามากระทบจนตนาการเพยงแตเปลยนคำาวาทกบานเปนทบาน.....เพราะนคอบานของผมรปนแขวน

อยบนฝาบานของผมผมลกขนยนมองอยางใกลชดและถามพอวาจำาไดไหมวาทไหนและเมอไหร?พอผมบอกวาในหลวงทรงปลอยพนธ

ปลาในบอเลยงปลาสำาหรบสถานทมคนบอกวาเปนภายในไรสตอเบอรของในหลวงทอำาเภอสะเมงจงหวดเชยงใหมรปนถายเมอประมาณ

ป พ.ศ. 2520 ซงปจจบนนาจะเปนโครงการหลวงแหงใดแหงหนงในอำาเภอสะเมง จงหวดเชยงใหม ผมเขาไปคนมาจาก

อนเตอรเนทผมเดาวานาจะเปนโครงการหลวงทงเลา ซงกอตงเมอปพ.ศ. ซงแตเดมพนทนทำาการปลกฝนและทำาไรเลอนลอย

อนเปนเหตใหสญสยผนปาอนเปนแหลงกำาเนดตนนำาลำาธารธรรมชาต นบจากวนนนผานมากวา 30 ป วถชวตของชาวไทย

ภเขาไดเปลยนไปการทำาไรเลอนลอยและปลกฝนไดถกทดแทนดวยแปลงผกและไมผลเปนททดลองปลกสตอเบอรซงปจจบน

สตอเบอรกลายเปนผลตผลททำารายไดใหแกเกษตรกรในอำาเภอสะเมง ทำาใหชวตความเปนอยดขนมรายไดทดในแตละเดอน

แมจะไมมากมายแตกเพยงพอตอการสรางความสขใหแกชมชน

เมอไดรบรเรองราวของพอเกดคำาถามในใจแลวเราละ...ขาราชการตำาแหนงทนตแพทยอยบานนอกตวเลกๆคนหนง

จะทำาอะไรไดมากไหมหรออยางไรทกวนนถาเราคดวาทำาดแลวทำาเตมทแลวและผมมพอเปนตวอยางทดแลวมนกนาจะ

ทำาไดส....

“เตบโตมากสบปทผาน ภาพทเหนคอทานทำางานทกวน

เมอไรเราทำาอะไรทเกดทอ แคมองดรปบนขางฝาจะไดกำาลงใจ จากรปนน

เปนรปทมอย “ท” บาน ดวยความรก ดวยภกด ดวยจตใจ

จะขอตามรอยของพอ ทองคำาวาเพยงและพอจากหวใจ

เปนลกทดของพอ ดวยความรก ดวยภกด ตลอดไป”

สขสนตวนพอครบ.....ขอบคณครบสงทพอมอบใหความปรารถนาของพอเพยงเพอใหผมเตมโตไดอยางงดงามทพ.เทอดศกด อตศร รพช.นาหมน จ.นาน

3 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

รปทมทบาน

โดย ฝายสอสารสาธารณะสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.)

แผนงานสรางเสรมสขภาพ

ชองปากคนพการสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ สสพ.

www.oha-th.com

ทโรงแรม ฮอลเดย อนน จ.เชยงใหม สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) สำานกงานกองทนสนบสนน

การสรางเสรมสขภาพ (สสส.) สถาบนวจยระบบสาธารสข

(สวรส.) รวมกบ เครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพ

คนพการและชมรมทนตสาธารณสขแหงประเทศไทย, คณะ

ทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม และภาคเครอขาย

หนวยงานดานทนตสาธารณสข จดประชมวชาการ

เรอง สอ สรางสรรค : วถใหม งานทนตสาธารณสข

ไทย เพอเปนเวทในการเผยแพรดานวชาการการสอสาร

สขภาพสำาหรบทนตบคลากรและผสนใจทวประเทศ

4 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

นายแพทย สวทย วบลผลประเสรฐ

นายแพทย สวทย วบลผลประเสรฐ กลาวเปดงานวา กฎเกณฑหรอมาตรวดในการ

กำาหนดเรองความพการนนเกดจากคนทวไปในสงคมแทบทงสน ทงทคนพการท

ถกกำาหนดความพการโดยพวกเรานนสามารถจดการเรองบางเรองไดดกวา

พวกเราเสยอก ทงนหากนำามาตรวดในรปแบบอนมาวดเรองความพการเราอาจจะเปน

คนทพการเองกได อยางไรกตามเรองทนตสขภาพของคนพการนนถอเปนเรอง

ทสำาคญเพราะคนพการในหลายประเภทไมสามารถดแลสขภาพชองปากของตนเองได

ผปกครองคนพการหรอผดแลคนพการหลายคนกไมคดวา

เรองสขภาพชองปากของคนพการนนเปนเรองใหญ ซงในความเปน

จรงแลวความเจบปวดจากโรคทเกดจากฟนนนเปนความเจบปวด

ทรนแรงมาก

นพ.สวทยกลาวอกวา ถอเปนเรองทดทเรามเครอขาย

ทนตบคคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการททำางานดวยใจและ

ดแลคนพการดวยความเอาใจใส นอกจากนยงมนวตกรรมใหม ๆ ท

เกดขนจากการทำางานของทนตแพทยหลากหลายภมภาค

ทเขารวมในเครอขายนทำาใหคนพการจำานวนมากไดรบการดแล

การทำางานของเครอขายทนตบคคลากรสรางเสรมสขภาพ

คนพการในครงนนนถอเปนการลงทนทางสงคมทยงใหญ ทนท

จะทำาใหคนพการไดมคณภาพชวตทดขนและจะไมใชเฉพาะ

คนพการเทานนทจะมคณภาพชวตทดขน คนในชมชนกมชวตทดขน

เชนกน และหากเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพ

คนพการไดรบการพฒนาและตอยอดใหเพมมากขนจะเปนเรอง

ทดตอคนพการและคนในสงคมเปนอยางมาก

5 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

พญ.วชรา รวไพบลย

ดาน พญ.วชรา รวไพบลย ผอำานวยการสถาบนสรางเสรม

สขภาพคนพการ (สสพ.) กลาววา การทเราเหนคน

พการจำานวนมากตองทกขทรมานจากการเจบปวด ซงเกด

จากโรคในชองปาก จงทำาใหเกดเครอขายทนตแพทย

ในนามกลมเครอขายทนตสขภาพคนพการ

ขน ซงเครอขายทนตสขภาพเพอคนพการ

นนประกอบไปดวยทนตแพทย จากหลากหลาย

ภมภาคททมเททำางานเพอสขภาพชองปาก

ของคนพการ ในอนาคตจะขยายการดแล

โดยรวมมอกบเครอขายสขภาพอนๆ

ผสอขาวรายงานในการประชมวชาการ

ครงนนนไดมการนำาเสนองานวจยซงเปน

การสงเคราะหองคความรเพอการพฒนาระบบ

บรการและระบบสรางเสรมสขภาพสขภาพ

ชองปากสำาหรบคนพการในประเทศไทยดวย

โดย ทพญ.ดร.มทนา เกษตระทต หวหนาทม

วจย กลาววา เพอการพฒนาระบบบรการและ

ระบบสรางเสรมสขภาพชองปากสำาหรบ

คนพการในประเทศไทยนน

หนวยงานทเกยวของควรใหความสำาคญ

กบงานดแลสขภาพชองปากของคนพการ

ในระดบปฐมภมโดยมชมชนเปนฐานและ

ควรทำางานรวมกบสหวชาชพ พรอมทง

ควรสนบสนนใหโรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตำาบล และอาสาสมคร

สาธารณสขประจำาหมบานชวยเปนกลไกสำาคญ

ในการดำาเนนงานสรางเสรมสขภาพชองปากและบรการ

ทางทนตกรรมใหกบคนพการสวนมากทไมมความซบซอน

ในแผนการรกษา ทงนควรสนบสนนใหองคการบรการ

6 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

สวนทองถนเขามามบทบาทรวมกำาหนดนโยบายและดำาเนนงานดวย ขอเสนอในงานวจยครงนนนเมอเสรจสมบรณ

ในปพ.ศ.2555 และจะนำาเสนอใหกบหนวยงานทเกยวของเพอพฒนาระบบบรการสขภาพในชองปากสำาหรบคนพการใหดยง

ขนตอไป

นอกจากภายในงานจะมการนำาเสนอผลงาน

วจยซงเปนการสงเคราะหองคความรเพอการพฒนา

ระบบบรการและระบบสรางเสรมสขภาพสขภาพ

ชองปากสำาหรบคนพการในประเทศไทยแลว

ยงมการนำาเสนอผลงานวชาการแบบโปสเตอรและ

นทรรศการเพอการเรยนรของภาคเครอขาย โดย

มหองประชมยอยเพอนำาเสนอผลงานทางวชาการ

และนทรรศการดานการพฒนาระบบสขภาพชองปาก

สำาหรบคนพการในรปแบบตาง ๆ อกดวย

7 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

งานนทรรศการ

สรางเสรมสขภาพชองปากคนพการรายงาน โดย สนฤภรจตรา

ส วสดเจา เพอนๆทนตบคลากรทนารกทกทาน ขาพเจา

สนฤภรจตรา สาวนอยคนงามจากเมองนาน ขณะนขาเจาไดมา

อยตเวยงเจยงใหม ดวยการสนบสนนอยางเปนทางการ ของ

สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) ไดมาพบกบเครอขาย

ทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการ มากหนาหลายตา

ตางรจกคนหนาคนตากนเปนอยางด จากการประชมทจดกนบอยๆโดย

หมอออ ทพญ.นธมา เสรมสธอนวฒน ผจดการ

แผนงานสรางเสรมสขภาพชองปาก

คนพการ สสพ. นอกจากนยงมเพอนพนอง

และอาจารยมาจากหลายเครอขายตางๆทว

ฟาเมองไทย ซงทงหมดทงมวล ตางกเปนชาว

ทนตบคลากรทงนนละคะ

เพอความสนกสนานสดชนแจมใส

เครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสข

ภาพคนพการ ชวนหมอจมจม AF มา

เปนพธกรในงาน มเดกๆจากบานสนก

มา Dance เปดงานใหเราไดทงกบความ

สามารถของเดกพเศษเหลาน จากทพวก

เราไดไปเยยมบานสนกถงท ตองเปลยน

เรยกใหมเปน ศลปน เพราะ บานสนก

ไดรวมคนพเศษเหลานทอผา ออกมาได

สสนสวยงาม แตละผนไมมทใดในโลกซา

อกดวย

8 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ในหองนทรรศการเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการ จดเตมๆ

ดวย 6 นทรรศการ นาสนใจ 1. โปสเตอรนาเสนอผลการดาเนนงานและนวตกรรม

เกยวกบการสรางเสรมสขภาพชองปากสาหรบคนพการของเครอขาย 2. นทรรศการ

สรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ นาโดย ทพ.วฒพงศ ธนะขวาง รพช.ทงชาง จ.นาน

3. นทรรศการ POP UP MODEL หองฟนทใครๆ กเขาถงไดโดยสถาบนราชานกล

โดย ทพญ.ภตตมา บรพลกล พรอมกจกรรมสาธตการดแลคนพการในคลนกทนตกรรม

4. นทรรศการของสถาบนทนตกรรม รวมกบสานกงานพฒนาวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยแหงชาต (Nectec) และศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหง

ชาต พฒนา Dental Platform สาหรบคนพการ และผสงอายทใช Wheelchair นาทมโดย

ทพญ.วรนนท วชาไทย 5. นทรรศการรถเขนขนบนไดและเตยงเคลอนท สาหรบคนพการ

จากศนยทนตสาธารณสขระหวางประเทศ นาเสนอตลอดรายการโดย ทพ.แมนสรวง

วงศอภย 6. มมนาเสนอวดทศน “คณหมอฟนพเศษของเดกชายพเศษ” โดย ทพ.อตศกด

จงพฒนาวด จากม.เชยงใหม และ นทรรศการท 7 หนาหองกมเดกๆจากบานสนก

มาทอผาซาโอรใหดถงท นอกจากนยงมบธผลตภณฑตาง ของบานสนก และทลมไมได

กคอบธขายเสอทนตภธรเรยกวางานนไดชอปมนสกนไปเลยละคะ

9 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ในหองประชมชวงเชานอกจากไดรบฟงปาฐกถาพเศษ จากนายแพทย สวทย

วบลผลประเสรฐ และ แพทยหญง วชรา รวไพบลย แลว ยงมแขกรบเชญพเศษ

คอ คณไหม สภทราพร ตนอธคม ศษยเกานดา อดตแอรโฮสเตส แจแปนแอรไลน

จบปรญญาตรจากอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ประสบอบตเหต

ทางรถยนต ทาใหเปนอมพาตระดบสงมาก (C 4-5) ไมสามารถขยบมอและแขน

ทงสองขาง เปนผเขยนหนงสอ “ไหม...ผไมยอมแพในรางพการ” คณไหมบอกวาอยาก

จะมาพดคยกบทนตแพทยตงหลายปแลวแตไมเหนมหนวยงานไหนเชญเลย พงได

มางานนเปนครงแรก นบวาเปนนมตหมายทด ท สสพ.เปดโอกาสใหพวกเรา ทนตบคลากร

ไดสอสารกบตวแทนกลมคนพการโดยตรง

10 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

สวนชวงบายในหองประชมกไดรบการแบงปนประสบการณจากเครอ

ขายททาแลวบงเกดผลสาเรจ ทงสาเรจ ดวยใจ และสาเรจดวยผลงาน

จาก หมอแบม ทพญ.มณฑลกานต ปาระม รพช.เวยงปาเปา จ.เชยงราย

และ หมอใหม ทพ.พลพฤกษ โสภารตน รพช.วดจนทรเฉลมพระเกยรต

80 พรรรษา จ.เชยงใหม สรางความประทบใจไปตามๆกน

11 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

มาจะกลาวตอไปถงหองโชวนทรรศการบทคดยอ poster

Presentations

นกนบวาเปนสดยอดของความภาคภมใจในผลงานเครอขาย

คนพการ แตถาตามไปดเบองหลงของไอกระดาษกวาง 120 คณ

90 เนย มนไมไดมากนแบบงายๆเลยนะ แทบจะกลายเปนพงศาวดาร

อนยาวนานกนเลยทเดยว เวอรปะ เรมจากทหมอออ ทงข ทงปลอบ

ทงขอรอง ใหเครอขาย สงผลงานบทคดยอให อจ.ทรงวฒอาน

เพอคดเลอกผลงาน แตกหาผหาญกลาลอตแรกไดเพยงไมกทาน

กไมใชอะไรหรอกนะคะ เจาบทคดยอไมไดนกอยากจะเสกจะเปา

อะไรกได ภายใน 10-20 นาทไดทไหนกนเลายะ มนยากตงแต

เรมคดจะทาแลว ประมาณวาแคคดกขยาดอะ (หมอออไมใชคนทา

เองจะไปรอะไร........เอะอะกจะเอานน น นน ตลอด......อยาไปฟอง

หมอออเชยวนะคะ เดยวโดนตดหว เสยบประจาน....เดยนกกลวเปนฮะ)

เมอเวลาเรมลวงเลยลาชา ไอพวกเรากยงมนๆงงๆอานเมลเมงๆ

ของปาแกแตกไมมใครเขยนไดซะท ปาหมอออกเลยจดอบรม

สอนเขย นR2R เชญ อจ.นพ.สมชาต โตรกษา จาก ม.มหดล ได

มาชแนะแนวทางใหเรา ไดปงไอเดย วาไดทเราทาๆอยเนยเปนผล

งานระดบชาตไดทงนน อยยะ สรางแรงบนดาลใจ empow อดฉด

กนสดๆละ หลงจากเขาคอรสอบรม ได 1 วน กลบบานมาพรอม

ไฟในดวงตา และแลวเครอขายเรากมบทคดยอ เพมมากขน มากขน

และมากขน แตหนทางไมไดโรยดวยกลบกหลาบฉนใด งานเครอขายของเรากเปนเชนนน มนไมไดงายขนาดนานเพราะกอนจะสงไปคดตวเอย สงบทคดยอใหคณะกรรมการพจารณา บทคดยอเรากตอง

ผานการขดเกลาทงภาษา กรยา และทาทาง (อนนไมนาเกยว) กลนกรองจากคณาจารยผทรงคณวฒ

12 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ซงพวกเรากตองขอขอบคณ พเจน ทพญ.

ศนสณ รชชกล จากศนยทนตสาธารณสข

ระหวางประเทศ ทดแลพวกเราประดจแมดแล

ลกนอยในอทร และอจ.มน ทพญ.จฑารตน ฉมเรอง

จาก ม.นเรศวร ทอดทนอานบทคดยอของ

พวกเรา ผลกดนใหมนกลายเปนบทคดยอ

คณภาพ ทผจดงานคดเลอกมานาเสนอ poster

Presentations ใหไดจงได ...ไดยนมาวา

บางทานตองเพยรสงใหอจ.ทางเมล กลบไปกลบมา

แกไขอยถง 6 รอบ กวาจะไดเปนบทคดยอท

พอจะผานดาน อจ.ทรงวฒมานาเสนอในหอง

จดแสดง poster Presentations เพราะฉะนน

มากกวา 30 poster Presentations ของเครอ

ขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพชองปากคน

พการทไดนาไปโชว จงเตมไปดวยพลงของคนทางานเพอคน

พการ โดยแทจรงนะจะ

โมนานแลวเหนอยอะคะ พบกนใหมงานหนานะคะ แววๆ

วา หมอออจะเปลยนแนวทางานไมเปนครไหวใจราย (มนกลว

หนาแก) แตจะจดงาน event ประชาสมพนธและพฒนา

ศกยภาพทนตบคลากรทวไทยในงานสรางเสรมสขภาพ

ชองปากคนพการ อยางไมมเงอนไข จดให จายให ดแลกนทก

สรรพสง จะไมทวงถาม ไมตามหาอกตอไป รบเฉพาะคนรใจ

เอยสมครใจเรยนร มารวมสรวมฝาฟนเพอพฒนาสรางสรรค

งานทนตสขภาพคนพการในสงคมไทยดวยกนลวนๆ สมคร

ดวนๆๆๆ เนอเจา เคาวาแตละกจกรรมรบจานวนจากด

เพราะ สสพ.สนบสนนคาใชจายทงหมด คาเดนทาง คาทพก

คาอบรม สมมนาและดงาน โดยสถาบนสรางเสรมสขภาพ

คนพการ ผจดการแผนงานแกจดเตม จายเตมจา ใจสหรอปาว

ไหวไหมบอกมา

ขาเจา สนฤภรจตรา สาวนอยคนงามจากเมองนาน จะไป

สบเสาะเคาะหวเอย เคาะขาวจากหมอออ มาบอกใหสมคร

กจกรรมฟรๆและดๆ กนใหทนเวลา รออานเนอ

13 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

กาลครงหนงนานมาแลว ยงมเทวดาตวนอย ถกสงลงมายงโลกมนษย เพอใหผคนไดเรยนรบางสงทพเศษ พอแมของเดกนอยดใจมากและตงชอลก ของพวกเขาวา ...เดกชายพเศษ เดกชายพเศษเตบโตขนพรอมกบโลกภายใน ทไมมใครเหน เขาเตบโตขนในแบบพเศษ พรอมกบความรกทพเศษของพอแม ดวยหวงวาวนหนงเขาจะพรอมไปโรงเรยนรวมกบเดกธรรมดาคนอน” ขอความนเปนเนอหาสวนหนงของหนงสอนทานเรอง คณหมอฟนพเศษ ของเดกชายพเศษ ( A SPECIAL DENTIST OF A SPECIAL BOY ) ทสรางสรรคโดย ทพ.นวภมนทร ไชยชมภ ทนตแพทยและศลปนอสระแหงจงหวดเชยงใหม ภายใตการแนวความคดเรมตนจากฝายทนตกรรม สถาบนพฒนาการเดกราชนครนทร กรมสขภาพจต จ.เชยงใหม

เนอหาในหนงสอนทานเรองคณหมอฟนพเศษ ของเดกชายพเศษ (A SPECIAL DENTIST OF A SPECIAL BOY) เปนการบอกเลาถงการเดนทางอนแสนงดงาม ของเดกชายพเศษ ซงเปนตวแทนของเดกๆ กลมทเรยกวาเดกพเศษ ทตองผจญภยไป ในดวงดาวหลายๆ ดวงเพอทจะรกษาฟนของเขาใหหายจากอาการเจบปวดได เดกชายตวเลกในหนงสอนทานไดเดนทางผานดวงดาวองคาร ดาวพธ และดาวลกไก ซงดาวแตละดวงดเหมอนจะมปญหาตางๆ ทแตกตางกนไปจนไมมพนทใหเดกชายพเศษไดเบยด แทรกเขาไปรกษาฟนเลยแมแตนด ดวยเนอหาทนารก อานงาย แตแฝงดวยความหมาย และแนวคดของการรกษาพยาบาลฟนสำาหรบเดกพเศษ ทำาใหหนงสอนทานเลมน

ถกนำามาเผยแพรตอในรปแบบการตนเอนเมชนโดยเครอขายทนตสขภาพคนพการ สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) ทงนปญหาหลกทพบสำาหรบการรกษาฟนของคนพการนนมหลายสวนดวยกนทงทศนคตของผใหบรการซงยงไมคนเคยและยงไมมนใจในการใหบรการสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ จงจำาเปนตองมการปรบทศนคตรวมทงพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนเพอใหทนตบคลากรสามารถสงเสรมปองกนและรกษาโรคในชองปากของคนพการในระยะเบองตนกอนทอาการของโรคจะลกลามได นอกจากนแลวคนพการ สวนมากยงไมตระหนกถงความสำาคญในการดแลสขภาพชองปาก จงจำาเปนตองมการเผยแพรประชาสมพนธผานสอในรปแบบตาง ๆ เพอใหความรวาสขภาพชองปากทดสงผลใหคณภาพชวตของคนพการดขนดวย อาจารยอตศกด จงพฒนาวด จากสาขาวชาทนตกรรมชมชน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ซงเปนผดแลการจดทำาหนงสอนทานเลมนบอกเลาใหเราฟงถงจดกำาเนดของนทานเรองคณหมอฟนพเศษ ของเดกชายพเศษเลมนวา “เรมจากการทเคยไดฟงคณหมอฟนจากสถาบนพฒนาการเดกราชนครนทรเลาวา วามแมของเดกออทสตกคนหนงทพาลกมาทำาฟนทสถาบนบอกกบคณหมอวา ตนเองเคยพาลกไปทำาฟนทโรงพยาบาลแหงหนง ซงตอนแรกนนหมอฟนทคลนคกรบรกษาอยางดพานองขนในนงท

“กาลครงหนงของคณหมอฟนพเศษ

..สำาหรบเดกพเศษ”

14 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เตยงเพอเตรยมทำาฟน แตพอคณหมอหนไปเปดประวตการแพทยของนองดพบวามการวนจฉยเขยนเอาไววาเปนออทสตก คณหมอหนมาปฏเสธกบคณแมวาคงจะทำาใหไมได ทงทคณแมกยงไมเหนวานองจะแสดงทาทตอตานหรอดออะไร เรองเลาเรองนทำาใหผมอยากทำาสออะไรสกอยางเพอสอสารความเขาใจในเรองน และโชคดวามเพอนทเปนทงทนตแพทยและเปนศลปนดวย (ทพ.นวภมนทร ไชยชมภ) เขามาชวยสรางสรรคเปนเรองราวขนมา” อาจารยสาขาวชาทนตกรรมชมชน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมกลาว หนงสอนทานเลมนถกนำาไปใหนกศกษาทนตแพทยอาน พรอมทงถกนำาไปแจกจายยงสถานพยาบาล และคลนกตางๆ โดยมเปาหมาย หลกเพอสรางความรและทศนคตแบบใหมใหแกทนตแพทยในการใหการรกษาพยาบาลฟนแกคนพการ โดยเรมตนดวยความเขาอกเขาใจ ใหความอบอนและการยอมรบ ทงนมเดกๆ พการจำานวนมากทพอแมผปกครองตองใหเวลากบการเอาใจใสปญหาเรองอนๆ ของลก จนทำาใหไมมเวลาหรอมองขามการดแลในเรองของฟนและสขภาพชองปาก ทำาใหปญหาเรองฟนของเดกๆ เหลานมกจะมากกวาเดกปกตทวไป พญ.วชรา รวไพบลย ผอำานวยการสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) กลาวถงการสนบสนนการจดทำาหนงสอนทานและการตนเอนเมชนเรองนวา “เดก ๆ ซงเปนเดกพเศษนนจะมอารมณทออนไหว คณหมอบางทานกอาจจะยงไมเขาใจอารมณหรอจตใจของเดก กอาจะไมกลารกษา หรอรกษาอยางไมถกวธกอาจสรางความหวาดกลวใหเกดขนกบเดกได และทำาใหเดกๆ ขยาดไมกลามาหาหมอฟนอก ดงนนจงเปนเรองทจำาเปนทเราจะตองเรงสรางความเขาใจใหเกดขนกบคณหมอทรกษาเดกๆ เหลาน” นทานและเอนเมชนเรองคณหมอฟนพเศษ ของเดกชายพเศษนจะเปนเครองมอหนงทชวยเชอมโลกของหมอฟนและเดกพเศษ (ซงหมายรวมถงเดกพการทกประเภท ทง พการทางทางสตปญญา หรอพการทางสมองและรางกาย) ใหเขาใจกน โดยหวงไวลกๆ วาจะเปนสอททำาใหคณหมอไดฉกคดและเกดความรสกทจะเปนคณหมอฟนเกดความเขาใจวาและเกดการเตรยมตวในการรกษาเดกพเศษ และหากบคลากรทรกษาเรองฟนใหกบเดกๆ เหลานไดอานหนงสอเรองน พเชอวาคณหมอฟนเหลานนจะกลายเปนคณหมอฟนพเศษทสามารถสอสารกบเดกพเศษไดดวยการใชใจเชอมใจเขาหากน และจะเปนสวนหนงทจะทำาใหเกดการเอออาทรระหวางหมอและคนไขและจะเกดการรกษากนดวยความเขาใจ”ผอำานวยการสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) กลาว ตอนจบของนทานเรองนบอกวา มคำาตอบทเดกชายพเศษเฝาตามหาอยทสายรง เดกชายพเศษไดพบคณหมอทพเศษ ทเขาใจโลกพเศษทมอยในตวของเขา เดกชายพเศษไดคนพบวา กแคความอบอนทคณหมอมใหกคอสงทใชสำาหรบเขา และการยอมรบคอ สงทเขาเฝาเดนทางตามหา ซงสงนนกเปนสงธรรมดาทมอยในโลกของเรา และมอยในใจของทกคนนนเอง

ทานทสนใจ แจง ชอ ทอย สถานททำางาน รบซด “คณหมอฟนพเศษ ของเดกชายพเศษ” (A SPECIAL DENTIST OF A SPECIAL BOY) มาท ruralmax2007@gmail.com เราจะรบจดสงซดนใหทานทนท ...แตเดยวกอน ...หากทานสงชอทอยมาจรงๆ เราจะแถม ซดชดความรสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ 3 ชด พรอมหนงสอจตอาสาสำาหรบผไมพการในความด ใหอก 1 ชดของขวญใหญ ฟรๆเลยคะ ^^

15 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ทมา : รายงานการถอดบทเรยน และแลกเปลยนเรยนร แผนการพฒนาระบบบรการสขภาพปฐมภม “สขภาพชองปากคนพการทกประเภท” ณ. โรงแรมรชมอนด จงหวดนนทบร

โดย นายจตพร วศษฏโชตองกร และคณะ

ถอดบทเรยนเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการในระดบบรการปฐมภม

นยามของงานสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ คอ

งานทวาดวยการให “ความร” เรองสขภาพชองปากตอคนพการ งานทวาดวยการ “ปองกนรกษาและฟนฟ” สภาพชองปากคนพการ ง า น ท ว า ดวยการให “ใจ” กบ “เพอนมนษย” จากประเดนทสมาชกไดสะทอนรวมกนโดยปราศจากพรมแดน หรอชองวางระหวาง

ความเปน “รนพกบรนนอง” ขางตน จะเหนไดชดเจนวาในสองประเดน แรกนน ทกคนมวธคด มมมอง หรอมทศนคตตองานทรบผดชอบดวย

กรอบสำาคญ คอ “การใหบรการ” (บรการคองานของเรา) อนหมายถง การใหบรการในเรอง “ทนตกรรมในชองปาก” ตอผพการเหมอนกนหมด เปนการใหบรการในมตของการใหความรเพอสราง “ภมตานทาน” อนเปนกลไกสำาคญในสรางสขภาวะทางชองปากแกผพการ เพอ “ปองกน” มใหผพการเกดภาวะปญหาในชองปาก ตลอดจนเมอเกดปญหาในชองปาก กนำาเขาสกระบวนการ

ของการ “รกษาและฟนฟ” ตามขนตอน โดยมกรอบการปฏบตทฝงรากลกเปนวฒนธรรมอยสองประการใหญๆ เปนตวขบเคลอน ไดแก

การใหบรการในสถานพยาบาลและการใหบรการในชมชน

16 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

แตในประเดนทสามนน กลบกลายเปนนยามทแฝงนยสำาคญอยางแนนหนก ในทำานองวา “งานทนตกรรมทใหบรการตอคนพการนน เปนการงานทยดโยงอยกบความเปน “มนษย” อยางสนทแนน” คนทำางานในสายวชาชพนจงจำาตองมทศนคตเชงบวกวา “คนพการกมสถานะ เปนองคประกอบหนงของสงคม และคนพการกมสถานะความเปนเพอนมนษยทเทาเทยม จงควรตองไดรบการดแลเอาใจใสอยางเสมอภาค และทสำาคญเลยกคอ คนทำางานในวชาชพนตองไมมองวาคนพการคอภาระของสงคม” เพราะในความเปนจรงนน คนพการทางกาย กไมไดหมายความวาจะพการทางใจไปดวย ดงนนจงอาจสรปไดวาการงานดงกลาวเปนยงกวาการใหบรการตามหนาท หรอภารกจเทานน หากแตมสถานะเปนเสมอน “พนธกจ” ทตองใช “หวใจ” (ใจนำาพา ศรทธานำาทาง) เปนกลไกในการหยดยนอยบนวชาชพ

กระบวนการปฏบตการสรางเสรมสขภาพชองปาก คนพการ มกรอบการดำาเนนงานหลก 2 ประเดน ไดแกระบบการใหบรการในสถานพยาบาล และการใหบรการในชมชน ดงรายละเอยดตอไปน (1) การบรการในสถานพยาบาล : การงานใน ประเดนน ถอเปนงานหลกททกคนตองขบเคลอนเปน กจวตร ซงอาจครอบคลมในเรองตางๆ เชน เวชศาสตรชองปาก ทนตกรรมปองกน รกษาคลองรากฟน ทนตกรรม สำาหรบเดก ทนตกรรมบรณะ เปนงานในเชงรบท ไมตองออกหนวยไปนอกพนท โดยทผานมาสมาชกใน กลมไดสะทอนเรองราวในเชงปญหาหลกรวมกน กลาวคอ ปญหาเกยวกบขาดแคลนอตรากำาลงคน ปรมาณงาน

ประจำามากเกนกวากำาลงคนทมอย หรอทเรยกวา “งานลน หนาตก” จนไมสามารถทำางานเชงรกไดอยางเตมท ดงจะเหนไดจากในแตละวนมกจะมผปวยเขามาตดตอ ขอรบคำาแนะนำาและรกษาอยางตอเนอง แตกเปนทนายนด วาในการงานเหลาน ถอเปนการงานแหงชวตโดยแท เพราะมสมาชกทเปนทงรนพและรนนองไดเปดเปลอยเรองเลาอนเปน “ความสขเลกๆ” จากการงานของตวเองสกนฟง ดงวา ... “ดใจทไดเหนคนพการ มารกษาสขภาพ ชองปากแลวดขน สามารถดแลตวเอง และชวยเหลอคนอนๆ ไดอยางนายกยอง มนเหมอนการไดสราง เครอขายการทำางานไปในตว และการไดเหนคนปวย มพฒนาการทดขน กเหมอนเปนความสขเลกๆ ทเราคนพบไดในงานทเราทำา” (2) การใหบรการในชมชน : การใหบรการ ในชมชน หรอทเรยกอกชอวา “การใหบรการนอกสถานบรการ” ถอเปนงานเชงรกทมงสการออกหนวย ใหบรการตอประชาชน เปนงานทาทายและเตมไปดวย บทพสจนการให “บรการควบคไปกบการเรยนรวถชวต ของคนและสงคม” ในบรบททไปออกหนวย แตกเปน ทนาเสยดายวา การงานในทำานองน ไมคอยไดขบเคลอนกนอยางตอเนอง เพราะปญหาหลกคอการขาดแคลน อตรากำาลง จนเกนภาวะ “งานลนหนาตก” ประกอบ กบนโยบายทยงมงเนนการบรการในสถานพยาบาลเปน หวใจหลก จงทำาใหงานออกหนวยกลายเปนงานรองไปโดยปรยาย เหนอสงอนใด ไมวาจะเปนการใหบรการในสถานพยาบาล หรอนอกสถานพยาบาลกตาม แตสงหนงทคนพบในเชงลกษณะรวมอนเปน “เปาหมาย”

17 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

หรอ “ผลลพธ” ทงจากคนทำางานและคนรบบรการจากวชาชพน กฉายชดใน 3 ประเดนหลก ไดแก การมงใหผรบบรการไดรบการบรการตามมาตรฐานวชาชพ มงสงเสรมและพฒนาทนตสขภาพแกคนพการ และมงเสรมสรางกระบวนการใหคนพการมความรและทกษะในการปองกนสขภาพชองปากของตวเอง ซงสมาชกในกลมทกคน กกำาลงเรยนร “วธคดและวธปฏบต” อยางตอเนอง ถงแมจะเปน “งานใหม” ทเพงกอสรางสรางตว ได 2 ป ป 55 เปนปท 3 แตกมความเชอรวมกน อยางหนกแนนวา สงทกำาลงขบเคลอนอย น

“เปนการงานแหงชวต เปนการทำางานในนยามของการ “ให” อยางแทจรง อยางนอยกเปนการใหความรกตอเพอนมนษย” นนเอง

ขอคนพบในการงานแหงชวต

จดเดนของการทำางานทนตกรรมสขภาพคนพการ

(1) ออกหนวยบรการ : งานแหงความทาทายและการใหทครบวงจร ในวงสนทนาการถอดบทเรยนครงน ปฏเสธไมไดเลยวาเรองการออกหนวยใหบรการออกสถานทกลายเปน “เรองเดน” ไปแบบ ไมตองสงสย เพราะฉายใหเหนปฏบตการเชงรกท “ทาทาย” ตอการบรหารจดการ สะทอนทกษะการลงชมชนและให บรการทางวชาชพแกชมชน รวมถงการสะทอนใหเหนภาพการกาวขามงานใน “หนาตก” ไปสการตดตอน “เสนทาง” อนไกลโพนจากชมชนมาสโรงพยาบาล ซงการออกหนวยนน ถอเปนกระบวนการหนงทชวยใหงานสขภาพชองปาก ของผพการไดรบการดแล “ครบวงจร” ทงในระบบการ “ปองกน-รกษา-ฟนฟ” ไปพรอมๆ กบกระบวนการสราง “ทมเครอขาย” ในชมชน เพราะเครอขายในชมชน จะเปนกำาลงสำาคญในการทำาหนาทเฝาระวงในเรองสขภาพชองปากของคนพการในชมชนนนๆ ไปโดยปรยาย จากเรองเลาของสมาชกทานหนง สะทอนใหเหนความทาทายอยางมหาศาล โดยเรมตนจากการดนรนหาขอมล ในระบบของโรงพยาบาลวามพนทใดบาง เพอพจารณาพนทในชมชนทเหมาะสมกบการเรมตนทำางานกบคนพการ ซงก

18 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เลอกพนททในโรงเรยน เมอไดขอมลกลงสโรงเรยน เพอจดกจกรรมใหความรและ บรการเรองสขภาพฟนแกนกเรยน รวมถงการประสานเครอขายอยางหลากหลาย ทงในระดบโรงพยาบาลและเครอขายอนๆและเมอเสรจสนกจกรรมแลว ยงไมละเลย ทจะจดกจกรรมลงพนทอกครง เปนการตดตาม และประเมนผลอกรอบ ดงวา “หลงจาก ไดขอมลแลว กลงสำารวจพนทเอง เอารถสวนตวไปเอง โดยไมยงกบระบบราชการ โรงเรยนทไปยไมเคยไดจดกจกรรมทำานองน พอกลบมากทำาการวเคราะหขอมล ความเปนไปไดในเชงการขบเคลอน รวมถงการวเคราะหรปแบบกจกรรมทจะเปน ประโยชนตอผรบบรการเสรจแลวกเสนอโครงการตอหวหนา ซงเมอรบการอนมต กประสานเครอขายเพอนฝง หรอเจาหนาทในสายวชาชพอนๆ เชน กลมกายภาพบำาบด หรอแมแตการขอความรวมมอจากครในโรงเรยน ผปกครองใหเขามาชวยเหลอในกระบวนการทจะมขน” จากคำาบอกเลาขางตน สะทอนนยสำาคญอนเปน “ความทาทาย” ในการทำางานอยหลาย ประเดน คอ ทาทายตอ “ระบบขอมล” ทเปนมาตรฐานและสามารถนำามาใชไดจรงและใชไดอยางทนทวงทในระบบโรงพยาบาล และสำานกงานสาธารณสข ทาทายตอระบบคดอนเปน “ความรและทกษะการลงสชมชน” เพราะในเวทครงนพบวาเจาหนาทบางคนลงพนทครงถงสองครง แตไมสามารถสงเคราะหขอมลจากบรบทนนๆ ออกมาเปนโครงการ หรอกจกรรมไดเลย นอกจากนยงหมายถงความทาทายทมตอการ “ประสานและสรางเครอขาย” ในภาคชมชน ซงถอวาเปนจดออนในงานทนตกรรม เพราะทผานมายงไมไดขบเคลอนเชงรกลงสชมชนอยางแทจรงกวาได และเครอขายทวานนก อาจหมายถงเครอขายในระบบการศกษา เครอขายในสถานอนามย เครอขายกลมจตอาสา เชน อสม. ผใหญบาน กำานน รวมถงความ ทาทายในเรอง “ศรทธาของชาวบาน” ทมตอทนตบคลากรดวยเชนกน นอกจากการออกหนวยใหบรการผานสถานศกษาแลว ยงพบงานเชงรกเกยวกบการออกหนวยใหบรการนอกสถานทอก กจกรรมหนงททรงพลงอยางมหาศาล เปนงานเชงรกทเขาถงตวบคคล หรอผพการโดยตรง นนกคอกจกรรมการ “เยยมบาน” นนเอง กจกรรมการเยยมบานผปวย หรอผพการทมปญหาเรองสขภาพชองปาก กลายเปนกลยทธททกคนยอมรบวาม ประสทธภาพมากทสดเกยวกบงานภาคสนามเพราะเปนงาน “เขาถง...เขาใจ..ใสใจ” อยางจรงแท สามารถสรางองคความร หรอให การรกษาฟนฟในทางสขศกษาไดโดยตรงตอผปวยและญาตมตร และทสำาคญกคอเปนความทาทายในการ “เสรมพลงใจ” ใหเพอนมนษยอยางใกลชดดวยตนเอง เพราะในบางรายแทบไมมความพรอมในการมาบำาบดรกษาทโรงพยาบาลเลยกม ดงเรองเลาสนๆ จากสมาชกทานหนงวา... “คนพการบอกกบเราในตอนไปเยยมบานวา เขาอยากไปรกษาทโรงพยาบาลมาก แตไมมเงนและไมมคนพาไป เลยจำาตองทกขทนอยแบบน ดใจและมกำาลงใจทเหนเจาหนาทลงมาดแลอยางใกลชดถงหมบาน”

19 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

(2) เครอขายภายใน : หวใจทไรพรมแดน เปนเรองชวนประทบใจมากทสดอกเรองหนง เพราะการเกดกจกรรมเชงรกทมง การขบเคลอนออกสชมชน หรอนอกสถานพยาบาลนน ลวนเกดจากแรงบนดาลใจ ทอดแนนและทรงพลงในตวตนของบคลากรแตละคนอยางเหนไดชดสงเหลานได ยนยนความเปนเนอในอนแกนแทวามนษยเปนผมจตใจอนดงามเสมอ และไมมใคร เยอกเยนพอทจะไมสะทกสะทานตอชะตากรรมของเพอนมนษย ถงแมงานบรการทนตกรรมตอผพการจะยงไมโดดเดนในเชงเครอขายภายนอก ซงเปนเครอขายในระดบทองถน หรอชมชน แตจากขอมลเรองเลาทสะทอน

ออกมานน เหนไดชดวาเครอขายระบบองคกร หรอเครอขายในระบบ สายงานตามโครงสรางนน มความเปน “ทม” หรอม “หวใจ” ของการเปน “ผให” อยางนายกยอง ดงจะเหนไดจากกรณททนตบคลากรพยายาม ขอ “แทรกตว” ไปลงพนทกบหนวยอนๆ ซงเปนการลงพนทภายใตบรบท ขอจำากดทยงไมสามารถขบเคลอนเรองนไดดวยตวเองอยางเตมรปแบบ การแทรกตวไปในเวทตางๆ จงเปนการไปในฐานะ “พระรอง” ทคอย สงเกตการณรปแบบ วธคดและวธปฏบตของสายงานอนๆ ทใหบรการ แกชาวบาน พรอมๆ กบการชวยเหลอเรองตางๆ อยางไมเกยงงอน รวมถง การหาพนทและเวลาอนเหมาะสม เพอเผยแพรความรในเรองสขภาพ ในชองปากไปสชาวบานอยางคอยเปนคอยไป แลวนำาขอมลทคนพบ ในพนทมาประมวลผลและสงเคราะหผลเปนฐานขอมล เพอจดวาง เปนแผนเชงรกกลบไปขบเคลอนเรองทนตกรรมในพนทดงกลาว อกครง โดยครงใหมเปนการไปในสถานะ “พระเอก” ไมใช “พระรอง” เหมอนครงทผานมา และทสำาคญทสดกคอ การบอกเลาถงกลยทธการขบเคลอนงานทนตกรรม ทงในสถานพยาบาลและนอกสถานพยาบาลของกลมคนในสายงาน

20 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

สาธารณสข ตองถอไดวาไดรบความรวมใจ จาก ทมสหวชาชพของแตละโรงพยาบาล อยางไมอดออดถอเปน “จดแขง” ในระบบทควรสรางเปน “คานยม” หรอ “วฒนธรรมในการทำางานสรางสขภาพ” ใหไดมากทสด เพราะสงเหลานคอการยนยนในจดรวม การทำางานทยดประโยชนของผรบบรการ เปนทตง เปนการทำางานทรวมเอา “จดแขง ของแตละสาขาวชาชพ” มาผนกใหเปนพลง ทเขมแขงและมประสทธภาพเสรมการ เรยนรรวมกนไปโดยไมยดตดกบภารกจในโครงสรางขององคกรเสยทงหมด นนคออกมมหนงของการสะทอนภาพ “สขภาวะทางจตวญญาณขององคกร” ททำางานรวมกนดวยใจและไรพรมแดนของการเปนองคกรและสายงาน ดงเรองเลาทสมาชกทานหนงไดบอกเลาผาน รปแบบการทำางานในทำานองวา ... “... ขอขอมลจากฝายตางๆ ไดรวดเรว ไมมการปดบงขอมล มการสงตอขอมลเปนระบบ ทงโดยสวนตว และในระบบสายงาน ยกตวอยางเชนใครลงพนท มขอมลเกยวกบสายงานใด กจะสงตอใหสายงานนน ไดรบรเพอนำาไปสการชวยเหลอผปวย รวมถงในยามทตองขอแรงไปชวยทำางานในโครงการตางๆ เพยงยกห พดคยกน กมการสงการตามระบบ สามารถชวยเหลอกนไดทงในทางขอมลและกำาลงคน เปนการทำางานดวยใจ ไมตดยดกรอบและยดระบบโครงสรางจนทำาอะไรไมได...”

(3) หวหนาเปดไฟเขยว : งานเชงรก คอ “ลกมาพดและทำาดวยตวเอง” เปนอกประเดนทถอเปนจดเดนทไมอาจละขามไปได เพราะมไมนอยทสมาชกเปดประเดนกนอยางถงลกถงคน กลาวคอ ในบางคนมองวากจกรรมเชงรกในหลายเรองไมไดรบการสนบสนนจากหวหนา หรอผบรหาร หรอแมแต สวนราชการทมหนาทกำากบดแลเชงนโยบายอยางสำานกงานสาธารณสขจงหวด เพราะสวนใหญกมกยดโยงกบตวชวด ตามนโยบายกระแสหลกมากเปนพเศษ แถมยงมงเนนการใหบรการในสถานพยาบาลเปนสำาคญ จนพลอยใหงานเชงรก ทเนนเรองจตอาสาออกสชมชนไมถกหยบมาเปน “แผน” หรอ “วาระ” แตจากการแลกเปลยนเรยนรในเวทเลกๆ ครงน พบวามสมาชกบางทานไมจำานนตอทศนคตทวา “หวหนาไมนำาพา” หรอภาวะทหวหนางานลนมอจนไมมเวลามามอบนโยบาย หรอมาดแลมากำากบ จนเกดภาวะเปรยบเปรยในทำานองวา “กวาหวจะขยบ หางกถทบจนขาด” ซงสมาชกทวานนมองในมมกลบวา “...งานเชงรกคองานทผรบผดชอบตอง “ลก” ขนมาเสนองานดวย วธคดและวธปฏบตของตวเอง ไมใชรอใหถกสงจากเบองบนเสมอไป...”ดงจะเหนไดจากสมาชกอยางนอย สองคนในกลมประสบความสำาเรจดวยการหยบเอางานประจำา หรอขอมลอนเปนบรบทองคกรและพนททตนเอง รบผดชอบขนมา “บรณาการ” เปนงานวจย และขบเคลอนเปนโครงการ “เชงรก” ไปสชมชนไดซงไดรบการ สนบสนนจากหวหนาและสวนราชการอยางสำานกงานจงหวดสาธารณสขอยางไมกงขา โดยสมาชกทวานนไดสะทอน

21 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ง

ใหเหนหลกคดทสำาคญคอการทำางานดวย “หวใจและ จตวญญาณ” ผานการเรยนรกระบวนการอนเปน “ศาสตร และศลป”ในการ “นำาเสนองาน” ตอผบรหารใหทาน เหนชอบและมองวางานใหมทคดขนมานน เปนโจทยหนง หรอเปนนวตกรรมหนงของทางออกทจะขบเคลอนงานสขภาพชองปากคนพการบนพนฐานของการ “ปองกน รกษาและฟนฟ” ไดอยางมประสทธภาพ ดงทสมาชกทานหนง ไดทงปมชวนคดเชงบวกไวอยางนาสนใจวา “... ขอใหเรมตนจากการคดเชงบวกตอองคกร ดวยการมองผปวยหรอคนพการเปนศนยกลาง หรอมองเปนเปาหมายสงสด การทหวหนาไมถาม

หรอไมตดตามงานในแตละครง ใหคดวาหวหนาเชอมนในตวเรา เชอวาคดได และทำาไดเปนอยางด จงใหอสระในการทำางานตามความถนด หรอตามความคดและวธการทเราคดวาใช...”รวมถงการสะทอนแนวทางของการทำางานอยางกวางๆ ไวให ชวนคด ดงวา... “...ควรเรมตนจากการจดเกบขอมลอนเปนปรากฏการณทเกดขนจรงในงาน หรอในองคกรทรบผดชอบมาวเคราะห สงเคราะหเพอหาแนวทางการขบเคลอนตามองคความร ของตวเอง และการแสวงหาความรจากเครอขายและแหลงตางๆ

สำาคญเมอไดรบโอกาสในการทำางาน กตองทำางานดวยระบบของความเปนทมใหไดมากทสด...”

(4) ชวาทกรรมนำาการขบเคลอน... จากเวทการถอดบทเรยนครงน เกดเสยงสะทอนปนความนอยใจเลกๆ ในปรากฏการณของการขบเคลอนงานของ คนในกระทรวงสาธารณสขอยางนาสนใจ กลาวคอสมาชกมองในมมเดยวกนวา งาน ทนตกรรมสขภาพปากคนพการ ยงไมเปนวาระทสำาคญ หรอเปนกระแสหลกของสงคมไทย เพราะเมอศกษาขอมลยอนหลง เรองดงกลาวนกยงถกจดลำาดบ ความสำาคญไวทายเสมอมา กระทงงานเรองดงกลาวไดหยบขนมาขบเคลอนเพยงไมนาน จนเรมมกระแสเบาๆในการพฒนา คณภาพชวตคนพการทสะกดใหทกภาคฝายไดบรณาการรวมกน ไมใชปลอยวางใหเรอง “ทนตกรรมในชองปากคนพการ” เปนเรองแยกสวน และปลายสายของการสรางสขภาวะอกตอไป งานดานสขภาพในชองปากเปนเรองหลกของการสรางภมตานทานทดใหกบชวตของคนในสงคมวา “ปากเปนประตสขภาพ” โดยตอกยำาใหเหนบทบาทและสถานะความสำาคญของเรองชองปากทตองไดรบการดแล เอาใสใจจากระบบการพฒนาสงคม ไมวาสงคมนนจะพฒนาหรอดอยพฒนากควรใหความสำาคญกบเรองนอยางจรงจง รวมถงการผกโยงเขาสตรรกะวา “การเคยวมผลตอ I.Qและ E.Q เดกปฐมวย” ซงทงสองวาทกรรมนน ไดสอใหเหนวาระบบในชองปากคอรากฐานอนสำาคญของการสรางคณภาพชวตทดใหกบคนและสรางสขภาวะทด ใหกบสงคม เพราะระบบชองปาก อนหมายถงเหงอกฟนลน ฯลฯ ลวนสงผลตอระบบพฒนาการของชวตเสมอ

22 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ง

ดงนนหากปรารถนาใหสงคมมทรพยากรบคคลทพงประสงค เปนคนเกง (M.Q) คนด (I.Q) และมความสข (E.Q) กจำาตองนำาหลกคดเรองสขภาพ ในชองปากไปขบเคลอนเปนวาระอยางเปนรปธรรม โดยวางระบบใหหยงรากลกสบมาตงแตวยเดก ซงควรตระหนกถงเดกทพการดวย ทงนงานสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ เรมไดรบความสนใจและใหความ สำาคญมากขนกวาอดตบางแลว และนบเปนความสำาเรจในอกกาวหนงทยง ตองลงแรงอยางไมลดละกบการชวยกน “เขยา” เพอไมใหนอนนงจมเปนตะกอน อยกนขวด (ใบเกา) เหมอนเชนทเคยมา

(5) สสจ. : บทบาทและสถานะการเปนเสมอน “หเรดาร สายตาพระเจา” อาจนบไดวาสำานกงานสาธารณสขเปนเหมอนกปตนเรอทนำาเรอแลนลวไป สธงอนเปนยทธศาสตรทปกไวในอกฟากหนงฝงนำา หรอในอกมตหนงสำานกงาน สาธารณสขกเปน “ผรอบร” มคณลกษณะพเศษของการเปนผนำา คอ “หเรดาร สายตาพระเจา” นนเอง ดวยเหตน ผเขารวมถอดบทเรยนในเวทดงกลาว จงสะทอนขอมลวาสำานกงาน สาธารณสขจงหวดคอกลไกสำาคญของการขบเคลอนเรองสขภาพชองปาก คนพการ ซงสามารถวเคราะหทนอนเปนขอมลในมอทงหมดไดอยางรวดเรว สามารถมององครวมเชงบรณาการได พรอมๆ กบการมบทบาททจะนำาทรพยากร หรอบคลากรในพนทตางๆ ทเกดจากการสงเคราะหเปาหมายมารวม มาเปนภาคในการขบเคลอน ซงอาจทำาไดทงการมอบหมายภารกจเจาะจงลงส สถานพยาบาลใดสถานหนง หรอการมอบภารกจเชงรกลงสชมชนใดชมชนหนงอยางจรงจง สรางเปนแผนงานเชงรก หรอแผนแมบท จดสรรงบประมาณลงสการปฏบตเพอปกธงเปนพนทนำารอง หรอไมกกำาหนดนโยบายใหเปนรปธรรม ใหคาความสำาคญของเรองนไมนอยไปกวาการทำางานตาม “นโยบายกระแสหลก” เชน กำาหนดใหมการเสนอ แผนงานเรองสขภาพชองปากคนพการลวงหนาในตนปงบประมาณ จดเวทการแลกเปลยนเรยนรอยางสมำาเสมอ สรางเครอขายเชงรกลงสพนทอยางจรงจง รวมถงการประสานงบประมาณจากภาคอนๆ มาชวยในการขบเคลอนอยางตอเนองและเปนรปธรรม เฉกเชนกบความสำาเรจทเกดขนจากการนำาพาของ “สำานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย” ดงปรากฏเปนภาพสะทอนเชงทศนะจากสมาชกในกลมวา...

23 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

“... สสจ.มบทบาทในการชกชวนใหนองทนตแพทยจาก รพ.ชมชนไดเขามาทำางานเกยวกบการดแลคนพการ โดยชกชวนทกๆ อำาเภอและเขยนโครงการไวลวงหนาตงแตปงบประมาณ 53 และตดตามโครงการมาโดยตลอด ซงถอวาชวยไดเยอะมาก...” หรอในอกมมมองหนงทสะทอนบทบาทและสถานะของสำานกงานสาธารณสขทมตอการขบเคลอนเรองคนพการหรอ เรองสขภาพชองปากคนพการในเชงโมเดลทเปนยงกวา “นายใหญและพเลยง” แตเปนเสมอน “ศนยรวม หรอ ครอบครว” เดยวกนทยนอยบนฐานคดและฐานการปฏบตทมนคงดวยการสงเสรมและสนบสนนใหเกดกระบวนการพฒนาคน พฒนางานและพฒนาองคกรอยางมทศทาง

จดออนของการทำางานทนตกรรมสขภาพชองปากคนพการ (1) ขาดแคลนบคลากร : งานลนมอ...ลนหนาตก สมาชกทเขารวมการถอดบทเรยน ไดนำาเสนอขอมลในทศทางเดยวกนวา ปญหาหลกทพบเจอในองคกรกคองานบรการ สขภาพชองปากคนพการเปน “งานใหม” ทเกดขนเพยง 2 ป เปนงานเชงรกทกำาลงถกเฝามองและคาดหวง จากสงคม ดงนนการทำางานจงอยในระยะเรมตน ลองผดลองถกในทางการขบเคลอน ทงเรองนโยบาย แผน และงบประมาณ ตลอดจนอยระหวางการผสานบทเรยนจากสหวชาชพจากภาคเครอขายทงในสถานพยาบาลและภาคเครอขายระดบชมชน ขณะเดยวกนกยงตองเผชญกบปจจบนประวตศาสตรเดมๆ คอ ขาดแคลนอตรากำาลงในสายวชาชพทนตกรรม หรอ ทนตแพทย ทงในมตของผเปน “หมอ” และ “เจาหนาท” ทรบผดชอบงานประจำาในดานนโดยตรง ดงนนการทำางาน จงยงมงใชกลยทธสการใหบรการในสถานพยาบาล มากกวาการทำากจกรรม เชงรกดวยการบรการนอกสถานพยาบาล เพราะงานประจำาทวานนกอยในสภาวะทไมตางจาก “งานลนมอ...ลนหนาตก” ไปแลวกวาได

(2) ขาดเครอขายระดบชมชน การขาดแคลนเครอขายในระดบชมชน เปนผลพวงทมาจากการเปน “งานใหม” ทเพงกอเกดและสรางตวในระยะเวลา อนไมนาน กระบวนการตางๆ ทเกดขนจงยงเปนเสมอนการ“โยนหนถามทาง” ไปในตว กอปรกบภาวะขาดแคลนกำาลงคน จนตองขบเคลอนนโยบายการใหบรการในสถานพยาบาลเปนกระแสหลก อกทงตลอดเวลาทผานมา กมความจำาเปนทจะตอง มงสรางเครอขายในระดบสวนกลางใหเปนรปธรรมและเขมแขงเสยกอน จงยงไมสามารถสรางเครอขายระดบชมชนเฉพาะทางในเรองดงกลาวได รวมถงปญหาการไมทำางานแบบบรณาการเครอขายจากทนเดมทมเครอขายอยในชมชนดวยเชนกน แตในเวทการถอดบทเรยนครงน กเหนไดชดวา ในแตละองคกรมความพยายามทจะคนหาพนทอนเปน ความสมดลของการขบเคลอนเชงรกดวยการ “ออกหนวย” ซงเปนทงแรงผลกจากภายในตวตนของบคคล และเกดจากการกระตนเชงนโยบายจากระดบบรหารดวยเหมอนกน ดงนนปญหาทพบจงไมแปลกท

24 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

งานสขภาพชองปากคนพการยงขาดเครอขายแนวรวมขบเคลอนในระดบชมชน ทงทเปนกลมสถานอนามย กลมอสม. กลมผปวย คนพการ กลมจตอาสา กลมผนำา ทองถน ผนำาคณะสงฆ กลมสตรแมบาน ชมรมผสงอาย องคการบรหารสวนตำาบล เปนตน แตกเปนทนายนดวา บดนในบางจงหวด เรมมทศทาง การสรางเครอขายในระดบชมชนอยางตอเนองและเปนรปธรรมบางแลว

(3) ขาดนโยบายเชงรกและการบรณาการการเรยนรของหลกสตรในสถานศกษา การขาดแคลนนโยบายเชงรก แตกเปนทนายนดวาบคลากรในสายงานนสามารถทำางานแบบ “บรณาการเชงรก” ไดอยางงายงาม ดวยการขอแทรกตวเปนองคประกอบหนงในการออกหนวยสชมชนเปนระยะๆ จนในบางพนทพฒนาตวเองสการออกหนวยใหบรการไดเตมรปแบบเปนครงคราวแลวกม ขณะเดยวกนยงพบวา การผลตบณฑตทนตบคลากรออกสสงคมของระบบการศกษากเปนปจจยสำาคญ เพราะใน หลายแหง ไมมกระบวนการของการสงเสรมการเรยนรแบบบรณาการในสาขาทใกลเคยงกนอยางทควรจะเปน โดยเฉพาะในสวนทเกยวกบคนพการนน กลายเปนการเรยนรเฉพาะทาง หรอเฉพาะสาขาทเกยวของเปนหลกจนเกนไป ทำาใหเมอจบมาแลวไมสามารถบรณาการการดแล หรอการชวยเหลอเบองตนได ซงรวมถงระบบการเรยนการสอนท เนนการเรยนในหองเรยน มากกวาการเรยนรผานการปฏบตจรงนอกหองเรยน สงผลใหผเรยนขาดทกษะในการลงชมชน ขาดทกษะในการคดแบบองครวมของความเปนสงคม ขาดทกษะการวเคราะหปจจยชมชนทมผลตอการกำาหนดพฤตกรรม ของผคนในสงคมนนๆ หรอแมแตการเรยนรทไมเปดพนทใหผเรยนไดสมผสจรงกบการปฏบตงานรวมกบภาคในระดบ ชมชน กสงผลใหขาดความเขาใจและทกษะในการตดตอประสานงานภาคสวนตางๆ ไปโดยปรยาย ทงนทงนนยง รวมถงปญหาการ “ออกแบบเครองมอ” เพอใชเกบขอมลภาคสนามทสอดรบกบสถานการณ ซงพบวาเปนอกปจจย ทยงไมมการพฒนาในเชงบรณาการเทาทควร จากเวทการแลกเปลยนเรยนรและถอดบทเรยนเรอง “ระบบทนตสขภาพคนพการในระดบบรการปฐมภม” สงทคนพบรวมกนมาอยางยาวนานแลวกคอ การมองวางานทนตกรรมทใหบรการตอคนพการนน เปนการงานทยดโยงอยกบความเปน “มนษย” อยางสนทแนน คนทำางานเปนกลมคนทมฐานคดจากความเปนคน “จตอาสา” หรอ “จตสำานกสาธารณะ” คอนขางสง เพราะตองเสยสละและอทศตนเพอคนพการทมขอจำากดในการดแลตวเอง รวมถงเปนการงาน ทสรางตวขนใหม แตกลบตองแบกรบภารกจและพนธกจทสงคมคาดหวงไวสงอยางเลยงไมได ซงปจจบนกยงถอวาเปนสายงาน ทขาดกำาลงคนอยางเหนไดชด ในชวงทายของเวทการถอดบทเรยนในครงน บรรดาสมาชกตางกไดระดมความคดผานการแลกเปลยนเรยนร เพอเสนอแนะแนวทางการแกปญหา หรอการกำาหนดทศทางการขบเคลอนเรองการสรางเสรมสขภาพชองปากสำาหรบคนพการ ไวหลายประเดน อาท ● การสรางความรและความตระหนกใหสงคมไดเหนความสำาคญของงาน “ทนตกรรม” ในฐานะของการเปนรากฐานของการสรางคณภาพชวตของคนและสงคม ไมใชเรอง “ชายขอบ” เหมอนเชนทเคยเปนมา ● กำาหนดนโยบาย หรอยทธศาสตรเชงรกอยางเปนรปธรรม สรางคณคาใหงานและคนทำางาน เชน มวาทกรรมทเปนเปาหมาย ของงานอยางชดเจน มแผนและงบประมาณตอเนองทงในระดบสวนกลางและพนท อนหมายถงระดบอำาเภอ และตำาบล

25 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

● มกจกรรมเชงรกททำาในรปเครอขาย เชน การออกเยยมบานคนพการรวมกบงาน หรอแผนกอนๆ รวมถงการสอดแทรกเรองสขภาพในชองปากคนพการใหกลมกลนอยในการออกหนวยบรการชมชนในแตละเดอนของสถานพยาบาล ● ผลตอตรากำาลงดานทนตกรรม หรอทนตแพทย ตลอดจนเจาหนาทในสายปฏบตเกยวกบงานสขภาพในชองปากคนพการใหมากขน เพอใหมอตรากำาลงเพยงพอตอการทำางานเชงรกนอกสถานพยาบาล ● ผลตชดความร หรอนวตกรรมใหหลากหลาย และเหมาะตอการเรยนรในภาคตางๆ โดยมรปลกษณทนาสนใจและ เขาถงไดในทกกลมคนอยางรวดเรว ทงทเปนกลมสถาบนครอบครว สถานศกษา องคกรทองถน และสถานพยาบาล ● สรางระบบการดแลตนเองผานระบบชมชน เชน โรงเรยน และครอบครว ● ผลกดนใหเกดแผนเชงรกบนพนฐานของขอเทจจรง หรอบรบทของงาน มากกวากระแสหลก เชน การนำาขอเทจจรง หรอปรากฏการณทเกดขนในชมชนมาเปนงานเชงรก ทงทเปนกจกรรม และงานวจย ● สรางภาคเครอขายใหเกดขนในระดบชมชน เพอใหชมชนไดลกขนมาดแลและสรางเสรมสขภาวะของชมชนดวยตวเอง โดยการสรางแกนนำาใหหลากหลายสถานะ ● มการบรณาการภมปญญาทองถนในเรองการกนการอยมาเปนกลไกในการขบเคลอนเรองสขภาวะชองปากไปในตว

รายชอเครอขายปฏบตการรนท1 (14พนท) “การพฒนาระบบบรการสขภาพชองปากระดบปฐมภมในกลมคนพการทกประเภท”

ลำาดบ ชอ - นามสกล สถานททำางาน

1. ทพญ.รพนท อบสวรรณ สำานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย

2. ทพญ.พจนา พงษพานช โรงพยาบาล เวยงแกน จงหวดเชยงราย

3. ทพญ.มณฑลกานต ปาระม โรงพยาบาล เวยงปาเปา จงหวดเชยงราย

4. ทพญ.ศรนทพย ปตวฒนสกล รพศ.เชยงรายประชานเคราะห จงหวดเชยงราย

5. ทพญ.สรรตน สงสวาง โรงพยาบาลนาน จงหวดนาน

6. ทพ.พลพฤกษ โสภารตน โรงพยาบาล วดจนทรเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา จงหวดเชยงใหม

7. ทพ. ชเกยรต พทธานนทเดช โรงพยาบาลทาโรงชาง จงหวดสราษฎรธาน

8. นางทณฑกา สขจนทร โรงพยาบาลระโนด จงหวดสงขลา

9. ทพญ. พรทพย แกวประดษฐ โรงพยาบาลสงขลา จงหวดสงขลา

10. ทพญ.พรพมล วทยวรศกด โรงพยาบาลปาบอน จงหวดพทลง

11. ทพญ.ศศธร ตาลอำาไพ โรงพยาบาล จงหาร จงหวดรอยเอด

12. ทพญ.เยาวพา จนทรบตร โรงพยาบาล โพนทอง จงหวดรอยเอด

13. ทพญ.รจต จนทรประสทธ โรงพยาบาลศรสงคราม จงหวดนครพนม

14. ทพญ.มยรฉตร ฉายอรณ โรงพยาบาลภาช จงหวด

26 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

รายชอเครอขายปฏบตการรนท2 ( 30พนท ) “การพฒนาระบบบรการสขภาพชองปากระดบปฐมภมในกลมคนพการทกประเภท”

ลำาดบ ชอ - นามสกล สถานททำางาน15. ทพ.พสธร ฉนทแดนสวรรณ โรงพยาบาล แมลาว จงหวดเชยงราย16. นายปยะพงศ ปวงคำา โรงพยาบาลแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย17. ทพญ.ภาสวรรณ กลเศรษฐ โรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห จงหวดเชยงราย18. ทพ.ชยพฒน สกจจวนช โรงพยาบาลปาแดด จงหวดเชยงราย19. ทพ.ปกรณ ชนจตต โรงพยาบาลพญาเมงราย จงหวดเชยงราย20. ทพ.ฑวต บญญประภา โรงพยาบาลเวยงเชยงรง จงหวดเชยงราย21. ทพญ.อารย แกวมะคำา โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชเชยงของ จงหวดเชยงราย22. นางสวภรณ ฉายาพงศ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลนางแล จงหวดเชยงราย23. ทพญ.มณฑนา ฉวรรณกล สำานกงานสาธารณสขจงหวดราชบร24. ทพญ.สรสวด เมธาบด โรงพยาบาลบานโปง จงหวดราชบร25. ทพญ.เพยงเพญ สขตมตนต โรงพยาบาลปากทอ จงหวดราชบร26. ทพ.วฒพงศ ธนะขวาง โรงพยาบาลทงชาง จงหวดนาน27. นางมกดา สทธแสน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลนำาแกน จงหวดนาน 28. นางกลยา ใจจะด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบอสวก จงหวดนาน29. นางเบญจวรรณ พรหมพา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลจอมพระ จงหวดนาน30. นางกมลฉตร จนทรด โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานบปผาราม จงหวดนาน 31. นางสาวศภลกษณ เสนนนตา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลมวงตด จงหวดนาน 32. นางสาวกตตกา มงคล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลบานเมองจง จงหวดนาน33. นายสทธพงศ อปจกร โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลสะเนยน จงหวดนาน34. นาง ดาเรศ สนสกลววฒน กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลตำาบลทงชาง จงหวดนาน35. ทพญ.อำามา ปทมสตยาสนธ โรงพยาบาล สโขทย จงหวดสโขทย36. ทพญ.สวชชา ไมตร โรงพยาบาลบานโฮง จงหวด ลำาพน37. ทพญ. วลาวณย วบลยจนทร โรงพยาบาลวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา38. นางสาว สรกนยา สงหศร โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชธาตพนม จงหวดนครพนม39. ทพญ.เบญจมาส สอพฒธมา โรงพยาบาลโกรกพระ จงหวดนครสวรรค40. ทพญ.วโรชา เพยรเจรญ โรงพยาบาล ปาบอน จงหวดพทลง41. นางฑณฑกา สขจนทร โรงพยาบาลระโนด จงหวดสงขลา42. ทพญ.รพนท อบสวรรณ สำานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย43. ทพญ.ศศธร ตาลอำาไพ โรงพยาบาล จงหาร จงหวดรอยเอด44. ทพญ.เยาวพา จนทรบตร โรงพยาบาล โพนทอง จงหวดรอยเอด

*** 41-44 เครอขายรน 1 รบทนทำาโครงการเพมขยายในรน 2 ดวย

27 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

✧ สรปกจกรรมดำาเนนการสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ

ของเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการทงรน 1 และรน 2

ปฏบตการโดยสำานกงานสาธารณสขจงหวด

กจกรรมท 1 กาหนดทศทางและนโยบายการจดบรการสรางเสรมสขภาพชองปากในคนพการ ชแจงแนวการดาเนนการ

กาหนดเปาหมาย และการใชงบประมาณในการดาเนนงาน

กจกรรมท 2 สนบสนน/ผลกดน/พฒนาศกยภาพบคลากรใหหนวยบรการสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธภาพ

กจกรรมท 3 พฒนาระบบกลไก การบรหารจดการ ประสาน รวบรวมผลการดาเนนงาน วเคราะหผลการดาเนนงาน

กจกรรมท 4 รณรงคประชาสมพนธสรางกระแสใหมการสรางเสรมสขภาพชองปากในคนพการในพนท

ปฏบตการนำารองในชมชน ปฏบตการนำารองในโรงเรยน

กจกรรมท 1. สรางทมสหวชาชพในการดแลสขภาพชองปากคน

พการ

กจกรรมท 2. การออกเยยมบานผพการโดยทมสหสาขาวชาชพ การ

สารวจสภาวะสขภาพรางกายและสขภาพชองปากผพการ

กจกรรมท 3. การใหความรและทกษะในการดแลทนตสขภาพของผ

พการและผดแลผพการ

กจกรรมท 4. จดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวางผพการ ผดแลผพการ

ทมสหวชาชพ และตวแทนภาคชมชน

กจกรรมท 5 การใหบรการทนตกรรมแกผพการ ผพการทมปญหา

ชองปากทควรไดรบการรกษา จะมการนดหมายเพอรบบรการทนต

กรรม ตามความสะดวกในการเดนทางมารบบรการของผพการ ซงม

จดการจดบรการ

กจกรรมท 6 การสงสถานพยาบาลในระดบทตยภมและตตยภมเพอ

รกษาตอ

กจกรรมท 1. การสรางทมงานในการดแล

สขภาพชองปากเดกพการ

กจกรรมท 2. การประชมผปกครอง ผดแลเดก

เดกกลมเปาหมาย และครในโรงเรยน

กจกรรม 3. ตรวจสขภาพชองปากเดกพการ,

สอนคณครตรวจคดกรองสขภาพชองปากเดก

กจกรรมท 4. พฒนาทกษะการดแลสขภาพชอง

ปากเดกพการ

กจกรรมท 5. ใหบรการทนตกรรมแกเดกพการ

ทงในสถานพยาบาลและสถานศกษา

กจกรรม 6. กจกรรมเยยมบานเดกพการ เพอให

ทนตสขศกษาผปกครอง ใหดแลสขภาพชองปาก

เดกพการไดอยางตอเนอง

28 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

สนบสนนงบประมาณโดย สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ

สสพ.(เฉพาะคาเดนทาง คาทพก คาลงทะเบยน)

สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ(สสพ.) รวมกบสถาบน ราชานกล กรมสขภาพจต จดอบรมความรเบองตนเกยวกบ เดกพเศษและคนพการ ภาคทฤษฎเพอการดแลและสรางเสรมสขภาพชองปากแกผบกพรองดานพฒนาการและสตปญญา สำาหรบ สหวชาชพ หนวยงานละ 3 คน ในวนองคาร ท 1 และ วนพธท 2 พฤษภาคม 2555 ขอเชญผสนใจสมครเขารวมอบรมเปนทม สหวชาชพ รบจำานวนจำากด สมครดวน !

งานทนตสขภาพคนพการ

งานงายๆใครๆกทำาได?!

ตดตอสอบถามและขอใบสมคร ไดท ทพญ.ภตตมา บรพลกล โทรททำางาน 02-248-8941 ตอ 70924หรอ คณอญชล วมล โทรททำางาน 02-248-8941 ตอ 70365ผประสานงานแผนงานสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ สสพ.

29 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ตดตอสอบถามและขอใบสมคร ไดท ทพญ.ภตตมา บรพลกล โทรททำางาน 02-248-8941 ตอ 70924 หรอ คณอญชล วมล โทรททำางาน 02-248-8941 ตอ 70365 ผประสานงานแผนงานสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ สสพ.

วน เวลา และรายละเอยดการจดอบรม วนองคารท 1 พฤษภาคม 2555 เปนการใหความรเบองตนเกยวกบเดกพเศษและคนพการโดย แพทยเฉพาะทางดาน

พฒนาการเดก/เทคนคในการใหบรการทนตกรรมแกเดกพเศษและคนพการโดยรศ.ทพญ.มาล

อรณากรจากมหดล/บทบาทของสหวชาชพในการใหบรการทนตกรรมแกเดกพเศษและคนพการ

โดยนกกายภาพบำาบดและนกกจกรรมบำาบด

วนพธท 2 พฤษภาคม 2555 เปนการดงานภายในสถาบนราชานกลเพอเรยนรการคดกรองเบองตนและแนวทางการดแลทนต

สขภาพรวมกบผปกครองของเดกพเศษกลมตางๆเชนเดกเลกทมปญหาพฒนาการเดกออทสตกการดงาน

เพอศกษาแนวคดในการทำานวตกรรมทเกยวของเปนตนชวงบายจะเปนการสาธตเทคนคการแปรงฟนในเดกทไมรวมมอเพอใหสามารถนำากลบไป

เผยแพรและสอนผปกครองได

โครงการจดอบรมทมสหวชาชพภาคทฤษฎเพอการดแลและสรางเสรมสขภาพชองปาก แกผบกพรองดานพฒนาการและสตปญญา

โดย สถาบนราชานกล กรมสขภาพจต

หลกการและเหตผล

โรคในชองปากเปนปญหาทสำาคญอยางหนงในกลมคนพการ/ผบกพรองฯซงการดแลสขภาพชองปากในบคคลเหลานมวธการท

แตกตางหลากหลายจากสถานการณพบวาคนพการประเภทตางๆไมสามารถรบบรการทนตกรรมไดจากสถานบรการใกลบานแมวาจะ

เปนการรกษาทางทนตกรรมแบบงายๆขอจำากดทสงผลตอความพรอมในการใหบรการทนตกรรมสวนหนงไดแกขาดความมนใจในความ

รและประสบการณในการใหบรการและในการทำางานตองอาศยความรรวมกบสหวชาชพ

30 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

สถาบนราชานกลไดรบการสนบสนนทนดำาเนนการจากสำานกสรางเสรมสขภาพคนพการ

(สสพ.)จดอบรมเพอพฒนาทนตบคลากรมาแลว2ปจำานวน10รนโดยในปแรกเปนการจด

อบรมผชวยทนตแพทยและในปท2จดการอบรมทนตแพทยและทนตาภบาลและผชวยทนตแพทย

พบวาไดผลดมการใหบรการเพอดแลสขภาพชองปากคนพการในรปแบบตางๆอยางตอเนองในพนท

นอกจากนไดเกดการทำางานรวมกบสหวชาชพเพอสงเสรมสขภาพคนพการแบบองครวม

ทางสถาบนราชานกลจงเหนความสำาคญของการทำางานรวมกนในสหวชาชพ จงไดจดการอบรม

ขนโดยเบองตนเปนการสนบสนนดานวชาการทงดานการจดอบรมและจดทำาคมอในการทำางาน

เพอใหผเขารบการอบรมมความรความเขาใจเพอเปนพนฐานในการปฏบตงานตอไป

วตถประสงค

1.เพอพฒนาความรของทนตบคลากรและสหวชาชพในการดแลสขภาพชองปากคนพการ

/ผบกพรองดานพฒนาการและสตปญญา

2.เพอพฒนาหลกสตรการอบรมสหวชาชพในงานสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ

กลมเปาหมาย

1.ทนตแพทยทนตาภบาลผชวยทนตแพทยและพยาบาลหรอเจาหนาทสาธารณสขจำานวน

80คน

2.หนวยงานทสนใจจะพฒนาการใหบรการทนตกรรมสำาหรบเดกพเศษและคนพการ ถาจะให

ทำางานไดดนาจะมาอบรมรวมกนทงสามวชาชพเพอทำางานรวมกนในพนท (สามารถสมคร

มาพรอมกนทงทมสหวชาชพประกอบดวยทนตบคลากร2คนและพยาบาลหรอเจาหนาท

สาธารณสขอก1คน)

วน เวลาจดอบรม

วนองคารท1-พธท2พฤษภาคม2555

สถานทดำาเนนการ

สถาบนราชานกลกรมสขภาพจต

กรอบเนอหาในการอบรม

1.ความรพนฐานเกยวกบเดกพเศษและคนพการ

(วทยากรแพทยดานพฒนาการเดก)

2.การใหบรการทนตกรรมแกเดกพเศษ/

คนพการ(วทยากรทนตแพทยสาขาทนตกรรมเดก)

3.บทบาทของทมสหวชาชพในการสงเสรมสขภาพชองปาก

แกเดกพเศษ/คนพการ(วทยากรนกกายภาพบำาบด

นกกจกรรมบำาบดและนกฝกพด)

4.การศกษาดงานตามหนวยใหบรการผบกพรองดานพฒนาการและสตปญญา

5.เทคนคการดแลสขภาพชองปากเดกพเศษ/คนพการ

31 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

● การสอสารกบคนพการแตละประเภทในหนวยงานระดบปฐมภม 1. คนพการทางสายตา ปญหาของทนตบคลากรททางานในคนพการทางสายตา

คอการสอสาร แตกถอวาไมยากนก โดยเฉพาะคนพการทเคยเหน

และเรยนรมากอน เนองจากคนพการทางมองเหนยงสามารถไดยน

เสยงอย เราสามารถสอสารดวยการพด นอกจากนนคนพการ

กลมนยงสามารถรรจากประสาทสมผสอน เชน การสมผสทางกาย

การดม หรอการรบรสทางลน ถาเปนเดกพการเรากสามารถสราง

ความคนเคยทาความรจกกบเขากอน อาจจะใหเดกพการทางการมองเหน

คลาหนา เพอทาความรจกกน สรางมตรภาพ ทาใหเดก

มความไววางใจสามารถยอมรบหรอใหความรวมมอในสงทเราทาได

โดยงาย

การใหทนตสขศกษาและงานทนตกรรมปองกน แกคนพการในหนวยบรการระดบปฐมภม

โดย ทพญ.มณฑลกานต ปาระม โรงพยาบาลเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย

ขอขอบคณ ภาพประกอบ จาก รศ.ทพญ.มาล อรณากร คณะทนตแพทยศาสตร ม.มหดล

Download เอกสารฉบบเตมจาก www.oha-th.com เวบไซตสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ

สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ

● การสอสารกบคนพการแตละประเภทในหนวยงานระดบปฐมภม● งานทนตกรรมปองกนในคนพการในหนวยงานระดบปฐมภม 1. การใหทนตสขศกษา 2. ฝกทกษะการแปรงฟน 3. การปรบพฤตกรรมเพอลดความเสยง 4. การใชฟลออไรดเสรม 5. การเคลอบหลมรองฟน 6. การตรวจสขภาพชองปากเปนประจำา

32 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

การใหทนตสขศกษาและงานทนตกรรมปองกน แกคนพการในหนวยบรการระดบปฐมภม

กรณทคนพการทางการมองเหนมารบบรการทคลนก

ทนตกรรม หรอสถานอนามย การนาพาผปวยถอวาเปนเรอง

สาคญ โดยเฉพาะกรณคนพการทไมไดใชไมเทานาทาง เราตอง

เปนผนาทางคนพการไปยงยนตทาฟน หรอเตยงสนาม อยาง

ปลอดภย โดยเราจะเดนนาคนพการเพยงเลกนอย เดนชาๆ

ใหคนพการทางสายตาคลองแขนไว รวมถงตองอธบาย

ลกษณะสถานท เชน มทางตางระดบหรอไม นอกจากนน

กอนขนยนตทาฟน ใหคลาดวาความสงขนาดไหน ลกษณะยนต

ทาฟนเปนอยางไร เพอปองกนคนพการพลดตกหกลมเมอมา

รบบรการ

2. คนพการทางการไดยนหรอการสอความหมาย คนพการกลมนจะสอสารยากมากกวาคนพการทางการ

มองเหน ดงนนเราจะตองถามผดแลถงระดบการไดยน

และชองทางสอสารกบคนพการทกราย เนองจากผพการ

แตละคนมระดบความบกพรองทางการไดยน และวธการสอสารตางกน บางคนสอสารโดยการสะกดคาดวยนวมอ ตองใชนวมอทา

เปนสญลกษณแทนพยญชนะแตละตว ซงคอนขางยาก ดงนนอาจจะตองใหผดแลชวยในการสอสาร

33 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ผพการบางคนอาจใชภาษามอ โดยการขยบมอเปนทาทาง

เพอสอสารอยางเชน ถาเราบอกวา “ไมปวดฟน” กยกมอ

ขน สายมอไปมาหมายถงไม การใชนวสกนหมายถงปวดฟน

ดงนนเพอความสะดวกในการสอสาร อาจตองถามภาษามอ

ผดแล ในประโยคงายๆ และเราใชบอย เชน ขอใหอาปาก

ขอใหกดฟน เปนตน

ผพการทางการไดยนบางคนสามารถอานรมฝปากได กจะ

สอสารไดงายมากขน โดยทเราตองหนหนาเขาหา และสบตา

คนพการระยะหางประมาณ 2-3 ฟต ไมใสผาปดปากเวลาสอสาร พด

ปกตไมตองตะโกน และไมตองเนนคามากเกนไป เพราะการเนนคา

ทาใหรมฝปากเราเปลยนรปไปจากการออกคาปกต ผพการจะอานรม

ฝปากเราไดยากมากกวาเดม ดงนนเราควรพดปกต ภายใตแสงสวาง

พอเพยง คนพการกจะอานรมฝปากไดงาย ถาเปนเดกเลกตองใหผ

ดแลเปนผชวยในสอสาร นอกจากนนเราอาจตองใชภาษากายในการ

ชวยสอสารเพมเตม เชนการยมแสดงความเปนมตร การโอบกอดเดก

เปนตน และถาเปนคนพการทสามารถอานออกเขยนไดกตองเตรยม

กระดาษดนสอสาหรบใชในการสอสารกบคนพการใหพรอม

3. คนพการทางรางกายหรอการเคลอนไหว

คอกลมคนพการทมความผดปกตหรอบกพรองของรางกายทเหน

ไดอยางชดเจน และไมสามารถประกอบกจวตรหลกในชวตประจา

วนได หรอคนทมการสญเสยความสามารถในการเคลอนไหวมอ แขน ขา หรอ

ลาตวอนเนองมาจากแขนหรอขาขาด อมพาต หรอออนแรง โรคขอ หรออาการ

ปวดเรอรง รวมทงโรคเรอรงของระบบการทางานของรางกายอนๆ ททาให

ไมสามารถประกอบกจวตรหลกในชวตประจาวนหรอดารงชวตในสงคมเยยง

คนปกตได คนพการกลมนสวนใหญ ไมมปญหาในการสอสาร เพราะไดยนเสยง และ

มองเหนไดดวยตาเหมอนคนปกต และพบวาคนพการทางรางกายบางกลมสามารถ

ชวยเหลอตนเองไดด เนองจากมการปรบตวเองหรอปรบเครองมอเครองใชในชวต

ประจาวนเพอใหสามารถชวยเหลอตนเองตามสมรรถนะทมอย เมอพบคนทมมอ

พการ อาจตองประเมนทกษะการใชมอ เนองจากคนพการสามารถปรบตวใชมอทพการทางานไดตามปกต เชนอาจใชขอศอก หรอ

นวทเหลอในการหนบปากกา แปรงฟนได หรอบางคนสามารถปรบตวใชนวเทาหนบแปรงสฟนเวลาแปรงฟน โดยไมตองอาศยผดแล

ชวยเหลอเลยกได

4. คนพการทางดานสตปญญาหรอการเรยนร

คอคนทมความผดปกตหรอความบกพรองทางสตปญญาหรอสมองจนไมสามารถเรยนรดวยวธการศกษาปกตได เชนในผปวยทม

ภาวะปญญาออนทเกดจากการทสมองหยดพฒนา หรอมการพฒนาทไมสมบรณทาใหมความบกพรองของทกษะในพฒนาการดาน

34 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ตางๆ กลมนกจะบกพรองทางการเรยนร พฤตกรรมรวมถง

การปรบตวเขากบสงแวดลอมในสงคมซงกมหลายกลมอาการ

โรคทมภาวะ

การสอสารกบคนกลมนตองประเมนระดบความรนแรงของภาวะ

ความพกพรองทางสตปญญาของคนพการแตละราย โดยควรซก

ประวตจากผดแลเกยวกบความสามารถในการเรยนร การสอสาร และ

การชวยเหลอตนเองของคนพการ เพอทเราจะไดสามารถปรบวธ

การสอสารใหเหมาะสมกบคนพการแตละราย สรางความคนเคย

พดชาๆซาๆ ใชคางายๆ ถาคนพการสามารถทาตามคาแนะนาได

อาจจะชมเชยใหกาลงใจและตองตงใจฟงสงทคนพการตองการ

สอสารกบเรา เพราะเขาตองใชความพยายามอยางมากในการพด

ออกมา ดงนนเราจงตองตงใจฟงเขาและใหผดแลชวยสอสาร

รวมดวย ถาเปนคนพการกลมอาการดาวนซนโดรม สวนใหญ

จะมระดบสตปญญาไมตาเกนไป ไมคอยกาวราว อารมณด

ยมงาย สามารถใหความรวมมอในระยะเวลาสนๆ ได ดงนนเราก

สามารถใชจตวทยาในการจดการพฤตกรรมไดโดยไมยากจนเกนไป

โดยในกลมทบกพรองทางสตปญญาหรอการเรยนร

เปนกลมททนตบคลากร ควรรบใหการดแลทนตสขภาพ

เนองจากถาปลอยใหฟนผลกลามและคนพการไมสามารถให

ความรวมมอในการรกษาแลว สดทายคนพการตองไดรบการ

รกษาภายใตการดมยาสลบซงกเปนการเพมความเสยงใหกบ

คนพการมากยงขน

5. คนพการทางดานจตใจหรอพฤตกรรม

คอคนทมความผดปกตหรอความบกพรองทางจตใจ หรอ

สมองในสวนของการรบร อารมณ ความคด จนไมสามารถ

ควบคมพฤตกรรมทจาเปนในการดแลตนเองหรออยรวม

กบผอน ซงกลมนเราตองทาความเขาใจผปวยเปนรายๆไป

ควรอดทนและใหความเหนอกเหนใจผปวย จะขอยก

ตวอยางโรคออทสตก หรอ ออทสซม ซงกลมนไมไดมความ

ผดปกตทางดานพฤตกรรมเพยงอยางเดยว ยงพบความผดปกต

ของพฒนาการดานสงคม การใชภาษาและการสอความ

หมายดวย ซงถาจาแนกคนพการตามกระทรวงศกษาธการ

กลมนจะถกแยกประเภทออกมาเปนกลมบคคลออทสตก

การผดปกตทางการสอความหมาย พบวา เดกจะพด

ไดชา หรอไมพดเมอถงวยทควรจะพด, โตตอบยาวๆไมได,

พดซาๆหรอพดแบบนกแกว และเลนสมมตไมได สำาหรบความ

ผดปกตดานพฤตกรรมและความสนใจ จะพบลกษณะมพฤต

กรรมซาๆ ทาอยสงเดยว ทาตามขนตอน และไมยอมใหเปลยน

กจวตร หรออาจมพฤตกรรมตอตานการเปลยนแปลง ตองการ

35 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

คงสภาพเดม ทากจกรรมซาๆ เปนแบบแผน ซงสงผล

ตอการวางแผนการรกษาทางทนตกรรม ควรนดหมายเวลา

เดยวกนเปนประจา คงสภาพสงแวดลอมในคลนกใหเหมอน

เดมรวมทงบคลากรทเกยวของ เชน ทนตแพทย ผชวย

ทนตแพทย ตองเปนบคคลเดม หองทาฟนตองเปนหองเดม

ถาเปลยนสภาพแวดลอมไปจากเดม เดกออทสตกกอาจ

จะไมใหรวมมอในการทาฟนครงนน

เดกออทสตก จะหมกมนในวตถ สนใจบางสวนของ

ของเลน เชนลอรถ บางทชอบเคลอนไหวแปลกๆ เชนหมนตว

โยกตวเขยงปลายเทา เคลอนไหวซาๆ อาจเปนการเลนกบ

ตวเอง โดยทไมสนใจคนอน เหนคนอนเหมอนเหนสงของ

บางคนอาจมความผดปกตในการรบประทาน เชน เดกบางคน

อาจจะกนของดบ กนดน หรอวาดงผมม ากน แตวาพฤตกรรม

เหลานกไมไดเกดขนในเดกออทสตกทกราย

ปญหาทางทนตกรรมสวนใหญ คอ ปญหาทางดาน

การสอสาร เพราะวาเราสอสารกบ เดกออทสตกไดยาก

เดกมความวตกกงวลและมการกลวในการทาฟนมากกวา

เดกปกต รวมถงผปกครองเองกมความวตกกงวลสงคอ

กลววา ลกเขาจะไมสามารถใหความรวมมอกบหมอไดใน

ขณะเดยวกนผปกครองกกงวลวาเราจะไมสามารถรกษา

ลกเขาไดเชนกน ดงนนในการรกษาเดกออทสตก เรยก

ไดวายากในการจดการพฤตกรรมทงเดกและผปกครอง

แตถาเรารและเขาใจถงลกษณะพฤตกรรมของเดก

ออทสตกแลว เรากจะสามารถหาวถทางในการทาใหเดก

ออทสตกรวมมอในการทาตามคาแนะนา หรอใหความ

รวมมอในการทาฟนได หากแตเราตองพยายามและ

อดทน เนองจากตองใชเวลาในการรกษาเดกออทสตก

คอนขางมาก

โดยกอนทใหการรกษาแกเดกออทสตก หรอแมแต

คนพการประเภทอนเราตองรถงประวตทวไป ประวต

ทางการแพทย มโรคประจาตวหรอไม รบประทานยาอะไร

อย เคยรกษาทางทนตกรรมมากอนหรอไม พฤตกรรมเปน

อยางไร มประวตทารายตวเองหรอทารายคนอนหรอไม

มอารมณแปรปรวนหรอไม รวมถงเทคนคทผปกครองใชใน

การจดการพฤตกรรม เนองจากเราสามารถนามาปรบใช

ในการรกษาทางทนตกรรมได จากพฤตกรรมเดกออทสตก

ทชอบอะไรซาๆ การซกซอมพฤตกรรมทบานโดยพอแม

หรอผดแลกอนพบทนตแพทยจรงๆจะทาใหเดกสามารถ

ใหความรวมมอได เชน ในการตรวจฟนเดกออทสตกตอง

36 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ใหผปกครองซอมตรวจฟนกบเดกทบานกอน โดยให

แมลองเอากระจกสองปากเขาไปใตรวจชองปาก เมอเวลาท

ทนตแพทยตรวจฟนจรง และเปนไปตามทซอมไว เดกก

จะสามารถยอมรบการตรวจฟนได แตไมไดหมายความ

วาจะประสบความสาเรจทกราย หรอบางทอาจจะตองใช

ความพยายามมากกวา 1 ครง การออกไปเยยมบานเดก

ออทสตก ไมไดเขาไปจบอาปากตรวจฟนเลย กวาจะ

ตรวจฟนไดตองสรางความคนเคยกบเดก และแนะนาให

ญาตซกซอมใหเดกอาปาก ลองใชไฟฉายสองชองปากกอน

เราจงจะสามารถตรวจฟนเองได

งานทนตกรรมปองกนในคนพการ

1. การใหทนตสขศกษา2. ฝกทกษาะการแปรงฟน3. การปรบพฤตกรรมเพอลดความเสยง4. การใชฟลออไรดเสรม5. การเคลอบหลมรองฟน

จากปญหาดานพฤตกรรมของเดกออทสตกจงมการ

สรางสอการสอนเดกออทสตกขนมา เรยกวา Visual pedagogy

ซงเปนสอการสอนแบบใชรปภาพ สอนลาดบขนตอน วาเดก

ตองทาอะไรบางในชวตประจาวน ตงแตตนนอนจนถงเขานอน

ดงนนรปภาพกจะแสดง รปตงแตตนนอน แปรงฟน อาบนา

กนขาว ไปโรงเรยนเปนลาดบ จนถงรปเขานอน เดกทผาน

ซกซอมกจะสามารถปฏบตกจวตรประจาวนตามรปภาพได

● งานทนตกรรมปองกนสำาหรบคนพการในหนวยงาน

ระดบปฐมภม

ควรมการจดบรการสงเสรมปองกนทนตสขภาพ

คนพการ ควบคไปกบการใหบรการทนตกรรมในคลนก

โดยทนตบคลากรควรแนะนาใหคนพการและผดแล

มสวนรวมในการดแลสขภาพชองปากรวมกน และ

ตองมการปรบเปลยนวธการดแลสขภาพชองปากให

เหมาะสมกบสภาวะของคนพการแตละราย แตโดยทวไป

แลวคนพการควรไดรบบรการทนตกรรมปองกนดงน

1. การใหทนตสขศกษา การใหทนตสขศกษาเปน

กจกรรมทควรใหบรการแกคนพการหรอผดแลคนพการ

ทกราย โดยควรอธบายเรองโรคในชองปาก สาเหตและ

วธการปองกนการเกดโรค เพอใหคนพการเกดความร

ความเขาใจ ตระหนกถงความสาคญของการดแลสขภาพ

ชองปาก และสามารถดแลสขภาพชองปากขนพนฐาน

ใหดทสดตามความสามารถของตนเอง

37 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

2. ฝกทกษะการแปรงฟน เราตองอธบายใหคนพการ

และผดแลทราบถงความสาคญของการแปรงฟนทาทาง

ในการแปรงฟน รวมถงใหคนพการและผดแลไดมโอกาส

ฝกทกษะการทาความสะอาดชองปากทถกตองและเหมาะสม

กบสภาวะของคนพการ ซงทนตบคลากรอาจแนะนา

อปกรณชวยทาความสะอาดเพมเตม เชน แปรงสฟนไฟฟา

แปรงซอกฟน ไหมขดฟน เปนตน นอกจากนนอาจม

การดดแปลงลกษณะของแปรงสฟนใหเหมาะสมกบความ

ผดปกตของคนพการแตละคน โดยเฉพาะคนทบกพรอง

ทกษะดานการใชมอ เพอใหคนพการสามารถแปรงฟนได

ดวยตนเองตามสมรรถนะทมอย เชน

ถาคนพการนวมอไมมกำาลง เราควรเพมขนาดดาม

แปรงใหมขนาดใหญขนเพอชวยใหคนพการทมอแขงเกรง

หรอนวมอไมมกาลง สามารถจบยดแปรงไดถนดขน และ

เพมแรงเคลอนแปรงสฟนไดดกวาแปรงสฟนดามเลกทไม

พอดกบการกา และการจบของนวมอทาใหหลดงายขณะแปรง

38 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

รปนเปนดามแปรงทใชสอนแปรงฟนในโรงพยาบาล

ซงใช putty ทหมดอาย เอามาปนแลวจบเปนรอย

นวมอ หมดามใหใหญขน กจะทาใหคนพการสามารถ

จบแปรงไดถนดมอ หรออาจจะประยกตโดย

การหมดามแปรงดวยวสดเหลอใชเชน ฟองนา

ลกปงปอง ทอเอสลอน กระบอกไมไผ หลอดยา

ทใชแลว หลอดดาย ดามมอรถจกรยานยนตเปนตน

ทสาคญควรเลอกใหขนาดพอดกบการงอของนวมอ

เพอใหนวมอสมผสกบดามแปรงไดทกนว ถาใหญ

เกนไปคนพการกจะจบไมถนดเหมอนกน

อาจจะประยกตโดยการใชดามรมท เสยแลวมา

พนเทปกาว หรอดดดามแปรงสฟนใหโคงงอ เพอใหคนพการ

ยดจบแปรงสฟนไดถนดมอมากขน หรอจะใชสายรดองมอ

กเปนตวรดดาม แปรงเขากบมอไดซงสามารถปรบขนาดได

ทาใหคนพการจบแปรงสฟนไดแนนขน แตถาไมสามารถซอ

หาได เรากอาจจะใชหนงยาง หรอแผนยางขนาดใหญชวยรด

ยดดามแปรงใหตดแนนกบมอแทนได

นอกจากนนอาจเลอกใชแปรงสฟนไฟฟา ซงจะชวย

ใหคนพการแปรงฟนไดสะดวกมากขน แตมราคาคอนขางสง

กรณคนพการทงอพบขอศอกหรอไหลไมปกต คน

พการกลมนงอพบแขนเขามาเพอแปรงฟนไดลาบาก ดงนน

เราควรเพมความยาวของดามแปรง โดยใช ไมไผ ตะเกยบ

หรอดามพลาสตกพนกบดามแปรงสฟน ซงการทาให

แปรงสฟนมดามยาวมากขน กเหมอนการเพมวงแขน

ใหกวางขนทาใหคนพการสามารถนาแปรงเขาปาก และแปรง

ฟนใหตวเองได

สาหรบสถานทแปรงฟน ถาคนพการสามารถแปรงฟน

ไดดวยตนเอง กแนะนาใหแปรงฟนหนากระจกเพอให

คนพการไดเหนวาแปรงฟนสะอาดทวถงหรอไม แตถา

มผดแลชวยแปรงใหสามารถแปรงฟนทไหนกได โดยใช

หลกการ 3 ส คอ สะดวก, สบาย, สวาง หมายความวา

ผดแลสามารถแปรงฟนไดอยางสะดวก คนพการอยใน

ทาทางทสบาย ทสำาคญคอควรสวางเพยงพอทคน

พการหรอผดแลเหนฟนชดเจน และแปรงฟนไดสะอาดจนถง

ดานในสด

3. การปรบพฤตกรรมเพอลดความเสยง ควรให

คาแนะนาแกคนพการและผดแลในเรองพฤตกรรมท

เสยงตอการเกดโรคในชองปาก โดยควรแนะนาเรองโภชนาการ

ใหรบประทานอาหารทมประโยชน และไมเสยงตอการเกด

โรคฟนผ ทสาคญตองใหคาแนะนาทเหมาะสมเปนราย

บคคลเชนผปวยพการทางสมองทจาเปนตองรบประทาน

ลกษณะแปรงสฟน สำาหรบคนใชเทาแปรงฟน

สำาหรบคนพการทใชเทาแปรงฟน ขนาดของ

ดามแปรงกยงคงมความสาคญอย โดยตองม

ขนาดพอเหมาะ ทนวหวแมเทา และนวถดไปจะ

หนบจบได และดามแปรงควรจะโคงงอเลกนอย

เพอชวยใหทาความสะอาดฟนซในสดได

สะอาดขน

39 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ออนนมอาจไมจาเปนตองแนะนาใหเปลยนลกษณะของอาหาร

แตตองเนนการทาความสะอาดชองปากใหมากขน เพอลดความเสยง

ในการเกดฟนผ นอกจากนนตองแนะนาใหลดพฤตกรรมทเสยง

ตอการเกดโรคในชองปากอนๆ เชนควบคมโรคเบาหวาน ควบคม

พฤตกรรมการสบบหร แนะนาใหผดแลปองกนคนพการเกดอบตเหต

หกลม เนองจากคนพการบางกลมอาจมความบกพรองในการเคลอนไหว

ทาใหเสยงตอการเกดอบตเหต หกลม ฟนหกไดงาย

4 การใชฟลออไรดเสรม

การใชฟลออไรดจะชวยเพมความแขงแรงของผวฟน ใหทนทาน

ตอการเกดโรคฟนผ โดยควรพจารณาเลอกใชฟลออไรดเสรมให

เหมาะสมกบสภาวะคนพการแตละรายเชนถาคนพการไมสามารถควบคม

การกลนไดอยางปกต ไมควรใชนายาบวนปากผสมฟลออไรด เนองจาก

คนพการอาจกลนนายาบวนปากจนเกดผลเสยได และตองคานงถง

ปรมาณฟลออไรดในนาดมทคนพการไดรบในแตละวนดวย

5 การเคลอบหลมรองฟน

การเคลอบหลมรองฟนบนดานบดเคยว มประโยชนมากในการ

ปองกนฟนผ โดยเฉพาะคนพการทชวยเหลอตนเองไมไดดงนน

ควรพจารณาเคลอบหลมรองฟนกรณทมหลมรองฟนลก และควร

ทาการตรวจการยดตดของวสดเคลอบหลมรองฟนเปนระยะ

ถาพบวาวสดมการหลด หรอสกกรอนไปควรทาการเคลอบหลม

รองฟนใหคนพการใหม

40 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

6 การตรวจสขภาพชองปากเปนประจำา

คนพการถกจดวาอยในกลมทมความเสยง

ในการเกดฟนผสง ดงนนควรไดรบกาตรวจสขภาพ

ชองปากเปนประจาทก 3-6 เดอน โดยในเดกพการ

ควรพบทนตแพทย ตงแตฟนซแรกขน เพอรบ

คาแนะนาเกยวกบการดแลสขภาพชองปากท

ถกตองซงการตรวจสขภาพชองปากเปนประจา

จะชวยเพมสมพนธภาพทดตอกนระหวางคนพการ

และทนตแพทย โดยเฉพาะเดกพการ และทาให

ทนตแพทยตรวจพบโรคและรกษาไดตงแตระยะแรก

ของการเกดโรคเปนวธการปองกนและควบคมโรค

ฟนผไดเปนอยางด และทาใหคนพการมสขภาพ

ชองปากดตลอดไป

41 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

องครวม หมายถงวา คณเขาใจตวเองและ

คณไมเหนแกตว คณไมมตวตน รวาตวเองคอใคร

และเขาใจชมชนของคณ คณรกตวเองและสรรพสง

อนๆ และยอมรบวาเราตางสมพนธกนและกน และ

ทกอยางมความหมาย (ส. ศวรกษ)

ทมสขภาพอำาเภอเวยงแกน ประกอบดวย แพทย,

ทนตแพทย, เภสชกร พยาบาลหมออนามย และลกจาง

รวมกวารอยชวต พวกเราทำางานในพนททมความ

หลากหลายทาง ภาษา วฒนธรรม ขนบธรรมเนยม

ประเพณ ความเชอ ชาวไทยภเขาแตละชนเผาม

วถชวตทแตกตางกนออกไป ทผานมางานทนตสาธารณสข

ยงไมไดกาวเขาไปดแลสขภาพชองปากของคนพการ

มากนก

จดเรมตนของงานดแลคนพการเรมมาจากนกกาย

ภาพบำาบดของโรงพยาบาลเวยงแกน และหมออนามย

ของสถานอนามยมวงยาย พยาบาลวชาชพ ทชวยกน

ดแลตอย อดตเจาอาวาสวดบานมวง ถงแมปจจบนตอย

จะเสยชวตไปแลว แตภาพและความประทบใจในทมงาน

ทชวยกนดแล เอาใจใสตอยจนวนาทสดทายของชวต โดย

พนฐานหมออนามย นแหละทใกลชดชวตชาวบาน ประชาชน

มากกวา หมออนามยจะรจก เขาใจ อธบายถงทมา ทไป

บทเรยนทไดเรยนร

“งานเยยมบานคนพการ” จากโครงการสรางเสรมทนตสขภาพคนพการ โดยการมสวนรวมของชมชนใน อำาเภอเวยงแกน

โดย ทพญ. พจนา พงษพานช รพช.เวยงแกน จ.เชยงราย

มมมมองใหเราอยางนาทง

โดยมเครองมอ “การออก

เยยมบาน”

การเยยมบานทำาให

เราลกออกจากโตะมาเหน

ชวตของผคน ญาต คนพการ

วถชวตตามความเปนจรง

มากขน แตการออกเยยมบาน

อยางเดยวคงไมพอ

--- หวใจ มนสมอง แนวคดทถกตอง การลงมอทำา

องคความร การบรหารจดการสระบบบรการ พลงการขบเคลอน

ของสงคม การเหนคณคาของคนพการ และความสำาคญ

จากผบรหารโรงพยาบาล หวหนางาน และหรอนกการเมองใน

พนทกมสวนสำาคญ อยทวาพวกเราคนทำางานจะใชศาสตร

และ ศลป อยางไรใหลงตวแลวการทำางานดแลคนการกจะ

เปนไปตามธรรมชาต มความสมดลมงสความยงยนเพอเปน

หนงในงานประจำาของเราเชนเดยวกบงานอนๆ

จากการทเปนตวแทนฝายทนตสาธารณสข รพช.

เวยงแกนไดมโอกาสเขารวมเรยนรกบเครอขายทนตบคลากร

สรางเสรมสขภาพคนพการ โดยสถาบนสรางเสรมสขภาพ

42 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

คนพการ (สสพ.) ทำาใหมโอกาสทำางาน

เรองคนพการรวมกบทมสหวชาชพ แตก

ไมลมทจะใหโอกาสกบนองๆ เจา

พนกงานทนตสาธารณสข (ทนตาภบาล)

และผชวยทนตแพทยดวย เพราะ

ถาเขาไดมโอกาส ลงมอทำา เขาจะเขาใจ

เนองาน อารมณ ความรสกของกน

และกน มเวทการเรยนรรวมกน

การทำางานมวตถประสงคเพอ

ตวเราจะไดร จกตวเราเองมากขน

เหนตวเอง เหนชวตผคนในชมชนมาก

ขน เหนคณคาของกนและกน มอง

เครอขายทเกยวของในชมชน “มองกนแบบเพอนมากกวา

ผใหเงน หรอแคผใหความรวมมอ” จากนนรวมกนสราง

สงทจะทำาใหการใชชวตประจำาวนของคนพการในชมชน

ดขน คณภาพชวตของคนพการหรอญาตกจะดขนดวย

ทมเราเลอกพนทศกษาเรยนรในเขตพนทตำาบล

มวงยาย เนน คนพการและผปวยกลมโรคเรอรง เชน

โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง เปนตน เราปลาบปลมการดแล

เอาใจใสผคน คนพการ และญาตของกลมงานกายภาพบำาบด

เราขอมาทำางานรวมกบเขาดวย จำานวน คนพการของเรา

เพมขนทกป และมแนวโนมจะไมหยดอยแคน นาจะ

เพมขนเรอยๆ และจากการทำางานในชมชน

พบวา ประชาชนในอำาเภอเวยงแกน มภาวะ

เสยงตอสขภาพทหลากหลายทอาจนำาไปส

ความพการในทสด เชน คนไขเบาหวาน ความดน

ทเพมขน หนงในนนมปญหา จากพฤตกรรม

การกนดวย ทำาอยางไร เราถงจะพาผคนใน

ชมชนมามสวนรวมในการสรางกลไก

เฝาระวง และพฒนาระบบการดแลคนพการ

และผปวยโรคเรอรงในชมชนใหได

แตในชวงแรกสงทเรมตน กคอ ใสแนวคดใหคนทำางาน

ทำาอยางไรคนทำางานจะ เขาถงคน เขาใจคน เขาใจพนท

รจกตวเอง เพอทเวลาการทำางานจะสงผลในการเรยนร

ใหกบเขาอยางมากมาย และทสำาคญเกดการพฒนา

ระบบการออกเยยมบานโดยมแกนนำาชมชน เชน อาสา

สมครสาธารณสข เทศบาล กำานน ผใหญบาน เปนตน

ใหความสำาคญ และมามสวนรวมมากกวาทเปนอย และ

เกดจตอาสาในชมชนอำาเภอเวยงแกน

43 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

การทำางานนพวกเรารวมกนวางเปาหมาย

--- หนง การยอมรบในคณคาของระบบบรการปฐมภม และ

ทตยภมในการดแลผพการและผปวยโรคเรอรง

ในชมชน “คนทำางานระบบบรการของเรา สามารถมสวนรวม

ในการชวยใหคนพการดแลตวเองเยยวยาตวเองได”

--- สอง การยอมรบในคณคาและศกดศร “คน

ทำางานเครอขายในชมชน ผพการและญาต” รวมถง

การ “รจกตนเอง รจกเพอน = รวาใครเปนใคร แลวเราจะ

เปลยนทาทในการทำางาน” นอกจากนนยงเปนการทำางาน

เพอศกษาเรยนรพฤตกรรมคนพการ ญาต

ครอบครว ชมชน คนทำางานยงตองขยาย

เครอขายสการดแลผพการโรคเรอรงในชมชน

และนำาเครอขาย เขามามสวนรวมในการดแล

ปวยรวมกน จนถงการสรางเสรมศกยภาพ

ของผพการผปวยโรคเรอรง และญาตในชมชน

แบบ “ เพอน ชวยเพอน ”

คนทำางานทมารวมกลมกนออกเยยมบาน

นอกจากภาระหนาทจากงานประจำาแลว ทมงาน

ยงใหความสำาคญกบ Heart Head Hand

-- หนง หวใจของคนทำางาน (Heart) ทมงาน

ชวนกนทำา (Snow ball) สวนใหญคนทำางาน

ทมารวมกนมความชอบ ใสใจในผปวย อาสาสมคร

ใจเขามาทำางานรวมกน -- สอง Head การวางแผน

การบรหารจดการ ทมงานมการประสานงาน

ตดตอกนแบบไมเปนทางการระหวางสมาชก

ในทม ตางคนตางชวยกนตระเตรยมพนท

และการแจงขาวกบผปวย ขอมลผปวย

การบนทกขอมลผปวย การเตรยมรถออก

เยยมบาน ระยะแรกมปญหาอปสรรค

การเชอมโยงขอมลกนของสถานอนามย

และสหวชาชพดวยกน การวางแผนออก

เยยมบานยงไมครอบคลม เจาหนาท

ยงขาดองคความร และทกษะการจดการปญหา

เฉพาะหนา ทมงานปรบปรงและแกไขดวยการพดคย

กนมากขน ปรบทศนคต ถอดประสบการณ บทเรยน

การทำางานทกครงหลงการออกเยยมบานเสรจใน

แตละครง ควบคกนไปกบ -- สาม การลงมอทำา (Hand)

ลงออกเยยมบานแตละครงทมงาน เดมมปญหาการบนทก

ขอมล และการสงตอขอมลระหวางสหวชาชพ และ

สถานอนามยแตละตำาบล ทมงานทำาการปรบปรง

แบบบนทกขอมลใหสหวชาชพลงขอมลไวใน OPD card

และแบบบนทกของแตละวชาชพ เพอการวเคราะห

44 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ผลงานตอไปกลบมาตรงการถอดบทเรยน ทมงานได

มอบหมายใหสมาชก 1 ทานทำาการบนทกผลการ

ถอดบทเรยนในแตละครง และสมาชกทเหลอ

ทำาการเขยนบรรยายความรสก เหนอะไรจากการ

เยยมบานแลวอยากทำาอะไรตอไป อาจจะเปน

ความฝน หรอสงทยงทำาไมไดในตอนนกได ประมาณ

1 หนากระดาษ A4 เพอเปนการ การทบทวน บท

เรยนในการออกเยยมบาน

“หาเพอน” เครอขายทเกยวของในการดแล

คนพการในชมชน เรมดวย นกกายภาพบำาบด และ

เมอไดทำาด คนทำาดไมวาจะอยทไหน เขากจะมา

เจอกน มารวมกนทำาดๆ ๆ สงตอกนไป ดงดดทมงาน

ทเปนเครอขายเขามาในกลมพวกเรามากมาย

เชน หมออนามยเจาของในพนท อาสาสมคร

สาธารณสขชมชนประจำาหมบาน กงสภากาชาดไทย

อ.เวยงแกน นำาโดยภรรยานายอำาเภอ วฒนธรรม

อำาเภอเวยงแกน ญาตคนพการ ทหารพราน เขามา

รวมในการทำางานออกเยยมบาน

เครองมอ คอ กระบวนการเรยนรท

หลากหลาย ทมงานเยยมบานเรามความ

หลากหลายในความเ ปนสหวชาชพ

การถกเลยงดตางท ตางทาง แลวยงจะ

ตองมาทำางานในพนททมความหลากหลาย

ทาง ภาษา วฒนธรรมประเพณวถชวต

เปนตน ทำาใหเกดการเรยนรทจะเออใหคน

ทำางานเกดการใครครวญชวตของตวเอง รจก

ตวเอง เขาใจผอนกระบวนการเออใหคนทำางานไดแสดง

ศกยภาพของตนเองไดอยางเตมท ทมงานเราสนใจ

การเรยนรทหลากหลายเราเลอกใชเทคนค วธการตางๆ

เชน สนทรยสนทนา มงเนนการฟงอยางลกซง เกดการ

ใครครวญ เกดมณฑลแหงพลง คนทำางานเกดการสนดาป

ภายในของตวเอง

เทคนค/องคความรของสหวชาชพกมสวน เพราะ ทมงาน

ถกบมเพาะมาจากโรงเรยนแพทย โรงเรยนทนตแพทย

โรงเรยนเภสช โรงเรยนพยาบาล โรงเรยนหมออนามย

เปนตน Outcome mapping หรอ แผนทผลลพธอยาง

ไมเปนทางการ คดหาภาคหนสวน ผมสวนไดสวนเสย ศลปะ

บำาบด (การวาดภาพ) เราลองใหสมาชกกลมเบาหวาน

ความดนลองวาดภาพหนาตาเอง สงทคดหา พะวงหา “ทำาไม

หมอไมใหเขยนมอขวาใหรแลวรรอดไปนะ ใหเขยนมอซาย

45 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

กไมสวยซ” แมอยสม วย 68 ป พดพรอมกบ

รอยยมบนใบหนา นอกจากนนการเลอก Case

ลงทนาสนใจหรอมความเรงดวน เชน ใครกำาลงม

ปญหาอย ใครเปนคนอาสา การจดสถานท

บานอาสาสมครกสำาคญทำาใหเราไดเหนสภาพบาน

วถความเปนอย และเหนความสมพนธใน ครอบครว

ญาต เพอนบาน

การเรยนรกบเครอขายในพนท “ทนทางสงคม”

เชน วฒนธรรมอำาเภอ สนใจวฒนธรรม เขา

ทำางานกบปราชญชาวบาน พระภกษ เดก และ

เยาวชน เขาใหมมมอง “ถาผมมเวลาหรอตดตอ

เครอขาย เชน โรงเรยนผนำาชมชนในหมบาน

ผมจะทำาโครงการทเปนลกษณะในการสอน เรองการ

ปฐมพยาบาลเบองตน การดแลการเจบปวยเลกๆ

นอยๆ ป ยา ตายาย มาสอนลกหลานทำาขนม

มารยาทไทยในวนอาทตย โดยใชสถานทในวด

ผมอาจจะชวยของบบางสวนจาก กศน.เวยงแกน

มาชวยใหเดกมพฤตกรรมสขภาพทด สมพนธภาพ

ทดกบผสงอาย วทยากรอาจจะมาจากสวนของ

พวกเรา หรอหาทอนกไดในชมชน อยางนอย

เราไมตองมาวงแกไข เรองสขภาพทหลง ถงแม

จะใชเวลาบางแตมนกคมคา ”

--- กงสภากาชาดไทย นำาโดย คณนาย นวลยงค

หงษทอง และคณะ ทานเอออำานวยความสะดวกในการ

ลงพนทและ สนบสนนอาหารกลางวนใหทมงาน

บอยครง

--- หมออนามยและพยาบาลวชาชพประจำา

สถานอนามยมมมมอง “พวาเราตงทมออกเยยม

บาน แบบหลากหลายวชาชพแบบนดมากเลย

บางทพไปเยยมบานคนพการเอง พอเจอปญหา

แลวแกไขปญหาใหเขาไมได รสกเสยใจ และสงสาร

เขามาก แตไมรจะชวยอยางไรจรงๆ บางทเปนปญหาเรองเงน เรองสวสดการกไมรจะตดตอใครด” การทำางาน

กพบปญหาระหวางทาง คอยปรบปรงไป เชน มปญหาการจดการขอมลอยางเปนระบบ : พบวาแบบบนทก การเชอม

46 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

คนพการ ขอมลคนพการรวมถงองคความร

ของคนทำางานยงแยกสวน ยงมองบรบทของ

คนพการไมทะลสงผลถง แนวคด และการวางแผน

การทำางานทไมเขาถง ไมถกเปาหมายของ

บรบทชมชน

การเรยนรทไดจากการทำางาน การทำางาน

คอ การขดเกลาตวเอง การเหนตวเราเอง

รจกตวเอง เขาใจผอน ปรบทาทในการทำางาน

การใชชวต นอกจากนนยงพบวา ความสมพนธ

มตรภาพ ระหวางคนทำางาน (สหวชาชพ) เครอขายภาค

ประชาสงคมในพนท “ทนทางสงคมดขน” --- มตรภาพ

ระหวางคนพการ ญาต คนทำางานด “ผบรหารใหกำาลงใจ”

ลงมาออกเยยมกบพนท --- พยาบาลพเลยงตำาบล

อนๆ ไดมโอกาสเขามารวมออกเยยม แลกเปลยนเรยนร

มโอกาสไดเขามารวมออกเยยมบาน และรวมเวทถอด

บทเรยนดวย---เกดความเขาใจในตวคนพการมากขน

ตระหนกรสงแวดลอมอนๆทมผลตอพฤตกรรมของ

ผดแลคนพการ เชนปญหาครอบครว เกดกลมจตอาสา

ในกลมคนพการทจะคอยชวยดแลกนและกน

ปจจยความสำาเรจ หนง การเรยนรรวมกน ความรวมมอ

--- สอง การสอสาร/ประสานงานแนวราบกบ เครอขาย

หมออนามย ลกจาง วฒนธรรมอำาเภอ สาม-- การบรณการ

องคความร ความเขาใจใหเขากบวถงานประจำา

--- ส กระบวนการเรยนรรวมกนเออใหเกดการเสรมพลงอำานาจ

กบคนทำางานและเครอขาย “เออใหเกดการใครครวญ

ตวเองอยางลกซง” การฟงอยางลกซง จะนำาไปสความจรง

ความด ความงาม

การทำางานในกลมคนพการทำาใหเราไดเรยนรมากมาย

แตเดมเราคดวาเราเปนผให แตจรงๆ แลวเราเปนผรบ

ตางหาก .... ไมหรอกแทจรงแลวเราตางไดดแลซงกน

และกนตางหาก ...และงานสงเสรมสขภาพชองปาก

คนพการกควรจะเปนงานหนงในหลายๆกลมอายทเราควร

จะทำาไปตลอดไมใชแคชวงใดชวงหนงเทานน

ขอบคณสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ และ

ผทมโอกาสทำาใหเกดงานนขน รวมทงทมสหวชาชพ

เยยมบานอำาเภอเวยงแกน และประชาชนอำาเภอเวยงแกน

ทกคน

47 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ใ นชวตการทำางานของผทไดรบการเรยกขานวาผเชยวชาญดาน

ทนตกรรม ทนตแพทยหลายๆทานคงไ ดม โอกาสทำ างานส ง เสรม

สขภาพชองปากในชมชนกนมาบางไมมากกนอย แตสำาหรบขาพเจา

“โครงการสงเสรมสขภาพชองปากนกเรยนโรงเรยนเชยงรายปญญานกล ป

2554” ถอเปนครงแรกทขาพเจาไดมโอกาสทำางานในชมชน และเปนครงแรก

ทไดเปนผรบผดชอบโครงการ ซงในชวงแรกทไดรบมอบหมายงานกม

ความกงวลอยวาจะทำางานไดไมดเนองจากไมเคยมประสบการณมากอน

และบคลกสวนตวกเปนคนไมชอบทำาอะไรทตนเองไมถนด ไมชอบการเปลยนแปลง

เรอง “เลาสกนฟง.....

บทเรยนนอกรว

โดย ทพญ.ภาสวรรณ กลเศรษฐ

กลมงานทนตกรรม โรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห

48 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เรอง “เลาสกนฟง.....

บทเรยนนอกรว

โดย ทพญ.ภาสวรรณ กลเศรษฐ

กลมงานทนตกรรม โรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห

ถาเลอกไดกจะเลอกการรกษาผปวยในโรงพยาบาลมากกวา

การออกไปทำางานชมชนขางนอก แตเปนความโชคดของ

ขาพเจาทมโอกาสเขาประชมในเวทแลกเปลยนเรยนร

เครอขายทนตบคลากรพฒนาระบบบรการสขภาพชองปาก

ระดบปฐมภมในกลมคนพการททางสถาบนสรางเสรมสขภาพ

คนพการ (สสพ.) จดขน จากเวทนขาพเจาไดความรความ

เขาใจในคนพการมากขน ไดเรยนรการทำางานของเครอขาย

ทนตบคลากรซงสามารถเปนแนวทางในการทำางานใหขาพเจา

ได และสงสำาคญคอการไดเหนผลงานของเพอนรวมวชาชพ

ททำาประโยชนใหกบคนพการซงสรางแรงบนดาลใจใหขาพเจา

รสกอยากเปนอกคนหนงทรวมสรางสงดๆน “ใจ” ของคนเราชางอศจรรย จากแรงบนดาลใจทเกดขนทำาให

ความรสกกงวลของขาพเจาหมดไป และมมมมองใหมในการทำางานโดยไมกลววาการทำางานจะเจอปญหาหรออปสรรคใด

ถาเกดปญหาขนกเรยนรหาทางแกไขใหคลคลายไป ดวยความคดนทำาใหขาพเจาทำางานอยางมความสขและ

สำาเรจไดดวยด การทำางานกบเดกนกเรยนทมความบกพรองทางสตปญญาไมใชเรองงายนก ตองทำาความเขาใจ

ธรรมชาตและความสามารถในการเรยนรของเดกๆ ตองอาศยความชวยเหลอจากคณครซงเปนผใกลชดและ

รจกบคลกภาพของเดกนกเรยนแตละคนเปนอยางด ดงนนในการทำางานครงนนอกจากขาพเจาและผชวยทนตแพทยคหแลว

ผทมบทบาทสำาคญททำาใหงานนสำาเรจดวยคอคณะครโรงเรยนเชยงรายปญญานกลทกทานซงใหความรวมมอและการ

สนบสนนอยางดตลอดการทำาโครงการ แมจะเปนชวงเวลาสนๆไมกเดอนทขาพเจาลงพนททำางานแตไดรบสงดๆ

กลบมามากมาย คอ การไดทำาตามทตงใจไววาจะเปนคนหนงทรวมสรางสงดๆใหเกดขนเพอคนพการ นอกจากน

ยงไดรบมตรไมตรทดจากทงคณครในการทำางานทโรงเรยน และจากผปกครองนกเรยนในการไปเยยมบาน

ทสำาคญคอการไดรบการแบงปนความสขจากเดกๆ โดยทกครงทไดพบกนความใสและบรสทธของเดกๆ

ทำาใหขาพเจายมออกมาไดทกครง เวลาทำางานเหนอยๆหนหนามาเหนรอยยมบนใบหนาเดกๆ กทำาใหขาพเจาม

49 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

แรงทำางานตอไปได โครงการนเปนผลงานแรกของ

ขาพเจาซงเรมตนดวยดและสำาเรจลงดวยความสวยงาม

เปนความภาคภมใจและเปนแรงพลกใหขาพเจากาวตอไป

ในเสนทางของการทำางานเพอชมชน เพอสงคม เพอ

เพอนมนษย โดยจะใชความรความสามารถทางดาน

ทนตกรรมทม ให เปนประโยชนมากทสดหลายปท

ผานมาขาพเจาไดใชเวลาแตละวนหมดไปกบการใหบรการ

รกษาผปวยบนยนตทนตกรรมในโรงพยาบาลโดย

ไมสนใจทจะเปลยนแปลงรปแบบการทำางานหรอลอง

ทำาอะไรทตางไปจากเดม การไดมาทำาโครงการนเปดโอกาส

ใหขาพเจาไดสมผสและเรยนรสงใหมนอกรวโรงพยาบาล เกดเปนบทเรยนในชวตของขาพเจาวาการเปดใจยอมรบ

การเปลยนแปลงทำาใหเกดการเรยนรสงใหมและเปนโอกาสในการพฒนาศกยภาพของตนเองซงศกยภาพของเรานนสามารถ

ทำาสงดๆเพอเพอนมนษยไดอกมากมายโดยขาพเจาเชอวาทกคนกสามารถทำาไดขอเพยงแคมใจคดทจะทำาเทานนกเพยงพอ

50 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ทมงานออกเดนทางออกจากโรงพยาบาล พรอมทงอปกรณตางทนำาไปฝากกบกลมผพการ ทงรางกายและจตใจท เตมเปยมพรอมทจะดแล และใหคำาแนะนำาทดกบผพการในชมชน พอไปถงสถานน อนามยทกทาย พเจาหนาททนนดวยสหนาทยมแยม และพรอมททำางาน พเจาหนาทบอกวาตองรอซกครนะคะ ทางทมงาน จงนงรออยซกคร ไดยนเสยงรถยนตขบ เขามาเปนรถของพเจาหนาท ขาพเจาเดนออกไปดเหนยายวย 60 ป จงมอหลานเดนลงจากทายกระบะรถ ของพเจาหนาท เปนเดกชายรางกายอวบอน หนาตา นารก วยประมาณ 10 ป เหนจะได “สวสดคะ” เปนคำ�ทกท�ยแรกทท�งทมง�นของ

โรงพย�บ�ลวงนอยทกท�ยกบย�ยและเดกช�ยผนน

เดนเข�ม�ทสถ�นอน�มย ดวยอ�ก�รกระหดกระหอบ

และเรงรบย�ยของเดกผนนกล�ว“ขอโทษ”ดวยว�จ�

ทนอบนอมและส�ยต�ทขอโทษทพ�หล�นของตนเอง

ม�ผดเวล�นดกนไว คณหมอพรอมพรรณจงถ�มถง

เหตผล ดวยนำ�เสยงทไพเร�ะ คณย�ยใหคำ�ตอบทนท

ว�จรงๆอย�กม�ตงแตเช� แตขบรถมอเตอรไซดไมเปน

ต�ตองออกไปทำ�น�ตงแตเช�ไมมคนพ�ม�จงตองรอให

ต�กลบม�จ�กน�กอนแตคณหมอย(พพย�บ�ลรพ.สต.)

เรองเลาทประทบใจเรอง

“เดกตวนอยผเปนดวงใจยาย”นางสาวลกขณา มฤาการณ เจาพนกงานทนตสาธารณสข

ปฏบตงาน โรงพยาบาลวงนอย จงหวดพระนครศรอยธยา ผเลาเรอง

ไปรบม�กอน เปนคำ�กล�วจ�กย�ยทชร�ภ�พม�กแลว

ซงทจรงตองเปนฝ�ยทลกหล�นตองดแลแตกลบตองดแล

หล�นแทนคยกนซกพกจงเรมสมภ�ษณคณย�ยว�นองม

คว�มผดปกตอะไรบ�งคะคณย�ยวย60จงเรมถ�ยทอด

เรองร�วนองใหฟงซงตอนแรกเวล�ถ�มคณย�ยจะตอบ

แบบตะกกตะกก แตพอคยกนซกพกแสดงใหย�ยเหนว�

เร�มคว�มตงใจจรงทจะชวยคณย�ยดแลแลนองคณย�ย

จงเรมเล�เรองอย�งไวว�งใจใหท�งเร�ฟงว�ตอนเกดม�

นนเดกนนปกตด ไมมอะไรผดปกต แตม�ทร�บว�เปน

ออทสตกตอนเดกอ�ยประม�ณ 2 ขวบ เพร�ะหล�น

ไมยอมพดจง พ�ไปห�หมอทอน�มย แมของเดกทงไป

51 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ตงแตเดกพอแตงง�นใหมไมไดสงเงนเลยงดจงตองอยกน

3คนมต�ย�ยและหล�นต�มอ�ชพทำ�น�ย�ยบ�งครง

ตองออกไปรบจ�งทวไปตองปลอยใหหล�นช�ยอยเพยงลำ�พง

กบคนข�งบ�นย�ยเล�ใหฟงว�แตกอนนนต�เคยพ�ไป

โรงพย�บ�ลจงหวดและรบย�เปนประจำ� แตปจจบนต�

ไมสะดวกเรองก�รเดนท�งทจะพ�หล�นไปจงไมไดรบย�

ตอเนอง นองจะชอบพดต�มคำ�สดท�ยทเร�พด ไมม

อ�ก�รททำ�ร�ยผอนชอบเลนคนเดยว

ย�ยเล�เรองกจกรรมประจำ�วนใหฟงว�ตนเช�ม�

ย�ยตองพ�นองไปแปรงฟนทกวน และตอนนย�ยกำ�ลง

เรมฝกใหนองแปรงฟนอ�บนำ�เข�หองนำ�แตงตวเอง

ย�ยเล�ใหฟงว�นองชอบแปรงฟนแตทำ�ไดแคเพยงชวง

เวล�สนๆ เท�นนจงแปรงฟนไมสะอ�ดเท�ทควร ย�ย

เปนคนอ�ห�รใหหล�นรบประท�น อ�ห�รทหล�น

ชอบท�นคอไกทอดหมทอดไขทอดแตไมชอบกนผก

และผลไม ย�ยจงมกจะทำ�อ�ห�รประเภททอดใหหล�น

รบประท�น ไมคอยรบประท�ขนมกรบกรอบเนองย�ย

ไมไดซอใหรบประท�น แตรบประท�นข�วครงละ

หล�ยจ�นคณหมอพรอมพรรณจงถ�มย�ยว�เดกฟนผ

ไหมย�ยบอกไมรซฉนไมเคยพ�ไปห�หมอฟนเลยคะแต

ฉนกพย�ย�มแปรงฟนใหกบหล�นทกวนคะ

คณหมอจงบอกกบย�ยว�ไมเปนไรนะคะ

คณย�ย

คณหมอจงเรมบอกกบย�ยว�วนนหมอ

จะม�ตรวจฟนให หลงจ�กนนจงทำ�แบบ

ทดสอบสอบ แตย�ยอ�นหนงสอไมออก

ข�พเจ�จงเปนผอ�นใหคณย�ยมคว�มรท

ไมถกตองในเรองก�รเลอกอ�ห�รโรคฟน

ผคณหมอจงตรวจฟนใหเดกและชใหย�ย

ดขฟนทเก�ะบนตวฟนเปนคร�บเหลอง

นองใหคว�มรวมมอเปนอย�งดแตบ�งครง

กจะแยงของในมอบ�งเปนบ�งครงแต

ทกอย�งกผ�นไปดวยด คณหมอบอกย�ย

ว�เดกมฟนผหล�ยซเปนฟนแทกมตอง

พ�ไปทำ�ฟนทโรงพย�บ�ลแตย�ยตองขอ

ปรกษ�คณต�กอน แลวจะโทรกลบม�บอกอกท

หลงจ�กนนคณหมอจงสอนแปรงฟน หลงจ�กนน

ใหคณย�ยทำ�ใหดคณย�ยยงทำ�ไมถกคณหมอจงตองจบมอ

คณย�ยแปรงฟนใหกบหล�นย�ยเรมเหนคว�มแตกต�ง

เนองจ�กหล�นฟนข�วขน นอกจ�กนนยงพดเรอง

อ�ห�รว�งสำ�หรบเดก ย�ยบอกว�จะพย�ย�มทำ�ใหได

ต�มทหมอบอกย�ยนะ คณหมอและทมง�นจงพดให

กำ�ลงใจคณย�ย

ข�พเจ�มโอก�สไดเจอย�ยหล�นคนเพยงครงเดยว

แตกทำ�ใหทร�บถงคว�มรกอนยงใหญจ�กส�ยโลหต

เดยวกน ทไมทอดทงกน “ย�กดมจนกตองเลยงด

หล�นอนเปนทรกยงตอไป ตร�บเท�ทมลมห�ยใจ”

เปนคำ�กล�วของย�ยวย60ปข�พเจ�และทมง�นจะตอง

ลงเยยมบ�นคณย�ยและหล�นอกเพอตดต�มดพฒน�ก�ร

เรองก�รดแลสขภ�พชองป�กและเรองอนๆทพอชวยเหลอ

เดกช�ยผนไดท�งทมง�นขอขอบคณสถ�บนสร�งเสรม

สขภ�พคนพก�รทใหก�รสนบสนนทำ�ง�นทดแกสงคม

อกสงคมหนงทข�พเจ�ไมเคยไดสมผส

52 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

กอนจะเลาถงความประทบใจในการทำางานสงเสรม

ทนตสขภาพคนพการ ดฉนขอกลาวยอนกลบไปเมอ

ป 2552 ดฉนเคยสงผลงานการเขยนบทความ เรอง

แนวคดระบบการดแลผพการใหมสขภาพชองปากท

ด ไดรบรางวลท 2 จากทนตแพทยสภา และตอมา

ดฉนกพบเดกทมความพการทางสมองและแขนขาลบ

มารบบรการทนตกรรม แลวดฉนกไดนำากรณศกษา

ของเดกคนนมาเขยนเพอนำาไปเสนอในงานประชมวชาการ

ทจงหวดกระบ ไดรบรางวลชมเชยอนดบ 1 (ท 4) จาก

จำานวนผลงาน 14 ชน อาจารยทนตแพทยทมาวพากย

ใหคะแนนในวนนนไดบอกกบดฉนวา “ขอใหทำาตอไป

นะอยาทง” เพราะคนกลมนยงเขาถงการบรการทาง

สขภาพนอยมาก ซงนนกเปนความภาคภมใจและเปนแรงผลกดนใหดฉน

คดอยเสมอวา กอนทดฉนจะไดไปทำางานวชาการตามตำาแหนงของดฉน

ถามโอกาสดฉนจะทำาโครงการเกยวกบการดแลสขภาพชองปากในคน

พการใหได เนองจากวาดฉนจะยายกลบไปอยบานตวเอง ยายไปทำางาน

ทโรงพยาบาลนครพนม ดฉนอาจไมไดทำางานทางดานทนตสาธารณสข

อก หลงจากกลบมาจากการประชมไมนาน ทพญ. รจต จนทรประสทธ

รพ. ศรสงคราม จ. นครพนม ผซงไปรวมเปนพธกรและแสดงกจกรรม

บนเวทในงานประชมวชาการ เหนวาดฉนสนใจในงานดานคนพการอย

จงไดโทรศพทมาหาแลวบอกวา สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ สสพ.

โดย น.ส. สรกนยา สงหศร นกวชาการสาธารณสขชำานาญการ

โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชธาตพนม จ.นครพนม

ความประทบใจ ในงานสรางเสรมสขภาพ ชองปากคนพการ

53 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

มงบประมาณสนบสนน ขอใหทำาโครงการเขาไปขอทน

ตอมาปลายป 2553 (ปงบ 2554) ดฉนทราบวามการอบรม

จากสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) จดโดยวารสาร

ทนตภธร ในวนท 29 พ.ย. 53 – 1 ธ.ค. 53 ตามจรงปดรบสมคร

ไปแลว แตดฉนขอโอกาสเขารบการอบรมดวย ทางผจด

จงสงแฟกซมาใหดฉนพรอมกบสามารถเบกคาใชจาย

จากทางผจด ใหดฉนเขารวมอบรม หลงอบรมทาง สสพ.

มงบประมาณสนนสนน ดฉนจงรบเขยนโครงการสงไปขอทนท

งานนเปนงานใหมดฉนจงตองทำางานหนกเปนเทาตว

เนองจากงานประจำากมมากอยแลว อกทงในป 2554 น

มงานทเพมเขามา คอตองทำา Completed cased ใน

เดก ป. 1 ตองเยยมบานหญงมครรภ ดฉนตองทำางาน

นอกเวลาคอการศกษาหาขอมลเกยวกบคนพการ หาขอมล

พนฐานของคนพการในอำาเภอ ตำาบล โดยประสานงานกบ

นกกายภาพบำาบด งานสขภาพจต เทศบาลธาตพนม และ

ไดทำาโครงการของบออกเยยมบานจากเทศบาลธาตพนม

ซงกไดรบการอนมตใหโครงการของดฉนผานและสนบสนน

งบมาใหอก แตขอใหขยายการทำางานจาก 1 ตำาบล เปน

2 ตำาบล เพราะเทศบาลธาตพนมรบผดชอบ 2 ตำาบล 14

หมบาน นอกจากนกหาขอมลของ อสม. โดยประสานงาน

กบฝายสขาภบาล จดเตรยมเอกสารและจดทำาแฟมประวต

คนพการ เชญประชมทมทำางาน ดำาเนนการอบรมคนพการ

ผดแล และอสม. ดฉนบอกพวกเขาวาเขาไมใชคนพการนะ

แตเขาคอบคคลพเศษ และดฉนกใหทมงานทกคนเรยก

เขาวาคนพเศษ

วนอบรมดฉนเหนคนทตองนงรถเขนมาลำาบากแต

เขากมา ขณะอบรมไดเหนรอยยมบนใบหนาของเขา

เหลานน มคนชมวาสนกมากเสยดายแทนคนทไมมา หลงจาก

การอบรมไดขอให อสม. ชวยเหลอในการเกบขอมล

ทวไป จากนนทมสหวชาชพและ อสม. กออกเยยม

บาน ใหบรการตรวจสขภาพรางกาย คดกรองสขภาพจต

และตรวจฟน ในการออกเยยมบานบางบานดฉนตอง

ไปหลายครง เพราะไมพบคนพการ หรอคนพการไมให

ความรวมมอในครงแรกทไป มหลายครงทดฉนจำาเปนตอง

ไปเยยมนอกเวลา เชน วนปกตชวงเลกงานตอนเยน และ

วนเสาร - อาทตย เมอไดขอมลคนพการครบแลว จงไดจดทำา

แผนออกใหบรการทนตกรรมในชมชน โดยใชสถานททบาน

คนพการเอง ศนยสาธารณสขมลฐานประจำาหมบาน หรอบาน

อสม. แลวแตความสะดวกและความพรอมของแตละหมบาน

ในการปฏบตงานดฉนประทบใจทมงานทกคน นบ

ตงแตทมทนตบคลากร ทมความเหนอกเหนใจคนพการ

หลงจากกลบมาจากเยยมบาน และเหนถงความยาก

ลำาบากของคนพการในการทจะมารบบรการ ทนตกรรม

ประทบใจนกกายภาพบำาบด และพยาบาลวชาชพจากงาน

สขภาพจตและเวชปฏบตครอบครว ทถงแมจะมงานประจำา

54 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

มากอยแลวแตกพกงานตนเองไวกอนและยนดทจะออกเยยมบานรวม

กบดฉน ประทบใจ อสม. ทยนดและเตมใจในการพาออกเยยมบาน

คอยบรการตดตามและอำานวยความสะดวกในดานสถานท หรอรบสง

คนพการใหมารบบรการทนตกรรม ประทบใจคนพการสวนใหญทไมยอทอ

ตออปสรรคทกำาลงประสบอย ทำาใหดฉนมแรงและกำาลงใจในยามททอ

คนพการบางคนดใจทมหมอมาเยยม ถงกบออกปากชนชมวา

คณหมอดจงทมาเยยมถงบาน อยากใหมาเยยมบอย ๆ อยาก

ใหหมอหรอใครกไดมาพดมาคย ไตถามสารทกขสกดบและให

คำาแนะนำาในดานตาง ๆ ดฉนไดคนพบศกยภาพบางอยางทมอย

ในตวคนพการบางคนดวย เชน บางคนแขนขาลบ แตสามารถใช

คอมพวเตอรได บางคนนวมอขางหนงขาดทกนวแตสามารถทำางาน

หนก หาเลยงครอบครวได เชน ทำางานในทสง ซอมรถ ทำาการ

เกษตร ฯลฯ บางคนพการทางการเคลอนไหว ตองใชเหลกคำายน

ชวยพยงเดนแตออกไปขายของทกวน คนพการบางคนเครยด

ทไมมงานทำาตองเปนภาระใหกบครอบครว ตองการใหฝกอาชพ

และหางานใหทำา แสดงใหเหนวาหากเขามโอกาสและสามารถทำาได

เขากตองการยนอยดวยลำาแขงของตวเอง โดยไมเปนภาระของใคร

หลงจากเสรจสนภารกจการเยยมบานและออกใหบรการ ดฉนได

รวบรวมขอมลทงหมด 14 แฟม 14 หมบาน รายงานเทศบาล 14 หมบาน

แตรายงาน สสพ. เพยง 8 หมบาน คอรายงานตามงบทไดรบการ

สนบสนนในแตละแหง การทำางานครงนดฉนไดรบประสบการณใหม ๆ

คนพบศกยภาพทมอยในคนพเศษเหลาน เพยงแคเราเขาใจใหกำาลงใจ

และใหเวลากบเขา เขากจะอยในสงคมไดอยางปกตสข ในทางกลบกน

เขาเหลานนกเปนแรงผลกดนใหดฉนมกำาลงใจ มความสขในการทำางาน

หรอแมกระทงดำาเนนชวต ดวยความระมดระวงมากขน เพราะมคนพการบางสวนทพการเนองจากการดำาเนนชวตดวย

ความประมาท เวลาทดฉนทอใจดฉนกมกจะหวนกลบไปนกถงวนทดฉนไดไปเยยมไปพดคยกบคนพเศษเหลานน

ดฉนกจะมพลงใจกลบคนมา

55 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ไมเคยคดวาจะมวนนอกครง ลงเหมอน

ตายแลวเกดใหม เปนคำ�พดของลงเปรม

หลงจ�กท ไดรบก�รผ�ตดตอกะจกทำ�ใหต�กลบม�

มองเหนอกครง

“บานโนนมคนตาบอด ไมเคยไดออกไปไหน

มาหลายปแลว” ป�จดพดพรอมกบช ไปท�งทศ

ใตมองเหนบ�นหลงเลกๆอยห�งออกไปประม�ณ

200เมตรจ�กคำ�บอกเล�ของป�จดแมค�ขนมจน

ในหมบ�นทำ�ใหทมเยยมบ�นตองแวะเยยมโดยไมตงใจเพร�ะไมมชอในทะเบยนคนพก�ร

นางฟาของลงเปรม

โดย...นางทณฑกา สขจนทร โรงพยาบาลระโนด จงหวดสงขลา

56 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ประตบานแงมอยเลกนอย เราจงเดนเขาไปมองเหนผชาย

แก รปรางผอม ผวขาว นอนมอกายหนาผากอยบนแครในบาน

“สวสดคะลง หนเปนทมเยยมบานคนพการคะ ปาจดบอกวา

ลงตาบอด เลยแวะมาเยยม” ลงลกขนนง หลงจากทไดคยกน

ทำาใหทราบวาลงชอ “นายเปรม เพชรมณ” อาย 75 ป บานทอย

เลขท 56 หมท 2 ตำาบลพงยาง อาศยอยกบลกสะใภและหลาน

ชาย ภรรยาเสยชวตแลว ลงเปรมมลกชายคนเดยวไปทำางานอย

ท อ.หาดใหญ นานๆกลบ จงไมคอยมเวลาดแล ลงเปรมมพนอง

7 คน ยงมชวตอยเพยงคนเดยวเปนพสาวชอนางแปลก อาศยอย

กบลกท อ.สะเดา ลงเปรมไมมชอในทะเบยนบาน ไมมบตรประชาชน ไมมบตรทอง ตาบอดทงสองขางมองไมเหนอะไรเลยมา

ประมาณ 3 ป ไมเคยไปหาหมอ จงไมทราบสาเหตวาเปนอะไร ปญหาสขภาพดานอนๆไมม ในตอนกลางวนลงเปรมอยบาน

คนเดยว ลกสะใภไปทำางานโรงงานกลบบานเกอบคำา หลานชายไปเรยนหนงสอ ลงจงนงกบนอนอยบนแครแหงน โดยมเสยง

ทวเปนเพอนคลายเหงา มเพอนบานแวะมาคยบางเปนครงคราว

ลงเปรมเลาวาตอนยงเปนหนมเคยทำาบตรประชาชนมาเพยงครงเดยว หลงจากททำาบตรหาย กไมเคยตดตอทำา

บตรใหม อกเลย การชวยใหลงเปรมมบตรประชาชน ในตอนแรกยงยากพอสมควร เพราะไมรจะเรมตนจากขนตอนไหน

กอน แตดวยความตงใจจรงของทมสหวชาชพ ไดชวยกนประสานงานทราบวากอนแตงงานลงเปรมอาศยอยทบานเถรแกว

หมท 1 ต.ระวะ เรยนหนงสอทโรงเรยนวดเถรแกว จงเรมตนจากการคนหาชอจากทะเบยนนกเรยน การเกบขอมล

ทดของโรงเรยนทำาใหยงมชอ “เดกชายเปรม พทธคง” เรยนหนงสอชน ป.1 เกดเมอ 1 เมษายน 2472 จากขอมลใน

ทะเบยนนกเรยนแสดงวาลงเปรมอาย 82 ป ลงเปรมใหขอมลเพมเตมวา ตอนยงเดกใชนามสกล “พดคง” แตสะกดไมถก

ตอนแจงเกดลกชาย ญาตแจงใหในใบแจงเกดลกวา พอชอ “นายเปรม เพชรมณ” ลงจงใชนามสกล “เพชรมณ” ตลอดมา

หลงจากนนจงไดประสานงานปลดอำาเภอถงขนตอนการทำาบตรประชาชน

57 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ซงไดรบคำาแนะนำาวา จะตองมการสอบปากคำาพยานบคคลดวย

ไดแก 1. พอ แมหรอ พนองสายตรงของลงเปรม 2. กำานนหรอ

ผใหญบานทรจก 3. ขาราชการทรจก จนในทสดลงเปรมกไดทำาบตร

ประชาชน ไดรบการเพมชอในทะเบยนบาน

ในเวลาตอมากมการประสานงานรถโรงพยาบาลเพอพาลงเปรมมาพบ

หมอทศนยแพทยชมชนวดเบกซงเปนเครอขายของโรงพยาบาลระโนด

เพอทำาบตรคนพการ เมอตรวจรางกายเสรจคณหมอบอกวา ลงเปรม

เปนตอกระจก ไมตองทำาบตรคนพการ คณหมอไดเขยนหนงสอสงตว

เพอสงลงเปรมไปรบการรกษาทโรงพยาบาลสงขลา ถอวาเปนขาวด

ลงเปรมและทกคนรสกดใจมาก แตลงเปรมกไมสามารถไปรบการรกษาไดในตอนน เนองจากลงเปรมยงไมมบตรทอง ไมมเงน

คารกษา จงตองรอจนกวาสทธบตรทองจะใชได

วนหนงในโรงพยาบาลระโนดกมการประชาสมพนธวาจะมโครงการผาตดตอกระจกเคลอนท โดยสำานกงานหลกประกน

สขภาพ เขต 12 รวมกบโรงพยาบาลบานแพว ซงจะออกมาใหบรการทโรงพยาบาลระโนดในวนท 25-26 มนาคม 2554 จง

ไดมการประสานงานใหลงเปรมทราบ และนดพบคณหมอเพอมาคดกรองกอนการผาตด ลงเปรมผานการคดกรอง และได

รบการนดหมายเพอเขารบการผาตดในวนท 25 มนาคม 2554 ดวยควมรวมมอของเจาหนาทแผนกตรวจสอบสทธของโรง

พยาบาลระโนด ทำาใหสทธบตรทองของลงเปรมออกไดทนใชในวนผาตด

ในวนผาตดลกชายลงเปรมและหลาน พาลงเปรมมาตามนด ดวยความตนตนทำาใหเมอคนลงเปรมนอนไมหลบ มผลทำาให

ความดนสงในระดบทไมสามารถผาตดได แตหลงจากทมการแนะนำาใหลงเปรมทำาใจใหสบาย นอนพกครงชวโมง วดความดน

อกครง ลงเปรมความดนปกต จงสามารถผาตดได โดยในวนนลงเปรมจะไดรบการผาตดตาขางขวากอน หลงผาตดลงเปรม

ตองนอนพกในหองประชมใหญของโรงพยาบาลทถกจดขนเปนทพกฟนหลงการผาตด ตอนเชาคณหมอเปดตาเพอหยอดยา

จงอนญาตใหกลบไปพกฟนตอทบาน ระหวางนนกยงมการปดตาอย จนกระทง 1 เดอน คณหมอนดเปดตา ในทสดวนทลง

เปรมรอคอยกมาถง ตามองเหน สามารถกลบมาใชชวตปกตอกครงหนง ลงเปรมสามารถเดนจากบานไปรบบรการขดหนปน

ทศนยแพทยชมชนวดเบก ซงอยหางจากบานประมาณ 2 กโลเมตร พรอมกบคำาขอบคณ พวกเราทกคนไดรบการยกยองให

เปนนางฟา ทชวยชบชวตใหมลงเปรม

58 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

จากชองปากสหวใจ กบเครองมอคดกรอง

สขภาพชองปากสส

ทนตาภบาลรบผดชอบทกพนท ทแมไมไดอยประจำา

แตสามารถดำาเนนงานงานแบบบรณาการไดครอบคลมเขา

ถงเพมขน

ทพญ.เยาวพา กลาววา แมใน อ.โพนทอง จะมชาวบานประสบ

ปญหาเรองสขภาพชองปากเปนจำานวนมาก แตเนองดวย

การจำานวนทนตกรรมบคลากรทมอยางจำากด ทงทโรงพยาบาล

โพนทองและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล (รพ.สต.)

จงไมสามารถดแลรกษาผปวยไดทวถงทกราย นอกจากจำานวน

บคลากรทมอยางจำากดแลว การเดนทางมารกษาทโรงพยาบาล

กเปนอปสรรคสำาคญเชนกน อาท คาใชจาย การเดนทาง

ดวยระยะทางทไกล ไมมคนพามา และบางคนมสภาพรางกาย

ทไมเออตอการมารบบรการ ทางโรงพยาบาลจงพยายาม

หาชองทางในการรกษาผปวยใหทนและทวถงใหมากทสด

และเนองดวยโรงพยาบาลมการพฒนาคลนกการดแล

โดย กลมงานทนตสาธารณสข โรงพยาบาลโพนทอง จ.รอยเอด

จากประสบการณทผานมาพบวา เมอคน

พการปวดฟน บางคนจะรองไหปวดฟนทงวน

เปนๆ หายๆ ทกขทรมานอยนาน ตงแตเดก

จนโต จะไปหาหมอฟนกลำาบาก ทพอทำาได คอ

แมหายาแกปวดมาใหกนตามมตามเกด หรอ

อกรายทเจอคอ มความพการทางจตและ

สอสารดวยการพดไมได เขานงรองใหอยใน

ชมชน จนใครๆ กคดวามอาการทางจตจงไมม

ใครสนใจ แตมเจาหนาทหองคลอดคนหนงทเหน

เดกคนนรองไหอยนานเลยเขาไปชวนคย

เหนชๆ ทปาก กเดาวานาจะปวดฟนจงพามา

ทำาฟนทโรงพยาบาล นเปนเพยงปญหาสวนหนงทผปวย

ไมไดรบการรกษาและเกดขนซำาซาก” ทพญ.เยาวพา

จนทรบตร ทนตแพทยชำานาญการพเศษ โรงพยาบาล

โพนทอง อ.โพนทอง สะทอนภาพความเจบปวยของ

คนพการจากปญหาสขภาพในชองปาก

จากขอมลการจดระบบบรการดานสขภาพ

ชองปากเครอขายบรการสขภาพ อ.โพนทอง ในรอบ

15 ปทผานมา พบวา เกดปญหาการเขาถงบรการ

สขภาพมากทสด เนองจากการบรการดานทนตกรรม

ไมเพยงพอตอความตองการ โดยปจจบนมทนตบคลากร

ประจำาโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบล (รพ.สต.)

เพยง 4 แหง จาก 21 แหง ขณะทมประชาชนไดรบบรการ

การรกษา เพยงรอยละ 3.9 ของประชากรทงหมด

ในป 2552 จงไดมการเรมปรบรปแบบใหมบรการ

ในหนวยปฐมภมใหครบทง 21 แหง โดยมการจด

59 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ผปวยเบาหวาน ซงมการตรวจระดบนำาตาลเปนสส เพอแยก

ระดบความรนแรงของการควบคมระดบนำาตาล ทางโรง

พยาบาลจงไดทดลองพฒนาเครองมอตรวจคดกรองสขภาพ

ชองปากสส แบงเปน เขยว เหลอง สม แดง ทสดกไดนำามา

ปรบใชกบกลมผพการใน “โครงการการพฒนาคณภาพชวต

ผพการจากชองปากสหวใจ “ เรมตนในป 2553 ซงไดรบ

การสนบสนนจากสถาบนสรางเสรมสขภาพผพการ (สสพ.)

โดยในโครงการไดดำาเนนการสำารวจ เพอคดกรองปญหา

สขภาพชองปาก โดยจำาแนกระดบเปน เขยว เหลอง สม แดง

ตามระดบความรนแรง

เครองมอคดกรองสขภาพชองปากฟนสส จะพจารณา

จากระดบความแขงแรงของสขภาพชองปาก ฟนสเขยว คอ

สขภาพชองปากด ตรวจไมพบความผดปกต ซงคนพการ

รวมถงชาวบานพบนอยมาก ซงถาพบกจะใชมาตรการ

ชนชม ใหกำาลงใจวารกษาฟนไดดมาก คนหาวาทำาไมถงด

พยายามตอยอดความด ฟนสเหลอง คอ เรมมปญหา เนน

มาตรการใหแปรงฟน แปรงใหถกวธ และและแนะนำา

พฤตกรรมการบรโภค

ฟนสสม คอ ปญหาเรมมาก มปญหา ฟนผหลาย

ซ หนปนเยอะมากเปนกำาแพง ชองปากสกปรก ตองเนน

ใหทราบวา ผลเสยอนตรายของโรค หากไมรบรกษาจะ

เกดอนตรายในชองปาก เชน เกดโรคปรทนตซงจะมความ

เกยวพนกบโรคหวใจ หลอดเลอดสมอง โรคเบาหวาน และ

ฟนสแดง ตองสงตอทนทเนองจากชองปากมอาการฉกเฉน

เชน ปวด บวม มหนองในชองปาก ขณะทอาการฉกเฉน

นอกจากจะตดสนดวยฟนสแดงแลว แตหากผปวยรสกวา

ตวเองมภาวะฉกเฉน เชน ทรมานกนขาวไมได กลมใจมาก

เรองชองปากตนเอง กสามารถสงตอเพอทำาการรกษาไดทนท

เชนกน โครงการดงกลาว นอกจากดแลสขภาพชองปากทง

อำาเภอโพนทองในภาพรวมแลว ยงไดเลอกพนทโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตำาบล (รพ.สต.) อมเมา ต.อมเมา เปนพนท

นำารอง เพอเปนตนแบบการพฒนาชมชนเขมแขงในการดแล

ผพการ มงเนนทการแกปญหาผพการแบบองครวม สงคม

โดยทมสหวชาชพ ทงแพทย เภสชกร พยาบาล ทนตบคลากร

รวมกบคนในชมชนเอง ทงผพการและครอบครว อาสาสมคร

ผพการ ผนำาทองถน ผนำาชมชนและเจาหนาทในพนท ซงม

การ ออกไปเยยมบาน ไปดแลผพการ

“การตรวจสขภาพในชองปากคนพการ ในพนท ต.อม

เมา ในปจจบนมกวา 100 คน นอกจากจะมเจาหนาท

ผเกยวของแลว ยงมอาสาสมครสาธารณสขเชยวชาญ

ทนตสขภาพ (อสม.เชยวชาญทนตฯ) และทนตบคลากร เปน

60 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

การตรวจสขภาพในชองปากใหกบคนในชมชน เพอเพม

ความเขาใจและงายตอการอธบายมากขน” ประธานอสม.

เขตรพ.สต.บานอมเมา กลาว

เมอชมชนมความตนตวและพฒนาศกยภาพใน

การดแลผพการ โดยเฉพาะดานสขภาพชองปากการ

โดยใชเครองมอคดกรองสขภาพชองปากฟนสส สงผลให

การปฏบตงานทผานมาทำาใหผพการไดรบการตรวจ

คดกรองดานสขภาพชองปากอ.โพนทอง ไดทวถงมากขน

สามารถตรวจคดกรองผ พการทจำาเปนตองพบ

ทนตบคลากรเรงดวนได และงายในการสอสารกบผปวย

ถอเปนโครงการทควรตอยอดและนำาไปปรบใชใน

พนทอนๆ เปนอยางยง

ผตรวจสขภาพชองปากใหดวยระดบ 4 ส โดยม

ตวแทนอสม.จาก 8 หมบาน ใน ต.อมเมา และตวแทน

อสม.อก 3 หมบานใน ต.ใกลเคยง เขาอบรมทกษะ

เมออบรมและฝกฝนจนเชยวชาญแลวกจะเปน

ผดำาเนนการตรวจสขภาพในชองปากของคนใน

ชมชนดวยตนเอง” พเลอน-มลชญา เวยงสมทร

ประธาน อสม. เขตรพ.สต.บานอมเมา เลาถงการ

ทำางานตรวจสขภาพชองปากคนพการดวยอสม.

ประธาน อสม. เขตรพ.สต.บานอมเมา เลาวา จาก

การอบรมทผานมาเกอบ 1 ปนน กมอปสรรคเกดขนเปน

เรองธรรมดา ซงในชวงแรกอสม. จะมปญหาเรองการ

อธบายการคดกรองฟนระหวางสเหลอง ทเรมมปญหา

ในชองปาก กบสสมทมปญหาในชองปากคอนขางมาก

ซง อสม.เองอยากใหมการคดกรองฟนเพยง 2 ระดบ

คอ ฟนด กบฟนไมได แตทางทนตบคลากรกอธบาย

วา หากมเพยง 2 ระดบ จะทำาใหมผลตอการวดระดบ

การรกษา แตหากเปนคดกรองฟนสสจะทำาใหงาย

และสะดวกในการรกษามากขน

“ผลจากการรกษาสขภาพฟนผานเครองมอคดกรอง

สขภาพฟนสส ถอเปนแรงจงใจทใหชาวบาน ทงผเฒา

ผแก คนพการ รวมถงคนในชมชนทเขารกษามความ

กระตอรอรนในการรกษาสขภาพฟนมากขน คอถาเขา

รวาฟนอยในระดบสเหลอ หรอสสม เขากอยากดแลรกษา

สขภาพฟนใหมากขน เพอปองกนไมใหสขภาพฟนอยใน

ระดบสแดง นอกจากนในอนาคตทางรพ.สต.มแนวคด

จะทำาภาพฟนทงสสขนาดเทาเอส เพอเอามาประกอบใน

61 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

น.ส.สายสมรพรมเทพอสม.หม7ต.ปาซาง

อ.เวยงเชยงรงจ.เชยงราย

ความในใจจากอสม.ทเขารวมโครงการดแลทนตสขภาพคนพการ

“เยยมบานเยยมใจ”โดย น.ส.สายสมร พรหมเทพ อสม. หม 7 ต.ปาซาง อ.เวยงเชยงรง จ.เชยงราย

ต.ดงมหาวน อ.เวยงเชยงรง จ.เชยงราย

ปจจบนนผพการถกมองวาเปน “ภาระ” จะถกทอดทง การออกเยยมและดแลสขภาพในชองปาก

ทำาใหผพการรสกวาเขาเปนสวนหนงของสงคมทมความสำาคญและไมถกมองขาม จากการสอบถาม

ผพการผพการมความรสกดและพงพอใจมากและไดรบคำาชมมากมายจากการออกเยยมบานกอนจะจบ

ขอชมเชยคณหมอ(หมอตว)อกครงทมความจรงใจกบผพการและจรงใจเปนกนเองกบทกคนสงเกตจาก

การตรวจและปฏบตตอผพการเสมอนญาตมตรแปรงฟนใหผพการลยปฏบตการจรงถงหองนำาพยายาม

แนะนำาถงจะไมไดทงหมดแตคณหมอกมความพยายาม และสงทประทบใจคณหมอมากทสดคอการ

ออกเยยมบานทงทนำาทวม ดนโคลนเฉอะแฉะ หมอยงลยเขาไปโดยไมพะวงวาเสอผา รองเทาจะ

เลอะ ขนาดตวอสม.เองยงแขยงเทาไมอยากทจะลยเลย คณหมอทำาดวยใจ ไปดวยใจจรงๆ ยกนว

ใหเลย(สดยอด) โครงการนดและอยากใหทำาตอเนองเพอใหผพการพอทจะชวยเหลอตวเอง

(รกษาสขภาพในชองปาก)ไดในระดบหนง และยงเปนการพฒนาศกยภาพของทมทนตสขภาพผพการ

ใหบรรลตามความคาดหวงไวโดยอสม.จะเปนตวชวยในการออกเยยมคะ

การออกเยยมบานผพการมความประทบใจหลายๆอยางเพราะคำาวา“ผพการ”

มความหมายในตวเองอยแลว บางคนอาจจะพการมาตงแตเกด บางคนอาจจะ

พการเพราะอบตเหต การเขาหาผพการเปนเรองละเอยดออน ตองใชความสามารถ

และความพยายามในระดบหนงถงจะเขาถงตวและคยกนรเรอง รวมทงบางครงตองสอสาร

ดวยการใชภาษามอแสดงวาเรากมความสามารถนะทสามารถคยกบคนใบรเรอง(หลงตวเอง)

สงทประทบใจมากคอผพการใหความรวมมอมสวนรวมและปฏบตตามคำาแนะนำา

เปนอยางด ดผพการมความตองการมความสนใจอยากแลกเปลยนเรยนรพรอมทง

พยายามทจะชวยเหลอตวเองใหได ถงแมจะยากตอการปฏบตหรอปรบเปลยนพฤตกรรม

แตกสามารถปฏบตไดบางในระดบหนง การออกเยยมบานผพการแตละหลง สงแรก

ทตองคำานงถงคอการทำาใจ การสรางความคนเคย สรางความเชอใจความไววางใจ

เพราะผพการแตละคนมสภาวะตางกนทงวยและสภาพความพการ ตองศกษาหาขอมล

แตดวยความทเราเปนอสม.ในพนทยอมรดและรถงปญหาเชงลกของครอบครวผพการ

เหตผลนทำาใหเขาหาถงตวผพการไดบาง โดยใหญาตเปนสอระหวางหมอกบผพการ

และอสม.กบญาตผพการ เปนการประสานงานรวมกนเพอบรรลเปาหมายทคาดหวงไว

ถงแมวาบางครงญาตผพการจะไมคอยใหความรวมมอเทาทควร แตกผานเกณฑการ

ปฏบตงานไดดวยด

ความดตางๆตองยกใหคณหมอทพ.ฑวตบญญประภาเพราะเปนเจาของโครงการโครงการ

นดมากและสมควรทำาตอเนองเปนการสรางขวญและกำาลงใจใหผพการโดยตรงสงคมในยค

62 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ณ วดทงผง ศนยฝกอบรมภาคประชาชน

ตำาบลทงชาง วนนเปนวนทนาตนเตนอกวนหนง

ทฉนจะไดพบเจอเรองใหม ๆหลงจากเมอวานตนเตน

จนจำาวนผดเขาไปทจดอบรมมารอบหนงแลว วน

นไมพลาดแนๆ ฉนหวถงแปงฝนมา 2 โหล, สบ,

ผาขนหน, ยาสฟน, ขนม, ทเลอกสรรมาอยางด นำาไป

วางรวมกบของอนๆททางผจดนำามาเปนของรางวลให

ผเขาแขงขน คยกบรองสพรรณ พลวเวก รองนายก

เทศมนตรตำาบลทงชางทฉนชวนไปดวยปรากฏวา

แกลมของ ฉนเลยไปสงแกซอขนมมาแจกอก 4 โหล

นาจะพอสำาหรบผเขารวมงานวนน ตอนแรกๆ

ดดวยตากะวา 10กวาคน พอสายๆคอยทยอยมา 20

กวาคน พอเดกๆป.6 โรงเรยนชมชนบานทงชางททำากจกรรม

จตอาสา ชวยเหลอคนพการทนำาทมโดยครหนมมารวมดวย

เลยทำาใหบรรยากาศครกครนสนกสนานขนเยอะ

พธเปดแบบงายๆโดยนมนตพระคณเจา เจาอาวาสวดทงผง

เจาของสถานทเปนองคประธานใหโอวาทพรอมใหกำาลงใจ

ตามดวยการประพรมนำามนตใหเกดสรมงคล ผเขารวม

กจกรรมทกคนกพออกพอใจและมความสข หลงจากนน กลม

งานเวชปฏบตและครอบครวโรงพยาบาลทงชางผเปนแกน

นำาจดกจกรรมในครงนกไดกลาวขอบคณพวกเราและใหพวก

เราอนมรองนายกเทศมนตรตำาบลทงชาง ฉนในนามหวหนา

กองสาธารณสขและสงแวดลอมและพฒนาชมชนของเทศบาล

การรวมงานกฬาคนพการโดย นาง ดาเรศ สนสกลววฒน

กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลตำาบลทงชาง จงหวดนาน

บนทก

63 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ตำาบลทงชาง กกลาวแสดงความรสกทไดมาวนน พรอมทงมอบ

ของทพวกเราเตรยมมารวมงานดวยทกคนปรบมอยนด

กนใหญ โดยเฉพาะ 2 คนทนงหนาสดเหมอนเปนคแฝด

เพราะเปนเดกดาวนซนโดรมเหมอนกนมรอยผาสมองคนหนง

อายรนราวคราวเดยวกน

หลงจากนนผจดไดใหยกเกาอลอมเปนวงกลม เพอเลน

เกมส เกมสแรกนเปนเกมสสงแปงกระปอง(ใชแปงทฉน

เอามาสมทบไดเปนประโยชนจรงๆ) โดยใหเดกๆนงสลบกบ

ผพการฉนกลงเลนดวย เพราะดนาสนกด นงตดกบเดกดาวน

คนหนงคยรมงไมรมง แตกทำาถกนะใหสงแปงซายเราชซาย

เคากสงตาม ชขวาเขากขวาตาม แตเวลาฉนถอกลองละก

เปนแอคทาใหถายชะ เลนแปงจนหนาผองไป

ตามๆกนแลว ตอมากเปนการเลนเกมสเหยยบ

ลกโปงรวมกบเดกๆเชนเคย ใหเฉพาะคนพการ

ทแขงแรงทรงตวดสวนใหญเปนคนพการ

หและแขนกสนกสนานรบรางวลกนไปตอมาเกมส

สดทายทเลนไดนานทสดกคอการรองคาราโอเกะ

และแดนเซอร อนนทงเดกและคนพการ

สนกกนใหญ คนพการเสยงดมหลายคน

มคนหนงฝนจะเปนดเจ จบ ม.6 จากโรงเรยน

นานปญญานกลแลว ความรด เสยงหลอมาก

พดเปน รองเพลงเกง เคาพการโปลโอครงซก

แตเกด พอรมาวาอยากเปนดเจ พระทวดทงผง

ซงทานมสถานวทยเองเลยเปดไฟเขยวใหมาทวด

ไดเลย แตบานเคาไกลหนอยอาจตองใหคนพามาลำาบาก

นดหนงและสำาหรบเรองรองเพลงแลวแมแตเดกดาวน

คแฝดเมอกกชอบมากสนกสนานกบการรองเพลง

เสนอตวทกครงทเจอเพลงโปรดสนกสนาน

ลวงเลยมาจนถงเกอบเทยง ดทาทางทกคนคงไมอยาก

ใหหมดเวลาลง เพราะโอกาสทพวกเคาจะไดแสดงออกอยาง

เตมทจะหมดแลว คงตองรอตอไปจนถงเดอนหนาคอย

มาเจอกนและทำากจกรรมอนๆรวมกนใหม ตอนเทยงเดกๆ

ยกสำารบอาหารมาเสรฟชวยกนปเสอพยงกนมารบประทาน

อาหารลวนเปนภาพทนาจดจำาทงสน ความรกเอออาทร

ทมตอกนเองในกลมและทเดกๆทำาใหบรรยากาศวนน

นาจะเปนความสขทตดอยในใจผจดและผเขารวมกจกรรม

ทกคนสงเกตไดจากเวลาทฉนเอาของรางวลไปแจกไมมากมาย

เลยแค แปง สบ ยาสฟน ผาขนหน นมขนม แตทกๆคนไหว

ขอบคณฉน แถมเวลาจะแยกยายกนกลบบานมลงแกๆทพการ

ขาใชวธเลอนมอแทนการเดน แกมาไหวลาฉนอกทำาเอาฉน

รสกวา ความสขจากการใหยงใหญกวาการรบจรงๆ วนนคง

นอนหลบฝนดแลวเรา

ขอบคณ สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ สสพ.

ทจดประกายทำาใหฉนไดมาทำางานน โอกาสขางหนาฉนยงหวง

จะไดทำาอะไรดๆเพอทกคนอกครงฉนสญญากบตวเอง...

64 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ลงส....เรากส

ครงแรกทไดทราบขาวจากทางสสจ.เชยงรายวาม

พๆในจงหวดหลายทานไดดำาเนนโครงการเกยวกบฟนใน

กลมคนพการ ตอนนนตวผมเองกไดคดไปถงโครงการ

ออกเยยมบานของทางโรงพยาบาลแมลาวทผมทำางานอย

ซงไดมการออกเยยมบานผปวยเรอรง รวมถงคนพการ

มานานหลายปแลวทางฝายทนตฯเองกไดรวมออกเยยม

บานกบทมบางในโอกาสทเหมาะสม แตกยงไมมการลง

ไปทำางานแบบจรงจงสกท ดงนนพอทราบขาวจากคณหมอ

รพนทรอบสวรรณสสจ.เชยงรายเกยวกบโครงการของสสพ.

(สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ)ตวผมเองกมความสนใจ

ทนทเพราะโดยพนฐานของรพ.แมลาวมงเนนในเกยวกบการ

ดแลสขภาพองครวมอยแลวอกทงยงมพๆ ทมงานดานนและ

ชมรมผพการทเกงและมประสบการณมายาวนานฉะนนหาก

ทางฝายทนตฯจะดำาเนนงานเกยวกบคนพการกจะเรยกไดวาม

ตนทนทดกวาพนทอนๆซงโครงการของทางสสพ.ทจดขนนน

มระยะเวลาดำาเนนการ1ป

ตงแตโครงการดแลทนตสขภาพในคนพการของ อ.แม

ลาวไดเรมขนมเรองราวทดดเกดขนมากมายแตเรองทผม

ประทบใจทสดคอเรองราวของคณลงคนพการใจสคนหนงท

ชอ“ประทนแกวเจรญ”ครบ

คณลงคนน ทานพกอยกบภรรยา และหลานทารก

คนหนงโดยมภมลำาเนาอยในตำาบลปากอดำาอ.แมลาวแมวา

จะเปนตำาบลทไมไกลโรงพยาบาล แตจากความพการของ

คณลงกทำาใหแมแตการเดนทางออกจากตวบานกมความ

ยากลำาบากเตมท ในครงแรกๆททางทมงานเดนทางเขาไป

เยยมบานคณลงนน ผมจำาความรสกครงแรกทเหนบาน

คณลงไดวา เปนบานคนพการทแปลกกวาบานอนๆทเคยไป

มาเพราะบรเวณบานมทงนาขาวเลาไกบอปลาและบาน

พกแบบโฮมสเตย ซงความแปลกใจนยงมากขนไปอกเมอได

พบคณลงเจาของบานทเปนคนพการอมพาตชวงลางและ

มอสองขางกเกรงแขง ผมคดวาไมใชเรองงายๆ เลยท

ทพ.พสธร ฉนทแดนสวรรณโรงพยาบาลแมลาว จ.เชยงราย

65 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

คนพการคนหนงจะมความสชวตและสามารถทำางาน

ไดมากมายขนาดน เมอชวตวนหนงพลกผนมาเปนคน

พการเพยงชวขามคนจากอบตเหตรถจกรยานยนตลม

เมอไดทกทายกนแลว พวกเราทมงานประทบใจ

ในตวคณลงมากจนอดสอบถามเกยวกบรอบๆบานคณลง

ไมได คณลงกใจดตอบคำาถามพวกเราและใหขอคดตางๆ

มากมายซงทำาใหพวกเราประทบใจในตวคณลงกนมาก

หลงจากนนพวกเรากตรวจสขภาพรางกายและสขภาพฟน

คณลง พบวาคณลงมปญหาในชองปากหลายอยาง

โดยเฉพาะเรองปวดฟนและปญหาในการใชแปรงสฟน

ไมถนดเพราะมอทพการของคณลง ทางทมงานเหนแลว

ตดสนใจกนวาจะเขามาชวยเหลอคณลงอกครงในเรองใหญ

สองเรองทคณลงบนถง

หลงจากททางทมงานไดวางแผนกน

แลว กไดออกเดนทางไปหาคณลงประทน

อกครง แตชวงหลงๆมฝนตกอยางตอเนอง

ถนนบรเวณหม บานแถวนนกลายเปน

โคลนเลนจนมองแทบไมออกวาเปนถนน

เสนเดมกบทพวกเราเคยไดไปเยยมคณลง

มากอน แมแตรถตทพวกเรานงไปกตอง

จอดคางอยบรเวณปากทางเขาบานเพราะ

ไมสามารถลยเขาไปได ทางทมงานจง

ตองเดนเทาตออกประมาณ 300 เมตร

เพอเขาสตวบาน แมกระนนทางคณลง

กไดออกมาตอนรบดวยอารมณดเหมอนเดม

แตแอบบนเลกนอยเรองทไมสามารถออก

จากบานไปไหนได อยางไรกตามคณปาภรรยา

คณลงไดใหขอมลวาทางหมบานจะเอาหนมา

ลงใหในอกไมกวนน พวกเรากยนดไปกบ

คณลงดวย และสดทายกไดมอบแปรงสฟน

ททางทมงานไดดดแปลงมาใหหมาะกบ

คนพการทใชมอไดไมสะดวก คณลงเหนแปรง

แลวชอบใจมาก พวกเรากสอนวธใชแปรง

ใหมนและใหคณลงไดลองใชใหดกนตอนนนเลย

หลงจากแปรงฟนสะอาดแลวกไดถอนฟนทมปญหา

ใหคณลงรวมทงใหคำาแนะนำาในการดแลแผลถอนฟน

เมอเสรจสนภารกจทบานคณลงแลวกอนเดนทางกลบ

ทางทมงานกไดมอบของทระลกซงเปนถงยงชพพรอมอาหาร

แหงใหแกคณลงดวย หลงจบงานนทมงานทกคนมความ

ประทบใจและมความสขทไดดแลคนพการทเรยกไดวาเปน

ผดอยโอกาสในการเขาถงบรการดานสขภาพจรงๆถงจะเปนงาน

ทยากลำาบากแตเมอคนพการทกคนใจส แลวทำาไมคนทม

โอกาสทดกวาอยางพวกเราจะไมสเพอคนเหลานนบางขณะนแมวา

โครงการจะสำาเรจลงไปดวยดแลวแตผมเชอวาความประทบ

ใจจะยงคงอยในใจของทมงานทกคนครบ...

นางรวภา สวรรณศร จพง.ทนตสาธารณสขชำานาญงาน กลมงานทนตกรรม รพ.จงหาร จ.รอยเอด

66 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

นางรวภา สวรรณศร จพง.ทนตสาธารณสขชำานาญงาน กลมงานทนตกรรม รพ.จงหาร จ.รอยเอด

ของเธอไปขบรถแทกซทกรงเทพฯ 1−2 เดอน จะกลบมาเยยมบาน คณยายศรนงกนหมากอยางมความสข และสามารถพดคยกบทมเยยมบานไดบาง สวนนองโกจะอยในหองโลงทถกจดไวอยางปลอดภย ดทาทางนองโกมความสข สายตาเหมอนมคำาถามวาใครมาเหรอ หลงจากทนอยตอนรบทมเยยมบาน นอยจะกลกจอเขาไปพยงนองโกและบอกวาหมอมาเยยมใหนองโกสวสดครบทกคน เธอเลาใหฟงวา นองโกมอาการชกชวงอายไดเพยงเดอนครงหลงจากนนกมอาการมาเรอยๆ จนถงขนไดไปดดนำาในสมอง อาการกไมดขน นอยและสามพานองโกไปรกษาทกวถทาง หมอทไหนดกพาลกไปรกษา จนคณหมอบอกวานองโกไมมโอกาสกลบมาเปนปกตได แตกยงตองไปหาหมอทโรงพยาบาลจงหารและโรงพยาบาลรอยเอดทกเดอนตามทหมอนดบางครงกเอานองโกไปดวยบางครงนอยกไปรบแคยา หลงจากนนขาพเจาจงขอตรวจฟนนองโก โอโห.....ฟนนองโกไมมผเลย ไมมหนปน และเหงอกไมมอกเสบดวย ซงปกตคนพการทชวยเหลอตวเองไมไดยงไงกจะมปญหาเหงอกอกเสบบางละนะและตงแตไปเยยมและตรวจฟน คนพการกจะมปญหาสขภาพชองปากแทบทกราย ขาพเจาอดทจะถามนอยไมไดเกยวกบการใชชวตประจำาวนของเธอวาเธอทำาอยางไรถงไดจดการไดดเชนน เธอเลาวา ตนนอนประมาณ ต 4−5 เตรยมอาหารสำาหรบไปวด

เรองของนอย ทไมนอยเลย

นอยทำาหนาทเปนทงแมทดแลลกพการทาง สตปญญาและการเคลอนไหว ทงยงเปนลกทดแลแมท พการทางสายตาและการไดยน อกทงแมยงเปนเบาหวาน อกดวย นอยเปนอสม.ทดแลชมชนของตนเอง ในคนปกตทวไปการดแลคนพการ 1 คน กลำาบากพออยแลว แตเธอตองดแลคนพการทง 2 คน และเธอสามารถดแลไดเปนอยางดอกดวย ถาเปนเราคงไมไหว ทำาไมเธอถงเกงจง ทำาไดตงหลายอยางแถมยงเปนแมทสวยอกดวย เมอทมเยยมบานของเราซงทนตแพทย พยาบาล นกกายภาพบำาบด จพ.ทนตสาธารณสขและ จพ.สาธารณสขชมชน ไดมโอกาสไปเยยมบานคนพการตามโครงการ สงเสรมทนตสขภาพคนพการ ต.จงหาร กาวแรกทไดเขาไปในบานของนอย ทมลกษณะกงไมกงปน 2 ชน สภาพบานเกา ตงอยกลางหมบานหวงว ต.จงหาร ขาพเจารสก สดชน หอมกลนไอดน บรเวณหนาบานปลกตนไมม ทงไมดอก ไมประดบ ใหความรมรนแกผมาเยยมเยอน ไมเหมอนบานทมคนพการอยเลย สงแวดลอมทงภายนอกและภายในดสะอาดสะอานและถกจดไวอยางเปนระเบยบ บานของนอยมอยดวยกน 5 คน ม คณยายศรวย 71 ป ทพการทางการไดยน และเปนเบาหวาน ตาพรามว นอย สาม และ ลกชาย 2 คน คอนอง โก อาย 14 ป หนมนอย ซงชวยเหลอตวเองไมไดและนองเกง อาย 11 ป เรยนอยชน ป.5 เธอเลาวา สวนใหญจะอยกนแค 4 คน เพราะสาม

67 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

นองโกนอนหนนตกพอ

เตรยมอาหารใหครอบครวใหนองโกและใหยาย กลบจากวดประมาณ 7 โมงเชา กจะอาบนำา แปรงฟน เธอบอกวาแปรงฟนวนละ 2 ครง ตอนเชาและกอนนอน หลงจากนนกจะปอนขาวนองโก จดอาหารใหแมและนองเกงทาน อาหารทจดใหนองโกจะเปนอาหารออนๆ และตองมผก ทกมอนองโกชอบทานผก สวนของยาย นองเกงและตวเองกจะทานรวมกนจะเปนอาหารพนบาน เวลามงานบญ งานอสม.หรองานอนๆทตองไปรวมและชวยงานนอยกจะใหนองโกอยในหองโลงทจดไวเปนพเศษ และทก 1−2 ชวโมงเธอกจะแวะเวยนมาด คณตาใบอยขางบานของนอยกเปนอกคนหนงทเหนนอยปฏบตกบแมกบลกและครอบครวของเธอคณตาใบ

บอกวา เหนนอยดแลลก ปอนขาวปอนนำา แปรงฟน ปรนนบตแม ถงเวลาทำานากตองไปทงนาแลวยงชวยงานในหมบานไดอกซงถอวาหายากทจะสละเวลามาชวยงานสวนรวมไดกรสกชนชมเปนอยางมาก ฟงจากคณตาใบเลาแลวขาพเจาอดทจะถามเธอไมไดวาเธอไดกำาลงใจมาจากใครในชวงเวลาทเหนอยทอแท เธอเลาวาถงแมเธอ จะมภาระหนกแตเธอกมความสขในการทำา เธอคดวาคนอนทแยกวาเรามอกมาก เราสรางเขาขนมาเราตองรกและใหความรกกบเขา ชวงเยนถาสามอยกรงเทพฯ กจะโทรศพทมาใหกำาลงใจทกวนและบอกใหอดทน สวนนองเกง กจะคอยชวยงานบานเทาทจะทำาได สำาหรบนองโกถงแมวาจะชวยเหลอตวเองไมไดแตกยงแสดงความรกโดยการ หอมแกมแม เมอเวลาแมถามวารกแมมย......รกแมแลวทำาอยางไร (เธอเลาไปพรอมกบหวเราะนดๆ) และเวลาทพอนองโกกลบมาจากกรงเทพฯ พอกจะพาลกๆไปเทยว ในยามทสามไมอยกจะมเพอนบานทคอยใหความชวยเหลอ มหมอมาเยยมและใหคำาแนะนำาอยเสมอ มเบยคนพการและเงนเดอนของอสม.ทพอเปนรายไดเสรมเลยงครอบครว ดกวาแตกอนเยอะ สงเหลานลวนเปนกำาลงใจทด แตทสำาคญทสดเธอบอกวา ครอบครวของเธออบอนมาก มสามท รบผดชอบและเปนหวงเปนใยเธอมาตลอด ขาพเจาไมแปลกใจเลย เพราะขาพเจาไดมโอกาสไปบานนอยอกครง เพอไปเยยมนองโก เหนนองโกนอนหนนตกพออยาง มความสข สำาหรบขาพเจาแลวนอยคอแมทใจแกรง แมทอดทน แมทชอนอยแตทำาอะไรไดตงมากมาย แมทเตมเปยมไปดวยความรกและการเปนลกทกตญญ จนถงวาระสดทายของ คณยายศรทเพงเสยชวตไปเมอไมกวนนเอง ทมเยยมบานของเราขอแสดงความเสยใจตอการจากไปของคณยายศร ขอขอบคณนอยและครอบครวรวมถงคณตาใบเพอนบาน ทไดเลาเรองราวใหฟง ทำาใหขาพเจามกำาลงใจทจะทำางาน เพอประชาชนและผเขาไมถงโอกาสอยางเตมความ สามารถและขอเปนอกหนงกำาลงใจใหแกนอยและ คนอนๆทกำาลงทอ...

68 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เชาวนนอากาศเยนสบายครมๆเหมอนฝนจะตก

สภาพอากาศชวงนแปลกๆชวงกลางเดอนพฤษภาคมเชน

นไมนาจะมฝนมาก แตอยางทเหนแหละ ตกเอาๆยงกบ

กลางพรรษา หาความแนนอนไมไดเลย ทาเอาทงตนไม

คน สบสนหลงฤดไปหมด ชาวบานบางกลมกลงขาวโพด

แตบางกลมเตรยมดนจะทานา กไมรวาใครถกกนแน แตทแนๆ

เมอไดเวลานดหมาย พนกงานขบรถคนเกงของเรา คณชายสาม

กมาจอดรอรบพวกเรา…แตนแตน!!!!

“ไปกนเรว...ขนรถกอนเลย’ หมอเกงใหสญญาณ ซงวนน

คณะของเรามแผนจะไปเยยมผพการโซนเหนอโดยงาน

ทนตกรรมกจะดเรองฟนและงานผพการกจะตดตามพฒนา

การ …นบวายงปนครงเดยวไดนกสองสามตว “ไมเอาเสอแขน

ยาวไปเหรอ…” อาเตารองทกตามประสาผหญงทหวงสขภาพ “ไมเปนไรพวกนเขาขาลย หนงเหนยว ” เสยงใครคนหนงตอบ กอน

อนขอแนะนาสมาชกทมกอน หวหนาทมคอหมอเกง ทพ.ปยะพงศ ปวงคา หมอหนมไฟแรง สงยาวเขาด นอกจากจะเกงสมชอแลวยง

โสดดวย สาวใดไดครองไมผดหวง และทขาดไมไดกตองมผชวยคออาเตา คนนไมโสดแตกมากดวยความสามารถ นอกจากงานทรบ

ผดชอบแลวความรรอบดอยกมากโข สวนตวผมกมอาโซะไปดวย เพราะเกงรภาษา และรเสนทางดเหลอบดอยไหนไมรจกไมม เมอ

ออกจากโรงพยาบาลเรากมงตรงไปหาเจาของพนทเลย คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลเลาลว (ม รร.หนงชอเยายาว)

ออกจาก รพ.สต.ไมนานกถงบานผพการ ดช.พงษ (นามสมมต) วย 9 ป แตเนองจากบรเวณบานเปนพนทลาดชน และตาม

ประสาถนนบนดอยมกจะแคบๆ ตอนแรกพวกเรากคดอยวาอาสามจะทาอยางไร … แตดวยความสามารถหลงจากถอยเขาถอยออก

อยสกพก ในทสดสขางรถกไมตดเสารวบาน (เสยววววว)

เมอเขาไปกพบเลย ทประตหนาบาน เดกคนหนงคอนขางจะสมบรณ ทใบหนาแววตาไมมความผดปกตใด เขานอนบนเสอด

โทรทศน หากแคดผวเผนใครจะคดวานหรอเดกสมองพการ ทไมสามารถอาบนา กนขาวไดดวยตนเอง เมอเหนพวกเรากยมคงจะรจา

ไดแตกไมไดพดอะไร หลงจากพดคยแนะนาตวใหญาตพนองรบทราบแลว หมอเกงไมรอชา “ไหนขอดหนอย อาอกๆ อากวางๆ ….”

สงทปรากฎนบวาผดคาดเลกนอย ฟนของพงษคอนขางด จงไดใหคาแนะนาในการดแลสขภาพเหงอกและฟน ขณะเดยวกนอาเตา

เอาแปรงฟนมาแลวสาธต “ นนะทาอยางนนะๆ ไมตองแรงมาก ไหนอากงมาลองทาด” ญาตๆทรมลอมดอยกชวยเหลกทางจดแจง

ในความหลากหลาย…

มหนงเดยวกน

เรองเลาโดย คณ สขสนต จงภกด พยาบาลวชาชพงานผพการ ทมสหสาขาวชาชพ โรงพยาบาลแมฟาหลวง

69 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

รปทมงานสงเสรมทนตสขภาพผพการ

รพ.แมฟาหลวงจ.เชยงราย

กจกรรมกระตนพฒนาการ

ใหอากงมาฝกทา อากงทดแลหลานแทนพอแมกทาตามอยางตงใจและ

นบวาเปนความโชคดของพงษเอง ทสวนหนงมความไวใจ และรถงความ

ตงใจดของหมอ จงไมไดดนรนขดขน “แชะ แชะ …มองทางน” อาสามรบ

บนทกภาพ ดแลวกหดหคอนขางทลกทเล หลานกสนๆคนแกกงกๆเงนๆ

……. แทนทคนหนมจะดแลคนแกแตนคนแกตองมาดแลคนหนม หลงจาก

นนมการดแลการบรหารรางกาย จดทาผอนคลายกลามเนอ มอขวาและ

เทาทงสองขางยงคงบดเกรง มอซายพอหยบจบสงของไดบาง นอกจากน

ไดสอบถามถงชวตความเปนอย

หมอเกงสนใจเกยวกบพอแม “พอแมเขาอยทไหนเหรอครบ…?

“อากงซงปกตสหนาหมนหมองอยแลว พดเปนภาษาจนสนๆพอไดความ

วา พอแมไปทางานตางประเทศนานๆจงจะมาเยยมกมการสงเงนมาชวย

เหลอเปนบางครง…. แมอยากจะถามตอ แตหมอเกงกพอจะรความรสก

ของอากงและญาตๆ กพลอยทาใหพวกเรานงเงยบ บางคนกถอนหายใจ

เปนชวตหนงทนาสงสารเกดมาพอแมไมรก ไมตองการ ผลกไสไลสงไป

ใหคนอน แขนขาทมกเหมอนกบไมม แววตาอนใสซอแตละวนไดเหน

แตจอโทรทศนกบฝาเพดาน เสยงเดกทเลนอยหนาบานกไดแคเหลอก

ตาแลด หวนาอยากกนขาวกแลวแตคนอนจะเมตตา เหมอนกบเปน

เพยงกอนกองเนอหนงหรอเปลา ? ไมใช.. เขาเปนมนษยคนหนงทมชวต

จตใจ มวญญาณความรสกเหมอนเราทาน …

แมจะไมสามารถชวยอะไรไดมากแตพวกเรากมความจรงใจตงใจทจะใหความรคาแนะนาดๆ และสนใจทจะซกถามสารทกขสข

ดบ การเจบไขไดปวยทงผพการและญาตๆ และกมของตดไมตดมอเลกนอยเปนนมกลอง แปรงสฟน ยาสฟน ของเดกเลน ซงแมไมม

คามากมายอะไร แตอยางนอยกสงสญญาณบอกใหรวาครอบครวของพวกเขาทเหมอนกาลงอยในความทกขน อยางนอยกมพวกเรา

ทยงเปนหวง เปนกาลงใจ และกอนกลบเรากไมลมทจะนดหมายใหผปกครองนาพงษมารวมกจกรรมอบรมการฟนฟผพการท อบต.

แมสองในอาทตยหนา ซงปกตทผานมาญาตกพาพงษมารวมกจกรรมทกครงไมขาด ดวยความรกและตองการใหพงษพงตวเองให

ไดมากทสด หากสงเกตดจะพบวาพงษแปลกจากเดกพการสวนมาก คอจะมรางกายทคอนขางจะสมบรณ เหมอนกบไดรบการดแล

เรองการอยการกนทด เหตผลสวนหนงกเนองจากพงษนารกถงแมจะพการรางกาย แตมจตใจทดราเรง เขาสามารถพดจา ปญญา

นกคดเหมอนกบเดกวยเดยวกน ชอบเลน มเสยงหวเราะ ไมมความเกบกดกาวราวแตอยางใด และญาตสนทเลาใหฟงวา พงษมความ

พเศษกวาเดกคนอนคอ ไมชอบใหมการฆา การทารายรงแกสตว หากเขาไมพการเชนนกคงจะมสตวเลยงทนารกกระมง และโดยปกต

กไมนยมการกนเนอสตวดวย

กไมรเปนเพราะประสงคของพระผเปนเจา หรอเพราะเวรกรรมอนใดทมาลงโทษกนเชนน ไมฆาใหตายแตกไมทาใหโต

ใหหตายงคงรบรแตกไมมสทธไดอยางทตองการ มพอแมใหคดถงแตไมมวนไดไออน เวลาทผานไปแตละวนเหมอนกบเดนขนภเขา

มนเหนดเหนอยออนลา ชางยาวนานเหลอเกน ทาลายทงรางกายบนทอนจตใจใหทกขทรมานตองตรอมตรมจมอยกบกองทกขอน

ใหญหลวงน ไมรวนใดจงจะปลดเปลองหลดพนออกไปได

ขอความเมตตาทงหมดทงมวลอวยพรใหเขาจงไดรบความสขพบแสงสวาง และไมวาใครทไหนกจงอยาไดประสบ พบเปน

เชนนเลย...70 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

จ ากประสบการณท ไ ด รบจากโครงการตรวจเ ยยมผพการ รวมกบ ทพญ.อารย แกวมะคำา ทผานมากอนทจะเขารวมโครงการดงกลาวมความเขาใจวา ผพการกคอ คนทมความผดปกตทางรางกายและจตใจ แตไมเขาใจความหมายของ การสอสารของผพการท ใชกน พอไดรวมโครงการไดรจกพดคยกบผพการและ ผดแลผพการเปนผทมจตใจทประเสรฐ มความจรงใจ มความอดทนสง เปนบคคลท ควรดแลเอาใจใสเปนพเศษ

ผพการ...คนเกง

โดย นางกรรณการ รตนประยรผชวยทนตกรรม ร.พ.ร.เชยงของ จ.เชยงราย

71 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

นางกรรณการ รตนประยร

ทพญ.อารย แกวมะคา (หมออ)

เรองของผพการโดยปรกตแลว ดฉนใหความสำาคญ

มาโดยตลอด พอเขามาสมผสจรง ๆ การเขาหากยาก

สอสารกไมรเรอง เราจะสอสาร เขาจะเขาใจเราไหม...?

แตพอไดเขาโครงการ ไดไปอบรมทสถาบนราชานกล

ทกรงเทพฯกรเกยวกบแผนการรกษาและนดรกษาเกยวกบ

ทนตกรรม ตงแตการใหสขศกษา ฝกแปรงฟน และ

ใหการรกษาทด เขากจะไมเจบปวด โดยดำาเนนโครงการ

นำารองท ตำาบลสถาน อำาเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย

จำานวน 16 หมบาน เพราะการเดนทางอาจจะเขาถงงาย

โดยจะมคณ ทพญ. อารย แกวมะคำา (หมออ) จะเปน

คนแนะนำาใหแนวทางการปฏบตงานในทกขนตอนใน

การเขาถงผพการ วาเราควรจะทำาอยางไร..? โดยปรกต

ผพการจะกลวคนแปลกหนาไมสบตาไมสนใจและ

ไมยอมพดคยดวย จะคนเคยกบคนทรจก แตการ

เขาหาแตละครงกจะมคนดแลทอยดวยตลอดเพอให

รายละเอยดและเปนคนเชอมระหวางผพการกบตวดฉน

ซงดฉนกคดวาเปนความโชคดของพวกเขา ทมการ

สงเสรมสขภาพชองปาก ผพการกจะมความรเกยวกบ

การแปรงฟนดขนไมมปญหาสขภาพชองปากสงคมยง

ใหความสำาคญและเอาใจใสไมทอดทงผพการ

แต...? ดฉนมอยเรองหนงท ดฉนจะเลาใหฟง

ตอนนนไปอบรมเกยวกบการเขาพบปะและดแลผพการ

ทางดานทนตกรรม (การรกษาทนตกรรม) ท สถาบน

ราชานกล กรงเทพฯ บายของ วนท 5 ก.ค. 2554

วนนนเปนวนททางสถาบนราชานกลไดนดผพการให

มารกษาดฉนไดเหนผพการคนหนงตวใหญมากจะนง

กบพนใชมอตวเองทบพนปนพดเสยงดงไมเปนคำาดฉน

กคดในใจวาคงไมใชคนนแนนอนทคลนกผพการจะนงรอ

หนาหองหลงจากนนประมาณ20นาทดฉนเตรยม

พรอมเรมทจะปฏบตงานคลนกมการเรยกชอคนไขเขา

มารบบรการดฉนตกใจแทบแย?ทเหนผพการทเขามา

เปนคนท ดฉนเหนรองโวยวายอยหนาหองเมอสกคร

ดฉนไมกลาทจะรกษาเขา เพราะดเหมอนจะพดกน

ไมรเรองแตพอพาเขาขนนอนบนเกาอทำาฟนบนแผน

รองหอหมดวยผา สำาหรบมด กอนทจะทำาการรกษา

เขากลบใหความรวมมอเปนอยางด มแตนำาตาไหลเปน

บางครงทกคนในคลนกตางใหกำาลงใจพวกเขาจนทำาการ

รกษาจนสำาเรจ ดฉนรสกประทบใจ และ ภมใจมากท

ไดเขารวมโครงการตรวจเยยมผพการในครงน ทำาใหได

เขาใจถงการใหบรการกบผปวยทเปนผพการการไดสมผส

กบผพการและการอยรวมกนอยางเขาอกเขาใจกน

อยางมความสขซงตอนไปผพการในความรสกของดฉน

คอผทนารกนาสงสารและนาจะเอาใจใสเปนอยางด

ในทกๆดาน

ขอขอบคณ สถาบนเสรมสรางสขภาพคนพการ

สสพ.

72 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

โครงการสงเสรมสขภาพผพการ ในศนยการศกษาพเศษ จงหวดสโขทย

โดย ทพญ.อำามา ปทมสตยาสนธ รพ.สโขทย

การรวมทำางานกบ สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ

สสพ. เพอคนพการ เปนความอยากทำาเพอผพการจรงๆ แตเมอ

เรมทำางาน กรสกเครยด ทกขมาก เมอไดพดคยกบผบรหารศนย

การพเศษ จ.สโขทยและทมงานโรงพยาบาลรสกเหนแนวทาง

การทำางานและมกำาลงใจในการคดทำาโครงการ คณะครทศนย

ผปกครองและเดกพการนารกมาก ใหความรวมมอในการดำาเนน

งานอยางด สงผลใหผพการมสภาวะทนตสขภาพดขน ปรบ

เปลยนพฤตกรรมการดแลสขภาพชองปาก การบรโภคอาหาร

ทเหมาะสมมากขน ทำาใหมแรงใจทำางานเพอพวกเขาตอไป

73 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เรองเลา…

ความประทบใจในการทำางาน

โครงการสงเสรมสขภาพคนพการ

โรงพยาบาลบานโปง

พเบยร

(หวหนากลมงานทนตกรรมทใจปำาสดๆ)

หมอโอ-ตาย-พจา

ทมแกนนำาเดนเยยมบานผพการ

รต(ทนตแพทยทเออเฟอชวยทกงาน).....

โดย ทพญ.สรสวด เมธาบด

โรงพยาบาลบานโปง จงหวดราชบร

จากเดมเคยทำางานใหบรการเชงรบแกคนพการทโรงพยาบาล

เพยงอยางเดยวมาเปนเวลา6ปไมมการทำางานเชงรกใหแกผรบบรก

าร

กลมนเลย แตเมอทาง สถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ ใหแนวท

าง

ในการดำาเนนงานมาใหลองทำาด การเขาอบรมทงเชงทฤษฎ และปฏ

บต

จากสถาบนราชานกลแลวเมอตองเรมดำาเนนงานจรง กรสกวาหนก

ใจ

และกงวลใจเหมอนกนโดยเฉพาะงานทตองใหบรการการรกษาแกค

น

พการในประเภทตางๆ วาเราจะทำาไดหรอไม แลวผดแลจะใหคว

าม

รวมมอกบเราแคไหน เพราะความคาดหวงในการทำางาน กคอนขาง

สง

อยเหมอนกน แตโชคดมากทไดกลยาณมตรจากทางกลมงาน

เอง

นอกกลมงานไมวาจะเปนหนวยเวชกรรมสงคม หรอกลมงานเวชศาส

ตร

ฟนฟททงใหกำาลงใจในการทำางาน ใหความรวมมอในการทำางานท

กๆ

อยางและทไมกลาวถงไมไดจรงๆคงเปนพสมหมายจากเทศบาลเมองบาน

โปง

ทชวยจดหาอาสาสมครสาธารณสขประจำาหมบานและเตรยมพนทให

กบ

ทมงานของเราเพอใหการดำาเนนงานออกเยยมบานไดรบความสะดวกท

สด

เมอเราขอความรวมมอไมวาจะเปนงานออกเยยมบานการจดมหกรรมสงเส

รม

สขภาพใหแกคนพการหรองานจปาถะตางๆอกมากมายเรามกจะไดรบควา

มม

นำาจตนำาใจทนารกจากพๆ ทกคนทงบอกเคลดลบในการทำางานชวยใหกำาลงใ

จให

สตอไปไมวาจะเปนพจา(ทนตาภบาลทนารก)....ตาย(ผชวยชวยท

กๆ

อยางจรงๆนะ)รต(ทนตแพทยทเออเฟอชวยทกงาน).....พต(หวหนาฝ

าย

เวชกรรมสงคมทใจดสดๆ)....พเบยร(หวหนากลมงานทนตกรรมทใจปำาส

ดๆ)

และอกหลายๆคนทคงกลาวถงไมหมด........แตรกทมใหหมดใจจรง

ๆ....

74 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

พเบยร

(หวหนากลมงานทนตกรรมทใจปำาสดๆ) ทมเจาหนาทกลมงานทนตกรรม โรงพยาบาลบานโปงทชวยใหงานสำาเรจลลวงไปไดดวยด

ทมผจดจากกลมงานทนตกรรมกลมงานเวชกรรมสงคมกลมงานเวชศาสตรฟนฟและกลมงานจตเวช พรอมทมอสม.และกลมผพการทเขารวมอบรม

การทำางานโครงการใหกบคนพการในครงนถอเปน

งานใหม สำาหรบเราทกคนทกลมงานทนตกรรมจรงๆ

เราไดรบการถายทอดแลกเปลยนเรยนรจากเพอนสเพอน

พสนอง นองสพ สรางเครอขายการทำางาน และองค

ความรใหมๆ (สำาหรบเราๆ ทกคน) ทำาใหตวเราเองคด

ตอไปวาตอไปไมวาจะอกกปขางหนา ไมวาจะมเราอยทน

อกหรอไม หรอเราจะไปยนอยทจดไหน เราทกคน

คงอยากใหประสบการณในการทำางานครงนทเรามได

ถายทอดใหแก เพอนๆนองๆและทกคนทไดมาทำางาน

ณ จดนตอไป ไดเรยนรกนไป และไดตอยอดในสงใหมๆ

มากขน เพอคนพการคนอกกลมทเราอาจไมไดมอง

ขามเขา แตเราไมไดนกถงเขาเลยในการทำางานทแสน จะวนวายในแตละวน และดวยแรงผลกดนจากการทำางานรวมกนในครงน การแลกเปลยนเรยนร การใหกำาลงใจซงกนและ

กนไมวาจะเปนจากทมงานเอง หรอจากคนพการทเราไดทำางานดวยทำาใหทกคนรวมใจกนทำางานอยางมเพอนรวมทาง

ไมรสกโดดเดยวหรอยอทอในการทำางาน เราเชอวาคนพการยงรอการใหโอกาสจากเราเสมอ ทกสงในโลกเปนจรงดงท

พระพทธองคตรสไววา“ใดๆในโลกลวนอนจจง”ทกสงอยางนานวนไปมกเปลยนตามกาลเวลาแตสงทยงทรงคณคาแมเวลา

จะผานไปนานแคไหนกตามนนคอการปนนำาใจใหกนและกนชวยเหลอซงกนและกนนนคอสงจรรโลงใจและสงคมใหมความ

สขอยางยงยน

75 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ไดไปตรวจฟนกบอผส.แลว พบวามฟนสกมาก

เลยใหปาฐาหนงในอผส.สอนยายปอแปรงฟน

โดยเนนใหแปรงถกวธ ใชแปรงขนนมและแปรงเบาๆ

“ขอตรวจปากหนอยนะครบ”

เรองเลา

จากการเยยมบานผพการ

โดย ทพ.ชยพฒน สกจจวนช โรงพยาบาลปาแดด จงหวดเชยงราย

ผมหมออย ทนตแพทย รพ.ปาแดด ขอมาเลา

ประสบการณการเยยมบานผพการ โดยเรมจากการทพ

นา (ทพญ.รพนท อบสวรรณ สสจ.เชยงราย) ไดใหเขารวม

ฟงการสมมนาผพการปทผานมาทจดขนทเชยงราย ซงหลง

จากนนพนากไดลองแนะนาใหทาโครงการดครบโดยผม

และพกง (ผชวยทนตแพทย) ไดเขาไปขอความรวมมอ

จากอสม.ทมพรอมในเรองเวลาในการชวยเยยมบานใน

ชวงระยะเวลาทาโครงการ เนองจากอสม.เปนคนในพนท

ผพการและครอบครวของผพการจะไมกลว เวลาเราไปเยยม

นอกจากนยงเขาใจสถานะบานของผพการในดานตางๆททาง

ครอบครวอาจไมกลาเลาใหเราฟงดวย และอสม.ยงสามารถ

เลาประสบการณ การทาฟนวาเปนอยางไร ความประทบใจท

ไดมาหองฟนปาแดดครบ โดยไดใหทางอสม. จดการวางแผน

เยยมบานในแตละวนใหเยยมบานไดครบทกความพการ

โดยจะเยยมบานใหไดมากทสดตามเวลาทเอออานวยบานท

เยยมแลวประทบใจมหลายๆบานขอเลาในบางบานนะครบ

76 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

กอนไปเยยมบานผพการคนอนคนยายไดใหคณตาไปเอา

สมโอมาใหทสวนซงไดกลบมาเยอะมากๆ

บานสดทายของวนแรกทไปเยยมเปนบานนองโอเลทเปน

โรคสมองพการ (cerebral palsy) อาย17ป ซงคณพอและ

คณแมของผพการใหการดแลคนไขไดเปนอยางด คณแม

จะคอยสอนรปภาพตางๆซงไดรบจากศนยสอนคนพการใน

เชยงรายใหกบนอง สขภาพรางกายนองดแขงแรงด แตคนไข

ไมไดพบหมอหอฟนมานานแลว คณแมบอกวาเพราะนองด

ไมเปนอะไร และไมสะดวกพานองไปพบหมอฟน ซงจากการตรวจ

พบวานองมฟนผมาก เปนหนอง มตอฟนเหลอ หนปนมาก

จงไดบอกคณแมและแนะนาใหคณแมพานองไปหาหมอฟน

ทโรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห ซงหลงจากอธบาย

เรองฟนผมผลตอรางกายอยางไรบาง คณแมไดมความสนใจ

และอยากรบพานองไปหาทนตแพทยทโรงพยาบาลศนย

ทางผมจงเขยนใบสงตวไปทโรงพยาบาลศนย และนดพบ

กบพนกซงเปนหมอฟนเดก เพอใหคนไขไปทโรงพยาบาลศนย

อกรายคอคณยายปอทขาขาดซงเมอกอนคณยาย

จะมาโรงพยาบาลเพอทากายภาพบาบดเนองจากปวดเอว

หลงจากตรวจฟนพบวาคอฟนคณยายสกมากจงไดแนะนา

ใหคณยายรบมาอดฟน ซงหลงจากทไดทาฟนใหคณยาย คณยาย

บอกวาเดยวจะแนะนาใหคณตามาทาฟนดวย เพราะคณตา

ไมไดทาฟนมาหลายปแลวเหมอนกน

ในการไปเยยมบานผพการในโครงการครงนทาใหผม

พบวา ผพการมสขภาพทชองปากทไมด แตตวของผพการ

ละคนดและกลบไมใหความสนใจในเรองนมากนก เนองจาก

ในหลายๆเรอง เชน อสม.หรออผส. และหนวยเยยมบานไมม

ความรในการไปตรวจฟน เพราะผมเคยไปเยยมกบหนวยเยยม

บานพบวา จะตรวจเพยงแครางกายเทานน ซงทาใหทางผม

และทมตองอธบายวารางกายและชองปากสมพนธกนอยาง

มาก ถากนขาวไมอรอยเพราะเวลากนไปแลวปวดฟนรางกาย

จะโตไมได ซงกทาใหคนพการสนใจมาทาฟนมากขนพอสมควร

นอกจากนจากการไปเยยมบานพบวาคนพการหลายคนและ

ผดแลหลายคนรสกวามความทกขใจหรอเหงาเพราะไมคอย

มคนดแล หรอคนดแลทไมสามารถไปไหนไดเพราะวา

ตองคอยดแลคนพการ

ซงเมอทางทมงานไปเยยมพบวาคนพการหรอคนดแล

ตางมความสข ยมแยมทมคนมาคยดวย บางคนเมอเราถามวา

อยากใหทาอะไรใหบาง อยากไดอะไรไหม ผพการหรอ

ผดแลบางคนกขอแคมาเยยมมาคยกนไมใหเหงากพอแลว

ซงจากการไปเยยมทาใหผมรสกวาเราโชคดมากทถงแม

จะเกดมาไมสมบรณแบบ แตเรากมรางกายครบ มพอแม

คอยดแลเรา ซงผมกอยากใหคนพการและคนดแลเหลานน

ท ถงแมจะพการทางกายแตกไมอยากใหเคาพการ

ทางใจครบ

77 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

คณปกรณชนจตตทนตแพทย

คณชยวธวลยนกเวชสถต วนนผมไดเชญ ตวแทน อสม. จากทวทงอำาเภอ มาหมบานละ 1 คน รวมๆแลว 70 กวาคนเพอเชญชวน ใหมารวมทำางานเรองผพการกบผมวตถประสงคของการประชมในวนน ผมตงเอาไว หลายประเดนคอ ใหอสม.ไดเรยนร วธการดแลสขภาพชองปากทถกตอง และ รจกความพการในแบบตางๆใหอสม.ไดรบทราบถงระบบการดแลผพการทงดานสขภาพและดานสทธทเปนผลตผลของการหารอรวมกนของสหวชาชพ เมอการประชมครงกอนใหอสม.ไดชวยออกสำารวจ ผพการทกๆคนในอำาเภอเพอเกบขอมลพนฐานๆจนถงสภาวะสขภาพชองปากแบบคราวๆ ดงนนกจกรรมของวนน จงมตงแตรบฟงผมบรรยายทนตสขศกษา, ทดลองใชแบบสอบถาม, และทำาความรจกกบความพการ โดยพทม นกกายภาพบำาบด นองตำา นกกจกรรมบำาบด มเอกสารมากมายทผม เตรยมใหแกอสม.ในวนน ไมวาจะเปน คมอการดแลสขภาพชองปาก สำาหรบอสม. , คมอทนตกรรมปองกนสำาหรบผพการ สำาเนาจากเอกสารทไดรบแจกเมอครงไป

โดย ทพ.ปกรณ ชนจตต โรงพยาบาลพญาเมงราย จงหวดเชยงราย

เรองเลาจากการประชมตวแทนอสม.

อบรม และ บทความเรองการสงเสรมทนตสขภาพในผพการ ของพแบม รพช.เวยงปาเปา เชยงราย เรมแรก ผมอธบายถงทมาทไปของการออกสำารวจขอมลของผพการในครงน วาเกดขนเนองมาจากเราตองการรใหไดกอนวา ผพการคนใดทมปญหามาก เราจะไดพงตรงเขาไปหาผทมความเรงดวนกอน แตทน การทผพการจะเขาถงเรากยากเพราะมกจะมปญหาในการเดนทางและเรากเขาถงผพการยากเชนกน เพราะเคาไมไดอยรวมกน เฉกเชนนกเรยนในศนยเดกเลก หรอ โรงเรยนประถมเพราะตองใชเวลามาก ทจะออกไปหาผพการทละรายๆ ตามบาน ดงนนหากเรามขอมลของผพการทงหมดกอน กจะสามารถวางแผนไดเหมาะสม ถกตอง และ งายกวาจงตองมการออกสำารวจทวทงอำาเภอ โดยใชแบบสอบถาม โดยแบบสอบถามชดน สหวชาชพ ไดรวมกนออกแบบขนมา สามารถเกบขอมลของผพการไดครอบคลมทกดานใชงาน ไดงาย ไมยากจนเกนไปสำาหรบอสม.ทจะนำาไปใชสำารวจแบบสอบถาม ผมใหอสม.ลองจบคกนทำาแบบสอบถาม เพอจะไดคนหาปญหาในการทำาแบบสอบถาม และกไดแลกเปลยน พดคยตกลงทำาความเขาใจ ใหเปนไปในทศทางเดยวกน เพอทผลการสำารวจออกมาเปนเนอเดยวกนตวแทน อสม. หมบานละหนงคน ทวอำาเภอพญาเมงราย ในวนนผมกบรรยายทนตสขศกษาดวย ซงไดรบความสนใจจากพๆอสม.เปนอยางด ทกคนตงใจฟง และยกมอถามทกครงทผมเปดโอกาสใหซกถาม การใหทนตสขศกษาผมสอนแปรงฟนแบบ Modified Bass’s technique โดยใชวดโอ ทผมเคยถายไวใชสอนเดกๆมธยม ผมคดวาชวยใหเหนภาพชดเจน เขาใจงายด ผมอธบายเพมเตมถงการ ปรบเปลยนดานแปรงสฟนใหเหมาะสมแกผพการทใชมอไมได แตนาเสยดายตรงท ผมไมมตวอยางแปรงสฟนใหด บายพทม นกกายภาพบำาบด และนองตำา นกกจกรรมบำาบด กเขามาพบปะพอสม. และใหความรเกยวกบความพการแบบตางๆเพอใหอสม.สามารถคดกรองผพการไดคราวๆ, การฟนฟ และการทำากายภาพบำาบดสำาหรบผพการ ซงการบรรยายเปนลกษณะพดคยเรยกเสยงหวเราะจากพๆอสม ไดตลอดเวลา ทำาใหชวงบายทแสนจะอมและงวง กลบกลายเปนสนกและไดความรอยางเตมท วนนเบองหนาของการอบรม ผานไปไปอยางราบรน สนกสนาน และไดความร พๆอสม.กพรอมจะออกไปรวบรวมขอมลผพการมาใหผมแตเบองหลงการจดงาน นน ยงวนวายมาก เพราะเราตองแจกเอกสาร เกบหลกฐานการจายเงน กนวยวาย หดบตบไหม โชคดเหลอเกน ทไดรบความชวยเหลอจาก พย ผช.ทพ.ของผม และยงมพลดดา ทยนมอเขามาชวยเหลอตอนทวนวายถงขดสดซงกคอ ตอนทแจกแบบสอบถามใหอสม.และจายเงนคาเดนทางเขารวมประชม แลวทกอยางกผานพนไปดวยด ตองขอขอบคณ พๆอสม. และ ทกๆคนทกลาวถงมาทงหมดดวยนะครบ

78 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เรองเลาจากการประชมตวแทนอสม.

โดย นางสนนทา ชมสา ผชวยทนตแพทยกลมงานทนตกรรม

โรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห

สวสดคะ ดฉนนางสนนทา ชมสาหรอปาแตม

ทำางานเปนผทนตแพทยทกลมงานทนตกรรม โรงพยาบาล

เชยงรายประชานเคราะห อาชพหลกของปาแตมคอชวย

คณหมอทำาฟนอยขางๆ เกาอทำาฟนมานานเปนเวลากวา 30

ป ไดรบมอบหมายแกมบงคบบวกการไหววานจากหวหนา

คอทนตแพทยหญงศรนทพย ปตวฒนสกล หรอหมอตบ

ตบ ใหปาแตมเขยนเลาถงงานโครงการผพการซงปาแตม

ถนดดานการพดมากกวาการเขยนแตกจะพยายาม สคะ

แรกเรมทหมอตบตบมาชวนใหชวยงานผพการนกเปน

กงวลวาเราจะทำาไดไหม แตกอนใจทเราไมไดทำาเพยงลำาพงม

ผใหญใจดคอคณหมอโคสต และคณหมอรพนท อบสวรรณ

คอยนำาทางชแนะใหกำาลงใจและยงมบคลากรจากหนวย

งานตางๆ ในโรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห เชน

นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห คณหมอกายภาพ พรอม

ทงเจาหนาทของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลแมกรณ

อสม.เจาหนาท อบต.แมกรณ รวมดวยชวยกนทำางานน

เปาหมายของโครงการนอยทตำาบลแมกรณ ซงม

ประชากรผพการทขนทะเบยนแลว ประมาณ 105 ราย

กระจายกนอยใน 13 หมบาน ปญหาแรกคอการทเราจะเขา

ถงผพการทงหมดไดอยางไร ไดบทสรปวาเราจะทำาเหมอน

เตมใจ ใชเลย (ประสบการณการณเยยมบานคนพการ)

79 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

การออกเยยมบานและใหครอบคลมถงการตรวจรกษาดวย

ถาทำาได โดยเราจะออกไปทกวนพธ ครงแรกทออกไปคอ

เชาวนท 6 มกราคม 2553 ในวนนนบรรยากาศดมากเปน

ยามเชาทเหนบหนาว เราบกตรวจกนขางๆ กองไฟผงหนาว

บาง ใตผาหมกนหนาวบาง พอถงเดอนเมษายนถงเดอน

มถนายน รอนสดขวหวใจไปถงบานไหนมองหาแตพดลม

และนำาเยน พอถงหนาฝนกไปกนแบบชมฉำามาก บางท

เปนดอยสงถนนดนโคลนจะลนมากตองลงเดนลยโคลนกน

เปนระยะถงแมจะเจอกบอปสรรคแคไหนเรากไมถอยอยแลว

งานตรวจเยยมผพการนถอเปนงานแปลกใหมจากงาน

ประจำาเดมๆ ทเราทำาอย กลาวคอเราใหบรการคนไขแบบ

ตงรบอยกบท แตงานตรวจเยยมผพการเราตองออกไปหา

คนไขถงบานเปนรายๆ ไป โดยมการเตรยมชดตรวจฟน

ชดถอนฟนไปดวย ซงการไปแตละครงเราไมไดมจดหมาย

แคการตรวจฟน หรอถอนฟนเทานน เราไปเหมอนการเยยม

ญาตของเราทเขาไมสบายพการอย ไปพบปะพดคยแนะนำา

ใหกำาลงใจทงผพการ ผดแลและญาตพนองของผพการดวย

ยอมรบวาครงแรกๆ ทหมอตบตบและปาแตมออกไป

พบเจอผพการนนกลบมามองหนากนพดประโยคเดยวกน

วา “เศราใจ หดห” เชนรายของผพการรายหนงเปนชาย

หนมอาย 43 ป ประสบอบตเหตพการตงแต

ชวงเอวลงไป เขาตองใชชวตทกอยางบนเตยง

ตลอดเวลา 24 ป ไมสามารถนงลอเขนได ลกนงไมได

มผดแลเปนคณตาทอาย 74 ปซงเปนญาต

สภาพแวดลอมในบานของเขาไมคอยถก

สขลกษณะเนองจากมถงพลาสตกขนาด 5 ลตร

จำานวน 3 ใบ สำาหรบใสปสสาวะ เนองจากเขา

ไมสามารถถายปสสาวะไดเอง จงตองใสสาย

ปสสาวะไวตลอดเวลา จากกลนของปสสาวะ

ความเปยกชนของพนซงเกดจากการลางหนา

แปรงฟน แลวเทนำาลงในกาละมงพลาสตกขนาด

เลก เมอทำาธระเสรจแลวกเอากาละมงสอดไวใต

เตยง รอคณตามาเกบไปเททง ดวยสภาวะอยางน

ทำาใหมแมลงหวภายในบานมาก จงไดแนะนำาใหเ

ขาตดตงอางลาง พรอมทอนำาทง โดยใหตดตงอางไวขางเตยง

เพอจะไดสระผม ลางหนาแปรงฟนไดโดยไมรบกวนคณตามาก

นก หากหมอตบตบมเวลาเหลอจากการเยยมทบานอน กจะ

เขามาดบานหลงนเพอดวาไดแกไขไปหรอยง พบวามการแกไข

80 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

โดยตดตงอางอลมเนยมพรอมทอนำาทงเรยบรอย

ถามเขาๆกบอกวารสกสบายขน พนไมแฉะแลว

และพบวาหลงจากนนกมการตดตงกอกนำาเพม

เตม โดยทหมอไมไดแนะนำา นนยอมแสดงวา

เขาเรมเรยนรทจะปรบสภาพแวดลอมใหดขนได

ตอนตรวจฟนกใหคณตาชวยขยบตวเขา

มาทางขางเตยงแลวเอาหมอนรองตกหมอ ให

เขานอนบนหมอนอกท เพอใหตรวจไดสะดวก

ไมเมอยมอ สวนไฟทใชสองในปากกเอาไฟสอง

กบมาใสหวหมอไว แลวหมอกตองปรบระดบโดย

การกมเงยใหไฟตรงกบชองปากเขา ปาแตมกจะ

จดขอมลในปากตามทคณหมอบอก โดยไมตอง

สองไฟฉายให ประหยดมอไปอก 1 ขางแตคอ

คณหมออาจเคลดได ไมเปนไรมคณหมอกายภาพคอยดให

อยแลว และเหมอนธรรมชาตจะสรางสมดลใหชวตจากการ

ตรวจพบวามหนปนเลกนอย ไมมฟนผ ตองหาทางใหบรการ

ขดหนปนใหเขาตอไป และในระหวางนปาแตมกไดใหคำา

แนะนำาเรองการดแลความสะอาดชองปาก คณหมอตบตบได

แนะนำาและตดตามใหเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ตำาบลแมกรณเขาไปดแลเรองสขอนามย พวกเราเวยนเขา-

ออกบานนอยหลายครง จนสภาพความเปนอยของเขาดขน

อกรายหนงเปนหนมนอยอายประมาณ 2 ขวบ มอพการ และ

เดนไมได ทงทเราควรจะเหนเดกเดนเลนไดสนกสนานตามวย

ซงในรายนไดปรกษาคณหมอมารยาท แผนกกายภาพบำาบด

เพอหาทางชวยเหลอหนมนอยคนนตอไป จากเหตการณเหลา

น ทำาใหเราไดคดวาเรามรางกายและจตใจทแขงแรง ตองไม

ทอแทไมกลวกบปญหาและอปสรรคพรอมทจะทำางานทเปน

ประโยชนตอสวนรวมใหมากๆ ยงขนไป มบางในบางรายท

เราไปเยยมแลวมความสข เชนคณยาย อาย 75 ป รางกาย

แขงแรง แตตาบอดทงสองขางมาแตกำาเนด เจอกนทกครง

คณยายจะจำาเสยงพดของเราได คณยายกจะรบทกทายและ

สวมกอดกนตลอด พบวาฟนคณยายเหลอ 3 ซซงโยกมาก

แลว แตคณยายยงเคยวอาหารออนได เมอถามคณยายวา

อยากใสฟนปลอมไหม คณยายบอกวาไมใสแลวจา แคนยาย

กเคยวอาหารไดแลว ครน ถามวาคณยายมอะไรใหชวยบาง

คณยายกจะบอกวาใหคณหมอมาเยยมบอยๆ กดใจอยางมากแลว

ปาแตมรสกโชคดทคณหมอตบตบไดใหโอกาสมสวน

รวมในงานน ซงเปนประสบการณในการทำางานทนาประทบ

ใจ ทำาใหตระหนกในคณคาของการมชวตมากยงขน ทำาให

เรารกและภมใจในอาชพของตนเอง เชอวาไมมความสขใด

จะยงใหญเทากบการเอาใจใสตอเพอนมนษยดวยการแบง

ปนความรก แบงปนโอกาสและเกอกลกน หากรจกรกและ

ให ไมวากบคนใกลตว คนรวมสงคม จตใจของเราจะอม

เอบ สดใส ภาคภมใจ มความสข ปาแตมไดยนหมอตบ

ตบบอกวาจะจดกจกรรมในเดกนกเรยน ม.1-3 เพอใหเดก

นกเรยนในเขตตำาบลแมกรณไดเรยนรประสบการณจาก

ผพการ ผสงอาย ใหเขาไดเลากำาบะเกาใหเดกฟง ใหเดกได

รสกผกพนกบเขา สงเสรมความรก ความเอาใจใสในชมชน

แบงปนประสบการณกน ทาทางงานนปาแตมจะไดมเรอง

เลาแหมแลว คราวนปาแตมจะจดบนทกไวในสมดแหงความ

รกใหละเอยดเลยคะ เผอจะเอามาเลาสกนอานอกคะ สดทายขอขอบคณสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ

(สสพ.) และทกชวตทมสวนรวมในโครงการดๆ น ขอบคณ

และดใจทไดทำางานทน “โฮงยาไทย” ขอบคณคะ

ปาแตม ณ หองฟน 035-271033 ตอ110

81 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ความประทบใจในการดำาเนนกจกรรม ทนตสขภาพในกลมผพการ

โดย ทพ.พลพฤกษ โสภารตน บานวดจนทร รพ.วดจนทรเฉลมพระเกยรต 80 พรรษา

จงหวดเชยงใหม

“ผพการ”สำาหรบพวกเราทเปนทนตแพทย และทนตบคลากรดเหมอนเปนเรองหางไกล โดยเฉพาะหากเราตงรบจดใหบรการอยเฉพาะในคลนกทโรงพยาบาล ซงกอาจจะมโอกาสพบเจอไดตอเมอ ผพการสามารถไปหาเราทหองฟนไดแลว ผทมอปสรรคในการเดนทางทงจากสภาพรางกายทเดนทางยาก และสภาพเศรษฐกจ,สงคมทมผลตอการเขาถงบรการทางสาธารณสข

ณบานวดจนทร ตลอดระยะเวลาเกอบ 2 ป

ทไดมการพฒนางานทนตสขภาพในผพการ ทำาใหทมงาน

ทประกอบดวย ทนตบคลากร พยาบาล แพทยแผนไทย

นกกายภาพบำาบด คณครและอสม. ไดเรยนรและเขาใจ

ถงความหมายของ “ผพการ” การใชชวตบนสภาพ

สงคมทยงไมไดมการสรางสรรค สงแวดลอมทเออตอ

ผพการมากนก

งานทนตสาธารณสขในกลมผพการคงไมไดเปน

เฉพาะเรองของชองปาก แตเปนเรองของคณภาพชวต

ทเรากำาลงชวยกนทำาใหดขน หลายครงพบวาผพการ

ไมสามารถบอกเราไดวากำาลงปวดฟนอย ตองทนเจบปวดจากโรคในชองปาก อนสงผลโดยตรงตอคณภาพชวต

ดงนนงานทนตกรรม ตงแตการสงเสรมการแปรงฟนโดยผดแล,การพฒนาทกษะการแปรงฟนของผพการเอง และการ

ใหบรการทนตกรรมบำาบดรกษาลวนเปนงานทเราสามารถทำาได เพยงแต “ใชใจ”และความปรารถนาดทมงหวงใหผพการม

คณภาพชวตทดขนดงคำาทวา“เมอเราหลงลมใครบางคนคนเหลานนกจะถกทอดทง”

82 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

โดย ทพญ.รจต จนทรประสทธโรงพยาบาลศรสงคราม จงหวดนครพนม

แนนซ เอย แนนลก คณหมอมาเยยมจากโรงพยาบาล

สวสดคณหมอหนอยลก” เปนเสยงแรกขาพเจาทไดยนพรอมภาพทมอง

เหนคณยายวย 50 ป ทกมมอหลานสาววยประมาณ 4 ขวบ พลางพยง

หลงลกขนไหว อดไมไดทจะถามวาอยกนสองคนเหรอยาย สมภาษณไป

มาพบวา แนนซเปนลกของลกสาวทไปทางานกรงเทพ

ตอนกลบมาคลอดพบวาวนทคลอด คลอดไมไดเอง ดวย

ระยะเวลาคลอดทยาวนาน ทาใหแนนซขาดอากาศหายใจ

ในครรภ ตอนคลอดออกมาจงมสมองพการ แตยงดทครบ

สามสบสองและหนาตานารก เปนคาถายทอดเรองราวนอง

แนนซใหพวกเราฟงจากปากยายวน ซงตอนนครอบครว

อยกน 3 คน คอแมของยายวนทอาย 80 ป ตวยายวนเอง

และแนนซ ยายวนมอาชพขายนามนเบนซนทพอเลยงปากทองใหอยกนได สวนลกๆมงานมการทาทกรงเทพ สงเงนมาบางแตไม

มาก เพราะตองดแลครอบครวตนเอง

ยายวนเลาถงกจกรรมประจาวนของตนเองใหพวกเราฟงอยางกระตอรอลนวา ตนเชามากดแลหาขาวปลาอาหารใหแม

ใหแนน หลงจากนนกไปซอนามนทตวอาเภอ ไมไดไปทกวน บางทกฝากเขาไป เดมกใหแนนนอนดทวอยกะยาย จนกลบมา

ถาวางกทากายภาพบาบดใหแนน ตกเยนกจะพาแนนไปสถานอนามยใหยายว (อาสาสมครแพทยแผนไทยททางานท รพ.สต.

บานขา) ชวยนวดประคบให ยายไมรวาจะตองทายงไงบาง กทาใหดทสดเปนหวงกแตหลาน ถายายตายไปใครจะดแล

หนงในดวงใจ

83 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

หลงจากฟงคาบอกเลา ทมเยยมบานของโรงพยาบาล

จงไดชวยกนวางแผนวาจะชวยยายวนกะนองแนนซ ได

อยางไรบาง ทงทนตาภบาลสมจตรกไดใหขอมลกบทมวา

ยายวนแกรกหลาน ดแลหลานดจรงๆ คณหมอดฟนของ

นองแนนซ ไมผเลย ขนครบทกซแลว ซงตวขาพเจา

เองไดสงเกตตงแตตอนทใหยายสาธตวธการแปรงฟน

ใหนองแนนแลว พบวามความละเอยดออน ใชขวดนม

ในการใหบวนปาก ทาใหทกคนในทมเกดความเชอมน

ไดวายายกะหลานคนสามารถทจะมคณภาพ ชวตดกวาเดม

ได ทางนองโตงนกกายภาพบาบด จงสอนยายใชอปกรณ

ชวยเหลอในการทากายภาพบาบด อนไดแก หวงหดเดน

กายมดรางกายกบเสาเพอฝกความแขงแรงของขา

การตดกลองเพอทาเกาอหดนง

สวนทางเทศบาลกไดประสานงานกบทางจงหวด

ทาใหนองแนนซไดเขาเรยนโรงเรยนการศกษาพเศษ เดมท

ยายวนไมกลาสงหลานเรยน หวงคาใชจาย หวงการ

เดนทาง แตทางโรงเรยนการศกษา

พเศษไดสนบสนนใหทนการศกษา

มรถสงพรอมคนดแล มารบถงบาน

ยายวนถงกบนาตาไหล พรอมพดวา

แบบนยายกมความหวง นอนตาย

ตาหลบไดวาแนนไมถกทอดทง นบวา

เปนโอกาสครงยงใหญของนองแนน

ทขาพเจารสกยนดแทนอนาคตของ

นองแนน จดเรมตนของจดเปลยน

อาจเปนแคจดเรมแรกของชวต

นองแนนแตกทาใหมนใจไดวา ยายวน

และครอบครวนองแนน จะมคณภาพ

ชวตทดยงขน

ขาพเจามโอกาสไดไปเยยมนองแนนเดอนละครงหลงจากจดทาโครงการพฒนา ระบบการดแลทนตสขภาพกลมผพการ

เรมตนทชองปาก สภาพองครวม ไดเหนพฒนาการของนองแนนและการเรยนรทเพมขนจากครงแรกทเจอกน

อยางเหนไดชด จงขอขอบคณสถาบนสงเสรมสขภาพผพการทสงเสรมใหเกดโอกาสแกตว ขาพเจาไดทางานเพอสรางโอกาส

ทดอกหลายรอยโอกาสใหกบคนอนๆ ตอไป

84 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

โดย ทพญ.พรทพย แกวประดษฐโรงพยาบาลสงขลา

ความประทบใจจากการทำางานโครงการสรางเสรมสขภาพเดกพเศษ

การทำางานสรางเสรมสขภาพชองปากเดกพการทางสตปญญา

ในโรงเรยนสงขลาพฒนาปญญา จ.สงขลา ชวงแรกคอนขางยาก

เ นองจากไม เคยทำางานดานนมากอน และตวเองกเปนหมอ

prosthodontic ไมถนดงานเดก และงานชมชนอกอยางท

หนวยงานยงไมเคยทำาฟนกบเดกพการมากอน แตเมอเขาไปทำางาน

ทโรงเรยนสงขลาพฒนาปญญา ผบรหารโรงเรยนใหความรวมมอ

เปนอยางด และเหนความสำาคญกบทนตสขภาพของเดกๆ งานจง

สามารถเดนไปไดเรอยๆ โดยไมสะดด ทำางานนมาสองป ประทบใจ

ในตวของเดกๆ ซงเขาเปนเดกๆ ทดอยโอกาสทจะไดรบการทำาฟน

บางคน ม.6 อายประมาณยสบกวาๆ ไมเคยเจอหมอฟนมากอน

การมาทำาฟน ครงแรกเดก ระแวง และหวาดกลว จนตองหนกลบกอน

แตเมอเราจดหองเปนสดสวน และมสวนนงเลนระหวางรอทำาฟน

ทำาใหเขารสกผอนคลาย จนชอบทจะมาทำาฟน และ

สามารถใหกำาลงใจเพอนๆดวยกนได

อกความประทบใจหนงคอ การออกเยยมบาน

การเยยมบานแตละครงจะเกดความรสกดรามา และ

มความสขกบการเยยมทกครง เนองดวย เดกพการ

สวนใหญมาจากครอบครว ทมความแตกแยกของพอ

และแม และสวนใหญอยในความดแลของผสงอาย

การไปแตละครง กลายเปนวาเรามเปาหมายเปน

สองกลม คอเดกพการ และผสงอาย ทำาใหเกดการพดคย

รวมกนระหวาง ทนตบคลากรผปกครอง และครผดแล

ทำาใหเกดความเขาใจอนดตอกน ลดชองวางระหวางกน

และมการฝากฝงการดแลเดกอยางตอเนองคะ

85 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เรองเลา ความพการเปนเรองของธรรมชาต

โดย ทพญ.เบญจมาส สอพฒธมา รพ.โกรกพระ จ.นครสวรรค

วนนดฉนไดออกเยยมบานทตำาบลบางมะฝอรวมกบ

เจาหนาทของรพ.สต.บางมะฝอ การเยยมบานของทมเยยม

บานนอกจากจะเปนการเยยมคนพการ แนะนำาเรองสขภาพ

ทวไป และสงแวดลอมแลว ยงจำาเปนตองมกจกรรมตรวจฟน

ของคนพการรวมดวย (เพราะมฉะนนกจกรรมตรวจฟนจะไมได

เปาหมายทกำาหนดคะ)

การออกเยยมบานของคนพการนอกจากจะเขาใจ เหนใจใน

สภาพความเจบปวยแลว ยงทราบสภาพการดำารงชวต วถ

ชวตและปญหาของคนพการ ทมจรงๆ อยางเชน กรณน

บานทดฉนไปเยยมเปนบาน 2 ชน ครงไม-ปน ฐานะปาน

กลาง เจาของบานเปนคนพการชายอายประมาณ 50 ป

เปนอมพาตครงทอนลางมานาน 14 ป สาเหตเพราะตกจาก

หลงคาโบสถทไปสรางใหวด คนไขใหประวตวาตกลงมา

สลบคะ มารตวอกทลำาตวครงทอนลางกขยบไมไดซะแลว จง

ตองใชชวตบนเตยงไมปรบระดบทสรางกนเองมาอยางยาวนาน

โชคดคะทคนไขมภรรยาและหลานชายชวยกน

ดแลอยางด คนไขมกำาลงใจด เนอตวของคนไขสะอาด

ไมมกลนอบของทอยอาศย วนทดฉนและทมไปเยยม

ไดคยกนหลายเรอง คนไขสามารถทำากจวตรประจำาวน

หลายอยางไดเอง เชน กนขาว แปรงฟน และทสำาคญ

ทาดทวคะ

วนทไปเยยมทางทมไดแนะนำาใหขยบเตยงนอนให

คนไขเพอใหไดรบลมจากหนาบานบาง คนไขจะไดสดชน

แตกตดทขนาดประตเลกกวาขนาดของเตยง จงแนะนำา

ใหปรบขนาดประตคะดเหมอนจะเปนเรองใหญเหมอนกน

พอคยกนเรองฟน คนไขเลาใหฟงวา “ครงหนงเคยปวดฟนมาก

พอหายปวดไดใหภรรยาไปตามหมอมาถอนฟนใหทบาน”

แตอยาเพงเขาใจวาเปนหมอฟนนะคะ เปนผชวยของ

หมอฟนทหารคะ มาถอนใหทบานและฝากผลงานไวใหคะ

เนองจากถอนรากคางไว วนทดฉนไปเยยมคนไขขอใหดฉน

เอารากทคางออกให และดวยความขยนของผชวยทนตแพทย

ทไดเตรยมชดถอนฟนไปดวยทกครง ทำาสามารถชวยเหลอ

คนไขได แตในปากของคนไขยงมฟนทผอกดฉนยงไมรจะ

ชวยเหลอคนไขไดอยางไรเลยคะ เนองจากมปญหาเรองการ

โยกยายคนไขเพราะตวคนไขใหญมาก ขณะทดฉนเขยน

เรองเลานทราบวานำาไดทวมบานคนไขแลวตองใชผาผน

ใหญทำาเปนเปลหามคนไขขนไปอยบนเรอนคะ

คนไขชอคณธรรมชาต

86 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เรองเลา..เลาเรอง..เรา.. ชาวปาบอน

“จรงๆแลวความพการไมใชอปสรรค แตอปสรรคคอการไมมสงอำานวยความสะดวกมารองรบ ทำาใหคนพการขาดโอกาสในการใชชวตรวมกบคนทวไปในสงคม”

Credit : คณสรพร ยพา จนท.ประสานงานโครงการ ประจำาสำานกงานองคการคนพการสากล ประจำาภมภาคเอชยแปซฟก

โดย หมอปน ทพญ.วโรชา เพยรเจรญ รพช.ปาบอน จ.พทลง

ยงงงวา ปาบอนจะมอะไรเราพลงใครไดหวาตอนนมแคความตงใจดทจะ ทำางานเทานนแหละ..หรอเธอเหนสงอนใดในเนองานของทนโปรดเสนอแนะมาหนอยจนะๆๆๆๆๆ

แตถาถามความพอใจสวนตวลองดเพอนๆรวมเครอขายคนพการดวยกนจากพนทตางๆวาใครๆเคาทำาอะไรกนบางเราวาเรากอ

ยงพอใจในลกษณะงานททำาอยนะทงเรองการดแลเปนรายบคคลพฒนาศกยภาพผดแลสรางความตระหนกในชมชนผลกดน

และสนบสนนองคความรดานการจดสงแวดลอม(universaldesign:UD)เพอการเขาถงบรการในฐานะองคกรสาธารณะทตองจดใหม

รวมถงการเฝาระวงในกลมเสยงไมวากลมผสงอายหรอวยรนสงหนกบด

งานนเราไมไดทำาเพราะวาเคาตางจากเราเคาควรไดรบการชวยเหลอหรอเคาเปนกลมคนทดอยกวาแตทำาเพราะเคาและเรา

ไมเคยเขาถง..อาจเพราะขาดความเขาใจหรอลมไปทจะเปดโอกาสใหเกดความเทาเทยมบนความแตกตางเหลานนเทานนเอง...

ทเรามงไปพรอมๆกบอาจตองผานอปสรรคและมความทาทายในการเขาถงซงกคงไมตางไปจากคนกลมอนๆมากนกนกถงครงแรก

ทตองเขาไปทำางานในโรงเรยนปอเนาะ..โรงเรยนสอนศาสนาอสลามทเราเคยจนตนาการวาเปนแดนสนธยานนไงเพยงแตในฐานะ

หวหนาตองยอมลดระดบความคาดหวงลงอกนดหมายถงจรงๆ

ตงใจจะใหงานไปไกลกวานอกหนอยแตมนกระเถบๆๆอยนนแลว

คงดวยเปนสงใหมสำาหรบพวกเรา

ป55นเรมตนปงบดวยการทำาแผนๆๆๆและกแผนแตพอ

วเคราะหซำาๆกเรมเหนวา เราอาจตองเนนทพฒนาทกษะ

ทมงานเรากบสรางทกษะและความตระหนกใหเกดขนในเครอขาย

คนพการและผดแลในพนท เพอใหเครอขายเดนงานในชมชน

แทนเรา เพราะเชอมนในความเปน “พนทของเขาเอง” วาเขา

ตองรจกและรกมนมากกวาใครๆรวมทงคนทสวมเครองแบบ

เจาหนาทอยางเราหลงจากนนทนตบคลากรของปาบอนจะถอย

ออกมาปฏบตงานวชาชพบรการอยางทควรจะเปนและควรจะทำาเพราะงานชมชนและการดแลเคาและเครอขายสามารถทำาได

ดวยตนทนเดมทเคามอยอยางเตมเปยมสวนเราจะคอยsupportprofessionalcareให

ชวยหนอยจ...มองจากทไกลๆตรงนน เหนอะไรตรงนบาง...^ ^

87 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ครบ..สำาหรบงานสงเสรมสขภาพคนพการของ

พนทถอวาเปนงานใหมของงานทนตฯ ซงจรงๆแลวคน

พการกบเรากอยมาดวยกนตลอด เคยคยกน เคยเลน

ดวยกน เลยสนทคนเคยกน เคยซอหวยจากเขา เหน

เขามความสขด แตไมเคยถามวาเขาเปนอยางไรบางใน

การดำาเนนชวต

ผมมาทำางานในพนทปจจบนเปนเวลา 3ป แลวครบ รบ

ผดชอบงานทนตสาธารณสขทงตำาบลประชากร 12,000 กวาๆ

รบผดชอบงานระบาดวทยา รบผดชอบงานคมครองผ

บรโภคดานสาธารณสข รจกอสม. แทบทกคน

เหนคนพการแลวสงสารหลายคนพาไปสงเปนคนไข

ราชานเคราะหเพอวางแผนการรกษา บางคนไปรกษาหาย

บางคนไมไปรกษา บางคนมปญหาในการเดนทางเพราะ

ไมมคารถไปรกษาใน รพ.ในตวเมองนาน (คารถททาง

เจาหนาทเอาใหครงละประมาณ 500 บาท กวาจะถงวน

นดทางครอบครวเอาไปใชหมดซะแลว )

..สำาหรบนองคนนชอเดกชายสร มาชมพ อาย 5 ป

ฟนแทยงไมขนเลย ฟนนำานมขนครบ 20 ซ บางซเรมผ

ระยะท 1 ไดรบการเคลอบฟลออไรด/สอนการแปรงฟนทถก

วธใหตาและยาย การเลอกรบประทานอาหารทมประโยชน

แกหลาน ตาเปน อสม.เปนคนดแลคนพการดวยเขาออกสถานอนามยเปนประจำา

บดา มารดา แยกกน นองเขาเกดมาในขณะทผใหกำาเนดอยในชวงวยเรยน นองเขาคลอดมาผดปกตแตกำาเนดเดกหวโต

วนทมาเคลอบฟลออไรดรสกวาเขาชอบกบการไดมคนอนแปรงฟนให ใหความรวมมอด

การเคลอบฟลออไรดคนพการ รพสต.สะเนยน อ.เมอง จ.นาน

เรองเลาและภาพ โดย คณ สทธพงศ อปจกร

รพสต.สะเนยน อ.เมอง จ.นาน

88 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ทนตาภบาล กรตกา ปนไชย (แอม) โรงพยาบาลเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย

เงยบงนเปนคำ�ตอบ เร�จงตดสนใจกลบแตระหว�ง

ท�งเร�ไดพบหญงชร�ทเปนเพอนบ�นเดนเข�ม�ทกท�ย

และบอกกบเร�ว�มคนอยในบ�น อ�ส�พ�ไปเยยม

น�ทนนเร�กไมไดคดหรอสงสยอะไร ไดแตเดนต�มหญงชร�

ผนไป ก�รเดนลดเล�ะหมบ�นทมภมประเทศสงชน หนท�ง

อ�จไมดเท�ไหรนก แตดวยศรทธ�และหน�ทของมนษย

ทไดชอว� เปนผดแลสขภ�พของประช�ชน ยอมเปยมไป

ดวยพลงทจะก�วไปสจดหม�ย เมอเดนม�ถงหญงชร�

เปดประตกว�ง แสงสว�งจ�ส�ดสองเข�ไปในบ�น ภ�พแรก

ทปร�กฎตรงหน�คอ เดกผหญงคนหนงทมร�งก�ย แขน

ข�ลบ นอนขยบไปม�ไมพดจ� อยบนเสอผนบ�งๆ ท

แสงทลอดผานผนงไมไผ

กอนหน�นฉนกเปนคนหนงทรสกว�ผพก�ร

เปนคนทน�สงส�ร ตองก�รคว�มชวยเหลอจ�กสงคม พงพ�

ตวเองไมได เปนคนมกรรม ทเกดม�มร�งก�ยไมปกต โอก�ส

ต�งๆทผพก�รไดรบนนจงดอยกว�คนปกตทวไป จนกระทง

วนหนงไดเข�รวมในโครงก�รดแลทนตสขภ�พผพก�รกบ

คณหมอมณฑลก�นต หวหน�ฝ�ยทนตกรรม ซงเปนโครงก�ร

ทออกตรวจสขภ�พ ชองป�ก เยยมบ�น ออกไปพบปะ

พดคยใหเกดคว�มคนเคย ซงผปกครองเองใหคว�มสนใจ

ในสงทคณหมอแนะนำ�เปนอย�งด เหตผลหนงคงเปน

เพร�ะหน�ต�ทน�รกและเปนมตรของทงคณหมอ นอง

ทนต�ภบ�ลและพผชวย ง�นของเร�ไมใชแคก�รออกไป

ตรวจแลวบนทกผลเท�นน พวกเร�ยงออกไปเหนวถจรง

ของชวตผพก�รและครอบครว ซงเรองร�วของเดกพก�ร

คนหนงททำ�ใหเร�เรยนรถงคณค�ของเวล�และก�รมชวต

อย บ�ยวนพฤหสบดอนรอนระอ ผคนใชชวตอย�งรบเรง

เปยมดวยคว�มหวงและเป�หม�ยในชวต พวกเร�เอง

กเชนกน จดหม�ยในวนนคอหมบ�นช�วเข�แหงหนง

สภ�พหมบ�นรมรนโอบลอมไปดวยภเข�เขยวขจ บ�น

แตละหลงตอนรบและใหคว�มรวมมอในก�รตรวจ

เปนอย�งดเนองจ�กมหล�ยชนเผ�หล�ยภ�ษ� เร�จง

ฝกพดไดเปนบ�งคำ� สำ�เนยงอ�จแปลกๆน�ขนไปบ�งก

พอเด�กนไป ทำ�ใหง�นทกอย�งเปนไปอย�งร�บรน

จนกระทงเร�เดนต�มเจ�หน�ท รพ.สต.ไปเยยมบ�น

หลงหนง ซงเปนบ�นไมหลงเลกๆ ไมไผ ผ�ซกส�นเก�ๆ

บงบอกก�ลเวล�ทผ�นม�ลมฝนลมหน�วม�อย�งย�วน�น

มงหลงค�ดวยใบไมแหงกรอบ ภ�พทเหนทำ�ใหรสกห�งไกล

คำ�ว�บ�นทเร�รจก เมอเรยกห�ผทอยภ�ยใน เร�ไดรบคว�ม

89 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ภ�ยใตนนมทอนไมเลกๆหนนหลงไมใหกลงเกลอกไปยงพนดน อ�ห�รและ

นำ�ว�งอย มพดลมหมนวนพอใหคล�ยคว�มรอน ผ�หมเก�ๆข�ดรยกองอยข�งก�ย

เพยงลำ�พง แสงสว�งทลอดจ�กซกไมไผของผนงบ�น ดจดงโอก�สและคว�มหวง

ทสองม�ยงเดกหญง ทเข�ไมอ�จไขวคว�ไวได ทำ�ไดเพยงรอคอยใหแสงส�ดสองเข�ม�

ถงตวไดบ�งเวล� ดวยแสงนเองอ�จทำ�ใหเธอรบรว�เวล�นคอกล�งวน เวล�

ทพอและแมจำ�เปนตองออกไปทำ�ง�น เพอห�เลยงครอบครว และสงทเร�อดสงสย

ไมไดคอ เดกจะกนข�วยงไง? เข�หองนำ�ยงไง? แลวทำ�ไมถงไมมคนดแล? มคำ�ถ�ม

ในใจฉนม�กม�ยและอ�จจะเปนคำ�ถ�มทเดกหญงคนนสงสยอยกเปนได แตดวยจำ�เปน

ทตองยอมรบชะต�ชวตทเกดม�บนคว�มย�กลำ�บ�ก จงจำ�เปนจะตองทงลกไวทบ�นเพอ

เปนทหลบแดดฝน

ในวนนนพวกเร�จงขอเปนเพยงแสงทลอดผ�นซกไมไผเข�ไปห�เดกนอย

คว�มอบอนเลกๆกอ�จทำ�ใหเธอรสกว�ไมไดอยเพยงลำ�พงบนโลกเบยวๆใบน แตอกสงหนงททำ�ใหพวกเร�สะเทอนใจไมนอย

คอพนของบ�นไมไดปดวยแผนไมหรอกระเบอง แตอย�งใด เปนเพยงแผนดนทพวกเร�เหยยบยำ�กนทวไป แผนดนขรขระ

กอนดนกอนเลกกระจดกระจ�ย ภ�ยในบ�นเตมไปดวยรอยเท�ของผเปนพอและแม เมอมองไปโดยรอบ จะเหนข�วของ

เครองใชกองกนอย สงหนงในนนทำ�ใจฉนรสกถงคว�มรก คว�มเอ�ใจใสตอลก คอรถเขสำ�หรบเดกพรอมกบรมสสดใสว�งคกน

ซงนนคงเปนคว�มสขเลกๆทจะพ�เดกหญงออกไปสมผสโลกภ�ยนอกหองสเหลยมเลกๆทเรยกว�บ�นคงเปนทงหองรบแขก

หองนอน หองครวของพวกเข� แตแมคนทวไปรวมถงพวกเร�เองมองว�อ�จอยไดไมสบ�ยนก แตนกทำ�ใหพวกเข�ไดพงพง

และอบอนภ�ยใตช�ยค�ทผพง หญงชร�ตอบขอสงสยคล�ยคว�มกงวลของพวกเร�ไดเลกนอย เมอเข�บอกว�จะคอยม�ด

ใหเปนระยะ หรอเมอถงเวล�กนข�ว ทเหลอกปลอยใหนอนอยเพยงลำ�พง รอคอยแสงสว�งทพอและแมทจะเปดเข�ม�เมอเสรจ

จ�กง�น หลงจ�กททกคนเงยบไปสกพก คงเปนเพร�ะพจ�รณ�คณค�ของชวตในใจของตวเอง คณหมอและพวกเร�กชวยกนประคองนอง

ดวยคว�มระมดระวงเพอตรวจสขภ�พชองป�ก พบว�มฟนผและเหงอกอกเสบ จงไดใหใบนดกบเจ�หน�ท เพอนดหม�ย

กบผปกครองในก�รพ�ไปรกษ�ตอไป หลงจ�กทพวกเร�กลบม�ใชชวตและทำ�ง�นต�มปกตไดไมน�น วนนดของผพก�รกม�ถง

พผชวยเตรยมเครองมออย�งครบครน ใบนดแรกกม�ถงมอคณหมอดวยรอยยมของผเปนแม ต�มม�ดวยออมกอด

ของพอทอมลกม�ต�มนดหม�ย นนคอก�รถอนฟนและขดหนปนให“คนพเศษ” รอยยมของทกคนในฝ�ยและคนไขทนงรอ

กเกดขนม�กม�ยในบ�ยวนนนคำ�ขอบคณทสองส�มภรรย�กล�วใหพวกเร� ทำ�ใหฉนคดทบทวนอยในใจปนกบรอยยมเลกๆว�

พวกเร�ต�งห�กทตองขอบคณทงคทเหนแสงทสองลอดผ�นซกผนงไมไผในวนนน

ครอบครวจงเปนจดเลกๆของสงคมทตองใชคว�มรกและคว�มอดทนในก�รดแล “คนพเศษ” ผทตองไดรบก�รดแลทง

ร�งก�ยและจตใจเปนอย�งด ทงนไมใชแคครอบครวทจะเปนแรงพลกดนในชวตใหพวกเข�ก�วเดนในสงคมอย�งเท�เทยม

สงคมเองกตองใหโอก�สและมองเหนศกยภ�พในครอบครวและตวผพก�ร

มคำ�กล�วจ�กผพก�รท�นหนงว� “คงไมแปลกอะไรทคว�มสำ�เรจในชวต จะเปนหมดหม�ยหนงของหนมส�วทม

ร�งก�ยปกต แตสำ�หรบผพก�รแลวนน เสนท�งนคงไมต�งอะไรกบก�รว�ยนำ�ข�มมห�สมทร ท�มกล�งมรสมใหญทโหมกระหนำ�

ทตองใชพละกำ�ลงทงหมดรวมทงกำ�ลงใจจ�กครอบครว พ�ตวเองข�มไปใหได”

พวกเร�เองเปนทนตบคล�กรทเปรยบตวเองเปนแสงสว�งเลกๆ ขอขอบคณผปกครองและเจ�หน�ททกท�น ทชวยกนนำ�

กำ�ลงแรงก�ยและใจทำ�ง�นเพอใหเกดแสงสว�งในหวใจของ “ คนพเศษ” ทกคน

90 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ปพ.ศ. 2544 เปนปแรกทไดกาวเขามาทำางานทโรงพยาบาลเวยงแกนในตำาแหนง พนกงานทำาความสะอาดและเขาเปนสมาชกในทมงานทนตสาธารณสขในตำาแหนง ลกจางชวคราวพนกงานผชวย ทนตกรรม ในปพ.ศ. 2546 ตอมาไดเขารบศกษาตอหลกสตร ประกาศนยบตร ผชวยทนตแพทย มหาวทยาลยเชยงใหม เปนระยะเวลา 1 ป ดวยทนส วนตว ภายหลงจากจบการศกษากกลบมาพฒนางาน ชวยงานในฝายทนตสาธารณสขโรงพยาบาลเวยงแกนซงเปนพนทบานเกดเมองนอน และในปพ.ศ. 2553 ไดรบโอกาส และความไววางใจจากหวหนาฝาย ทนตสาธารณสข และเพอนๆ ในทมงานอกครง ดวยการเขารวมอบรมหลกสตร “ผชวยทนตแพทยเพอเดกบกพรองทางสตปญญา” เปนระยะเวลา 5 วน จากสถาบนราชานกล กรงเทพมหานคร ซงไดรบการสนบสนนจากสถาบนเสรมสรางสขภาพผพการ (สสพ.) ครงแรกทไดไปออกเยยมบานกกลวเพราะเราไมใชหมอและไมเคยออกเลย และตอมาพอไดไปออกกบทมโดยเปนตวแทนหองฟนคนเดยวกมนใจขน กอนวนออกเยยมบานแตละครง 1 วน พยาบาลวชาชพ และหรอวชาชพอนชวยกนทำาการประสานงานกบคณหมออนามย และทมงานในพนทแตละสถานอนามย เพอเตรยมขอมลผปวย พนททลงเยยม รสกดทไดชวยในทมพดคยภาษาไทลอ ได เชนในกรณของเดกชายวย 9 ขวบ บานปางหด ต.ปอ สมองพการแตกำาเนดลกเดนไมไดไดแตนอนกบนงบนรถเขน อาศยอยกบยายสองคน พอ-แม ทำางานอยตางจงหวด ไมเคยมาโรงพยาบาล เพราะยายเขาบอกพามาไมได เพราะไมมรถยนตถาเอามอเตอรไซคมากตองชวยกนสองคนลำาบากมาก กความเปน “คนใน” ชาวไทลอดวยกนทำาใหการสอสารระหวางญาตของผปวยดขน เขาใจกน มนอกมนใจในกนและกน บวกกบ ผานการอบรมความรเรองการชวยเหลอผมความบกพรองทางสมองมา สงผลทำาใหมความมนใจในการถายทอดองคความร คำาแนะนำาในการใหทนตสขศกษา ตรวจฟน สอนแปรงฟน สอนดแลเรองการสขภาพปากและฟน และยงไดชวยสอนผดแล ผพการ เดกบกพรองทางสมอง เหยยดขา นวดขา นวดแขน บรหารรางกาย สอนทากายภาพบำาบด ในกระเปาเยยมบานคใน จะมอปกรณแปรงสฟน ยาสฟน สอทนตสขศกษา ชดตรวจฟน แปรงสฟนเดกพการ หนงสอคมอ ทนตกรรม ดามแปรงสฟนของเดกผพการ โดยไดนำาความรทเคยไปอบรมทราชานกลมาบอกพออย* ทำาให เปนสงทภมใจมาก “เดกบางคนชอบ ผใหญกชอบ อยางนางสาว..นชอบมากเลย แปรงใหญเลย แปรงไปยมไป เลนไป พอ แมของนองกยม นารกกนด เขาดแลกนดนะ เขาบอกวาไมคอยไดทำาใหบอย อยางมากกแคถๆ ให แตตอนนนองจะไดแปรงฟนเองไดแลว”

*พออย คณพอของพแสงนางเปนหมอเมองลานนา หมอสขวญ มความเชยวชาญดานตวอกษรลานนา มความสามารถทางดานจกสาน เปนผสงอายทเปนปราชญชาวบานคนหนงของอำาเภอเวยงแกน

เพอเธอ เพอฉน สกนและกน

โดย ผชวยทนตแพทย แสงนาง แสงงาม : รพช.เวยงแกน

91 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

สวสดคะ ถาหากเราจะพดถงการทำางานทนตสขภาพของ

คนพการจรงๆแลวนน หากวาจะทำากนแตทนตบคลากรใน

หองทนตกรรมแลว คงจะเปนไปไดยาก เพราะมขดจำากด

หลายเรอง ไมวาจะเปนเรองของสภาพภมประเทศในการเดน

ทางมารบบรการทนตกรรม, อปสรรคในดานรางกายเนองจาก

ความพการทำาใหการเขาถงการรบบรการทนตกรรมไดยาก

ลำาบาก เปนตน สงเหลานทำาใหเกดการรวมตวกนของ

เครอขายสายงานทหลากหลาย เพอชวยกนผลกดนงาน

ทนตสขภาพคนพการโดยทมชมชนมสวนรวม เกดเปนภาค

เครอขายทนตสขภาพของอำาเภอทงชางเกดขนเพอทำางานรวม

กน โดยมหวใจหลก คอ ทำางานเพอคนพการ โดยทชมชน

ทคนพการอาศยอยมสวนรวมในการดแล ทสำาคญคอ คนใน

ครอบครวกมสวนไดดแลทนตสขภาพคนพการดวย เพราะ

คนพการกเปนหนงในสงคมและตองการรบโอกาสดวยเชนกน

ความประทบใจจากการทำ�งานเครอขายทนตสขภาพคนพการโดยชมชน

โดย�ชมชนเครอขายอำ�เภอทงชาง�จงหวดนาน

เลาเรอง

เราไดเชญวทยาการมออาชพจากศนย

การดำารงชวตอสระของคนพการ กทม. มาชวย

เราสรางทศนคตทดกนคนพการมากยงขน ครงน

ซงมตำาแหนงเปนถงผอำานวยการศนย ทนาสนใจ

มากกคอ วทยากรเปนคนพการเดนไมได มอก

ใชไดไมถนดนก ไปไหนมาไหนดวยวลแชรตลอด

เวลา วทยากรชอ คณณธกมล รงทม หรอคณเอรธ

ไดมาเลาเรองราวชวตของเธอ ความอดทนและ

ตงใจของเธอ ทำาใหอดทงและชนชมเธอไมได เพราะ

เธอเรยนรและพดภาษาองกฤษเอง ขนาดคนปกต

บางคนยงพดและเขยนไดแบบงๆปลาๆเลย

92 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ทอำาเภอทงชางไดจดตงชมรมผพการแลว โดยแรงทงผลกและดน

ของคณผกาพรรณ จอมเมอง หรอพเออง พยาบาลวชาชพ จากกลม

งานเวชปฏบตครอบครวและชมชน โรงพยาบาลทงชาง (เสอสฟาซายมอ)

เปนทงผใหคำาแนะนำา คำาปรกษา ซำายงคอยชวยเหลอในการประสานงาน

กบประธานชมรมผพการ , คณคร ,ผนำาองคกรทองถน ผลกดนใหมการ

รวมกลมกนของสมาชกชมรมผพการในวนพฤหสบดแรกของทกเดอน เพอ

รวมกลมกนทำาอาชพ ไดแก การทำาทรองเขยง พรมเชดเทา ถกไมกวาด

เปนตน ซงฝายทนตกรรมกไดถอโอกาสนตรวจฟนและใหความรทางทนต

สขภาพแกคนพการในชมรมดวย ซงกไดรบความรวมมอเปนอยางด ม

การพดคย เฮฮากนในกลม เหมอนกบวา พวกเขาไดรวมกน ไดมโอกาส

คยกน ถามสารทกขสกดบ เขาอกเขาใจกน โดยมการทำากจกรรมรมกน

เหนแลวกรสกดใจทมชมรมนขนมา เพราะอยางนอยคนพการกจะไมได

รสกเดยวดาย แถมยงไดมอาชพ หารายไดเลยงตนเอง ไมตองพงพงคนอน

แลวกยงมนกกายภาพคนสวย นางสาวปวณา เสนนนตา หรอพ

แพท ทออกเยยมบานคนพการทกๆวนพฤหส – ศกร เพอทำาการฝกทำา

กายภาพบำาบดและสอนผดแลคนพการใหดแลและทำากายภาพบำาบดแก

คนพการ โดยมฝายทนตกรรมของเราออกตรวจฟนดวย เพราะเราตางม

จดประสงคเดยวกนคอ สขภาพทดของคนพการไมวาจะเปนดานไหนๆ

เหนแววตาพแพททดจรงจงและออนโยนไปในเวลาเดยวกนแลวเวลาทำา

กายภาพและอธบายใหคนพการเขาใจถงการทำากายภาพแลว นาชนชม

เพราะแมอากาศจะรอน หรอตองเดนทางไกลเพอไปหาคนไขทอยไกลๆ

บนดอย พแกกไมหวน กจะเดนทางไปใหถง ทำาใหความประทบใจ และเปนแบบอยางทดในการดำาเนนงานผพการ

ประทบใจอยางทสดกคอ ความรวมมอรวมใจของเครอขายทกภาคสวน ไมวาจะเปน องคกรปกครองสวนทองถน

เจาหนาทสาธารณสขจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลทง 4 ตำาบล ,คณครจากโรงเรยนเครอขายเดกพเศษ, นองนกเรยน

จากโรงเรยนมธยมทงชาง , ประธานชมรมผพการทงระดบตำาบลและอำาเภอ ,เจาหนาทโรงพยาบาลทงชาง ทไดใหความรวมมอ

ชวยเหลอและทำางานสงเสรมกนเปนเครอขายทนตสขภาพผพการอำาเภอทงชาง โดยมหวใจหลกอยท คนพการ เพอจะทำาให

เขาไดมคณภาพชวตทด อาศยทงชมชนมสวนรวมดแลและความรวมมอของครอบครวคนพการเองดวย

93 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

กาวแรกของการทำางานสงเสรม สขภาพชองปากผพการจงหวดราชบร

ตองตาบอดแถมแขนขาดอกดวย

จากการเชญชวนของสถาบนสรางเสรมสขภาพ

คนพการ (สสพ.) ใหทนตบคลากรราชบรหนมาดแล

กลมเปาหมายทเปนคนพการ ในการพฒนาสขภาพชองปาก

จากวนนนกไดพยายามชกชวนนองๆโรงพยาบาลวา

ทไหนจะสนใจขอรบทนจาก สสพ.เพอมาพฒนางานดานน

โดยในเบองแรกจะใหพวกเราไดไปแลกเปลยนเรยนร

กบจงหวดททาเรองนในรน 1 ซงราชบรพาทมไปรวม

แลกเปลยนได 5 แหง เมอ 29 พย.- 1 ธค. 53

แตดวยภารกจงานดานอนๆและรวมกบความ

ไมแนใจทจะดาเนนกจกรรมไดตามกาหนดระยะเวลา

ทตองตกลงกบ สสพ.หรอไมทาให เหลอเพยง รพ.บานโปง

รพ.ปากทอ และสสจ.ราชบร เทานนทยงคงยนยนทจะเดน

ตามขอกาหนดของทาง สสพ. ทาใหสามารถทจะจดเวท

แลกเปลยนเลาประสบการณการทางานซงเดมตงใจวา

จะมการแลกเปลยนกนทก รพ.แตในระยะเรมตนจาเปน

ตองปรบทศนคตคนทางานและผทจะตองมสวนในการ

คนหาและใหการชวยเหลอผพการไดมทศนคตเชงบวก

และเขาใจความรสกนกคดของกลมคนพการในแตละ

โดย ทพญ.มณฑนา ฉวรรณกล สำานกงานสาธารณสขจงหวดราชบร

ประเภท เปนการเปดมมมองในการคานงถงการจดการดาน

สงแวดลอมทจะเออตอการดารงชวตเชนคนปกต

การจดเวทแลกเปลยนในสวนของสานกงานสาธารณสข

จงหวดจงเปนบทบาทสาคญในการกระตนใหเกดการดแล

สขภาพชองปากในกลมคนพการในแตละอาเภอ โดยคานง

ถงหลกความจรงในการดารงชวตทตองพงพาตนเอง ดงนน

การชวยเหลอกลมคนเหลานจาเปนตองอาศยทกภาคสวน

ทเกยวของรวมกนเอออานวยและจดการใหคนพการ

สามารถดารงชวตอยางมคณคาและมศกดศรโดยสามารถ

ดแลสขภาพทวไปรวมถงสขภาพชองปากใหอยในระดบ

ทไมเปนอนตรายตอสขภาพ ในการจดเวทครงนไดเปลยน

กลมเปาหมายจากทนตบคลากรเปนกลมอาสาสมคร

สาธารณสขทสมครเปนอาสาสมครรกฟนซงถกมอบภารกจ

ใหชวยงานทนตสาธารณสขในชมชน ซงจะเปนกาลงสาคญ

ในการแนะนาการดแลสขภาพชองปากใหกบผพการ

ในครอบครวหรอชมชนของตนเอง โดยเฉพาะอยางยง

ในสวนของโรงพยาบาลทมการดาเนนการในกลมเหลาน

ไดมโอกาสถายทอดประสบการณในการทางานดานการ

94 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ประเมนความรและทศนคตเกยวกบคนพการกอนเลย

โฉมหนา วทยากรชวยกนสรางกระบวนการ “ลองเปนเขาดบาง” แบงกลมและขออาสาสมครเปนผพการ

สมมตวาแขนขาด 2 ขาง ใหเปนคนขาขาดหนงขาง

แขนดวนพยายามใชเทาชวยแปรงฟน

ทกคนตงอกตงใจใหขอมล

ประเมนความรและทศนคตเกยวกบคนพการกอนเลย

ตองตาบอดแถมแขนขาดอกดวย

รกษาทางทนตกรรมซงมความยากลาบากกวา

คนปกตทวไป เพอใหสถานบรการอนๆเกดการ

จดการในการรองรบเพราะตองถอวาทกคนมสทธ

ในการเขาถงบรการเชนกน และจาเปนอยางยง

ทตองชวยกนคดคนอปกรณชวยเหลอเพอสรางโอกาส

ในการดแลสขภาพชองปากดวยตนเองหรอผดแลให

ไดอยางสมาเสมอ เพอเปนการลดระดบความรนแรง

ของโรคในชองปากและลดความเสยงทจะกอใหเกด

โรคทางระบบอกดวย

95 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ทพญ.เพยงเพญ สขตมตนต รพ.ปากทอ ถายทอดประสบการณในการสมผสชวตผพการ

ถายทอดประสบการณ

ทพญ.สรสวด เมธาบด รพ.บานโปง นำาเสนอโครงการสงเสรมสขภาพชองปากคนพการของอำาเภอบานโปง

และเลาประสบการณในการจดบรการทนตกรรมสำาหรบคนกลมน

อปกรณทเออตอคนพการ

ในการทำาความสะอาดชองปาก

96 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

เสยงสะทอนคนทำางาน

ในการทางานในกลมเปาหมายคนพการ

จะเปนกลมทเขาถงไดยากเพราะไมอยในกลม

เปาหมายหลกในการดาเนนงาน และตองอาศย

หนวยงานทเกยวของทมสวนในการสนบสนน

และชวยเหลอผพการตามภาระกจหลก ทาให

เปนความยากลาบากของทนตบคลากรทจะไป

บรหารจดการไดตามลาพง ในขณะทปญหา

ทนตสขภาพมในทกกลมวย การดาเนนงานดาน

ทนตสาธารณสขจงตองดาเนนการในทกกลมวย

กลมคนพการเปนบคคลทอยในกลมวยตางๆ

ทจะตองไดรบการดแลและสงเสรมปองกน

ทนตสขภาพเชนกนแตอยในสภาวะทยาก

ลาบากในการดแลตนเอง แตดวยขอจากดของ

อตรากาลงทนตบคคลากรทมอยปจจบนยงไมสามารถ

จดบรการไดคลอบคลม ดงนนบคคลรอบขางตองมสวน

ชวยในการจดการปญหาใหผพการสามารถชวยเหลอ

ตนเองได การจดกจกรรมสงเสรมทนตสขภาพจงเปน

สงจาเปนอยางยงทตองมการดาเนนการควบคกนไป ซงยง

คงเปนปญหาในการจดการเชงระบบ ในการดาเนนงาน

ระยะแรกจาเปนตองอาศยความตระหนกของทนต

บคลากรในแตละพนททจะเปนผขบเคลอนและ

ประสานงานกบหนวยอนทรบผดชอบในการดแลกลม

เปาหมายนทงในเชงปรมาณและคณภาพแตเนองจาก

เปนปแรกทกระทรวงสาธารณสขไดกาหนดตวชวดผลผลต

ในการดาเนนงานทนตสาธารณสขในกลมเปาหมายหลก

เนนใหนกเรยนชน ป.1 ไดรบการบรการทนตกรรมผสม

ผสานอยางสมบรณ (complete treatment) ไมนอย

กวารอยละ 20 ของเดก ป. 1 ทไดรบการตรวจสขภาพ

ชองปาก และเพมการดาเนนการใหบรการในกลม

ผสงอายทงในสวนโครงการฟนเทยมพระราชทานและ

โครงการเรงรดฝงรากฟนเทยม ทาใหไมสามารถให

ทกหนวยบรการจดทาโครงการในกลมเปาหมายคนพการได

ทกแหง เนองจากขอจากดของระยะเวลาในการปฏบตงาน

ขอเสนอแนะ

ดงนนกอนทจะมงการจดบรการทนตกรรมใหกบ

กลมผพการ จาเปนอยางยงทจะตองเขาไปสมผสชวต

ของผพการเพอวางแผนและศกษาความเปนไปได พรอม

หาแนวทางในการดาเนนงานทถกตองและเหมาะสม

ตอไป

97 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

โครงการ การพฒนาระบบบรการสขภาพปฐมภม “สขภาพชองปาก” คนพการทกประเภทจงหวดเชยงราย

โดย ทพญ.รพนท อบสวรรณ สำานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย จ.เชยงราย

เปนโครงการทไดรบการสนบสนนงบประมาณ

จากสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ (สสพ.) โดย

มวตถประสงคเพอขยายเครอขายและพฒนาตนแบบ

การบรการทนตสขภาพสำาหรบกลมคนพการในระดบ

ปฐมภม สรางองคความรผานเวทเรยนร จดการความร

เรองการสงเสรมทนตสขภาพในกลมคนพการสอสารสราง

ความตระหนกถง“ทนตสขภาพในกลมคนพการ”ในเครอ

ขายทนตบคลากรพฒนากลไกการเขาถงบรการทนตสขภาพ

ของกลมคนพการทกประเภททกวยและพฒนาขอเสนอเชง

นโยบายดานทนตสขภาพเสนอระยะเวลาในการทำางาน

1 ป (ต.ค.53-ก.ย.54) โดยจดเวทแลกเปลยนเรยนร

1ครง/ปจำานวนผเขารบการอบรม30คนและออกนเทศ

กลมทนตบคลากรผปฏบตงานในแตละอำาเภอทเขารวม

โครงการ พรอมมอบวสดอปกรณเพอเปนกำาลงใจให

ผปฏบตงานจำานวน9อำาเภออำาเภอละ5คนรวม45คน

ผลจากการทำาโครงการฯโดยผานเวทแลกเปลยนเรยนร

สามารถบรรลวตถประสงคไดแกการมCupทสมครใจ

เขาเครอขาย สามารถพฒนาเปนตนแบบได 9 อำาเภอ

จาก18อำาเภอประกอบดวย1.โรงพยาบาลศนยเชยงราย

ประชานเคราะห8โรงพยาบาลชมชนและ2โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพตำาบลทง18Cupมการสรางองคความรโดย

ผานเวทแลกเปลยนเรยนรรอยละ100ของทนตบคลากร

จงหวดเชยงรายไดรบการสอสารสรางความตระหนกเรอง

ทนตสขภาพในกลมคนพการผานทกเวททมการประชม

ทนตบคลากรทกระดบมการพฒนากลไกการเขาถงบรการ

ตลอดจนจดชองทางพเศษและการสงตอทมประสทธภาพ

98 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ของโรงพยาบาลทกระดบผลกระทบทำาใหเกดการนำาภมปญญาพนบานและสรางนวตกรรมเพอผพการการสรางจตสำานก

และความตระหนกในกลมทนตบคลากรและนกศกษาทนตแพทยชนปท6ทมาฝกงานทจงหวดเชยงรายสรางความสมพนธ

และเชอมโยงการทำางานของทนตบคลากรกบสหวชาชพองคการบรหารปกครองสวนทองถน(อปท)อาสาสมครสาธารณสข

มลฐาน(อสม.)อาสาสมครดแลผสงอาย(อผส.)ครพระภกษสงฆผพการผดแลผพการตลอดจนสงคมขางเคยงอนกอใหเกด

วฒนธรรมองคกรทดนำาไปสการเปลยนแปลงสงคมในเชงสรางสรรคเพอผพการดวยความคาดหวงใหเกดความยงยนทเกด

จากภายในชมชนตอไป

ขาพเจาไดเรมชกชวนนองๆเขารวมโครงการของสสพ.จากเดมทมเพยง3อำาเภอ(อ.เมองเวยงปาเปาและเวยงแกน)เพมอก

6อำาเภอ2รพ.สต.ไดแกอ.เวยงเชยงรงปาแดดพญาเมงรายเชยงของแมลาวแมฟาหลวงรพ.สต.แมกรณและรพ.สต

นางแล

ขณะทขาพเจาออกนเทศการทำางานกองทนทนตกรรม เยยม Oral Health Promotion Team ในแตละโซน ออก

ประเมนโรงเรยนคหทนตสขภาพ และงานอนๆ ขาพเจาไดบรณาการงานของ สสพ.รวมดวย ทกครงทออกปฎบตงาน

อ.ปาแดดขาพเจาไดลงรพ.สต.ปาแงะและไดรวม

พดคยกบเจาหนาทตลอดจนถามไถการวม

ปฏบตงานของทนตบคลากรและอผส.(อาสาสมคร

ดแลผสงอาย)เพอแสดงความขอบคณในการ

ใหคำาแนะนำา ตลอดจนการอำานวยความสะดวก

ใหแกคณะทนตบคลากรของโรงพยาบาล

ปาแดด นอกเหนอจากยานพาหนะพรอมคน

ขบรถทแสนดซงทางทานผอำานวยการโรงพยาบาล

ปาแดดเปนผอนมตการใชรถดงกลาวใหพวกเรา

ไดออกปฏบตงานเยยมบานผพการ

ขาพเจาไดรวมออกปฏบตงานกบนองๆดวย

ความสขสนกสนานแมแดดจะรอนจดสมชออำาเภอปาแดดกตามแตละหลงคาเรอนยนดตอนรบโดยมอผส.2ทานนำาทาง

บทเรยนในวนนเปนการถายทอดจตสำานกแนวทางการทำางานในอนาคตใหนกศกษาทนตแพทยชนปท6มหาวทยาลย

มหดล จำานวน 5 คนทมาฝกงานทอ.ปาแดด ซงกำาลงจะจบออกไปทำางานในไมกวนขางหนาน การทำางานภาคสนาม

ณ วนน ไมมในตำาราเรยนของมหาวทยาลยอยางแนนอน หากนกศกษาไดเรมเรยนร ไดสมผสชวตจรงมากขน ยอมม

แนวทางคดเพอวางแผนการดแลรกษา ใหความชวยเหลอ ตลอดจนการสงตอทมประสทธภาพ หากไดผนวกกบการม

แผนการรกษาทชดเจนเขาใจงายดวยจะเกดเปนฐานขอมลสอสารกบคนไขญาตผดแลใหมสวนรวมเขาใจและสามารถ

ปฎบตตามได ซงไดแก การดแลเรองอาหาร สงแวดลอมภายในและนอกบาน เพอมใหเกดอบตเหตทำาใหเกดความพการ

ซำาซอน การดแลสขภาพชองปากของผปวยและอนๆ ซงสงเหลานจะตองไดรบการคดวางแผนและใชเทคโนโลยเพอ

เชอมกบฐานขอมลบรการสขภาพอนๆ ไมแยกออกไปตางหาก เพอการทำางานทสอดคลองประสานกบทมสขภาพอนๆ

ไดเปนอยางด

99 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

อ.เชยงของ ขาพเจาไดออกประเมนโรงเรยนคหสงเสรมทนตสขภาพท

อำาเภอเชยงของจงหวดเชยงรายไดมโอกาสพดคยกบหวหนา

ฝายทนตสาธารณสขโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชเชยงของ

ทานผอำานวยการโรงเรยนรองนายกอบต.ตำาบลสถานเรอง

สขภาพของนกเรยนและตอเนองถงเรองผพการ ซงทาน

รองนายกฯเปนผกลาวสนบสนนอยางมากพรอมเชญชวน

ใหทนตแพทยมารวมงานดวย เพราะทางอบต.มนโยบาย

และดำาเนนการมานานพอสมควรแลวทำาใหขาพเจาเหนทาง

ทจะแนะนำาใหนองสานงานตอจงไดชแนะคณหมอสเทยน

(หวหนาฝายทนตสาธารณสขรพ.เชยงของ)ใหดำาเนน

การตอ โดยบรณาการงานทนตกรรมรวมกบทาง

อบต.หลงจากนนทางรพ.เชยงของจงไดสมครเขา

ทำางานกบทางสสพ.และรวมทำางานกบอบต.สถาน

ตอเนองเรอยมา โดยไดรบความรวมมอจากทก

หนวยงานอยางดยง

โรงพยาบาลเชยงรายประชานเคราะห อ.เมอง ภาพเหลานเปนการปฏบตงานของทพญ.ภาสวรรณ

กลเศรษฐรพศ.เชยงรายประชานเคราะหการจดอบรม

แกนนำานกเรยนทางดานทนตสขภาพของโรงเรยน

ปญญานกล โดยอาศยสถานทของศนยสงเสรม

ทนตสขภาพสำานกงานสาธารณสขจงหวดเชยงราย

ขาพเจาไดตอบรบใหการสนบสนนและอำานวยความสะดวก

อยางเตมทและดใจทนองไดเปดชองทางสโรงเรยนเดกพการ

ซงมเดกเปนกลมอยแลว โดยผานแกนนำานกเรยน จงเปน

อกรปแบบหนงของการสงเสรมทนตสขภาพทนาสนบสนน

อ.เวยงเชยงรง

100 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

อ.แมลาว

ขาพเจาไดออกนเทศงานกองทนทนตกรรมและบรณการงาน

ผพการใหกบในฝายแตละแหงใหเขาใจตรงกนและรบรการทำางานของ

บคลากรในฝายดยงขนพรอมกบเปนตวแทนขอขอบคณแทนผพการ

ทงหลายและสสพ.ททนตบคลากรของทง2อำาเภอนเปนผขบเคลอน

งานผพการดวยความตงใจ

ความประทบใจทขาพเจาไดพบคอทนตบคลากรทกคนในแตละแหง

ทปฎบตงานดานนมความสข และเปนความสขทไมไดเรยกรอง

เอาจากใครแตพวกเรากำาลงชวยกนสรางและเตมเตมสงคมดวยการทำางาน

การสอนและฝกปฏบตในการดแลสขภาพชองปากใหทงผพการและผดแลเปน

สงทควรกระทำาอยางยง เพราะการปรบเปลยนพฤตกรรมตองเกดจากการตอก

ยำา ซำาๆหลายครงหลายหน จนเกดเปนสขนสยตดตวของทงผพการและผดแล

รพ.สต.แมกรณ อ.เมอง ภาพการอบรมผนำานกเรยนระดบมธยมตน.ของรพสต.แมกรณ

การอบรมผนำานกเรยนระดบมธยมตนในเรองเกยวกบผพการเพอ

ชวยใหนกเรยนเหลานเขาใจเขาถงผพการมากขนผพการจะไดไมถก

แปลกแยกออกจากสงคมเปนชองทางทนาสนใจมากซงเปนแนวคด

ของคณหมอศรนทพยปตวฒนสกลจากกลมงานทนตกรรมรพศ.

เชยงรายฯใหกจกรรมนเปนสวนหนงของการชวยขดเกลาสงคมให

เรมเขาใจกนหาทางหรอนำาเสนอแนวทางทจะชวยเหลอเกอกลกน

เพราะความพการคอความไมสะดวกไมใชไมสบายดงนนสงคม

ตองรวมหาทางบรรเทาความไมสะดวกทงหลายเพอใหการใชชวต

ในสงคมรวมกนตลอดจนการเดนทางทสะดวกตอผพการมากขน

กระบวนการตางๆเหลานไมเพยงแตเพอตอบสนองวตถประสงค

ของโครงการฯเทานและนาจะตอบสนองวตถประสงคของสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการสสพ.ทง5ขอดงนคอ

1. สราง (เครอขายผสรางความเปลยนแปลง)ทเขมแขง ยงยน

2. สราง/จดการ/ความร เรอง “ความพการ””คนพการ”และ “การฟนฟสมรรถภาพ-สขภาวะ”ในสงคมไทย

3. จดกระบวนการสอสารสงคม เพอการเรยนรอยางกวางขวาง

4. สนบสนนปฎบตการทางสงคมเพอสรางรปธรรม การสรางเสรมสขภาพผพการทงในระดบปจเจกและระดบโครงสราง

5. สรางการมสวนรวมอยางสรางสรรคของผพการในกระบวนการนโยบายสาธารณะ

ขาพเจาเชอวาจากแรงบนดาลใจผนวกเขาถงความตงใจของนองๆทกอำาเภอแมบางอำาเภอยงไมไดเขารวมมออยางจรงจงกบทาง

สสพ.กตามจงเปรยบเหมอนการยนมอเพอมาแตะกบเวลาในอนาคตทสงคมไทยตองมทางเลอกเพมขนสำาหรบการทำางาน

ดานความพการเพอทำาหนาทสรางความรความเขาใจชดใหมๆ ทมตอความพการและผพการอยางสรางสรรคกวาทผานมา

101 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

รอยเอดรวมใจ เตมรอยยมคนพการ 2555 เมอวนท 25-27 มกราคม 2555 ทผานมา คณะทำางานของ สสพ.หลายทาน ไปรวมกจกรรมโครงการรอยเอดรวมนำาใจ เตมรอยยมคนพการ ป 2555 ทจงหวดรอยเอดคะ มการจดกจกรรมทแตกตางกน 3 วน นาสนใจทง 3 วนเลยคะ

ในวนท 25 มค 55 จดงานท โรงแรมเพรชรชต การเดน จ.รอยเอด สถาบนสรางเสรมสขภาพ คนพการ สสพ.รวมกบ สำานกงานสาธารณสขจงหวดรอยเอด จดประชมบรรยายทางวชาการงานสรางเสรม สขภาพคนพการ และฝกปฏบตบรณะฟนคนพการดวยเทคนคการอดฟนแบบมคณภาพ สำาหรบทนตบคลากร ทกอำาเภอในจงหวดรอยเอด มผเขารวมประชมทงหมด 120 คน ในการบรรยายทางวชาการและฝกปฏบต โดยคณาจารยผเชยวชาญ กจกรรมในชวงเชาเรมตนดวย นายแพทยภาสกร ไชยเศรษฐ นายแพทยสาธารณสข จงหวดรอยเอดใหเกยรตมาเปนประธานเปดงาน ทพญ.สชาดา ฑฆายพนธ ทนตแพทยสาธารณสขจงหวดรอยเอด กลาวรายงานการประชม หลงจากพธเปดงานเสรจสน ผรวมประชมกไดรบฟงการบรรยายจากพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลรอยเอด เสนอแนวคดในการสรางเสรมสขภาพคนพการโดยสหวชาชพ จากนน พเมย ทพญ.ภตตมา บรพลกล จากสถาบนราชานกล คนคนเคยของเรากมารวมบรรยายทางวชาการเรองการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรค ในชองปากคนพการดวย ลำาดบตอไปกถงคว Hilight ของงานในวนนคอการบรรยายทางวชาการและฝกปฏบตการท พเจน ตงชอใหวา “อดฟนคณภาพเพอคนพการ” เชาฟงบรรยายโดย รศ.ทพญ.ดร.อารยา พงษหาญยทธ จากคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล และ รศ.ทพ. ประทป พนธมวนช จากคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร และบายกฝกปฏบต “อดฟนคณภาพเพอคนพการ”ในฟนทดลองกนคะ ทนตบคลากรหนมสาวชาวรอยเอดใหความสนใจกนเปนอยางมาก คณาจารยกสอนดวยความเตมใจ ใหความรกนจรงๆ รออานฉบบหนาพเจนจะเลารายละเอยดเรองนใหฟงจะ แอบบบอกวา งานนสำาเรจไดดวย แมงานใหญ 2 ทานคะ คอพนอย ทพญ.สชาดา สจจ.รอยเอด คนสวย และพเยา ทพญ. เยาวพา จนทรบตร คนเกงแหงรพช.โพนทองคะ

102 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ตอมาในวนท วนท 26 มค 55 ชวงเชาพวกเราชาวคณะจากสสพ.และทนตบคลากรชาวรอยเอด กออกหนวยทนตกรรมเคลอนทใหบรการสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการในชมชนหนองพอก ทรพช. หนองพอก จ.รอยเอด มเจาหนาททนตสาธารณสขและสหวชาชพเขารวมกจกรรม 62 คน มคนพการ 58 คน คนพการจะไดรบบรการอดฟนดวยเทคนค “อดฟนคณภาพเพอคนพการ” ถอนฟน,ขดหนปน และสอนแปรงฟนแกผดแลและคนพการ นายแพทยสพชรศกย พนธศลา ผอ.รพช.หนองพอกใหการตอนรบ กลาวเปดงาน ทานใหความสำาคญดแลการออกหนวยดวยตนเองคะ ชวงบายยงมบางสวนออกหนวยทนตกรรมทำาคนไขตอ แตชาวคณะกลมใหญกวามากๆ เดนทางไปเยยมบานคนพการ และเปนสกขพยานในการมอบรถใหแกคนพการดวยคะ ออไมไดอยในพธมอบอะไร นงเมาสกบนองๆอยขางนอกคะ

วนสดทายของ trip น คอวนท 27 มค 55 เปนงานใหญทสวนตวประทบใจมากๆคะ ขอขอบพระคณ พเยาวพาและทมงานโรงพยาบาลโพนทองทกทานทประสานงานไดอยางยอดเยยม ทกหนวยงาน ทกภาคสวนทเกยวของ กบคนพการในจงหวดรอยเอดมารวมการเสวนาสหวชาชพเพอหาแนวทางพฒนาระบบการดแลสรางเสรมสขภาพคนพการ มผเขารวมประชมจากภาคสวนตางๆจำานวน 80 คน ผเขารวมประชมใหความสนใจงานพฒนาคณภาพชวตคนพการเปนอยางมาก โดยมขอสรปจากการเสวนาในวนนนคอ นพ.ประกาศ เจรญราษฎร รองผอำานวยการ รพช.โพนทองรบเปนผประสานงานหลกภายในจงหวด และสถาบนสรางเสรมสขภาพคนพการ สสพ. จะสนบสนนในประเดนพฒนาศกยภาพสหวชาชพในงานสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการ และสนบสนนการสรางเครอขาย

สหวชาชพเพอพฒนาคณภาพชวตของคนพการคะ ชวงบายชาวคณะจากสสพ.ไดไปเยยมชมตำาบลอมเมา ตำาบลท คณหมอเยาวพา เลอกเปนพนทนำารองในการทำาโครงการสรางเสรมสขภาพชองปากคนพการกบสสพ.คะ ทมงานประทบใจมากกบการตอนรบของทานนายกอบต.และเจาหนาททองถนทกภาคสวน รวมทงชาวบานในตำาบลอมเมาทกคน มการนำาเสนอผลการดำาเนนงานเดนจากหลายหนวยงานระดบตำาบล โดยเฉพาะพเลอนแกนนำาอสพ.ผทไดรบการฝกสอนใหสามารถตรวจคดกรองฟนคนพการในชมชนไดดวยแบบคดกรองฟน 4 ส เขยว เหลอง สม แดง ของคณหมอเยาวพา พเลอนนำาเสนอไดอยางฉาดฉานและมนใจอยางยงในการตรวจคดกรองฟนคนพการในชมชน (นาประทบใจมากๆ) คณหมอประกาศ รองผอำานวยการรพช.โพนทอง กลาวชนชมวาคณหมอเยาวพาสอนอสพ.ตรวจฟนไดจนเกงกวาเจาหนาทสาธารณสขแลว หลงจากเดนชมนทรรศการทชาวบานชวยกนจดไว ตอนรบไดไมนาน พวกเรากรบเดนทางกลบกรงเทพคะ ขอขอบคณคณหมอเยาวพา จนทรบตร และทมงานทกคนทใหการตอนรบชาวคณะวทยากรจากสสพ.ดวยด มความประทบใจอยางยงคะ ตดตามขาวสารกนตอไดท www.oha-th.com

103 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

พงมคะ ดใจดวยสำ�หรบคว�มสำ�เรจของพงมและทกๆท�น

ทนำ�เสนอคะ ชนชมทกๆท�นเสมอคะ ทกท�นเกงจรงๆ ดใจทคดถงกนนะคะ ขอบคณม�กๆทสงเรองร�วดๆ ทสง email

ม�เล�สกนฟงนะคะ ง�นสร�งเสรมทนตสขภ�พคนพก�ร เปนง�นของทนตบคล�กรทกๆคนคะ องคคว�มรมม�กขนแลว

ตนแบบกมหล�ยพนทแลว ตอไปคนพก�รควรไดรบ ก�รดแลฟนกนอย�งทวถงม�กยงขนนะคะ นกว�ทกๆคน

จะเบอคนจกจกจจกนแลวน� ^^ คดถงพงมเชนกนคะ จ�กออจะ

ปล.นองคนนเปนเดกพเศษทหลอทสด ในวนทไปออกหนวยท รพช.หนองพอก จ.รอยเอด /

เสอสม นองจตต รพช.น�หมน จะ

สวสดจา ออเมอวาน พไปนำาเสนองานทนตสขภาพคนพการทเวทประชมวชาการ

ทนตสาธารณสขแหงชาต ครงท 1 มาคะคนฟงไมเยอะ ไดพดตอนสโมงเยนเปนคนท 11 จาก 14 คน คนลกกลบบานไปเยอะแลวเนอหาของพสหลายๆคนไมได เพราะเนองานยงเปนระดบ

เตรยมอนบาลทอนๆเขาทำากนระดบมธยมแลว แตกดใจ เพราะมคนปรบมอใหดวย (ขอโมหนอย วาปรบเสยงดงทสดใน 14 คน..... 555 เขาขางตวเอง) เลยสงผลงานมาใหดจา

(มรปทแอบถายออไปโชวใหคนอนรจกดวยละ)ไปเลาใหเขาฟงวา แบงเวลาใหเพอนคนพการแลวไดผล เปนความสข (แตกำาลงหาทาง จะทำาไงใหตอเนอง ยงยน)

คดถงออนะ จาก พงม

ทพญ. เพยงเพญ สขตมตนต

รพ.ปากทอ จ.ราชบร

104 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ทมา ทนตสขภาพคนพการ

ราวเกอบ 3 ปทแลว คณหมอวชรา รวไพบลย ผอ านวยการสรางเสรมสขภาพคนพการ สสพ.ทไดรบการสนบสนนจาก สสส. ขอใหผมชวยหาทมงานรนใหมเขาไปชวยบกเบกงานสขภาพคนพการ ซงยงมอกหลายดานทคนพการจ านวนมากเขาไมถง เปนชวงจงหวะเดยวกบทนองทนตแพทยคนหนงทรวมท างานทนต’ภธรมาอยางเขมแขง เขามาปรกษาวา ก าลงคดวาจะไปเรยนตอเพอหาความร-ดโลกกวาง เผอจะเหนทางเลอกของชวตมากขน ...หวนนกถงครงนนแลว กใหระลกถงค าวา “ธรรมะจดสรร” ทคณแมชศนสนยเคยพดอยเสมอๆ คอเมอมคนตงใจท าดโคจรมาพบกน มกจะมเหตใหไดท างานสงเสรมกนและกน กระทงไดผลส าเรจทยงใหญ ... คณหมอนธมา เปนนองทนตแพทยคนนน ทธรรมมะจดสรรใหเขามาใชพลงอนมหาศาลของผหญงตวเลกๆคนหนง ชวยขบเคลอนรวมกบชาวทนตฯรนบกเบกมากหนา ไดรวมกนท าบญกศลอนมหาศาล ในการแงมประตใหคนพการกวาลานคนเรมเหนแสงสวางในการเขาถงบรการสขภาพชองปาก ทแมคนปกตทวไปกยงเขาถงไดไมงายนก

2 ขวบปของการตงไขงานทนตสขภาพคนพการ เปนทนายนดอยางมากทไดเหนความมงมนตงใจ และไดปรากฏ ผลลพธเปนความสข ทคนพการและคนรอบขางสามารถสมผสได จากการไดเรยนรและลงมอดแลสขภาพดวยตนเองหรอโดยบคคลในครอบครว และจากการดแลรกษาทางกาย ทงโดยทนตบคลากรและสหวชาชพสาขาตางๆ ทสงผลตอเนองถงสขภาพใจ สขภาพสงคม และจตวญญาณ ทงผ รบและผให ดงปรากฏในหลากหลายเรองเลาในทนต ’ภธรฉบบพเศษเลมน

จากผสงเกตการณการขบเคลอนเรองใหญๆ ของชาวทนตฯ มา 2 เรอง คอเครอขายเดกไทยไมกนหวาน และตอดวยเครอขายทนตสขภาพคนพการ ผทรงคณวฒหลายทานบอกตรงกนวา เครอขายชาวทนตฯเปนเครอขายทโยงใยกนเหนยวแนน และประเดนงานทขบเคลอนกสอดคลองกบภารกจของวชาชพ รวมถงความม “ใจ” ของชาวทนตฯจ านวนมาก พวงกบ“วย”ทยงมเรยวแรง มความใฝฝน สานเขาดวยกนท าใหงานทขบเคลอนมพลงอยางมาก หากวเคราะหตามหลก “สามเหลยมเขยอนภเขา” แลว(การขบเคลอนดวยพลงความร พลงภาคประชาสงคม และพลงนโยบาย) ผมคดวา จากนไป เครอขายทนตสขภาพคนพการ ซงขณะนมความเขมแขงมากดานพลงประชาสงคม ควรขบเคลอนตอไปขางหนาโดยเนนหนกดานพลงปญญา (มขอมล องคความรชดเจน เพอสอง-ชน าทศทาง) เพอกาวไปสการปกธงดานนโยบาย ทจะชวยเปดประตการดแลสขภาพชองปากคนพการ ใหเปดกวางมากขนจากทเพงไดแงมออกมาบางแลวในวนน ซงจะสงผลใหเกดความยงยนในการเขาถงบรการสขภาพชองปากของคนพเศษทงหลายอยางยงยน และลดชองวางความเหลอมล าดานสขภาพลงไดอกระดบหนง

ขอเปนก าลงใจใหชาวทนตฯ และเพอนสหวชาชพ ทกๆทาน และหวงวาเราจะชวยเสรมแรงกนและกนเพอเดนหนาอยางไมหยดยง จนกวาคนพการคนสดทายในแผนดนน จะมความสามารถ และมระบบ ทชวยใหเขาดแลสขภาพชองปากตวเองไดดใกลเคยงกบคนทวไป

ขอปตและสนตสขจงมแดทกทาน ทพ. ศรเกยรต เหลยงกอบกจ 17 ก.พ. 55

กรองใจทายเลม

พระบาทสมเดจพระเจาอย ทรงมพระราชดำารส ขอบใจ ในไมตรจตของทกฝายทมารวมถวายพระพรและทรงมพระราชดำารสวา “ทานทงหลาย ทไดอย ณ ทน ผอยในหนาททงฝายพลเรอน และทหารยอม ทราบแกใจอยทวกนวา ความมนคงของประเทศชาตจะเกดมขนได กดวยประชาชนในชาตอยด มสขไมมทกขยากเขญดงนน การสงใดทเปนความทกข เดอดรอนของประชาชน ทกคน ทกฝาย จงตองถอเปนหนาทจะตองรวมมอกนปฏบตแกไขใหเตมกำาลง โดยเฉพาะขณะนประชาชนกำาลงเดอดรอนลำาบากจากนำาทวม จงชอบทจะรวมมอกนปดเปาแกไข ใหผานพนไปโดยเรวและจดทำาโครงการบรหารจดการนำาอยางยงยน อยางเชน โครงการตางๆทเคยพดไปนน กเปนการแนะนำาไมใชสงการ แตถาเปนการปรกษากนแลวเหนวา เปนประโยชนคมคา และทำาไดกทำา ขอสำาคญจะตองไมขดแยงแตกแยกกน อาจจะตองใหกำาลงใจซงกนและกน เพอใหงานททำาบรรลผลทมประโยชน เพอความผาสขของประชาชนและความมนคง ปลอดภยของประเทศชาต ขออำานาจแหงคณพระศรรตนตรยและสงศกดสทธจงคมครอง รกษาทานใหปราศจากทกข ปราศจากภย และอำานวยความสขความเจรญแกทานทวกน”

ฉบบนเปนกรองใจท�ยเลมฉบบรวมเฉลมฉลองในพระร�ชพธมห�มงคลเฉลมพระชนมพรรษ� 84 พรรษ� (7 รอบ) 5 ธนว�คม 2554 ซงพสกนกรช�วไทยต�งยนด มคว�มสขกนถวนทว โดยเฉพ�ะอย�งยงเมอพวกเร�เหนพระบ�ทสมเดจพระเจ�อยหวภมพลอดลยเดช ทรงมพระพล�น�มยแขงแรงสมบรณขน

106 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

พระทนตธาต จากภฎาน

เนองในปมห�มงคลเฉลมพระชนมพรรษ� 7 รอบ 84 พรรษ� ในวนท 5 ธนว�คม 2554 นบเปนโอก�สทดยงอกครงทประเทศภฎ�น และไทยจะไดกระชบคว�มสมพนธตอกน ใหแนนแฟนยงขน ในฐ�นะททงสองประเทศต�งมสถ�บนพระมห�กษตรยอนเปนทเค�รพ เปรยบเสมอนดงศนยรวมจตใจของประช�ชนม�อย�งย�วน�นเชนกน โดยภฎ�นไดมอบ พระทนตธ�ตซงเปนพระบรมส�รรกธ�ต ในสวน “ฟน” ของพระกสสปะพทธเจ� ซงเปน พระพทธเจ�องคท 3 ทไดรบก�รยนยนว�เปนชนเดยวในโลก และไดรบก�รเกบรกษ� ม�อย�งด ไมเคยมก�รนำ�ออกนอกประเทศภฏ�นม�กอน สถ�นทประดษฐ�นพระทนตธ�ต ในย�มปกต คอ “ท�ชโชซอง” ปอมปร�ก�รกล�งเมองทมพ เมองหลวงแหงภฏ�น พระทนตธ�ตน แมคนภฏ�นเองกไมส�ม�รถทจะเข�สกก�ระไดโดยง�ย เนองจ�กมก�รประดษฐ�นไวใน สถ�นทเฉพ�ะ แตเพอรวมเฉลมฉลองเนองในโอก�สดงกล�ว ประเทศไทยจะเปนประเทศแรก ในโลกทจะไดรบมอบพระทนตธ�ตดงกล�วม�ประดษฐ�นในประเทศไทยเปนก�รชวคร�วเพอใหพทธศ�สนกชนไดสกก�ระและ เพอรวมเฉลมฉลองเนองในโอก�สสำ�คญดงกล�ว โดยจะประดษฐ�นในประเทศไทยตงแตวนท 2 ธนว�คม2554 ถงวนท 18 กมภ�พนธ 2555 จงเปนโอก�สอนดทประช�ชนช�วไทยจะไดสกก�ระเพอคว�มเปนสรมงคล ซงจะมก�รอญเชไปในหล�ย ๆ จงหวด ดงน (1.) ชวงวนท 8-19 มกร�คม 2555 ประดษฐ�น ณ วดพระสงห จ.เชยงใหม (2.) ชวงวนท 20-26 มกร�คม 2555 ประดษฐ�น ณ วดโคกสม�นคณ อ.ห�ดใหญ จ.สงขล� (3.)ชวงวนท 29 มกร�คม- 9 กมภ�พนธ 2555 ประดษฐ�น ณ ศ�ล�กล�งจงหวดขอนแกน และ(4.) ชวงวนท 10-17 กมภ�พนธ 2555 ประดษฐ�น ณ มณฑลพธทองสน�มหลวง จงขอเชญชวนทนตภธร และ ช�วพทธทกท�น ไดไปสกก�ระ เพอเปนสรมงคลแกท�นและครอบครว (สกครงหนงหรออ�จเปนเพยงครงเดยวในชวต) ซงเร� จะห�โอก�สดๆเชนนไดนอยม�ก เพร�ะ ดฉนเองไดไปประเทศภฎ�นเมอสงกร�นตปทแลวกยงไมมโอก�สไดเข�นมสก�ร พระธ�ตนเลยคะ ในเดอนพฤศจก�ยนทผ�นม�น คณหมอออ( ทพญ.นธม� บรรณ�ธก�รคนเกง แหงว�รส�รทนต’ภธร) ผจดก�รเครอข�ยทนตสขภ�พคนพก�ร ไดจดง�นก�รนำ�เสนอผลง�นและนทรรศก�รทนตสขภ�พคนพก�ร ในง�นประชมชมรมทนตส�ธ�รณสขแหงประเทศไทย วนท 24-25 พฤศจก�ยน 2554 โดยไดรบเกยรตจ�กอ.หมอสวทย วบลยผลประเสรฐ ม�เปนประธ�น และ พญ.วชร� รวไพบลย ผอำ�นวยก�รสถ�บนสร�งเสรมสขภ�พคนพก�ร(สสพ.) กล�วร�ยง�น โดยมพนองทนตภธรทเปนเครอข�ยทนตสขภ�พคนพก�ร ม�รวมนำ�เสนอผลง�นกนอย�งครกคก ตองขอชนชม ทพญ.นธม� อย�งม�ก ทส�ม�รถผลกดนง�น สงเสรมทนตสขภ�พในเครอข�ยทนตสขภ�พคนพก�ร และพๆนองๆหล�ยพนท ทส�ม�รถดำ�เนนง�นไดเปนอย�งด (ขอปรบมอให หมอออและ เครอข�ยทกคนคะ) หวงว� ทนตบคล�กรจะไดเหนอกเหนใจกลม คนพก�รและสนใจชวยเหลอเข�เหล�นนใหม�ก ซงคงไมใชแตทำ�ฟนให ตองทำ�ใหเข�หรอญ�ต ดแลสขภ�พชองป�กของคนพก�รใหไดดวย ตลอดจนพฒน� คณภ�พชวตอนๆ เชน บ�งท�นชวยพฒน�เรองสงแวดลอมทบ�นของคนพก�รใหดขนไดแก ก�รสร�งสวมใหเหม�ะสม ก�รจดอ�งนำ�สำ�หรบล�งมอ ล�งหน�และแปรงฟน ก�รสนบสนนใหคนพก�รไดขนทะเบยน UC ขนทะเบยนคนพก�ร เปนตน ซงมองดๆ จะเหนว�เปนก�รชวยเหลอ คนทงคน ไมใชแตเพยงชองป�ก ซงนบไดว�เปนก�รบรก�รแบบมหวใจเปนมนษย ดวยคว�มเมตต�กรณ�โดยแท ผสนใจส�ม�รถห�ขอมลร�ยละเอยดไดท http://www.oha-th.com/joomla/ กอนจบฉบบน ดฉนขอเรยนว� คำ�ทถกตองสำ�หรบก�รเรยกคนพก�รคอ คนพก�ร ไมใชผพก�รคะ (ซงมกมผใชผดอยบอยๆคะ รวมทงดฉนดวย) และหวงว�กองทนทนตกรรมป2555 พนทคงจะมโครงก�รหรอกจกรรมสงเสรมสขภ�พชองป�กในกลมคนพก�รม�กขนนะคะ ขอขอบคณแทนคนพก�รคะ

ดวยคว�มปร�รถน�ดทพญ.บ�นเยน ศรสกลเวโรจน

ประธ�นชมรมทนตส�ธ�รณสขภธร

107 ปท 21 ฉบบท 4/54 พเศษท น ต ภ ธ ร

ทาทาย ทายเลม โดย พเจน

“ เปนทนตแพทยเหรอ ดนะ รวยด ”

ค ากลาวท านองนคนในวงการทนตแพทยคนเคยกนเปนอยางด เพราะคงตอง ยอมรบวานคอภาพพจนของวชาชพเราในสงคม เราถกสงคมมองวาไมคอยจะท าอะไรเพอสงคม ซงเปนภาพพจนทไมสวยงามนก พวกเราคงไมรวาการทใครกตามทสงเงนลงมากอนหนงมาใหวงการทนตสาธารณสข เพอใหท างานกบคนพการเปนกระบวนการททาทายวงการเราอยางสง คนพการนะ ไหนจะท ายาก ไหนจะอปสรรคมากมายกวาจะมาถงเกาอท าฟน ท าฟนทงนากลว ทงเสยงดง ทงท านาน ทางดานทนตบคลากร กไมมทงสงจงใจ เชน ตวชวด หรอ เงนคาตอบแทนรายหว (555 หมอฟนมนจะท าไหมเนย) พวาคนททาทายเรามากคงไมเคยคาดคดวาพวกเราจะรบค าทาอยางหนาชนตาบานขนาดน ลองคดดสวาในเวลาเพยงสองป ทเครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการ เรมตนจากไมมอะไรเลย จะขยายใหญโตมผลงานเปนเรองเลา เปนรปธรรมชดเจนดงทปรากฏอยในหนงสอเลมน

ความส าเรจจากการทาทายนคงไมไดมาจากใครคนใดคนหนง แตมาจากทนตบคลากรกลมหนง (จะรตวหรอไมกตาม) ทชอบความทาทาย เขาเหลานมจตใจด เออเฟอตอคนอนๆอยากท าอะไรใหมๆดวยตวเอง อยากไดเรยนร อยากลองผดลองถกจากประสบการณตวเอง เปนคนมความสามารถ และกรตววาตนเองมความสามารถจงอยากเปนอสระในการคดงานใหมๆ และกมมานะท ามนใหส าเรจตามทวาดฝนไว แตพวกเขามจดออนอยอยางคอ ใครทาทายไมได ตองลบลางความทาทายนนๆ ลงใหได เขาจงตองท างานหนก ตองแกไขปญหาทเกดขนอยเสมอ เมอเขาท างานอะไรส าเรจเขากจะไดเรยนรอะไรใหมๆ มากมาย และเขากตองการค าชนชมกบผลส าเรจของเขา เพอใหเขามความมนใจเพมขน เขาอยากไดขอเสนอแนะจากคนทยอมรบในตวเขา ฟงเขาวาเขาคดอยางไร เพยงแคนเขากพรอมจะลกมาท าอะไรใหมๆตอไปโดยไมเหนแกเหนดแกเหนอย คนทอยในเครอขายลองคดดนะคะวาเราเปนเชนนจรงหรอไม คนทไ ดอานมาถงตรงนแตยงไมไดเขารวมในเครอขายฯ พวา “เครอขายทนตบคลากรสรางเสรมสขภาพคนพการ” ยงเปดรบสมาชกอยเสมอ เพราะเขาใจกวาง และอยากไดสมาชกจากคนทหลากหลาย ไมเฉพาะแคคนทอยในกระทรวงสาธารณสขเทานน เขาอยากแบงปนประสบการณของเขากบภาคเอกชน หรอแมแตกบอาจารยมหาวทยาลย และไมเฉพาะแคทนตบคลากรแตคนอนๆไมวาอาชพใดๆ โดยเฉพาะทานทเปนคนพการ (ทจรงเราทกคนก disable ดวยกนทงนน ไมทางใดกทางหนง) ถาทานตองการท าเพอใหคนพการมสขภาพดไดรบบรการทมคณภาพอยางเทาเทยมแลวละก ขอเชญมารวมเครอขายไดเลยรบรองไมผดหวงแน

อยางทบรรณาธการกลาวไวในบทบรรณาธการวา “เรายงมอะไรใหท าอกตงเยอะ” ความทาทายยงรอเราอยอกมากมาย ขอใหพวกเราสนกสนานกบความทาทายเหลานอยางไมมสนสด แมวาความทาทายจะแปรเปลยนไปตามเวลาทเปลยนไป พวกเราคงตองท าจนกวาคนในสงคมจะพรอมใจกนพดวา

“เปนทนตแพทยเหรอ ดนะ ไดท างานเพอสงคม ไดท างานเพอคนอน”

ส งซอแปรงสฟนทนตภธรโทรดวน หมอหนย 083-0339925 ตองการส งแปรงสฟนราคาใหม (เร มต งแต เดอน กนยายน 2554) ดงรายการตอไปน

รายการ ราคา (รวมภาษมลคาเพม 7%)

จ านวน รวมเงน

1.แปรงสฟนเดกอาย 0-3 ป 7.00 บาท ดาม บาท 2.แปรงสฟนเดกอาย 3-6 ป 7.50 บาท ดาม บาท 3.แปรงสฟนเดกอาย 6-12 ป 8.00 บาท ดาม บาท 4.แปรงสฟนผใหญ 9.00 บาท ดาม บาท

รวมเงน ______________________ บาท

ส งซอแปรงสฟนเพอสนบสนนจดพมพวารสารทนตภธรโทรดวน หมอหนย 083-0339925

1) โอนเงนเขาบญช หรอ โอนผานตเอทเอม เขาบญช “ ชมรมทนตสาธารณสขภธร ” ธนาคารไทยพาณชย สาขาสนามบนน า บญชออมทรพย เลขท 313 – 258671 – 8 2) สงใบสงซอและส าเนาการโอนเงนมาทผแทนจ าหนายแปรงสฟนทนตภธร ทพญ.สรรตน สงสวาง (หมอหนย) กลมงานทนตกรรม รพท.นาน อ.เมอง จ.นาน 55000 โทรสายดวนสงแปรงกบหมอหนย สรรตน 083-0339925 , 054-771620 ตอ 3131 Fax รพ.นาน 054 -710977 หรอ โทรสงแปรงกบคณนฤมล 083-5689055 อเมลตดตอสงซอแปรง nui_95@hotmail.com , nui_95@yahoo.com

โทรดวน สมครสมาชก ส งซอเสอทนตภธร กบ นองขวญ 080-9075884