คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

137

กฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรม ทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบ The Model Procedural Law

on Economic and Financial Crime

สพตรา แผนวชต * Supatra Phanwichit สนย มลลกะมาลย ** Sunee Mallikamarl

* บทความนเปนสวนหนงของดษฎนพนธเรอง กฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบของนางสาวสพตรา แผนวชต นกศกษาหลกสตรนตศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยศรปทม ไดรบทนอดหนนการวจยจากส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประจ าป 2559 This Article is part of the Doctoral Dissertation on the Model Procedural Law on Economic and Financial Crime, authored by Ms. Supatra Phanwichit, Student of Doctor of Philosophy of Law Program, Sriprathum University, the Research received a grant from the Thailand Research Fund of 2016. ** ศาสตราจารย ดร., ผอ านวยการหลกสตรนตศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยศรปทม, อาจารยทปรกษาดษฎนพนธ Proffesor Dr., Director of Doctor of Philosoophy of Law Program, Sripatum University, Advisor of tje Doctoral Dissertation

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

138

บทคดยอ

การวจยมวตถประสงคในการจดท ากฎหมายตนแบบวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน สบเนองจากปญหาความรนแรงและผลกระทบจากอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ปญหากฎหมายสารบญญตทก าหนดประเภทความผดและมาตรการบงคบใชกฎหมายมจ านวนมากและมเนอหาแตกตางกน และปญหาการขาดกฎหมายวธสบญญตเฉพาะทใชบงคบกบคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน จงน ามาสการจดท ากฎหมายตนแบบดานวธสบญญตเฉพาะ เพอก าหนดแนวทางบงคบใชกฎหมายสารบญญตใหเปนไปในทศทางเดยวกนอยางมเอกภาพ โดยวเคราะหกฎหมายภายใน กฎหมายตางประเทศ กฎหมายระหวางประเทศ และใชวธด าเนนการวจยเชงคณภาพ ประกอบดว การวจยเอกสาร การสมภาษณเชงลก การมสวนรวมออกแบบ และการจดประชมรบฟงความเหน รางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. ....ทไดจดท าขน มบทบญญตจ านวน 21 มาตรา แบงออกเปน 5 หมวด 3 สวน และบทเฉพาะกาล ประกอบดวย มาตรการทมประสทธภาพและสอดคลองกบหลกสากลใน 3 ขนตอนของกระบวนการด าเนนคด คอ ชนกอนการพจารณา ประกอบดวย การคนตวบคคลหรอยานพาหนะ การดกฟงหรอการเขาถงขอมล มาตรการอ าพราง การตอรองค ารบสารภาพและการกนตวผตองหาไว เปนพยาน ชนระหวางการพจารณาคด ประกอบดวย การใชระบบไตสวน ชนหลงการพจารณาคด ประกอบดวย การใชดลพนจในการก าหนดโทษปรบ การรบทรพยตามมลคาและการคมประพฤตนตบคคล ขอเสนอแนะของการวจย ประกอบดวย แนวทางการน าผลการวจยไปใชประโยชน ขอเสนอแนะดานกฎหมาย ขอเสนอแนะดานนโยบาย ขอเสนอแนะดานการบรหารจดการ และขอเสนอแนะประเดนวจยตอไป คาสาคญ : อาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน, กฎหมายวธสบญญต , กฎหมายตนแบบ

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

139

Abstract The objectives of this Research are to draft a model statute on judicial procedures for economic and financial crimes. Because of problems, gravity and impact of the economic and financial crimes, problems with substantive law, which defines the category of offense and measures for enforcement of the law, which are numerous and materially varying among each other, and problems of lack of procedural law for specifically governing the economic and financial crimes, it leads to drafting of a model statute of substantive specific procedural law, in order to stipulate the approach for enforcement of the substantive law as to be in the uniform direction, by analyzing national law, foreign laws and international laws, thereby employing the methodology of qualitative research, including: documentary research; in-depth interview; participatory co-design; and organizing a meeting for opinion hearing. The bill of Act on Procedures for Economic and Financial Crimes, B.E. …, which is drafted here, contains 21 Section, divided in 5 Chapters, 3 Parts and Transitory Provisions, comprising of effective measures consistent with the universal principles in 3 stages of the judicial procedures, being: the pre-trial stage, including search of persons or vehicles, covert listening or access to information, covert measures, plea bargaining and granting immunity against prosecution in return of witness testimony; the trial stage, including introduction of an inquisitorial system; and the post-trial stage, including discretion in imposition of fine penalty, value confiscation and corporate probation.

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

140

Recommendations from the Research comprise of: approaches to application of the Research; recommendations for law; recommendations for policies; recommendations for administration and recommendations for further research. Keywords : Economic and Financial Crime, Procedural Law, Model Law

ความเปนมาของปญหาและความสาคญของปญหา แนวโนมความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนในปจจบน

มรปแบบการกระท าความผดทซบซอนมากขน และไดพฒนารปแบบจากการประกอบอาชญากรรมโดยปจเจกบคคล มาเปนลกษณะขององคกรอาชญากรรมและมลกษณะ ขามชาต การปกปดหรอท าลายพยานหลกฐานสามารถกระท าไดอยางรวดเรว มการใชความกาวหนาของเทคโนโลยและเครองมอทางการเงนในการกระท าความผดมากขน โดยใชประโยชนจากเวบไซตหรอระบบอนเตอรเนตและชองทางของระบบการช าระเงนทางอเลกทรอนกส (e-payment) และใชตวแทนอ าพรางในการท าธรกรรมซงตรวจสอบไดยาก นอกจากนน ยงมการโอนยายถายเททรพยสนโดยผานกระบวนการฟอกเงน ท าการแปรสภาพเงนและอ าพรางทมาเพอใหกลายเปนเงนทถกกฎหมายและน ากลบมาใชประโยชนเปนตนทนในการกระท าความผดและขยายเครอขายองคกรอาชญากรรม ท าใหยากตอการตรวจสอบรองรอยทางการเงนเพอขยายผลและด าเนนการกบผบงการหรอหวหนาองคกร แนวโนมรปแบบการกระท าความผดดงกลาวท าใหยากแกการบงคบใชกฎหมายและด าเนนคดเพอลงโทษผกระท าความผด สงผลใหปญหาอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทวความรนแรงมากขน และนบเปนการกระท าทเปนอนตรายตอความสงบสขและสวสดภาพของประชาชน เปนบอนท าลายเศรษฐกจของประเทศและเปนอปสรรคขดขวางตอการพฒนาประเทศ

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

141

ประเทศไทยเรมใหความสนใจกบปญหาอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนอยางชดเจนในชวงวกฤตการณทางเศรษฐกจในป พ.ศ. 2540 หรอวกฤตตมย ากงทม การทจรตทงในธนาคารพาณชยและบรษทเงนทนหลายแหง โดยถงขนาดทกองทนเพอ การฟนฟและพฒนาระบบสถาบนการเงน (The Financial Institutions Development Fund หรอ FIDF) ตองเขาไปชวยเหลอเพอแกไขระบบสถาบนการเงนโดยใชเงนเปนจ านวนประมาณ 1.44 ลานลานบาท ตวอยางคดในชวงนทสงผลกระทบรนแรงตอระบบการเงนและระบบเศรษฐกจ ไดแก กรณธนาคารกรงเทพพาณชยการ (BBC) กรณคดทจรตธนาคารกรงไทย กรณ 56 ไฟแนนซปดกจการ และหลงจากนนเมอประเทศอยในสภาวะความตกต าทางเศรษฐกจและสงคม อาชญากรรมทางเศรษฐกจรปแบบใหมๆ กไดเกดขน โดยมรปแบบทหลากหลายและมพฒนาการทซบซอนมากขน ตามวตถประสงคและประเภทของเหยอทถกหลอกลวง โดยคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจทเกดขนและม ความเสยหายมหาศาล ไดแก ความผดเกยวกบสถาบนการเงน อาท คดธนาคารกรงเทพพาณชยการ (BBC) คดธนาคารมหานคร คดธนาคารกรงไทย ความผดเกยวกบหลกทรพย อาท คดนายสอง วชรศรโรจน คด TPIPL คดเกยวกบการซอขายหลกทรพยโดยใชขอมลวงใน ความผดเกยวกบการกยมเงนทเปนการฉอโกงประชาชน อาท การรวมลงทนในธรกจจดสรรวนพกผอน (แชรบลสเชอร) แชรลกโซทอาศยการเกงก าไรจากอตราแลกเปลยนเงนตรา แชรลอตเตอรร คดแชรลกโซขามชาต แชรเหมองทองค า แชรลกโซน าหอม คดประธานสหกรณจฬาฯ หลอกลวงสมาชกใหรวมลงทน และความผดเกยวกบการขายตรงหรอแชรลกโซทแอบแฝงในธรกจขายตรง อาท คดกรนเพลนเนต 108 คอรปอเรชน จ ากด คดแชรขาวสาร คดแชรลกโซขามชาต คดแชรยฟน บรษท เวลทเอเวอร จ ากด (ซนแสโชกน) เปนตน ซงมปญหาและอปสรรคในการบงคบใชกฎหมายหลายประการ กลาวคอ - คดความผดเกยวกบสถาบนการเงน จากรายงานของธนาคารแหงประเทศไทยตรวจพบวา ผลการด าเนนคดทประสบความส าเรจ จนท าใหผบรหารสถาบนการเงนถกจ าคกมจ านวนไมถง 10% ของจ านวนคดทงหมด มาจากหลายสาเหต เชน บทบญญตกฎหมายทก ากบควบคมสถาบนการเงนยงไมรดกมเพยงพอ การพบการกระท า

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

142

ความผดลาชา ปญหาการรวบรวมพยานหลกฐาน ปญหาการตความทางกฎหมายค าวา “ทจรต” ของนกกฎหมายยงไมตรงกน นอกจากนนพบวา ในการด าเนนคดในตลาดเงนยงมปญหาความรวมมอและการประสานงานระหวางบคลากรและหนวยงานทเกยวของทงภายในประเทศและระหวางประเทศ และปญหาการทบซอนของบทบาทภารกจและโครงสรางกระบวนการยตธรรมทบงคบใชกฎหมายอาชญากรรมทางเศรษฐกจ (วระชาต ศรบญมา, 2555, หนา 9) นอกจากนน สวนใหญแลวผกระท าความผดจะกระท า การฟอกเงน โดยการโอนเงนหรอโยกยายทรพยสนดวยวธการตางๆ ท าใหการด าเนนการยดหรออายดทรพยสนกระท าไดยากและตองใชกฎหมายวาดวยความรวมมอระหวางประเทศทางอาญา ซงมขอจ ากดวาจ าเปนตองมค าพพากษาถงทสดในคดกอนวาเปนผกระท าความผดจงจะด าเนนการรบทรพยสนในตางประเทศได - คดความผดเกยวกบหลกทรพยทเกยวกบการกระท าอนไมเปนธรรมในการซอขายหลกทรพย พบปญหาในการบงคบใชกฎหมายหลายประการ กลาวคอ มปญหาการพสจนความผด เนองจากบทบญญตในความผดเกยวกบการกระท าอนไมเปนธรรมในการซอขายหลกทรพยในเจตนาพเศษ อาทเชน องคประกอบความผดในมาตรา 243 จะตองเปนกรณทผใดโดยตนเองหรอรวมกบผอนท าการซอขายหลกทรพยในลกษณะตอเนองกน อนเปนผลท าใหการซอหรอขายหลกทรพยนนผดไปจากสภาพปกตของตลาด และมเจตนาพเศษคอ การกระท าดงกลาวไดกระท าไปเพอชกจงใหบคคลทวไปท าการซอหรอขายหลกทรพย จงเปนการยากทโจทกจะพสจนการกระท าของจ าเลยไดครบถวนวาเปนการกระท าทครบองคประกอบความผดตามทกฎหมายก าหนดตามหลกทวาโจทกเปนผมภาระ การพสจนใหเปนทพอใจแกศาลวาจ าเลยไดกระท าความผดจรง โดยเฉพาะ การพสจนในประเดนเรองความสมพนธของผกระท าผด การมสวนรวมรเหนหรอตกลงกนกระท าความผด มลเหตหรอแรงจงใจทมผลใหนกลงทนเขามาซอหรอขายหลกทรพย ความเปลยนแปลงหรอสภาพความผดปกตของตลาด นอกจากนน ผกระท าความผด สวนใหญเปนผทมความรความช านาญและมประสบการณเกยวกบการซอขายหลกทรพยในตลาดหลกทรพย รวมทงเปนผวางแผนและก าหนดกลไกราคาหลกทรพยและครอบครองพยานหลกฐานเกอบทงหมด จงยากในการแสวงหาพยานหลกฐาน สวนใหญมเพยงพยานแวดลอม อกทงกระบวนการในการซอขายหลกทรพยเปนเรองทางเทคนคทม

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

143

ความสลบซบซอนและยงพบปญหาการขาดความรวมมอระหวางหนวยงานบงคบใชกฎหมาย ท าใหการด าเนนคดเปนไปอยางลาชาและขาดความตอเนอง นอกจากนน การบงคบใชกฎหมายในความผดเกยวกบหลกทรพยกอนทจะมการแกไขพระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ฉบบท 5) พ.ศ. 2559 จะเนนดานการลงโทษทางอาญาเพยงดานเดยว ยงขาดมาตรการทางแพงหรอมาตรการอนเปนทางเลอก เพอใหเกดความยดหยนในการบงคบใชเพอลงโทษผกระท าความผด รวมทงขาดมาตรการทจะเยยวยาความเสยหายใหกบผทตกเปนเหยอจากการกระท าความผด - คดแชรลกโซหรอการฉอโกงประชาชน พบวา ในการด าเนนคดแชรลกโซทผานมามปญหาอปสรรคในหลายดาน ไดแก ปญหาดานตวบทกฎหมายทยงไมครอบคลมไปถงรปแบบการหลอกลวงรปแบบใหมๆ ปญหาเรองอตราโทษทยงนอยเมอเทยบกบความเสยหายและผลกระทบทเกดขน ปญหาการบงคบโทษกบนตบคคลทกระท าความผด ประกอบกบคดประเภทนมแนวโนมทกระท าในรปแบบของนตบคคลมากขน โดยการเปดบรษทบงหนาและการเชาสถานทประกอบการ กระท าในรปแบบขององคกรอาชญากรรม มการยกยายถายเททรพยสนโดยผานกระบวนการฟอกเงน และการใชเทคโนโลยในการกระท าความผดมากขน ท าใหยากตอการตดตามเงนและทรพยสน และพบปญหาดานการรวบรวมพยานหลกฐานและมปญหาความลาชาในการด าเนนคด เนองจากมผเสยหายเปนจ านวน (วระพงษ บญโญภาส และคณะ, 2549) - คดความผดตามกฎหมายขายตรง ในความผดฐานระดมเครอขายโดยมชอบหรอแชรลกโซทแอบแฝงการขายตรงทถกกฎหมาย แตท าแผนการตลาดทซบซอนเพอกระท าการฉอโกงประชาชน พบปญหาเกยวกบการสบสวนสอบสวนคดอาญาเพราะเปนความผดทางอาญาทมความซบซอน มการท าลายพยานหลกฐานอยางรวดเรว จ าเปนตองใชวธการสบสวนสอบสวนและรวบรวมพยานหลกฐานเปนพเศษและ การด าเนนการกบทรพยสนทเกยวกบการกระท าความผดไมสามารถท าไดอยางมประสทธภาพ เนองจากไมเขาขายเปนความผดมลฐานตามกฎหมายฟอกเงน จงท าใหไมสามารถบงคบเอากบทรพยสนของผกระท าความผดได

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

144

จากกรณศกษาดงกลาวจะตองใชกฎหมายหลายฉบบทงกฎหมายทก าหนดฐานความผดและกฎหมายพเศษอน ซงมความสมพนธกบกระบวนพจารณาความ มปญหาและขอจ ากดในการน ามาบงคบใชตามลกษณะ ขอบเขต และประเภทคด ภาครฐจงจ าเปนตองเขาไปด าเนนการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมทางเศรษฐกจ แตในปจจบนคด สวนใหญไมสามารถด าเนนคดอาญากบตวการส าคญหรอผบงการขององคกรได เนองมาจากการขาดพยานหลกฐานทครบถวนสมบรณและเพยงพอในการน าเขาสขนตอนของกระบวนการยตธรรม ขาดการรวบรวมพยานหลกฐานอยางมคณภาพ ซงจ าเปนตองใชวธและมาตรการพเศษในการสบสวนสอบสวนและมาตรการดานพยานหลกฐานททนสมยและมประสทธภาพ แตเนองจากกฎหมายสารบญญตทเกยวกบความผดอาญาทางเศรษฐกจและการเงนมหลายฉบบตามลกษณะและรปแบบของการกระท าความผด อาท พระราชบญญตธรกจสถาบนการเงน พ.ศ. 2551 พระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย พ.ศ. 2535 พระราชก าหนดการกยมเงนทเปนการฉอโกงประชาชน พ.ศ. 2527 พระราชบญญตขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. 2545 เมอมการกระท าความผดเกดขนการด าเนนคดและการใชอ านาจหนาทของเจาหนาท รฐตองเปนไปตามกฎหมาย วธสบญญต ซงปจจบนไมมกฎหมายวธสบญญตทใชเฉพาะกบคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน จงตองใชกฎหมายวธพจารณาความอาญาทมงบงคบใชกบคดอาญาทวไปไมสามารถบงคบใชกบลกษณะของคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนไดอยางมประสทธภาพ รวมถงพระราชบญญตการสอบสวนคดพ เศษ พ.ศ. 2547 พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการมสวนรวมในองคกรอาชญากรรมขามชาต พ.ศ. 2556 และพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ. 2542 ตางเปนกฎหมายทใชบงคบกบความผดหลายประเภทคด ไมไดมงใชบงคบกบคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนการเฉพาะ อกทงยงมมาตรการทจ าเปนตอการปองกนและปราบปรามความผดอกหลายประการ อาท เทคนคพเศษในการสบสวนสอบสวน มาตรการดานพยานหลกฐาน มาตรการดานทรพยสน มาตรการดานโทษกบผกระท าความผด รวมทงโทษส าหรบนตบคคลทควรถกบญญตไวในกฎหมายฉบบเดยวอยางเปนเอกภาพ

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

145

ดวยเหตผลดงกลาว จงน ามาสการศกษาเพอการจดท ากฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนกฎหมายตนแบบ (Model Law) ดานวธ บญญตเพอก าหนดโครงสรางและมาตรการทงในชนกอนการพจารณา ระหวางการพจารณาและหลงการพจารณา การจดท ากฎหมาย วธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบจะสงผลดตอบงคบใชกฎหมาย ทงนเพราะกฎหมายวธพจารณาคดตนแบบจะท าใหกฎหมายวธสบญญตมความเปนเอกภาพ สามารถแกไขปญหาการบงคบใชกฎหมายสารบญญตทก าหนดประเภทความผดทมอยเปนจ านวนมากและ มเนอหาและมาตรการพเศษในการสบสวนสอบสวนทแตกตางกน รวมทงสามารถสรางความชดเจนของการใชมาตรการพเศษในการสบสวนสอบสวน ดานพยานหลกฐาน ดานการพจารณาคดและการก าหนดโทษทไดบญญตใหเหมาะสมกบประเภทคดและลกษณะของความผด กฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบ จะเปนประโยชนอยางยงตอหนวยงานทเกยวของในการใชเปนกฎหมายกลางดานวธสบญญตและท าใหเกดความชอบธรรมในการใชอ านาจหนาทของพนกงานเจาหนาทในกระบวนการยตธรรมภายใตหลกสทธมนษยชน เปนการสรางกรอบกฎหมายและกระบวนการยตธรรมตามหลกธรรมภบาล การก าหนดกฎหมายวธพจารณาคดเปนการเฉพาะตามงานวจยน ถอเปนการสรางกลไกในรปแบบของกฎหมายทรองรบการปฏบตหนาทของพนกงานเจาหนาทใหเปนไปดวยความชอบธรรม มความโปรงใส สามารถตรวจสอบได การมกฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบจะท าใหการบงคบใชกฎหมายมประสทธภาพมากขน สามารถด าเนนการกบผกระท าความผดและลงโทษไดอยางเหมาะสม สงผลใหเปนความมนคงทางเศรษฐกจของประเทศ เกดความสงบสขและความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคมและความมนคงปลอดภยของประเทศโดยรวม และท าใหประเทศไทยมกฎหมายและมาตรการทสอดคลองกบหลกสากลและอนสญญาสหประชาชาตเพอตอตานอาชญากรรมขามชาตทจดตงในลกษณะองคกร ค.ศ. 2000 เพอรองรบความรวมมอระหวางประเทศและในกลมประเทศอาเซยน

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

146

วตถประสงคของการวจย (Research Objectives) การวจยมวตถประสงคเพอศกษาทบทวนหลก แนวคด ทฤษฎท เกยวของอาชญากรรมทางเศรษฐกจ ขอจ ากดในการบงคบใชกฎหมายวธสบญญตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาและกฎหมายอนทใชบงคบกบคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนของประเทศไทยในการด าเนนกระบวนพจารณาชนกอนพจารณาคด ระหวางพจารณาคดและหลงพจารณาคด เปรยบเทยบกบตางประเทศ เพอน าไปสการจดท ากฎหมายตนแบบวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนกฎหมายวธสบญญต เฉพาะทม โครงสรางและเนอหาครอบคลมถงมาตรการทมประสทธภาพและจ าเปนตอการปองกนและปราบปรามความผดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน

สมมตฐานการวจย การบงคบใชกฎหมายกบคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนในปจจบน ยงขาดประสทธภาพ ไมสามารถด าเนนคดกบผกระท าความผดได ท าใหเกดผลกระทบตอประชาชน ระบบเศรษฐกจและความมนคงของประเทศอยางมหาศาลและทวความรนแรง สาเหตมาจากความผดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนมรปแบบและวธการกระท าความผดทหลากหลายและซบซอน และไมมกฎหมายวธสบญญตเฉพาะ จงตองใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทมงบงคบใชกบคดอาญาทวไป นอกจากนนยงมกฎหมายสารบญญตทเกยวของอกหลายฉบบ แตละฉบบก าหนดลกษณะความผด การใชมาตรการสบสวนสอบสวน การแสวงหาและรวบรวมพยานหลกฐานและการบงคบโทษทแตกตางกน ท าใหขาดความชดเจนดานกฎหมายวธพจารณาความ ในการแกปญหาดงกลาวจ าเปนตองจดท ากฎหมาย วธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบเปนกฎหมายวธสบญญตเฉพาะ มโครงสรางการบงคบใชกฎหมายในชนกอนการพจารณาคด ระหวางการพจารณาคดและหลงการพจารณาคด จะสงผลใหการบงคบใชกฎหมายเปนไปในทศทางเดยวกนอยางมเอกภาพ มประสทธภาพและสอดคลองกบหลกสากล

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

147

จากสมมตฐานดงกลาวจงมงศกษาในประเดนของมาตรการทมประสทธภาพตอ การปองกนและปราบปรามอาชญากรรมทางเศรษฐกจในแตละขนตอนของกระบวนการยตธรรมและน าไปสการจดท ากฎหมายกฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบ

วธดาเนนการวจย (Research Methodology) งานวจยไดก าหนดวธด าเนนการวจยในการเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมล ใ ชว ธ ว จ ย เ ช งคณภาพ (Qualitative research) ประกอบดวย การวจ ย เอกสาร (Documentary Research) การสมภาษณเชงลก (In-depth interview) และการม สวนรวมออกแบบ, รวมออกแบบ (Participatory Design, Co-design) และการประชมรบฟงความเหน (Hearing) (สนย มลลกะมาลย, 2558) โดยน าขอมลทไดจากวธวทยากรวจยมาวเคราะหรวมกนเพอน าไปสการจดท ากฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบซงค าตอบของงานวจย ประชากร ประชากรในการสมภาษณเ ชงลก ประกอบดวย ผบ งคบการกองบงคบ การปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจ หรอผไดรบมอบหมาย อธบดกรมสอบสวนคดพเศษ หรอผไดรบมอบหมาย อธบดอยการส านกงานคดเศรษฐกจและทรพยากร หรอผไดรบมอบหมาย เลขาธการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการฟอกเงนหรอผไดรบมอบหมาย ประธานแผนกคดพาณชยและคดเศรษฐกจในศาลฎกาหรอผไดรบมอบหมายและผทรงคณวฒดานกฎหมายอาชญากรรมทางเศรษฐกจ จ านวน 2 คน รวมจ านวน 7 คน

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

148

ประชากรในการมสวนรวมออกแบบ ซงแบบออกเปน 2 กลม คอ กลมเฉพาะและกลมผสมกลมเฉพาะประกอบดวย บคคลทปฏบตหนาททเกยวของกบการบงคบใชกฎหมายและกระบวนยตธรรมในความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจใน 3 กลม คอ กลมผบงคบใชกฎหมาย ไดแก ผแทนส านกงานคดเศรษฐกจและทรพยากร ผแทนกอง บงคบการปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจ ผแทนกรมสอบสวนคดพเศษ ผแทนส านกงานปองกนและปราบปราม การฟอกเงน ผแทนศาลอาญา ผแทนอกรมราชทณฑ ผแทนกรมบงคบคด กลมหนวยงานดานเศรษฐกจ ไดแก ผแทนธนาคารแหงประเทศไทย ผแทนส านกงานปลดกระทรวงการคลงผแทนส านกงานเศรษฐกจการคลง ผแทนส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย และกลมภาคเอกชนและภาคเอกชน ไดแก ผแทนสมาคมธนาคารไทย ผแทนตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย ผแทนสภาทนายความ ผแทนสมาคมขายตรงไทย ผแทนส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคและนกวชาการ จ านวน 28 คน สวนกลมผสม ประกอบดวย ตวแทนของกลมผใชบงคบกฎหมาย กลมหนวยงานดานเศรษฐกจและภาคเอกชนและภาคประชาชน โดยผวจยไดน าประเดนทเปนสาระส าคญของโครงสรางกฎหมายท ง 9 ประเดนมาด า เนนกระบวนการม ส วน รวมออกแบบกฎหมาย (Participatory Design , Co-design) เพอใหผมสวนไดเสย (Stakeholders) ในการบงคบใชกฎหมายและผทตองปฏบตตามกฎหมายมารวมกนใหความเหนในลกษณะของการแสดงความคดเหนในสงทตองการจะใหมอยในรางกฎหมาย (สนย มลลกะมาลย และคณะ, 2558, หนา 89) และน าค าตอบทไดรบมาใชในการจดท ารางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. .... ประชากรในการประชมรบฟงความเหน เปนผทเคยใหขอมลจากการสมภาษณ เชงลกและจากการมสวนรวมในการออกแบบ รวมทงหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนเขารวมประชม ประกอบดวย กองบงคบการปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจ ส านกงานคดเศรษฐกจและทรพยากร ส านกงานอ ย ก ารส ง ส ด ส า น ก ง านศาลย ต ธ ร รม ส า น ก ง านค ณะกรรมการกฤษฎ ก า ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต กรมสอบสวนคดพเศษ

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

149

ส านกงานปองกนและปราบปรามการฟอกเงน ส านกงานเศรษฐกจการคล ง กระทรวงการคลง ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดทรพย ตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย กรมบงคบคด กรมคมประพฤต ส านกงานคมครองผบรโภค สภาทนายความ สมาคมธนาคารไทย สมาคมขายตรงไทย นกวชาการและผทรงคณวฒ จ านวน 60 คน

ขอคนพบของการวจย

จากการทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของและน าขอมลดงกลาว มาศกษาและวเคราะหตามวธด าเนนการวจยทไดก าหนดไว ท าใหไดขอคนพบทน าไป สค าตอบของงานวจยดงน

1) ขอจากดในการบงคบใชกฎหมายของประมวลกฎหมายวธพจารณา ความอาญาและกฎหมายอนทเกยวของ จากการวเคราะหปญหาการบงคบใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาและกฎหมายอนเกยวของกบคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พบวา ดวยแนวโนมรปแบบความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนมความซบซอนมากขน มการใชเทคโนโลยและเครองมอทางการเงนในการกระท าความผดและการฟอกเงนและกระท าในลกษณะองคกรอาชญากรรม ท าใหพบขอจ ากดในการบงคบใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาซงเปนกฎหมายทมงบงคบใชกบคดอาญาทวไปไมมมาตรการพเศษทเออตอการแสวงหาและรวบรวมพยานหลกฐานทจะน ามาบงคบใชกบอาญาทางเศรษฐกจและการเงนทมลกษณะเฉพาะไดอยางมประสทธภาพ และยงขาดมาตรการปองกนและสภาพบงคบดานโทษทเหมาะสมกบลกษณะความผด สวนการบงคบใชมาตรการทมอยในกฎหมายอนกยงมแตกตางกนในแตละขนตอนและยงมขอจ ากดหลายประการ กลาวคอ การบงคบใชพระราชบญญตการสอบสวนคดพเศษ พ.ศ. 2547 ซงเปนกฎหมายทก าหนดเทคนคการสบสวนสอบสวนคดพเศษ สามารถน ามาบงคบใชไดเฉพาะ

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

150

ในชนกอนการพจารณาคดเทานนและใชบงคบกบอาชญากรรมพเศษทเปนคดพเศษตามบญชทายพระราชบญญตทปจจบนมทงหมด 36 ฉบบ และคดพเศษตามมตคณะกรรมการ คดพเศษเทานน จงไมครอบคลมทกประเภทคดของอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทมกฎหมายสารบญญตก าหนดความผดไวเปนจ านวนมาก สวนพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการมสวนรวมในองคกรอาชญากรรมขามชาต พ.ศ. 2556 เปนกฎหมาย ทมลกษณะเปนทงกฎหมายสารบญญตและวธสบญญต ในฉบบเดยวกใชไดเฉพาะกบความผดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทเปนความผดฐานมสวนรวมในองคกรอาชญากรรมขามชาตเทานน กลาวคอ จะตองเปนการกระท าขององคกรอาชญากรรม ขามชาต ในความผดรายแรง ซงเปนความผดอาญาทกฎหมายก าหนดโทษจ าคกขนสงตงแตสปขนไปหรอโทษสถานทหนกกวานน ไมสามารถใชไดกบทกประเภทคดของอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนและพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ. 2542 เปนกฎหมายทมวตถประสงคเพอด าเนนการและจดการกบทรพยสนทเกยวกบการกระท าความผดในความผดมลฐานทกฎหมายก าหนดซงปจจบนมความผดมลฐานเพยง 25 ความผดมลเทานน จงยงไมครอบคลมอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทกประเภทคดเชนเดยวกน จงเหนไดวา กฎหมายแตละฉบบทน ามาใชบงคบในปจจบนตางเปนกฎหมายทมเนอหาและมาตรการพเศษทแตกตางกน ใชบงคบกบความผดหลายประเภทคด ไมไดมงบงคบเฉพาะคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ดวยเหตน การบงคบใชกฎหมายสารบญญตทมอยหลายฉบบตามลกษณะความผดใหมประสทธภาพ จ าเปนตองจดท ากฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนกฎหมายวธสบญญตเฉพาะ เพอวางแนวทางการบงคบใชกฎหมายและมาตรการพเศษใหเปนไปในทศทางเดยวกนอยางมเอกภาพ ท าใหเกดความชอบธรรมในการใชอ านาจหนาทของพนกงานเจาหนาทภายใตหลกสทธมนษยชน โดยกฎหมายตนแบบจะประกอบดวยบทบญญตทก าหนดมาตรการพเศษในการสบสวนสอบสวน การใชระบบการพจารณาคดทรวดเรวและเปนธรรม ตลอดจนการก าหนดโทษและมาตรการทเหมาะสมกบผกระท าความผด

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

151

2) มาตรการทมประสทธภาพและจาเปนตอการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน เพอนาไปส การกาหนดประเดนทเปนสาระสาคญของโครงสรางและเนอหากฎหมายตนแบบ จากการศกษาวเคราะหมาตรการทมประสทธภาพและจ าเปนตอการปองกนและปราบปรามการกระท าความผดทปรากฎในกฎหมายตางประเทศ ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร ประเทศเยอรมน และประเทศฝรงเศส และทปรากฎในอนสญญาระหวางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานอาชญากรรมทจดตงในลกษณะองคกร ค.ศ. 2000 (United Nations Convention against Transnational Organized Crime, 2000) ทประเทศไทยมพนธกรณ ทจะตองอนวตการกฎหมายในสวนทเกยวของใหสอดคลองกบขอบทในอนสญญา ท าใหไดประเดนทเปนสาระส าคญทน ามาใชเปนแนวทางในการจดท ากฎหมายตนแบบ โดยในแตละประเดนจะก าหนดไวใน 3 ขนตอนของกระบวนการยตธรรม ดงน

ก. กระบวนการด าเนนคดชนกอนการพจารณา ประกอบดวย มาตรการพเศษทจ าเปนและเปนเครองมอส าคญของพนกงานเจาหนาทในการสบสวนสอบสวนและรวมพยานหลกฐานทอาจกระทบตอสทธและเสรภาพของประชาชน ซงจะตองก าหนดขอบเขตการใชอ านาจไวในกฎหมายอยางชดเจน เพอควบคมการใชดลพนจของ เจาพนกงาน ใน 5 ประเดนคอ การคนตวบคคลหรอยานพาหนะ (Search) การดกฟงหรอการเขาถงขอมล (Wiretap) มาตรการอ าพราง (Undercover) การตอรองค ารบสารภาพ (Plea Bargaining) การกนตวผตองหาไวเปนพยาน ข. กระบวนการด าเนนคดชนระหวางการพจารณาคด ทก าหนดใหน าหลกการของระบบไตสวน (Inquisitorial System) มาใชในการพจารณาคด โดยเนนบทบาทศาลในการคนหาความจรงในคดอยางเปนอสระ เพอใหเกดความเปนธรรมและความรวดเรวในการพจารณาคด

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

152

ค. กระบวนการด าเนนคด ชนหลงการพจารณาคด ประกอบดวย มาตรการดานโทษทเหมาะสมกบผกระท าความผด ลกษณะคดและประโยชนทไดรบจากการกระท าความผดและก าหนดมาตรการทเหมาะสมกบผกระท าความผดทเปนนตบคคลและผแทนนตบคคล 3 ประเดน คอ ระบบวนปรบ (Day Fine System) การรบทรพยตามมลคา (Value Confiscation) การคมประพฤตนตบคคล (Corporate Probation) มาตรการทง 9 ประเดนสวนใหญเปนมาตรการทไมมในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เวนแตประเดนเรองการคนตวบคคลทมบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา แตยงขาดความชดเจนเกยวกบขอบเขตและวธการคนตวบคคล จงน ามาก าหนดเปนประเดนเพอศกษาแนวทาง การขยายขอบเขตการคนและก าหนดหลกเกณฑการคนตวบคคลทไมใชผตองหาหรอไมใชผถกจบและบญญตใหอ านาจคนยานพาหนะ ซงไมมในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา และแมวามาตรการในบางประเดนจะสามารถน ามาใชบงคบกบคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนภายใตกฎหมายอน ทเกยวของไดอยแลว แตกเปนเพยงการน ามาใชบงคบไดเฉพาะความผดบางประเภทคดทเขาตามเงอนไข ทกฎหมายแตละเรองก าหนดไวเทานน ไมครอบคลมคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทกประเภทคด และกฎหมายแตละฉบบทกลาวมาสามารถน ามาตรการพเศษมาใชไดเพยงในชนการสบสวนสอบสวนเทานน ไมรวมถงชนระหวางการพจารณาคดและหลงการพจารณาคด 3) รางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. .... จากขอคนพบของงานวจยในขอ 1) และ 2) ดงทไดกลาวมา จงน ามาสการจดท ากฎหมายตนแบบวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนของประเทศไทย กฎหมายตนแบบ หรอ Model Law หมายถง กฎหมายทก าหนดกรอบวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน เพอการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมทางเศรษฐกจทจะเปนค าตอบในงานวจยน โดยมหลกการและเหตผลในการตรากฎหมาย คอ เนองจากคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนมลกษณะพเศษแตกตางจากคดอาญาทวไป มการใชเทคโนโลยเปนเครองมอในการกระท าความผดและปกปดหรอท าลายพยานหลกฐานและกระท าในลกษณะองคกร ประกอบกบมกฎหมายสารบญญตท

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

153

ก าหนดความผดอาญาไวเปนจ านวนมาก และมกฎหมายทใชบงคบหลายฉบบ แตละฉบบมเนอหาและมาตรการทแตกตางกนตามประเภทคดและเจตนารมณของกฎหมาย ดงนน เพอวางแนวทางการบงคบใชกฎหมายสารบญญต ใหเปนไปในทศทางเดยวกนอยางมเอกภาพและเหมาะสมกบประเภทคด สมควรมกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนโดยเฉพาะ ก าหนดประเภทคด มาตรการพเศษในการสบสวน การสอบสวน การพจารณาคด ตลอดจนการบงคบโทษและมาตรการทเหมาะสมกบผกระท าความผด เพอใหการปองกนและปราบปรามความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนไปอยางมประสทธภาพและสอดคลองกบมาตรฐานสากล จงจ าเปนตองตราพระราชบญญตน รางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. .... ทไดจดท าขน ประกอบดวยบทบญญตจ านวน 21 มาตรา แบงออกเปน 5 หมวด 3 สวนและบทเฉพาะกาล ดงน หมวด 1 การสบสวน (รางมาตรา 6 - รางมาตรา 9) หมวด 2 การสอบสวน (รางมาตรา 10 - รางมาตรา 12) หมวด 3 การพจารณาคดในศาลชนตน (รางมาตรา 13) หมวด 4 อทธรณและฎกา (รางมาตรา 14) หมวด 5 การบงคบโทษ สวนท 1 การก าหนดโทษปรบ (รางมาตรา 15) สวนท 2 การรบทรพย (รางมาตรา 16 - รางมาตรา 17) สวนท 3 มาตรการส าหรบนตบคคลและผแทน (รางมาตรา 18 - รางมาตรา 20 และบทเฉพาะกาล (รางมาตรา 21) มบนทกหลกการและเหตผลประกอบรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. ... . และรายละเอยดแตละมาตรา ดงน

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

154

บนทกหลกการและเหตผลประกอบราง

พระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. .... หลกการ

ใหมกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน เหตผล

เนองจากคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนมลกษณะพเศษแตกตางจากคดอาญาทวไป มการใชเทคโนโลยเปนเครองมอในการกระท าความผดและปกปดหรอท าลายพยานหลกฐานและกระท าในลกษณะองคกร ประกอบกบมกฎหมายสารบญญตทก าหนดความผดอาญาไวเปนจ านวนมากและมกฎหมายทใชบงคบหลายฉบบ แตละฉบบมเนอหาและมาตรการทแตกตางกนตามประเภทคดและเจตนารมณของกฎหมาย ดงนน เพอวางแนวทางการบงคบใชกฎหมายสารบญญตใหเปนไปในทศทางเดยวกนอยางมเอกภาพและเหมาะสมกบประเภทคด สมควรมกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ก าหนดประเภทคด มาตรการพเศษในการสบสวน การสอบสวน การพจารณาคด ตลอดจนการบงคบโทษและมาตรการทเหมาะสมกบผกระท าความผด เพอใหการปองกนและปราบปรามความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนไปอยางมประสทธภาพและสอดคลองกบมาตรฐานสากล จงจ าเปนตองตราพระราชบญญต

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

155

รางพระราชบญญต

วธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. ....

สมเดจพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ บดนทรเทพยวรางกร ใหไว ณ วนท ... พ.ศ. ….

เปนปท 2 ในรชกาลปจจบน สมเดจพระเจาอย หวมหาวชราลงกรณ บดนทรเทพยวรางกร มพระราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยท เปนการสมควรมกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พระราชบญญตนมบทบญญตบางประการเกยวกบการจ ากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 26 ประกอบกบมาตรา 28 มาตรา 29 มาตรา 32 มาตรา 33 และมาตรา 36 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย บญญตใหกระท าไดโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย

จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบญญตขนไวโดยค าแนะน าและยนยอมของสภานตบญญตแหงชาต ดงตอไปน มาตรา 1 พระราชบญญตนเรยกวา“พระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. ....” มาตรา 2 พระราชบญญตนใหใชบงคบเมอพนก าหนดหนงรอยแปดสบวน นบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป มาตรา 3 บทบญญตหรอวธพจารณาใดซงพระราชบญญตนมไดบญญตไวโดยเฉพาะใหน าบทบญญตหรอวธพจารณาแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายวาดวยการจดตงศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว กฎหมายวาดวยการจดตงศาลแขวงและวธพจารณาความอาญาในศาลแขวง หรอกฎหมายวาดวยธรรมนญศาลทหาร มาใชบงคบเทาทไมขดหรอแยงกบพระราชบญญตน

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

156

มาตรา 4 ในพระราชบญญตน

“คดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน” หมายความวา ความผดอาญาตามทก าหนดในกฎกระทรวง ไมวาจะมขอหาความผดอนรวมอยดวยหรอไมกตาม “การอ าพราง” หมายความวา การแทรกซมหรอฝงตวเขาไปในองคกรหรอกลมคนใดหรอการด าเนนการทงหลายเพอปดบงสถานะหรอวตถประสงคของการด าเนนการโดยลวงผอนใหเขาใจไปในทางอน หรอเพอมใหรความจรงเกยวกบการปฏบตหนาทของเจาหนาทรฐ “พนกงานสอบสวน” หมายความวา พนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา หรอพนกงานสอบสวนคดพเศษตามกฎหมายวาดวยการสอบสวนคดพเศษ หรอพนกงานอยการตามกฎหมายวาดวยองคกรอยการและพนกงานอยการ หรอพนกงานสอบสวนตามกฎหมายอน “พ น ก ง า น เ จ า หน า ท ” หมา ย คว า ม ว า ผ ซ ง อ ย ก า รส ง ส ด หรอรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมหรอผบญชาการต ารวจแหงชาต แตงตงใหปฏบตการตามพระราชบญญตน มาตรา 5 ใหประธานศาลฎกา อยการสงสด รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมและผบญชาการต ารวจแหงชาตรกษาการตามพระราชบญญตน โดยใหประธานศาลฎกามอ านาจออกระเบยบ ทประชมใหญศาลฎกาและขอบงคบประธานศาลฎกา อยการสงสด รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมและผบญชาการต ารวจแหงชาต มอ านาจออกกฎกระทรวงเพอปฏบตการตามพระราชบญญตน ทงน ในสวนทเกยวกบอ านาจหนาทของตน กฎกระทรวง ระเบยบหรอขอบงคบนน เมอไดประกาศในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

157

หมวด 1

การสบสวน

มาตรา 6 เพอประโยชนในการสบสวนใหพนกงานเจาหนาทมอ านาจดงตอไปนดวย

(1) เขาไปในเคหสถาน หรอสถานทใดๆ เพอตรวจคน เมอมเหตสงสยตามสมควรวามบคคลทมเหตสงสยวากระท าความผดทเปนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนหลบซอนอย หรอมทรพยสนซงมไวเปนความผด หรอไดมาโดยการกระท าความผด หรอไดใชหรอจะใชในการกระท าความผด หรอซงอาจใชเปนพยานหลกฐานได ประกอบกบมเหตอนควรเชอวาเนองจากการเนนชากวาจะเอาหมายคนมาไดบคคลนนจะหลบหนไป หรอทรพยสนนนจะถกโยกยาย ซกซอน ท าลาย หรอท าใหเปล ยนสภาพไป จากเดม

(2) คนบคคล หรอยานพาหนะทมเหตสงสยตามสมควรวามทรพยสนซงมไวเปนความผดหรอไดมาโดยการกระท าความผด หรอไดใชหรอจะใชในการกระท าความผดทเปนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน หรอซงอาจใชเปนพยานหลกฐานไดซกซอนอย หรอเปนการกระท าเพอตรวจคนหรอเพอประโยชนในการตดตาม ตรวจสอบ หรอยดหรออายดทรพยสน หรอพยานหลกฐาน

(3) มหนงสอเรยกบคคลใดมาใหถอยค า หรอชแจงขอเทจจรง หรอท าค าชแจงเปนหนงสอ หรอใหสงเอกสารหรอหลกฐานใดเพอตรวจสอบหรอเพอประกอบการพจารณา

(4) ยด หรออายดทรพยสนทคนพบ หรอทสงมาดงกลาวไวใน (1) (2) และ (3) เฉพาะการใชอ านาจตามวรรคหนง (1) นอกจากพนกงานเจาหนาทตอง

ด าเนนการเกยวกบวธการคนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาแลว ใหพนกงานเจาหนาทแสดงความบรสทธกอนการเขาคน รายงานเหตผลและผลการตรวจคนเปนหนงสอตอผบงคบบญชาเหนอขนไป และบนทกเหตสงสยตามสมควรและเหตอนควรเชอทท าใหสามารถเขาคนไดเปนหนงสอใหไวแกผครอบครองเคหสถานหรอสถานทคน แตถาไมมผครอบครองอย ณ ทนน ใหพนกงานเจาหนาทสงมอบส าเนาหนงสอนน

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

158

ใหแกผครอบครองดงกลาวในทนททกระท าได และหากเปนการคนในเวลากลางคน จะตองมขาราชการอยการชน 3 ขนไปหรอขาราชการพลเรอนตงแตระดบช านาญการ ขนไป หรอขาราชการต ารวจต าแหนงตงแตสารวตรหรอเทยบเทาขนไป เปนหวหนาในการด าเนนการ ใหพนกงานเจาหนาทผเปนหวหนาในการเขาคนสงส าเนาบนทกเหตอนควรเชอตามวรรคสองและส าเนาบนทกการตรวจคนและบญชทรพยทยดหรออายดตอศาลจงหวดทมอ านาจเหนอทองททท าการคน หรอศาลอาญาในเขตกรงเทพมหานครภายในสสบแปดชวโมงหลงจากสนสดการตรวจคนเพอเปนหลกฐาน

มาตรา 7 ในกรณทมเหตอนควรเชอวา เอกสารหรอขอมลขาวสารซงสงทางไปรษณย โทรเลข โทรศพท โทรสาร คอมพวเตอร เครองมอ หรออปกรณในการสอสาร สออเลกทรอนกส หรอสอทางเทคโนโลยใด ถกใชหรออาจถกใช เพอใหไดรบประโยชนจากการกระท าความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พนกงานเจาหนาท ซงไดรบอนมตจากอยการสงสด รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม ผบญชาการต ารวจแหงชาต หรอผซงไดรบมอบหมาย แลวแตกรณ อาจยนค าขอฝายเดยวตออธบดผพพากษาศาลอาญาเพอมค าสงอนญาตใหไดมาซงเอกสารหรอขอมลขาวสารดงกลาวกได

การอนญาตตามวรรคหนง ใหพจารณาผลกระทบตอสทธสวนบคคลหรอสทธอนใดประกอบเหตผลและความจ าเปนดงตอไปน

(1) มเหตอนควรเชอวามการกระท าความผดหรอจะมการกระท าความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน

(2) มเหตอนควรเชอวาจะไดขอมลขาวสารเกยวกบการกระท าความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนจากการเขาถงขอมลขาวสารดงกลาว

(3) ไมอาจใชวธการอนใดทเหมาะสมหรอมประสทธภาพมากกวาได การอนญาตตามวรรคหนง ใหอธบดผพพากษาศาลอาญาสงอนญาตได

คราวละไมเกนเกาสบวน โดยก าหนดเงอนไขใดๆ กได และใหผทเกยวของกบขอมลขาวสารในสงทสอสารตามค าสงดงกลาวจะตองใหความรวมมอเพอใหเปนไปตามความในมาตราน ภายหลงทมค าสงอนญาต หากปรากฏขอเทจจรงวาเหตผลความจ าเปนไมเปนไป

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

159

ตามทระบหรอพฤตการณเปลยนแปลงไป อธบดผพพากษาศาลอาญาอาจเปลยนแปลงค าสงอนญาตหรอขยายระยะเวลาอนญาตไดตามทเหนสมควร เมอพนกงานเจาหนาทไดด าเนนการตามทไดรบอนญาตแลว ใหรายงานการด าเนนการใหอธบดผพพากษาศาลอาญาทราบ บรรดาขอมลทไดมาตามวรรคหนง ใหเกบรกษาเฉพาะขอมลขาวสารเกยวกบการกระท าความผดซงไดรบอนญาตตามวรรคหนงและใหใชประโยชนในการสบสวน หรอใชเปนพยานหลกฐานเฉพาะในการด าเนนคดดงกลาวเทานน สวนขอมลขาวสารอนใหท าลายเสยทงสน มาตรา 8 ในกรณจ าเปนและเพอประโยชนในการสบสวนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ใหอยการสงสด รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม ผบญชาการต ารวจแหงชาต หรอผซงไดรบมอบหมาย แลวแตกรณ มอบหมายใหบคคลใดจดท าเอกสารหรอหลกฐานใดขนหรอปฏบตการอ าพราง ในกรณจ าเปนเรงดวนและมเหตอนสมควร ใหพนกงานเจาหนาทมอ านาจใหบคคลใดปฏบตการอ าพรางเพอประโยชนในการสบสวนไปกอน แลวรายงานใหผมอ านาจอนญาตตามวรรคหนงทราบโดยเรว การอนญาตและการอ าพรางตามวรรคหนง รวมทงการด าเนนการตามวรรคสองใหเปนไปตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทก าหนดในกฎกระทรวง ทงนในกฎกระทรวงดงกลาวอยางนอยตองมมาตรการควบคมและตรวจสอบการใชอ านาจดวย การจดท าเอกสารหรอหลกฐานใด หรอการปฏบตการอ าพรางตามวรรคหนง ใหถอวาเปนการกระท าโดยชอบดวยกฎหมาย การกระท าและพยานหลกฐานทไดมาจากการอ าพรางตามมาตรานใหรบฟงเปนพยานหลกฐานได มาตรา 9 ในกรณมความจ าเปนตองจดท าเอกสารหรอหลกฐานใดขนเพอประโยชนในการสบสวน ใหอยการสงสด รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม ผบญชาการต ารวจแหงชาต หรอผซงไดรบมอบหมาย แลวแตกรณ แจงไปยงหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนเพอขอใหด าเนนการจดท าเอกสารหรอหลกฐานดงกลาวและใหหนวยงานทไดรบแจงปฏบตตามค าขอดงกลาว

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

160

เอกสาร หลกฐานทไดมาตามวรรคหนงใหน าไปใชเทาทจ าเปนเพอวตถประสงคในการสบสวนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน

หมวด 2

การสอบสวน

มาตรา 10 ในระหวางการสอบสวนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนหากผตองหาใหขอมลเองโดยสมครใจตอพนกงานสอบสวน ซงเปนขอมลทส าคญและเปนประโยชนในการด าเนนคดตอผกระท าความผดและสามารถใชเปนพยานหลกฐานได พนกงานสอบสวนอาจพจารณากนผตองหาซงไดรวมกระท าผดดวยกนคนใดคนหนงเปนพยานได และใหพนกงานสอบสวนบนทกขอมลดงกลาวไวในส านวนการสอบสวนแลวเสนอส านวนการสอบสวนตออยการสงสด ในการพจารณากนตวผตองหาไวเปนพยานตามวรรคหนง พนกงานสอบสวนจะตองพจารณาดวยความรอบคอบ ประกอบดวยหลกเกณฑดงน

(1) ผตองหาทจะกนเปนพยานไมใชตวการส าคญ (2) ถาไมกนผตองหาเปนพยานแลว พยานหลกฐานทมอยไมเพยงพอใน

การด าเนนคดและไมอาจแสวงหาพยานหลกฐานอนใดไดอก (3) ผทจะถกกนเปนพยานใหการเปนประโยชนแกการสอบสวนและ

สามารถไปเบกความในชนศาลได ถาอยการสงสดเหนวาขอมลทไดรบจากผตองหาตามวรรคหนง เปนขอมลทส าคญและเปนประโยชนตอการด าเนนคด ใหอยการสงสดมอ านาจใชดลพนจออกค าสง ไมฟองผตองหานนทกขอหาหรอบางขอหากได ในกรณทมการฟองคดแลว หากขอมลดงกลาวในวรรคหนงไดกระท าในระหวางการพจารณาคดของศาล ใหอยการสงสดมอ านาจออกค าสงถอนฟอง ถอนอทธรณ ถอนฎกา หรอไมอทธรณ ไมฎกา ในความผดนนทงหมดหรอบางสวน แลวแตกรณ ทงน ภายใตบงคบของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

161

มาตรา 11 ในคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ถาศาลเหนวาผกระท าความผดผใดไดใหขอมลทส าคญและเปนประโยชนในการปราบปรามการกระท าความผดตอพนกงานเจาหนาทหรอพนกงานสอบสวน ศาลจะลงโทษผนนนอยกวาอตราโทษขนต าทก าหนดไวส าหรบความผดนนกได

มาตรา 12 เพอประโยชนในการประสานการปฏบตงานปองกนและปราบปราม การกระท าความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ใหอยการสงสด รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม ผบญชาการต ารวจแหงชาตและหวหนาหนวยงานของรฐทเกยวของตกลงกนเกยวกบการปฏบตหนาทในคดระหวางหนวยงานของรฐทเกยวของกบการสบสวนและสอบสวนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน

หมวด 3 วธพจารณาคดในศาลชนตน

มาตรา 13 วธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนใหใชระบบ ไตสวนและเปนไปโดยรวดเรวตามทก าหนดไวในกฎหมายวาดวยการด าเนนกระบวนพจารณาโดยใชระบบไตสวน

หมวด 4 อทธรณและฎกา

มาตรา 14 การพจารณาและการชขาดตดสนคดของศาลอทธรณหรอศาลฎกาใหน าประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาวาดวยการพจารณาและการชขาดตดสนคดในชนอทธรณและฎกามาใชบงคบโดยอนโลม

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

162

หมวด 5

การบงคบโทษ

สวนท 1 การก าหนดโทษปรบ

มาตรา 15 ในกรณทศาลมค าพพากษาใหลงโทษปรบ ใหศาลใชดลพนจในการก าหนดโทษปรบแกจ าเลยใหเหมาะสมกบลกษณะแหงขอหา สภาพความผดและสถานะของจ าเลย โดยพจารณาจากขอเทจจรงถงลกษณะและความรายแรงของการกระท าความผด ผลประโยชนทจ าเลยไดรบจากการกระท าความผด ความสญเสยทางการเงนของผอนอนเนองมาจากความผด แรงจงใจในการกระท าความผด ฐานะทางเศรษฐกจของจ าเลย รายไดและความสามารถในการหารายได รวมถงแหลงเงนไดของจ าเลย ทงน ใหเปนไปตามค าแนะน าของประธานศาลฎกาก าหนด

สวนท 2 การรบทรพยสน

มาตรา 16 การรบทรพยสนในคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ไมวาโจทกจะมค าขอหรอไมกตาม นอกจากศาลจะมอ านาจรบทรพยสนตามกฎหมายทบญญตไวโดยเฉพาะแลว ใหศาลมอ านาจสงใหรบทรพยสนดงตอไปนดวย เวนแตเปนทรพยสนของผอนซงมไดรเหนเปนใจดวยในการกระท าความผด

(1) ทรพยสนทบคคลไดใชหรอมไวเพอใชในการกระท าความผด (2) ทรพยสนหรอประโยชนอนอาจค านวณเปนราคาเงนไดทบคคลไดมา

จากการกระท าความผด หรอจากการเปนผใช ผสนบสนน หรอผโฆษณาหรอประกาศใหผอนกระท าความผด

(1) ทรพยสนหรอประโยชนอนอาจค านวณเปนราคาเงนไดทบคคลไดมาจากการจ าหนาย จาย โอน ดวยประการใดๆ ซงทรพยสนหรอประโยชนตาม (1) หรอ (2)

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

163

(2) ดอกผลหรอประโยชนอนใดอนเกดจากทรพยสนหรอประโยชนตาม

(1) (2) หรอ (3) ในการทศาลจะมค าส ง รบทรพยสนตาม (1) ใหศาลวนจฉยตามควรแกพฤตการณและความรายแรงแหงการกระท าความผด รวมทงโอกาสทจะน าทรพยสนนนไปใชในการกระท าความผดอก มาตรา 17 ในการพพากษาคดหรอภายหลงจากนน ถาความปรากฏแกศาลเอง หรอความปรากฏตามค าขอของโจทกวา ทรพยสนทไดมาจากการกระท าความผดทศาลจะสงรบหรอไดสงรบ โดยสภาพไมสามารถสงมอบได สญหาย หรอไมสามารถตดตามเอาคนไดไมวาดวยเหตใด หรอไดมการน าสงนนไปรวมเขากบทรพยสนอนหรอไดมการจ าหนาย จาย โอนสงนน หรอการตดตามเอาคนจะกระท าไดโดยยากเกนสมควร หรอมเหตสมควรประการอน ศาลอาจก าหนดมลคาของสงนน โดยค านงถงราคาทองตลาดในวนทศาลม ค าพพากษาหรอค าสง และสงใหผมหนาทตองสงสงทศาลสงรบช าระเปนเงนแทนตามมลคาดงกลาวภายในเวลาทศาลก าหนด การก าหนดมลคาตามวรรคหนงในกรณทมการน าไปรวมเขากบทรพยสนอน หรอในกรณมลคาของทรพยสนทไดมาแทนต ากวาราคาทองตลาดของสงทศาลส งรบในวนทมการจ าหนาย จาย โอนสงนน ใหศาลก าหนดโดยค านงถงสดสวนของทรพยสนทมการรวมเขาดวยกนนน หรอมลคาของทรพยสนทไดมาแทนสงนนแลวแตกรณ ในการสงใหบคคลช าระเงนตามวรรคหนง ศาลจะก าหนดใหผนนช าระเงนทงหมดในคราวเดยวหรอจะใหผอนช าระกได โดยค านงถงความเหมาะสมและเปนธรรมแกกรณ และถาผนนไมช าระหรอช าระไมครบถวนตามจ านวนและภายในระยะเวลาทศาลก าหนด ตองเสยดอกเบยในระหวางเวลาผดนดตามอตราทกฎหมายก าหนด และใหศาล มอ านาจสงใหบงคบคดเอาแกทรพยสนอนของบคคลนนไดไมเกนจ านวนเงนทยงคางช าระ

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

164

สวนท 3

มาตรการส าหรบนตบคคลและผแทน มาตรา 18 ในกรณทผกระท าความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนนตบคคล เมอศาลพพากษาวามความผด ศาลอาจก าหนดเงอนไขเพอคมความประพฤตของนตบคคล โดยภายในระยะเวลาทศาลก าหนดแตตองไมเกนหาปนบแตวนทศาลพพากษากได การก าหนดเงอนไขเพอคมความประพฤตนตบคคลตามวรรคหน ง ใหศาลพจารณาตามความเหมาะสมของสภาพแหงขอหา สภาพกจการ และคณลกษณะของนตบคคล โดยอาจก าหนดเงอนไขขอเดยวหรอหลายขอตามควรแกกรณได ดงตอไปน

(1) การก าหนดใหนตบคคลอยภายใตการก ากบดแลของศาลตามเงอนไขทก าหนด

(2) ใหนตบ คคลรายงานสภาพกจการและการเง นตอพนกงาน คมประพฤต

(3) ใหนตบคคลท างานบรการสงคม (4) ใหนตบคคลแกไขหรอบรรเทาความเสยหายจากการกระท าความผด (5) ใหปรบปรงโครงสรางในการบรหารงานของนตบคคล (6) ป ดสถานประกอบกา รท ง หมดห รอส วน ใดส วนหน ง ขอ ง

สถานประกอบการทนตบคคลใชเพอกระท าความผดเปนการถาวร หรอมก าหนดระยะเวลา

(7) ออกค าสงหามนตบคคลเขาท าสญญากบหนวยงานรฐเปนการถาวรหรอมก าหนดระยะเวลา

(8) เงอนไขอนๆ ตามทศาลเหนสมควรก าหนดเพ อแก ไข ฟนฟ หรอปองกนมใหนตบคคลนนกระท าความผดขนอก มาตรา 19 ในกรณทผกระท าความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนนตบคคล เมอศาลพพากษาวามความผด ไมวาจะมค าขอหรอไม ศาลอาจน าวธการเพอความปลอดภยตามมาตรา 39 (5) แหงประมวลกฎหมายอาญามาใชบงคบโดยอนโลม

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

165

มาตรา 20 ในกรณทผกระท าความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนเปนนตบคคลและศาลไดพพากษาใหกรรมการ หรอผจดการ หรอบคคลใดซงรบผดชอบในการด าเนนงานของนตบคคลตองรบผดรวมกบนตบคคล ใหน าความในมาตรา 18 และมาตรา 19 มาบงคบใชโดยอนโลม

บทเฉพาะกาล

มาตรา 21 บรรดาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ไดยนฟองไวกอนวนทพระราชบญญตน ใ ชบ งคบ ใหบ งคบตามกฎหมายซ ง ใชอย ในวนกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบจนกวาคดนนจะถงทสด ผรบสนองพระบรมราชโองการ นายกรฐมนตร

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

166

ขอเสนอแนะ รางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน

พ.ศ. .... ทไดจดท าขนน หากจะน าไปใชประโยชนอยางเปนรปธรรม เพอใหเกดประสทธภาพและประสทธผลในการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนของประเทศไทย มขอเสนอแนะดงน 1. แนวทางการนาผลการวจยไปใชประโยชน การจดท ากฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบ โดยการยกรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. .... จะท าใหมตนแบบในการตรากฎหมายกลางดานวธสบญญตทมความเปนเอกภาพ สามารถแกไขปญหาการบงคบใชกฎหมายและสรางความชดเจนของการใชมาตรการพเศษในการสบสวนสอบสวน ดานพยานหลกฐาน การด าเนนการกบทรพยสน สภาพบงคบเรองโทษและมาตรการทน ามาใชใหเหมาะสมกบประเภทคดและลกษณะของความผด ซงจะเปนประโยชนอยางยงตอหนวยงานบงคบใชกฎหมายและหนวยงานอนทเกยวของ เพราะเปนกลไกในรปแบบของกฎหมายทรองรบการปฏบตหนาทของพนกงานเจาหนาทท าใหการด าเนนกระบวนการยตธรรมเปนไปดวยความชอบธรรมภายใตหลก นตธรรม มความโปรงใสและตรวจสอบได ดงนน เพอใหรางกฎหมายตนแบบทไดจดท าขน สามารถน าไปใชประโยชนอยางเปนรปธรรม รฐบาลหรอหนวยงานทเกยวของควรผลกดนรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. ... . โดยการเสนอเขาสการพจารณาของคณะรฐมนตรเพอใหความเหนชอบและเขาสกระบวนการตรากฎหมายตามล าดบชนตอไป

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

167

2. ขอเสนอแนะดานกฎหมาย

(1) การตรากฎหมายลาดบรอง เมอรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. .... มผลเปนกฎหมายโดยการประกาศในราชกจจานเบกษาแลว จะมผลใชบงคบเมอพนก าหนดหนงรอยแปดสบวนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไปตามความในมาตรา 2 หนวยงานรฐและผรกษาการตามกฎหมาย กลาวคอ ประธานศาลฎกา อยการสงสด รฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมและผบญชาการต ารวจแหงชาตมหนาทด าเนนการหรอปฏบตการใหเปนไปตามพระราชบญญตฯ ตองด าเนนการ ตรากฎหมายล าดบรองจ านวน 3 ฉบบ จงมขอเสนอแนะเกยวกบการตรากฎหมายล าดบรองดงน (ก) กฎกระทรวงวาดวยการก าหนดความผดอาญาตามกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. ... . อาศยอ านาจตามความในมาตรา 4 และมาตรา 5 แหงรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนฯ เพอก าหนดความผดอาญาทเปนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน โดยในเบองตนมขอเสนอแนะวาควรพจารณาวาตองเปนการกระท าความผดอาญาทมวตถประสงคเพอไดมาซงผลประโยชนทางการเงน ทรพยสน หรอผลประโยชนทางวตถอยางอน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออมและพจารณาจากกฎหมายทอยภายใตการบงคบใชของหนวยงานทเกยวของโดยตรง ไดแก กองบงคบการปราบปรามการกระท าความผดเกยวกบอาชญากรรมทางเศรษฐกจ กรมสอบสวนคดพเศษ ส านกงานคดเศรษฐกจและทรพยากร ส านกงานอยการสงสด ส านกงานปองกนและปราบปรามการฟอกเงน และตองก าหนดรายละเอยดของความผดในมาตราทเกยวของดวย เนองจากความผดในกฎหมายสารบญญตแตละฉบบไมเขาขายเปนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทกฐานความผด ตวอยางในการก าหนดประเภทคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน อาทเชน คดความผดเกยวกบกรรมการผจดการหรอผมอ านาจในการจดการกระท าทจรตตามพระราชบญญตธรกจสถาบนการเงน พ.ศ. 2551 ความผดเกยวกบ การกระท าอนไมเปนธรรมเกยวกบการซอขายหลกทรพยตามพระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย พ.ศ. 2535 ความผดฐานกยมเงนทเปนการฉอโกงประชาชนตาม

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

168

พระราชก าหนดการกยมเงนทเปนการฉอโกงประชาชน พ.ศ. 2527 ความผดเกยวกบการระดมเครอขายโดยมชอบตามพระราชบญญตขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. 2545 และความผดฐานฟอกเงนตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ. 2542 (ข) กฎกระทรวงวาดวยการจดท าเอกสาร หลกฐาน และการปฏบตการอ าพรางเพอการสบสวนความผดตามกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. .... อาศยอ านาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา 8 แหงรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนฯ เหนวากฎกระทรวงดงกลาวควรก าหนดรายละเอยดทเปนสาระส าคญ ดงน

- ก าหนดก าหนดค านยามค าวา “ผขออนญาต”“ผมอ านาจอนญาต” และ “เอกสารหรอหลกฐาน”

- ก าหนดใหการปฏบตทกขนตอนเปนเรองลบ - ก าหนดหลกเกณฑ วธการและเงอนไขการขออนญาตและ

การอนญาต - ก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการด าเนนการตางๆ

ในการจดท าเอกสารหรอหลกฐาน หรอการอ าพรางเขาในองคกรหรอกลมคนใด - ก าหนดหลกเกณฑและวธการในกรณทผปฏบตการอ าพราง

จ าเปนตองกระท าการใดอนเปนการละเมดตอกฎหมาย - ก าหนดรายละเอยดแนวทางการขอความรวมมอจาก

หนวยงานภาครฐและเอกชนในการจดท าเอกสารหรอหลกฐานเพอประโยชนในการสบสวนคด

(ก) ค าสงแตงตงพนกงานเจาหนาทตามรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. ... . อาศยอ านาจตามความในมาตรา 4 และมาตรา 5 แหงพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนฯ เปนค าสงเพอใหมเจาหนาทรฐทมอ านาจตามทบญญตในกฎหมายอ านาจดงกลาว ไดแก อ านาจในการคนตวบคคลและยานพาหนะ อ านาจในการออกหมายเรยกบคคลหรอเอกสาร อ านาจในการยดอายดสงของเพอตรวจสอบ อ านาจในการดกฟงและเขาถงขอมล อ านาจในการปฏบตการอ าพราง

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

169

(2) การพฒนาระบบการสอบสวน เนองจากการสบสวนสอบสวนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนจ าเปนตองใชความรความเชยวชาญในการคนหาความจรงทงกบพยานบคคล พยานเอกสาร และพยานวตถ และตองใชความรความเชยวชาญเฉพาะทางในการวเคราะหพยานหลกฐาน อาท ดานเศรษฐกจ การเงนการธนาคาร การบญช หลกทรพย ภาษ เพอวเคราะหและรวบรวมพยานหลกฐาน ซงมผลโดยตรงตอคณภาพและความสมบรณของส านวนการสอบสวนทจะน าไปสการพจารณาคดและลงโทษผกระท าความผดทแทจรง ดงนน เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในงานสอบสวน มขอเสนอแนะดงน (ก) ก าหนดใหหนวยงานบงคบใชกฎหมายตามกฎหมายสารบญญตทก าหนดความผดในคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทมความพรอมทงดานจ านวนบคลากร ความเชยวชาญของพนกงานเจาหนาท อปกรณเครองมอ เทคโนโลย และงบประมาณ มอ านาจในการสอบสวนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนดวย เพราะเปนหนวยงานทก ากบดแลและบงคบใชกฎหมายโดยตรง ยอมทราบขอเทจจรง ในคดตงแตตนทางและสามารถใชอ านาจในการแสวงหาพยานหลกฐานในชนพนกงานเจาหนาทไดทนท ประกอบกบหนวยงานมชองทางความรวมมอในการขอขอมลหรอพยานหลกฐานทเกยวของจากหนวยงานทอยภายใตการก ากบดแล และทางปฏบตในการด าเนนคดหนวยงานเหลานเปนผทชวยเหลอพนกงานสอบสวนในการสบสวนหาขอเทจจรงหรอพยานหลกฐานตางๆ ในคดอยแลว เนองจากทราบขอเทจจรง ขอกฎหมายและ มขอมลทเกยวของในคดอยในความครอบครอง โดยเบองตนเหนวา หนวยงานทม ความพรอมในปจจบน ไดแก ธนาคารแหงประเทศไทยในความผดเกยวกบการเงน การธนาคาร หรอสถาบนการเงนตามพระราชบญญตธรกจสถาบนการเงน พ.ศ. 2551 ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพยในความผดเกยวกบหลกทรพยและตลาดหลกทรพยตามพระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย พ.ศ. 2535 และส านกงานปองกนและปราบปรามการฟอกเงนในความผดเกยวกบ การฟอกเงนตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ. 2542 ดงนน จงเสนอใหแกไขพระราชบญญตทเกยวของดงกลาว บญญตใหพนกงานเจาหนาท ผตรวจ

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

170

สถาบนการเงน หรอกรรมการ หรอเลขาธการ แลวแตกรณ มอ านาจสอบสวนและท าส านวนคดทอยในความรบผดชอบและเปนพนกงานสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ข) ก าหนดใหพนกงานอยการมอ านาจในการสอบสวนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ซงเปนแนวทางทสอดคลองกบหลกสากลทพนกงานอยการมอ านาจสอบสวนความผดทกประเภทและมบทบาทในการตรวจสอบคนหาความจรงตงแตตน ไมใชแคการกลนกรองส านวนการสอบสวนโดยการใชดลพนจสงฟองหรอสงไมฟองคด หรอสงสอบสวนเพมเตมตามกฎหมายไทย โดยเหนวาการทพนกงานอยการเขามามอ านาจสอบสวนตงแตเรมคดจะเปนประโยชนตอการตงรปคดการวางแนวทางในการสอบสวนและการวเคราะหพยานหลกฐานทมผลตอการชงน าหนกพยาน ท าใหการรวบรวมพยานหลกฐานสมบรณมากขน สงผลใหส านวนคดมคณภาพและเพยงพอตอการวนจฉยเพอสงฟองหรอสงไมฟอง โดยเฉพาะอยางยงในคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทมความซบซอนและยากแกการแสวงหาพยานหลกฐานเพอพสจนความผด แนวทางดงกลาวจะท าใหกระบวนการสอบสวนมประสทธภาพและสามารถคมครองผบรสทธ จากกระบวนการยตธรรมทผดพลาดไดมากยงขน

3. ขอเสนอแนะดานนโยบาย การวางแนวทางการใชดลพนจของศาลในการก าหนดโทษปรบแกผกระท าความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตามทบญญตไวในมาตรา 15 แหงรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนฯ ใหเปนแนวทางเดยวกนและเกดประโยชนตอสงคมและผกระท าความผด ผวจยเสนอใหออกเปนค าแนะน าของประธานศาลฎกาวาดวยการใชดลพนจก าหนดโทษปรบในคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน พ.ศ. ... โดยอาศยอ านาจตามความในมาตรา 5 แหง พระธรรมนญศาลยตธรรม ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตแกไขเพมเตมพระธรรมนญศาลยตธรรม (ฉบบท 3) พ.ศ. 2551 ทใหประธานศาลฎกามหนาทวางระเบยบราชการฝายตลาการของศาลยตธรรมเพอใหกจการของศาลยตธรรมด าเนนไปโดยเรยบรอยและเปน

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

171

ระเบยบเดยวกน และมอ านาจใหค าแนะน าแกผพพากษาในการปฏบตตามระเบยบวธการตางๆ ทก าหนดขนโดยกฎหมายหรอโดยประการอนใหเปนไปโดยถกตอง ใจความส าคญวา ภายใตบงคบมาตรา 15 แหงกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ในกรณทศาลมค าพพากษาใหลงโทษปรบ ใหศาลใชดลพนจในการก าหนดโทษปรบใหเหมาะสมกบลกษณะแหงขอหา สภาพความผดและสถานะของจ าเลย โดยพจารณาจากขอเทจจรงถงลกษณะและความรายแรงของการกระท าความผด ผลประโยชนทจ าเลยไดรบจากการกระท าความผด ความสญเสยทางการเงนของผอน อนเนองมาจากความผด แรงจงใจในการกระท าความผด ฐานะทางเศรษฐกจของจ าเลย รายได และความสามารถในการหารายได รวมถงแหลงเงนไดของจ าเลย ทงน ในการไดมาซงขอมลหรอขอเทจจรงใดเพอประกอบการใชดลพนจก าหนดโทษของศาล โดยเฉพาะอยางยงขอมลเกยวกบรายไดและฐานะทางเศรษฐกจของจ าเลย ศาลสามารถสงใหบคคล หรอหนวยงาน หรอสถาบนการเงนสงขอมลทเปนประโยชนใหแกศาลได โดยใชวธพจารณาคดแบบไตสวน 4. ขอเสนอแนะดานการบรหารจดการ ขอเสนอแนะเพอประสทธภาพสงสดในการปฏบตหนาทของหนวยงานทเกยวของกบการบงคบใชกฎหมายตามรางพระราชบญญตวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนฯ และเพอประโยชนในการประสานงานในการสบสวนสอบสวนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ปองกนปญหาการปฏบตหนาททบซอนกนระหวางหนวยงานรฐ หนวยงานรฐทเกยวของจะตองด าเนนการจดท าขอตกลงวาดวยการปฏบตหนาทในคดระหวางหนวยงานของรฐ โดยอาศยอ านาจตามมาตรา 12 แหงรางพระราชบญญตฯ เพอก าหนดวธปฏบตระหวางหนวยงานเกยวกบการรบค ารองทกขหรอค ากลาวโทษ การด าเนนการเกยวกบหมายเรยกและหมายอาญา การจบ การควบคม การขง การคน หรอการปลอยชวคราว การสบสวน การสอบสวน การเปรยบเทยบ การสงมอบคดและการด าเนนการอนเกยวกบคดอาญาในระหวางหนวยงานของรฐทมอ านาจหนาทปองกนและปราบปรามการกระท าความผดอาญา การแลกเปลยนขอมลทเกยวของกบการปองกนและปราบปรามการกระท าความผด ตลอดจนการสนบสนนของหนวยงาน

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

172

ของรฐและเจาหนาทของรฐในการปฏบตหนาททเกยวของกบการสบสวนและสอบสวนคด ทงน หนวยงานของรฐทมหนาทในการบงคบใชกฎหมายโดยตรง ไดแก ส านกงานอยการสงสด ส านกงานต ารวจแหงชาต กรมสอบสวนคดพเศษ สวนหนวยงานของรฐทเกยวของอน คอ หนวยงานทบงคบใชกฎหมายสารบญญตทก าหนดประเภทความผดคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน อาท ธนาคารแหงประเทศไทย ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) ส านกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค ส านกงานปองกนและปราบปรามการฟอกเงน กรมสรรพากร กรมศลกากร กรมสรรพสามต รวมถงหนวยงานอนทมหนาทตองปฏบตตามพระราชบญญตฯ ในการใหความรวมมอแกเจาหนาทในการปฏบตตามกฎหมาย อาท กรมการปกครอง กรมการกงสล กรมการขนสงทางบก กรมทดน เปนตน ขอเสนอแนะประเดนวจยตอไป เนองจากการวจยครงนยงพบวา มประเดนทสามารถน าไปสการศกษาวจยตอไปได เพอใหประเทศไทยมกฎหมายและมาตรการดานการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนทครบถวนสมบรณมากยงขน ควรมการศกษาเพมเตมในประเดนตอไปน 1) การจดทารางพระราชบญญตการดาเนนกระบวนพจารณาโดยใชระบบ ไตสวน พ.ศ. .... การศกษาวจยครงนเปนการจดท ากฎหมายวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนตนแบบทมแนวคดในการน าระบบไตสวนมาใชในการด าเนนกระบวนพจารณาคด จงควรมการศกษาในประเดนเกยวกบการจดท ารางพระราชบญญตการด าเนนกระบวนพจารณา โดยใชระบบไตสวน พ.ศ. .. .. เปนกฎหมายระดบพระราชบญญตทก าหนดใหศาลด าเนนกระบวนการพจารณาคดโดยใชระบบไตสวน โดยมโครงสรางทเปนสาระส าคญของกฎหมาย ประกอบดวย การก าหนดประเภทคดทให

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

173

น าระบบไตสวนมาใช การวางหลกเกณฑและวธพจารณาในศาลเกยวกบการรบฟอง การนงพจารณา การยนบญชระบพยาน การตรวจพยานหลกฐานการพจารณาและไตสวนพยานหลกฐาน การแถลงปดคดและการอานค าพพากษาหรอค าสง 2) การจดตงศาลอาญาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน หากผลงานวจยนไดน าไปใชประโยชนโดยการผลกดนเปนกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน ประกอบกบในปจจบนคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนไดทวความรนแรงมากขน กอใหเกดความเสยหายแกทรพยสนและประชาชน สงผลกระทบตอเสถยรภาพ ทางเศรษฐกจและความมนคงทางสงคม จงควรศกษาวจยในประเดนการจดตงศาลอาญาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน เพอก าหนดเขตอ านาจศาลและใหน ากฎหมายวาดวยวธพจารณาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงนใชบงคบแกการด าเนนกระบวนพจารณาในศาล ก าหนดเรอง การนงพจารณาและการพพากษาคด การออกหมายอาญาและหมายใดๆ รวมถงการแตงตงผพพากษาในศาลอาญาคดอาชญากรรมทางเศรษฐกจและการเงน เพอใหการด าเนนคดและการอ านวยความยตธรรมเปนไปอยางมประสทธภาพยงขน

สพตรา แผนวชต/ สนย มลลกะมาลย

วารสารการเมอง การบรหาร และกฎหมาย ปท 10 ฉบบท 1

174

รายการอางอง

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พ.ศ. 2477. (2477, 7 มนาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 52 หนา 598. ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499. (2499, 13 พฤศจกายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 73 ตอนท 95/ ฉบบพเศษ. พระธรรมนญศาลยตธรรม พ.ศ. 2543. (2543, 4 พฤษภาคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 117 ตอนท 44 ก. พระราชก าหนดการกยมเงนทเปนการฉอโกงประชาชน พ.ศ. 2527. (2527, 11 พฤศจกายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 101 ตอนท 164/ฉบบพเศษ พระราชบญญตการสอบสวนคดพเศษ พ.ศ. 2547. (2547, 13 มกราคม). ราชกจจานเบกษา. เลม 121 ตอนท 8 ก. พระราชบญญตขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. 2545. (2545, 23 เมษายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 119 ตอนท 40 ก. พระราชบญญตธรกจสถาบนการเงน พ.ศ. 2551. (2551, 27 มกราคม). ราชกจจนเบกษา. เลม 125 ตอนท 27 ก. พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการฟอกเงน พ.ศ. 2542. (2542, 10 เมษายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 116 ตอนท 29 ก. พระราชบญญตปองกนและปราบปรามการมสวนรวมในองคกรอาชญากรรมขามชาต พ.ศ. 2556. (2556, 18 มถนายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 130 ตอนท 55 ก. พระราชบญญตหลกทรพยและตลาดหลกทรพย พ.ศ. 2535. (2535, 13 พฤศจกายน). ราชกจจานเบกษา. เลม 109 ตอนท 22. วระชาต ศรบญมา. (2555). การด าเนนคดทจรตสถาบนการเงนและการตดตามทรพยสน

คนในภาวะวกฤตสสถาบนการเงนไทยป 2540 (วกฤตตมย ากง) . รายงานการศกษาสวนบคคลหลกสตรนกบรหารการทต. กรงเทพฯ : กระทรวงการตางประเทศ.

คณะรฐศาสตรและนตศาสตร มหาวทยาลยบรพา

175

วระพงษ บญโญภาส และคณะ. (2549). รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการศกษา วเคราะห และก าหนดแนวทางในการแกไขปรบปรงกฎหมายเกยวกบอาชญากรรมเศรษฐกจการเงน. กรงเทพฯ: ส านกงานปลดกระทรวงการคลง.

สนย มลลกะมาลย. (2558). วทยาการวจยทางนตศาสตร. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สนย มลลกะมาลย และคณะ. (2558). การจดท าประมวลกฎหมายสารบญญตยาเสพตดของประเทศไทย. กรงเทพฯ: ส านกงานกจการยตธรรม.