Date post: | 07-Jul-2018 |
Category: |
Documents |
Upload: | giuliana-lizbeth |
View: | 228 times |
Download: | 0 times |
of 125
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
1/125
PORTADA
UNIVERSIDAD TÉCNICA DE
AMBATOFACULTAD DE CIENCIAS HUMANAS Y DE LA
EDUCACIÓN
CARRERA: CULTURA FÍSICA
MODALIDAD: PRESENCIAL
Informe nal del Traa!o de "rad#a$%&n o T%'#la$%&n
(re)%o a la o'en$%&n del T*'#lo de L%$en$%ado en
C%en$%a+ de la Ed#$a$%&n, Men$%&n C#l'#ra F*+%$a
TEMA:
“LAS TÉCNICAS DE FÚTBOL Y SU INCIDENCIA EN LA PREPARACIÓN FÍSICAINADECUADA EN LOS NIÑOS DE DIEZ A DOCE AÑOS DE LA LIGADEPORTIVA CANTONAL EL CHACO EN EL PERÍODO SEPTIEMBRE 2011 FEBRERO DEL 2012!
AUTOR:
ALEX DAVID ORTIZ FIALLOS
TUTOR:
Dsce. CARLOS XAVIER COLINA HERRERA
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
2/125
A"#$%&'E()$*&+
2012
APROBACI-N DEL TUTOR DEL TRABA.O DE
"RADUACI-N O TITULACI-N
CERTIFICA:
Yo, Dr. Carlos Colina con C.I 180268126, !n "i cali#a# #! T$%or #!l Tra&a'o #! (ra#$aci)n o Ti%$laci)n, so&r! !l %!"a* /LAS TÉCNICASDE F0TBOL 1 SU INCIDENCIA EN LA PREPARACI-N FÍSICAINADECUADA EN LOS NI2OS DE DIE3 A DOCE A2OS DE LA LI"ADEPORTIVA CANTONAL EL C4ACO EN EL PERÍODO SEPTIEMBRE5677 8 FEBRERO DEL 56759,#!sarrolla#o +or !l !r!sa#o, Sr. ALE-DAID /TI FIALL/S, consi#!ro $! #ic3o in4or"! In5!s%ia%i5o,
r!n! los r!$isi%os %7cnicos, ci!n%9cos : r!la"!n%arios, +or lo $!a$%ori;o la +r!s!n%aci)n #!l "is"o an%! !l /ranis"o +!r%in!n%!,+ara $! s!a so"!%i#o a !5al$aci)n +or +ar%! #! la Co"isi)ncali9ca#ora #!sina#a +or !l H. Cons!'o Dir!c%i5o.
,,,,,,,,,,,,,,,--
D.(/- L(- C$+&. $3/+ C&4$ H/++/+$
TUTOR
< II
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
3/125
AUTORIA DE LA INVESTI"ACI-N
D!'o cons%ancia #! $! !l +r!s!n%! in4or"! !s !l r!s$l%a#o #! la
in5!s%iaci)n #!l a$%or, $i!n &asa#o !n los !s%$#ios r!ali;a#os
#$ran%! la carr!ra, in5!s%iaci)n ci!n%9ca, r!5isi)n #oc$"!n%al : #!
ca"+o, 3a ll!a#o a las concl$sion!s : r!co"!n#acion!s #!scri%as !n
la In5!s%iaci)n. Las i#!as, o+inion!s : co"!n%arios 5!r%i#os !n !s%!
in4or"!, son #! !=cl$si5a r!s+onsa&ili#a# #! s$ a$%or.
A"#$%&5 26 */ A7&.%& */ 2012
,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,-
A/8 D$3* O+%9 F$&.
AUTOR
< III
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
4/125
CESION DE DEREC4OS DE AUTOR
C!#o los #!r!c3os !n ln!a +a%ri"onial!s #!l +r!s!n%! %ra&a'o 9nal #!
(ra#o Ti%$laci)n so&r! !l %!"a: /La+ '$n%$a+ de f;'ol < +#%n$%den$%a en la (re(ara$%&n f*+%$a %nade$#ada en lo+ n%=o+ ded%e> a do$e a=o+ de la l%?a de(or'%)a $an'onal el $@a$o en el(er*odo +e('%emre 5677 8 ferero del 56759, a$%ori;o s$r!+ro#$cci)n %o%al o +ar%! #! !lla, si!"+r! $! !s%7 #!n%ro #! lasr!$lacion!s #! la Uni5!rsi#a# T7cnica #! A"&a%o, r!s+!%an#o "is#!r!c3os #! a$%or : no s! $%ilic! con 9n!s #! l$cro.
A"&a%o, 28 #! Aos%o #!l 2012
A/8 D$3* O+%9 F$&.
AUTOR
< IV
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
5/125
Al Con+e!o D%re$'%)o de la Fa$#l'ad de C%en$%a+4#mana+ < de la Ed#$a$%&n
La Co"isi)n #! !s%$#io : cali9caci)n #!l in4or"! #!l Tra&a'o #!(ra#$aci)n o Ti%$laci)n, so&r! !l %!"a* /La+ '$n%$a+ de f;'ol <+# %n$%den$%a en la (re(ara$%&n f*+%$a %nade$#ada en lo+ n%=o+de d%e> a do$e a=o+ de la l%?a de(or'%)a $an'onal el $@a$o en
el (er*odo +e('%emre 5677 8 ferero del 56759 +r!s!n%a#a +or!l Al!= Da5i# /r%i; Fiallos, !r!sa#o #! la Carr!ra #! C$l%$ra Fsica+ro"oci)n* "ar;o > aos%o, $na 5!; r!5isa#a : cali9ca#a lain5!s%iaci)n , s! APRUEBA !n ra;)n #! $! c$"+l! con los+rinci+ios &?sicos %7cnicos : ci!n%9cos #! in5!s%iaci)n :r!la"!n%arios.
@or lo %an%o s! a$%ori;a la +r!s!n%aci)n an%! los oranis"os
+!r%in!n%!s.
LA COMISI-N
,,,,,,,,,,,,,-- ,,--,,,,,,,,,
L(- M7- :$.;47%&4 E+4/.%& C$.%+& A(&.%$Dr. !%o /rlan#o Arcos /r%i;
MIEMBRO MIEMBRO
< V
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
6/125
DEDICATORIA
El momento en que el ser humano culmna una meta! es cuan"o se "etene a
hacer un recuento "e to"as las a#u"as rec$"as! "e las %oces "e alento!
"e las e&'resones "e amor # com'rens(n) es 'or eso "e"co *ste trun+o
estu"antl a ms quer"os 'a"res quenes con su n+nta a"hes(n me han
$rn"a"o to"o su a'o#o sn escatmar sacr+co al,uno. A ms hermanos!
'orque han s"o los am,os! los com'a-eros +eles en el camno hasta aqu
recorr"o) # en ,eneral a to"a m +amla que "e una u otra manera
contr$u#eron 'ara el lo,ro "e m carrera.
A Dos 'or ,uar ms 'asos # a#u"arme a su'erar los o$st/culos que se me
'resentaron a lo lar,o "el camno) #! 'or 0ltmo quero "e"car este lo,ro a
to"os ms am,os test,os "e los trun+os # +racasos %%"os.
< VI
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
7/125
A"RADECIMIENTO
Deseo e&'resar "e to"o cora1(n ms m/s snceros a,ra"ecmentos a to"as
aquellas 'ersonas que me $rn"aron su cola$orac(n! sus conocmentos! su
a#u"a ncon"conal # 'or so$re to"o su amsta" "urante la real1ac(n "e esta
n%est,ac(n. Este es el es+uer1o "e un ,ran equ'o "e tra$a2o! a ca"a uno "eellos! 3racas.
A Dos! esa +uer1a su'eror en quenes muchos no creen # se res'eta! 'ero a
ese ser que es omn'otente! quen me re,alo a m +amla! quen me re,ala
ca"a amanecer # 'or so$re to"o quen me re,ala el enten"mento 'ara real1ar
ca"a reto "e %"a.
A,ra"e1co "e manera es'ecal al Dr. Carlos Colna 'or ha$er ace'ta"o ser m"rector "e tess 'or su ama$l"a" # "s'on$l"a" "urante el tem'o "e
real1ac(n "e esta n%est,ac(n con su so'orte 'ro+esonal # lo,stco 'ara
alcan1ar los o$2et%os 'erse,u"os.
Al se-or 4res"ente # a los n-os "e la L,a Cantonal "el Chaco 'or ha$erme
'ermt"o real1ar esta n%est,ac(n 'ara $uscar 'os$les solucones a su
'ro$lema # as tam$*n a#u"arme a +ormarme como 'ro+esonal.
5! 'or su'uesto! el a,ra"ecmento m/s 'ro+un"o # sent"o %a 'ara m +amla.
Sn su a'o#o! cola$orac(n e ns'rac(n ha$ra s"o m'os$le lle%ar a ca$o
este que es el 0ltmo tra$a2o 'ero el nco a m %"a 'ro+esonal.
A ms 'a"res! 6eaneth # Lus! 'or su e2em'lo "e lucha # honest"a") a m
hermana 7a,al# 'or su tenac"a" # su'erac(n) a ms hermanos Crstan!
Danlo! Lus 'or su 'acenca! ntel,enca # ,eneros"a"8..'or ellos # 'ara
ellos9
< VII
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
8/125
ÍNDICE "ENERAL DE CONTENIDOS
@/TADA................................................................................................I
A@/ACIÓN DEL TUT/ DEL TAAB/ DE (ADUACIÓN / TITULACIÓN..........................................................................................II
AUT/IA DE LA INESTI(ACIÓN...........................................................II
DEDICAT/IA.......................................................................................
A(ADECIMIENT/..............................................................................II
NDICE (ENEAL DE C/NTENID/S....................................................III
INDICE DE CUAD/S Y (FIC/S.....................................................-I
CA@TUL/ I..........................................................................................1
EL @/LEMA..................................................................................1
1.1 TEMA.......................................................................................1
1.2 @LANTEAMIENT/ DEL @/LEMA...........................................1
1.2.1 C/NTE-TUALIACIÓN..........................................................1
1.2.2 ANALISIS CITIC/................................................................16
1.2. @/(N/SIS..........................................................................1
1.2.G F/MULACIÓN DEL @/LEMA..............................................1
1.2.. INTE/(ANTES................................................................1
1.2.6 DELIMITACIÓN......................................................................1
1. BUSTIFICACIÓN........................................................................1
1.G /BETI/S..............................................................................18
1.G.1 /BETI/ (ENEAL..............................................................18
1.G.2 /BETI/S ES@ECFIC/S......................................................18
< VIII
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
9/125
CA@TUL/ II.........................................................................................1
MAC/ TE/IC/..............................................................................1
2.1 ANTESCEDENTES INESTI(ATI/S.........................................1
2.2 FUNDAMENTACIÓN FIL/SÓFICA..............................................1
2.2.1 FUNDAMENTACIÓN E@ISTEM/LÓ(ICA..................................1
2. CATE(/IAS FUNDAMENTALES..............................................20
C/NCE@TUALIACI/N DE LA AIALE [email protected]
DE@/TE..........................................................................................20
@/FESI/NALIDAD.......................................................................21
ATE FSIC/..................................................................................21
TECN/L/(A.................................................................................22
DE@/TE Y S/CIEDAD..................................................................2
FT/L............................................................................................2G
NATUALEA DEL BUE(/.................................................................2G
@/SICIÓN TCTICA DE L/S BU(AD/ES.......................................26
Las r!las #!l '$!o......................................................................2
Ca"+o #! '$!o............................................................................2
Inicio #!l '$!o..............................................................................0
D$raci)n : r!s$l%a#o.....................................................................2
La "!%a o +or%!ra #!l 4%&ol, #on#! s! "arcan los ol!s............2
Fal%as : r!an$#aci)n #!l '$!o.....................................................
TECNICAS DE FT/L......................................................................G
@ATE/..............................................................................................
C)"o #is+arar !l &al)n.................................................................
C)"o +rac%icar !l +a%!o...............................................................6
< I
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
10/125
Di4!r!n%!s "7%o#os #! +a%!ar !l &al)n........................................6
Man!'o #!l al)n.............................................................................8
C)"o "an!'ar !l &al)n.................................................................8
C)"o +rac%icar !l "an!'o.............................................................
Di4!r!n%!s "7%o#os #! "an!'o.....................................................
Ca&!c!ar.........................................................................................G1
C)"o ca&!c!ar $n &al)n #! 4%&ol...............................................G1
Di4!r!n%!s "7%o#os #! ol+!ar !l &al)n.......................................G1
Marcaci)n........................................................................................G2
C)"o +r!sionar !l &al)n...............................................................G2
Di4!r!n%!s "7%o#os #! #!4!n#!r..................................................G2
Ta+an#o !n !l F%&ol........................................................................G
C)"o "ani+$lar !l &al)n..............................................................G
Di4!r!n%!s "7%o#os #! con%rolar !l &al)n.....................................GG
C/NCE@TUALIACIÓN DE LA AIALE [email protected]
@E@AACI/N FISICA*......................................................................G
@E@AACIÓN FSICA EN EL FT/L................................................G
@rinci+al!s +ro&l!"as #!l 4$%&olis%a.............................................0
En%r!na"i!n%o Fsico.......................................................................1
El!c%rocar#iora"a.......................................................................1
@r!+araci)n 4sica !n ca#a '$a#or..................................................1
@E@AACI/N TECNIC/ TACTICA.....................................................
BUE(/S DE EJUI@/ @AA EL ENTENAMIENT/ [email protected]
BUE(/S DE EJUI@/ @AA LA A@LICACIÓN DE LAS DESTEAS
TECNIC/ TACTICAS.......................................................................61
<
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
11/125
ATACA A DEFENSA F/MADA @/ LINEA DE TES H/MES....62
EBECICI/S @AA @EFECCI/NA LA DEFINICI/N.........................6
ENTENAMIENT/.............................................................................6G
M7%o#os #! En%r!na"i!n%o...........................................................6G
Cal!n%a"i!n%o !n !l 4%&ol...........................................................6
A+%i%$# Ana!r)&ica !n !l 4%&ol....................................................66
A+%i%$# A!r)&ica !n !l F%&ol........................................................6
@rac%icas #! Es%ira"i!n%o !n !l F%&ol..........................................68
@lio"!%ria @ara !l F%&ol...............................................................6
La !loci#a# : !l En%r!na"i!n%o #! F%&ol...................................0
2.G HI@/TESIS...............................................................................1
2. SEKALAMIENT/ DE AIALES DE LA HI@ÓTESIS...................1
CA@TUL/ III........................................................................................2
MET/D/L/(A.................................................................................2
.1 ENF/JUE................................................................................2
.2 M/DALIDAD SICA DE LA INESTI(ACIÓN...........................2
. NIEL / TI@/ DE INESTI(ACIÓN...........................................2
.G @/LACIÓN Y MUESTA..........................................................
. /@EACI/NALIACIÓN DE LAS AIALES.............................
aria&l! In#!+!n#i!n%!* T7cnicas #! 4%&ol..................................G
aria&l! D!+!n#i!n%!* @r!+araci)n 4sica.....................................
.6 EC/LECCIÓN DE INF/MACIÓN....................................... 6
. @/CESAMIENT/ Y ANLISIS.............................................
CA@TUL/ I................................................................................... 8
ANLISIS E INTE@ETACIÓN DE ESULTAD/S.............................. 8
< I
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
12/125
G.1 ANLISIS DE L/S ESULTAD/S.............................................. 8
CA@TUL/ .................................................................................... 88
C/NCLUSIÓNES Y EC/MENDACI/NES.......................................... 88
C/NCLUSIÓNES........................................................................... 88
EC/MENDACI/NES.................................................................... 88
CA@TUL/ I................................................................................... 8
@/@UESTA.................................................................................... 8
6.1 DAT/S INF/MATI/S.......................................................... 8
6.2 DESCI@CIÓN DE LA @/@UESTA.......................................... 8
6. BUSTIFICACIÓN....................................................................... 0
6.G /BETI/S*............................................................................ 0
/&'!%i5o (!n!ral........................................................................ 0
/&'!%i5os Es+!c9cos.................................................................. 0
6.6 FUNDAMENTACIÓN CIENTFICA.............................................. 1
FT/L........................................................................................ 1
NATUALEA DEL BUE(/............................................................. 1
@/SICIÓN TCTICA DE L/S BU(AD/ES...................................
TECNICAS DE FT/L................................................................. 6
@ATE/..........................................................................................
C)"o #is+arar !l &al)n............................................................
C)"o +rac%icar !l +a%!o........................................................... 8
Di4!r!n%!s "7%o#os #! +a%!ar !l &al)n....................................
Man!'o #!l al)n....................................................................... 101
C)"o "an!'ar !l &al)n.......................................................... 101
C)"o +rac%icar !l "an!'o...................................................... 102
< II
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
13/125
Di4!r!n%!s "7%o#os #! "an!'o.............................................. 102
Ca&!c!ar................................................................................... 10G
C)"o ca&!c!ar $n &al)n #! 4%&ol......................................... 10G
Di4!r!n%!s "7%o#os #! ol+!ar !l &al)n................................ 10G
Marcaci)n.................................................................................. 10
C)"o +r!sionar !l &al)n......................................................... 10
Di4!r!n%!s "7%o#os #! #!4!n#!r............................................ 106
Ta+an#o !n !l F%&ol................................................................. 106
C)"o "ani+$lar !l &al)n....................................................... 10
Di4!r!n%!s "7%o#os #! con%rolar !l &al)n.............................. 10
@E@AACI/N FISICA*................................................................ 108
@E@AACIÓN FSICA EN EL FT/L......................................... 11
@rinci+al!s +ro&l!"as #!l 4$%&olis%a....................................... 11G
En%r!na"i!n%o Fsico................................................................. 11
El!c%rocar#iora"a................................................................ 11
@r!+araci)n 4sica !n ca#a '$a#or............................................ 11
6. MET/D/L/(A. M/DEL/ /@EATI/.................................. 118
6.8. ADMINISTACIÓN DE LA @/@UESTA......................................120
6. @LAN DE M/NIT/E/ Y EALUACIÓN DE LA @/@UESTA........120
G. ILI/(AFIA.......................................................................121
G.G ANE-/S................................................................................122
INDICE DE CUADROS Y GRÁFICOS
C)$*+& N< 1= T>(4($ ' %?(%($------------------------------------------------------------------------------------' @6 '
< III
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
14/125
G+$(& N< 1= T>(4($ ' %?(%($------------------------------------------------------------------------------------' @6 'C)$*+& N< 2= D.$+&. $>+/&.-------------------------------------------------------------------------------------' @ 'G+$(& N< 2= D.$+&. $>+/&.-------------------------------------------------------------------------------------' @ 'C)$*+& N< = D.$+&. +$9$4%/.----------------------------------------------------------------------------------' 60 'G+$(& N< = D.$+&. +$9$4%/.----------------------------------------------------------------------------------' 60 'C)$*+& N< = T>(4($ */ ($#/(/&-------------------------------------------------------------------------------' 61 'G+$(& N< = T>(4($ */ ($#/(/&-------------------------------------------------------------------------------' 61 'C)$*+& N< = T&. */ ($#/(/&.---------------------------------------------------------------------------------' 62 'G+$(& N< = T&. */ ($#/(/&.---------------------------------------------------------------------------------' 62 'C)$*+& N< = D/.$++&& */ ()$*$*/. .($.------------------------------------------------------------' 6 'G+$(& N< = D/.$++&& */ ()$*$*/. .($.-----------------------------------------------------------' 6 'C)$*+& N< @= P+/$+$(4 .($----------------------------------------------------------------------------------' 6 'G+$(& N< @= P+/$+$(4 .($---------------------------------------------------------------------------------' 6 'C)$*+& N< 6= S.%/"$ ($+*&3$.()$+-------------------------------------------------------------------------' 6 '
G+$(& N< 6= S.%/"$ ($+*&3$.()$+-------------------------------------------------------------------------' 6 'C)$*+& N< = P+/$+$(4 J +/4*"/4%& .(&----------------------------------------------------------' 6 'C)$*+& N< = P+/$+$(4 J +/4*"/4%& .(&----------------------------------------------------------' 6 'C)$*+& N< 10= D/.$++&$+ )4(&4/. &+7?4($.----------------------------------------------------------' 6@ 'C)$*+& N< 10= D/.$++&$+ )4(&4/. &+7?4($.----------------------------------------------------------' 6@ '
< IV
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
15/125
CAPÍTULO I
EL PROBLEMA
1.1 TEMA
L$. %>(4($. */ K%#& J .) 4(*/4($ /4 $ +/$+$(4 .($ 4$*/()$*$ /4 &. 4&.
*/ */9 $ *&(/ $&. */ $ L7$ D/&+%3$ ($4%&4$ / C;$(& /4 / /+&*& ./%/"#+/
2011 /#+/+& */ 2012-
1.2 PLANTEAMIENTO DEL PROBLEMA
1.2.1 CONTEXTUALIZACIÓN
E K%#& /. )4 */&+%/ )43/+.$ )/ 4& .&& ./ +$(%($ .4& )/ /. )4$ $.4 %$4%&
$+$ $4?%(&. (&"& $+$ )7$*&+/.- S4 /"#$+7& $+$ )/ /.%/ */&+%/ ./ (&43/+%$ /4
$+%/ &. )7$*&+/. */#/4 /.%$+ ")J #/4 /4%+/4$*&. J (&4&(/+ $. %>(4($. */ K%#&
$+&$*$. J (&"& */.$++&$+$. /4 $ ($4(;$-
E4 4)/.%+& $. / K%#& /. )4 */&+%/ )/ ;$ *& 4(+/"/4%$4*& .) 43/ */ ($*$*
7+$($. $ $ +/$+$(4 .($ )/ ;$4 +/(#*& &. )7$*&+/.5 4& .&& ./ %+$%$ */ %>(4($
.4& */ +/$+$(45 J 4& .&& */ )4$ +/$+$(4 .($ .4& */ )4$ +/$+$(4 .(&7($ $+$ )/ $. &. )7$*&+/. %/47$4 )4 #)/4 */./"/& /4 $ ($4(;$-
E /4%+/4$"/4%& /. $ (&"#4$(4 */ $ +/$+$(4 .($ J */ $. %>(4($. */ K%#&
)/ ;$4 $+/4**& &. )7$*&+/.5 /. /4 / /4%+/4$"/4%& J /4 $ ($4(;$ *&4*/ ./
*/")/.%+$ & )/ ./ ;$ $+/4**&-
E4 / ($4%4 N$& / K%#& /. )4 */&+%/ )/ ./ +$(%($ (&"& )4$ *.%+$((4 /+&
%$"#>4 (&"& )4$ "$4/+$ */ 3*$5 /. */(+ )4$ ($++/+$5 $.%"&.$"/4%/ 4& ./"+/ .//4()/4%+$4 /+.&4$. )/ ./$4 ("& +/$+$+ $ &. )7$*&+/. */ )4$ "$4/+$ (&++/(%$
$+$ )/ $. %/47$4 )4 /8(//4%/ */./"/& */&+%3&-
L&. 4&. */ /.%$ +&34($ ./ ./4%/4 "&%3$*&. J ")J 4.+$*&. /4 /.%/ */&+%/
7+$($. $ $ 4)/4($ */ /.%+/$. */ K%#& 4%/+4$(&4$ (&"& 4$(&4$ J .) "/%$ /.
/7$+ $ ./+ %$4 7+$4*/. (&"& /&.-
E4 $ L7$ D/&+%3$ */ ($4%4 E C;$(& /8.%/ )4$ /.()/$ */ K%#& /+"$4/4%/5 .) +4($ /%3& /. /+"%+ )4 */.$++&& .(& J "/4%$ .$4& /4 &. 4&. J$ )/ /.%$
< 1
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
16/125
+?(%($ /. (&4.*/+$*$ "?. )/ )4$ *.%+$((45 (&"& J$ ./ *& 4& ./"+/ ./ ()/4%$
(&4 /+.&4$ ($$(%$*& )/ #+4*/ )4$ +/$+$(4 .($ (&++/(%$ )/ /+"%$ )4$
4%/+$((4 (&++/(%$ (&4 $. %>(4($. */ K%#&-
E4 /.%$ 7$ ./ ;$ +&"&3*& /.%/ */&+%/ /4 4&. */ %&*$. $. /*$*/. /4%+/ $. )/ ./
*/.%$($ / 7+)& */ 4&. */ */9 $ *&(/ $&.5 )/4/. $ /.$+ */ .$#/+ J //()%$+
")(;$. %>(4($. */")/.%+$. )4$ +/ / 4$*/()$*$ +/$+$(4 .($-
1.2.2 ANALISIS CRÍTICO
E ($/4%$"/4%& 4$*/()$*& /4 &. 4&. +&3&($ /.&4/. ").()$+/. 7+$3/.5 $. )/ $
)%)+& /. "*/4 )7$+ J */.%$($+./ /4 /.%/ */&+%/-
E */.(&4&("/4%& */ *+##47 /4 &. 4&. +&3&($ )/ /&. ;$7$4 ")J &(&
/.)/+9& .(&5 ./ .$#/ )/ $+$ $. %>(4($. */ K%#& ./ */#/ *$+ )4 /.)/+9& .(& $
"?8"& &+ & )/ /.%$ %>(4($ 4& /.%$+$ *$4*& +/.)%$*& $ (/4 &+ (/4%&-
U4 "$ /4%+/4$"/4%& $*/"?. )/*/ ./+ ($).$ */ 3$+&. +/"$. */ .$)* /4%+/ /.%&.
+/"$. ($+*$(&.5 J$ )/ ./ /.%$+$ .+/ /.&+9$4*& $ ()/+& */ )4$ "$$ "$4/+$
E/(%&.
C$).$.
1.2.3 PROGNOSIS
C)$4*& $ +/$+$(4 .($ /. 4$*/()$*$ $. %>(4($. */ K%#& 4& ./ )/*/4
*/.$++&$+ &+ & %$4%& ./ %/4*+?4 4&. &(& ;?#/. /4 / K%#&-
< 1 <
L$. %>(4($. */ K%#& J .) 4(*/4($ /4 $ +/$+$(4 .($4$*/()$*$
L/.&4/. 7+$3/. P&(& /.)/+9& .(& P+/"$. ($+*$(&.
C$/4%$"/4%& 4$*/()$*& D/.(&4&("/4%& */*+##47
M$ /4%+/4$"/4%&
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
17/125
A4& %/4/+ #)/4$. +?(%($. */&+%3$. 4 )4$ #)/4$ +/$+$(4 .($ &. 4&. 4&
&*+?4 $+%($+ /4 7+$4*/. )/7&. 4 +/+/./4%$+ $ .) ($4%4 J$ )/ %/4*+?4 )4 #$&
43/ */ )/7&
A 4& &*/+ %/4/+ 4&. )/ +/+/./4%/4 $ $ +&34($ &. $*+/. */ &. 4&. 4&
%/4*+?4 4%/+>. /4 "&%3$+&. $+$ )/ .7$4 (&"$+%/4*& /.%/ */&+%/ (&4 $.4 J
/4/+7$-
1.2.4 FORMULACIÓN DEL PROBLEMA
I4(*/4 $. %>(4($. */ K%#& /4 $ +/$+$(4 .($ 4$*/()$*$ /4 &. 4&. */ */9 $
*&(/ $&. */ $ L7$ D/&+%3$ ($4%&4$ / C;$(& /4 / /+&*& ./%/"#+/ 2011
/#+/+& */ 2012
1.2.5. INTERROGANTES
L$ +/$+$(4 .($ $*/()$*$ /+"%/ */.$++&$+ */.%+/9$. J ;$#*$*/. $+$
)%9$+ $. %>(4($. */ K%#&E /4%+/4$"/4%& $J)*$ $ %/4/+ )4$ +/$+$(4 .($ $*/()$*$S/ )/*/ "/&+$+ $ +/$+$(4 .($ */ &. 4&.
1.2.6 DELIMITACIÓN
E.%$ 43/.%7$(4 ./ $ +/$9$+? /4 $ L7$ D/&+%3$ C$4%&4$ E C;$(& /4 /
/+&*& ./%/"#+/ 2011 /#+/+& */ 2012-
1.3 USTIFICACIÓN
S/ *(/ )/ &. 4&. .&4 / )%)+& */ $ $%+$5 $)/&. )/ ./ /4($+7$+$4 */ $.
()$4*& 4&.&%+&. J$ 4& /.%/"&.5 &+ & %$4%&5 ./ */#/ #+4*$+ $ /.%&. 4&. 4& .&& )4$
/*)($(4 /4 (/4($5 $+%/5 %/(4&&7$ J &%+$. ?+/$. */ .$#/+ .4& )/ ./ / */#/ *$+
/.%+$%/7$. $+$ //+(%$+./ J #/+$+./ */ $ /4/+7$ $()")$*$ +&$ */ .) /*$*- E.%&
./ (&4.7)/ $ %+$3>. */ */&+%/5 /./(($"/4%/ $ %+$3>. */ K%#&5 /4 /.%/ */&+%/
/&. $+/4*/4 )/ 4& ./"+/ ./ )/*/ $($49$+ )4$ "/%$ & )4 /%3& .&&5 .4& )/
./ */#/ %+$#$$+ /4 /)& (&4 &%+$. /+.&4$. $+$ &*/+ $($49$+ & +&)/.%&5 $) ./
*/.$++&$4 4& .&& ;$#*$*/.5 */.%+/9$. J %>(4($. )/ / .+3/4 /4 $ ($4(;$5 .4& )/
$*/"?. $+/4*/ )/ 4& ./"+/ ./ 7$4$ 4 ./"+/ ./ /+*/5 $+/4*/ $ (&"$+%+ .)
(+%/+& (&4 &%+$. /+.&4$. J .+/ %&*& $+/4*/ $ (&433+ (&4 /+.&4$. )/ /4.$4
*/+/4%/ */ >-
< 1@
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
18/125
L& )/ ./"+/ ./ ;$ %+$%$*& */ (&4./7)+ (&4 $ +?(%($ */ ()$)/+ */&+%/ /. $
(&&/+$(4 J $ (&"/%%3*$* $+$ )/ ($*$ /+.&4$ &+/9($ J */ & "/&+ */ .
"$4%/4/4*& $ "/4%/ J / ()/+& .$4&. J //+(%$*&. .%&. $+$ (&"/%+-P&+ /.%& ./ +/$9$ /.%$ 43/.%7$(4 $+$ &*/+ 4()($+ /4 &. 4&. .+/ %&*& 3$&+/.
$ %+$3>. */ $ +?(%($ */ K%#&5 "&.%+?4*&/. )4 ")4*& */ (&"/%%3*$* /+&
%$"#>4 */ $+"&4$ J */ (&"$/+."&5 */ %+$#$& /4 /)& J */ (&433/4($ *$+$
(&4 /+.&4$. */ (+%/+&. */+/4%/.5 (&4 / 4 */ )/ (&4&9($4 / */&+%/ */ K%#& J
&+)/ 4& ;$7$4 */ /.%/ */&+%/ %$4 $$.&4$4%/ )4$ 3/+*$*/+$ ($++/+$ 4& &+ )(+& .4&
&+ $.4-
1.4 OBETI!OS
1.4.1 OBETI!O GENERAL
D/%/+"4$+ $ 4(*/4($ $. %>(4($. */ K%#& /4 $ +/$+$(4 .($ 4$*/()$*$
/4 &. 4&. */ */9 $ *&(/ $&. */ $ L7$ D/&+%3$ ($4%&4$ / C;$(& /4 /
/+&*& ./%/"#+/ 2011 /#+/+& */ 2012$+$ "/&+$+ .) ($*$* */ )/7&
1.4.2 OBETI!OS ESPECÍFICOS
D/.$++&$+ )4$ +/$+$(4 .($ $*/()$*$ $+$ "/&+$+ $ ($*$* */ )/7&5
/4 &. 4&. */ */9 $ *&(/ $&. */ $ L7$ D/&+%3$ ($4%&4$ / C;$(& /4 /
/+&*& ./%/"#+/ 2011 /#+/+& */ 2012 D$+ $ (&4&(/+ $. 3/4%$$. */ %/4/+ )4$ +/$+$(4 .($ $*/()$*$ $+$
"/&+$+ $ ($*$* */ )/7&5 /4 &. 4&. */ */9 $ *&(/ $&. */ $ L7$
D/&+%3$ ($4%&4$ / C;$(& /4 / /+&*& ./%/"#+/ 2011 /#+/+& */
2012 R/$9$+ )4 %$/+ .+/ +/$+$(4 .($ $*/()$*$ J %>(4($. */ K%#& $+$
"/&+$+ $ ($*$* */ )/7& /4 &. 4&. */ */9 $ *&(/ $&. */ $ L7$D/&+%3$ ($4%&4$ / C;$(& /4 / /+&*& ./%/"#+/ 2011 /#+/+& */
2012
< 16
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
19/125
CAPÍTULO II
MARCO TEORICO
2.1 ANTESCEDENTES IN!ESTIGATI!OS
S/ ;$ +/$9$*& )4$ #K.)/*$ */ /.%/ %/"$ %$4%& /4 $ ##&%/($ */ $ F$()%$* (&"& /4
$ */ $ U43/+.*$* J /4 $ L7$ D/&+%3$ C$4%&4$ */ C;$(&5 *&4*/ 4& ./ ;$4
/4(&4%+$*& %/"$. )/ ;$#/4 .+/ %>(4($. */ )%#& J +/$+$(4 .($ 4$*/()$*$5
&+ & )/ ./ (&4.*/+$ )4$ 43/.%7$(4 &+74$-
2.2 FUNDAMENTACIÓN FILOSÓFICA
E +&J/(%& /.%? #$.$*& /4 / $+$*7"$ (+%(& +&&.%3&5 / "."& )/ %/4/ (&"&
4$*$* */%/+"4$+ $ 4)/4($ */ $. %>(4($. */ K%#& /4 / +/$+$(4 .($
4$*/()$*$-
C&4 /.%& ./ +/%/4*/ */"&.%+$+ )/ / ./+ ;)"$4& /. )4 /4%/ )/ 4& ./ )/*/ "$4%/4/+
$.$*& J )/ 4/(/.%$ */ +/%&. $+$ &*/+ */"&.%+$+ .) 43/ */ (&"/%%3*$* J */
($*$* 4& .&& /4 .) */./"/& (&"& */&+%.%$ .4& (&"& ./+ ;)"$4& "."&-
2.2.1 FUNDAMENTACIÓN EPISTEMOLÓGICA
E $4?.. */ $ +/$(4 /4%+/ $. %>(4($. */ K%#& J $ +/$+$(4 .($ 4$*/()$*$
/4 / +/./4%/ %+$#$& 43/.%7$%3&5 /. (&4.*/+$*& */4%+& */ )4 (&4%/8%& ($"#$4%/ J
*4?"(&5 /4 &. 4&. .&4 $7/4%/. $(%3&. /4 $ (&4.%+)((4 */ $ +/$*$*- M/&+$+ $
+/$+$(4 .($ /4 )4 /4&)/ *&4*/ $. %>(4($. */ K%#& */#/4 ./+ $*/()$*$. $4%/
$ .&(/*$* */&+%3$5 /. */(+ */4%+& */ (&4%/8%& .&($ /4 / ()$ ./ */./43)/3/4 /4
/+"$4/4%/ (&++/$(4-
< 1
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
20/125
2.3 CATEGORIAS FUNDAMENTALES
!"#$"%&' I()'*'()$'(+' !"#$"%&' D'*'()$'(+'
CONCEPTUALIZACION DE LA !ARIABLE INDEPENDIENTE #','*,$-(
DEPORTE
E */&+%/ /. %&*$ $)/$ $(%3*$* .($ )/ 43&)(+$ )4$ ./+/ */ +/7$. & 4&+"$. $
*/./"/$+ */4%+& */ )4 /.$(& & ?+/$ */%/+"4$*$ Q($"& */ )/7&5 ($4(;$5 %$#/+&5
"/.$5 /4%+/ &%+&. $ "/4)*& $.&($*$ $ $ (&"/%%3*$* */&+%3$- P&+ & 7/4/+$ */#/
/.%$+ 4.%%)(&4$9$*& Q/*/+$(&4/.5 ()#/.5 +/)/+/ (&"/%(4 (&4 )4& "."& &
(&4 &. */"?.- C&"& %>+"4& .&%$+&5 / */&+%/ ./ +//+/ 4&+"$"/4%/ $ $(%3*$*/.
/4 $. ()$/. $ ($$(*$* .($ )"&4$+ */ (&"/%*&+ .&4 $ &+"$ +"&+*$ $+$
*/%/+"4$+ / +/.)%$*& Q7$4$+ & /+*/+ .4 /"#$+7&5 %$"#>4 ./ ).$ $+$ 4()+ $(%3*$*/. *&4*/ &%+$. ($$(*$*/. /8%/+4$. & 4& *+/(%$"/4%/ 7$*$. $ .(& */
*/&+%.%$ .&4 $(%&+/. */(.3&.5 (&"& $ $7)*/9$ "/4%$ & / /)$"/4%&- T$ /. /
($.& */5 &+ //"&5 &. */&+%/. "/4%$/. & &. */&+%/. */ "&%&+- L&. */&+%/. .&4
)4 /4%+/%/4"/4%& %$4%& $+$ )/4 & +/$9$ (&"& $+$ )/4 ./+3$ .) +?(%($-
A)4)/ +/()/4%/"/4%/ ./ (&4)4*/4 &. %>+"4&. */&+%/ J $(%3*$* .($F%4/..5 /4
+/$*$* 4& .74($4 /8$(%$"/4%/ & "."&- L$ */+/4($ +$*($ /4 / ($+?(%/+
(&"/%%3& */ +"/+&5 /4 (&4%+$ */ "/+& ;/(;& */ $ +?(%($ */ ./7)4*&-
< 20 <
R/(/(4
P$./
T>(4($.*/ K%#&
E4%+/4$"/4%&
P- F- G/4/+$P- F- E./(($
P+/$+$(4.($
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
21/125
PROFESIONALIDAD
E $./(%& */ /4%+/%/4"/4%& */ */&+%/5 )4%& $ (+/("/4%& */ &. "/*&. */
(&")4($(4 J / 4(+/"/4%& */ %/"& */ &(&5 ;$ +&3&($*& )/ ./ +&/.&4$(/ /
")4*& */ */&+%/- E.%& ;$ (&4*)(*& $ (/+%$ &>"($5 J$ )/ $+$ / */&+%.%$ +&/.&4$ )/*/ /7$+ $ ./+ "?. "&+%$4%/ / *4/+& & $ $"$ )/ / +&& $(%&
*/&+%3& /4 .- A "."& %/"&5 $7)4&. */&+%/. ;$4 /3&)(&4$*& $+$ (&4./7)+
"$J&+/. #/4/(&. & ./+ "?. &)$+/.5 /4 &($.&4/. /+*>4*&./ $7)4$. 3$&.$.
%+$*(&4/.-
E K%#& /4 E)+&$ J A">+($ L$%4$5 & / K%#& $"/+($4& J / #>.#& /4 E.%$*&.
U4*&.5 .&4 //"&. */ */&+%/. )/ ")/3/4 $ $& /4&+"/. ($4%*$*/. */ *4/+&-
E.%$ /3&)(4 (&4*)(/ $ )4 $)"/4%& */ $ (&"/%%3*$*5 *$*& )/ $ )(;$ &+ $
3(%&+$ $*)/+/ &%+& .74($*& $ 4()+./ %$"#>4 / $$+%$*& /(&4"(&- E.%/
$)"/4%&5 $."."&5 /3$ $ $ $$+(4 */ )4 "&+%$4%/ $*& 4/7$%3& */ $
+&/.&4$*$*5 / ).& */ *3/+.$. $+7)($. & %+$"$.5 (&"& $ +?(%($ */ *&$/ &+
$+%/ */ &. */&+%.%$.-
ARTE FÍSICO
L&. */&+%/. (&"$+%/4 )4 $%& 7+$*& */ $4*$* (&4 / $+%/- D.(4$. (&"& /
$%4$/ .+/ ;/& $. (&"& / ;&(/J .+/ $%4/. & / %$(;5 .&4 */&+%/. ")J
(/+($4&. $ /./(%?()&. $+%.%(&. /4 . "."&.- A(%3*$*/. %+$*(&4$/. (&"& $
7"4$.$ J / J&7$5 & "?. +/(/4%/. (&"& / ()%)+."&5 / %+(47 J / $+&)+ %$"#>4
(&"$+%/4 //"/4%&. +&&. */ */&+%/ (&4 //"/4%&. $+%.%(&.-
E ;/(;& */ )/ / $+%/ ./$ %$4 (/+($4& $ */&+%/ /4 $7)4$. .%)$(&4/. /.%?
+$#/"/4%/ +/$(&4$*& (&4 $ 4$%)+$/9$ */ &. */&+%/.- L$ */4(4 */ */&+%/
/.%$#/(/ $ */$ */ //()%$+ )4$ $(%3*$* 4& .&& $+$ / +&.%& ;$#%)$ &+
//"&5 4& (&++/+ .&& $+$ /7$+ $ $7)4$ $+%/5 .4& (&++/+ &+ +&$ 3&)4%$*5 (&4
/ 4 */ "$4%/4/+ / /.%$*& .(&-
E.%& /. ."$+ $ )4$ 3.4 (&"K4 */ $ /.%>%($5 )/ (&4%/"$ &. /%&. "?. $? */
.) )%*$*- P&+ //"&5 3$&+$+ )4 (&(;/ 4& &+ /3$+4&. */ )4 .%& $ &%+&5 .4& &+ .)
&+"$5 7)+$5 /%(- D/ "."& "&*&5 )4$ $(%3*$* */&+%3$ (&"& / .$%& 4& ./ 3$&+$
< 21
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
22/125
.&& (&"& )4 "&*& //(%3& */ /3%$+ .%?()&. %$"#>4 ()/4%$4 $ ;$#*$*5 $
*/.%+/9$ J / /.%&-
TECNOLOGÍA
L$. 7$4$. */ )7$+ 4%/++/%$ )4 "&+%$4%/ $/ /4 / */&+%/5 #/4 $($*$ $ $ .$)*
*/ $%/%$5 $ $ %>(4($ & $ .) /)$(4-
• S"&)- L$ %/(4&&7$ ./ /4()/4%+$ +/./4%/ */.*/ $ 4)%+(4 ;$.%$ /
%+$%$"/4%& */ /.&4/.5 4(+/"/4%$4*& / &%/4($ */ */&+%.%$- L&. $%/%$.
(&4%/"&+?4/&. .&4 ($$(/. */ +$(%($+ */&+%/ $ "$J&+/. /*$*/.5 +/()/+$+./
"?. +?*$"/4%/ */ /.&4/. J /4%+/4$+ */ &+"$ "?. //(%3$ )/ /4
7/4/+$(&4/. $4%/+&+/.- U4 $./(%& 4/7$%3& */ $ %/(4&&7$ $($*$ $
*/&+%/ (&4..%/ /4 / *./& J (&4.)"& */ .).%$4($. *&$4%/.5 $. ()$/.
"/&+$4 / +/4*"/4%& */ */&+%.%$ ;$.%$ ")J $%&. 43//.5 /4 &($.&4/.
/7$4*& $ $/(%$+ ./+$"/4%/ $ $ .$)* */ "."&5 )*/4*& &($.&4$+ *$&.
++/3/+.#/. /4 / ()/+& & 4().& $ ")/+%/- P&+ /.%$ +$945 /4 )4 7+$4 4K"/+&
*/ */&+%/.5 *(;$. .).%$4($. /.%?4 +&;#*$. &+ &. *.%4%&. +7$4&.
+/7)$*&+/. */ */&+%/ $ 43/ +&/.&4$5 )*/4*& .74($+ .) (&4.)"& $
*/.($($(4 & $ 4;$#%$(4 */ 4+$(%&+-
• I(/+#,,$-(- L&. $3$4(/. */ $ %/(4&&7$ ;$4 (+/$*& 4)/3$. &&+%)4*$*/. /4
$ 43/.%7$(4 */&+%3$- A;&+$ /. &.#/ $4$9$+ $./(%&. */ */&+%/ )/
$4%/. ./ /4(&4%+$#$4 )/+$ */ $($4(/ */ 4)/.%+$ (&"+/4.4- T>(4($. (&"&
$ ($%)+$ */ "&3"/4%&. & $. .")$(&4/. &+ &+*/4$*&+ ;$4 4(+/"/4%$*& /
(&4&("/4%& $(/+($ */ $. $((&4/. */ &. $%/%$. J / "&*& /4 )/ /.%$. )/*/4
"/&+$+./- L$. "/&+$. /4 %/(4&&7$ %$"#>4 ;$4 ./+3*& $+$ "/&+$+ &.
..%/"$. */ /4%+/4$"/4%&5 /4 &($.&4/. $..%*$. &+ "?)4$. *./$*$. $+$
%$ //(%&- C$.& +?(%(& ./ /4()/4%+$ /4 / ((."&- A $ /(;$5 ./ ;$4 +/$9$*&
)4$ ./+/ */ 43/.%7$(&4/. /4 %K4//. */ 3/4%& (&4 / /%& */ "/&+$+ $
&.%)+$ .+/ $ #((/%$5 */ /.%$ &+"$ $($49$+ )4$ $/+&*4?"($ /+/(%$ /4 $
()$ $ +/..%/4($ $ 3/4%& ./$ $ "/4&+ &.#/-
• E0$*"$'(+- E4 (/+%$. ($%/7&+$. */&+%3$.5 / */&+%.%$ ./ 3$/ */ *3/+.&
4.%+)"/4%$ $+$ /3$+ $ ($#& $ $(%3*$*5 (&"& &. #$%/. /"/$*&. /4
< 22
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
23/125
#>.#& & &. #$&4/. ).$*&. /4 K%#& & #$&4(/.%&- T&*&. /&. ;$4 3.%& ("&
.). ($+$(%/+.%($. ;$4 *& 3$+$4*& (&4 / $.& */ &. $&. $+$ "/&+$+ /
+/4*"/4%& */&+%3&5 $%/+?4*&./ $(%&+/. (&"& $ *)+/9$ & / /.& */ &.
"."&.- A."."&5 /4 $7)4&. */&+%/. */ (&4%$(%& .(& ./ ;$(/ 4/(/.$+& /
).& */ /)& +&%/(%&+ &+ $+%/ */ */&+%.%$5 (&"& &+ //"& /4 K%#&
$"/+($4&- E.%$. +&%/((&4/. %$"#>4 ;$4 *& /3&)(&4$4*& (&4 / $.& */ &.
$&. J $ +&$ /3&)(4 */ $ %/(4&&7$5 *+7>4*&./ ;$($ //"/4%&. "?.
("&*&. J ./7)+&. $+$ $ +?(%($ */&+%3$-
DEPORTE Y SOCIEDAD
E */&+%/ %/4/ )4$ 7+$4 4)/4($ /4 $ .&(/*$* */.%$($ */ "$4/+$ 4&%$#/ .)
"&+%$4($ /4 $ ()%)+$ J /4 $ (&4.%+)((4 */ $ */4%*$* 4$(&4$- E4 / ?"#%&
+?(%(&5 / */&+%/ %/4/ //(%&. %$47#/. J +/*&"4$4%/"/4%/ &.%3&. /4 $. /./+$.
*/ $ /*)($(45 $ /(&4&"$ J $ .$)* K#($-
E4 / %/++/4& /*)($%3&5 / */&+%/ )/7$ )4 $/ */ %+$4.".4 */ 3$&+/. $ 4&.5
$*&/.(/4%/. / 4().& $*)%&.- E4 (&4)4(4 (&4 $ $(%3*$* .($ ./ 4()($4 3$&+/.
*/ +/./%&5 +/.&4.$#*$*5 (&"+&".& J */*($(45 /4%+/ &%+&.5 .+3/4*& $ )4
+&(/.& */ .&($9$(4 J */ 43&)(+$(4 (&4 $. "/&+$. */ $. /.%+)(%)+$. J$(%%)*/. .&($/.- E */&+%/ (&4%+#)J/ $ /.%$#/(/+ +/$(&4/. .&($/. /4%+/ */+/4%/.
/+.&4$. J */+/4%/. ()%)+$. J $. (&4%+#)J/ $ 4()($+ $ 4&(4 */ +/./%& ;$($ &.
&%+&.5 /4./$4*& ("& (&"/%+ (&4.%+)(%3$"/4%/5 .4 ;$(/+ */ $4%$7&4."& )4 4 /4
.- O%+& 3$&+ .&($ "&+%$4%/ /4 / */&+%/ /. / $+/4*9$/ */ ("& 7$4$+ J ("&
.$#/+ +/(&4&(/+ $ */++&%$ .4 .$(+($+ $. "/%$. J /%3&.-
E4 / $$+%$*& /(&4"(&5 $ 4)/4($ */ */&+%/ /. 4*)*$#/5 */#*& $ $ ($4%*$*
*/ /+.&4$. )/ +$(%($4 / */&+%/ $. (&"& $. )/ & *.+)%$4 (&"& /./(%?()&. */
"$.$.5 ;$(/4*& */ &. */&+%/. "&+%$4%/. 4/7&(&. )/ 4$4($4 $ &. */&+%.%$.5
$7/4%/.5 "/*&.5 %)+."&. J %$"#>4 4*+/(%$"/4%/5 $ &%+&. ./(%&+/. */ $ /(&4&"$-
L$ +?(%($ */ */&+%/ //3$ %$"#>4 / #/4/.%$+ J $ ($*$* */ 3*$ */ $ .&(/*$* &+
&. //(%&. #/4/(&.&. */ $ $(%3*$* .($5 %$4%& $+$ $ .$)* (&+&+$ (&"& $
/"&(&4$ $. /+.&4$. )/ +$(%($4 */&+%/ J &%+$. $(%3*$*/. 4& ./*/4%$+$. (&4
+/7)$+*$* .)//4 ./4%+./ "?. .$%./(;&. J /8/+"/4%$45 .)#/%3$"/4%/5 )4 "$J&+ #/4/.%$+-
< 2
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
24/125
E /4"/4& */ */&+%/ (&"& +/+/./4%$(4 */ $ .&(/*$* )/*/ /8($+ .)
"&+%$4($ (&"& /./(%?()&- E4 /.%/ +&5 &. /4()/4%+&. */&+%3&. .+3/4 $+$
$+"$+ / 3$&+ J $. $%%)*/. .($. 4& .&& */ &. )7$*&+/.5 .4& */ $ (&")4*$* $
$ )/ +/+/./4%$4- E. (&"K4 )/ &. +/.)%$*&. /4 $. (&"/%(&4/. 4%/+4$(&4$/.
./$4 4%/++/%$*&. (&"& )4$ 3$*$(4 */ $ ()%)+$ J ;$.%$ */ ..%/"$ &%(& */ $.
$ )/ +/+/./4%$4 &. */&+%.%$.- E.%/ $./(%& */ */&+%/ )/*/ %/4/+ //(%&.
4/7$%3&.5 (&"& /.%$*&. */ 3&/4($ *)+$4%/ & %+$. $. (&"/%(&4/.- P&+ &%+& $*&5
/ */&+%/ /. (&4.*/+$*& (&"& )4 "/*& $+$ *."4)+ $ 3&/4($ J */4()/4($ /4
$ .&(/*$*-
FTBOL
E +%& Q*/ 47>. #+%?4(& football 5 %$"#>4 $"$*& +%& & %"&*$ Q(&4&(*&
(&"& soccer /4 EE- UU-5 /. )4 */&+%/ */ /)& )7$*& /4%+/ *&. (&4)4%&. */ 11
)7$*&+/. ($*$ )4& J ()$%+& ?+#%+&. )/ ./ &()$4 */ )/ $. 4&+"$. ./ ()"$4
(&++/(%$"/4%/- E. $"$"/4%/ (&4.*/+$*& / */&+%/ "?. &)$+ */ ")4*&5 )/.
$+%($4 /4 > )4&. 2@0 "&4/. */ /+.&4$.- S/ )/7$ /4 )4 ($"& +/(%$47)$+ */
(>./*5 (&4 )4$ "/%$ & &+%/+$ $ ($*$ $*& */ ($"&- E /%3& */ )/7& /.
*/.$9$+ )4$ /&%$ $ %+$3>. */ ($"& $+$ 4%/4%$+ )#($+$ */4%+& */ $ "/%$
(&4%+$+$5 $((4 )/ ./ */4&"4$ 7&- E /)& )/ "$+)/ "?. 7&/. $ ($#& */
$+%*& /. / )/ +/.)%$ 7$4$*&+-
E )/7& "&*/+4& )/ (+/$*& /4 I47$%/++$ %+$. $ &+"$(4 */ $ F&&%#$ A..&($%&45
()J$. +/7$. */ 16 .&4 $ #$./ */ */&+%/ /4 $ $(%)$*$*- E &+7$4."& +/(%&+ */
K%#& /. $ Fédération Internationale de Football Association5 "?. (&4&(*$ &+ .)
$(+4"& FIFA- L$ (&"/%(4 4%/+4$(&4$ */ K%#& "?. +/.%7&.$ /. $ C&$
M)4*$ */ $ FIFA5 +/$9$*$ ($*$ ()$%+& $&.- E.%/ /3/4%& /. / "?. $"&.& J (&4
"$J&+ ($4%*$* */ /./(%$*&+/. */ ")4*&5 *$4*& $ $)*/4($ */ &. )/7&.
O"(&.-
NATURALEZA DEL UEGO
U4 $+%*& */ K%#& /4 / HSH N&+*#$4 A+/4$5 /4 H$"#)+7&5 A/"$4$-
E K%#& ./ )/7$ .7)/4*& )4$ ./+/ */ +/7$.5 $"$*$. &($"/4%/ reglas de juego-
E.%/ */&+%/ ./ +$(%($ (&4 )4$ /&%$ /.>+($ Q*/ ()/+& ) &%+& "$%/+$ (&4 )4$(+()4/+/4($ 4& "$J&+ $ @0 (" J 4& 4/+&+ $ 6 ("5 J )4 /.& 4& .)/+&+ $ 0 7 J
< 2
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
25/125
4& 4/+&+ $ 10 7 $ (&"/49& */ $+%*&5 *&4*/ *&. /)&. */ &4(/ )7$*&+/. ($*$
)4& Q*/9 )7$*&+/. W*/ ($"&W J )4 $+)/+& (&"%/4 &+ /4($$+ $ "."$ /4 $
&+%/+$ +3$5 "$+($4*& $. )4 7&- E /)& )/ "?. 7&/. ;$J$ "$+($*& $ 4$ */
$+%*& /. / 7$4$*&+ . $"#&. /)&. 4& "$+($45 & "$+($4 $ "."$ ($4%*$* */
7&/.5 /4%&4(/. ./ */($+$ )4 /"$%/- P)/*/ ;$#/+ /8(/(&4/. $ /.%$ +/7$ 3>$./
D)+$(4 J +/.)%$*& "?. $#$&-
L$ +/7$ +4($ /. )/ &. )7$*&+/.5 /8(/%& &. 7)$+*$"/%$.5 4& )/*/4 %&($+
4%/4(&4$"/4%/ $ /&%$ (&4 .). #+$9&. & "$4&. *)+$4%/ / )/7&5 $)4)/ */#/4 ).$+
.). "$4&. $+$ &. .$)/. */ #$4*$-
E4 )4 )/7& %(&5 &. )7$*&+/. 4%/4%$4 /3$+ $ /&%$ ;$.%$ $ &+%/+$ +3$5 & )/
./ */4&"4$ 7&5 $ %+$3>. */ (&4%+& 4*3*)$ */ $ "."$5 (&4&(*& (&"& +/7$%/5 &
*/ $./. $ (&"$/+&. & %+&. $ $ &+%/+$5 $ ()$ /.%? +&%/7*$ &+ )4 7)$+*$"/%$-
L&. )7$*&+/. +3$/. 4%/4%$4 +/()/+$+ / (&4%+& */ $ /&%$ 4%/+(/%$4*& &. $./. &
)%?4*&/ $ /&%$ $ )7$*&+ )/ $ /3$ .4 /"#$+7&5 / (&4%$(%& .(& /.%? "%$*&-
E )/7& /4 / K%#& )J/ #+/"/4%/5 J ./ */%/4/ .& ()$4*& $ /&%$ .$/ */ %/++/4&
*/ )/7& & ()$4*& / ?+#%+& */(*/ )/ */#/ */%/4/+./- L)/7& */ ($*$ $).$5 ./ +/4($
/ )/7& (&4 )4$ )7$*$ /./(($- A 4$ */ $+%*&5 / ?+#%+& (&"/4.$ / %/"&
%&%$ /4 "4)%&. )/ ./ .)./4* / )/7& /4 */+/4%/. "&"/4%&.-
A 43/ +&/.&4$5 /4 $ "$J&+$ */ &. $+%*&. ./ "$+($4 .& )4&. &(&. 7&/.- P&+
//"&5 *)+$4%/ $ %/"&+$*$ 2000@ */ $ P+"/+$ D3.4 */ E.$$5 $ 7$ */
K%#& /.$&$5 ./ "$+( )4 +&"/*& */ 256 7&/. &+ $+%*&-
L$. +/7$. 4& /./(($4 447)4$ &%+$ &.(4 */ &. )7$*&+/. $$+%/ */ $ */
7)$+*$"/%$5 &+%/+& & $+)/+&5 /+& (&4 / $.& */ %/"& ./ ;$4 */.$++&$*& )4$ ./+/
*/ &.(&4/. /4 / +/.%& */ ($"&- A 7+$4*/. +$.7&.5 ./ */4%($4 %+/. ($%/7&+$.
+4($/.= &. */$4%/+&.5 ()J$ %$+/$ +4($ /. "$+($+ &. 7&/. &. *//4.$. &
*//4.&+/.5 )#($*&. (/+($ */ .) &+%/+$5 )/4/. 4%/4%$4 +/4$+ $ &. */$4%/+&.
+3$/. J &. (/4%+&($".%$.5 "/*&($".%$. & 3&$4%/.5 )/ "$4/$4 $ /&%$ /4%+/
$. &.(&4/. $4%/+&+/.- A /.%&. )7$*&+/. ./ &. (&4&(/ (&"& )7$*&+/. */ ($"&5
$+$ */+/4($+&. */ 7)$+*$"/%$- A .) 3/95 /.%$. &.(&4/. ./ .)#*3*/4 /4 &. $*&.
*/ ($"& /4 )/ &. )7$*&+/. ./ */./"/$4 $ "$J&+ $+%/ */ %/"&- A.5 &+
//"& )/*/4 /8.%+ (/4%+&($".%$. */+/(;&.5 (/4%+$/.Q*/ (&4%/4(&4 / 9)/+*&.-
< 2
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
26/125
L&. */9 )7$*&+/. */ ($"& )/*/4 *.%+#)+./ /4 ()$)/+ (&"#4$(4= &+
//"&5 )/*/ ;$#/+ ()$%+& *//4.$.5 ()$%+& (/4%+&($".%$. J *&. */$4%/+&. & %+/.
*//4.$.5 ()$%+& (/4%+&($".%$. J %+/. */$4%/+&.5 J $ ($4%*$* */ )7$*&+/. /4 ($*$
&.(4 */%/+"4$ / /.%& */ )/7& */ /)&= "?. */$4%/+&. J "/4&. *//4.$.
(+/$+? )4 )/7& "?. $7+/.3& J &/4.3&5 "/4%+$. )/ & (&4%+$+& 7/4/+$+? )4 )/7&
"?. /4%& J *//4.3&- A)4)/ &. )7$*&+/. .)//4 "$4%/4/+./ *)+$4%/ $ "$J&+$ */
%/"& /4 )4$ &.(45 ;$J &($. +/.%+((&4/. $(/+($ */ .) "&3"/4%& /4 / ($"&-
E /.)/"$ */ &. )7$*&+/. /4 / %/++/4& */ )/7& ./ $"$ $ &+"$(4 */ /)&5 J
>.%$5 )4%& (&4 $ %?(%($5 /. %+$#$& */ /4%+/4$*&+-
POSICIÓN TÁCTICA DE LOS UGADORES
G"#)"'+"7 A#0'# *#+'#
E &+%/+&5 %$"#>4 (&4&(*& (&"& 7)$+*$"/%$5 $+)/+& & 7&/+&5 /. / )7$*&+ ()J&
+4($ /%3& /. /3%$+ )/ $ /&%$ /4%+/ $ .) "/%$ *)+$4%/ / )/7&5 $(%& )/ ./
(&4&(/ (&"&- E 7)$+*$"/%$ /. / K4(& )7$*&+ )/ )/*/ %&($+ $ /&%$ (&4 .).
"$4&. *)+$4%/ / )/7& $(%3&5 $)4)/ .& */4%+& */ .) +&$ ?+/$- C$*$ /)& */#/
+/./4%$+ )4 K4(& 7)$+*$"/%$ /4 .) $4/$(4- E4 ($.& */ )/ / )7$*&+ */#$
$#$4*&4$+ / %/++/4& */ )/7& &+ ()$)/+ "&%3&5 */#/+? ./+ .).%%)*& &+ &%+&
)%#&.%$5 J$ ./$ )4& )/ ./ /4()/4%+/ )7$4*& & )4 .).%%)%&- E.%/ %& */ )7$*&+/.
*/#/4 /3$+ )4$ 3/.%"/4%$ */+/4%/ $ $ */ .). (&"$/+&.5 .). +3$/. Q4()*& /
7)$+*$"/%$ J / ()/+& $+#%+$- P&+ & 7/4/+$ .)//4 /3$+ / 4K"/+& 1 /.%$"$*&
.+/ .) ($"./%$-
D''(/"
E *//4.$5 %$"#>4 (&4&(*& (&"& *//4.&+5 /. / )7$*&+ )#($*& )4$ 4/$ */$4%/
*/ 7)$+*$"/%$ J )4$ &+ */%+?. */ &. (/4%+&($".%$.5 ()J& +4($ /%3& /.
*/%/4/+ &. $%$)/. */ /)& +3$- G/4/+$"/4%/ /.%$ 4/$ */ )7$*&+/. ./ /4()/4%+$
/4 &+"$ arqueada5 )/*$4*& $7)4&. *//4.$. )#($*&. "?. (/+($ */ 7)$+*$"/%$ )/
&. */"?.- S /. .& )4 )7$*&+ / )#($*& "?. $%+?.5 +/(#/ / 4&"#+/ */ #/+& . .&4
*&. & "?.5 +/(#/4 / 4&"#+/ */ 9$7)/+&.- L&. *//4.&+/. )#($*&. /4 &. (&.%$*&. */
%/++/4& .&4 $"$*&. $%/+$/. & .%&/+.Q/4 / ($.& */ )/ ;$J$ )4 #/+&5 J */#*& $
.) )#($(4 Q"?. (/+($ */ &. (/4%+&($".%$. /.%&. )/*/4 $3$49$+ "?. /4 / %/++/4&
. & */./$4- P$+$ 4&"#+$+&. ./ $7+/7$ $ 9&4$ $ $ $$#+$ *//4.$= &+ //"&5 )4
< 2
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
27/125
*//4.$ )/ )/7$ &+ $ */+/(;$ Q"+$4*& ;$($ $ "/%$ +3$ ./+$ )4 $%/+$ */+/(;&-
T$"#>4 / $+)/+& */#/ +&%/7/+ J *$+ 4.%+)((&4/. $ &. *//4.$.-
C'(+#,"*$/+"
E (/4%+&($".%$5 "/*&($".%$ & 3&$4%/ /. $ /+.&4$ )/ )/7$ /4 / "/*&($"&
/4 )4 ($"& */ K%#&- E. )4$ */ $. &.(&4/. "?. $"&.$. */ /.%/ */&+%/- E4%+/ .).
)4(&4/. ./ /4()/4%+$4= +/()/+$+ #$&4/.5 +&($+ $ (+/$(4 */ )7$*$. J /8&%$+
/ )/7& &/4.3&- D/ $()/+*& $ /.%$. )4(&4/. &*/"&. *.%47)+ $ &. 3&$4%/.
($++/+&. Q&. )/ )/7$4 "?. (/+($ */ $ 4/$ */ #$4*$5 &. */ (&4%/4(4 Q)/ )/7$4
($. $ $ "."$ $%)+$ )/ &. *//4.&+/. $%/+$/. $+$ (&4%+#)+ $ $ *//4.$5 )/*/4
./+ )4& & *&. )7$*&+/.- E $&*& */ C4(& Q5 ./ */#/ $ )/ &+ & 7/4/+$ &.
)7$*&+/. )/ )/7$4 /4 /.%$ 9&4$ ).$4 /.%/ 4K"/+& */ ($"./%$ J &. */ (+/$(4 &
/47$4(;/.5 )/ ./ .%K$4 /4%+/ $ 4/$ */ &. ($++/+&. J */$4%/+&. Q.&4 / (/+/#+& */
$%$)/ J ./ ($+$(%/+9$4 &+ .) ;$#*$*-
D'&"(+'#
U4 */$4%/+& & $%$($4%/ /. )4 )7$*&+ */ )4 /)& */ K%#& )/ ./ */.%$($ /4 $
&.(4 */ $%$)/5 $ "?. (/+($4$ $ $ &+%/+$ */ /)& +3$5 J /. &+ /& /
+4($ +/.&4.$#/ */ "$+($+ &. 7&/.- E. ")J "&+%$4%/ /.%$+ /4 "&3"/4%& J
#).($+ ./"+/ $./5 /. */(+5 */."$+($+%/ $+$ )/ / ./$ "?. ?( $ )/ /3$ $
/&%$ $.$+%/$- L$ 3/&(*$* /. /./4($5 )4 */$4%/+& +?*& /. "$+$#/ 4().& . /
*//4.$ /. "?. )/+%/-
A,+$8$)") 9/$,"
E K%#& 4()J/ )4$ $(%3*$* .($ ")J "&+%$4%/ $+$ $ .$)* $ %&*& 43/- D)+$4%/
)4 $+%*& */ K%#& +&/.&4$ */ 0 "4)%&.5 )4 )7$*&+5 *//4*/4*& */ .) &.(4
J */ $. *"/4.&4/. */ ($"&5 +/(&++/ /4%+/ J 11 "/%+&.- T$"#>4 *)+$4%/ )4
$+%*& */ ."$+/. ($+$(%/+.%($.5 )4 )%#&.%$ /+*/ $+/*/*&+ */ 2 &7+$"&. */
)*&.5 $+%/ */ &. ()$/. .&4 +/()/+$*&. *)+$4%/ / %/"& */ */.($4.&- E4 $+%*&.
)/ ./ )/7$4 (&4 $%$. %/"/+$%)+$.5 &. ?+#%+&. %/4/4 / */+/(;& */ */%/4/+ /
/4()/4%+&5 7/4/+$"/4%/ $ "/*$*&. */ )4 /+&*&5 $+$ )/ &. )7$*&+/. J / ()/+&
$+#%+$ ./ ;*+$%/4-
< 2@
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
28/125
E K%#& /. )4& */ &. */&+%/. (&4 "$J&+ 4K"/+& */ /.&4/.5 $)4)/ $ "$J&+$ */
/$. 4& .&4 */ 7+$3/*$*- L$. /.&4/. "?. (&")4/. &()++/4 /4 $. +&*$. J &.
%&.5 */#*& $ &. "&3"/4%&. +&%$%3&. $ &. )/ .&4 .&"/%*&.- L$. +&%)+$. */
"/4.(&. J 7$"/4%&. (+)9$*&. )4%& $ &. */.7$++&. ").()$+/.5 .&4 /.&4/.
;$#%)$/. */4%+& */ K%#&- L$. +$#*$*/. */ /.4 $)"/4%$4 ()$4*& / )7$*&+
4& +/(#/ )4$ +/$+$(4 .($ $*/()$*$5 $+%()$+"/4%/ /4 )4 */&+%.%$ $(&4$*&5
J ()$4*& / )/7& ./ */.$++&$ .+/ )4 %/++/4& ++/7)$+- P$+$ )%#&.%$. +&/.&4$/.
& ./"'+&/.&4$/. /. */ 3%$ "&+%$4($ $ +/./4($ */ )4 +/$+$*&+ .(& )/
+/7)/ / %& */ //+((& .(&5 $. (&"& $ *)+$(4 J +/7)$+*$* */ "."&- E
%+$#$& */ +/$+$*&+ .(& ./ */#/ (&"/"/4%$+ (&4 )4$ (&++/(%$ $"/4%$(45
*&4*/ %$"#>4 /. +/(&"/4*$#/ $ +/./4($ */ )4 +&/.&4$ /4 $ "$%/+$-
R','*,$-(
L&. )7$*&+/. */ K%#& */#/4 ./+ ($$(/. */ (&4%+&$+ &. #$&4/. )/ +/(#/4- L$
&+"$ "?. ?( .)// ./+ $+$+ $ /&%$ /4 /.%/ ($.&5 / #$4 */#/+$ ./+ .%)$*& /4 $
&.(4 */$ $+$ / +8"& %&)/- L&. )7$*&+/. $3$49$*&. )/*/4 ).$+ / +"/+
%&)/ $+$ ;$(/+ )/ / #$4 ./ ")/3$ */ &+"$ +?*$ ;$($ *&4*/ %/4/4 $4/$*&
(&++/+- T$"#>4 )/*/4 )%9$+ / +"/+ %&)/ $+$ $.$+ / #$4- E3%$+ / #$4 /4
3/9 */ +/(#+& )/*/ */..%$+ $ &. *//4.&+/. &&4/4%/. J /. )4 $+"$ &/4.3$ /4
$7)4$. .%)$(&4/.-
P"/'
P$+$ "$4%/4/+ $ &./.4 */ #$4 /. /./4($ %/4/+ ($$(*$* $+$ $.$+& /4 (&+%&
/4%+/ &. )7$*&+/. (/+($4&. */ &+"$ +/(.$ J $ %/"&- L&. $./. $+7&. +/(.&.
/+"%/4 )4$ "$J&+ 3$+/*$* */ .%)$(&4/. J )4 )/7& "?. *+/(%&- G/4/+$"/4%/5 &.
$./. )/ (+/$4 &($.&4/. */ 7& ./ /. $"$ $./'7&5 $)4)/ ()$)/+ )7$*&+ /4 /
($"& &*+$ ;$(/+ /.%/ %& */ )7$*$.5 7/4/+$"/4%/ /. )4 "/*&($".%$ &/4.3&
)/4 & ;$(/5 /. %+$#$& ).)$ */ &. )7$*&+/. "$+($*&. (&4 / 10 & / 6 /4 .).
($"./%$.-
T$#
L&. )7$*&+/. */#/4 %/4/+ )4 /)#+& $ $ ;&+$ */ %+$+ $ )/+%$= 4 ;$(/+& /4
*/"$.$*$. &($.&4/. 4 %$"&(& */$+ */ 4%/4%$+& ()$4*& %/4/4 &($.4- L&. %+&.
< 26
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
29/125
*/#/+$4 ./+ +/(.&. J &%/4%/.5 $)4)/ 7/4/+$"/4%/ 4& ./ &7+$ /.%$ +/(.4 J
&%/4($ $ "."& %/"&- E/7+ +/(.4 & &%/4($ *//4*/ */ $ .%)$(4 J */ $.
($+$(%/+.%($. */ )7$*&+-
L$ //((4 */ )7$+ */ $ &+%/+$ $ ()$ *.$+$+ /. )4 %/"$ (&4%+&3/+%*& J *//4*/
*/ ()?4%&. )7$*&+/. /.%>4 ()#+>4*&$- C)$4*& / )7$*&+ /4($+$ .&& $ &+%/+&5 &.
%+&. */#/+$4 .%)$+./ (/+($ */ )4& */ &. &.%/.- D/ &+"$ */$5 / %+& */#/+$ +
*+7*& $ $ /.()$*+$5 /+& /. "/4&. *( J %$"#>4 //(%3& ;$(/+& $ +$. */ .)/&-
C)$4*& / &+%/+& /.%? */"$.$*& $*/$4%$*&5 ./ )/*/ 4%/4%$+ )4 globo-
L"/ #':&"/ )'& ;':
E K%#& /.%? +/7$"/4%$*& &+ 1@ /J/. & +/7$.5 $. ()$/. ./ )%9$4 )43/+.$"/4%/5$)4)/ */4%+& */ $. "."$. ./ /+"%/4 (/+%$. "&*($(&4/. $+$ $(%$+ /
*/.$++&& */ K%#& /"/44&5 4$4% J .>4&+- S #/4 $. +/7$. /.%?4 ($+$"/4%/
*/4*$.5 /8.%/4 (/+%$. */+/4($. /4 $. $($(&4/. */ $. "."$. )/ ./ */#/4 $
3$+&. $./(%&.- U4 $./(%& "&+%$4%/ /. $ +/74 )%#&.%($ *&4*/ ./ */.$++&$ /
)/7&- P&+ //"&5 /4 E)+&$5 $+%()$+"/4%/ /4 I47$%/++$5 &. ?+#%+&. ./ */.%$($4
&+ ./+ "?. /+".3&. (&4 $. $%$. / 4+$((&4/.5 +/*)(/4*& */ /.%$ "$4/+$ $.
$"&4/.%$(&4/. J /8).&4/.5 "/4%+$. )/ /4 &%+&. )7$+/.5 &+ //"& /4S)*$">+($5 $. $%$. .&4 /4$*$. (&4 %$+/%$. "?. $ "/4)*&-
L$. +/7$. */ )/7& /.%?4 */4*$. &+ $ I4%/+4$%&4$ F&&%#$ A..&($%&4 B&$+*5
&+7$4."& 4%/7+$*& &+ $ FIFA J $. ()$%+& $.&($(&4/. */ R/4& U4*&- P$+$
$+$+./ )4$ "&*($(4 $ $. "."$. ./ */#/4 %/4/+ &+ & "/4&. &. 3&%&. */ $
FIFA J */ 2 */ &. 3&%&. */ $. $.&($(&4/. */ R/4& U4*&-
C"* )' ;':
< 2
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
30/125
E K%#& 4$4% /. )4 ($+& //"& */ &. ($"#&. */ +/7$.5 *&4*/ ./ */.%$($ /
%$"$& */ ($"& J / 4K"/+& */ )7$*&+/. &+ /)&-
S& / 7)$+*$"/%$ )/*/ %&($+ / #$4 (&4 .). "$4&.-
E K%#& ./ )/7$ /4 )4 %/++/4& */ (>./* 4$%)+$ & $+%($ */ &+"$ +/(%$47)$+- L$.
"/**$. /+"%*$. */ %/++/4& .&4 */ 0 $ 120 "/%+&. */ $+7& J */ $ 0 "/%+&. */
$4(;&5 /+& $+$ $+%*&. 4%/+4$(&4$/. ./ +/(&"/4*$4 $. .7)/4%/. "/**$.= /4%+/
100 J 110 "/%+&. */ $+7&5 J /4%+/ J @ "/%+&. */ $4(;&- L$. *&. 4/$. )#($*$. $ &
$+7& */ %/++/4& +/(#/4 / 4&"#+/ */ 4/$. $%/+$/. & */ #$4*$5 "/4%+$. )/ $. &%+$.
.&4 $"$*$. 4/$. */ "/%$ & 4$/.- L&. )4%&. "/*&. */ ($*$ 4/$ */ #$4*$ .&4
)4*&. &+ &%+$ 4/$5 $ 4/$ "/*$-
S+/ / (/4%+& */ ($*$ 4/$ */ "/%$ J $*/4%+?4*&./ /4 / %/++/4&5 ./ )#($4 $. ?+/$.
/4$/.5 $. ?+/$. */ "/%$ J $. "/%$. & &+%/+$.- L$. $"$*$. "/%$.5 %$"#>4
(&4&(*$. (&"& &+%/+$. & $+(&.5 (&4.%$4 */ *&. &.%/. 3/+%($/. Q(&4&(*&. (&"&
$&. & 3/+%($/. */ 25 "/%+&. */ $%& )#($*&. $ @52 "/%+&. */ ./$+$(4 J .+/
/ (/4%+& */ ($*$ 4/$ */ "/%$- L$. $+%/. .)/+&+/. */ &. &.%/. .&4 )4*$. &+ &%+&
&.%/ ;&+9&4%$5 (&4&(*& (&"& %+$3/.$& & $+7)/+&-
L$. ?+/$. /4$/. .&4 ?+/$. +/(%$47)$+/. )#($*$. /4 / (/4%+& */ $. "/%$. J
$*/4%+?4*&./ /4 / %/++/4&- E.%$. ./ %+$9$4 $ 15 "/%+&. */ &. &.%/. 3/+%($/.5
$*/4%+?4*&./ %$"#>4 15 "/%+&. ;$($ / 4%/+&+ */ %/++/4&5 J )/7& )4>4*&./ &+
&%+$ 4/$ "$J&+- E %+$9$*& */ ?+/$ */ "/%$ /. 7)$5 /+& )%9$4*& )4$ "/**$ */ 5
"/%+&.-
I($,$ )'& ;':
C$*$ )4& */ &. *&. /)&. (&4.%$ */ )4 "?8"& */ 11 )7$*&+/. J )4 "4"& */ @-
D)+$4%/ / $+%*& ./ &*+?4 ($"#$+ $ /.%&. )7$*&+/. &+ &%+&.5 &. */4&"4$*&.
.)/4%/. & .).%%)%&.- U4& */ &. )7$*&+/. %%)$+/. */#/+? ./+ / 7)$+*$"/%$- E.%?
/+"%*& )/ )4 7)$+*$"/%$ J &%+& )7$*&+ */ /)& ./ 4%/+($"#/4 */ &.(4
*)+$4%/ / /4()/4%+&5 ./"+/ J ()$4*& ./$ *)+$4%/ )4$ 4%/++)(4 (&4 /
(&4./4%"/4%& */ ?+#%+&-
C$*$ )7$*&+ */#/+? %/4/+ )4$ 4*)"/4%$+$ #?.($5 $ ()$ (&4.%$ */ )4$ ($"./%$ & /+./J (&4 "$47$.5 )4&. $4%$&4/. (&+%&.5 "/*$.5 ($4/+$. & /.4/+$. J )4
< 0
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
31/125
($9$*& $*/()$*&- L&. (&&+/. */ $ 4*)"/4%$+$ */ $"#&. /)&. J $ */ $"#&.
7)$+*$"/%$. */#/4 ./+ ($+$"/4%/ */+/4($#/. $+$ $ 3.%$- L&. ($%$4/. Q)7$*&+/.
+/+/./4%$4%/. */ ($*$ /)& */#/+?4 /3$+ $7)4$ "$+($ */4%($*&+$ $+$ ./+
$"$*&. &+ / ?+#%+& ()$4*& ./$ 4/(/.$+&5 )/ 7/4/+$"/4%/ /. )4 #+$9$/%/-
E K%#& ./ )/7$ (&4 )4 #$4 & /&%$ */ &+"$ /.>+($- D/#/+? ./+ */ ()/+& ) &%+&
"$%/+$ $*/()$*&- S) (+()4/+/4($ ./+? */ /4%+/ 6 J @0 (/4%"/%+&.5 .) "$.$ */ /4%+/
10 J 0 7+$"&. J .) +/.4 */ /4%+/ 05 J 151 $%"./+$. $ 43/ */ "$+- L&.
)7$*&+/. )/*/4 %&($+ J "&3/+ / #$4 (&4 ()$)/+ $+%/ */ .) ()/+& /8(/%& &.
#+$9&.- E 7)$+*$"/%$ %/4/ $ 3/4%$$ */ &*/+ )%9$+ ()$)/+ $+%/ */ .) ()/+&
$+$ /.%&5 /+& .& */4%+& */ .) ?+/$ /4$-
C$*$ /4()/4%+& ./+? (&4%+&$*& &+ )4 ?+#%+& +4($ */.74$*& &+ $ &+7$49$(4
*/ $ (&"/%(4 /4 ()/.%45 )/4 ./+? $ $)%&+*$* "?8"$ */ $+%*& J /
/4($+7$*& */ ;$(/+ ()"+ $. +/7$. */ )/7&- T&*$. $. */(.&4/. */ ?+#%+& .&4
*/4%3$.- S& > )/*/ "&*($+ )4$ */(.45 ./"+/ )/ 4& ;$J$ +/$4)*$*& /
)/7& & / $+%*& ;$J$ 4$9$*&- A*/"?. %/4*+? $ .) *.&.(4 2 ?+#%+&. $..%/4%/. &
lineman Q;&"#+/ */ 4/$ $+$ $J)*$+& /4 $ %&"$ */ */(.&4/.- P&.// %$"#>4 )4
()$+%& ?+#%+& $ .) *.&.(4 )/4 /. / )/ & (&++&+$5 J $*/"?. (&4%+&$ $ &.
.)/4%/. J ()/+& %>(4(&- E ()$+%& ?+#%+& $*/"?. 4*($ $. .).%%)(&4/. J /
$)"/4%& */ %/"& +/7$"/4%$+&-
P$+$ 4($+ / /4()/4%+&5 )4& & "?. )7$*&+/. */ )4 /)& "&3/+?4 / #$4 ;$($ $
&+%/+$ +3$ */.*/ / )4%& "/*& */ $ 4/$ "/*$5 "&"/4%& *&4*/ /"/9$+? $ (&++/+
/ %/"& +/7$"/4%$+&- E.%$ .%)$(4 ./ *$ (&4 / /)& (&4%+$+& $ (&"/49& */ $
./7)4*$ "%$*- T$"#>4 &()++/ )/7& */ ($*$ 7&5 *&4*/ / /)& )/ & +/(#
//()%$ / .$)/-
D#",$-( < #'/&+")
L$ *)+$(4 */ )4 $+%*&5 /./(($*$ /4 $ R/7$ @ */ +/7$"/4%&5 ./+? */ *&.
%/"&. 7)$/. */ "4)%&.5 (&4 )4 /+&*& 4%/+"/*& */ */.($4.& )/ 4& &*+?
/8(/*/+ &. 1 "4)%&.5 */#/4*& /.%$#/(/+ .) *)+$(4 / +/7$"/4%& */ ($*$
(&"/%(4- L$ *)+$(4 */ ($*$ "%$* */ %/"& .& &*+? $%/+$+./ . & /+"%/4
$. +/7$. */ $ (&"/%(45 J . /8.%/ $()/+*& /4%+/ / ?+#%+& J &. *&. /)&.
$+%($4%/. $4%/. */ 4($+./ / $+%*&- E %/"& /+**& *)+$4%/ $ *.)%$ */
< 1
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
32/125
$+%*& */#/+? +/()/+$+./ $ 4$ */ ($*$ /+&*&5 )/*$4*& $ (+%/+& */ ?+#%+&
+4($ $ *)+$(4 */ /.&. /+&*&. */ +/()/+$(4-
E /%3& */ */&+%/ /. "$+($+ "?. 7&/. )/ / +3$- S/ (&4.*/+$ )/ )4 /)& ;$
"$+($*& )4 7& ()$4*& / #$4 +/#$./ &+ (&"/%& $ 4/$ */ "/%$ /4%+/ &. &.%/.
3/+%($/. J &+ */#$& */ &.%/ ;&+9&4%$ */ $ &+%/+$ +3$5 ./"+/ J ()$4*& 4& ./
;$J$ (&"/%*& )4$ 4+$((4 $ $. +/7$. */ )/7& +/3$"/4%/- E 7& /. $ K4($
&+"$ */ "$+($+ /4 / K%#&5 (&.$ )/ 4& .)(/*/ /4 &%+&. (*7&. */ K%#&- S $"#&.
/)&. "$+($4 $ "."$ ($4%*$* */ 7&/.5 / $+%*& ./ (&4.*/+$ /"$%$*&-
L" '+" *#+'#9" )'& +%&7 )()' /' "#,"( &/ :&'/.
E4 ")(;&. ($.&.5 ()$4*& / $+%*& %/+"4$ /4 /"$%/5 ./ */#/ #).($+ $7)4$ &+"$ */)/ )4& */ &. *&. /)&. ./$ (&4.*/+$*& / 7$4$*&+ */ /4()/4%+&5 J $+$ &7+$+ /.%&
/8.%/4 3$+$. &+"$.- S / $+%*& %/+"4$ /"$%$*&5 ./ )/*/ )7$+ )4$ +++&7$ &
%/"& /8%+$5 $ ()$ (&4.%$ */ *&. %/"&.5 7/4/+$"/4%/5 */ 1 "4)%&. ($*$ )4&5
*&4*/ ./ (&4%4)$ / $+%*& 4($- A*/"?.5 /8.%/4 *&. &+"$. */ )/ $ +++&7$
()"4/ $4%/. */ %/"&= / 7& */ &+& J / 7& */ $%$5 $)4)/ /.%$. &+"$. ;$4 .*&
*/$*$. */ $*& /4 &. K%"&. $&.-
S /+..%/ $ 7)$*$*5 ./ //()%$+? )4$ ./+/ */ %+&. /4$/. & /4$%.- L$ "."$
(&4..%/ /4 )/ ($*$ /)& $4(/ /4$%. */ &+"$ $%/+4$*$ ;$.%$ %&%$9$+ ($*$ )4&-
S $ ($#& */ &. 10 /4$%. & /4$/. //()%$*&. /+..%/ $ 7)$*$*5 ./ (&4%4)$+?
//()%$4*& )4 /4$% &+ /)& ;$.%$ )/ ./ */4$ )4 7$4$*&+-
L$ )%9$(4 */ $ +++&7$ J &. %+&. /4$/. .&4 )4 &+"$%& ")J )%9$*& /4 /
K%#& "&*/+4&5 ./4*& / +4($ /8&4/4%/ */ /.%& $. $./. /"4$%&+$. */ $ $./
4$ */ $ C&$ M)4*$ */ FK%#&- E4 $7)4$. (&"/%(&4/. ./ $.$ $ $ //()(4 */ /4$/. *+/(%$"/4%/ */.)>. */ $ ()"4$(4 */ $+%*& 4($5 .4 )%9$+ $
+++&7$- U4 ($+& //"& */ /.%/ ..%/"$ .&4 $. $./. /"4$%&+$. */ $ C&$
A">+($-
E4 %&*&. /.%&. //"&. ./ )7$#$ )4 K4(& /4()/4%+&5 /+& /8.%/4 &%+&. %&+4/&. *&4*/
$. $./. /"4$%&+$. ./ )/7$4 $ *&. /4()/4%+&.5 &. */4&"4$*&. $+%*&. */ *$ J
3)/%$- P$+$ */%/+"4$+ . $ $3/ Q$"#&. $+%*&. %/+"4 /4 /"$%/5 ./ .)"$4 &.
7&/. $ $3&+ */ $"#&. /)&. /4 &. *&. $+%*&.5 J . *$4 & "."&5 ./ *(/ )/ $
< 2
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
33/125
$3/ %/+"4 /4 /"$%/- E4 $7)4&. ($.&.5 . $ $3/ %/+"4 /"$%$*$5 ./ )%9$ )4
..%/"$ */ */./"$%/ (&4 +++&7$ & %+&. /4$/.5 &. ()$/. ./ //()%$4 $ 4$9$+ /
./7)4*& $+%*& */ $ $3/-
E4 $7)4$. $./. /"4$%&+$. ./ (&4.*/+$ &%+$ &+"$ */ */./"$%/ +/3& $ $
+++&7$ & &. /4$%.= &. 7&/. */ 3.%$4%/.- S $ ($#& */ $"#&. $+%*&. 447K4
/)& .)/+ $ &%+& /4 7&/. $ $3&+5 ./ (&4%$+?4 $ ($4%*$* */ 7&/. (&43/+%*&. &+
($*$ /)& /4 / $+%*& )/ )7 (&"& 3.%$4%/- S )4 /)& "$+( "?. 7&/. */
3.%$4%/ $ ($#& */ $"#&. $+%*&.5 ./+? / 7$4$*&+ */ $ $3/5 /+& . /+..%/ $
7)$*$* %$"#>4 /4 &. 7&/. */ 3.%$4%/5 ./ +&(/*/+? (&4 $ +++&7$ & &. /4$/.-
U4 //"& */ /.%/ ..%/"$ .&4 $. $./. /"4$%&+$. */ $ C&$ L#/+%$*&+/. */
A">+($ J */ $ L7$ */ C$"/&4/. */ $ UEFA-
F"&+"/ < #'"()",$-( )'& ;':
E ?+#%+& $"&4/.%$+? $ )4 )7$*&+ ()$4*& >.%/ (&"/%$ )4$ 4+$((4 "/+/(/*&+$ */
*(;$ $"&4/.%$(4-
L$. $%$. /4 / ?+/$ ./ .$4(&4$4 (&4 %+& /4$-
C$*$ 3/9 )/ )4 )7$*&+ 4%/4%/ 7&/$+ & 7&// $ &%+&5 & /")/5 & +/%/47$ $+$.$($+ )4$ 3/4%$$5 & /.()$ & %&)/ / #$4 (&4 .). "$4&. Q/8(/%& / 7)$+*$"/%$5 /
?+#%+& "$+($+? )4 %+& #+/ *+/(%& $ $3&+ */ /)& )/ 4& (&"/% $ 4+$((45 )/
./ //()%$+? */.*/ / )7$+ */ $ 4+$((4- S &()++ */4%+& */ ?+/$ /4$ +&$5
4*//4*/4%/"/4%/ */ $ &.(4 */ #$4 J . / #$4 /.%? /4 )/7&5 ./ "$+($+? )4
%+& /4$ /4 (&4%+$ */ /)& 4+$(%&+-
S )4 )7$*&+ )/7$ */ &+"$ /7+&.$5 .%$()9$ $ )4 $*3/+.$+& & "*/ $
7)$+*$"/%$ .$($+ / #$4 (&4 .). "$4&.5 ./ "$+($+? )4 %+& #+/ 4*+/(%& $ $3&+ */
/)& )/ 4& (&"/% $ 4+$((45 )/ ./ //()%$+? */.*/ / )7$+ */ $ 4+$((4-
A*/"?. ./ "$+($+? )4 %+& #+/ 4*+/(%& . / 7)$+*$"/%$ "$4%/4/ $ /&%$ /4 .).
"$4&. &+ "?. */ ./7)4*&. & %&($ / #$4 )/7& */ ;$#/+& %&($*& $4%/+&+"/4%/5 &
+/(#/ */ )4 (&"$/+& & *+/(%$"/4%/ */ )4 .$)/ */ #$4*$-
U4 )7$*&+ &*+? ./+ "/+/(/*&+ */ +/(#+ )4$ %$+/%$ $"$+$ Q$"&4/.%$(4 & +&$
Q/8).45 . (&"/%/ $7)4$ 4+$((4 */ $. /./(($*$. /4 / +/7$"/4%&- S )4 )7$*&+ +/(#/ )4$ %$+/%$ +&$5 ./+? /8).$*& */ %/++/4& J 4& &*+? ./+ +//"$9$*&
<
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
34/125
&+ &%+&- S )4 )7$*&+ +/(#/ *&. %$+/%$. $"$+$. /4 )4 "."& $+%*&5 +/(#+? )4$
%$+/%$ +&$ J ./+? /8).$*&- L$. %$+/%$. .&4 )4$ &+"$ */ ;$(/+ ()"+ $. +/7$. */
)/7& &+ $+%/ */ &. )7$*&+/.-
S / #$4 $#$4*&4$ / %/++/4& */ )/7& &+ )4$ 4/$ */ "/%$ )/7& */ ./+ %&($*& &+
)4 )7$*&+ *//4.$5 ./ (&4(/*/+? )4 .$)/ */ /.)4$ $ /)& +3$- S /. %&($*& &+
K%"$ 3/9 &+ )4 $%$($4%/5 ./ (&4(/*/+? )4 .$)/ */ "/%$ $ /)& *//4.&+- S /
#$4 $#$4*&4$ / ($"& &+ )4$ */ $. 4/$. */ #$4*$5 ./ (&4(/*/+? )4 .$)/ */
#$4*$ $ /)& )/ 4& %&( / #$4 &+ K%"$ 3/9-
TECNICAS DE FTBOL
M)(;$ 7/4%/ (&4)4*/ ;$#*$*/. */ K%#& (&4 %>(4($. */ K%#&- L$. ;$#*$*/. ./+//+/4 $ $ ($$(*$* */ )7$*&+ */ &7+$+ ).$+ %>(4($Q. $+%()$+/. *)+$4%/
.%)$(&4/. +/$/. */ )/7&- P&+ &%+& $*&5 $. %>(4($. .&4 $. &.#*$*/. */ )4
)7$*&+ $+$ +/$9$+ )4 "&3"/4%& "/(?4(& *$*&5 (&"& )4$ $%$*$ &+ //"&- L&.
)7$*&+/. /8/+"/4%$*&. %/4/4 "/(?4($. .)$3/. J */ &($ /4/+7$ J )/*/4 //()%$+
)4$ .)(/.4 */ %>(4($. /4 )4 .& "&3"/4%& //7$4%/-
C&4 $ +//%(45 ./+3$(4 & 3.)$9$(4 ./ )/*/4 &7+$+ %>(4($. */ K%#&
.*$.- C&4 )4 /4%+/4$"/4%& J +?(%($ +/7)$+ */ )4$ %>(4($ /./(($ ./ &+%$/(/ $
(&4$49$ J / "&3"/4%& *$*& ./ ;$(/ 4$%)+$ /4 / )7$*&+-
O%+& %& */ “/4%+/4$"/4%&! )/ */#/+$ (&4.*/+$+ /. 3/+ )/7&. */ K%#& */ ($*$*
/4 T//3.4 Q& "/&+ $K4 + $ /.%$*&- T+$%/ */ /4%/4*/+ ("& &. )7$*&+/. ./
")/3/4 ()$4*& //()%$4 $. %>(4($. */ K%#&- C$. %&*$. $. /.%+/$. ;&J /4 *$
$*"%/4 )/ ;$4 $+/4**& ./+3$4*& $ &. "/&+/. )7$*&+/.-
E 3.)$9$+ $. %>(4($. */ K%#& &+ ">%&*&. /./($/. /. )4$ 4)/3$ &+"$ +$*($ */
3/+($(4 J */.$++&& */ ;$#*$*/.-
E.%$. ./((&4/. */.(&"&4/4 $. "/(?4($. #?.($. */ $. %>(4($. */ K%#& "?.
+/()/4%/"/4%/ ).$*$. /4 / )/7&-
<
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
35/125
PATEO
E $%/& /. )4$ %>(4($ )4*$"/4%$ J 3/+.?% ).$*$ $+$ $.$+5 *.$+$+ J */./$+- L&.
3/+*$*/+&. $(&4$*&. $ K%#& ./ +//+/4 $ *.$+& */ #$4 &+)/ .)/4$ "?.
(&4%+&$*&-
C- )$/*"#"# '& %"&-(
H$J *&. %&. 7/4/+$/. */ $%/$*$. #$.$*$. /4 $ &.(4 */ #$45 *.$+&. +$9$4%/.
J //3$*&.X#&/$.-
Disparos razantes
E4 &. *.$+&. +$9$4%/.5 $ )#($(4 */ $ /+4$ */ $&J& /. %$4 "&+%$4%/ (&"& $ /+4$ )/ $%/$- C&4 / 4 */ +&*)(+ )4 *.$+& */ ($*$* 4/(/.%$+? /)#+&- L$
&+"$ (&++/(%$ */ "$4%/4/+ .) /)#+& /. (&&($+ .) / */ $&J& /4 4/$ (&4 /
#$4- P$+?4*&./ 7/+$"/4%/ */%+?.5 &7+$+? )4 #$4 )/ ./ //3$- L$ "$J&+$ */ &.
)7$*&+/. 3/4/. $ &. )/ 4& ./ /. /4./$ $+&$*$"/4%/5 4& .&4 (&4.(/4%/. */
"$4%/4/+ / / */ $&J& /4 4/$ (&4 / #$4- S/"+/ /43$4 / #$4 ;$($ $++#$
()$4*& %+$%$4 */ $%/$+ )/+%/-
C&4 / 4 */ &7+$+ $ "?8"$ &%/4($ */ )4 *.$+&5 $ +&*$ */ $ /+4$ )/ $%/$
%/4/ )/ /.%$+ &+ /4("$ & /4 4/$ (&4 / #$4 /4 / "&"/4%& /8$(%& )/ ;$(/
(&4%$(%&-
L$ %/+"4$(4 /. / "&3"/4%& */ #$++*& */ $ /+4$ )/ $%/$ */.)>. */ ;$#/+
(&4%$(%$*& / #$4- U.)$"/4%/5 */#/ ;$(/+ $ %/+"4$(4 /4 $ *+/((4 */ .)
/%3&- S %/4/ +/"$. /4%/4*/4*& /.%/ (&4(/%&5 %+$%/ */ ($/+ /4 .) /+4$ */
$%/& */.)>. */ ;$#/+ 7&/$*& / #$4-
Boleas
C)$4*& ./ $%/$ / #$4 /4 / $+/5 / /)#+& $+&$*& /. /./4($- P&+ & %$4%&5
%/4/ )/ $).%$+./ $ $ %+$J/(%&+$ */ #$4 &+ "/*& */ ($"#&. +?*&. /4 $
*.&.(4 */ .). /.- U4& /.%? .%& $+$ $%/$+5 .& */.)>. */ ;$#/+./ &.(&4$*&
/4 / )7$+ /8$(%&- N& */#/+$ 4%/4%$+ )4$ #&/$ . (+// )/ /.%? /.%+?4*&./ */"$.$*&
& . / #$4 /.%? ")J (/+($ J &+ & %$4%& (&"($ $ #&/$-
A7)4$. .%)$(&4/. )/*/ +/)/++ .$%$+ J ;$(/+ $ #&/$- D/#/ (&4%+&$+ .) .$%&5 %$
(&"& . /.%)3/+$ ($#/(/$4*&-
<
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
36/125
C- *#",+$,"# '& *"+'
L$ "/&+ &+"$ */ +$(%($+ .) %>(4($ /. (&4%+$ )4 $+)/+& Q& )4 $"7& )/
(&4.%$4%/"/4%/ / */3)/3$ / #$4- S /.$ 4& /. )4$ &(4 $+$ ).%/*5 )4$ $+/* */ $
"/4&. 2 "/%+&. */ $%& J */ $4(;& /. &%+$ #)/4$ &(4- L&. +4($4%/. */#/+$4%+$#$$+ (&4 #&$. */%/4*$. Q& )/ )/+/ */(+ )/ */#/4 */%/4/+ / #$4 +"/+&
"/4%+$. &. )7$*&+/. $3$49$*&. )/*/4 *.$+$+& "/4%+$. /.%? /4 "&3"/4%&- E4 )4
+4(&5 ./ */#/ (&4(/4%+$+ /4 .) %>(4($5 J +&7+/.3$"/4%/ + $3$49$4*& /4 $
+/(.4 */ *.$+&- E $7+/7$+ &%/4($ */#/+$ ./+ / $.& 4$ */ .) /4%+/4$"/4%&
.+/ $%/&- A7)4&. +/%&. %$"#>4 .&4 $($#/.5 %$/. (&"& $)4%$+ $ )4 /%3& /4
)4$ $+/* & *+#$+ Q/4 *.%4%$ *+/((&4/. $4%/. */ $%/$+- T$/. //+((&. */#/4 ./+
+//%*&. (&4.%$4%/"/4%/ &+)/ "/&+$4 %&*&. &. $./(%&. */ .) )/7& )/ 4()J/4 $%/$+5 $.$+5 +/"$%$+5 */./$+ J */"?.-
L$ +?(%($ */ $. #&/$. /. )4 &(& "?. (&"($*& . 4& ./ ()/4%$ (&4 )4 (&"$/+&5
/+& ./ )/*/- S"/"/4%/ /3$4%/ / #$4 Q& $%>/& ;$($ $++#$ ).$4*& )4$ %>(4($
(&")/.%$ "/4%+$. ($/- U4 $"7& )/*/ ./+ ")J K% ()$4*& ./ %+$#$$4 $. $%$*$. /4
/ $+/- É )/*/ $49$+ / #$4 $ .). /. "/4%+$. ).%/* %+$%$ */ *.$+$+& */ +/7+/.& $
.). "$4&.-
D$'#'(+'/ +)/ )' *"+'"# '& %"&-(
Parte interna del pie
C&&)/ .) / */ $&J& $ )4&. 10 (" */ #$4 (&4 $ )4%$ */ / $)4%$4*& /4
*+/((4 */ /%3&- C&4 .) %& /4 &. 0 7+$*&.5 %+$7$ $%+?. .) /+4$ */ $%/& J
7&// $ $ $+%/ "/*$ */ #$4- E %& */ $ /+4$ )/ $%/$ */#/ /.%$+
/+/4*()$+ $ .) / */ $&J&- H$7$ (&4%$(%& (&4 / #$4 (&4 / $+(& */ .) / J .7$
$ *+/((4 */ .) /%3&- C)$4*& %&*& ./ ;$J$ ;/(;&5 / #$4 3$ $ +&*$+ .)$3/"/4%/
/4 3/9 */ +/#&%$4*& &+ / .&-
Parte Externa del Pie
C)$4*& (&&)/ .) / */ $&J& )4%& $ #$45 $. )4%$. */ .). /. */#/4 &+/4%$+./ $
)4&. 1'0 7+$*&. */ .) /%3&- E.%& / /+"%+? *$+/ $ /%3&5 7&/$4*& / #$4
(&4 $ $+%/ /8%/+4$ */ .). 7)$J&.-
<
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
37/125
Golpe con el Empeine
C&&)/ .) / */ $&J& /4 4/$ (&4 / #$4 (&4 $. )4%$. */ &. /. $)4%$*$. $ .)
/%3&- L/3/ / / */ $%/& & "?. $%+?. )/ )/*$5 (&4 / 4 */ &7+$+ / ").&
"?. +&4)4($*& )/ ./$ &.#/- C)$4*& /.%> ;$(/4*$ / $49$"/4%& */ $ /+4$5
$(//+/ .) / ;$($ $ +/4%/ (&"& . )/+$ $ $%+$3/.$+ / #$4- L$. )4%$. */ &. /. J
&. %&. */ .) / */ $%/& */#/+?4 /.%$+ /.%+$*&. J +7*&. Q."$+ $ )4 #$$+4 */
#$/%- P$+$ "$4%/4/+ / *.$+& #$&5 7&// / #$4 /4 $ $+%/ "/*$ & .+/ /.%$-
G&// / #$4 (&4 $ $+%/ 4%/+&+ */ .) 7)$J& J (&4%4K/ /4 $ *+/((4 */ .)
/%3&-
iro con cur!a "acia adentro
U#)/ .) / */ $&J& /4 $ $+%/ 4%/+4$ */ #$4 (&4 $. )4%$. */ &. /.
$)4%$4*& $ .) /%3& & )4 %$4%& $ $*& */ >.%/5 *//4*/4*& /4 $ *+/((4 */ $
()+3$ )/ */./$- P$+$ 7$4$+ &%/4($5 /3/ .) /+4$ */ $%/& ;$($ $%+?.5 /+& 4&
")(;& & /+*/+? )4%/+$- L$4(/ .) /+4$ */ $%/& J 7&// / #$4 (&4 $ $+%/
.)/+&+ */ .) */*& 7&+*&- G&// */ &+"$ “(&+%$4%/! / #$4 4& /4 / (/4%+& .4&
$#$& J ;$($ / $*&5 */ %$ &+"$ )/ / //(%& ./ +&*)9($- S7$ $ *+/((4 */ .)
$%$*$ Q4& *+/(%$"/4%/ /4 *+/((4 $ /%3&-
iro con #ur!a "acia Afuera
S /.%? $%/$4*& / #$4 (&4 .) / */+/(;& /4 / $*& 9)/+*& */ #$4 & 3(/3/+.$-
L$ )4%$ */ .) / */ $&J& */#/+? /.%$+ $)4%$4*& $ .) /%3& & 7/+$"/4%/ ;$($ $
*+/((4 */ $ ()+3$- L/3/ .) / */ $%/& %$4 $%+?. (&"& )/*$ J ?4(/& ;$($
$*/$4%/ $)4%$4*& $ $ $+%/ 4%/+4$ */ #$4- D/ 4)/3&5 . /.%? $%/$4*& (&4 .) /
9)/+*&5 /4%&4(/. $)4%/ $ $*& */+/(;& */ #$4 Q/ $*& "?. (/+($ */ / */$&J&- U./ / ?+/$ */ .) / $ $*& */ &. (&+*&4/. */ 7)$J& $#$& /4 / */*&
"/)/- R/()/+*/ /4 ./7)+ /4 *+/((4 */ $ $%$*$-
iro ele!ado
S) / */ $&J& */#/ /.%$+ )#($*& )4%& $ #$4 (&4 $. )4%$. */ &. /. $)4%$4*&
$ /%3&- R?*$"/4%/ "$4*/ $%+?. .) / */ $%/& J )/7& $*/$4%/ .4 "&3/+ /
").&- B+).($"/4%/ 7&// / #$4 */.*/ $#$& (&4 $ )4%$ */ /- E.%& +&*)(+? )4 #$4 //3$*& )/ 7+$ 3/+%($"/4%/-
< @
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
38/125
Bolea
L$ #&/$ /. )4 *.$+& ).$*& ()$4*& $ #&$ /.%? /4 / $+/- E4 %>+"4&. */ %>(4($5
.7)/ &. "."&. +4(&. */ 7&/ (&4 / /"/4/- E +&*)(+ )4$ #)/4$ #&/$ /.%?
")J */%/+"4$*& &+ / "&"/4%& /4 )/ ./ ;$(/- C&4(>4%+/./ /4 ()?4*& $%/$+ /4 3/9
*/ *4*/ 7&/$+ / #$4 & /4 %+$%$+ */ 7&/$+& ")J )/+%/- S 7&/$ / #$4 /4 /
"&"/4%& (&++/(%&5 >.%/ %/4*+? .)(/4%/ &%/4($ J ).%/* %/4*+? "?. (&4%+& /4 .)
*+/((4- N& ./ 4(4/ ;$($ $%+?. ()$4*& )./ /.%$ %>(4($ &+)/ /4%&4(/. ./ /3$4%$+?
/ #$4- H$7$ /)/&. $).%/. /4 $ )#($(4 */ .). /. */ %$ &+"$ )/ %/47$ )4
#)/4 /)#+& $4%/. */ ;$(/+ / 7&/-
M"('; )'& B"&-(
L$ ($$(*$* $+$ "$4)$+ / #$4 J +/$+$+& $+$ &%+$. %>(4($. Q%$/. (&"&
*.$+$+ & ;$(/+ )4 $./ /. )4$ */ $. "?. /./4($/. /4 / K%#&- C$. %&*&. &.
)7$*&+/. $"&.&. .&4 (&4&(*&. &+ %/4/+ )4 7+$4 "$4/& */ #$4- M/ /+*&4$4
/+& %$ +/$(4 %$4 (/+($4$ (&4 / #$4 .& )/*/ &7+$+./ (&4 4(&4%$#/. ;&+$. */
/4%+/4$"/4%&-
C- "(';"# '& %"&-(
E "$4/& */ #$4 %/4/ *&. ($%/7&+$. +4($/.5 +/(/(4 J (&4%+&- L$ +/(/(4
/. +/*+7+ / #$4 $ )4 )4%& *&4*/ ./ )/*$ *.$+$+ & *+#$+ /4 / %&)/ .7)/4%/5
"/4%+$. / (&4%+& /. */%/4/+ / #$4 &+ (&"/%& $"&+%7)$4*& .) */.$9$"/4%&-
$ecepci%n
C)$4*& /.%> (&++/4*& $ )4 )7$+ /4 $+%()$+5 /. "/&+ +/*+7+ / #$4 /4 .)
%+$J/(%&+$ /4 3/9 */ */%/4/+& &+ (&"/%&- T/47$ (&"& /%3& / ;$(/+ (&4%$(%&
(&4 $ $+%/ "/*$ & .)/+&+ */ #$4- G&// 7/+$"/4%/ / #$4 /4 $ *+/((4 )/
)/+/ /43$+&- L&. #)/4&. )%#&.%$. /3$4 / #$4 /&. */ &. (&4%+$+&. "?.
(/+($4&.- E.%& /. *$ %/"& /8%+$ $ "$4%/4/+&. )4 $.& "?. /&. */ $. &.(&4/.-
#ontrol
E (&4%+& ./ ).$ &+ & 7/4/+$ ()$4*& / #$4 3$ ")J +?*& $+$ +/*+7+& (&4 )4
.& %&)/- T+$%/ */ "$4%/4/+ .) ($*/+$ $#/+%$ /4 $ *+/((4 */ *&4*/ 3/4/ / #$4-
C&&)/ $ $+%/ +/(/%&+$ /4 $ %+$J/(%&+$ */ #$4- R/$/ &. "K.()&. */ /.$ $+%/
< 6
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
39/125
*/ ()/+&5 J $"&+%7/ / #$4- C)$4*& /.%> $"&+%7)$4*&5 7/+$"/4%/ +/%+/ /
()/+& /4 $ *+/((4 &)/.%$ $ $ )/ /3$ / #$4-
C- *#",+$,"# '& "(';
L$ &+"$ "?. ?( */ +$(%($+ / "$4/& /. (&4 &%+& )7$*&+- E / )/*/ $49$+ /
#$4 (&4 .). "$4&. & $%/?4*&&- D/.)>. */ "$4/$+ / #$45 ).%/* */#/ $.?+./&
*/ 4)/3&- E "$4/& %$"#>4 )/*/ +$(%($+./ (&4%+$ )4$ $+/*- S"/"/4%/ ?+/./ $
)4&. 2' "/%+&. Q10 /. */ $ $+/* J $%// / #$4 (&4%+$ /.%$- U.%/* */#/
+/(#+(&4%+&$+& ()$4*& >.%/ +/#&%$- E.%/ //+((& / *$ $ &&+%)4*$* */ %+$#$$+
$*/"?. /4 .) %>(4($ */ $%/& J "$4/&- M/4%+$. ./ 3$ $(&.%)"#+$4*&5 %+$%/ */ ).$+
&. *&. /. J /"/(/ $ /3$4%$+ / #$4-
D$'#'(+'/ +)/ )' "(';
Parte interna del pie
S) / */ $&J& */#/ /.%$+ )#($*& $ '0 7+$*&. */ $ %+$J/(%&+$ */ #$4- D/.($4./
%&*& .) /.& /4 >.%/ / J +/(#$ / #$4 (&4 / $+(& */ /- A "&"/4%& */ (&4%$(%&5
$"&+%7/ / #$4 "&3/4*& / / /4 $ "."$ *+/((4 )/ /3$#$ / #$4- E4 3/9
*/ (&4%+&$+ / #$4 ).%/* )/*/ )/+/+ +/*+7+&- P$+$ ;$(/+&5 ."/"/4%/ +&%/ .) / +/(/%&+ /4 $ *+/((4 */./$*$-
Parte externa del pie
E.%$ %>(4($ /. K% ()$4*& / #$4 /.%? $.$4*& +/4%/ $ ).%/* */ )4 $*& $ &%+&- E4 3/9
*/ 7+$+ .) ()/+& */ $()/+*& $ $ %+$J/(%&+$5 ).%/* )/*/ (&4%+&$+& ).$4*& /.%$
%>(4($- S"/"/4%/ /.%+/ / / $ $ %+$J/(%&+$ */ #$4 / 4%/+(>%/& (&4 $ $+%/
/8%/+4$ */ /- E.& )4(&4$+? #/4 (&4.*/+$4*& )/ $ $+%/ /8%/+4$ */ .) / %/4/)4$ 7+$4 .)/+(/-
Planta del Pie
S"/"/4%/ (&&)/ .) / /4 / #$4 (&4 $ )4%$ */ / 7/+$"/4%/ //3$*$-
D/#*& $ $ 3/&(*$* */ )/7& "&*/+4&5 / (&4%+& (&4 $ $4%$ */ / /. +$+$"/4%/
$($*& $ $./. */ "$4/&- S4 /"#$+7& /. K% $+$ *+#$+- L&. )7$*&+/. & ).$4 $+$
*/%/4/+ / #$4 $4%/. */ ($"#$+ $ *+/((4 & 4(&+&+$+& /4 "&3"/4%&. "?./$#&+$*&.-
<
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
40/125
Empeine
E.%$ %>(4($ /. K% ()$4*& / #$4 / ($/ */.*/ )4 ?47)& +&4)4($*&- M/4%+$.
"$4%/4/ &. &&. /4 / #$45 ")>3$./ +?*$"/4%/ $ .) %+$J/(%&+$ */ %$ &+"$ )/ 4&
%/47$ )/ /.%+$+./ ")(;& $+$ (&4%+&$+&- E)#+/ .) /.& /4 )4$ /+4$ */ $&J&
"/4%+$. $"&+%7)$ / #$4 (&4 .) &%+$ /+4$- A4%/. */ )/ / #$4 /7)/5 /.%+/ /
%& */ .) /+4$ */ (&4%+& Q(&"& )4$ #$$+4$ "/4%+$. +/$$ &. "K.()&. */ $
"."$ /+4$- E #$4 */#/+? ./+ (&4%+&$*& (&4 $ $+%/ .)/+&+ */ /- E4 /
"&"/4%& */ (&4%$(%&5 +/%+/ .) / */ (&4%+& *$4*& / %& J $ +&*$- E.%&
*/#/+? #$$+ / #$4 ).%& /4 +/4%/ .)J&-
&uslo
E ").& /. /./($"/4%/ K% /4 / K%#& ()$4*& )4& /.%? (&4%+&$4*& / #$4-R/*+7+ / #$4 $ &%+& $*& & $+$ )4& "."& /. $7& *( ()$4*& ./ ).$ / ").&-
A"&+%7)$+ / #$4 (&4 / ").& )/*/ ;$(/+./ %$4%& $+$ #$&4/. /4 $./4.& (&"& /4
($*$- L$ $+%/ *( /. $(&"&*$+./ $4%/. */ (&4%+&$+ / #$4- C)$4*& ./ ;$ $4/$*&
*/ %$ &+"$ )/ / #$4 /.%? $ .) $($4(/5 (&&)/ .) ").& /4 $ %+$J/(%&+$ */ #$4
J +/%+&(/*$ ()$4*& /.%/ /7)/- S 4& +/%+&(/*/5 / #$4 ."/"/4%/ +/#&%$+? /4 ).%/*-
L$ .)/+(/ */ (&4%$(%& )/ */#/+$ ).$+ /. / ?+/$ .+/ $ +&*$5 $ $ "%$* */ .)
").&- L$ $+%/ 4%/+4$ */ .) ").& /. #)/4$ $+$ */%/4/+ #$&4/. )/ 3)/$4 ;$($).%/*-
Pec"o
E /(;& +&&+(&4$ / ?+/$ "?. 7+$4*/ $+$ (&4%+&$+ & +/(#+ )4 #$4- C)$4*& &
)./ $+$ "$4/&5 /.%+/ .). "$4&. J /8&4/ .). "K.()&.- P$+$ $"&+%7)$+ / #$4
4/(/.%$+? $+)/$+ .) /.$*$ )4 &(&- T$"#>4 )/*/ )/ 4/(/.%/ *$+ .). +&*$. &
.$%$+ (&4 / 4 */ $4/$+ .) /(;& (&4 $ $%)+$ */ #$4-
#abeza
A).%/ .) ()/+& (&"& . )/+$ $ ($#/(/$+ / #$4- E4 3/. */ ($#/(/$+ / #$45
."/"/4%/ 4%/+(/%/ .) %+$J/(%&+$ ).$4*& $ .)/+(/ */ +/4%/ */ .) ($#/9$ ).%&
*/#$& */ 4(& */ ($#/&- ).%& $4%/. */ ;$(/+ (&4%$(%&5 3&%// .) ($#/9$ /4 $
*+/((4 )/ )/+/ )/ / #$4 ./ 3$J$ Q+/(/(4- S .& )/+/ $.$+ / #$4 $ .).
/. Q(&4%+& *& 7+/ .) ($#/9$5 /4 ($"#& */ .). /+4$. / 4(4/ ;$($ $*/$4%/ $
$+%/ .)/+&+ */ .) ()/+&-
< 0
8/18/2019 Tesis Alex David Ortiz Fiallos
41/125
C"%','"#
E ).& */ $ ($#/9$ %/4/ ")(;&. .74($*&. /4 / )%#&- U4& */ &. "?. 7+$4*/.
"%&. /4 / )/7& $K4 ./ "$4%/4/ ;&J /4 *$5 J *(/ )/ &. )7$*&+/. )/ ($#/(/$4 /
#$4 ")J $ "/4)*& %/4/4 "/4&+ 4%/7/4($- D/.*/ &. 4&3/4%$ ./ ;$ +$*&(/4%($"/4%/ )/ 4& ;$J (&4/84 /4%+/ ($#/(/$+ J $ 4%/7/4($- E4 ($"#&5 &.
(/4%(&. (&4()J/+&4 )/ &. )%#&.%$. &(& ($$(%$*&. ./ )/*/4 ($).$+ ./+&.
*$&. /4 $ ($#/9$ ()$4*& +/$9$4 $ %>(4($ */ ($#/(/& )/ 4& *&"4$4- A+/4*/+ $.
%>(4($. #?.($. */ ($#/(/& ;$.%$ &7+$+ )4 43/ $3$49$*& /. 7$%&+& $+$ %&*&. &.
)7$*&+/.-
C- ,"%','"# ( %"&-( )' +%&
L$ +"/+$ (&.$ )/ */#/ /4%/4*/+ /. )/ / #$4 */#/ 7&/$+./ (&4 $ $+%/ .)/+&+
*/ .) ($#/9$- E.%$ /. $ "."$ $+%/ */ (+?4/& )/ /. $ "?. )/+%/5 &+)/ /.%?
(&")/.%$ .& */ / J ;)/.&- U4& */ &. .%?()&. "?. *(/. ()$4*& ./ $+/4*/ $
($#/(/$+ )4 #$4 /. .)/+$+ / 4.%4%& 4$%)+$ )/ / /3%$ $%+$3/.$+ $ ($#/9$ $
()$)/+ /%& /4 3)/&- O%+& $(%&+5 )/ */#/"&. .)/+$+5 /. $ %/4*/4($ $ (/