การวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม

The Development of a Model for Integrating

Mental Health Service in Primary Health Care

กรองกาญจน แกวชง น าจต กลออน ดารงพล จนทรสด นฤมล สรยะ ปรยา ปราณตพลกรง ขนษฐา ชมสข ขนษฐา สนาคราช

โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข

ป 2558

บทคดยอ

วตถประสงค: การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) เพอศกษาสถานการณ

รปแบบ ปจจยส าเรจ ปญหาอปสรรค ในการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศ

ไทย และเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมทเหมาะสมกบบรบทของ

ประเทศไทย โดยแบงเปน 2 ระยะคอระยะท 1 การศกษาสถานการณการดแลผมปญหาสขภาพจตในบรการ

สขภาพปฐมภม ระยะท 2 การพฒนารปแบบการบรณาการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม

วธการศกษา: การคดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จากบคลากรสาธารณสข

ทรบผดชอบงานสขภาพจตในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลจากเขตบรการสาธารณสข 12 เขต เขตละ 2

คน รวมทงหมด 22 แหง จ านวน 24 คน แบงออกเปน 4 กลม จ าแนกตามรายภาค เพอถอดบทเรยนโดย

สนทนากลม (Focus Group) เกยวกบสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจและปญหาอปสรรคในการดแลผม

ปญหาสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมการ สมภาษณเชงลก (In-depth Interview) จ านวน 8 คน โดย

เปนตวแทนของแตละภาค ภาคละ 2 คน และการพฒนาเครองมอประเมนความเขมแขงของสถานบรการ

ปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต โดยการหาความตรงตามเนอหา (Content validity) ขอมลทไดมา

วเคราะหหาคาดชนความสอดคลอง Index of congruence; IOC) และค านวณหาคาความเชอมนโดยการหา

ความสอดคลองภายใน (Internal consistency) ดวยการวเคราะหสมประสทธแอลฟาของครอนบราค

(Cronbach’s alpha coefficient)

ผลการศกษา: 1) ปจจยส าเรจ ม 16 องคประกอบประกอบดวย 3 ดาน ไดแก 1) ปจจยน าเขา (Input) ไดแก

เจาหนาท งบประมาณ อปกรณ มาตรวดเครองมอ ผรบผดชอบ แหลงสนบสนน 2) ปจจยดานกระบวนการ (Process) ไดแก บคลากรมความร เครอขาย ฐานขอมล ทะเบยนผปวย และแนวทางการดแลผปวย สวนดาน 3) ผลลพธ (Outcome) ไดแก ผปวยเขาถงบรการ ผปวยไมเปนซ า ผปวยไมฆาตวตาย ผปวยมคณภาพชวตทดชมชนยอมรบ

2) รปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย คอการไดรบการปรกษาจากผเชยวชาญดานสขภาพจต (The consultation liaison model) จ านวน 21 แหง คดเปนรอยละ 95.45 และมการดแลรวมกบผเชยวชาญ (The collaborative care model) จ านวน 1 แหง คดเปนรอยละ 4.55

3) เครองมอในการประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต แบบประเมนทงหมด 58 ขอ ไดคาดชนความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ .80 และไดคาความเชอมน (Reliability) โดยการหาความสอดคลองภายใน ( Internal Consistency) ดานการวเคราะห

สมประสทธแอลฟาของครอนบาค Cronbach’s alpha coefficient) มคาเทากบ .747 ทระดบความเชอมนรอยละ 95

สรป: ปจจยส าเรจ ม 16 องคประกอบประกอบดวย เจาหนาท งบประมาณ อปกรณ มาตรวดเครองมอ ผรบผดชอบ แหลงสนบสนน บคลากรมความร เครอขาย ฐานขอมล ทะเบยนผปวย แนวทางการดแลผปวย ผปวยเขาถงบรการ ผปวยไมเปนซ า ผปวยไมฆาตวตาย ผปวยมคณภาพชวตทด ชมชนยอมรบ รปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม คอ การไดรบการปรกษาจากผเชยวชาญดานสขภาพจต และเครองมอในการประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต ค าส าคญ: รปแบบการบรณาการ, บรการสขภาพจต, บรการสขภาพปฐมภม

Abstract

Objective: This study was a qualitative research. It aimed to study situation, pattern, successful factor and barriers in taking care of person with psychological problem in primary health care center in Thailand. The result will be used to be the data for developing the mental health service in Thai context. The study had two phases. Phase I studied situation, pattern, successful factor and barriers in taking care of person with psychological problem in primary health care center in Thailand. Phase II developed the pattern to integrate the mental health service into primary health care center. Methodology: Twenty four health staffs from twelve health region, twenty two health centers were selected by purposive sampling. They were divided into four groups, used focus group to do the lesson learned visualizing about their situation, pattern, successful factor and barriers in taking care of person with psychological problem. Eight of them, two representatives from four part of Thailand, were interviewed by in-depth interview. In this study also develop the strength of primary health center in taking care of person with psychological problems questionnaire. It was tested a content validity by using an index of congruence; IOC, tested a reliability by internal consistency using Cronbach’s alpha coefficient at p value < .05. Result:

1) There were 16 successful factors in 3 domains. First was input: staffs, budget, equipment, instruments, person in charge, and supported resource. Second was process: knowledge staffs, networks, data, medical records and clinical practice guideline. Finally was outcome: accessibility rate, no relapse, no suicide, and had a good quality of life.

2) Properly pattern of integrated mental health service with primary health¸ twenty one health centers used the consultation liaison model (95.45%), and one health center used the collaborative care model (4.55%).

3) The strength of primary health center in taking care of person with psychological problems questionnaire had 58 items, IOC = .80, Cronbach’s alpha coefficient (r) = .747 (p < .05).

Conclusion: There were 16 successful factors: staffs, budget, equipment, instruments, person in charge, supported resource, knowledge staffs, networks, data, medical records, clinical practice guideline, accessibility rate, no relapse, no suicide, and had a good quality of life. Properly pattern of integrated mental health service with primary health used the

consultation liaison model. The strength of primary health center in taking care of person with psychological problems.

Keyword: Integrative model, Mental health service, Primary health care

กตตกรรมประกาศ

รายงานการวจยพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมฉบบน บรรลผลส าเรจอยางดยงดวยความกรณา และความชวยเหลอจาก รองศาสตราจารย ดร. มานพ คณะโต ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน อาจารยทปรกษางานวจย ทกรณาใหค าปรกษา แนะน า ใหขอคดเหนทเปนประโยชน และชวยตรวจทานแกไขขอบกพรองตาง ๆ ของการวจยในทกขนตอน ตลอดจนใหก าลงใจ และเอาใจใสแกคณะผวจยตลอดมา คณะผวจยรสกซาบซงในความกรณาของทานเปนอยางยง จงขอกราบขอบพระคณอยางส งไว ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณอยางสง ผชวยศาสตราจารย ดร . วบลย วฒนนามกล พตต.หญง พนรตน ลยตกล อาจารย ดร.ศราณ ศรหาภาค อาจารย ดร. ศกดา ข าคม ท กรณาใหค าปรกษา ขอเสนอแนะ และขอคดเหนทเปนประโยชนอยางดยงส าหรบงานวจย คณะผวจย ขอกราบขอบพระคณอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณอยางสง ผทรงคณวฒทกทาน ทไดกรณาเปนผเชยวชาญในการตรวจสอบคณภาพเครองมอทใชในการวจย ความตรงเชงเนอหาของเครองมอวจย ความถกตองของภาษา ใหขอคดเหน และขอเสนอแนะทเปนประโยชนยงตอการวจยในครงน เพอใหเกดความถกตอง และสมบรณยงขน

ขอกราบขอบพระคณอยางสงอธบดกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ทใหโอกาสและสนบสนนทนการวจย กราบขอบพระคณผอ านวยการโรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร ทอ านวยความสะดวก ตลอดระยะเวลาการวจย รวมถงบคลากรทเกยวของทกฝายทใหความชวยเหลอ อ านวยความสะดวกในการเกบขอมล ตลอดจนตวแทนจากเครอขายสขภาพทง 4 ภาค ผปวย และญาตหรอผดแลทมสวนรวมในการใหขอมลอนประโยชนตอการวจย ท าใหการวจยครงนส าเรจลลวงไปไดดวยด คณงามความด และสงทเปนประโยชนอนเกดจากการศกษาคนควาวจยน ขอมอบใหแกคณาจารย และผมพระคณทกทาน เพอทจะน าไปใชประโยชนในการท างาน และการด าเนนชวตตอไป

คณะผวจย

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ข กตตกรรมประกาศ ค สารบญ ง บทท 1 บทน า 1

1. ความส าคญของปญหา 1 2. วตถประสงค 3 3. ขอบเขตของโครงการวจย 3 4. นยามศพทเฉพาะ 3 5. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4 6. กรอบแนวคดโครงการวจย 4

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ 5 1. แนวคดบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม 6 2. แนวคดทฤษฏเกยวกบการมสวนรวม 7 3. การมสวนรวมของชมชน 9 4. แนวคดการพฒนารปแบบการบรณาการ 15 5. แผนพฒนาระบบบรการสขภาพสาขาสขภาพจตและจตเวช 23 6. แนวทางการด าเนนงานสขภาพจต 24 7. ทรพยากรบคคลดานบรการสขภาพจต 26 8. ปจจยสนบสนนการด าเนนงานสขภาพจตในหนวยบรการปฐมภม 27

บทท 3 วธการด าเนนการวจย 29 1. ระยะท 1 29 2. ระยะท 2 32 3. การพทกษสทธผเขารวมวจย 35

บทท 4 ผลการศกษา 36 1. ผลการศกษา 36 2. เครองมอประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภม 52

ในการดแลผมปญหาสขภาพจต 3. การแปลผล 59

บทท 5 สรปผลการวจย อภปราย และขอเสนอแนะ 60 1. สรปการศกษา 60 2. อภปราย และขอเสนอแนะ 63

บรรณานกรม 65 ภาคผนวก 68

ก) เอกสารชแจงแนะน าขอมลส าหรบผเขารวมวจย (Information sheet) 69 ข) ใบยนยอมของผเขารวมโครงการวจย (Consent Form) 71 ค) แบบสอบถามเพอการวจยเรองการวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการ 72

บรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม ประวตคณะวจย 80

บทท 1

บทน ำ

1. ควำมส ำคญของปญหำ ปญหาสขภาพจตและจตเวชเปนปญหาทส าคญ มแนวโนมเพมขนทงขนาดและความรนแรง

พบบอยทวโลก คดเปนรอยละ 14 ของภาระโรคทงหมด แมปญหาสขภาพจตจะมภาระโรคสง แตอตราการเขาถงบรการทวโลกกลบต ากวาโรคทางกายมาก คดเปนรอยละ 10-25 เทานน โดยเฉพาะอยางยงในประเทศเศรษฐกจขนาดลางถงกลาง (low-and-middle-income countries; LAMIC) ซงยงขาดแคลนทรพยากรทใชในการจดบรการสขภาพจต (World Health Organization, 2010) สงผลใหผปวยกวารอยละ 75-90 ไมไดรบบรการ เกดเปนชองวางในการรบการรกษา (treatment gap) ถงแมจะมวธการรกษาทมประสทธภาพ มหลกฐานทางวทยาศาสตรรองรบอยางชดเจน (evidence based treatment) ท าใหเกดการสญเสยสขภาวะ และผลผลตทงทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศเปนอยางมาก

ป 2007 องคการอนามยโลก จงไดจดท าขอเสนอแนะแกประเทศสมาชกใหพฒนาระบบบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม (Integrating mental health service in primary care) เนองจากเปนวธการทมความเปนไปไดสงสดในการเขาถงบรการส าหรบผ มปญหาสขภาพจต จากขอมลการรบบรการทวโลก พบวากวารอยละ 60 ของผรบบรการทสถานบรการสขภาพปฐมภม มโรคทางจตเวชรวมดวย (World Health Organization, 2011) การบรณาการบรการสขภาพจตกบบรการสขภาพกายจะท าใหผปวยไดรบบรการใกลบาน ผลลพธดานสขภาพของผปวยทงทางดาน รางกายและจตใจดขน (good health outcome) สอดคลองปฏญญา Alma Ata ซงมใจความส าคญ วา การดแลสขภาพแบบองครวมไมมทางเกดขนได หากไมมการบรณาการงานสขภาพจตเขาไปในบรการสขภาพปฐมภม (Holistic care will never be achieved until mental health is integrated into primary care) (Bower P, Gilbody S, 2005) อกทงยงเปนวธการทมคาใชจาย

นอย มประสทธผลคมคากบการจดสรรงบประมาณของภาครฐ เหมาะกบประเทศเศรษฐกจขนาดต าถงกลาง (low and middle income countries) ท าใหรฐบาลสวนใหญสามารถจดบรการได แมจะมงบประมาณจ ากด (affordable) (World Health Organization, 2011).

ป 2010 องคการอนามยโลกใหความส าคญกบการจดบรการส าหรบผมปญหาสขภาพจต เพอเพมอตราการเขาถงบรการ (accessibility) โดยไดเผยแพรโครงการ Mental Health Gap Action Program (mhGAP) เพอกระตนใหประเทศสมาชกจดบรการสขภาพจตเพมขน เพอลด

2

ชองวางในการเขาถงบรการของปญหาสขภาพจตทพบบอย 10 โรค ไดแก โรคจต โรคซมเศรา ปญหาสขภาพจตจากสรา ปญหาสขภาพจตจากสารเสพตด โรคอารมณแปรปรวน โรคลมชก โรคสมองเสอม การฆาตวตาย โรคพฤตกรรมในเดก และโรคพฒนาการในเดก (Thornicoft G, 2012) แตยงมอปสรรคในการจดบรการหลายประการ เชน การขาดแคลนบคลากรผ ใหบรการสขภาพจต การกระจายทรพยากรสขภาพไมเหมาะสม บรการสวนใหญอยในเขตเมองหางไกลจากประชากรสวนใหญปญหาการเดนทางมารบบรการ การตตรา และแบงแยกผมปญหาสขภาพจต เปนตน (World Health Organization, 2011).

ส าหรบประเทศไทย ประเทศเศรษฐกจขนาดต าถงกลาง ไดมการเพมงานสขภาพจตเขาเปน สวนหนงของงานสาธารณสขมลฐาน ซงเปนองคประกอบของนโยบาย “สขภาพดถวนหนาภายในป2543” ตงแตป พ.ศ. 2521 ท าใหเกดการขบเคลอนครงส าคญใหงานสขภาพจตไปส ระดบชมชน โดยอาศยโครงสรางพนฐานของระบบบรการสขภาพของกระทรวงสาธารณสขทมการวางรากฐานสอดคลองกบการแบงพนทฝายปกครองตงแตระดบชมชน หมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวดและภมภาคอยางไรกตาม การบรณาการดงกลาวยงไมชวยลดชองวางในการเขาถงบรการสขภาพจต เนองจากการบรการสขภาพสวนใหญยงเนนความส าคญกบโรคตดตอ (communicable disease) ซงมอตราตายสงกวาปญหาสขภาพจตและจตเวช การขาดระบบสนบสนนยาจตเวช การขาดแคลนบคลากรทมทกษะการปฏบตงานดานสขภาพจตและจตเวช และการขาดการสนบสนนจากผ เชยวชาญดานสขภาพจตและจตเวช การปฏรปบรการสขภาพในป 2556 ไดผนวกการจดบรการสขภาพจตเปน 1 ใน 10 สาขาททกเขตสขภาพตองจดบรการ และเชอมโยงบรการตงแตระดบตตยภมจนถงระดบปฐมภม อยางไร กด ภาระงานทเพมขนจากการปฏรประบบสขภาพท าใหบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม ซงในทนหมายถงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) ตองรบภาระดแลผปวยทง 10 สาขาดวย บคลากรสวนใหญไมคนเคยกบปญหาสขภาพจต ซงมลกษณะเปนนามธรรม ประกอบกบขาดทกษะและสมรรถนะในการดแลผมปญหาสขภาพจต ท าใหงานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทยยงมชองวางในการพฒนาอกมาก ในการนบคลากรทปฏบตงานในสถานบรการสขภาพปฐมภมจงจดเปนบคลากรกลมเปาหมายทตองไดรบการพฒนาสมรรถนะและทกษะในการดแลรกษาผมปญหาสขภาพจตทไมยงยากซบซอน การบรณาการบรการสขภาพจตเขาไปกบบรการสขภาพกายเพอลดภาระงาน โดยไดรบการสนบสนนหรอใหค าปรกษาจากผ เชยวชาญดานสขภาพจตและจตเวชอยางตอเนอง

แมจะมหลายประเทศทประสบความส าเรจในการบรณาการงานสขภาพจตเข าไปในสถานบรการสขภาพปฐมภม แตในปจจบนยงไมมรปแบบทดทสดทสามารถใชไดในทกประเทศ การบรณาการบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในแตละประเทศตองปรบตามบรบทของประเทศนนๆ โดยมหลกการกวางๆ เปนแนวทางใหด าเนนตาม ในปจจบนประเทศไทยมมาตรฐานการ

3

ด าเนนงานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพทกระดบรวมถงใน รพ.สต. กวา 9,000 แหงทวประเทศ แตรางมาตรฐานดงกลาวเปนเพยงเครองมอในการประเมน โดยยงไมไดกลาวถงแนวทางหรอรปแบบการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม คณะผ วจยจงวางแผนงานวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตกบบรการปกตในสถานบรการสขภาพปฐมภม เพอเป น แนวทางในการจดบรการสขภาพจตส าหรบปญหาสขภาพจตและจตเวชทมภาระโรคหรอความชกสง 4 อนดบแรก คอ โรคซมเศรา ปญหาสขภาพจตจากสรา โรคจต และโรควตกกงวล (World Health Organization, 2008). รวมถงการศกษาแนวทางการพฒนาบคลากรดานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม

2. วตถประสงค 2.1 เพอศกษาสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ ปญหาอปสรรค ในการจดบรการ

สขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย

2.2 เพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย

3. ขอบเขตของโครงกำรวจย เปนการวจยเชงคณภาพ (qualitative study) เพอศกษาสถานการณ ปจจยส าเรจ และปญหา

อปสรรคในการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม และสถานการณดานบคลากรสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม

4. นยำมศพทเฉพำะ บรการสขภาพปฐมภม ในทนหมายถง บรการสขภาพใน “โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล”

(รพ.สต.) หรอศนยสขภาพชมชนเมอง (ศสม.) ซงครอบคลมทงชมชนเมอง/กงเมอง ทไมมผเชยวชาญ ดานสขภาพจตและจตเวช

ชมชนเมอง (urban) หมายถงพนททอยในเขตเทศบาลประชากรสวนใหญประกอบอาชพทไมใชเกษตรกรรม มจ านวนคนมากและมเชอสายแตกตางกน สมาชกชมชนมความสนใจแตกตางกน มความเชอแตกตางกน มความสมพนธกนอยางเปนทางการ (Formal relation) การตดตอสมพนธ มสอกลางผานไมรจกกนเปนการสวนตว สมาชกปฏบตตอกนตามหนาทกฎเกณฑ ระเบยบปฏบตทวางไว มอาณาบรเวณกวางขวางพอสมควร สภาพความเปนอยและสถานะเศรษฐกจแตกตางกน

4

ชมชนกงเมองกงชนบท (rurban) หมายถงชมชนทอาศยอยชานเมอง ยกระดบเปนเทศบาล มการด ารงชวตคลายชมชนเมอง มลกษณะความสมพนธในชมชนแบบทเปนชนบทผสมกบหมบานหรอเมองเลก มกเปนสภาพทพบในชมชนชนบททอยตดกบเมอง

ผมปญหาสขภาพจต หมายถง ผทมปญหาสขภาพจตทมภาระโรคและ/หรอความชกสง 4 โรค ไดแก โรคจต โรคซมเศรา ปญหาสขภาพจตจากสรา และโรควตกกงวล

5. ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 5.1 ไดองคความรพนฐานในการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม 5.2 ไดองคความรพนฐานดานคณสมบตของบคลากรทสามารถจดบรการสขภาพจตในสถาน

บรการสขภาพปฐมภม 5.3 ไดรปแบบบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมทไมมผเชยวชาญดาน

สขภาพจตและจตเวชปฏบตงานประจ า

6. กรอบแนวควำมคดของโครงกำรวจย

วเคราะหสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ ปญหาและอปสรรค การจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมทกเขตบรการสาธารณสข

- การสนทนากลม (Focus Group)

- การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview)

- วเคราะหขอมลเชงคณภาพ

พฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมฉบบน คณะวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ครอบคลมหวขอตอไปน 1. แนวคดบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม

1.1 ความหมายของบรการสขภาพปฐมภม 1.2 ลกษณะของบรการสขภาพปฐมภมในปจจบน 1.3 ประเภทของชมชน

2. แนวคดทฤษฏเกยวกบการมสวนรวม 2.1 ทฤษฎการกระท าทางสงคม (The Theory of Social Action) 2.2 ทฤษฎความคาดหวง (Expectancy Theory)

3. การมสวนรวมของชมชน 3.1 ความหมายของการมสวนรวมของชมชน 3.2 กระบวนการของการมสวนรวม 3.3 หลกการสรางการมสวนรวมของชมชน

4. แนวคดการพฒนารปแบบการบรณาการ 4.1 บรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม 4.2 รปแบบการบรณาการสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมในตางประเทศ 4.3 รปแบบการบรณาการสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมในประเทศไทย

5. แผนพฒนาระบบบรการสขภาพสาขาสขภาพจตและจตเวช 6. แนวทางการด าเนนงานสขภาพจต

6.1 แนวทางการด าเนนงานสขภาพจตในบรการปฐมภม 6.2 แนวทางการด าเนนงานสขภาพจตในชมชน

7. ทรพยากรบคคลดานบรการสขภาพจต 8. ปจจยสนบสนนการด าเนนงานสขภาพจตในหนวยบรการปฐมภม

6

1. แนวคดบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม 1.1 ความหมายของบรการสขภาพปฐมภม

บรการสขภาพปฐมภม (Primary Care) คอ บรการดานแรกทประชาชนในระดบบคคล ครอบครว และชมชน เขามาสมผสระบบรการสาธารณสขของประเทศ เปนการใหบรการแบบองครวม (World Health Organization, 2010)

1.2 ลกษณะของบรการสขภาพปฐมภมในปจจบน ระบบบรการปฐมภมเปนบรการดานแรกทอยใกลชดประชาชนมากทสดเปนกลไกและ

ยทธศาสตรส าคญในการพฒนาระบบสาธารณสขของประเทศ ชวยเพมการเขาถงบรการสขภาพทจ าเปนของประชาชนอยางตอเนอง ท าใหระบบบรการสาธารณสขมประสทธภาพและมผลลพธสขภาพทด คาใชจายไมสงเกนไป ขอมลเชงประจกษของตางประเทศบงชวา ระบบบรการสาธารณสขปฐมภมเออตอการเขาถงบรการสขภาพทจ าเปนและสรางความเปนธรรมดานสขภาพแกประชาชน และยงพบวาความเขมแขงของระบบบรการสาธารณสขปฐมภม มความสมพนธเชงบวกกบภาวะสขภาพของประชาชนในประเทศ และระบบบรการสาธารณสขปฐมภม มบทบาทส าคญในการท าใหสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพของประชาชนดขน (ส านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย, 2552)

แตในทางปฏบตเพอใหบรการสขภาพบคลากรสาธารณสขมงเนนเฉพาะการใหบรการ ดานรางกายโดยขาดมตและมมมองทางดานจตใจ และสงคม จงท าใหไมสามารถใหบรการแบบองครวมไดอยางแทจรง

การดแลสขภาพแบบองครวม (Holistic Care) ทดผลลพธสดทาย คอการทบคคลนนมสขภาพกาย จตใจด สามารถอยรวมในสงคมอยางมความสข ดงนน การใหบรการทางการแพทย และสขภาพจงควรผสมผสานงานสขภาพจต สงคม และจตใจเขารวมดวย

1.3 ประเภทของชมชน ศพทสงคมวทยาฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2524 ไดใหความหมายของค าวา ชนบท

(rural) เมอง (urban) และ กงเมองกงชนบท (rurban) ไวดงน 1.3.1 ชนบท (rural) หมายถง สวนทอยนอกเขตเมองหรอเขตเทศบาล มประชากร

ทเลยงชพดวยการเกษตรกรรมเปนส าคญ มระเบยบสงคมทสอดคลองกบลกษณะชมชนแบบหมบาน ตงบานเรอนเปนกลมกอน หรอกระจดกระจายตามลกษณะภมประเทศ หรอตามประเพณนยม

1.3.2 เมอง (urban) ซงเกยวกบนครหรอเมอง การก าหนดวาชมชนใดเปนแบบเมองหรอแบบชนบท อาจใชจ านวนประชากรในเขตทองทของชมชน เช น ในสหรฐอเมรกา กอน พ.ศ. 2453 นบเอาตงแต 8,000 คนขนไป หลงจากปนน นบเพยง 2,500 คนขนไป สวนในประเทศไทยเมองก าหนดดวยเขตเทศบาล มประชากรตงแต 10,000 คนขนไป ในทางวชาการ

7

การเปนแบบเมองอาจไมก าหนดดวยจ านวนประชากร แตอาจก าหนดดวยลกษณะบางอย างของประชากรในชมชนนน เชน อาชพ ในชมชนแบบเมอง ประชากรสวนใหญจะตองประกอบอาชพทไมใชเกษตรกรรม

1.3.3 กงเมองกงชนบท (rurban) เปนค ารวมศพท rural และ urban เขาดวยกน ใชบรรยายลกษณะความสมพนธในชมชนแบบทเปนชนบทผสมกบหมบานหรอเมองเลกมกเปนสภาพทพบในชมชนชนบททอยตดกบเมอง

2. แนวคดทฤษฏเกยวกบการมสวนรวม แนวคดทฤษฎเกยวกบการมสวนรวมนน มอยหลายทฤษฏ ในการวจยครงนผวจยน าทฤษฎท

เกยวของมาประยกตใช 2 ทฤษฎ คอ ทฤษฎการกระท าทางสงคม ทฤษฎความคาดหวง (อางถงใน ไพบลย แจมพงษ,2553) และซงสาระโดยสงเขปของแตละทฤษฎสรปไดดงน

2.1 ทฤษฎการกระท าทางสงคม (The Theory of Social Action) แมกซ เวเบอร (Max Weber, 1962 อางถงใน ธรชย เดดขาด, 2544) ไดศกษาการ

กระท า ของมนษยโดยใหความหมายของการกระท าวาเปนพฤตกรรมของมนษยทงทเปนแบบเปดเผยและลกลบซงบคคลผท าก าหนดใหมความหมายเปนสวนตว ตามความคดของแมกซ เวเบอร ความเขาใจในระบบความหมาย เกดขนได 2 ประการ คอ ความหมายสวนตว จากการกระท าของบคคลหนง สามารถเขาใจไดจากการสงเกตโดยตรง และการมความเขาใจสงเราเราสามารถแสดงความรสกออกมาดวยตวเราเองในการใชเหตผล ซงเปนวตถประสงคของผท าหรอถาการกระท าของบคคลไมมเหตผลแลว อาจจะเขาใจสวนประกอบแหงอารมณทมการกระท าทเกดขน โดยอาศยการเขาใจไปมสวนรวมทมความเหนอกเหนใจ ตอมนษยดวยกน ผสงเกตไมจ าเปนตองเหนดวยกนกบแนวทฤษฎ หรอจดมงหมายขนสงสด หรอคานยมของผท าแตโดยสตปญญาแลวเราสามารถเขาใจสถานการณและพฤตกรรมทเกยวของได

อกนยหนง อาจกลาวไดวา การกระท าบางอยางเกดขนจากแรงกระตนซงสามารถ ถอไดวา เปนการอธบายเวลาทแทจรงของการกระท า เพราะวาแรงกระตนนนจะมอยในสวนลกของจตใจผกระท าและส าหรบผสงเกตนนแรงกระตนเปนพนฐานทเหมาะส าหรบการศกษาพฤตกรรม แมกซ เวเบอร กลาววา การกระท าทางสงคมม 4 ขนตอนคอ

1. การกระท าทมเหตผล (Rational) เปนการกระท าทใชวธการอนเหมาะสมในอนทจะบรรลวตถประสงคทเลอกไวอยางมเหตผล การกระท าดงกลาวมงไปในดานการเมองเศรษฐกจและสงคม

8

2. การกระท าเกยวกบคานยม ( Value) เปนการกระท าทใชวธการทเหมาะสมเชนกนเพอจะท าใหคานยมสงสดชวตมความสมบรณพรอมกบการกระท าเชนนมงไปในดานจรยธรรมศาสนาและศลธรรมอยางอน เพอการด ารงไวซงความเปนระเบยบในชวตทางสงคม

3. การกระท าตามประเพณ (Traditional) เปนการกระท าทไมเปลยนแปลง โดยยดเอาแบบอยางทท ากนมาตงแตอดตเปนหลกในพฤตกรรมการกระท าตามประเพณ ไมค านงถงเหตผล

4. การกระท าทแฝงตวดวยความเสนหา (Affective) การกระท าทค านงถงอารมณและความผกพนทางจตระหวางผกระท ากบวตถทเปนจดมงหมายของการกระท า การกระท าเชนน กไมค านงถงเหตผลอยางอนใดทงสน นอกจากเรองสวนตว

ดงนน การเขามามสวนรวมในการกระท าทางสงคม เปนเรองของการเกดจากจตใจ ทตองการเขารวมในกจกรรมใดกจกรรมหนง เพอใหบรรลวตถประสงคของกลมคนหรอตองการความเปนระเบยบในชวตทางสงคม

พารสน ทาลคอรต ( Parson Talcott, 1962 อางถงในประสบสข ดอนทร, 2531) ไดสรางทฤษฎการกระท าทางสงคม โดยไดอธบายถงการกระท าของมนษย ( Action of Human) ในลกษณะทสามารถน าไปปรบใชทางสงคมทวไป ( A General Theory of Action) กลาวคอการกระท าใด ๆ ของมนษยจะขนอยกบบคลกภาพของแตละบคคล ( Personality) ระดบของสงคมทนนเปนสมาชกอย (Social System) และวฒนธรรม (Culture) ในสงคมทบคคลนนเปนสมาชกอย และวฒนธรรมนจะเปนตวก าหนดเกยวกบความคดหรอความเชอ ( Ideas of Beliefs) ความสนใจ (Primary of interest) และระบบคานยมของบคคล ( System of Value Orientation)

จากทฤษฎดงกลาว จงพอสรปไดวาการเราใหเกดกจกรรมทางสงคมเพอใหคนในสงคมเขามามสวนรวมกจกรรมทางสงคม ตองมความเขาใจในวถชวต คานยม จารตประเพณ ทศนคตของบคคล การพฒนาโดยใชสงเราทเหมาะสมน าไปส การทสมาชกในชมชนเขารวมกจกรรมของชมชนในรปแบบของการมสวนรวมและสมครใจ

2.2 ทฤษฎความคาดหวง (Expectancy Theory) วคเตอร เอช.วรม (Victor H.Vroom, 1964) อธบายไดดวยสตร Motivation = Expectancy x Valence แรงจงใจ = ความคาดหวง x คณคาของผลลพธ มความหมายวาระดบของแรงจงใจเปนไปตามระดบความตองการทคนเรามตอสงใด สง

หนง และระดบความเปนไปไดทเขาจะไดรบสงนน ทฤษฎนมหลกการพนฐานทส าคญคอปจจยภายใน (ความตองการ) และปจจยภายนอก (สภาพแวดลอม) มผลตอพฤตกรรมของบคคลพฤตกรรมใดๆ เกดจากการตดสนใจดวยตนเองของบคคลบคคลมความแตกตางกนในความตองการ ความปรารถนา และเปาหมายบคคลจะเลอกใชพฤตกรรมใดยอมเปนไปตามการรบรผลตอเนองจากพฤตกรรมนน

9

แรงจงใจตามทฤษฎนจะเกดขนไดตองอาศยตวแปรส าคญสองตวประกอบกน คอ ความคาดหวง และ คณคาของผลลพธ

ความคาดหวง (Expectancy) หมายถงการรบรของบคคลตอความสามารถของตนเองหรอโอกาสและความเปนไปไดทเขาท างานใหส าเรจตามเปาหมายได

คณคาของผลลพธ (Valence) หมายถง คณคา หรอความส าคญทบคคลรบรตอผลตอบแทนหรอรางวลทไดรบ

โดยทวไปถาบคคลรบรคณคาสงตอผลตอบแทน หรอรบรวาผลลพธมความส าคญสงมากเทาไรยงท าใหมแรงจงใจสงมากขนดวย และจะทมเทความสามารถในการกระท าเพอใหไดผลลพธนนจากแนวคดทฤษฎทเกยวกบการมสวนรวมทง 2 ทฤษฎ ดงกลาวน จะเหนไดวาการทมนษยหรอประชาชนในฐานะสมาชกของสงคมหรอชมชน จะกระท าสงใดสงหนงหรอมสวนรวมในการกระท าใดๆนน จะตองเปนการกระท าทเกดจากความตองการทมอยในสวนลกของจตใจผกระท า ซงอาจเปนเหตผล คานยม วฒนธรรมประเพณ หรอความเสนหา ซงบคคลมความคาดหวงวาสงทรวมกระท านนจะมคณคาหรอใหผลตอบแทนจากการกระท าของตน

3. การมสวนรวมของชมชน

3.1 ความหมายของการมสวนรวมของชมชน ปารชาต วลยเสถยร และคณะ ไดรวบรวมผใหนยามของ “การมสวนรวมของชมชน

หรอการมสวนรวมของประชาชน”ไวดงน นเรศ สงเคราะหสข (2541) ไดใหความหมายของการมสวนรวมของชมชนในลกษณะ

ทเปนกระบวนการของการพฒนาตงแตตนจนสนสดกระบวนการ ไดแก การศกษาชมชน การวางแผน การตดสนใจด าเนนงาน การบรหารจดการ การตดตามและประเมนผล ตลอดจนการจดสรรผลประโยชนทเกดขนองคการสหประชาชาต (1981) ไดใหความหมายเจาะจงถงการมสวนรวม วาการมสวนรวมเปนการปะทะสงสรรคทางสงคม ทงในลกษณะการมสวนรวมของปจเจกบคคล และการมสวนรวมของกลม

ฤๅเดช เกดวชย (2549) ไดระบวา การมสวนรวมของประชาชน หมายถง การทประชาชนในทองถนทงในระดบบคคล และระดบกลมบคคล มความเหนพองตองกน และเขารวมรบผดชอบ หรอเขารวมกจกรรมทเปนประโยชนตอสงคม เพอด าเนนการพฒนาและเปลยนแปลงไปในทางทตองการ โดยการกระท าผานกลมหรอองคการ เพอใหบรรลถงการเปลยนแปลงทพงประสงค

วลเลยม เออรวน (William Erwin ,1976) ระบวา การมสวนรวมหมายถง การทบคคลเขามามสวนเกยวของ รวมคด รวมตดสนใจ รวมแกปญหา ดวยตนเองในการด าเนนงาน โดยเนนการมสวนรวมอยางแขงขนในการใชความคดสรางสรรครวมกบการใชวทยาการอยางช านาญและเหมาะสม

10

เพอแกไขปญหา สนบสนนใหสมฤทธผลในการพฒนาพรอมกบตดตามงานขององคการและผทเกยวของ การทจะบงบอกวาบคคลใดมสวนรวมมากนอยเพยงใด จงสามารถทจะพจารณาไดจากกจกรรมใดกจกรรมหนงทบคคลผนนกระท าดวยความสมครใจ เพอใหบรรลเปาหมายตามทไดตงใจอนเปนประโยชนตอตวบคคล ตอกลมคนรวมทงตอสวนรวม โดยทประชาชนตองมการตดสนใจในกระบวนการมสวนรวมดวยตนเองและรบผดในผลทเกดขน (สนทร กองทรพย ,2548) ดงนน การมสวนรวมของประชาชน จงหมายถง ความรวมมอของประชาชน ไมวาของปจเจกบคคลหรอกลมบคคลทเหนพองตองกน และเขารวมรบผดชอบ หรอเขารวมกจกรรมทเปนประโยชนตอสงคม เพอด าเนนการพฒนาและเปลยนแปลงไปในทางทตองการ โดยการกระท าผานกลมหรอองคการ เพอใหบรรลถงการเปลยนแปลงทพงประสงค (บรรพต ประยรวงษ ,2544)

กลาวไดวาการมสวนรวมของประชาชน วาเปนการสรางโอกาสใหประชาชนในชมชน ไดเขามามสวนรวมในแนวทางการพฒนา โดยผานทางกระบวนการสงเสรม ชกน า การสนบสนน ใหประชาชนเขามามบทบาทในการเรยนร การรเรมในการคด รวมก าหนดแนวทางในการพฒนา รวมแกไขและวางแผนปฏบต รวมทงมสวนรวมในการชวยเหลอทรพยากรทางการบรการ ตลอดจนมอ านาจในการตดสนใจในการก าหนดกจกรรม แนวทางการด าเนนกจกรรมของตนเองใหเกดขนภายในชมชนดวยความเตมใจและเตมความสามารถของตนเอง เพอเพมและพฒนาขดความสามารถในการจดการและควบคมการใช และการกระจายทรพยากรตลอดจนปจจยการผลตในสงคมอนจะน าไปสการพงพาตนเอง (ประชย ศรจามร ,2549)

3.2 กระบวนการของการมสวนรวม แนวคดเกยวกบกระบวนการมสวนรวมของชมชนนนมนกวชาการหลายทานไดเสนอ

แนวคดทส าคญ ดงน โคเฮน และยพอฟ (1985) ไดกลาวถงกระบวนการมสวนรวมของประชาชนวา

เปนกระบวนการใหญมแนวทางในการปฏบต คอ กระบวนการแรกเปนกระบวนการ การมสวนรวมในการตดสนใจ (decision making) ประกอบดวย 3 ขนตอน คอเรมตดสนใจ ด าเนนการตดสนใจ และตดสนใจปฏบตการ กระบวนการทสอง การมสวนรวมในการปฏบตการ ( implementation) ประกอบดวยการสนบสนนทางดานทรพยากร การบรหารและประสานขอความชวยเหลอ กระบวนการทสามการมสวนรวมในผลประโยชน ( benefits) ทงทางดานวตถ สงคม และสวนบคคล และกระบวนการสดทาย การมสวนรวมในการประเมนผล (Evaluation) ซงในรายละเอยดเกยวกบกระบวนการมสวนรวมนองคการอนามยโลก (1978) ไดเสนอกระบวนการการมสวนรวมและแนวปฏบตของประชาชนไว ดงน คอ

11

1. การวางแผน (Planning) ประชาชนตองมสวนรวมในการวเคราะหปญหา จดล าดบความส าคญ ตงเปาหมาย ก าหนดการใชทรพยากร ก าหนดวธตดตามประเมนผล และประการส าคญ คอ ตองตดสนใจดวยตนเอง

2. การด าเนนกจกรรม (Implementation) ประชาชนตองมสวนรวมในการด าเนนการและบรหารการใชทรพยากร มความรบผดชอบในการจดสรรควบคมทางการเงน

3. การใชประโยชน (Utilization) โดยประชาชนตองมความสามารถในการน าเอากจกรรมมาใชใหเกดประโยชนได

4. การไดรบประโยชน (Destining Benefit) โดยประชาชนตองไดรบการแจกจายผลประโยชนจากชมชนในพนฐานทเทาเทยมกน

ฤๅเดช เกดวชย (2549) ไดกลาวถงขนตอนของกระบวนการมสวนรวมของชมชนดงน ประการทหนง การมสวนรวมในการคดวเคราะห วางแผนแกไขปญหา ไดแก การคดหาปญหา การคนสาเหตของปญหา ตลอดจนการตดสนใจเลอกวธการแกปญหาตลอดจนการตดสนใจ วธการแกปญหาของทองถน ประการทสอง การมสวนรวมในการด าเนนงาน ไดแก รวมออกแรงงาน รวมออกวสด รวมใหขอเสนอแนะในการปฏบตงาน และประการทสามการมสวนรวมในการตดตามตรวจสอบ และประเมนผลการท างานดงกลาวนน เชนเดยวกนกบท ปารชาต วลยเสถยรและคณะ (2543) ไดสรปกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาไวดงน

1. การมสวนรวมในการศกษาชมชน จะเปนการกระตนใหประชาชนไดรวมกนเรยนรสภาพของชมชน การด าเนนชวต ทรพยากรและสงแวดลอม เพอใชเปนขอมลเบองตนในการท างานและรวมกนคนหาปญหา และสาเหตของปญหา ตลอดจนจดล าดบความส าคญของปญหา

2. การมสวนรวมในการวางแผน โดยจะมการรวมกลมอภปรายและแสดงความคดเหนเพอการก าหนดนโยบาย วตถประสงค วธการ แนวทางการด าเนนงาน และทรพยากรทตองใช

3. การมสวนรวมในการด าเนนงานพฒนา โดยสนบสนนดานวสด อปกรณ แรงงานเงนทน หรอเขารวมบรหารงาน การใชทรพยากร การประสานงานและด าเนนการขอความชวยเหลอจากภายนอก

4. การมสวนรวมในการรบผลประโยชนจากการพฒนา เปนการน าเอากจกรรมมาใชใหเกดประโยชน ทงดานวตถ และจตใจ โดยอยบนพนฐานของความเทาเทยมกบของบคคลและสงคม

5. การมสวนรวมในการตดตาม และประเมนผลการพฒนา เพอทจะแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนไดทนท

จนตวร เกษมศข (2554) ไดกลาวถง รปแบบของการมสวนรวมวา เปนการทประชาชนภายในพนทมการรวมกลมในรปของประชาคมหรอชมชน ซงเปนแนวคดทสนบสนน ความเขมแขงของชมชนและสงคม โดยเนนการมสวนรวมของประชาชน ใหรวมคด รวมท า รวมแกไขปญหา ซงการ

12

แกไขปญหานนจ าเปนตองมความรวมมอท าพรอมๆ กนในทกระดบ ตองระดมทกองคประกอบในสงคม โดยเฉพาะชมชน เพอเสรมสรางความเปนชมชนใหมความเขมแขง สามารถแกไขปญหาตางๆ ไดดวยตนเอง รปแบบของการมสวนรวมทด าเนนอยโดยทวไป สามารถสรปไดเปน 4 รปแบบ คอ

1. การรบรขาวสาร (Public Information) ประชาชนและหนวยงานทเกยวของจะตองไดรบการ แจงใหทราบถงรายละเอยดของโครงการทจะด าเนนการ รวมทงผลกระทบทคาดวาจะเกดขน ทงนการไดรบแจงขาวสารดงกลาวจะตองเปนการแจงกอนทจะมการตดสนใจด าเนนโครงการ

2. การปรกษาหารอ (Public Consultation) เปนรปแบบการมสวนรวมทมการจดการหารอ ระหวางผด าเนนการโครงการกบประชาชนทเกยวของและไดรบผลกระทบ เพอรบฟงความคดเหน และตรวจสอบขอมลเพมเตม เพอใหเกดความเขาใจในโครงการและกจกรรมมากขน

3. การประชมรบฟงความคดเหน (Public Meeting) มวตถประสงคเพอใหประชาชนและฝายทเกยวของกบโครงการหรอกจกรรม และผมอ านาจตดสนใจในการท าโครงการหรอกจกรรมนนไดใชเวท สาธารณะในการท าความเขาใจ และคนหาเหตผลในการด าเนนโครงการหรอกจกรรมในพนทนน ซงมหลาย รปแบบ ไดแก

- การประชมในระดบชมชน (Community Meeting) โดยจดขนในชมชนทไดรบผลกระทบจากโครงการ โดยเจาของโครงการหรอกจกรรมจะตองสงตวแทนเขารวม เพออธบายใหทประชมทราบถงลกษณะโครงการและผลกระทบทคาดวาจะเกดขน และตอบขอซกถาม

- การประชมรบฟงความคดเหนในเชงวชาการ (Technical Hearing) ส าหรบโครงการทมขอโตแยงในเชงวชาการ จ าเปนจะตองเชญผเชยวชาญเฉพาะสาขาจากภายนอกมาชวยอธบายและใหความเหนตอโครงการ ซงผเขารวมประชมตองไดรบทราบผลดงกลาวดวย

- การประชาพจารณ (Public Hearing) เปนเวทในการเสนอขอมลอยางเปดเผยไมมการปดบง ทงฝายเจาของโครงการและฝายผมสวนไดสวนเสยจากโครงการ ซงจะตองมองคประกอบของผเขารวมทเปนทยอมรบ มหลกเกณฑและประเดนในการพจารณาทชดเจน และแจงใหทกฝายทราบทวกน

4. การรวมในการตดสนใจ (Decision Making) เปนเปาหมายสงสดของการมสวนรวมของประชาชน ซงประชาชนจะมบทบาทในการตดสนใจไดเพยงใดนนขนอยกบองคประกอบของคณะกรรมการทเปนผแทนประชาชนในพนทลกษณะทส าคญของการมสวนรวมวาเปนเรองของกระบวนการ ซงไดสรปถงขนตอนของการมสวนรวมได 4 ขนตอนหลกๆ ดงน

- มสวนรวมในการคด ศกษา คนควา หาปญหา และสาเหตของปญหาตลอดจนความตองการของชมชน

13

- มสวนรวมในการวางนโยบาย หรอแผนงาน โครงการ หรอกจกรรม เพอลดและแกไขปญหา

- มสวนรวมในการตดสนใจในการจดหรอปรบปรงระบบการบรหารทรพยากรอยางมประสทธภาพ และปฏบตงานใหบรรลตามเปาหมาย

- มสวนรวมในการควบคม ตดตาม และประเมนผลการท างาน 3.3 หลกการสรางการมสวนรวมของชมชน

หลกการสรางการมสวนรวมของประชาชน หมายถง การเปดโอกาสใหประชาชนและผทเกยวของทกภาคสวนของสงคมไดเขามามสวนรวมกบภาคราชการนน International Association for Public Participation ไดแบงระดบของการสรางการมสวนรวมของประชาชนเปน 5 ระดบ ดงน

1. การใหขอมลขาวสาร ถอเปนการมสวนรวมของประชาชนในระดบต าทสด แตเปนระดบทส าคญทสด เพราะเปนกาวแรกของการทภาคราชการจะเปดโอกาสใหประชาชนเขาสกระบวนการมสวนรวมในเรองตางๆ วธการใหขอมลสามารถใชชองทางตางๆ เชน เอกสารสงพมพ การเผยแพรขอมลขาวสารผานทางสอตางๆ การจดนทรรศการ จดหมายขาว การจดงานแถลงขาว การตดประกาศ และการใหขอมลผานเวบไซต เปนตน

2. การรบฟงความคดเหน เปนกระบวนการทเปดใหประชาชนมสวนรวมในการใหขอมลขอเทจจรงและความคดเหน เพอประกอบการตดสนใจของหนวยงานภาครฐดวยวธตางๆ เชน การรบฟงความคดเหน การส ารวจความคดเหน การจดเวทสาธารณะ การแสดงความคดเหนผานเวบไซต เปนตน

3. การเกยวของ เปนการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการปฏบตงาน หรอรวมเสนอแนะทางทน าไปสการตดสนใจ เพอสรางความมนใจใหประชาชนวาขอมลความคดเหน และความตองการของประชาชนจะถกน าไปพจารณาเปนทางเลอกในการบรหารงานของภาครฐ เชน การประชมเชงปฏบตการเพอพจารณาประเดนนโยบายสาธารณะ ประชาพจารณ การจดตงคณะท างานเพอเสนอแนะประเดนนโยบาย เปนตน

4. ความรวมมอ เปนการใหกลมประชาชนผแทนภาคสาธารณะมสวนรวม โดยเปนหนสวนกบภาครฐในทกขนตอนของการตดสนใจ และมการด าเนนกจกรรมรวมกนอยางตอเนอง เชน คณะกรรมการทมฝายประชาชนรวมเปนกรรมการ เปนตน

5. การเสรมอ านาจแกประชาชน เปนขนทใหบทบาทประชาชนในระดบสงทสด โดยใหประชาชนเปนผตดสนใจ เชน การลงประชามตในประเดนสาธารณะตางๆ โครงการกองทนหมบานทมอบอ านาจใหประชาชนเปนผตดสนใจทงหมด เปนตน

การสรางกระบวนการมสวนรวมจ าเปนตองใชวธการสอสารในรปแบบตางๆ ทเหมาะสมในการน าพาขาวสารจากหนวยงานภาครฐบาลหรอเอกชน ไปสประชาชนผเปนเปาหมาย สงส าคญ

14

ในการกระตนและสรางแรงจงใจใหประชาชนหรอชมชนไดรบความรความเขาใจเกยวกบขอมลทตองการสอสารนน ตองอาศยกระบวนการมสวนรวมของประชาชน เพราะถอวาเปนสวนชวยใหกระบวนการตดตอสอสารสมพนธ หรอแลกเปลยนขาวสารระหวางสมาชกในสงคมเปนไปไดโดยสะดวกขน กลาวคอ ประชาชนมสวนรวมในกระบวนการรวมคด รวมท า รวมพฒนาชมชน ใหมความเขมแขงเพอเปนพลงขบเคลอนสการแกไขปญหาของสงคมและประเทศชาตได บทสรป การประชาสมพนธและการมสวนรวมของประชาชน มวตถประสงคเพอใหหนวยงานภาครฐ ประชาชนในทองถน และหนวยงานภาคเอกชนผมสวนไดสวนเสยไดเขามามสวนรวมในโครงการเพอการพฒนา ตงแตเรมด าเนนงานโครงการอยางตอเนอง เพอใหไดมโอกาสรวมรบทราบขอมลและแสดงความคดเหน อนจะท าใหโครงการนนๆ เกดประโยชนสงสดและสงผลกระทบทางสงคมใหนอยทสด นอกจากน กระบวนการมสวนรวมของประชาชนนนไมวาจะเปนระดบครอบครว ระดบชมชน หรอระดบประเทศนน ถอเปนกระบวนทศนทมความส าคญอยางยงตอการพฒนาประเทศในปจจบน เพราะจะชวยใหผทเกยวของมสวนรวมในการก าหนดทศทางของการพฒนา วางแผนโครงการพฒนาตางๆ ซงจะกอใหเกดความรสกความเปนเจาของและยนยอม ปฏบตตามไดอยางสมครใจ และเปนสวนส าคญทจะท าใหการพฒนาเปนไปในแนวทางทสนองตอความตองการของประชาชนอยางแทจรง (จนตวร เกษมศข ,2554)

การสรางการมสวนรวมของประชาชน อาจท าไดหลายระดบและหลายวธ ซงบางวธสามารถท าไดอยางงายๆ แตบางวธกตองใชเวลา ขนอยกบความตองการเขามามสวนรวมของประชาชน คาใชจายและความจ าเปนในการเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวม การมสวนรวมของประชาชนเปนเรองละเอยดออนจงตองมการพฒนาความรความเขาใจในการใหขอมลขาวสารทถกตองแกประชาชน การรบฟงความคดเหน การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวม รวมทงพฒนาทกษะและศกยภาพของขาราชการทกระดบควบคกนไปดวย

จากหลกการและความจ าเปนดงกลาวท าใหการพฒนาระบบราชการทผานมาไดรบการพฒนากระบวนการบรหารราชการทสนบสนนการปรบกระบวนการท างานของสวนราชการทเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมมากขน หรอทเรยกวา “การบรหารราชการแบบมสวนรวม”

ในสวนภาคราชการ การสงเสรมการบรหารราชการแบบมสวนรวม ถอไดวาเปนเงอนไข และเปนกญแจดอกส าคญของความส าเรจของการพฒนาระบบราชการใหสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนและเออตอประโยชนสขของประชาชน เพราะกระบวนการมสวนรวมเปนปจจยส าคญทสนบสนน และสงเสรมใหระบบราชการมพลงในการพฒนาประเทศอยางสร างสรรค อนเปนเปาหมายหลกของการพฒนาราชการยคใหมทเปนราชการระบบเปด

การมสวนรวมในการด าเนนงานของภาคราชการทมาจากทกภาคสวนของสงคม โดยเฉพาะอยางยง ประชาชนผมสวนไดสวนเสย และชมชนทองถน จะชวยท าใหเจาหนาทของรฐม

15

ความใกลชดกบประชาชนไดรบทราบความตองการและปญหาทแทจรง ลดความขดแยงและตอตาน ทงยงเปนการสรางสงคมแหงการเรยนรทเสรมสรางใหประชาชน รวมคด รวมตดสนใจในประเดนสาธารณะ ซงเปนบทบาททหนวยงานภาคราชการจะตองด าเนนการใหเกดขน

อยางไรกตามการบรหารราชการแบบมสวนรวมทเปดโอกาสใหประชาชนและเครอขายภาคประชาสงคมทกภาคสวนเขามาเปนหนสวน จะประสบความส าเรจหรอไมนน ขนอยกบหนวยงานราชการตางๆ จะสนบสนนใหเกดการมสวนรวมของประชาชนมากนอยเพยงใด รวมทงตองอาศยกระบวนการความรวมมอและการมสวนรวมของทกฝายในสงคมทเปนพนธมตรของภาคราชการ ซงถงเวลาแลวทภาคราชการจะตองรวมมอกนเปดระบบราชการใหประชาชนมสวนรวม เพอท าใหเกดการบรหารกจการบานเมองทด เกดการแบงสรรทรพยากรอยางยตธรรม และลดความขดแยง ในสงคม และทส าคญทสด คอ การสรางกลไกของการพฒนาระบบราชการทยงยน เพอประโยชนสขของประชาชนนงเอง

4. แนวคดการพฒนารปแบบการบรณาการ 4.1 บรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม

องคการอนามยโลกไดอธบายเหตผล 7 ประการในการบรณาการสขภาพจตเขาไปในสถานบรการสขภาพปฐมภม ไดแก 1) ภาระโรคจตเวชมสงในทกสงคม ซงสงผลกระทบทงตอตวบคคล ครอบครว สงคมและเศรษฐกจในภาพรวมดวย 2) ปญหาสขภาพกายและสขภาพจตมความสมพนธกนอยางแยกออกจากกนไมได มผปวยจ านวนมากทมปญหาทงสขภาพกายและสขภาพจตรวมกน การบรณาการรวมกนท าใหผปวยไดรบบรการแบบองครวมอยางแทจรง ผปวยโรคทางกายไดรบการดแลดานจตใจ ขณะทผมปญหาสขภาพจตกไดรบการดแลสขภาพกายดวย 3) ชองวางในการเขาถงบรการสขภาพจตยงกวางมากในทกประเทศบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมจะลด ชองวางนได 4) บรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมจะชวยเพมการเขาถงบรการ ผปวยจะไดรบบรการใกลบาน ท าใหครอบครวไดอยรวมกน และด าเนนกจวตรประจ าวนไปไดตามปกต อกทงยงสามารถจดบรการทครอบคลมตงแตการสงเสรม ปองกน รกษา และฟนฟระยะยาวในชมชน ดวย 5) บรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมเปนบรการทเคารพสทธมนษยชน เนองจากเป นการลดการรกษาในโรงพยาบาลจตเวชซ งมความเส ยงต อการละเมดสทธมนษยชน ลดตราบาปและการแบงแยกผมปญหาสขภาพจตดวย 6) บรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมเปนบรการทมประสทธผลคมคา สามารถจดหามาบรการผปวยจ านวนมากได เนองจากมคาใชจายนอยกวาการรกษาในโรงพยาบาลจตเวชทงในแงของผปวย ชมชน และภาครฐ ผ ปวยและครอบครวไมตองจายคาใชจายทางออม (indirect cost) ทเกดจากการไปรบบรการกบผเชยวชาญซงอยหางไกลจากถนทอยอาศย เชน คาเดนทาง การสญเสยรายไดในวนพบแพทย เปนตน 7) บรการ

16

สขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมกอใหเกดผลดตอสขภาพกาย โดยเฉพาะอยางยง เมอบรการมการเชอมโยงกบชมชน และบรการระดบทตยภม ความสมพนธระหวางเหตผลทงหมด แสดงในแผนภาพท 1 แผนภาพท 1 เหตผล 7 ประการในการบรณาการงานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม (3)

หลกการส าคญในการบรณาการงานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม 10 ประการ ไดแก 1) มการบรณาการงานสขภาพจตเขาไปในนโยบายสขภาพ กฎหมาย ไดรบการสนบสนน ทงดานนโยบาย ทรพยากร และการบรหารจดการทดจากผน าระดบสง นโยบายระดบประเทศเปนพนฐานส าคญในการกระตนและท าใหเกดการพฒนาดานน ในทางตรงขาม การประเมนความตองการบรการในระดบทองถน / พนทจะท าใหเกดการเรมตนกระบวนการทงหมด และท าใหภาครฐหนมาสนใจ และสนบสนนมากขนดวยเชนกน 2) กลมผพทกษสทธมบทบาทส าคญในการปรบทศนคตและพฤตกรรมของสงคม การสะทอนขอมลเปนกลวธหนง ทจะท าใหเกดการเปลยนแปลง แตอาจจะ ตองใชเวลา และความพยายามในการกระตนใหผน าทางการเมองระดบชาต และระดบทองถน ผน า ในระบบสขภาพ ผบรหาร และบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม ใหความส าคญกบการบรณาการงานสขภาพจต 3) ตองมการฝกอบรมและพฒนาบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม

17

อยางเพยงพอ การฝกอบรมกอน และระหวางปฏบตงานเปนสงจ าเปนทตองท ากอนการบรณาการ งานสขภาพจตเขาไป และตองไดรบค าปรกษาจากผเชยวชาญรวมดวย แนวทางทพบวานาจะชวยใหเกดการฝกอบรมไดอยางตอเนอง คอ การดแลผปวยรวมกนระหวางบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภมกบผเชยวชาญ (collaborative model or shared care model) 4) บรการสขภาพจต ทท าในสถานบรการสขภาพปฐมภมต องเปนงานทมขอบเขตจ ากด และสามารถปฏบตได จรง การพจารณาวาขอบเขตงานจะมากนอยเพยงใด ตองเกดจากการตดสนใจรวมกนกบผมสวนไดสวนเสยในชมชน การประเมนทรพยากรบคคล และการเงน และจดแขงจดออน ของระบบบรการสขภาพในชมชนนนๆ ขอบเขตดงกลาวอาจขยายเพมได เมอผ ปฏบตมทกษะและความมนใจมากขน 5) ผเชยวชาญดานสขภาพจตและเครองมอ/อปกรณอ านวยความสะดวก ในการจดบรการตองเตรยมพรอมเพอสนบสนนการจดบรการ การบรณาการในระดบปฐมภมเปนสงส าคญ แตตองมบรการเสรมทชวยใหจดบรการได โดยเฉพาะอยางยง บรการระดบทตยภมซงตองเปนแหลงรองรบการสงตอ สนบสนน ใหค าปรกษาบคลากรจากสถานบรการระดบปฐมภม การสนบสนนเหลาน อาจมาจากศนยสขภาพจตในชมชน โรงพยาบาลระดบทตยภม หรอผปฏบตงานทมทกษะสงในสถานบรการสขภาพปฐมภม ผเชยวชาญในทน อาจเปนไดตงแตพยาบาลจตเวชจนถงจตแพทย 6) ผปวย ตองเขาถงยาทางจตเวชทจ าเปนในสถานบรการสขภาพปฐมภม ภาครฐตองกระจายยาเขาไปในสถานบรการสขภาพปฐมภม แทนทจะใหมยาเฉพาะในโรงพยาบาลจตเวชเทานน อาจตองมการทบทวนกฎหมาย หรอขอบงคบในการใหบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม สงจายยาทางจตเวชบางประเภทไดโดยเฉพาะอยางยงในพนททมความขาดแคลนแพทย หรอผเชยวชาญ 7) การบรณาการเปนกระบวนการ ไมใชเหตการณทเกดชวคราว ตองมการค านงถงผ เกยวของทกฝาย ในบางครงอาจมขอสงสย หรอแรงตานจากชมชนซงตองมการจดการอยางตอเนอง แมแนวคดการบรณาการบรการสขภาพจตจะไดรบการยอมรบแลว กยงตองมการฝกอบรมบคลากรเพมเตม อาจตองมการจางงานเพม รวมทงการจดสรรงบประมาณในชมชนดวย 8) ผประสานงานบรการมสวนส าคญในการจดบรการสขภาพจต การบรณาการอาจเปนโอกาส หรอกลาย เปนอปสรรค มปญหาทไมคาดคดเกดขน ซงอาจสงผล ตอความส าเรจของงาน ผประสานงานจงมสวนส าคญในการขบเคลอนบรการ 9) ตองสรางความรวมมอกบเครอขายภาครฐนอกระบบสาธารณสข องคกรนอกภาครฐ ผปฏบตงานดานสขภาพในชมชน และอาสาสมคร ความรวมมอจากองคกรทางดานการศกษา/สงคม/แรงงานท าใหผปวยฟนตวและกลบเข าส ส งคมได ตามศกยภาพ องค กรนอกภาครฐช วยสนบสนนบรการสขภาพจตได ผปฏบตงานดานสขภาพในชมชนชวยคนหาผปวย และสงตอไปยงสถานบรการสขภาพปฐมภมได 10) ตองมการสนบสนนงบประมาณ และทรพยากรบคคล ครอบคลมคาใชจายในการฝกอบรม การจดบรการ การจางบคลากรเพม รวมถงคาตอบแทนของผ เชยวชาญทเขามาสนบสนน และใหค าปรกษาแกผปฏบตงาน (World Health Organization, 2008)

18

การศกษารปแบบบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม ในป 2005 พบวาประกอบดวย 3 รปแบบ รปแบบทงสามมจดเดนจดดอยทแตกตางกนไป และเหมาะกบบรบทของพนททตางกน (Bower P. & Gilbody S., 2005) รปแบบทงสามไดแก การดแลรวมกบผเชยวชาญ (The collaborative care model) เปนการประสานความรวมมอในการดแลผปวยระหวางแพทยทวไป ผเชยวชาญ และผปวย โดยใชระบบ case manager โดยทวไปจะครอบคลม การคดกรอง สขภาพจตศกษา การปรบวถชวตประจ าวน และการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศในการสงตอขอมล รวมกนเปนรปแบบทเหมาะสม ส าหรบการฝกอบรมและพฒนาบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม ตามค าแนะน าขององคการอนามยโลก (World Health Organization, 2008)

1) การดแลรวมกบผเชยวชาญ (The collaborative care model) เปนการประสานความรวมมอในการดแลผปวยระหวางแพทยทวไป ผ เชยวชาญ และผปวย โดยใชระบบ case manager โดยทวไปจะครอบคลม การคดกรอง สขภาพจตศกษา การปรบวถชวตประจ าวน และการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศในการส งตอขอมลรวมกนเปนรปแบบทเหมาะสมส าหรบการฝก อบรมและพฒนาบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภมตามค าแนะน าขององคการอนามยโลก

2) การบรการภายใตการใหค าปรกษาโดยผ เชยวชาญ (The consultation liaison model) เปนการจดบรการโดยผปฏบตงานในสถานบรการปฐมภม เปนผดแลหลก และไดรบค าแนะน า/การสนบสนนจากผเชยวชาญดานสขภาพจต ผลทคาดวาจะไดรบ คอ ผปฏบตงานมทกษะในการตรวจวนจฉยหรอดแลรกษาปญหาสขภาพจตดขน (management or detection of mental health problems)

3) การพฒนาบคลากรทดแทน (The replacement model) เปนการจดบรการโดย มผเชยวชาญดานสขภาพจตปฏบตงานอยในสถานบรการปฐมภม เพอรอรบการสงตอจากผปฏบตงานทไมใชผเชยวชาญ โดยผเชยวชาญจะเปนผรบผดชอบจดการปญหาผปวยดวยการดแลทางจตสงคม รปแบบนมสมมตฐานวา คาใชจายในการจางผ เชยวชาญมาปฏบตงานในสถานบรการปฐมภม จะชดเชยดวยการลดการใชบรการสขภาพ หรอลดเวลาทใช ในการขอค าปรกษา นอกจากน ผเชยวชาญยงอาจชวยเปลยนพฤตกรรมของผปฏบตงานอนดวย การสรางความตระหนกในปญหาสขภาพจตและแนวทางการดแล (World Health Organization, 2008)

4.2 รปแบบการบรณาการสขภาพจตในบรการปฐมภม ขอมลจากการศกษาทวโลก พบวามการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการปฐมภมใน

หลายประเทศ ในทนทบทวนเฉพาะประเทศเศรษฐกจขนาดกลางถงลาง (LAMIC) 4.2.1 รปแบบการบรณาการสขภาพจตในบรการปฐมภมในตางประเทศ

การบรณาการบรการสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมในเมอง Sembabule ประเทศยกนดา โดยใหผปฏบตงานในสถานบรการปฐมภมคนหาผปวยทางจตเวช รกษาในรายทไมม

19

ภาวะแทรกซอนหรอรายท เปนเรอรงแตอาการคงท จดการกบ case emergencies และสงตอผปวยทจะตองปรบเปลยนยาทใชในการรกษาหรอตองรบไวรกษาในโรงพยาบาล ผเชยวชาญจะใหบรการตงแตระดบโรงพยาบาลถงการใหค าปรกษาในการดแลและฝกผปฏบตงานในสถานบรการปฐมภม รวมไปถงทมสขภาพหมบาน อสม. ใหมรปแบบในการชวยเหลอและสงตอผปวยโรคจตเวช ผลการศกษาเมอเปรยบเทยบกบกอนทจะมรปแบบการดแลนพบวากอนป 2004 ไมสามารถคนหาผปวยในพนทไดเลยแตในป 2005-2007 สามารถคนหาผปวยโรคจตเวชไดถง 327 คน 369 คนและ 315 คน ตามล าดบ ประชาชนมการเขาถงบรการเพมมากขน และมผลการรกษาดกวา (Petersen I.et.al., 2011, Ovuga E.et.al., 2007, Kasoro S.et.al.,2002, Ssebunnya J.et.al.,2010)

การบรณาการบรการสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมในเมองโซบราล ประเทศบราซลเปนการใหค าปรกษารวมกนในการบรณาบรการสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมโดยพฒนานวตกรรมรปแบบการบรการทบาน เรยกวา Family Health Strategy (FHS) โดยพฒนาทม FHS เพอใหบรการตามสถานบรการปฐมภมและชมชน เปนการใหบรการสขภาพจตรวมกบบรการสขภาพครอบครว ผปฏบตงานในสถานบรการปฐมภม จะประเมนสภาพดานรางกายและจตใจผปวยทกคน และใหการดแลรกษาเทาทสามารถท าได หรอขอความชวยเหลอจากทมผ เชยวชาญดาน สขภาพจต (ทมาเยยมศนยสขภาพครอบครวอยางนอยเดอนละครง) และใหการปรกษารวมกน ระหวางผเชยวชาญดานสขภาพจต และแพทยในสถานบรการปฐมภม ซงวธการนไมเพยงแตท าใหมนใจวา การดแลสขภาพจตมคณภาพดเท านน แตยงเปนวธการฝกและใหค าปรกษาแกแพทย ทปฏบตงานในสถานบรการปฐมภม ชวยเพมสมรรถนะของผใหบรการ และสามารถดแลผปวยดวยตนเองไดผลพบวา จ านวนผปวยในเขตเทศบาล Macae ทนอนโรงพยาบาลลดลง 1 ใน 3 สวนในเขตเทศบาล Petropolis มจ านวนผปวยนอนโรงพยาบาลลดลง 45 % และผปวยฉกเฉนลดลง 33 % หลงจากด าเนนการ 3 ป มอยางนอย 50 % ของผปวยใชยาทางจตเวช และไดรบจตบ าบดโดยทม Family Health Team (FHT) (World Health Organization, 2008, Bower P. et.al., 2000)

การบรการสขภาพจตในโรงพยาบาลชมชนทวประเทศของเบลช ประเทศเบลซมประชากร 270,000 คน ประเทศเศรษฐกจขนาดกลางบน (upper-middle income countries) ผปวยทางจตมปญหาการเขาถงบรการ ถกเพกเฉย มคาใชจายการเดนทางและการรกษาทางจตเวชสง ขาดแคลนผเชยวชาญดานสขภาพจตและจตเวช ในป 1992 กระทรวงสาธารณสขเบลซไดบรณาการงานสขภาพจตชมชนขนโดยการผลตพยาบาลเฉพาะทางจตเวชเรมแรกจ านวน 16 คน ใชระยะเวลา 10 เดอนโดยการชวยเหลอจากหนวยงานพฒนาระหวางประเทศแคนาดา (CIDA) และองคกรสขภาพแพนอเมรกน (PAHO) หลงจบกบไปท างานในพนทโดยใหความส าคญกบการดแล ผปวยในชมชน ประสานงานกบแพทยทวไปในการวนจฉยและใหการรกษาผมปญหาทางสขภาพจต พยาบาลชมชน ผชวยเหลอพยาบาล จดบรการคลนกผปวยนอก การเยยมบาน การใหความรทาง

20

สขภาพจตในโรงเรยน และชมชน จดระบบสนบสนนเรองยาทางจตเวช รวมถงประสานงานกบองคกรนอกรฐในพนท ท าใหงานสขภาพจตชมชนเขมแขงขน สงผลใหผปวยทางจตเวชเขาถงบรการจาก ป 2002 จ านวน 929 คนเพมขนในป 2006 เปน 14000 คน ลดการรบไวรกษาในโรงพยาบาลจตเวช ผปวยและชมชนมความพงพอใจในการใหบรการสขภาพจตคดเปน 95 % พงพอใจมากในเรองของการเยยมบาน ในประเทศทขาดแคลนจตแพทย การเพมพยาบาลเฉพาะทางจตเวชในการดแลผปวยทางสขภาพจตในชมชนโดยตรง ภายใตการควบคมของจตแพทย จะชวยลดการรบไว รกษา ในโรงพยาบาล เพมการบรการในชมชนของตนเอง ปจจยแหงความส าเรจ ควรค านงถงความตองการของบคคลทตองการรบการรกษาจากชมชนมากกวารกษาในโรงพยาบาล รวมถงการจดการบรการทมการรกษาทครอบคลมปญหาสขภาพจต การเขาถงบรการทสะดวกของผปวย พยาบาลเฉพาะทางควรมการอบรมเกยวการใช ยาทางจตเวช และควรมพยาบาลเฉพาะทางจตเวชอย างนอย 2 คน ในโรงพยาบาลชมชน (World Health Organization, 2008)

การบรณาการงานสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมต าบลมาคล ซานเทยโก ประเทศชล พบวาในป 2005 ประเทศชลมการปฏรประบบบรการสขภาพทงระบบ โดยมหลกส าคญของการปฏรปเรองสทธ ดานสขภาพ ความเทาเทยม ความเปนอนหนงอนเดยวกน การใชทรพยากรอยางมประสทธภาพและการมสวนรวมของสงคมในการดแลสขภาพ ซงการบรณาการงานสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมเปนสวนหนงของการปฏรประบบสขภาพในรปแบบของบรการสขภาพครอบครว The Felix de Amesti family health centre (FHC) เปน 1 ใน 3 ของศนยบรการสขภาพครอบครวในเทศบาลชนบทของต าบลมาคล ทมสขภาพครอบครวสหวชาชพ 4 ทม ประกอบดวย แพทยทวไป 2 คน ทนตแพทย 1 คน พยาบาล 1 คน พยาบาลสตนรเวช 1 คน นกสงคมสงเคราะห 1 คน โภชนากร 1 คน นกจตวทยา 1 คน (part time) และผชวยพยาบาล 3 คน แตละทมตองรบผดชอบดแลประชากร 1 ใน 4 ของผทเปนสมาชกของศนยบรการแหงน (38,936 คน คดเปน 56.6% ของประชากรทงหมด) FHC มการจดท าแนวทางการรกษาทชดเจนและพฒนาการบ าบดทหลากหลายทนสมย สามารถใหการรกษาผ ทมความผดปกตด านสขภาพจตระดบเลก นอยถงปานกลาง แตในระดบรนแรงจะสงตอไปยงศนยสขภาพจตชมชน ต าบลมาคลมศนยสขภาพจตชมชน 1 แหง ซงมระบบบรการเคลอนทเพอใหบรการผทมความผดปกตดานสขภาพจตทรนแรง ผทมพฤตกรรมทเปนอนตรายตอตนเองและผ อนจะถกสงตอไปยงโรงพยาบาลทวไปเปนโรงพยาบาลส าหรบใหบรการใน 8 เทศบาลของอ าเภอซานเทยโก ผลการด าเนนงานผรบบรการมความพงพอใจมากทสด (92%) เนองจากไดรบบรการทรวดเรว มคณภาพ ปจจยแหงความส าเรจคอมนโยบาย ในการบรณาการงานสขภาพจตเขาไปในการบรการสขภาพทวไป การบรหารจดการดานทรพยากร ทจ าเปน มระบบการสงตอ การสนบสนนจากศนยสขภาพจตชมชนอยางตอเนอง เชน ระบบการปรกษา เปนพเลยงสอนงานดานการบ าบดตางๆ มการประชมรวมกนทกเดอน ฯลฯ มแนวทางในการ

21

รกษาทชดเจน มการบ าบดทหลากหลาย มการท างานโดยทมสหวชาชพ รวมทงอาสาสมครจากชมชนสามารถคดกรองผมปญหาสขภาพจตไดอยางมประสทธภาพ (World Health Organization, 2008)

การบรณาการบรการสขภาพปฐมภมส าหรบสขภาพจตในเมองไทรวนนทปรามรฐ Kerala อนเดย โดยมการฝกอบรม medical officer เพอวนจฉย และรกษาโรคจตเวช ในสถานบรการปฐมภม ทมสหวชาชพสขภาพจตจะออกไปใหบรการในชมชน โดยการจดการผปวย ยงยากซบซอน การฝกอบรมในหนางานแกเจาหนาทสถานบรการปฐมภม และสนบสนนการท างานของผปฏบตงานในสถานบรการปฐมภม มการสนบสนนยาจตเวชโดยไมเสยคาใชจาย ท าใหผปวย ไดรบบรการในชมชน ลดคาใชจายและเวลาในการเดนทางไปโรงพยาบาล ปจจบนมคลนคสขภาพจต 22 แหงทวเมอง สามารถใหการวนจฉยและวางแผนการรกษาผปวยใหม ทบทวนและตดตามการรกษาผ ปวยเกา ใหค าปรกษาโดยนกจตวทยาคลนคหรอจตแพทย สขภาพจตศกษา และการจดการระบบสงตอ ผปวยใหมเพมขนจากป 1999-2007 รวม 11,713 คน สวนใหญเปนโรคซมเศรา Bipolar จตเภท และ ลมชก (World Health Organization, 2008)

การบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมเมอง Neuquen ประเทศอารเจนตนา มแพทยทวไปเปนผน าทมในการวนจฉย รกษา ฟนฟแกผปวยจตเวชทอาการรนแรง ผ ปวยจะไดรบบรการแบบผปวยนอกในชมชน ซงท าใหผปวยไดอยในสงแวดลอมทคนเคยกบครอบครว จตแพทยและผเชยวชาญดานสขภาพเปนผใหค าปรกษาในการดแลผปวยทยงยากซบซอน ศนยฟนฟในชมชน Austral ใหการดแลรวมกบศนยสขภาพปฐมภม รวมทงเปนสถานทฝกอบรมส าหรบแพทยทวไปและแพทยเวชศาสตรครอบครว การท างานเปนทมโดยมแพทยทวไปเปนผน า ในกระบวนการรกษา และไดรบการสนบสนนจากสมาชกคนอนในทม ทงพยาบาล นกจตวทยา และจตแพทยเปนปจจยส าเรจของโปรแกรม การดแลโดยสวนใหญไมใชจตแพทย และหลกเลยงการรบไวรกษาในโรงพยาบาลจตเวช ท าใหคาใชจายในการรกษาพยาบาลต ากวา และการเขาถงบรการเพมขน ตงแตป 1997-2006 ศนยฟนฟ Austral ใหการดแลสขภาพจตแกผมปญหาสขภาพจตและครอบครวราว 3,200 ราย มผไดประโยชนจากบรการราว 12,000 คน ผรบบรการมอาการคงท อยในชมชนไดประมาณ 80% ผมปญหาสขภาพจตเพยง 5% เทานนทตองรบบรการในโรงพยาบาลจตเวช (World Health Organization, 2008)

การศกษาการบรณาบรการสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมในประเทศแอฟรกาใตมการทดลองใน 2 พนทโดย พนทแรกคอ Ehlanzeni District, Mpumalanga Province มการทดลองผสาน 2 รปแบบ คอ 1) พยาบาลผเชยวชาญดานสขภาพจตใหบรการในคลนก (จดวนคลนกเฉพาะ) ในสถานบรการปฐมภม และ 2) เจาหนาทในสถานบรการปฐมภมใหบรการผปวยทางจตเสมอนผปวยโรคฝายกายอนๆ ผลทได คอ พยาบาลในสถานบรการปฐมภมมความพงพอใจกบการผสมผสานรปแบบบรการทง 2 รปแบบตามความเหมาะสมของแตละพนท และการใหบรการ

22

สขภาพจตเพมขน จากเดมในป 1994 ไมมบรการดงกลาวเลย แตในป 2002 มการจดบรการสขภาพจต 50% ของคลนกทงหมด และในป 2007 มการจดบรการสขภาพจต 83% ของคลนกทงหมดในพนท สวนพนททสองคอ Moorresburg District, Western Cape Province ใชรปแบบพยาบาลทวไปของสถานบรการปฐมภม ใหบรการผปวยจตเวชทไมซบซอนยงยาก โดยมพยาบาลจตเวชพบผปวยทยงยากซบซอนเดอนละ 1 ครง จตแพทยพบผปวยทกสามเดอน นกจตวทยาดแลผปวย 8 ชวโมงตอสปดาห และมเจาหนาทสขภาพประจ าทกวนในคลนก โดยผสมผสานการดแลผปวยจตเวชเขากบผปวยอนๆ เพอลดการตตราผลทได คอ เจาหนาทสถานบรการปฐมภม มความพงพอใจทไดรบการเยยมจากพยาบาลจตเวชและจตแพทย ซงชวยเหลอการฝกอบรมในงาน (in-service training) และชวยดแลผปวยยงยากซบซอน ปจจยความส าเรจของการวางแผนและน างานสขภาพจตลงปฏบตในพนท คอ การประเมนทรพยากรในทองถน การรบฟงความคดเหนและความตองการของพนท (World Health Organization, 2008)

4.2.2 รปแบบการบรณาการสขภาพจตในบรการปฐมภมในประเทศไทย ส าหรบในประเทศไทย การบรณาการงานสขภาพจต สามารถท าไดทงใน

สวนของการสงเสรมปองกนปญหาสขภาพจต การบ าบดรกษา ชวยเหลอผมปญหาสขภาพจต จตเวช และการฟนฟสภาพจตใจ โดยจะตองท าความเขาใจเกยวกบกระบวนการหลกของศนยสขภาพชมชน เพอผสมผสานงานดานสงคมจตใจ และสขภาพจต ใหเขากบบรการสขภาพทมอยแลว ท าใหเกดบรการแบบองครวมได (กรมสขภาพจต, 2547)

บรการสขภาพจตในประเทศไทยเรมตนครงแรกเมอป พ.ศ.2532 นบตงแต มการเรมเปดด าเนนการโรงพยาบาลสมเดจเจาพระยาเปนโรงพยาบาลจตเวชแหงแรกของประเทศ ตามมาดวยโรงพยาบาลจตเวชตามภมภาคตางๆ ทวประเทศ ป พ.ศ. 2521 ไดเพมงานสขภาพจต เขาเปนสวนหนงของงานสาธารณสขมลฐานซงเปนองคประกอบของนโยบาย “สขภาพดถวนหนาภายในป 2543” ท าใหเกดการขบเคลอนครงส าคญใหงานสขภาพจตไปสระดบชมชน บรการสขภาพจตชมชนในประเทศไดมการบรณาการสระบบบรการสาธารณสขโดยอาศยโครงสรางพนฐานของระบบบรการสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ทมการวางรากฐานสอดคลองกบการแบงพนท ฝายปกครองตงแตระดบชมชน หมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวดและภมภาค หลกการของงานสขภาพจตชมชน คอ การใหบรการแกชมชน ในชมชน โดยการมสวนรวมของชมชนและสอดคลองกบความตองการของชมชน ครอบคลมการบรการทง 4 มต นอกจากนงานสขภาพจตชมชนไดขยายเครอขายออกไปนอกระบบสาธารณสข ไดแก โรงเรยน วดและองคกรบรหารทองถน เพอใหชมชนเองมสวนรวมในการพฒนางานสขภาพจตชมชน เปาหมายของงานสขภาพจตชมชนไมเพยงแตใหบรการดแลอยางตอเนองแกผปวยจตเวชเทานน ยงไดสนบสนนใหผปวยสามารถกลบเขาสชมชน

23

เดมของตนได ดวยเหตนความรวมมอกบองคกรบรหารทองถนจงเปนปจจยแหงความส าเรจทมคณภาพและยงยน

5. แผนพฒนาระบบบรการสขภาพสาขาสขภาพจตและจตเวช ปญหาสขภาพจตและจตเวชมความชกสงในภมภาคทวโลก องคการอนามยโลกไดก าหนด

ขอบเขตของปญหาสขภาพจตและจตเวชทส าคญ และเรงดวนไว 8 โรค ไดแก โรคจต โรคซมเศรา โรคสมองเสอม โรคลมชก ความผดปกตทางจตจากแอลกอฮอลและสารเสพตด ความผดปกตทางพฒนาการ ปญหาพฤตกรรมในเดก การท ารายตนเองหรอฆาตวตาย ส าหรบประเทศไทย กรมสขภาพจตรวมกบโครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพ (Health Intervention and Technology Assessment Program, HITAP) ประเมนวามผปวยทจ าเปนตองเขาถงบรการ 10 ลานคน แตมผปวยประมาณ 8 แสนคน (รอยละ 8) เทานนทเขาถงบรการทางสขภาพจต โรคจต(Psychosis) เปนโรคททาทายตอระบบบรการทางสขภาพมากเปนล าดบตนๆ เพราะนอกจากความชกสง (รอยละ 0.8 หรอประมาณ 504,000 คน) และยงมชองวางการเขารบบรการมาก นอกจากลกษณะของโรคจตทสญเสยการสมผสโลกความเปนจรง ความคด การรบร และพฤตกรรมผดปกตอยางชดเจน พบบอยวาถกทอดทงละเลยไมยอมรบจากชมชน และถกละเมดสทธแหงความเปนมนษยอยางรนแรง จะเหนวา ปญหาในการเขาถงการบรการของผปวย ท าใหผปวยทมปญหาสขภาพจตและจตเวช ไมไดรบการดแลรกษาและรบยาอยางตอเนอง

อยางไรกตามในประเทศไทย กรมสขภาพจต และส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไดผลกดนและพฒนาระบบบรการเพอรองรบการดแลผปวยเหลานมาตอเนองยาวนาน รวมทงในป พ.ศ. 2554 – 2555 ซงมโครงการลดชองวางผปวยโรคจตในสงคมไทย โดยใชแนวทางองคการอนามยโลก (The mhGAP Implementation Program for Psychosis : 2011 -2012)

ในปจจบนระบบบรการสขภาพของประเทศไทย ประสบปญหาส าคญหลายประการ ไดแก ปญหาเรองประสทธภาพ คณภาพบรการ ความเปนธรรมในการเขาถงบรการ ความแออดของผรบบรการในสถานบรการระดบสง การแขงขนการขยายบรการและแยงชงทรพยากรทมอยจ ากด ดงนน ป 2555 กระทรวงสาธารณสขจงไดมการทบทวนแนวทางในการพฒนาหนวยบรการสขภาพ ใหมทศทางทชดเจนและเปนระบบ โดยการจดท าแผนในการพฒนาระบบบรการสขภาพ (Service Plan) มระยะเวลา 5 ป (ปงบประมาณ 2555 – 2559) มงพฒนาระบบบรการทกระดบ ตงแตระดบปฐมภม ทตยภม ตตยภม และศนยความเชยวชาญระดบสง สรางระบบทเชอมโยงกนเปนเครอขาย โดยใชหลกการ “เครอขายบรการทไรรอยตอ”(Seamless Health Service Network) รวมทงสน 12 เครอขาย ทเชอมโยงในภาพของเครอขายบรการ สามารถรองรบการสงตอไดอยางสมบรณ เพอเปนหลกประกนวาประชาชนจะเขาถงบรการทไดมาตรฐาน ทวถง เปนธรรม

24

แผนพฒนาระบบบรการสขภาพมการก าหนดโรคทเปนปญหาสขภาพทส าคญ 10 สาขา ดงน 1) หวใจ 2) มะเรง 3) อบตเหต 4) ทารกแรกเกด 5) สขภาพจตและจตเวช 6) ตาและไต 7) 5 สาขาหลก 8) ทนตกรรม 9) บรการปฐมภม ทตยภม และสขภาพองครวม และ10) โรคไมตดตอ (DM,HT,COPD,Stroke) มเปาหมายการด าเนนงาน 6 ประการ คอ ลดอตราการตาย ลดอตราปวย ลดระยะเวลารอคอย มาตรฐานการบรการ การเขาถงบรการ ลดคาใชจาย (กระทรวงสาธารณสข ,2556)

แผนพฒนาระบบบรการสขภาพ สาขาสขภาพจตและจตเวช มวตถประสงค ดงน 1) เพอใหประชาชนทกกลมวยเขาถงบรการสขภาพจตทมคณภาพ 2) พฒนาระบบการสงตอผปวยจตเวช ลดการสงตอออกนอกเขตสขภาพ 3) ควบคมอตราการฆาตวตายของประชากรไทย ไมเกน 6.5 ตอประชากรแสนคน และ 4) ใหคนไทยมความสข (ประเมนโดยดชนชวดความสขคนไทย 15 ขอ) โดยมตวชวดคณภาพการด าเนนงานทส าคญคอ 1) เดกไทยมความฉลาดทางสตปญญา เฉลยเกน 100 จด 2) รอยละ 85 ของเดกไทย มพฒนาการสมวย 3) รอยละ 80 ของผปวยโรคจต (psychosis) เขาถงบรการสขภาพจตและจตเวช 4) รอยละ 31 ของผปวยโรคซมเศรา เขาถงบรการสขภาพจตและจตเวช และ 5) มศนยใหค าปรกษาคณภาพ ( psychosocial clinic) ไมต ากวารอยละ 70 ของสถานบรการสาธารณสข

ทผานมาแมวา กระทรวงสาธารณสขไดมความพยายามขยายเครอขายในการดแลผปวยจตเวชลงสชมชน โดยเนนสถานบรการใกลบาน คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล (รพสต.) โรงพยาบาลชมชน และพฒนาระบบสงตอไปยงสถานบรการระดบสงขนไป ไดแก โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย และโรงพยาบาลเฉพาะทางดานจตเวช แตยงท าไมไดเตมท เนองจากปจจยดานการใหบรการ ศกยภาพสถานบรการ และบคลากรทท างานดานน ปจจยดานผปวยจตเวชทมจ านวนเพมมากขนเรอยๆ และมความชกของโรคทางจตเวชสง จงมความจ าเปนทจะตองมการพฒนาระบบบรการสขภาพจตและจตเวช ใหครอบคลมทงดานขดความสามารถ สถานท เครองมออปกรณ และสมรรถนะบคลากร เพอใหรองรบความจ าเปนของประชาชน ทจะตองไดรบบรการดานสขภาพจตและจตเวชอยางทวถงและเปนธรรม (กระทรวงสาธารณสข ,2556)

6. แนวทางการพฒนาการด าเนนงานสขภาพจต ในทนจะกลาวถงแนวทางการพฒนาการด าเนนงานสขภาพจต 2 ดาน ไดแก แนวทางการ

พฒนาการด าเนนงานสขภาพจตในบรการปฐมภม และแนวทางการพฒนาการด าเนนงานสขภาพจตในชมชน

6.1 แนวทางการพฒนาการด าเนนงานสขภาพจตในบรการปฐมภม

25

แนวทางการพฒนาการด าเนนงานสขภาพจตในบรการปฐมภม ประกอบดวย 3 ดานดงน (กรมสขภาพจต, 2547)

6.1.1 ดานบรการบ าบดสขภาพจต ประกอบดวย - การคดกรอง ( Screening) ผมปญหาดานสงคม จตใจ สขภาพจตและ

จตเวชทกกลมอาย โดยกรมสขภาพจตไดพฒนาแบบคดกรอง ปญหา สงคม จตใจ แบบงายๆ เพอใหบคลากรใน ศสช./PCU สามารถใชประเมนปญหาสงคมจตใจเบองตนได

- การจดตงหนวยบรการใหการปรกษา (Counselling Unit ) โดยการพฒนาศกยภาพของบคลากรใน ศสช./PCU ใหมทกษะการปรกษาเบองตนเพอชวยเหลอผมารบบรการ ในปญหาดานสงคมจตใจพรอมกบมระบบการสงตอผ เชยวชาญหรอแหลงชวยเหลอทเหมาะสมได ซงกรมสขภาพจต ไดจดท าแนวทางปฏบต (CPG) ดานการใหการปรกษาในปญหาตางๆ เพอสามารถใชเปนแนวทางปฏบตทชดเจนในหนวยบรการใหการปรกษาแกบคลากรในศสช. และไดพฒนาแนวทางปฏบตในปญหาสขภาพจตอนๆ

- การจดตงคลนก ดานสขภาพจตทผสมผสานกบการใหบรการดานอนๆ เชน คลนกยาเสพตด คลนกพฒนาการดานจตใจในคลนกสขภาพเดกด คลนกคลายเครยด ฯลฯ

6.1.2 ดานสงเสรมปองกนปญหาสขภาพจต ประกอบดวย - การใหการปรกษาแบบสงเสรมและปองกนปญหาสขภาพจตในทกกลม

อาย ในดานปญหาครอบครว วยรน ยาเสพตด และการฆาตวตาย ฯลฯ - การใหสขภาพจตศกษา รายบคคลและรายกลม ผานเสยงตามสายและ

การจดนทรรศการ 6.1.3 ดานการฟนฟสขภาพจต ทมศนยสขภาพชมชนรวมกบทมในชมชนผสมผสาน

งานสขภาพจต เขากบงานบรการดงน - การเยยมบาน( Home Visit) ซงถอเปนกจกรรมส าคญของศนยสขภาพ

ชมชน เพอท าความรจกและเขาใจผปวย ครอบครว ท าใหเกดสมพนธภาพทด - Home Health Care (การดแลผปวยจตเวชทบาน) เปนกจกรรมดาน

การรกษาพยาบาลตอเนอง จากหนวยบรการไปยงบานผปวย เพอใหการดแลครบทง 4 ดาน คอ การสงเสรม การปองกน การรกษา และการฟนฟสมรรถภาพ

การด าเนนงานสขภาพจตในชมชน อาจมการด าเนนงานในหลากหลายรปแบบ เชน - การอบรมแกนน าในชมชนตางๆ เชน อสม. พระ หมอพนบาน แกนน าครอบครว

ฯลฯ - รวมมอกบหนวยงาน หรอองคกรตางๆในชมชน - การสรางเครอขายความรวมมอกบชมชน ใหเกดความเขมแขง

26

- การสนบสนนงบประมาณ สอ เทคโนโลยใหกบพนท ฯลฯ 6.2 แนวทางการด าเนนงานและพฒนางานสขภาพจตในชมชน

แนวทางการด าเนนงานและพฒนางานสขภาพจตในชมชน ประกอบ 6 องคประกอบ ทครอบคลมการด าเนนงานสขภาพจตในชมชน (ศนยสขภาพจตท 1-13 และ15 ,ม.ป.ป.) ดงน

องคประกอบท 1 นโยบายการด าเนนงานสขภาพจต หมายถง ทศทางการด าเนนงานสขภาพจตของหนวยงาน ซงสะทอนการเหนความส าคญของหนวยงานตอการด าเนนงานสขภาพจตในชมชน

องคประกอบท 2 ทรพยากรด าเนนงานสขภาพจต หมายถง การมบคลากรหรอ มงบประมาณในการเนนงานสขภาพจตในชมชน

องคประกอบท 3 การพฒนาระบบขอมลสารสนเทศดานการด าเนนงานสขภาพจต หมายถง การมขอมล สถตทเกยวของกบสขภาพจตในชมชนของตนเอง เชน มขอมลผปวยทางจตในพนท เปนตน

องคประกอบท 4 แผนการด าเนนงานสขภาพจต หมายถง แผนทหนวยงานวางไวเพอด าเนนงานหรอจดกจกรรมอยางใดอยางหนงทเกยวของกบสขภาพจตชมชน

องคประกอบท 5 กจกรรมสขภาพจตในชมชน หมายถง การมกจกรรมทจดขนในรปแบบใดกตามทเกยวของกบสขภาพจต อาจจะเปนกจกรรมทเพมความร ความเขาใจในเรองสขภาพจต หรอกจกรรมทเสรมสรางความสขของคนในชมชนกได

องคประกอบท 6 การประเมนผลการด าเนนงานสขภาพจต หมายถง การตดตามผลการด าเนนงานทผานมาวาเปนอยางไร ส าหรบจะเปนขอมลในการพฒนางานของเราใหดยงขน

7. ทรพยากรบคคลดานบรการสขภาพจต

ประเทศทมรายไดประชาชาตอยในระดบต าและปานกลางลวนแตประสบปญหาดานการขาดแคลนบคลากรทางสขภาพจต (Kakuma, R., et al. ,2011) ส าหรบในประเทศไทยซงมรายได ประชาชาตอยในระดบปานกลาง พบวามการขาดแคลนบคลากรทางสขภาพจตทค อนขางวกฤต เชนกนอกทงบคลากรทางสขภาพจตสวนใหญท างาน กระจกตวอยในเมองหรอสวนกลาง (Research, A. ,2013) จากขอมลของกรมสขภาพจตพบวา สดสวนจตแพทยตอประชากร เทากบ 1 : 140,265 สดสวนพยาบาลจตเวชตอประชากร เทากบ 1 : 33,414 สดสวนนกจตวทยาคลนกตอประชากร เทากบ 1 : 271,383 สดสวนนกสงคมสงเคราะหตอประชากร เทากบ 1 : 291,673 และเมอพจารณาสดสวนการใหบรการของบคลากรทางสขภาพจตพบวาในสวนภมภาคตองใหบรการประชาชนดวยสดสวนทสงกวาในสวนกลาง เชน จตแพทย 1 คนในเขตกรงเทพมหานครดแลปญหาสขภาพจต ของป ร ะช า ก ร เ ป นจ า น ว น 24,287 ค น ใ น ข ณะท ภ า ค ตะ ว น ออก เ ฉ ย ง เ ห น อ จ ต แ พท ย

27

1 คน ตองดแลปญหาสขภาพจตของประชากรมากทสด 463,655 คน (กรมสขภาพจต ,2548) ซงภาวะวกฤตทเกดขนน สงผลอยางมากตอการใหส าหรบงานบรการสขภาพจตสามารถกระจาย เขาถงประชาชนในพนทได กระบวนการท างานในชมชน (community-based) และการหมนเวยนงาน (task-shifting) โดยการจดฝกอบรมระยะสน และมระบบนเทศตดตามทเหมาะสมแกบคลากร ในพนท สงผลใหบคลากรทไมมความเชยวชาญดานสขภาพจตสามารถคดกรอง วนจฉย ดแลผ ม ปญหาสขภาพจต และผดแลในพนทของตนเองได (KaKuma, R. et.al., 2011)

8. ปจจยสนบสนนการด าเนนงานสขภาพจตในหนวยบรการปฐมภม (กรมสขภาพจต, 2547) 8.1 ผใหบรการเหนความส าคญ และมการก าหนดนโยบายทผสมผสานงานสขภาพจตกบ

บรการสขภาพแบบองครวมอยางชดเจน 8.2 จดใหมทมงานสาธารณสขทเพยงพอ 8.3 บคลากรสาธารณสขไดรบการพฒนาอยางตอเนอง 8.4 มการท างานเปนทม และสรางเครอขายงานสขภาพจตทกระดบ

8.4.1 ครอบครว 8.4.2 ชมชน 8.4.3 หมบาน/ต าบล 8.4.4 อ าเภอ/จงหวด และเขต

8.5 มการบรหารจดการทด ทงในดานบคลากร งบประมาณ ระบบบรหารจดการ กลวธการด าเนนงาน และทรพยากรทเหมาะสม

8.6 พฒนาบรการสขภาพจตในทกระดบ (เชงรบ และเชงรก) 8.6.1 ศนยสขภาพชมชน/สถานอนามย 8.6.2 โรงพยาบาลชมชน 8.6.3 โรงพยาบาลศนย/โรงพยาบาลทวไป 8.6.4 ส านกงานสาธารณสขจงหวด

8.7 มการประสานความรวมมอระหวางภาครฐ และเอกชนทกระดบ 8.8 มแผนปฏบตงานทชดเจน 8.9 มระบบพเลยง หรอผนเทศงานทางวชาการ เชน การเยยมผปวยทมปญหาซบซอนรวมกบ

ทมจตเวช 8.10 คมอเกยวกบโรคทางสขภาพจตและจตเวช ทส าคญพรอมแนวทางการรกษา จากการ

ทบทวนวรรณกรรมทเกยวของทงในและตางประเทศ ถงแมจะมการบรณาการบรการสขภาพจต ในบรการปฐมภมในหลายประเทศ รวมทงประเทศไทย แตยงเปนเพยงการบรณาการบรการ

28

สขภาพจตในบรการปฐมภมทมหลกการกวางๆ ไมเปนรปแบบชดเจนและเหมาะสมกบบรบทของทกพนทในประเทศไทย

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย

ในการวจยครงนเปนการวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม 2 ระยะ คอ

ระยะท 1 การศกษาสถานการณการดแลผมปญหาสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม ระยะท 2 การพฒนารปแบบการบรณาการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม

1. ระยะท 1 โดยระยะท 1 เปนการศกษาสถานบรการสขภาพปฐมภมทประสบผลส าเรจในการด าเนนงาน

ดานสขภาพจตชมชน โดยใชเทคนคการสนทนากลม (Focus group) การสมภาษณเชงลก (In-depth interview) และการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ โดยมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ และปญหาอปสรรคในการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย ส าหรบระยะท 2 การพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม โดยการน าขอมลทวเคราะหและสงเคราะหไดในระยะท 1 มาสรางเปนแบบสอบถามเพอประเมนรปแบบการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชนส าหรบ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล ซงผวจยไดแบงขนตอนการด าเนนการวจยตามวตถประสงคของการวจยดงน

ขนตอนท 1 ศกษาสถานการณรปแบบปจจยส าเรจและปญหาอปสรรคในการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย

ขนตอนท 2 การพฒนารปแบบการบรณาการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมขนตอนท 1 วเคราะหสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ และปญหาอปสรรคในการจดบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย เพอทจะน าผลการศกษาน ไปสรางเปนแบบสอบถามเพอประเมนรปแบบการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน ส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล โดยมวธการด าเนนการวจย ดงน

1.1 การคดเลอกสถานบรการสขภาพปฐมภม (รพ .สต./ศสม.) ทจะศกษาผวจยประสานไปทศนยสขภาพจตทง 12 เขต ใหคดเลอกสถานบรการสขภาพปฐมภม ใหคดเลอก สถานบรการสขภาพปฐมภม แบบเฉพาะเจาะจง ตามเกณฑดงตอไปน

1.1.1 เปน รพ.สต./ศสม. ทมผรบผดชอบงานสขภาพจตอยางชดเจน 1.1.2 เปน รพ.สต./ศสม. ทไมมผเชยวชาญดานสขภาพจต

30

1.1.3 มการด าเนนงานสขภาพจตตอเนองไมนอยกวา 3 ป หลงจากคดเลอก รพ .สต ./ศสม . ทมคณสมบตตามเกณฑทก าหนดแลว จงคดเลอกบคลากร ทปฏบตงานใน รพ.สต./ศสม. จากเขตเมอง และเขตกงเมองกงชนบท จากทกเขตบรการสขภาพเขตละ 2 แหงๆละ 1 คน (รพ.สต.เขตเมอง 1 คน รพ.สต.เขตกงเมองกงชนบท 1 คน) รวม 22 คน และในขนตอนการสมภาษณเชงลก ( In-depth interview) การเลอกตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling) ในการศกษานไดโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเขารวมถอดบทเรยนทงหมด 22 แหง ไดแก

เขตสขภำพจตท 1 จงหวดนครนำยก - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบงพระอาจารย - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานปากคลอง

เขตสขภำพจตท 2 จงหวดสพรรณบร - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลดอนคา - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานพระแทน

เขตสขภำพจตท 3 จงหวดสมทรปรำกำร - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลพทธรกษา - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบางโปรง

เขตสขภำพจตท 4 จงหวดสกลนคร - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานหนองสามขา - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลวาใหญ

เขตสขภำพจตท 5 จงหวดสรนทร - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเมองแก

เขตสขภำพจตท 6 จงหวดมหำสำรคำม - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลโคกไร

เขตสขภำพจตท 7 จงหวดอบลรำชธำน - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลนาพน - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลขามเปย

เขตสขภำพจตท 8 จงหวดนครสวรรค - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานทากระดงงา - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลเฉลมพระเกยรต

เขตสขภำพจตท 9 จงหวดอตรดตถ - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลดงสระแกว

31

- โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลรวมจต เขตสขภำพจตท 10 จงหวดเชยงใหม

- โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานบวกครก - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลขวมง

เขตสขภำพจตท 11 จงหวดสรำษฎรธำน - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลปากแพรก - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบานนางก า

เขตสขภำพจตท 12 จงหวดปตตำน , จงหวดนรำธวำส - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลสะดาวา - โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลบอเละ

1.2 เครองมอการวจย เครองมอทใชในการเกบขอมลในขนตอนการถอดบทเรยน เปนแนวค าถามทใช

ในการสนทนากลม (Focus group) และแบบสมภาษณเชงลก (In-depth interview) สรางขนจากการทบทวนวรรณกรรม เพอในการสมภาษณกลมตวอยาง สามารถยดหยนไดประกอบดวยขอค าถามตอไปน

1.2.1 สถานการณการดแลผมปญหาสขภาพจตใน บรการสขภาพปฐมภม 1) ดานผรบบรการ

โรคทางจตเวชทมารบบรการมโรคอะไรบาง (จ านวน) ผปวยมอาการอยางไรบาง มวธการคนหาผปวยอยางไร

2) ดานผใหบรการ - มผรบผดชอบงานสขภาพจตบรการหรอไม(คณสมบตเชน จบ

PG โทจตเวช) - มจ านวนกคน มทมการดแลหรอไม และประกอบดวยใครบาง ม

หนาทอะไรบาง 3) สถานท สภาพแวดลอม

- มคลนกบรการเฉพาะหรอไม และจดบรการอยางไร - สถานทตงผรบบรการเดนทางมารบบรการสะดวกหรอไม

4) ดานญาตและผดแล - ญาตมสวนรวมในการดแลมปญหาสขภาพจตหรอไม และม

วธการอยางไร 5) ดานชมชน

32

- ชมชนมสวนรวมในการดแลมปญหาสขภาพจตหรอไม และมวธการอยางไร

1.3 รปแบบการดแลผมปญหาสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม 1.3.1 รปแบบบรการสขภาพจตของทานมอะไรบาง และแตละรปแบบบรการ

มวธการอยางไร 1.3.2 ท างานรวมกบใครบาง หรอมใครเปนพเลยงในการใหค าปรกษา 1.3.3 เมอมผปวยในพนทมการด าเนนการดแลรกษาอยางไร 1.3.4 มการจดหาแหลงทนใหการสนบสนนอยางไร 1.3.5 ท าอยางไรการด าเนนงานดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชนจงมความ

ยงยน 1.3.6 ในการดแลผมปญหาสขภาพจตของทาน ทานตองการให รพช.

ชวยเหลออยางไรบาง 1.3.7 ในการดแลผมปญหาสขภาพจตของทาน ทานตองการให รพท.

ชวยเหลออยางไรบาง 1.3.8 ในการดแลผมปญหาสขภาพจตของทาน ทานตองการให รพศ.

ชวยเหลออยางไรบาง 1.3.9 ในการดแลผมปญหาสขภาพจตของทาน ทานตองการให รพจ.

ชวยเหลออยางไรบาง 1.4 การวเคราะหขอมล ผวจยน าขอมลทไดจากการถอดบทเรยนมาวเคราะหขอมล

โดย 1)การจ าแนกถอยค าหรอใจความทกลมเปาหมายแสดงความคดเหน 2)น ามาตความ 3)สรางขอสรปแบบอปนย (Induction Analysis) 4)อภปรายถงปรากฏการณความสมพนธและประเดนส าคญ เพอตอบค าถามการวจยในการวเคราะห สถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ และปญหาอปสรรคในการจดบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย

2. ระยะท 2 ระยะท 2 การพฒนารปแบบการบรณาการสขภาพจตในบรการปฐมภม ในขนตอนนผวจยน า

องคประกอบจากการวเคราะหสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ และปญหาอปสรรคในการจดบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย มาสรางเปนแบบสอบถามเพอประเมนรปแบบการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน ส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล ประกอบดวย สวน คอ สวนขอมลทวไป ไดแก เพศ อาย ภมล าเนา ทอยปจจบน ระดบการศกษา ต าแหนง ประสบการณการท างานศนยสขภาพจตและจตเวช และการอบรมเฉพาะทางดานสขภาพจต

33

และจตเวช สวนท แบบสอบถามเพอประเมนรปแบบการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน แบงเปน ดาน ไดแก ดานระบบการดแลผมปญหาสขภาพจต จ านวน 4 ขอ และดานความรในการดแลผมปญหาสขภาพจต จ านวน 15 ขอ รวมทงหมด 57 ขอ แตละขอค าถามมค าตอบใหเลอก ใช หรอ ไมใช หลงจากนนน าแบบสอบถามทพฒนาขนไปท าการทดสอบของเครองมอ ดงน

2.1 การตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content validity) โดยผเชยวชาญ 3 ทาน ประกอบดวย จตแพทยทท างานดานสขภาพจตชมชน 1 ทาน อาจารยมหาวทยาลยทเชยวชาญดานสขภาพจตชมชน 1 ทาน และพยาบาลในโรงพยาบาลชมชนทมประสบการณในการท างานดานสขภาพจตอยางนอย 3 ป 1 ทาน

กำรหำควำมตรงตำมเนอหำ (Content validity) ผวจยน าขอมลทไดน ามาวเคราะหหาคาดชนความสอดคลอง ( Index of

congruence ; IOC) ของความคดเหนของผเชยวชาญทมขอค าถามแตละขอ โดยมหลกเกณฑการใหคะแนนดงน

เหมาะสม = 1.00 ไมเหมาะสม = 0.00

โดยถาคา IOC ≥0.50 ขน แสดงวา ขอค าถามมความเหมาะสมแตถาคา IOC≤0.49 แสดงวา ขอค าถามไมเหมาะสม ควรท าการปรบแกตามขอเสนอแนะน าของผเชยวชาญ

2.2 การตรวจสอบความเชอมน (Reliability) โดยด าเนนการดงน 2.2.1 ผวจยเลอก รพ.สต./ ศสม. ซงเปนคนละแหงกบ รพ.สต./ ศสม. ทน ามา

ถอดบทเรยน เพอจะท าการทอสอบคณภาพเครองมอ โดยประสานไปทศนยสขภาพจตใหคดเลอก รพ.สต./ ศสม. แบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ตามเกณฑดงตอไปน

1) เปน รพ.สต./ ศสม. ทมผรบผดชอบงานสขภาพจตอยางชดเจน 2) เปน รพ.สต./ ศสม. ทไมมผเชยวชาญดานสขภาพจต 3) มการด าเนนงานสขภาพจตตอเนองไมนอยกวา 3 ป

ผลกำรคดเลอก รพ.สต. ภำคเหนอ ไดแก

1. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล บานทาขาม 2. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล หนองผง

รพ.สต. ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก 1. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เวยงคก 2. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล หนองหลวง

34

รพ.สต. ภำคกลำง ไดแก 1. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล บานลานเท 2. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล วดพระญาตการาม

รพ.สต. ภำคใต ไดแก 1. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล มวงงาม 2. โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เขารปชาง

2.2.2 กลมตวอยางทจะศกษาไดหลงจากคดเลอก รพ.สต. โดยตดเลอกบคลากรทปฏบตงานใน รพ.สต. ซงเปนผรบผดชอบหลกในการด าเนนงานสขภาพจตชมชนจาก รพ.สต. ทง 8 รวม 3 คน

2.2.3 เครองมอวจย ม แบบ คอ 1) แบบสอบถามเพอประเมนรปแบบการดแลผมปญหาสขภาพจตใน

ชมชนส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ดงรายละเอยดทกลาวขางตน 2) แบบวดคณภาพชวต แบบวดคณภาพชวตผมปญหาสขภาพจตใน

ชมชน ใชแบบวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลก ชดยอ ฉบบภาษาไทย (WHOQOI-BREF-THAI) (สวฒน มหดนรนดรกล 2540 และคณะ) โดยมคาความเชอมน Cronbach’s alpha coefficient เทากบ 0.8406 คาความเทยงตรง เทากบ 0.6515 ซงประกอบดวย 26 ขอค าถามทมความหมายทางบวก 23 ขอ และขอค าถามทมความหมายทางลบ 3 ขอ คอขอ 2,9,11 แตละขอเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ ใหผตอบเลอกตอบ

กลมท 1 ขอความทางลบ 3 ขอ ใหคะแนนดงน ตอบ ไมเลย ให 5 คะแนน ตอบ เลกนอยให 4 คะแนน ตอบ ปานกลาง ให 3 คะแนน ตอบ มากให 2 คะแนน ตอบ มากทสด ให 1 คะแนน

กลมท 2 ขอความทางบวก 23 ขอ ตอบ ไมเลย ให 1 คะแนน ตอบ เลกนอย ให 2 คะแนน ตอบ ปานกลาง ให 3 คะแนน ตอบ มากให 4 คะแนน ตอบ มากทสด ให 5 คะแนน

35

2.2.4 การหาความเชอมนของเครองมอ (Reliability) ผวจยน าขอมลทไดจากการน าแบบสอบถามเพอประเมนรปแบบการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน ส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบลมาค านวณหาความเชอมนของแบบสอบถาม โดยการหาความสอดคลองภายใน (Internal consistency) ดวยการวเคราะหสมประสทธแอลฟาของครอนบราค (Cronbach’s alpha coefficient) โดยก าหนดคาความเชอมนไมนอยกวา 0.7 (Burn and Grace, 1997)

กำรพทกษสทธผเขำรวมวจย คณะวจยไดชแจงวตถประสงคการวจย ประโยชนทไดรบ วธการเกบขอมลใหกลมตวอยาง

ทราบ ถามความสมครใจในการเขารวมวจย และสามารถยกเลกการเขารวมการวจยเมอใดทกไดทตองการโดยไมมผลกระทบใดๆทจะเกดขนตามขอมลท ไดจากการศกษาจะเกบเปนความลบ การน าเสนอขอมลผลการศกษาจะสรปเปนภาพรวมตามวตถประสงคการวจยเทานน และใหลงชอเปนลายลกษณอกษรไว

บทท 4

ผลการศกษา

การวจยสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ ปญหาและอปสรรค การดแลผมปญหาสขภาพจตของบคลากรสาธารณสขทรบผดชอบงานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมทกเขตบรการสาธารณสขในประเทศไทย โดย คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จากบคลากรสาธารณสขทรบผดชอบงานสขภาพจตในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) จากเขตบรการสาธารณสข 12 เขต เขตละ 2 คน (รพ.สต.เขตเมอง 1 คน และรพ.สต. เขตกงเมอง กงชนบท 1 คน) รวมทงหมด 22 แหง จ านวน 24 คน แบงออกเปน 4 กลม จ าแนกตามรายภาค เพอถอดบทเรยนโดยสนทนากลม (Focus Group)เกยวกบสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจและปญหาอปสรรคในการดแลผมปญหาสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมการ สดทายสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) โดยเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จ านวน 8 คน โดยเป นตวแทนของแต ละภาค ภาคละ 2 คน ระยะในการด าเนนวจยต งแตวนท 1 ตลาคม 2557ถงวนท 30 กนยายน 2558 คณะผวจยไดน าเสนอผลการศกษาและอภปรายผล ดงน

1. ผลการศกษา 1.1 สถานการณบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม 1.2 รปแบบบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม 1.3 ปจจยส าเรจ การจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม 1.4 ปญหาและอปสรรค การจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม

2. เครองมอประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต

1. ผลการศกษา 1.1 สถานการณ บรการสขภาพจตในสถานบรการปฐมภม

สถานการณ กระทรวงสาธารณสขไดมความพยายามขยายเครอขายในการดแลผปวยจตเวชลงสชมชน โดยเนนสถานบรการใกลบาน คอ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ าต าบล (รพสต.) โรงพยาบาลชมชน และพฒนาระบบสงตอไปยงสถานบรการระดบสงขนไป ไดแก โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลศนย และโรงพยาบาลเฉพาะทางดานจตเวช แตยงพบปญหาอปสรรค เนองจากปจจยดานการใหบรการ ศกยภาพสถานบรการ และบคลากรทท างานดานน ปจจยดานผปวยจตเวชทมจ านวนเพมมากขนเรอยๆ และมความชกของโรคทางจตเวชสง จงมความจ าเปนทจะตองมการพฒนาระบบบรการสขภาพจตและจตเวช ใหครอบคลมทงดานขดความสามารถ สถานท

37

เครองมออปกรณ และสมรรถนะบคลากร เพอใหรองรบความจ าเปนของประชาชน ทจะตองไดรบบรการดานสขภาพจตและจตเวชอยางทวถงและเปนธรรม (กระทรวงสาธารณสข ,2556)

ปจจบนการบรการสขภาพสวนใหญ ย ง เนนความส าคญกบโรคตดต อ (communicable disease) ซงมอตราตายสงกวาปญหาสขภาพจตและจตเวช การขาดระบบสนบสนนยาจตเวช การขาดแคลนบคลากรทมทกษะการปฏบตงานดานสขภาพจตและจตเวช และการขาดการสนบสนนจากผเชยวชาญดานสขภาพจตและจตเวช การปฏรปบรการสขภาพในป 2556 ไดผนวกการจดบรการสขภาพจตเปน 1 ใน 10 สาขาททกเขตสขภาพตองจดบรการ และเชอมโยงบรการตงแตระดบตตยภมจนถงระดบปฐมภม อยางไรกด ภาระงานทเพมขนจากการปฏรประบบสขภาพท าใหบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม ซงในทนหมายถงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) ตองรบภาระดแลผปวยทง 10 สาขาดวย บคลากรสวนใหญไมคนเคยกบปญหาสขภาพจตซงมลกษณะทมรายละเอยดเฉพาะ ตองอาศยทกษะและสมรรถนะในการดแลผมปญหาสขภาพจต ท าใหงานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทยยงมชองวางในการพฒนาอกมากในการนบคลากรทปฏบตงานในสถานบรการสขภาพปฐมภมจงจดเปนบคลากรกลม เปาหมายทตองไดรบการพฒนาสมรรถนะและทกษะในการดแลรกษาผมปญหาสขภาพจตทไมยงยากซบซอน ดงนนการบรณาการบรการสขภาพจตเขาไปกบบรการสขภาพกายเพอลดภาระงาน โดยไดรบการสนบสนนหรอใหค าปรกษาจากผ เชยวชาญดานสขภาพจตและจตเวช รวมถงเครอขาย อยางตอเนอง จงเปนแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาว จากการถอดบทเรยนโดยสนทนากลม สมภาษณเชงลกเกยวกบสถานการณ บรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม พบวาการด าเนนงานของเครอขาย ชมรมและเจาหนาทสถานบรการสขภาพปฐมภมมดงจะเหนไดดงค ากลาวดงตอไปน

“ ผปวยมจ านวนมาก บางรายรกษาไมตอเนอง บางรายขาดยามอาการคลมคลง ” “จ านวนผปวยทเพมขน สงทล าบากมากส าหรบอสม. แกนน า เพราะทกคนไมคนเคยและม

ความกลวในผปวยกลมน” “ภาระงานทเพมขนจากการปฏรประบบสขภาพท าใหบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐม

ภม(รพ.สต.) ตองรบภาระดแลผปวยทง 10 สาขา” “บคลากรสวนใหญไมคนเคยกบปญหาสขภาพจตซงมลกษณะเปนนามธรรม ประกอบกบ

ขาดทกษะและสมรรถนะในการดแลผมปญหาสขภาพจต” “อสม.ขาดความรวมมอ ในการชวย ขาดจตอาสา ยงไมครอบคลมทกพนท” “ทศนคตความเชอของประชาชน ทชวงระยะเจบปวยทางจตมกจะไปรกษาทางไสยศาสตร

กอน มกจะไมมารกษากบเจาหนาท” “สถานการณยาเสพตดทรนแรง เปนปจจยเสรมใหผปวยจตเวช จากการใชสารเสพตด

เพมขน”

38

“การเชอมประสานทกภาคสวนในการท างานสขภาพจตและจตเวชไมมความตอเนอง” “ความรความเขาใจของเครอขายทองถน (อบต.,อบจ) ทยงขาดความร ความเขาใจและ

บทบาทในงานจตเวช” “ไมมรถรบ-สงผปวย” “ชมชน ครอบครว และผดแลยงขาดความเขาใจในการดแลผปวย” “การขาดยา ไมมารบยาตามนด “ “การไมยอมรบผปวยของชมชน”

1.2 รปแบบ แมจะมหลายประเทศทประสบความส าเรจในการบรณาการงานสขภาพจตเขาไป

ในสถานบรการสขภาพปฐมภม แตในปจจบนยงไมมรปแบบทดทสดทสามารถใชไดในทกประเทศ การบรณาการบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในแตละประเทศตองปรบตามบรบทของประเทศนนๆ โดยมหลกการกวางๆ เปนแนวทางใหด าเนนตาม ในปจจบนประเทศไทยมมาตรฐานการด าเนนงานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพทกระดบรวมถงใน รพ.สต. กวา 9,000 แหงทวประเทศ แตรางมาตรฐานดงกลาวเปนเพยงเครองมอในการประเมน โดยยงไมไดกลาวถงแนวทางหรอรปแบบการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม คณะผ วจยจงวางแผนงานวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตกบบรการปกตในสถานบรการสขภาพปฐมภม เพอเปนแนวทางในการจดบรการสขภาพจตส าหรบปญหาสขภาพจตและจตเวชทมภาระโรคหรอความชกสง 4 อนดบแรก คอ โรคซมเศราปญหาสขภาพจตจากสรา โรคจต และโรควตกกงวล รวมถงการศกษาแนวทางการพฒนาบคลากรดานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมดวย

การศกษารปแบบบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม ในป 2005 พบวาประกอบดวย 3 รปแบบ รปแบบทงสามมจดเดนจดดอยทแตกตางกนไป และเหมาะกบบรบทของพนททตางกน (Bower P. & Gilbody S., 2005) รปแบบทงสามไดแก

1.2.1 การดแลรวมกบผเชยวชาญ (The collaborative care model) เปนการประสานความรวมมอในการดแลผปวยระหวางแพทยทวไป

ผเชยวชาญ และผปวย โดยใชระบบ case manager โดยทวไปจะครอบคลม การคดกรอง สขภาพ จตศกษา การปรบวถชวตประจ าวน และการพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศในการสงตอขอมลรวมกน เปนรปแบบทเหมาะสมส าหรบการฝกอบรมและพฒนาบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภมตามค าแนะน าขององคการอนามยโลก

1.2.2 การบรการภายใตการใหค าปรกษาโดยผเชยวชาญ (The consultation liaison model) เปนการจดบรการโดย

ผปฏบตงานในสถานบรการปฐมภม เปนผดแลหลก และไดรบค าแนะน า/การสนบสนนจากผ เชยว

39

ชาญดานสขภาพจต ผลทคาดวาจะไดรบ คอ ผปฏบตงานมทกษะในการตรวจวนจฉยหรอดแลรกษา ปญหาสขภาพจตดขน (management or detection of mental health problems)

1.2.3 การพฒนาบคลากรทดแทน (The replacement model) เปนการจดบรการโดยมผ เชยวชาญดานสขภาพจตปฏบตงานอย ใน

สถานบรการปฐมภม เพอรอรบการสงตอจากผปฏบตงานทไมใชผเชยวชาญ โดยผเชยวชาญ จะเปน ผรบผดชอบจดการปญหาผปวยดวยการดแลทางจตสงคม รปแบบนมสมมตฐานวา คาใชจายในการ จางผเชยวชาญมาปฏบตงานในสถานบรการปฐมภมจะชดเชยดวยการลดการใชบรการสขภาพ หรอลดเวลาทใชในการขอค าปรกษา นอกจากนผเชยวชาญยงอาจชวยเปลยนพฤตกรรมของผปฏบตงานอนดวยการสรางความตระหนกในปญหาสขภาพจตและแนวทางการดแล (World Health Organization, 2008)

จากการถอดบทเรยนโดยสนทนากลม การสมภาษณเชงลกเกยวกบ รปแบบบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมพบวา รปแบบทประสบความส าเรจคดเปนรอยละดงน ตารางท 1 รปแบบบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมทประสบความส าเรจ n=22

รปแบบบรการสขภาพจต จ านวน รอยละ 1.การดแลรวมกบผเชยวชาญ (The collaborative care model)

1

4.54

2.การบรการภายใตการใหค าปรกษาโดยผเชยวชาญ (The consultation liaison model)

21

95.45

3.การพฒนาบคลากรทดแทน (The replacement model)

0

0

พบวาการบรการภายใตการใหค าปรกษาโดยผเชยวชาญ (The consultation

liaison model) เปนรปแบบบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม คดเปนรอยละ 95.45 ทใชมากทสด ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“มทมมาเรวในชมชน (จตเวชฉกฉน) โดยชมชนจะแจง รพ.สต. และลงเยยมบาน ผปวย หากฉกเฉนมหองฉกเฉนรบปรกษาตลอด 24 ชม. ตามเกณฑ รพ.แมขาย กรณดแลไมได มระบบประสานงาน มรถกชพประสานสงตอ รพ.แมขาย”

40

“ใหการดแลตามแนวทางของ รพ.แมขาย มระบบขอรบค าปรกษา ระบบพเลยงมจตแพทยและพยาบาลจตเวช (ทมพเลยง) จากรพท.”

“ผปวยซมเศราอยในระดบ Moderate to severe จะ consult ทมพเลยงจาก รพช., รพท. เพอสงตอและตดเยยมบาน ท าครอบครวบ าบดใน case ทมปญหาครอบครว ใหค าปรกษาผปวยฆาตวตาย”

“สามารถ consult ไดทาง โทรศพท ไลน (line), skype (24 ชม. มจตแพทยชวยรบ consult)” “มการวางแผนการดแลผปวย ในชมชนในแตละราย โดยการน าญาตเขามามสวนรวมในการ

ดแลรายทยงยากซบซอน ท าประชาคม เสนอความคดเหน วางแผนการด าเนนงาน” “การดแลผปวยจตเวชเปนงานทตองใชจตใจในการดแลมากกวาหนาททตองรบผดชอบ เพราะเปนการดแลระยะยาว การสรางแรงจงใจ ความเขมแขงของสถาบนครอบครวความเอออาทรของบคคลในครอบครว ชมชน สงคม เปนปจจยทส าคญ ถาครอบครวผปวย ชมชนและระบบสขภาพออนแอ กจะสงผลตอการดผปวยจตเวช”

1.3 ปจจยส าเรจ การจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย ขอมลทไดจาการถอดบทเรยนน ามาสรปเปน 3 ดาน 16 องคประกอบ ดงน

1.3.1 ดานปจจยน าเขา (input) ประกอบดวย 6 องคประกอบ 1) เจาหนาท การบรณาการงานสขภาพจตเขาไปในนโยบายสขภาพ

กฎหมาย ไดรบการสนบสนนทงดานนโยบาย ทรพยากร และการบรหารจดการทดจากผน าระดบสง นโยบายระดบประเทศเปนพนฐานส าคญในการกระตน และท าใหเกดการพฒนาดานน ในทางตรง ขาม การประเมนความตองการบรการในระดบทองถนหรอพนทจะท าใหเกดการเรมตนกระบวนการทงหมด และท าใหภาครฐหนมาสนใจ สนบสนนมากขนดวย ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“ควรมก าหนดนโยบายของกระทรวงสาธารณสขดานสขภาพจตชดเจน” “ก าหนดงานจตเวชเปนตวชวดหลกในการค านวน QOF (Quality and Outcome

Framework) งบการใชจายตามตวชวดเกณฑคณภาพ และผลงานบรการปฐมภม (สปสช.)” “ผใหบรการเหนความส าคญ และมการก าหนดนโยบายทผสมผสานงานสขภาพจตกบบรการ

สขภาพแบบองครวมอยางชดเจน จดใหมทมงานสาธารณสขทเพยงพอ (ปจจยสนบสนนการด าเนนงานสขภาพจตในหนวยบรการปฐมภม กรมสขภาพจต,2547)”

“เจาหนาท รพ.สต. รหนาท” 2) งบประมาณ ป 2007 องคการอนามยโลกไดจดท าขอเสนอแนะ

แกประเทศสมาชกใหพฒนาระบบบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม ( Integrating mental health service in primary care) เนองจากเปนวธการทมคาใชจายนอย มประสทธผล คมคากบการจดสรรงบประมาณของภาครฐ เหมาะกบประเทศเศรษฐกจขนาดต าถงกลาง (low and

41

middle income countries) ท าใหรฐบาลสวนใหญสามารถจดบรการไดแมจะมงบประมาณจ ากด (affordable) (4) ตองมการสนบสนนงบประมาณและทรพยากรบคคล ครอบคลมคาใชจายในการ ฝกอบรม การจดบรการ การจางบคลากรเพม รวมถงคาตอบแทนของผเชยวชาญทเขามาสนบสนนและใหค าปรกษาแกผปฏบตงาน ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“มงบประมาณสนบสนนในการดแลผปวยจตเวช” “มกองทน มเงน ในชมชน หรองบประมาณในการสนบสนนโครงการ” “งบกองทนหลกประกนสขภาพก าลงเขาสการพจารณา งบออกชา” “มงบประมาณในการจดอบรมใหความรแกเจาหนาท อสม.”

3) อปกรณ 4) มาตรวดเครองมอ อปกรณอ านวยความสะดวกในการจดบรการตองเตรยมพรอมเพอสนบสนนการจดบรการ การบรณาการในระดบปฐมภม เปนสงส าคญแตตองมบรการเสรมทชวยใหจดบรการได โดยเฉพาะอยางยง บรการระดบทตยภม ซงตอง เปนแหลงรองรบการส งตอ สนบสนน ใหค าปรกษาบคลากรจากสถานบรการระดบปฐมภม การสนบสนนเหล านอาจมาจากศนย สขภาพจตในชมชน โรงพยาบาลระดบทตยภมหรอ ผปฏบตงานทมทกษะสงในสถานบรการสขภาพปฐมภม ผ เชยวชาญในทนอาจเปนไดตงแตพยาบาล จตเวชจนถงจตแพทย ซงเครองมออปกรณ ทใชจรงในระดบพนทระดบปฐมภม พบวามดงตอไปน

“แบบคดกรอง 2Q, 8Q, 9Q” “แบบส ารวจผพการ”

“แบบประเมนความเครยด (ST5)” “แบบประเมนผลกระทบทางจตใจหลงเกดเหตการณวกฤต-18 (The Psychological

Impact Scale for Crisis Events-18), (PISCES-18)” “แบบเยยมบาน” “แบบวเคราะหชมชน (น ารอง)” “แบบคดกรองโรคจตเวช” “แบบประเมนสขภาพจตในชมชนทไดมาตรฐาน” “แบบวดปญหาสขภาพจตและจตเวชทไดมาตรฐาน” “รถรบ-สงผปวย” “มการสนบสนนยาจาก รพ.จตเวช และ รพ.ชมชน”

5) ผรบผดชอบ ระบบบรการปฐมภมเปนบรการดานแรกทอยใกลชดประชาชนมากทสด เปนกลไกและยทธศาสตรส าคญในการพฒนาระบบสาธารณสข ของประเทศ ชวยเพมการเขาถงบรการสขภาพทจ าเปนของประชาชนอยางตอเนอง ท าใหระบบบรการสาธารณสขมประสทธภาพและมผลลพธสขภาพทด คาใชจายไมสงเกนไป ขอมลเชงประจกษของตางประเทศบงชวา ระบบบรการสาธารณสขปฐมภมเออตอการเขาถงบรการสขภาพทจ าเปน

42

และสรางความเปนธรรมดานสขภาพแกประชาชน และยงพบวาความเขมแขงของระบบบรการสาธารณสขปฐมภม มความสมพนธเชงบวกกบภาวะสขภาพของประชาชนในประเทศ และบคลากรสาธารณสข ในระบบบรการสาธารณสขปฐมภม มบทบาทส าคญในการท าใหสขภาพและการเขาถงบรการสขภาพของประชาชนดขน (ส านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย (สวปก., 2552) แตในทางปฏบตเพอใหบรการสขภาพ บคลากรสาธารณสข มงเนนเฉพาะการใหบรการดานรางกาย โดยขาดมตและมมมองทางดานจตใจ และสงคม จงท าใหไมสามารถใหบรการแบบองครวมไดอยางแทจรง ผรบผดชอบดานงานสขภาพจตจงควรผสมผสานงานสขภาพจต สงคม และจตใจเขารวมดวย ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“มบคลากรทรบผดชอบงานสขภาพจตอยางนอย 1 คน” “ก าหนดหนาทผรบผดชอบชดเจน” “บคลากรทรบผดชอบงานสขภาพจต มแรงจงใจในการท างานใหประสบความส าเรจ ม

คณสมบตดงน มภมล าเนาอยในพนท มการก าหนดเปนภาระหนาทและความรบผดชอบ ตวชวดดานสขภาพจตชดเจน ท าดวยจตใจอาสา ตองการใหผปวย อยในชมชนได ไมสรางความเดอดรอน ลดภาระครอบครว”

“เปนผประสานใหค าปรกษาทด” “บคลากรสามารถปฏบตงานทดแทนกนได”

6) แหลงสนบสนน บรการสขภาพจตชมชนในประเทศได ม การบรณาการสระบบบรการสาธารณสขโดยอาศยโครงสรางพนฐานของระบบบรการสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ทมการวางรากฐานสอดคลองกบการแบงพนทฝายปกครองตงแตระดบชมชน หมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวดและภมภาค หลกการของงานสขภาพจตชมชน คอ การใหบรการ แกชมชน ในชมชน โดยการมสวนรวมของชมชนและสอดคลองกบความตองการของชมชน ครอบคลมการบรการทง 4 มต นอกจากนงานสขภาพจตชมชนไดขยายเครอขายออกไปนอกระบบสาธารณสข ไดแก โรงเรยน วดและองคกรบรหารทองถน เพอใหชมชนเองมสวนรวมในการพฒนางานสขภาพจตชมชน เปาหมายของงานสขภาพจตชมชนไมเพยงแตใหบรการดแลอยางตอเนองแกผปวยจตเวช เท าน น ย ง ได สนบสนน ให ผ ป วยสามารถกลบ เข าส ช มชน เด มของตนได ด วย เหตน ความรวมมอกบองคกรบรหารทองถนจงเปนปจจยแหงความส าเรจทมคณภาพและยงยน ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“ชมชนเหนความส าคญของปญหาและรวมกนแกไข มเปาหมายรวมกนใน PCU และชมชน” “มความรวมมอของทกคนในชมชนของผปวย เชน แกนน าชมชน, อสม., อบต., จตอาสา,

ผน าศาสนา, รฐวสาหกจในพนท” “มการสนบสนนทนจาก อบต. ในพนท (นอกสาธารณสข)” “มการสนบสนนแหลงทนจากภาคเอกชน”

43

“ระดมทนใหกบผปวยจตเวชในหลายๆคน เพราะตราบใดทเราท างานใหผอน ผอนกจะมาชวยเราเอง โดยทนทเราเคยน ามาชวยเหลอผปวย อาท กองทนยา กองทนเงนลาน กองทน SML รวมถงเงนบรจาคในชมชน”

1.3.2 ดานกระบวนการ (process) ประกอบดวย 5 องคประกอบ 1) บคลากรมความร การปฏรปบรการสขภาพในป 2556

ไดผนวกการจดบรการสขภาพจตเปน 1 ใน 10 สาขาททกเขตสขภาพตองจดบรการ และเชอมโยงบรการตงแตระดบตตยภมจนถงระดบปฐมภม อยางไรกด ภาระงานทเพมขนจากการปฏรประบบสขภาพท าใหบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม ซงในทนหมายถงโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) ตองรบภาระดแลผปวยทง 10 สาขาดวย บคลากรสวนใหญไมคนเคยกบปญหาสขภาพจตซงมลกษณะเป นนามธรรม ประกอบกบขาดทกษะและสมรรถนะในการดแลผ ม ปญหาสขภาพจต ท าใหงานสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทยยงมชองวาง ในการพฒนาอกมากในการนบคลากรทปฏบตงานในสถานบรการสขภาพปฐมภม จงจดเปนบคลากร กลมเปาหมายทตองไดรบการพฒนาสมรรถนะและทกษะในการดแลรกษาผมปญหาสขภาพจตทไม ยงยากซบซอน มการฝกอบรมและพฒนาบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภมอย างเพยงพอ การฝกอบรมกอน และระหวางปฏบตงานเปนสงจ าเปนทตองท ากอนการบรณาการงานสขภาพจต เขาไป และตองไดรบค าปรกษาจากผเชยวชาญดานสขภาพจตและจตเวชอยางตอเนอง ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“ไดรบการอบรมหลกสตรเฉพาะทางการพยาบาลสขภาพจตและจตเวชหรอ เรยน ป.โทสขภาพจต”

“ผานการอบรมหรอสอนงานดานสขภาพจตและจตเวชจาก รพ.แมขาย ดานการส ารวจ การประเมนคดกรองกลมเปาหมายทจะตองด าเนนงานดานสงเสรมสขภาพจตทกกลมวย”

“การสรางสมพนธภาพ การบ าบดทางจตสงคม การรบประทานยาตอเนองและอาการเตอนของ Pt โรคทางจตเวช การเยยมบาน”

“การสงเกตอาการผดปกต คนหาคดกรอง ผปวยจตเวชราย ใหม” “ สามารถใชแบบคดกรองดานปญหาสขภาพจต” “สามารถใหค าปรกษาเบองตน” “มการประสานงานท างานเปนทม การสรางอาชพ การถายทอดองคความร” “การสรางการมสวนรวมในชมชน”

2) เครอขาย การทมนษยหรอประชาชนในฐานะสมาชกของสงคมหรอชมชน จะกระท าสงใดสงหนงหรอมสวนรวมในการกระท าใดๆนน จะตองเปนการกระท า ทเกดจากความตองการทมอยในสวนลกของจตใจผกระท า ซงอาจเปนเหตผล คานยม วฒนธรรมประเพณ หรอความเสนหา ซงบคคลมความคาดหวงวาสงทรวมกระท านนจะมคณคาหรอให

44

ผลตอบแทนจากการกระท าของ (Victor H.Vroom, 1964) รปแบบของการมสวนรวม เปนการทประชาชนภายในพนทมการรวมกลมในรปของประชาคมหรอชมชน ซงเปนแนวคดทสนบสนน ความเขมแขงของชมชนและสงคม โดยเนนการมสวนรวมของประชาชน ใหรวมคด รวมท า รวมแกไขปญหา ซงการแกไขปญหานนจ าเปนตองมความรวมมอท าพรอมๆ กนในทกระดบ ตองระดมทกองคประกอบในสงคม โดยเฉพาะชมชน เพอเสรมสรางความเปนชมชนใหมความเขมแขง สามารถแกไขปญหาตางๆ ไดดวยตนเอง ( จนตวร เกษมศข, 2554) การสรางความรวมมอกบเครอขายภาครฐนอกระบบสาธารณสข องคกรนอกภาครฐ ผปฏบตงานดานสขภาพในชมชน และอาสาสมคร ความรวมมอ จากองคกรทางดานการศกษา สงคม แรงงาน ท าใหผปวยฟนตวและกลบเขาสสงคมไดตามศกยภาพ องคกรนอกภาครฐชวยสนบสนนบรการสขภาพจตได ผปฏบตงานดานสขภาพในชมชนชวยคนหา ผปวยและสงตอไปยงสถานบรการสขภาพปฐมภมได ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“มการประสานความรวมมอระหวางภาครฐ และเอกชนทกระดบ” “มเวทจดประชาคม เพอขอความรวมมอจากทกภาคสวน” “วเคราะหขอมลพนท บรบท ปญหาสาเหตการด าเนนงานทผานมา ปญหาและอปสรรคโดย

ใชกระบวนการ AIC ภายใตแนวคด คนในชมชนมสวนรวมในการแกปญหารวมกนรวมคด รวมวเคราะห รวมแกไขปญหา ตรงกบความตองการของชมชน มเปาหมายรวมกนใน PCU และชมชน”

“การเสรมสราง Empowerment เพอใหเกดองคกรความรในหลายๆวธ คอ 1) คนในชมชน ใชเวทประชาคมประจ าเดอนเพอสรางความร ความเขาใจในวงกวาง 2) เพอนบานใชการพดคยในรปแบบ Focus Group และเปนการสอสารสองทาง เพอสรางความรความเขาใจ และการมสวนรวมในการดแลผปวย”

“อบรมอาสาสมคร ลงพนท สรางทมเครอขายการท างาน ชมชนชวยคดกรองผปวย ปรกษาผน าชมชน ประสานงานและตดตามสนบสนนการดแลผปวยในชมชน”

“ท างานแบบมสวนรวมเปนทม โดยความรวมมอของเจาหนาท, ผน าชมชน, ญาต” “ชมชนสามารถ consult ได 24 ชม. มระบบประสานงาน รพ.แมขาย ( รพท., รพศ.) มรถ

รบ-สง สนบสนนรบยา (รถทมในอบต.)

3) ฐานขอมล 4) ทะเบยนผปวย ขอมลพนฐาน โปรแกรมระบบฐานขอมลประกอบดวยขอมลหลายๆ สวนทมความเกยวของ และตอเนองสมพนธกน เปนขอมลทมความส าคญจ าเปนในการใหบรการการพฒนาระบบขอมลสารสนเทศดานการด าเนนงานสขภาพจต หมายถง การมขอมล สถตทเกยวของกบสขภาพจตในชมชนของตนเอง เชน มขอมลผปวยทางจตในพนท ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“มรายการทะเบยนราษฎรและใบสทธผปวยในพนท ครบถวนและเปนปจจบน โดยด าเนนแบงเปน 4 กลม ไดแก กลมปกต กลมเสยงนอย กลมเสยงปานกลาง และกลมทตองดแลพเศษ”

“ ใบ Refer มฐานขอมลครบถวนสามารถน าไปใหการดแลไดอยางตอเนอง”

45

“มระบบการเขาถงขอมล และการคนขอมลปญหาใหชมชนรบทราบ” “มการจดท าทะเบยนผปวยจาก รพ.แมขาย ทสงตอมาจากโรงพยาบาลแมขาย” “มการแบงประเภทผปวยจตเวช, NCD, พการ, Home health care (HHC), อทกภย

ธรรมชาต แบงประเภทผปวยตามกลมเปาหมาย กลมปกต กลมปวยไดรบการรกษา (ตอเนอง, ไมตอเนอง) และ ไมไดรบการรกษาโดยเฉพาะ”

5) แนวทางการดแลผปวย บรการสขภาพจตทท าในสถานบรการสขภาพปฐมภมตองเปนงานทมขอบเขตจ ากด และสามารถปฏบตไดจรง การพจารณาวาขอบเขตงานจะมากนอยเพยงใดตองเกดจากการตดสนใจรวมกนกบผมสวนไดสวนเสยในชมชน การประเมนทรพยากรบคคลและการเงน และจดแขงจดออนของระบบบรการสขภาพในชมชนนนๆ ขอบเขตดงกลาวอาจขยายเพมไดเมอผปฏบตมทกษะและความมนใจมากขนการบรณาการเปนกระบวนการ ไมใชเหตการณทเกดชวคราว ตองมการค านงถงผเกยวของทกฝาย ในบางครงอาจมขอสงสยหรอแรง ตานจากชมชน ซงตองมการจดการอยางตอเนอง แมแนวคดการบรณาการบรการสขภาพจตจะไดรบการยอมรบแลว กยงตองมการฝกอบรมบคลากรเพมเตม อาจตองมการจางงานเพม รวมทงการจดสรรงบประมาณในชมชนดวย ปญหาสขภาพกายและสขภาพจตมความสมพนธกนอยางแยกออกจากกนไมได มผปวยจ านวนมากทมปญหาทงสขภาพกายและสขภาพจตรวมกน การบรณาการรวมกนท าใหผปวยไดรบบรการแบบองครวมอยางแทจรง ผปวยโรคทางกายไดรบการดแลดานจตใจ ขณะท ผมปญหาสขภาพจต กไดรบการดแลสขภาพกายดวย (2/7who) ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน “มสถานทใหบรการทสะดวกปลอดภย เขาถงงาย มหองทเหมาะสมใหค าปรกษา ปลอดภย ไมพลกพลาน เออตอการท ากจกรรมสรางเสรมสขภาพจตของผรบบรการ มหองใหผรบบรการเปนสดสวนมความเปนสวนตว”

“มกระบวนการท างานและแบบแผนการท างานทด มแนวทางปฏบตทชดเจน” “มทมมาเรวในชมชน(จตเวชฉกฉน) ชมชนจะแจง รพ.สต. และลงเยยมบานผปวยหากฉกเฉน

มหองฉกเฉนรบปรกษาตลอด 24 ชม. ตามเกณฑ รพ.แมขาย กรณดแลไมไดมระบบประสานงาน รถกชพประสานสงตอ รพ.แมขาย” “มการวางแผนการดแลผปวย ในชมชนในแตละราย โดยการน าญาตเขามามสวนรวมในการดแล รายทยงยากซบซอนท าประชาคม เสนอความคดเหน วางแผนการด าเนนงาน”

“ใหการดแลตามแนวทางของโรงพยาบาลแมขาย มระบบขอรบค าปรกษา ระบบพเลยง มจตแพทยและพยาบาลจตเวช (ทมพเลยง) จากโรงพยาบาลทวไป”

“การสรางแรงจงใจ ความเขมแขงของสถาบนครอบครวความเอออาทรของบคคล ในครอบครว ชมชน สงคม เปนปจจยทส าคญ ถาครอบครวผปวย ชมชน และระบบสขภาพออนแอ กจะสงผลตอการดผปวยจตเวช”

46

“ผปวยซมเศราอยในระดบปานกลางถงรนแรง (moderate to severe) จะ consult ทมพเลยงจากโรงพยาบาลชมชนและโรงพยาบาลทวไป เพอสงตอและตดเยยมบาน ใหค าปรกษาผปวย ฆาตวตาย ครอบครวบ าบดใน case ทมปญหาครอบครว”

“คลนกใหค าปรกษาและนดตดตามอาการ” “สามารถ consult ไดทาง โทรศพท, ไลน (line), skype (24 ชม. มจตแพทยชวยรบ

consult)” “มการสนบสนนยาจาก รพ.จตเวช และ รพ.ชมชน” “มระบบการใหค าปรกษาส าหรบบคลากรผปฏบตงาน”

1.3.3 ผลลพธ (outcome) ประกอบดวย 5 องคประกอบ 1) ผป วยเข าถ งบร การ ป 2010 องค การอนามยโลกให

ความส าคญกบการจดบรการส าหรบผ มปญหาสขภาพจต เ พอเพมอตราการเข าถงบรการ (accessibility) โดยไดเผยแพรโครงการ Mental Health Gap Action Program (mhGAP) เพอกระตนใหประเทศสมาชกจดบรการสขภาพจตเพมขน แตยงมอปสรรคในการจดบรการหลายประการ เชน การขาดแคลนบคลากรผ ใหบรการสขภาพจต การกระจายทรพยากรสขภาพ ไมเหมาะสม บรการสวนใหญอยในเขตเมองหางไกล ประชากรสวนใหญมปญหาการเดนทางมารบบรการ การตตราและแบงแยกผมปญหาสขภาพจต เปนตน บรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมจะชวยเพมการเขาถงบรการ ผปวยจะไดรบบรการใกลบาน ท าใหครอบครวไดอยรวมกน และด าเนนกจวตรประจ าวนไปไดตามปกต อกทงยงสามารถจดบรการทครอบคลมตงแตการสงเสรม ปองกน รกษาและฟนฟระยะยาวในชมชน ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“มชองทางการตดตอกบทม (ผปวย และญาตสามารถตดตอขอความชวยเหลอไดตลอดเวลา)”

“ผปวยมอาการทางจตจะประสานกบเครอขายสขภาพจตในชมชน เชน ผน าชมชน รพ .สต. มาประเมนอาการเพอการชวยเหลอตอไป หากมอาการทางจตประสาทรนแรง จ าเปนตองสงในระบบจตเวชฉกเฉน ถาสามารถเกลยกลอมดวยด กไมตองประสานหนวยทหาร หรอต ารวจ และแจงระบบจตเวชฉกเฉน โรงพยาบาลยะรง แตหากมอาการอาละวาด กาวราว ท ารายผอน กตองประสานหนวยดงกลาวในการผกยดน าตวสงรพ.”

“จดท าโครงการปองกนและแกไขปญหาโรคซมเศราและการฆาตวตาย ในชมชนทกคน สามารถสงรายชอของคนทรจก คนทเรารสกวาเคาเปลยนไปไมราเรงเหมอนเกา แยกตว เพอจะใหทมสขภาพเขาไปเยยมบาน เพอประเมนอาการวามอาการผดปกตทางสขภาพจตหรอไม ถาพบวามอาการผดปกตกจะสงเขารบการรกษาตอไป”

“ใหความร คนในชมชนและปรบความรเขากบวถชวตชมชนโดยความรวมมอของเจาหนาท ผน าชมชน ญาต”

47

“สงเสรมท าบตรสวสดการผปวย หรอผพการ” “เยยมบานโดยการบรณาการงานการดแลรกษา ผปวยทางสขภาพจตและจตเวชรวมกบ

ผปวย ทมโรคทางกาย รวมกบการใหความรประโยชนนของการรกษาและการรกษาอยางตอเนอง” “มกจกรรมจงใจให ผปวยจตเวชมารกษาอยางตอเนองรวมถงการตดตามเยยมผปวยทาง

โทรศพท”

2) ผปวยไมเปนซ า ปญหาสขภาพกายและสขภาพจตมความสมพนธกนอยางแยกออกจากกนไมได มผปวยจ านวนมากทมปญหาทงสขภาพกายและสขภาพจตรวมกน การบรณาการรวมกนท าใหผปวยไดรบบรการแบบองครวม ลดการกลบเปนซ าอยางแทจรง ส าหรบผปวยจตเวชตองเขาถงยาทางจตเวชทจ าเปนในสถานบรการสขภาพปฐมภม ภาครฐตองกระจายยาเขาไปในสถานบรการสขภาพปฐมภม แทนทจะใหมยาเฉพาะในโรงพยาบาลจตเวชเทานน อาจตองมการทบทวนกฎหมายหรอขอบงคบในการใหบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม สงจ ายยาทางจตเวชบางประเภทได โดยเฉพาะอย างย งในพนททมความขาดแคลนแพทย หรอผเชยวชาญ ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“มระบบสนบสนนยาทางไปรษณยจาก รพ.แมขาย” “กรณผปวยไมมญาต ระบบชมชนมสวนรวมวางแผนรวมกน รบยาแทน หาอาชพสงเสรมการ

ดแลตนเอง” “กรณญาตและผปวยปกปด ปฏเสธอาการเจบปวย ผน าชมขน ผน าศาสนาพดคยโนมนาวให

ญาตและผปวย เขาใจพรอมรวมเขาสกระบวนการรกษา” “การตดตามเยยม แบงประเภท ผปวยเปน 3 กลมโดยใชความยงยากในการดแลของผปวย

เปนตวก าหนด กลม 1 มผดแลและรบยาตอเนอง ทก 1 เดอน กลม 2 มผดแลแตรบยาไมตอเนอง ทก 1 สปดาห กลม 3 ไมมผดแลและขาดยาทก 1 สปดาห”

“แบงกลมผปวยรกษาตอเนองกบไมรกษา ผปวยทไมยอมมารกษาใหญาตมารบค าแนะน าหรอรบยาแทน ตดตามเดอนละ 1 ครง กรณผปวยยงยากซบซอนจะประสาน รพ.แมขาย”

“รพ.สต.รบผดชอบ 30% และอสม. รบผดชอบ 70% ในการตดตามเยยมบานในชมชน” “เปนงานประจ าของหนวยงานทตองลงเยยมบานผปวยทกราย เยยมบานโดยผมสวนรวมใน

การตดตามเยยมดงน อสม./จนท. รพ.สต./ผใหญบาน/ผน าชมชน/ครอบครว/ทปรกษาดานศาสนา/ปราชญชาวบาน”

“ถาเปนเจาหนาทผชายจะเขาเยยมผปวยเพยงคนเดยว ถาเปนเจาหนาทหญง จะมญาตอยดวยระหวางเยยมบาน”

“ผปวยยงยากซบซอนมการประชมปรกษาโดยทมผดแล ประสานเครอขายรวมดแล ผปวยอาการรนแรงมระบบจตเวชฉกเฉน (ทหารและต ารวจชวยดแลและสงตอ)”

48

3) ผปวยไมฆาตวตาย ผปวยโรคซมเศราไมจบชวตดวยการฆาตวตาย ถามการดแลตดตามอยางสม าเสมอ และปฏบตตามแนวทางอยางถกตอง ตอเนองในชวงเวลา 4 เดอน กสามารถลดความเสยงตอการฆาตวตายได ซงหากมการด าเนนการอยางจรงจงในพนท ทมความเสยงตอการฆาตวตายสง หรอมอบตการณสง หรอครอบคลมทงประเทศกอาจจะชวยลดอตราการฆาตวตายในผปวยโรคซมเศรา อกทงสงผลใหอตราการฆาตวตายของประเทศลดลง (การปองกนการฆาตวตายในผปวยโรคซมเศราดวยระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด นายแพทยหวาน ศรเรอนทอง, นายแพทยธรณนทร กองสข, นางสาวเกษราภรณ เคนบปผา, นายนนทวฒน โคตรเจรญ , นางสาวสปราณ พมพตราและนางจนตนา ลจงเพมพน, 2556) แผนพฒนาระบบบรการสขภาพ สาขาสขภาพจตและจตเวช ควบคมอตราการฆาตวตายของประชากรไทย ไมเกน 6.5 ตอประชากรแสนคน รอยละ 31 ของผปวยโรคซมเศรา เขาถงบรการสขภาพจตและจตเวช ดงจะเหนไดจากค ากลาวดงตอไปน

“รพ.แมขายสงรายชอไป รพช. จดท าทะเบยนสงตอ รพ.สต.จดท าทะเบยนสงตอ อสม. เพอวางแผนตดตามเยยม”

“วางแผนเยยมบานผปวยซมเศรา ฆาตวตาย หลงออกจากรพ.แมขายทกราย” “ผปวยซมเศราอยในระดบปานกลางถงรนแรง (moderate to severe ) จะตดตาม ทก 6

เดอน สวนผปวยฆาตวตายไดรบการเยยมบานภายใน 7 วน 1 เดอน 3 เดอนและ 6 เดอน” “มการเยยมบานเพอคนหาปญหาเพมเตม ตดตามการรบยารกษาตอเนอง และสรางก าลงใจ

สงเสรมศกยภาพใหผปวย โดยญาตและคนในชมชน จตอาสาและภาคเครอขายในชมชน เพอผปวยจะไดด ารงชวตแบบยงยนไดบนศกยภาพของตนเอง”

“ใหความร จนท. อสม. และผเกยวของเรองการดแล ผปวยซมเศรา ฆาตวตาย และมการ ตดตามปญหาของผปวยกบญาตรวมกบอสม. ทก 3 เดอน”

4) ผปวยมคณภาพชวตทด องคการอนามยโลกไดใหความหมายคณภาพชวตวาเปนการรบรทางดานรางกาย ดานจตใจ ดานความสมพนธทางสงคม ดานสงแวดลอม ภายใตวฒนธรรม คานยม และเปาหมายในชวตของแตละบคคล (The WHOQOL Group. WHOQOL-BREF introduction, administration, scoring and generic version of assessment, field trail version. Geneva: WHO; 1996.) ความภาคภมใจเปนความรสกทแตละบคคลมตอตนเอง เปนการรบรภาพรวมเกยวกบคณคาของตนเอง หรอการมภาพพจนของตนเองวาเปนคนมคณคา การรบรนจะน ามาซงความรสกมนคงและเปนสขใจ ทกคนลวนแตมสงทดอยในตวไมมากกนอย ซงถอวาเปนสงทภาคภมใจในตนเอง คนทรสกภมใจในตนเอง จะเปนคนทสามารถใหความรกเอออาทรกบบคคลอนได คนทไมมความภาคภมใจในตนเอง แมวาจะอยในสภาพครอบครวทมความพรอมทางเศรษฐกจ กอาจมปญหาการปรบตว อยรวมกบคนอนไดยาก คนทมความภาคภมใจในตนเองจะเปนคนทแขงแรง มความมนใจในตนเอง เปนทพงใหผอนได และกลาทจะขอความชวยเหลอ

49

จากผอนเชนกน (การมสวนรวมของชมชนในการดแลผปวยจตเภทเรอรงซบซอน อ าเภอหนองจก จงหวดปตตาน เปรมฤด ด ารกษ,องคณา วงทอง, อนชต วงทอง,392 ปท 19 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2557) บรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมเปนบรการทเคารพสทธมนษยชน เนองจากเปนการลดการรกษาในโรงพยาบาลจตเวช ซงมความเสยงตอการละเมดสทธมนษยชน ลดตราบาปและการแบงแยกผมปญหาสขภาพจต โดยการสงเสรมคณภาพชวต จากค ากลาวดงตอไปน

“มโครงการฟนฟสมรรถนะ ผปวยจตเวช” “ใหความส าคญในคณคาของความเปนมนษย” “สงเสรมการปฏบตกจวตรประจ าวน” “การสรางอาชพ”

5) ชมชนยอมรบ การไดรบการเอาใจใสและการยอมรบจากผดแลชมชนและครอบครว ท าใหผปวยมความมนใจและรสกปลอดภยทจะออกมาเขารวมกจกรรมในชมชนเพมมากขน สงผลท าใหผปวยมความสามารถในดานจตใจ สงคม และการประกอบอาชพได มากขน และมคณภาพชวตทดขน สอดคลองกบผลการศกษาทพบวา การสนบสนนทางสงคม เปนสงทผปวยจตเภทใหความส าคญโดยเฉพาะการยอมรบวาเปนสวนหนงของสงคม และมความตองการดานการสะทอนทางบวก ไดแก การบอกสงทด สงทตองปรบปรง การใหเกยรต ไมลอเลยน หรอท าใหอบอาย รวมถงการมอาชพทเหมาะกบสขภาพ (จระพรรณ สรยงค, ผลของโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชโดยครอบครวตอทกษะการดแลของผดแลผปวยโรคจตเภท โรงพยาบาลสวนปรง จงหวดชยงใหม[ออนไลน]2547.[อางองเมอ 16 เมษายน2555แหลงทมา:http://www.suanprung.go.th/journal /file_pdf/271.pdf ) ดงค ากลาวดงตอไปน

“สรางทศนคตทดตอผปวยจตเวช ดแลใหผปวยไดรบยาอยางตอเนอง ใหการยอมรบ ในการน าผปวยจตเวชเขารวมกจกรรม เชน การออกก าลงกายในหมบาน”

“บรณาการกจกรรมในชมชนใหเขากบวฒนธรรม ศาสนา” “กระตนใหเกดกจกรรมเพอใหผปวยมสวนรวมกจกรรมสงเสรมดแลหมบาน ทดลองในการ

ดแลผปวยจตเวช” “จดโครงการเพอนชวยเพอนในกลมผสงอาย” “จดโครงการสรางเสรมสขภาพจตตามกลมวย” “โครงการชาวประชารวมใจใสใจดแลสขภาพผสงอาย ผพการ”

1.4 ปญหาอปสรรค ในการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย ขอมลทไดจาการถอดบทเรยนน ามาสรปเปน 3 ดาน 16 องคประกอบ ดงน

1.4.1 ปจจยน าเขา (input) 1) เจาหนาท

50

“งานจตเวชไมใชตวชวดหลกในการค านวณ Quality and Outcome Framework (QOF สปสช.) สงผลการไดรบงบการใชจายตามตวชวดเกณฑคณภาพและผลงานบรการปฐมภม”

“ภาครฐเนนงานดานอนมากกวางานจตเวช” “ขาดการกระตนจากภาครฐ ชมชนกจะหลงลมไปวาสขภาพจตเปนปญหา”

2) งบประมาณ “เจาหนาทขาดงบประมาณในการดแลผปวยจตเวช” “งบกองทนหลกประกนสขภาพก าลงเขาสการพจารณางบออกชา” “ใชงบประมาณมากในการจดอบรมใหความรแกเจาหนาท อสม.” “ขาดงบประมาณสนบสนนในการอบรมญาตและชมชน”

3) อปกรณ 9) มาตรวดเครองมอ “ผปวยปกปดอาการ ไมยอมรบการรกษา” “ไมมอปกรณ” “มแบบประเมนแตใชแบบไมมนใจ ใชยาก”

4) ผรบผดชอบ “การปรบทศนคตของคนในชมชนตอผปวยจตเวชเปนเรองยาก มความละเอยดออน และ

ตองใชความรวมมอจากทกฝายจงตองใชเวลา ท าใหเกดการทอถอยของผปฏบตได” “ความเหนอยและลาจากภาระงานทหลากหลายของเจาหนาทสาธารณสข” “บางครงมงานตรงกน ท าใหไมไดมารบการอบรมทางสขภาพจต” “บคลากรหมนเวยนบอย มภาระงานมาก บางครงไมไดไปเยยมตามนด อตราก าลงไมพอ” “บคลากรมหนาทรบผดชอบหลายอยาง มความรความช านาญเรองจตเวชนอยคน”

5) แหลงสนบสนน “ขาดงบประมาณสนบสนน” “ขาดเงนสนบสนน” “พนทชมชนเมองใหญๆ ชมชนกงเมองตางคนตางอย” “สถานการณยาเสพตดทรนแรงเปนปจจยเสรมใหผปวยจตเวชจากการใชสารเสพตดเพมขน”

1.4.2 กระบวนการ (process) 1) บคคลากรมความร

“บคลากรขาดความรในการดแลผปวยสขภาพจตและจตเวช” “บคลากรใหม ขาดประสบการณในการท างาน ขาดความรในการถายทอดความร” “ควรมการวางแผนการสงเสรมความร จดท าสอใหกบครอบครว เพอสะดวกตอการใชหรอ

การทบทวนทกป”

51

“การใหองคความรเรองการดแลผปวยจตเวชในกลมญาต ยงไมครอบคลมท าใหไมเขาใจในการดแลผปวย”

2) เครอขาย “อสม.ขาดความรวมมอในการชวย ขาดจตอาสา ยงไมครอบคลมทกพนท” “คณะท างานในชมชนขาดความร ความเขาใจเรองโรคทางจตเวช อาการ สาเหตทางจตเวช” “พนทชมชนเมองใหญๆ ชมชนกงเมองตางคนตางอย” “ทมงานไมมความเขมแขง ขาดการตดตอประสานงานกนในพนท” “ทศนคตความเชอของประชาชน ชวงระยะเจบปวยทางจตมกจะไปรกษาทางไสยศาสตร

กอน มกจะไมมารกษากบเจาหนาท” “สถานการณยาเสพตดทรนแรง เปนปจจยเสรมใหผปวยจตเวชใชสารเสพตดเพมขน” “การเชอมประสานทกภาคสวนในการท างานสขภาพจตและจตเวชไมมความตอเนอง”

“ความรความเขาใจของเครอขายทองถน (อบต,อบจ) ทยงขาดความร ความเขาใจและบทบาทในงานจตเวช”

“การพฒนาองคความรใหกบประชาชนทวๆ ไปไมครอบคลม” 3) ฐานขอมล 4) ทะเบยนผปวย

“ผปวยบางรายทะเบยนราษฏ และใบสทธไมไดอยในพนท ท าใหไมไดรบความชวยเหลอดานสวสดการครบถวน”

“ขาดความรวมมอจากชมชนเนองจากการฆาตวตาย ส าหรบชมชนเปนเรองนาอบอาย จะไมเปดเผย จะไมพดถง”

“แบบฟอรมการเกบขอมลยงไมมประสทธภาพ” “บางครอบครวปกปดการเจบปวยท าใหฐานขอมลคลาดเคลอน หรอการรกษาทไมตอเนอง”

5) แนวทางการดแลผปวย “ไมมระบบการใหค าปรกษาส าหรบบคลากรผปฏบตงาน” “การดแลผปวยจตเวชเปนงานทตองใชจตใจในการดแล มากกวาหนาททตองรบผดชอบ

เพราะเปนการดแลระยะยาว” “ไมมรถรบ-สงผปวย”

1.4.3 ผลลพธ (outcome) 1) ผปวยเขาถงบรการ

“ไมมระบบการสงตอ” “ผปวยไมมญาต” “การตดตามกลมเปาหมายยาก ไมอยบาน” “ผปวยปกปดอาการ ไมยอมรบการรกษา”

52

“ผปวยลมนด ไมสนใจตนเอง” 2) ผปวยไมเปนซ า

“ผปวยหยดยาระหวางการรกษา เนองจากเชอฟงค าพดเพอน” “ยาท าให sex เสอม ยาท าใหขเกยจ” “ผปวยไดรบการบรการชา เจาหนาทไมสามารถเขาถงผปวยหรอครอบครวอยางทวถงและ

ทนทวงท” 3) ผปวยไมฆาตวตาย

“ทศนคตความเชอของประชาชน ชวงระยะเจบปวยทางจตมกจะไปรกษาทางไสยศาสตรกอน มกจะไมมารกษากบเจาหนาท” “คนในชมชนมทศนคตเชงลบตอผปวยจตเวช”

4) ผปวยมคณภาพชวตทด บรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม กอใหเกดผลดตอสขภาพกาย โดยเฉพาะ อยางยง เมอบรการมการเชอมโยงกบชมชน และบรการระดบทตยภม

“ผปวยขาดก าลงใจ” “ญาตไมสนใจทจะดแล ไมยอมรบผปวย เมอไมมอาการไมสนใจทจะกระตนการกนยาตอเนอง” “ผปวยไมมอาชพ”

5) ชมชนยอมรบ “คนในชมชนมทศนคตเชงลบตอผปวยจตเวช” “สงคมและชมชนยงไมคอยยอมรบ และใหโอกาสผปวยไดเขารวมในกจกรรมชมชน” “การปรบทศนคตของคนในชมชนตอผปวยจตเวชเปนเรองยาก”

2. เครองมอประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต

ผลการพฒนาแบบประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต ดงแสดงตอไปน

การก าหนดองคประกอบ ไดก าหนดองคประกอบของแบบประเมน โดยศกษาจากการทบทวนวรรณกรรม รวมทง

การก าหนดองคประกอบของงานวจยทเกยวของ และการสมภาษณผมสวนไดสวนเสยในงานสขภาพจตชมชน ไดองคประกอบของแบบประเมน 16 องคประกอบ ประกอบดวย ดานเจาหนาท ดานงบประมาณ ดานอปกรณ ดานผรบผดชอบ ดานแหลงสนบสนน ดานบคลากรมความร

53

ดานเครอขาย ดานเครองมอ ดานมาตรวดเครองมอ ดานฐานขอมล ดานทะเบยนผปวย ดานแนวทางการดแลผปวย ดานการเขาถงบรการ ดานไมกลบไปรกษาซ า ดานผปวยไมฆาตวตาย ดานชมชนยอมรบ และดานคณภาพชวต จากนนน าองคประกอบมาก าหนดเปนขอค าถาม และก าหนดเกณฑในการเลอกตอบไดเปนรางแบบประเมนชดแรก มขอค าถามทงสน 72 ขอ ประกอบดวย ขอค าถาม 2 สวน ไดแก ขอมลทวไปจ านวน 8 ขอ และแบบสอบถามประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต จ านวน 64 ขอ

ลกษณะของแบบประเมน แบบประเมนแบงเปน 2 สวน และประกอบดวยจ านวนขอค าถามดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ประกอบดวยขอค าถาม 8 ขอ โดยใหท า

เครองหมาย ลงใน หรอเตมขอความลงในชองวางมขอค าถามเกยวกบ เพศ อาย ภมล าเนา ทอยปจจบน ระดบการศกษา ต าแหนง ประสบการณการท างานดานสขภาพจตและจตเวช และอบรมเฉพาะทางดานสขภาพจตและจตเวช

สวนท 2 แบบสอบถามประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต แบบประเมนทใชจรงประกอบดวยขอค าถาม 64 ขอ แบงออกเปน 2 ดาน ดงน

1. ระบบการดแลผมปญหาสขภาพจต 49 ขอ 2. ความรในการดแลผมปญหาสขภาพจต 15 ขอ โดยใหท าเครองหมาย ลงในชองวาง ในมาตรประมาณคา 2 ระดบ คอ ใช, ไมใช ซง

ใชค าถามวา “ขอค าถามตรงกบความคดเหนของทานมากทสดเพยงค าตอบเดยว”

การหาความตรงตามเน อหา (Content Validity)

การตรวจสอบและปรบส านวนภาษา จากการรางแบบประเมนชดแรก ไดใหผ เชยวชาญไดแก จตแพทยทท างานดาน

สขภาพจตชมชน อาจารยมหาวทยาลยทเชยวชาญดานชมชน และพยาบาลโรงพยาบาลชมชนทมประสบการณในการท างานดานสขภาพจตอยางนอย 3 ป พจารณาความเหมาะสมของเนอหาและปรบส านวนภาษา แลวน าผลการประเมนมาหาคาดชนความสอดคลอง ( Index of Congruence : IOC) ของความคดเหนของผเชยวชาญทมตอขอค าถามแตละขอ โดยมหลกเกณฑการใหคะแนน ดงน

เหมาะสม = 1.00 ไมเหมาะสม = 0.00 โดยถาคา IOC ≥ 0.65 ขนไป แสดงวาขอค าถามมความเหมาะสมและถาคา IOC ≤

0.64 แสดงวา ขอค าถามไมเหมาะสม ควรท าการปรบแกตามค าแนะน าของผเชยวชาญเพอปรบภาษาใหเหมาะสมยงขน เมอปรบแกส านวนของแบบประเมนแลว ไดแบบประเมนทมขอค าถามทงสน 72

54

ขอ ประกอบดวย ขอค าถาม 2 สวน ไดแก ขอมลทวไปมขอค าถามจ านวน 8 ขอ และแบบประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต จ านวน 64 ขอ เมอพจารณาคาดชนความสอดคลอง (Index of Congruence : IOC) ตดขอค าถามบางขอทไมเหมาะสมออกไดแกขอท 3, 46, 54, 55, 56, 57 แลวท าใหเหลอขอค าถามในมาตรวด จ านวน 58 ขอ

การหาความเชอมนของเครองมอ (Reliability) ผวจยน าแบบสอบถามประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการ

ดแลผมปญหาสขภาพจต ทปรบปรงความตรงตามเนอหาตามขอเสนอแนะของผทรงคณวฒไปหาความเทยง โดยไปทดลองใชกบผรบผดชอบงานสขภาพจตชมชน ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ทมลกษณะคลายกลมตวอยางแตไมใชกลมตวอยาง จ านวน 23 คน และน ามาค านวณหาคาความเชอมนของแบบสอบถาม โดยการหาความสอดคลองภายใน ( Internal Consistency) ดานการวเคราะหสมประสทธแอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) โดยก าหนดคาความเชอมนไมนอยกวา .70 (Burn and Grace, 1997) ซงไดคาความเชอมนเทากบ .747 ดงแสดงคาในตาราง ขอ ขอค าถาม แบบประเมน 65 ขอ

Alpha it item deleted แบบองคประกอบ ท งฉบบ

ระบบการดแลผมปญหาสขภาพจต 1. ในหนวยงานของทานหวหนาหนวยงานหรอผทไดรบมอบหมาย

ใหปฏบตงานหนาทแทนมการมอบหมายงานสขภาพจตใหแกบคลากรในหนวยงาน

.747 .747

2. ในหนวยงานของทานไดรบงบประมาณสนบสนนจากภาครฐในการดแลผมปญหาสขภาพจต

.730 .730

3. ในหนวยงานของทานไดรบเงนสนบสนนอนๆนอกเหนอจากเงนงบประมาณในการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน

.739 .739

4. ในหนวยงานของทานมแบบประเมนคดกรองผมปญหาสขภาพจตในชมชน

.747 .747

5. ในหนวยงานของทานมชองทางการสอสารเกยวกบงานสขภาพจต เชน Facebook , Line ,Skype, โทรศพท และทวทองถนก าเรบ

.745 .745

6. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนยาทางจตเวชจาก รพ.แมขาย

.723 .722

55

ขอ ขอค าถาม แบบประเมน 65 ขอ Alpha it item deleted

แบบองคประกอบ ท งฉบบ 7. ในหนวยงานของทานมผรบผดชอบงานสขภาพจตเปนพยาบาล

วชาชพ/นกวชาการสาธารณสข .747 .747

8. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนดานอปกรณ/ องคความร จากโรงพยาบาลชมชนใกลบาน

.744 .744

9. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนผ เชยวชาญดานสขภาพจต จากโรงพยาบาลชมชนใกลบาน เชน การใหค าปรกษาเรองการดแลผปายจตเวช เปนตน

.747 .747

10. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนดานอปกรณ/บคคล/องคความร จากหนวยงานอนนอกเหนอจากโรงพยาบาลชมชนใกลบาน

.743 .742

11. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนผ เชยวชาญดานสขภาพจต จากหนวยงานอนนอกเหนอจากโรงพยาบาลชมชนใกลบาน เชน การใหค าปรกษาเรองการดแลผปายจตเวช เปนตน

.739 .739

12. ในหนวยงานของทานมเครอขายในสาธารณสขมสวนรวมในการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน อยางนอย 2 หนวยงาน (รพ.สต.,รพ.ชมชน,รพ.ทวไป, รพ.จตเวช, อสม., อสม.เชยวชาญดานสขภาพจต ฯลฯ)

.736 .736

13. ในหนวยงานของทานมเครอขายนอกสาธารณสขมสวนรวมในการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน อยางนอย 2 หนวยงาน (ผดแล/ญาต, แกนน าชมชน, ผน าศาสนา, ผใหญบาน,ก านน, ผอ านวยการโรงเรยน, ต ารวจ, อบต., อบท. , อปพร. ฯลฯ)

.736 .736

14. ในหนวยงานของทานมทะเบยนผปวยจตเวช ซงประกอบดวย ชอ-สกลผปวย ทอย การวนจฉยโรค และประวตการรกษา ทไดรบการสงตอจากโรงพยาบาลแมขาย

.747 .747

15. ในหนวยงานของทานมการน าเทคโนโลยเขามาชวยในการจดระบบขอมลสนบสนนการดแลผมปญหาสขภาพจต

.732 .732

16. ในระบบฐานขอมลมขอมลพนฐานหมบานทรบผดชอบ .747 .747 17. ในระบบฐานขอมลมขอมลพนฐานจ านวนประชากรทงหมด .747 .747

56

ขอ ขอค าถาม แบบประเมน 65 ขอ Alpha it item deleted

แบบองคประกอบ ท งฉบบ 18. ในระบบฐานขอมลมขอมลพนฐานมทะเบยนผปวยเรอรง ผ

พการ และผมปญหาทางสขภาพจต รวมทงประวตการรกษา .747 .747

19. ในระบบฐานขอมลมขอมลพนฐานทะเบยนผทไดรบการคดกรองปญหาสขภาพจต

.747 .741

20. ในหนวยงานของทานมการน าแบบคดกรองโรคจตมาใช .747 .747 21. แบบคดกรองโรคจตทใชมความสะดวกและงายตอการน าไปใช .747 .747 22. หนวยงานของทานมการน าแบบคดกรองโรคซมเศรามาใช .747 .747 23. แบบคดกรองโรคซมเศราทใชมความสะดวกและงายตอการ

น าไปใช .747 .747

24. หนวยงานของทานมการน าแบบคดกรองผมปญหาจากการดมสรามาใช

.718 .717

25. แบบคดกรองผมปญหาจากการดมสราทใชมความสะดวกและงายตอการน าไปใช

.728 .728

26. ในหนวยงานของทานมการน าแบบคดกรองผมความวตกกงวลมาใช

.747 .747

27. แบบคดกรองผมความวตกกงวลทใชมความสะดวกและงายตอการน าไปใช

.752 .752

28. ประชาชนในชมชนของทานไดรบการคดกรอง/คนหาผปวยโรคจตโดยใชเครองมอแบบคดกรองโรคจต

.743 .742

29. ประชาชนในชมชนของทานไดรบการคดกรอง/คนหาโรคซมเศราโดยใชเครองมอ 2Q

.747 .747

30. ประชาชนในชมชนของทานไดรบการคดกรอง/คนหาผมปญหาจากสราโดยใชเครองมอCAGE/Audit

.728 .728

31. ประชาชนในชมชนของทานไดรบการคดกรอง/คนหาผมความวตกกงวลโดยใชเครองมอ/แบบคดกรอง ST-5

.740 .739

32. เมอพบผปวยอาละวาด/ฆาตวตายในชมชนทานมนใจวาสามารถจดการกบผปวยไดอยางเหมาะสม

.743 .743

33. ในหนวยงานของทานมระบบการสงตอผปวยจตเวชฉกเฉน .753 .752 34. ในหนวยงานของทานมระบบทสามารถน าผปวยจตเวชเขาส .753 .753

57

ขอ ขอค าถาม แบบประเมน 65 ขอ Alpha it item deleted

แบบองคประกอบ ท งฉบบ กระบวนการรกษา

35. ในหนวยงานของทานมระบบพเลยงจาก รพ.แมขาย ในการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน

.750 .750

36. ในหนวยงานของทานมระบบการรบ-สงตอขอมลผปวยจตเวชจาก รพ.แมขาย เพอการดแลตอเนองในชมชน

.747 .747

37. ในหนวยงานของทานมการเยยมบานผปวยจตเวชในชมชน .744 .743 38. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรอง

การรบประทานยาตอเนอง/การสงเกตอาการไมพงประสงคจากการใชยา

.747 .747

39. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการสงเกตอาการผดปกต/อาการเตอน

.743 .743

40. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการจดการอารมณและความเครยด

.747 .747

41. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการใหขอมลเกยวกบแหลงสนบสนนทางสงคม

.747 .747

42. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการท างาน/ฝกอาชพ

.758 .758

43. ผทมปญหาสขภาพจตในชมชนของทานไดรบการวนจฉยโดยแพทย

.743 .743

44. ผปวยจตเวชในชมชนของทานไดรบการดแลรกษาดวยวธการทางการแพทย

.743 .743

45. ผปวยจตเวชในชมชนของทานไดรบการดแลรกษาดวยภมปญญาทองถน

.755 .755

46. ในชมชนของทานมผปวยจตเวชทตองกลบไปรกษาซ าแบบผปวยในโรงพยาบาลจตเวชหรอมค าสงรบไวรกษาแบบผปวยในโดยจตแพทยภายใน 6 เดอน

.740 .740

47. ในชมชนของทานมอบตการณผปวยโรคทางจตเวช กระท าการฆาตวตายอยางตงใจซงเปนผลท าใหผกระท าเสยชวตจรง

.742 .741

48. คนในชมชนสวนใหญ(80%ขนไป) ยนยอมใหผปวยเขารวม .761 .761

58

ขอ ขอค าถาม แบบประเมน 65 ขอ Alpha it item deleted

แบบองคประกอบ ท งฉบบ กจกรรมของชมชน

ความรในการดแลผมปญหาสขภาพจต 49. ผปวยโรคจต จะมอาการผดปกต ตางๆเชน ประสาทหลอน

หลงผด พดคนเดยว คลมคลง เปนตน .748 .748

50. ผปวยโรคซมเศราจะมอาการเบอหนาย ทอแท หดห เกอบทงวน

.747 .747

51. ผปวยโรควตกกงวลจะมอาการกงวลไปทวทกเรองอาจมอาการปวดศรษะ ใจสน นอนไมหลบรวมดวย

.747 .747

52. การดมสราไมใชสาเหตทท าใหอาการทางจตก าเรบ .735 .734 53. สาเหตของการเกดโรคซมเศราเกดจากสารเคมในสมองผดปกต

เทานน .737 .737

54. วธการรกษาดวยยาเปนวธเดยวทใชในการรกษาโรคจต .733 .733 55. ยาตานเศรารบประทานเฉพาะเวลามอารมณเศราเทานนหาก

ไมเศราใหหยดยาได .732 .732

56. การรกษาโรควตกกงวล นอกจากการใชยาคลายกงวลแลวควรใชจตบ าบดหรอใหค าปรกษารวมดวย

.744 .743

57. การรกษาผมปญหาสขภาพจตจากสราตองใชยาในการรกษาเทานน

.756 .756

58. การรบประทานยาทางจตเวชอาจท าใหงวงนอน ทองผก ปากแหง คอแหงได

.747 .747

เกณฑการประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต 1. ขอความทเปนจรงเชงบวกหรอถกตอง

ใช ให 1 คะแนน ไมใช ให 0 คะแนน

2. ขอความทเปนจรงเชงลบหรอไมถกตอง ใช ให 0 คะแนน ไมใช ให 1 คะแนน

59

การแปลผล คะแนนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต ม

คะแนนตงแต 1–58 คะแนน โดยเมอตอบรวมคะแนนทกขอไดคะแนนเทาไร สามารถเปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนดดงน

คะแนน 1 – 19 คะแนน แสดงถงความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมอยในระดบต า

คะแนน 20 – 39 คะแนน แสดงถงความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมอยในระดบปานกลาง

คะแนน 40 – 58 คะแนน แสดงถงความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมอยในระดบสง

รปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย( Integrated Area Based Model) บรการสขภาพจตชมชนในประเทศไดม การบรณาการสระบบบรการสาธารณสขโดยอาศยโครงสรางพนฐานของระบบบรการสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ทมการวางรากฐานสอดคลองกบการแบงพนทฝายปกครองตงแตระดบชมชน หมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวดและภมภาค หลกการของงานสขภาพจตชมชน คอ การใหบรการแกชมชนในชมชน โดยการมสวนรวมของชมชนและสอดคลองกบความตองการของชมชน ครอบคลมการบรการทง 4 มต นอกจากนงานสขภาพจตชมชนไดขยายเครอขายออกไปนอกระบบสาธารณสข ไดแก โรงเรยน วด และองคกรบรหารทองถน เพอใหชมชนเองมสวนรวมในการพฒนางานสขภาพจตชมชน เปาหมายของงานสขภาพจตชมชน ไมเพยงแตใหบรการดแลอยางตอเนองแกผปวยจตเวช เทานน ยงไดสนบสนนใหผปวยสามารถกลบเขาสชมชนเดมของตนได ดวยเหตนความรวมมอกบชมชนองคกรบรหารทองถนจงเปนปจจยแหงความส าเรจทมคณภาพและยงยนสรปภาพรวมแบงองคประกอบออกเปน 16 ดาน ดงแผนภาพท 2

60

แผนภาพท 2 Integrated Area Base Model

บทท 5

สรปผลการวจย อภปราย และขอเสนอแนะ

การวจย เรองการวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพ ปฐมภมนมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ ปญหาอปสรรค ในการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย และเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภมทเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย โดยคดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จากบคลากรสาธารณสขทรบผดชอบงานสขภาพจต ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล (รพ.สต.) จากเขตสขภาพ 12 เขต เขตละ 2 คน (รพ.สต.เขตเมอง 1 คน และรพ.สต. เขตกงเมองกงชนบท 1 คน) รวมทงหมด 22 แหง จ านวน 24 คน แบงออกเปน 4 กลม จ าแนกตามรายภาค เพอถอดบทเรยนโดยสนทนากลม (Focus Group) เกยวกบสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจและปญหาอปสรรคในการดแลผมปญหาสขภาพจตในสถานบรการปฐมภม และสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) โดยเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) จ านวน 8 คน เปนตวแทนของแตละภาค ภาคละ 2 คน ระยะในการด าเนนวจย ตงแตวนท 1 ตลาคม 2557 ถงวนท 30 กนยายน 2558

1. สรปผลการวจย

1.1 สถานการณบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมโดยรวม พบวา

1) ดานผรบบรการมผปวยจ านวนเพมขน บางรายมปญหาขาดยารกษาไมตอเนอง มอาการก าเรบ นอกจากนยงมความเชอของประชาชนในพนททยงไปรกษาทางไสยศาสตร

2) ดานผใหบรการมภาระงานทเพมขน จากนโยบายการปฏรประบบบรการสขภาพ ท าใหบคลากรในสถานบรการสขภาพปฐมภม (รพ.สต.) ตองดแลผปวยทง 10 สาขา ไดแก 1) หวใจ 2) มะเรง 3) อบตเหต 4) ทารกแรกเกด 5) สขภาพจตและจตเวช 6) ตาและไต 7) 5 สาขาหลก 8) ทนตกรรม 9) บรการปฐมภม ทตยภม และสขภาพองครวม และ10) โรคไมตดตอ (DM, HT, COPD, Stroke) นอกจากนบคลากรสวนใหญไมคนเคยกบปญหาสขภาพจต และขาดทกษะทจ าเปนในการดแลผมปญหาสขภาพจต โดยพบวาบคลากรทรบผดชอบงานสขภาพจต ไดรบการอบรมเฉพาะทางดานสขภาพจตและจตเวช จ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 22.72 จบการศกษาปรญญาโท สาขาสขภาพจตและจตเวช จ านวน 1 คน คดเปนรอยละ 4.55

3) สถานท และสภาพแวดลอม ในการด าเนนงานดานสขภาพจตชมชน สถานบรการ

61

สขภาพปฐมภม (รพ.สต.) สวนใหญมการจดคลนกเฉพาะทางส าหรบใหบรการผมปญหาสขภาพจต โดยก าหนดวนในการใหบรการอยางชดเจน สปดาหละ 1 ครง และพบวา รพ.สต.ทอยในเขตเทศบาลและมทตงอยใกลกบโรงพยาบาลชมชน จะมการจดคลนกเฉพาะทางส าหรบใหบรการผมปญหาสขภาพจตทโรงพยาบาลชมชนนนๆ

4) ดานญาตและผดแล พบครอบครวและผดแลยงขาดความร ความเขาใจในการดแลผปวย

5) ดานชมชน ยงพบวาในระยะแรกของการด าเนนงานสขภาพจตในชมชน ชมชนไมยอมรบหรอปฏเสธผมปญหาสขภาพจต และชมชนยงขาดความร ความเขาใจในการดแลผปวย นอกจากนยงพบวา

6) ดานอนๆ พบวา ผมสวนเกยวของในการดแลผมปญหาสขภาพจต ยงขาดความร ความเขาใจในเรองการดแล และบทบาทหนาทของตนเองในการดแลผมปญหาสขภาพจต ดงขอมลทคนพบจากการถอดบทเรยน พบวา “อสม. ขาดความรวมมอในการชวยเหลอ ขาดจตอาสา ยงไมครอบคลมทกพนท” “การเชอมประสานทกภาคสวนในการท างานสขภาพจตและจตเวชไมมความตอเนอง” และ “ความร ความเขาใจของเครอขายทองถน (อบต.,อบจ.) ทยงขาดความร ความเขาใจบทบาทในงานจตเวช และยงพบวาไมมรถรบ-สงผปวย”

1.2 รปแบบในการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม พบวาสวนใหญเปน

การบรหารภายใตการใหค าปรกษาโดยผเชยวชาญ (The consultation liaison model) จ านวน 21

แหงจาก 22 แหง ซงผใหค าปรกษามทงจตแพทยจากโรงพยาบาลจตเวชในพนท และผรบผดชอบงาน

สขภาพจตใน โรงพยาบาลชมชน จากการถอดบทเรยนสรปรปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตใน

บรการสขภาพปฐมภม ประกอบดวย 16 องคประกอบ ดงน

62

แผนภมท 3 Integrated Area Base Model

63

1.3 ปจจยส าเรจของการดแลผมปญหาสขภาพจต การมนโยบายของกระทรวงสาธารณสขดานสขภาพจตทชดเจน รวมทงมผรบผดชอบงานสขภาพจตทชดเจน จะชวยใหการด าเนนงานประสบความส าเรจมากขน นอกจากนการไดรบการสนบสนนเงนงบประมาณหรอเงนทนเพอการด าเนนงาน การมอปกรณ/เครองมอ โดยบคลากรทรบผดชอบไดรบการพฒนาความรดานสขภาพจตและจตเวช โดยการฝกอบรมหรอศกษาตอ การท างานไดความรวมมอของเครอขาย มการจดท าแนวทางในการดแลผมปญหาสขภาพจต โดยมการก าหนดบทบาทหนาทของผเกยวของ รวมถงการมระบบขอรบค าปรกษาหรอระบบพเลยงจากจตแพทย หรอพยาบาลจตเวช จะชวยใหการท างานประสบความส าเรจมากยงขน สงผลใหผปวยเขาถงบรการเพมขน ผปวยไมกลบเปนซ า ไมฆาตวตาย การมสวนรวมของชมชนจะชวยใหชมชนเขาใจ มทศนคตทดตอผปวยทมปญหาสขภาพจต ยอมรบผปวยมากขน ท าใหผปวยมคณภาพชวตทด

2. อภปราย และขอเสนอแนะ ผลการศกษาครงน พบวา การดแลผมปญหาสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม มผรบผดชอบ

งานดานสขภาพจตชดเจน บคลากรทรบผดชอบเปนผทไดรบการพฒนาความรดานสขภาพจต ผานการอบรมเฉพาะทางสาขาสขภาพจตและจตเวช รอยละ 22.72 และปรญญาโทสาขาสขภาพจตและจตเวช รอยละ 4.55 ท าใหมความมนใจในการปฏบตงานเพมมากขน แตยงจ าเปนตองไดรบการปรกษาจากผเชยวชาญดานสขภาพ จต (The consultation liaison model) จ านวน 21 แหง คดเปนรอยละ 95.45 และมการดแลรวมกบผเชยวชาญ (The collaborative care model) จ านวน 1 แหง คดเปนรอยละรอยละ 4.55 และในการด าเนนงานตองอาศยความรวมมอจากภาคเครอขายทงในและนอกระบบสาธารณสข โดยอาศยการคดกรอง/คนหาผปวยในชมชน แตยงพบวาเครอขายระดบทองถน (อบต.,อบจ.) ยงขาดความรความเขาใจในการดแลผมปญหาสขภาพจต รวมถงการเชอมประสานทกภาคสวนในการท างานสขภาพจตและจตเวช ขาดความตอเนองเพอใหเกดการวางแผนและเตรยมการบรณาการงานสขภาพจตในสถานบรการปฐมภมอยางมประสทธภาพ ผวจยจงมขอเสนอแนะดงน

จากผลการศกษาพบวาปจจยเรองสถานการณผปวยทางจตเวชมแนวโนมทมากขน และมปจจยทมากระตนท าใหอาการรนแรง ไดแก ปญหายาเสพตด และรปแบบทประสบความส าเรจ จากการสมภาษณพบวาใชรปแบบบรการภายใตการใหค าปรกษาโดยผเชยวชาญมากทสด 95.45% ซงรปแบบนอาจจะเหมาะสมทสดในประเทศไทยดวยทวาขณะทยงขาดแคลนผเชยวชาญดานจตเวช และยงไมสามารถกระจายไปไดในทกจงหวด และอกรปแบบคอการดแลรวมกบผเชยวชาญนน มขอจ ากดคอการทผเชยวชาญตองเดนทางไปยงพนททดแลทกครงซงอาจท าไดยาก กรณทยงขาดแคลนผเชยวชาญคอจตแพทย สวนการพฒนาบคคลากรขาดแคลนนนมขอจ ากดในทางกฎหมายทไมสามารถท าได เชน การใชยาซงตองอยภายใตค าสงของแพทย ดวยเหตนการทพฒนาแพทยในพนทใหมความรความสามารถทางจตเวชกนาจะเปนปจจยหนงชวยในการเขาถงบรการทมากขน และรปแบบพเลยงหรอใหค าปรกษาโดยผเชยวชาญ (The Consultation liasion model) กจะชวยใหผทรบค าปรกษามความรและความมนใจมากขน แตมขอจ ากดคอ แพทยเชยวชาญผรบปรกษาอาจไม เหนอาการหรอการแสดงของผปวยท าใหอาจไมมนใจทจะใหค าปรกษา หรอในกรณดานกฎหมายทแพทยสงการ

64

รกษาหรอแนะน าโดยไมเนนผปวย ดงนนไมวารปแบบใดยอมมขอจ ากดและขอเหมาะสมของแตละพนทและการรองรบดานกฎหมาย ดานปจจยซงจากการทไดจากการถอดบทเรยนม 16 องคประกอบสรปเปน 3 ดาน ไดแก 1) ปจจยน าเขา (Input) ไดแกเจาหนาท งบประมาณ อปกรณ มาตรวดเครองมอ ผรบผดชอบ แหลงสนบสนน 2) ปจจยดานกระบวนการ (Process) ไดแก บคลากรมความร เครอขาย ฐานขอมลทะเบยนผปวย และแนวทางการดแลผปวยสวน ดานผลลพธ (Outcome) ไดแก ผปวยเขาถงบรการ ผปวยไมเปนซ า ผปวยไมฆาตวตาย ผปวยมคณภาพชวตทด ชมชนยอมรบ ซงจากปจจยทง 16 องคประกอบ ไดพฒนาเปนเครองมอประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต ซงมทงหมด 58 ขอ ซงมคาความเชอมนเทากบ .747 มคะแนนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต มคะแนนตงแต 1-58 คะแนน แบงเปนระดบต า ปานกลาง และสง ขอเสนอแนะ

จากงานวจยฉบบนมขอเสนอแนะจากนกวจยเพมเตมคอ การน าเครองมอไปวดระดบโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต าบลทระดบต า เพอพฒนาดานทมขอจ ากด หรอปญหาอปสรรค เพอคาดหวงวามระดบการ

ดแลทสามารถวดไดสงขน ทงน เ พอสามารถวดระดบและพฒนาสถานบรการปฐมภมใหสามารถดแล

ผมปญหาสขภาพจตไดสงขน

ดวยรายงานวจยนเปนฉบบแรกทคนหาปจจย และสรางเครองมอวดระดบบรการสขภาพจตในสถาน

บรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย ดงนนเครองมอฉบบนเพอไดทดลองน ารองและจะมการพฒนาเพอให

สามารถวดระดบและประเมนไดเทยงตรงและแมนย ามากยงขน

บรรณานกรม กรมสขภาพจต. (2547).การด าเนนงานสขภาพจตในศนยสขภาพชมชน. พมพครงท 2 .กรงเทพฯ :

ส านกงานกจการโรงพมพ องคการสงเคราะหทหารผานศก. กรมสขภาพจต, ศ. ก. (2548). ทรพยากรดานสขภาพจต ตงแตป พ.ศ.2543 - 2548. Retrieved

September 7, 2013, from กรมสขภาพจต :http://www.dmh.go.th/intranet/r5.asp จระพรรณ สรยงค.(2547). ผลของโปรแกรมการดแลผปวยจตเวชโดยครอบครวตอทกษะการดแลของผดแล

ผปวยโรคจตเภท โรงพยาบาลสวนปรง จงหวดเชยงใหม. [ออนไลน] 2547. [อางองเมอ16 เมษายน

2555] แหลงทมา: http://www.suanprung.go.th/journal/file_pdf/271.pdf) จนตวร เกษมศข. (2554). การสอสารกบการเปลยนแปลงของสงคม. กรงเทพฯ : ส านกพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ไพบลย แจมพงษ . (2553). การจดการขยะโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชน บรเวณตลาด

อมพวา จงหวดสมทรสงคราม.กรงเทพมหานคร :สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา.

นเรศ สงเคราะหสข (2541). กระบวนการวางแผนแบบมสวนรวม. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ปารชาต วลยเสถยรและคณะ. (2543). กระบวนการและเทคนคการท างานของนกพฒนา.

กรงเทพมหานคร : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. เปรมฤด ด ารกษ,องคณา วงทอง และอนชต วงทอง. (2557). การมสวนรวมของชมชนในการดแล

ผปวยจตเภทเรอรงซบซอน อ าเภอหนองจก จงหวดปตตาน, 392 ปท 19 ฉบบท 2 พฤษภาคม - สงหาคม 2557 )

พนธนภา กตตรตนไพบลย, สชาดา สาครเสถยร, ทวศลป วษณโยธน, ปทมาศรเวช, วรลภทร รตนเสถยร, ศรรงสรรค อสย. สขภาพจตชมชน รายงานระดบประเทศ พ.ศ. 2551. In: กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข, editor. กรงเทพมหานคร: กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข; 2552.

ศนยสขภาพจตท 1-13 และ15 กรมสขภาพจต .(ม.ป.ป.).รปแบบการน าแนวทางการด าเนนงานและพฒนางานสขภาพจตในชมชนส าหรบองคกรปกครองสวนทองถนไปใชในชมชน.ม.ป.ท.

สพตรา ศรวณชชากร ,ทศนย ญาณะ และบ ารง ชะลอเดช .(2554) .สถานการณระบบบรการปฐมภมในประเทศไทย ป พ.ศ. 2553.นครปฐม :ส านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน(สพช) สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดล.

ส านกงานปลดกระทรวงกระทรวงสาธารณสข.(2556).แผนพฒนาระบบบรการสขภาพ สาขาสขภาพจตและจตเวช. โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.ส านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย, (2552). บทความ ระบบบรการปฐมภม(Primary care). (http://www.hisro.or.th/main/?name=knowledge&file=readknowledge&id=18) สบคนวนท 20 กนยายน 2558.

ฤๅเดช เกดวชย. (2549). การวจยและพฒนาเพอปฏรปการเรยนรโดยใชกระบวนการมสวนรวม เพอสรางรปแบบการด าเนนชวตตามวถสงคมชาวพทธ : กรณศกษาการมสวนรวมของชมชน อ าเภอพรหมบร จงหวดสงหบร. กรงเทพมหานคร :สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา.

Bower P, Gilbody S. (2005). Managing common mental health disorders in primary care: conceptual models and evidence base.BMJ. 9;330(7495):839-42.

Bower P, Sibbald B. (2000). On-site mental health workers in primary care: effects on professional practice. Cochrane Database Syst Rev. (3):CD000532.

Kakuma, R., Minas, H., Ginneken, N. v., Dal Poz, M. R., Desiraju, K., Morris, J. E., . . . Scheffler, R. M. (2011). Human resources for mental health care: current situation and strategies for action. Lancet(378), 1654-63. doi:10.1016/S0140-6736(11)61270-1

Kasoro S, Sebudde S, Kabagambe-Rugamba G, Ovuga E & Boardman A. (2002). Mental illness in one district of Uganda. Soc Psychiatry. 48(1):29-37.

Ovuga E, Boardman J,& Wasserman D. (2007). Integrating mental health into primary health care: local initiatives from Uganda. World Psychiatry. 6(1):60-1.

Petersen I, Ssebunnya J, Bhana A & Baillie K. (2011). Lessons from case studies of integrating mental health into primary health care in South Africa and Uganda. Ment Health Syst;5:8.

Research, A. (2013). Thailand Public Health 2012-2013 (13 ed.). Nontaburi, Thailand: M&M Laser Print.

World Health Organization.(1996). Scoring and Generic version ofassessment, field trail version. Geneva: World Health Organization.

Ssebunnya J, Kigozi F, Kizza D, Ndyanabangi S. (2010). Integration of mental health into primary health care in a rural district in Uganda. Afr J Psychiatry (Johannesbg).13(2):128-31.

Thornicoft G. (2012). Community Mental Health: Global Perspective. World Health Organization. )2008 .( Scaling up care for mental, neurological, and

substance use disorders. Geneva: World Health Organization. World Health Organization.(2008). Integrating mental health into primary care-a

global perspective. Geneva: World Health Organization. World Health Organization. )2010(. mhGAP Intervention Guide for mental,

neurological and substance use disorders in non-specialized health settings. Geneva: World Health Organization.

World Health Organization. (2011). Mental Health Atlas. Geneva: World Health Organization.

ภาคผนวก

ประกอบดวยรายละเอยดตาง ๆ ดงน ก) เอกสารชแจงแนะน าขอมลส าหรบผเขารวมวจย (Information sheet) ข) ใบยนยอมของผเขารวมโครงการวจย (Consent Form) ค) แบบสอบถามเพอการวจยเรองการวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจต

ในบรการสขภาพปฐมภม

69

ภาคผนวก ก

เอกสารชแจงแนะน าขอมลส าหรบผเขารวมวจย (Information sheet)

ดฉน นางสาวกรองกาญจน แกวชง หวหนาโครงการวจย โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมา

ราชนครนทร ไดจดท าโครงการวจยเรอง การวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม มวตถประสงคเพอศกษาสถานการณ รปแบบ ปจจยส าเรจ และปญหาอปสรรคในการจดบรการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภมในประเทศไทย และการพฒนารปแบบการบรณาการสขภาพจตในสถานบรการสขภาพปฐมภม โดยศกษาจากโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ใน 4 ภมภาคของประเทศไทย (ใต เหนอ ตะวนออกเฉยงเหนอ กลาง) 2 ชมชนตอภมภาค ครอบคลมชมชนเมอง และชมชนกงเมองกงชนบท การเขารวมการวจยครงนเปน ไปตามความสมครใจของทาน และทานสามารถทจะปฏเสธหรอยตการเขารวมการวจยไดตลอดเวลาโดย ไมตองอธบายเหตผล การเขารวมหรอไมเขารวมการวจยจะไมมผลกระทบใดๆ ตอทาน

ประโยชนและผลขางเคยงทจะเกดขนแกผเขารวมโครงการ

การวจยครงนอาจไมไดเกดประโยชนแกทานโดยตรง แตจะกอใหเกดผลทส าคญตอผมปญหาสขภาพจตในชมชนโดยภาพรวม เนองจากผลการวจยจะน าไปเปนขอมลพนฐานทใชเปนแนวทางในการด าเนนงานสขภาพจตโดยชมชนมสวนรวมทเหมาะกบบรบทของสงคมไทย ชวยใหผมปญหาสขภาพจตการเขาถงบรการเพมมากขน และไดรบการดแลอยางตอเนอง

การเขารวมวจยน มความเสยงนอยมากตอการเกดผลกระทบตอตวทาน หากทานไดรบผลกระทบจากการเขารวมวจย ผวจยยนดจะรบผดชอบและใหการดแลชวยเหลอทานเมอไดรบผลกระทบดงกลาวโดยทานไมตองเสยคาใชจายใดๆ ผวจยยนดใหความชวยเหลอทานในการตดตอประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ โดยสามารถตดตอผวจยไดท โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา หมายเลขโทรศพท 044-233999 อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร .มานพ คณะโต สามารถตดตอไดท คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

การเกบขอมลเปนความลบ

ขอมลทไดจากการศกษาครงนจะเกบเปนความลบ โดยขอมลตางๆจะใชรหสตวเลขซงจะมการเกบรกษาไวเปนอยางด ผวจยและอาจารยทปรกษาเทานนทจะสามารถเขาถงขอมลนได ในการเผยแพรขอมลหรอการตพมพในหนงสอหรอวารสารทางการแพทยและการพยาบาล การน าเสนอ

70

ขอมลผลการศกษาตางๆผวจยจะเผยแพรในภาพรวมและเพอประโยชนทางวชาการเทานน ไมมการระบชอหรอแหลงทมาของของขอมลผทไดรบทราบไมสามารถเชอมโยงถงผใหขอมลได

เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล คอ แบบสอบถามซงประกอบดวยค าถามทดดแปลงและปรบปรงจากการทบทวนวรรณกรรมทครอบคลมเนอหา และประเดนส าคญๆ มขอค าถามทงหมด 66 ขอ ประกอบดวย แบบสอบถามขอมลสวนบคคลจ านวน 8 ขอ และแบบสอบถามประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต ส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล จ านวน 58 ขอ ใชเวลาในการท าประมาณ 50 นาท ผวจยใหเวลาอสระกบทานในการตอบแบบสอบถาม

จงเรยนมาเพอขอความรวมมอจากทานในการเขารวมการวจยการปฏเสธเขารวมการวจยไมมผลกระทบใดๆทงสนหากทานมขอสงสยดฉนยนดทจะใหการชวยเหลอถาทานยนดเขารวมโครงการวจยโปรดกรณาลงนามในเอกสารใหความยนยอมเขารวมโครงการวจยทแนบมานดวย

ขอขอบคณในความรวมมอ

นางสาวกรองกาญจน แกวชง ผใหขอมล

ขาพเจาไดอานเอกสารชแจงแนะน าแลวมความเขาใจในรายละเอยดของการวจยอยางครบถวน

ลงนาม...............................................................ผเขารวมการวจย

(......................................................................... )

71

ภาคผนวก ข

ใบยนยอมของผเขารวมโครงการวจย (Consent Form)

โครงการวจยเรอง “การวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม”

วนทใหค ายนยอม วนท....................เดอน........................พศ.........................

กอนทจะลงนามในใบยนยอมใหท าการวจยน ดฉน/กระผม ไดรบการอธบายจากผวจยถงวตถประสงคของการวจย วธการวจย สทธในการเขารวมการวจยโดยสมครใจ การถอนตวออกจากการวจยโดยไมมผลกระทบใดๆ อนตรายทอาจเกดขนจากการวจย รวมทงประโยชนทจะไดร บจากการวจยอยางละเอยดและมความเขาใจดแลว ซงผวจยไดตอบค าถามตางๆทสงสย ดวยความเตมใจ ไมปดบงซอนเรนจน ดฉน/กระผมพอใจและเขารวมโครงการนดวยความสมครใจ และดฉน/กระผม มสทธบอกเลกการเขารวมการวจยเมอใดกไดถาปรารถนา โดยไมมผลกระทบใดๆทจะเกดขนตามมา ทงนผวจยรบรองวาจะเกบขอมลเฉพาะทเกยวของกบดฉน/กระผม เปนความลบโดยจะเปดเผยไดเฉพาะในรปแบบทเปนสรปผลการวจยในภาพรวม (หรอดฉน กระผม อนญาตใหผวจยเปดเผยขอมลตอหนวยงานตางๆทเกยวของไดตามทเหนสมควร ซงกระท าไดเฉพาะกรณจ าเปนดวยเหตผลทางวชาการเทานน) ผวจยรบรองวาหากเกดอนตรายใดๆทมสาเหตจากการวจยดงกลาว ดฉน/กระผม จะไดรบการดแลชวยเหลอโดยไมคดคาใชจายใดๆทงสน โดยผรบผดชอบโครงการวจยนคอ นางสาวกรองกาญจน แกวชง สามารถตดตอได โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา หมายเลขโทรศพท 044-233999 อาจารยทปรกษา รองศาสตราจารย ดร .มานพ คณะโต สามารถตดตอไดท คณะแพทยศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน ในวนและเวลาราชการดฉน/กระผม ไดอานขอความขางตนแลวมความเขาใจดทกประการ และไดลงนามในใบยนยอมนดวยความเตมใจ ในกรณทดฉน/กระผม ไมสามารถอานหนงสอได ผด าเนนการวจยไดอานขอความในใบยนยอมนใหแก ดฉน/กระผม ฟงจนเขาใจดแลว ดฉน/กระผม จงลงนามในใบยนยอมนดวยความเตมใจ

ลงนาม......................................................................ผยนยอม (.....................................................................)

ลงนาม......................................................................พยาน (.........................................................................)

ลงนาม......................................................................พยาน (........................................................................ )

72

ภาคผนวก ค

แบบสอบถามเพอการวจย เรองการวจยเพอพฒนารปแบบการบรณาการบรการสขภาพจตในบรการสขภาพปฐมภม

ค าแนะน าในการตอบแบบสอบถาม

1. แบบสอบถามส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล ประกอบดวย 2 สวน ดงน 1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคล จ านวน 8 ขอ 2. แบบสอบถามประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผ

มปญหาสขภาพจต จ านวน 58 ขอ 2. แบบสอบถามชดนไมมค าตอบขอใดถกหรอผด โปรดตอบค าถามใหตรงกบความเปน

จรงความรสก ความคดเหน และตรงกบการรบรของทานมากทสด 3. กรณาตอบแบบสอบถามทกชดและทกขอ เพอเปนประโยชนในการน าขอมลจากการ

ตอบแบบสอบถามของทาน ไปใชประโยชนในการวจยตอไป ผวจยจะน าเสนอผลการวจยในภาพรวมเทานนและจะไมมผลกระทบตอผตอบแบบสอบถาม

73

แบบสอบถามขอมลสวนบคคลส าหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

ค าชแจง: โปรดท าเครองหมาย √ ลงในชอง หนาขอความทตรงกบคณมากทสด และเตม

ขอความทเปนความจรงลงในชองวาง

1. เพศ ชาย หญง

2. อาย ป

3. ภมล าเนา..............................................................................................

4. ทอยปจจบน.........................................................................................

5. ระดบการศกษา

ไมไดเรยนหนงสอ ประถมศกษา

มธยมศกษา ต ากวาปรญญาตร

ปรญญาตร/เทยบเทา อนๆ (ระบ)…………………….

6. ต าแหนง………………………………………………..

7. ประสบการณการท างานดานสขภาพจตและจตเวช....................ป

8. ทานเคยอบรมเฉพาะทางดานสขภาพจตและจตเวชหรอไม

ไมเคย

เคย

74

แบบสอบถามประเมนความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต ค าชแจง: แบบสอบถามนตองการทราบความเขมแขงของสถานบรการสขภาพปฐมภมในการดแลผมปญหาสขภาพจต ซงแตละขอไมมค าตอบทถกหรอผด โดยใหทานท าเครองหมาย ในชองทตรงกบความคดของทานมากทสดเพยงค าตอบเดยวตามเกณฑตอไปน ใช หมายถง ขอความนนเปนความจรง ไมใช หมายถง ขอความนนไมตรงความเปนจรง

ขอ ขอความ ใช ไมใช

ระบบการดแลผมปญหาสขภาพจต 1. ในหนวยงานของทานหวหนาหนวยงานหรอผทไดรบมอบหมายใหปฏบตงานหนาท

แทนมการมอบหมายงานสขภาพจตใหแกบคลากรในหนวยงาน

2. ในหนวยงานของทานไดรบงบประมาณสนบสนนจากภาครฐในการดแลผมปญหาสขภาพจต

3. ในหนวยงานของทานไดรบเงนสนบสนนอนๆนอกเหนอจากเงนงบประมาณในการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน

4. ในหนวยงานของทานมแบบประเมนคดกรองผมปญหาสขภาพจตในชมชน 5. ในหนวยงานของทานมชองทางการสอสารเกยวกบงานสขภาพจต เชน

Facebook, Line ,Skype, โทรศพท และทวทองถน

6. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนยาทางจตเวชจาก รพ.แมขาย 7. ในหนวยงานของทานมผรบผดชอบงานสขภาพจตเปนพยาบาลวชาชพ/นกวชาการ

สาธารณสข

8. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนดานอปกรณ/ องคความร จากโรงพยาบาลชมชนใกลบาน

9. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนผ เชยวชาญดานสขภาพจต จากโรงพยาบาลชมชนใกลบาน เชน การใหค าปรกษาเรองการดแลผปายจตเวช เปนตน

10. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนดานอปกรณ/บคคล/องคความร จากหนวยงานอนนอกเหนอจากโรงพยาบาลชมชนใกลบาน

11. ในหนวยงานของทานไดรบการสนบสนนผเชยวชาญดานสขภาพจต จากหนวยงานอนนอกเหนอจากโรงพยาบาลชมชนใกลบาน เชน การใหค าปรกษาเรองการดแลผปายจตเวช เปนตน

12. ในหนวยงานของทานมเครอขายในสาธารณสขมสวนรวมในการดแลผมปญหา

75

ขอ ขอความ ใช ไมใช สขภาพจตในชมชน อยางนอย 2 หนวยงาน (รพ.สต.,รพ.ชมชน,รพ.ทวไป, รพ.จตเวช, อสม., อสม.เชยวชาญดานสขภาพจต ฯลฯ)

13. ในหนวยงานของทานมเครอขายนอกสาธารณสขมสวนรวมในการดแลผมปญหาสขภาพจตในชมชน อยางนอย 2 หนวยงาน (ผดแล/ญาต, แกนน าชมชน, ผน าศาสนา, ผใหญบาน,ก านน, ผอ านวยการโรงเรยน, ต ารวจ, อบต.,อบท., อปพร. ฯลฯ)

14. ในหนวยงานของทานมทะเบยนผปวยจตเวช ซงประกอบดวย ชอ-สกลผปวย ทอย การวนจฉยโรคและประวตการรกษา ทไดรบการสงตอจากโรงพยาบาลแมแมขาย

15. ในหนวยงานของทานมการน าเทคโนโลยเขามาชวยในการจดระบบขอมลสนบสนนการดแลผมปญหาสขภาพจต

16. ในระบบฐานขอมลมขอมลพนฐานหมบานทรบผดชอบ 17. ในระบบฐานขอมลมขอมลพนฐานจ านวนประชากรทงหมด 18. ในระบบฐานขอมลมขอมลพนฐานมทะเบยนผปวยเรอรง ผพการ และผมปญหา

ทางสขภาพจต รวมทงประวตการรกษา

19. ในระบบฐานขอมลมขอมลพนฐานทะเบยนผทไดรบการคดกรองปญหาสขภาพจต 20. ในหนวยงานของทานมการน าแบบคดกรองโรคจตมาใช 21. แบบคดกรองโรคจตทใชมความสะดวกและงายตอการน าไปใช 22. หนวยงานของทานมการน าแบบคดกรองโรคซมเศรามาใช 23. แบบคดกรองโรคซมเศราทใชมความสะดวกและงายตอการน าไปใช 24. หนวยงานของทานมการน าแบบคดกรองผมปญหาจากการดมสรามาใช 25. แบบคดกรองผมปญหาจากการดมสราทใชมความสะดวกและงายตอการน าไปใช 26. ในหนวยงานของทานมการน าแบบคดกรองผมความวตกกงวลมาใช 27. แบบคดกรองผมความวตกกงวลทใชมความสะดวกและงายตอการน าไปใช 28. ประชาชนในชมชนของทานไดรบการคดกรอง/คนหาผปวยโรคจตโดยใชเครองมอ

แบบคดกรองโรคจต

29. ประชาชนในชมชนของทานไดรบการคดกรอง/คนหาโรคซมเศราโดยใชเครองมอ 2Q

30. ประชาชนในชมชนของทานไดรบการคดกรอง/คนหาผมปญหาจากสราโดยใชเครองมอCAGE/Audit

31. ประชาชนในชมชนของทานไดรบการคดกรอง/คนหาผมความวตกกงวลโดยใชเครองมอ/แบบคดกรอง ST-5

76

ขอ ขอความ ใช ไมใช 32. เมอพบผปวยอาละวาด/ฆาตวตายในชมชนทานมนใจวาสามารถจดการกบผปวย

ไดอยางเหมาะสม

33. ในหนวยงานของทานมระบบการสงตอผปวยจตเวชฉกเฉน 34. ในหนวยงานของทานมระบบทสามารถน าผปวยจตเวชเขาสกระบวนการรกษา 35. ในหนวยงานของทานมระบบพเลยงจาก รพ.แมขาย ในการดแลผมปญหา

สขภาพจตในชมชน

36. ในหนวยงานของทานมระบบการรบ-สงตอขอมลผปวยจตเวชจาก รพ.แมขาย เพอการดแลตอเนองในชมชน

37. ในหนวยงานของทานมการเยยมบานผปวยจตเวชในชมชน 38. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการรบประทานยา

ตอเนอง/การสงเกตอาการไมพงประสงคจากการใชยา

39. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการสงเกตอาการผดปกต/อาการเตอน

40. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการจดการอารมณและความเครยด

41. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการใหขอมลเกยวกบแหลงสนบสนนทางสงคม

42. ในการเยยมบาน มการประเมนและใหค าแนะน ากจกรรมเรองการท างาน/ฝกอาชพ

43. ผทมปญหาสขภาพจตในชมชนของทานไดรบการวนจฉยโดยแพทย 44. ผปวยจตเวชในชมชนของทานไดรบการดแลรกษาดวยวธการทางการแพทย 45. ผปวยจตเวชในชมชนของทานไดรบการดแลรกษาดวยภมปญญาทองถน 46. ในชมชนของทานมผปวยจตเวชทตองกลบไปรกษาซ าแบบผปวยในโรงพยาบาลจต

เวชหรอมค าสงรบไวรกษาแบบผปวยในโดยจตแพทยภายใน 6 เดอน

47. ในชมชนของทานมอบตการณผปวยโรคทางจตเวช กระท าการฆาตวตายอยางตงใจซงเปนผลท าใหผกระท าเสยชวตจรง

48. คนในชมชนสวนใหญ (80%ขนไป) ยนยอมใหผปวยเขารวมกจกรรมของชมชน

ความรในการดแลผมปญหาสขภาพจต 49. ผปวยโรคจต จะมอาการผดปกต ตางๆเชน ประสาทหลอน หลงผด พดคนเดยว

คลมคลง เปนตน

50. ผปวยโรคซมเศราจะมอาการเบอหนาย ทอแท หดห เกอบทงวน

77

ขอ ขอความ ใช ไมใช 51. ผปวยโรควตกกงวลจะมอาการกงวลไปทวทกเรองอาจมอาการปวดศรษะ ใจสน

นอนไมหลบรวมดวย

52. การดมสราไมใชสาเหตทท าใหอาการทางจตก าเรบ 53. สาเหตของการเกดโรคซมเศราเกดจากสารเคมในสมองผดปกตเทานน 54. วธการรกษาดวยยาเปนวธเดยวทใชในการรกษาโรคจต 55. ยาตานเศรารบประทานเฉพาะเวลามอารมณเศราเทานนหากไมเศราใหหยดยาได 56. การรกษาโรควตกกงวล นอกจากการใชยาคลายกงวลแลวควรใชจตบ าบดหรอให

ค าปรกษารวมดวย

57. การรกษาผมปญหาสขภาพจตจากสราตองใชยาในการรกษาเทานน 58. การรบประทานยาทางจตเวชอาจท าใหงวงนอน ทองผก ปากแหง คอแหงได

78

เครองชวดคณภาพชวตขององคการอนามยโลกชดยอ ฉบบภาษาไทย (WHOQOL – BREF - THAI)

ค าชแจง: ขอค าถามตอไปนจะถามถงประสบการณอยางใดอยางหนงของทานในชวง 2 สปดาหท

ผานมา ใหทานส ารวจตวทานเอง และประเมนเหตการณหรอความรสกของทาน แลวท าเครองหมาย

√ ในชองค าตอบทเหมาะสมและเปนจรงกบตวทานมากทสด โดยค าตอบม 5 ตวเลอก คอ

ไมเลย หมายถง ทานไมมความรสกเชนนนเลย รสกไมพอใจมาก หรอรสกแยมาก

เลกนอย หมายถง ทานมความรสกเชนนนนานๆครงรสกเชนนนเลกนอยรสกไมพอใจ หรอ

รสกแย

ปานกลาง หมายถง ทานทมความรสกเชนนนปานกลาง รสกพอใจระดบกลางๆหรอรสกแย

ระดบกลางๆ

มาก หมายถง ทานมความรสกเชนนนบอยๆรสกพอใจหรอรสกด

มากทสด หมายถง ทานมความรสกเชนนนเสมอ รสกเชนนนมากทสด หรอรสกวาสมบรณ

รสกพอใจ มาก รสกดมาก

ขอท ในชวง2สปดาหทผานมา ไมเลย เลกนอย ปานกลาง

มาก มากทสด

1. ทานพอใจกบสขภาพของทานในตอนนเพยงใด 2. การเจบปวดตามรางกาย เชน ปวดหว ปวดทอง ปวด

ตามตว ท าใหทานไมสามารถท าในสงทตองการมากนอยเพยงใด

3. ทานมก าลงเพยงพอทจะท าสงตางๆ ในแตละวนไหม (ทงเรองงานหรอการด าเนนชวตประจ าวน)

4. ทานพอใจกบการนอนหลบของทานมากนอยเพยงใด 5. ทานรสกพงพอใจในชวต (เชนมความสข ความสงบ ม

ความหวง) มากนอยเพยงใด

6. ทานมสมาธในการท างานตางๆดเพยงใด 7. ทานรสกพงพอใจในตนเองมากนอยแคไหน 8. ทานยอมรบรปรางหนาตาของตวเองไดไหม 9. ทานมความรสกไมด เชน รสกเหงา เศรา หดห สน

หวง วตกกงวล บอยแคไหน

10. ทานรสกพอใจมากนอยแคไหนทสามารถท าอะไรๆผานไปไดในแตละวน

79

ขอท ในชวง2สปดาหทผานมา ไมเลย เลกนอย ปานกลาง

มาก มากทสด

11. ทานจ าเปนตองไปรบการรกษาพยาบาลมากนอยเพยงใดเพอทจะท างานหรอมชวตอยไปไดในแตละวน

12. ทานพอใจกบความสามารถในการท างานไดอยางทเคยท ามามากนอยเพยงใด

13. ทานพอใจตอการผกมตรหรอเขากบคนอน อยางทผานมาแคไหน

14. ทานพอใจกบการชวยเหลอทเคยไดรบจากเพอนๆแคไหน

15. ทานรสกวาชวตมความมนคงปลอดภยดไหมในแตละวน

16. ทานพอใจกบสภาพบานเรอนทอยตอนนมากนอยเพยงใด

17. ทานมเงนพอใชจายตามความจ าเปนมากนอยเพยงใด 18. ทานพอใจทจะสามารถไปใชบรการสาธารณสขไดตาม

ความจ าเปนเพยงใด

19. ทานไดรเรองราวขาวสารทจ าเปนในชวตแตละวนมากนอยเพยงใด

20. ทานมโอกาสไดพกผอนคลายเครยดมากนอยเพยงใด 21. สภาพแวดลอมดตอสขภาพของทานมากนอยเพยงใด 22. ทานพอใจกบการเดนทางไปไหนมาไหนของทาน

(หมายถงการคมนาคม)มากนอยเพยงใด

23. ทานรสกวาชวตทานมความหมายมากนอยแคไหน 24. ทานสามารถไปไหนมาไหนดวยตนเองไดดเพยงใด 25. ทานพอใจในชวตทางเพศของทานแคไหน? (ชวตทาง

เพศ หมายถง เมอเกดความรสกทางเพศขนแลวทานมวธจดการท าใหผอนคลายลงได รวมถงการชวยตวเองหรอการมเพศสมพนธ)

26. ทานคดวาทานมคณภาพชวต (ชวตความเปนอย) อยในระดบใด

80

ประวตคณะผวจย

1. นางสาวกรองกาญจน แกวชง Miss Krongkan Kaewchang ต าแหนงปจจบน: นายแพทยช านาญการ หนวยงานและสถานทท างาน: โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร 86 ถนนชางเผอก ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา 30000 โทร 044-233999 ตอ 65303 โทรสาร 044-233977 e-mail: hnoiy@yahoo.com ประวตการศกษา

ปทจบการศกษา คณวฒ สถานศกษา

พ.ศ. 2549 แพทยศาสตรบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน

พ.ศ.2553 วฒบตรจตเวชศาสตรทวไป สถาบนจตเวชศสาตรสมเดจเจาพระยา

สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ จตเวชศาสตรทวไป

งานวจย กรองกาญจน แกวชง และผองพรรณ กฤษณประกรกจ, กระบวนการสอสารในภาวะความ

เสยงในกรณการ ระบาดของโรคไขหวด (2009) ในโรงพยาบาลภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

2. นางน าจต กลออน ต าแหนงปจจบน: พยาบาลวชาชพช านาญการ หนวยงานและสถานทท างาน: โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร 86 ถนนชางเผอก ต าบลในเมอง อ าเภอเมองจงหวดนครราชสมา 30000 โทร 044-233999 Fax 044-233977 e-mail: namjit.k@hotmail.com

81

ประวตการศกษา

สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ สาขาสขภาพจตและจตเวช

งานวจย วระชย เตชะนรตศย ,น าจต กลออน, จฑาทพย ลกคนสวรรณ (2555). ผลของโปรแกรม

การฟนฟสมรรถภาพทางจตสงคมตอภาระในการดแลของผดแลผปวยโรคจตเภท โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร

น าจต กลออน. (2552). การสอนการจดการกบความโกรธเพอปองกนการเกดพฤตกรรมกาวราวในผปวยจตเภทโรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร . รายงานการศกษาอสระปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑตสาขาวชาการพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน

3. นางสาวปรยา ปราณตพลกรง ต าแหนงปจจบน: พยาบาลวชาชพช านาญการ หนวยงานและสถานทท างาน : หอพรณทอง โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร 86 ถนนชางเผอก ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา 30000 โทร 044-233999 Fax 044-233977 โทร 087-2391177 e-mail: pariyapra@gmail.com

ปทจบการศกษา คณวฒ สถานศกษา

พ.ศ. 2552 พยาบาลศาสตรมหาบณฑต การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช

มหาวทยาลยขอนแกน

การอบรมเฉพาะทาง พ.ศ. 2545

หลกสตรเฉพาะทางการพยาบาลสขภาพจตและจตเวช

สถาบนจตเวชศาสตรสมเดเจาพระยา

พ.ศ. 2529 อนปรญญา ประกาศนยบตรพยาบาลและผดงครรภระดบตน

วทยาลยพยาบาลสรนทร

พ.ศ. 2537 ปรญญาตรประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภช นสง

วทยาลยพยาบาลนครราชสมา

82

ประวตการศกษา

ปทจบการศกษา คณวฒ สถานศกษา

พ.ศ.2536 การพยาบาลและการผดงครรภช นหนง วทยาลยพยาบาลนครราชสมา

พ.ศ.2547 พยาบาลศาสตรมหาบณฑต การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช

มหาวทยาลยเชยงใหม

สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ

หลกสตรเฉพาะทาง : การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช โรงพยาบาลสวนปรง พ.ศ. 2544 งานวจย

ปรยา ปราณตพลกรง (2545).พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของผดแลเดกและเดกพฒนาการ ลาชา. การคนความอสระปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลสขภาพจตและจตเวช คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

ดษฎ จงศรกลวทย , ปรยา ปราณตพลกรง , ชชฎา ประสาทไทย และกญนภา ผลพวง การขาดนดพบแพทยคร งแรกในผปวยจตเวชเดกและวยรน, วารสารสขภาพจตแหงประเทศไทย 2555;20 (3): 133-143.

การปองกนโรคซมเศราในวยรนและผ ใหญตอนตน (10%) ขอรบทนสนบสนนจาก สสส.

4. นางนฤมล สรยะ ต าแหนงปจจบน: พยาบาลวชาชพช านาญการ หนวยงานและสถานทท า งาน : โรงพยาบาลจต เวชนครราชสมาราชนครนทร 86 ถนนชางเผอก ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา 30000โทร 044-233999 Fax 044-233977 e-mail: peemoo29@hotmail.com ประวตการศกษา

ปทจบการศกษา คณวฒ สถานศกษา

พ.ศ. 2550 ปรญญาโท : พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช)

มหาวทยาลยขอนแกน

พ.ศ. 2538 ปรญญาตร : ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภช นสง

วทยาลยพยาบาลนครราชสมา

พ.ศ. 2529 อนปรญญา : ประกาศนยบตรพยาบาลและผดงครรภระดบตน

วทยาลยพยาบาลศรธญญา

83

งานวจย แนวปฏบตการจดการอาการหแว วในผปวยจตเภท แผนกผปวยใน โรงพยาบาลจตเวช

นครราชสมาราชนครนทร ป 2550

5. นายด ารงพล จนทรสด ต าแหนงปจจบน: พยาบาลวชาชพช านาญการ หนวยงานและสถานทท างาน: โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร 86 ถนนชางเผอก ต าบลในเมอง อ าเภอเมอง จงหวดนครราชสมา 30000 โทร 044-233999 Fax 044-233977 e-mail: jdam28@hotmail.com ประวตการศกษา

ปทจบการศกษา คณวฒ สถานศกษา

พ.ศ. 2553 วฒบตร : แสดงความร ความช านาญเฉพาะทางการพยาบาลและผดงครรภ สาขาการพยาบาลจตเวชและสขภาพจต

สภาการพยาบาล

พ.ศ. 2551 ปรญญาโท : พยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช)

มหาวทยาลยขอนแกน

พ.ศ.2539 ปรญญาตร : ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภช นสง

วทยาลยพยาบาลนครราชสมา

พ.ศ. 2529 อนปรญญา : ประกาศนยบตรพยาบาลและผดงครรภระดบตน

วทยาลยพยาบาลศรธญญา

สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช

งานวจย การสงเสรมความรวมมอในการรบประทานยาของผปวยจตเวช โดยใชแนวคดการสรางแรง

จงใจรวมกบการปรบพฤตกรรมทางความคด ตพมพป 2551 แหลงเงนทน กรมสขภาพจต

6. นางขนษฐา สนาคราช ต าแหนงปจจบน: พยาบาลวชาชพช านาญการ หนวยงานและสถานทท างาน: โรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร 86 ถนนชางเผอก

84

ต าบลในเมอง อ าเภอเมองนครราชสมา จงหวดนครราชสมา 30000 โทร 044-233999 มอถอ 081-5497434 e-mail : knakarach@hotmail.com ประวตการศกษา

คณวฒ สถานศกษา

พยาบาลศาสตรและผดงครรภช นสง วทยาลยพยาบาลบรมราชนนนครราชสมา

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน

ก าลงศกษาปรญญาดษฎบณฑต สาขาการพฒนาสขภาพชมชน

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

สาขาวชาการทมความช านาญพเศษ การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช

งานวจย

การศกษาความเปนไปไดของระบบบ าบดรกษายาเสพตดทมโรครวมทางจตเวชของโรงพยาบาลจตเวชนครราชสมาราชนครนทร ไดรบทนจาก ปปส. 2555

แอลกอฮอลในฐานะทเปนปจจยเสยงตอการฆาตวตาย