+ All Categories
Home > Documents > The Holy Bible in Ewe NT

The Holy Bible in Ewe NT

Date post: 18-Nov-2014
Category:
Upload: blainer
View: 735 times
Download: 8 times
Share this document with a friend
812
Mateo 1 NYANYUI LA ABE ALE SI MATEO ÅLÔE ENE Kpôkplôyiðeme Mateo nye dugadzôla. Le êemaêi me la, dugadzôlawo xea ga na Roma Dziðuðua eye woxôa mônana be woadzô ga la le ameawo si le nutoa me. Dugadzôla geðeawo baa amewo eye wotoa esia me zua hotsuitôwo. Yudatôwo bua dugadzôla siawo nu vŸ wôlawoe elabena wonôa ga dzôm le Yudatôwo si na Roma Dziðuðu si wobu be enye TrŸsubôlawo ñe Dziðuðu. Ale amewo lé fu wo eye wodoa vlo wo. Ke Yesu tia ame siawo dometô ðeka si nye Mateo eye wozu eñe nusrŸla. Mateo do go Yesu eye eñe agbenônô trô keåkeå. Egbl… eñe nuwo katã ði eye wòdze Yesu yome. Mateo te gbe ðe edzi le eñe agbal…a me be Yesue nye xexeame ñe Ðela, ame si åu Mawu ñe nyagblôðilawo gblô nya ði le ñe geðewo do ågô. Emenyawo 1. Yesu ñe dzidzi; kple ðevimenônô, 1:1 – 2:23 2. Yesu dze dô gôme, 3:1 – 4:25 3. Todzinyagbôgblô, 5:1 – 7:29 4. Yesu da gbe le ame vovovowo åu, 8:1 – 9:34 5. Yesu dô nusrŸla wuieveawo, 9:35 – 10:42 6. Yesu gblô ame si wonye la na amewo, 11:1 –12:50 7. Lododowo tso mawufiaðuñe la åu, 13:1-52 8. Wogbe Yesu eye wotso ta le
Transcript

Mateo

NYANYUI LA ABE ALE SI MATEO LE ENEKpkplyiemeMateo nye dugadzla. Le emai me la, dugadzlawo xea ga na Roma Dziuua eye woxa mnana be woadz ga la le ameawo si le nutoa me. Dugadzla geeawo baa amewo eye wotoa esia me zua hotsuitwo. Yudatwo bua dugadzla siawo nu v wlawoe elabena wona ga dzm le Yudatwo si na Roma Dziuu si wobu be enye Trsublawo e Dziuu. Ale amewo l fu wo eye wodoa vlo wo. Ke Yesu tia ame siawo domet eka si nye Mateo eye wozu ee nusrla. Mateo do go Yesu eye ee agbenn tr keke. Egbl ee nuwo kat i eye wdze Yesu yome. Mateo te gbe e edzi le ee agbala me be Yesue nye xexeame e ela, ame si u Mawu e nyagblilawo gbl nya i le e geewo do g.

Emenyawo

1. Yesu e dzidzi; kple evimenn, 1:1 2:23 2. Yesu dze d gme, 3:1 4:25 3. Todzinyagbgbl, 5:1 7:29 4. Yesu da gbe le ame vovovowo u, 8:1 9:34 5. Yesu d nusrla wuieveawo, 9:35 10:42 6. Yesu gbl ame si wonye la na amewo, 11:1 12:50 7. Lododowo tso mawufiaue la u, 13:1-52 8. Wogbe Yesu1

eye wotso ta le

Mateo

Yohanes nu, 13:53 14:12 9. Yesu dzo le Herodes e dziue, 14:13 17:27 10. Yesu fia nu tso okuibb kple tstske u, 18:1-35 11. Yesu yi Yerusalem, 19:1 20:34 12. Yesu e kwasia mamlt le Yerusalem, 21:1 28:10 13. Le Yesu e tsitretsitsi megbe, 28:11-20

Kristo e dzidzimegbal(Luka 3:23-38)

1

Yesu Kristo enye Abraham kple Fia David e dzidzimevi, ee dzidzime lae nye esi. 2 Abraham dzi Isak, Isak dzi Yakb eye Yakb dzi Yuda kple nviawo. 3 Yuda dzi Perez kple Zera ame siawo dadae nye Temar, Hezrn fofoe nye

Perez, Hezrn h dzi Ram 4 Ram dzi Aminadab, Aminadab dzi Nahesn, Nahesn dzi Salmo, 5 Salmon h dzi Boaz ame si dadae nye Rahab. Boaz dzi Obed, eye Obed dadae nye Rut, Obed dzi Yese. 6 Yese dzi Fia David, David dzi Salomo, Salomo dadae nye Batseba ame si nye Uria sr kp, 7 Salomo dzi Rehoboam, Rehoboam dzi Abiya, eye Abiya h dzi Asa, 8 Asa dzi Yehosafat, Yehosafat dzi Yoram, Yoram dzi Uzia, 9 Uzia dzi Yotam, Yotam dzi Ahaz, Ahaz dzi Hezekia, 10 Hezekia dzi Manase, Manase dzi Amn, Amn dzi Yosia,2

Mateo

11 Yosia dzi Yekonia kple nviawo. Wodzi ame siawo le esime woe aboyo Israel duka yi Babilonia. 12 Esi aboyomenlawo tr gb va ae la, Yekonia dzi Sealtiel, Sealtiel dzi Zerubabel, 13 Zerubabel h dzi Abihud, Abihud dzi Eliakim, eye Eliakim dzi Az, 14 Az dzi Zadk, Zadk dzi Akim, Akim dzi Elihud, 15 Elihud dzi Eleaza, Eleaza dzi Matan, Matan h dzi Yakb, 16 eye Yakb dzi Yosef. Yosef sia nye Maria Yesu Kristo dadaa sr 17 Dzidzimeawo kat, tso Abraham dzi va se e Fia David dzi e xexlme le wuiene, eye tso Fia David li va se e esi woe aboyo Israel la le dzidzime wuiene, nenema ke tso aboyomenli va se e Yesu dzidzi h le dzidzime wuiene.

Yesu dzidzi(Luka 2:1-7) 18 Yesu e dzidzi va yi ale: Wodo ugbe na Yosef be woats Yesu dadaa Maria n wae. Ke togb be menya utsu o h la, Maria f fu xoxo to Gbgb Kke la dzi. 19 Az Yosef ame si wodo ee ugbe na la nye ame u ae, eya ta eoe be yeagbe Maria le bebeme, elabena medi be yeado ukpee le dutoo o. 20 Esi wn nu siawo u bum la, mawudla ae e eokui fiae le dree, ye gbl n be, Yosef, David vi, mgahe e megbe le srwo Maria u o, kple wava n gbw. Elabena vi si le dme n la, Gbgb Kke la mee wtso. 21 Adzi utsuvi eye nna ke be Yesu, esi gmee nye ela, elabena eyae ae ee dukmeviwo tso woe nu vwo me. 22 Esiawo kat ava eme be woawu Aet e nya si wgbl i3

Mateo

to nyagblila dzi nu bena, 23 Mio to miase nya sia, etugbi dzadz la af fu adzi utsuvi. Woana ke be, Imanuel si gmee nye, Mawu li kpli m. 24 Esi Yosef ny la, ew e mawudla la e gbe dzi, eye wyi akpl Maria va ee ae mee abe sra ene. 25 Ke Yosef mede asi eu o va se e esime wdzi via utsuvi la eye wna ke be Yesu.

Nunyalawo tso edzee

2

Wodzi Yesu le Betlehem le Yudea, le Fia Herodes li. Le emai la,

letivimenunyala aewo tso edzee lo va Yerusalem, eye won amewo biam bena, 2 Afi kae Yudatwo e Fia yeye si wodzi la le? Mekp ee letivi le edzee lo ke ale mieva be miasube. 3 Esi Fia Herodes se nya sia la dzika tso eya kple Yerusalem dua me nlawo kat o. 4 Le esia ta Fia Herodes y Yudatwo e Osfogwo kple agbalfialawo kat o ui eye wbia wo be, e nyagblilawo gbl afi si wole Mesia la dzi ge le la na m da ia? 5 Woo eu n be, , wogbl be woadzi Mesia la le Betlehem. Nyagblila Mika le da i be, 6 O, w Betlehem du sue la, menye Yudatwo e du sue maxk ae ko nnye o, ke bo x k ut, elabena w mee Fia si le nye duk Israel dzi u ge la ado tso. 7 Le esia megbe la, Herodes d ame o e letivimenunyala siawo dzaa bena woava kp ye. Esi wova la ebia wo be woagbl eyii si tututu wokp letivi la zi gbt la na ye eye wogble n. Ale wd wo kple gbedeasi sia bena, 8 Miyi4

Mateo

Betlehem ne miadi evi la, eye ne mieke e eu la, mitr va gble nam bena nye h mayi aasube! 9 Esi wowu takpekpea nu la, letivimenunyalawo gayi woe mzz dzi. Kasia letivi la gadze wo g heyi at e Betlehem dua tame tututu. 10 Nyatee, dzi dz wo ut, ut. 11 Woge e ae si me Maria kple evia n me eye woyi adze klo e egb enumake hede ta agu n. Wou nu le woe nunanawo nu, eye wots sika, kotoklobo kple lifi n. 12 Emegbe wotr dze ae m dzi te eye womegato Yerusalem yi agbl nya aeke na Herodes o, elabena Mawu xl nu wo le dree bena woato m bubu ayi ae.

Sisi kple Kristo yi Egipte13 Esi letivimenunyalawo dzo v la, mawudla ae e eokui fia Yosef le dree. Egbl n bena, Tso kpla ne nsi kple evia kpakple dadaa ayi Egipte, eye nn afi ma va se e esime magbl na w be ntr gb. Elabena Fia Herodes le nu sia nu si wate ui la w ge bena yeawu evia. 14 Le z ma me ke Yosef si kple evia kpakple dadaa yi Egipte, 15 eye won afi ma va se e esime Fia Herodes ku. Nu sia wu nyagbli sia nu be, Egiptee mey vinye la tsoe.

Herodes wu eviwo16 Herodes kpe be letivimenunyalawo flu ye. Dme vee ale gbegbe be wd asrafowo o e Betlehem kple ee nutowo me be woaawu utsuvi siwo kat x e eve kple esiwo mex nenema hae o. Herodes5

w

esia

elabena

Mateo

letivimenunyalawo gbl n be yewokp letivi la anye e evee nye ma. 17 Herodes e tamesesenu si ww la wu Yeremia e nyagbli siawo nu bena, 18 Vevesese e li i tso Rama nutowo me, avifafa kple nublanuili i bobobo; Rahel n avi dzi hehehe le viawo ta eye naneke mate u afa ak n o, elabena viawo kat tsi yi nu.

Yesu dzilawo tr gb tso Egipte19 Esi Herodes ku la, mawudla ae va e eokui fia Yosef le dree le Egipte. Egbl n be, 20 Tso nkpl evia kple dadaa tr yi Israel, elabena ame siwo le evia e agbe yome tim la ku! 21 Ale Yosef tso enumake eye wkpl Yesu kple dadaa tr yi Israel. 22 Ke esi wse be Arkelao n dzi um le Yudea e fofoa Herodes tee la ev na afi ma yiyi. Woee fiae h le dree eya ta eyi Galilea nutome, 23 ale woyi an Nazaret. Esia wu nyagblilawo e nya sia nu be, Woaye be Nazaretit.

Yohanes gbl dzimettrnya(Marko 1:1-8; Luka 3:1-9, 15-17; Yohanes 1:19-28)

3

Le esime Yesu kple edzilawo n Nazaret la, Yohanes Mawutsidetanamela dze

mawunya gbgbl gme le Yudea gbedzi. Nyati si dzi wtu ee mawunyawo o lae nye be, 2 Midzudz nu v ww, mitr e Mawu uti elabena dziofiaue la gogo v. 3 Nyagblila Yesaya gbl d si omevi w ge Yohanes le la da i e alafa nanewo va yi, egbl be, Mese li ae tso gbedzi wle iim bena, Midzra m o i na Aet la eye mido m siwo dzi to ge wle la woadz.6

Mateo

4 Wol Yohanes e awu si wdo la kple kposfu eye wts lgballidziblaka ts bla awua dzii, ee nuuue nye etsuviwo kple gbemenyitsi. 5 Ame geewo tso Yerusalem eye bubuwo h tso Ydan tsisi la e gowo dzi kple Yudea nuto me godoo va afi si Yohanes n mawunya gblm le la be yewoao toe. 6 Esi ameawo u woe nu vwo me la, ede tsi ta na wo le Ydan tsisi la me. 7 Ke esi Yohanes kpe be Farisitwo kple Zadukit geewo h va be wade mawutsi ta na yewo la, eka mo na wo gbl bena, Mi dawo e dzidzimeviwo! Ame kae gbl na mi be miate u asi le Mawu e dmedzoe kple tohehe si gbna la nu? 8 Miee fia to miae agbe nyui nn me be mietr dzime vav 9 Migabui eye mian gbgblm okuiwo be ma fofoe nye Abraham o. Mele egbln na mi be Mawu ate u ana kpe siawo natr zu viwo na Abraham. 10 Le gaoo sia me ut g h la, Mawu le klalo bena yeahe to na ame siwo kat tsi tre e ee oowo kple sewo u. Mawu al ame siawo ak i abe ati siwo metse ku o ene eye woafli wo ade dzo me. 11 Nye la mets tsi le mawutsi dem ta na mi ame siwo dzudz nu v ww la, gake ame ae gbna, esi de g wum sa ame sia de g ale gbegbe be nyemedze bena manye ee subvi g h o. Eya ats Gbgb Kke la kple dzo ade tsi ta na mi. 12 Ama ame dzdzewo a tso ame viwo gb, ke ame viwo la, atsr wo kple dzo mav eye wadzra ame dzdzewo o i na agbe mav la.

Yohanes de mawutsi ta na Yesu(Marko 1:9-11; Luka 3:21-22) 13 Le emai me la, Yesu h tso le Galilea va ydan tsisi la to be Yohanes nade mawutsi ta na ye. 14 Gake Yohanes medi be yeade tsi la ta n o ke bo egbl n7

Mateo

bena, Medze be nye made tsi ta na w o. Nye bo wle be nde tsi ta na. 15 Yesu gbl n bena, Mee kuku de tsia ta nam ko, elabena ele nam be maw nu siwo kat woo da i. Ale Yohanes l de tsia ta n. 16 Esi wde mawutsi ta n v eye wn go dom le tsia me la, dzio nu u eye Yesu kp Mawu e Gbgb, le akpakpa e nnme me, wn iim e edzi. 17 Le eyii sia me tututu la, gbe ae i tso dzio bena, Ame siae nye Vinye, si gb nyemela nu le o, ame si e nu dzea unye.

Abosam te Yesu kp(Marko 1:12-13; Luka 4:1-13)

4

Le esia megbe la, Gbgb Kke la kpl Yesu yi gbedzii bena Abosam natee

akp. 2 Yesu tsi nu d le afi sia keke blaene kple z blaene, eye emegbe d wui vevie ut. 3 Esi Abosam kp esia la, eva tee kp gbl n be, Nenye we nye Mawu Vi la vav la, e gbe na kpe siawo be woatr zu abolo na w nu. 4 Yesu o eu n be, Wole i be, Menye abolo ee ko u ame nan agbe o o, ke bo nya sia nya si Mawu gbl la utie. 5 Az Abosam kple yi Yerusalem du kke la me eye wtse o gbedox e tame ke, 6 hegbl n bena, Be nfia be Mawu Vi nnye la, ti kpo tso afi sia ne ndze anyigba elabena, mawunya gbl bena, Mawu ad ee dlawo a bena woaxe w le yame be mts w af axl e kpe aeke o. 7 Yesu gagbl n bena, Wol da i h be mgate Aet w Mawu kp o.8

Mateo

8 Le esia megbe la, Abosam kpl Yesu yi to kk ae e tsee ke eye we xexe sia me e dukwo kat kple woe atsynuwo kat fiae. 9 Egbl n be, Mats nu siawo kat na w nenye be ndze klo de ta agu nam p ko. 10 Yesu blu e Abosam ta bena, Satana, te a le gbnye, mse mawunya gbl bena, Aet w Mawu la ko nsub, eya ko wle be no toe oa? 11 Ale Abosam gble i hedzo, eye mawudlawo va egb va sube.

Yesu dze ee d gme le Galilea(Marko 1:14-15; Luka 4:14-15) 12 Esi Yesu se be wol Yohanes de gax me la, edzo le Yudea yi wo de le Nazaret si le Galilea, 13 ke egadzo le afi sia h va Kapernaum si te e Galilea ua u le Zebulon kple Naftali nutowo me. 14 Yesu e afi sia vava wu nya si Yesaya gbl da i nu bena, 15 Mi Zebulon kple Naftali, mi anyigba siwo le uta, kpakple anyigba siwo le Ydan tsisi la godo va se e Trsublawo e Galilea 16 miawoe nye ame siwo n viviti me ts gake fifia la, Kekeli g ae kl na mi. Mi ame siwo n ku e anyigba dzi, Kekeli kl na mi. 17 Tso esia dzi la, Yesu de asi gbeee me be, Midzudz nu v ww ne miatr e Mawu u, elabena dziofiaue la te tu ae v!

Yesu y ee nusrla gbtwo(Marko 1:16-20; Luka 5:1-11) 18 Gbe eka esi Yesu n tsa im le Galilea ua nu la, ekp nvi eve aewo. Woawoe nye Simn, si wogayna h be Petro kple nvia Andrea. Won asabu dam elabena kpllawoe wonye.9

Mateo

19 Yesu y wo gbl na wo be, Miva dze yonyeme ne maw mi amewo elawo. 20 Petro kple nvia Andrea e asi le asabu la u enumake hekpl Yesu o. 21 Esi wogaz yi g vie ko la, Yesu kp nviutsu eve siwo kwoe nye Yakobo kple Yohanes kpakple wo fofo Zebedeo le u me n woe vuvuwo sam. Yesu y nviutsu eveawo h be woava dze ye yome. 22 Yakobo kple Yohanes gbl u la kple wo fofo i hedze Yesu yome enumake.

Yesu da gbe le ameha g ae u(Luka 6:17-19) 23 Yesu tsa le Galilea nutoa kat me n nu fiam le Yudatwo e uoewo eye afi sia afi si wyi ko la eea gbe dziofiaue e nyanyui la. Hekpe e esia u la, ey d, d omevi vovovo llawo. 24 Nukunu g gee siwo wm wn la kaka e teewo kat va se e keke Galilea e mle nu ke. Ale dnwo tso kekeke Siria ke h t va egb be wada gbe le yewo u. Ey d d e sia e llawo, ea nye lmevee, tsukuku, lmetutu kpeui, gbgb v n ame me o, eda d siawo kat. 25 Ameha g ae ut dze eyome, eye afi sia afi si wto ko la won eyome kplikplikpli. Ame siawo tso Galilea nutoa me, Yerusalem, Dekapoli kple Yudea godoo, ewo g h tso keke Ydan tsisia e go evelia dzi ke.

10

Mateo

Todzinyagbgbl(Luka 6:20-23)

5

Gbe eka esi amehawo gan u om e Yesu u la, elia togb ae eye wn

anyi e edzi. 2 Ee nusrlawo h va n egb. Az efia nu wo le afi ma hegbl na wo bena, 3 Dzi nedz mi, mi ame siwo da ahe le gbgb me la, elabena wots dziofiaue la na mi. 4 Dzi nedz mi, ame siwo h le konyi fam la, elabena woafa ak na mi! 5 Dzi nedz mi, ame siwo faa tu, miawoe anyi anyigba la e dome. 6 Dzi nedz mi, ame siwo wum dzdzenyenye e d kple tsik le la, elabena miawoe ai o. 7 Dzi nedz mi, ame siwo le nublanui kpm na amewo la, elabena miawo woakp nublanui na. 8 Dzi nedz mi, ame siwo dza le miae dzi me, elabena miawoe akp Mawu. 9 Dzi nedz mi, ame siwo la avu la elabena miawoe woay be Mawu viwo. 10 Dzi nedz ame siwo yome woti le dzdzenyenye ta, elabena woawo te nye dziofiaue la. 11 Dzi nedz mi nenye be amewo dzu mi, ti mia yome, da alakpa e mia si hegbl nya v bubuwo e mia uti le tanye. 12 Mikp dzidz eye miatso aseye! Elabena fetu g ae le mia lalam le dzio. Mio ku edzi be, nenema ke woti nyagblila siwo n anyi le blema la yomee.

Dze kple kekeli(Marko 9:50; Luka 14:34-35) 13 Miawoe nye anyigba e dze Ke ne miebu miae dzenyenye la nu ka woagate u aw kpli mi? udwnu aeke magan mia u o, e ko wats mi au gbe, ao af11

Mateo

mia dzi. 14 Miawoe nye xexeame e kekeli. Womate u ala du si le todzi la o. 15 Ame aeke medraa akai ts dea afianu te o, ke bo e akaiti dzi be wakl na aea me nla e sia e. 16 Nenema ke mina mia e akaiwo nakl le amewo gb, be woakp miae d nyui ww eye woakafu mia Fofo si le dzifo.

Nufiafia le sedziww nyuit uti17 Mise eme nyuie be, menye e meva bena mate fli e Mose e seawo kple nyagblilawo e nuxlamenyawo me o. Gbee, menye nu siawo w gee meva o, ke bo e meva be mawu seawo nu eye mafia woe nyateenyenye. 18 Mele nyateea gblm na mi bena, zi ale si dzio kple anyigba li la, l suet kekeake alo nu suet si wots nulti le la, mabu le sea me o va se e esime woawu nu sia nu nu. 19 Eya ta ne ame ae da se siawo e suet kekeake dzi, eye wfia amewo h be woada edzi la, eyae anye suet kekeake le dziofiaue la me. Ke ame siwo fia Mawu e seawo eye wowna e wo dzi la, woay wo be g le dziofiaue la me. 20 Mele nu xlm mi be ne miae dzdznyenye meo Farisitwo kple Yudatwo e sefialawo t ta sa o la, miawo h miate u age e dziofiaue la me gbee o!

Nufiafia le hldodo uti21 Miese be wogbl na blematwo be, mgawu ame o eye ame si awu ame la adze na nuddr. 22 Ke nye la mele egblm na mi be, ame si ado dmedzoe e nvia u la woakple ayi nui. Nenema ke ame si agbl na nvia be, Mnyo na naneke o la, woahee va Sanhedrin la e kume. Ke ne ame ae agbl be, dz l! la ayi12

Mateo

dzo mav eme. 23 Ne le gbedox me le vsamlekpui g le v sam na Mawu eye no ku edzi be dzre ae le mi kple nviwo ae dome la, 24 gbl w vsanu la e vsamlekpui la g ne nyi e kuku na nviw sia, eye ndzra mi kplii dome o hafi nva sa v na Mawu. 25 W eka kple w fut si kpl w yina nui kaba esi miegale ma dzi ko. Ne menye nenema o la, ats w ade asi na nudrla, nudrla h ats w ade asi na asrafomeg eye woade w gax me. 26 Le nyatee me la, womae asi le uw o, va se e esime nxe fe e sia e si nnyi eye pesewa af h masus o.

Nufiafia le ahasiww uti27 Miese wogbl be, megaw ahasi o. 28 Gake nye ya mele egblm na mi bena, ne utsu ae kp nynu ae eye wdzroe la, ew ahasi kplii xoxo le ee dzime. 29 Nenye w ku usimete nana be nwa nu v la, hoe ne ntse au gbe. Elabena enyo na w be nbu w utinuwo domet eka wu be woats w ame bliboa au gbe e dzo mav me. 30 Nenema ke ne w nuusie nana be nwa nu v la, le ne nts au gbe. Elabena enyo be nbu w utinuwo domet eka wu be woats w ame bliboa au gbe e dzo mav me.

Nufiafia le srgbegbe uti(Mateo 19:9; Marko 10:11-12; Luka 16:18) 31 Wogbl h be, Ne utsu ae di be yeagbe ye sra la, nena srgbegbale. 32 Ke nye la mele egblm na mi bena, nenye be nynu ae mew ahasi o, gake sra gbee13

Mateo

wyi ae utsu bubu la ekema utsu lae na ww ahasi. Eye utsu si agae nenem nynu sia h w ahasi.

Nufiafia le atamkaka uti33 Miese wogagbl na blematwo be, mgada le atam si nka la dzi o, ke bo, w e w atam siwo nka na Aet la dzi. 34 Gake nye ya, mele egblm na mi be: migata nu kura o! elabena ne gbl be meta Dzio la, dze ag, elabena dzioe nye Mawu e ne. 35 Eye ne, ta Anyigba la, edze ag ake elabena anyigbae nye ee afodzinu. Nenema ke migagbl be meta Yerusalem h o! Elabena Yerusalem enye Fia g la e du. 36 Mgagbl be meta Nye ta g h o, elabena mte u atr w akui eka p h wafu alo any o. 37 Kpuie ko la mina miae nanye , O nanye O nu sia nu si miagbl wu esia la tso vit la gb.

Nufiafia le nu v teeoo uti(Luka 6:29-30) 38 Miese wogbl be, ku e ku tee eye au e au tee. 39 Ke nye ya mele egbl na mi be: Migao v, v tee o! Nenye be ame ae o tome na w la tr tome evelia h n be wao. 40 Ne ame ae akpl w ayi nui be yeax w awutewui la, na woax w dziwui h kpe e eu. 41 Ne ame ae azi dziw be nz m kple ye kilomita eka la, zi kplii kilomita eve. 42 Na nu ame si le nu biam w eye mgatr megbe de ame si le didim be yeado nu le asiw la gb o.

14

Mateo

Ll na ame e futwo(Luka 6:27-28, 32-36) 43 Miese wogbl bena, L hawvi eye nle fu w ket. 44 Ke nye la mele egblm na mi bena, mil miae futwo eye mido gbe a e ame siwo tia mia yome la ta! 45 Be mianye mia Fofo si le dzio la e viwo, ame si naa ee e dzena na ame viwo kple ame nyuiwo eye wda tsi be wadza e ame dzdzewo kple ame madzmadzwo siaa dzi. 46 Ne miela ame siwo la mi ee ko la, wwui kae miew?. e nudzlawo g h mewna nenema oa:? 47 Ne miedoa gbe na mia nviwo ee ko la, wwui ka wm miele wu ame bubuwo? e Trsublawo g h mewna nenema oa? 48 Eya ta mizu blibo abe ale si mia Fofo si le dzio la le bliboe ene.

Nufiafia le dmenyoww uti

6

Mikp nyuie be miagaw miae dzdzenyenyedwo le amewo kume be

woakp o. Ne miewe nenema la, miax fetu aeke tso mia Fofo si le dzio la gb o. 2 Eya ta ne miena nu ame dahe ae la, migae gbee kple kp abe ale si alakpatwo wnae le woe uoewo kple mtatawo dzi be amewo nakafu yewo ene o. Mele egblm na mi le nyatee me be, wox woe fetu la, kat xoxo. 3 Ke ne miena nu ame dahe ae la, migana miae miab nanya nu si wm miae usib le la o, 4 ale be miae nunana nanye bebemenu. Ekema mia Fofo si kpa nu si wowna le bebeme la natu fe na mi.

15

Mateo

Nufiafia le gbedododa uti(Luka 11:2-4) 5 Ne miele gbe dom a la, migaw abe alakpatwo ene o, elabena wola gbedodoa le tsitrenu le uoewo kple mtatawo e dzogoewo dzi be amewo nakp yewo. Mele egblm na mi le nyatee me be wox woe fetu la kat xoxo. 6 Ne ebe yeado gbe a la, yi e w xme ntu a eye ndo gbe a na Fofow, ame si womekpna o ekema Fofow, ame si kpa nu si wowna le bebeme la, atu fe na w. 7 Ne miele gbe dom a la migagbl nyawo tata abe Trsublawo ene o; elabena wobuna be yewoax yewo e uoo le nya geewo gbgbl ta. 8 Migan abe woawo ene o, elabena mia Fofo nya nu siwo hia mi g hafi miebian. 9 Ale miado gbe ae nye si, Ma Fofo, si le dzio, woade bubu w k uti, 10 w fiaue neva, woaw w llnu le anyigba dzi abe ale si wown le dzio ene. 11 Na nuuu si mau egbe la mi. 12 Ts mae nu vwo ke m abe ale si mawo h metsn ke na ame siwo daa vo e ma uti la ene. 13 Mgakpl m yi tetekp me o, ke bo e m tso vit la sime. 14 Elabena ne miets vo siwo amewo da e mia uti ke wo la, ekema mia Fofo si le dzio h, ats ake miawo h. 15 Ke ne miets amewo e nu vwo ke wo o la mia Fofo h mats miae nu vwo ake mi o.

Nufiafia le nutsitsid uti16 Ne mietsi nu d la, migay mo lilili abe ale si alakpanuwlawo wna ene o. Ame siawo ya mo lilili, be amewo nakp be yewole nutsitsid me. Mele egblm na mi nyateete be ame siawo x woe fetu blibo la xoxo. 17 Ke ne miawo mietsi nu d la, midzra mia okui o nyuie abe e miele naneke wm o ene, 18 ale be ame16

Mateo

aeke naganya be mietsi nu d o, negbe mia Fofo si womekpna o gake eya kpa nu sia nu si wow le bebeme la eye axe fe na mi.

Miae kesinnuwo nan dzio(Luka 12:33-34) 19 Migadzra miae kesinnuwo o e anyigba dzi afi si agbagblaui kple ebialle gbla nu le eye fiafitwo gbaa hefia nu le la o. 20 Ke bo midzra miae kesinnuwo o e dzio afi si agbagblaui kple ebialle megbla nu le eye fiafitwo megbaa hefia nu le na o. 21 Elabena afi si miae kesinnuwo le la, afi ma kee miae dzi h an.

utila e kekeli(Luka 11:34-36) 22 kue nye akai na ame blibo la, eya ta ne w ku dzi k la, w ame blibo la y fu kple kekeli. 23 Ke ne w ku dzi mek o la, w ame blibo la, y fu kple viviti ekema ne kekeli si le mew tr zu viviti la, ale ke gbegbe viviti la as ui!

Mawu kple ga(Luka 6:13) 24 Ame aeke mate u asub aet eve o; al fu eka eye wal evelia, alo aku e eka u vevie eye wagbe nu le evelia gb. Mte u asub Mawu kple Ga siaa o.

17

Mateo

Le dzimaeitsitsi uti(Luka 12:22-34) 25 Eya ta mele egblm na mi bena, migatsi dzimaei le miae agbe uti, nu si miau alo miano u o; alo le miae util uti, nu si miata u o. e miae agbe mex asi wu nuuu eye miae util mex asi wu nutata oa? 26 Mikp dzioxeviwo a, womea nu alo ea nu alo oa nu nu u e avawo me o. Ke mia Fofo si le dzio la naa nuuu wo. e mi amegbetwo miex asi sa wu dzioxeviwo oa? 27 Mia domet kae ate u ato dzitsitsi me ats gaoo eka p akpe e ee agbe u? 28 Ekema nu ka utie mietsia dzi e nutata u? Mikp ale si dzogbenyawo le gbedzi tsinae a. Womewa d alo trea eti o. 29 Ke mele egblm na mi be Salomo le ee atsyoo me g h mede wo domet aeke nu le atsyoo me o. 30 Ke nenye be Mawu oa atsy na gbe le gbedzi, gbe si na anyi egbe, eye wotsn ua gbe e dzo me ets la, e mata nu na mi sa wu gbe siawo oa, O mi xse e two? 31 Eya ta migatsi dzi an biabiam be, Nu ka mau? alo Nu ka miano? alo, Nu kae mata o? 32 Elabena Trsublawo tia nenem nu siawo kat yome, ke mia Fofo si le dzio nyae be nenem nu siawo hia mi. 33 Ke midi ee fiaue la kple ee dzdzenyenye gbgbiagb eye woats nu siawo kat h akpe e euti na mi. 34 Eya ta migatsi dzi e ets si gbna la u o elabena ets si gbna la atsi dzi e eokui u; elabena kuxi s gb le keke sia keke me xoxo.

18

Mateo

nuddr ame bubuwo(Luka 6:37-38, 41-42)

7

Mgadr nu ame bubuwo o, ne menye nenema o la, woadr nu w h. 2

Elebena ale si ndra nu ame bubuwoe la, nenema tututue woadr nu w he eye dzidzenu si ud nw la, dzidzenu ma ke ude woaw ats adzidze nui na w h. 3 Nu ka tae nkpa ati fefe si ge e nviw e ku dzi gake mkpa atikpo si le w ut w ku dzi la ya o? 4 Ale ke w ngbl na nviw be, Na mae ati fefe le w ku dzi, le esime atikpo le w ut w ku dzi? 5 W, alakpanuwla, e atikpo le w ut w ku dzi gb ekema kp nu nyuie ale be nte u ae ati fefe si le nviw e ku dzi. 6 Migats miae nu kkewo na avuwo o eye migats miae dzonu xasiwo u gbe na hawo o. Ne menye nenema o la, woanya auzi le wo dzi, atr e mia u eye woavuvu mi.

Mibia, midi eye miao a(Luka 11:9-13) 7 Mibia nu eye woana mi; midi nu eye miakpe; mio a eye woaui na mi. 8 Elabena ame sia ame si biaa nu la, wonan; ame sia ame si dia nu la, ekpn eya ta ne mieo a ko la, woaui na mi. 9 Mia domet kae li nenye be viautsu bia aboloe la, wats kpe an? 10 Alo nenye be ebia tmele la wats da an? 11 Ke nenye be mi ame viwo mienya19

Mateo

ale si miana nu nyui mia viwo la, e mia Fofo si le dzio la, mana nu nyuiwo ame siwo bian gee wu oa? 12 Le nu sia nu me la, nu siwo ke miedina be amewo naw na mi la, miw nenema ke na ame bubuwo h elabena esiae nye Se la kple nyagblilawo e nufiafia e taonya.

Agbo xax la(Luka 13:24) 13 Mige e eme to agbo xax la me. Elabena agbo la keke, m la h le gbadza esi kpla ame yina e tstsr me eye ame geewoe le eme tom le gegem e eme. 14 Ke agbo si le xax, m la h le bie la, kpla amewo yina e agbe me eye ame e aewo koe kpa m sia.

Sidzedze ati kple ee kutsetse(Luka 6:43-44) 15 Mikp nyuie le aatsonyagblilawo uti. Wovaa mia gb abe alwo ene, ke le ememe la, wonye amegxi nyanyrawo. 16 Woe kutsetse miats adze si woe. e woate u agbe waintsetse le aka dzi alo gbotsetse le uti dzia? 17 Nenema ke ati nyui sia ati nyui tsea ku nyui, ke ati manyomanyo tsea ku gbegbl. 18 Ati nyui mate u atse ku gbegbl o, eye ati manyomanyo mate u atse ku nyui o. 19 Ati sia ati si metsea ku nyui o la, woln dea dzo me. 20 Eya ta woe kutsetse miats adze si woe.

20

Mateo

Nye menya wo o(Luka 13:25-27) 21 Menye ame sia ame si le yyem be, Aet, Aet la ayi dziofiaue la me o negbe ame siwo le Fofonye si le dzio la e llnu wm la koe. 22 Ame geewo agbl nam le keke ma dzi be, Aet, Aet, e menye w k mee megbl nya i le, menya gbgb wo do goe le, eye mew nukunu geewo le oa? 23 Ekema mao eu na wo be, Nyemenya mi o, mite a le gbnyue, mi nu vi wlawo!

Gmeoo evewo(Luka 6:47-49) 24 Ame siwo kat sea nye nyawo eye wowna e wo dzi la le abe ame si nya nu, tu ee x e agakpe ses dzi ene. 25 Togb be tsi dza sese, two eye ahom tu h la, xa me o, elabena woo egme anyi e agakpe ses dzi. 26 Gake ame siwo sea nye nyawo ke wometsa eke le wo me o la s kple utsu movit si tu ee x e ke me. 27 Az esi tsi dza, two , eye ahom tu, l x sia e eme ko la, emu dze anyi gbloo. 28 Esi Yesu wu nya siawo gbgbl nu la, ameha la e nu ku le ee nufiafia la ta, 29 elabena efia nu wo abe ame si si tnyenye le ene ke menye abe woe sefialawo ene o.

21

Mateo

Yesu y d anyidzela ae(Marko 1:40-45; Luka 5:12-16)

8

Esi Yesu i tso togba dzi gbna la, ameha g ae kple o hoo. 2 Kasia

anyidzela ae z t va dze klo e ekme, eye wde ta agu n hee kuku n be, Aet, ne l la, y dm ne utinye nak. 3 Enumake Yesu ka asi utsua u gbln bena, , mel. utiw nek. Ale anyid la bu le euti enumake. 4 Yesu yi dzi gbl n bena, Mgat be yeao nu na ame aeke o, ke bo dze m enumake nyi Osfowo gb be woado w akp, eye ne yina la ts nunana si Mose e se bia tso anyidlla siwo e uti k si la e asi. Esia afia amewo kat be kp dyy vav.

Yesu da gbe le Kapernaum afia la e dla uti(Luka 7:1-10; Yohanes 4:43-54) 5 Esi Yesu va o Kapernaum la, Roma srafowo e ameg ae va egb va e kuku ne vevie be woakpe e ye u. 6 Egbl be, Aet, nye dla le lmetutud lm, eml anyi e aeme eye wle vevesese g ae me. 7 Yesu gbl n bena, Enyo, megbna be mada gbe le w dn la u na w. 8 Ke aafia la ya gbl n bena, Aet, nyemedze be nva nye aeme o, eye mehi be nva h o. Bo la, gbl nya eka ko eye nye dla la e lme as. 9 Elabena nye h mele kpkpl te eye asrafowo le nye h tenye. Mete u gblna na ame sia be, Heyi, eye wyina, alo mete u gblna na ame kem be, Va, eye wvana. Nenema22

Mateo

ke megblna na nye subvi be, W nu si kple ekem eye wwn. 10 Yesu e nu ku le aafia la e nyawo uti, az etr e ameha la u gbl bena, Le nyatee me la, nyemekp xse sia tgbi le Israel nyigba dzi kp o. 11 Mele egblm na mi bena, ame geewo atso xexeame e dzogoe eneawo kat dzi age e dziofiaue la me, eye woan anyi kple Abraham, Isak kpakple Yakb. 12 Ke Israelvi geewo, ame siwo wodzra Fiauea o i na ya la woats wo au gbe e viviti tsiitsii la me, afi si avifafa kple aukliuu lan. 13 Yesu gatr e Roma srafowo e ameg, u az hegbl n bena, Heyi ae me, nu si nx se be ate u ava eme la, va eme xoxo. Le eyii si me Yesu n nya siawo gblm la, dla la e lme s.

Yesu da gbe le Petro lxo kple dlla bubu geewo uti(Marko 1:29-34; Luka 4:38-41) 14 Esi Yesu kple ee nusrlawo va Petro eme la, ekp Petro lxo wn anyimle le udza ses ae lm. 15 Yesu ka asi ee asi u eye ee lme s enumake. Ale wtso yi aa nu va o wo kme. 16 Gbe ma gbe e fi la, wokpl ame gee siwo gbgb vwo n fu em na la va Yesu gbe, eye ne wgbl nya eka ko la gbgb vawo doa go le ameawo me hesina dzona. Ale dnwo kat e lme s. 17 Esia wu nyagblila Yesaya e nyawo nu be, Ets mae vevesesewo eye wde ta mae dllewo te.

23

Mateo

Yesu yomedzelawo e fukpekpe(Luka 9:57-62) 18 Esi Yesu va kpe bena ame geewo ut wu gan ye gb vam la, ed ee nusrlawo be woadi u ae v ne yewoats atso u lae ayi ee go evelia dzi. 19 Hafi wae nu le nya sia me la, Yudatwo e agbalfiala ae va egb va gbl n bena, Nufiala, nye la makpl w o ayi afi sia afi si nyi la. 20 Yesu o eu n bena, Abeiwo la do le wo si wona eme, xeviwo la at le wo si wona eme, gake nye Mesia la, tee aeke meli mazi ta o o. 21 Ame bubu ae si nye eyomedzelawo domet eka la h gbl n be, Aet, e m nam mayi aai fofonye hafi atr va n yowme. 22 Yesu o eu na ame sia h bena, Dze yonyeme fifia eye ne asi le ame siwo ku le gbgb me la u be woai woe ame kukuwo.

Yesu tsi ahom nu le udzi(Marko 4:35-41; Luka 8:22-25) 23 Az ege e u ae me eye eya kple ee nusrlawo dze m o ta ua e go evelia dzi. 24 Kasia, ahom dzi ae de asi tutu me, eye utsotsoewo de asi ee me e ua me. Le eyii sia kat me la, Yesu ut ya n al dm bk. 25 Nusrlawo te e eu enumake. Wouui sese eye, wogbl n kple li bena, Aet, e m! Mele nynyrm! 26 Yesu gbl na wo be, O, mi xseeetwo! Nu ka w miele dzodzom nyanyanya kple vv ale? Az etsi tre eye wblu e ahom la ta. Ya ses la t enumake eye ooe zi tototo le ua dzi. 27 Nusrlawo e nu ku ut ale wogbl na wo newo be, Ame ka ge24

Mateo

nye esia, be yaoo kple u h oa toe mah?

Yesu da gbe le Gadarat, gbgb v t ae, u(Marko 5:1-20; Luka 8:26-39) 28 Esi wova i go e ua e go kem dzi le Gadaratwo e anyigba me la ame eve siwo me gbgb vwo x ae o la u du va kpee. Ame eve siawo e ne enye ameib ae si le afi ma la me. Ne gbgb vawo o mo na wo la wowa nu baa, baawo ale be ame aeke megatea u toa afi ma lo o. 29 Esi wokp Yesu la wode asi lidodo me be, Nu ka dim w Mawu Vi nle le ma gb. e nva be yeaw fu m hafi eyiia naoa? 30 Le emai me la aehawo e ha g ae n nu um le afi ma lo. 31 Ale gbgb vawo e kuku na Yesu gbl n be, Ne nya m do goe le ame siawo me la na mayi aage e ha mawo me. 32 Yesu gbl na wo bena, Mee m na mi, eya ta mido le ameawo me kaba! Ale gbgb vawo do go le ame eveawo me yi age e hawo me, enumake hawo kat wou du sese yi age e atsiau si le afi ma la me doo eye wono tsi ku. 33 Hakpllawo ut l du ts sese yi du si te e afi ma u la me eye wogbl nu si dz la na dua me two. 34 Ale le eyii kpui ae ko megbe la, dua me two kat do bibibi va o zi e Yesu u. Esi wokpe la, woe kuku n vevie be wadzo le yewo e anyigba me.

25

Mateo

Yesu da gbe le lmetutut ae u(Marko 2:1-12; Luka 5:17-26

9

Yesu gatr ge e ua me eye wtso ua va Kapernaum, si nye wo de du me. 2

Eo afi ma etee medidi hafi ame aewo k utsu ae si le lmetutud lm la e aba dzi v o. Yesu kp be ameawo e xse de to ut eya ta egbl na dna be, Vinye, w dzi nedze eme elabena wots w nu vwo ke w. 3 Yudatwo e agbalfiala aewo siwo n afi ma se nya siwo do le Yesu nu la gbl na wo newo be, Nu ka! Ame sia gbl busunya. 4 Yesu nya nu si n woe susu me eya ta wbia wo be, Nu ka tae miele nu baa siawo omevi susum o? 5 Mibu euti kp be kae le bbe wu, be woagbl na ame sia be, Wots w nu vwo ke w, alo woagbl n be, Ttsi tre naz azli? 6 Ke az mafia mi bena us le nye Mesia la si le anyigba sia dzi be mats nu vwo ake eye mada gbe le ame sia u ats ae us sia fia mi. Esi wgbl nya sia v la etr e dn la gb gbl n bena, Tsi tre nl w aba ne nz ayi aeme! 7 Amea tsi tre enumake eye wof ee nuwo heyi aeme. 8 Nyatee vv g ae dze ameha bliboa dzi elabena Yesu w nukunu sia le woawo ut kume wokp eye wokafu Mawu be wna us triak sia tgbi amegbet!

26

Mateo

Mateo yy(Marko 2:13-17; Luka 5:27-32) 9 Esi Yesu n tsa im le dua me la, eva ke e dugadzla ae si woyna be Mateo la u wn afi si wodza duga lena. Yesu ye gbl n bena, Va dze yonyeme ne nzu nye nusrla. Mateo tso enumake eye wdze Yesu yome. 10 Gbe ma gbe fi la, Mateo kpe Yesu kple ee nusrlawo be woava u nu le ye gb. Dugadzlawo kple ame baa bubuwo h n amekpekpeawo dome. 11 Faristitwo kp esia ale wobia Yesu e nusrlawo bena, Nu ka ta miae nufiala dea ha kple ame tovowo abe esiawo ene? 12 Yesu se nya la eye wo eu na wo gbl be, Ame siwo mele d lm o la mehi atikewla o, ke bo ame siwo le d lm lae hie. 13 Ke miyi miasr nu si gblm mawunya sia le, Nublanuikpkpe medi ke menye vsa o. Nyemeva be may ame dzdzewo o ke bo nu v wlawo.

Wobia nya Yesu le nutsitsid uti(Marko 2:18-22; Luka 5:33-39) 14 Gbe eka la, Yohanes Mawutsidetanamela e nusrlawo va Yesu gb va biae bena, Nu ka ta w nusrlawo metsia nu dna abe ale si m kple Faristwo mewna ene o? 15 Yesu h bia wo bena, e wle be ugbetsr la xlwo nan konyi fam, atsi nu ad le esime wle wo gba? eyii li gbna esime woakple adzoe le wo gb. Eye le emai me la woagbe nuuu tsi nu ad. 16 Womate u ats avnuei yeye aka av vuvu o, ne wowe alea la,27

Mateo

av yeye la aho a le teea eye tee si vuvu la akeke e edzi wu. 17 Nenema ke womeka aha yeye h e lgbalgolo xoxo me o. Ne wow esia la, aha yeyea e us awe be lgbalgolo la awo eye ahaa kple goe la kat dome agbl. Lgbalgolo yeye ko me woate u ak aha yeye o. Ekema aha la kple lgbalgolo la kat woan dedie.

Yairo vinynuvi kple nynu si le usisid lm(Marko 5:21-43; Luka 8:40-56) 18 Le esime Yesu n nya siawo gblm la, Yudatwo e uoe e ameg ae va egb va dze klo e ekume hede ta agu n. Egbl na Yesu bena, Vinye nynuvi ku fifi laa gake mexe se be te u ana wagagb agbe nenye be va ka asi eu ko. 19 Yesu kple ee nusrlawo dze m o ta ameg la eme enumake. 20 Esime won ma dzi la, nynu ae si n usisid lm e wuieve s la va ka asi ee awu to, 21 elabena egbl le eokui me bena, Nenye be meka asi ee awu to teti ko la nye lme as. 22 Yesu tr e eu gbl n bena, Vinynuvi w dzi nedze eme! W xse la da gbe le uw. Tso gbe ma gbe ko la nynua e da v n ke. 23 Esi Yesu va o ameg la eme la, ekp be amewo n avi fam hoo eye won kuteehawo h dzim. 24 Yesu gbl bena, Mina ame siawo kat nado go le xa me, elabena evia meku o, al ko dm wle. Ame siwo se nya sia la, u fewu le eu eye ewo h koe. 25 Wonya ameha la do goe mleba. Yesu yi afi si wots evia mle eye wl ee alnu. Nynuvia ny enumake, eti kpo i le aba la dzi eye ee lme se. 2628

Mateo

Nukunu sia kaka e nuto bliboa kat me le eyii kpui ae ko megbe.

Yesu da gbe le kuagbt eve aewo u27 Le esime Yesu do go le aea me yina la, kuagbt eve kple o hen li dom bena, O, Fia David Vi la, kp nublanui na m. 28 Wokple o yi ae si me wge o, tete Yesu tr e wo u bia wo bena, Miexe se be mate u au ku na mia? Woo eu n be, , Aet 29 Ale Yesu t asi woe kuwo hegbl bena, Ava eme na mi abe alesi miexe se ene. 30 Enumake woe kuwo u eye wode asi nukpkp me nyuie. Yesu de se na wo vevie bena womegagbl nu si yew na wo la na ame aeke o. 31 Ke ameawo mew e Yesu e didi dzi o ke bo esi wodo e abl dzi ko la, wokaka nu si w w na wo la eye ee k i hoo le du bliboa me.

Gbedada le aetutut ae u32 Esi Yesu n dzodzom le afi ma la, wokpl utsu ae si me gbgb v n eye metea u oa nu o la, v n. 33 Yesu nya gbgb v la do goe le amea me eye wde asi nuoo me enumake. Nu sia w nuku na ameha la ut ale wogbl na wo newo be, womekp esia tgbi kp le Israel o. 34 Ke Farisitwo ya gbl bena, Nu si ta wte u nyaa gbgb vwoe nye be, Satana si nye gbgb vwo e fia la le eya ut me.

29

Mateo

Yesu e nublanuikpkp na ame35 Yesu tsa le ke kple du siwo le uto ma me la me kpe o, en mawunya gbl le Yudatwo e uoewo eye wn gbe em Fiaue la e nyanyui la h. Eye afi sia afi si wyi la, eda gbe le d vovovo lelawo u. 36 Ameawo e nu w nublanui n ut elabena nu geewo n fu em na wo ke womenya nu si woaw o. e ko won abe alha si kplla meli na o la ene. 37 Yesu gbl na ee nusrlawo be, Agblemenukuawo s gb ut gake dwlawo mes gb kura o! 38 Eya ta mibia agbleta be wad dwla geewo a be woaw d le ee agblewo me.

Yesu y ee nusrla wuieveawo(Marko 3:13-19; Luka 6:12-16)

10

Yesu y ee nusrla wuieveawo o ui eye wna us wo bena woanya

gbgb vwo le amewo me eye woada d sia d omevi. 2 Ee nusrla wuieveawo e kwoe nye: Simn, ame si woyna h be Petro, Andrea, Petro nvi, Yakobo kple nvia Yohanes, ame siwo nye Zebedeo viwo, 3 Filipo, Bartolomeo, Toma,30

Mateo

Mateo, nudzla, Yakobo, Alfeo vi, Tadeo, 4 Simn, ame si nye Zelote dunyaheha ses ae me nla, kple Yuda Iskarit, ame si va dee asi.

Yesu d ee nusrla wuieveawo(Marko 6:7-13 ; Luka 9:1-6) 5 Yesu d wo kple gbedeasi sia bena, Migayi Trsublawo kple Samariatwo gb o, 6 ke bo miyi Israelvi siwo nye Mawu e al bubuwo ko gb. 7 Miyi miagbl na wo be, dziofiaue la va o v. 8 Mida gbe le dnwo u, migb agbe ame kukuwo, mina anyidzelawo uti nak, eye minya gbgb vwo do goe le amewo me. Mina nu amewo faa abe ale si wona mi ene! 9 Migats ga aeke e asi le miae mzz me o, 10 migats mzkotoku kple awu bubuwo h e asi o, eye migats afkpa alo atizti teti h o, elabena ame siwo u miakpe o la woawo h akp mia dzi. 11 Nenye be miege e du alo ke ae me la, midi mawuvla ae mian ee aeme va se e esime miadzo ayi du bubu me. 12 Nenye be miege e ae ae me la, mido gbe na ameawo eye miabia dzee okuibbte. 13 Nenye be aea me two nye mawuvlawo vav la, miyra wo, ke ne womele nenema o la migayra wo o. 14 Ne du ae me two alo ae ae me two mex mi o eye womeo to mi o la, miuu miae afke e teea ne miadzo. 15 Le nyatee me la, an bbe na Sodom kple Gomoratwo le nudrgbe la ts wu ame siawo omevi.31

Mateo

Yometitiwo(Marko 13:9-13; Luka 21:12-17) 16 Mele mia dm abe alwo ene o e amegaxi nyanyrwo dome. Midze aye abe dawo ene eye midza abe akpakpawo ene. 17 Mikp mia okuiwo dzi nyuie le amewo uti! Elabena woal mi adr nu mi eye woao mi le woe uoewo. 18 , le tanye la, woadr nu mi le fiawo kple mmefiawo kume. Ke esia anye mnukpkp na mi bena miagbl nyanyui la na wo, kple xexeame kat. 19 Nenye be wol mi, kpl mi yi nui la, migatsi dzi le nu si miagbl uti o, elabena woade nya si tututu wle be miagbl la susu me na mi le eyii ma me. 20 Elabena menye mia utwoe ao nu o, ke bo mia Fofo si le dzio la e Gbgbe le nu o ge to mia dzi. 21 Mele egblm na mi bena, nvi ahe nvi ade ku me, eye vi fofo ade ye ut via asi. eviwo atsi tre e woawo ut dzilawo uti eye woahe wo ade ku me. 22 Ame sia ame al fu mi elabena mienye tnyewo. Ke mia domet siwo an tsitre sese va se e nuwuwua la akp ee. 23 Nenye be woti mia yome le du ae me la misi yi du bubu me! Nye Mesia la, matr agb hafi miawu tsatsa le Israel duwo kat me nu. 24 Minyae be sukuvi menyaa nu wua ee nufiala o. Nenema ke subla mewua ee aet o. 25 Ne nya ae dz e nufiala ae dzi la ee sukuvi la h dzie nye ma wdz o. Nenema ke ne nya ae dz e Aet ae dzi la, ee subvi h le eme. Eye esi wnye be woy Nye, Aea dzi kpla be Satana e, aleke woay miawoe?

32

Mateo

Ame si miav(Luka 12:2-7) 26 Migav ame siwo ado dzi na mi la o. Elabena keke li gbna esi dzi woe adzame oo vwo adze le gaglgbe eye ame sia ame akp nyatee la adze sii. 27 Nya siwo gblm mele na mi le bebeme la migbl wo kple li le gaglgbe. Ne mede gbe to me na mi la, mie gbee. 28 Migav na ame siwo ate u awu miae util ke womate u awu miae gbgb o la gbee o! Miv Mawu eka h ame si si us le be wawu util kple gbgb la siaa le dzomav me. 29 Nenie enye atsutsre eka e home? Menye pesewa eka p ye oa? Ke wo domet eka p h meli si ta mia Fofo la mekpna o. 30 Miae taa kat g h e xexlme le nyanya me na Mawu. 31 Eya ta migatsi dzi e naneke u o, miawo la miex asi na Mawu ts wu atsutsrewo.

Kristo me uu le amewo gb(Luka 12:8-9) 32 Ame sia ame si au menye le dutoo la, nye h mau eme le Fofo la gb le dzio. 33 Ke ne ame ae gbe nu le gbnye le dutoo la, nye h magbe nu le egb le Fofonye gb le dzio.

Menye utifafa o, ke bo yi(Luka 12 :51-53, 14-26-27) 34 Migabu xaa bena meva be mahe utifafa va anyigba dzi o. Nyemeva be mahe utifafa v o ke bo yie mets v, 35 elabena meva be mana, utsu natso e33

Mateo

fofoa u, vinynu natso e dadaa u eye lxoyvi natso e lxoa u. 36 Ame e futwo anye eya ut e aemetwo. 37 Nenye be miel mia dadawo kple mia fofowo ts wum la ekema miedze be mianye tnyewo o, nenema ke ne miel mia vinynuwo kple mia viutsuwo ts wum la, miedze be mianye tnyewo o. 38 Ne ame ae gbe mets ee atitsoga dze yonyeme o la eya h medze anye tnye o. 39 Nenye be ame ae ku e ee agbe uti vevie la, abui ke ne ame ae ts ee agbe na e tanye la, akpe le nuwuwua.

Fetuwo(Marko 9:41) 40 Ne ame ae x mi nyuie la nyee wx. Eye ne ame ae xm la ex Mawu si dm a. 41 Nenye be miex nyagblila ae be enye Mawu e ame la, woana fetu si omevi woana nyagblila la ke miawo h, eye nenye be miex ame nyui siwo va Mawu le we dzadznyenye ta la woana fetu si woana woawo h mi. 42 Ne ame ae ana tsi faf kplu eka ame gble siawo domet eka, be enye nye nusrla ta la, mele egblm na mi le nyatee me be, ee fetu matsi eu o.

Yohanes d ee nusrlawo e Yesu gb(Luka 7:18-35)

11

Esi wde se na nusrla wuieveawo alea v megbe la, Yesu ut dze m n

mawunya gblm le duwo me n yiyim, abe ale si woe da i ene. 2 Yohanes Mawutsidetanamela, ame si n gax me le eyii siawo me la se34

Mateo

nukunu gbogbo siwo kat Mesia la n wwm. Le esia ta ed ee nusrlawo o e Yesu gb be woabiae be, 3 W tututue nye ame si e vava mele m kpm na loo alo ame bubu ae gali gbna? 4 Wova bia nya sia Yesu eye wo eu na wo bena, Mitr yi Yohanes gb ne miagbl nukunu siwo kat mew miekp la n. 5 Migbl n be, meu ku na kunwo, mena be tekunwo alo bafawo le azli zm, anyidzelawo uti k eye tokunwo le nu sem, nenema ke mena be ame kukuwo le agbe gbm, migbl ale si mele nyanyui la gblm na ame dahewo la h n. 6 Migbl nya sia h n be, Woayra ame siwo xa dzinye sena ikeke manmee.

Yesu i ase le Yohanes u7 Esi Yohanes e nusrlawo n dzodzom la, Yesu dze nuoo na ameha la tso Yohanes u gme be, Nu ka miedo go yi gbedzi be miakp? Ala si ya le ooma? 8 Ne mele eme nenema o la, nu kae miedo go be miakp? Ame si do awu nyuiwoa? Ao, ame siwo do awu nyuiwo la le fiaswo me. 9 Ekema nu kae miedo go akp? Nyagblila aea? , gake mele egblm na mi be ewu nyagblila g h. 10 Elabena Yohanes enye ame si u wol i le be, Mad nye dla e gw, ame si adzra w m o hafi nva. 11 Enye nyatee be, le amegbetomea kat dome la, ame aeke mede g wu Yohanes Mawutsidetanamela o. Ke megale egblm na mi kple kakaedzi h be, ame suet kekeake si le dziofiauea me la k wu eya amea! 12 Tso Yohanes Mawutsidetanamela e kekewo me va se e fifia la, dzioiaue la le g yim uste eye kumesestwoe le eham. 13 Elabena se la, kple nyagblilawo kat35

Mateo

va se e Yohanes dzi gbl da i, 14 eye ne miedi be yewoax nya siwo gblm mele la, ekema minyae be, Yohanes enye Eliya, ame si nyagblilawo gbl be ava do g. 15 Ne ame ae le klalo be yease nu la, nesee az! 16 Aleke magbl tso duk sia uti? Ame siawo le abe evi siwo le fefem hele gbgblm na wo newo be, 17 Medzi dzidzhawo na mi gake miekp dzidz o, eya ta medzi kuhawo gake miefa konyi h o! 18 Yohanes Mawutsidetanamela menoa wain teti h o, eye wtsia nu dna zi gee, gake miegbl be, gbgb v le eme. 19 Ke nye Mesia la, meua nu, noa nu, eye miawo ke miegbl tso unye be, nutsuula kple ahatsunolae wnye, eye wdea ha kple nu v wlawo! Ke Mawu e nunya tsoa afia na eokui to ee nuwnawo me.

Babadodo na du siwo metr dzime o(Luka 10:13-15) 20 Az Yesu he nya e du siwo me ww ee nukunu geewo le la u elabena wogbe be yewomax Mawu dzi se o. 21 Egbl le wo u be, Baba na mi, Korazin kple Betsaida! Elabena e wnye Tiro kple Sidn siwo nye du viwo la mee mew nukunu siwo mew le miae ablwo me le la, ne du mawo me two ts okuibb kple vevesese dzudz nu v ww xoxo. 22 Le nyatee me la an bbe na Sidn kple tiro le nudrgbe la ts wu mi! 23 Eye w Kapernaum, togb be wode bubu g ae uw h la, yi dzomav la me, elabena ne Sodom mew nukunu klitsu siwo mew le mew le la, ne wometsr dua o ke bo an anyi va se e egbe. 24 Le nyatee me la, an bbe na Sodom le nudrgbe la ts wu w.36

Mateo

Miva gbnye eye miadzudz(Luka 10:21-22) 25 Le eyii sia me, Yesu do gbe a bena, O Fofonye, dzio kple anyigba e Aet, meda akpe na w bena nla nyatee la e ame siwo bu wo okuiwo nunyala gwoe, ke ne nu siawo fia evi suewo. 26 , Fofo meda akpe be edze uw be nwe nenema! 27 Egbl yi edzi be, Fofonye ts nu siwo kat nye nyatee la de asi nam. Fofo la koe nya ame si omevi Vi la nye, eye Vi la kple ame siwo Vi la ee fia la koe nya Fofo la.

Agbagbadzelawo kpekpe28 Mite va gbnye mi ame siwo u ei te eye agba le mia wum la eye nye la mana miadzudz. 29 Mits nye kkuti la o mia okui dzi eye miasr nu le gbnye, elabena mefa, mebb okuinye e anyi le dzime, eye miae luwo agb e eme. 30 Elabena nye kkuti la tsts le bbe eye nye agba la le wodzoe.

Sabat keke la e Aet(Marko 2:23-28; Luka 6:1-5)

12

Gbe eka la, Yesu kple ee nusrlawo z to bligble aewo me yina afi ae.

Gbe ma gbe nye Sabat keke. D n nusrlawo wum emai eya ta woe bli aewo eye wokl wo heu. 2 Farisit aewo kp wo eye wohe nya e Yesu u gbl bena, W nusrlawo37

Mateo

le sea dzi dam. Elabena wole nu em le Sabat keke dzi. 3 Ke Yesu bia wo be, Miexl nu si Fia David kple eutimewo w esi d wu wo la oa? 4 Eya kple eutimewo yi gbedox me, eye wou abolo tx si wle be Osfowo ko nau la. 5 Miexle le Mose e segbala me kp be Osfo siwo le d wm le gbedox me la kp m aw d le Sabat kekea dzi oa? 6 Le nyatee me la, ame ae le afi sia si de g boo wu gbedox sia! 7 Mawunya ae gbl be, Nublanuikpkp dim mele tso mia gb ke menye miae vsawo o. Ne e miese mawunya sia gme la anye ne miahe nya e ame siwo medze ag o la u o. 8 Elabena Amegbet Vi la, nye Aet na Sabat kekea g h.

Ame si titi l asi na(Marko 3:1-6; Luka 6:6-11) 9 Le esia megbe la, eyi Yudatwo e uoe 10 eye wkp ame ae si titi l asi na le afi ma. Farisit siwo n afi ma la biae enumake bena, Ele sea nu be woada gbe le ame u le Sabat kekea dzia? Won m kpm be ao eu be E, ale be yewoale. 11 Ke Yesu o eu na wo bena, Nenye be al w ge e vudo me le Sabat keke dzi e mee le eme oa? ee le eme godoo! 12 Ke e amegbet e agbe mele vevie ts wu al t oa? Eya ta enyo vav be woaw d nyui le Sabat kekea dzi. 13 Az egbl na ame si titi l asi na bena, Dz w asi, eye esi wdze la, ee asi ga o abe evelia ene. 14 Le nu si Yesu w ta la, Farisitwo y takpekpe kpata ae bena yewoaw oo e ale si yewoaw ale awu uti.

38

Mateo

Mawu e Dla tiatia la15 Yesu nya susu v si om Farisitawo n eya ta edzo le uoea, ke ame geewo kple o hoo eye wda gbe le dn siwo kat le wo dome la u. 16 Ke exl nu wo vevie be womegagbl nukunu siwo wm yele la na amewo o. 17 Esia wu Yesaya e nya si wgbl i tso euti nu bena, 18 Nye k nkp nye Dla la a, kp ame sia a, eyae nye nye Ametiatia la. Eyae nye nye Llt, si u nye lu kpa dzidz le. Made nye Gbgb eme eye wadr nu dukwo. 19 Mewa dzre alo doa li o, eye mle ee gbe se ge le ablwo dzi h o! 20 Mewa fu ame gblewo alo tsia woe mkpkp suet g h nu o. Le ee dziuu mlet me la, atsi dzrehehe e sia e nu. 21 Eye ee k anye xexeame kat e mkpkp.

Yesu kple Belzebub(Marko 3:20-30; Luka 11:14-23,12:10) 22 Az wokpl ame ae, si me gbgb v le, eye wnye kuagbt kple aetutut la va Yesu gbe eye wda gbe le eu ale be wte u n nu om hen nu kpm nyuie h. 23 Nukunu sia w moya na ameha la ale gbegbe be wodo li gbl be, Alo ame siae nye David Vi la? 24 Esi Farisitwo se nukunu si Yesu w la wogbl le wo okuiwo me be, Ame sia tea u nyaa gbgb v le amewo me to Belzebub si nye gbgb vwo e fia la e us me. 25 Yesu nya nu si gblm won eya ta eo u na wo bena, Fiaue si ma e akpa eve eye wotsi tre e wo newo u la azu aedo. Eye du alo ae si ma hetsi39

Mateo

tre e ye ut okui u la agb. 26 Nenye be Satana gale Satana nyam le amewo me la, ekema eya h tsi tre e eya ut okui u. Ale ke law ee fiaue la an te mah? 27 Ne miele gbgblm be mele gbgb vwo nyam kple Satana e us e, us kae miae amewo ya zna ne wole gbgb vwo nyam? Miae amewo bo neo nya si miets e utinye la u na mi. 28 Nenye be Mawu e Gbgbe mets le gbgb vwo nyami la, ekema minyae be mawufiaue la va o mia dome. 29 Nenye be ame ae di be yeagb Satana e fiaue la, ele n be woal Satana abla e ka me gb. Eye m sia dzi koe woate u ato anya ee gbgb vwo le amewo me. 30 Misee be ame si mele dzinye o la etsi tre e unye, eye ame si meoa u nuwo kplim o la eyae kan hlna.

Nu v ww e Gbgb Kke u31 Eya uti mele egblm na mi be woats nu v sia nu v kple busunya sia busunya ake amewo, ke busunya e Gbgb Kke u ya la womatse ake o. 32 Ne ame ae agbl nya e Amegbetvi la uti la woatse akee, ke ne ame ae agbl nya e Gbgb Kke uti la womatse akee le agbe sia kple agbe si le vava ge la me o.

Ati kple ee kutsetsewo(Luka 6:43-45) 33 Wotsa ati e sia e e kutsetse tsna dzea sii. Ati nyui la, ku nyui wtsena eye ati manyomanyo h tsea ku manyomanyo. 34 Mi, da e dzidzimeviwo! Aleke mi ame vi siawo miate u agbl nya nyui ae? Elabena nya sia nya si ame gblna la tso ee dzi me. 35 Ame nyui e nuo fiana be nu nyui ww y ee dzi me. Ke40

Mateo

ame vi ya e dzi me yna f kple nu v, eye ee nuo ea vivinyenye sia fiana. 36 Mele egblm na mi kple kakaedzi be, mia domet e sia e ana aknta le nya vlo e sia e si ado tso ee nu me la u le nudrgbe la. 37 Eya ta minyae bena nya si ado tso miae nume fifia lae afia afi si mian le nudrgbe la eye eyae woats atso afia na mi loo, alo woats abu f mi.

Amewo bia dzesi(Marko 8:11-12; Luka 11:29-32) 38 Tete Yudatwo e agbalfialawo kple Farisit aewo bia tso esi be, Nufiala, medi dzesi kple nukunu ae tso gbw. 39 Yesu o eu gbl na wo bena, Dzidzime vi wahasi le dzesi kple nukunu dim. Ke eke meli wu nyagblila Yona e dzesi la o. 40 Elabena ale si Yona n tmel g la e dme keke et kple z et ene la, nenema ke nye Amegbet Vi la h man anyigba e tume keke et kple z et. 41 Le nudrgbe la, Ninivetwo atsi tre e duk sia uti eye woabu f mi. Elabena esi Yona gbl mawunya na wo la wotr dzime, e asi le woe nu tovowo ww u hetr e Mawu gb. Ke az la, ame ae le mia dome si de g wu Yona boo gake miegbe be yewomax edzi ase o. 42 Fianynu si tso Sheba la atsi tre e duk sia u le nudrgbe eye wabu fe, elabena exa e Salomo e nunya ta tso didie ke va egb bena yease ee nufiamenyawo, ke az ame ae si k wu Salomo la le mia dome.

41

Mateo

Gbgb makmak la e ttrgb(Luka 11:24-26) 43 Ne gbgb v ae do go le ame ae me la, eyina gbedzi afi si wtsana le eyii ae sinu na sitsoe dim, ke ne mekp eke o la, 44 ekema egblna be, Matr agayi ae si me medo le la bo Ne etr va la ekpna be aea me igblo, wokpl eme nyuie eye nu sia nu le oo nu. 45 Ekema gbgb v la yina aya gbgb v adre bubu siwo vlo wu eya ut, eye wogena e aea me na afi ma. Esia wn be amea e nnme vina wu tst. Alea tututue wan na dzidzime vi siae.

Yesu e fomet vavwo(Marko 3:31-35; Luka 8:19-21) 46 Esi Yesu gan nu om na ameha la, dadaa kple nviautsuwo n aea godo eye won didim be yewoao nu kplii. 47 Ame ae gble n be, Daw kple nviw utsuwo le egodo le didim be yewoo nu kpli w. 48 Yesu bia amea be, Ame kae nye danye eye ame kawoe nye nvinyeutsuwo? 49 Az edo esi e nusrlawo gb gbl bena, Mikp ame siawo a! Woawoe nye danye kple nvinyeutsuwo. 50 Eyi edzi be, Ame si le Fofonye si le dzio la e llnu wm lae nye danye, nvinyeutsu kple nvinyenynu.

Lododo le nukuwula uti(Marko 4:1-9; Luka 8:4-8)

13

Gbe ma gbe Yesu do go tso aea me yi an anyi e ua nu. 2 Ameha g ae

42

Mateo

gao u e eu ale gbegbe be ege e u ae me eye wyi e ua dzi vie bb n anyi ke ameha la t e ua ta. 3 Egbl nya geewo na wo to lododo me be, Agbledela ae yi nuku wu ge. 4 Esi wn nukua wum la, ewo ge e m to eye xeviwo va f wo mi. 5 ewo h ge e kpenyigba dzi afi si ke sue ae ko n, nuku siawo tsi vlvlvl, 6 gake esi d u e wo dzi la, woyr eye woku elabena woe kewo mede to o. 7 Nuku bubuwo ge e u me, eye u vu tsy wo dzi woku. 8 Ke nuku aewo h ge e anyigba nyuit la dzi, eye womie tsi hetse ku geewo, ewo tse blaet, bubuwo tse blaade eye ewo h tse alafa. 9 Ne tosenu li na mi la, mise nya siawo.

Lododo la e taodzinu(Marko 4:10-12; Luka 8:9-10) 10 Ee nusrlawo va egb va biae bena, Nu ka ta esiai ko nna nu fiam amewo to Lododo me o? 11 Ee eme na wo bena woawo nusrlawo koe wona mnukpkp be woanya nu si dziofiaue la nye, ke womene mnukpkp sia ame bubuwo o. 12 Ame si si nu le la, eyae woana nui ale be nu si le esi la nas gb e dzi, ke ame si si nu mele o la, sue si le esi h la woaxe le esi woatsi asi ulu 13 Nu sia tae metsa lododo fia nu amewoe o be, tgb be woan nua kpm h la womakpe adze sii o, eye woan esem gake womase egme o. 14 Nya sia wu nyagblila Yesaya e nyagbli sia nu bena, Wosea nya, ke womesea egme o, wokpa nu, ke womedzea si nu si wokp la o! 15 Elabena woe dziwo ku atri hedo kpei, woe towo h tri, eye woe aaba u nu siwo wokp la dzi, 16 elabena womekpa nu alo sea nu gme ale be woagatr e Mawu u eye43

Mateo

mada gbe le wo u o, ke woyra miawo ya e kuwo kple towo, elabena wokpa nu eye wodzea sii, wosea nya eye wosea egme. 17 Mawuvla geewo kple nyagblila geewo di vevie bena yewoakp nu siwo kpm miele eye yewoase nya siwo sem miele gake womete ui o.

Yesu e lododo tso nukuwula u gme(Marko 4:13-20; Luka 8:11-15) 18 Lo si medo tso nukuwula uti la e gmeeee nye si! 19 Anyigba alo mto afi si nuku aewo ge o la, nye ame ae e dzi. Ame sia sea nyanyui la tso mawufiaue la uti gake mesea egme o, ale Satana vana eye woea nyanyui la le ee dzi me. 20 Kpenyigba lae nye ame si sea nyanyui la eye ee dzi xn kple dzidz, 21 gake dzi sia meli ke o, ale be mawunya la meoa ke e to o, ale le eyii ee ae ko megbe nenye be fukpekpe kple yometiti va la, ee xse nu tsina eye wdea megbe. 22 Anyigba si dzi y kple uve lae nye ame si sea mawunya la gake dzitsitsi e xexemenuwo kple kesinnuwo u hea ee susu a tso mawunya la gb, eya ta metsea ku aeke na Mawu o. 23 Anyigba nyui lae nye ame si e dzi sea mawunya la eye wsea egme , eye eya h yina akpla ame blaet, blaade alo alafa eka bubu g h vana dziofiauea mee.

Lododo le gbe wuwluiwo uti24 Lo bubu si Yesu gado he nye esi, Dziofiaue la le abe ame si bli e ee agble me ene. 25 ke esi wml anyi le z me la, ee fut va gbeku vwo e bliawo dome. 26 Esi bliawo de asi tsitsi me la, gbeku vawo h tsi kpli wo.44

Mateo

27 Agblea dzi kplawo va agblet la gb va biae be, Aet, alo menye nuku nyui n e w ab me oa? Afi ka gbeku v siawo tso? 28 Agblet la o eu na wo bena, Fut ae kokokoe w nenem nu sia. Agbledzikplawo biae bena, Ekema miho gbeku vawo u gbe mah? 29 Eo eu na wo bena, Gbee, migawe o, ne miebe yewoaho gbeku vawo la, miaho blia h. 30 Eya ta mina wo kat natsi aduadu va se e nuei, ekema mana nuelawo naho gbekuawo at dzo wo, eye woats bli la ak e nye ava me!

Lododo le logoku kple am a uti(Marko 4:30-32; Luka 13:18-21) 31 Lo bubu si wgado na wo lae nye esi: Dziofiaue la le abe uti e ku si nye atikutsetse suet kekeake si wodo e anyigba tume ene. 32 Togb be enye atiku suet wu le atikuwo dome h la, ne etsi la, eva zua ati g si oa atiwo kat ta, eye xeviwo va wa at e eme hekpa gbdze. 33 Yesu yi edzi kple lododo bubu be: Dziofiaue la i nynu si le yevubolo wm. Ekua yevubolow la e sinu eye wtsa nunu dea eme henyeman va se e esime yevubolom la hona.

Lododowo udww(Marko 4:33-34) 34 Yesu wa lododo utid zi gee nenye be wle nu om na amewo, ne ele nu om na wo la, edoa lo eka teti na wo kokoko. 35 Elabena wogbl nya i bena,45

Mateo

Mao nu to lododowo me eye mae nu ala siwo li tso gmedzedzea me ke la gme.

Lododo le gbe wuwliwo uti gmeee36 Az egbl ameha la e kpa godo eye wga e aea me. Ee nusrlawo va egb gbl bena, e lo si ndo tso bligble kple gbeku vwo uti me na mi 37 Egbl na wo bena, Enyo, mae egme na mi. Nyee nye agbledela si bli e nye agble me. 38 Agble lae nye xexeame, eye bli lae nye ame si le mawufiaue la me, ke gbeku via woe nye dzimaxesetwo. 39 Fut si gbeku vwo e blia me lae nye Satana, nuei lae nye xexeame e nuwuwu, eye nuelawoe nye mawudlawo. 40 Le alobalo sia me la, woe gbeku viawo e aga eye wot dzo wo, nenema ke wan le xexeame e nuwuwu. 41 Mad nye dlawo a eye woao ame viwo kple nuianuwo kat nu u, ae wo a le mawufiaue la me, 42 woats wo au gbe e kpodzo me eye woafia kolikoli. Afi sia avifafa kple aukliuu ade dzi le bobobo. 43 Ke ame dzdzewo akl abe e ene le wo Fofo e Fiaue la me. Ame si tosenu li na la nese nya siawo.

Lododo le kesinnu ala kple kpexasi uti44 Dziofiauea le abe kesinnu ae si u ame ae va ke o le anyigba ae me ene. Eye le dzidz si wkp le kesinnu sia uti ta la, edzra nu sia nu si le esi bena yeakp ga ats le anyigba sia kple kesinnua kat. 45 Megale egblm na mi be, dziofiaue la i dzonusitsala si le dzonu46

Mateo

nyuiwo dim be yeale adzra. 46 Eva kp dzonu ae si x asi ut eya ta eyi adzra nu siwo kat le esi la eye wle dzonu sia.

Lododo le uti47 Dziofiaue la ga s kple todela ae si da asabu e tme, eye we l vovovowo, uuawo kple maumauawo siaa. 48 Esi whe asabua va gotae la, en anyi tia l uuawo e afi eka, ke esiwo womeuna o la, ets wo u gbe. 49 Alea tututu wan le xexeame e nuwuwu h, mawudlawo ava ma ame viwo a tso ame dzdzewo gb 50 woats ame viwo au gbe e dzo mav me, afi si avifafa kple aukliuu gee an.

Kesinnu yeyeawo kple xoxoawo51 Az ebia nusrlawo be, Miese nya siawo gmea? Woo eu be: , miese wo gme. 52 Ale wo eu na wo bena, Eya ta sefiala e sia e si wofia nui tso dziofiaue la uti la, le abe aet ae si e ee kesinnu yeye kple xoxoa siaa do goe tso ee nudzraoe ene.

Nugbegbe le Yesu u le Nazaret(Marko 6:1-6; Luka 4:16-30) 53 Esi Yesu wu Lo siawo dodo nu la, edzo le afi ma, 54 etr yi fofoawo de, eye wfia nu le woe uoe, ke ew nuku na wo ut. Wobia be, Afi ka ame sia x nunya kple nukunu g siwo wm wle tsoe mah?47

Mateo

55 e menye esiae nye atikpala la e viutsu oa? e menye dadaa ke nye Maria eye nviautsuwoe nye Yakobo, Yosef, Simn kple Yuda oa? 56 e nvianynuwo kat mele ma dome oa? Ekema afi ka ge utsu sia kp nu siawo kat tsoe? 57 Ale wokp nuiaia le eu. Ke Yesu gbl na wo be, Wodea bubu nyagblila u le afi sia afi negbe le eya ut e dume kple eya ut e aeme ko. 58 Ale mew nukunu geewo le afi ma o le woe dzimaxse ta.

Tatsotso le Yohanes nu(Marko 6:14-29; Luka 9:7-9)

14

Fia Herodes se Yesu k 2 ale wgbl na ee amewo bena, Edze be

Yohanes Mawutsidetanamelae gagb agbe, eya tae wte u le nukunu gee siawo wm. 3 Az la Herodes na wol Yohanes eye woblae de gaxme, le Herodia nvia Filipo sr ta, 4 elabena Yohanes he nya e Herodes u be menyo be wax nvia Filipo sr ae o. 5 Herodes di be yeawu Yohanes gake en vvm be unyaunya ava dz elabena amewo kat xe se be Yohanes nye nyagblila. 6 Gbe eka la, Herodes n dzigbe keke um, eye Herodia e vinynuvi va u e le amekpekpeawo kume. Ee euu nyakp na Herodes ut, 7 eya ta edo ugbe be yeana nu sia nu si nynuvi la abia ye lae. 8 Nynuvia bia dada nu si wabia. Dada gbl n be nebia Yohanes Mawutsidetanamela e ta. Ale wva do e fia gb gbl n be, Mele Yohanes Mawutsidetanamela e ta dim le agba me. 9 Nya sia te e Fia la dzi ut, gake le atam si wka ta la, medi be yeau48

Mateo

ukpe le ee amekpekpeawo kume o, ale we gbe be woatso ta le Yohanes nu ats v. 10 Ale woyi atso ta le Yohanes nu le gax me, 11 ts de agba me ts v na nynuvia eye wtse yi na dadaa. 12 Yohanes e nusrlawo se nya la eye woyi ax ee kukua heyi ai. Emegbe woyi aka nya la ta na Yesu.

Yesu nyi ame akpe at(Marko 6:30-44; Luka 9:10-17; Yohanes 6:1-14) 13 Esi Yesu se nya sia la eya eka ge e u ae me dzo le afi ma eye wyi ala eokui e tee tsoabo ae. Ke ameawo kp afi si wo tae, eya ta wo domet geewo tso ke vovovowo me to af ti eyome. 14 Ale esi wotr va ua ta la ekp be ame gbogbo aewo n ye lalam. Woe nu w nublanui n ut eya ta wda gbe le dn siwo le wo dome la u. 15 Esi z n dodom la ee nusrlawo va egb va gbl n bena, Afi sia la gbedzie, naneke meli ame nau o, ev la, fi nuui va yi xoxo, eya ta e asi le ameha la u ne woayi ke siwo te e afi sia u la me aale nuuu. 16 Yesu o eu na wo bena, Mehi bena woayi aale nuuu o, miawo midi nuuu na wo woau! 17 Nusrlawo do li gbl bena, Nuka, abolo at kple tmel eve p koe le mia si le afi sia! 18 Yesu gbl na wo bena, Mits wo v. 19 Az ebia tso ameha la si be woabb n anyi e gbea dzi. Ale wts49

Mateo

abolo at kple tmel evea, eye wwu mo dzi hedo gbe a e edzi, emegbe ee wo me ts na nusrlawo bena woama na ameawo. 20 Ame sia ame u nu i o nyuie. Eye esi woo nuuu wuwlui mamlawo nu u la woy kusi wuieve s. 21 Ame siwo u nua la e xexlme n utsu akpe at, nynuwo kple eviwo mele eme o.

Yesu z udzi(Marko 6:45-52; Yohanes 6:15-21) 22 Le esia megbe la Yesu gbl na nusrlawo bena woage e ua me atso ua, ke ye la yean anyi ado m ameha la woayi aeme. 23 Esi wdo m ameawo wodzo v la, eya eka yi togbawo dzi be yeado gbe a. En afi ma hafi z do, 24 ke afi si tdziu la o la didi tso gota gb eye utsotsoewo n enyamam elabena ya n oom hen u la kpem. 25 An abe fli ga ene me lo ene la, Yesu z ua dzi yina wo gb. 26 Esi nusrlawo kpe wn ua dzi zm la, dzi wo, tete wodo li kple vv be, lie. 27 Yesu o nu na wo enumake eye wde dzi o na wo gbl bena, Nyee, migav o miae dzi nedze eme. 28 Petro gbl n bena, Aet, nenye we tututu la, na nye h maz tsia dzi ava gbw. 29 Yesu gbl n be, Enyo, z va. Ale Petro i e tsia me le ua xa eye wz tsia dzi o ta Yesu gb. 30 Ke esi wnye k kp ale si utsotsoeawo n nyanyrm la, vv oe eye wode asi to yiyi me. Ale wdo li sese be, Aet, em! 31 Yesu do asi a enumake eye whee e go. Az egbl n bena, O, w50

Mateo

xse eet, nu ka tae nke i mah? 32 Esi ame eveawo ge e ua me ko la, yaa t te zi eka. 33 Nusrla mamlawo e nu ku eye woe mo w yaa, ale wogbl n bena, Mawu Vie nnye vav!

Yesu da gbe le dllawo u le Genezaret(Marko 6:53-56) 34 Az wova i go e Ganezaret nyigba dzi. 35 Woe vava i hoo le dua kat me. Amewo n tsatsam n gbe em be amewo nakpl woe dnwo v wada gbe le wo u. 36 Dn aewo va e kuku na Yesu be yewoaka asi ee awu to ko, eye ame siwo kat ka asi ee awu to la kp dyy.

Le asimaklmakl e knu la uti(Marko 7:1-23)

15

Farisit aewo kple agbalfialawo h tso Yerusalem va bena yewoal nya

aewo kp kple Yesu. 2 Wobiae bena, Nu ka tae w nusrlawo mewna e m Yudatwo e blema knuwo dzi o? Womew knu si mewna hekla asi le oo tx ae nu hafi ua nu o. 3 Yesu o eu na wo bena, Miawo h nu ka tae miae knuwo tsi tre e Mawu e sewo uti o? 4 Le kpeu me, Mawu e se gbl bena, Bu fofow kple daw, ame si tsi tre e edzilawo uti la ku kee waku. 5 Ke miawo miegbl bena, ne ame ae gbl na fofoa alo dadaa be, Nu si ke mats akpe e utiwe la, metse w51

Mateo

adzgbeee e nunanae na Mawu, 6 megahi be watse ade bubu fofoa uti o. Ale miegbe Mawu e nya dzi ww be mial miawo ut e nuoanyiwo me e asi. 7 Mi alakpanuwlawo! Yesaya gble i nyuie le mia uti bena, 8 Ame siawo le buyem kple woe nuyiwo, gake woe dziwo te a xaa tso gbnye. 9 Vie aeke mele woe subsub uti o, elabena wofiaa woawo ut e se siwo wow la eye woe asi le Mawu e sewo uti. 10 Yesu y ameha la eye wgbl na wo bena, Mio to nya si gbl ge mala be miase egme nyuie. 11 Menye nu si nuna lae wa w ame makmak o! Ke bo nu si nbuna kple nu si ngblna lae. 12 Nusrlawo va biae be, nya be nya si ngbl la ve dme na Farisitwo uta? 13 Yesu o eu na wo bena, Ati sia ati si Fofonye si le dzio la me do o la woahoe kple ke. 14 Mie asi le wo uti! Mfiala kuagbtwo wonye. Ne kuagbt le kuagbt kplm la, wo kpakple eve la woayi aa dze agame. 15 Petro biae be wae nu si wwn be menye nu si ame una lae nana wzua ame makmak o la me na yewo. 16 Yesu biae bena, Ke miawo h miese nya sia gme oa? 17 Mienyae bena nu si ame una la toa ee dkaviwo me eye woden le nugodo oa? 18 Nya vloe doa go tso egblla e dzi me eye woa i amea. 19 Elabena ame e dzi mee susu viwo, hldodo, ahasiww, matreww, fififi, aatsokaka kple ameugbegbl doago tsona. 20 Nu siawoe oa i ame, ke ne mw asikkl e knua hafi u nu o la mao i w o!

52

Mateo

Kanan nynu la e xse(Marko 7:24-30) 21 Yesu dzo le nuto ma me eye wz m kilometa blaenyi s yi Tiro kple Sidn nutowo me. 22 Kanan nynu ae si le afi ma va egb va e kuku n vevie bena, O, Aet, Fia David Vi, kp nye nublanui! Gbgb v ge e vinye nynuvi me eye wwa fui esiai. 23 Ke Yesu meo nya aeke u n o, mekpe kpe dee h o. Ee nusrlawo va oe e enu kura be nenyae wadzo. Wogbl bena, Gbl n be nedzo, elabena ee lidodo le tome vem na m. 24 Yesu gbl na nynua be, e wodm be mava e Yudatwo ee ko. 25 Ke nynua te e eu kpokploe hede ta agu n gae kuku n be, Aet, v nunye ko! 26 Yesu gbl n be, Menyo be max nuuu le eviwo si ats na avuwo o. 27 Nynua o eu be, , Aet, ele eme nenema, gake avuvi siwo le kpl te la ua abolo wuwlui siwo gena e anyigba tso woe aet e kpl dzi. 28 Yesu gbl n bena, Nynu, w xse lolo ut! Nu si dim nle la neva eme na w, eye enumake ee vinynuvi la e lme s.

Yesu y d dlla geewo29 Yesu tr yi Galilea ua nu az eye wyi an togb ae si le afi ma lo la dzi. 30 Ameha g ae nye zi va o e edzi le afi sia. Wokpl dn siwo nye lmetututwo, kunwo, aetututwo, nuwametwo kple d bubu omevi gee llawo v n eye wy d wo kat. 31 Enye nu wnuku blibo! Aetututwo n nu om kple53

Mateo

dzidz, ame siwo e ab kple atawo menyo o gao nnme nyui me, tekunwo alo bafawo n kpo tim n yiyim, eye kuagbtwo n nu kpm nyuie! Nyatee ameha g la e nu ku eye wokafu Israel e Mawu la.

Yesu nyi ame akpe ene(Marko 8:1-10) 32 Az Yesu y ee nusrlawo va egb gbl na wo bena, Ame gbogbo siawo e nu w nublanui nam ut. keke ete nye esia wole yonyeme eye nuuu h v le wo si. Nyemedi be mao wo e aeme dmeee o, elabena uzi ats wo le m dzi. 33 Nusrlawo biae be, Afi kae makp nuuu le, le dzogbe afi sia ana ame gbogbo siawo? 34 Yesu gabia wo bena, Abolo nenie sus e mia si? Woo eu be, Abolo adr kple l vi ae koe sus. 35 Yesu gbl na ameha la be woan anyi e anyigba, 36 ets abolo adra kple tmelwo eye wda akpe na Mawu e wo ta, emegbe la, ee wo me kakkak, hets na nusrlawo be woama na ameawo. 37 Wo kat wou nu i o, eye nusrlawo o u abolo kak siwo sus la e kusi adr me, woy f. 38 Ame siwo u nua la e xexlme le utsu akpe ene, nynuwo kple eviwo mele eme o. 39 Az edo m ameha la, eye wo u la tso ua heyi Magadan nutowo me.

54

Mateo

Farisitwo kple Zadukitwo bia dzesi(Marko 8:11-13; Luka 12:54-56)

16

Gbe eka la, Farisitwo kple Zadukitwo va bena yewoado Yesu kp; wobia

tso esi be wana dzesi yewo tso dzio. 2 Yesu gbl na wo be, Miawo la nenye be fi o la miegblna be, Yame ak elabena yame bi, 3 eye le di miegblna be, Egbe ahom atu elabena akp o eye yame bi. Mienyaa ale si miae dzio e nnme gme, gake mietea u dzea si eyiiwo e dzesiwo o. 4 Dzidzime vi wahasi sia le nukunu e dzesi dim, ke womaw eke na wo o negbe Yona e dzesi la ko. Ale Yesu gbl wo i eye wdzo.

Farisitwo kple Zadukitwo e amnu(Marko 8:14-21) 5 Wogatso ua yi e go kem dzi, ke nusrlawo o ku edzi le afi sia be yewomele nuuu e asi o. 6 Yesu xl nu wo vevi gbl bena, Mikp nyuie le Zadukitwo kple Farisitwo e amnu uti. 7 Nusrlawo bu be nuuu si yewomets e asi o tae wgbl nya siawo o. 8 Ke Yesu ya nya nu si uti bum wole ale wgbl na wo bena, O! Mi xse eetwo! Nu ka ta miele nu xam be yewomets nuuu e asi o? 9 Nu ka w miate u ase nu gme o? Mieo ku edzi be menyi ame akpe at kple abolo at eye esi sus la y kusiwo oa? 10 Esi menyi ame akpe ene e, mieo ku edzi be abolo gbogbo ae gasus oa? 11 Aleke w miedze sii kp bena menye nuuu utie mele nu om le o? Megale egblm na mi be, Mikp nyuie le Farisitwo kple Zadukitwo55

Mateo

e amanu uti. 12 Ke az la wose nu si wwn be amnu la gme, eyae nye alakpanu siwo Farisitwo kple Zadukitwo na fiafiam la.

Petro u Yesu me(Marko 8:27-30; Luka 9:18-21) 13 Esi Yesu kple ee nusrlawo va o Kaisarea Filipi la, ebia ee nusrlawo bena, Ame kae amewo le gbgblm be menye? 14 Woo eu n be, Ame aewo gbl be Yohanes Mawutsidetanamela nenye. ewo be Eliyae nnye bubuwo h be Yeremia alo nyagblila xoxoawo domet ekae nnye. 15 Az ebia nusrlawo be, Ke miawo ya e, ame kae miebu be menye? 16 Simn Petro o eu n be, We nye Kristo, Mesia la, kple Mawu gbagbe la e Vi. 17 Yesu gbl n bena, Mawu ne yra w, Simn Yona vi. Elabena Fofonye si le dzio la ute e nu sia fia w, ke menye amegbet aeke gbe wtso o. 18 Nye h mele egblm na w bena, We nye petro si gmee nye kpe eye nenem kpe gbadza sia dzie mao nye hame la anyi o, eye tsie e uswo g h mate u au edzi o. 19 Mats dziofiaue la e safuiwo na w, ale be siwo ntu le anyigba dzi afii la woan tutu le dzio, eye siwo nu le anyigba dzi la woan uu le dzio. 20 Ke Yesu de se na nusrlawo vevie bena womegagble na ame aeke be yee nye Mesia la o.

56

Mateo

Yesu gbl nya tso ee ku kple tsitretsitsi u zi gbt(Marko 8:31-9:1; Luka 9:22-27) 21 Tso az dzi heyi la, Yesu oa nu na ee nusrlawo tso ee Yerusalem yiyi kple nusiwo adz e edzi le afi ma la uti. Egbl na wo bena, le Yerusalem la, Yudatwo e Osfogwo, agbalfialawo kple dumemegwo aw fu ye eye woawu ye gake le keke eta gbe la, yeaf e tsitre. 22 Esi Yesu gbl nya sia v la, Petro e kpe, eye wgbl n bena, Mawu nee agba sia a le dziw, nu siawo madz e dziw gbee o! 23 Yesu tr e Petro uti gbl n bena, Te a le gbnye, Satana! le m vi ae trem nam. le nya sia gblm tso amegbet e nukpkp nu, ke menye le ale si Mawu oe la nu o. 24 Le esia megbe la Yesu gbl na nusrlawo bena, Ne ame ae di be yeadze yonyeme vav la, ekema negbe nu le eokui gb ne wats ee atitsoga adze yonye me. 25 Elabena ame si la ee agbe eye wtia ee agbe yome le util me la, abui; ke ame si e asi le ee agbe u fa e tanye la, akp agbe mav. 26 Vie kae wanye na mi nenye be xexeame kat zu mia t gake agbe mav la bu e mi? Nu kae le xexe sia me si agas kple agbe mav? 27 Nye Amegbet Vi la mava kple nye dlawo le Fofonye e utikke me eye madr nu ame sia ame e ee nuwnawo nu. 28 Eye mia domet aewo siwo le tsitre e afi sia la, an agbe akpm mava kple nye Fiaue la.

57

Mateo

Yesu tr ee nnme le to dzi(Marko 9:2-13; Luka 9:28-36)

17

Le keke ade megbe la Yesu kpl Petro, Yakobo kple nvia Yohanes e asi

woyi to kk ae dzi. Tee sia zi ooe nyuie. 2 Le toa dzi la, Yesu e dzedzeme tr enumake. Ee mo de asi kekl me abe e ene, ee awu fu tititi abe kekeli ene. 3 Kasia Mose kple Eliya va do e egb eye won dze om kplii. 4 Petro gbl na Yesu bena, Aet, enyo ut be mele afi sia! Ne l la na maw agbad et, eka nanye tw eka nanye Mose t, eka nanye Eliya h t. 5 Esi wn nya sia gblm la alilikpo kekl ae va tsy wo dzi eye gbe ae i tso alilikpoa me gbl be, Ame siae nye Vinye si gb nyemela nu le o, si dzea unye. Mio to eya amea. 6 Esi gbea n iim alea la, dzidzi o nusrla etawo eye wotsy mo anyi n dzodzom nyanyanya. 7 Ke Yesu va wo gb eye wka asi wo u gbl na wo bena, Mitsi tre eye migav o. 8 Esi wof mo dzi la, Yesu eka ko wokp. 9 Le esime won iim tso toa dzi la, Yesu de se na wo vevie be womegagbl nu si tee wokp la na ame aeke o, va se e esime yeaf tso ame kukuwo dome hafi. 10 Nusrlawo biae be, Nu ka tae Yudatwo e Osfowo na gbgblm godoo be ale be Eliya nagava hafi Mesia la nava? 11 Yesu o eu na wo be, Ele eme nenema. Ele be Eliya nava a nu sia nu o hafi Mesia la nava. 12 Eye le nyatee me la, Eliya gatr va xoxo, gake amewo58

Mateo

mekpe dzesii o, eya ta ame geewo w funyafunyae. Nenema ke Amegbet Vi la h akpe fue le woe asi me. 13 Nusrlawo kpe dze sii be Yohanes Mawutsitanamela utie Yesu n nu om le.

Gbedada le utsuvi gbgb v t ae u(Marko 9:14-29; Luka 9:37-43) 14 Esi wova o toa te la wokp ameha g ae won afi ma n wo lalam. Enumake utsu ae do tso ameha la dome va dze klo e Yesu kme gbl bena, 15 Aet, kp nublanui na vinye utsuvi sia, ele kpeed lm, eye wle fu kpem nublanuite, ne kpeeda dze edzi eaewoi la, enana be wodzea dzo alo tsi me. 16 Mekple v na w nusrlawo gake womete u da gbe le eu o. 17 Yesu o eu gbl bena, O! mi xse ee kple dzime ses two. ekaie man anyi kpli mi ase o? Mikpl evi la v nam! 18 Yesu blu e gbgb v la ta eye wdo go le evia me ale be ee lme se enumake. 19 Le esia megbe la nusrlawo va bia Yesu dzaa bena, Nu ka tae mawo mete u nya gbgb va do goe o? 20 Yesu o eu na wo bena, Elabena xse ee ae koe le mia si. Ne miae xse e wle abe bliku teti ene la anye ne miate u agbl na to sia be, Ho tso afi sia eye waho ayi tee bubu. Nanekeww mases na mi o. 21 Ke miate u anya gbgb v siawo omevi o negbe e miado gbe a, atsi nu d ko hafi.

59

Mateo

Yesu gbl nya tso ee ku kple tsitretsitsi u zi evelia(Marko 9:30-32 ; Luka 9:43-45) 22 Esi wogao wo okuiwo nu u le Galilea la, Yesu gbl na wo bena, Wole Amegbet Vi la de ge asi na amewo, 23 woawui, eye le keke eta gbe la woafe e tsitre. Esia na nusrlawo y fu kple nuxaxa.

Mawux me nudzdz nana24 Esi Yesu kple ee nusrlawo va o Kapernaun la, gbedoxmenudzlawo, ame siwo xa dratsima eve le ame sia ame si la va Petro gb eye wobiae bena, Miae Aet menaa gbedoxme adzga oa? 25 Eo eu na wo bena, , enan, Ke esi Petro va o aea me la, Yesue nye ame gbt si o nu. Ebia Petro be, Simon, ale ke nsusu? Ame kawo sie anyigbadzifiawo xa adzga kple duga le, le dukmeviwo si loo, alo le ame bubuwo si? 26 Petro o eu n bena, Le ame bubuwo si. Yesu yi edzi gbl n bena, Ekema mehi be dukme viwo naxe adzga o.

Ame kae nye gt le dziofiaue la me?(Marko 9:33-37; Luka 9:46-48)

18

Le eyii sia me la, nusrlawo va Yesu gb va biae be, Ame kae nye gt le

dziofiaue la me? 2 Yesu y evi sue ae va eokui gb eye wtse o nusrlawo kume. 3 Az60

Mateo

egbl na wo be, Ne ame ae metsri nu v eye wtr e Mawu u hex edzi se abe eviwo ene o la mage e dziofiaue la me o. 4 Eya ta ame si bb eokui abe evi sue sia ene la, eyae age e dziofiaue la me. 5 Eye mia domet si ax evi ae abe esia ene le nye k me la, nyee nye ma wx. 6 Ke nenye be mia domet ae ana evi sue siawo domet ae nabu xse si le eme e unye la, anyo na ame ma wu ne woats kpe g ae atsi e k n atse au gbe e atsiau me eye woano tsi aku bo.

Yesu o nu le nuiaianana u(Marko 9:42-48; Luka 17:1-2) 7 Babaa na xexeame le nu siwo naa amewo wa nu v ta! Nu siawo ava eme ts, gake babaa na ame si dzi woato ava! 8 Nenye w asi alo afe nana be nwa nu v la, le a ne ntse au gbe. Anyo na w be nyi dzio kple asi alo af ll wu be asi eve kple af eve nan asiw eye woats w au gbe e dzo mav me. 9 Nenye be w kue nana be nwa nu v la, hoe le etome u gbe. Anyo na w be nyi dzio kple ku eka ts wu be ku eve nan asiw, ke nyi dzo mav me.

Lododo le al bubu la uti(Luka 15:3-7) 10 Mikp nyuie bena miagado vlo evi sue siawo domet aeke o elabena woe mawudlawo le Fofonye kume le dzio esiai. 11 Amegbet Vi la va be yeae ame siwo bu 12 Nenye be al alafa eka le ame ae si eye eka bu la ale ke waw? e magbl al blaasieke-v-asieke mamlawo i ayi aadi eka si bu le61

Mateo

togbwo dzi oa? 13 Eye nenye be wkp ala e, makp dzidz manyagbl ae e eu ts wu blaasieke-v-asieke siwo le dedie le ae oa? 14 Nenema ke menye Fofonye e didi be evi sue siawo domet eka p h nabu o.

Nvi si dze ag le dziw(Luka 17:3) 15 Nenye be nviw ae dze ag le dziw la, yi egb dzaa ne nae nu si ww la fiae. Nenye be ese eokui gme eye wo to w la, ekema e nviw sia e agbe. 16 Ke nenye be wgbe meo to w o la, kpl nviw bubu eka alo eve e asi ne miayi egb ake be ame sia wo nau asefo na w. 17 Nenye be wgbe esia h la, ts nya la yi na hamea, eye ne hamea tso afia na w gake mel e edzi o la, ekema woaee le hame. 18 Mele egblm na mi bena nu sia nu si miabla le anyigba dzi la, an babla le dzio, eye nu sia nu si miatu le anyigba dzi la an tutu le dzio. 19 Mele egblm na mi h be, ne mi ame eve miew eka la anyigba dzi bia nane Fofonye si le dzio la awe na mi. 20 Elabena afi si ame eve alo et o u o le nye k me la, man wo dome.

Lododo le dla si mets nu v ke o la uti21 Az Petro te e eu eye wbiae be, Aet, zi nenie nvinye ada vo e utinye eye matse akee? Zi adrea? 22 Yesu o eu n be, Gbee, menye zi adre o, ke bo zi blaadr tee adre. 23 Az Yesu do lo sia be, Dziofiaue la s kple fia ae si di be yeaw aknta kple ee dlawo. 24 Esi wn aknta la wm la, wokpl ee fenyila62

Mateo

eka v, ame sia nyi fe sidi akpe akpewo le esi. 25 Fenyila la mate u axe fea o, eya ta fia la e gbe be woadzra utsu sia sr, viawo kple woe nu sia nu ats xe fe lae. 26 Ke utsua dze klo e fia la kme e kuku n be, O, Aet, mee kuku, gb dzi i nam vie, ne mava xe fea kat na w emegbe. 27 utsua e nu w nublanui na fia la ale gbegbe be we asi le eu eye wts fe si wnyi la h kee. 28 Ke esi dla sia do go yina la, edo go ehavi d la bubu, ame si nyi sidi alafa aewo ko e fe le esi. Eti kpo dze edzi hel awu e v n eye wbia tso esi be, Xe fe si nnyi le asinye la nam! 29 utsu sia h dze klo e kuku n be, Mee kuku, gb dzi i nam vie ekema maxe fe la kat na w. 30 Gake utsu vi sia gbe asiee le fenyila la uti eye wna wole de m va se e esime waxe fea kat n. 31 utsu nublanuit sia e xl ae kp nu si dz eye wyi aka nya la ta na fia la. 32 Fia la y utsu vi si wts fe kee la va egb eye wgbl n bena, W dla vi tagbsest! Nye ya mets fe gbogbo si nnyi le asinye la ke w esi nee kuku nam. 33 Nu ka ta w h mkp nublanui na amewo abe ale si nye h mekp nublanui na w ene o? 34 Fia la do dmedzoe e utsu sia u vevie eye wna wodee gax me afi si fukpekpe le, be wan afi ma va se e esime wxe fe siwo kat wnyi la pesewa af h masus o. 35 Alea tututu Fofonye si le dzio la h aw na mi nenye be miets nu vwo ke mia newo tso miae dzime o.

63

Mateo

Nufiafia le srgbegbe uti(Marko 10:1-12)

19

Esi Yesu wu ee nuo sia nu la, edzo le Galilea eye wtso Ydan tsisi la va

Yudea. 2 Ameha g ae kple o eye wda gbe le woe dn geewo u. 3 Farisit aewo va egb be yewoadoe kp. Wobiae be, Ele se nu be utsu nagbe sra le susu e sia e ta? 4 Eo eu na wo be, e miexle kp be le gmedzedzea me la, Wla la w wo atsu kple asii o mah? 5 eya ta utsu nagbl fofoa kple dadaa i al e sra u ikaa, eye wo kple eve la woazu util eka. 6 Le esia ta womeganye ame eve o, ke bo ame eka. Eya ta nu si ke Mawu bla la amegbet aeke nagama eme o. 7 Tete wobia Yesu be, Ekema nu ka uti Mose de se be utsu nana srgbegbal sra eye wagbee, mah? 8 Yesu o eu na wo be, Mose e m na mi be miagbe mia srwo elabena miae dzime s, gake men alea le gmedzedzea me o. 9 Eye mele egblm na mi kple kakaedzi be, ame si gbe sra eye menye e ahasiww ta o ke bo le susu bubu ae ta eye woyi ae nynu bubu la, w ahasi. 10 Yesu e nusrlawo gbl n be, Nenye be wle alea la anyo wu be ame utsu mae sr o. 11 Yesu gbl na wo bena, Menye ame sia ame ase nya sia gme o. Negbe ame siwo u Mawu kpe o la ko. 12 Elabena wodzi ame aewo wonye ame tatawo tso dzdzme, ame bubuwo la ame aewoe w wo wozu nenema be womae sr o. Ke ame aewo gbea sree le dziofiaue la ta. Ame si l la, nex nye nyawo.64

Mateo

Yesu yra evi suewo(Marko 10:13-16; Luka 18:15-17) 13 Dzila aewo kpl wo vi suewo va Yesu gbe be wada asi e wo dzi eye wado gbe a e wo ta. Ke nusrlawo blu e dzilawo ta. 14 Gake Yesu gbl bena, Mina evi suewo nava gbnye eye migaxe m na wo o, elabena woawo te nye dziofiaue la. 15 Ale wts ee asiwo da e wo dzi eye wyra wo hafi dzo.

ekakpui kesint la(Marko 10:17-31; Luka 18:18-30) 16 Ame ae h va Yesu gb kple biabia sia bena, Aet nyui, nu kae maw bena makp agbe mav? 17 Yesu gbl n be, Ne ym be Aet nyui la ekema Mawue ma ym nle, elabena ame eka koe li esi woay be ame nyui eye ame siae nye Mawu. Le w biabia la uti la mele egblm na w be ate u ayi dzio nenye be w e Mawu e seawo dzi. 18 utsu la gabiae be, Se kawoe? Yesu o eu n be, Woawoe nye, mgawu ame o, mgaw ahasi o, megafi fi o, mgada alakpa o, 19 bu fofow kple daw, l hawvi abe w ut okuiw ene! 20 ekakpui la gbl n bena, Mewa se siawo dzi tso nye evime ke, ke nu kae gasus maw? 21 Yesu gbl n bena, Ne di be yeazu ame dzdze blibo la, yi ndzra nu sia nu si le asiw la, eye nts ga la na ame dahewo, ekema kesinnuwo an65

Mateo

dzio na w. Ne w esia v la, va ndze yonyeme. 22 Ke esi ekakpui la se nya sia la, edzo kple nuxaxa, elabena kesinnu gee le esi. 23 Yesu tr e ee nusrlawo u gbl na wo be, Nyatee ases na kesintwo ut, bena woage e dziofiaue la me. 24 Megale egblm na mi be, an bbe na kpos bena wato abui e vo me ts wu be kesint nage e mawufiaue la me. 25 Ke esi nusrlawo se nya sia la, woe nu ku eye wobia be, Ke ame ka g ate u akp ee le xexe sia me? 26 Yesu kp wo du eye wgbl bena, Esia mele bbe le amegbetwo gome o, ke naneke mesesna na Mawu ya o. 27 Petro gbl n bena, Mawo la megbl nu sia nu i hedze yowme. Fetu kae miakp? 28 Yesu o eu n be, Nenye be Nye, Amegbet Vi la, men anyi e nye fiazikpui dzi le nye fiaue me le utikke g me la, ekema miawo h mian fiazikpui wuieve dzi adr nu Israel e to wuieveawo. 29 Eye ame sia ame si gbl ee ae, nvia utsuwo, nvia nynuwo, fofoa, dadaa, sra, viawo alo ee nunamesiwo i hedze yonyeme la, akp wo e edzi tee alafa eka eye wanyi agbe mav e dome. 30 Ke ame gee siwo nye gbtwo fifia la azu mleawo eye amesiwo nye mleawo la azu gbtwo.

Lododo le wainb me dwlawo u

20

Lo bubu ae si Yesu do le dziofiaue u lae nye esi. Agblet ae do go

gbe eka di ae be yeadi apailawo woaw d le yee waingble me. 2 Eo asi kple66

Mateo

apailaawo eye wol bena waxe sidi wuieve na ame sia ame keke eka. Ale dwlawo yi adze da gme. 3 Le gaoo ee aewo megbe la, ekp ame aewo le ddie ae won d dim. 4 Ekpl woawo h yi ee agblea me, eye wdo ugbe na wo bena yeaxe ga home si dze la na wo ne kekea wu nu. 5 Le d ga wuieve me la egao ame bubuwo h e agblea me eye an abe ga et me ene la egao ame bubuwo h a nenema ke. 6 Ke esi fi ga at o la, egayi dua me eye wgakp ame aewo woli d aeke mawe. Ebia wo bena, Nu ka tae mieli alea ko d aeke mawe keke bliboa? 7 Woo eu n be, Ame aeke meva ts m be maw d na ye o. Agbleta gbl na wo be, Ekema miyi nye agble me eye miakpe e ame siwo le d wm le afi ma la u. 8 Az esi dwlawo i bo la, agbleta y ee gadzikpla be neva xe fe na dwlawo eye wadze egme tso ame siwo wo e agblea me mamla la dzi. 9 Gadzikpla la y ame siwo yi agblea me le ga at me la v eye wxe keke eka blibo e fetu na wo domet e sia e. 10 Le esia ta esi wy ame siwo va gb la v la, woawo n bubum be yewoe fetu ak wu ame siwo va le ga at me la t. Gake kpao, ga home ma sinu ke ko wxe na woawo h. 11 Ame gbtwo he nya e agbleta u vevie gbl bena, 12 Ame siawo la gaoo eka p koe wow d, ke nu ka ta wox fetu ws kple m ame siwo w d keke blibo la kat le d ses nu la t? 13 Agbleta gbl na wo be, Nviwo, nyemedze ag le mia dzi o e67

Mateo

menye miawo ute l bena ame sia ame ax sidi wuieve si nye keke eka e fetu oa? 14 Mexee na mi, eya ta mitse miadzo. Nye ute l xe ga home ma ke na ame sia ame 15 e wtsi tre e se u be ame naxe ga home si dze eu la na nvia? e wle be miado dziku elabena mew dmenyoa? 16 Esia tae gbt azu mlet eye mlet azu gbt.

Yesu gbl nya tso ee ku kple tsitretsitsi u zi etlia(Marko 10:32-34; Luka 18:31-34) 17 Yesu kple ee nusrlawo dze m o ta Yerusalem eye esi wole ma dzi la ee kp nusrla wuieveawo, 18 hegbl nu siwo ava dz e edzi nenye be woo Yerusalem la na wo. Egbl na wo be, Woadem asi na Yudatwo e Osfogwo kple sefialawo eye woatso kufia nam. 19 Woatsm ade asi na Roma dziuua eye amewo au fewu le unye. Woaklm e atitsoga u maku, gake le keke eta gbe la maf.

Zebedeo vi eveawo e didi(Marko 10:35-45) 20 Eva eme be Zebedeo vi eveawo dadaa va Yesu gb, dze klo e ekme eye wbiae be woaw dmenyo tx ae na ye. 21 Yesu biae bena, Nu ka dim nle be maw na w? Nynua o eu be, Medi be nna be vinye utsuvi eve siawo nan fiazikpui eve dzi le w usi kple mia me le w fiaue la me. 22 Yesu gbl n bena, Mnya nu si biam nle o! Az etr e Yakobo kple Yohanes u eye wbia wo be, Miawo h miate u an te68

Mateo

e fu dzi si kpe ge mala kpuie la nua? Woo eu be, , mate ui. 23 Yesu gbl na wo be, An eme be miate u akpe fu dzi si kpe ge mala gake le anyinn e nye usi kple mia me gome me ya la, us mele asinye be mat asi ame siwo an afi ma la dzi o. Fofonye ut tia ame siwo an tee siawo la da i xoxo. 24 Dme ve nusrla ewo mamlawo ut esi wose nu si Yakobo kple Yohanes yi abia Yesu. 25 Ke Yesu y wo kat o ui e eokui gb, hegbl na wo be, Le dzimaxsetwo dome la, fiawo ua wo teviwo dzi kple asi ses, eye nenema ke dnunlawo h ua fia e wo teviwo dzii. 26 Nyemedi be nenem nu sia nan miawo h dome o. Ame si le mia dome si di be yeanye mia nunla la, eyae wle be wanye miae subvi. 27 Eye ame si di be yeanye gbt le mi kat dome la eyae wle be wanye miae subla an d tsm na mi. 28 Ele be miae nuwna nan abe tnye ene, elabena Nye Amegbet Vi la nyemeva be woasubm o, ke bo e meva be masub amewo, eye mats nye agbe ana e ame geewo e eekpkp ta.

Gbedada utsu kuagbt eve aewo u(Marko 10:46-52; Luka 18:35-43) 29 Esi Yesu kple ee nusrlawo do go le Yeriko dua me dzo yina la, ameha g ae kpl wo o. 30 kuagbt eve n anyi e m si dzi wto va yina la to. Esi wose bena Yesu gbna m ma dzi to ge ava yi la wode69

asi

lidodo

me

bobobo

n

Mateo

gbgblm be, Aet, Fia David Vi, kp nublanui na m! 31 Amewo blu e wo ta be woazi ooe, gake kpao, fifi kura g woe gbe gan dzi dem e edzi wu. 32 Yesu t eye woy wo v hebia wo be, Nu kae miedi be maw na mi? 33 Woo eu n be, Aet, medi be mae kuwo nau makp nu. 34 Woe nu w nublanui na Yesu ut, eya ta et asi woe kuwo. kuawo u enumake eye ameawo de asi nukpkp me. Ale woawo h kpl Yesu o kple dzidz g ae.

Yesu yi Yerusalem abe dziula ene(Marko 11:1-11; Luka 19:28-38; Yohanes 12:12-19)

21

Esi wsus vie Yesu kple ee nusrlawo nao Yerusalem la, wova o du ae

si woyna be Betfage si le Amitoa u la me. Le afi sia la, Yesu d ee nusrla eve o e ke ae si le wo g la me. 2 Egbl na wo bena, Ne miege e kea me ko la, miakp tedzin ae kple via le ka me. Mitu ka wo eye miakpl wo v. 3 Ne ame ae bia gbe mi la, migbl n ko be, Aet lae le wo him, eye ne miegbl esia la womagabia nya aeke mi o. 4 Wow esia be woats wu nyagbli si wogbl da i le blema ke nu bena, 5 Migbl na Zion vinynuvi la bena, W Fia gbna gbw, edo tedzi kple tedzivi, si nye dwl! 6 Nusrla eveawo w e Yesu e gbe dzi, 7 eye woyi akpl tedziawo v n. Az wots woe awuwo o tedziawo dzi eye Yesu bbn wo dzi. 8 Ame geewo70

Mateo

ut le ameha la dome ts woe avwo kple awuwo o e mtata dzi le eg, bubuwo h e deayawo kple atilwo o e eg be waz wo dzi. 9 Ameha la e akpa ae dze eg eye bubu h kple o kplikplikpli n li dom bena, Hosana na Fia David Vi la, woayra ame si gbna le Aet la e k me, Hosana le dzio v 10 Esi Yesu ge e Yerusalem dua me la, zi g ae ut t, ame sia ame kloe n biabiam be, Ame kae nye ame sia mah? 11 Ame siwo n Yesu u la o eu be, Eyae nye Yesu, nyagblila si tso Nazaret le Galilea.

Gbedox la ukk(Marko 11:15-19; Luka 19:45-48; Yohanes 2:13-22) 12 Az Yesu yi gbedox la me, eye wnya nudzralawo do goe, le teea. Etu af galilawo e kplwo u anyi, eye wkaka akpakpadzralawo e kplwo h. 13 Egbl na wo bena, Mawunya fia mi be nye gbedox anye gbedoae, gake miawo la mietse w fiafitwo e nee. 14 Esi wnya ameawo v la, kuagbtwo kple tekunwo va egb eye wda gbe le wo u le gbedox la me. 15 Gake esi Yudatwo e Osfogwo kple sefialawo kp nukunu dztsu siwo ww eye wose evi suet kekeake h wn li dom bena, Hosana na Fia David e Vi la la, dme ve wo ut. 16 Wobiae bena, se nu si gblm evi siawo lea? Yesu o eu na wo be, , gake miexle kp be, dzra kafukafu kple dodoedzi e eviwo kple vidzwo e nume oa? 17 Le esia megbe la etr yi Betania eye wtsi afi ma d.71

Mateo

Yesu o fi de gboti matseku la(Marko 11:12-14, 22-24) 18 Le ufke esi Yesu f gayina Yerusalem le di me la, d wui le ma dzi. 19 Ekp gboti alo kutsetseti ae le ma to ale wz e edzi be yeakp kutsetse ae le edzi agbe au mah? Ke esi wva o atia te la, agbawo ko wkp le edzi. Yesu gbl na gboti la bena, Tso egbe sia yina la, mgatse ku gbee o! Enumake gboti la yr e tsitre nu. 20 Nu sia w nuku na nusrlawo ut, ale wobiae be, Nu kae na be gboti la yr enumake? 21 Yesu o eu na wo be, Le nyatee me la ne xse vav le mia si eye ikeke mele mia me o la, miate u aw nu siawo, eye nu siwo miaw la ak wu esiwo mew kura g. Miate u agbl na to si kpm miele le afii kura g be, ho nyi aadze atsiau me, eye wava eme enumake. 22 Nu sia nu si miabia to gbedodoa kple xse me la woana mi.

Wobia nya tso Yesu e uskptsoe u(Marko 11:27-33; Luka 10:1-8) 23 Yesu yi gbedox la me eye esi wn nu fiam la, Osfogwo kple Yudatwo e dumemegwo va egb hebiae bena, us kae nkp hafi le nu siawo wm eye ame kae na us sia w? 24 Yesu o eu na wo be, Nye h mabia biabia eka mi. Ne mieo euti nam la, ekema nye h magbl afi si mekp us tsoe hafi le nu siawo wm la na mi. 25 Yohanes e mawutsidede ta na ame e, afi kae wtso? Dzioe wtso loo alo72

Mateo

amewo gbe wtsoa? Wodzro nya sia me le wo okuiwo dome eye wogbl bena, Ne megbl be, Tso dzio la, abia m be, Ekema nu ka utie miex edzi se o? 26 Ke ne megbl be, Tso amewo gb la, mele vvm na nu si ameawo law elabena wo kat xe se be Yohanes nye nyagblila. 27 Ale woo nya la u na Yesu be, Menya o. Tete Yesu h gbl na wo be, Nye h nyemagbl afi si mex mee tsoe hafi le nu siawo wm o.

Lododo le viutsu eveawo u28 Az Yesu yi edzi gbl bena, Ale ke miekp tso nya si gbna la uti? utsu ae si si viutsu eve n la gbl na tsitsit be, Vinye yi nw d le agble me nam egbe. 29 evia o eu be, Nyemayi o. Ke emegbe la etr ee susu eye wyi agblea me aw da. 30 Fofoa gbl na evit h be, Yi nw d nam le agbl me. evi la o eu n be, Papa mayi Ke egbe meyi o. 31 Le evi eve siawo dome e, ame kae w fofoa e gbe dzi? Az Yesu e lododoa gme na wo bena, Le nyatee me la, ame viwo kple gbolowo kura age e dziofiaue la me hafi miawo miava yi. 32 Elabena Yohanes Mawutsidetanamela gble na mi be midzudz nu v ww eye miaku e Mawu u, gake mieo toe o, gake ame viwo kple gbolowo o toe eye wodzudz nu v ww. Ke nu si vi wu lae nye be esi miekp be ame siawo dzudz nu v ww h la, metso fu le lme na mi g h be miawo h miadzudz o, ke bo mies dzime gogogo.

73

Mateo

Lododo le waingble kple edzikplawo uti(Marko 12:1-12; Luka 20:9-19) 33 Mio to miase lododo sia a, Agbledela ae de waingble g ae eye wt kp o xle. Etu ne tx na agblea udzla eye wtu wainfiae h. Az ets agblea de asi na agbledelawo be woaw d le eme ale be yeama vie si ado tso eme la kpli wo. Le esia ww v megbe la, agblet la ut dzo yi du bubu ae me. 34 Esi nuei o la, eo dlawo e agblea dzi kplawo gb be woax yee vie v na ye. 35 Ke agbledzikplawo dze ame ddawo dzi wu eka, o eka vevie eye wou kpe atlia. 36 Agblet la gao ameha g bubu a gake wow fu woawo h abe amedd gbtwo ene. 37 Mleba la, agblet la d via utsu a kple susu sia be woade bubu eya u elabena enye via. 38 Gake kpao, esi agbledzikpla siawo kp utsuvia wgbna la, wogbl na wo newo be, Eh, ame siae le fofoa e dome nyi ge ale be tee sia kat gbna et zu ge, mia two mina mawui bena agble sia nazu ma t! 39 Ale wohe agblet la e vi do goe le agblea me eye wowui. 40 Yesu yi edzi bia wo be, Nenye be agblet la ut gb e, nukae miebu be aw agbledzikpla vi siawo? 41 Yudatwo e amegwo o eu n be, Ana woawu ame vi siawo eye wax agblea ats na ame siwo aw ee gbe dzi la. 42 Yesu gabia wo bena, Miexl le mawunya me kp be, Kpe si xtulawo gbe be yewomaz o lae va zua dzogoedzikpe na x la oa? Esia menye nu wnuku ae si Aet la w oa?74

Mateo

43 Nya si gblm mele na mi la gme kpuie koe nye be woax mawufiaue la le mia si ats na duk bubu, si ats vie si nye Mawu t la v n. 44 Nyatee nya sia e wle abe kpe ene, ame si akli kpe sia la, ae kluikluiklui eye ame si dzi kpe sia age adze la, agba gudugudu. 45 Yudatwo e Osfogwo kple Farisitwo kpe dze sii be yewoe nye agbledzikpla vi siwo u Yesu o nu le, le lododo la me eye yewo utie wle nya la gblm o. 46 Le esia ta, wodi vevie be yewoawui, gake won vvm be ne yewole la, ameha la at zi elabena wonya be ameha la xe se be Yesu nye nyagblila.

Lododo le srekploo ae uti(Luka 14:15-24)

22

Yesu gado lo bubu na ameha la gbl be, 2 Dziofiaue la le abe Fia ae si

o srekpl g ae na via ene. 3 Wokpe ame geewo e kpl sia u eye esi nu sia nu s gbe v la, fia la o dlawo e ame kpekpeawo be woava elabena eyiia o be wnawo nadze egme, gake ame kpekpewo kat


Recommended