1

เอกสารประกอบการสอนวชา GEO3202 ภมศาสตรการเมองอาจารยพรสมทธ ฉายสมทธกล

สาขาวชาภมศาสตรและภมสารสนเทศ ภาควชาสงคมศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

ลกษณะและขอบขายของวชาภมศาสตรการเมองภมศาสตรการเมอง (Political geography) เปนวชาทางภมศาสตรแขนงยอยแขนงหนง ทศกษาเกยวของ

กบมนษย (Human geography) ซงในเนอหานจะกลาวถงความสมพนธระหวางมนษยและแผนดน เชนเดยวกบวชาสงคมศาสตร (Social science) แขนงอนๆทมเปาหมายและวตถประสงค ทคลายคลงกน โดยจะศกษาถงโครงสรางและพฤตกรรมทางสงคมของมนษย ณ ขณะนน

การศกษาวชาภมศาสตรทเกยวของกบสงคมนน ทำใหเราเขาใจถงความเปนอยของมนษยทอาศยอยรวมกนเปนหมเหลา เปนคณะ เปนชมชน ในลกษณะของสภาพแวดลอมทตางกน ความเจรญหรออารยธรรมของมนษยทถอกำเนดขนมาจากสภาพแวดลอมทตางกน วถชวตทตางกน สภาวะแวดลอมธรรมชาตในลกษณะนจงเปนสงสำคญทกอใหเกดรากฐานทางวฒนธรรม นอกจากนยงกอใหเกดรปแบบความเปนอยทแตกตางกนในพนทตางๆ ของโลก สภาพแวดลอมความเปนอยของมนษย วฒนธรรม และความเชอ จงเปนสงทแยกออกจากกนไดยากปรชญาทางภมศาสตรทเกยวเนองกบวชาภมศาสตรการเมอง

ในชวงแรกๆ วชาภมศาสตรนน จะศกษาและพจารณาในเรองทเกยวกบสภาพแวดลอม วาในลกษณะของสภาพแวดลอมแบบนกอใหเกดอทธพลสำคญอยางไร ทเปนตวบงชหรอตวกำหนดใหความเปนอยของมนษยในพนทเปนไปอยางนน ภายหลงจงไดเกดคตนยมทเรยกวา “นยตนยมภาวะแวดลอม” (Environmental determinism) โดยใหความหมายไววาวถชวตของมนษยจะขนอยกบสภาวะทางธรรมชาตทแวดลอมตนอย อาท ถาในพนท ทตนอยอาศยมสภาพ ลมฟา อากาศแบบแหงแลงมฝนตกเลกนอยพอมหญาขนตามบรเวณพนทโลงกวาง อาชพสวนใหญของคนในพนทจะเปนการเลยงสตว หรอถาในพนทมสภาพอากาศทรอนชนมฝนตกมากและมปรมาณนำเกบพอเพยงตลอดทงปอาชพสวนใหญของคนในพนทนกจะเปน การเพาะปลกทำปาไม ตอมาความเขาใจในคตนยมภาวะแวดลอมเรมมความเปลยนแปลงขน เมอมนษยเรมมความคด อานทด มความเจรญมากขน เรมรจกจดการตนเองใหเขากบสงแวดลอมทตนอยอาศย และเรมมความสามารถในการดดแปลงสงแวดลอมใหตรงตามทตนตองการโดยการนำเทคโนโลยตางๆ เขามาพฒนา อาทการเปลยนแปลงบรเวณพนทแหงแลงใหสามารถเพาะปลกได โดยการสรางเขอนกนนำ การสรางคระบายนำ การสบนำเขามาใชในพนทเกษตร สงเหลานลวนถกดดแปลงขนมาเพอเปลยนแปลงภาวะแวดลอมใหเขากบมนษยอาศยอยในพนท หรอทเรยกวา “คตนยมทอาจจะเปนไปได” (Possibilism)

2

คตนยมตอมาจะกลาวถง คตนยมการคาดคะเน (Probabilism) เปนคตนยมทศกษาเรองแนวคด การวางแผน การพยากรณสงตางๆทอาจจะเกดขนในอนาคตโดยคาดคะเนถงหนาทของนกภมศาสตรสมยใหมทอาจนำวธทางสถต การประมาณ การวเคราะห การสำรวจขอมลตางๆ ทสามารถนำมาเสนอแนะและวางแผน การวางนโยบายคาดคะเนการขางหนา อาท การเลอกทำเลทตงของโรงงาน การเลอกทำเลทตงของโรงเรยน การเลอกทำเลทตงของโรงพยาบาล เปนตน โดยการคาดคะเนถงความเหมาะสมของทำเลทตงวามความเหมาะสมมากนอยเพยงใดในการเลอกทตงแหงน เปนตน

ทงสามแนวคต นยมน ไดถอกำเนดขนมาจากแนวคดของนกภมศาสตรมาตงแตโบราณและมการนำมาประยกตใชจนถงปจจบน อาทแนวความคดของนกภมศาสตรในแถบทวปยโรป โดยเฉพาะในประเทศเยอรมนและฝรงเศส รวมไปถงนกภมศาสตรอกหลายทานในประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกา ทกลาวถงลกษณะแวดลอมทางกายภาพของแผนดนนนจะมคณคา และผลตางๆทตางกนขนอยกบความสามารถของบคคล สภาวะแวดลอมทางกายภาพทกอใหเกดผลทางความคด ทศนคต เปาหมาย และความสามารถดานเทคโนโลย โดยมนษยถอเปนตวจกรทสำคญในการเปลยนแปลง การปรบปรงภาวะแวดลอม ทงสวนตนและสวนบคคล รวมไปถงการตดสนใจ การวางแผน การวางนโยบายในกจการตางๆ ของกลมชนและของรฐ โดยภายหลง แนวคดคตนยมกไดเขามามบทบาทและเกยวของกบวชาภมศาสตรการเมองในสมยหลงมากขนภมศาสตรการเมองคออะไร

การทำความเขาใจถงกระบวนการความคดรวบยอด ของวชาภมศาสตรการเมองใหแจมแจงนน กตอเมอไดพจารณาและศกษาเนอหาของวชานตงแตตนจนจบ เพอใหเขาใจในเนอหามากยงขน หรอการทำความเขาใจดวยวธการหยบยกคำจำกดความของบคคลสำคญทไดใหขอคดไวในเนอหาของหนงสอตำราเรยนวชาภมศาสตรการเมอง ถดมาจะกลาวถงบคคลทมความสำคญทไดใหคำจำกดความไวในหนงสอตางๆ

ศาสตราจารยไวเกด และ พวก ไดกลาวไวในหนงสอ หลกภมศาสตรการเมอง (Weigert and other’s Principles of political geography) วา “วชาภมศาสตรการเมองเปนวชาแขนงยอยแขนงหนงของวชาภมศาสตรกบหนวยทางการเมอง หนวยทางการเมองหรอการปกครองนนคอบรรดารฐตางๆและประเทศตางๆในโลก โดยในการศกษานใหลองทำความเขาใจและพจารณาถง หนวยทางการเมองหรอรฐนนประกอบขนมาไดอยางไร มการกอรางขนมาดวยเหตผลและอทธพลใด หรอเกดจากการจดการตนเองใหมความเหมาะสมและมความพรอมในการอยรวมกนของประชากรและยกฐานะขนมาเปนรฐ นอกจากนยงอาศยภาวะทางกายภาพอะไรบาง และปจจยทงหลายเหลานมผลตอความสมพนธระหวางประเทศอยางไร ดวยเหตผลตางๆทยกตวอยางขนมานนถอเปนเปาหมายหนงในการศกษาวชาภมศาสตรการเมอง”

ศาตราจารยเลวส อเลกซานเดอร ไดกลาวไวในหนงสอ รปแบบทางการเมองของโลก (Lewis Alexander’s world political patterns) วา “ภมศาสตรการเมองเปนวชาทศกษาถงความแตกตางทปรากฏอยในภมภาคตางๆ ทางการเมองความแตกตางเหลานเกดขนเพราะความแตกตางทางกายภาพ หนาท การกระทำทางดานการเมองทกอใหเกดอทธพลทควบคมดนแดนนนๆอย สงเหลานเรยกอกชอหนงวา พรมแดน เมองหลวง พลงแยกและพลงรวม ศนยกลางของพลงทางการเมอง รวมถงผลจากกฏเกณฑทเกดจากการพฒนาทรพยากรใหเกดประโยชนสงสดรวมทงปรากฏการณอนๆทมลกษณะทคลายคลงกนและยงเปนตวแทนของกระบวนวธการทางการ

3

เมองทสำคญทอยในรปแบบของรฐ อำเภอ ตำบล หรอการปกครองในรปแบบอนๆ โดยมขอสำคญคอ เปนสงทมความโดดเดน ทำใหเกดความประทบใจ มความหมายเฉพาะของหนวยการปกครองนนๆ ”

ศาสตราจารย ดร. แวน วลเคนเบอรก ไดกลาวไวในหนงสอ องคประกอบภมศาสตรการเมอง (Dr. Van- Valkenburg’s Elements of Political Geography) วา ภมศาสตรการเมองนน คอวชาภมศาสตรทวาดวยภมศาสตรแหงหนวยทางการปกครองซงหนวยทางการเมองหรอการปกครองนนมความแตกตางกนอยางมากในเรองของขนาดและชนด หรอเพอใหเขาใจงายขนใหลองคดวาเมองทมขนาดเลก อาท หมบาน จนถงนคร อาท ตำบล อำเภอ และขนาดปานกลางในรปแบบของรฐหรอในระดบประเทศ นนจะมขนาดตงแตรฐทมขนาดเลกทสดจนถงขนาดรฐทใหญทสดรวมถงรฐทเปนมหาอำนาจของโลก

ดร. เจ ย ปาวน ไดเขยนไวในหนงสอ ภมศาสตรการเมอง (Pound’s Political Geography) วา “ภมศาสตรการเมองเปนวชาทวาดวยพนท ทประกอบขนทางการปกครอง ปรมาณของทรพยากร และผลทกอใหเกดรปแบบทางภมศาสตรเฉพาะทปรากฏขนในบรเวณนนๆ และมความเกยวของกบรฐ”

นอกจากนยงมบคคลสำคญอกหลายทานทไดใหคำจำกดความเกยวกบวชาภมศาสตรไวในหนงสอและบทความอนๆอกหลายแหง โดยสามารถสรปใจความสำคญไดวา ภมศาสตรการเมองเปนวชาทศกษาพาดพงถงความสมพนธระหวางภมศาสตรและรฐ แมจะมคำจำกดความของวชาภมศาสตรการเมองทกลาวไวในหนงสออกหลายเลม แตคำจำกดความทไดรบการยอมรบและนำมากลาวอางถงอยเสมอ คอหลกคำจำกดความของ ศาสตราจารย อารตธอรน (Harthorne) โดยมการเขยนคำจำกดไวในป ค.ศ. 1954 วา “เปนวชาทศกษาถงความแตกตางและเหมอนกนทางการเมองของพนทใดพนทหนง ซงอาจเปนเพยงสวนหนงของบรเวณสวนรวมทงหมดของภมภาคหรอบรเวณทางการเมองนนๆ”

ถงจะมผทใหคำจดกดความของของวชาภมศาสตรการเมองอกหลายทานดงทกลาวไปขางตนแลว แมจะไมแตกตางหรอดกวาของศาสตราจารย อารตธอรน มากนกแตกยงมการอธบายถงแนวโนมถงกระบวนการทางเทคนคของวชาการดานนมากขนเชนกน ในป ค.ศ. 1964 ไดมการอธบายเนนถงความสมพนธระหวางพนทกบปรากฏการณทางการเมองหรอระบบทางการเมองททำใหเหนถง ความสมพนธระหวางวชาภมศาสตร วชารฐศาสตรและวชาภมศาสตรมากขน นอกจากนยงมการศกษาถงโครงสรางทางการปกครอง กระบวนการตางๆ ทางการเมอง การศกษาถงภมศาสตรการเลอกตง ทมกพบในประเทศทมการปกครองแบบประชาธปไตยทนยมมการเลอกตง ตอมาไดมการศกษาเนนถงการใชเทคนค วธการทางปรมาณวเคราะห อาท การศกษาเพอหา วธการตดสนทางการเมอง โดยมการกลาวไวในหนงสอภมศาสตรการเมอง โดย นายเปรสคอต (J.R.V. Prescott) ไดกลาวไวในหนงสอวา “ภมศาสตรการเมองเกยวของกบปจจยทางภมศาสตรทสงผลใหเกดการตดสนใจหรอการเกดปฏกรยาทางการเมอง”

รชารด มว ไดเขยนไวในหนงสอ ภมศาสตรการเมองสมยใหม (Richard Muir’s Modern Political Geography) ไดรบการตพมพเมอป ค.ศ. 1975 วา “ภมศาสตรการเมองเกยวของกบเรองทตงของพนทเชอมโยงระหวางภมศาสตรกบรฐศาสตร”ในการศกษานจงตองศกษาเนอหาเกยวของกบวชาแขนงตางๆโดยมลกษณะเปนสหวทยาการ ในอนาคตการศกษาภมศาสตรการเมองจะตองอาศยการศกษาคนควาทมากขน โดยมวชาทเกยวของ

4

มอยหลายดานเชนกน อาท วชารฐศาสตร สถต สงคมวทยา กฏหมายระหวางประเทศ ความสมพนธระหวางประเทศ เศรษฐศาสตร จตวทยา ประวตศาสตรและภมศาสตรแขนงตางๆความสมพนธของวชาภมศาสตรการเมองกบวชาแขนงอน

จากหลากหลายความหมายทไดยกตวอยางและกลาวถงไปขางตนนนจะเหนวา วชานเปนวชาทเกยวของกบมนษยโดยตรง และมความเกยวของอยางมากโดยเฉพาะในดานทเกยวของกบการปกครอง การเมองของรฐทประกอบดวยประชากรเปนพนฐานสำคญ เนองจากวชาภมศาสตรเปนวชาทมลกษณะทมความสมพนธไมเพยงแตดานมนษยหรอประชากรของรฐอยางเดยวเทานน ยงเปนการศกษาเกยวกบลกษณะทางดานธรรมชาตทแวดลอมทมอทธผลเกยวของกบมนษยเชนกนทำใหวชานมลกษณะเปนสหวทยาการ (Interdisciplinary) ขอบขายของวชานจงตองศกษาเกยวของกบวชาอนๆ ไมตำกวา 4 วชาทสำคญดงตอไปน

1.วชาภมศาสตรสาขาตางๆ และวชาภมศาสตรการเมอง อาท วชาภมศาสตรกายภาพ ภมศาสตร-เศรษฐกจ ภมศาสตรวฒนะธรรม ภมศาสตรทางการทหาร ภมศาสตรภมภาค สาขาตางๆเหลานลวนเปนสงทสงเสรมใหเขาใจถงความสมพนธระหวางภมศาสตรและรฐ ผทมพนฐานในวชาภมศาสตรกจะสามารถเขาใจถงลกษณะและหลกเกณฑของวชาและสวนทเชอมโยงกบวชาภมศาสตรการเมอง

2.วชาประวตศาสตรกบวชาภมศาสตรการเมอง โดยศกษาเหตการณทางการเมองของรฐทเกดขนในปจจบนทเชอมโยงเหตการณและเรองราวตางๆยอนไปในอดต แตในกรณทไมมความรหรอไดศกษาเรองราวทเกดขนในอดตกอาจสงผลใหเกดความสบสนขนได ฉะนนความรทางวชาประวตศาสตรจะเปนตวชวยสำคญในการวเคราะหถงวกฤตการณทเกดขนทางการเมอง ในประเทศและระหวางประเทศไดดยงขน เชนเดยวกบการศกษาปญหาคลองสเอซ ปญหาตะวนออกกลาง กรณพพาทระหวางอนเดยกบปากสถาน เปนตน โดยเฉพาะวชาประวตศาสตร-ยโรปทจะชวยสรางพนฐานและความเขาใจเกยวกบปญหา และความเปนมาของอำนาจทางการเมองของประเทศมหาอำนาจในโลกเชนกน

3.วชารฐศาสตรกบวชาภมศาสตรการเมอง วชารฐศาสตรเปนวชาทศกษาถงเรองราวการปกครองและวถทางการเมองของรฐ จงสมพนธกบวชาภมศาสตรการเมองโดยเฉพาะในดานการปกครองของรฐ เชน ปญหาทเกยวกบการปกครอง ระบอบการปกครอง การเมองและอนๆ ทถอวาเปนเรองทควรศกษาในวชาภมศาสตร-การเมองเชนกน

4.วชาความสมพนธระหวางประเทศกบวชาภมศาสตรการเมอง วชาความสมพนธระหวางประเทศ เปนวชาทชวยสงเสรมความเขาใจในเนอหาของวชาภมศาสตรการเมอง เพราะความสมพนธทางการเมองและเศรษฐกจเปนสงทเกยวของระหวางดนแดนและสวนอนๆของโลก นอกจากนยงมสนธสญญาทผกพนกนระหวางประเทศ รวมทงปญหาดานความสมพนธระหวางประเทศตางๆ ทมความสลบซบซอนและอนๆภมศาสตรการเมองและภมรฐศาสตร

วชาภมรฐศาสตรเปนวชาทมความแตกตางไมมากนกกบวชาภมศาสตรการเมอง โดยวชาภมรฐศาสตรนจะศกษาถงประวตความเปนมา นอกจากนยงมเนอหาทคลายคลงกบวชาภมศาสตรอยางมากจนในบางกรณกไมสามารถแยกความแตกตางของเนอหาได หรอในบางกรณภมศาสตรการเมองกมความสอดคลองกบวชารฐศาสตรและเศรษฐกจทางการทหาร ซงทำใหขอบขายของวชานนดกวางมากขน ในปจจบนวชาภมรฐศาสตรนยมสอนใน

5

มหาวทยาลยโดยเฉพาะสาขาวชารฐศาสตร ในสวนของวชาภมศาสตรการเมองถกจดใหอยในวชาแขนงหนงของวชาภมศาสตร เปาหมายของวชาภมรฐศาสตร คอการมงศกษาเกยวกบการขยายตวของรฐ การพฒนา และการปกครอง กายภาพ

อยางไรกตามถงแมจะมผทพยายามสรปใหเหนถงความแตกตางของสองวชาน ในบางกรณกใหความหมายวาสองวชานไมแตกตางกนมากนก บางกวาลกษณะของสองวชานมเนอหาทำนองเดยวกน แตในความเปนจรงแลววชาภมศาสตรการเมองนนถอเปนบดาของวชาภมรฐศาสตร แตในปจจบนนนวชาภมรฐศาสตรนนดมความสำคญมากกวาวชาภมศาสตรการเมองเนองจากภมศาสตรการเมองนนพจารณารฐในแงของการคด และการวเคราะหขอมล สวนวชาภมรฐศาสตรนนเนนพจารณาถงลกษณะทางกายภาพในดานความตองการและประโยชนตามแนวนโยบายตางประเทศของรฐ

วธการศกษาวชาภมศาสตรการเมองเนองจากวชาภมศาสตรเปนวชาแบบสหวทยาการ จงมวธการศกษาทอาศยวธการ และหลกการจากหลาย

วชารวมกน ทงการคนควาวจยรวบรวมขอมลเพอนำมาวเคราะห ภมภาคหรอปรากฏการณทางการเมอง มวธการทสำคญในการรวบรวมขอมล ดงน

1.วธการทางประวตศาสตร เปนวธการทวไปในการบรรยายและอธบายถงววฒนาการของหนวยทางการเมองหรอสงคมตลอดระยะเวลาทผานมา

2.วธการลกษณะทางกายภาพ คอการอธบายและวเคราะหโครงสรางทางกายภาพ ทงภายนอกไดแกขนาดรปราง ทำเลทตงและพรมแดน และโครงรางภายในไดแกแดนแกน เมองหลวง รวมถงภมภาค ทางวฒนธรรมและอนๆ วธการคดนเปนวธทศาสตราจารยฮารตธอรน เปนผคดคนและบกเบกวธการนไวตงแตป ค.ศ. 1935 ตอมาศาสตราจารยฮารตธอรนเลงเหนวาวธการบรรยายเนอหาอาจกอใหเกดความเบอหนาย ภายหลงจงไดมการนำหลกวธการคดพจารณาถงกระบวนการ กจการทางการเมองเขามามสวนเกยวของ

3.วธการศกษาถงกจการหนาทและอำนาจของรฐ ในทางภมศาสตรการเมองนนจะกลาวเนนถงความสมพนธระหวางกายภาพและประชากรในพนทสวนใดสวนหนงหรอทงหมดของโลกเปนสวนรวม เปนตน

วธการเชนนโดยทวไปจะนำมาใชในการศกษาใหเหมาะสมหรอในบางกรณกมความสมพนธกนจนแยกไมออก อาท การศกษาถงววฒนาการของประวตความเปนมาของรฐทกำเนดขนมา การศกษาเรองแดนแกนของ โปรแลนโดยการใชวธการอธบายถงลกษณะโครงสรางทางกายภาพ การศกษาถงสาเหตการแยกแดนของปากสถาน-ตะวนออกออกจากประเทศปากสถานมาเปนบงคลาเทศโดยการศกษานจะนำวธการศกษาวชาภมศาสตรการเมองในขอสามมาวเคราะห แตในบางกรณกอาจจะศกษาแบบผสมผสานกนได

การศกษาภมศาสตรการเมองตองอาศยหลกเกณฑของวชาโดยรอบมาพจารณา วเคราะห สงเคราะห ถงผลทกอใหเกดความเจรญเตบโตหรอความเสอมของรฐอยางไร การศกษาถงหลกเกณฑของวชานคออะไร และอะไรคอสงสำคญทมผลตอการพฒนาของรฐอยางไร ครอบคลมไปถงหนวยการปกครองตงแตลกษณะใด มขอบขายหรอ

6

ไมอยางไรทเปนปจจยสำคญ ฉะนนเราควรทราบถงความหมายของ รฐกอนวามความหมายอะไร มขอบขายแคไหน และมความแตกตางกบคำวาประเทศชาตอยางไรรฐ ชาต ประเทศชาต (the State, The Nation and the Nation-State)

วชาภมศาสตรการเมองเปนวชาภมศาสตรทเกยวของกบรฐ เกยวกบประเทศชาต เกยวกบดนแดนทประกอบขนทางการเมอง การปกครอง การพจารณาความแตกตางของประเทศชาตและรฐ แทจรงแลวเปนอดมการณทควรมลกษณะอยางไร โครงสรางทสำคญขอรฐนนเกยวโยงกนอยางไร อยางไรกตามคำวารฐนนมความหมายทแตกตางกนออกไป โดยคำวารฐทใชในประเทศสหรฐอเมรกานน จะมงเนนพจารณาเฉพาะรฐทเปนเอกราช รฐทมอธปไตย

ความหมายของรฐ ในทางภมศาสตรการเมองไดใหนยามไว โดยเฉพาะของศาสตราจารยปาวน ไววา “รฐคอพนทหรอดนแดน ดนแดนหนงทกอตวขนมาทางการเมองอยางเหมาะสม โดยจะประกอบดวย ประชากรของประเทศทอยภายใตรฐบาล ทปกครองพนทอยางมประสทธภาพ” จากคำนยามจะเหนไดวารฐนนตองมองคประกอบทสำคญอยางยงสามประการคอ ประชากร รฐบาลและพนท จะขาดสงใดสงหนงไมได แตในเนอหาของหนงสอบางเลมกไดกลาวเพมเตมถงองคประกอบทสำคญไวโดยแยกออกเปน 5 ประการ ดงน 1.อาณาเขตทกำหนดโดยพรมแดน 2.รฐบาลทมหนาทรบผดชอบปกครองพนทอาณาเขตนน 3.ประชากรทอยอาศยในพนท 4.โครงสรางทางเศรษฐกจ 5.ระบบหมนเวยนของเสนทางคมนาคมขนสงโดยสวนนเปนองคประกอบทมความสำคญอยางมากในการชวยใหรฐนนดำเนนการอยางมประสทธภาพและบรรลเปาหมายตามวตถประสงคโครงสรางของการปกครองของรฐ

นอกจากสงทจำเปนหรอตวจกรสำคญของรฐแลว รฐยงประกอบดวยโครงสรางทางการปกครองตงแตภายในทองถนเบองลางมาจนถงเบองบน ครอบครองทวอาณาเขตบรเวณกวางจนถงทวโลกโดยเรยงตามลำดบความสำคญ อาท ประเทศไทยถอเปนประเทศรฐประเทศหนง ทมรปแบบการปกครอภายใน 3 สวนคอ สวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน และการปกครองภายนอกทผกพนในระดบประเทศในแงขององคกร หรอการทำสญญารวมกน เชนสนธสญญาอาเซยนและเกยวของกบประเทศในระดบทใหญและกวางขนจนถงการลงนามเปนสมาชกขององคกร สหประชาชาตทเปนองคกรหรอหนวยการปกครองระดบโลกความสำคญของการปกครองของรฐ

โครงสรางของประชากรของรฐไมไดขนอยกบพนท ประชากร รฐบาล หรออาณาเขตของรฐอยางเดยวเทานน ยงมความหมายอกมากมายทลกซงถงเนอหามากกวาน เชน รฐบาลทมอำนาจมากพอทจะปกครองประชากรหรอดนแดนนนไดอยางมประสทธภาพ หรอถารฐนนประกอบไปดวยรฐบาลทไรความสามารถหรอขาดเหตผลในการนำพาประเทศไปสการพฒนาทกาวหนา ในการปกครองในรปแบบนมกกอใหเกดการไรซงสภาวะความเปนผนำของรฐและยงไมสามารถสรางและพฒนาประเทศใหมความเปนมหาอำนาจได ฉะนนพลงของรฐทจะผนกกำลงกนเปนนำหนงใจเดยวกนระหวางประชาชนและรฐบาลนนยอมเปนสงทสำคญมาก รฐบาลทมนคงกควรจะเปนรฐทประกอบดวยคณลกษณะหรอสมบตทดเชนเดยวกนชาต รฐประชาชาตคออะไร

7

ตามทกลาวไววารฐนนประกอบดวยพนท ประชากร และรฐบาลทมประสทธภาพในการทำงาน แตถงจะมรฐบาลทมประสทธภาพมากเพยงใด ปจจยสำคญหรอตวจกรสำคญทจะเปนตวผลกดนใหรฐสามารถดำเนนการไดอยางราบรนนนกคอ ประชากร ประชากรเปนปจจยทสำคญอยางมากในการรวมตวขนเปนชาต ประชากรเองนนกตองมความผกพนซงกนและกน เปนพวกเดยวกน สงบงชทางกฏหมายบางประการเชน การใชสญชาตเดยวกน นบเปนประชาชาตของรฐท ซงอาจมความสำคญมากกวาพนทหรอรฐบาลทปกครองประชากรเหลานนเสยอก ความผกพนกนของมวลชนในชาต นบเปนสงสำคญของอำนาจอยางมากตามอดมการณรฐ ดวยสงเหลานควรประกอบขนชดเจนเพอเปนเอกลกษณโดยกลมของประชากรโดยเฉพาะ เชน การสำนกวาตนเองเปนชมชนทางการเมอง การสำนกในการมลทธชาตนยม การปรารถนาในการรกษาวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษาและศาสนาของตนใหคงอยไว เพอยกฐานะทางการเมองทจะนำไปสการปกครองตนเองอยางมขอบเขตและมประสทธภาพ

รฐประชาชาต รฐทใหญนน ยอมเปนรฐทรวมประชาชาตไวไดอยางมประสทธภาพ เปนรฐทเปนอดมคต รฐทประกอบดวยอดมการณสงสด ทพลกดนประชากรในชาตใหรวมกนผนกกำลงกนอยางมนคง โดยรฐแตละรฐนนจะมการปกครองทแตกตางกนบางรฐกประกอบดวยมวลประชาชาตหลายกลมทมความแตกตางกนถาไมมอดมการณทดยดเหนยวไวกยอมเกดความแตกตาง เกดความแตกแยกได

อดมการณของรฐ ศาสตราจารยฮารตธอรน นกภมศาสตรการเมองชาวอเมรกนไดกลาวถงเปาหมายหรออดมการณของรฐ วา รฐนนมความสำคญตอรฐ ตอภมศาสตรการเมองเปนอยางมาก ศาสตราจารยฮารตธอรน เหนวา “ปญหาสำคญของวชาภมศาสตรการเมองนน คอดานหนาทหรออดมการณของประชาชาตนนเอง” อดมการณเหลานเปนปจจยสำคญ เชน ศาสนา ภาษา และวรรณกรรม ความทรงจำทเปนประวตการณสำคญของชาตและรปแบบของการปกครองของรฐบาล ฯลฯ ถาในพนทในดนแดนของรฐอาจมเพยงสองสามแหงเทานนทมลกษณะรวมกน ปญหาจงอยทวา การทจะสรางอดมการณของชาตขนมาเพอใหกลมชนในภมภาคตางๆของรฐมอดมการณรวมกนผกพนกน อดมการณในรปแบบใด จงจะสามารถเปนเอกลกษณสำคญของชาตทใหประชาชาตทงมวลยดถอเปนพลงสำคญของความเปนชาตได โดยพลงทวานนยอมมทงพลงแยกและพลงรวม

พลงแยก คอพลงทแนวโนมเอยงและลดความเปนนำหนงใจเดยวกน อาจมความรนแรงถงขนแยกตวออกจากกน เชน ประเทศเชโกสโลวะเกยในตอนตนของป ค.ศ. 1939 และอนเดยขององกฤษในป ค.ศ. 1947 เปนตน ถาไมถงขนการแยกรฐกอาจจะกอใหเกด การบรหารทยงยากขนทำใหอำนาจทางการเมองนนออนลง พลงแยกทกอใหเกดการโนมเอยงดงกลาวนอาจเปนผลเนองจากปจจยทางกายภาพ ทเหนไดชดคอ ขนาด รปราง ทตง หรอความยากลำบากในการคมนาคมขนสงของรฐ ยงถาประชากรของรฐมความแตกตางในเรองของปจจยทางวฒนธรรม เชนทางศาสนา ภาษา และเชอชาตอยดวย กยงทำใหเกดปญหา เกดพลงแยกมากยงขน ดงทพบในหลายแหงทรฐบางรฐกำลงประสบอย

พลงรวม ในทางตรงกนขามพลงทกอใหเกด ความสามคครวมกนของรฐ ถอวาเปนพลงรวม รากฐานสำคญทกอใหเกดพลงรวมนนคอ ความสำคญททำใหรฐคงอยไดอยางถกตองเหมาะสม ในระดบตำนนความคดนประกอบไปดวยเพยงแตเคารพหรอศรทธาในเอกตบคคล ประมข กษตรย ฯลฯ ถาในระดบสงขนไปกตองประกอบดวยการยอมรบในระบบแหงการรในการใหคณคาของรฐทมความสำคญตอปวงชน รฐบางรฐมพลงแยกพอๆกบ

8

พลงรวมแตกอาจอยรอดได เพราะมพลงระหวางประเทศหรอรฐอนชวยรกษาไวไมใหลมจม เชนดลแหงอำนาจรฐมหาอำนาจกได อำนาจ

อำนาจของรฐหรอของชาตเปนสงสำคญ เพราะอำนาจคอสงทมสวนในการตดสนตกลงใจ ผมหนาทตดสนใจในนโยบายของรฐใดรฐหนงจะตองมอำนาจ อำนาจทางการเมองม 2 ประการคอ 1 อำนาจทตดสนใจในเรองภายในของรฐขนอยกบการสนบสนนหรอการมอทธผลเหนอความคด องคการของมหาชนและสอสารมวลชน เชน หนงสอพมพ วทย โทรทศน ซงจะกออำนาจใหเปนรปเปนรางขน ในบางประการมอทธผลเหนอทศนคตของตำรวจ ทหาร สภาผแทน และอำนาจตลาการ 2. อำนาจทสามารถจะตดสนและใชอำนาจในวถทางภายนอกพรมแดนทางภมศาสตรของรฐ หรอ ทกระทบกระเทอนเกยวของกนผลประโยชนระหวางรฐอนๆดวย โดยแบงอำนาจออกเปน อำนาจทางทหาร อำนาจทางเศรษฐกจ และอำนาจทางความคดอาน

อำนาจทางการทหาร นนเปนรากฐานสำคญยง แตควรจะถอวาเปนพลงขนสดทายในการตดสนของรฐวาจะใชกำลงปราบหรอใชพลงนเพอจะทำสงคราม บางครงกขนอยกบปจจยทางภมศาสตรทเกยวกบ ทำเลทตง “ระวางท” ประชากร ทรพยากร และผลไดผลเสยทางเศรษฐกจ และอนๆ ซงมการเปลยนแปลงตามยคสมย ตามแนวนโยบายของประเทศ อำนาจทางทหารนจะเหนวาสมพนธกบอำนาจทางเศรษฐกจมาก เพราะปญหาสำคญทเกยวกบเศรษฐกจ เกยวกบปากทองของประชากร นบวาเปนปญหาภายในประเทศทสำคญ รฐบาลหรอกองทพจะมสมรรถภาพ มสถานภาพมนคงอยไดเพราะดวยอำนาจทางเศรษฐกจ ตองมความสามารถในการบกเบกทรพยากร การพฒนาประเทศทางดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม การคมนาคมขนสง การคา ฯลฯ เพอใหประชากรมมาตราฐานการครองชพด มฐานะมนคง ฐานะทางการเมองในและนอกประเทศกตองมนคงดวย

สวนอำนาจทางความคดอาน หรอทรฐมอยเหนอความคดอานของปวงชนนนถงแมจะเปนของใหม แตในปจจบนนพบวาเปนสงสำคญ เพราะความเปนนำหนงอนเดยวกนทางความคดอาน โดยเฉพาะความคดเหนทางการเมองทถกตองทกอใหเกดประโยชนตอสวนรวม ยอมเปนสงดทจะนำประเทศไปสจดหมายปลายทางได แตในทางตรงกนขาม ถาความคดอานทไมสอดคลองกนระหวางประชากรในรฐ หรอไมสอดคลองกบนโยบายของรฐกทำใหรฐออนแอลง ไมกอใหเกดความเปนนำหนงอนเดยวกนของประชากรในชาต เปนปจจยสำคญมากในอำนาจของรฐ กลมชนทไมเหนพองกนภายในประเทศ ยอมไมรวมกนงานอยางกระตอรอลนกบนโยบายของผกำหนดนโยบายนน และในกรณทรายแรง ประชากรเหลานอาจตกเปนเครองมอหรออาวธสำคญทฝายศตรนำมาใชกบฝายตรงขามได

ฉะนนจะเหนไดวาชาตรฐหรอรฐประชาธปไตยทยงใหญในโลกนนจะตองประกอบดวยอดมการณทเปนเปาหมายสำคญทจะทำใหประเทศชาตมอำนาจ มพลงทจะดำเนนงานของรฐฟนฝาอปสรรคตางๆ ใหตลอดรอดฝงจนกลายเปนประเทศทมนคงยงใหญเปนมหาอำนาจไดในทสดรฐอธปไตย

รฐอธปไตยไดแกรฐอสระทรฐบาลมกจะมอำนาจสงสด ในการทจะดำเนนกจการภายในไดอยางอสระเพราะทงนหมายรวมถงการกำหนดนโยบาย การปกครอง การบรหาร และการดำเนนกจการระหวางประเทศ แตรฐเลกบางรฐ หรอรฐทเกดใหมบางรฐกอาจตองอาศยอย ภายใตการคมครองของประเทศใหญหรอประเทศทเคยมอำนาจปกครองตนมากอน เพอความปลอดภยและอยรอดของประเทศในระยะแรก เชนประเทศในเครอ

9

ประชาชาตองกฤษ ฝรงเศส และบางประเทศ จะเหนไดวารฐอธปไตยในโลกใน (พ.ศ. 2542) ทงหมดโดยประมาณ 164 ประเทศ อยในทวปเอเชย 39 ประเทศ ยโรป 33 ประเทศ แอฟรกา 51 ประเทศ อเมรกาเหนอและใตรวม 31 ประเทศ และในทวปออสเตรเลยและยานแปซฟก 10 ประเทศ ใน 164 ประเทศนสวนใหญมระบบการปกครองแบบสาธารณรฐ และมการปกครองแบบรฐสภาประมาณ 130 ประเทศ โดยจดกลมอยในเครอประชาชาตองกฤษประมาณ 60 ประเทศ ทเหลอมระบบการปกครอง แบบสงคมนยมกระจายอยทวไปรวมทงสนโดยประมาณ 20 กวาประเทศ โดยมอยมากในทวปยโรป เอเชย และแอฟรกา การปกครองทยงมพระมหากษตรยเปนประมขมประมาณ 15 ประเทศ

พฒนาการและแนวความคดของบคคลสำคญในวชาภมศาสตรการเมองวชาภมศาสตรการเมองมเคามลมานานมากกวา 2,000 ป แมวาจะมาเปนลกษณะวชาโดยเฉพาะเมอ

ปลายครสตศตวรรษท 19 น กอนหนานวชาทในปจจบนเรยกวาวชาภมศาสตรการเมองน ถอวารวมอยในวชาแขนงกวางๆ ของวชาภมศาสตรทเกยวกบมนษย (Human Geography) โดยศกษาถงความสมพนธระหวางสงแวดลอมทางกายภาพทมตอพฤตกรรมตางๆของมนษย ความสมพนธบางประการทกลาวมาน ยงคงยนยงอยจนถงปจจบน

10

ในแงเปนหลกสำคญของวชาภมศาสตรการเมอง ความสมพนธอนๆ บางประการ กพบวาเปนหลกเกณฑทไมถกตองและไมเปนทยอมรบกนกม ตวอยางเชน อรสโตเตล ใหขอสงเกตวา ภมภาคทมลกษณะภมประเทศทแตกตางกนมกกอใหเกดหนวยการปกครองตางๆกน แทนทจะพฒนาไปในทางทจะมแตเพยงหนวยการปกครองแตเพยงแหงเดยว แนวความคดทถกตองนจะดไดจากประวตศาสตร ในทางตรงกนขาม อทธผลโดยตรงของลมฟาอากาศซงในสมยหนงถอกนวาเปนอทธผลทสำคญมากอยางหนงนน ในปจจบนมกจะถอวาไมเปนความสมพนธทถกตองเสมอไป

จากการสำรวจทางประวตทางพฒนาการของวชาภมศาสตรการเมองตงแตเรมตนจนปจจบนอาจจะแสดงใหเหนความคดรวบยอดสำคญของวชาน ตามระยะเวลาตงแตสมยโบราณจนถงปจจบน อาจแบงออกเปน 3 ระยะเวลาแหงความเปนมาและวธการศกษาดงนคอ

1.การศกษาถงความสมพนธทเกยวกบสงแวดลอม (The study of environmental relationships) 2.การศกษาถงอำนาจของชาต (The study of national power)3.การศกษาถงภมภาคทางการเมอง (The study of political regions)

ในการศกษาถงความคดรวบยอดของวชาภมศาสตรการเมอง ควรถอหลก 2 ประการประกอบดวย1.ความคดรวบยอดเหลานนควรพจารณาควบคกนไปทงทางดานสตปญญาและทางดานเทคโนโลย2.วธการศกษาสำคญทง 3 ประการทกลาวมาแลวนนไมไดหมายความวา วธการทนำเสนอมาใหมตอมาจะ

ทำใหวธเกานนสญสนหมดความสำคญไป เชน การศกษาถงความสมพนธของสงแวดลอมซงนกปราชญกรกและโรมนเหนความสำคญนนกยงยอมรบกนอย ในระหวางนกภมศาสตรการเมองหลายทาง ในระหวางระยะเวลาตอนตนของครสตศตวรรษท 20 น เชนเดยวกบความแตกตางในวธการทกลาวถง “พลงของชาต” ในตอนปลายของครสตศตวรรษท 19 นนยงคงปรากฏอยในขอเขยนของนกภมศาสตรการเมองและบางทานทเกยวของกบวชาแขนงนอยในปจจบน แตการทจะพจารณาสำรวจโดยละเอยด ทกแงทกมมของกฏเกณฑทฤษฏตางๆของวชาการเหลาน อาจทำใหพดซำมากไปทงในแงเนอหาและระยะเวลา ฉะนนจะขอพจารณาแตเพยงวธการทสงเสรมความเขาใจโดยทวๆไปของวชาภมศาสตรการเมองเทานน

1.การศกษาถงความสมพนธทเกยวกบสงแวดลอม ความสมพนธระหวางลกษณะแวดลอมทางกายภาพและพฤตกรรมทเกยวกบมนษย ไดรบการยอมรบอยางชดแจงจากนกปราชญโบราณหลายทาน อาท อรสโตเตล (384 B.C. - 322 B.C.) ทไดเขยนไวในหนงสอโพลตก (เลม 3 บทท 7) ดงน “โดยทวไป ประชากรของประเทศในเขตอากาศหนาว โดยเฉพาะพวกทอยในทวปยโรปจะเตมไปดวยชวตจตใจ แตมกขาดทกษะและสตปญญา และดวยเหตนเอง ทำใหทำไมชาวยโรปถงยงคงรกษาความเปนเสรอยได แตไมอาจพฒนาความกาวหนาทางการเมองและขาดความสามารถในการปกครองผอน สวนประชากรชาวเอเชยนน กบเตมไปดวยทกษะและสตปญญาแตขาดความมชวตจตใจ และดวยเหตนเองทำใหพวกนยงเปนเมองขน ยงเปนทาสอย สวนชนชาตกรกซงมทำเลทงทางภมศาสตรอยกงกลางระหวางยโรป กบเอเชย ประกอบคณสมบตทงสองประการจงยงคงมความเปนเสร และยงคงไวซงความกาวหนาอยางสงสดทางการเมอง และยงแสดงความสามารถในการปกครองประชากรอนๆอก ถาเพยงแตพวกกรกสามารถทจะผนกความเปนนำหนงอนเดยวกนในทางการปกครองไวได”

11

อลตโตเตล ในฐานะทอาศยอยในนครรฐ เขาจงรสกวาประเทศชาตควรจะมภเขาลอมเพอปองกนขาศกศตรและควรตงอยใกลอาวทด เพอจะไดเกดประโยชนจากการคาทางทะเล ดวยความสามารถในการใชทรพยากรธรรมชาตอยางเหมาะสม ประเทศชาตใดกอาจสามารถมอำนาจยงใหญ แมแตการจะขยายอาณาเขตใหกวางขวางออกไปกทำได

นกเขยนในสมยโบราณคนอนๆเหนดวยกบความสมพนธเหลาน เชน สตราโบ (Strabo) นกปราชญชาวกรก (63 B.C. – A.D. 24) ไดสำรวจจกรวรรดโรมนและเขยนไวในหนงสอภมศาสตร (Geography) วา หนวยการปกครองทใหญมกตองมรฐบาลกลางทเขมแขง โดยมผปกครองนำคนหนงเพอทำหนาทอยางเหมาะสม สตราโบยงใหเหตผลวาการทอตาลมทำเลทตงทเหมาะสม มลมฟาอากาศและทรพยากรทยอดเยยม จงทำใหมโอกาศด โรมจงกลายเปนศนยกลางของจกรวรรดโรมนทยงใหญในสมยนนอยได

ระหวางยคมด (Dark ages) ไดมความพยายามทางจตวทยาทจะเนนถงความสำคญเกยวกบปญหาทางศาสนา และความสมพนธระหวางภมศาสตรทางกายภาพและทางการเมอง และความสมพนธระหวางทงสองประการนกยงมอยจนในสมยตอๆมา นกปราชญเชน โบแดง (Bodin) ซงมชวตอยในระหวาง ค.ศ. 1530-1596 และ มองเตสกเยอ (Montes guieu) ระหวาง ค.ศ. 1689-1755 แสดงความคดเหนในเรองนโดยชใหเหนอทธพลของลมฟาอากาศ ทมตอความกาวราวของมนษย และมตอความสามารถในการจดองคการหรอกำหนดกฏหมายแกกลมประชากรในวฒนธรรมตางๆกนในระยะเวลาทการศกษาถงนยตนยมของสงแวดลอม (Environmental determinism) คอยขยายกวางขวางไปอยางชาๆ ไปเปนความสมพนธทางดานวทยาศาสตร ทสามารถแปลความหมายของพฤตกรรมทางการปกครองของมนษยทกแงทกมมในเรองทเกยวกบภาวะแวดลอมทางกายภาพได

ในระหวางครสตศตวรรษท 19 นกปราชญกลมแรกไดพฒนาทางความคดรวบยอดของสงแวดลอมหลายประการโดยนำมาผสมกนอยางมระบบขนในวชาภมศาสตรการเมอง ความกาวหนาสวนใหญของสมยนนเกดจากความพยายามของนกภมศาสตรเยอรมน โดยเฉพาะ คารล รตเตอร (Carl Ritter) และฟรเอดรก รตเซล (Friedrich Ratzel) ทไดวางแนวคดสำคญไว

คารล รตเตอร (ค.ศ. 1779-1859) เปนศาสตราจารยวชาภมศาสตรแหงมหาวทยาลยเบอรลน เขาเปนผทสนใจในผลของสงแวดลอมทมตอการพฒนาและพฤตกรรมของมนษยและยงศกษาถงอทธพลของสงแวดลอมทมตอวฒนธรรมและอารยธรรมของมนษยโดยยมกฏแหงการววฒนาการของ ชารลส ดารวน มาใชรตเตอรศกษาตอไปถงทฤษฏ “อนทรย” แหงวฒนธรรมซงเขาไดวางหลกเกณฑไววา วฒนธรรมนนเปรยบเสมอนพชและสตว มการเกด เตบโต เจรญวย และตายไป ดารวน ไดเขยนไวในกฏทเกยวกบการเลอกสรรทางชววทยาวา ผทอยรอดคอผทแขงแรง ความตองการจะไดพชพนธทแขงแรงกยอมตองการ “ระวางท” (Space) ทจะพฒนาเตบโตใหเพยงพอ ในขอเขยนของรสเตอร กฏเหลานไดถกนำมาใชใหสอดคลอง เหมาะสมทางการเมององคประกอบแหงภายในวฒนธรรมเปนสงทสำคญมากทจะยงคงมชวตอยตอไปในโลกทเตมไปดวยการแขงขนน เขารสกวา เพอจะใหวฒนธรรมหรออารยธรรมใดอยรอด กจะตองมการตอสเพอ “ระวางท” ตองบดขยองคประกอบทออนแอกวาเพอไดมาซงชยชนะกวา

12

2.การศกษาถงอำนาจหรอพลงของชาต คอพนฐานทางภมศาสตรของพลงแหงชาตและระหวางชาต (Geographic basis of national and international power) ซงไดพฒนาอยางกวางขวางออกไปตามแนวของศาสตราจารยรตเซล

ฟรเอดรก รตเซล (ค.ศ. 1844-1904) เปนศาสตราจารยทางวชาภมศาสตรแหงมหาวทยาลยไลซก ประเทศเยอรมน ประมาณ 20 ภายหลงอสญกรรมของศาสตราจารยรตเตอร เขาไดนำแนวคดของรตเตอรมาพฒนาตอไป ไดพยายามววฒนาการจดอทธพลตอสงแวดลอมทมผลตออำนาจของรฐใหเปนระบบแบบแผนขน

นยตนยมแหงชาต (National Determinism) ในขอเขยนเกยวกบภมศาสตรการเมองศาสตราจารยรตเซลมความสนใจโดยเฉพาะเกยวกบความเจรญเตบโตของรฐ รฐนนเปรยบเสมอนองคทประกอบขนเปนตวตนเองซงเกยวของกบการตอสอยางไมมทสนสดเพอ “ระวางท” หรอเพอ “พนท” (Living space) หรอทภาษาเยอรมนเรยกวา เลเบนสรม (Levnsraum) เขาไดใหเหตผลวา รฐตางๆนนเปรยบเสมอนสงทมชวตซงขนอยกบกฏแหงการเลอกสรรทางธรรมชาต คอเพยงแตผทแขงแรงเทานนทจะอยรอด

ในป ค.ศ. 1897 รตเซล ไดพมพหนงสอ ภมศาสตรการเมอง ( Politics geographic) เปนหนงสอเลมแรกทวางรปหลกเกณฑของวชาภมศาสตรการเมอง ดงทไดพฒนามาจนกระทงถงสมยนน ตลอดขอความในหนงสอเลมนปรากฏใหเหนแนวคดทวา พนทของรฐใดรฐหนงนนเปนสงทบงถงอำนาจทางการเมอง และประชากรของรฐควรสำนกถงความตองการซงระวางทของประเทศของตน รตเซลมองดพรมแดนระหวางประเทศเพยงแนวกำหนดชวคราวเทานน ทแสดงใหเหนภาวะ เฉพาะในการแขงขนทาง “ระวางท” ระหวางรฐเขารสกวา แมแตภมภาคทางการเมองทมขนาดเลก กอาจดดซมภมภาคการเมองขนาดใหญไดจนกระทงรวมกนเปนรฐทสลบซบซอนและเตมไปดวยพลงอำนาจโดยอางวาการทประเทศเยอรมนตองขยายตวออกมาเรอยๆนนกเปนไปตามกฏแหงธรรมชาต

ความคดรวบยอดเกยวกบ “ระวางท” ของศาสตราจารยรตเซลนนนบวาเปนกระบวนวถทออกฟงงายมากเกนไป เพราะรฐประกอบดวยปรากฏการณทสลบซบซอนทไมใครจะดำเนนรอยตามแนวทางทกำหนดเอาไวเสมอไป ขอเปรยบเทยบระหวางสงเหลานกบอนทรยทมชวตเปนสงทไมสมบรณแบบ กฏของชววทยาอาจนำมาใชกบวธการของสงทไมมชวตได แตในความจรงแลวสหสมพนธทปรากฏใหเหนระหวางกฏเหลาน และรปแบบพฤตกรรมของสงนนๆ ไมพสจนออกมาไดวา สงนนจะมความสามารถทจะมชวตอยไดหรอไม

ความคดรอบยอดของรฐ ทเปรยบประดจอนทรยทมชวตน ไดถกนำมาดดแปลงใหพฒนาตอไปโดยนกเขยนชาวสวเดนชอ รดอลฟ เจลเลน (Rudolf kjellen)

รดอลฟ เจลเลน (ค.ศ. 1864-1944) เหนวารฐไมเพยงแตเปรยบประหนงสงทมชวตเทานนควรเปนชวตทสำนกไปดวยคณธรรมปญญา ในการทจะไดมาซงอำนาจน รฐไมจำตองดำเนนรอยตามกฏแหงการเจรญเตบโต หรอของการขยายอาณาเขตอยางงายๆ แทนทจะทำเชนนนรฐอาจนำเทคนควทยาการกาวหนาของวฒนธรรมสมยใหมมาใชเพอใหไดซงเปาหมายทตองการ เปาหมายสดทายในการพฒนาอำนาจจะบรรลถงผลสำเรจดวยการ “ไดพรมแดนธรรมชาตภายนอกทด ทสอดคลองเปนอนหนงอนเดยวกนกบพรมแดนภายใน” เจลเลนเปนนกเขยนคนแรกทนำศพท “ภมรฐศาสตร” (Geopolitics) มาใชซงหมายถงวชาภมศาสตรและรฐ หรอสงแวดลอมทาง

13

ธรรมชาตของรฐ แตตอมาการศกษาภมศาสตรกศกษาเกยวของกน เนอหาทสำคญดงทเขาไดบญญตศพททเกยวของกบการศกษาวชานตามลำดบคอ

ดโมโพลตก (Demopolitik) หมายถงประชากรและรฐโอโคโพลตก (Okopolitik) หมายถงทรพยากรเศรษฐกจและรฐโซซโอโพลตก (Sociopolitik) หมายถงโครงสรางของสงคมของรฐคราโตโพลตก (Kratopolitik) หมายถงการปกครองของรฐ

ตอมานกภมศาสตรชาวเยอรมนไดนำคำ ยโอโพลตก หรอภมรฐศาสตรนนมาใชขยายความหมายของวชาโดยเนนไปทางความสำคญในการวางรากฐานของรฐโดยทวไปทเกยวกบดาน กายภาพ ชาตวงค และเศรษฐกจโดยเฉพาะในระหวางสมยการบรหารงานของฮตเลอร โดยศพทนมความหมายรวมไปจนกระทงความคดรวบยอดทไมเกยวกบภมศาสตร เชนทฤษฏของพรรคนาซ ในแงความยงใหญในเรองเชอชาต ทำใหความหมายของวชาภมศาสตรนนมความหมายผดแผกไป จงทำใหสญเสยความหมายสำคญเดมไป

ชาวฝรงเศสกลมผม “คตนยมทอาจจะเปนไปได” นนไดใหความหมายตรงกนขามกบ นยตนยมของ ศาสตราจารย รตเซล เจลเลน โดยในรนหลงนนกไดปรากฏทฤษฏ “ทอาจเปนไปได” เพมมากขนในตอนปลายครสตศตวรรษท 20 อาท ยน บรน , ดยาก แอนเซล , อลเบอรต เดมนเจย และ ปอล วดล เอด ลา บลาซ นกเขยนเหลานนนถอวารฐนนไมจดเปนหนวยทางการเมองททรงอำนาจแตคอนขางทจะเปนหนวยทางวฒนธรรมและประชาชาตทมหนาทโดยตรงกบพลเมองในความเปนสวนรวมของชาต ปรชญาของนกมานษยวทยาเนนถงความยงใหญในเรองพลงทางจรยธรรมและทางจตใจ อาท เรองเสรภาพ ความรกชาต แตสงเหลานกไมอาจทจะใหอรรถาธบายถงพฤตกรรมของชาตใหแจมแจงไดดงทฤษฏของพวกนยตนยม

ความสมพนธระดบโลก (Global relationships) ความเจรญเตบโตของจกรวรรดนยมทเขาครอบครองอาณานคมหลายแหงในระหวางครสตศตวรรษท 19 ทำใหทกคนมงความสนใจไปยงดนแดนทวปแอฟรกาและเอเชย และนานนำทองทะเลซงเชอมตอระหวางทวปเหลานกบทวปยโรป เอเชย และอเมรกาเหนอ ในป ค.ศ. 1900 รตเซลพมพหนงสอขนโดยชใหเหนความสำคญของทะเลในแงทจะเปนองคประกอบสำคญทจะรวมของมนษยชาตเขาไว เขาไดเขยนถงการใชเวลาทมการตอส เพอชงความยงใหญทางทะเลและทางบกและสรปวาผลสดทายชยชนะนนควรจะตกอยกบอำนาจทางบกเพราะเปนดนแดนทเตมไปดวยทรพยากรทเหนอกวา

อลเฟรดเทเยอร มาฮาน (ค.ศ.1840-1941) เปนพลเรอแหงราชนาว สหรฐอเมรกา ไดเนนถงความสมพนธความกาวหนาทางทะเลทมตอประวตการของรฐ และยนยนวาปจจยสำคญทสดทางภมศาสตรเกยวกบอำนาจอยทความยาวและลกษณะของชายฝงทะเล มาฮานไดสนบสนนการทสหรฐอเมรกา เขาครอบครองหมเกาะฮาวาย การเขาควบคมดนแดนทะเลแครบเบยนและการสรางครองปานามาผานอเมรกรากลางเพอเชอมการตดตอระหวางมหาสมทรแอดแลนตกและแปซฟก ตอมามาฮานไดเขยนหนงสอคอ อทธพลของมหาอำนาจทางทะเลทมตอประวตศาสตร ความคดท มาฮาน ใหไวในหนงสอไดถกนำมาใชเปนหลกของนโยบายตางประเทศของสหรฐอเมรกา

เซอร ฮลฟอรด แมคคดเดอร (Sir. Haiford Mckinder) ค.ศ. 1861-1947 ความคดรวบยอดทเดนทสดเกยวกบพลงอำนาจของกโลกกคอ “ทฤษฏแดนหวใจโลก” หรอใจกลางโลก (Heartland Theory) แมคคดเดอร

14

คดวาการตอสขนสดทายเพอความเปนมหาอำนาจของโลกจะไดแก มหาอำนาจทางบกมากกวามหาอำนาจทางทะเล โดยมขอสงเกตวา 34 ของพนโลกเปนพนนำ ทเหลอเพยง 13 เปนพนดน และถง23 ของพนดนนเปนดนแดนย

เรเซยและทวปแอฟรกา โดยมประชากรถง 78 ของประชากร และสวนทเหลอ 18 อาศยอยตามหมเกาะใกลฝงทะเลและทวปอนๆ เขาไดใหเหตผลวาถามหาอำนาจใดเขาควบคมยเรเซย-แอฟรกา นนกจะอยในฐานะทสามารถครอบครองโลกได เมอไดครอบครองดนแดนยเรเซย-แอฟรกาแลว กอาจจะขยายอำนาจออกยดครองยงทราบตำภายในของยเรเซยแผขยายจากคอคอดบอลตก-ทะเลดำ เปนระยะทางราว 2,500 ไมล ไปทางตะวนออกเชอมไปยงแมนำเยนเซยและจากมหาสมทรอารกตกไปทางใต จนถงแนวเทอกเขาทเปนแนวปองกนจากตรกจนถงมองโกเลย ดนแดนแหงนกนพนทอาณาบรเวณทเปนทราบถง 4 14 ลานตารางไมลทเตมไปดวยทรพยากรทางเศรษฐกจทอาจจะบกเบกได ดนแดนหรอบรเวณของรฐทครอบครองทงหมดน แมคคนเดอรไดใหชอวา “แดนหวใจโลก”เขามความเชอวาเปนแดนทขาศกศตรจะเขารกรานไมได รฐนจะมโอกาศไดบกเบกทรพยากรทมอยใหกลายเปนรฐทมอำนาจยงใหญทางเกษตรกรรมและอสาหกรรม ดวยการพฒนาการเหลานทำใหรฐไดมโอกาศทจะขยายตวออกจาก “แดนหวใจโลก” นไปครอบครองยโรป ตะวนออกกลาง อนเดยและตะวนออกไกล ไปจนถงทสดกเขาครอบครองของดนแดนทงหมด โดยเขาขยายความวาการท “แดนหวใจโลก” ไมอาจถกรกรานไดนเปนผลเนองจากลกษณะทำเลทตงทเปนศนยกลาง และทางกายภายทเปนปราการคมกน คอมแมนำไหลลงสมหาสมทรอารกตกทเปนนำแขงหรอนานนำไหลสภายในมเพยงดานทะเลบอลตกและทะเลดำเทานนทอำนาจทางเรออาจเขาโจมตถง “แดนหวใจโลก” ได ทราบทอยภายในกอาจไดรบการคมกนจากการโจมตเพราะมเครองกดขวางทางธรรมชาตปองกนไวคอ ทางตะวนออกเฉยงเหนอเปนแดนเทอกเขาทรกนดาร ของเลนาแลนด ทางตะวนออกกคอเทอกเขา อลไตรและเทยนซาน เลยเทอกเขานกเปนดนแดนทแหงแลงเปนทะเลทรายของมองโกเลยและซนเกยง ลงไปทางใตเปนเทอกเขาฮนดกช และทราบสงประเทศอฟกานสถานและอหราน สวนเทอกเขาทอยระหวางทะเลดำและทะเลแคสเบยนกคอเทอกเขาคอเคซส เลยเทอกเขานไปกเปนทราบสงอารเมเนย ตะวนตกเฉยงใตกมเทอกเขาคารเปเธยน ทางตะวนตกเฉยงเหนอไดแก ทะเลบอลตกและทราบแหงแดนแลปแลนด ทางเหนอสดคอมหาสมทรอารกตก

ในเมอชองทางทจะนำไปส “แดนหวใจโลก” ซงตงอยทางยโรปตะวนออก เปนประดจปอมปราการธรรมชาตทอาจพฒนาและขยายตวออกไปดงหลกเกณฑทกลาวไววา แมคคนเดอร วางไวเปนสมมตฐานไวดงน

ผเขาครองยโรปตะวนออกจะเขาควบคม “แดนหวใจโลก”ผครอง “แดนหวใจโลก” จะเขาควบคม “เกาะโลก”ผครอง “เกาะโลก” จะเขาควบคมโลก

แนวความคดของแมคคนเดอร มบางคนยงแสดงความเหนคดคานตอแนวคด จนทำใหแมคคนเดอร ปรบปรงแนวความคดนใหเหมาะสมยงขนนอกจากนนยงมบคคลทชนชอบในเหตผลของเขากคอคารล เฮาสโฮเฟอร

15

คารล เฮาสโฮเฟอร (Karl Haushofer ค.ศ.1869-1946) เปนนกภมศาสตรและเปนนกการทหารชาวเยอรมนในสมยตนครสตศตวรรษท 20 ไดรบการแตงตงใหเปนเจาหนาทสงเกตการณทางทหารไปประเทศญปน เมอ ค.ศ. 1908 ทำใหเขาใหมประสบการณโดยตรงตอดนแดนตะวนออกไกลและภาคพนแปซฟก ไดเปนอาจารยสอนภมศาสตรการเมองและยทธวธ ในป ค.ศ.1924 และยงเปนผรเรมนตยสารทางวชานเรยกวา Zeitschrift fur Geopolitik เปนนตยสารเขยนเกยวกบวชาภมศาสตร เขาเหนดวยกบความคดของรตเซล ทเชอวามหาสมทรแปซฟก เปนแดนแหงอำนาจ เขายอมรบคตนยมในเรององคประกอบแหงรฐ เฮาสโฮเฟอร ตดใจในศกยภาพของแดนหวใจโลก และมองดวยความหวงวาวนหนงเยอรมนจะไดเขาครอบครองแดนอนสำคญน เขาไมเคยสนบสนนใหเยอรมนทำสงครามกบรสเซย เขาสนใจชยชนะทางการทตการปกครองมากกวา คอการทำสมพนธไมตรระหวางเยอรมน-รสเซย ตามมาดวยการคอยลวงลำครอบงำเขาไปในระบบเศรษฐกจและการทหารของรสเซยอยางไมทนรตว

นโคลส เจ สปกแมน (Nicolas J. Spykman) ค.ศ.1893-1943 เปนนกวจารณทสำคญในสหรฐอเมรกา ครงหนงเคยเปนศาสตราจารยสอนวชาความสมพนธระหวางประเทศอยทมหาวทยาลยเยล เขาสนใจเรองของความสมพนธระหวางภมศาสตรและนโยบายตางประเทศ

งานชนสำคญทสดของเขาในแงภมศาสตรและการเมองกคอ หนงสอภมศาสตรสนต (Geography of Peace) ตพมพเมอป ค.ศ.1944 หนงสอเลมนความคดแรกไดใหไววา อำนาจของชาตเปนการกำหนดแนนอนขนสดทายของความปลอดภยของรฐ วธการเดยวทจะผดงสนตทยนยงกโดยระบบความปลอดภยรวมกน ความคดอนทสองเปนแนวเดยวกบความคดของแมคคนเดอรในเรองการครอบครองเกาะโลก โดยใหความเหนวา ซกโลกตะวนตก ลอมรอบดวยซกโลกตะวนออก สปกแมนสรปวา ซกโลกตะวนตกไมอาจยนยดตอตานซกโลกตะวนออกไดนานเพราะฉะนน หลกเกณฑสำคญ ของนโยบายสำคญของประเทศสหรฐอเมรกา กควรจะหาทางปองกนไวให ยเลเซยผนกกำลงรวมเปนพลงเดยวทยงใหญได เพราะจะกอใหเกดอนตรายตอซกโลกตะวนตก

ในหนงสอของสปกแมน เขาพจารณาถงขอวเคราะหของแมคคนเดอร ทเกยวกบการเมองของโลก และไดสรปวายงมสงไมถกตองหลายประการในเหตผลแบบชาวอกฤษ คอแมคคนเดอรใหคณคาศกยภาพของ “แดนหวใจโลกมากเกนไป”ดนแดนสวนใหญทอยระหวางโปแลนดและแมนำเยนเซยนเปนบรเวณทเปลาประโยชนและศกย-พลงทแทจรงไมไดอยท “แดนหวใจโลก” โดยตรงแตกลบไปอยในแดนแผนดนทลอมหวใจโลกโดยรอบ แดนแหงน สปกแมน เรยกวา “แดนรอบนอก” แตเปนการดกวาทจะพยายามรกษาแดนรอบนอกนไวใหเปนแนวกนกระทบระหวางมหาอำนาจใดใน “แดนหวใจโลก” กบมหาอำนาจทเปนเกาะคอองกฤษและญปน สปกแมนสรปไววา คำกลาวทางภมศาสตรทางการเมองทแมคคนเดอรกลาวไวนนควรแกไขดดแปลงใหมดงน

ผครอบครองแดนรอบนอกจะครองยเรเซยผทครองยเรเซยจะเปนคมชะตาของโลก

การวเคราะหทางการเมองในแตละครงเขยนไวแตละยคและเวลาไมไดพจารณาวา ขอสรปจะถกตองในระยะเวลานนกจรง แตจะอาจถกตองในระยะเวลาตอมากได ดงนกภมศาสตรชาวองกฤษ กอรดอน อสต (Gordon -East) ยนยนวาทฤษฏของแมคคนเดอร “ประกอบดวยขอความสำคญทวไปและสรปผลทไมใคร จะวเคราะห

16

วจารณไดอยางถกตอง” ในโลกแหงความกาวหนาทางวทยาการอยางรวดเรวน เมอมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ภมศาสตรทเกยวกบอาณาเขต ควรจะไดรบการหยบยกขนพจารณาคณคาใหม

นกปราชญจะตงปญหาวาความคดเหลานจะถกตองแคไหน แตกไมควรมองขามหรอไมสนใจตอพฒนาการทางภมศาสตรการเมอง ทบคคลเชน มาฮาน แมคคนเดอร และสปกแมน นำมาวเคราะหคตนยมทางการเมองนซงยงขนชออยจนกระทงในปจจบน

ภายหลงสงครามโลกครงท2 การพฒนาทางแนวคดของทฤษฏใหมๆไดปรากฏขนมา โดยถอวาทางอากาศเปนสงทสำคญทสดโดยนายพนตร อเลกซานเดอร เดอ เซเวอรสก เจาของหนงสอ “มหาอำนาจทางอากาศหรอพลงทางอากาศ : กญแจไปสการอยรอด” (Air Power : Key to Survival) เขาบรรยายถงมหาอำนาจคขวโลกในอเมรกาเหนอและยเรเซย และสรปวาประเทศอตสาหกรรมทยงใหญ ควรพยายามรวบรวมความยงใหญทางการทหาร โดยการสถาปนาความยงใหญทางอากาศดขน เขารสกวาการทจะยบยงการรกรานของคอมมวนสตอยางไดผลนนควรเปนวธการเบดเสรจ โดยใชความสามารถอนยงใหญทางอากาศเพอทำลายลางศตรลงอยางแทจรง แตในปจจบนนจะเหนวาแนวความคดของสหรฐกเปลยนไปแทนทจะใชวธทเผชญหนาดวยสงคราม กลบใชวธทางดานสนตหนมาตดตอ กบจนคอมมวนสตมากกวาจะใชวธการเปนศตร

3. การศกษาถงภมภาคทางการเมอง (การปกครอง) ระหวางระยะแรกของครสตศตวรรษท2 งานทสำเรจลงทางดานแขนงภมศาสตรการเมองนนยงไมครบทกดานตางๆของมหาอำนาจโลก แนวโนมทนกภมศาสตรการเมองกำลงพฒนาอยนนไดแก การศกษาพจารณาอยางละเอยดเกยวกบปญหาเฉพาะทางภมศาสตรการเมอง อาท ประมาณป ค.ศ. 1920 มหนงสอดเยยมหลายเลมออกมาในประเทศองกฤษในหวขอวชาเกยวกบพรมแดนระหวางประเทศ ระหวางการประชมเรองสนธสญญาสนตภาพ ภายหลงสงครามโลกครงท 1 นกภมศาสตรการเมองสามารถทจะรบใชบรการงานนได ในเมอถงเวลาทจะลากพรมแดนเขยนแผนทยโรปใหม ดร. ไอไซอาห โบวแมน (Dr.Isaiah Bowman) ในขณะนนเปนผอำนวยการสมาคมภมศาสตรอเมรกน ผแทนอเมรกนไดนำมาใชเปนรากฐานในการอภปรายกบผแทนของฝายชาตสมพนธมตรอน ๆ ดงนนแสดงใหเหนคณคาของวชาภมศาสตรการเมองทอาจนำมาใชปฏบตการรวมกบกจกรรมเกยวกบความสมพนธระหวางประเทศไดเปนอยางด

ในป ค.ศ. 1921 ดร.โบแมน ไดพมพหนงสอชอ โลกใหม (The New World) ซงสวนมากเขาไดอภปรายถงแดนปญหาทางดานภมศาสตรการเมองทปรากฏทวไปในโลก หนงสอเลมนยอมรบกนวา เปนหนงสอทแสดงผลงานสำคญทสด เลมทมอยในวชาภมศาสตรการเมองไดรวบรวม ขอเทจจรงเกยวกบปญหาสำคญในแดนตางๆ ในระยะเวลานนเอาไว และวเคราะหไวอยางดดวย ดวยวธการนทำใหเนนถงความสำคญของการศกษาเกยวกบภมภาคภายในขอบขายของวชาภมศาสตรการเมอง หรอทเรยกวาภมภาคทางการเมอง

การพฒนาอยางมากในทางทฤษฏ ทางวชาภมศาสตรการเมอง บงเกดผลปรากฏในหนงสอ และบทความมากมายทางดานวชาแขนงน นกเขยนเหลานอาจแบงอยางหยาบๆ ออกเปนสองพวกดวยกนคอ พวกเขยนแบบมระบบ และแบบภมภาค งานทเปนตวแทนทางดานนไดแกงานของ ศาสตราจารย ฮารตธอรน (Harthorne) คอเรอง “การพฒนาไมนานนกในทางภมศาสตรการเมอง” (Recent Developments in Political Geography )

17

โบวแมนเขยน “ภมศาสตรกบภมรฐศาสตร” ( Geography VS. Geopolitics) และ ศาสตราจารย โจนส เขยน“ทฤษฎรวมทางภมศาสตรการเมอง” (A Unified Field Theory of Political Geography) และอนๆอกมาก

สวนทางดานเกยวกบภมภาค ไดเกยวกบพนทหรอดนแดนโดยเฉพาะ หรอประเภทของปญหาตางๆเปนตนวาปญหาทเกยวกบพรมแดน และปญหาเกยวกบการเลอกตง ในบรรดานกเขยนทสำคญคอ โบรค (Brocks) ผเขยน “ปญหาพรมแดนทางธรรมชาต” (The Problem of Natural Frontiers) Saucerman เขยน “การเปลยนแปลงอาณาเขตในยโรป” (International Transfers of Territory in Europe) และแวมโบจฮ เขยน “การออกเสยงประชามตตงแตสงครามโลก” (Wambaugh, Plebiscites Since The World War) หนงสอบางเลม เชนของ ดร. วตเตลซ (Whittlesey) คอเรอง “แผนดนและรฐ” (The Earth and The States) แมจะอยในเคาโครงเรองของวธการเขยนแบบภมภาค แตกประสบคามสำเรจในการเขยนแสดงถงการพฒนาทางความคดทางวชาภมศาสตรการเมองทสำคญหลายประการเขาไว

ปจจยทาง “ระวางท” และทางกายภาพในวชาภมศาสตรการเมองปจจยทาง ระวางท หรอ Space เปนปจจยทสำคญมากเพราะเปนพนฐานทรฐตงขนหรอเรมขนมา จงเปน

ทมาและทอยอาศยของประชากร ระวางทเปนสงทสามารถยดหยดได และสามารถเปลยนแปลงไดไปตามกาล และมสงทประกอบดวยลกษณะตางๆทเกยวกบดนแดน มทงผลดและผลเสยตอรฐเปนอยางมากระวางทมปจจยอยหลายประการ

-ปจจยทมองเหนภายนอก เชน ขนาด รปราง พรมแดน-ปจจยทมองเหนภายใน เชน แดนแกน เมองหลวง

18

และยงมในสวนทเกยวกบดานกายภาพโดยตรง เชน ภมอากาศ พนผวโลกหรอภมประเทศ ดน และรวมไปถงพนนำ นานนำ พชพรรณธรรมชาต ทรพยากรธรรมชาตทมอยในพนทนน

ไทยทอยทามกลางภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทำใหเกดผลสำคญทางดานเศรษฐกจ และการเมองตอประเทศไทยอยางมาก เพราะประเทศไทยมรปรางยาวและแคบมากกวากวาง ยนลำอยระหวางมหาสมทรอนเดยและทะเลจนใต ลกษณะแบบนทำใหมโอกาสในการตดตอคาขาย แตในขณะเดยวกนนนทำใหงายตอการบกรกเปนอยางมาก เหมอนอยางทประเทศญปนไดยกทพขนทางบกทางคาบสมทรภาคใตของไทย ไดเรมเปดฉากสงครามดานเอเชยบรพา เมอวนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2486

ในเรองตวอยางเกยวกบทรพยากร คอ แร และ อากาศ เหลานลวนแสดงถงลกษณะเดนของเรองปจจยระวางท ฉะนนการพจารณาเหตผลในทางภมศาสตรและการเมองตองเปนการวเคราะหเหตผลของปจจยตางๆ ผสมผสานกนโดยรอบ โดยเฉพาะดานระวางท วฒนธรรมและเศรษฐกจ แตในตอนแรกนนจะเนนใหเหนปจจยสำคญทางดานระวางทและดานกายภาพแตอยางเดยวกอนตามลำดบดงน

1.ทตง (Location) อาจเปนปจจยทสำคญทสด โดยเฉพาะทตงสมพนธ (Relative Location) ความใกลไกลทะเลหรอแผนดน สงเหลานจะมผลสะทอนตออำนาจ และความรงเรองมนคงหรอความหายนะของรฐอยางมาก แตถงอยางไรกตามคณคาอาจเปลยนไปตามกาลสมย โดยเฉพาะในยคทมการเปลยนแปลงคมนาคมขนสง ความกาวหนาทางเทคโนโลยทางอาวธยทโธปกรณ ลวนแตแสดงลกษณะของระวางท ทยดหยนไปไดตามการเวลา ยกตวอยาง ทตงของเกาะองกฤษ เปนเกาะทอยหางไกลความเจรญ แตเมอมคนไปคนพบ ทำใหเกาะองกฤษกลายเปน มทตงทเปนศนยกลางของโลกเกาและโลกใหม ความสำคญไมไดมเพยงแคดานยทธศาสตรเทานนทางดานการเมองและเศรษฐกจกตามมาดวยเชนกน ยงมตวอยางอกมากทเกยวกบการเปลยนแปลงคณคาในทาง ระวางท ของทตงน

ประเภทและลกษณะของทตง1.ทตงโดยตรงทกำหนดตามละตจด ลองจจด ทตงลกษณะนอาจมความสำคญนอยกวาทตงสมพนธแตยง

คงแสดงถงความสมพนธบาง เชน แสดงถงความสมพนธ ลม ฟา อากาศ ประเทศทตงอยในเขตรอนเขตละตจดตำ มพชพรรณธรรมชาตแบบเมองรอน

2.ทตงสมพนธกบพนนำและพนดน มลำดบความสมพนธกนตงแตการมทอยภายในพนดนลงไปจนถงทตงทคอยๆตดทะเลไปตงแตนอยจนมากขน ตามลำดบดงน

2.1.ทตงภาคพนหรอภายในทวป เปนทตงทไมตดทะเลในลกษณะเชนนอาจเปนการเสยเปรยบทางเศรษฐกจอยางมาก ถายงทตงอยในทวปซงบางทเรยกวา ทตงภายใน ไมมเศรษฐกจ เสนทางคมนาคมทสะดวก เชนประเทศลาวทตองอาศยเสนทางจากไทยและเวยดนามเทานน ในทวปเอเชยนอกจากลาวยงมอกประเทศทหาทางออกทะเลไมไดในทวปแอฟรกากมหลายประเทศ เชน มาล อบเปอรวอลดา และอนๆในสวนอเมรกาใตกมอย 2 ประเทศคอ โบลเวยและปารากวย

19

ในทวปอเมรกาใตจดอยในสวนของแดนประตหลง เปนทตงทมปาดงดบ บงลมหรอเทอกเขาสง การบกเบกทางทรพยากรกลำบากแดนประตหลง ทเตมไปดวยปาดงดบ ในบรเวณบางแหงกยงหาวธแกไขกนโดยสรางถนน สรางทางรถไฟ ผานประเทศอนสทะเลในทวปยโรปนอกจาก นอกจากประเทศรสเซยแลว ยงมประเทศทมลกษณะมแดนประตหลง ไดแก โปรตเกส เนเธอรแลนด นอรเว สวเดน และ ฟนแลนด ประเทศทงหมดนมดนแดนตดทะเลแตมลกษณะชายฝงททรกนดาร มประชากรอยเบาบาง

2.2.ทตงภาคพนสมทร เปนทตงทอยใกลชดทะเล หรอมหาสมทร หรอไมหางไกลมหาสมทร มความสำคญตอรฐอยางมาก เพราะงายตอการขนสง ตดตอคาขายคมนาคม และในทางตรงกนขามตองมกำลงทางเรอทจะคอยปองกนศตร และทำใหประเทศทมทางออกทะเลนมความรเกยวกบการเดนเรอ การประมง การคา ฯลฯ จะมความชำนาณจนเรยกไดวาเปนเจาทางทะเลทตงทเกยวกบทะเลโดยละเอยดจะมระดบดงน

-ทตงตดทะเลดานเดยว อยในทวปทมชายฝงทะเลไมคอยเวาแหวง ไมมอาว มแหลม หรอคาบสมทรมากเชนในทวปแอฟรกาและอเมรกาใตเปนตน

-ทตงของรฐทตดกบทะเลมากดาน เชน สองดาน สามดาน เชนประเทศไทยมทางออกทางทะเลอยางนอย 2 ดาน คอ ดานใตททางออกทางอาวไทยไปสทะเลจนใต และ ดานตะวนตกเฉยงใตกออกสทะเลอนดามนไปยงมหาสมทรอนเดย แตสงทเสยเปรยบดานทะเลทางอาวไทยคอการเปนทะเลกงปดลอมประเทศทมทตงเปนทะเล 3 ดาน สวนมากจะเปนลกษณะคาบสมทร ซงเปนลกษณะของดนแดนทมโอกาสยนลำไปในทะเลไดเกอบทกดาน มความสำคญรองจากทตงเปนเกาะ เชน อตาล กรซ สเปน และอนเดย

ประเทศทอยตดกบมหาสมทรหรอทะเลเปดจงไดเปรยบในเรองนมาก เชนพวกประเทศในยโรปตะวนตก ในเรองของทตงยงมผลตอลมฟาอากาศ เชนทตงทอยภายในทวปมกมอากาศประเภทรนแรง อาจจะรอนจด หรอหนาวจด และอาจเสยเปรยบเพราะไมมนานนำหรอทะเลเปนทกนงายตอการยดครอง สวนทตงทอยตดทะเลนนมอากาศทอบอนเยนสบาย

1. ทตงทเกยวของกบประเทศใกลเคยง การทประเทศใดประเทศหนงตงอยในพนททเปนศนยกลาง หรอมพรมแดนตดตอกบหลายประเทศ ไมวาจะเลกหรอใหญกตามยอมมผลดและผลเสย หากประเทศทเราอยใกลเปนประเทศทออนแอ กงายตอการแทรกแซงหรอบกรกเขามาประเทศเราไดงาย และขนอยวาประเทศนนจะเปนมตรหรอไม ในแงทเกดผลดยอมสงผลในความสมพนธทดระหวางประเทศทำใหงายตอการคาขาย มการแลกเปลยนความคดและวฒนธรรม

-รฐกนกระทบหรอกนชน เปนทตงทกนระหวางประเทศใหญเปนประเทศทอยรอดมาไดเพราะเปนประทศทเลกๆตงอยใกลประเทศทใหญและทรงอำนาจ คลายกบเปนเกาะปองกนหากมการเกดรบประเทศทไดรบผลกระทบกอนจะเปนประเทศทกนระหวางประเทศเลกนนเอง

-รฐทมทตงเปนศนยกลาง ประเทศเหลานอาจตงอยทามกลางบรเวณใดบรเวณหนง ทงในดานการเมองและอทธพลเศรษฐกจ หรอเรยกตามลกษณะทฤษฎ แดนหวใจโลก ทตงทกลาวมาอาจเปลยนไปไดตามกาลสมย

20

ความสำคญของทตงในแตละรฐ เชนทตงของเกาะองกฤษในปจจบนมความเจรญกาวหนาทางการเดนทางอากาศ บรเวณขวโลกกบเปนแดนยทธศาสตรสำคญทเปนเสนทางตดตรงใกลทสด

2.ขนาด ขนาดของรฐเปนสงสำคญในแงอทธพลทควบคมทางดานการปองกน และการเมอง ขนาดของประเทศทมพนทใหญยงชวยสงเสรมทำใหมพนท ทจะขยายใหมแหลงประชากร แหลงอสาหกรรม เกษตรกรรมมากยงขน และยงไมตกเปนเปาหมายในการโจมตของขาศกมากจนเกนไป รฐทมขนาดใหญกมสวนทจะเสยเปรยบไดเหมอนกนสวนประเทศทมขนาดเลกนนกมลกษณะตรงกนขามในเรองทกลาวมา เกดภยอนตรายทจะถกกการโจมตไดงาย ชนดทอาจทำลายไดทวทงประเทศ

3.รปราง รปรางของรฐนบมความสำคญทางภมศาสตรเหมอนกน โดยเฉพาะในแงยทธศาสตรและการบรหารควบคมในประเทศในแงของการปกครองในรปรางของรฐทเปนวงกลมทมเมองหลวงเปนศนยกลางอยตรงกลางประเทศ

3.1.รปรางทสมบรณมาก ไดแกพวกทเปนวงกลม กะทดรด และมพนแผนดนตอเนองกน3.2.รปรางทไมกะทดรด รปรางทแปลกประหลาดอาจมผลในแงยทธศาสตรและเศรษฐกจ3.3.รปรางทสวนยอยแยกออกจากสวนใหญเปนพนดนทไมตอเนองกนหรอมรปรางแปลกแยกหรอไมปะ

ตดปะตอกนหรอแบบกระจดกระจายเปนเกาะเลกนอยโดยมดนแดนประเทศอนอยลอมรอบหลกภมศาสตรการเมอง

4.พรมแดน เขตแดน ชายแดนพรมแดนทางบก เขตแดน หมายถงบรเวณทอยระหวางพรมแดนของรฐตอรฐ หางจากศนยกลางของ

ประเทศ ยงเปนแดนบกเบกผจญภยอย สำหรบคำวา ชายแดน มความหมายคลายกบเขตแดนทยงเปนแดนทระกนดานและยงมปญหาระหวางแดนอยเสมอ สวนของพรมแดนเปนองคประกอบสำคญของรฐโดยมการกำหนดมากกวาชายแดน เพราะเปนสงทกำหนดขอบเขตอาณาบรเวณของรฐ โดยมเสนพรมแดนเปนแนวกำหนดหรอ ถาไมกำหนดลงไปกเปนแบบลายลกษณอกษรมเงอนไขไวในสนธสญญาระหวางกน สวนเขตพรมแดนคอแดนทตดตอกนระหวางสองประเทศฐานะของพรมแดนมลำดบดงน

1.พรมแดนทยอมรบโดยกฎหมายระหวางประเทศซงเปนลกษณะธรรมดาทวๆไปของพรมแดน2.พรมแดนทยอมรบแตเพยงบางประเทศ โดยเฉพาะระหวางประเทศใกลเคยงสองประเทศเทานน อาจ

เปนเพราะการเปลยนแปลงโดยไมมกฎหมาย3.พรมแดนทเปนไปตามกฎหมายแตประเทศใกลเคยงประเทศใดประเทศหนงไมอาจยอมรบได4.พรมแดนทมอยในแผนท แตไมปรากฏอยในพนทจรง

การกำหนดตกลงกนในเรองเกยวกบความพรมแดนมลำดบดงน1.การตกลงโดยทวๆ ไปทางการเมอง โดยใชการตดสนใจทางการเมอง เชนตกลงตามนโยบายของรฐบาล

ทเกยวของ2.การกำหนดพรมแดน โดยใชทางสนธสญญา อาจตกลงกนบนโตะ บนกระดาษ โดยเขยนทำสญญา

ระหวางกน

21

3.การปกปนพรมแดน การปกปนเสนพรมแดนลงตรงพนทนนเลย มเครองหมายหมดเขตประเทศและอนๆ ขนท3 นบเปนขนทสำคญทสด มผแทนระหวางสองประเทศทมพรมแดนนน หรอมประเทศอนๆ ยอมรบรเปนพยานอยดวยกจการหนาทสำคญของพรมแดนนอกจากใชเปนเครองกำหนดการแสดงอาณาเขตของรฐแลว ยงมหนาทเพมขนเรอยๆ เชนเรองของการอพยพ การขนสนคาเขาและออก การกำหนดดานภาษ และอนๆแลวแตจะมการตกลงกนระหวางประเทศไหนบางหนาทของพรมแดนทมตอรฐจะเพมทวมากขน สลบซบซอนมากขนทกท เชนการเกบภาษสงขน ผรายขามพรมแดนประเภทของพรมแดนแบงไดเปน 2-3 ประเภทใหญๆ ประเภทแรกถอตามลกษณะทตงเดมทางกายภาพและอกประเภทหนง ถอตามลกษณะทางวฒนธรรม

1.พรมแดนทางกายภาพหรอธรรมชาต ตามความเปนจรงแลว มนษยเปนผกำหนดขนมา ไมเกยวกบทางกายภาพ แตกฎเกณฑนนอาศยลกษณะทอยเดมของดนแดนทอาศยจะเหนไดงายตามลกษณะภมประเทศนนๆ เชน อาศยตามเทอกเขา แมนำ ทะเลทราย หนอง บง เปนแนวตามกำหนด

-ตามเทอกเขา ภเขา ดจะมกำหนดทเหนเดนชดแตกยงเปนปญหายงยากเกดขนได เพราะภเขาไมไดเปนแนวแคบเลกๆยงมความกวางยาวคดเคยวสลบซบซอน

-ตามแนวทะเลสาบ แมนำ แมแมนำจะเปนลกษณะภมประเทศทมองดโดยเฉพาะทางอากาศจะเหนเปนแนวเดนชด เพราะนำเปนสวนสำคญของชวตของคน ทอาศยอยรมนำไดใชประโยชนหลายประการในประวตศาสตรของมนษยชาตกแสดงวาอารยธรรมเรมแรกแตโบราณกเรมจากลมนำ เชน ลมนำไทกรส-ยฟรตสของบาบโลเนย และอสซเรย

2.พรมแดนทางวฒนธรรม เปนพรมแดนทแบงเขตประชากรทตางเชอชาต เผาพนธ หรอตางศาสนา ภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ และกกอใหเกดปญหาระหวางรฐ แตกไมสามารถเปนเชนนนไดกเพราะพรหมแดนทถอตามแนวประชาชาต มกมปญหาเกยวกบความยากลำบาก ทจะกำหนดกฎเกณฑ ลงไปใหชดแจง เพราะในรฐหรอประเทศเดยวกนนนมกประกอบดวยประชากรหลายกลม อยางไรกตาม พรมแดนทกำหนดลงไปแลวเหลาน ถาไมเกดการกระทบกระทงกนเปนเวลานาน พรมแดนนนกจะลดปญหาความตงเครยด พรมแดนทางเชอชาตนในบางครงกสอดคลองกบลกษณะพรมแดนทางกายภาพอยางด ทำใหเกดการผสมผสานทางวฒนธรรมและกายภาพ กอใหเกดลกษณะพรมแดนทเปนอดมการณ ดงเชนพรมแดนระหวางสหรฐอเมรกา และเมกซโกทมแมนำรโอกรานเคเปนแนวแบง กอาจถอวาเปนพรมแดนทงวฒนธรรมและกายภาพ โดยแบงกลมชนพวกโกลอเมรกากบลาตนอเมรกน และมแนวแมนำเปนพรมแดนทางธรรมชาตดวย แนวพรมแดนทเปนภเขาทางตะวนตกทชวยแบงชนชาตไทยพมา เชนเดยวกบทศเขาพนมดงรกทแบงชนชาตไทยจากเขมร เปนตน

3.พรมแดนทใชวตถเปนหลกหรอพรมแดนประวตสาสตร เปนพรมแดนทถอตามหรอยงทงรองรอยประวตศาสตรของพรมแดนเกาไว เชนลกษณะทางกายภาพของตวอาคารบานเรอน ศลปวตถทเปนสถาปตยกรรมประจำหรอลกษณะสำคญของชาตนนๆ อยางไรกตามดนแดนใด หรอศลปวตถใดทอยแดนนน จนกำหนดพรมแดนเปนพรมแดนทยอมรบโดยทวไปแลว ถาเกดการเรยกรองกนขน เจาของทดนหรอดนแดนนนอาจตองอางสทธวา

22

เปนแดนประวตศาสตรของตน เชนเกาะบางเกาะในประเทศไทย หรอนานนำกนอาวไทยรปตว ก. นนใครจะมาอางมได ถอวาเปนพรมแดนประวตศาสตรของไทย แมแตชอกยงใชวาอาวไทย

4.พรมแดนเรขาคณต เปนพรมแดนทมองเหนเปนเสนตรงๆไมคดเคยวในแผนท การลากพรมแดนชนดนกเพอความสะดวกในการกำหนดอยางงายๆในแผนกระดาษแผนท โดยไมตองไปสำรวจในพนแผนดนจรง ในเมอแผนดนนนกวางขวางหางไกลหรอทรกนดารเกนไป การกำหนดพรมแดนชนดนม สาม ลกษณะคอ ตามแนวละตจด ลองจจด พรมแดนแบบนเรมใชในสมยแรกกตามองคการสนตปาปา ในปจจบนนกไดแกการแบงพรมแดนระหวางเกาหลเหนอและเกาหลใต ประมาณละตจด 38 องศาเหนอและทกำหนดละตจด 17 องศาเหนอเปนเวยดนามเหนอและเคยแบงเวยดนามใต แตเดมแดนนนยมลากกำหนดในเขตทมคนเบาบาง พรมแดนเรขาคณตทกำหนดอยางนอยตามวธการทกลาวมาแลวขางตนน บางครงกไมกอใหเกดปญหาประการใด ถาไปลากในทมประชากรบางมากหรอไมมอาคารสถานทกอสรางอยในบรเวณนน แตถาเกดกำหนดลากไปแลวไปปรากฏวาลากผานชมชนหมบาน เชนในทวปแอฟรกาในพนทจรงแลวพรมแดนเรขาคณตบงเอญลากผานชมชนเดยวกน

-พรมแดนบรรพกาล หรอพรมแดนทเกดกอน ไดแกพรมแดนทมการตงถนฐาน ทมการพฒนาทางดานวฒนธรรมและสงกอสราง เมอมการกำหนดพรมแดนโดยลากเสนพรมแดน ถาถอตามแนววฒนธรรมเหลานกไมมปญหาอะไร กยงทำใหพรมแดนนกระชบยงขนตามแนวพรมแดนทมอยแลว

-พรมแดนลากซอน ในทางตรงกนขาม ถาพรมแดนเหลานไดกำหนดภายหลงมการพฒนาการตงถนฐานอยในบรเวณนนมากอนแลว เชนพรมแดนระหวางปากสถานตะวนตกและปากสถานตะวนออกทลากซอนกลมชนทเคยรวมอยแควนเดยวกนมากอน และพรมแดนทหลงนถาไปลากผากลมชนเผาเดยวกนดงกลาวมาแลวในทวแอฟรกา

-พรมแดนทางทะเล มความสำคญพอๆ กนหรอยงกวาพรมแดนทางบก มความสำคญทางดานเศรษฐกจ การเมอง และทางยทธศาสตร เชนเปนแนวปองกนทะเลพวก ป ปลา หอย และทรพยากรแรธารต และการปองกนการสญเสยของรวมกน เชนเรองภาวะแวดลอม การกำหนดพรมแดนนานนำ การกำหนดแดนนานนำนนมปญหามาชานานในแงทจะกำหนดเขตนานนำอยาง จากบรเวณไหนถงไหน มากนอยออกไปเทาไหร ในสมยทเรมมการเดนเรอแสวงหานานนำตางๆ เรอเหลานตองมปนคอยคมกน เชนเดยวกบ เมองตามชายฝงทะเลจะเปดโลงรบภยทางทะเล พรมแดนทางนำไดมการกำหนดไวตางๆกน เชนนานนำของรฐไหนกควรมสทธในนานนนๆ นกกฎหมายชาวฮอลนดาผหนงชอ คอรเนลอส แวน บนเคอรโชค อยางไรกตามแนวกำหนดเขตพรมแดนทางทะเลของแตละประเทศ เชน 3 ไมลจากชายฝง ซงทจรงกดประหนงวาหางจากกระสนเรอ บางรฐใดมดนแดนตดกบชายฝงทะเลจะเปดโลงรบภยทางทะเล

1.1.นานนำภายใน ไดแกสวนทเปนอาว ปากนำ ทะเลสาบ นำเคม และนานนำอนทอยภายในแนวหลก ทกำหนดทะเลอาณาเขต

1.2.ทะเลอาณาเขต นานนำทพนเขตแนวหลกทลากระหวางจดทตางๆออกมาเพอเปนแนวรวมแทนระยะจากฝงไปสทะเลภายในเขตนานนำดงกลาวนถอเปนเขตทรฐนนๆ

1.3.เขตตดตามหรอตอเนองออกไป เขตนเปนบรเวณทอาจแตกตางกนไปแตละรฐ ซงตางกอางสทธอนนเพอปฏบตหนาทควบคมนานนำสวนน เพอสทธในการทจะคนหาเรอทสงสยวาอาจเขามาผดกฎหมาย หรอเปน

23

นานนำทอาจนำเรอไปได เพอไมใหเกดปญหาในการขดเจาะแสวงหานำมนอาวไทย เพอวางมาตรการกอนทจะใหบรษทนำมน ตางประเทศมาถอสมปทานขดเจาะนำมน ดงเชนทกำลงกระทำอยหลายบรษทในขณะนบรเวณไหลทวปดวย

1.4.เขตไหลทวป เรองทนบวาเปนการยากทจะกำหนดลงไป ใหเดนชดวาในระหวางเขตตดตามกบเขตไหลทวปนเขตไหนเปนเขตไหนกน สทธทบางรฐ อางทจะใชสทธในเขตตดตามตามนวากวางไกลออกไปแคไหนนกเพอเปนการกำหนดเขตไหลทวปใหเหมาะสมดวยพรมแดนทางอากาศ เมอพดถงสทธเสรภาพทใชในบรเวณนานนำได อยางเสรโดยเฉพาะในทองทะเลดงกลาวแลวเชนน กมผกลาวถงเสรภาพทางอากาศอกดวยวาจะมขอบเขตไดนอยเพยงใด นอกเหนอจากทแตละรฐพยายามมสทธในทองฟาเหนอรฐของตนเอง อยางไรกตาม หลงจากทมการประชมถกเถยงหลายครง ทกรฐตางกอางในสทธของแดนทองฟาทอยเหนออาณาเขตของรฐของตน โดยถอวายานอากาศใดไมมสทธแตนอยทจะบนผานอาณาเขตของรฐใดๆได นอกจากจะไดรบอนญาตใหผานรฐนนๆ และทงนตองอยภายใตกำหนดกฎเกณฑทวางไวโดยเฉพาะดวย เชนตองปฏบตตามเสนทางทอนญาตใหผานไป ไมใชวาจะผานทองฟาของประเทศนนไดตามเสนทางตามใจชอบ และตองอยในระดบความสงทกำหนดอนญาตไวดวย การแลนผานจะอนญาตบางชวโมงในเวลากลางวนหรอในเวลากลางคน ตามอาณาบรเวณทองฟาทอยเหนอทะเลอาณาเขตและอาณาเขตบนพนดนทกำหนดไว ทงนกเพอความปลอดภยของประเทศของตนทอาจไดรบภยอนตรายจากเครองบนของประเทศอนนนเองสรปไดวา พรมแดนของรฐทประกอบดวยลกษณะตางๆ จะเปนพรมแดนทางบก ทางนำ หรอทางอากาศกตาม การทจะกำหนดเขตพรมแดนลงไป ถาไดมการพจารณาอยางละเอยดครอบคอบทกแงทกมมแลว กอาจจะใชเปนรากฐานของพรมแดนทดทถกลกษณะไดกจะกอใหเกดผลประโยชนอยางมากทงทางดานเศรษฐกจ การเมอง และยทธศาสตร อาจถอไดวาเปนพรมแดนอดมการณ แตอยางไรกด พรมแดนทดนนไมจำเปนตองถอเสนแนวทลากกำหนดกได พรมแดน อาจถอปฏบตตามแนวความคด อดมคตทางการเมองของแตละรฐ ฉะนนจงมลกษณะซบซอนมากขนทกวน เหนไดวาพรมแดนหรอเขตของรฐนนเกดการขดแยงไดวเคราะหพรมแดนไทย

ประเทศไทยเปนประเทศทตงอยทามกลางภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต กยงผลดงกลาวมาแลววามผลดและผลเสย ผลดกคอเราไดมโอกาสตดตอคาขายแลกเปลยน ความรความคดวฒนธรรมกบประเทศเพอนบานใกลเคยง แตในขณะเดยวกนถาประเทศใกลเคยงเกดไมใชมตร เกดกลายเปนศตรกบไทย กทำใหเกดศกหลายดาน พรมแดนไทยกบพมา

เรมตนจากจงหวดระนองทลำนำกระ (เสนรง ๑๐ ลบดา เหนอ)เปนแนวเสนเขตแดนตอไปทางเหนอตามแนวสนเขาตะนาวศร สนเขาถนนธงชย สนเขาแดนลาวไปจดแมนำโขง ทจดเสนรง ๒๕ องศา ๕ ลปดาเหนอทกงอำเภอเชยงแสน จงหวดเชยงราย แนวพรมแดนดานนยาว ประมาณ ๑,๔๕๐ กโลเมตร ไมสคดโคงมากนกสวนใหญเปนทวเขาสงใหญ

เสนแบงเขตแดนไทย - พมา ไดกำหนดขนตามหนงสอสญญาททำระหวางสยาม (ไทย) กบองกฤษ โดยแบงออกเปน ๒ ตอน คอ (๑) แนวเขตแดนไทย - พมา ชวงตอนลาง ตงแตสบเมยจนถงปากนำกระบร ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เมอ พ.ศ. ๒๔๐๘ (ค.ศ. ๑๘๖๕) องกฤษไดสงขาหลวงใหญประจำอนเดย

24

มาตดตอกบรฐบาลสยาม เพอขอปกปนเขตแดนระหวางสยามกบพมาขององกฤษ และไดมการจดตงคณะขาหลวงปกปนเขตแดนรวมกนขนมา ขาหลวงปกปนเขตแดนไดรวมกนสำรวจ และชแนวเขตแดน ซงกระทำกนในชวง ๒ ป ระหวาง พ.ศ. ๒๔๐๘ - ๒๔๑๐ (ค.ศ. ๑๘๖๕ - ๑๘๖๗) ฝายองกฤษเปนผจดทำแผนทโดยเรมตงแตสบเมย (จดทแมนำเมยบรรจบกบแมนำสาละวน) ลงมาจนถงปากนำกระบร ซงออกสทะเลทปลายแหลมวกตอเรย หลงจากทำแผนทแสดงแนวเขตแดนบรเวณน เปนทเรยบรอยแลว ไดมการทำหลกฐานทางกฎหมาย ในรปของอนสญญาลงวนท ๘ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๑๑ (ค.ศ. ๑๘๖๙)

(๒) แนวเขตแดนไทย - พมา ชวงตอนบน ตงแตสบเมยจนถงสบรวก ชวงน เกดขนในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยไดมการทำหนงสอสญญากลกตตา เมอ พ.ศ. ๒๔๑๗ (ค.ศ. ๑๘๗๔) กำหนดใหตงแตสบเมยขนไปทางทศเหนอ แมนำสาละวนเปนแนวเขตแดน ระหวางสยามกบพมาขององกฤษ โดยมตวลำนำเปนกลาง ฝงตะวนตกเปนดนแดนของพมา และฝงตะวนออกเปนดนแดนของสยาม ยกเวนดนแดนสวนเลกๆ ทางตะวนออกของแมนำสาละวน ทยงเปนของไทยอย คอ เมองตวนและเมองสาด ซงไทยกตองยอมยกดนแดนสวนนใหแกพมา ขององกฤษ ใน พ.ศ. ๒๔๓๕ (ค.ศ.๑๘๙๒) ตอมาใน พ.ศ. ๒๔๗๔ (ค.ศ. ๑๙๓๑) ไดมการแลกเปลยนหนงสอความตกลงวาดวย เขตแดนระหวางพมา (เชยงตง) กบสยาม ใหใชแนวรองนำลกของแมนำสายเปนแนวเขตแดน แทนทจะใชแนวกงกลางลำนำตามทกำหนดไวแตเดม และในเดอนธนวาคม พ.ศ. ๒๔๘๓ ไดมการแลกเปลยนบนทก ใหใชหลกเกณฑแนวรองนำลกเปนแนวเขตแดน ขยายออกไปถงแมนำรวกดวยเชนกนแนวพรมแดนระหวางไทยกบลาว ยาวประมาณ 1,750 กโลเมตร เรมจากจดรวมระหวางแนวแดนไทย ลาว พมา ตรงแมนำรวกบรรจบกบแมนำโขงตามทกลาวมาแลว แนวเสนพรมแดนจะทอดไปทางใตตามรองนำโขง ทางตะวนออกและวกลงไปทางใต แนวพรมแดนจะทอดไปตามลำนำโขงเปนประมาณ 866 กโลกรม ตามอนสญญาททำใหไทยเสยเปรยบความยาวของเสนเขตแดนไทย - ลาว มรวมกนทงสน 1810 กโลเมตร ประกอบดวย

1. เสนเขตแดนตามรองนำลกของแมนำโขง ยาว 97 กโลเมตร ในจงหวดเชยงราย2. เสนเขตแดนตามสนปนนำของทวเขาหลวงพระบาง ยาว 505 กโลเมตร ในจงหวดเชยงราย พะเยา

นาน อตรดตถ และพษณโลก3. เสนเขตแดนตามรองนำลกของแมนำเหอง ยาว 19 กโลเมตร ในจงหวดพษณโลก4. เสนเขตแดนตามรองนำลกของแมนำเหอง ยาว 134 กโลเมตร ในจงหวดเลย5. เสนเขตแดนตามรองนำลกของแมนำโขง ยาว 858 กโลเมตร ในจงหวดเลย หนองคาย นครพนม

มกดาหาร อำนาจเจรญ และอบลราชธาน โดยจงหวดหนองคายมเสนเขตแดนในลำนำโขงยาวทสด คอ 329 กโลเมตร

6. เสนเขตแดนตามสนปนนำของทวเขาพนมดงรก ยาว 197 กโลเมตร ในจงหวดอบลราชธาน

ปญหานานนำไทย ปญหาขยายอาณาเขตและไหลทวปของประเทศทมนานนำใกลเคยงกบไทย โดยเฉพาะประเทศเวยดนาม กมพชา และอนโดนเซย ทมนานนำรวมกนในบรเวณอาวไทย ในปจจบนหลายประเทศตางกประกาศ

25

ขยายเขตนานนำไหลทวปและเขตเศรษฐกจเฉพาะของคนออกไปตามขอเสนอทประชมเกยวกบปญหานานนำหลายครง เชน ทกรงเจนาวา คารากส และครงสดทายทนครนวยอรก ปญหาสำคญคอบรเวณอาวไทยเกอบไมถง 200 เมตร ลกษณะเปนไหลทวป และเมอมการสำรวจพบวาบรเวณอาวไทยอดมไปดวยแหลงปโตรเลยม ไทยไดอางสทธทะเลอาณาเขตและไหลทวปเปนครงแรกบรเวณแกนหรอพรมแดน เปนพรมแดนแกน เปนบรเวณใจกลางสำคญของรฐ เปนลกษณะเดนของภมภาคหรอดนแดน ในทางภมศาสตรการเมองแดนแกนมความหมายกวางขวางออกไป ถอวาเปนศนยกลาง ในกลางของอทธพลสำคญทางการเมองของรฐ หรอศนยกลางการเมองรองๆ ลงมาถารบนนมแดนแกนอยหลายบรเวณดวยกน

ในทวปยโรปมหลายแหงทมบรเวณนนตอมาไดรบเลอกเปนทตงของเมองหลวงหรอกลาวอกนยหนงคอ เมองหลวงของหลายประเทศในทวปยโรปมกจะตงอยในบรเวณแดนแกนนนๆ เชน ฝรงเศส แดนแกนราบหรอแองปารส

ในทวปเอเชย ในประเทศทมขนาดกวางใหญและมประชากรอาศยอยมาก เชนประเทศจนพนแผนดนใหญ จะมแดนแกนถง 2 หรอ 3 บรเวณ จากแดนแกนดงเดมทเปนแหลงอารยธรรมโบราณของจนทอยตอนกลางของแมนำเหลอง ทมสาขาคอแมนำไหวตอมาไดมการขยายเขต การตงถนฐานมาอยในบรเวณทราบตรงใกลปากแมนำแยงซเกยง มดนอดมสมบรณตดกบทะเลไดสะดวก

ในทวปอเมรกาเหนอดนแดนโลกใหมเชนเดยวกบอมรการใต แดนแกนจะเรมแรกตามบรเวณชายฝงตะวนออกทอยตรงขามกบชายฝงทวปยโรป เขาไปขางในจนถงแนวเทอกเขาแอปปาเลเซยน และตอมากขยายเลยเขาไปจนถงบรเวณทะเลสาบใหญ ในปจจบนบรเวณดงกลาวกมประชากรอาศยอยอยางหนาแนน เปนศนยกลางทางเศรษฐกจประเทศสหรฐอเมรกาและแคนาดา หวใจสำคญทางอตสาหกรรม การคา และการคมนาคมขนสง ของประเทศ หรอเปนเพราะมลกษณะภมประเทศหรอภาวะภมศาสตรทางดานกายภาพทดและแตกตางกน สรปไดวาแกนแดนของประเทศซงเปนแดนหวใจสำคญทางเศรษฐกจ การเมอง การปกครอง และวฒนธรรมนน มกจะมลกษณะดงตอไปน

1.แดนแกนของรฐสวนใหญทมการเรมแรก จากความเปนชาตเปนประเทศมนคงจากบรเวณตอไปนน โดยมากจะขยายตวจากบรเวณดงเดมทเปนศนยกลางแหลงกำเนด

2.ถารฐใดประกอบดวยกลมดวยกนปจจยทางกายภาพในทางภมศาสตรการเมองลกษณะทางกายภาพทสำคญอนไดแก ลกษณะภมประเทศ ลมฟาอากาศ ดน หน พชพรรณและสตว

ประจำทองถน รวมทงทรพยากรธรรมชาต ลกษณะภมอากาศ มผลตอความเปนอยของมนษยเปนอยางมาก ทำใหคนมความกระตอรอรนหรอเฉอย

ชา ชาตมหาอำนาจทยงใหญหรอชาตทมอารยธรรมวฒนธรรมอยางสงสงนน สวนใหญจะอยในบรเวณทภมอากาศเหมาะสมในเขตละตจดกลางและในเขตทสงในเขตละตจดทตำ อากาศทไมเหมาะสมทมอปสรรคตอการตงถนฐานไดแก อากาศทรอนจดเกนไป หนาวจดเกนไป แหงแลงหรอชมชนหนกเกนไป

26

ลกษณะลมฟาอากาศทเหมาะสม ดนแดนทมอากาศเหมาะสมนน ในบางครงสำหรบบคคลบางพวกกไมอาจจะสรางความยงใหญได

เขตทภมอากาศทสงเสรมความเจรญกาวหนาของมนษยคอ อากาศชนและอณหภมปานกลาง ในบรเวณทสองของภมอากาศทสงเสรมใหรฐพฒนาทางการเมอง ไดแกอากาศแถบภเขาหรอทสงในละตจดตำของเขตรอนลกษณะของอากาศทมความแตกตางกน ยอมดกวาอากาศทคลายคลงกน การกำหนดเวลาในการรบลกษณะทางอากาศถอวาเปนสงสำคญตองพจารณาอยางรอบคอบวา ระยะไหนจะเปนตอนทไดเปรยบทสด อทธพลของลกษณะภมประเทศ ทเปนทราบ ภเขา ทราบสง ชองเขา มการกำหนดนานนำ การพจารณาทางดานพนท ระวางทและปจจยทางกายภาพเปนการแยกแยะใหเหนถงความสำคญของปจจยในแตละอยางวามความสำคญอยางไร

ปจจยทางดานมนษยและวฒนธรรมในวชาภมศาสตรการเมอง

27

ปจจยทางวฒนธรรมนบวาเปนองคประกอบสำคญมาก เชนเดยวกบปจจยทางดาน “ระวางท” โดยเฉพาะประชากรเองกถอวาเปนตวจกรสำคญของรฐ คณลกษณะของประชากรกอใหเกดโครงสรางของสงคมในรฐทอาจทำใหประเทศเปนปกแผนหรอแตกแยกได สงสำคญเหลานไดเชอชาต ศาสนา ภาษา ขนบธรรมเนยมประเพณ ระดบการศกษา และอนๆทประกอบกนขนมา

ก.ประชากร การศกษาเกยวกบประชากร หรอทเรยกวาประชากรศาสตร (Demography) คอการศกษาเกยวกบจำนวน การแจกกระจาย ความหนาแนน การเพมขน และการอพยพเคลอนยายประชากร รวมทงการศกษาเกยวกบลกษณะของประชากรในแงกลมอาย เพศ สถานภาพทางการศกษา สงคม ฯลฯ ของประชากร

ประชากรในแงภมศาสตรการเมองนบวาเปนตวจกรสำคญในการพฒนารฐ เพราะเชนเดยวกบทรพยากรทางธรรมชาตและปจจยอนๆ ในทางภมศาสตรทสงเสรมในเสรมสรางอำนาจของรฐ การเปลยนแปลงในเรองจำนวนประชากรกอใหเกดความแตกตางทางอำนาจกำลงคนซงเปนผลทำใหเกดการเปลยนแปลงในเรองดลแหงอำนาจระหวางชาต ความแตกตางในเรองอตราการเกดและการตายน กอใหเกดความกดดนในเรองพรมแดนระหวางประเทศ ยงจำนวนประชากรมมากขนเทาใดยงทำใหเกดการอพยพยายถนฐานมากขนเทานน

สภาพของประชากรในลกษณะทวไปมดงน

1.จำนวนหรอขนาดมากนอยของจำนวนประชากร ซงเปนองคประกอบของพลงแหงชาตทเหนอยางชดเจนตองพจารณาควบคไปเรองหนาทของรฐ วธทจะดอยางงายๆกคอพจารณาจากแผนททใชเสนโครงแผนทแสดงความถกตองของพนท จะเหนวามประเทศทมเนอทกวางใหญทเหนไดเดนชดกคอ สหภาพโซเวย สหรฐอเมรกา แคนาดา ออสเตรเลย จน ดงทกลาวมาแลวในเรองขนาดของประเทศ ความแตกตางในเรองของขนาดประเทศทเกยวกบจำนวนประชากรนน เปนอกมตหนงซงมความสำคญอยางยงในเรองเกยวกบภมศาสตรการเมองเพราะจำนวนประชากรนนยอมมความเกยวพนกบเนอทของรฐในบางครง ประเทศทมเนอทกวางใหญแตกลบมประชากรนอยไดแก แคนาดา ออสเตรเลย ประเทศทมเนอทเลกแตมประชากรมากเชน สหราชอาณาจกรเนเธอรแลนด ประเทศทมประชากรมากสวนใหญในทวปเอเชย

2.การแจกกระจายของประชากร ซงมความสำคญตอความกาวหนาในทางเศรษฐกจและการเมองของบรรดารฐหรอกลมภมภาคทางการเมอง

3.ความเจรญเตบโตของประชากร ซงปจจยในการเปลยนสถานะทางเศรษฐกจและการเมองโดยการแสดงออกซงอำนาจรฐ

4.โครงสรางของประชากร ในเมอจำนวนประชากรแตอยางเดยวไมอาจจะใชเปนมาตรการเพยงพอทเกยวกบการเปลยนแปลงของประชากรโครงสรางของประชากรจงควรนำมาใชเปนมาตรการสำคญ ทจะกอใหเกดผลด “ทรพยากรประชากร”

28

5.ความกดดนเกยวกบประชากร การเปลยนแปลงของประชากรในเรองจำนวนและโครงสรางมผลตอการเปลยนแปลงพรมแดน โดยเฉพาะระหวางดนแดนทดอยพฒนากบดนแดนทมงคงอดมสมบรณ

6.การอพยพเคลอนยายประชากร จะทำใหเกดปญหาเกยวกบพรมแดนระหวางประเทศหรอปญหาอนๆทอาจตดตามาภายหลงได

ประเทศทมประชากรสวนมากจะอยในเอเชย โดยเฉพาะเขตมรสมเอเชย และประเทศทมประชากรมากทสดคอสาธารณรฐประชาชนจน รองลงมาคออนเดย คประเทศทมประชากรรองลงมาคอ รสเซยและสหรฐอเมรกา นอกจากนยงมประเทศบราซลทมประชากรมากทสดในทวปแอฟรกา การทมประชากรเยอะนนอาจเปนอปสรรคยอย เพราะถาขาดเสบยงอหารทจะดแลคนสวนมากกจะเปนอปสรรคในการพฒนาประเทศทยงใหญ

2. การแจกกระจายและความหนาแนนของประชากร แสดงใหเหนอยตามแผนทโลกลกษณะทสะดดตามากทสด คอการแจกจายกนอยางไมสมำเสมอ และพนทสวนใหญของโลกยงมอยอกมากทมประชากรอาศยอยเบาบางหรอแทบไมมเลย หรอถาจะสรปคอบรเวณทมประชากรอาศยอยนอยนนสวนมากมกอยในสภาพอากาศทรอนจดเกนไป หนาวจดเกนไป ชมชนหรอแหงแลงมากเกนไป

แหลงประชากรหนาแนนของโลก

1.เอเชยตะวนออก สวนใหญจะหนาแนนอยทประเทศจนดนแดนคาบสมทร เกาหลและญปนการมประชากรอยมากเปนเพราะมอารยธรรมเกา มการตงถนฐานมาชานานแลว

2.เอเชยใต ประชากรสวนใหญของเอเชยใตจะจบกลมหนาแนนกนอยในบรเวณเทอกเขา และทะเลทรายปดลอมบรเวณทราบอดมสมบรณ เพราะบรเวณแกนของเอเชยใตแยกกนหลายบรเวณและมภาษาทแตกตางกน

3.ทวปยโรป ถงแมวาดนแดนจะแยกออกเปนประเทศตางๆอยางเหนไดชด แตประชากรจบกลมรวมกนอยในบรเวณเดยวกน ศนยกลางทมประชากรหนาแนนไดแก องกฤษ เนเธอรแลนด เบลเยยม ฯลฯ รปแบบของการกระจายของประชากรในทวปยโรปสะทอนใหเหนถงประวตศาสตรของการตงถนฐาน

4.ตะวนออกของอเมรกาเหนอ ตงแตชายฝงมหาสมทรแอตแลนตกไปจนถงบรเวณเทอกเขารอกกทางตะวนตก เปนการแจกกระจายคลายกบสภาพในยโรปตะวนตก

แหลงทมประชากรหนาแนนลงมา เชน ออสเตรเลย นวซแลนด อารเจนตนา เปนดนแดนบรเวณทอยในซกโลกใต เปนการอยอาศยเปนหยอมๆ

ทวปแอรกา ในทวปแอฟรกาเปนดนแดนทมประชากรอาศยอยนอยมาก ลาตนอเมรกามประชากรมากหนาแนนทสดในทวป แอฟรกาแบงออกไปตามกลมตามอทธพลของชาตทเขามาปกครองดนแดนนมากอน เอเชย

29

ตะวนออกเฉยงใตมศนยกลางขนาดยอยๆอยหลายแหงตามลมนำสำคญโดยเฉพาะในเขตดนดอนสามเหลยมปากนำ แหลงประชากรมากเหลานมกใชเปนแดนแกนหรอศนยกลางสำคญของประเทศชาต

3.การเพมขนของประชากร เปนสงทนาวตกอยางมากเพราะจะกอใหเกดปญหาตามมาอกมากมาย ประชากรเพมขนอยางรวดเรวเพราะเปนระยะเขาสยคการอตสาหกรรมกาวหนา รวมทงการกาวหนาทางการแพทย ประชากรในสวนของเอเชยนนยงมจำนวนมากทสด ในสวนของทวปยโรปนนจะมการเพมประชากรอยในชวงแรกๆและหลงจากนนไดมการลดจำนวนลงและไปเพมในแถบเอเชยและแอฟรกาแทน การเพมของประชากรในทวปอนนนจะเหนไดวาชวงแรกเปนไปอยางชามาก บางแหงยงมการลดลงอกดวย เพราะประชากรถกจบนำมาขายเปนทาส หรอการแพทยยงไมมความเจรญกาวหนาอตราการเพมของประชากรในโลกไมเหมอนกนทกประเทศ

4.ปญหาทเกยวกบประชากร ประชากรทเพมมากขนอาจทำใหเกดปญหา ดานอาหารและไมพอกบทรพยากรและปญหาทสำคญทสดเกยวกบเศรษฐกจของประเทศ ปญหาประชากรนนไมใชปญหาเฉพาะในทองถน หรอในประเทศเทานน ยงเปนปญหาของโลกทจำเปนตองหาทางแกไข

5.การอพยพของประชากร การอพยพของประชากรนนมหลายประการดวยกน ตงแตการอพยพทมมาตงแตโบราณการอพยพเพอคนหาพนทและถนทเหมาะสมตอการตงถนฐานถาวร อพยพเพราะหนสงคราม อพยพเพราะถนทอยอาศยเดมมอาหารไมเพยงพอตอการดำรงชวตของประชากร อพยพเพราะความแหงแลงเปนตน สงเหลานลวนแตกอใหเกดความแตกตางในการอพยพ ทงความสมครใจทตองการอพยพยายถนฐานใหม หรอการอพยพเพราะความจำเปนอยาง การหนสงคราม และความแหงแลง นนเอง

ในสมยหลงสงครามโลก ไดมการอพยพของประชากรเนองจากมความเปลยนแปลงของพรมแดนทเคยอาศยอย หรอการอพยพกลบถนฐานเดม เชนการอพยพของชาวเกาหลในญปนภายหลงสงครามโลกครงทสองเปนการอพยพเพอยายกลบมาอยในประเทศเดมของตน การยายถนฐานของชาวกรซในเอเชยนอยไปอยในดนแดนประเทศกรซ

นอกจากการอพยพเพอหนสงครามแลว ในภายหลงเกดปญหาทางเศรษฐกจเพมมากขน เนอจากประเทศทมประชากรอาศยอยมากเกดปญหาการแยงงานกนภายในประเทศเปนผลใหประชากรนนเกดการวางงาน ในภายหลงจงไดมการอพยพของประชากรของประเทศทมประชากรหนาแนนยายไปอยยงประเทศทมประชากรนอยเพอลดปญหาการแยงงานกนของคนในประเทศ

6.โครงสรางของประชากร คณลกษณะของประชากรโดยเฉพาะทางดานวฒนธรรมและดานกายภาพ เปนองคประกอบสำคญทกอใหเกดเปนโครงสรางของประกรภายในประเทศ

การเปลยนแปลงหรอแนวโนมของประชากรในเรองจำนวนมาก หรอนอยนน ไมใชสาเหตเพยงอยางเดยวทมอทธพลตอความเปนมหาอำนาจของชาต แตยงเกยวของกบโครงสรางของประชากรทประกอบขนดวยความ

30

แตกตางในเรอง อาย เพศ ระดบการศกษา วทยาการเทคโนโลย และลกษณะทางวฒนธรรมอนๆ เชน เชอชาต ศาสนา ภาษาทใชรวมกนหรอแตกตางกนในประเทศนนๆ กเปนเหตผลสำคญตอความเปนปกแผน และความยงใหญของประเทศเชนเดยวกน

กลมประชาชนตามอาย จะเปนการอธบายถงขอมลของแตละประเทศทสะทอนใหเหนสงตางๆทเกยวกบประชากรในระยะ 80 ปหรอมากกวานน และยงเปนการอธบายแสดงจำนวนของประชากรสวนใหญของประเทศ อนเดย ฟลปนส ไทย นนมอตราการเพมขนของประชากรสงเนองจากมอตราการเกดของเดกมาก กลมประเทศในมลกษณะนสวนใหญเปนลกษณะของประเทศทดอยหรอกำลงพฒนา แตถาลกษณะของประเทศทพฒนาแลวหรอมนคง เชน กลมสหราชอาณาจกร กลมอเมรกา กลมยโรปตะวนตก นนจะมอตราการเกดของเดกทแตกตางกน

ประเทศใดทมกลมอายประชากรทมอายเดกแสดงใหเหนวารฐตองเสยคาใชจายในเรองปญหาตางๆ การศกษาและเทคโนโลยเปนสงสำคญอยางหนงในการวดมาตรฐานความสามารถของประชากรในการทำงาน

กลมของประชากรทแตกตางกนในแตละกลมจงเปนเครองชนำใหเหนถงความสามารถหรอประสทธภาพในการทำงาน ทงในปจจบนและอนาคตทพอจะคาดคะเนไดในอนาคตอนใกล ชวงชวตของการทำงานแตกตางกนไปตามอตราการพฒมนาทางเศรษฐกจของรฐ

ในประเทศทพฒนาแลว อายของประชากรวยทำงานจะอยทวยหนมตอเนองจนถงอาย 60 ปหรอมากกวานน สวนในประเทศดวยพฒนา อายการทำงานจะเรมเรวมากกวา และหมดวยในการทำงานเรวกวาเชนกน

ถดมาจะกลาวถงตารางการเปรยบเทยบกลมอายของประชากรในบางประเทศ (คดเปนรอยละของประชากรทงหมดในประเทศ)

ประเทศ กลมอายตำกวา 15 ป กลมอายระหวาง 15-16 ป

กลมอายเกน 65 ปขนไป

เปอรโตรโก

อนเดย

อยปต

ชล

แคนาดา

สหรฐอเมรกา

42

40

39

36

31

29

55.5

57.8

57.4

60.5

63.5

65.6

25

2.2

3.6

3.5

5.5

5.4

31

ฝรงเศส

สหราชอาณาจกร

สวเดน

ไทย

25

23.9

21.6

45

60

68.8

68.6

52

15

7.4

9.8

4

สรปจากตาราง คอกลมประเทศทมกลมอายของประชากรวยทำงานมากจะมประโยชนตอประเทศในเรองแรงงานและกำลงทหาร แตถามประชากรมากจนเกนไปโดยประชากรกลมนไมมงานทำกอาจกอใหเกดปญหาคนลนงานและคนวางงาน เมอมปญหาคนลนงานกอาจกอใหเกดความยงยากทางการเมอง การปกครองไดเชนกน

ความแตกตางในระดบการศกษาและเทคโนโลย ถอเปนสงสำคญอยางหนงในการวดมาตราฐานความสามารถของประชากรในการทำงาน ประเทศทมประชากรนอยแตมระดบการศกษาด มความกาวหนาทางวทยาการ กจะทำใหประเทศมความมงคง มงคงกวาในประเทศทมประชากรมาก แตระดบการศกษาตำ หรอมความออนแอทางรางกายและสตปญญา ยอมกอใหเกดภาวะตางๆ ทำใหรฐตองคอยพยง คอยดแล ประชากรกลมน ดวยปญหานอาจกอใหเกดปญหาทางสงคม ทางเศรษฐกจ และการปกครองของประเทศได

ข.คณลกษณะของประชากรในทางวฒนธรรม

เปนรากฐานสำคญทจะวางโครงสรางทดรฐ วฒนธรรมสำคญทประกอบขนเปนโครงสรางของสงคมไดแก เชอชาต ศาสนา ภาษา และขนบธรรมเนยมประเพณ

เชอชาต คอ ระบบการจำแนกมนษยเปนประชากรหรอกลมขนาดใหญและแตกตางกนชดเจนเพราะในหลายสงคม การจดกลมเชอชาตสอดคลองอยางใกลชดกบแบบแผนของการแบงชนทางสงคม จงมปญหาสำคญเกยวกบเรองเชอชาต ระหวางผวขาวและผวดำ เชอชาตในบางครงนนกเขามามบทบาทสำคญเกยวของกบวชาภมศาสตรการเมองทงๆทโลกกพยายามทจะยอมรบรสทธของมนษย ทกเชอชาตมสทธเทากน

ภาษา เปนสงสำคญทชวยใหคนเขาใจความรสกนกคดซงกนและกน ภาษาทงหมดทวโลกมทงหมดโดยรวม 6,000-7,000 ภาษา ภาษามความสำคญตอมนษยมาก เพราะนอกจากจะเปนเครองมอในการสอสารแลว ยงเปนเครองมอแหงการเรยนรและการพฒนาความคดของมนษยและเปนเครองมอถายทอดวฒนธรรมและการประกอบอาชพ และทสำคญกคอ ภาษาชวยสรางเสรมความสามคคของคนในชาตอกดวย เพราะภาษาเปนถอยคำทใชในการสอสารสรางความเขาใจกนในสงคม

32

ศาสนา มบทบาทความสำคญตอเรองราวความเปนมาของรฐและโลกมาตลอดประวตการณของมนษย ศาสนาเปนพลงสำคญทจะยกฐานะความคดของมนษยใหสงสงมวฒนธรรมและระดบของสงคมอยางด แตในขณะเดยวกนมกจะถอกนวาเปนสาเหตสำคญทงทางตรงและทางออมทกอใหเกดความวนวาย ในขณะเดยวกนศาสนานนเปนสงสงสง เสรมสรางทางดานวฒนธรรมของมนษยชาต เกยวกบความศรทธา ความเชอถอ จตใจและรากฐานของขนบธรรมเนยมประเพณ ฉะนนศาสนาจงเปนสงทเกดผลทางดานดและดานเสย เปนสงทอาจทำใหชาตเขมแขง

แหลงกำเนดของศาสนาทสำคญ ศาสนาทสำคญของโลกสวนใหญมแหลงกำเนดในทวปเอเชย ซงเปนทวปทใหญทสดในโลก ภมภาคอนเปนแหลงของการเกดศาสนาทสำคญของโลกนน ไดแก เอเชย เอเชยใต และในอนเดย ศาสนาทประชากรนบถอสวนใหญคอศาสนาครสต แยกเปนแตละนกาย และผทนบถออสลามมจำนวนทรองลงมา โครงสรางของศาสนาและการเมองในประเทศชาต ศาสนาเกดจากความตองการดานจตใจของมนษย เพอสรางความรสกมนคงและปลอดภยทางดานจตใจ กลาวคอ มนษยสมยกอนมความรความสามารถจำกด ขาดความรความเขาใจในเรองของปรากฏการณธรรมชาต จงคดวาเหตการณตางๆทเกดขนในชวตและสงแวดลอมของตนนน เชน ฝนตก ฟาผา นำทวม แผนดนไหว เปนตน เกดจากอำนาจลกลบและสงศกดสทธ และศาสนายงมหนาทสรางความเปนปกแผนเปนอนหนงอนเดยวกนของสงคม ควบคมมาตรฐานความประพฤตปฏบตของสมาชกในสงคม ชวยเสรมสรางความมนคงทางจตใจ ใหสมาชกสามารถเผชญกบปญหาและแกไขปญหาทเกดขนไดอยางมสต และมอทธพลตอการจดระบบความสมพนธระหวางสมาชก ฉะนนเมอรฐเหนความสำคญของศาสนาวาเปนเครองยดเหนยวผกพนกนทางจตใจและทางดานเศรษฐกจวฒนธรรม สวนประเทศทขาดความเปนอนหนงอนเดยวกนในทางศาสนากมมาก ทมกมปญหายงยากจากชนกลมนอยทตางศาสนา ตามทไดกลาวมานนความยงยากระหวางทางศาสนากบรฐ ยงคงมอยตลอดเวลาในประวตศาสตรโลก ซงบางแหงบางเวลากแกไขตกลงกนไดจงทำใหคดวาศาสนายงมอทธพลอยางมากในทางวชาภมศาสตร

33

ปจจยสำคญทางเศรษฐกจในวชาภมศาตรการเมองวชาภมศาสตรการเมองนนเปนวชาทตองการมากกวาความเขาใจในวชาภมศาสตรเศรษฐกจหรอภาวะทาง

ภมศาสตร จะตองมความเขาใจใหกวางขวางลกซงถงเรองกระบวนการทางการเมองและองค (Organization) ของรฐ เพอทจะเขาใจถงดลแหงอำนาจทางการเมองของรฐทแทจรง

ฉะนนจะตองพจารณาวเคราะหถงปจจยทเหนชด ระหวางอำนาจทางการเมองทสมพนธผลดเปลยนกนในโลกปจจบนน โดยเฉพาะรฐหรอประเทศมหาอำนาจทยงใหญ ในปจจบนกไดแก ผนำของคายทางการเมองและประเทศบรวารของทงสองฝาย คอ ฝายโลกเสรทมสหรฐอเมรกาเปนผนำ และฝายสงคมนยมหรอคอมมวนสตทมสหภาพโซเวยตและสาธารณรฐประชาชนจนเปนผนำ แตถาพจารณาดดลแหงอำนาจของโลกระหวางสองคายสำคญนทตางกกำลงใช “สงครามเยน” ดำเนนการอยนนจะไมบงเกดผลดถาเรามองขามรฐอกกลมหรออกคายหนงไป หรอทเรยกวาคายทสามนนกคอกลมประเทศกำลงพฒนาหรอดอยพฒนาในทวปเอเชย แอฟรกา และลาตนอเมรกน ฉะนนคายการเมองและเศรษฐกจนควรจดเปนกลมอกกลมหนง เพอมาพจารณะเปรยบเทยบกนกบอกสองกลมทกลาวมาแลว วาเศรษฐกจของแตละกลมแตกตางไดเปรยบเสยเปรยบกนอยางไร

ก.สงวดความสามารถทางเศรษฐกจ ในแงทางการทหารสงทวดอาจหมายถง “รายจายทจะซออาวธ”หรอคอลกษณะทางเศรษฐกจทพอจะมกำลงทางการทหารได

ความสามารถในทางเศรษฐกจนนมสงหรอหลกเกณฑทนำมาเปรยบเทยบมากมายหลายประการดวยกน เทาทจะหามาได มกจะไดจากทรพยากรหรอพนฐานทสำคญ หรอจากการวดจากรายได ของมวลประชาชาต (Gross National Products) หรอจากรายไดของประชากรรายบคคลหรอรายหว (Per Capita) จากทางอตสาหกรรมและเทคโนโลย

ในแงเครองวดความกาวหนาทางเศรษฐกจของรฐ โดยการวดดรายไดเฉลยของประชากรแตละคนนน ยงไมเปนเครองวดทเพยงพอทจะแสดงอำนาจขอรฐ เชน ประเทศสวตเซอรแลนด ประเทศคเวต มรายไดตอบคคลสงกวาสหภาพโซเวยตและอเมรกา แตอำนาจอนยงใหญทางทหารและเศรษฐกจนบวายงดอยกวาทงสองประเทศ ยงในแงของประเทศและประชากรแลวยงเปรยบเทยบกนไมไดเชนกน เชนเดยวกบประเทศจนและอนเดย ซงมประชากรมากแตรายไดตอบคคลตำมาก ในปจจบนความกาวหนาทางการพฒนาของรฐยงมขอบขายจำกดอยสองประการคอ ในเรองขนาดของเนอทตอประชากรกบรายไดตอบคคล ประเทศทมเนอทและประชากรเลกแตมการพฒนาทางเศรษฐกจกาวหนามากจะมรายไดตอบคคลสง เชน ญปน สวตเซอรแลนด เพราะมรายไดและผลประโยชนเหลอใชตางกบประเทศทมขนาดกวางใหญ มประชากรจำนวนมากเมอเทยบรายไดเฉลยตอบคคลกจะตำมากเชน อนเดย กบ จน กจะมเหลอใชนอยไมเพยงพอในการทจะนำมาปรบปรงพฒนาประเทศทางดานเศรษฐกจและทางยทธศาสตร

34

ประเทศตางๆในโลกเมอจบกลมเปรยบเทยบเศรษฐกจตามรายไดประชาชาตและรายไดตอบคคลออกเปน

5 กลม จะมจำนวนดงน ทมาของสถต:1979 World Bank Atlas

ข.องคประกอบสำคญทางเศรษฐกจ ปจจยสำคญทางเศรษฐกจทมผลตอการพฒนาประเทศ และตอความยงใหญทางการเมองระหวางประเทศ

นนขนอยกบทรยากรทเปนรากฐานสำคญของรฐนนๆอยางมาก ทรพยากรทจะนำมาพจารณาเปนตวอยางไดแก 1.ทรพยากรประเภทอาหาร การทรฐขาดแคลนเสบยงอาหารนนยงผลใหประชากรในรฐเกดความ

อดอยากยอมกอใหเกดความยงยาก ประชากรนอกจากจะตองมอาหารใหเพยงตอความตองการของรางกาย ยงตองการอาหารทถกสดสวน และตองคำนงถงสขภาพอนามยและพลงในการทำงาน การขาดแคลนอาหารมากๆมผลถงขนทำลายความมงคงของประเทศและทำลายสนตภาพของโลกได

แหลงอาหารสำคญของโลกในดนแดนยโรปตะวนตกเฉยงเหนอ มหลายประเทศทสงสนคาผลตภณฑจากฟารมหรอบางประเทศกสงสนคาประเภท ผกและผลไมออกแตในขณะเดยวกนกตองสงสนคาพวกธญญาหารกบพวกพชหญามาเลยงสตว สนคาพวกอตสาหกรรมมาจากยโรปตะวนตก ตอมาประเทศตางๆในยโรปทเคยผลตสนคาประเภทอาหารตองอาศยอาหารจากดนแดนเมองขนหรอทเปนกลมในเครอประเทศของตน สวนในทวปเอเชย เชนประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตนนผลตผลทางดานการเกษตร ไดแก ขาว มนสำปะหลง ขาวโพด ถว ฯลฯ

การแกไขปญหาเกยวกบการขนสงสนคาประเภทอาหาร ใหคงตวไมใหราคาเปลยนแปลงขนลงมากจนเกนไปโดยจบกลมกนในระหวางประเทศทผลตสนคา และกำหนดโควตาของแตละประเภทเชน โควตาเกยวกบนำตาล ขาวสาล โดยกำหนดปรมาณและราคาสงออกเพอแกไขการขาดแคลนอาหารหลก

2. ทรพยากรประเภทพลงงาน แหลงทมาของทรพยากรเกยวกบพลงงานมากกวารอยละ 40 ของพลงงานทใชในโลกมาจากผลตภณฑ ปโตเลยม รอยละ 38 จากถานหนและลกไนต รอยละ 18 จากกาชธรรมชาต รอยละ 15 จากไฟฟาพลงนำ

ถานหน มคณภาพตางกน นำมาใชตงแตภายในครวเรอนจนถงกจการอตสาหกรรมขนาดหนกใชในการใหความรอน ไฟฟา อนๆ ผลตมากในประเทศอเมรกา และสหภาพโซเวยต ประเทศทผลตรองลงมาไดแกประเทศ จน องกฤษ เยอรมน โปแลนด แคนาดา และออสเตเลย

กลมรายได(เหรยญอเมรกน)

จำนวนประเทศ จำนวนประชากร(1,000 ลานคน)

รายไดประชาชาต(100 ลาน)

เฉลยรายไดตอบคคล

1.ตำกวา 2002. 200-4993.500-1,999

4.2,000-4,9995.5,000 ขนไป

2141563129

8561,413655550572

126535708

1,8644,547

150380

1,0803,3907,950

35

นำมน มการพยายามสำรวจหาแหลงนำมนใหมตามทองทะเลหรอตามโครงทางธรณวทยาทอาจเปนแหลงสะสมนำมนเชนแถบทะเลจนและอาวไทย เปนตน ประเทศทผลตนำมนสงเปนสนคาออกรวมกนเรยกวากลมโอเปก ประเทศกลมนมรายไดเฉลยของประเทศสงมากไดแก สหรฐอาหรบเอมเรต คเวต กาตาร สวนประเทศผใชนำมนมากทสดไดแกประเทศอตสาหกรรมกาวหนาคอ สหรฐอเมรการและกลมยโรปตะวนตก

ไฟฟาพลงนำ เปนพลงงานสำคญมากโดยเฉพาะประเทศทขาดแรเชอเพลงพลงนำเปนทรพยากรธรรมชาตทไมคอยหมดหรอสญหายไป เชนประเทศอตาล สวตเซอรแลนด ญปน สวเดน นอรเว และแคนาดา

แรเชอเพลงทสำคญอนๆ ไดแกแร โคบอลต เรเดยม ยเรเนยม และอนๆทใชปนวตถดบเปนเชอเพลงสำคญในการผลตพลงปรมาณ ประเทศใดมแรชนดนอยมากกทำใหมฐานะทางเศรษฐกจและการเมองโดยเฉพาะในยคบกเบกทางดานอวกาศ

แรสำคญอนๆ ไดแกแรเหลกและแรทนำมาผสมใชในกจการถลงเหลกเพอใหเหลกเปนเหลกกลาทดมคณสมบตตางๆตามทตองการ ไดแก มงกานส นกเกล โคบอลต โครเมยม ทงสเตนและพลวง พวกแรเหลานมความสำคญไมเพยงแตทางดานอตสาหกรรมเทานน ยงมความสำคญทางยทธศาสตรอกดวย เชน การสรางเครองอาวธยทโธปกรณ การสรางเครองบนยานยนตตางๆ แหลงทมแรประเภทนจะกระจายอยตามถนตางๆทวโลก

จะเหนวาแหลงแรสำคญตางๆเหลาน ถงแมจะอยในทหางไกล หรออยในประเทศเลกทไมมความสำคญทางการเมองประการใด กจะมความสมพนธขนทนท ถาเกดมแรทประเทศมหาอำนาจตองการ ซงมทงผลดและผลเสย คอประเทศมหาอำนาจอาจเขาไปมอทธพลในดนแดนนน เชนประเทศซาอร ทอดมไปแรมคา เชน ทองแดง ดบก โคบอลต และ เพชร โดยเฉพาะมแร ยเรเนยมท ใชในการสรางพลงปรมาณอยดวย ถงแมจะอยใจกลางของทวปแอฟรกา กยงมประเทศในยโรปสนใจ เมอไดรบเอกราชแลว กยงมปญหาในการปกครองและเรองปญหาเกาะ สแปรตลและปญหาการขยายเขตนานนำ ของเวยดนามและกมพชา ทกระทบกระเทอนถงเขตนานนำของไทยเปนตน แรบางประเทศกมชอเสยงในระหวางสงครามวามผตองการใชแรชนดนนมากเชน ดบก วลแฟรม ในโบนเบย และเวเนเดยมและพลวงในเปร แตพอสนสดสงครามความตองการกลดนอยลง

ประเทศเลกๆทมแรสำคญทางเศรษฐกจรวมตวกน ผนกกำลงกนอยางมนคงกอาจใชเปนอาวธทมพลงมหาศาลตอตานอทธของประเทศใหญๆได ดงทกลมอาหรบทสงสนคานำมนออกรวมกำลงบบบงคบประเทศอนๆไมใหชวยเหลออสราเอล กอใหเกดความปนปวนในทางเศรษฐกจ

ทรพยากรสำคญอนๆ ไดแก ทรพยากรทถอกนวาเปนทรพยากรยทธศาสตรนอกจากทรพยากรยงมพวกวตถดบอนๆทใชในสงครามเชน ยางพารา พชนำมน ไม พชหรอวตถพวกเสนใย ฯลฯ ยางพารานบวาเปนพชสำคญทสดเพราะใชในการคมนาคมขนสงเปนยางรถยนต ยางเครองบน ฯลฯ แหลงทผลตยางไดมากไดแกประเทศทอยในเขตอากาศรอนชนแถบศนยสตร เชนในทวปเอเชยตะวนออกเฉยงใต บราซล และในแอฟรกาเขตรอนชน ในสหรฐอเมรกาความจำเปนในการใชยางมมากขน จงไดคดการผลตเสนยางสงเคราะหขนดวย จนในปจจบนน แหลงผลตธรรมชาตไดรบความกระทบกระเทอนจากใยสงเคราะหมากขน

3.การอตสาหกรรม เปนกจกรรมทางเศรษฐกจทสำคญมากเปนเครองวดความมนคงของประเทศตางๆเพราะจะตองพจารณาถงลกษณะหรอความกาวหนาของอตสาหกรรมของประเทศนนๆ หมายถงคาวมกาวหนาใน

36

การผลตทางเทคโนโลย ความชำนาญของประชากร การรจกจดดำเนนการ การทมทนทจะลงไปเปนเงนจำนวนมาก ซงความจรงแลวสงเหลานยงใชเปนเครองวดอำนาจทางเศรษฐกจอยดวย

ประเทศตางๆในโลกเมอพจารณาในแงจำนวนประชากร ทเกยวของกบอตสาหกรรมอาจจำแนกออกเปน 4 กลม ดงน

1.กลมประเทศทมประชากรเกยวของกบอตสาหกรรมมากกวารอยละ 30 นบวาอยในกลมอตสาหกรรมกาวหนาอยในเกณฑสง ไดแก ประเทศสหราชอาณาจกรเบลเยยม เยอรมนตะวนตก และญปน อาจรวมประเทศสวตเซอรแลนด ลกเซมเบอรก และเซโกสโลวะเกย

2.กลมประเทศทมประชากรเกยวของกบอตสาหกรรมประมาณรอยละ 20-30 ไดแกประเทศในยโรปตะวนตก ไดแกฝรงเศส อตาลและในทวปอนเชน แคนาดา ออสเตรเลย และนวซแลนด

3.กลมประเทศทมประชากรเกยวของกบอตสาหกรรมประมาณรอยละ 15-20 ประกอบดวยประเทศทมการอตสาหกรรมพงเรมตนแตยงไมพฒนาถงขนทกอประโยชนสำคญตอประเทศไดแก สเปน โปรตเกส ไอรแลนดและประเทศในยโรปตะวนออกรวมทงอนเดย อเมรกา รสเซย และจน

4.กลมประเทศทมประชากรเกยวของกบอตสาหกรรมไมถงรอยละ 10 เปนกลมทดอยในกลมอตสาหกรรมอยในกลมประเทศดอยพฒนา หรอกำลงพฒนาในสวนตางๆของโลกไดแก ในทวปแอฟรกา เอเชย และอเมรกาใต รวมถงประเทศไทย

ประเทศญปนเมอหลงสงครามโลกครงท2 ใหมๆ ตองสญเสยฐานะทางเศรษฐกจหลงจากนน กพยายามกอบกฐานะกลบสสภาพอตสาหกรรมมบทบาทสำคญ จนกระทงกาวหนามายงแผอทธพลไปทวทกทวป

แหลงอตสาหกรรมของโลกคอทางบรเวณตะวนออกของสหรฐอเมรกา และในบรเวญยโรปตะวนตก ตงแตชายฝงมหาสมทรแอตแลนตก จากรงนวยอรกไปจนถงบอสตนแลวขยายเขาไปขางในจนถงบรเวณลมนำมสซสซปปและทะเลสาบใหญ สวนในบรเวญยโรปตะวนตก เรมตงแตชายฝงมหาสมทรแอตแลนตกเขาไปภายในตอนกลาง ของทวป และกระจายแยกเปนยอมๆในประเทศรสเซย ทางตะวนออกเฉยงใตของเกาะฮอนซไปทางตะวนตก รวมบรเวณตอนบนของเกาะซโกกและควช

ความสำคญของอตสาหกรรมไมเพยงวาจะเกยวของกบทางเศรษฐกจของประเทศเทานนยงเกยวของกบความปลอดภยของประเทศอกดวย เพราะแหลงอตสาหกรรมนนมกรวมจบกลมอยอยางหนาแนนตามเมองใหญๆทมประชากรอาศยอยมาก แตเปนบรเวณทไมกวางขวาง เมอเกดสงครามแบบขาศกเขาโจมตโดยเฉพาะทางอากาศ จะเปนอนตรายอยางยงจะถกทำลายอยางราบเรยบได ฉะนนในปจจบนนหลายประเทศพยายามทจะกระจายแหลงอตสาหกรรมไมใหรวมอยในบรเวณแคบๆแมแตแหงเดยวเพราะ กอใหเกดสภาะแวดลอมความเปนอยของกรรมกรททำงานตามโรงงานเลวรายอกดวย เพราะตองอาศยกนอยอยางเบยดเสยดจนเกนไปตามแหลงเสอมโทรม

4.การคาและการลงทนระหวางประเทศ มความสำคญของโลกทงในเวลาปกต และในเวลาสำคญประเทศเกษตรกรรมมกจะเสยเปรยบประเทศอตสาหกรรมทสนคาสวนใหญของตนมมลคาตำกวาและตองขนอยกบภาวะทางธรรมชาตเชน ลม ฟา อากาศอยางมาก ในขนะเดยวกนกตองชอสนคาจำเปนทเปนสนคาประเภทอตสาหกรรมเขามาดวย ทำใหหลายประเทศขาดดลการคากนมาก ทำใหฐานะของประเทศยากจน นอกจากจะชวยพยายาม

37

แกไขปรบปรงดวยวธการตางๆ รวมทงการสงเสรมรายไดกำบง เชนรายไดจากการบรการทองเทยวและอนๆทชวยทำใหดลการคาเสยเปรยบมากนนคอยเบาเทาลงบาง

ประเทศหลายประเทศในโลกพยายามทจะจบกลมการคาระหวางกนเพอสงเสรมเศรษฐกจทางดานนใหดขนทำใหเกดคายทงทางเศรษฐกจพอๆกบคายทางการเมอง มการผกพนกนอยางใกลชดเชนการจบกลมทางเศรษฐกจของฝายโลกเสรทสำคญเรยกวา กลมประชาคมเศรษฐกจยโรป (E.E.C.) หรอกลมตลาดรวม (Common- Market) และกลมฝายคอมมวนสตหรอโซเซยลสตทเรยกวา โคมคอน (Comecon)

ประเทศทไดเปรยบดลการคาอยางมากเปนประเทศในกลมผสงสนคาออกสำคญมากคอนำมนสวนประเทศทขาดดลการคาอยางมากคอประเทศไทยและกรซ

สำหรบประเทศทมลคาทางสนคาเขาและสนคาออกสง ถายงเปนประเทศทมประชากรนอยอยแลวกทำใหมลคาเฉลยในเรองการคาสงมากยงขน เชน สงคโปร เบลเยยม ลกเซมเบอรก เนเธอแลนด ประเทศยอมมการลงทนในประเทศสงเพอใชในการบกเบกพฒนาประเทศใหรงเรองยงขน สวนประเทศทมประชากรมาก มลคารายไดของบคคลกยงลดนอยลงตามลำดบ การบกเบกพฒนากยงทำไดดวยความยากลำบาก

การลงทนจากตาประเทศ (Foreign investment) การทประเทศในแตละประเทศมฐานะทางเศรษฐกจแตกตางกน ทำใหประเทศทมลกษณะเศรษฐกจดอยมกตองขอความชวยเหลอจากประเทศอนทยงใหญดวยการกยมเงน หรอดวยการเปดโอกาศใหตางประเทศมาลงทนในประเทศของตน อยางไรกตามการทประเทศเลกเปดโอกาสใหประเทศอนมาลงทนโดยรบเงนชวยเหลอ หรอกยมเงนจากตางประเทศจะตองพจารณาอยางรอบคอบวาจะทำใหประเทศของตนเสยเปรยบหรอไม อยาใหประเทศเจาของทนนนมามอทธพล มากอบโกยผลประโยชนอยฝายเดยว การกยมเงนนนถาเปนองคการระหวางประเทศทมงเพอสนบสนนประเทศทดอยพฒนาอยางแทจรง เชนจากองคการโลกแลวจะชวยสงเสรมการพฒนาเศรษฐกจอยางด

5.การคมนาคมขนสง เปนเครองวดฐานะทางเศรษฐกจของประเทศและเปนรากฐานสำคญในการสงเสรมพฒนาประดานตางๆทงในเวลาปกตและในเวลาสงคราม บรเวณทมการคมนาคมกาวหนาสำคญทสด ไดแกยโรปตะวนตกทมระบบและวธการขนสงทกแขนงเพยงพอและเปนไปอยางสะดวกรวดเรว มทงการขนสงทางบกเชนทางถนน ทางรถไฟ และทางเรอ รวมทงการขนสงทางอากาศ ซงทำใหการตดตอระยะไกลสะดวกขนมา บรเวณทสำคญอกแหงของโลกกคอในสหรฐอเมรกา และทางตะวนออกเฉยงใตของออสเตรเลย นอกจากนนแทบจะพดไดวาการคมนาคมขนสงไมเพยงพอ โดยเฉพาะในดนแดนทหางไกลทรกนดารในทวปแอฟรกา เอเชยและลาตนอเมรกา

ความสะดวกในการคมนาคมขนสง ยงมความสำคญตอยทศาสตรของดนแดนอยางมากและในบางครงเสนทางขนสงนนกสรางขนเพอประโยชนในทางยทศาสตรหรอทางทหารโดยตรง

เสนทางคมนาคมยทศาสตร ในสมยสงครามโลกครงทสองมเสนทางสำคญทชวยขนสงเสบยงอาหาร ทหารและยทโธปกรณ รวมทงสามารถททำการสอสารแจงขาวความเคลอนไหวของทงฝายขาศกศตรและฝายตนเอง

ทางรถไฟทขนชอของโลกอกแหงหนงคอ “ทางรถไฟสายมรณะ” ททหารญปนไดใชเชลยศกสรางเสนทางจากพรมทางตะวนตกของไทยไปยงชายแดนพมา เพอจะไดลำเลยงอาวธและทหารเขาไปสมทบในพมาในระหวางสงครามโลกครงท 2 ทำใหเชยลศกตองมาเสยชวตลมตายเปนจำนวนมาก

38

ทางสายพมาหรอบางครงเรยกวาสายจน –พมา นนยาวประมาณ 720 ไมล เชอมการตดตอระหวางมณฑลยนานทางใตของจนจากเมองคณหมงไปยงเมองลาซโอทางเหนอของพมา สรางขนในระหวางสงครามโลกครงท 2 เชนกน เปนเสนทางยทศาสตรโดยตรง

ยงมเสนทางถนนยทศาสตรในระหวางสงครมโลกครงท2 อกกคอ สายเรโด ตดตอระหวางแควนอสสมในอนเดยมายงภาคเหนอของพมา เมอสนสดการรบเสนทางสายนกไดถกยกเลกใชและกลบไปอยในสภาพความเปนปาเขาปกคลมตามเดม

สายโฮจมนห สรางจากเวยดนามเหนอผานประเทศลาวเพอตรงไปเวยดนามใต อยไมหางไกลพรมแดนของไทยทางเหนอ เปนเสนทางทพวกเวยดนามเหนอใชขนสงเสบยง อาวธ และทหารลงมาแทรกซมทางใต เปนเสนทางผานภมประเทศทเปนปาเขาเชนกน

เสนทางหลวงสายแพนอเมรกนและทางหลวงสายอลคน มระยะทางยาวถง 3,267 ไมล เชอมการตดตอระหวางกลมประเทศในอเมรกาเหนอและลาตนอเมรกา ทางสายนถาไปเชอมทางเหนอกบถนนในสหรฐอเมรกาแลวไปตอกบทางหลวงอลคนทเชอมระหวางสหรฐอเมรกาและแคนาดา ไปจนถงมลรฐอะแลสกา จะเปนระยะทางยาวอก 1522 ไมล เปนเสนทางคมนาคมสำคญ เชอมการตดตอโดยตลอดจากเหนอสด ของสองทวปรวมกนแลวเปนระยะทางมากกวา หมนไมล

เสนทางสายเอเชยหรอทางหลวงสายเอเชย เปนเสนทางทตดตอระหวางประเทศทสำคญอกสายหนงของโลก เชอมการตดตอระหวางประเทศตางๆในทวปเอเชย และยงเชอมตอกบทวปยโรปไดดวย เสนทางนถาสรางเสรจจะยาวมากกวา หมนไมล มสายสำคญ สาย ก. สาย ข. เรมจากตะวนตกของประเทศตรกผานกลมประเทศเอเชยตะวนตก เอเชยใตไปจนถงเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไปสนสดทางตะวนออกทไซงอน และใตสดทสงคโปร ทางสายเอเชยนจะเปนเสนทางทเชอมโยงทางเศรษฐกจระหวางประเทศในเอเชย

ประเทศใดทมความกาวหนาในเรองนมากกจะไดเปรยบประเทศอนในแงยทศาสตรและเศรษฐกจ ยงเสนทางคมนาคมขนสงนนผานไปยงลกษณะภมประเทศหรอดนแดนทมความสำคญแลว กยงทำใหเจาของดนแดนทควบคมไดเปรยบในทางเศรษฐกจและการคา และในทางการปองกนประเทศค.ลกษณะทวไปทางการเมองและเศรษฐกจของรฐ

ปจจยทางการเมองและเศรษฐกจเปนสงทเกยวพนกนอยางมาก รฐหรอประเทศทมรากฐานทางเศรษฐกจมนคงกยอมมอำนาจตอรองมอทธพล มเสยงทางการเมองทงภายในและภายนอกประเทศ ถาประเทศใดมฐานะทางการเมองไมแนนอน มการเปลยนแปลงระบบการปกครอง มการปฏวตรฐประหารกนอยเสมอกทำใหมผลกระทบถงฐานะทางเศรษฐกจของประเทศไดมากเชนกนลทธการเมองและเศรษฐกจสำคญ

ลทธการเมองหมายถง การทบคคลหรอกลมบคคลมความเชอความเหนคลอยตามแนวความคดบางสวนหรอทงหมด มาประยกต เปนหลกการในการจดการปกครอง ลทธการเมองหนงๆ อาจนำเอาความคดทางปรชญาการเมองหลายความคดมาผสมกนกได หรอหลกปรชญาการเมองหนง อาจกอใหเกดลทธการเมองมากกวาหนงลทธได ลทธการเมองกอใหเกดระบบการปกครองสำคญคอ

39

1.ระบบการเมองการปกครองแบบประชาธปไตย มวธการทวไปทงแบบประชาธปไตยโดยทางตรงและแบบประชาธปไตยโดยทางออม ประชาธปไตยโดยตรงคอ ใหมสวนโดยตรงในการปกครอง ในการดำเนนกระบวนการทางการเมอง สวนการปกครองประชาธปไตยโดยทางออมไดแกแบบมผแทนการปกครอง โดยมการเลอกตงผแทนเขามานงในรฐสภา

2.ระบบการปกครองแบบเผดจการ เปนระบบการปกครองทผนำมอำนาจในการปกครองประเทศอยางมาก การปกครองแบบนประชาชนไมมสทธเสรภาพแตอยางไร

3.ระบบการปกครองแบบคอมมวนสต มระบบการปกครอง แบบระบบเศรษฐกจ ซงเปนพรรคการเมองเดยวของประเทศมอำนาจเดดขาดแตเพยงพรรคเดยว

นอกจากนอาจมระบบการปกครองแบบอนๆอก เชนแบบระบบในเครอประชาชาตเชนกลมประเทศประชาชาตองกฤษ โดยถอวาประมขของสหราชอาณาจกรเปนประมขรวมอยดวย ประเทศสมาชกในเครอประชาชาตองกฤษจะมการประชมพบปะ แลกเปลยนความคดอานและการคาและผลประโยชนทางเศรษฐกจรวมกน แตกจการภายในรฐอาจดำเนนไปไดอยางเสร และการปกครองอกประเภทหนงคอระบบกงศาสนา สาระสำคญของระบบองคการศาสนาไมควบคมรฐบาลง.ความสมพนธระหวางรฐการเมองและเศรษฐกจ

การเมองการปกครองนนมความสมพนธกบเศรษฐกจอยางแยกกนไมออก การเมองในฐานะทเปนวธการจดรปการปกครอง จดการแบงแยกอำนาจและหนาทของรฐ ในการใชอำนาจเกยวของกบหนาททางเศรษกจ

การจดระบบเศรษฐกจมอยทสำคญแบงออกเปน 3 ระบบใหญๆ คอ 1.ระบบทนนยมและเสรนยม เปนระบบเศรษฐกจทเปดโอกาศใหบคคลเปนเจาของและดำเนนกจการ

อยางเสรตามความสามารถของตน2.ระบบสงคมนยมและคอมมวนสต ลทธสงคมนยมถอวาเปนกรรมสทธสวนบคคล กอใหเกดการแกงแยง

แขงขน คนในสงคมควรมสทธในการเปนเจาของในการผลต การครองชพรวมกนและแบงปงผลผลตอยางเปนธรรมอยางไรกตามสงคมนยมกมหลายแบบ มทงแบบอดมคต และสงคมนมแบบมารกเลนน

3.สงคมนยมประชาธปไตย หมายถงลกษณะการจดระบบการเมอง และเศรษฐกจทใชกนอยในระบบการเมองแบบประชาธปไตย แตจดระบบเศรษฐกจในทางสงคมนยม สงคมนยมประชาธปไตย เปนลทธการเมองสายกลาง ดงแสดงในตารางดงตอไปนระบบการเมอง ระบบเศรษฐกจ รวมกนเปน ตวอยางประชาธปไตยประชาธปไตยอำนาจเดดขาด-โดยพรรคคอมมวนสต

ทนนยมสงคมนยมสงคมนยม

ประชาธปไตยเสรนยมสงคมนยมประชาธปไตยคอมมวนสต

สหรฐอเมรกาองกฤษสหภาพโซเวยตจน (แผนดนใหญ)

จ.คายหรอกลมทางการเมองและเศรษฐกจ

40

กลมประเทศในโลกอาจพจารณารวมกนโดยแยกเปน คายทางการเมองและเศรษฐกจออกเปน 3 คายหรอ 3 โลกดงน

1.โลกกลมพฒนาแลวหรอกลมโลกเสรหรอประชาธปไตย แบงออกดงน ก.ทวปอเมรการเหนอ ไดแก สหรฐอเมรกา และ แคนาดาข.ทวปยโรป ไดแก ไอซแลนด นอลเว สวเดน เดนมารก องกฤษ ไอรแลนด ฝรงเศส เยอรมน

(ตะวนตก)เนเธอรแลนด เบลเยยม ลกเซมเบอรก สวสตเซอรแลนด ออสเตรเลย อตาล สเปน และโปตเกสรวมทง กรซดวย

ค.ทวปออสเตรเลยและยานแปซฟก ไดแก ออสเตรเลยและนวซแลนดง.ทวปเอเชย ไดแก ญปน จ.ทวปแอฟรกา ไดแก สาธารณรฐแอฟรกาใต

2.โลกกลมสงคมนยม (คอมมวนสต) แบงออกไดดงนก.ทวปยโรป ไดแก สหภาพโซเวยตและบรวาร คอโปรแลนด เชโกสโลวะเกย เยอรมน (ตะวน

ออก) ฮงการ โรมาเนย บลแกเรย และอลเบเนย รวมทงยโกสลาเวย (คอมมวนสตอสระ)ข.ทวปเอเชย ไดแก ประเทศสาธารณรฐประชาชนจน มองโกเลย เกาหล(เหนอ) สาธารณรฐ

สงคมนยมเวยดนาม สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว กมพชาประชาธปไตย สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนเยเมน (เยเมนใต) สาธารณรฐสงคมนยมแหงสหภาพพมา (คอมมวนสตอสระ)

ค.ทวปแอฟรกา ไดแก สาธารณรฐประชาชนคองโกง.ลาตนอเมรกา ไดแก ควบา

3.โลกกลมกำลงพฒนา หรอกลมทสาม แบงออกไดดงนในลาตนอเมรกา ไดแก แมกซโก อเมรกากลาง หมเกาะอนดสตะวนตก กลมประเทศในทวป

อเมรกาใต (ประเทศอรกวย อารเจนตนาทมฐานะทางเศรษฐกจสงบางแหงกจดรวมกนอยในกลมประเทศทพฒนาแลว)

ในทวปแอฟรกา ทกประเทศในทวปจดอยในกลมกำลงพฒนา ยกเวนสาธารณรฐแอฟรกาใตในทวปเอเชย ทกประเทศในทวปจดอยในกลมกำลงพฒนา ยกเวนประเทศญปน

ฉ. ลกษณะทางการเมองและเศรษฐกจของสามกลมโลก 1.ลกษณะทางการเมองของของสามกลมโลก

1.1 ลกษณะทางการเมองของโลกกลมทหนง ประเทศกลมทหนงหรอกลมทพฒนาแลวมระบบการเมองเปนแบบประชาธปไตย คอมการปกครองแบบมรฐสภา ประชาชนมสทธในการปกครอง โดยมการเลอกตงผแทนปวงชนเขามานงในสภา ประมขของรฐอาจเปนประธาณาธบด พระราชาธบดหรอพระราชน อำนาจการปกครองของรฐแบงออกเปนสามฝาย คอ อำนาจฝายบรหาร ฝายนตบญญต และอำนาจตอฝายศาล

1.2 ลกษณะทางการเมองของโลกกลมทสอง ไมนยมจดระบบการปกครองแบบมประธานาธบด หรอแบบระบบรฐสภา แมจะทำรปแบบรฐสภากบอยภายใตการควบคมของพรรคคอมมวนสต ซงเปนพรรคการเมองเดยวท

41

คมรฐสภาและคมรฐบาล อำนาจทแทจรงทางการปกครองจงไมไดอยทปวงชนแตอยภายใตคณะกรรมการบรหารพรรคคอมมวนสต

1.3 ลกษณะทางการเมองของโลกกลมกำลงพฒนา กลมประเทศกำลงพฒนานมกมลกษณะทางการเมองเอนเอยงไปทางฝาย คายทหนงหรอคายทสอง หรอลกษณะเปนกลางไมฝกใฝฝายใด หรอยงไมไดตดสนใจวาจะอยในกลมใด มนโยบายการเมองไมแนนอน อาจฝกใฝฝายใดฝายหนง หรอรบควาวมชวยเหลอหรอถกแทรกซมทงสองฝาย นบวาเปนกลมประเทศทมอทธพลกลมหนงถาผนกกำลงกนได2.ลกษณะทางเศรษฐกจของสามกลมโลก

2.1 ลกษณะทางเศรษฐกจของโลกกลมทหนงหรอกลมพฒนาแลวเปนประเทศทมฐานะทางเศรษฐกจมนคง เปนผนำทางดานทางเศรษฐกจของโลก คออาชพและรายไดสวน

ใหญขนอยกบอตสาหกรรม การคาและการบรการมากกวาอาชพเกษตรกรรม แมวาแรงงานทางดานเกษตรจะลดลง แตผลผลตทางดานเกษตรกรรมกยงคงมประสทธภาพมปรมาณการผลตสง เพราะมการนำเทคโนโลย วทยาการสมยใหมมาใชใหเกดประโยชน บทบาทสำคญดานการคาระหวางประเทศในการสงสนคาเขาและสนคาออกกบประเทศ ในกลมเอเชยมากขน ในทวปอเมรกาเหนอประเทศทมงคง คอสหรฐอเมรกาและแคนาดา มรายไดจากผลตภณฑประชาชาตสงกวาประเทศอน สวนกลมยโรปตลาดเสร และประเทศญปนกมเศรษฐกจอยในเกณฑสงมากเชนกนประเทศสำคญในกลมพฒนาแลว1.อเมรกาเหนอ ทพอจะยกมาพจารณาไดพอสงเขปดงน

สหรฐอเมรกา เปนประเทศทนำทสดในบรรดากลมประเทศพฒนาแลวทวโลก ในดานเศรษฐกจทกดาน มวลผลตภณฑประชาชาตตอปกมมลคาสงกวาทกประเทศ ในบรรดาประเทศทพฒนา 20 กวา ประเทศ อตสาหกรรมในสหรฐอเมรกา มรากฐานจากความกาวหนาทางเทคโนโลยมากกวาทางดานพลงคน เปนประเทศทสงสนคามปรมาณมากทสดของโลกและมากกวาปรมาณสนคาเขา

แคนาดา เปนประเทศทอยใกลชดกบสหรฐอเมรกามทรพยากรทบกเบกไดมาก เชน แร ปาไม และยงมพนทกวางใหญมประชากรยงนอยอยมาก อตสาหกรรมกผลตเพมขนเพราะอดมไปดวยแรทเปนรากฐานสำคญทางเศรษฐกจ เปนสมาชกสำคญของโครงการ โคลมโบทเรมตนเมอป ค.ศ.1945 เพอมงพฒนาประเทศทยากจนโดยสงเสรมทางดานการเงนและทางดานเทคโนโลย และรบชอสนคาพวกวตถดบจากประเทศดอยพฒนาจำนวนมาก และสงไปขายยงประเทศทขาดแคลน นโยบายทางการเมองของแคนาดาสมพนธควบคไปกบเศรษฐกจ เชนการสงขาวสาล ไปขายยงประเทศสาธารณรฐประชาชนจน ซงเปนตลาดการคาสำคญของแคนาดา2.ในยโรป ไดแก

ก.กลมประชาคมเศรษฐกจยโรปหรอกลมตลาดรวม โดยประกอบดวยประเทศสมาชก 6 ประเทศ คอ ฝรงเศส เยอรมนตะวนตก ลกเซมเบอรก เบลเยยม เนเธอรแลนด และอตาล ตอมากมประเทศกรซและตรกรวมเปนสมาชกสมทบในกลมตลาดพวกน ประเทศในกลมทเคยเปนอาณานคมของแอฟรกา 18 กวาประเทศกมสนคาขายอยางเสรกบกลมตลาดพวกนดวยตงแตป ค.ศ. 1967 และในป ค.ศ. 1972 ประเทศองกฤษไดพยายามขอเขากลมตลาดรวม พรอมกบประเทศในยโรปตะวนตกในปเดยวกนคอ ไอรแลนด และ เดนมารก จงทำใหกลมนม

42

สมาชกมากถง 9 ประเทศและผนกกำลงทางเศรษฐกจมากยงขน โดยกลมประเทศในเครอประชาชาตองกฤษกเขามามสวนเกยวของดวยรายไดทางการพฒนาทางเศรษฐกจประกอบดวย

เยอรมนตะวนตก มการผลตเหลกกลาและพลงงาน รวมทงรายไดจากอตสาหกรรมการคากเพมขนมาฝรเศส มรายไดจากการพฒนาทางดานอตสาหกรรมและการคาอาวธยทโธปกรณมากขนเบลเยยม และ เนเธอรแลนด มรายไดจากเศรษฐกจทางดานอตสาหกรรมและการพฒนาทางอสาหกรรม

และนอกจากน เนเธอรแลนดยงมรายไดจากเรอสนคาตดตอคาขายทวโลกและในทางอตสาหกรรมการตอเรอ สวนเบลเยยมและลกเซมเบอรกยงมรายไดในการผลตเหลกและถานหน

อตาล มรายไดจากการผลตสนคาดานเกษตรกรรมและทางอตสาหกรรมกรซและตรก มรายไดจากการเกษตรและทางอตสาหกรรมสหราชอาณาจกร มรายไดจากการผลตเหลกกลา และพลงงานทางดานอตสาหกรรม สนคาอตสหากรรม

สงขายทวโลกเดนมารก มรายไดดานผลตผลจากฟารมนมเนยและจากการเลยงสตวสงเปนสนคาไปขายในประเทศอนๆ

นอกจากนยงมรายไดจากการคาจากการเดนเรอข.กลมประเทศการคาเสรยโรป

แตเดมนนประกอบดวย 7 ประเทศตอมาประเทศองกฤษและนอรเว ไดออกมารวมกนกบประเทศในกลมตลาดรวมยโรป วตถประสงคสำคญของกลมคอรวมกนดำเนนการคาแบบเสร ประกอบดวยประเทศดงตอไปน

สวเดน มรายไดจากแหลงแรเหลก มแหลงไฟฟาพลงนำ มปาไมทสมบรณสวตสเซอรแลนด มรายไดจากการทำการเกษตร ฟารมเลยงสตว เพาะปลก แรบางชนดและม

อตสาหกรรมทมคณภาพสง รวมถงอตสาหกรรมทองเทยวนอรเว ไอรแลนด และเดนมารก มรายไดจากการประมงและการคาออสเตรเลย มรายไดจากการพยายามสงเสรมทางดานอตสาหกรรมและการคาแตลำบากเพราะลกษณะ

ภมประเทศทเขาถงยากและหางไกลค. กลมประเทศยโรปอนๆ

คอสเปน ฟนแลนด และไอซแลนด ประเทศเหลานไมมการสงสนคาออกมเพยงการสงสนคาเขา มบทบาทเกยวกบบการพฒนาเศรษฐกจของยโรปเพยงประมาณรอยละ 3 เทานน3. ในทวปอน

ไดแกกลมประเทศพฒนา ในโอเซยเนย แอฟรกาใต และญปน ในบรรดาประเทศพฒนาเหลานในปจจบนนบวา ญปนนนเปนประเทศทมบทบาทสำคญมาก ทงทครงหนงนนเคยพายแพ ใหกบสงครามโลกครงท 2 แตกลบสามารถฟนตวขนมาได และมฐานะเทยบเทากบประเทศทมความมงคงในยโรปตะวนตก รายไดสำคญไดจากการเพมผลผลตทางเหลกกลา พลงงาน อตสาหกรรม และมการลงทนสงสนคาไปขายทวทกทวปในโลก

ออสเตรเลย มรายไดจากการเกษตร อตสาหกรรม และการคา แอฟรกาใต มรายไดจากทรพยากรแร คอการทำเหมองทองคำ เพชร

2.2 ลกษณะเศรษฐกจของโลกกลมทสองหรอหรอกลมสงคมนยม (คอมมวนสต)

43

มลกษณะเศรษฐกจและการเมองทเกยวของกนอยางมาก คอแบบรฐเปนผวางแผนควบคมและดำเนนการปกครองและวางแผนเศรษฐกจโดยตรง เปนระบบเศรษฐกจของคอมมวนสตทใชในประเทศสหภาพโซเวยตและสาธารณรฐประชาชนจน พรรคคอมมวนสต เปนพรรคการเมองเดยวทควบคมรฐดานการเมองและเศรษฐกจ มการจดการเรงพฒนาทางอตสาหกรรมดานการผลตเหลกกลา สวนการเกษตรกขยายและเรงผลผลตใหสงขนกลมประเทศสงคมนยมอนๆ มการแขงขนทางการเมองและเศรษฐกจของกลมนมมากยงขน ประเทศเหลานโดยเฉพาะสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม ลาว กมพชา กำลงอยในระหวางการฟนฟทางเศรษฐกจมาแลวจะมฐานะทางเศรษฐกจสงกวา จน คอมมวนสต

ประเทศฝายสงคมนยมน มกมการผลตสนคาสำคญสงไปยงประเทศทพฒนาหรอมงคง โดยมากเปนผลตผลทางการเกษตรเปนวตถดบในเมองรอน เชนผลตผลจากปาไม พชและแร ถงแมวาความแตกตางทางเศรษฐกจระหวางกลมประเทศสงคมนยม และประเทศทกำลงหรอดอยพฒนาจะมนอยวากน แตความสมพนธระหวางประเทศสงคมนยมกบประเทศกำลงพฒนา (ยากจน) กเพมขนอยางรวดเรว และพยายามหาทางตดตอคาขายกบประเทศดอยพฒนาบาง เพราะมทางไดเปรยบตลอดเวลา ทำใหมตลาดกวางขวาง การคาระหวางประเทศไทยกบกลมสงคมนยม โดยเฉพาะ รสเซย ประเทศไทยจะเปนฝายเสยเปรยบดลการคาเพมขนเสมอ แมแตสงคาจากประเทศเหลานกเพมขนดวย

ประเทศสำคญในกลมสงคมนยม (คอมมวนสต)1.สหาภาพโซเวยต รสเซย เปนประเทศผนำฝายสงคมนยม หรอคอมมวนสตโดยเฉพาะในยโรปประเทศม

เนอทกวางใหญ มประชากรเปนอนดบสามของโลก คอมากกวา 250 ลานขนไป มทรพยากรพวกแร เชน ถานหน นำมน เหลก ทองคำ และทรพยากรปาไม รวมทงทรพยากรทอาจมศกยภาพในการบกเบกพฒนาใหไดผลอยางยอดเยยมตอไปได

2.กลมประเทศยโรปตะวนออกหรอ ซเมย หรอโคมคอน กลมประเทศสงคมนยมเหลานไดรวมจบกลมกนเพอความกาวหนาทางเศรษฐกจ และเพอความมนคงทางการเมอง

3.กลมประเทศสงคมนยมนอกดนแดนยโรป3.1 สาธารณรฐประชาชนจน เปนประเทศทมประชากรมากทสดในโลกมากกวา 900 ลานคน

และมเนอทประมาณ 4 ลานตารางไมล ในแงพลงทางเศรษฐกจนนมการเพมกำลงการผลตทางดาน เหลกกลา ถานหน นำมน ทงสะเตน ดบก และ โมลปดนมเพมมากขนในทกป ในขณะเดยวกนการเพมผลผลตทางดวยการเกษตรอยางไดผลผลตสงจากแผนดนกเพมขน ในปจจบนนกถอวาจนเปนประเทศทยงใหญทางการทหารทสามารถผลตปรมาณได และไดเขาเปนสามาชคองคการสหประชาชาตแลวดวย

3.2 สาธารณรฐมองโกเลย มลกษณะภมประเทศเปนทราบสบ อากาศแหงแลงเปนทะเลทราย และทงหญา มฐานะทางเศรษฐกจอยในขนเลยงสตวเรรอน

3.3 สาธารณรฐประชาธปไตยเกาหล มลกษณะภมประเทศเปนเทอกเขา และไดรบประโยชนทางเศรษฐกจจากแรทมอยในบรเณภเขา บกเบกในทางอตสาหกรรม

44

3.4 ประเทศสาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม ประชากรมจำนวนถง 40 ลานคน เปนประเทศทมลกณะเศรษฐกจทดทงทางดานเกษตรกรรมและอตสาหกรรม

3.5 สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว มประชากร 3.6 ลานคน ลกษณะภมประเทศเปนภเขา ทราบสงทำใหมเนอทเพาะปลกนอย ทรพยากรพวกแร ปาไม พลงนำ ถงมแตกยงไมไดบกเบกมากเพราะขาดเสนทางในการขนสง

3.6 ประเทศกมพชาประชาธปไตย มประชากรเพยง 9 ลานคน เมอ พ.ศ. 2518 กอใหเกดการเปลยนแปลงตอชวตความเปนอยของประชากรอยางมาก เกดการขาดแคลนอาหาร สญเสยชวต การอพยพลภยออกนอกประเทศ

3.7 สาธารณรฐควบา เปนประเทศทอดมดวยแรชนดตางๆและมการผลตพชเมองรอน คอ ออย นำมาผลตเปนนำตาล เพอทำเปนสงคาสงออก

2.3 ลกษณะเศรษฐกจของโลกกลมทสาม หรอกลมกำลงพฒนาโลกหรอคายประเทศดอยพฒนาเปนประเทศทมลกษณะทางเศรษฐกจทไมมนคงเชนเดยวกนกบนโยบายทางการเมองไมแนนอน

มาตรฐานการครองชพของประเทศเหลาน จะถอตามแนวประเทศพฒนากยาก เพราะมสภาพแตกตางกน การวดรายไดตอบคคล ตอหว กถอวาอยเลยประเทศดอยพฒนา เชนประเทศไทยในปจจบน (พ.ศ.2522) รายไดตอบคคลโดยประมาณ 500 เหรยญอเมรกน (10,000 บาท)

ลกษณะเศรษฐกจทวไปอาจสรปไดดงน 1.รอยละของประชากรโดยมากเกนกวา 70 มอาชพหลกไปทางเกษตรกรรม2.อตสาหกรรมสำคญไดแก การเพาะปลก ปาไม จบปลา การทำเหมองแร3.ผทประกอบอาชพทางการเกษตรกรรมมกมจำนวนคนวางงาน4.เนอทมขนาดเลกวธการ การดำเนนการทางเกษตรยงเปนแบบดงเดมไดผลผลตตำ5.รายไดของประชากรตอบคคลตำและมเงนลงทนรายบคคลนอยมาก6.อตราการเกดและอตราการตายมกสงทงสองอยาง ชวงชวตทจะอยยนนานสนลงประชากรม

จำนวนมากกวาอาหารทผลตได7.ดานอาหารการคดสดสวนตอประชากรไมถกสดสวน8.ประชากรอาศยอยอยางหนาแนนตามแหลงเสอมโทรมทอยอาศยไมถกลกษณะ การบรการดาน

สาธารณสข มไมเพยพอ9.บรการทางดานการศกษาพฒนาลาหลงมาก10.ฐานะของสตรดอยไมมฐานะทดเทยมกบบรษ

ฉ. การผกพนทางเศรษฐกจและทางการเมองประเทศเหลานมกจะมการผกพนทางเศรษฐกจโดยการมสนธสญญาทางเศรษฐกจรวมกนเปนทางการ เพอ

ความผกพนทางการเมอง และทางยทธศาสตรความปลอดภยของประเทศของตนดวย เพอไมใหมผลกระทบกระเทอนถงเศรษฐกจ กไดมการรวมผกพนทางสนธสญญาทางดานการปองกนทางการทหารอกดวย แตเนองจากผกพนทางการทหารเปนการเสยงตออนตราย และผกมดตวเองมากเกนไป สนธสญญาทางการทหารกไมเขยนไวให

45

ชดเจน เมอเกดเหตการณยงยากขนจรงๆ กไมไดปฏบตการใหบงเกดผลโดยตรง ดงนนตอมาสนธสญญาทางการทหาร เชน สนธสญญาซโต ( SEATO ) จงลดความสำคญลงสนธสญญาระหวางประเทศฝายโลกเสร

ก.สนธสญญาทางดานการปองกนทางการทหารของฝายโลกเสร ไดแก สนธสญญานาโต เซนโต ซโต และแอนซส

สนธสญญานาโต เรมมการทำสนธสญญา เมอป ค.ศ.1949 มประเทศทเขารวมทงหมด 15 ประเทศ ไดแก สหรฐอเมรกา แคนาดา ไอซแลนด นอรเว สหราชอาณาจกร เนเธอรแลนด เดนมารก เบลยยม ลกเซมเบอรก โปรตเกต ฝรงเศส อตาล กรซ ตรก เยอรมนตะวนตก

สนธสญญาเซนโตหรอสนธสญญากลาง เดมมชอวาสนธสญญาแบดแดด ตอมาประเทศอรกไดลาออกจากการเปนสมาชก จงไดเปลยนชอเปน สนธสญญาเซนโต โดยมประเทศทเปนสมาชกดงน ตรก อหราน สหราชอาณาจกร ปากสถาน และสหรฐอเมรกา

สนธสญญาซโต เรมกอตงเมอป ค.ศ. 1954 เดมมสมาชกอย 8 ประเทศ ไดแก สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร ฝรงเศส ออสเตรเลย นวซแลนด ไทย ฟลปปนส และปากสถาน ตอมา ปากสถานไดลาออกจากการเปนสมาชก จงเปนผลให สนธสญญาซโต ลดความสำคญลง โครงการดานทหาร โครงการดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคมและอนๆนนไดบรรลในวตถประสงคครบทกโครงการทำใหในปค.ศ.1977 นนสนธสญญาซโตกไดสนสดลง

สนธสญญาแอนซส ประกอบดวยประเทศ ออสเตรเลย นวซแลนดและสหรฐอเมรกาเปนสนธสญญาทปองกนดานแปซฟกและยงเชอมตอจากสนธสญญาซโตข.สนธสญญาทางเศรษฐกจและวฒนธรรมของฝายโลกเสร

สนธสญญาทสำคญนน ไดแกสนธสญญาของกลมประชาคมเศรษฐกจโลก หรอตลาดรวมยโรป และสนธสญญากลมรฐอเมรกน

สนธสญญาตลาดรวมยโรป เรมมการทำสนธสญญาขนเมอสงครามโลกครงทสอง โดยไดรวมกลมประเทศเบเนลกซ คอ เบลเยยม เนเธอรแลนด ลกเซมเบอรก ตอมาไดมการลงนามทำสนธสญญากบประเทศเยอรมนตะวนตก ฝรงเศส อตาล สหราชอาณาจกร ไอรแลนดและเดนมารก สนธสญญานนบวามกำลงทาเศรษฐกจทสำคญมาก โดยเฉพาะในเรองของการคา

สนธสญญากลมรฐอเมรกนหรอ โอ เอ เอส เปนการรวมกลมระหวางสหรฐอเมรกากบประเทศในกลมลาตนอเมรกาทางดานเศรษฐกจและการเมอง เรมกอตงสนธสญญานเมอป ค.ศ.1948 โดยมสมาชกคอ อเมรกาใต อเมรกากลาง และประเทศในหมเกาะทะเลแครบเบยน ตอมาในป ค.ศ. 1962 ควบาไดถอนตวออกจากการเปนสมาชกและหนไปทำการคากบสหภาพโซเวยตและยโรปตะวนออกแทน การเปลยนแปลงในสนธสญญานมกขนอยกบความไมแนนอนของการเมองและเศรษฐกจ

สนธสญญาระหวางประเทศฝายคอมมวนสตก.สนธสญญาการปองกนทางการทหารของฝายคอมมวนสต เปนการจบกลมกนระหวางสหภาพโซเวยต

กบประเทศในยโรปตะวนออก โดยเปนการเผชญหนากลมสนธสญญาของฝายโลกเสร

46

ข.สนธทางการเศรษฐกจและวฒนธรรม สนธสญญาทสำคญไดแก สนธสญญาโคมคอนหรอ ซเมยในกลมประเทศสงคมนยมในยโรป เชนสหภาพโซเวยต เยอรมนตะวนออก โปแลนด เปนตน สวนกลมสงคมนยมนอกแดนยโรปไดแก จน มองโกเลย เกาหล-เหนอ เวยดนาม ลาว กมพชา และควบาเปนตนสนธสญญาอนๆในภมภาคเดยวกน

ก.สนธสญญาสำคญในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต นอกจากสนธสญญาทเคยทำรวมกนทางการทหารอนไดแกซโตแลว กยงมสนธสญญาทางดานเศรษฐกจและวฒนธรรมการศกษาอนๆ คอสมาคมอาเซยน สมาคมเอเซยแปซฟก แผนการโคลมโบ เปนตน

สมาคมอาเซยน เรมกอตงจากสมาคมอาสา ในตอนตนนนมเพยง 3 ประเทศทเขารวมไดแก ไทย มลาย และฟลปปนส และตอมาไดเลกลมไปในป ค.ศ.1967 และในปเดยวกนนนกไดกอตงสมาคมอาเซยนขนมา โดยมประเทศทเขารวมไดแก ไทย มาเลเซย สงคโปร อนโดนเซย และฟลปปนส โดยหนาทหลกของสมาคมคอ การสงเสรมความกาวหนาทางเศรษฐกจ ของดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใต และยดถอนโยบายเปนกลาง ในการทำโครงการตางๆมากกวา 100 โครงการมการจดการแสดงสนคาและผลทางการผลตของกลมประเทศสมาชก การขจดความขดแยงระหวางกน การรวมกำลงในภมภาคใหเขมแขงขนเพอสรางอำนาจในการตอรองกบประเทศอนในภมภาค โดยศนยกลางของสมาคมอยท กรงเทพมหานคร

สมาคมเอเชยแปซฟกหรอแอสแปก กอตงเมอป ค.ศ. 1966 มหนาทสำคญคอการสงเสรมความกาวหนาทางเศรษฐกจและสงคม เปนกลมทมนโยบายตอตานคอมมวนสต และมความคดเปนกลางไมฝกใฝฝายใดฝายหนง โดยมประเทศสมาชกรวมทงสน 8 ประเทศไดแก ออสเตรเลย เกาหลใต ญปน มาเลเซย นวซแลนด ฟลปปนส สาธารณรฐจน(ใตหวน) และไทย

สมาคมแผนการโคลมโบ เรมจากสมาชกกลมประเทศในเครอประชาชาตองกฤษทอยดานเอเชย มการประชมเพอกอตงสมาคมแผนการโคลมโบ โดยมนโยบาลสงเสรมเศรษฐกจและขยายเขตชวยเหลอในดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใต ในการชวยเหลอในทางใหกเงน ใหเงนอดหนนในกจการหรอนโยบายตางๆ

กลมประเทศเศรษฐกจวฒนธรรมอนๆ อาท กลมสนนบาตอาหรบ กลมผขายนำมน กลมตลาดรวม-อาหรบ และกลมตลาดรวมลาตนอเมรกน

กลมสนนบาตอาหรบ เรมกอตงเมอป ค.ศ. 1995 กลมประเทศอาหรบนมกจะมการเปลยนแปลงจบกลมทางการเมองและเศรษฐกจ ยทธศาสตรใหมๆอยเสมอ เชนการจบกลมระหวางอยปตและซเรยในสมยแรก เปนตน

กลมผขายนำมน เกดจากการรวมกลมกนของประเทศทมนำมนสงออก ประกอบดวยประเทศทผลตนำมนในหลายๆประเทศในแถบตะวนออกกลาง เชน อหราน อรก ซาอดอาระเบย คเวต กาตาร อบดาบ และอนๆ โดยภาพรวมแลวกลมนเปนกลมทมกำลงสำคญ และมอทธพลทางเศรษฐกจและการเมองในปจจบนมากทสด

สนธสญญาระดบโลก นอกจากสนธสญญาในระดบประเทศแลวยงมประเทศอนๆอกมากทใหความสำคญในการรวมมอในทางสรางสรรค การพยายามรกษาสนตภาพของโลกใหยนยาว ขจดความแตกราวทางการเมอง สงเสรมทางเศรษฐกจของโลก ภายหลงจงไดจดตงกลมองคกรระดบโลกขนมา โดยใชชอวาองคการสหประชาชาต เพอเขามาแกไขขอบกพรองทเคยมมาตงแตสนนบาตโลก และในปจจบนมประเทศสมาชกมากถง 150 ประเทศ องคการสหประชาชาตนบวาเปนองคการระหวางประเทศทมความยงใหญมาก เพราะมจำนวน

47

สมาชกหลายประเทศ และมองคการแยกยอยสำคญ เชน คณะมนตรความมนคง สมชชาใหญ คณะมนตรเศรษฐกจสงคม คณะมนตรภาวะทรสต ศาลยตธรรมระหวางประเทศ สำนกเลขาธการ และอนๆทมงหวงใหชาตตางๆ รจกกน เขาใจกน และทำงานเพอใหเกดประโยนชตอสวนรวมทงทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม

ความลมเหลวและความสำคญขององคการสหประชาชาต ถงแมสหประชาชาตจะมกฏบตรวางไวในกลมประเทศสมาชกไดปฏบตกตาม แตสหประชาชาตนนกยงมความสำเรจและความลมเหลวเกดขนไดเสมอ

ถาหากวเคราะหถงความลมเหลวของสหประชาชาตโดยการใชชาตนยมเปนหลกกพอจะอธบายไดวา ชาตตางๆนน คำนงถงผลประโยชนของชาตตน ความยงใหญในการเปนผนำ หรอไมตองการใหประเทศใดยงใหญกวา จงทำใหประเทศสมาชกนนไมคอยทำตามกฏทสหประชาชาตนนไดวางไว และอกเหตผลสำคญคอสหประชาชาตนนไมมกำลงและกองทพ ทจะเขาปราบปรามประเทศทฝาฝนกฏบตรได

ในสวนของความสำเรจนน ประเทศในหลายประเทศของโลกนนไมตองการใหเกดการทำสงคราม องคการระหวางประเทศนนจะเขาแกไขและพพาท หาสาเหตตงแตตนเพอยบยงปญหาทจะกอใหเกดสงครามในอนาคต

องคการชำนญพเศษ โดยเฉพาะกจหรอเฉพาะถน นนกลบทำงานไดผลดในแงการประสานงานสงเสรมกจกรรมทางดานเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรม เชนองคการศกษาและวทยาศาสตร องคการอนามยโลก องคการอกาเฟ องคการธนาคารโลก องคการเหลานจะกอใหเกดความชวยเหลอซงกนและกน และความเปนนำหนงใจเดยวกน

สรป

หนงสอหลกภมศาสตรทางการเมองเทาทไดสรปมาทง 5 บท นนเพอใชในการศกษาในมหาวทยาลย และเพอเปนแนวทางใหนกศกษาไดเขามาอานและเรยนรไดอยางเขาใจอยางละเอยด เพอทตองการใหนกศกษานำหลกการมาประยกตใชหรอใชในการวเคราะห ปญหาหรอเหตการณทางการเมอง การศกษาความแตกตางของทางดนแดนทางการเมองนนสมพนธกนอยางมากกบความแตกตางของปจจยทงทางดาน ระวางท ทางดานมนษยและวฒนธรรม รวมทงเศรษฐกจ ทางดานภาษาและวฒนธรรม การเปลยนแปลงทเกดขนในรฐหรอภมภาคใดของโลกเปนการสะทอนใหเหนถงความแตกตาง การศกษาถงสภาพปญหาทางการเมองของดนแดนทงภายในและภายนอกรฐจะทำใหผทศกษาไดเขาใจถงสภาพ ระวางท และลกษณะทางกายภาพของดนแดน ลกษณะอากาศและภมประเทศ ดน นำ ทรพยากร การยายถนฐานของประชากร มความรในการคมนาคม ทางนำ บก มความรในการเดนเรอ การปองกนศตรในแตละดาน ความสามารถของคนแตละพนทไมเหมอนกน การไดเปรยบเสยเปรยบในการคาขายหรอการขนสงสนคาทางนำทางทะเล การเปลยนแปลงทำเลทตงเมองหลวง การสรางคมนาคมใหมเพอความปลอดภยของประเทศ การจดแนวพรมแดนใหมในภาครฐ กจกรรมทางเศรษฐกจ ศกษาในดานรปแบบการปกครอง ทางภมศาสตรจะชวยเหลอไดในการใหขอมล ขอบขายการศกษาวชาภมศาสตรการเมองนนกวางขวางมาก และมความแตกตางกนไป ตงแตการวเคราะหปญหาระดบทองถนจนถงระดบโลก ความเขาใจของปญหาตางๆไมวาเลกหรอใหญ

48

ภมศาสตรการเมอง นอกจากจะตองศกษาถงหลกเกณฑ ระหวางภมศาสตรกบรฐแลว ยงตองศกษาถงความแตกตางทปรากฏอยในภมภาคการเมอง ความแตกตางเหลานเปนผลมาจากความแตกตางทางกายภาพ และกจกรรมหนาทของการปกครองทควบคมอทธพลเหนอดนแดนนอย พลงแหงการรวมและพลงแหงการแยก ศนยกลางของอำนาจนางการเมอง อยางไรกตาม การทไดมโอกาสศกษาทำความเขาใจทมาของปญหาตางๆ โดยเฉพาะทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองของแตละทองท สงเหลานถาไปในระดบประเทศหรอระดบชาตกจะทำใหเกดความเขาใจมากขนระหวางชาต ระงบขอขดแยงกรณ พพาทตางๆ กอใหเกดสนตแกโลกได นบวาเปนการศกษาทคมคาและสำคญอยางมากในวชาภมศาสตรการเมอง

ขอสอบ ลกษณะและขอบขายของวชาภมศาสตรการเมอง1.วธการศกษาวชาภมศาสตรการเมอง มวธการสำคญอยกวธ

ก.2 วธข.3 วธค.4 วธง.5 วธ

2.ภมศาสตรการเมองคออะไรก.เปนวชาทเกยวของ สำคญ ระหวางปจจยทางภมศาสตรกบหนวยทางการเกษตรข.เปนวชาทเกยวของ สำคญ ระหวางปจจยทางภมศาสตรกบหนวยทางการทตค.เปนวชาทเกยวของ สำคญ กบความสมพนธระหวางปจจยทางภมศาสตรกบหนวยทางการเมองง.เปนวชาทเกยวของ สำคญ ระหวางปจจยทางภมศาสตรกบหนวยทางสงคมวทยาและเศษฐศาสตร

3. “นยตนยมภาวะแวดลอม” ตรงกบหมายในขอใดก.ชวตของมนษย จะขนอยกบภาวะทางเศรษฐกจ

49

ข.ชวตของมนษย จะขนอยกบภาวะทางธรรมชาตทแวดลอมตนอยค.ชวตของมนษย จะขนอยกบภาวะทางสงคมนยม คานยมภายในประเทศง.ชวตของมนษย จะขนอยกบภาวะทางกายภาพ

4. องคประกอบสำคญของรฐประกอบดวยอะไรบางก.ประชากร รฐบาล พนทข.ประชากร แหลงนำ พนทค.ชมชน ภาครฐ ประมขง.ชมชน แหลงนำ พรมแดน

5.ขอบขายของวชาภมศาสตรการเมองทเกยวพนกบวชาแขนงอนตองมอยางนอยกดานก. 3 ดานข. 4 ดานค. 5 ดานง. 6 ดาน

6. การศกษาในเรอง แดนแกน ของโปแลนดใชวธศกษาทางดานใดในการอธบายก.อธบายถงลกษณะโครงสรางทางกายภาพข.อธบายถงลกษณะโครงสรางทางการเมองค.อธบายถงลกษณะโครงสรางทางสงแวดลอมง.อธบายถงลกษณะโครงสรางของการตงถนฐาน

7.วธการศกษาภมศาสตรการเมอง มวธการศกษาทสำคญอยกดานก. 3 ดานข. 4 ดานค. 5 ดานง. 6 ดาน

8.ขอใดไมใช 3 องคประกอบพนฐานสำคญของรฐก.ประชากรข.พนทค.รฐบาลง.เขตแดน

9.โครงสรางการปกครองของรฐประกอบดวยกภาคสวนก.3 สวนข.4 สวน

50

ค.5 สวน ง.6 สวน

10. นกภมศาสตรการเมองชาวอเมรกนคนใดทไดใหคำจำกดความในเรอง “อดมการณของรฐ”ก. ศาสตราจารย ดร.แวน วลเคนเบอรก ข.ศาสตราจารยไวเกด และพวกค.ศาสตราจารยเลวส อเลกซานเดอรง.ศาสตราจารยฮารตธอรน

ขอสอบ พฒนาการและแนวความคดของบคคลสำคญในวชาภมศาสตรการเมอง1.พฒนาการของวชาภมศาสตรการเมองแบงออกเปนกระยะ

ก.2 ระยะข.3 ระยะค.4 ระยะง.5 ระยะ

2. “การสำรวจจกรวรรดโรมน” ทไดเขยนอธบายไวในหนงสอภมศาสตรการเมอง โดยนกปราชญชาวกรกคนใดก.อรสโตเตลข.สตราโบค.ฟรเอดรก รตเซตง.คารล รตเตอร

3. คารล รตเตอร เปนศาสตราจารยสอนวชาภมศาสตรทมหาวทยาลยใด ก.มหาวทยาลยออกซฟอรดข.มหาวทยาลยฮารวารดค.มหาวทยาลยเบอรลนง.มหาวทยาลยแคลฟอรเนย

4.ศาสตราจารยฟรเอดรก รตเซต เปนศาสตราจารยทางวชาภมศาสตรทมบทบาทในชวงป ค.ศ. ใดก. ค.ศ.1841-1901ข. ค.ศ.1842-1902ค. ค.ศ.1843-1903ง. ค.ศ.1844-1904

5. ดโมโพลตก, โอโคโพลตก, โซซโอโพลตก, คราโตโพลตก ไดถกบญญตศพทนขนมาโดยนกเขยนทมชอวา

51

ก. รดอลฟ เจลเลนข. คารล รตเตอรค. อรสโตเตลง. สตราโบ

6. อลเฟรดเทเยอน มาฮาน ไดเนนถงความสมพนธใดทเกยวของกบทางทะเลก. อธบายความสมพนธของความกาวหนาทางทะเลทมตอประวตการณของรฐข.อธบายความสมพนธของความกาวหนาทางทะเลทมตอการปกครองของรฐค.อธบายความสมพนธของความกาวหนาทางทะเลทมตอความสมพนธระหวางประเทศง.อธบายความสมพนธของความกาวหนาทางทะเลทมตอการปกครองนานนำทางทะเล

7.นกภมศาสตรทานใดทเปนนกการทหารชาวเยอรมนก.คารล รตเตอรข.คารล เฮาสโฮเฟอรค.อลเฟรดเทเยอน มาฮานง.สตราโบ

8.ผลงานชนสำคญของสปกแมน ในแงของภมศาสตรและการเมองคอผลงานเรองอะไร ก.ภมศาสตรการเมองข.ภมศาสตรแหงสนตภาพค.ภมศาสตรมนษยง.ภมรฐศาสตร

9. นตยสาร “Zeitschrift fur Gropolitik” เปนนตยสารทถกเขยนขนโดยนกภมศาสตรคนใดก.สปกแมน ข.อลเฟรดเทเยอน มาฮานค. คารล เฮาสโฮเฟอรง.อรสโตเตล

10. หนงสอทมชอวา โลกใหม (The New World) ของ ดร. โบแมนไดถกตพมพในป ค.ศ. ใดก.1920ข.1921ค.1922ง.1923

52

ขอสอบ ปจจยทาง “ระวางท” และทางกายภาพในวชาภมศาสตรการเมอง1.วชาภมศาสตรการเมอง พนท เรยกอกอยางวาอะไร

ก.พรมแดนข.แดนแกนค.ระวางท ง.เมองหลวง

2.ปจจยสำคญของ ระวางท ทสามารถมองเหนจากภายนอกไดคอขอใดก.ขนาด (Location)ข.แดนแกน (Core Area)ค.เมองหลวง (Capitals)ง.ดน (Soil)

3. การศกษา“ระวางท” ในทางภมศาสตรการเมองมปยจยสำคญในการศกษารวมทงสนกปจจยก.3 ปจจยข.4 ปจจยค.5 ปจจยง.6 ปจจย

4.ประเทศหรอรฐใดทไมไดอยในลกษณะแผนดนลอมรอบ หรอรฐไรซงชายฝงทะเลก.ประเทศไทยข.สาธารณรชประชาธปไตยประชาชนลาวลาวค.ประเทศเนปาลง.ประเทศมองโกเลย

5.ขอใดกลาวถกตองเกยวกบพรมแดนก.พรมแดนไมเปนทยอมรบทางกฎหมายของประเทศข.พรมแดนเปนองคประกอบสำคญของรฐค.พรมแดนมบรเวณอยระหวางชายแดนง.พรมแดนของไทยมลกษณะเปนแมนำอยเหนอและใต

6. “บรเวณใจกลางสำคญของรฐ เปนลกษณะเดนขอภมภาคหรอดน” ในทางภมศาสตรการเมองเรยกดนแดนแหงนวาอะไร

53

ก.บรเวณแกน หรอแดนแกนข.อนสรณสถานค.พรมแดนง.เขตแดน

7.ปจจยทางกายภาพในขอใดทมความสำคญในเรองของภมประเทศก.พนท,การปกครองข.ทรพยากรธรรมชาต,สตวทองถนค.ประชากร,การปกครองง.ถกทง ก และ ค

8.ปจจยทางกายภาพในทางภมศาสตรการเมองประกอบดวยกปจจยก.3 ปจจยข.4 ปจจยค.5 ปจจยง.6 ปจจย

9. “พรมแดนทางวฒนธรรม” มปจจยในเรองใดทใชเปนตวกำหนดก.เชอชาต, เผาพนธข.หนาตาค.ศาสนา, ภาษาง.ก และ ค

10.การกำหนดทตงตามลองตจด ละตจดแสดงถงความสมพนธใดก.ผคนกบธรรมชาตข.ขนาดของประเทศค.เศรษฐกจของประเทศง.ลมฟาอากาศและภมศาสตรของประเทศ

ขอสอบ ปจจยทางดานมนษยและวฒนธรรมในวชาภมศาสตรการเมอง1.ประชากรศาสตรหมายถงอะไร

ก.การศกษาวเคราะหทางสถตเกยวกบประชากรเรองอตราการเกด การตาย การยายถน และการกระจายตวของประชากร รวมทงผลกระทบทมตอสภาพสงคมและเศรษฐกจ ในชวงระยะเวลาใดเวลาหนงข.ลกษณะตางๆของประชากรค.การหาความรความเขาใจเกยวกบมนษยในดานพฤตกรรมทางประชากร

54

ง.อายของมนษยทอาศยบนโลก2.องคประกอบของประชากรศาสตรมองคประกอบทสำคญรวมทงสนกดาน

ก.4 ดาน ข.3 ดานค.5 ดานง.2 ดาน

3.องคประกอบของประชากรศาสตรประกอบดวยองคประกอบใดบางก.เพศ อาย การศกษา ทอยอาศยข.ทอยอาศย อาชพ เชอชาต ศาสนาค.เพศ อาย การสมรส การศกษาง.ภาษา อาย การศกษา อาชพ

4.ประชากรทมจำนวนมากจนเกนไปกอใหเกดผลเสยหรอไมอยางไรก.ไมกอใหเกดผลเสย เพราะทำใหเศรษฐกจดขนข.กอใหเกดผลเสย เพราะเกดการแยงงานกนมากขน แยงชงทรพยากรมากขน วนวายมากขน ใชชวตลำบากมากขนค.ไมกอใหเกดผลเสย เพราะไดแรงงานเพมมากขนง.กอใหเกดผลเสย เพราะมการใชจายเงนของทางรฐเพมมากขน และ ความเจรญทพฒนาเพมยงขนยอมมผลกระทบตอการจดหาพลงงาน นำและอาหาร

5.คณลกษณะของประชากรในทางวฒนธรรม ประกอบดวยคณลกษณะทสำคญในเรองใดบางก.ประชากร รฐ ศาสนาข.เชอชาต ภาษา ศาสนาค.เชอชาต การปกครอง พรมแดนง.ถกทง ก และ ค

6.องคประกอบสำคญในการศกษาเรองของประชากรในทางภมศาสตรการเมอง จำเปนตองศกษาองคประกอบทงสนกองคประกอบ

ก.5 องคประกอบข.6 องคประกอบค.7 องคประกอบ

55

ง.8 องคประกอบ7.ภาษามความสำคญอยางไร

ก.ภาษาเปนเครองมอทใชในการสอสารของมนษย มนษยตดตอกนได เขาใจกนไดกดวยอาศยภาษาเปนเครองชวยทดข.ภาษาเปนสงชวยยดใหมนษยมความผกพนตอกนค.ภาษาเปนวฒนธรรมอยางหนงของมนษย และเปนเครองแสดงใหเหนวฒนธรรมสวนอนๆของมนษยดวยง.ถกทกขอทกลาวมา

8.สงครามของศาสนาทขนชอคอสงครามอะไรก.สงครามโลกครงท 2ข.เหตการณ 14 ตลาค.สงครามครเสคง.สงครามครงยงใหญ

9.การแจกกระจายของประชากรในลาตนอเมรกน ประกอบดวยลกษณะสำคญกประการก.1 ประการ ข.2 ประการค.3 ประการง.4 ประการ

10.การเจรญเตบโตของประชากรในทางภมศาสตรการเมอง มปจจยใดเขามามสวนเกยวของก.การเปลยนแปลงของประชากรในเรองในเรองของจำนวน ข.ความกาวหนาในทางเศรษฐกจและการเมองของรฐและกลมภมภาคทางการเมองค.การเปลยนแปลงสถานะทางเศรษฐกจและการเมองโดยการแสดงออกซงอนาจของรฐง.การเพมจำนวนของประชากร

56

ขอสอบ ปจจยสำคญทางเศรษฐกจในวชาภมศาตรการเมอง

1.การเปรยบเทยบเศรษฐกจรายไดของกลมประเทศแบงออกไดกกลมก.3 กลมข.4 กลมค.5 กลมง.6 กลม

2.ปจจยสำคญทางเศรษฐกจในวชาภมศาสตรการเมองแบงหวขอใหญๆ ไดกหวขอก.4 หวขอข.5 หวขอค.6 หวของ.7 หวขอ

3.องคประกอบสำคญทางเศรษฐกจมก ประเภทก.2 ประเภทข.3 ประเภทค.4 ประเภทง.5 ประเภท

4.ลทธการเมองกอใหเกดระบบการปกครอง ม3 ประเภทประกอบดวยอะไรบาง

57

ก.ระบบการปกครองแบบประชาธปไตย ระบบการปกครองแบบเผดจการ ระบบการปกครองแบบ-คอมมวนสตข.ระบบการปกครองแบบประชาธปไตย ระบบการปกครองแบบเผดจการ ระบบการปกครองสงคม-นยมค.ระบบการปกครองแบบเผดจการ ระบบการปกครองสงคมนยม ระบบการปกครองเสรนยมง.ระบบการปกครองเสรนยม ระบบการปกครองสงคมนยม ระบบการปกครองแบบประชาธปไตย

5.สนธสญญาการปองกนของฝายคอมมวนสต คอสนธสญญาใดก.สนธสญญานาโตข.สนธสญญาวอรซอค.สนธสญญาซโตง.สนธสญญาแอนซส

6. สนธสญญานาโต เรมมการทำสนธสญญาขนเมอป ค.ศ.ใดและมประเทศทเขารวมเปนสมาชกทงหมดกประเทศ ก.กอตงเมอป ค.ศ.1949 ประเทศทเขารวม 15 ประเทศข.กอตงเมอป ค.ศ.1945 ประเทศทเขารวม 5 ประเทศค.กอตงเมอป ค.ศ.1942 ประเทศทเขารวม 10 ประเทศง.กอตงเมอป ค.ศ.1940 ประเทศทเขารวม 7 ประเทศ

7.สนธสญญาเซนโตหรอสนธสญญากลาง เดมมชอวาอะไร ก.สนธสญญาแบกแดดข.สนธสญญาแบดแดดค.สนธสญญาโคมคอน ง.สนธสญญาแอนซส

8.อกษรยอของกลมประเทศเศรษฐกจและสงคมแหงเอเชยและแปซฟกแหงสหประชาชาตตรงกบขอใดก.ESCAPข.ASPACค.SEAMESง.ASEAN

9.กลมโอเปก หรอกลมผสงออกนำมน มกประเทศก.15 ประเทศข.16 ประเทศค.17 ประเทศง.18 ประเทศ

10.ปจจยสำคญทกอใหเกดความลมเหลวขององคการสหประชาชาต คอปจจยใดก.การคำนงถงผลประโยชนของชาตตนมากทสด

58

ข.มจำนวนสมาชกมากเกนไปค.ไมเคารพตามกฏทตงไวง.ตองการมอำนาจในองคการสหประชาชาต