The CLUMondo မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းပစ

လက စ နင မလကျင ခန းြေျြေား

ခပြစသ

မ ေါက တြောစန းဝင း ( တယပေါမြေြောကခချြပ )၊ သစ မတြောတကက သလ

ဦးမအြောင ြေျြးဝင း (လက မထြောက ကထက)၊ သစ မတြောတကက သလ

၂၀၁၅ခနစ၊ ဒဇငဘာလ

CLUMondoမြေြော ယ သည

မခပြောင းလမနမသြော၊သသြောထင ရြေားမသြောမခြေဧရယြောအသးချြေနင မခြေဖးလြေ းြေမခပြောင းလခခင းကမလလြောမဖြော

ထတ မသြော မြေြော ယ ခဖစ သည ။ ယခမြေြော ယ မပေါထ န းလြောမရးအတ က အြောရဖ ဖဖြးမရးဘဏ ၏ ြေဟြော

ြေမခေါင မ သအစအစဉမအြောက ရ ပတ ဝန းကျင ဆင ရြောအဓကအစအစဉCore Environment Program

(CEP):http://www.gms-eoc.org http://portal.gms-eoc.org ကပပးမပးထြေားပေါသည ။ဤမြေြော ယ အ

တ က ထပ ြေခပင ဆင ချက ြေျြေား၊လပ မဆြောင ချက ြေျြေားကြေ CEP နင ဥမရြောပမကြော ြေရင ၏ ၇

ကကြေ မခြေြောက လပ ငန းစဉအစအစဉခဖစ မသြော ERC Grant Agreement nr. 311819 (GLOLAND)

ကပပးမပးထြေားခခင းခဖစ ပေါသည ။

CLUMondoမြေြော ယ က Peter Verburg က မဖြော ထတ ခခခင းခဖစ ပေါသည ။

အသးခပြနင ရန ဆက စပ မပးြေက RIKS bv, The Netherlands က

မဖြော ထတ ခခခင းခဖစ ပေါသည ။

မြေြော ယ ြေတ တြေ းတင ခခင းကJasper van Vlietနင Ziga Malek က ခပြလပ ခပေါသည ။

နြေနြောကန းဂဏန းြေျြေားက Christine Ornetsmüller ကမဖြော ထတ ခပေါသည ။

ကCLUMondo Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 license (CC BY-NC-ND

4.0) တ င ဝင မရြောက မလလြောနင ဖပး အသးခပြနည းလက စ ကမအြောက တ င ဆက လက

မလလြောနင ပေါသည

i

မာတကာ

၁။ြေတ ဆက ............................................................................................................................... - 1 -

၂။The CLUMondo မြေြော ယ ......................................................................................................... - 1 -

၂.၁မနြောက ခ .......................................................................................................................... - 1 -

၂.၂မြေြော ယ တည မဆြောက ပ ..................................................................................................... - 2 -

၃. ကစစရပတစခလလေလာရနအတကအသ းချမ ................................................................................. - 14 -

၃.၁. လ မအသ းချလ မပ ........................................................................................................ - 14 -

၃.၂. လနရာလဒသ၁ခ၏သတငးအချကလကများ ..................................................................... - 15 -

၃.၃. လမ ာမနးသတငးအချကလကများ ................................................................................ - 16 -

၄. သငေကန ပြတာအတကကကြတင ပငဆင ခငးနငေ GIS .................................................................... - 16 -

၄.၁. သငေကန ပြတာအတကကကြတင ပငဆင ခငး ................................................................. - 16 -

၄.၂. GIS မဆြောဖ ဝယြော ........................................................................................................ - 18 -

၄.၃. လ မပ နငးယဉရနအတကအသ းချလဆာေဝယာကနပတာတငထညေသငး ခငး ......................... - 19 -

၅. CLUMondo user-interface မတဆက နငေလလေကျငေခနး............................................................... - 20 -

၅.၁. CLUMondo စတင ခငး .............................................................................................. - 20 -

၅.၂. Adding exclusion layers အသ း ပြသဆကစပ ခငးနင ေအဓကလပ လဆာငချကများ ......... - 21 -

၅.၃. ပ စ အစ ပြ ခငး ........................................................................................................... - 24 -

၅.၄. ပ စ အဆ းသတ ခငး...................................................................................................... - 25 -

၅.၅. မြေ ြော ြေန းပစြေျြေား၏ရလြော ြေျြေားနင းယဉခပသခခင း .............................................................. - 26 -

6. မြေ ြော ြေန းမခြေအသးချြေပစြေျြေားမဖြော ထတ ခခင း (မလကျင ခန း) ............................................................ - 33 -

၆.၁. မြေ ြော ြေန းမခြေအသးချြေအမခခအမနြေျြေား..................................................................................... - 33 -

၇. ဧရယြောြေဝေါ ပစ (မလကျင ခန း) ................................................................................................. - 44 -

၇.၁. ထတ ပယ ရြေည အလြောြေျြေားထည သ င းစဉးစြေားခခင း ........................................................... - 45 -

၇.၂. အခခြေားထတ ပယ ရြေည အချက အလက ြေျြေား ...................................................................... - 46 -

၈. သင မတြော မသြောရဂရက ရင းပစခဖင ခ ခခြေ းစတ ခဖြောမလလြောခခင း (မလကျင ခန း) ...................................... - 47 -

၉. အသ းချနညးအသစ ဖနတး ခငး (လလေကျငေခနး) ........................................................................... - 51 -

ii

ကျြေ းကးြေျြေား ............................................................................................................................ - 65 -

- 1 -

၁။ြေတ ဆက

ဤစြောမစြောင သည CLUMondo မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းပစ အတ က ကယ တင သင ကကြေား

လက စ ခဖစ ပေါသည ။ ဤစြောမစြောင ြေြောGeonamicaမဆြောဝလ ပတ ဝန းကျင ြေ ခပြလပ ဖနတးထြေားသည

CLUMondoversion အတ က ခဖစ ပေါသည ။ ထ မကကြောင User Interface ၏ အကးအကြေားြေျြေားသည ဤ

CLUMondoမြေြော ယ ၏ User Interface အတ က ရည ညန းပေါသည ။

ပထြေအပင းတ င ဤမြေြော ယ ဖ စည းပနင ပတ သက သည အစတ အပင းတ ၏ အနစ ချြပ က မဖြော ခပ

ပေါရပေါသည ။ ၄င းမနြောက လြောအနင င၏ Case Study Application ကြေတ ဆက မပးထြေားပေါသည ။ အပင း

၃ တ င ဤမြေြော ယ ခဖင ြေမဆြောင ရ က ြေနင မဆြောင ရ က ဖပး မ တြောအသ င းနင အထတ အတ က GIS

အသးခပြပ အမခခခ အချက အလက အချြအြေား မဖြော ခပမပးထြေားပေါသည ။ အပင း ၄ နင မနြောက ပင းတ င ဤ

မြေြော ယ နင User Interfaceအြေား တဆင ဖပးတဆင တခဖည းခဖည း ပြေ ခက ခလြောြေည ခဖစ သခဖင

မလကျင ခန းအြေားလး အဆင လက ခပြလပ သ ြေားရန အကကမပးအပ ပေါသည ။

၂။The CLUMondo လမာဒယ

၂.၁လနာကခ

CLUMondoသည အချန မနရြောအလက မခြေသးစ ြေနင မခြေဖးလြေ းြေ ဆက တက မခပြောင လခခင းက တပ အပ

ခန ြေန းမပးနင ြေည မြေြော ယ ခဖစ ပေါသည ။ ၄င းသည the Conversion of Land Use and its Effects

Modelling framework (CLUE) (Verburg et al., 1999) ဟ၍ စတင ခသည မြေြော ယ စးရးအြေား

မနြောက ဆးထပ ြေ ခဖည တင းထြေားခခင းခဖစ ပေါသည ။ မခြေအသးချြေ မြေြော ယ ြေျြေားသည ထးစအြေားခဖင

တစ ခနင တစ ခ အခပန အလန ဆက သ ယ ပတ သက မနသည သစ မတြောမခြေ၊ စက ပျြးမခြေ၊

တည မထြောင မရးမခြေ တ ကသ မခြေဖးလြေ းြေ အြေျြးအစြေားြေျြေားအြေား ြေည သ မခပြောင းလသ ြေားြေည က

အသ င တဖန တးမပးခခင း ခဖစ ပေါသည ။ သ ရြောတ င မခြေသးစ ြေ မခပြောင းလပ အမတြော ြေျြေားြေျြေားသည

- 2 -

မနရြောမ သ တစ ခမပေါ ရ မခြေဖးလြေ းြေ အမခခအမနက တက ရ က အြေားခဖင

အကျြးသက မရြောက ြေြေရမသြော လည း ၄င းထက ဥပြေြောအြေား ခဖင မကြောင းစ ြောြေလပ ကင နင မသြော စက ပျြးမခြေြေ

မသချြောစ ြောလပ ကင မသြော စက ပျြးမခြေ၊ လမနကျပေါးမသြော ဧရယြောြေ လမနထထပ မသြော

တက ခန းြေျြေားရသည ဧရယြောသ မခပြောင းလခခင း စသည မခြေအသးခပြြေ အတင းအတြောနင ပတ သက ပေါသည ။

ထ ခပင ဧရယြောမတြော မတြော ြေျြေားြေျြေားသည မခြေအသးချြေ ပစ တစ ြေျြးတည းသြော လကခဏြောရသည ြေဟတ ပ

အြေျြးအစြေားြေျြေားစ ြော မရြောမထ းမနတတ ပေါသည ။ ဥပြေြောအြေားခဖင မကျးလက မတြောရ ြောြေျြေားတ င လမန

ဧရယြောြေျြေားတ င သးနထတ လပ ခခင း၊ မြေ းခြေြမရး လပ ခခင း တ နင မရြောမနြောမနကကဖပး ၄င းဧရယြောက

အြေျြးအစြေားခ ရြောတ င မခြေအသးချြေ တစ ြေျြးတည း ကသြော သးပေါက ခပည စြေည ြေဟတ ပေါ။

CLUMondoသည မခြေအသးချြေပစမခပြောင းလြေ ပြေြောဏ ကသ ပင မခြေဖးလ ြေ းြေမခပြောင းလခခင း ကလည း

အသ င တ ခန ြေန းမဖြော မဆြောင နင ရန အထးပစချ ထတ လပ ထြေားပေါသည ။ ၄င းအခပင ၄င းသည ဘက စသး

မခြေအြေျြးအစြေားြေျြေားကလည း ကယ စြေားခပြနင ပေါသည ။ အချြပ ြေြော မခြေအသးချြေ စနစ ြေျြေားအတ င း မနရြောနင

အချန အလက အခပန အလန အြေားဖပြင ခခင း တန ခပန ခခင းအြေား လက မတ ကျကျ ခ ခခြေ းစတ ခဖြော သးသတ ြေက

အမခခခသည မခြေဖးလ ြေ းြေမခပြောင းလခခင းက အသ င တ ခန ြေန းပမဖြော ခခင း ခဖစ ပေါသည ။ CLUE နင

CLUMondo တ ၏ ဖ ဖဖြးတးတက ြေ အချက အလက ြေျြေားအြေား Eitelberg et al., 2015; van Asselenand

Verburg, 2013; Verburg et al., 2002; Verburg and Veldkamp, 2004တ င ပြေ ခပည စစ ြော

မတ ရနင ပေါသည ။

၂.၂လမာဒယတညလဆာကပ

ဤ CLUMondoမြေြော ယ က အြေည အြေားခဖင မနရြောနင ြေဆင မသြောအရြောြေျြေား၏လအပ ချက (namely a

non-spatial demand module) အပင းနင မနရြောအြေားခဖင အတအလင းချထြေားမသြော အရြောြေျြေား (spatially

explicit allocation module) အပင းဟ၍ သသြောထင ရြေားမသြော အပင းနစ ပင း ထပ ြေခ ခခြေားထြေားပေါသည (ပ

၁)။ မနရြောနင ြေဆင မသြောအရြောြေျြေား၏လအပ ချက အပင း သည မြေြော ယ နယ ပယ တစ ခလး အဆင ၌

- 3 -

လအပ ချက ြေျြေားမခပြောင းလြေက ညန ခပသည ။ ဤကစစတ င လလြေားချက (demand) သည

မခြေအသးချြေစနစ ၏ ပြေြောဏ တစ ခလးကလည း ရည ညန းပေါသည ။ သ မသြော ထတ ကန ပစစည း သ ြေဟတ

ဝန မဆြောင ြေတ ၏ ပြေြောဏ တစ ခကလည း ရည ညန းပေါသည ။ ပထြေ စြောလး၏ ဥပြေြောြေြော

မဆြောက လပ မရးမခြေ ဧရယြောတစ ခ (ဟက တြောခဖင မဖြော ခပနင ) ခဖစ ဖပး၊ မနြောက စြောလး၏ ဥပြေြောြေြော

အစြေားအစြောလအပ ချက (ထတ လပ ြေ တန ပြေြောဏ နင မဖြော ခပနင ) ခဖစ ပေါသည ။ မနရြောအြေားခဖင ခ မဝခခင း

အပင းတ င ဤလအပ ချက ြေျြေားက Raster-based system က အသးခပြဖပး မလလြောသည ဧရယြောထရ

မနရြောမ သ တစ ခ၌ မခြေအသးချြေ မခပြောင းလခခင း အခဖစ တဆက ထ ကးမခပြောင းမပးပေါသည ။

CLUMondoတ င လလြေားချက (demand) အချက အလက တ သည စနစ ထသ ခပင ပြေ ရယ ထည သ င းမပး

ရြေည အချက အလက ြေျြေားခဖစ ဖပး သးစ ရြေည မခြေမနရြောခ မဝခခင းအတ က ဤစနစ ရ User interface

တ င ပေါရမသြော မနရြောခ မဝခခင းစနစ က တ က ချက ဆးခဖတ မပးသ ြေားြေည ခဖစ ပေါသည ။ အသးချမခြေ

လအပ ချက ြေျြေားက ရ းရင းမသြောဦးတည လြေ းမကကြောင းအတင း ခန ြေန းတ က ချက နည းြေ ရတ မထ းမသြော

မဘြောဂမေ မြေြော ယ ြေျြေားအထ နည းလြေ းြေျြးစခဖင ရရနင ပေါသည ။ လလြေားချက အခက အလက ြေျြေားက

တစ နစ ချင းစအလက ထည သ င းမပးရန လအပ ပေါသည ။ သတ သတ ြေတ ြေတ နည းလြေ းတစ ခ

မရ းချယ ရန ြေြော မလလြောသည ဧရယြောအတ င း ခဖစ မပေါလ က ရမသြော အဓက အသးချမခြေ မခပြောင းလမနြေ

သဘြောဝ နင ထည သ င း စဉးစြေားရြေည မရမရးအလြေားအလြောြေျြေားအမပေါ ြေျြေားစ ြော ြေတည ပေါသည ။

ပ ၁။ မြေြော ယ ၏ ခပြလပ ပနည းလြေ း ခခြငမဖြော ခပချက

- 4 -

အသးချမခြေြေျြေားက ပ ၂ တ င ခပထြေားသကသ မခြေအသးချြေ မခပြောင းလလြောရသည အြေျြးြေျြးမသြော

အမကကြောင းတရြေားြေျြေားက စမပေါင းအမခခခ၍ ခ မဝချထြေားပေါသည ။ ထအမကကြောင းတရြေားြေျြေားက

မနရြောအလက ြေဝေါ နင ကန သတ ချက ြေျြေား၊ မခြေအသးချြေ သတ သတ ြေတ ြေတ မခပြောင းလချထြေားခခင း၊

အသးချမခြေ လအပ ချက ြေျြေားနင မနရြောမ သဆင ရြော လကခဏြောြေျြေားဟ၍ အြေျြးအစြေား ၄ ြေျြး ထပ ြေ

ခ ခခြေားထြေားပေါသည ။ အထပ ထပ တ က ချက ြေနည းလြေ း iterative calculation procedure က အသးခပြကြော

ဤ အမကကြောင းတရြေားြေျြေားအြေားလး စမပေါင း၍ အချန နင အြေ မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းက

ခပြလပ ဖန တးပေါသည ။ အမကကြောင းတရြေား တစ ခချင းစ အမကကြောင းက မနြောက ပင း ကဏဍ ြေျြေားတ င တစ ခချင း

ထပ ြေမဆ းမန းသ ြေားပေါြေည ။

ပ ၂။ CLUMondo model တ င အချက အလက ြေျြေား သးစ ကးမခပြောင းပ

၂.၂.၁. တညလနရာဆငရာ မဝါဒနင ေကန ေသတချကများ

- 5 -

တည မနရြောဆင ရြော ြေဝေါ နင ကန သတ ချက ြေျြေားသည မခြေအသးချ အြေျြးအစြေားတစ ခခ သ ြေဟတ

မခြေအသးချ အြေျြးအစြေားမခပြောင းလြေတစ ခခ၊ဥပြေြောအြေားခဖင မခြေငြေားချထြေားသည အမခခအမန

သ ြေဟတ နယ မခြေသတ ြေတ သည ြေဝေါ တ ကကန သတ ထြေားမသြော ဧရယြောြေျြေားက အြေျြေားအြေားခဖင

ညန ခပပေါသည ။ CLUMondoတ င ဤဧရယြောြေျြေားက ြေဝေါ သ ြေဟတ ကန သတ ချက ြေျြေား ချထြေားသည

ဧရယြောြေျြေားကမဖေါ ခပမသြော မခြေပြေျြေားစ ြော တ င ညန ခပထြေားပေါသည ။ အချြမသြောတည မနရြောဆင ရြော

ြေဝေါ ြေျြေားသည ဧရယြောတစ ခတ င မခြေအသးချ အြေျြးအစြေားမခပြောင းလြေအြေားလးက ကန သက ထြေားသည ။

ဥပြေြော သစ မတြောကကြးဝင းအတ င း ကြောလရည စ ြော တြေားခြေစ ကြောက ယ ထြေားခခင းခဖစ သည ။ ဤကသ မယျဘယျ

ကန သတ ချက ြေျြးြေျြေားက ဤမြေြော ယ တ င မ သမခြေပ (Region Map) တ င ထည သ င းနင ပေါသည ။ အခခြေား

မခြေအသးချြေြေဝေါ ြေျြေားသည ဥပြေြောအြေားခဖင စက ပျြးမခြေသတ ြေတ ထြေားမသြောမနရြောတ င

လမနအြေ ြေျြေားတည မဆြောက ခခင း သ ြေဟတ သဘြောဝ ထြေ းသန းမရးမခြေတ င စက ပျြးမခြေချထ င ခခင း

အသးချမခြေ မခပြောင းလခခင းစသည ကသ သတ သတ ြေတ ြေတ ပစ အစတစ ခစကသြော ရည ရ ယ ပေါသည ။

တည မနရြောဆင ရြော ြေဝေါ တစ ခခဖင ကန သတ ထြေားမသြောမခပြောင းလြေ ြေျြးြေျြေားက အသးချမခြေမခပြောင းလခခင း

ြေက ထရစ Land-use conversion matrix တ င ညန ခပနင ပေါသည ။ ခဖစ လြောနင မသြော

အသးချမခြေမခပြောင းလခခင းပစအြေားလးအတ က တည မနရြောဆင ရြော ြေဝေါ ချထြေားသည နင

ညန ခပထြေားနင ပေါသည ။

၂.၂.၂. လ မအသ းချမအမျြးအစား သး ခားလ ပာငးလမချထားချကများ

မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား သးခခြေားမခပြောင းလြေချထြေားချက ြေျြေားသည သးခခြေားမခြေအသးချြေပစတစ ခ၏

အခပြ အြေက ကယ စြေားခပြပေါသည ။ မခြေအသးချြေပစ တစ ခချင းစက လကခဏြောခပရန အတ က

မခပြောင းလခခင း ခခနင ြေ conversion resistance နင အသးချမခြေမခပြောင းလြေအစဉ land-use transition

sequences ဟသည သတ ြေတ ချက မဘြောင နစ စ လအပ ပေါြေည ။ မခပြောင းလခခင း ခခနင ြေ သည

မခြေအသးချြေမခပြောင းလ ခခင းအြေား မခပြောင းခပန ခဖစ မပေါမစနင ခခင းနင ပတ သက ပေါသည ။ အချြမသြော

- 6 -

မခြေအသးချြေပစတ သည ၄င းအတ က လမလြောက မသြော လအပ ချက demand ရမနသြေ ဥပြေြောအြေားခဖင

၄င းဧရယြောြေျြေားတ င မင မကကးရင းနးခြေြပ နြေတ မကကြောင တခခြေားအသးချြေပစြေျြေားသ အလ ယ တက

ြေမခပြောင းလနင မပ။ ဥပြေြောြေျြေား ြေြော လမနဧရယြောခဖစ မသြော လည း နစ ရည သးနပင စက ခင းြေျြေားရမနခခင း

ခဖစ ပေါသည ။ အခခြေားမခြေအသးချပစ တ သည တခခြေားအသးခခြေအတ က ပ၍ သင မလ ြော လြောမသြောအခေါ

တခခြေားမနရြောြေျြေားသ အလ ယ တက ကးမခပြောင းသ ြေားကကသည ။ ဥပြေြောအြေားခဖင စက ပျြးနင မသြောမခြေ တ သည

တခေါတရတ င ၄င းမနရြော၌ ဖြေြ ရ ြော ထမထြောင လြောမသြောအခေါ သစ မတြောမခြေြေျြေားတ င

စက ပျြးမခြေချထ င ခခင းြေျြေား ခဖစ မပေါလြောကကသည ။ အစ န းမရြောက ဥပြေြောတစ ခြေြော မရ မခပြောင းမတြောင ယြော

shifting cultivation ခဖစ ဖပး ၄င းမခြေအသးချြေ စနစ အတ က မနရြောတစ ခသည အကျြးဆက အမနနင

မခြေဆမခြေကသဇြော ယတ မလ ြောလြောမသြောမကကြောင ပြေန အြေားခဖင နစ ရြောသကြောလထက ပ၍ အသးြေခပြကကမပ။

ဤ မခပြောင းလြေ ဦးတည ချက အခပြအြေ က ခပြေားခခင းတ က မခပြောင းလြေကန ကျစရပ

အြေားခဖင ခန ြေန းနင ပေါသည ။ မခြေအသးချပစ တစ ခစအတ က နင းယဉ

မခပြောင းလခခင းခခနင ြေကယ စြေားခပြြေည တန ဘး ၀ (အလ ယ တကမခပြောင းလနင ) ြေ ၁(ြေမခပြောင းလနင ) အထ

သတ ြေတ မပးရပေါြေည ။ ဤမြေြော ယ သးစ သသည ၄င း၏ ကျြေ းကျင ြေ သ ြေဟတ ယခင မလလြောခြေြေျြေားအရ

ဆးခဖတ ရြေည ။

တယ သတ ြေတ ရန လအပ ြေည ဝမသသလကခဏြောြေျြေားြေြော မခြေအသးချမခပြောင းလြေ ချန ညြချထြေားချက ြေျြေား

ခဖစ ပေါသည ။ ဤချန ညြချထြေားချက ြေျြေားသည မခပြောင းလြေ ြေက ထရစ conversion matrix တစ ခတ င

သတ ြေတ နင ပေါသည ။ ဤြေက ထရစ သည မအြောက ပေါတ က ဖ င ဆသတ ြေတ ပေါသည ။

လက ရမခြေအသးချပစြေ ြေည သည အခခြေားမခြေအသးချပစြေျြေားသ မခပြောင းလနင ြေရ ြေရ

သတ ြေတ မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းပစ တစ ခသည ြေည သည မနရြောမ သတ င ခ င ခပြသည ၊

ြေည သည မနရြော မ သတ င ခ င ြေခပြ

- 7 -

မနရြောမ သတစ ခက မခြေအသးချအြေျြးအစြေား တစ ခသည အခခြေားမခြေအသးချအြေျြးအစြေား တစ ခ

သ ြေမခပြောင းလပ နစ မပေါင းြေည ြေ ထြေားရြေည ။ ၄င းသည ခပန လည ဖ ဖဖြးလြောဆ သစ မတြောတ ကသ

ကစစရပ ြေျြေားနင သက ဆင ပေါသည ။ ရ က အပ ပ င မတြောသည ရ က အပ ပတ မတြောသ

တက ရ က အြေားခဖင ြေမခပြောင းလနင မပ။ သ မသြော နစ မပေါင းြေျြေားစ ြောကကြောလ င ြေ မနြောက ယက ြေခရသည

ရ က အပ ပ င မတြောသည ခပန လည မပေါက မရြောက ကကးထ ြေားြေြေျြေားမကကြောင

ရ က အပ ပတ မတြောသ မခပြောင းလနင ပေါသည ။

မခြေအသးချအြေျြးအစြေား တစ ခ၏ြေမခပြောင းလပတည ရမနနင ြေည အြေျြေားဆးနစ အမရအတ က ။ ဤ

Setting ချထြေားြေသည အထးသခဖင မရ မခပြောင းမတြောင ယြောစနစ တစ ခအတ င း

ထ န ယက စက ပျြးခခင းတ တ င သင မလ ြော သည ။ ဤစနစ ြေျြေားတ င မခြေတစ ခ၏

အသးခပြနင သည နစ အမရအတ က သည မခြေဆကသဇြောယတ မလ ြောခခင း နင

မပေါင းကျမရြောက မရြောက ခခင းတ အရ အကန အသတ ရမလသည ။

မခပြောင းလြေခဖစ မပေါ နင သ ြေဟတ ခဖစ မပေါသင သည အနည းဆးနင အြေျြေားဆး နစ အမရအတ က ကသြော

က န ေြေားရင းြေက ထရစ တ င ညန ခပနင သည က ြေတ ထြေားရန အမရးကကးပေါသည ။ နစ အမရအတ က အတ

အကျ ြေြော မခြေအသးချယဉဖပြင ြေ ဖအြေားနင မ သဆင ရြော အချက အလက ြေျြေားစ ြောအမပေါတ င လည း

ြေတည ပေါသည ။ က န ေြေားရင းြေက ထရစ တ င ချထြေားသည ဤ အခပန အလန တ ခပန သက မရြောက ခခင းြေျြေားနင

အကန အသတ ြေျြေားစမပေါင းထြေားသည အသ င တဖန တးြေက မခပြောင းလခခင းြေခဖစ ြေကြောလ အပင းအခခြေားက

ဆးခဖတ ပေါသည ။ ပ ၃ တ င မခြေအသးချအြေျြးအစြေား သးခနင ရ းရင းမသြောအမခခအမန အတ က

က န ေြေားရင းြေက ထရစ အသးခပြပ ဥပြေြောက မဖေါ ခပထြေားပေါသည ။

- 8 -

ပ ၃။ မခြေအသးချအြေျြးအစြေား သးခနင ရ းရင းမသြောအမခခအမန အတ က က န ေြေားရင းြေက ထရစ

အသးခပြပ

၂.၂.၃. လ မအသ းချ လလားချကများ

မခြေအသးချ လလြေားချက ြေျြေား land-use demands က စမပေါင းအဆင တ င သးခခြေား ခန ြေန းချက တစ ခ၏

အပင းတစ ခအခဖစ ဖ င ဆသတ ြေတ ပေါသည ။ CLUMondoတ င မခြေအသးချ လလြေားချက ြေျြေားက

ယနစ အြေျြးြေျြး၊ ဥပြေြော ဆလ အမရအတ က ၊ ဟက တြော၊ စတရန းကလြေတြော၊ အစြေားအစြောတန မပေါင း၊

အမကြောင မရ၊ အြေ မခခအမရအတ က စသည ခဖင မဖေါ ခပနင ပေါသည ။မခြေအသးချ လလြေားချက ြေျြေားသည

စစမပေါင းလအပ ချက အြေား အသးချမြေအြေားလးြေ ခဖည စည းမပးရန လအပ ြေက

သတ ြေတ မပးခခင းခဖင အသ င တဖန တးခခင းက ထန းမကျြောင းပေါသည ။မခြေအသးချ လလြေားချက ြေျြေားက

CLUMondoမြေြော ယ က ၄င း ကယ တင လ ပ လပ စ ြော တ က ချက ပေါသည ။ တ က ချက ြေသည မလလြောြေနင

တ က ဆခန ြေန းချက တ အမပေါ ြေတည ဖပး နည းစနစ ြေျြေားစ ြောကအမခခခနင ပေါသည ။ ယခင ခဖစ စဉအရ

ဦးတည လြေ းမကကြောင းအတင း အနြောဂတ အတ က ခန ြေန းခခင းသည

အသးချမခြေလလြေားချက ကတ က ချက သည မယျဘယျ နည းစနစ ခဖစ ပေါသည ။ ခဖစ နင လ င

ရည ြေန းလဦးမရတးပ ြေားနန း နင ./သ ြေဟတ သယဇြောတယတ မလ ြောလြောြေ တ အတ က

ဤဦးတည လြေ းမကကြောင းြေျြေားက ခပင ဆင နင ပေါသည ။

- 9 -

ြေဝေါ ခ ခခြေ းစတ ခဖြောသးသတ ြေအတ က မခြေအသးချ လလြေားချက ြေျြေားက ဥပြေြောအြေားခဖင ခန ြေန းချက နင

ပတ သက မသြော ြေဝေါ ရည ြေန းချက တ က ခပြလပ မပးနင သည ဆန းသစ မသြော ြေက ခရ အမကြောမနြောြေစ ြေ ယ

ြေျြေားက အမခခခနင ပေါသည ။

၂.၂.၄. လနရာလဒသဆငရာ ဝလသသ လကခဏာများ

မခြေအသးချြေ မခပြောင းလခခင းြေျြေားသည သးခခြေားမခြေအသးချြေအြေျြးအစြေားအတ က ၄င းအချန ကြောလအတ င း

“ကကြက နစ သက ြေ (preference)” အြေျြေားဆးမနရြောတ တ င ခဖစ မပေါမလရပေါသည ။ မနရြောမ သတစ ခ၏

“ကကြက နစ သက ြေ (preference)” က လက မတ အြေားခဖင က ခပြေားခခြေားနြေားြေ၊ စည းကြေ းဥပမ ညည တ ြေ၊

မနရြောမ သဆင ရြောဆးခဖတ မပးြေည အရြောြေျြေား၏အသအခြေင ြေျြေား စသည တ က အမခခခမသြော အမကကြောင းရင း

တစ စြေ ခန ြေန းပေါသည ။ ၄င းက မအြောက ပေါအတင းတ က ချက နင ပေါသည ။

Rki =C + akX1i + bkX2i+ .....

Rki သည မနရြော i ြေ မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား k အခဖစ ထြေားရရန ကကြက နစ သက ြေ၊ C သည ကန းမသ၊ X1,

2, …တ သည မနရြော I ၏ဇဝရပ သ င ဆင ရြော သ ြေဟတ လြေစးပ ြေားဆင ရြော ဝမသသလကခဏြောြေျြေား၊ ခဖစ ဖပး၊ ak

နင bk တ သည မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား k အတ က ကကြက နစ သက ြေ အမပေါ ဤဝမသသလကခဏြောြေျြေား

၏နင းယဉ အကျြးသက မရြောက ြေ ခဖစ ပေါသည ။ ဤမြေြော ယ ၏ တကျမသြော သတ ြေတ ချက သည

မလလြောသည မ သအတ င း မနရြောအလက မခြေအသးချြေခ မဝခခင းတ ၏ အမရးကကးသည ခဖစ စဉတ က

မစစပ မသချြောစ ြော ခပန လန စစ မဆးကကည ရချက အမပေါအမခခခသင ပေါသည ။

စြောရင းအင းဆင ရြော မြေြော ယ တစ ခက မနရြော i က မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား k အခဖစ မခပြောင းြေမခပြောင း

မရ းချယ စရြောနစ ခ ၏ ကန းနစ လးပေါကျြးမကကြောင းဆက စပ မြေြော ယ တစ ခ အခဖစ ခပြလပ နင ပေါသည ။

ကကြက နစ သက ြေ Rki က ဤမရ းချယ ြေ၏ အမခခခတ ခပန ြေအခဖစ ယဆနင ပေါသည ။ သ ရြောတ င ကကြက နစ

သက ြေ Rki က တက ရ က အြေားခဖင တင းတြော၍ သ ြေဟတ ကကည ရ၍ ြေရနင မချ။ ထ မကကြောင ၄င းက

ခဖစ နင စ ြေ းတစ ခ အခဖစ တ က ချက ရပေါြေည ။ ဤခဖစ နင စ ြေ းတ ၏ဇဝရပ သ င ဆင ရြော သ ြေဟတ

- 10 -

လြေစးပ ြေားဆင ရြော ဝမသသလကခဏြောြေျြေား တ နင ဆက န ယ မနမသြော ဖန ရင က မအြောက ပေါ မလြောဂျစ မြေြော ယ

တ င သတ ြေတ နင ပေါသည ။

Pi သည ဂရစ ဆလ i ၏ စဉးစြေားထြေားသည မခြေအသးချအြေျြးအစြေား ခဖစ ပ ြေားရန အလြေားအလြော၊ X’s တ သည

မနရြောမ သဆင ရြော အမကကြောင းတရြေားြေျြေား ခဖစ သည ။ coefficient (β) တ က အြေန မခြေအသးချြေပစ ြေခ

ကန းရင dependent variable အခဖစ အသးခပြဖပး logistic regression အြေားခဖင ခန ြေန းနင ပေါသည ။

ဤနည းလြေ းသည သစ မတြောခပြန းတးြေအြေားမလလြောရြောတ င အလ န အသးြေျြေားမသြော

မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းအြေား အကနြေက ထရစ ခ ခခြေ းစတ ခဖြော ဆန းစစ ခခင းနင အလြေားတပေါသည ။

အကနြေက ထရစ မလလြောခခင းတ င ယဆထြေားမသြော အခပြအြေသည အကျြးအခြေတ အြေျြေားဆးခြေင ြေြေား

မစခခင းခဖစ သည ။ ၄င းသည မနရြောမ သ၏ ဝမသသလကခဏြောအြေား မဘြောဂမေ အမကကြောင းတရြေားသ

ကန သတ ထြေားသည ။

မလလြောသည ဧရယြောတ င မနရြောမ သ ြေျြေားက သင မတြော ြေ အခြေင ြေြေားဆး မခြေအသးချ အြေျြးအစြေားသ

ထြေားရသည ဟ ယဆထြေားသည ။ “သင မတြော ြေ” တ င မင မကကးဆင ရြော အကျြးအခြေတ ပေါဝင မသြော လည း

ယဉမကျးြေဆင ရြောနင စးပ ြေားမရးဆင ရြောနင မသ ဖမသြော အခခြေားအမကကြောင းတရြေားြေျြေားလည းပေါဝင ပေါသည ။

ဤယဆချက သည မနရြောမ သဆင ရြော ဝမသသလကခဏြောအြေျြးြေျြး သ ြေဟတ ၄င းတ ကယ စြေား

ြေတညမသြော မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေားြေျြေားအတ က နင းယဉခဖစ နင စ ြေ းက ဖ င ဆသတ ြေတ သည

မလြောဂျစ ဖန ရင ကခန ြေန းရန ကျယ ခပန စ ြော ပေါဝင မစသည ။

မနရြောမ သဆင ရြော ဝမသသလကခဏြော ြေျြေားစ ြောတ သည သတ ြေတ မနရြောမ သနင မခြေဆကသဇြောဆင ရြော

လကခဏြောနင ပင လယ မရြေျက နြောခပင အခြေင ကသ တက ရ က ဆက န ယ သည ။သ မသြော ခငြေားလည းသတ ြေတ

မနရြောမ သအတ က မခြေစြေခန ခ ြေ ဆးခဖတ ချက ြေျြေားသည အဖြေတမစမတြော မနရြောမ သဆင ရြော သးခခြေား

ဝမသသ လကခဏြောြေျြေားကသြော အမခခခသည ြေဟတ မပ။

innii

i

i XXXP

PLog ,,22,110 ......

1

- 11 -

အခခြေားအဆင ြေျြေားက အမခခအမနြေျြေား ဥပြေြော အြေ မခခ၊ မကျးရ ြော သ ြေဟတ စြေခန ခ မရးအဆင တ သည

လည း ဆးခဖတ ချက အမပေါ လြေ းြေးြေရပေါသည ။ ဤအမကကြောင းအရြေားြေျြေားြေျြေားက အမရးကကးမသြော

မ သဆင ရြော မစျး ကသ မသြော အမဆြောင အမယြောင ြေျြေားနင နင းယဉ၍မနရြောမ သ၏တည မနရြောက

ညန ခပမသြော သ ြေားလြောဆက သ ယ နင ြေ အတင းအတြောြေျြေားနင တည မနရြောအြေားခဖင ပင းခခြေားထြေားသည

ကန းရင ြေျြေားက အသးခပြခခင းခဖင ကယ စြေားခပြနင ပေါသည ။ လဦးမရသပ သည းြေနး ၏တည မနရြောအြေားခဖင

ပင းခခြေား ထြေားသည အတင းအတြောတစ ခသည ၄င းမ သတ င မနထင လ က ရမသြောလဦးမရကသြော

ကယ စြေားခပြခခင းထက မ သဆင ရြော လဦးမရတးပ ြေားြေခပဿနြောက ခန ြေန းမစနင ပေါသည ။

၂.၂.၅. ခလဝချထား ခငး လပပ လပနညးများ

ထည သ င းရြေည အရြောြေျြေားဖပးသ ြေားမသြောအခေါ CLUMondo မြေြော ယ သည ခဖစ အလြောနင ဆး မခြေသးစ ြေ

မခပြောင းလ ခခင းက discrete time steps ြေျြေားကသး၍ တ က ချက ပေါသည ။ခ မဝချထြေားခခင း

လပ ပလပ နည းြေျြေားက ပ ၄ တ င အချြပ မဖေါ ခပထြေားပေါသည ။ မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းက ခ မဝချထြေားရန

မအြောက ပေါအဆင ြေျြေားက ခပြလပ ပေါသည ။

ပထြေအဆင တ င မခပြောင းလရန ခ င ခပြထြေားသည ဂရစ ဆလ ြေျြေားအြေားလးက

ဆးခဖတ မပးခခင းပေါဝင ပေါသည ။ ကြောက ယ ထြေားမသြောဧရယြော သ ြေဟတ

မခပြောင းလရန ခ င ခပြြေထြေားသည မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေားြေျြေားတ င ပေါဝင မသြော ဂရစ ဆလ ြေျြေားက

မနြောင တ က ချက ြေခပြရန ြေ ဖယ ထတ လက ပေါသည ။ က န ေြေားရင းြေက ထရစ တ င

သတ ြေတ ချက ြေျြေားအရ မခပြောင းလရန ခ င ြေခပြမသြော မနရြောြေျြေားကလည း အလြေားတ ခပြလပ ပေါသည ။

ဂရစ ဆလ (i) တစ ခစအတ က အချန (t)၌ ကးမခပြောင းြေအလြေားအလြော (Ptrant,i,LU ) က

မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား (LU)u တစ ခချင း စအတ က မအြောက ပေါအရတ က ချက ပေါသည ။

Ptrant,i,LU = Ploct,i,LU + PresLU + Pcompt,LU

- 12 -

Ploct,i,LUသည မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား LU အတ က မနရြော i ၏ သင မလ ြော ြေ၊ PresLU သည

မခြေအသးချြေ LU အတ က မခပြောင းလြေခခအြေား ခဖစ ဖပး မခြေသးစ ြေအြေျြးအစြေား တစ ခ၏ နင းရ

ယဉဖပြင နင ြေအြေား အတ က ညန ခပပေါသည ။မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား သးခခြေားမခပြောင းလြေခခအြေား

အမကကြောင းရင း PresLU , the land-use type specific conversion resistance factor က

ဂရစ ဆလ i သည စဉးစြေားသည နစ အတ င း မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား LU မအြောက တ င ရနင ဖပး

ခဖစ ြေ သြော ထည သ င းပေါသည ။

ကနဦး ခ မဝချထြေားခခင းက မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေားအြေားလးအတ က iteration variable

၏ညြေ မသြော တန ဘးတစ ခနင မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေားက စဉးစြေားသည ဂရစ ဆလ အတ က

စစမပေါင းခဖစ နင ြေ အခြေင ြေြေားဆးမခြေအသးချြေအြေျြးအစြေားက ခ မဝချထြေားခခင းခဖင ခပြလပ ပေါသည ။

က န ေြေားရင းြေက ထရစ အရ ခ င ခပြြေထြေားမသြော မခပြောင းလခခင းြေျြးက ခ မဝချထြေားခခင းြေခပြပေါ။ ခ မဝ

ချထြေားခခင းခဖစ စဉသည စတ ချရမသြော ဂရစ ဆလ ြေျြေားက မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင း

ခဖစ မပေါမစပေါသည ။

စစမပေါင း ခ မဝချထြေားသည ဧရယြောနင စမပေါင းအသးချမခြေအြေားလးတ ၏ ဝန မဆြောင ြေနင ထတ ကန

တ က မခြေအသးြေလအပ ချက နင နင းယဉပေါသည ။ လအပ ချက ရမနြေနင ပတ သက ၍ ကက ညြေ

ြေရမသးမသြော မခြေအသးချြေတ အတ က iteration variable တန ဘးက တးခြေြင ပေါသည ။

ချတြေားသည မခြေအသးချြေခဖင လမလြောက သည ထက ပြေမနမသြော မခြေအသးချြေ

လလြေားချက ြေျြေားအတ က ၄င းတန ဘးကမလ ြောချရပေါသည ။ဤလပ ငန းစဉအြေားခဖင

မနရြောမ သဆင ရြော အမကကြောင းတရြေားြေျြေားကအမခခခမသြော

မ သသင မလ ြော ြေကမ သဆင ရြောလလြေားချက ြေျြော က ခပြေားခခြေားနြေားခခင း မကကြောင iteration value

ကထန းချြပ ရန ခဖစ နင ပေါသည ။ ဤလပ ငန းစဉသည မ သ သင မလ ြော ြေကအမခခခမသြော bottom-

- 13 -

up မနရြောခ မဝခခင းနင မ သ၏လလြေားချက ကအမခခခမသြော top-down မနရြောခ မဝခခင း တ က

ချန ညြခခင းမနြောက က လက ပေါသည ။

လလြေားချက ြေျြေားအြေားလးြေန ကန စ ြော ခ မဝချထြေားြေဖပးြေချင း အဆင ၂ နင ၄ က အထပ ထပ ခပြလပ ပေါသည ။

မခြေအသးချြေပစသည ဧရယြော၊ ထတ ကန နင ဝန မဆြောင ြေအြေားလးတ အတ က လလြေားချက အြေားလး ခပည ဝ

သ ြေားမသြောအခေါ၊ မနြောက ဆးမခြေပက သြေ းဆည းဖပးမနြောက ၊ မနြောက ကြောလ တစ ဆင အတ က တ က ချက ြေ ြေျြေား

ဆက လက ခပြလပ ပေါသည ။ အချြမသြော ခ မဝချထြေားသည မခပြောင းလြေြေျြေားသည ြေလအတင း ခပန ြေမခပြောင း

နင မတြောဘ ကျန တြောမတ ကမတြော ြေလ ကြောလအဆင မတ က မခပြောင းလြေမတ အမပေါကပ

ြေတည မနပေါသည ။ ထ မကကြောင အသ င တခန ြေန းမဖေါမဆြောင ချက ြေျြေားသည ရတ မထ းသည စနစ ၏

လကခဏြောြေျြေား ခဖစ သည မခြေအသးချြေပစမခပြောင းလြေြေြော non-linear change ခဖစ ဖပး ရလြော ြေျြေား

ရတ မထ းလြော တတ ပေါသည ။

ပ ၄။ CLUMondo modelတ င ခ မဝချထြေားြေခပြလပ ပဇယြေား

- 14 -

၃. ကစစရပတစခလလေလာရနအတကအသ းချမ

၃.၁. လ မအသ းချလ မပ

ဤမလကျင ခန းတ င CLUMondoမြေြော ယ က လြောအနင င၏ မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းက

ခန ြေန းပမဖြော ရန သးပေါြေည (ပ ၅)။ ကနဦးမခြေပသည လြောအနင င၏ ၂၀၁၀ခနစ အတ က မခြေအတန းအစြေား

၁၀ ြေျြး ခ ခခြေားထြေားမသြော မခြေအသးချြေ မခြေပခဖစ ပေါသည ။

ပ ၅။ လြောအနင ငမခြေအသးချြေမခြေပ

- 15 -

၃.၂. လနရာလဒသ၁ခ၏သတငးအချကလကများ

မခြေအသးချြေခပ မခြေပအခပင မ သဆင ရြောအချက အလက ြေျြေားကယ စြေားခပြမသြော မခြေပြေျြေားစ ြော ပေါဝင ပေါသည ။

ဤမခြေပြေျြေားက ြေတညမသြော မခြေအသးချြေပစြေျြေား ခ မဝချထြေားခခင းအတ က ထည သ င းစဉးစြေားရြေည အရြော

ြေျြေားအမနနင အသးခပြနင ပေါသည ။ မခြေပြေျြေားအြေားလးက simulation directory မအြောက တ င sc1gr*.fil

ဖင ြေျြေားအမနခဖင မတ ခြေင ရြေည ခဖစ ပေါသည ။ * ြေြော မ သဆင ရြောအချက အလက ၏ ဖင နပေါတ ခဖစ ပေါသည ။

ဇယြေား ၁။ အသးချစနစ တ င သးစ ထြေားမသြော မ သဆင ရြောအချက အလက ြေျြေား

Code Type Variable name Description

0 Cat w_3_ab2k distance to water above (more than) 2 km

1 Num access accessibility to villages

2 Num access_dom domestic market accessibility (to province and district capitals)

3 Num access_int international market accessibility (to capitals, airports and border checkpoints)

4 Cat contractp villages where contract farming is prevalent

5 Num popdensity population density

6 Num slope slope (mean of 2x2 km)

7 Num elevation elevation (mean of 2x2 km)

8 Num precipitation annual mean precipitation

9 Num temperature annual mean temperature

10 Cat awc_1 available water storage capacity FAO class 1: 150 mm/m

11 Cat awc_4 available water storage capacity FAO class 4: 75 mm/m

12 Cat awc_5 available water storage capacity FAO class 5: 50 mm/m

13 Cat drain4 soil drainage FAO class 4: moderately well

14 Num t_clay topsoil clay content in %

15 Num s_clay subsoil clay content in %

16 Num t_gravel topsoil gravel content in %

17 Num toc_4 topsoil organic carbon content FAO class 4: 1.2 – 2.0 %

18 Cat w_2_un2k distance to water under (less than) 2 km

- 16 -

၃.၃. လမ ာမနးသတငးအချကလကများ

နြေနြော မလလြောြေတ င လြောအနင င၏ အနြောဂတ မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင း ခန ြေန းချက ပေါဝင ပေါသည ။ ဤ

ခန ြေန းချက က မခြေအသးချ ဝန မဆြောင ြေ အြေျြးြေျြးအတ က လလြေားချက အြေားခဖင ကယ စြေားခပြထြေားပေါ သည ။

ခန ြေန းချက တ င တည မဆြောက မရးဧရယြော၊ အဓကသးနထတ လပ ခခင း၊ ဝင မင ရ သးနထပ လပ ခခင း၊ ဝင မင ရ

သစ ပင ထတ လပ ခခင း ဟ၍ လလြေားချက ၄ ြေျြး သတ ြေတ မပးထြေားပေါသည ။ ခန ြေန းချက တ င ဖြေြ ခပတးချ ြေ

နင တဆက ထြေြောပင အဓကသးနထတ လပ ခခင းအသင အတင ခြေင တက ြေည ဟ ယဆထြေားပေါသည ။

ဝင မင ရ သးနထပ လပ ခခင းနင ဝင မင ရ သစ ပင ထတ လပ ခခင း တ ခြေင ြေြေားလြောြေတ ြေြော ခပင ပ

လလြေားချက တ အမပေါြေတည မသြော လက မလျြောသည ထပ လပ ြေြေျြးနင သက ဆင ပေါသည ။

Application တ င မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းခ င ခပြြေထြေားသည ဧရယြောက ကယ သြေားခပြမသြော

ကန သတ ချက ဖင နစ ခ ပေါဝင ပေါသည ။ ပထြေ တစ ခြေြော လြောအနင င အြေျြးသြေားဥယျြောဉက န ယက ခဖစ ဖပး၊

‘region_park.fil’ ဖင ခဖင မဖေါ ခပထြေားပေါသည ။ တယတစ ခက ‘region_1000’ ဟအြေည မပးထြေားဖပး

အခြေင ၁၀၀၀ ြေတြောအထက ဧရယြောြေျြေားက မဖေါ ခပကြော ဥပြေြောအြေားခဖင ဖယ ထတ အလ ြောြေျြေားြေည ကသ

ထည သ င းြေည ဆသည ြေျြးအတ က သးစ ပေါြေည ။ မနရြောမ သဆင ရြော ြေဝေါ ြေျြေားပတ သက ၍

မလကျင ခန းြေျြေားသည ဖယ ထတ အလ ြောြေျြေား အသးဝင ပအမကကြောင းပြေ ခပည စစ ြော ပေါဝင ပေါသည ။

နြေနြော မလလြောြေပေါ အနြောဂတ ခန ြေန းချက ြေျြေားသည မလကျင မရးအတ က သြောခဖစ ဖပး ဤြေ ယ ၏

အလပ လပ ပက သရပ ခပရန ခပင ဆင ထြေားမကကြောင းသတချပ မစ လပေါသည ။ ထ မကကြောင လြောအနင ငအတ က

တကယ အနြောဂတ ခန ြေန းချက အြေန ြေဟတ သခဖင အခခြေားရည ရ ယ ချက တစ ခခအတ က ြေသးစ သင ပေါ။

၄. သငေကန ပြတာအတကကကြတင ပငဆင ခငးနင ေ GIS

၄.၁. သငေကန ပြတာအတကကကြတင ပငဆင ခငး

- 17 -

CLUMondoမြေြော ယ က သးစ နင ရန နင ကယ ကင မ တြောြေျြေား ခပြလပ သးစ နင ရန သင က န ပျြတြော၏

location setting က စစ မဆးခပင ဆင ရန လအပ ပေါသည ။ အထးသခဖင decimal separator အတ က

comma ( , ) အစြေား period ( . ) က ထြေားရရြေည ။ ကျြတရယယ တ င မ တြောြေျြေား အလအမလြောက

ခပင ဆင ထြေားမသြော လည း သင ကယ ပင မ တြောြေျြေားနင လပ မဆြောင ရြောတ င အဆင ြေမခပြေြေခဖစ မစရန

သင က န ပျြတြော၏ setting က ခပင ဆင သင ပေါသည ။

Windows တ င Control Panel/ Clock, Language and Region သ သ ြေားပေါ။ ထမနရြောတ င

‘Region and Language’ ကမရ းပေါ။

‘Format’ မအြောက တ င ‘English (United States)’ ကမရ းပေါ။ ‘Additional Setting’ က

ကလစ လပ ၍ decimal symbol အတ က dot ကသးထြေားသလြေားစစ ပေါ။

ပ ၆။ က န ပျြတြောတ င မ သနင ဘြောသြောစကြေားချန ကက ခခင း

- 18 -

၄.၂. GIS လဆာေဖဝယာ

အပလမကးရင း အသစ တစ ခ ထည သ င းနင ရန အတ က မခြေအသးချြေခပမခြေပ၊ မခြေအြေျြးအစြေား

သင မလ ြော ြေခပမခြေပ တ ကသ spatial data အချြက ခပင ဆင ခပြလပ ရန လအပ နင ပေါသည ။ မ တြောြေျြေား

ကကြတင ခပင ြေြေျြေားက CLUMondo မဆြောဝလ က ခပြလပ နင ခခင းြေရသည အတ က သင က န ပျြတြောတ င

ပထဝဝင သတင းအချက အလက စနစ (GIS) တပ ဆင ထြေားရန လအပ မပသည ။ GIS သည

မအြောက ပေါတ အတ က လအပ ပေါသည ။

CLUMondo အတ က လအပ မသြော မ တြောြေျြေား ခပြလပ ခခင း၊ တည းခဖတ ခပင ဆင ခခင း

လအပ ပေါက ရလြော ြေျြေားအမပေါ spatial analysis ထပ ြေခပြလပ ခခင း

ြေတ တြေ းြေျြေားနင ပနပ ထတ မဝခခင းတ အတ က စြောသြေားြေျြေားရည ညန းချက ြေျြေားနင တက မခြေပြေျြေား

ခပင ဆင ခခင း၊

အသးြေျြေားမသြော စးပ ြေားခဖစ မရြောင းချသည GIS Packages ြေျြေားြေြော ESRI ၏ArcGIS

(www.esri.com/software/arcgis) နင Clark Labs ၏IDRISI (www.clarklabs.org/products/idrisi-

gis.cfm) တ ခဖစ ကကပေါသည ။ သ ရြောတ င မင မပးဝယ ရန ြေလမသြော GIS Packages ြေျြေားလည း

ြေျြေားစ ြောရပေါသည ။ ဤအခန းတ င မင မပးဝယ ရန ြေလမသြော GIS Packages ြေျြေားအမကကြောင းကသြော

အြောရစက ပေါြေည ။ လသးအြေျြေားဆး မင မပးဝယ ရန ြေလမသြော GIS Packages ြေျြေားက

မအြောက တ င မဖေါ ခပထြေားပေါသည ။

QGIS http://qgis.org

GRASS GIS http://grass.osgeo.org

SAGA GIS http://www.saga-gis.org

ILWIS http://52north.org/downloads/category/10-ilwis

- 19 -

၄င းတ ြေ အြေျြေားစြေြော အခပည အဝ အသးချနင ဖပး စးပ ြေားခဖစ မရြောင းချသည GIS Packages ြေျြေားမနရြောတ င

အစြေားထး သးစ နင ပေါသည ။ ၄င းတ သည မ တြောြေျြေား ခပသကကည ရ ခခင း၊ မခြေပြေျြေားခပင ဆင ခခင း၊ သ ြေဟတ

အမသးစတ Spatial analysis နင geoprocessing တ က လပ မဆြောင နင စ ြေ းရကကပေါသည ။

၄.၃. လ မပ နငးယဉရနအတကအသ းချလဆာေဝယာကနပတာတငထညေသငး ခငး

ဤမလကျင ခန းတ င Map Comparison Kit (MCK) ကလည းသးစ ပေါြေည ။ MCK တ င အထးသခဖင

မခြေအသးချမခပြောင းလခခင းကအသ င တဖန တးခခင းမြေြော ယ တ အတ က အသးဝင ြေည raster အြေျြးအစြေား

မခြေပြေျြေားက နင းယန ရန အတ က algorithms ြေျြေားစ ြောပေါဝင ပေါသည ။ ၄င းသည သးရန လ ယ ကမသြော

interface ခဖစ ဖပး မလလြောရလ ယ ကဖပး raster အြေျြးအစြေား မခြေပြေျြေားနင းယဉရန လ ယ ကပေါသည ။ MCK

ခဖင မအြောက ပေါတ နင းယဉကကည နင ပေါသည ။

စစမပေါင းက ြောခခြေားချက ပြေြောဏ

က ြောခခြေားသည အရြောြေျြေားခပန န တည ရြေ

က ြောခခြေားသည သဘြောဝ

မခြေပတ ၏ အတင းအတြောစမကးြေျြေား

MCK က အင တြောနက တ င အခြေရရနင ပေါသည ။ မနြောက ဆးမပေါေြေားရင းက http://mck.riks.nl/.

တ င မတ ရနင ပေါသည ။ ထည သ င းဖပးမသြောအခေါ MCKအြေား run လက ပေါက ပ ၇ တ င ခပထြေားသည အတင း

user interface ြေ main window က မတ ရပေါလြေ ြေည ။

မဆြောဝလ က ြေြေတ ြေခပြလပ ရမသးမသြော log file တစ ခဖ င ရန မြေးလြောပေါက cancel ကနပ လက ပေါ။

- 20 -

ပ ၇။ MCK မဆြောဝလ ြေ user interface

MCKမဆြောဝလ ြေ ခပန ထ က နင ပေါဖပ။ ဤအခန း မလကျင ခန း ၁ တ င မခြေပနင းယဉြေ အသစ တစ ခ

ခပြလပ ခခင းက လြေ းခပသ ြေားပေါြေည ။

၅. CLUMondo user-interface မတဆက နငေလလေကျငေခနး

ဤမလကျင ခန း၏ရည ရ ယ ချက ြေြော ကလြေ user interface နင ရင းနးကျြေ းဝင ခဖစ လြောမစရန ခဖစ ပေါသည ။

သင အမနခဖင မြေြော ယ ၏ သတ ြေတ ချက အချြက သရဖပးခဖစ ြေည ခဖစ မသြော လည း

က ခပြေားမသြောသတ ြေတ ချက ြေျြေား နင ထည သ င းရြေည ဖင ြေျြေား၏ ပြေတကျမသြော

အချက အလက ြေျြေားအမကကြောင းက user manual ထြေြောကသ ပင အခခြေားမလကျင ခန းြေျြေားတ င

ထည သ င းမပးထြေားပေါသည ။

၅.၁. CLUMondo စတင ခငး

CLUMondoတ င မြေြော ယ ကယ တင သည အသးချမြေြော ယ နင ခ ခခြေားသည ။ ဆလသည ြေြော

CLUMondo၏အလပ လပ ပြေြော ဥပြေြောအြေားခဖင Microsoft Word သည ၄င းကအသးချသးစ မသြော

- 21 -

စြောတြေ းြေျြေားသည မဆြောဝလ ကယ တင နင က ခပြေားသကသ ခဖစ ပေါသည ။ တဆက တည းြေြောပင

ထည သ င းသည နင နစ ြေျြးစလးြေြော သးခခြေားမနရြောြေျြေားတ င ထည သ င းမရြောက ရသ ြေားပေါြေည ။

CLUMondo ကထည သ င းဖပးမသြောအခေါ မဆြောဝလ က Start/All/Programs/CLUMondo

တ င မတ ရနင ပေါြေည ။ တနည းအြေားခဖင Windows explorer တ င CLUMondo ကထည သ င းထြေားမသြော

မနရြောကသ ြေားမရြောက ၍ ‘Geonamica.exe’ ဖင က double click ခပြလပ ဖပး ဖ င နင ပေါသည ။

မဆြောဝလ က ဖ င ဖပးမသြောအခေါ CLUMondo သည ပမရြောဂျက ဖင တစ ခအတ က ပ င လြောပေါြေည ။

ပမရြောဂျက ဖင ဆသည ြေြော အသးချြေ ယ ြေျြေား Model application ပေါဝင မသြော ဖင တစ ခခဖစ ပေါသည ။

လြောအနင င၏ Model application က ဤ မြေြော ယ နင အတ ထည သ င းမပးထြေားပေါသည ။ ထည သ င းစဉက

သတ ြေတ ထြေားခမသြော project folder ရရြော (အြေျြေားအြေားခဖင Documents/CLUMondo/Laos)သ ြေား၍

Laos ကမရ းရပေါြေည ။ User interface သည က န ပျြတြောscreen တ င မပေါလြောပေါြေည ။

၅.၂. Adding exclusion layers အသ း ပြသဆကစပ ခငးနင ေအဓကလပ လဆာငချကများ

User interface သည အဓက ထည သ င းထြေားသည ဖင ြေျြေားနင သတ ြေတ ချက ချက ြေျြေားက

ကကည ရ ခပင ဆင ခခင း ခပြလပ နင ဖပး၊ ခန ြေန းချက အမခခအမနြေျြးစကမရ းချယ မစနင ပေါသည ။ လြောအနင င

အတ က application တ င မြေြော ယ သတ ြေတ ချက ချက ြေျြေားအြေားလးက ခပင ဆင ထြေားဖပးခဖစ ပေါသည ။ Run

ခလပ က နပ လက ရ ခဖင အသ င တဖန တးခခင းက အဆင သင လပ မဆြောင နင ပေါသည ။

မြေြော ယ အလပ လပ မနစဉ ခလပ ြေျြေား နပ ြေရခဖစ မနြေည ။ (၄င းအချန အညြမရြောင မပေါမနဖပး အခခြေားအသစ

တစ ခဖ င ြေရခဖစ မနြေည ) ၄င းမနြောက ညြောဘက မအြောက မခခတ င ခဖစ စဉခပ အစြေ းမရြောင ဘြေားတစ ခမပေါမန

ြေည ။ ၄င းဘြေားမပေါမနသြေ (ဘြေားက ၁၀၀%ဟခပမနလ င လည း) မြေြော ယ က အလပ လပ မနဆပင ခဖစ ပေါ

သည ။

- 22 -

ရလြော ြေျြေားက အထ က ဖင ြေျြေားတ င (ASCII ပစခဖင ) သြေ းဆည းမပးသ ြေားပေါြေည ။ ၄င းက GIS တ င ကကည ရ

ခ ခခြေ းစတ ခဖြောသးသတ ခခင းလပ နင ြေည ခဖစ ပေါသည ။ တစ ခေါ အလပ လပ run လက လ င folder

တစ ခထတ င သြေ းဆည းသ ြေားြေည ခဖစ ဖပး၊ မနြောက တစ ကကြေ အသစ run လက လ င မနြောက ထပ folder

အသစ တစ ခထတ င ထပ ြေသြေ းဆည းသ ြေားြေည ခဖစ ပေါသည ။ ထ မကကြောင ယခင ခပြလပ လသြေ

မပျြောက ဆးသ ြေားခခင းြေရနင မပ။ ၄င း folder ြေျြေားြေြော CLUMondo/Laos/CLumondoWorkingDir

မအြောက တ င သြေ းဆည းသ ြေားဖပး သင start ခလပ ကနပ လက မသြော မန စ အချန တ ခဖင အြေည သတ ြေတ

မပးသ ြေားြေည ခဖစ ပေါသည ။ ဤနည းမကကြောင သင ခပြလပ ရရခသြေ က ြေတ ြေနင ြေည ခဖစ ပေါသည ။

၅.၂.၁. အပလလကးရငး ဝလသသလကခဏာများ

CLUMondouser-interface ၏ ပထြေဆး tab ခဖစ မသြော ‘Application characteristics’ တ င

သးစ သသည သင တင မလ ြောက ပတ ြေအလြောြေျြေား (Suitability layers)၊ မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားြေျြေား၊

ဖယ ထတ အလြောြေျြေား(Exclusion layers) က ထည သ င းခခင း၊ ဖယ ထတ ခခင း၊

ကကည ရ ခခင းတ ကခပြလပ နင ပေါသည (ပ-၈)။ သင တင မလ ြောက ပတ ြေအလြောြေျြေား (Suitability layers) -

ဥပြေြောအြေားခဖင သ ြေားလြောလ ယ ကြေ၊ လဦးမရသပ သည းြေ၊ မခြေြေျက နြောသ င ခပင နင ြေးရ ြောသ န းြေ စသည တ က

ကယ စြေားခပြမသြော မနရြောမ သဆင ရြောအချက အလက ြေျြေား- တ က ‘Add suitability layer’ က ကလစ လပ ဖပး

ထည သ င းနင ပေါသည ။ ‘Land use services’အခန းတ င မခြေအသးချြေ အတန းအစြေားြေျြေားက

ကကည ရတည းခဖတ နင ပေါသည ။ ‘Exclusion layers’အပင းသည simulation ြေ

ဖယ ထြေားလမသြောဧရယြောြေျြေားကသတ ြေတ ထည သ င းနင ဖပး ‘Ass exclusion layers’ဖန ရင ခဖင

ထည သ င းနင ပေါြေည ။ ထည သ င းထြေားမသြော မခြေပြေျြေားအြေားလးက ‘Show’ခလပ ကနပ ဖပး

ကကည ရနင ပေါသည ။

- 23 -

ပ ၈။ CLUMondo model user-interface၏ အသးချ ဝမသသလကခဏြောြေျြေား

၅.၂.၂. ရဂရကရငး ခ ခမးစတ ဖာမ

‘Regression analysis’ဟ အြေည မပးထြေားမသြော တယ tab တ င အပလမကးရင း အသစ တစ ခ

ခပြလပ ရြောတ င လအပ ြေည စြောရင းအင းဆင ရြော ခ ခခြေ း စတ ခဖြောြေ ကခပြလပ နင ပေါသည (ပ-၉)။ လက ရရဖပး

အပလမကးရင းအတ က ြေ ၄င းကခပန လည လပ မဆြောင ရန ြေလအပ ပေါမချ။

ပ ၉။ CLUMondo user-interface ရ ရဂရက ရင း ခ ခခြေ းစတ ခဖြောြေ

၅.၂.၃. လမာဒယ၏သတမတချကလဘာငများ

- 24 -

ဤtab တ င မြေြော ယ ၏ ရဂရက ရင း သတ ြေတ ချက ြေျြေား၊ မခပြောင းလြေအစဉနင တြေားစးနင စ ြေ း၊ စသည

သတ ြေတ မဘြောင ြေျြေားအြေားလးက သတ ြေတ မပးနင ြေည ခဖစ ဖပး မခပြောင းလြေြေက ထရစ နင အနးဝန းကျင ဆင

ရြောလကခဏြောြေျြေား တ က ခန ြေန းချက သတ ြေတ သကသ ချန ညြနင ပေါြေည (ပ-၁၀)။ဤကန သတ ချက

မဘြောင ြေျြေားသည ခန ြေန းချက ြေျြေားအသစ သတ ြေတ ရြောတ င အမရးပေါဖပး မလကျင ခန း ၂ တ င အမသး

စတ မဖြော ခပပေါြေည ။

ပ ၁၀။ CLUMondo user-interface တ င မြေြော ယ သတ ြေတ ချက မဘြောင ြေျြေား တည းခဖတ ခခင း

၅.၃. ပ စ အစ ပြ ခငး

လအပ မသြောဖင ြေျြေားအြေားလးထည သ င းဖပးမနြောက တ င မြေြော ယ ကစတင run ခပြလပ နင ပေါဖပ။ ဤကစစတ င

ထည သ င းရန လအပ မသြော ဖင ြေျြေားအြေားလးက working directory တ င ထည သ င းမပးထြေားပေါသည ။

‘run’ခလပ ကနပ သည နင မြေြော ယ သည အသ င တဖန တးခခင း (Simulation) အလပ စတင ပေါသည ။

- 25 -

ဖပးစးသ ြေားမသြောအခေါ ထ က ရလြောသည ဖင ြေျြေားက ရလြော ဖလ ေါ ထတ င မတ ရနင ပေါြေည ။ မြေြော ယ အြေား

spatial layers ြေျြေားအသစ ထည သ င းခခင း၊ ဖယ ထတ အလြောြေျြေားအသစ သတ ြေတ ခခင း၊ သ ြေဟတ user

interface ရ ကန သတ ချက မဘြောင တစ စတရြော မခပြောင းလခခင း တ ခပြလပ ဖပး အသစ ထပ ြေ run

နင ြေည ခဖစ ပေါသည ။

၅.၄. ပ စ အဆ းသတ ခငး

အသ င တဖန တးခခင း (Simulation) သည မအြောင ခြေင စ ြောဖပးစးသ ြေားမသြောအခေါ CLUMondoက

သတင းမပးပ ချက တစ ခခဖင အသမပးပေါလြေ ြေည (ပ-၁၁)၊ ထ မနြောက ခဖစ စဉခပဘြေားြေ လပ ငန းစဉလပ ရြေားြေ

ခပမတြောြေည ြေဟတ မတြောပေါ။ project directory တ င ထ က ရလြောသည ဖင ြေျြေားစ ြော မတ ရရပေါြေည ။ ပထြေ၊

log file တ င ထည သ င းထြေားခသည ဖင ြေျြေားနင ပတ သက သည အချက အလက ြေျြေား နင

အဆင ဆင ခပြလပ ခသည ကကြောခြေင ချန အချက အလက ြေျြေား စသည တ ပေါဝင ဖပး အြေြေားြေျြေားနင

ထးခခြေားမသြောရလြော ြေျြေားမတ ရရပေါက ြေည သည အပင းတ င ြေြောမနသည က ရြောမဖ ရြောတ င အသးဝင ပေါသည ။

တယ၊ နစ တစ နစ စအလက cov_all.* ဖင တစ ခစရရလြောြေည ၊ * ြေြော ရလြော နစ တ ၏ ခနစ ခဖစ ပေါသည ။

၄င းတ င ထသက ဆင ရြောနစ အတ က မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေားခပန န ပ ရလြော ပေါဝင ပေါသည ။ ၄င းသည

ASCII ဖင အြေျြးအစြေားခဖစ ဖပး GIS Packages ြေျြေားတ င ပ မဆြောင သးစ နင ဖပး Map Comparism Kit

ခဖင လည း ကကည ရနင ပေါသည ။ တတယ၊ the age.* ဖင ြေျြေား၊ * ြေြော ခန ြေန းပမဖြော သည ခနစ ခဖစ ပေါသည ။

ဤဖင သည ဂရစ ဆလ တစ ခစအတ က ထမနရြော၏ မနြောက ဆး မခြေသးစ ြေပစမခပြောင းလဖပး ကြောလ

အဆင ဆင အမရအတ က ကလည းညန ခပပေါြေည ။ ၄င းအခပင landarea.txt မခေါသည ဖင တစ ခကလည း

ထတ လပ မပးပေါလြေ ြေည ။ ထဖင တ င နစ တစ ခချင းစတ င မခြေအသးချစနစ အြေျြးြေျြး၏

ခ မဝချထြေားမပးခမသြော ဧရယြောြေျြေားနင ပတ သက မသြော အချက အလက ြေျြေား က ဆလ

အမရအတ က အရမဖြော ခပပေါြေည ။အခခြေား

ထ က ရလြောြေည ဖင ြေျြေားနင ပတ သက ၍ မဆြောဝလ တ င ပေါရမသြော လက စ တ င မဖြော ခပပေါရပေါသည ။

- 26 -

ပ ၁၁။ ပစ အဆးသတ ခခင း

၅.၅. လမ ာမနးပ စ များ၏ရလာဒများနငးယဉ ပသ ခငး

CLUMondoအသ င တဖန တးြေရလ ြေျြေားက CLUMondoထည သ င းသည directory

(clumondo\Laos\CLUmondoWorking) ထတ င သြေ းဆည းသ ြေားသည ။ ရလ ြေျြေားက CLUMondo

user interface တ င ‘Results and post processing’ tab တ င ကနဦးနင အသ င တဖန တးထြေားမသြော

မခြေအသးချမခြေပြေျြေားက ခပသမစခခင းခဖင ကကည ရနင ပေါြေည ။ ရလ ြေျြေားက ပြေထပ ြေ အမသးစတ

ကကည ရ ခခင းနင ခ ခခြေ းစတ ခဖြောခခင းတ အတ က ြေ GIS Package တစ ခ လအပ ြေည ခဖစ ပေါသည ။

ဤအခန းတ င Map Comparison Kit (MCK) ခဖင ရလြော ြေျြေားက ြေည ကသ နင းယဉကကည ရ သ ြေားြေည က

မဖြော ခပသ ြေားပေါြေည ။

MCK ကစတင ပေါ။ (၄င းက ဘယ လထည သ င းရြေည ဆမသြော ညန ကကြေားချက ြေျြေားက အခန း-၃

‘Using a Geographic Information System’ တ င မဖြော ခပသ ြေားပေါြေည ။

မဆြောဝလ ပ င လြောဖပး Log file ဖ င ရန မြေးလြောပေါက cancel ကနပ လက ပေါ။ ယခတင log file

အြေားခပြလပ ရမသးြေည ြေဟတ ပေါ။

‘File/New’ ကမရ းပေါ။ ‘Edit log file’ဆမသြောWindow မပေါလြောြေည (ပ-၁၂)။

- 27 -

ပ ၁၂။ MCK တ င log file တည းခဖတ ခခင း

‘Inport’ ကမရ းချယ ဖပး အသ င တဖန တးြေရလြော ြေျြေားရရြော folder ကသ ြေားပေါ။ ‘List file of type’ တ င

‘All file (*) ကထြေားပေါ။ အသ င တဖန တးြေရလ (မခြေအသးချမခြေပြေျြေား) က cov_all.*

တ င သြေ းဆည းသ ြေားြေည ။

နင းယဉြေည ဖင ြေျြေားက မရ းချယ ပေါ။ ဆလသည ြေြော ြေလ စတင သည နစ (Year 0) က

မဖြော ခပမသြောဖင နင မနြောက ဆးနစ (Year 10) ကမဖြော ခပမသြော ဖင တ က မရ းပေါ။ cover_all.0 နင

cover_all.10 ဖင ြေျြေားကမရ းချယ ဖပးမနြောက Ok နပ ပေါ။

၄င းဖင ြေျြေားက ‘Edit log file’စြောရင းတ င ထည သ င းသ ြေားြေည ။ ‘OK’ကနပ ပေါက မဆြောဝလ ြေ Log file

က အြေည မပးသြေ းဆည းရန ခင းပေါလြေ ြေည ။ သင တင ရြောအြေည တစ ခမပးသြေ းဆည းဖပး

၄င းပြေျြေားက စတင နင းယဉ ကကည ရနင ပေါသည ။

မခြေပြေျြေားက MCK ၏ Main window တ င မဖြော ခပပေါြေည ။ သ ရြောတ င default အမရြောင style

အတင းခဖစ ပေါသည ။ မခြေပြေျြေားက ပြေလ ယ ကစ ြော နင းယဉကကည ရ ရန အတ က မခြေပြေျြေား၏

အမရြောင ြေျြေား မခပြောင းလသင မကကြောင း အကကမပးလပေါသည ။ ထသ ခပြလပ ရန မခြေပအညန းက

- 28 -

double click ပေါက ‘Legend editor’ ပ င လြောပေါြေည (ပ-၁၃)။သ ရြောတ င မခြေအသးချအတန းအစြေား

အြေျြးြေျြး၏အမရြောင ြေျြေားက မခပြောင းလနင သကသ ပင သင တင ရြော မခြေအသးချ

အတန းအစြေားအြေည ြေျြေားကလည း ခပင ဆင နင ပေါြေည ။ အတန းအစြေားအြေည ြေျြေားခပင ဆင ခခင းခဖင

နင းယဉြေြေျြေား ပြေလ ကယ မစနင ပေါသည ။

ထမရြောက တ အသ င အဆင ကယ စြေားခပြနင ဘ က ခပြေားတ မခြေအသးချ အြေျြးအစြေားမတ နင

ပတ သက တ မရ းချယ ပေါ။ ယခဆရင မတြော အသ င တဖန တးြေရလ မတ က Screen ြေြောခြေင နင ပေါဖပ။

MCK ခဖင ထပ ြေ ခ ခခြေ းစတ ခဖြောခခင းလပ နင ပေါဖပ။

ကနဦးနင ကြောလတစ ခခရ အသ င တဖန တး မခြေအသးချြေ မခြေပမတ အကကြေားြေြော ခလပ ၁ သ ြေဟတ

၂ မတ ကနပ ဖပး ဖ င ကကည နင ပေါဖပ။

ပ ၁၃။MCK.တ င မခြေအသးချြေမခြေပ၏ အမရြောင ခဖင ကယ စြေားခပြချက ြေျြေားခပင ဆင ခခင း

- 29 -

ပ ၁၄။ MCK.တ င မခြေအသးချြေမခြေပ ခပသခခင း

ပ ၁၅။ မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား မခြေပအညန းနြေနြော

ယခကျန မတြော တ မခြေပမတ က နင းယဉခခင း စတင လပ မဆြောင နင ပေါဖပ။ ပထြေ ကျန မတြော တ ြေလကနဦး နင

မနြောက ဆး အသ င တဖန တးမခြေပမတ က MCK ထက ‘Per comparison’ ဖန ရင ကသးဖပး

- 30 -

နင းယဉကကည ကကြေည ။ ဖန ရင ဟြော မရ းချယ ထြေားတ မခြေအသးချြေ အတန းအစြေားမတ ရ

ဆလ တစ ခချင းစအလက နင းယဉြေက မဆြောင ရ က နင ပေါတယ ။

‘Option/Comparison algorithm’ ကမရးချယ ပေါ သ ြေဟတ Comparison algorithm ခလပ ပ

ကနပ ဖပး ‘Per category’ ကမရ းပေါ။

‘Option/ Algorithm setting’ ကမရ းပေါ သ ြေဟတ Algorithm setting buttom ခလပ ပ မပေါက

နပ ပေါ။

သင ပထြေဆး နင းယဉလတ မခြေအသးချြေ အတန းအစြေားတစ ခကမရ းချယ ပေါ။

အတန းအစြေားနပေါတ -၆ ‘6_ClosedForest’ ကပထြေဆး အြောရစက ကကည ရမအြောင ။ ကျန မတြော တ

ြေလ ကနဦးနင မနြောက ဆးခန အသ င တဖန တးသည နစ မတ ရ သစ မတြောဖးလ ြေ းမခြေ မခပြောင းလြေက

မလလြောကကည ရနင ပေါြေည (ပ-၁၆)။ ဤနည းအြေားခဖင ကျန မတြော တ ဟြော

ဘယ မနရြောြေြောသစ မတြောမတ ကျန ရမနြေယ ၊ ဘယ မနရြောြေြောသစ မတြောမတ ခပြန းတးသ ြေားြေယ ၊

ဘယ မနရြောြေြော သစ မတြောမတ တးချ ခဖစ မပေါလြောြေယ ဆတြောမတ အသ င တဖန တး ကကည ရနင ြေြော

ခဖစ ပေါတယ ။ ပဖပးမကြောင းစ ြော နင းယဉ ကကည ရနင ဘ ဆရင ဘယ ဘက ြေြောရတ legend မပေါက

double click လပ ဖပးမတြော ‘in none of the map’ ဆတဟြောရ အမရြောင က grey ြေးခးမရြောင

ကထြေားလက ပေါ။

ရလ ရ စြောရင းအင းမတ (Option/Result statistics သ ြေဟတ ခလပ ကနပ ခခင းခဖင ) ကမနဖပး

မခြေအသးချြေ အတန းအစြေားတစ ခက အြောရစက ဖပး မခြေပ ၂ ခအမပေါြေြော မခပြောင းလြေက

အမရအတ က အြေားခဖင မဖြော ခပမပးပေါသည ။

‘Algorithm settings’ ထက အြေားလးမသြော အခခြေား အတန းအစြေားမတ က မရ းချယ ဖပးမတြော

မခြေပမတ က ဆက လက နင းယဉကကည ကကပေါ။

- 31 -

ပ ၁၆။ MCK.တ င အြေျြးအစြေားတစ ခချင းနင းယဉခခင း

ထ မနြောက ကျန ပ တ Kappa algorithm ကသးဖပး မခြေပနစ ခကနင းယဉကကည ကကြေည ။ ဤalgorithm သည

ဆလ တစ ခချင းစအလက မခြေပနစ ခက နင းယဉခခင းခဖစ ဖပး မခြေပ ၂ ခမပေါက ဆလ တစ စစအတ က ၄င းတ

တ ြေတက စဉးစြေားပေါသည ။

‘Select comparison algorithm’ ထြေ Kappa ကမရ းချယ ပေါ။ ရလ ြေျြေားထြေ ကျန မတြော တ သည

မခြေပနစ ခ၏ ခခြငဖပး က ခပြေားခခြေားနြေားြေ ခြေင မတ ရပေါြေည ။

‘Options/Result statistics’ သ ြေဟတ စြောရင းအင းဆင ရြောခလပ ကနပ ပေါ။ ကျန မတြော တ သည

Kappa algorithm ၏ အြေျြးအစြေားတစ ခချင းစနင ခဖစ နင မခခရြေ (Contingency) ဇယြေား

တ ကစဉးစြေားကကြေည ။

- 32 -

‘Per category’ ဇယြေားထတ င မခြေပနစ ခ၏ က ခပြေားခခြေားနြေားခခင းက မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား

တစ ခချင းစ၏ ြေည ြေ မခပြောင းလသ ြေားပက ခြေင မတ ရပေါြေည ။ KLOC တန ဘးသည မခြေပနစ ခ၏ တည မနရြော

အရ တညြေကမဖြော ခပဖပး KHisto တန ဘးသည ပြေြောဏအြေားခဖင တညြေရမနြေကမဖြော ခပပေါြေည ။ တန ဘးသည

၁ ခဖစ မနခခင း သ ြေဟတ နးကပ မနခခင းသည မခြေပနစ ခြေြော တည မနရြောအရ သ ြေဟတ ပြေြောဏအရ

တညမနခခင း ဆလပေါသည ။ ကျန မတြော တ မကျြောက မဆြောင ၊ မရထ တ ကသ မခြေအသးချြေ

အတန းအစြေားြေျြေားက ြေမခပြောင းလပကျန ရဖပး တန ဘး၁ဟ ယဆနင ပေါသည ။ အခခြေားဘက ြေြော လည း

ရ က အပ ပတ သစ မတြောကသသ မခြေအသးချြေ အတန းအစြေားြေျြေားသည တန ဘး အနည းငယ သြော

ရကကပေါလြေ ခဖစ ဖပး ဆလသည ြေြော အသ င တဖန တးသည နစ ၏ သစ မတြောဖးလ ြေ းြေြေြော ကနဦးနင ယဉလ င

သသြောစ ြော က ခပြေားခခြေားနြေားမပလြေ ြေည ။

ပ ၁၇။MCK.တ င Kappa algorithmကသး၍ မခြေပ နစ ခချင းနင းယဉခခင း

- 33 -

Contingency ဇယြေားသည မခြေပ ၂ ခပေါ အတန းအစြေားြေျြေား၏ အခပန အလန ခဖန မဝခခင း cross-distribution

ကအမသးစတ မဖေါ ခပဖပး ဆလ အမရအတ က အြေားခဖင မဖြော ခပပေါသည ။ Contingency ဇယြေားအရ

မခြေအသးချ အတန းအစြေားတစ ခချင းစ၏ ြေည သည အတန းအစြေားသ ြေည ြေ မခပြောင းလသ ြေား သည က

မတ ခြေင ရပေါြေည ။ဇယြေားနစ ခစလးကအချန ယမလလြောဖပးြေည သည အတန းအစြေားကအြေျြေားဆးအမခပြောင း

အလ ခဖစ သ ြေားြေည က သးသတ မလလြောပေါ။

6. လမ ာမနးလ မအသ းချမပ စ များလဖာထတ ခငး (လလေကျငေခနး)

ဤမလကျင ခန းတ င အခခြေားခန ြေန းချက မြေြော ယ ြေျြေားနင ြေတမသြော CLUMondo၏ စ ြေ းရည နင

ရင းနးကျြေ းဝင ခဖစ လြောမစပေါြေည ။ပဖပး တကျစ ြော မခပြောရြေည ဆပေါက ခန ြေန းချက

သတ ြေတ ချက တ အတ က မြေြော ယ ကန သတ ချက မဘြောင ြေျြေားက ချန ညြခခင းနင ခပြခပင မခပြောင းလခခင းတ နင

ရင းနးကျြေ းဝင ခဖစ လြောြေည ခဖစ ဖပး တဆက ထြေြောပင ခန ြေန းချက အြေျြးြေျြးြေ ရလြော ြေျြေားက နင းယဉ

ကကည နင ပေါြေည ။

၆.၁. လမ ာမနးလ မအသ းချမအလ ခအလနများ

CLUMondoတ င အသ င တဖန တးခပြလပ နင ဘ ရြော ြေတင ြေြေြော သတ ြေတ မပးဘ လအပ တ ကန သတ ချက

ြေမဘြောင ြေျြေားစ ြော ရပေါသည ။ ကန သတ ချက ြေမဘြောင မတ ချထြေားဘ ရြောဟြော တ က ချက ခန ြေန းြေနင

ပတ သက တ ယဆချက အမပေါြေြော ြေတည မနပေါတယ ။ မအြောက ပေါ မြေြော ယ ြေမဘြောင ကန သတ ချက မတ က

ချန ညြခခင းအြေားခဖင တ က ဆခန ြေန းချက အြေျြးြေျြးက သတ ြေတ နင ပေါသည ။

မခပြောင းလြေ ခခနင စ ြေ း ကန သတ ချက ြေျြေား

မခပြောင းလြေ ြေက ထရစ

တ က ဆ ခန ြေန းြေ ကန သတ ချက ြေျြေား

- 34 -

တ က ဆခန ြေန းချက ြေျြေားသည ခဖစ နင တ ဖ ဖဖြးြေ ြေျြးစအြေား နင းယဉနင ဖပး မြေြော ယ ၏ လပ ငန း

လပ မဆြောင ပကလည းမြေြော ယ ၏ sensitivity analysis လပ မဆြောင ခခင းအြေားခဖင

ထးထ င းသခြေင စ ြေ းမပးပေါသည ။ ၄င း analysis ြေျြးက GIS သ ြေဟတ Map comparison kit တ င

ြေျက ခြေင နင းယဉြေ သ ြေဟတ ခန ြေန းချက တ အတ င း က ခပြေားခခြေားနြေားြေ တ က ချက ခခင းအြေားခဖင

အလ ယ တက လပ မဆြောင နင ပေါသည ။

၆.၁.၁. လ ပာငးလမ ခခ နငစမး ကန ေသတချကများ

မခပြောင းလြေ ခခနင စ ြေ းသည အသ င တဖန တးခခင း၏အချန ကြောလအလက မခပြောင းလြေ က

စဉးစြေားဆးခဖတ နင မသြော မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား သတ ြေတ ချထြေားခခင းခဖစ ပေါသည ။ မခပြောင းလြေ

ခခနင စ ြေ း သည မခြေအသးချြေ ခပန လည မခပြောင းလ ခဖစ မပေါ နင ြေနင ဆက သ ယ ပတ သက မနပေါသည (ပ-

၁၈)။ မင မကကး ြေျြေားစ ြော ရင းနးခြေြတ နသးစ ထြေားမသြော သ ြေဟတ ပတ ဝန းကျင ၏

အကျြးသက မရြောက ြေြေျြေားမကကြောင ခပန လည မခပြောင းလ ခခင း ြေခဖစ နင မသြော မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားြေျြေား

သည ၄င းမခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား လအပ ချက ရမနသြေ အခခြေားမခြေအသးချြေတ သ အလ ယ တက

မခပြောင းလသ ြေားြေည ြေဟတ မပ။ ထ မကကြောင ၄င း မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားတ သည အခခြေားမခြေအသးချြေ

အြေျြးအစြေားတ ထက ြေျြေားစ ြော တည ဖြေြေ ရကကပေါသည ။ တည ဖြေြေရမသြော မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားတ ြေြော

ဥပြေြောအြေားခဖင လမနဧရယြောြေျြေား၊ အဖြေတြေ း သးနစက ခင းြေျြေား (ဥပြေြော အကကးမနးမသြော သ ြေဟတ

တန ဘးကကး သစ သးပင ြေျြေား) တ ခဖစ ကကပေါ သည ။ အခခြေားမခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားတ ြေြော

တခခြေားမခြေအသးချြေ ပစတ အတ က ပ၍ သင မလ ြော လြော သည အခေါ သ ြေဟတ ယခင က ြေရရခမသြော

သင မလ ြော သည မခြေမနရြောြေျြေားရရလြောလ င တခခြေားမခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားတ သ လ ယ ကစ ြော

မခပြောင းလသ ြေားတတ ကကသည ။စက ပျြးမခြေတ က ဖြေြ ခပတးချ ခခင းအတ က မခပြောင းလ သးတတ ကကဖပး

တချန ထြေြောပင သစ မတြောမခြေြေျြေားတ င စက ပျြးမခြေချထ င ခခင း ခဖစ ပ ြေားမလ ရတတ ပေါသည ။ အဆးအစ န

- 35 -

ဥပြေြောတစ ခြေြော မရ မခပြောင းမတြောင ယြော ခဖစ ပေါသည ။ ဤ မခြေအသးချြေ စနစ အတ က မနရြောတစ ခက

မခြေဆကသဇြော ယတ မလ ြောလြောြေမကကြောင နစ ရြောသကြောလထက ပဖပး ြေသးကကမချ။

ပ ၁၈။ မခပြောင းလြေ ခခနင စ ြေ း ကန သတ ချက ြေျြေား

က ခပြေားမသြော မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားသ မခပြောင းလသည အခပြအြေြေျြေားက မခပြောင းလခခင း ကန ကျြေ

Conversion costs အြေားခဖင ခန ြေန းနင ပေါသည ။ သ ရြောတ င ကန ကျြေ Costs သည မခြေဆကသဇြော

ဆတ ယတ ခခင း၊ အလအပ ပသြော တန ဘး စသည တ မခပြောင းလခခင းဆင ရြော ဆးခဖတ ချက တ က

လြေ းြေးသည အမကကြောင းတရြေားအြေားလးကမတြော ကယ စြေားြေခပြနင မချ။ ထ မကကြောင ြေ ယ တ င မခြေအသးချြေ

အြေျြးအစြေားတစ ခစက ၀ (မခပြောင းရန လ ယ ) နင ၁ (ြေမခပြောင းနင ) အထ အကကြေား နင းယဉ မခပြောင းလြေ

ခခနင စ ြေ း ကယ စြေားခပြမသြော အမကကြောင းတရြေား Factor တစ ခ သတ ြေတ မပးရမပြေည ။ သးစ သသည ဤ

Factor က ကျြေ းကျင ြေ ေဟသတအမပေါအမခခခ၍ မသြော ၄င း ယခင မလလြောမတ ရချက တ အြေား၄င း

အမခခခ ၍ သတ ြေတ မပးရပေါြေည ။ မခပြောင လြေ ခခနင စ ြေ း ခဖစ နင သည တန ဘး နင အချန တစ ခြေြော

မခြေလအပ ြေ တးခခင း မလျြောခခင း ခဖစ သည အခေါ အခပြအြေ ြေည ကသ မခပြောင းလသ ြေားသည က မအြောက တ င

အမသးစတ ရင းလင းမပးထြေားပေါသည ။

- 36 -

0: ဤမခြေအသးချြေ မခပြောင းလခခင းသည နင းဆပေါက လ ယ ကဖပး မနရြောတစ ခ၏ လက ရ

မခြေအသးချြေြေ လ ပ လပ စ ြောခဖင မခပြောင းလြေ အြေားလးက ခ င ခပြထြေားသည ၊ က ဆလပေါ

သည ။ ဆလသည ြေြော မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားတစ ခက မနရြောတစ ခြေ ဖယ ထတ နင ဖပး

တချန ထြေြောပင အခခြေားတစ မနရြောတ င ချထြေားနင သည ။ ဥပြေြော မရ မခပြောင းမတြောင ယြော

>0…<1: မခပြောင းလြေက ခ င ခပြထြေားသည ။ သ ရြောတ င တန ဘးကကးသည နင ရနင ဖပးမသြော မခြေအသးချ

ြေ အြေျြးအစြေားမအြောက တ င ရရန လလြေားြေ ြေျြေားခပြေားဖပး ၄င းက မရ မခပြောင းရန လလြေားြေ

နည းပေါးသည ။ ဤ setting ြေျြးအြေား မခပြောင းလခခင း ကန ကျြေတန ဘး ခြေင မသြော

မနရြောြေျြေားအတ က သင မတြော ပေါသည ။

1: မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေား တစ ခရ ဂရစ ဆလ ြေျြေားသည တချန ထတ င ထပ မပေါင းလ

လည းြေရ၊ ဖယ ထတ ၍လည းြေရနင မချ။ ၄င းက မခပြောင းလရန ခက ခမသြော မခြေအသးချြေ

အြေျြးအစြေားတ အတ က သင မလ ြော ပေါသည ။ ဥပြေြော ဖြေြ ခပချထြေားြေြေျြေားနင သဘြောဝမတြော ြေျြေား

တ ခဖစ ပေါသည ။ တန ဘး ၁ သည စနစ က တည ဖငြေ မစဖပး တစ ချန ထအတ င း

မတြောခပြန းခခင း အခခြေားမနရြောတ င မတြောခပန ခဖစ ထ န ခခင း ကသ ခဖစ ရပ တ က တြေားဆးထြေား

ပေါသည ။

ဤမလကျင ခန းအတ က မခြေအသးချြေအတန းအစြေား‘closed forest’၏ မခပြောင းလြေခခကန းက တးခြေြင

ြေည ။ ဆလသည ြေြော ဤမခြေအသးချစနစ တစ ခသည တ က ဆခန ြေန းချက တ င မခပြောင းလရန အလြေားအလြော

နသည ။ မခြေြောက ခြေြေားစ ြောမသြော သစ မတြောြေျြေား တည မထြောင ခခင း နင စက ပျြးမရး ြေဝေါ ြေျြေားသည

သစ မတြောမခြေ ြေျြေားအမပေါ စက ပျြးမခြေနင ဖြေြ ခပ တးချ ခခင း မလ ြောပေါးမစဖပး အခခြေားမခြေအသးချ

အတန းအစြေား ြေျြေားအမပေါသြော ပြေ ချထ င လြောလြေ ြေည ။ သစ မတြောမခြေြေျြေားဆသ မခပြောင းလလြောခခင းြေြောြေ

ဆက လက ခဖစ မပေါမစနင ြေည ။သ မသြော အနည းငယ သြောခဖစ နင ဖပး မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင း

- 37 -

အသ င တဖန တး ခခင းတ င မခပြောင းလြေခခကန းနည းမသြော အတန းအစြေားြေျြေားြေြော မခပြောင းလခခင း

ပြေခဖစ မပေါလြောြေည ။

မခပြောင းလခခင းတစ ခြေြေလပ ြေ ြေ ယ က ယခင မလကျင ခန းတ င မဖြော ခပထြေားခသည အတင း

တစ ခေါထ run လက ပေါ။ ဤ run လပ ခခင းသည ကျန မတြော တ လပ ြေည အသ င တဖန တးြေနင

နင းယဉရန အမထြောက အထြေားအခဖစ အသးခပြနင ြေည ။

CLUMondo၏ user-interface ထတ င Model parameters/Conversion resistance ကမရ းဖပး

မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေား ‘Forest-SC Mosaic’၏မခပြောင းလြေခခကန း က တန ဘး ၀.၈

သ မခပြောင းပေါ။ ၄င းမနြောက ‘Run’ခလပ ကနပ ဖပး အသ င တဖန တးခခင း(simulation) ကစပေါ။

မြေြော ယ သည ၄င း၏‘Run’ခခင းလပ ငန း ဖပးစးမသြောအခေါ ‘Map Comparison Kit’ ကသး၍

ယခင ရလ ြေျြေားနင နင းယဉကကည ပေါ။ မနြောက ဆး အသ င တဖန တးမခြေပ (year 10) က

ယခင မလကျင ခန းက ခပြလပ ခမသြော MCK log file ထသ ထည ပေါ။

အသ င တဖန တး ရလြော အြေား မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား Forest-SC Mosaic အတ က ြေလ နစ နင

နင းယဉကကည ပေါ။ ဘြောမတ ရပေါသလ?

အမထြောက အထြေားခပြ ခန ြေန းပမဖြော ရလ နင မနြောက ထပ ချန ညြဖပးရလြောတ Forest-SC map

ရ အသ င တဖန တး ရလြော တ က နင းယဉကကင ပေါ (‘Per category’ ကသးပေါ)။

မနြောက ဆး တခခြေားမခြေအသးချြေအြေျြးအစြေားမတ ကလည း က ခပြေားခခြေားနြေားြေ စစ မဆးကကည ပေါ။

land-use တစ ခရ မခပြောင းလြေခခကန း က မခပြောင းလက တြောဟြော တခခြေား land-use မတ

ခ မဝချထြေားခခင းက ဘယ လ အကျြးသက မရြောက သ ြေားမစတြောက ခြေင မတ ရပေါသလြေား? (‘Per

category’ သ ြေဟတ ‘Kappa’ကသးပေါ)

- 38 -

မခပြောင းလြေခခကန း ြေမဘြောင ကန သတ ချက က ခပင ဆင ခခင းအြေားခဖင အခခြေား ခန ြေန းချက တ ကလည း

အသ င တဖန တး (simulate) ကကည နင ပေါသည ။ ဥပြေြောအြေားခဖင forest ၏ မခပြောင းလြေခခကန းက ၀

အထချထြေားခခင း ခဖင သစ မတြောကြောက ယ ခခင းလးဝ ြေထြေားပ အသ င တဖန တး ကကည ခခင း။

၆.၁.၂. လ ပာငးလ ခငး မကထရစ

မခပြောင းလခခင း ြေက ထရစ သည မြေြော ယ ြေြော ြေည သည မခြေအသးချ မခပြောင းလခခင းြေျြေား ခ င ခပြထြေားသည က

ညန ခပပေါသည (ပ-၁၉)။ မခပြောင းလခခင း ြေက ထရစ သည တကယ မတြော text file အြေျြးအစြေားခဖစ ဖပး user-

interface ြေြော ကသ ပင text editor ခဖင လည းတည းခဖတ နင ပေါသည ။ ြေက ထရစ ၏ အတန းသည လက ရ

မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားခဖစ ဖပး မကြော လသည အနြောဂတ ခဖစ နင ြေည မခြေအသးချြေ

အြေျြးအစြေားခဖစ ပေါသည ။ မခြေအသးခပြြေ နစ ြေျြးအကကြေား မခပြောင းလခခင းသတ ြေတ ရန အြေျြးြေျြးမသြော

မရ းချယ စရြောတ ခဖင box ြေျြေားတ င တန ဘးြေျြေားသတ ြေတ ခခင းခဖင တည းခဖတ နင ပေါသည ။

0: မခပြောင းလခခင းခ င ြေခပြ

1: မခပြောင းလခခင းခ င ခပြ

10× သတ ြေတ နစ မနြောက တ င မခပြောင းလခခင းခ င ခပြသည ။ မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေား ‘from’

ကသ ခဖစ သည ။ ဥပြေြော 104 သည မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေား ‘from’ြေ ၄နစ မနြောက တ င

မခပြောင းလခခင းခ င ခပြသည ၊ 110 သည ဤ အတန းအစြေားတ င ၁၀ နစ မနြောက ပင းတ င မခပြောင းလခခင း

ခ င ခပြသည ၊ စသည ခဖင ဆလပေါသည ။ နြေနြောအြေားခဖင မရ မခပြောင းမတြောင ယြောသည မနြောက ၄ နစ အကကြောြေပင

arable plantation သ မခပြောင းလနင ပေါြေည ။ ဤမရ းချယ စရြော (option) သည မခြေအသးချြေ

မခပြောင းလခခင းြေျြေား တနည းအြေားခဖင ြေက ထရစ ဇယြေား၏ ကန လန ခဖတ ြေဟတ မသြော ဆလ ြေျြေားတ က

သက ဆင ပေါသည ။

-10× တန ဘးြေျြေားသည ကန လန ခဖတ အတ င းတ င သြောသက ဆင သည ၊ မခြေအသးချြေတခခသည

မနရြောတစ ခြေြော ြေည ြေ ကကြောကကြော ကျန ရမနြေည က သတ ြေတ မသြောမကကြောင ခဖစ သည ။

- 39 -

အတန းအစြေားတစ ခသည × နစ ထက ပ၍ ြေလ မနရြောတ င တည ရမနနင ြေည ြေဟတ ။ ဥပြေြောအြေားခဖင

မရမခပြောင းမတြောင ယြောအတ က -103 သည ၄င းမနရြောတ င ၃နစ ထက ပ၍ တည ရမနြေည ြေဟတ ပ

တခခြေားအြေျြးအစြေားတစ ခခသ မခပြောင းလသ ြေားရန လအပ ြေည ။ မခြေအသးချြေတစ ခက ြေလတင းတညစ ြော

ြေတည ရနင ဆရြော၌ အသ င တဖန တးခခင း (simulation) က run နင ရန အတ က

အခခြေားမခြေအြေျြးအစြေားတစ ခခ က မခပြောင းလရန ခ င ခပြမပးရြေည ။

ပ ၁၉။ က န ေြေားရင း ြေက ထရစ

က န ေြေားရင း ြေက ထရစ ကအသးခပြဖပး သစ မတြောစက ခင း တည မထြောင ရန အတ က အမခပြောင ရင းခခင းက

တြေားခြေစ ထြေားသည scenario က အသ င တဖန တးခခင း (simulate) လပ ကကည ကကြေည ။

သစ မတြောစက ခင းတည မထြောင ခခင းအြေား အခခြေား သစ မတြောြေဟတ မသြော မခြေအသးချြေအတန းအစြေား

ြေျြေားတ င ခဖစ နင ဆပင ခဖစ ြေည ။ ဤ scenario သည သစ မတြောပင ြေျြေားအတ က လလြေားချက demend က

- 40 -

အခခြေား သစ မတြောြေဟတ မသြော မခြေအသးချြေ အတန းအစြေား ြေျြေားြေ ြေည ကသ ခဖည တင းမပးနင ြေည က

ခပသပေါြေည ။

‘Model parameters/Conversion matrix’ ြေ က န ေြေားရင းြေက ထရစ က ခပင ဆင ပေါ။ ‘Closed

forest/Tree plantations’ ၏ အတန း/မကြော လ မပေါင းစရြောက ရြောဖပး တန ဘး ၀ ကထည ပေါ။

က န ေြေားရင းြေက ထရစ က ခပင ဆင ဖပး ြေ ယ က run ပေါ။ ြေ ယ run ဖပးမနြောက Map Comparison

Kit ခဖည ရလ ြေျြေားကနင းရင ကကည ရစစ မဆးပေါ။

MCK တ င အပင း ၄.၅ ‘Display and compare simulation results’က လပ လ ရခတ ရဖပးသြေား

.log file ထသ မနြောက ဆး အသ င တဖန တး မခြေပ က ထည ပေါ။ ရလြော ြေျြေားက ြေလကနဦး နစ နင

နင းယဉပေါ တခခြေား အသ င တဖန တး ရလ ြေျြေားနင လည း နင းယဉပေါ။

က န ေြေားရင းြေက ထရစ ၏ စ ြေ းရည က သရပ ခပနင ဘ ကန သတ ချက ြေမဘြောင က ပ ခပြခပင ဖပး တခခြေား

scenario က လပ ကကည ကကြေယ ။ မနြောင ၅ နစ ြေြော ြေင းလပ ငန းရပ တန ြေည မနရြောက အသ င တဖန တးခခင း

(simulate) လပ ကကည ကကြေည ။ ြေင းလပ ငန းကကးဟြော ပတ ဝန းကျင ဆင ရြောမတ မကကြောင ရပ တန သ ြေားြေလြေား

အနြောဂတ အြေျြးြေျြးရ ခန ြေန းချက က မဖြော ခပနင ြေည ။

‘Model parameters/Conversion matrix’ ြေ က န ေြေားရင းြေက ထရစ က ခပင ဆင ပေါ။ ‘Mining

concessions/Mining concessions’၏ အတန း’နင မကြော လ ဆစည းရြောကရြောဖပး တန ဘး -105

က ထည ပေါ။ ဤနည းခဖင မနြောက ၅ နစ ကကြောလ င မခပြောင းလြေလအပ မကကြောင း

မသချြောမအြောင လပ ြေည ။

သ ရြောတ င မနြောက ၅ နစ အကကြောြေြော ြေင း အခဖစ ဆက ဖပး ခ င ြေခပြလပေါက အခခြေား မခြေအသးချြေ

အနဆး တစ ခသ မခပြောင းလခ င ခပြရြေည ။ သ ြေဟတ ပေါက မြေြော ယ က အမခဖရြောနင ြေည ြေဟတ မချ။

ထ မကကြောင က န ေြေားရင း ြေက ထရစ ြေြော ြေင းကမန သစ မတြောမခပြောင းတြောက ၀ ကမန ၁ သ ရက ဖပး

မခပြောင းလခခင းက ခ င ခပြလက ပေါ။

- 41 -

ြေတ ချက ။ CLUMondoအသ င တဖန တးခခင း (simulation) အစတ င ဆလ တစ ခဆက ကျပန း သက တြေ း

တစ ခ သတ ြေတ ထြေား သည ။ အချြ ဆလ မတ က သက တြေ း ၃ နစ သတ ြေတ ထြေားရဖပး ခဖစ ရြော ၄င းတ သည

မနြောက ၂ နစ အကကြောြေြော မခပြောင းလခခင း ခဖစ နင ပေါလြေ ြေည ။

က န ေြေားရင းြေက ထရစ က ခပင ဆင ဖပး မြေြော ယ က run ပေါ။ မြေြော ယ run တြော ဖပးသ ြေားပေါက Map

Comparison Kit ကသးဖပး ရလ ြေျြေားက နင းယဉပေါ။

MCK တ င အပင း ၄.၅ ‘Display and compare simulation results’က လပ လ ရခတ ရဖပးသြေား

.log file ထသ မနြောက ဆး ခန ြေန းပမဖြော မခြေပ က ထည ပေါ။ ရလြော ြေျြေားက ြေလကနဦး နစ နင

နင းယဉပေါ တခခြေား အသ င တဖန တး ရလြော ြေျြေားနင လည း နင းယဉပေါ။

MCK တ င မနြောက ဆးနစ ြေျြေားက နင းယဉြေည အစြေား ြေလနစ နင အခခြေားနစ ြေျြေားအြေားလးက

နင းယဉပေါ။ ‘Per category’ ကသးဖပး Mining ကမရ းခခင းကကည ခခင းခဖင နစ တင းြေြော ြေင းမတ

တခဖည းခဖည း မလျြော နည း မပျြောက က ယ သ ြေားတြော မတ ရပေါလြေ ြေည ။

၆.၁.၃. ခန ေမနးချက မလဘာငကန ေသတချကများ

ခန ြေန းချက ြေမဘြောင ကန သတ ချက ြေျြေား အခန းတ င (ပ-၂၀) simulation ကြောလ က နစ အြေားခဖင

မဖြော ခပနင ြေည ခဖစ ဖပး (ဥပြေြော ကနဦး မခြေအသးချြေ အမခခအမနြေ မနြောက ၁၀ နစ ) simulation တစ နစ ချင း

ဆြေြောရတ လလြေားချက demand ကလည း သတ ြေတ နင ြေြော ခဖစ ပေါတယ ။ မခြေအသးချြေ

လလြေားချက ြေျြေားသည ြေ ယ တ င ထည သ င းရြေည အရြောြေျြေားခဖစ ဖပး

CLUMondo/Laos/CLUMondoWorking folders ထရ demand.in* ဖင တ င လည း တည းခဖတ ြေ

ခပြလပ နင ပေါသည ။ simulation တစ နစ ချင းစအတ က ဤလအပ ချက ြေျြေားသည မြေြော ယ ြေ ခ မဝချထြေား

မပးရန လအပ ြေည မခြေအသးချြေအြေျြး အစြေား တစ ခချင းစ၏ စစမပေါင းဧရယြောက စဉးစြေားဆးခဖတ ပေါြေည ။

- 42 -

ထပ ဆင ခပြလပ ပ နည းလြေ း သည ခ မဝချထြေားသည မခြေအသးချြေြေျြေားနင

မခြေအသးချြေလလြေားချက ရမနြေ တ ၏ က ခပြေားခခြောနြေားချက က အနည းဆးခဖစ ရန မသချြောမစပေါြေည ။

မခြေအသးချ လလြေားချက ြေျြေားက CLUMondoမြေြော ယ က ၄င း ကယ တင လ ပ လပ စ ြော တ က ချက ပေါသည ။

တ က ချက ြေသည မလလြောြေနင တ က ဆခန ြေန းချက တ အမပေါ ြေတည ဖပး

နည းစနစ ြေျြေားစ ြောကအမခခခနင ပေါသည ။

ယခင ခဖစ စဉအရ ဦးတည လြေ းမကကြောင းအတင း အနြောဂတ အတ က ခန ြေန းခခင းသည

အသးချမခြေလလြေားချက ကတ က ချက သည မယျဘယျ နည းစနစ ခဖစ ပေါသည ။ လအပ လ င

ရည ြေန းလဦးမရတးပ ြေားနန း နင ./သ ြေဟတ သယဇြောတယတ မလ ြောလြောြေ တ အတ က

ဤဦးတည လြေ းမကကြောင းြေျြေားက ခပင ဆင နင ပေါသည ။ ြေဝေါ ခ ခခြေ းစတ ခဖြောသးသတ ြေအတ က မခြေအသးချ

လလြေားချက ြေျြေားက ဥပြေြောအြေားခဖင ခန ြေန းချက နင ပတ သက မသြော ြေဝေါ ရည ြေန းချက တ က

ခပြလပ မပးနင သည ဆန းသစ မသြော ြေက ခရ အမကြောမနြောြေစ မြေြော ယ ြေျြေားက အမခခခနင ပေါသည ။

ပ ၂၀။ ခန ြေန းချက ြေမဘြောင ကန သတ ချက ြေျြေား

- 43 -

လြောအ အပလမကးရင းထြေြောမပးထြေားတ လလြေားချက scenario က ချန ညြကကဖပး ပဖပး စတ ဝင စြေားဖ ယ

မကြောင းတ ဖြေြ ခပ ထးတက လြောြေ scenario က ဖန တးကကြေည ။ scenario ဟြော ဖြေြ ခပမတ ြေြောလဦးမရ

သသသြောသြော ြေျြေားခပြေားလြောတ ြေမဝးမတြောတ အနြောဂတ က ပမဖြော ပေါလြေ ြေည ။ ေါမနြောက ြေြော

အမဆြောက အဦမတ ၊ စက ြေလပ ငန းမတ စတ တည မဆြောက မရး ဧရယြောမတ တးတက လြောြေ ဆက ဖပး

ခဖစ လြောပေါြေယ ။ ပဖပး တတကျကျ ဆရရင ၂၀၁၀ နင ၂၀၂၀ နစ ြေျြေားကကြေား အထြေြော ဖြေြ ခပဧရယြောမတ ဟြော

နစ စဉ ၁၀% ထက ပဖပး တးတက လြောပေါလြေ ြေယ ။ scenario က အလ န အကျန ခဖစ မနြေယ

ထင ရလင ကစြေား၊ လဖ ဖဖြးြေမတ ရ ပတ ဝန ကျင အမပေါ သက မရြောက နင ြေ အလြေားအလြောမတ က မလလြော

ဘ အသးခပြနင ပေါြေယ ။

Model parameters/ scenario parameters ကသ ြေားပေါ

ြေြော ‘Model parameters/Scenario parameters’ထြေြော မခြေအသးချဝန မဆြောင ြေ မတ ရ

လလြေားချက demands မတ က မခပြောင းလက ခခင ခဖင သင ကယ ပင scenario က

သတ ြေတ နင ပေါြေည ။ ကစစြေြော တနစ ချင းစရ ‘Build up area’ အတ က လလြေားချက demand

ကမခပြောင းပေါြေည ။

‘Scenario parameters’ အခန းြေြော တနစ ချင းစအတ က မအြောက ပေါ တန ဘးမတ က ထည ပေါ။ (Ctrl

+ c နင Ctrl + v သးဖပး excel ဖင ကမန ဇယြေားက ကးယနင ပေါတယ )

year Built-up areas [ha]

2010 44800

2011 53000

2012 57000

2013 64600

2014 73000

2015 80000

2016 87000

2017 93000

- 44 -

2018 100000

2019 110000

2020 120000

ခန ြေန းချက အတ က လလြေားချက မတ က ခပြခပင ဖပးရင မြေြော ယ က run ပေါ။ မြေြော ယ က run တြော

ဖပးသ ြေားရင Map Comparison Kit ထြေြော ရလြော မတ နင းယဉကကည ပေါ။

MCK တ င အပင း ၄.၅ ‘Display and compare simulation results’က လပ လ ရခတ ရဖပးသြေား

.log file ထသ မနြောက ဆး အသ င တဖန တး မခြေပ က ထည ပေါ။ ရလြော ြေျြေားက ြေလကနဦး နစ နင

နင းယဉပေါ တခခြေား အသ င တဖန တး ရလြော ြေျြေားနင လည း နင းယဉပေါ။

၇. ဧရယာမဝါဒပ စ (လလေကျငေခနး)

မခြေြောက ြေျြေားစ ြောမသြော စြေကန းနင ြေဝေါ တန ဆြောပလြော တ က အနြောဂတ မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင း

လြေ းမကကြောင း က လြေ းြေးဘ အသးခပြနင ပေါတယ ။ မလကျင ခန းြေြော ကလြေ န ခန ြေန းချက တစ ခထြေြော

အမကကြောင းအရြောြေြော သင ဘယ မလြောက ပေါဝင နင ြေလဆတြော ရြောမဖ ကကည ကကြေယ ။ အတ က

ဘယ ဧရယြောမတ အတ က ဘယ မနရြောဆင ရြော ြေဝေါ မတ ချြေတ ထြေားတယ ဆတြော ညန ခပတ မခြေပတစ ခ

လပေါြေယ ။ တချြ ြေဝေါ မတ က ဧရယြောတစ ခခြေြော မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင း အြေားလးက

တြေားခြေစ ထြေားပေါတယ ။ ဥပြေြော သစ မတြောကကြးဝင းထြေြော အမခပြောင ခတ ထ င ြေက တြေားခြေစ ထြေားပေါတယ ။

တခခြေားြေဝေါ မတ က ဥပြေြော စက ပျြးမခြေသတ ြေတ ထြေားတမနရြောြေြော ဖြေြ ခပတည မဆြောက ြေ တြေားခြေစ

ထြေားခခင းတ လ သတ ြေတ မခြေအသးချြေ မခပြောင းလခခင း တစ စစက တြေားခြေစ ထြေားပေါတယ ။

မလကျင ခန းြေြော သတ ြေတ ဧရယြောမတ ထြေြော မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းအြေားလး တြေားခြေစ ထြေားတ ြေဝေါ

မတ ကပ အသးချပေါြေယ ။

- 45 -

၇.၁. ထတပယရမညေအလ ာများထညေသငးစဉးစား ခငး

ဧရယြော ကန သတ ခခင း ဖင မတ က ဘယ မနရြောြေြော မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းမတ ခ င ြေခပြထြေားဘး

ဆတြောမတ ညန ခပဘ ရြောအတ က သးနင ပေါတယ ။ နြေနြော မခြေပြေျြေားက case study application ထြေြော

မပးထြေားဖပး user-interface ကမနဖပးမတြော ‘Exclusion layers’ အခန းထက ‘Application

characteristics’ tab ထြေြော မရ းချယ နင ပေါတယ ။

‘region _park.fil’ ဖင ြေြော ဘယ မနရြောြေြော မခြေအသးချြေ မခပြောင းလခခင းကန သတ ထြေားတယ ဆတြော

သတ ြေတ ထြေားတ ကြောက ယ ထြေားသည ဧရယြောမခြေပ ပေါဝင ပေါတယ ။ မခြေပက ပ-၂၁ ြေြောခပထြေားမပြေ၊

အသ င တဖန တးြေ ရလြော ြေျြေားက ထည သ င းတ နည းလြေ းအလြေားတ ASCII ရပ စတြောဖင အမနနင GIS

ထြေြော လည း ထည သ င းနင ပေါတယ ။ နြေနြော မနရြော ကန သတ ဖင ဟြော မခြေအသးချြေ မခပြောင းလခခင း

ခ င ခပြြေထြေားတ သဘြောဝထန းသြေ းမရး ဧရယြောမတ က ကယ စြေားခပြပေါတယ ။

ပ ၂၁။ တည မနရြောဆင ရြော ကန သတ ချက ြေျြေား၏ နြေနြောပ

CLUMondoက ဖ င ထြေားဖပးသြေားြေဟတ ရင start လပ ဖပး Laos application ကဖ င လက ပေါ။

- 46 -

Application characteristics tab ရ ‘Exclusion layers’ အခန းကသ ြေားပေါ။ မလြောမလြောဆယ ြေြော

သြောြေန မ သမခြေပ (ဖယ ထတ ခခင းြေပေါ) ကမရ းချယ ထြေားတြောခခစ ပေါတယ ။ ေါက မရ ြေြောရတ ratio

ခလပ ကနပ ဖပး region_park ဖယ ထတ အလြော ကမခပြောင းပေါ။

တခခြေား ြေကန သတ ချက မတ ကြေခပင ပ၊ မြေြော ယ က ခပန ဖပး run ပေါ။မြေြော ယ က run တြော ဖပးသ ြေားရင

Map Comparison Kit ထြေြော ရလ မတ က ကကည ရနင းယဉပေါ။

MCK တ င အပင း ၄.၅ ‘Display and compare simulation results’က လပ လ ရခတ ရဖပးသြေား

.log file ထသ မနြောက ဆး အသ င တဖန တး မခြေပ က ထည ပေါ။ ရလြော ြေျြေားက ြေလကနဦး နစ နင

နင းယဉပေါ တခခြေား အသ င တဖန တး ရလြော ြေျြေားနင လည း နင းယဉပေါ။

၇.၂. အ ခားထတပယရမညေအချကအလကများ

အြေျြးသြေားဥယျြောဉမတ ဖပးမတြော မရထမတ နင နးတ သ ြေဟတ ကပ မနတ ကြောက ယ ထြေားတဧရယြောမတ ၊

သတ ြေတ မခြေဆလြောမပေါ ရ မလ ြောမစြောက ဧရယြောမတ သ ြေဟတ အခြေင တစ ခရ အထက ရတ ဧရယြောမတ

စသည တ ကသ တခခြေားကန သတ ချက မတ လည း လပ နင ပေါတယ ။ ဥပြေြောြေြော အလ န ခြေင တဧရယြောမတ

(၁၀၀၀ ြေတြောရ အထက ရ ဧရယြောမတ ) ကဖယ ထတ ထြေားတ မခြေပတစ ခက အသးခပြပေါြေယ ။

မနရြောဆင ရြော ြေဝေါ ဟြော မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင းရ အကျြးဆက အမနနင ပတ ဝန းကျင ယယ င း ပျက စးြေ

ပ၍ ခစြေားရနင တ ခြေင ြေြေားတ ဧရယြောမတ က ကြောက ယ ပေါတယ ။ လ ယယ င းပျက စးြေြေျြးရ ဥပြေြော

အနည းငယ ကမတြော သစ မတြောခပြန းတးခခင း သ ြေဟတ ခြေင ြေြေားတ ဧရယြောြေြောရတ ဖြေြ ခပဧရယြောမတ

သသြောစ ြော တးပ ြေားလြောခခင း တ ခဖစ ပေါတယ ။

‘Application characteristics’ tab ရ ‘Exclusion layers’ အခန းကသ ြေားပေါ။ ဖပးမတြော

ဖယ ထတ အလ ြော အမနနင ‘region_1000.asc’ ကမရ းပေါ။

- 47 -

တခခြေားကန သက ချက မတ က ြေခပင ပ မြေြော ယ က တခေါခပန ဖပး run ပေါ။ မြေြော ယ က run တြော

ဖပးသ ြေားရင Map Comparison Kit ထြေြော ရလြော မတ က ကကည ရနင းယဉပေါ။

MCK တ င အပင း ၄.၅ ‘Display and compare simulation results’က လပ လ ရခတ ရဖပးသြေား

.log file ထသ မနြောက ဆး အသ င တဖန တး မခြေပ က ထည ပေါ။ ရလြော ြေျြေားက ြေလကနဦး နစ နင

နင းယဉပေါ တခခြေား အသ င တဖန တး ရလြော ြေျြေားနင လည း နင းယဉပေါ။

ြေတ ချက ။ GIS ကသးဖပးမတြော ကယ ပင ဖယ ထတ အလြောမတ က ခပြလပ နင ပေါတယ ။ ဥပြေြောမတ ကမတြော

မရထရ အက ြောအမဝး တစ ခခ အတ င းဧရယြောမတ ကမန သတ ြေတ မလ ြောမစြောက အထက ြေြောရတ

ဧရယြောမတ ၊ လြေ းမတ ကမနအလ န မဝးက ြောတ ဧရယြောမတ ထ စသည ခဖင အြေျြးြေျြးရနင ပေါတယ ။ ‘add

exclusion layer’ ကနပ ဖပးမတြော သင ရ ကယ ပင ဖယ ထတ အလြောမတ က သးကကည နင ပေါတယ ။

အလြောမတ က သင ရ မခြေအသးချြေမခြေပနင မ သမခြေပမတ နင အတင းအတြောချင း တတကျကျ တညမနြေ

ရဘ လအပ တယ ဆတြောကလည း ြေတ ထြေားပေါ။ User manual ြေြော လအပ မသြော မ တြောြေျြေားနင

ပတ သက တ အချက အလက မတ ပဖပးမတ နင ြေည ခဖစ ပေါသည ။

၈. သငေလတာလသာရဂရကရငးပ စ ဖငေခ ခမးစတ ဖာလလေလာ ခငး (လလေကျငေခနး)

မလကျင ခန းြေြော မလြော ဂျစ စတစ ရဂရက ရင း ခ ခခြေ းစတ ခဖြောြေ (logistic regression analysis)

ခပြလပ ခခင းခဖင သင မလ ြော ြေ အမကကြောင းြေျြေား (suitability factors) ရ သသြောထင ရြေားြေက ခ ခခြေ းစတ ခဖြော

ကကည ကကပေါြေည ။ Logistic regression analysis တစ ခသည တစ ခ သ ြေဟတ တစ ခထက ပတ

Explanatory variables ကန းရင မတ (မခြေဆလြောအြေျြးအစြေား၊ အခြေင ၊ သ ြေားလြောဆက သ ယ နင ြေ

စသည ကသ ) တ နင Explained variables ကန းရင မတ (မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားတခခ) တ အကကြေား

ဆက သ ယ ြေက ခန ြေန းပေါသည ။

- 48 -

CLUMondoက ဖ င ထြေားနင ဖပးသြေားြေဟတ ပေါက start လပ လက ပေါ။ ဖပးမတြော Laos application

က ဖ င ပေါ။ တခခြေား ြေကန သတ ချက မတ က ြေခပင ပေါနင ။

ပထြေဆး Regression analysis/ Sampling အခန းထက ‘Update correlation matrix’

ခလပ ကနပ ဖပး ဆက သ ယ ြေ တန ဘး (Correlation values)မတ က တ က ပေါ။

တ က ချက ခခင း ဖပးသ ြေားလ င lookup ဇယြေားထြေြော multicollinearity တန ဘးမတ က

ခြေင မတ နင ြေြောခဖစ ပေါတယ ။ သင မလ ြော ြေခပ အလြောမတ ထက တစ စတစ ခဟြော

တခခြေားသင မလ ြော ြေခပအလြော မတ နင အလ န ဆက သ ယ မန (highly correlated)

မနသလြေားဆတြော တန ဘးမတ က မခပြောပေါြေယ ။ သင တင မလ ြောက ပတ တ ခ ခခြေ းစတ ခဖြောြေတစ ခ

အတ က သင မလ ြော ြေခပ အလြောမတ ဟြော လမလြောက စ ြော က ခပြေား ခခြေားနြေားမနရပေါြေယ (ဆက သ ယ ြေ

ရြေမနမစရပေါ)။

ဆမလ ြော မသြော သင မလ ြော ြေခပအလြောမတ က မရ းပေါ။ အလြောမတ က သတ ရ ဆက သ ယ ြေတန ဘးက

၀.၈ ထက နြေယ ဆရင ထည သ င းဘ မရ းချယ နင ပေါတယ ။ တစ ခ သ ြေဟတ တစ ခထက ပတ

မခြေပမတ ဟြော သသြောစ ြော ဆက သ ယ မနြေယ ဆရင (၀.၈ ထက ပပေါက) ပမတ ထက တစ ခကသြော

မရ းချယ နင ပေါတယ ။ ၂ ခစလး ြေမရ းရပေါ။ တစ ခနင တစ ခ ဆက သ ယ ြေမနတ သင မလ ြော ြေခပ

မခြေပမတ က မရ းချယ ဖပးပေါက ‘Take sample’ ကနပ ပေါ။

- 49 -

ပ ၂၂။ correlation matrix တ က ချက ခခင း

ယခ သင ဟြော ‘Parameter selection’ အခန း (ပ-၂၃) ထက coefficients မတ က

တ က ချက နင ပေါဖပ။ မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား တစ ခကမရ းပေါ။ ဖပးမတြော

သင မလ ြော ြေခပအလြောမတ အြေားလး ကမရ းဖပး ‘calculate coefficients’ ကနပ ခခင းခဖင coefficients

မတ က တ က ချက ပေါ။

ထည သ င းရန အရည အမသ းြေဘ သင မလ ြော ြေခပအလြောတစ ခဟြော မရ းချယ ထြေားတ မခြေအသးချြေ

အြေျြးအစြေားနင သသြောထင ရြေားစ ြော ဆက သ ယ ြေရရပေါြေယ ။ ဆလတြောက သသြောထင ရြေားြေတန ဘး က ၀.၀၅

ရ မအြောက ြေြောရရပေါြေယ ။ ၀.၀၁ ရ မအြောက ြေြောဆရင ပမကြောင းပေါတယ ။ ြေကန သတ ချက နင

သသြောထင ရြေားြေ တန ဘးမတ ဟြော သင မလ ြော ြေခပအလြောမတ အမရအတ က အမပေါ ြေတည မနတအတ က

ြေန ကန တ သင မလ ြော ြေခပမခြေပ အစမတ က အထပ ထပ ရြောမဖ ဘ လအပ ပေါြေယ ။

အနည းဆး သသြောထင ရြေားြေရတ သင မလ ြော ြေခပအလြောမတ က သ တန ဘး ၀.၀၅ တ ကကးမနသြေ

မရ းချယ ထြေားတထက ခပန ခဖြတ (unselect)ပေါ။ကျန တ သင မလ ြော ြေခပအလြောမတ ဟြော

သသြောထင ရြေားလြော ဖပး အလြောမတ ၇ ခမအြောက သြောကျန မအြောင ေါကအကကြေ ကကြေ လပ ပေါ။

- 50 -

တချြကစစမတ ြေြော ကလြေ န က ‘Could not find a stable solution’ ဆတ ြေက မဆ နင

အသမပးပေါလြေ ြေယ ။ ြေကန သတ ချက မတ က စစ မဆးပေါ။ လကစစြေြော သင မလ ြော ြေခပအလြော တစ ခ

သ ြေဟတ နန က unselect လပ ဖပး ခပန ကကြးစြေားလပ ကကည ပေါ။

သင တင မလ ြောက ပတ ဆးခဖစ တ သင မလ ြော ြေခပအလြောမတ အြေျြေားဆး ၇ ခ မရ းချယ ဖပးမသြောအခေါ၊

coefficients မတ က ခပန တ က ပေါ ဖပးမတြော ‘Use this coefficients’ က နပ ပေါ။ နည းအြေားခဖင

‘Model parameter’ tab ထြေြော ‘Regression parameters’ ြေက ထရစ က update လပ ပေါြေည ။

မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေား တစ ခချင းစအတ က အလြေားတ ြေကန သတ ချက မရ းချယ ခခင း

အဆင မတ က ခပြလပ ဖပး၊ သတ ရ ြေကန သတ ချက တန ဘးမတ က သးပေါ။

ြေတ ချက ။ ‘Parameter selection’ ဝင း း ရ မအြောက မခခြေြော၊ ြေျဉးမက းမအြောက ရဧရယြောအမပေါြေြော

အချက အလက တစ ခ ‘AUC’ တန ဘး ရပေါတယ ။ တန ဘးက တ က ချက ထြေားတ ရဂရက ရင းရ

ြေန ကန ြေက ကယ စြေားခပြဖပး၊ ၀ နင ၁ ကကြေားရ တန ဘးတစ ခ မဖြော ခပမပးပေါသည ။ ၀.၉ ထက ကကးတ

တန ဘးက လမလြောက တ ြေန ကန ြေက ခပဖပး၊ ၀.၈ နင ၀.၉ ကကြေားတန ဘးကလည း မကြောင းဖပးမတြော၊ ၀.၇ နင

၀.၈ ကကြေား တန ဘးကမတြော ြေန ကန ြေ သင တင ပေါတယ ။ ၀.၇ မအြောက တန ဘးကမတြော ညဖျင းတ ြေန ကန ြေ

ကယ စြေားခပြဖပး ၀.၆ မအြောက တန ဘး ဆရင ြေမကြောင းဘးြေတ ပေါ။ နည းခဖင သင မလ ြော ြေခပအလြောမတ နင

သတ ရ regression coefficients မတ က ကလြေ န ြေြော သခြေင နင ပေါတယ ။

- 51 -

ပ ၂၃။ regression coefficients ြေျြေားက တ က ချက ခခင း

၉. အသ းချနညးအသစ ဖနတး ခငး (လလေကျငေခနး)

ဖပးခတ မလကျင ခန းမတ ြေြောCLUMondoမြေြော ယ က စးစြေ းခဖပး အဝင ဖင အြေျြးြေျြးနင ခန ြေန းချက က

ဘယ လ သင တင မအြောင လပ ရြေည က မလလြောခကကဖပး ခဖစ သည ။ ဤမလကျင ခန းတ င သင ကယ တင

Laos case study အတ က အပလမကးရင း အသစ တစ ခ ခပြလပ ရန အဆင လက လြေ းခပသ ြေားပေါြေည ။

လြောအအတ က ရဖပးသြေားအပလမကးရင း လပ ဘ သးခတ အလြေားတမ တြော အတင းသးဖပး ၂၀၁၀ နစ နင

၂၀၂၀ နစ ြေျြေားအကကြေား မခြေအသးချြေ မခပြောင းလခခင း အသ င တဖန တးြေတစ ခက လပ ကကြေည ။

အဆငေ ၁။ CLUMondo အသငတဖနတး ခငး စမ ကနး အသစတစခ စတင ခငး

- 52 -

CLUMondoကစပေါ၊ ေါမပြေ ရဖပးသြေား အပလမကးရင း ြေဖ င ပေါနင ။ ေါအစြေား၊ File/New project

ကမနဖပး ပမရြောဂျက အသစ တစ ခ စတင ပေါ။ ‘New Laos application’ လြေျြး သင တင တ

အြေည တစ ခမပးပေါ၊ ဖပးမတြော အတ က directory ( ပ- ၂၄) ကသတ ြေတ ပေါ။ ‘Next’ ကနပ ပေါ။

ပ ၂၄။ အသ င တဖန တးခခင းအသစ တစ ခ စတင ခခင း

ကနဦး မခြေအသးချြေမခြေပနင မ သ မခြေပ က ညန ပေါ။ မ တြောမတ က Laos/Data

ြေြောမတ နင ပေါြေည ။ ကနဦး မခြေအသးချြေမခြေပ အတ က ‘cov_all.0.asc’ကသးဖပး၊

မ သမခြေပအတ က ‘region1.asc’က သးပေါ (ပ - ၂၅)။

မဆြောဝလ က မခြေအသးချြေ အတန းအစြေား အမရအတ က က အလလ ြေတ ြေပေါြေည ။သ မသြော

ေါမတ နင တ ဖက မနတ အြေည မတ ကမတြော သြေည ြေဟတ မချ။ ေါမကကြောင

ေါကလပ မပးဘ လပေါြေယ ။ မခြေအသးချြေ အတန းအစြေား မတ ရ အြေည မတ က တည းခဖတ ဖပး၊ ပ -၂၆

ြေြော ခပထြေားတ ဥပြေြော အတင း legend အမရြောင မတ တည းခဖတ ပေါ။

မတချက။မြေြော ယ အပလမကးရင းက ခပည စစ ြော ခပြလပ ဖပးတမနြောက ြေြော၊ မခြေအသးချြေ မတ ရ

အြေည မတ က ခပင လ ရနင ြေည ြေဟတ မတြောပေါ။ ထ မကကြောင အဆင က အလ င စလ သ ြေားတြောထက ြေြော

တစ ခေါထ နြောြေည အခပည အစ မပးလက ရင မကြောင းပေါတယ ။

- 53 -

ပ ၂၅။ ကနဦး မခြေအသးချြေပနင မ သမခြေပ သတ ြေတ ခခင း

ပ ၂၆။ မခြေအသးချြေ အြေျြးအစြေားြေျြေားနင အမရြောင ြေျြေားနြေနြော

မခြေအသးချြေ အြေားလးက အြေည နင အမရြောင မပးဖပး မနြောက ြေြော ‘next’ ကနပ ပေါ။

အသ င တဖန တးြေ၏ ကနဦး နစ က သတ ြေတ ပေါ။ နစ ဟြော ကနဦး မခြေအသးချြေမခြေပ

မပးထြေားတနစ နင သက ဆင ပေါတယ ။ လြောအ အပလမကးရင းအတ က သးထြေားသည ြေြော ၂၀၁၀ ခနစ

ခဖစ ပေါသည ။

မခြေအသးချ ဝန မဆြောင ြေ ြေျြေားကသတ ြေတ ပေါ ( ြေ ယ ြေြော မနြောင တ င လလြေားချက ြေျြေား demands

အခဖစ သတ ြေတ ြေည ထတ ကန သ ြေဟတ ဝန မဆြောင ြေ)။ ဤ မခြေအသးချြေြေျြေားနင ဝန မဆြောင ြေ

မတ ရ ဆက သ ယ ချက ဟြော flexable ခဖစ တယ ဆတြော သရပ မဖြော ခပရန ြေြော လလြေားချက demands

- 54 -

နစ ခ ‘Build-up area’ နင ‘Staplecrops’က အသးခပြပေါြေည ။ ဘြောသြောခပန ြေမပးရန ၊ ြေြော ယနစ

ထည သ င းမပးရင မကြောင းပေါတယ (ပ - ၂၇)။ ယနစ မတ က နြေနြော အပလမကးရင းထကဟြောနင

က ြောခခြေားမနတြောက သတထြေားပေါ။

ပ ၂၇။ ကနဦးနစ နင အသးချမခြေလလြေားချက ြေျြေား သတ ြေတ ခခင း

Application ထည သ င းခခင း ဖပးစးရန ‘Finish’ ကနပ ပေါ။

စြေချက က အသစ ခပြလပ ဖပးခဖစ မသြော လည း၄င းထတ င ြေကန သတ ချက ြေရမသး၍မသြော ၄င း၊

အမခခခခပြဖပး မခပြောင းလြေြေျြေားက အသ င တဖန တးရြေည မ တြောြေျြေား

ြေျြေားခပြေားလ န းမနမသြောမကကြောင ၄င း၊ run လပ လ ြေရနင မသးပေါ။ မနြောက အဆင ြေြော အပလမကးရင း၏

ဝမသသလကခဏြောြေျြေားက ခပင ဆင ကကြေည ။

လပ ငန းတးတက ြေက အချန ြေမရ း ‘Save’ခလပ ကနပ ဖပး သ ြေဟတ File/Save project အြေားခဖင

သြေ းဆည းထြေားနင ပေါသည ။

The next step is to fill the, yet almost empty, application with the necessary data.

အဆငေ ၂။ အပလလကးရငး၏ ဝလသသလကခဏာများက ပငဆင ခငး

- 55 -

မနြောက အဆင သည ဘြောြေ ြေရမသးမသြော အပလမကးရင းတ င လအပ သည မ တြောြေျြေား

ထည သ င းရန ခဖစ ပေါသည ။ ၄င းကစတင ရန သင မလ ြော ြေခပအလြောြေျြေား ထည သ င းရန လအပ ပေါြေည ။

Application characteristics/suitibality layers ထတ င ‘Add suitability layer’ ကနပ ဖပး

sc1gr0.fll ကမရ းပေါ။ ၄င းက ‘w_3_ab2k’ ဟအြေည မပးပေါ။ ‘Create a new legend’ ကမရ းဖပး

‘Edit legend’ ကနပ ပေါ။ ဤသည အြေျြးအစြေားခပမခြေပတစ ခခဖစ ဖပး၊ legend အြေျြးအစြေားက

‘Categoric’ မရ းဖပး ‘Derive from map’ကနပ ခခင းခဖင အလလ ရရနင ပေါသည (ပ-၂၉)။

လအပ လ င အမရြောင ြေျြေားလည းမရ းနင ပေါသည ။ ‘Ok’မပေါကနပ ဖပး၊ ‘Create new legend’

မနရြောတ င အလြော၏ အြေည က ရက ထည ခခင းခဖင legend က သြေ းနင ပေါသည ။

အလြောတစ ခချင းစ၏ အမသးစတ မဖြော ခပချက က ‘Section 2. Case study’ တ င မပးထြေားပေါသည ။

ပ ၂၈။ သင မလ ြော ြေဆင ရြောအလြောြေျြေား

- 56 -

ပ ၂၉။ အြေျြးအစြေားခပမခြေပတစ ခအတ က Legend editor

ထ မနြောက ‘sc1gr1.fil’ ကထည ဖပး ‘access’ ဟအြေည မပးပေါ။ ဤသည ကန းဂဏန းမခြေပတစ ခ

ခဖစ ၍၊ legend က ြေြောသးခခြေားရယရန လအပ ပေါသည ။ တဖန ၊ legend အသစ တစ ခ ခပြလပ ပေါ။

‘numeric’ legend အြေျြးအစြေားကမရ းဖပး၊ ‘Number of classes’ အခန းတ င အတန းအစြေား ၁၀ ခ

မရ းပေါ။ ထ မနြောက ၊ ‘Generate class bounds’ ကနပ ပေါ၊

‘Choose automatically’ ကမရ းဖပးမနြောက ၊ ‘Find best scale’ ခလပ ကနပ ပေါ (ပ - ၃၀)။ ‘Ok’

ကနပ ၍ window က ပတ ဖပးမနြောက ၊ ‘Generate labels’ ကနပ ပေါ။ မနြောက ဆးတ င Generate

colors’ ကနပ ၍ အမရြောင ြေျြေားကမရ းချယ ပေါ။ ၄င းတ က ခပြလပ ဖပးမနြောက ၊ window က ပတ ဖပး

Generate new legend’ မနရြောတ င အြေည မပးပေါ။ ကန းဂဏန းမခြေပ အြေားလးအတ က

အလြေားတခပြလပ ပေါ။

ြေတ ချက ။ မနြောင အပလမကးရင းြေျြေားတ င ရဖပး legends ြေျြေားကလည း ထည သ င းမပးနင သည ။

ထ မကကြောင အချန တင း legends ြေျြေားက တည းခဖတ ရန ြေလမပ။ သင မလ ြော ြေခပမခြေပတစ ခ၏ အြေည က

သတ ြေတ မပးဖပး မခြေပက loading လပ မသြောအခေါ ‘Generate new legend’ ကမရ းချယ ပေါ။ ထ မနြောက

- 57 -

‘Edit legnd/ Import’ ကနပ ကြော legend ဖင က load လပ ပေါ။ legend အတ က သက ဆင ရြော အြေည

ရက ထည ပေါ။

သင မလ ြော ြေခပအလြောြေျြေား ထည သ င းခခင း ဖပးစးသ ြေားမသြောအခေါ၊ ‘Suitability layers’ tab သည

နြေနြော ပ - ၂၈ အတင းခြေင မတ ရပေါြေည ။ သင မလ ြော ြေခပအလြောတင းက ‘Show’ ခလပ ကနပ ၍

ဖ င ကကည နင ပေါသည ။

ပ ၃၀။ Generate class bounds of a numeric map

မနြောက အဆင တ င ၊ ‘Land-use services’ ြေျြေားက သတ ြေတ မပးရန လအပ ပေါသည ။ မခြေအသးချ

ဝန မဆြောင ြေြေျြေား ြေက ထရစ သည မခြေအသးချ သတ ြေတ ဝန မဆြောင ြေ ဥပြေြော ဖြေြ ခပမခြေ ၁ ကလြေတြော

အတ က သ ြေဟတ သးနအထ က အတ က မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား တစ ခ၏ ဆလ တစ ခ၏

ထပ လပ နင စ ြေ းအြေားက သတ ြေတ ပေါသည ။ ဤ ခန ြေန းချက ြေျြေားသည သြောြေန အြေားခဖင

မ တြောအချက အလက ြေျြေားမပေါအမခခခဖပး၊ အသးခပြမသြော ယနစ အမပေါ ြေတည ပေါသည ။

ဥပြေြော၊ တည မဆြောက မရးမခြေအတ က လလြေားချက က စက ယြေားကလြေတြော ခဖင မဖြော ခပနင ပေါသည ။

မခြေအသးချြေမခြေပတ င ဆလ တစ ခ၏ ပမဖြော စ ြေ းအြေား သည ၂ ကလြေတြော ခဖစ ၍၊ ဆလ တစ ခသည ၄

- 58 -

ကလြေတြော စက ယြေား ခဖစ ပေါသည ။ သ ရြောတ င ဖြေြ ခပမခြေအခပင မကျးရ ြောြေျြေားခဖစ သခဖင အဖြေတြေ း

စက ပျြးမခြေဆလ တစ ခစတ င တည မဆြောက မရးမခြေအနည းငယ ပေါဝင နင ပေါြေည ။

အလြေားတပင ၊ အဓက သးနြေျြေားက မခြေအသးချစနစ အြေျြးြေျြးခဖင အမရအတ က အြေျြးြေျြး

ထတ လပ နင ပေါသည ။ စပေါးခင း တစ ဧကြေ နစ စဉ လြောအနင ငတ င ၄၀၀၀ ကလဂရြေ ခန

ထတ လပ နင ပေါသည ။ သ မသြော အဖြေတြေ းစက ပျြးမခြေ ဆလ တစ ခအတ င းရ မခြေြေျြေားအြေားလးက

စပေါးထပ လပ ြေအတ က သးစ လြေ ြေည ြေဟတ မချ၊ ထ မကကြောင ၊ ဆလ တစ ခ၏ စပေါးထတ လပ ြေ က ၇၅ % ×၄

(တန /ဟက တြော) × ၄၀၀ (ဟက တြော/ဆလ ) = ၁၂၀၀ တန ခန ြေန းနင ပေါသည ။

မခြေအသးချ ဝန မဆြောင ြေ ြေက ထရစ ြေျြေားတ င ပ - ၃၁ ဥပြေြော မပးထြေားသကသ ခဖည သ င းပေါ။

ပ ၃၁။ မခြေအသးချ ဝန မဆြောင ြေြေျြေား ြေက ထရစ

ြေတ ချက ။ သင ကယ ပင မ တြော သးမသြောအခေါ သင မလလြောဧရယြော အတ င းရ မခြေအသးချြေစနစ အြေား

ခ ခခြေ း စတ ခဖြောြေ တစ ခအမပေါ အမခခခ၍ ဤ တန ဘးြေျြေားက သတ ြေတ ပေါ။ တန ဘးြေျြေားသည

မလလြောဧရယြော တစ ခအတ င းရ မခြေအသးချဝန မဆြောင ြေတစ ခ ရရရန သတ ြေတ မခြေအသးချြေအြေျြးအစြေား

- 59 -

တစ ခ၏ ပျြေ းြေ တန ဘးအမပေါ အမခခခထြေားပေါသည ။ ထကသ ခ ခခြေ းစတ ခဖြောြေ အတ က သးစ မသြော မ တြော

ြေျြေားြေြော မခြေဖးလြေ းြေမခြေပြေျြေားြေ စက ပျြးမရး သန းမခေါင စြောရင းြေျြေား၊ ပင ဆင ခ င ြေျြေားနင ကျြေ းကျင

ပညြောရင တ ၏ အယအဆြေျြေားအထ အြေျြးြေျြး ခဖစ နင ပေါသည ။

‘Application characteristics’ အခန း၏ မနြောက ဆးအဆင သည ဖယ ထတ အလြောြေျြေား

သတ ြေတ ရန ခဖစ ပေါသည ။ နြေနြောတ င လြောအနင င အြေျြးသြေားဥယျြောဉ က န ယက ၏ မခြေပက

သးထြေားပေါသည ။

‘Add exclusion layer’ မပေါတ င နပ ၍၊ region_park.fil မခြေပ ကထည ပေါ။ Spatial policies

အခန းတ င ခပထြေားသကသ numeric map တစ ခအတ က legend က သတ ြေတ ပေါ။

အဆငေ ၃။ ရဂရကရငး ခ ခမးစတ ဖာမ ပြလပ ခငး

အပလမကးရင း ခပြလပ ခခင းတ င မနြောက အဆင သည ရဂရက ရင း ခ ခခြေ းစတ ခဖြောြေ ခပြလပ ခခင း

ခဖစ ပေါသည ။ ရဂရက ရင း ခ ခခြေ းစတ ခဖြောြေ ခပြလပ ခခင း၏ ရလ ြေျြေားသည မခြေအသးချြေ

တစ ခချင းစအတ က လအပ သည က ြေတ ပေါ။

အဆငေ ၄။ မဒယနင ေ ခန ေမနးချက မလဘာငကန ေသတချကများ သတမတ ခငး

ရဂရက ရင း ခ ခခြေ းစတ ခဖြောြေ ခပြလပ ခခင းဖပးစးမသြောအခေါ model parameters အခန းတ င

ြေ ယ ြေမဘြောင ကန သတ ချက ြေျြေားအြေားလး ကခဖည မပးရန လပေါြေည ။ အချြကစစြေျြေားတ င

အပလမကးရင းခပြလပ စဉက သတ ြေတ မပးခမသြော တန ဘးြေျြေားအတင းထြေားနင ပေါသည ဖပး၊

အခခြေားကစစြေျြေားတ င တခခြေားတန ဘးြေျြေားမပးရန လအပ ပေါသည ။ ‘Model parameters’

နင အမသးစတ မဖေါ ခပချက အြေား ‘Land use change scenario modeling (exercise)’

အခန းတ င မတ ရနင ပေါသည ။

ပထြေဦးစ ြော မခပြောင းလြေအစဉက သတ ြေတ ရန လအပ ပေါသည ။ မခပြောင းလြေအစဉသည

လလြေားချက ကခဖည ဆည းရန မခြေအသးချြေက ြေည ကသ မခပြောင းရြေည က ြေ ယ က မခပြောသည နည းပညြော

- 60 -

ဆင ရြော ြေကန သတ ချက ခဖစ ပေါသည ။ အမခခခအြေားခဖင ဆလ ြေျြေားက ဂဏန းတန ဘး အနြေ ြေ အခြေင

မပးရြေည ။ ခြေင မသြောတန ဘးသည ခြေင မသြော မထြောက ပြေက ညန ခပပေါသည ။ ဆလသည ြေြော

တန ဘးအြေားလးက ထပ လပ ြေ သ ြေဟတ ဝန မဆြောင ြေ တန ဘး ၀ မပးြေည ြေဟတ ၊ တန ဘးအြေားလးက

ထပ လပ ြေ သ ြေဟတ ဝန မဆြောင ြေ တန ဘး ၁ က မပးြေည ြေဟတ ။

ဥပြေြောအတ က မခြေအသးချြေ အစဉတန ဘး က ပ - ၃၂ တ င မဖေါ ခပထြေားပေါသည ။

ပ ၃၂။ မခြေအသးချြေ အစဉတန ဘး

တယ၊ မခပြောင းလခခင း ခခနင ြေ အချက ြေျြေားက သတ ြေတ မပးရန လအပ ပေါသည ။ မလကျင ခန း-၂

တ င မဖြော ခပထြေားသကသ ၄င းတန ဘးြေျြေားသည ၀ ြေ ၁ အကကြေား ရပေါသည ။ ဤ အပလမကးရင း

အတ က နြေြေြော မခပြောင းလခခင း ခခနင ြေ တန ဘးြေျြေားက ပ-၃၃ တ င မဖြော ခပထြေားပေါသည ။

- 61 -

ပ ၃၃။ မခပြောင းလခခင း ခခနင ြေ တန ဘးြေျြေား

မြေြော ယ ြေကန သတ ချက ြေျြေား ခပင ဆင ခခင းတ င မနြောက အဆင သည မခပြောင းလခခင း ြေက ထရစ

သတ ြေတ ရန ခဖစ ပေါသည ။ ဤအခေါတ င ြေည သည မခပြောင းလခခင းြေျြေားက ခ င ခပြသည က

သတ ြေတ ဖပး၊ ဤမခပြောင လြေြေျြေား၏ သဘြောဝက ကြောလ သ ြေဟတ မနရြော ဆင ရြော

အကန အသတ ြေျြေားအရ သတ ြေတ ပေါသည ။ မခပြောင းလခခင းြေက ထရစ ြေည ကသ ခဖည ရြေည က

အမသးစတ ရင းလင းချက အတ က မလကျင ခန း ၂ ၏ မခပြောင းလခခင းြေက ထရစ အခန းက ကကည ပေါ။

လြောအဧရယြော အတ က နြေနြော မခပြောင းလခခင းြေက ထရစ တန ဘးြေျြေားက ပ - ၃၄ တ င

မဖြော ခပထြေားပေါသည ။

- 62 -

ပ ၃၄။ မခပြောင းလခခင းြေက ထရစ နြေနြော

ြေတ ချက ။ spreadsheet software (ဥပြေြော Excel, Open office Calc) တစ ခခြေ

ကးမခပြောင းခခင းြေက ထရစ ကလည း ကးယနင ပေါသည ။

မြေြော ယ ြေကန သတ ချက ချက ြေျြေားခပင ဆင ခခင း၏ မနြောက ဆးအဆင ြေြော

မြေ ြော ြေန းချက ြေကန သတ ချက ချက ြေျြေား ြေျြေားပင ခဖစ ပေါသည ။ ပထြေ အဆင ြေြော ကနဦး မခြေအသးချမခြေပတ င

မပးထြေားမသြော ဝန မဆြောင ြေြေျြေားက တ က ချက ရန ခဖစ သည ။ ၄င းြေြော ‘Land use services’ အတ က

သတ ြေတ မပးထြေားမသြော တန ဘးြေျြေားနင ကနဦးမခြေပတ င ပေါမသြော အတန းအစြေားတစ ခချင းစတ င ရမသြော

ဆလ ြေျြေား အမရအတ က တ အမပေါ ြေတည မနပေါသည ။

ဥပြေြောအြေားခဖင ဤစြောမစြောင တ င ဖြေြ ခပမခြေ ဆလ တစ ခတ င တည မဆြောက မရးမခြေ ၄

စက ယြေားကလြေတြောနင ၊ အဖြေတြေ း စက ပျြးမရးမခြေ ဆလ တစ ခတ င တည မဆြောက မရးမခြေ ၀.၀၂

စက ယြေားကလြေတြော နး ပေါဝင သည ဟယဆပေါသည ။ ကနဦး မခြေအသးချြေ မခြေပတ င ၊ ဖြေြ ခပမခြေ ၁၁၂

ဆလ နင ၊ အဖြေတြေ း စက ပျြးမရးမခြေ ၁၅၆၅ ဆလ ပေါဝင ပေါသည ။ ထ မကကြောင

တည မဆြောက မရးမခြေစစမပေါင းြေြော (4*112) + (0.02*14290) = 448 + 285.8 = 733.8 km2ခဖစ ပေါသည ။

အလြေားတပင ၊ ၂၀၁၂ခနစ ၏ အဓက စြေားမသြောက ကန ထပ လပ ြေက တ က ချက နင ပေါသည ။ ၄င းြေြော

အကကမပးထြေားမသြော ဂဏန းအတင းသးပေါက ၂၇၅၆၅၆၀၀ တန ခဖစ ပေါြေည ။ ကနဦး မခြေအသးချြေ မခြေပရ

ဆလ ြေျြေား အမရအတ က က Map Comparison Kit တ င လည း အလ ယ တက တ က ချက ရရနင ပေါသည ။

အနြောဂတ အသးချမခြေ လလြေားချက ြေျြေားြေြော ဥပြေြောအြေားခဖင နစ စဉတးတက ြေနန းက အသးခပြဖပး၊

သင သတ ြေတ သည အတင းပင ခဖစ ပေါြေည ။

သင အသ င တ ဖန တးလသည နစ အမရအတ က က သတ ြေတ ပေါ။ ဖပးမနြောက တစ နစ ချင းစအတ က

သတ ြေတ မခြေအသးချ ဝန မဆြောင ြေ အတ က လအပ ချက က ထည သ င းပေါ။ အနြောဂတ

- 63 -

မခြေအသးချြေမခပြောင းလခခင း အသ င တ ဖန တးချက သတ ြေတ ရန ‘Simulation duration’ တ င 15

years ကမရ းပေါ။

ထ မနြောက ဇယြေား၂ တ င မပးထြေားသည အတင း ၂၀၁၀ ခနစ အတ က မခြေအသးချ ဝန မဆြောင ြေ

လအပ ချက အတ က နြေနြော တန ဘးြေျြေားထည သ င းပေါ။

ဇယြေား ၂။. မခြေအသးချဝန မဆြောင ြေလလြေားချက ြေျြေား

built-up [ha] staple crops [tons]

2010 734 27565600

2011 748 28116912

2012 763 28679250

2013 779 29252835

2014 794 29837892

2015 810 30434650

2016 826 31043343

2017 843 31664210

2018 860 32297494

2019 877 32943444

2020 894 33602313

2021 912 34274359

2022 931 34959846

2023 949 35659043

2024 968 36372224

2025 988 37099668

အဆငေ ၅ ။ အသငတဖနတး ခငးနင ေ ရလဒများ ပသ ခငး

အဝင ဖင ြေျြေားအြေားလး ခပင ဆင ဖပး၊ စြောရင းအင းဆင ရြော ခ ခခင းစတ ခဖြောြေ ကခပြလပ ဖပး၊ ြေ ယ နင ခန ြေန းချက

ြေကန သတ ချက ြေျြေားက သတ ြေတ ဖပးသ ြေားမသြောအခေါ ‘Run’ ခလပ ကနပ ဖပး ြေ ယ က Run နင ပေါသည ။

မြေြော ယ က run တြော ဖပးသ ြေားရင Map Comparison Kit ထြေြော ရလ မတ က ကကည ရ နင းယဉပေါ။

MCK တ င အပင း ၄.၅ ‘Display and compare simulation results’က လပ လ ရခတ ရဖပးသြေား

.log file ထသ မနြောက ဆး အသ င တဖန တး မခြေပ က ထည ပေါ။ ရလ ြေျြေားက ြေလကနဦး နစ နင

နင းယဉပေါ တခခြေား အသ င တဖန တး ရလြော ြေျြေားနင လည း နင းယဉပေါ။

- 64 -

ဂဏ ယပေါတယ ။ သင ဟြော CLUMondo မြေြော ယ က အကကြေ း မအြောင ခြေင စ ြော ခပြလပ ဖပးပေါဖပ။ မြေြော ယ နင

ခန ြေန းချက ြေကန သတ ချက ြေျြေားက ချန ညြခခင းက ခန ြေန းချက အသစ တစ ခ တည မဆြောက ခခင း သ ြေဟတ

အစ န းမရြောက ြေကန သတ ချက ြေျြေား တန ဘးြေျြေား၏ အကျြးသက မရြောက ြေြေျြေား ရြောမဖ ခခင းခဖင လ ပ လပ စ ြော

စြေ းသပ စးစြေ းပေါ။

- 65 -

ကျမးကးများ

Eitelberg, D.A., van Vliet, J., Verburg, P.H., 2015. A review of global potentially available

cropland estimates and their consequences for model-based assessments. Glob. Change

Biol. 21, 1236–1248. doi:10.1111/gcb.12733

van Asselen, S., Verburg, P.H., 2013. Land cover change or land-use intensification:

simulating land system change with a global-scale land change model. Glob. Change Biol.

19, 3648–3667. doi:10.1111/gcb.12331

Verburg, P.H., de Koning, G.H.J., Kok, K., Veldkamp, A., Bouma, J., 1999. A spatial explicit

allocation procedure for modelling the pattern of land use change based upon actual land

use. Ecol. Model. 116, 45–61. doi:10.1016/S0304-3800(98)00156-2

Verburg, P.H., de Nijs, T., Ritsema van Eck, J., Visser, H., de Jong, K., 2004. A method to

analyse neighbourhood characteristics of land use patterns. Comput. Environ. Urban Syst.

28, 667–690.

Verburg, P.H., Soepboer, W., Veldkamp, A., Limpiada, R., Espaldon, V., Mastura, S.S.A.,

2002. Modeling the Spatial Dynamics of Regional Land Use: The CLUE-S Model. Environ.

Manage. 30, 391–405. doi:10.1007/s00267-002-2630-x

Verburg, P.H., Veldkamp, A., 2004. Projecting land use transitions at forest fringes in the

Philippines at two spatial scales. Landsc. Ecol. 19, 77–98.

doi:10.1023/B:LAND.0000018370.57457.58