Erik Arends
Inspiring every child with our wonderful cosmos
Hans Tuinenburg
2
Maan Planeet
Ster*
vs.
vs.
**op correcte afmetingsschaal*
Maan Planeet Ster
vs.
vs.
Natuurlijke satelliet Hemellichaam dat in een baan om een planeet beweegt. Reflecteert sterlicht, zendt zelf niet uit.
Planeet Hemellichaam in baan om een ster dat zwaar genoeg is om onder zijn eigen zwaartekracht bolvormig te worden. Reflecteert sterlicht, zendt zelf niet uit.
Ster Massieve, lichtgevende bol plasma die bijeengehouden wordt door zijn eigen zwaartekracht. Uitgezonden energie wordt opgewekt door kernfusie.
4
5
Zonnestelsel het
☑Aantal planeten
☑Relatieve afmetingen
☒Relatieve afstanden ☒Planeetbanen
6
7
8
150.000.000 km
Astronomische Eenheid is
1 A.E.
0.71 A.E.
0.3 * 0.46 A.E.
1.7 A.E.
5.2 A.E.
9.5 A.E.
19 A.E.
30 A.E
0.3 * 0.46 A.E.
9
Mercurius Geen atmosfeer Veel kraters Extreme temperatuursverschillen Overdag ~ 380 ºC Nacht ~ -180 ºC
1e planeet vanaf de Zon
Duur jaar 88 Aarde*dagen
Afstand tot Zon ~50.000.000 km *0.3-0.5 A.E.*
Diameter 4.880 km *0.38x Aarde*
Venus ‘Zuster’ planeet van de Aarde
Geologisch zeer actief: Vulkanen
Dik wolkendek: Extreem broeikaseffect
Koolstofdioxide: ~500 ºC
2e planeet vanaf de Zon
Duur jaar ~225 Aarde*dagen
Afstand tot Zon ~108.000.000 km *0.71 A.E.*
Diameter 12.102 km *0.95x Aarde*
De Aarde
Diameter 12.400 km
3e planeet vanaf de Zon
Duur jaar 365,24 dagen
Afstand tot Zon ~150.000.000 km *1 A.E.*
Leven
Vloeibaar water
Atmosfeer met zuurstof Broeikaseffect
Schrikkeljaar Elke 4 jaar een
Mars
Diameter 6.800 km *0.53 aarde*
4e planeet vanaf de Zon
Duur jaar 687 Aarde*dagen
Afstand tot Zon ~228.000.000 km *1.7 A.E.*
Rode kleur door ijzeroxide (roest!) Olympus: hoogste berg op een planeet in ons Zonnestelsel: 22.000 meter In het verleden zeer waarschijnlijk vloeibaar water
Jupiter 5e planeet vanaf de Zon
Duur jaar 11.9 Aarde*jaren
Afstand tot Zon ~779.000.000 km *5.2 A.E.*
Grootste planeet in Zonnestelsel Gasreus ‘Rode vlek’: gigantische storm die al meer dan 400 jaar rondraast 60+ manen Diameter
140.000 km *~10x Aarde*
15
Saturnus Draait snel rond eigen as (~11 uur)
Diameter 120.500 km *~9x Aarde*
6e planeet vanaf de Zon
Duur jaar ~30 Aarde*jaren
Afstand tot Zon ~1.400.000.000 km *9.5 A.E.*
Ringen Lage dichtheid (< water)
16
Leven
tientallen tot honderden meters dik!
Uranus
Diameter ~50.000 km *4x Aarde*
7e planeet vanaf de Zon
Duur jaar ~84 Aarde*jaren
Afstand tot Zon ~2.900.000.000 km *19 A.E.*
Ligt op zijn zij Koudste planeet (min. -224 ºC)
Neptunus 8e planeet vanaf de Zon
Duur jaar ~165 Aarde*jaren
Afstand tot Zon ~4.500.000.000 km *30 A.E.*
‘Zusterplaneet’ van Uranus Extreem weer: wind > 2.100 km/u
Diameter 49.400 km *~4x Aarde*
0 0 1 2 67 62 27 14
manen ZonnestelseL in ons
20
Gewicht is afhankelijk van zwaartekracht: Massa van het object – - Hoe zwaarder, hoe sterker de zwaartekracht Afstand tot het object – - Hoe groter de straal, hoe zwakker de zwaartekracht
23
FILMPJE* STAR SIZE
COMPARISON
24
Afstanden
* Constante snelheid gebruiken in afstandsmaat
* Snelheid van het licht * 299.792.458 m per seconde
≈ 300.000 km per seconde
8 rondjes om de Aarde in 1 seconde
Aarde - Maan ≈ Aarde - Zon ≈ Zon - Neptunus ≈
385.000 km
150.000.000 km
4.500.000.000 km
Astronomische afstanden zijn
GIGANTISCH
*1.1 lichtseconde
*8.5 lichtminuten
*4.25 lichtuur
1 lichtseconde
1 lichtminuut
1 lichtuur
1 lichtjaar
≈ ≈ ≈ ≈
300.000 km
18.000.000 km
1.080.000.000 km
9.460.000.000.000 km
Een hemel vol sterren
Afstand tot de meest nabije ster * Proxima Centauri *
4,4 LICHTJAAR ****
1 lichtjaar ≈ 9.460.000.000.000 km
Extreem VEEL lege ruimte tussen sterren*
Sterrenbeelden
Eeuwenlang een belangrijke rol*
Onderwerp van verhalen en mythes
*Godsdienst
*Spiritualiteit
*Navigatie
12 sterrenbeelden met ‘bijzondere eigenschap’
28
Dierenriem
Orientatie
Oude zeelui orienteerden zich aan de hand van de sterren
..
Orientatie Net als de zon bewegen de sterren ook aan de hemel
..
Behalve de Poolster
* Staat in het verlengde van de Aardas * Staat dus altijd in het noorden
Poolster
Hebben sterren in een sterrenbeeld iets met elkaar te maken?
De vorm van sterrenbeelden
Nederland
schorpioen
Amazone
Waterslang
Venezuela
Kinderdraagzak
PAUZE
41
42 Roque de los Muchachos* La Palma
De Melkweg Sterrenstelsel:
- Grote verzameling sterren, bijeen gehouden d.m.v. zwaartekracht - Veel sterren: 100 miljoen tot vele biljoenen - Veel lege ruimte
Melkwegstelsel - ~200-300 miljard sterren - schijf: ~1000 lichtjaar dik - Rotatie: ~200 miljoen jaar
100.000 lichtjaar
Wij zijn hier
44
Stof
Pinwheel galaxy
Driehoeksnevel
ANDROMEDA GALAXY
48
BALK
NGC 1300
M87
Sombrero Galaxy
Antennea Galaxy
52
BALK
Mice Galaxy
Op dit moment...
Komt het Andromedastelsel op onze Melkweg af*
Geen nood: botsing over 4.5 miljard jaar
snelheid * 120 km*s
Botsende sterrenstelsels
Botsing duurt miljoenen jaren
Botsen sterren ook?
Mice Galaxy
NEE
FILMPJE* BOTSENDE
STERRENSTELSELS
56
57
58
59
FILMPJE* THE KNOWN UNIVERSE
60
Satellieten
61
Soorten satellieten
• aardobservatie
• communicatie
• navigatie
• astronomisch onderzoek
• weer
62
Banen rond de aarde
• lage baan 200 * 1.200 km • middel hoge baan 1.200 – 35.790 km • geostationaire baan 35.790 km • hoge baan meer dan 35.790
63
Satellietbanen kunnen ook elliptisch of circulair zijn
64
Raketten
Door verbranding ontstaat uitlaatgas dat zich een weg zoekt naar buiten. De raket stuwt omhoog
Aan de slag
• Bouw een eenvoudige luchtraket
65
Verbeter je raket
Zodat hij ……
stabieler wordt
verder vliegt
*
Allerlei soorten
68
Zijn er nog VRAGEN ?
www.unawe.nl www.ruimtevaartindeklas.nl http://unawe.nl/middelen/lesmateriaal/ www.esa.int/esaKIDSnl http://unawe.nl/middelen/lesmateriaal/UiB_handbook_NL_WEB/ www.e-nemo.nl www.twanight.org www.stellarium.org http://www.science-on-stage.nl