104
Su Kaludsu sa Kapaganad Semulat enggu Matya Magindanaon
Su Kaludsu sa Kapaganad
Semulat enggu Matya
Magindanaon
Published in cooperation with the
Commission on Philippine Languages and the
Department of Education, Culture and Sports Manila, Philippines
Additional copies of this publication may be obtained from:
Book Depository P. 0. Box 2270 CPO
1099 Manila
This book or any part thereof may be copied or adapted and reproduced for use by any entity of the Department of Education Culture and Sports without permission from the Summer Institute of Linguistics. If there are other organizations or agencies who would like to copy or adapt this book we request that permission first be obtained by writing to:
Summer Institute of Linguistics P.O. Box 2270 CPO
1099 Manila
We wish to express appreciation to the Swedish International Development Authority (SIDA) for their assistance in the production of this publication.
Magindanaon Pre-Primer
72. 14-594-5C ISBN
52.120P-946007N 971-18-0243-0
Printed in the Philippines SIL Press
Su Kaludsu sa Kapaganad
Semulat enggu Matya
The Beginning of Leaming to Write and Read
Magindanaon Pre-Primer Lessons
Compiled by:
Sulayda U. Bartschi
Illustrations:
Daniel Elkins
Omar Sharief B. Patadon
SUMMER INSTITUTE OF LINGUISTICS -- Philippines, Inc. Translators 1994 Publishers
• . REPUBLIKA NG flUPINAS
REPUDL.IC OF TllE Plllllt't'INES KACAWARAN NG EDUKASYON, KULTURA AT !SPORTS
UEPARTMlNT ur EllUCATION. CULTlJRE ANU SPORTS UL Complra. Merako Avenue
.. uig, M~Lro Manila
TANQUAPAH NG KALIHIM t.:',FFICC Uf lllE SECRl!!TARY)
PAUNANG SALITA
Ang mga isla, kagubatan at mga kabundukan ng ating bansa ay tahanan ng iba't-ibang pamayanang kultural na ang bawat isa ay may sariling wika at kaugalian. Ang ating kultura ay mahalagang piraso ng isang magandang mosaik - iyan ang bansang Pilipinas.
Ang ating bansa ay mayroong utang na loob sa pamayanang kultural. Maraming panahon na ang nagdaan na ang kaugalian, wika at magandang layunin ay nakatulong sa ikauunlad ng ating makabansang pagkamamamayan. Maipagmamalaki natin ang ating pamanang Pilipino habang nagkakaroon tayo ng malawak na pang-unawa sa mga kulturang ito.
Sa mga kadahilanang ito, kinakailangang mapangalagaan ang mga wika at kinaugaliang pamayanang kultural ng Pilipino. Ang aklat na ito, na nasa wika ng pamayanang kultural ay may layuning tumulong sa pangangalaga nito. Ito ay ginawa para mapaghusay ang kakayahan sa pagbasa at pag-unawa, at para palawakin pa ang kaalaman sa pamamagitan ng pagbasa sa sariling wika. Ang paraang ito ng pag-aaral sa pamamagitan ng paggamit ng unang wika ay makapagpapaangat sa sariling wika at ang pagbabasa nito ay isang kapaki-pakinabang na karanasan.
Dahil dito, labis ang pasasalamat ng sambayanang Pilipino sa Summer Institute of Linguistics (SIL) dahil sa kanilang pagsusumigasig na mapanatili at mapalaganap ang kulturang Pilipino sa pamamagitan ng babasahing ito.
lkinararangal, kung gayon, ng Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at !sports na ipakilala ang aklat na ito, ang pinakabagong edisyon, para mapaunlad ang karunungang bumasa't sumulat sa pamayanang kultural. Sa pagtulong sa mga kumunidad na ito, ang kabutihan ng buong bansa ay natutulungan.
Armand V. Fabella Kalihim
PREFACE
This pre-primer workbook, "Su Kaludsu sa Kapaganad Semulat enggu Matya", has been prepared to teach some basic pre-reading and pre-writing skills as well as numbers to the Magindanaon people of Mindanao, the Republic of the Philippines.
It has been specifically designed to help learners to be ready for the primer, "Su Kapangagi sa Kasulat enggu Kabatya". It does this generally by teaching skills of visual and auditory discrimination, writing, left to right orientation, word building drills and name writing.
Instructions for teachers on how to use this workbook are included in the teacher's edition.
Notes to the teacher
Teacher's Instructions for the Pre-Primer "Su Kaludsu sa
Kapaganad Semulat enggu Matya" ·are included only in a
limited number of copies of the student workbook.
Lesson numbers are found in the top corner of each page
and have a circle around them.
Example: @ In the workbook, each drill is numbered. The teaching
instruction for each drill has the same number and is usually
on the opposite page, both in Magindanaon and English.
Sometimes there is a reference e.g. "Same procedure as in
L 1, 13." This means, the same instructions are applied as in
drill number 13 in Lesson 1.
Other abbreviations:
p page
T - teacher
s student
Ss - students
S's '= student's
bb - blackboard
Ebpangagian 1
1. • lpapata nu ebpamandu kanu mpnga ebpamangagi su ikaisa a lad a
aden tuladan'a lirna nin. luntul'u uman i isa kanu manga ebpamangagj
~u lima nin a kawanan sya kanu liblu nin. Namba· su tidtu a
kabetad'u, .liblu.
•. Nya pan edtalun'u ebpamandu na su . maena nu:
Lesson 1
pulu nu kaletas · luk'in baba nin kawanan enggu biwang panun i kalekat kanu uman
1. • • •.1
Directional onentatton
salad
T Asks Ss to ·open their book to page 1 with the picture of a hand. Ss will place their right hand on it so that it is matching.
This is the correct position of the book.
T Further explains abof!t a page/sheet of paper - what is . meant by: top of page middle of page bottom of page right •and left side of page how to turn pages in a book
(1)
Ebpangagian 1
0
1.
r-'::l - ~ ::>-~ --- -::::--, -e
/-~ ....... ~ ,..
~__:::_ ..._ _,,, _c;...,..
..-......"" - ~ - \ /; !/ '
...._ __ /
1
2.
3.
~-,, -- ~ ....... ", ', ., ,; ... -~ ~ - -~---- ~ ""-'.• ,,""~ ... ,, " ... _ y-'" -- ~... ---~
$---~ '~ ~-- -- ~ ~ ,- ~ --- ..... ·- ,.... ' - -- -- --
2
•
•
2. Kasulat kanu ngala
Uman aden pakauma a ebpangagi. na isulat'u ebpamandu su ngala nu ebpangagi sa dwa timan a kaletas ·a makapal. Lu ipambetad su sawalu kanu uyut'u kaletas sya sa, egkasangulan. Su sawalu menem na ibpagenggay kaml ebpangagi. Nya enggulan'u ebpangagi na isisip'in su ngala nin lu kanu ngala niri a nakabetad den lu kanu uyut'u kaletas. ,lsulat'u ebpamandu su ngala nu ebpangagi sya kanu telu kuyug a gulis, makaisa sa uman i sakuyug.
3. Biwang ebpawang sa kawanan
Su kasulat kanu Arab na sya gemanat sa kawanan mana su upaman a nakasulat sya kanu liblu. Ugayd na su kasulat sa Inglis, na sya gemanat sa biwang._
lpailay nu ebpamandu u panun i kabpagami kanu pinsil enggu endaw lemudsu semulat. Mumbai sekanin sa upaman lu sa blakburd ka gemulis sekanin sa bigkug-bigkug. Su ebpamangagi menem na ilingan'i.lan su ginulisan ka tuntulen'ilan · gemulis su manga gulis sya kanu manga tuladan sa liblu nilan.
2. Name writing
T As Ss arrive T writes' each S's name on two pieces of cartolina. One of ihe name cards the T places in a. pocket chart and gives the other one to the individual Ss. Then he asks the Ss to match their name and put their card over the one in the pocket chart.
T Writes the name of the student on the three lines in the book, once on each line.
3. Left to right orientation and holding pencil exercise
T Pointing at the example in the book T shows that Arabic is written from right to left. But the writing of English starts on the left side.
T Shows how to hold a pencil and where .to start, then makes a wav}I line on . the blackboard (bb).
Ss Draw a line over the dotted fine lines starting on the left side.
(2)
'
4. Biwang ebpawang sa kawanan
Mumbai SU ebpamandu sa upaman sya kanu blak_burd, upama walay na sya sa biwang enggu taw menem sya sa kawanan.. Na gulisan'in su pageletan'in sa makabpantag. llayn'u ebpamangagi su upaman sya kanu · liblu !lilan ka ilingan'ilan gemulis.
4. Left to right orientation
T Draws two corresponding pictures on the bb, ~aybe a house and a person and joins them by making a line from left to right. Looks with Ss at pictures in the workbook.
Ss - Follow the example joining tree/plants and their fruit.
(3)
•
3
5.
6.
bub ban b
y ymudysy
0 k Os 0 n 0
k t k y k k
S eSgSr Sm
4
5.
Mumbai su ebpamandu sa upaman (lawn) sya kanu blakburd sa ngin
ebpamilian sa kanu tuladan enggu pan~n i kapedtanda lun. Nya
pedtandan gemulis sya sa baba na su magidsan i palas'in.
6 ..
llayn'u ebpamangagi su palas'u batang a nakasenggay ka libpulukan'ilan
su endaw i pagidsan'in.
5. Visual discrimination - objects
· T Looks with students at the object in .the box on the left and· asks them to identify the same object in the row beside it on the
\ . right. , He then draws an example on bb (leaf) and explains how to underline those shapes that are the same as the one on the left.
6. Visual discrimination - shapes/letters
T Asks the Ss in the same manner as above to identify the letters that ,look just like the one on the left and underline it. All that look the same must be underlined.
(4)
7. Makikineg sa kauni
11ayn'u ebpamangagi apeg'u ebpamandu su manga tuladan · uman i sakuyug a sya pengganat sa biwang. Pedtalun'u . ebpamandu su ngala
nu tuladan sa malumbat, na pakikinegen'u ebpamangagi su ludsuan'u
ngala nu· tuladan. Edsalumanan matya .nu ebpamandu na .semalengan
mambu matya su ebpamangagi. Endaw i nakabida i ludsuan'in na entu
ba i penggulisan'ilan sa papedsulangkayan. Mumbai su ebpamandu sa
upaman u panun i kapenggulis1 sa papedsulangkayan.
Nya ba SU manga ngala nu manga tul~dan:
' agung kumpay asu
ikam ikug ulu
kulintang ubal udang
sabitan tapudi sup a
sakedu pa lay " pal a
7. Auditory discrimination, initial sound
T + Ss Look at the rows of pictures · from left to right, one row at a time.
T Pronounces the words slowly, emphasizing the beginning sound.
Ss Listen first, then repeat the names of the pictures together with T. They identify those that start with a different initial sound.
T Shows an example on bb how to cross out the one that is different.
Ss Cross out the one that is different in each row.
T Repeats the procedure with he Ss for each row, repeatiiJg the names several times and asking the Ss to listen carefully.
The words are: See above \
(5)
~
7 .
-
~·
l~fV'u\
5
8.
6
9 •
8.
Mana bun su lumilu a ikapitu, ugayd na nya menem pakikinegen na su
kaLJni nu kapupusan'u ngala nu manga tuladan. Amayka di gayd
katuntayan'u manga ebpamangagi na embalinganan'u ebpamandu su
lumilu a ikapitu ka batyan'in edsaluman su "agung" enggu "asu".
(ludsuan), entu pan ka "kapa" enggu "kuleta" (ulian). ~
Nya ba SU manga ngala nu manga tuladan:
kapa kuleta manuk
sakedu kaletun palu-pakl
tatung _, pandi kateli
kamays saging nanas
atep sayap bas kit
8. Auditory discrimination . - ending sound
T Reads names of pictures slowly, one row at a time, asking the . students to listen carefully to the ending sound. Like in 7, they identify the one that is. different and cross it out, working line by line from top to bottom of page. .
I
It may be n~cessary to go back to 7· and contrast beginning and ending sound for practice.
The words are: See above
• (6)
'·
.'1
9. Semulat sa gulis a matidtu
Lu kanu blakburd na gemul.is sa matidtu su ebpamandu sa telu lcuyug a gemanat sa biwang, ebpawang sa kawanan, entu pan ka semulat men~m sa matidtu sya pengganat Sa pulu na sya ebpawang sa baba maya ba sa -nakasulat kanu liblu. llayn'u ebpamangagi ebpaguna, ent~ pan . ka semulat silan kanu sambel. Sya kanu liblu na tuntulen'ilan ebp_aguna SU upaman a nakasulat den, entu pan ka ibpeden'ilan semulat su langun'a manga kuyugan. Embalinganan'ilan su .. .,agala nilan sa ikadwa a lad ka tuntulen'ilan gemulis su langun'a manga gulis a makabpantag.
10. Lumifu a ikaisa
Bilangen'u ebpamangagi su pi pis' a manuk u pila timan. Pila · timan menem su tulduk'tl duminu? Su palas'u lumilu a ikaisa· na sya matlin sa kawanan . .. lbpeden gemulis'u manga ebpamangagi SU kuyugan'u lumilu a ikaisa. llayn'u ebpamandu u sya silan ebpeludsu sa pulu.
9.
T
Ss
Writing straight lines
Demonstrates the first example (top of p. 7) on bb, then writes together with the Ss in the air, making sure Ss follow the motion from top to bottom. May go and practice on the bb first before they write in the book. In the workbook Ss. write over th.e example first before they continue to make their own. They fill all the lines with the examp/e$ . written on the left.
Go back to their name on p. 2 and draw over all the straight lines.
10. Number 1
T +Ss Look at the picture of the chic~. How many are there7 One. Look at the domino and count the number of white dots in it -one. Look at symbol on the . right, that is how we right the number 1.
Ss Since' the Ss had just done straight lines, they go ahead and write a full line of T's after the T .stressed again that they must be written from top to bottom . ..
(7)
(
9 . Jl_J ___ _ J ! ---------~-----=--========--- -~~ ------------
-.1-1---------l -------------
-____ ---------
!-_/ ____ _ ~ I -------------- --- =----------
\ -------
10.
7
11.
2
2 .-::· ----------------------------------- ----~-------------------- , (e
12.
1 CD 2 1 2
2 2 1 2 2
8
11. Lumilu a · ikadwa
Bilangen'u ebpamangagi su tuladan'u asu u P.!la timan. Pila timan menem su manga tulduk kanu duminu? Sya sa kawanali matun su palas'u· lumilu a ikadwa. lsulat'u ebpamandu su lumilu a ikadwa lu sa blakburd enggu edtalun'in u endaw lemudsu enggu ~ndaw ·edtaman. Semulat menem su .ebpamandu sya sa sambel na ilingan'u ebpamangagi enggu isulat'ilan sa lima nu kaped'ilan·, entu pan ka tuntulen'ilan su upaman kanu liblu nilan. lsulat'ilan su lumilu a ikadwa taman sa mapenu. su saka kuyug'an.
12.
Edsal.umanan'u ebp_~mandu su palas'u lumilu a ikaisa. enggu. lumilu a ikadwa. llayn'u ebpamangagi su nakasenggay a lumilu. Endaw i pagidsan'in na libp.ulukan'in.
11. Number 2
T +Ss Look_ at the picture of the dogs. How many are there? Two. Look at the domino and count the number of white dots - two. Look at the symbol on the right: That's how we write the number 2.
T Draws a number 2 on bb, explaining where to start and where to· make the sharp corn(Jr. Then demonstrates it in the air.
Ss : Write the number 2 in the air, then in each other's hand, then on paper in the workbook, completing a whole line.
12. Visual discrimination of number 1 and 2
T Repeat domino and symbol of number one and two.
Ss Follow the example and circle the ·symbols that are the same as the on"e on ·the left.
(8)
••
\
•
13. Tudtulan: Si Ama ni Kubung eilggu si Kubung
Midsa su ebpamandu kanu epbamangagi u ngin i egkailay . nilan kanu
n'ya ba a tuladan. Mapasad i'ntu na batyan'in su tudtulan tama~ kanu manga idsa nin.
13. Story of Kubung and his· Father
T Asks Ss what they see on the picture in the workbook. Then he reads the story and asks the comprehension . q_uestions .
(9)
Si Ama. ni Kubung enggu si Kubung \
(author unknown)
Su nya ba a t.udtulan na makapantag kani ama ni Kubung
endu si Kubung sa kanu kinalalakaw nilan. Nauman'ilan SU
saladeng a pedtulug. Tig'i Kubung, "Arna, ·timbas ka i
saladeng a nan." Tig'i ama nin, "Di mapakay, ka tudtul'u
manga lukes na nya pakakwa sa saladeng na asu."
Minuli silan sa walay, ka kinwa ·nilan su asu nilan. Enggu
nilan embalingani na da den lu su saladeng. Na tig'i Kubung,
"Da den ba makwa su saladeng." Tig'i ama nin, "lndanun
den."
Na ebpelalakaw bun .silan. Nauman'ilan menem su seda a
madakel a nailatan. Tig'i Kubung, "Arna, p-angwan ta i seda
a nan a madakei." Tig'i ama nm, "Di mapakay, ka nya
pakakwa san na saluyut." Na minuli menem silan sa walay,
ka kinemwa sa saluyut. Enggu silan embalingan, na da ~en
lu su manga seda, ka nauma na 1g. Na mmawa su manga
seda. Da den nakwa · nilan.
San bu ba taman .
• (9A)
Manga idsa: .>i:.·•
1. Entayn i manga taw kanu nya ba a tudtulan?
2. Ngin paganay a nauman'ilan?
3. Ngin ikadwa a nauman'ilan 7
4. Enduken ka da nilan makwa su saladeng enggu su manga seda?
., 5 . .Ngin i guna.guna nu nya ba a tudtulan?
\
• (98)
•
13.
9
Ebpangagian 2
1.
0----- ~
D
0
10
' Ebpangagian 2 'I,
. lsisip'u ebpamandu su manga kaletas a sinulatan sa ngala lu sa uyut'u
kaletas, su kaped a kaletas na sya nakabetad sa tamisan. Ebpamilin'u
ebpamang~gi su lekanin a ngala sya sa lamisan ka isisip'in lu sa
untul'u ngala nin lu sa uyut'u kaletas.
1. Biwang ebpa~ang sa kawanan
Mana. bl.in su ikatelu lad na penggulisan su pageletan'u dwa timan a
tuladan sa makabpantag, sya pengganat sa manawt na lu ebpawang
kanu masela.
Lesson 2
Name writing . T Puts the name cards in the pocket chaf'! and their counterparts on the
table.
Ss Choose their name and match it with their name on the pocket chart.
1. Left to right orientation
Like on p. 3 two objects are joined by a line, this time joining the small object to the larger one.
T Watches how Ss hold their pencils,
(10)
2.
llayn'u ebapamangagi su tuladan a nakasenggay a tampal sa biwang ·u
endaw i pagidsan'in sya kanu telu lumpuk'a tuladan. Endaw i
pagidsan'in na gulisan'ilan sya sa baba.
3.
Mana bun su ukit kanu ikadwa.
2. Visual discrimination of objec.ts; 2 in a group
Ss Look at group of objects on the left. There are always groups of two things that belong together.
Ss Identify the same. group of two in the ro.w, as in the box on the left, underline it.
3. Visual discrimination of shapes/letters, . 2 in a group
Like in drill 2.
Ss Watch for the same shape~ in the row and underline them.
(11)
2.
3.
ba ba no ba ba . n1
SU ma SU SU no SU
le le ma le be le
. m1 di m1 bi m1
. m1
pa pl po pa pa ga
1 1
4.
• • •
~-12
•
,, 4.
·Mana bun su ukit kanu ikapitu kanu ikaisa a ebpangagian.
Nya. su manga ngala nu manga tuladan:
riblu dram lambingan -
nyug nigu gunsi
lakeh manuk mangga
tapudi kapaya tutuk
kugitan kandadu · a lad
------------- -·-----
4. Auditory discrimination - initial sound
Same procedure as in L 1,. 7.
The words 11re: See above ..
(12)
.:•
5.
Mana bun su ukit kanu ikawalu 'kanu ikaisa a ebpangagian.
Nya su manga ngala nu manga tuladan:
pa lay tanul butul
lawn senang kutculan
katam seda lag um
,lagat get kalasan
...
tilamin bak-bak bitik
5. Auditory discrimination - ending sound
Like in L 1, 8.
The words are: See above
(13)
5.
13
6.
7.
=1J -(;-----------------------------------------------------
~--c~-----------------------------------------------------
-s--~;-----------------------------------------------------·-
-,\----·---·------.. -----------·----------------------------. .
-..u-..,.-..-------------.:...__________ !9.. . \ ; . --------- ----------------------
------------------------------------------------------------
14
6.
lpailay nu ebpamandu su ukit'a kasulat sa. malibpulu.k lu kanu blakburd.
Paganadan. mambu. semulat'u ~bpamangagi sa sambel, entu pan ka
semulat silan lu kanu liblu nilan. Tuntulen'ilan ebpaguna su upaman
bagu nilan ibpeden semulat su manga kuyugan.
7.
lsulat'u ebpamandu su ngala nu ebpangagi apeg'u ngala nu ama nin
sa makadwa sya ·sa kanu kuyugan. Entu pan ka tuntulen semulat'u
ebpangagi su ngala nin. ..
. --···- ----- --~--~-------~
.6. Writing· of large and small circle, other bent lines
T Demonstrates first on bb how to write a circle and the other bent lines,. practices with Ss in the air and lets Ss practice on the .bb.
Ss Fill in the lines on the workpaper after writing over the sample.
7. Name writing
T Writes Ss'name on both lines.
Ss Write over bent. lines only.
(14)
·'
r
8.
Mana bun su ukit kanu ikasapulu kanu ikaisa a ebpangagian.
9.
Mana bun su ukit kanu ikawalu.
10.
Mana bun su ukit kanu ikasapulu enggu dwa kanu ikaisa a ~bpangagian.
8. Number 3
Procedure like in L 1; 10. + 11.
" 9. Number 4
Same procedure as above.
10. Visual discrimination of numbers
Procedure like in L 1, 12.
(15)
8.
9 .
10.
gy-· , -~ ~- 3
~--~------------------------------------------------------. ' . '
4
f41--11-----------------------------------------------------...,. '
3 2@1 3
4 4 2 4 3 15
11.
1 2 .
• • ••
0 0 0
I l
0 0 0 0 0 0
16
2
4
1
3
11. Edsalumanari su manga lumilu 1, 2, 3, 4
Bilangen'u ebpamangagi su manga tulduk kanu duminu enggu pangilayn
su tidtu a lumilu nin. Mumbai su ebpamandu sa upaman lu sa
blakburd .u panun i kapadsumpat · gemulis kanu duminu enggu su lumilu
nin.
12. Test
Bilangen'u ebpamangagi su manga tuladan sya sa biwang entu pan ka
isulat'ilan su matidtu a lurnilu sa kawanan a aden kuyugan'in a manawt.
11. Review of numbers 1-4
Ss Count the dots in the dominoes and look for the right number.
T Shows on bb example how to join the domino with its corresponding number by · drawing a line.
12. Test, numbers 1-4
Ss Count the shapes on the left, then write the correct number on the lines on the right.
(16)
..
13. Tudtulan kani Hasan enggu si Husin
Midsa_ su ebpamandu kanu ebpamangagi u ngin egkailay nilan .sa nya ba a tuladan. Mapasad i'ntu na batyan'in su tudtulan _taman kanu manga idsa nin.
-13. Story- of Hasan and Husin
Like L 1, 13.
(17)·
Tudtulan kani Hasan enggu si Husin
. .Jnisulat'i Tudtogan S. Pendong en du
..,. Usop T. Kesal
Si Hasan endu ~u Husin na manga wata pan silan na nakilala den
· matulanged endu maungangen. -
Isa a gay na ebpelalakaw si Hasan endu s1 Husin na nasagadan'ilan i
isa a mama a ebpagibedas a dili egkakurup i kabpagibedas'in. Guna
mailay nu dwa a'ntu a manga wata i dili pakatidtu i kabpagibedas'u
entu a mama na sangat a nalidu i ginawa nilan. Su ulian'u entu ha . pinagitung'ilan i panun mapya a. ukit a kapamandu nilan kanu mama
a'ntu a dili mamamala atawa malipunget.
Guna su maytu na nya nilan napagayunan na mamagigiling silan sa dili
ebpagayun mauli na lemu silan kanu mama a'ntu· ka mapakukum silan.
Guna su pakasiken den si Hasan endu si Husin tu kanu mama na
saleta mambu na pendapata silan na nagayp su mama a'~tu taman sa
data makatigkel na. naidsan'in silan u ngin i dili nil.an ebpagayunan.
Ny.a tig'u dwa a'ntu na, "Dili kami ebpagayun u entayn i mapya i
kapagibedas'in sa lekami dwa. Nya ba i . kinasya nami sa leka · ka
endu kami nengka makukum. Sa nya -ukit a kakukum'engka sa lekami
na magibedas kami sya sa .. adapan'engka ka endu nengka mailay u ,,. entayn i mapya sa lekami i kapagibedas'in".
Guna den makapasad magibedas s1 Hasan endu si Husin na natagu sa
ginawa nu mama i sekanin besen i ~iii mataw magibedas. lniganat sa
entu ba a kutika na lu den ba nakaludsu i kinagkataw nu mama a'ntu
sa kanu kurupan'u kapagibedas sa lu . nakanggulalan sa kanu .dwa kataw
ba'ntu a manga wata.
(17A)
Kanu ulian'u entu na sangat a nalilini endu midsukul-sukul su mama
a'ntu ka sabap kanu katulanged endu kaungangen1 u dwa a'ntu a manga
wata na napamandu sekanin sa ukit a mananaw.
Sya den ba napupus su tudtulan kani .Hasan endu si Husin.
Mang a. idsa :.
1. Entayn i manga taw nu ·nya ba a tudtulan? ,
2. Ngin napagayunan'u dwa a manga wata?
3. Enduken ka nagayp su mama a'ntu?
4. · Panun i kinataw nu mama sa sekanin besen dili mataYt( magibedas?
5. Enduken ka sangat ~ midsukul-sukul su mama a'ntu?
6.' Ngin guna-guna nu nya ba a tudtulan?
(178)
/
13.
17
1.
2 .
3.
Ebpangagian 3
------------------------------------------------------------
~~~~~
~~~~~ ~~~~~ ~~~~~
asu asu asu
3
18
Ebpangagian 3 .,
1.
lsulat'u ebpamandu su ngala nu ebpangagi sya sa ikaisa a kuyugan .. Tuf)tulen'u ebpangagi su ngala nin sa makatelu. Entu pan ~a ilingan'in enggu isulat'in sya kanu ikadwa a kuyugan.
2 .. '
Pamilin'u. ebpamangagi u endaw kanu manga tuladan i di pedsangul sa kasangulan'u kapedsulat; Entu pan ka gulisan'ilan sa papedsulangkayan.
3. Semulat su ebpamandu sa mababa a kadtalu (upama: isa) sa blakburd. Di nin pedtalun su ngala nu batang ka nya nin bu itutulu na endaw su ikaisa, ikadwa, ikatelu a batang, iganat sa biwang taman sa kawanan.
Nya enggulan'u ebpamangagi na libpulukan'ilan su ikaisa a batang sya kanu ikaisa a bilik, su ikadwa a batang sya kanu Tkadwa. a bilik enggu · su ikatelu a
batang sya kanu ikatelu a bilik.'
Lesson 3
1. Name writing. T Writes S's name on to{! line. 1
Ss Traces the whole name 3 times and copies on the line below.
2. Directional orientation · T Asks Ss, which animals do not look or go in the direction we write7
He reminds them how to eross out by demonstrating it on the bb. t
Ss Cross out all the animals which don't look or '{Jo in the direction we write.
3. Identifying first, second, third letter T Writes a short word on the bb (e.g. isa). Without telling the names
of the letters he explains that we count letters in a word like things on a line:· First, second, third, from left to right.
Ss Circle the first letter in the first box, second letter in. second box and the third letter in the third box.
(18)
4. ti
Mumbai muna su ebpamandu sa upaman'u lumpukan'a tuladan a telu
timan i embalangan'in.· (upama ,
llayn'u ebpamangagi su lumpukan'u manga tuladan u panun i kinadtundug-tundug'in. Nya nilan pangilayn na endaw i pagidsan'in.
Sya menem sa liblu na tabangan'u ebpamandu su manga ebpamangagi
sa kapangilay ka endu nialemu katuntayan. Endaw · i pagidsan'u
nakasenggay tam pal sa biwang na penggulisan -sya sa baba.
5.
Nya menem ebpangilayn'u ebpamangagi. na · su · embalangan'u lumpukan'a
batang a nakasenggay sya tampal sa biwang. Mumbai su ebpamandu
sa uparrian lu sa blakburd. llingan'u ebpamangagi su galebek'in ka
libpulukan'ilan su langun'li embalangan'u lumpukan'a batang.
4. Word building
T Explains that in this exercise it is important to look for the right order in the groups of letters. T gives an example on the bb, then does the first row (syllables) with the Ss, maybe with each one individually. Ail that are exactly the same like the one on
the left will be underlined.
Ss Complete the exercise in -the same way.
5. Word analyzing
The group of symbols on the left was taken apart and we have _to look for all the parts of it.
T Gives example on bb. •
Ss Study sample on the left carefully, then circle all the parts in the line on the right that belong to it.
(19)
4.
tug tug gtu gut tug ugt tug
gam amg gam mga agm gam gam
ban ban nab abn ban nba bna
sad sad sda sad dsa sad das
5.
tab t g a m k b
mok t m e o b t k
beg h d a b e g y
sad s o p a k t d
19
6 .
20
6 ..
Mana SU ukit kanu ik~pitu kanu ikaisa a ebpangagian.
• . Nya ba SU manga ngala nu manga tuladan:
'·
guyudan tangila gunting
,
itik dilek dapulan,
baw babasal papanuk
ngilung ay ngali
waluy wata I away
6. • Auditory discrimination, initial sound
like in l 1 and l2.
The words are: See above
/
(20)
7.
Mana bun su ukit kanu ikawalu kanu ikaisa a ebpangagian .
• Nya ba su manga ngala nu manga tuladan:
balig'. ig trak
a.lad kakaba uled
ubab lakeb kala
bitun sising gunting
langaw nipay kalabaVVa,
-----------·---
7. Auditory discrimination, ending sound
Like aba,ve L3, 6.
The words are: See above
•
(21) ,,.,
21
9.
8.
------------
'11-1:>~~?~1]-----------------------------------------------
~--'';w'.---;r------ -------------------------------------------/ ' /'
22
••
8. Edsalumanan su manga lumilu
Bilangen'u ebpamangagi SU manga tuladan' u pita timan i umali. i
sakabyas. lsulat'ilan sa lumilu i kadakel'a tuladan sya sa kuyugan
tampal sa kawam1n.
9. Semulat sa masela enggu manawt
Padsuklian semulat i masela enggu manawt. lpailay nu ebpamandu lu
sa blakbur~ u endaw taman su masela enggu su manawt enggu panun
i ukit'a kasulat lun.
Mapakay a maganad semulat su ebpamangagi lu sa blakburd entu pan
ka semulat sya kanu liblu nilan.
---------------------- --------
8. Review of numbers
Ss · Count the objects and write the correct number on the lines.
9. More writing, alternating upper and lower case
T Indicates the importance of the size of the cirle or x to be written.
Big and small alternate.
Ss Can try first on bb before· they write in workbook.
• (22)
•
· 10. Lumilu a ikalima
Mana su ukit kanu ikasapulu enggu tsa kanu ikaisa a ebpangagian.
11. lumilu a ikanem
Maytu bun ba su ukit ·mana su ikasapulu.
12.
Mana su ukit kanu ikascipulu enggu dwa kanu ikais'a a ebpangagian.
10.' Number 5
Like procedure in L 1, 10.
11. Number 6
Like procedure in L 1, ' 10:
12. Visual discrimination of new numbers
Like procedure ·in L 1, 12.
(23) •
10.
5
--'5-~-y- -- ·- --- -- -- ------------------------·- --- ·--- -------------:
-------- - ----- - --:tt_f~~-~~-=---~---=-=-~~~~~-----·------~-~=-:__-~~-----------------
12.
5 4 5 3 5
I I 6 6 4 6 5
23
8
lJ. ~ ~ 4 5 2 -------------
1 3 2 ----------------- ---- ---- -- --- -
~~ ~~ ~-~ ~ ~ 1 2 4 ------------
---
* *~ **-:rr
6 3 5 ----------------·----- ---------------- -
2 4 5 -------------- - --- ---------- -- -- - ----------------
~ (b 6 2 3 ------------~
24
13. . Edsalumanan su manga lu.milu
Bilangen'u ebpamangagi su manga tuladan enggu . pamilin'ilan su t~dtu a
lumilu, entu pan ka isulat su entu ba a lumilu sya kanu kuyugan.
13. Review of numbers ••
Ss Count objects, circle the correct number and write it on the lines.
(24)
14. Tudtulan: Makabinasa i di Kapamagayun
Midsa su ebpahlandu kanu ebpamangagi · u 'ngin i egkailay nilan sa nya
ba a •tuladan. Mapasad . i'ntu na batyan'in su tudtulan taman kanu
manga idsa nin; •
··i
14. Story: Disunity Brings Destruction
like L 1, 13.
(25)
•
Makabinasa i di Kapamagayun t
Hadji Zainal K. Mlok
Aden tudtulan a makatag sa telu timan a manga sapi a sangat a
ebpamagayun. endu pegkalimuay. Uman i isa sa kanilan na saka
bakulud i pegkalebenan'in. Su nya ba a edsusuled a manga sap1 na
ebpamagayun a benal. Sabap sa nya ba a ula-ula nilan na nalidu den
i ginawa ni Alimaw kanu isa a bakulud sabap sa di sekanin
pakadtegas-tegas ka egkagilekan sekanin. Katawan'in i amayka
pagukagen'in ·j satiman bu kanu manga sapi na di sekanin makatu ka
liputan'ilan sekanin.
Isa a gay na inangayan'i Alimaw su satiman a sapi ka .nya nin pidtalu
na "Sinemya aku sa leka, pakat, ka papegkatawan ku sa leka i
pedtalun'a suled'engka · a'ntu sa leka."
"Ngin'tu ba ?" tig'i Sapi.
"Langun taman na malat na libakan'in den sa leka taman sa u
malimbul kanu kun na di ka makatu", tig'i Alimaw.
· Guna kapasadi ni Ali maw su satiman a sapi na inangayan'in menem su
satiman ka maytu bun ba i pinamanudtul'in lun. Sabap sa nya ba a
pinggula ~ ni Alim aw na migkayaw i ulu nu telu ti man a sapi.
Nakapagukag su manga sapi taman sa minatay su dwa timan sa
kinambuteng. Nya bu nasama na su satiman ugayd na malubay den a
benal sabap sa nalugat endu madakel i pali nin.
Isa a gay na inangayan'i Alimaw su nasama a sapi. Nya nm nauman
na ebpagiga si Sapi ka pendalun'jn su manga pali nin.
(25A)
"Saguna, Sapi, na di ka den makatu sa laki", tig'i Alimaw. •saki den
i makandatu sa telu timan a nya a bakulud a pendatuan'u. • Sabap sa
sakit'a ginawa. ~i Sapi na nakambuteng silan. Minatay si Sapi ka dala
den ba makatu.
Manga idsa:
1.. Entayn ngala nl:J manga binatang sa kanu nya ba a tudtulan?
2. Ngin kahanda ni Alimaw?
3. Ngin kinapakayd'i Alimaw kanu manga sapi?
4. Ngin'tu ka tinalaw su nasama a sapi?
5. Ngin i guna-guna nu nya ba a tudtulan?
/
(258)
25
0 Ebpangagian 4
1.
-----------------------~------------------------------------
2.
3.
ma m 0 g s a
du d 0 u t
gin g m p y n
lad k a t 0 d
bug b k u g
nit m n b t
26
Ebpangagian 4
1. Semulat sa ngala
Nya ilingan'u ebpamangagi na su ngala nin a nakasulat sa kanu kaletas
a makapal ka isulat'in sa makadwa sya kanu manga kuyugan ..
2. Embalangan'u manga lumpukan
llayn'u ebpamangagi su nakasenggay a lumpukan tampal sa biwang.
Pangilayn'in menem su langun'u erpbalangan'in sya tampal. sa kawanan
ka libpulukan'in.
3.
Mana bun su ukit kanu ikadwa.
----- ------ --~--------
Lesson 4
1. Name writing
Ss Copy their own names looking at the card with their name on it.
They copy their whole name twice.
2. Visual analysis of groups of objects
There is a group of symbols on the left side and the parts of it
scattered along the line. Sometimes it consists of 2 parts, . ,
sometimes of 3 parts. Ss Circle the parts that belong to each of the groups on the left.
3. Visual analysis of groups of letters
Like 2. Ss Circle the letters that b~long to each of the groups of letters on the
left.
(26)
,)
..
4. Edsalumanan su manga lumilu
llayn'u ebpamangagi su tuladan u ngin i kadakel'in, entu pan ka
gulisan'in sa malidtu iganat kanu tuladan ebpawang kanu lumilu .
. ,
'.
4. Review of numbers '
Ss Count the number of objects in each row and draw a · line from the objects to the correct number.
(27)
•
•
ff; 2
~~ra a fZ!J /0
fZ!J JO JZJ 4
·~ 5
~~~~ 1
JjjjJJ 3 27
0 5.
6 .
DDDDD 000 DDDDD
000000
6666 ..
00000 DODD
-·--------------
----------------
ka asu nga koa ka osa nag koo
ak osa nag ako
28
5. Test kanu manga lumilu
Bilangen'u ebpamangagr uman i sakuyug u pila timan, entu pan ka
isulat'ilan menem sa lumilu i kadakel'in sya kanu kuy~gan.
6.
Sa kanu uman i satiman a bilik na aden manga l_umpukan'a manga
batang. Dwa timan i magidsan. Gulisan'u ebpamangagi su dikena
magidsan sa papedsulangkayan. Sya silan lemudsu sa tampal sa
biwang.
··-------~--------------
5. Review of numbers
Ss Count the objects in each row and write the correct number on the lines.
6. Visual discrimination of similar clusters of symbols
Ss Identify the two clusters that look exactly the. same and cross out the one that is different. They, start with the ·box on the left and do the same with all the boxes.
(28)
•
7. Batyan'u ebpamandu su langug:a ngala na tuladan. Pamilin'u ebpamangagi u endaw i pagidsan',u ludsuan'u ngala nu tuladan a nakasenggay entu pan ka gulisan'in sya sa baba.
"'' Nya ba SU manga ngala nu manga tUladan:
··Cit
saging I pantalun saku salidut
lantsa I lamisan kalsada lugasing .. panik~n I payung pamulan talumpa
kapaya J gunsi kambing kamantis
' bu la I pitsir bwaya babay
mangga I mama ken di ma ta
• 7. · Auditory discrilnination, initial sound
T Reads all the words of the pictures in one row. •,
Ss - Repeat {Jfter T and listen for same initial sound like· in the object on the far left in the box. They underline the ones that are the same.
The words are: See above ' -
(29)
0 7.
29
0 8 .
•
30
••
8.
Mana bun su ukit kanu ikapitu, ugayd ria n_ya pakikinegen na SU kauni
nu kapupusan'in.
Nya ba SU manga ngala nu manga tuladan:
lima I binangga pamulan kapa
saladeng " basu gunting senang
walay I apuy kuden emay
ulak I papanuk tebek kamantis
tllamin I awang leman pan
bangku I gulipu bisklita saku
8. Auditory discrimination, ending sound
Same procedure as above in L4, 7. but we are listening for the ending sound.
The words are: See above
(30)
9. Lumilu a ikapitu.
Mana bun su ukit kanu ikasapulu enggu isa kanu ikaisa a ebpangagian.
10.
Mana bun su ikasyaw.
11.
Mana bun su ukit kanu ikasapulu enggu dwa kanu ikaisa a ebpangagian.
9. Number 7
like procedure in L 1, 10.
10. Number 8
like !}.
. 11. Visual discrimination of new numbers
like L 1, 12.
. .
(31)
~~-;.,1-----------------------------------------------------
8
~-~~~----------------------------------------------------
11.
1 1 2 1 6
8 3 8 5 8
31
0 12.
®®®® ®®®® 568
,,,,, 453
786
657
32
,. __ .. _________ . ---
-·--------------
-·------------·--
12.
Bilangen'~ ebpamangagi su ma,ga tuladan a i:nagidsan sa palas enggu
pamilir:t su tidtu a palas'u · 1umilu nin entu pan ka isulat'ilan su lumilu
nin sya sa kuyugan.
··-----------·------
• 12. Review of numbers I
. I ,
Ss Count objects; circle correct number, write it on the short lines on the right.
'·
(32)
,,
13. Tudtulan: Su Pi.Jliga a Mapya a Upaman kanu
· Kangginut kanu Kapaguyag'u Taw
Midsa su ebpamandu kanu ebpamangagi u ngin egkailay nilan sa nya
ba a tuladan. Mapasad i'ntu na batyan'in su tudtulan taman kanu
manga idsa nin.
".
------------- ------------·------- --------
13. Story: The Good Example of the Ant·
Like L 1, 13.
. "
. (33)
:
Su Puliga na · Mapya a Upaman
kanu Kangginut kanu Kapag~yag'u Taw
lnisulat'i Shocks Guialil enggu si Henry G. Engga
I
Nya SU manga ukit kanu kangginut sa kapaguyag a sya makanggulalan
·kanu puliga a mapya a ebpagilingan. Su puliga a nya na sangat a
manawt gayd a malanap-lanap ugayd na balapantag su manga
galebekan'in kagina mataw engginut kanu pidtalu a kapaguyag sabap sa
mataw sekaniri sa pidtalu a panun su namag endu p,.,.anun pan su
namisendaw nin. Su puliga a nya na sangat a edtatabanga gayd
silan. Isa a tudtulan kanu pidtalu a kangginut sa kapaguyag.
Aden isa a datu a nya nin pangangayamen na su manga
malanap-lanap, mana su manga ,puliga, dumpaw, nipay, palu-palu,
enggu nipet-nipet. Isa a gay na pidtalu nu datu ba'ntu kanu manga
ayam'in i tig'in, "Saguna na timpu na · gutem, na mapasang di tanu
makangginut kanu kapaguyag ka kapasangan tanu na uman isa sa
lekitanu na magapas den sa panun i ukit'a kapaguyag . sa maninit."
Tig'i Dumpaw na, "Saki na dala lidu na ginawa ku ka mategel aku bun
mambu mamantyali, ka apya endaw na makatun aku sa kauyagan ku."
Tig'i Nipay na, "Maytu aku bun, da bun gayd lidu na ginawa ku, ka )
apya endaw aku na makatun aku sa makan ku, ka ikagilek aku na
manga taw, na U mailay aku nilan na matagak'ilan SU manga
p~gken'ilan na madakel den i makan ku."
Tig'i Palu-palu na, "Saki bun mambu, ka mataw aku lemayug, na
lemedtu aku bu na makakan aku den."
(33A)
Tig'i Nipet-nipet na, "Sakalabi aku den, ka apya magabi na makailay
aku sa pegken ka aden pa1itan ku, ugayd na si Puliga na kapasangan
den a benal ka manawt . gayd, di makagaga mangilay · sa pegken." Na
si Puliga mambu na di den J:>edtalu-t~lu, ugayd na ipedtagu nin sa
ginawa su . pedtalun'u manga kaped'in.
Nya tig'u datu na, "Teien kanu den san pebpapalawa, ugayd na
pagitung kanu sa timpu a saguna ka palad ka di pan pakauma su
kapenggutem, ka amayk~ makauma den su enti.J ba a timpu na entu
·pan ka ebpapalawa kanu."
Ka nu isa den ba a gay na minggugulat su gay, · ka magabi sa .
malamag na minulan bu edsamikal. Na su datli na sangat a naJidu
ginawa nin ka dala ba kauyagan a nakabpundu, ka nakasaulan na
minulan bu sa magabi den sa malamag taman sa migka'dalem sa tidtu ' l
su ig. Na ngin ka pan ka si Nipay na nakaawa kanu pesu nin ka
nakapamusug lu kan.u kayu, Aa di sekanin pakalutad ka madalem a
benal su ig lu kanu atag'u kayu na tarnan sa linunusan sekanin. Si
Dumpaw mambu na nakaawa bun kanu pesu nin ka nataguan'a ig a
. m·adalem, na kadakdlan kanilan ·i minatay.
Na si Palu-palu menem na cfala egkadudsukan'in ka ebpagulan pedtegel
enggu madalem den a ber:ial su ig, na madakel bu'n mambu i minatay
kanilan ka dala egkakan nilan. Na maytu. bun s1 Nipet-nipet, ka
egkalumes su palitan endu manga papak'in na di menem pakadudsuk
kanu manga. kayu ka egkaulanan bun enggu dala e_gkakan'in. Na
amayka si Puliga a'ntu na initambak pan kauyagan'in ksa
pidtatalaman'in su entu ba a egkanggula. Na da den silan
makadtuganula na kinan den'u uman i isa su ped'in. Taman sa nya
(338)
bu nasama na si Nipay enggu si Dumpaw, na silanden i mimbunua -
edsamikal k~ pulinganay i egkagutem, na da bun makagaga si Dumpaw
kani Nipay, ka naibped'in bun keman si Dumpaw.
Na samaya na si Puliga na da b~n lidu na ginawa nm ka mapya
egk~mbebetad'in enggu aden masela a kauyagan'in~ - Na guna -su
maytu na tig'u datu na, "Di magaga sila puliga ka silan bu i
nasaman'a kauyagan," enggu taman sa nya pan nanggula nu datu a'ntu
na nakapangeni pan sa kauyagan lu kanila Puliga a'ntu ka naibpeqan
sekanin'a kauyagan. Na sila Puliga na da bun palin'u kauyagan'ilan ka
panun ka mapita endu magabi na ebpagakut den silan pedsamikal sa r
kauyagan.
Tembu su puliga na nya nengka tun bu kailay na magakut den
edsabenal .sa makan'ilan sa mapita endu magabi ka ipebpundu nilan ka
apya kun silan mauma na gutem na aden nakabpundu nilan ,a
makan'ilan sa pila gay.
Na su puliga na mapya a ilingan'u manga taw sa panun kangginut
sa kapaguyag sa mapya.
(33C)
Manga idsa:
,. 1. Entayn i mapya a upaman sa kanu kangginut?
2. Ngin pangangayamen'u datu a manga malanap-lanap?
3. Ngin'tu ka mibpapalawa silan 7
4. Enduken ka naibpedan su datu na kauyagan?
;:.~.
~~ 5. Ngin i nanggula nu manga malanap-lanap sa kanu
kinagkadalem'u ig?
6, Endaw nangeni su datu sa kauyagan'in7
7. Ngin · i ngala nu manga guna-guna sya kanu nya ba a tudtuian 1
(330)
0 13.
-- c::::= --- -
33
Ebpangagian 5
1.
2.
D D D D D D 0 D D D
- - - - - - - - - - - - - - - -
---·-· ---- -------·· ----·---- -------· -------· - ----·-·-
-
DODD D D ODD D D D D D D D D DOD D D D D D D
- - - - - - - - - - - - - - -
---------- --------·-------------·-------
----
34
Ebpangagian 5 . ,.
1. / Semulat sa ngala
Uman i sakataw kanu ebpamangagi na semulat sa ngala nin enggu
ngala nu ama nin sya sa kuyugan'u liblu nin. Makaisa sya sa pulu,
makaisa sya kanu luk enggu makaisa menem sya kanu baba a
kuyugan. Amayka di nin gayd egkatanudan na mapakay a ilayn'u
ebpangagi me.nem su kaletas a makapal a sinulatan sa ngala nin.
2.
Edsalengan milang SU ebpamandu enggu SU ebpamangagi iganat sa isa
ta~an sa. sapulu. Entu pan ka ilayn'ilan su walu ti man a bilik. Su
kadtundug-tundug'ilan na mana su · ukit'a kapembilang. Sa uman i · ,
satiman a bilik na bilangen'ilan ebpaguna u pila timan su manga pat
pasagi sa pulu, entu pan ka semulat silan sa tidtu a lumilu sya sa
kLiyugan sa baba.
Lesson 5
1. Name writing ,. Ss Write· their own full name 3 times, once on the top line, once in
the middle, once on the bottom line. If they don't remember it well .. they can look again at the cartolina with their name .
.. 2. Counting and writing numbers
T + Ss Count together from one to ten, then look at the boxes. Explains on bb J?ow to cot.int the little squares in each box and where to write the number.
Ss Go from one box to the next, each time counting the squ{Jres and writing the correct number on the lines below.
(34)
3.
Mana bun su ukit kanu ikasapulu enggu · isa kanu ikaisa a ebpangagian. ' .
4.
Mana bun su ikatelu.
5.
Mana bun su ukit kanu ikasapulu enggu dwa kanu ikaisa a ebpangagian.
3. Number 9
Like procedure in L 1, 10.
4. Number 10
5.
·Like in 3.
Visual discrimination of new numbers
Like procedure in L 1, 12.
(35)
' •
11- : : ----------------------------- -~~-------------------------' I
4.
10
~1D-~t~3--·-=-=~:_-------------c------------~----------------
5.
9 8 9 7 9
35
8 6. !!! I!/! , 4 2 t -----------
--------- - ----··--
6 10 1 -------------------®®®@- --- ·---
® ® ® ® 8 3 6 ::::::::=~:::::::::: ------- - -· ~ 6- ----- --- ----UJ fE!lJ tEjJ 9 5 10 =----==---::
----
c::-'T" p.. c:: -y. - >-
"'-~:~'"'-p~> ~-::, :, 3> 9 8 10 ---~-~-=--~ t>
----- ·- - --
36
6. · Edsalumanan su manga lumilu
Mana su ukit kanu ikasapulu enggu dwa kanu ikapat a ebpangagian .
•
6. Review of numbers
Like procedure in L4, 11.
(36)
7.
Edsalengan milang su ebpamandu enggu su ebpamangagi sya gemanat
sa ikaisa taman sa ikasapulu enggu ilayn'ilan su lumilu a nakasulat.
Sya sa baba menem na milang su ebpamangagi enggu isulat'ilan su
manga lumilu a da pan . makasulat sya sa manga pageletan .
• •
· 7. Missing numbers
T +Ss Count together from 1-10, then read the numbers on the upper part of the page. Then they read the 'numbers on the first two lines, as if no number would be missing. · Which numbeTs are
missing? (All the even ones).
Ss Write the missing numbers on the first two lines.
Same procedure ·for line 3 and 4 .
•
(37).
7.
1 2 3
6 7 8
4 5
9 10
___ , __ :.~.-~-~~--=.-~=~=~=3----------=---~-----5----==
----------------1-·----------------------9----- --:----------· -----··
--·2 ='f----------------·----------------- ---------------------
-fi----------------·-------------------------------19-----
37
8.
•
0 I I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 1 12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 .
71 72 73 74 75 76 77 78 79 80
81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
38
8.
Semulat su ebpamandu sa lumilu a 0 lu sa blakburd. Amayka da kaped'in na nya nin maena ria dala. Amayka aden kaped'u siru sya tampal sa biwang, upama isa (10) na aden maena nin: sapulu. Amayka dwa timan i siru a kaped'u lumilu a isa (100) na magatusl ·
Magadil su ebpamandu sa manga mangga atawa ka lugasing atawa ka apya ngin a mapakay a umbalen a lumpukan, na uman i saka lumpukan na sapulu.
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
000 000 000 000 000 000 000 000 000 000
000 000 000 000 000 000 000 000 000 000
000 000 000 000 000 000 000 o,oo 000 000
10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
Bilangen'u ebpamangagi su manga lumpukan entu pan ka padtampungen u pila wati.
10 20 30 40 .50 60 70 80 90 100
Mataw tanu langun milang · ugayd na nya tanu menem ebpaganadan na su palas'u manga ,. lumilu. Upama sya kanu ikaisa a lumpukan'a sapulu: Nya makauna na su lumpukan, upama 1, na uma<1an sa siru sya 'tampal sa kawanan na nya nin maena na 10 (sapulu). Amayka umanan sa satiman na 11, dwa timan na 12. Na maytu bun ba taman sa magatus.
Batyan'u ebpamangagi su manga lumilu a nakasulat kanu kaletas enggu ten'dun'ilan kanu tindulu nilan i uman i sawalu a lumilu. Midsa su ebpamandu u ngin i palas'u manga lumilu, upama pat pulu enggu pat, dwa pulu enggu pitu enggu madakel pan i ped. Amayka katuntayan'ilan den su manga palas'u manga lumilu na papaganaden'u ebpamandu semulat su ebpamangagi lu kanu blakburd.
8. Introduction of 0, groups of 10 and numbers until 7 00 T Explains what zero means. 0 is nothing. But when a number one is added
on the left it becomes 10 (ten). If there are two zeros b~side a ·number 9ne on the right, it becomes 100!
T Prepares items like unripe mangoes, kalamansi, peanuts or anything that can .,. be made into groups of ten as if it would be sold in . the market. T uses this analogy to explain the groups of ten.
T +Ss Look together at the groups of ten and count the groups. Then they count together in groups of ten e.g. ten, twenty, thirty, forty etc. until 100.
T +Ss Read together the already familiar numbers 1-10 on the c~art. Now we all know how to count, but we need to learn how the bigger numbers are written. For exampie we add one to the first group of ten, it makes 11. If we add two,· it makes 12. The first number we write is the number of the group of ten, the second number is how much we add _to the group. T and Ss read together all the numbers on the chart until 100. The Ss point their index finger to the number as they read it.
T Writes 2 digit numbers on the bb and lets the Ss read them. &s Read the numbers on the bb. Once they know them all, Ss take turns
writing numbers on the bb until they all know how to write them .
.. ,
(38)
·'
•'
9. I
Milang menem su ebpamangagi entu pan ka semulat sa manga lumilu
sya kanu manga bilik a da sulat'in.
9. Missing numbers 0-100
T +Ss Read together .numbers 1-100.
T Demonstrates where exactly to write the mi~sing numbers.
Ss Completes the chart by writing , the missing numbers.
(39)
9.
0
1 - - - - - - - - 10
11 13 15 17 19
- 22 -24. 26 28 30
31 33 34 37 ·39 -
42 45 46 48 - - - - -
53 55 58 60 - - - -61 62 63 67 69 - - -
72 76 78 -
83 84 86 89 - - - -
95 100 - - - - -
39
10.
I
•• 10 ~q
11.
90 + 2
92
40 + 7
4-•
50 + 4
54
80 + 5
40
5 •
3 • .. " 2
• 8
20 + 8
50 + 8
.1
10. · Padsumpaten su manga tulduk
Gulisan'u ebpamangagi su pageJetan'u manga tulduk a masiken kanu
lumilu. a ge'manat sa ikaisa, ikadwa taman"'•sa ikasapulu mana bun su
kapedtundug-tundug'u kapembilang. ldsa nu ebpamandu u ngin i
nabpalas'u ginulisan? ;
11. Panun i kapabpagumana sa lumilu.
Semulat su ebpamandu sa lumilu, upama 90 l')a umanan sa dwa
timail, enggu ipamandu nin su palas'u tanda kanu pabpagumanan
enggu endaw isulat su kadakel'u nadtampungan'a lumilu. lmasaden'u
manga ebpamangagi su da pan mapasad. Batyan'il.an muna entu pan
ka isulat'ilan sa tidtu a lumilu nin sya sa baba.
10. Dot to dot picture
T Explains to Ss on bb how to connect the dots by looking at the numbers in the order we count, starting with number 1.
Ss Join the dots which are close to the number, starting with number one. What kind of picture ·do they draw?
11. Addition of numbers
T Explains that what was done ora(ly in drill L5, 7. can be written like this.
Explains the meaning of the plus sign.
Writes some examples on· bb.
Ss Complete the remaining additions in the workbook.
(40)
12. Su dalemetan a duminu
Mananggit su ebpamandu sa dalemetan a duminu. Pamendun'in su . .. ebpamangagi. sa ukit'a. kalidalemet. Nya nasisita a ebpagilayn na su
seged'u. uman i satiman kanu duminu ka ebpangilayan i'ntu ba sa
pakasumpat lun a pagidsan'in sa kadakel a tulduk.
Amayka katuntayan'u ebpamangagi sa mapya su .ukit'in ka nakandalemet '
den silan na enggalebeken'ilan s_u duminu a nakasulat kanu liblu nilan.
Pangilayn'ilan su dayt a makasumpat kanu manga pageletan'u duminu.
Endaw i natun'u ebpamangagi · a makasumpat sya kanu bitik-bilik tam pal
sa biwang na gulisan'ilan sa papedsulangkayan. Nya nin. maena na
nakwa den. lsulat'ilari su tulduk sya tampal sa kawanan.
12. Domino game
T Plays a domino game with the Ss, explaining that the "outside" half
of the domino needs a joining piece with the same number of
dots in the adjacent half.
Ss When Ss have understood ho,w to play domino they start to work
on the domino game in the workbook on the right side of the
page, at the top. What does the first missing piece need to .
look like? When found among the dominoes on the left side of
the page, the Ss cross them out and add the needed dots into
the empty fields on the right side accordingly.
(41)
12. ~
•• •• • • ··.I • • • •• • •• • • • • • • • • • • • • • • •• • • • • •• • • • • • •• • • • •
• • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • • • • r-----
• • • • • • • • • • • • • • • • ·--• • • • • • -
•••• • • • • • • • •••• • • • • • • • • I
• • • • • • • • •• • • • • • • • • • • . L---- ·-----· • • • • •• • • •• •• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ..-;--
• • • •• • • • • • • • • • • • ••• • • • • • • • • • •• • •• •• • • •• • • • -
41
13.
..... "'v-
42
13. Tudtulan: Si Alimaw I
Midsa su ebpamandu kanu manga ebpamangagi u ngin i egkailay nilan
sa nya ba a tuladan. Mapasad i'ntu na batyan'in su tudtulan taman
kanu manga idsa nin.
·,
'
13. Story: The lion and the Mouse
Like in L 1, 13.
(42)
-Si Alimaw
lnisulat'i Muksin Tuansi
Nalali ka kagina manawt ka? Nagedam'engka bun i manawt gayd
kapegkailay nu taw sa leka tembu ka nilan ipegkyas? Nya ba su
tudtulan a pakapailay sa leka sa ~Apya manawt na di · mada i
katagan'in." '
Nya ba'ntu tudtulan na su atag kanu manga ayam a sila Alimaw, si
Kalabaw, si Sapi, si Kuda, si Kambing, si Saladeng en'ggu si Dumpaw.
Nya nilan datu na si Alimaw, ka da pakagaga· lun sa kabagel endu
kawalaw.
Endu su maytu na tinemawag sa kambuHg-bulig si Alimaw. Enggu
silan, makambulig-bulig, na di nilan pedsasagipan si Dumpaw kagina
rrianawt gayd sekanin. Di nilan ibpamamantag si Dumpaw ka da kun
magaga nin. Endu er:idadalakaw su datu nilan a mana si Alimaw lu
sa damal<ayu na nakwa den'- ba- na -talingkeb. Endu. makwa na
talingkeb, na tinawag'in su la'ngun'u manga ped'in, ka papedtabang sa
makalyu lu sa kanu talingkeb.
Si Kuda enggu si Kambing na nalalaguy lemumpak lu kanu talingkeb.
Ugayd na dala nilan bun magaga.
Tig'i Alimaw, "Aday, ngin penggulan'u a nan? Egkasakitan aku gaydl"
Guna su maytu na nakauma menem si Kalabaw, si Sapi enggu si
Saladeng. Na pedsidungen'ilan su talingkeb ba'ntu, na da nilan bun
magaga.
(42A)
Tig'i Alimaw, "Aday, egkasakitan aku gayd, pebpulu'gu den i lawas kul'
Sugat kanu den!" Na da den nakagaga lun mapalyu kanu langun
den'u manga masela a binatang.
Enggu den mailay ni Dumpaw si Alimaw a egkalidu a benal. i giriawa ,
nin, na tig'i Dumpaw, "Alimaw, mana su egkapasangan ka gayd, ka
nakwa ka na talingkeb. Na endaw den su manga pakat'engka a
manga mabagel? Ka patabang ka kanilan."
Tig'i Alimaw na, "Da den pakagaga sa laki pedtabang, ka di nilan
egkagaga penggubal su talingkeb. Na di ku bun mambu magaga
gemubal."
Na tig'i Dumpaw, "Matay ka den ba nan."
Tig'i Alimaw, "Dumpaw, tabangi aku, ka matay aku."
Tig'i Dumpaw, "Saki pan pakagaga a madidu."
Tig'i Alimaw, "Di kalu-kalu seka makagaga."
Na nalat .i ginawa ni Dumpaw kani Alimaw, na tin~bangan'i~. · Kinaket'i
Dumpaw su iket'u talingkeb. Na nagubal su talingkeb. Na nakalyu den
si Alimaw enggu napya i ginawa nin.
Tig'i Alimaw, "Benal bun si Dumpaw. Nya pan ba ka natagu sa
ginawa ku i aden magaga nu madidu a di magaga nu masela, ka nya
ba si Dumpaw a nya. U dikena si Dumpaw na matay aku."
Sya bu taman.
(428) •
Manga idsa:
'
1. Entayn i manga ngala nu manga binatang sya kanu nya ba a >'
tudtulan?
2. Entayn ngala nu datu nilan?
3. Enduken ka di nilan pedsasagipan si Dumpaw.l
4. Enduken ka egkasakitan si Alimaw?
5. Entayn nakapalyu kani Alimaw?
6. Ngin guna~guna nu nya ba a tudtulan?
ti
(42C) ~·
·Su manga ebpamangagi a nakapasad sa nya ba a liblu na mapakay a
mangagi menem sa kabatya enggu kasulat sya kanu mak~tundug a
ebpangagian a nya nin ngala na "Su Kapangagi sa Kabatya enggu
Kasulat".
The students who have finished this book can now study how to read and write with the following book: "Su Kapangagi sa Kabatya enggu Kasulat".
(43)
