DE

THEOLOCIA

IN ARCHETYPAM ET ECTYPAM

DISTINCTA,

DISSERTATlO.

CUJUS PARTEM PRIMAM

EX SPECIALI SACR^: REGIAE MAJESTATIS GRATIAVENIA MAX, VEN. FACULT. THEOL. UPS.

P. P.

MAG. JOHANNES ALBERTUS BUTSCHS. THEOLOG. CAND. ET IN THEOL. FACULT.

ADJUNCT. E. O.

E T

JOHANNES LAURENTIUS FRYXELL.Vestrogothus.

IN AUDIT. ECCLES. DIE XXX APRILIS MDCCCXXXI.

H. A. M. S.

U P S A L I iE,EXCUDEBANT REGIME ACADEMIiE TYPOGRAPHI.

©*0S ett ÅtX TTXVTtåV . , . XXt VO/U.0S

ets, "koyot xotvos nxvruv tmv voegwv

<fw«v, xxt xKybetx y.tx,

Antoninus.

Vera religione cum Deo conjuncti, in Ejus cognitione' Ipsoita gaudemus et perfruimur, ut reiigione pro firmissimoutamur testimonio de religiösas cognitionis veritate; nec, nisisensu religioso pasne exstincto, et sola, a Deo vacua, relictaDei co^itatione, in eam incidimus dubitationem, an, qualemnos cogitamus, talis Deus per se sit. Ex ipsa igitur religionedepromtum videtur , quod veteres Theologi una fere voce do¬cent, humanam Theologiam esse ipsius divinae cc7Jcg$cioivquamdam et cc7rcivyct£nct, Nec solius religionis, sed seiend«quoque Theologie« nomine hane sententiam protulerunt. Ideaenim Dei cogitando pervesfigata, Deum, solum se in se co-

gnoscentem, a ceteris se revelando cognosci invenimus o). De»um vero se revelare, comprehendit, Eum, sua natura veris-simum, vere se revelare talem, qualis vere est, et vere sibiipse cognitus est. Idque nos per ipsam in nobis prassentemDei ideam cognoscere intelligentes, non possumus dubitare,quin et ipsi revelationis vere divinae quodammodo capaces par-

ticipesque sinius.

Quas quum ita sint, sequitur, rationalem naturam, ubi-ubi exsistat, divinam, humanam, et si qua infra humanam si-ta sit , in Deo cogitando eertum quemdam, a vera Dei co-

gnitione inseparabilem, Typum firmiter et constanter te.

nere. Qui, quamquam semper est idem et sibi simi-

a) Proinde Scripturae Sacra- loci Job. I: 18. Matth. XI: 27.I Cor. II: 9» 10, 11; etsi ad particularem et summe perfectamDei revelationem per Christum in tempore missum proxirae" respi-ciant, ad totum tamen religiosae cognitiotiis genus, et ad aeter-

nam ideoque etiam, prout eam homines admiserunt, in temporesemper manifestam Dei efficientiam pectinere videntur. Quid ve-

ro Apostolus degentibus? Rom, I: 19. Quae verba, sive ira-

mediatam, in mentibus insitam, sive mediatam, per externas

res factara, sive utramque revelationem indicare existimentur?humanam tamen Dei Cognitionen] a Deo, sese revelante, redun-dare ostendunt.

3

Iis, tarnenj pro diverso naturarum ordine, in divina Dei co-

gnitione originalis et perfectissime expressus, in humana nonnisi originalis et summe perfecti imaginem exhibet plus mi-imsue perfectam. Hinc notissima illa, a veteribus inventaet usitata Theologias Archetyp« et Ectypas distinctio, quam,

quum ex ipsa re exorta et ad Theologias nostr« virn et di-gnitatem significandam satis apta sit9 nec rejiciendam, necomittendam existimamus.

Hanc distinctionem a Theologis maxime reeentioribusbene multis expresse improbatam, vel silentio praetermissaminvenimus. In qua re tribus potissimum rationibus usi sunt,Primum, Theologias nomen notionemque ad solam huma-narrij studio et arte comparatam et absolutam, de Deo seien-tiam pertinere visum est b). Deinde, menti nullam, nisi

b) "Neque sublimissima Theologia, qua Deus se ipsum natura¬liter cognoscit, nostrse Theologiae esse potest exemplar imita-bile." Dannhauuerus, cOSosoQix Christiana p. 12. IVeismanniInstitut. Theol, Exegetico-dogmat. p. 18. — "Negari nequit,minus adeurate loqui, qui istam aut Dei, aut Angelorum scien-tiam Theologiam vocant: certe usum atque consuetudinem repu-

gnare. Accedit, quod ea cognitio, quam hominibus hic tribui-mus, vix umbram ejus referat, quam in Deo ipso non tam intel-

4

aliunde subministratam, esse Dei notitiam opinantes; omnerhhumanam Dei cognitionem mediatam, ut loquuntur, et quo-

dam, vel imbeciliitatis nostrac, vei medii iilius v i t i c» infe-ctam, uv&(>(ß7fo7roc§eiocs in primis plenam, a divina Dei co-

gnitione toto genere differre, nihilque fere cum ea communeac simile habere existimarunt c). Accedit, quod, cuin nobis

ligimus, quam admiramur, et pia mente veneramur. Interim res

ipsa fundamento non destituitur; quin potius Dei cognitionem,seu srientiam, quam de se ipso habet, tamquam exemplar, omni-no considerari licet\ cum orimum hominem ad imaginem Dei con-

ditum esse constet, quae per fidem in Christum, postquam amissafuit, iterum in nobis est instauranda. Coloss. III: 10." Bitdde,iInstitut. Theol. Dogmat. T. I. p. 6g. Cfr. dlwquist, Commen-tarius, Theses Theol. Dogm, J. A» Ernesti, illustrans, Edit. al¬tera emendatior. p. 7«

c) "Cognitio attributornm Dei .... ob mentis nostrae imbecilli-tatem ita comparata est, ut quantumvis ad veritatem accedereet hujus vitae rationibus plane sufficere videatur, anthropopathiamtamen plus minusve redoleat." IVegscheider, Institut. Theol. Chr.dogm. Edit. tertia p. 164. — "Soll aber definiren so viel heis-sen , als die Natur und Substanz Gottes, wie sie wirklich ist,mit Worten darstellen und beschreiben; so ist freilich keine De¬finition möglich, weil wir dieses Wesen nicht kennen." Bret-

5

conveniat nostram potius Dei Cognitionen) pie colere, quamde divina curiose quterere, talis distinctio magis ad vanos spi-ritus alendos, quam ad aliquam, vel scientias, vel religiönis uti.litatem facerö videatur d). In quibus singulatim exaininandisnostras quoque senteiitiaj uberius exponenda) et coniprobandaelocus erit.

Quod igitur primum objicitur, Theologias nomen no-

tionemque ad solam humanam de Deo seientiam pertine-re, in arbitrio magis, quam in re positum est. Omissa enim

Schneider, Handbuch der Dogmatik. Zweite Aufl. B. I. p. 292.'Alle unsre Kentniss von Gottes Vollkommenheit ist aber bloss

analogisch, d. h. von unsern eigenen Vollkommenheiten entlehnt,uud darum nicht völlig adåquat sondern symbolisch. Da wirnämlich kein vollkommneres Wesen kennen, als uns selbst; so

kann die Vernunft, wenn sie die Idee des vollkommensten We¬sens ausbildet, nichts Anderes thun, als dass sie alles Vollkom¬mene an den Menschen im vollkommensten Grade Gott beilegt."

Ibid. p. 323.

d) Buddeus et AUnquist locis citatis. Bretschndder in libri citatip. 10. — Recentiores prsetera nonnulli in eo reprehendendi sunt,qnod distindionem et divisionem inter se confundentes, veteresTheologiam in xgxtrvnov et *Extvtiov diviiisse false dicunt.

artificiosa seiend» forma, quod reliquum habetur i scire Theo-logicum gener3tim sie dictum i et in Deo et in homine vereinesse, nemo infitiabitur. Neque tarnen eis valde adversamur,qui, dum rem ipsam quoquomodo nominatam teneant, illudomnibus commune scire, cognitionis, quam scientias nomineappellatum malint. Hoc igitur reeepto nomine, re non rau-tata j distinetionem, de qua loquimur, si ad Theologiam mi¬nus, tarnen ad cognitionem Dei pertinere necesse est, Qujbusconcessis, quantum nunc agitur, de artificiosa scientias formain utramque partem disputari licet. Verum, ad eam rem ani-raura diligentius attendentes, iavenimus, non scientiam modoidealem, sed idealem etiam scientias forrnam, cum ipsa seien-tia intime conjunctam, human?? menti obversari. Tum enimforrnam Tlieologicam, nisi eis, qua? Theologice cognoscendasunt, satis adasquet, imperfectam; tum etiam cognitionem Theo-logicam, nisi e veris prineipiis dedueta certaque ratione ex-

plicata sif, et ipsam imperfectam judicamus, Unde apparer,

non solum ipsum scire Theologicum, sed rationalem etiam,ab eo cogitatione quidem distinetam, nec tarnen re separatam,scientias forrnam, ad humanuni illud divinae Dei cognitionisimitamentum pertinere. Quod si tota scientia, nobis studioet arte magis magisque comparanda absolvendaque est; id aDeo abhorrere imelligimus, suamque Ei esse cognitionem sua

sponte praesentem, perfectam et immutabilem,

7

Deinde, qui humanam Dei Cognitionen], totam scili-cet mediatain et u\$(>to7to7tc&$eicts plenam, nihil eura divinaDei cognitione commune et simile habere contendunt, an ipsirationibus satis firmis et idoneis utantur, videamus. Media-tam nostram Dei Cognitionen] vocant, quod totam vel auditioneet Ütteris extrinsecus acceptam, vel rerum creataruin, hominisinprimis, contemplatione coniparatam putant. In quo doctissimo-rum virorum sagacitatem fugit, quod mediata, nisi cum imme«diato aliquo connexa sint et conjuncta, cogitari nequeunt. Quodigitur ad Cognitionen] per voces litterasque traditam attinet,nisi totam e rerum creataruin contemplatione originitus redun-dasse existiment, ipsa profecto evidentissimum immediate factacrevelationis testimonium est. Tum etiam voces litterasque, quum

rerum imagines notionesque in se non conferant, sed, mira-bili natura; nostrte artificio, ut introrsum excitentur et evol-vantur, faciant; vel ut hoc faciant, et aliquid omnino signi«ficent, internum quoddam et immediatum cognoscendi princi-pium postulant e). Postremo denique in summa eorum dis-

e) Unde sunt illa Augustini: "Noster auditor, si et ipse iilo se-creto ac siroplici oculo videt, novit quod dico sua contempla¬tione, non verbis meis."— "Plerumqne seit illa, quse dicta sunt,eo ipso nesciente, qui dixit." De Magistro, Cap, 12. 13.

s

crepantia, qua; extrinsecus traduntur, quid verum vel falsumsit, sine immediata veritatis conscientia judicari nequit. Nec ali-ter alterum illud mediafas Dei cognitionis genus comparatumest. Deum nimirum Ipsum in occulto reconditum, nobis ta¬

rnen, pro nostro cognoscendi modo, ea potissima via innote-scere opinanfur, quod, "quidquid perfecti rebus creatis, IiQ-mini inprimis, inesse animadvertamus, id infinite perfectumin Deo inesse colligamus" f). Contendunt igitur, ea, quas inrebus creatis perfecta videantur, undique esse conquirenda, etinfinite aucta in unum colligenda, ut plena ac perfecta Deicogiratio exsistat. In quo, quum simplicem esse Deum iidemadfirmare non dubitent, sibi vix constare videntur. Si enim

Deus est Simplex, erit quidem idea, qua nobis cognoscitur,s-imp!ex, nec prsedicatis singulatim conquisitis composit?.

f) Deum non sola Emimntice via cognoscendum docent, sed Caus.salitatis quoque et Negationis. Observandum autem est, tumfini-tam rerum prsestantiam ad infinitam Dei excellentiam, Caussalita-tis via cognoscendam, parum sufficere; turn etiam nihil, Nega¬tionis via, a Deo removeri posse, quod non' e praecedente eo-

rum cognitione, quae Deo positive tribuenda sunt, ab Eo remo-

vendum irtelligamus. Ad Eminentiae igitur viam confugienduinest, si forte ea per se satis idonea sit.

9]

Ut vero hasc relinquamus, nihil tarnen in eorum ratione est,cur diversa illa, infinite summa, praedicata ad unum juste refer-ri eique convenire doceant, nisi Elim, quem cognoscendumquaerant, jam antea et quidem alia via cognitum sese habuisseconfiteantur. Sed fortasse, inutatis verbis magis, quam sen-tentia, rationem suam non tam ad attributa divina singulatimconquirenda, quam potius ad toram Perfectissimi Entis ideamsimul effingendam pertinere volunt; quippe, quum in rerumnatura alia aliis potiora, hominem vero ceteris longe prasstan-tiorem animadvertamus, inde cogitationis tamquam impetucapto, ad summam denique, qua nihil superius habeatur,Perfectissimi Entis ideam informandam impellamur. Quo-cunque autem modo verba versent, haec tarnen permanet senten-tise perversitas, quod ea, qu?e tantum relative perfecta sunt,per se; ipsum vero absolute perfectum, per ea cogitari statu-unt. Facile veno apparet, perfecta et imperfecta, magis mi-nusve perfecta, cogitari et alterum-ab altero discerni non pos-se, nisi ipso cogitationis momento ad aliquod summe perfe¬ctum referantur. Ex hoc enim, tamquam ex unica per se sa¬

tis certa atque immutabili norma ac regula, cetera judicanturvel imperfecta, quia ipsum summe perfectum non sunt; veiperfecta, quia ejus quamdam similitudinem habent; vel magisminusve perfecta, quia diverso gradu ab eo distant. Quare

i o

ista omnia, nec ipsa per se, nec per ea id, quod summe per-fectum est; sed potius hoc per se, et per ipsum ea cogitari ne-cesse est. Hasc tamen eonon pertinent, ut, quas präster sum¬

me perfectum perfecta animadvertuntur, nihil omnino ad Perfe-ctissimi Entis cogitationem excitandam explicandamque valereopinemur. Nam quidquid perfecti in rerum natura sit, ut aPerfectissimo Ente, tamquam a fonte quodam uberrimo redun-dare intelligitur, ita etiam originem suam quodammodo ln-dicare, et ad Perfectissimi Entis cogitationem animuin con-

templantium usque revocare, tum consequens est, tum etiamquotidie experimur. Quod si ea lege nati videmur, ut qui-busdam rerum inferiorum incitamentis ad majorum sublimio-rumque ideas suspiciendas intuendasque impellamur; ipsas tamenhas ideas non ab inferioribus illis menti subministrari ostendimus;sed per se Semper cogitanti adesse, et quidem cum ipsa idearumidea, idea Dei, intime conjunctas. Quas quum ita sim, hasc duoextra dubium posita sunt: primum quidem, tantum abesse, ut,vel ex nomine, vel ex eis, quas in homine perfecta invenian-tur, de Deo aliquid Ejusque attributis velut adscendendo ju-dicemus; ut potius ex quadam vel obscura Dei conscientiaad humanam illam prasstantiam, vel inveniendam omnino, veimetiendam asstimandamque velut descendendo adducamur: de-inde vero etiam, prsedicata divina nonaliunde, sed ex sola Deiidea petenda; nec alio interveniente, sed per se ipsa Deo tri-