Turk Ceza Hukukunda Rusvet Sucu Crime of Bribe in Turkish Criminal Law

8/3/2019 Turk Ceza Hukukunda Rusvet Sucu Crime of Bribe in Turkish Criminal Law

1/114

T.C.MARMARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTSHUKUK ANABLM DALI

KAMU HUKUKU BLM DALI

TRK CEZA HUKUKUNDA

RVET SUU

Yksek Lisans Tezi

RAT GRBZ

stanbul, 2006


2/114

T.C.MARMARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTSHUKUK ANABLM DALI

KAMU HUKUKU BLM DALI

TRK CEZA HUKUKUNDA

RVET SUU

Yksek Lisans Tezi

RAT GRBZ

Danman: Prof. Dr. AHMET GKCEN

stanbul, 2006


3/114


4/114

I

NDEKLER

Sayfa No.

KISALTMALAR . IV

GR....1

BRNC BLM

GENEL BLGLER

I. RVET KAVRAMI ..3II. RVET SULARIYLA LGL TRK CEZA KANUNUNUN SSTEM 6

III. RVET SULARININ TARH GELM ...11A. Roma Hukukunda ...11

1. Cumhuriyet Dnemi .122. mparatorluk Dnemi13

B. Germen Hukukunda14C. Kilise Hukukunda...15D. slam Hukukunda16

1. Genel Olarak.162. Osmanl mparatorluu Dnemi ..18

IV. MUKAYESEL HUKUKTA RVET ..20A. ngiliz Hukukunda .20B. Amerikan Hukukunda ....20C. Alman Hukukunda .....21D.

svire Hukukunda .....22E. Fransz Hukukunda.........24

F. talyan Hukukunda .24V. RVET SULARI LE KORUNAN HUKUKSAL YARAR 26


5/114

II

KNC BLM

RVET SUU

I. RVET SUUNUN YAPISI ......29II. RVET ANLAMASI ....32

III. SUUN UNSURLARI ......37A. Tipiklik ...........37B. Maddi Unsur .......38

1. Hareket ......38a. Rvet Alma ......39b. Rvet Verme 45

2. Netice ................473. Fail ........48

a. Rvet Alma Bakmndan .48

b. Rvet Verme Bakmndan ...56

4. Madur ......575. Maddi Konu ......586. Suun Nitelikli Unsurlar ......62

a. Arlatrc Nedenler ........62

b. Hafifletici Nedenler ...64

C. Hukuka Aykrlk Unsuru ...........641. Amirin Emrini Yerine Getirme .652. Zorunluluk Hali ....66

D. Manevi Unsur .67

NC BLM

SUUN ZEL GRNEKLLER - CEZAYI ORTADAN KALDIRAN

SEBEP - KOVUTURMA USUL MEYYDE - RVET LE RTKAPSULARI ARASINDAK FARKLAR

I. SUUN ZEL GRNEKLLER ...69A. Teebbs .69

1. Rvet Almaya Teebbs .69


6/114

III

2. Rvet Vermeye Teebbs ...........72B. tima ......73

1. Rvet Alma Bakmndan .732. Rvet Verme Bakmndan .......76

C. tirak ..76II. CEZAYI ORTADAN KALDIRAN SEBEP (ETKN PMANLIK) ...79

III. KOVUTURMA USUL .82IV. MEYYDE ...84V. RVET LE RTKAP SULARI ARASINDAK FARKLAR.86

SONU ..89

KAYNAKA .95

ZET103

ABSTRACT.105


7/114

IV

KISALTMALAR

ABD Ankara Barosu Dergisi

Ad. Cer. Adliye Ceridesi

AD Adalet Dergisi

AD Amme daresi Dergisi

AHFD Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi

B. Bask

Bkz. Baknz

C. Cilt

CMK Ceza Muhakemeleri Kanunu

ev. eviren

E. Esas

Ed. Editr

BD stanbul Barosu Dergisi

l. ve Bel. ller ve Belediyeler Dergisi

stanbul niversitesi

HFM stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Mecmuas

K. Karar

m. Madde

M.. Milattan nce

s. Sayfa

S. Sayfa

ss. Sayfa Says

SBOD Siyasal Bilgiler Okulu Dergisi

TBB Trkiye Barolar Birlii

TCK Trk Ceza Kanunu

TD Trk dare Dergisi

vd. ve devam

Y. Yargtay

YD Yargtay Dergisi


8/114

V

Y.CD. Yargtay Ceza Dairesi

Y.CGK. Yargtay Ceza Genel Kurulu

YKD Yargtay Kararlar Dergisi


9/114

GR

Toplumlarn rgtlenmesi ile birlikte oluan devlet, organlar

vastasyla toplum hayatnn eitli ihtiyalarn gidermek zorundadr. Buitibarla devlet kamu adna yasama, yrtme ve yarg faaliyetini yerine

getirmektedir. Devlet bu faaliyetlerini kamu grevlileri araclyla

yapmaktadr. te kamu grevlilerinin bu grevlerini ifa srasnda fertlerden

ald menfaat karl nda ilerini grevinin gereklerine aykr olarak

yapmas durumunda rvet szkonusu olmaktadr. Eski alardaki ilk

devlet yaplanmalarndan beri toplumlar iinde grlmekte olan rvetin

ekonomik ve sosyal bir ok nedeni vardr. Kamu grevlileri ekonomik

durumlarn glendirmek ve refaha ermek iin r vet almaktadrlar. Rve t

eski alardan beri varln srdrd iin tamamen ortadan kaldrmak

imkan yoktur. Ancak alnabilecek baz tedbirlerle yaygnlamasn

nlemek ve en aza indirmek mmkndr.

Devletin toplum ihtiyalarn tatmin edebilmek, huzur, skun ve

gvenliini salayabilmek iin dzenli ve kanuna uygun bir ekilde

ilemesi gerekmektedir. Bundan dolay rvet filleri su saylmak suretiyle

kamu idaresinin dzenli ilemesinin salamas ve idareye kar beslenengvenin korunmas amalanmtr.

nceleme konumuzu oluturan rvet suu, 5237 sayl yeni Trk

Ceza Kanununun (TCK) ikinci kitabnn Millete ve Devlete Kar Sular

ve Son Hkmler balkl drdnc ksmnn Kamu daresinin

Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular balkl blmnde 252 ile 254.

maddeleri arasnda dzenlenmitir. Bu almamzda rvet sular

blmde incelenmitir. Birinci blmde rvet kavram tanmlanarak,

r vet sularyla ilgili Trk Ceza Kanununun sistemi zerinde durulmu ,

765 sayl eski TCKnun rvet suuna ilikin hkmleri ile 5237 sayl

yeni TCKnun hkmleri arasndaki farklar belirtilmitir. Bundan baka

r vet sularnn tarihi geliimi, mukayeseli hukukta ki yeri ve rve t

sular ile kor unan hukuksal yarar incelenmitir.


10/114

2

kinci blmde, rvet suunun yaps, rvet anlamas ve rve t

suunun unsurlar olan tipiklik, maddi unsur, hukuka aykrlk unsuru ve

manevi unsur incelenmitir.

nce blmde ise, rvet suunun zel grn ekilleri, cezay

ortadan kaldran sebep olan etkin pimanlk, kovuturma usul, meyyide

ve rvet ile irtikap sular arasndaki farklar ele alnmtr.

Sonu blmnde ise, inceleme konumuz su bir btn olarak

deerlendirilmeye allmtr.


11/114

3

BRNC BLM

GENEL BLGLER

I. RVET KAVRAMI

Rvet, Arapa asll bir kelime olup, szlk anlam itibariyle

vazifeli bir kimsenin elindeki imkanlar para veya mal kar l nda ktye

kullanmas, bu ekilde verilip alnan para ve mal manasna gelmektedir1.

Rvet, yetkilinin hukuki statsne gre geni ve dar anlamda da

kullanlmaktadr. Geni anlamyla ele alndnda, rvet, kamu grevlileri

d ndaki zel sektr alanlarnn da iledikleri fiilleri kapsamaktadr.

Halk arasnda rvet bu geni anlamyla bilinmekte ve kullanlmaktadr.

Ancak rvet, hukuken dar anlamda kullanld iin kamu grevlisinin

r vet almasn ifade etmektedir2.

emsettin Sami rveti, Bir memura haksz bir i grdrmek

iin verilen cret ve hediye olarak tanmlamaktadr3. Trk Hukuk Lgati

ise rveti ilenen su bakmndan tanmlamtr. Buna gre rvet, Ceza

tatbikatnca memur saylan bir kimsenin grevine giren bir i iin, kendi

tarafndan bir icbar, ikna veya ifa l eklinde bir hareket vaki olmakszn

kanunen yapmaya mecbur olduu eyi yapmak veya yapmamak; yapmamaya

mecbur olduu eyi yapmamak veya yapmak iin kanunca verilmesi icap

etmeyen bir para veya mal almas veya herhangi bir menfaat temin etmesi

1 Ferit Develiolu , Osmanlca Trke Ansiklopedik Lugat , 14. Bask, Ankara: Aydn KitabeviYaynlar, 1997, s. 902; Trk Dil Kurumu, Trke Szlk, 10. Bask, s. 1666; Dil Dernei ,TrkeSzlk , 2. Bask, Austos 2005, s. 1604; Ejder Ylmaz, Hukuk Szl, Geniletilmi 4. Bask,Ankara: 1992, s. 770; Esat ener, Aklamal-Madde Atfl Hukuk Szl, Ankara: 2001, s. 674;Remzi Alpundar, Yeni Hukuk Szl (Klavuzu) , stanbul: 1977, s. 251.2 Bkz. Andre Vitu, zel Teebbste alan Memurlarn, ilerin Rvet Almas (ev.:skenderTepeba l), AD , S.4-5, Ankara: 1974, s. 326-328; Ahmet Mumcu, Osmanl Devletinde Rve t, 3.Bask, stanbul: nklap Kitabevi, 2005, s. 11; lhan Tekeli ve Gencay aylan, Rvet Kuram,Amme daresi Dergisi, C.7, S.3, Eyll, 1974, Ankara: Sevin Matbaas, s. 96.3emsettin Sami, Kamus- Trki-Der Saadet, C.I, 1317, s. 665 (Naklen: MUMCU, s.20)


12/114

4

yahut para, mal veya menfaat hakknda taahht veya teminat kabul

etmesidir. Bakasnn memuru bu yolda ifsad veya mcerret ifsada teebbs

etmesi de kendi hakknda rvet crmn meydana getirir4.

Rvet suunun doktrinde deiik hukuki tanmlar yaplmtr.

DNMEZERe gre rvet, zel veya kamusal, belirli bir fonksiyonla

ykml olan bir kiinin, kendisi veya bakas iin, dorudan doruya veya

dolaysyla dier bir kimseden fonksiyonuna bal veya fonksiyonunun

kolaylatrd bir tasarrufu icra etmek, geciktirmek veya ihmal etmek iin

herhangi bir suretle olursa olsun bir ey talep etmesi veya vaatte

bulunulmasn istemesi5 olarak, NDER rveti, memurun grevini

menfaat karl satmas veya bir ferdin devlet fonksiyonunu menfaatka rl satn almaya ynelik giriimde bulunmas6 eklinde, ERMAN-

ZEKe gre, memurun, kendi grevine giren bir tasarruf veya ile m

sebebiyle, bir kimseden verilmesi gerekmeyen bir karlk kabul etmesine

yol aan bir anlama7, GZBYKe gre ise, memur veya memur

saylan bir kimsenin kanun ve nizam gereince yapmaya mecbur olduu

eyi yapmak veya yapmamaya mecbur olduu eyi yapmamak iin ald

veya bakasna aldrd para veya temin ettii sair menfaatler8,

EREM-TOROSLU, bir memur ile herhangi bir ki i arasnda

gerekletirilen ve memurun yetkilerinin icras ile ilgili bir i iin

dierinden hakl olmayan bir karlk kabul etmesi sonucunu douran bir

anlama9, ARTUK-GKCEN-YENDNYA ise rveti; kamu

grevlisinin icbar veya ikna tarznda bir hareketi olmakszn grevinin

4Trk Hukuk Lgati , B.3, Ankara: 1991, s. 288.5

Sulhi Dnmezer, zel Ceza Hukuku Dersleri, stanbul: Faklteler Matbaas, 1984, s. 95.6 Ayhan nder, Trk Ceza Hukuku zel Hkmler , 4. Bask, stanbul: Filiz Kitabevi, 1994, s.153.7 Sahir Erman ve etin zek, Ceza Hukuku zel Blm, Kamu daresine Kar lenen Sular,stanbul: 1992, Ik Matbaaclk, s. 88.8 Abdullah Pulat Gzbyk, Alman, Fransz, svire ve talyan Ceza Kanunlar ile MukayeseliTrk Ceza Kanunu Aklamas, (Hususi Ksm - Crmler) , C. III, 3. Bask, Ankara: KazancYaynevi, s. 104.9 Faruk Erem ve Nevzat Toroslu, Trk Ceza Hukuku zel Hkmler , 9. Bask, Ankara: Sava Yaynevi, 2003, s. 171; Nevzat Toroslu, Ceza Hukuku, 3. Bask, Ankara: Sava Yaynlar, 1994,s.234; Nevzat Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm , 1. Bask, Ankara: Sava Yaynevi, 2005, s. 291.


13/114

5

gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin vard

anlama sonucunda yarar salamas olarak tanmlamt r10

.

5237 sayl yeni Trk Ceza Kanunu ise rveti 252. maddenin 3.fkrasnda u ekilde tanmlamtr: Rvet, bir kamu grevlisinin,

grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin

ki iyle vard anlama erevesinde bir yarar salamasdr. Bylelikle

kanunumuz, rvet sularnn yalnz kamu grevlileri tarafndan

ilenebileceini dzenlemi, zel sektr alanlarnn yarar salamasn

r vet olarak kabul etmemitir.

Rvet suu uygulamada Yargtay Ceza Genel Kurulunun (Y.CGK)

19.10.1987 tarihli, 205 Esas (E), 462 Karar (K) sayl karar ile u ekilde

tanmlanmtr. Ceza tatbikatnda memur saylan bir kimsenin grevine

giren bir i iin kendi tarafndan icbar, ikna veya ifal eklinde bir hareket

olmakszn, kanunen yapmaya mecbur olduu eyi yapmak veya yapmamak,

yapmamaya mecbur olduu eyi yapmamak veya yapmak iin kanunen

verilmesi gerekmeyen bir mal veya herhangi bir menfaat salamas yahut

para veya menfaat hakknda taahht veya teminat kabul etmesidir11

.

10 Mehmet Emin Artuk, Ahmet Gkcen ve A. Caner Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler , 6.

Bask, Ankara: Turhan Kitabevi, 2005, s. 625.11 Vural Sava ve Sadk Mollamahmutolu , Trk Ceza Kanununun Yorumu , C.II, 3.Bask, Ankara:

Sekin, Mays 1999, s. 2350.


14/114

6

II. RVET SULARIYLA LGL TRK CEZAKANUNUNUN SSTEM

Rvet suu, 5237 sayl yeni Trk Ceza Kanununun ikinci kitabnn

Millete ve Devlete Kar Sular ve Son Hkmler balkl drdnc

ksmnn Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular

ba lkl blmnde 252 ile 254. maddeleri arasnda dzenlenmitir.

R vet balkl 252. maddede; (1) Rvet alan kamu grevlisi,

drt yldan oniki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. R vet veren kii

de, kamu grevlisi gibi cezalandrlr. Rvet konusunda anlamaya

varlmas halinde, su tamamlanm gibi cezaya hkmolunur.

(2) Rvet alan veya bu konuda anlamaya varan kiinin, yarg

grevi yapan, hakem, bilirkii, noter veya yeminli mali mavir olmas

halinde, birinci fkraya gre verilecek ceza te birden yarsna kadar

arttrlr.

(3) Rvet, bir kamu grevlisinin, grevinin gereklerine aykr

olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiyle vard anlama

erevesinde bir yarar salamasdr.

(4) Birinci fkra hkm, kamu kurumu niteliindeki meslek

kurulular, kamu kurum veya kurulularnn ya da kamu kurumu

niteliindeki meslek kurulularnn itirakiyle kurulmu irketler, bunlarn

bnyesinde faaliyet icra eden vakflar, kamu yararna al an dernekler,

kooperatifler ya da halka ak anonim irketlerle hukuki iliki tesisinde

veya tesis edilmi hukuki ilikinin devam srecinde, bu tzel kiiler adna

hareket eden kiilere grevinin gereklerine aykr olarak yarar salanmas

halinde de uygulanr.

(5) Yabanc bir lkede seilmi veya atanm olan, yasama veya

idari veya adli bir grevi yrten kamu kurum veya kurulularnn,


15/114

7

yaplanma ekli ve grev alan ne olursa olsun, devletler, hkmetler veya

dier uluslararas kamusal rgtler tarafndan kurulan uluslar aras

rgtlerin grevlilerine veya ayn lkede uluslararas grevleri yerine

getirenlere, uluslararas ticari ilemler nedeniyle, bir iin yaplmas veya

yaplmamas veya haksz bir yararn elde edilmesi veya muhafazas

amacyla, dorudan veya dolayl olarak yarar teklif veya vaat edilmesi veya

verilmesi de rvet saylr denilmektedir.

Tzel kiiler hakknda gvenlik tedbiri uygulanmas balkl 253.

maddede; Rvet suunun ilenmesi suretiyle yararna haksz menfaat

salanan tzel kiiler hakknda bunlara zg gvenlik tedbirlerine

hkmolunur hkm yer almaktadr.

Kanunun 254. maddesinde ise; (1) Rvet alan kiinin, soruturma

ba lamadan nce, rvet konusu eyi soruturmaya yetkili makamlara aynen

teslim etmesi halinde, hakknda rvet suundan dolay cezaya

hkmolunmaz. Rvet alma konusunda bakasyla anlaan kamu

grevlisinin soruturma balamadan nce durumu yetkili makamlara haber

vermesi halinde de hakknda bu sutan dolay cezaya hkmolunmaz.

(2) Rvet veren veya bu konuda kamu grevlisiyle anla maya

varan kiinin, soruturma balamadan nce, pimanlk duyarak durumdan

soruturma makamlarn haberdar etmesi halinde, hakknda rvet suundan

dolay cezaya hkmolunmaz; verdii rvet de, kamu grevlisinden

alnarak kendisine iade edilir.

(3) Rvet suuna itirak eden dier kiilerin, soruturma

ba lamadan nce, pimanlk duyarak durumdan soruturma makamlarn

haberdar etmesi halinde, hakknda bu sutan dolay cezaya hkmolunmaz

denilmitir.

5237 sayl yeni TCKnun 252. maddesinin birinci fkrasnda,

r vet alan kamu grevlisine verilecek cezann alt ve st snrlar ile r ve t

veren kiiye de kamu grevlisiyle ayn cezann verilecei ve rve t


16/114

8

anlamas halinde su tamamlanm gibi cezaya hkmolunaca

belirtilmitir. Maddenin ikinci fkrasnda da, rvet alan veya bu konuda

anlamaya varan kamu grevlilerinin belirtilen grev ve niteliklere sahip

olmalar arlatrc neden olarak kabul edilmitir. Maddenin nc

fkrasnda, rvet suunun tanm yaplmtr12. Ayn maddenin drdnc

fkrasnda ise, rvet suunun uygulama alan geniletilerek kamu grevlisi

d nda saylan tzel kiiler adna hareket eden ahslara da rve t

verilmesi hususu dzenlenmitir. Maddenin beinci fkrasnda yabanc

kamu grevlilerine uluslararas ticari ilemler nedeniyle rvet verilmesi

hali dzenlenmitir. Ayrca bu fkrada, yabanc kamu grevlilerine r ve t

verilmesinin yan sra yarar teklif veya vaat edilmesinin de rve t

saylaca hkme balanmtr.

5237 sayl TCKnun 253. maddesinde ise, rvet suunun ilenmesi

sonucunda tzel kiiler yararna haksz menfaat saland takdirde

szkonusu tzel kiiler hakknda bunlara zg gvenlik tedbirlerine

hkmolunaca aklanmtr.

5237 sayl yeni TCKnun 254. maddesinde rvet suunda etkin

pi manlk haline ilikin hkm yer almaktadr. Szkonusu maddenin birincifkrasnda, rvet alan veya bu konuda bakasyla anlaan kamu

grevlisinin soruturma balamadan nce rvet konusu eyi yetkili

makamlara aynen teslim etmesi veya durumu yetkili makamlara haber

vermesi durumunda kendisine ceza verilmeyecei hususu dzenlenmitir.

Maddenin ikinci fkrasnda da, rvet veren veya bu konuda kamu

grevlisiyle anlamaya varan kiinin soruturma balamadan nce yetkili

makamlar haberdar ettii takdirde kendisine ceza verilmeyecei hkm

bulunmaktadr. Maddenin nc fkrasnda ise, rvet suuna itirak edenki ilerin etkin pimanlk hali belirtilmektedir. Grld gibi, etkin

12 R vet suunun tanmna maddenin 1. fkras yerine 3. fkrasnda yer verilmesi baz yazarlarcael etirilmitir: Bkz. Fatih Selami Mahmutolu, TBMM Adalet Komisyanunda Kabul Edilen TrkCeza Kanunu Tasars Hakknda Gr, Teoman Ergl (Ed.) Trk Ceza Kanunu Reformu. kinciKitap. Makaleler, Grler, Raporlar, Ankara: TBB, 2004, s. 376; Erdener Yurtcan, Trk CezaKanunu ve Yorumu, 2. Bask, stanbul: Kazanc Yaynlar, Eyll 2006, s. 420.


17/114

9

pi manlk hali inceleme konumuzu oluturan su bakmndan cezay ortadan

kaldran ahsi sebep olarak kabul edilmitir.

765 sayl eski TCKnun 211. maddesinde rvet suunun tanmyaplm ve rvet alma sularnda kimlerin fail olacaklar belirtilmi ti.

212. maddede rvet alma suu, 213. maddede de r vet verme suu

dzenlenmiti. 214. maddede ise rvet teklif edilen kiinin belirtilen grev

ve niteliklere sahip olmalar arlatrc neden olarak saylmt. Rve t

alann veya verenin durumu yetkili mercilere bildirmesi hali etkin

pi manlk eklinde bir cezaszlk sebebi olarak 215. maddede aklanm t.

216. maddede rvete araclk edenin su ortakl hali dzenlenmi olup,

217. maddede de rvet olarak verilen para, eya ve dier eylerin veyabunlarla edinilen mal ve deerlerin msaderesine hkmedilecei

belirtilmiti .

765 sayl eski TCKnu rvet suunu, rvet alma suu ve rve t

verme suu eklinde ikili bir ayrma tabi tutmutu. Bu sular da kendi

ierisinde iki ksma ayrlmak suretiyle, eer grevin ktye kullanlmas

iin rvet anlamas yaplmsa nitelikli rvet alma ve verme, greve

uygun bir i iin rvet anlamas yaplmsa basit rvet alma ve vermesuu szkonusu olmaktayd. Baz yazarlar rvet suundaki basit rvet-

nitelikli rvet ayrmn, basit rvet-ar rvet13, basit rvet-grevi

ktye kullanmak suretiyle rve t14, adi rvet-ar rvet15, hafif rvet-

ar rvet16, tam olmayan rvet-tam rve t17, edilgin rvet-etkin rvet18

olarak adlandrmlardr.

13 Erem-Toroslu, s. 171; Toroslu, Ceza Hukuku, s. 240.14

Gzbyk, s. 114; Halil Ulusoy, 3628 Sayl Mal Bildiriminde Bulunulmas, Rvet veYolsuzluklarla Mcadele Kanunu ve Uygulamas Hakknda nceleme, TD, S.392, (Eyll 1991), s.149; mer Erdal Tzn, 1609 Sayl Kanunda Yer Alan Sular, Bu Sularn Tespiti, Yntemi veSoruturma Yaplmas, TD, S.364, (Eyll 1984), s. 70.15 Dnmezer, s. 102; Mumcu, s. 12; Oktay er, Rvet Alan ve Verenin Cezadan Kurtulmas, AD ,S:12 (1976), s. 104; inasi Kara, Devlet daresi Aleyhine lenen Crmler ve MemurlarHakknda Yarglama Usulleri, stanbul: 1974, s. 58.16 Tekeli-aylan, s. 95.17 Doan Soyaslan, Ceza Hukuku zel Hkmler , Ankara: Yetkin Yaynevi, 2002, s. 612.18 Sami Seluk, Dolandrclk Crmlerinin Kimi Sulardan Ayrm ve eklerle lgili Sular,Ankara: Kadolu Matbaas, 1986, s. 51.


18/114

10

5237 sayl yeni TCKda 765 sayl eski TCKdan farkl olarak

greve uygun olarak yaplacak i iin rvet alnmas veya bu amala

r vet verilmesi, yani basit rvet alma ve verme sular dzenlenmemi tir.

Bu bakmdan 5237 sayl TCKda sadece nitelikli rvet fiillerinin

yaptrma balanm olduu sylenebilir. Buna karn, basit rvet fiilinin

ol utuu hallerde dier koullar da gereklemek kaydyla TCKnun 257.

maddesinde yer alan grevi ktye kullanma suu oluabilecektir19. Basit

r vet alma ve rvet verme fiillerinin su olmaktan karlmas doktrinde

baz yazarlarn eletirilerine neden olmutur. Bu grtekiler, basit rve t

fiilleri grevi ktye kullanma suu kapsamnda deerlendirilse bile,

sadece yarar salayan kamu grevlisinin cezalandrlacan, kamu

grevlisine yarar salayan kiinin eyleminin cezasz kalmasnn sula

mcadele asndan doru olmadn ileri srmlerdir20.

765 sayl TCKda rvet alma ve rvet verme birbirinden

bamsz iki su tipi olarak dzenlenmiti21. Buna karlk 5237 sayl

TCKda rvet suu ok failli bir su olarak kabul edilmi tir.

Dier taraftan 765 sayl TCKnun 216. maddesinde rvete

araclk edenin rvet alan ve verenden hangisinin vastas ise onun suorta saylaca belirtilmekteydi. Bu bakmdan bir kiinin hem rve t

alana hem de rvet verene araclk etmesi durumunda, arac kiinin her iki

tarafn da su orta saylp, iki kez cezalandrlmas gerekecekti22. Oysa

5237 sayl TCKda bu hkme ve itirak hususunda zel bir hkme yer

verilmemitir. nk rvet suu, rvet alan ve veren ynnden tek su

19 Artuk-Gkcen-Yenidnya, s. 625.20

Durmu Tezcan, Mustafa Ruhan Erdem ve Murat nok, Teorik ve Pratik Ceza zel Hukuku , 3.Bask, Ankara: Sekin, Ocak 2006, s. 666; A. Caner Yenidnya, 2004 Trk Ceza Kanununun Kamudaresinin Gvenilirliine ve leyi ine Kar Sulara likin Blm Hakknda Bir Deerlendirme,Kazanc Hakemli Dergi, S.5, s. 125, 126; Mahmutolu, s.376; Yarsuvat, Duygun ve Dierleri, TrkCeza Kanunu Tasars Hakknda Galatasaray niversitesinin Gr, Teoman Ergl (Ed.) TrkCeza Kanunu Reformu. kinci Kitap. Makaleler, Grler, Raporlar, 1. Bask, Ankara: TBB,2004, s. 315.21 nder, s. 153; zzet zgen, Ekonomik kar Amacyla lenen Sular , 1. Bask, Ankara:Sekin, Haziran 2002, s. 195.22 Artuk-Gkcen-Yenidnya, s. 628; Trkan Yaln Sancar, ok Failli Sular , Ankara: Sekin, 1998,s. 207 vd.


19/114

11

kabul edildii iin, sua itirakin zorunlu faillerden herhangi birisinin

hareketine katlma eklinde olmasnn nemi bulunmamaktadr23.

Yine rvet olarak verilen para, eya ve dier eylerin veyabunlarla edinilen mal ve deerlerin msaderesine ilikin 765 sayl

TCKnun 217. maddesi hkmne 5237 sayl TCKda yer verilmemi tir.

Bununla birlikte 5237 sayl TCKnun 55. maddesinde genel bir hkm olan

kazan msaderesi getirilmitir24.

Ayrca 765 sayl TCKda rvet sularnn dzenlendii 3. fasln

218. maddesinde yer alan yetkili olmad bir i iin yarar salama suu,

5237 sayl TCKnun 255. maddesinde ayr bir su tipi olarak

dzenlenmitir.

III. RVET SULARININ TARH GE L M

A. Roma Hukukunda

Roma hukukunda yer alan rvete ilikin hkmler modern bat

kanunlarn nemli lde etkilemitir. Rvet sularnn bamsz bir su

olarak dzenlenmedii Roma hukukunda rvet, bask, zulm ve dier

memurluk grevlerinin ktye kullanlmas fiillerini ieren crimen

repetundarum su grubu ierisinde yer almaktayd. Bununla birlikte

hakimlerin rvet almas ve hakime rvet verilmesi eylemleri Oniki Levha

Kanununda bamsz olarak dzenlenmi ve lm cezas ile

cezalandrlm tr. Daha sonradan hakimlerin rvet alma sular crimen

23 Sancar, s. 231.24 Nur Centel, Hamide Zafer ve zlem akmut, Trk Ceza Hukukuna Giri, 3. Bask, stanbul:Beta Basm A., Ekim 2005, s. 764 vd.


20/114

12

repetundarum sular ierisine dahil edilmekle birlikte, ileriki dnemlerde

yeniden bamsz su halini almt r25.

1- Cumhuriyet DnemiCumhuriyet dneminde bilinen ilk toplu hukuk derlemesi olan Oniki

Levha Kanunu (takriben M 450) ile ilk kez hakimlerin r vet suu

dzenlenmi ve cezalandrlmtr. Hakimler dndaki dier kamu

grevlileri balangta rvet suundan dolay cezalandrlmamakla birlikte,

daha sonralar eyalet valilerinin halka bask yapmaya balamalar crimen

repetundarum kavramnn domasna yol amtr. Bylece Roma

vatandalarna valilerin rvet ve dier memurluk grevlerini ktye

kullanmak suretiyle aldklar para ve hediyeleri geri isteme imkan

tannmtr. Ancak kamu grevlilerinin vatandalardan aldklar her trl

hediye rvet suunun konusunu oluturmuyordu. Bu bakmdan kamu

grevlilerinin halktan aldklar hediyeler bir ayrma tabi tutularak, r ve t

olmadan ve bask yapmadan alnan hediyelerin ceza hukukunun konusunu

ol uturmayaca ifade edilmitir26.Roma hukukunda crimen repetundarum sular, delicta publica

denilen umumi sular grubuna girmekteydi. Bu sularn meyyidesini ise,

haksz olarak elde edilen eyin iade edilmesi oluturuyordu27.

Rvet sular Roma hukukunda deiik zamanlarda eitli

kanunlarla dzenlenmitir. Bu kanunlarn en nemlileri Lex Calpurnia (M

149), Lex Junia ( M 149-104 aras) ve Lex Servilia (M 106 veya

105)dr. Bunlardan baka Culla dneminde Lex Cornelia kanunu ayrntl

bi r ekilde yksek memurlarn halktan para almalarn saym ve

yasaklamtr. Ayrca bu kanunla rvet sularnn cezalar artrlm,

25 Nevzat Grelli, rtikap ve Rvet Crmleri, Hukuk Fakltesi (Yaynlanmam DoktoraTezi), stanbul 1954, s. 8.26 Mumcu, s. 35.27 Grelli, s. 10.


21/114

13

hakimler hakknda da rvet suundan dolay lm cezas uygulamasna

devam edilmitir. Bunun dnda Caesar tarafndan M 59. ylnda

karlan Lex Julia kanunu ile rvet sularnda nemli bir gelime

kaydedilmitir. Bu kanunun dzenlemesi sonucu rvet suu crimen

repetundarum su grubu iinde kalmakla birlikte, uygulamas her eit

kamu grevlisini kapsar hale getirilmitir. Ayrca cezalar arlatrlmak

suretiyle para cezas drt katna kartlm, ar hallerde srgn cezas da

getirilmi ti28.

2- mparatorluk DnemiDeiikliklere uramakla birlikte imparatorluk dneminde Lex

Julia kanunu yrrlkte kalmtr. Genellikle yaplan deiiklik, kamu

grevlilerinin deersiz eyler dnda hediye almalarnn yasaklanm

olmasdr. Dou Romada rvet sularyla ilgili en byk dzenlemeyi

Justinian (527565) yapmtr. Buna gre, rvet alann hukuk hakimi

olmas halinde rvet olarak vaat edilen parann iki katn deyecei ve

r vete konu parann alnmas halinde ise cezann katna kaca

ngrlmtr. Ayrca her iki durumda da hakimin grevinden atlaca

belirtilmitir. Eer ceza yargc rvet almsa msadere ve srgn cezas

ile cezalandrlaca dzenlenmitir. mparatorluk dneminde getirilen en

nemli yenilik ise, nceleri erefsizlikle itham edilen (falsum) rvet veren

de rvet alan gibi crimen repetundarum su grubuna dahil edilmi tir.

Bunun dnda Roma hukukunda crimen repetundarum su grubu ierisine,

memurluk satn alnmas ve yalanc tanklk gibi rvet eitlerinin hepsi

sokulmutur29.

Belirtmek gerekir ki, Roma hukukunda rvet sular hakimlerin

r vet almalar ayrk olmak zere, ba langta daha ok ahslar

ilgilendiren, mal aleyhinde ilenen, haksz fiil zellii ta yan ve sadece

28 Mumcu, s. 36.29 Mumcu, s. 3738.


22/114

14

tazminat demeyi gerektirir bir nitelik gsterirken, daha sonralar dorudan

doruya kamuyu ilgilendiren ve kamu idaresi aleyhine ilenen su ekline

girmitir30.

B. Germen HukukundaKuvvetli bir kamu rgtne sahip olan Germenlerde kamu

grevlileri tarafndan rvet de dahil olmak zere greve ili kin sular

ou kez ilenmitir. lk Germen devletlerinden birisini kuran Dou Gotlar

(Ostgoten, 493553) hakimlerin rvet almalarn dzenlemilerdir. Bu

dzenleme sonucunda, yargcn hukuk ilerinde rvet almas halinde zarar

grene tazminat vereceini, ceza ilerinde rvet almas halinde ise lm

cezasna uratlacan belirtmilerdir. Burgundlar (443534) da, rve t

alan hakime lm cezas vermektedirler. Bununla birlikte, ihmal veya

hukuku bilmeme durumunda ise hakim para cezas ile cezalandrlrd.

Langobardlar (568774) ise, kamu grevlilerinin kraln izni olmakszn

hediye almalarn yasaklamlar ve bu sular toplulua ve krala kar

ilenmi saymlardr. Rvet suunu ileyen kamu grevlisi ve yarglar

uranlan zarar karlamakla ykml klarlard. Ripuariler, hkmn

verilmesinden nce rvet olarak hediye alan hakimleri lmle

cezalandrm lardr. Almanlar ise, hakimin hukuka aykr davranmas

halinde para cezas ve tazminat ngrmlerdir. Ortaada Germen

hukukunun gelimesi ile birlikte Hohenstaufenler (11251254) tarafndan

Sachsenspiegel ve Schwabenspiegel adlar verilen iki ayr kanun derlemesi

yaplmtr. Bu kanunlardan Sachsenspiegelde rvet suu ile ilgili bir

hkm bulunmamasna karn, Schwabenspiegelin 71. maddesinde

hakimlerin rvet suu dzenlenmitir. Bu dzenlemede, rvet alan

30 Grelli, s. 15.


23/114

15

hakimin zararlar tazmin edecei, rvet verenin ise verdii eyi

kaybedecei ngrlmtr31

.

C. Kilise HukukundaGenellikle kilise rgt ierisinde kalan kilise hukuku, kilise ii

personelinin her trl statlerini dzenledii gibi, kilise d ilikilere

uygulanacak kurallar da iermektedir. Her ne kadar kilise personeli devlet

rgt dnda kalsa da, ortaan teokratik devlet sistemleri dikkate

alndnda nemli kamu hizmetleri grdkleri kabul edilmektedir. Bu

nedenlerle kilise rgt ierisinde de rvet suu ilenmi ve buna ilikin

dzenlemeler yaplmt r32

.

Ba langta sadece hakimlerin rvet almalar cezalandrlrken,

daha sonra dier kamu grevlilerinin de rvet almalar su saylmtr.

Karar verecek hakimin davann taraflarndan leh veya aleyhe hkm

vermek iin herhangi bir ekilde menfaat kabul etmesi pasif rvet suunu

ol uturmaktayd. Pasif rvet suunun tamamlanmas iin istenilen kararn

verilmesine gerek olmayp, teklif edilen menfaatin hakim tarafndan kabul

yeterliydi.

Taraflardan birisinin veya nc bir ahsn istedii kararn

verilmesi iin hakime menfaat vaadi veya salamas ise aktif rvet suunu

ol uturmaktayd. Aktif rvet suu hakime menfaatin vaat veya teklif

edilmesiyle tamamlanr33

. R vet sonucu verilen bir hkm bilerek icraya

koymak da sua zel bir itirak kabul edilerek cezalandrlyordu. Ayrca

hakl bir hkm vermesi iin hakime r vet vermek su saylmyordu.

Rvet alma suundan dolay ilk ba larda hakime grevinden geici olarak

uzaklatrma cezas veriliyordu. Bunun yan sra hakim madurun zararn

gidermekle ykmlyd. Rvet alan hakim sz konusu yaptrmlar

31 Mumcu, s. 3941.32 Mumcu, s. 42.33 Grelli, s. 1617; Mumcu, s. 43.


24/114

16

kendiliinden yerine getirmedii takdirde hakknda Roma hukuku

hkmleri uygulanyordu34.

Bunlarn dnda her eit ruhani mevki ve menfaatin dnyevi birmenfaat karlnda alnp satlmas durumunda, rvet alan kilise

personeli azil edilip, kiliseden ihra ediliyordu. Benzer ekilde rve t

veren kilise dndakiler de kiliseden ihra ediliyorlard. Ayrca Justinian

tarafndan rvete konu nesnenin kiliseye gelir yazlmas esas da

getirilmi tir35.

D. slam Hukukunda

1. Genel Olarakslam hukukunun kaynaklar Kuran, Snnet, cma ve Kyasdr.

slam hukuku ibadet, muamelet ve ukubat eklinde ksma ayrlmaktadr.

Bu ksmlardan Ukubat ceza hukuku ile ilgilidir. slam ceza hukukunda

sular, had cezasn, ksas ve diyet ve tazir cezasn gerektiren sular olarakayrlmaktadr. Had sular Allaha kar ilenen sular kapsamna

almaktadr. Bunlar hrszlk, zina, iki imek, dinden dnme ve isyan

sulardr. Bu sular Roma hukukundaki kamusal sulara benzemektedir.

Ksas ve diyet sular da ki ilere kar ilenen sulardr. Bu sular, adam

ldrme ve yaralamadr. Tazir cezasn gerektiren sular ise had, ksas ve

diyeti gerektiren sular dndaki btn sular ifade eder. Bu sular, baz

yasak yiyecek ve ieceklerin yenilmesi ve iilmesi, l ve tartda hile

yaplmas, yalanc ahitlik, hakaret ve rvet sular gibi36.

34 Grelli, s. 17.35 Mumcu, s. 43.36 Ahmet Gkcen, Tanzimat Dnemi Osmanl Ceza Kanunlar ve Bu Kanunlardaki CezaMeyyideleri , stanbul: 1989, s. 47; Halil Cin ve Ahmet Akgndz, Trk slam Hukuk Tarihi,C.1, stanbul: Tima Yaynlar, 1990, s. 317333; M. Akif Aydn, Trk Hukuk Tarihi,Geniletilmi 5. Bask, stanbul: 2005, s. 217-221; Co kun ok, Ahmet Mumcu ve Glnihal


25/114

17

slam hukukunun ana kayna olan Kuran- Kerimde dorudan

doruya rvet sularna ilikin bir hkm bulunmamakla birlikte, Bakara

Suresinin 189. ayetinde rvet haram klnmtr. Bu ayette Mallarnz

aranzda bo yere yemeyin, insanlarn bir ksm mallarn da gnah ederek

yemek iin bile bile hakimlere mal vermeyin denilmektedir. slam

hukukunun ikinci kayna olan snnet de ise, rvetle ilgili kesin

saylabilecek hkmler bulunmaktadr. Rvetin hukuken yasaklandna

kant olarak Rvet verene de, alana da, ikisi arasnda vasta olanlara da

Allah lanet etsin hadisi gsterilmektedir37.

Rvet sular slam hukukunda tazir cezasn gerektiren

sulardandr. slam hukukunda kadlarn rvet almas greve ilikin birsu olup, yasak saylmaktadr. Rvet sonucu kadlarn verdikleri kararlar

geersizdir. Bunun dnda rvet almak da rvet vermek gibi haramdr.

Ancak rvet veren cann, maln korumak veya ocuklarn ya da

akrabalarndan birisinin ldrlmesini nlemek iin rvet vermek dnda

ba ka are bulamyorsa haram deildir. te yandan rvet suuna araclk

yapmak da sutur. Ayrca kadlar dnda dier kamu grevlilerinin de

r vet almalar ve bunlara rvet vermek de yasak saylmtr38.

Tazirin derecelerinden birisi olan azil cezas, kadlarn rve t

almalar halinde uygulanmaktadr. Zira grevlerini ktye kullananlarn

azledilmesi slam ceza hukukunun nemli bir kuraldr. Ayrca grevinden

azil olan kadlara feri ceza olarak srgn cezas da uygulanmaktadr. Kural

olarak rvet alan kad hakknda azil ve srgn cezalar uygulansa da,

istisnai olarak rveti kady taziren ihtar etmek gibi kural cezadan daha

hafif ceza veya msadere ve idam gibi kural cezadan daha ar ceza da

uygulanmaktadr. Yrtme ve asker snf hakknda da ayn cezalar

Bozkurt, Trk Hukuk Tarihi, 9. Bask, Ankara: 1999, s. 81-82; Mehmet Emin Artuk, AhmetGkcen ve A. Caner Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler I , Yeniden Gzden Geirilmi 2.Bask, Ankara: Turhan, 2006, s. 88-105; Sulhi Dnmezer ve Sahir Erman, Nazari ve Tatbiki CezaHukuku Genel Ksm C: I , 14. Bask, stanbul: Beta, Kasm 1997, s. 116119; Centel-Zafer-akmut, s. 2932; Kayhan el ve Suheyl Donay, Ka rl atrmal ve Uygulamal Ceza Hukuku , 1.Kitap, 4 Bask, stanbul: Beta, Ekim 2005, s. 48-52.37 Mumcu, s. 182184.38 Mumcu, s. 193200.


26/114

18

uygulanmaktadr. slam hukukunda rvet veren kiiler de rvet alan gibi

cezalandrlmaktadr39

.

slam hukukunda rvet verene zel hukuk asndan tannm bi rhak bulunmaktadr. Buna gre, rvet veren kimse rvet alan kady veya

r vete araclk edenleri dava ederek rvet olarak verdii maddi

menfaatleri geri isteyebilir. Ancak rvet veren sadece rvet alann

araclarn dava edebilir. Yoksa rvet veren kendi aracsna kar dava

aamaz40

.

Bundan baka rvet alnmas sonucu verilen kararlar batl

saylmaktadr. Ancak bu butlan saylma kadnn rvetle verdii

hkmlere ilikin olup, normal ekilde verdii kararlar geerlidir41.

2. Osmanl mparatorluu DnemiOsmanl mparatorluunun kuruluundan Tanzimat dnemine kadar

su ve cezalara ilikin birok kanunnameler yaynlanmtr. Bu

kanunnameler Fatih Sultan Mehmet Kanunnameleri, Kanuni Sultan

Sleyman Kanunnamesi ve Sultan Drdnc Mehmet Kanunudur42

.

Tanzimat dneminden nce yaynlanan bu kanunnamelerde rvet suuna

ili kin hkm bulunmamaktadr. Bu sebeple mparatorluun kuruluundan

Tanzimata kadar olan dnemde rvet sular hakknda slam hukuku

hkmlerinin uygulanm olduu anlalmaktadr43.

Tanzimat dnemini balatan Glhane Hatt Hmayununun 1255 (3

Kasm 1839)da okunduu metinde yer alan bir ibareye dayal olarak 1256

Ceza Kanunu (3 Mays 1840)da yaynlanmtr. Rvet sular bu kanunun

be inci faslnda dzenlenmitir. Rvetin tanmnn yaplmad kanunda

39 Mumcu, s. 217237.40 Mumcu, s. 204208.41 Mumcu, s. 196; Grelli, s. 23.42 Dnmezer-Erman, s. 121123; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler I, s. 106.43 Grelli, s. 23.


27/114

19

r vet suuna verilecek cezalar belirtilmekle, rvet alanla rvet verene

ayn cezalarn verilmesi ngrlmtr. Ayrca kamu grevlisi olmayan

kimselerin de rvet alma suunun faili olabilecekleri belirtilmitir (m. 3).

Bu kanunda kendisinden zorla rvet alnan kimseye ihbar mecburiyeti

yklenmitir (m. 5)44

. Szkonusu 5. fasln 7. maddesinde belirli hallerde

hediye alnmasnn yasaklandnn belirtilmesine ramen, uygulanacak

yaptrmn yazlmamas kanunda yer alan eksikliklerden birisidir45

.

1256 tarihli Ceza Kanununun eksikliklerini gidermek iin 1267

tarihli Kanunu Cedit (14 Temmuz 1851) yaynlanmtr. Bu kanunun

nc faslnn 8 ve 9. maddelerinde rvet sularna ilikin hkmler yer

almaktadr. 1267 tarihli Kanunu Cedit rvet sular bakmndan eski

kanunun ayns olmakla birlikte, sadece sene krek cezas yerine

ahsna gre tedip klna hkm getirilmitir. Bylece cezalarn

kanunilii prensibine aykr olacak ekilde rvet suunda uygulanacak

cezann cins ve miktarnn tayini hakimin takdirine braklmtr46

.

Sultan Abdlmecit tarafndan 18 ubat 1855 tarihinde yaynlanan

Islahat Fermanna dayal olarak 1274 tarihli Ceza Kanunname-i Hmayunu

(9 Austos 1858) yrrle konmutur. Bu kanun 1810 Tarihli FranszCeza Kanunundan tercme edilmitir. Rvet sular kanunun 1. babnn

nc faslnda dzenlenmitir. Kanunun 67. maddesinde rvet suunun

tanm yaplm, rvet alma suu nceki kanunlarda olduu gibi geni

yorumlanarak kamu grevlisi olmayan kiilerin de rvet alma suunun

faili olabilecekleri kabul edilmitir. Rvet alan kamu grevlisinin

grevinden atlaca ve bir yl hapis ile iki yl srgn cezasna mahkum

edilecei de belirtilmitir. Yine rvet alanla rvet verene ve araclara

ayn cezalarn verilecei ngrlmtr. Kanunun 67. maddesi hkm

gereince rvet suunun tamamlanmas iin rvetin alnp verilmesi

gerekmektedir. Ancak 76. madde gereince taraflarn rvet szlemesi

44 Mumcu, s. 278280; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s.637 s. 1112;45 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler I, s. 111; Gkcen, s. 19.46 Grelli, s. 26; Gkcen, s. 112-113.


28/114

20

yapmalar da yeterli saylmtr. Bunun dnda kanuna uygun bir iin

yaplmas iin rvet verilmesi halinde ihbar ykmll getirilmitir47.

IV. MUKAYESEL HUKUKTA RVET

A. ngiliz Hukukundangiliz hukukunda rvet sularnn yer ald toplu bir metin

bulunmamakla birlikte, bu sulara ilikin Common Law ve Statuto Lawda

hkmler bulunmaktadr. Bu yzden suun hukuki konusu bakmndan

hangi ksmda yer alaca konusunda gr birlii bulunmamaktadr.

Doktrinde baz yazarlar bu sular Hkmet aleyhine ilenen sular genel

ba l altnda memurlar tarafndan veya memurlar hakknda ilenen

sular grubuna sokarken, kimi yazarlar ise, Adliye aleyhine i lenen

sular bal altnda incelemilerdir48. ngiliz hukukunda rvet karinesi

kabul edilmitir. Buna gre, rvet suundan dolay yarglanan kimsenin

r vete konu i hakknda bir anlama yapm veya yapmak istemi olmas

durumunda, tarafndan temin edilen veya bu ekilde temin edilmi olup da

kabul edilen menfaat, aksi ispat edilinceye kadar r vet saylr49.

B. Amerikan HukukundaAmerikan hukukunda rvet almak ile rvet vermek sular

birbirinden bamsz iki ayr su tipi saylmtr. Rvet sular memurlarn

r veti, seimlerde rvet, ticari rvet ve jri azalarnn rveti gibi

e itlere ayrlmaktadr. Ticari rvet denilen ajanlarn rveti ile sadece

memurlarn deil, memur olmayanlarn da rvet suunun faili

47 Grelli, s. 2728; Gkcen, s. 129-132.48 Grelli, s. 30.49 Grelli, s. 33.


29/114

21

olabilecekleri kabul edilmitir. Rvet verenin rvet teklifini memurun

kabul etmemesi durumunda da rvet suu olumaktadr. Ancak bu halde

r vet veren kiinin rvete eksik teebbs suundan dolay

cezalandrlmas gerekecektir. Bundan baka Amerikan hukukunda ahit

olarak dinlenilmesine karar verilen rvet suu san hakknda ahitlik

yapt r vet suundan dolay takibat yaplamamaktadr. Ancak uras var

ki, her rvet san ahit olarak dinlenilmemektedir. ahit olarak

dinlenilecekler, verilen rvet kabul edilmise rveti veren ahs ile

r vetin memur tarafndan istenmesi halinde rveti vermi veya vaat etmi

kimsedir. Bu ekilde rvet sularnn gizli kalmayarak aa karlmas

hedeflenmitir50

.

C. Alman HukukundaR vet sular Alman Ceza Kanununun ikinci ksmnda yer alan

kamu grevi srasnda ilenen sular baln tayan 28. blmnn

331. ve 336. maddeleri arasnda dzenlenmitir. Bu kanunda rvet sular

r vet almak ve rvet vermek zere iki ayr tipte dzenlenmi olup,

doktrinde rvet alma fiiline pasif rvet, rvet vermek fiiline de aktif

r vet denilmektedir51

.

Pasif rvet suu (m.331-332), memurun grevine uygun veya

aykr bir i iin hediye veya baka bir menfaat kabul veya talep etmesi ya

da vaat ettirmesi halinde szkonusu olmaktadr. 331. maddede memurun

grevine uygun bir ii yapmak iin rvet almas halinde para ve hapis

cezasn ngrmektedir. 332. madde ise, memurun grevine aykr bir ii

yapmak iin rvet almas halinde daha ar hapis cezas ngrmektedir.

50 Grelli, s. 36.51 Grelli, s. 36.


30/114

22

334. maddede, hakimlerin ve hakemlerin rvet almalar durumunda hapis

cezas ngrlmektedir52

.

Aktif rvet suu (m.333-334) ise, bir kimsenin grevine uygunveya aykr bir i yapmas iin memura hediye veya baka bir menfaat

teklif, vaat veya demesi durumunda szkonusu olmaktadr. 333. madde

memura grevine uygun bir ii yapmas, 334. madde ise memura grevine

aykr bir ii yapmas iin menfaat salamay dzenlemektedir. Grld

gibi Alman ceza hukukunda rvet alma (pasif rvet) ve rvet verme

(aktif rvet) sular bakmndan basit ve nitelikli rvet alma ayrmna yer

verilmitir. Yine nitelikli rvet alma ve verme sularna basit rvet alma

ve verme sularna gre, rvet alma suuna da rvet vermeye gre daha

ar ceza ngrlmtr. Bundan baka, gerek rvet alma gerek rve t

verme eylemleri ynnden hakim, hakem ve i mahkemesi yelerinin rve t

almas ve bunlara rvet verilmesi arlatrc sebep olarak kabul

edilmitir. Ayrca Alman Ceza Kanunu yalnz gelecee ilikin bir iin

yaplmas iin deil, gemite yaplan bir i iin de rvet alnmasn kabul

etmektedir53

.

fade etmek gerekir ki, Alman ceza hukukunda hem pasif r ve them de aktif rvet sularnda rvet olarak alnan eylerin veya bedelinin

msadere edilecei hkm yer almaktadr.(m. 335)

D. svire Hukukundasvire Ceza Kanununun ikinci kitabnn kamu gc aleyhinde

ilenen sular baln tayan onbeinci faslnda bulunan 288.

maddesinde rvet verme (aktif rvet) suu, memuriyet ve meslek

grevlerine kar sular baln tayan onsekizinci faslda bulunan 315.

maddesinde de rvet alma (pasif rvet) suu dzenlenmitir. svire

52 Grelli, s. 37.53 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler I, s. 639-641.


31/114

23

hukukunda rvet alma ve rvet verme birbirinden ayr sular saylm ve

ayr fasllarda dzenlenmitir. Kanunun dzenlenmesinden de anlalaca

zere, svire hukukunda rvet verme kamu idaresi aleyhine bir su

saylrken rvet alma grev suu olarak kabul edilmektedir.

Kanunun 315. maddesinde yer alan rvet alma suuna ilikin

dzenlemeye gre, memurun grevine aykr bir ii yapmak iin nceden

herhangi bir menfaat talep etmesi veya kabul etmesi ya da vaat ettirmesi

halinde pasif rvet oluacaktr. ayet memur rvet anlamas sonucunda

grevine aykr ii yapt takdirde verilecek ceza artrlacaktr. u halde

r vet alma suunun oluabilmesi iin memurun grevine aykr bir ii

yapmas amacyla nceden salanan veya vaat edilen bir yararn olmas

gerekir. Baka bir deyile, yararn sonradan salanmas ile nceden

salanan yararn memurun grevine uygun i yapmas iin verilmesi

durumunda rvet suu olumayacak, 316. maddeye uyan menfaat kabul

szkonusu olacaktr54

.

288. maddede dzenlenen rvet verme suu da, memura grevine

aykr bir i yapmas iin herhangi bir menfaat teklif, vaat veya temin

edildiinde oluacaktr. Ayrca svire Ceza Kanunu resmi bir makamnyeleri, kamu grevlileri, adalet datmakla devli ahslar, hakemler,

resmen grevlendirilmi bilirkiiler ve ordu mensuplarnn grevlerine

aykr ilem yapmak iin rvet almalarna ayn yaptrmn uygulanmasn

ngrmektedir. Yine saylan ahslara grevlerine aykr davranmalar iin

r vet veren de, hakim kamu grevlisi ayrm yaplmakszn ayn ekilde

cezalandrlmaktadr55

.

54 Grelli, s. 39; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 638, 641.55 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 640.


32/114

24

E. Fransz HukukundaFransz Ceza Kanununda rvet sular, nc kitabnn devlet

aleyhine ilenen sular baln tayan birinci babnn kamunun skunualeyhine ilenen sular balkl nc faslnn memurlarn grevlerini

yaparken iledikleri sular balkl ikinci ksmnda bulunan 177-183.

maddeleri arasnda hkme balanmtr. Rvet alma suu 177. maddede,

r vet verme suu ise 179. maddede yer almak suretiyle birbirinden ayr

sular eklinde dzenlenmitir. Rvet alma ve verme suu, menfaatin

yalnz memurun grevini suistimal etmesi amacyla alnp verilmesinde

deil, grevini kanuna uygun yapmas iin alnp verilmesinde de meydana

gelmektedir. Rvet suu menfaatin teklifi veya talep ile tamamlanmakta

olup, kar tarafn kabul aranmamaktadr. Bundan baka yalnz kamu

grevlilerinin deil, zel ahslarn da rvet alma suunun faili

olabilecekleri kabul edilmektedir. Ayrca sonradan teklif, vaat veya

salanan menfaat ve bunun kabul rvet suunu meydana

getirmemektedir56

.

F. talyan HukukundaR vet suu, 1930 tarihli talyan Ceza Kanununun ikinci kitabnn

kamu idaresi aleyhine ilenen crmler balkl ikinci babnn kamu

idaresine kar memurlar tarafndan ilenen sular balkl birinci faslnda

bulunan 318. ve 322. maddeler arasnda dzenlenmitir. Rvet suu

talyan doktrininde aktif rvet (rvet verme) - pasif rvet (rvet alma)

ve tam rvet naks rve t eklinde ayrmlara tabi tutulmaktadr. Bu

bakmdan hem grevin kanuna uygun, hem de kanuna aykr yaplmas iin

menfaat teklifi ve kabul rvet saylmtr. Bundan baka grev yerine

56 Grelli, s. 40, 43.


33/114

25

getirildikten sonra temin edilen menfaat de rvet saylarak

cezalandrlm tr57.

Naks pasif rvet, memurun grevine giren bir ii yapmak iinkendisi veya nc bir ahs adna kanunen verilmesi gerekmeyen haksz

para veya herhangi bir menfaati veya bunun vaadini kabul etmesidir (m.

318). Tam pasif rvet de, menfaat veya vaadi, grevin yerine

getirilmesinin geciktirilmesi, ihmali veya greve aykr bir iin yerine

getirilmesi iin kabul edilmektedir (m. 319). Aktif r vet ise, memura veya

kamu hizmeti ile ykml bir kiiye grevinin yerine getirilmesi veya

ihmal ve suistimali iin rvet vermek veya vermee teebbs etmektir (m.

321, 322). talyan hukukunda rvet alma suunun menfaatin veya vaadin

kabul ile tamamlanmasna ramen, rvet verme menfaatin teklifi ile

tamamlanmayp, teklifin memur tarafndan kabul gerekmektedir58

.talyan Ceza Kanunu basit ve nitelikli r vet verme suu faillerine,

basit ve nitelikli rvet alma suu faillerine verdii cezann a ynsnn tatbik

edilmesini hkme balamtr. Ancak bunun iin menfaatin memur veya

amme hizmetiyle mkellef olan ahs tarafndan kabul gerekir. Bunun

d nda kamu grevlileri hakknda ngrlen rvet fillerinin cezalar,kamu hizmetiyle grevli kimselere nispetle daha ardr (m. 320)59.

57 Grelli, s. 44.58 Grelli, s. 45, 46.59 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 640, 641.


34/114

26

V. RVET SULARI LE KORUNAN HUKUKSAL YARAR

Suun hukuki konusu, suun meydana gelmesi ile ihlal edilen

hukuki varlk veya menfaattir60. Dier bir anlatmla, kanun koyucunun

su tipi ihdas etmek suretiyle korumak istedii hukuki varlk ya da menfaat

suun hukuki konusunu oluturmaktadr. Bu sebeple suun hukuki konusu,

suun zerinde ilendii kii veya eyi ifade eden suun maddi konusundan

farkldr61. Suun hukuki konusunu meydana getiren ve kanun koyucu

tarafndan korunmak istenen varlk veya menfaatler, bireysel, toplumsal

veya kamusal zellik gsterebilir62.

R vet Sular 5237 sayl TCKnun ikinci kitabnn drdnc

ksmnn Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular

ba lkl birinci blmnde dzenlenmitir. Bundan dolay rvet suunda

korunan hukuki yarar ile kamu idaresinin gvenilirliine ve ileyiine kar

ilenen sulardaki korunan hukuki yarar ayndr.

5237 sayl TCKda tanm yaplmayan kamu idaresi kavram,

toplumun kamusal hayatn ilgilendiren btn fonksiyonlarn iermektedir.Kanunun bu blmnde yer alan sular, kanunun dier hkmleriyle zel

olarak korunmu olanlarn dnda bulunan ve toplumun kamusal hayatn

kapsayan btn fonksiyon ve faaliyetlere kar ilenen sular iine

almaktadr 63. Bu bakmdan kamu idaresine ilikin sular, yalnz idari

faaliyetleri deil, devletin yarg ve yasama faaliyetlerini de ifade

etmektedir 64. Bu blmde yer alan sular kamu idaresinin ileyiinde

bulunmas gereken niteliklerin cezai bakmdan korunmas amacyla ihdas

60 Nevzat Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm , 8. Bask, Ankara: Sava Yaynevi, Ekim 2005, s.92;Centel-Zafer-akmut, s. 228.61 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler I, s. 469, 470.62 Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm, s. 9363 Erman-zek, s. 1.64 Duygun Yarsuvat, Devletdaresi Aleyhine lenen Crmlerin Genel Prensipleri, HFM, C.XXX, Say:34 (Prof.Dr. Naci ensoy Hatra Says), s. 669; Doan Soyaslan, Ceza Hukuku zelHkmler, Gzden Geirilmi 5. Bask, Ankara: Yetkin Yaynlar, 2005, s. 492; etin zek,Devlete Kar Sular , stanbul: Sulhi Garan Matbaas, 1976, s. 209.


35/114

27

edilmitir. Kamu idaresinin ileyiindeki nitelikleri ilkelerle ifade etmek

gerekirse, bu ilkelerin banda drstlk gelmektedir. Bu ilke kamu

grevlisinin kamu idaresine kar drst davranmasn gerektirir. kinci

bulunmas gereken ilke olan tarafszlk, kamu grevlisinin herkese e it

davranmasn ayrmclk yapmamasn ierir. nc ilke olan disiplin,

kamu grevlisinin grevini yaparken belirlenen kurallara uymasn ve grev

ve yetki snrlarn amamasn ifade eder. Drdnc ilke olarak sadakat,

kamu grevlisinin grevi nedeniyle rendii bilgileri saklamasn ngrr.

Be inci ilke sreklilik, kamu grevinin aksatlmadan srdrlmesini

belirtmektedir. Altnc ilke hrriyet ve skunet ise, kamu grevinin bask

ve tehdit altnda kalmakszn zgr ve sakin bir ekilde yaplmasn

anlatmaktadr. Yedinci ilke de, kamu grevi yerine getirilirken herkese

gven telkin etmeyi belirten kamu idaresinin itibarnn korunmasdr 65.

Rvet suunun dzenlendii 5237 sayl TCKnun 252. maddesinin

gerekesinde; Kamu hizmetlerinin gerek eitlik gerek liyakatlilik

asndan adalet ilkelerine uygun yrtld, kamu grevlilerinin rve t

kabul etmez ve satn alnamaz olduklar hususunda toplumda hakim olan

gvenin, inancn sarslmamas gerekir. Rvete ilikin su tanm, bu

gveni korumay amalamtr denilmek suretiyle rvet suunda korunan

hukuksal yarar belirtilmitir66.

R vet suuyla korunmak istenen hukuki yarar, kamu grevlisinin

kanuna aykr olarak elde ettii menfaatler karlnda, grevinin

gereklerine aykr olarak bir ii yapmak veya yapmamak iin rve t

anlamas yapt ki iye, zel davranmak suretiyle tarafszlktan

ayrlmasnn ve kamu hizmetlerinin tarafsz ve herkese e it ekilde

davranlarak yerine getirilmemesini nlemektir67

. nk kamu grevlisininyarar karlnda rvet verene ayrcalkl davranmas toplumda kamu

65 Erman-zek, s.12; zek, s. 210-217; Erem-Toroslu, s.143; Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s.272; Soyaslan, s. 493.66 Gereke iin bkz. Niyazi Gney, Keman zdemir ve Yusuf Solmaz Balo, Gereke ve TutanaklarlaKarlatrmal Yeni Trk Ceza Kanunu, 1. Bask, Ankara: Adil Yaynevi, Kasm 2004, s. 728.67 Erman-zek, s. 90.


36/114

28

hizmetlerinin satn alnabilecei d ncesini dourmakta, bu da gven

telkin etmesi gereken kamu idaresine kar gvensizlie yol aarak kamu

idaresinin saygnlnn ve prestijinin sarslmasna neden olmaktadr68.

Yine kamu grevlisinin kendisine zel ve ayrcalkl davrand

ferdin karn kamu yararndan stn tutmak suretiyle sadakat ilkesine

aykr davranmasnn nne de geilmek istenmektedir 69.

Kamu idaresinin toplum ihtiyalarn tatmin edebilmek, huzur,

skun ve gvenliini salayabilmek iin dzenli ve kanuna uygun bir

ekilde ilemesi gerekmektedir. Bundan dolay rvet sular ile kamu

idaresinin dzenli ilemesinin salanmas ve idareye kar beslenen

gvenin korunmas amalanmt r70.

68 Dnmezer, s. 97; nder, s. 159; Tezcan-Erdem-nok, s. 669; Seluk, s. 50; Mumcu, s. 16; smailMalko, Aklamal-tihatl Trk Ceza Kanunu, 2. Bask, Ankara: Turhan Kitabevi, Haziran2002, s. 441.69 Erman-zek, s. 90; smail Malko ve Mahmut Gler, Uygulamada Trk Ceza Kanunu zelHkmler II, 1. Bask, Ankara: Adil Yaynevi, s. 592.70 Yarsuvat, s. 670; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 642; Tezcan-Erdem-nok, s. 669; Soyaslan, s. 493; zgen, s. 193; Grelli, s. 5; Yenidnya, s. 121.


37/114

29

KNC BLM

RVET SUU

I. RVET SUUNUN YAPISI

Rvet sularnn dzenlenmesi konusunda iki sistem kabul

edilmektedir. Birinci sistemde, rvet alan ve verenin suun maddi

unsurunu oluturan fiilleri birbirinden bamsz fiiller olarak kabul

edilmektedir. Bu sistemde rvet alan ve veren sululuunu kendi

fiillerinden aldklar iin aralarnda itirak szkonusu deildir. 765 TCKnu

bu sistemi benimsemiti71. Bu itibarla, 765 sayl TCKda rvet alma ve

r vet verme birbirinden bamsz iki ayr su olarak kabul edilmiti .

kinci sistemde ise, rvet kamu grevlisi ile fert arasnda yaplan

anlama olarak ve her iki taraf da sorumlu klan tek fiil eklinde

dzenlenmektedir. Bu sistemde, rvet alan ve verenin sorumluluklar ayn

fiile dayand iin birbirinin su orta saylrlar72. 5237 sayl TCKnu

r vet suunu tek su olarak kabul etmitir73. Bu bakmdan, 765 sayl eski

TCKnun aksine rvet alma ve verme birbirinden bamsz iki su olarak

deil, tek su eklinde dzenlenmitir. Nitekim 252. maddenin

gerekesinde bu durum veren ve alan asndan rvet suu tek bir

sutur denilmek suretiyle ifade edilmitir.

71 Grelli, s. 92; Dnmezer, s. 96; nder, s. 153; Erman-zek, s. 88; Erem-Toroslu, s. 171; FarukErem, Trk Ceza Kanunu erhi zel Hkmler , C. II, Ankara: 1993, s. 1332; Toroslu, Ceza

Hukuku zel Ksm, s. 292; Gzbyk, s. 102; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Trk Ceza Hukuku zelHkmler, s. 627; Tezcan-Erdem-nok, s. 679; Soyaslan, s. 511; zgen, s. 195; Malko-Gler, s.1591; Erkal Evliyaolu , Memurlarla lgili Sular, Ankara: Adalet Yaynevi, 2001, s. 383; NecdetYalkut, eitli Ynleriyle Rvet Alma Suu, AD , S.4 , (Temmuz-Austos 1986), s. 105;72 Grelli, s. 92; Dnmezer, s. 96.73 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Trk Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 629; Tezcan-Erdem-nok, s. 665.


38/114

30

R vet sularnda rvet alan kamu grevlisi ve rvet veren kii

olmak zere zorunlu olarak iki faile ve kanuni tipe uygun fiile gerekolduundan, rvet sular ok failli sulardandr. Bu sularda rveti

kabul edenin hareketini zorunlu olarak verenin hareketi karlar ve

bunlardan biri olmadan dieri dnlemez74.

Zorunlu itirak halinde ilenen sular da denilmekte olan ok failli

sularn tek fail tarafndan ilenmesi mmkn deildir. ok failli sulardan

sz edebilmek iin bulunmas gereken artlar unlardr; 1) Suun kanuni

tanmnda birden fazla fail olacann ngrlm olmas. 2) Suun kanuni

tanmnda belirtilen birden fazla kiinin suta fail sfatyla rol almalar

gerekir ki, bu kiilerin suun konusu veya maduru olmamalar arttr. 3)

Bu faillerin hareketleri kanuni tanmda cezalandrlabilme art veya n art

olarak deil, dar manada unsur olarak bulunmaldr75.

Fail olarak birden ok kiinin katlmnn art olduu ok failli

sular, yaknsama sular ve karl ama sular olmak zere iki gruba

ayrlrlar. Yaknsama sularnda, zorunlu olarak suun ileniine katlan

failler ayn ynde hareket ederek, ayn amacn gerekle mesini

istemektedirler. Bu su grubuna rnek olarak TCKnun 220. maddesinde

yer alan su ilemek amacyla rgt kurma ve TCKnun 296.

maddesindeki hkml ve tutuklularn ayaklanmas sular gsterilebilir.

Ka rl ama sularnda ise, zorunlu olarak suun ileniine katlan failler

farkl ynlerden hareket ederek ayn amacn gereklemesini

istemektedirler. Bu su grubuna rnek olarak da TCKnun 188/3.

maddesinde ngrlen uyuturucu madde ticareti suu gsterilebilir.

74 Erem-Toroslu, s. 171; Soyaslan, s. 511.75 Sulhi Dnmezer ve Sahir Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Ge nel Ksm C. II , 12. Bask,

stanbul; Beta Yaynevi, Ekim 1999, s. 437.


39/114

31

Buna gre, rvet sular rvet alan ve verenin hareketi farkl ynlerden

olduu iin karl ama suu saylmaktadr76.

R vet suunda, faillerin birbirinden farkl iki hareketi olanalmak ve vermek hareketi karl aarak taraflar bakmndan deiik

isimlerle tanmlanan tek bir suu oluturmaktadr. Bu yzden rvet suu

heterojen hareketli karl ama suu olup, iki tarafl bir nitelik

tamaktadr77. ok failli suu ileyen faillerin okluu, kanuni tip

tarafndan ngrldnden suun tek bir kii tarafndan ilenmesi

mmkn olmad gibi, bu suta yer alan kiiler de sua itirak eden veya

fiile ortak olan kiiler olmayp, bizzat suun failleridir78.

R vet sularnda rvet alan kamu grevlisi ile rvet veren

ki inin hareketleri suun kurucu unsuru olduundan, rvet suuna itirak

ancak bu failler dndaki kiiler tarafndan gerekletirilebilir. Dier bir

anlatmla, sua itirak edenin hareketi suun tipik hareketi olmamaldr79.

R vet sular rvet alann kamu grevlisi olmas gerektiinden

mahsus (zg) su olarak nitelendirilmektedir. zg su, herkesin

ileyemeyecei, ancak belli niteliklere sahip faillerin i leyebilecekleri

sulara denilmektedir80.

76 Kayhan el ve Dierleri, el Su Teorisi, 2. Kitap, Yeniden Gzden Geirilmi 3.Bask,stanbul: Beta Yaynevi, Ekim 2004, s. 368.77 Sancar, s. 168205; zgen, s. 195.78 Sancar, s. 53 vd.79el ve Dierleri, s. 368; Sancar, s. 268.80 Dnmezer-Erman, C. II, s. 424; Bahri ztrk, Veli zer zbek ve Mustafa Ruhan Erdem,Uygulamal Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri Hukuku, 7. Bask, Ankara: Sekin, Kasm 2003,s. 301.


40/114

32

II . RVET ANLAMASI

5237 sayl TCKnun 252. maddesinin 1. fkrasnda Rve t

konusunda anlamaya varlmas halinde, su tamamlanm gibi cezaya

hkmolunur. denilmektedir. Yine ayn maddenin 3. fkrasnda yer alan

r vet suunun tanmnda da rvet anlamasndan sz edilmektedir. Bu

maddeye gre; Rvet, bir kamu grevlisinin, grevlerinin gereklerine

aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin kiiyle vard anlama

erevesinde bir yarar salamasdr. TCKnun 252. madde gerekesinde

ise; Rvet suu, menfaatin kamu grevlisi tarafndan temin edildii anda

tamamlanm olur. Ancak, izlenen su siyaseti gerei olarak, rve t

suunun kamu grevlisi ile i sahibi arasnda belli bir iin yaplmas veya

yaplmamas amacna ynelik menfaat teminini ngren bir anlamann

yaplmas durumunda dahi rvet suu tamamlanm gibi cezaya

hkmedilecektir denilmektedir.

Kanunumuzun rvet suu hakkndaki dzenlemelerinden de

anlalaca zere, rvet suunun gerek rvet alan kamu grevlisi gerekse

r vet veren fert asndan oluabilmesi iin, her iki taraf arasnda rve t

anlamasnn yaplmas zorunludur81. Bu suretle taraflar arasnda yaplan

r vet anlamas ile her iki taraf ynnden su tamamlanmaktadr82. R ve t

anlamas, grevinin gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya

81 Dnmezer, s. 100; Gzbyk, s. 100; Toroslu, s. 293; Fahrettin Kyak, M. Muhtar alayan veCebbar enel, Nazari ve Tatbiki Devlet daresi Aleyhine Crmler ve Memurin MuhakematKanunu, Ankara: 1960, s. 51; Hasan Erman, Rvet Alma Suu, BD , C.XLV, S.11-12 (Kasm-Aralk 1971), s. 1016; Ferit Yasa, Ceza Kanunumuzda Rvet Suuna Ait Hkmlerdeki Baz

Noksanlar, Ad. Cer., S.6 (1973), s. 426; lhan elikkaya Rvet, Memuriyet ve Mevki Nfuzunu

Suistimal, hmal Sular zerinde Tetkikler, ller ve Belediyeler Dergisi , S. 236 (Haziran 1965), s.260; Rvet, ancak yaplacak veya yaplmayacak bir i in yaplmasn veya yaplmamasn teminematuf olabileceinie gre nceden bir anlama ve teklif sebketmeksizin yaplan bir iten duyulanmemnuniyet veya inirah sonucu para verilmesinin rvet suu olamayacann dnlmemesiyolsuzdur. Y. 4. CD. 15.04.1948. E. 4059, K. 5472 (Sadk Perinek ve Cahit zden, Trk CezaKanunu ve Buna Ait Seilmi Temyiz Mahkemesi Kararlar, 3. Bask, stanbul: 1959, s. 317.);R vet suunun teekkl iin memurun memuriyetine mteallik muayyen i lerde vazifesi hilafndahareket etmek mukabilinde fertle bir anla maya varmas lazmdr Y. 5. CD. 18.10.1949. E. 4053,K. 4348 (Perinek ve zden, s. 317)82 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 629; Soyaslan, s. 514; Evliyaolu, s.388; Tzn, s. 70; er, s. 105.


41/114

33

yapmamas iin kamu grevlisine bir yararn salanmas hususunda kamu

grevlisi ile ferdin karlkl iradelerinin uyumas sonucu meydana

gelmektedir83. Dier bir anlatmla, rvet alan ve verenin rvete konu i ve

bedel zerinde mutabakata varmalardr84. Taraflar arasnda anlamann

gerekleebilmesi iin ncelikle, kamu grevlisi tarafndan ferde veya fert

tarafndan kamu grevlisine dorudan doruya veya dolayl olarak bir

teklifin yaplmas gerekir. Bu teklifin kar tarafa kabul halinde de

anlama gerekleir85. Ancak yaplan anlama, taraflarn meru olmayan bir

zeminde bulunmalar nedeniyle haksz bir anla madr86.

R vet anlamasnn geerli olabilmesi kamu grevlisinin ve ferdin

serbest iradesine dayanmasna baldr. Bunun iin taraflarn iradesinincebir, tehdit, hile ve hata ile bozulmam olmas arttr. Eer bireyin iradesi

kamu grevlisi tarafndan yaplan zorlama veya ikna yoluyla bozulmu ise,

r vet anlamasnn varlndan sz edilemeyeceinden irtikap suu

ol uacaktr. Rvet anlamas ile gerek kamu grevlisinin gerekse ferdin

haksz yarar elde etmeyi amalamas gerekir. Yoksa her iki failin herhangi

bir yarar beklentisi olmakszn, dostluk ve acma gibi sebeplerle hareket

etmesi halinde rvet anlamasndan sz edilemez87.

Ba ka bir ihtimal ise, taraflardan birisinin anlama konusundaki

rzasnn gerek olmamas, yani kar tarafn yakalanmasn salamak

83 Erman-zek, s. 96; Tezcan-Erdem-nok, s. 673; Malko-Gler, s.1597; Malko, s. 443 .84 Nejat ztrk, Trk Ceza Kanunu erhi ve Tatbikat, C.1, Ankara: Balkanolu Matbaaclk, s.720.85 Gzbyk, s. 101; D nmezer, s. 100; Sedat Bakc, Aklamal, Zimmet-rtikap-Rvet Sular,Ankara: 1988, s. 285; Tezcan-Erdem-nok, s. 673; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel

Hkmler, s. 650; zgen, s. 198; Ulusoy, s. 147; Yargtay da ayn ynde karar vermi tir: Rvetalma suunun olumas iin rvet anlamasnn yaplmas gereklidir. Bir rvet anlamasndan szedilebilmesi iin belirli bir iin yaplmas veya yaplmamas karl nda, bu ii yapacak veyayapmayacak olan memura bir menfaatin salanmas hususunda bu memurla ferdin rzalar arasnda

ka r lkl bir mutabakat bulunmaldr. Bunun iin de, memur tarafndan ferde veya fert tarafndanmemura dorudan veya dolayl bir istek veya nerinin yaplmas ve bunun da kar tarafa kabuledilmesi gerekir. Byle bir anlamann varlnn kabul iin, anlamaya ilikin rzalar serbest iradern olmal, baka deyile, cebir, tehdit, hile ve sair nedenlerle fesada uratlmambulunmaldr Y. CGK. 30.09.2000. E. 5, K. 202. ( Haydar Erol, Gerekeli, Aklamal vetihatl Yeni Trk Ceza Kanunu , 2005, s. 1199; Doktrinde baz yazarlar rvet teklifinin kamugrevlisi tarafndan yaplmas gerektiini ileri srm lerdir. Bkz. Erman-zek, s. 96; Malko-Gler,s. 1604.86 Dnmezer, s.100; Gzbyk, C. III, s. 128.87 Erman-zek, s. 96; Artuk-kcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 650; Malko-Gler, s. 1597; Bakc, s. 283.


42/114

34

amacyla rvet anlamasna grnte rza gstermesidir. Bu durumda

rzalarn uyumasndan sz edilemez88. Rvet anlamasnn varl iin

gerek anlamda yaplan bir anlama ile taraflarn iradelerinin birlemesi

gerekir. rnein; kamu grevlisinin rvet teklifi zerine ferdin onu

yakalatmak amacyla anlam gibi grnmesi durumunda, geerli bir

r vet kabul etme olmadndan, rvet alan bakmndan su teebbs

aamasnda kalacaktr. Eer kamu grevlisi ferdin rvet teklifi zerine

ferdi yakalatmak amacyla anlam gibi grnrse, kamu grevlisi

bakmndan herhangi bir su olumayacaktr89. Ancak doktrinde baz

yazarlar, taraflardan birisinin faili yakalatmak amacyla r vet anlamasna

grnte rza gstermesi durumunda da r vet suunun oluac an

belirtmektedirler 90. Yargtay ise, ferdin kamu grevlisini yakalatmak

amacyla kamu grevlisinin rvet teklifini kabul etmi gibi grnmesi

durumunda, nceleri grevi ktye kullanma suunun olu tuunu kabul

etmekte iken91, sonraki kararlarnda rvet almann teebbs derecesinde

kaldn belirtmektedir92.

88 Erman-zek, s. 97.89 Artuk-kcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 650; zgen, s. 208; Ulusoy, s. 147;Evliyaolu, s. 389.90 Tezcan-Erdem-nok, s. 674; Erman-zek, s. 9798.91 Olaymzda unsurlar bakmndan rvet suu da olumamtr. yle ki: sahibi olarak gzkenNuh, sann yasa d davranlarnn saptanabilmesi iin zabtaca bir ajan olarakgrevlendirildiinden, gayrimeru bir zemin ierisinde bulunmad gibi; sank doktorla, serbestiradesi ile rvet anlamas yaptnn kabul de mmkn deildir. Bir anlama yaplmtr, fakat bur vet anlamas deil, sann yasa d davranlarnn meydana karlmas ynnden polisgrevlileri ile tank Nuh arasnda yaplm bir anlamadr. Bu anlama rvet suunun unsurlarnadahil bulunmamaktadr. Aklanan hususlar gznnde tutuldu unda, yasa ve nizamlara aykrekilde grev yapt anla lan sann eyleminin grevi ktye kullanmak suunu olu turduunukabulde zorunluluk bulunduundan direnme hkmnn bozulmasna karar verilmelidir. Y. CGK.25.4.1983. E. 113, K. 197 ( Sava-Mollamahmutolu, s. 2352); Dier taraftan rvet suu biranlamayla olutuundan taraflarn rzalarnn gerekte uyum halinde olmasnn koul bulunduu,oysa mtekinin sanklar, kendilerini serbest brakmalar konusunda atlatmak amacyla hareketederek rza gstermi grnd (grnte rza) (d rza) bu durumda rvet anlamasnnolumasnn mmkn bulunmad ve ortada icrasna balanm bir rvet alma suunun veya buna

te ebbsn de szkonusu olmad, sanklarn pasaport kanunundan kaynaklanan adli grevlerininifas srasnda yasa d kar salamaktan ibaret eylemlerinin grevi ktye kullanma suunuoluturduu sonucuna varlmakla direnme hkmnn bozulmasna karar verilmelidir. Y. CGK.18.05.1999. E.5-119, K.121 (Mater Kaban ve Dierleri, Yargtay Ceza Genel Kurulu Kararlar ,Ankara: Eyll 2001, s. 301.92 orum Devlet Hastanesinde genel cerrahi uzman olarak grev yapan sann zelmuayenehanesine bir sre nce safra kesesi rahatszl nedeniyle bavurmu bulunan mtekininsigortal annesini hastahaneye yatrp birka gn sonra ameliyat etmek iin m tekiden ameliyatparas ad altnda 150.000.000 lira para istedii m tekinin bu paray veremeyeceini sylemesizerine 100.000.000 liraya indii mtekinin paray vermeyi kabul etmi gibi grnmesi zerineameliyat yapt, mtekinin gelien bu olaylar karsnda durumu C. Savclna ihbar etmesiyle


43/114

35

Kamu grevlisi ve ferdin yaplacak i konusunda anlamalar

halinde her iki taraf ynnden de rvet suu ilenmi ve tamamlanm

bulunmaktadr 93. Rvet anlamas yapldktan sonra yararn salanp

salanmam olmas ile kamu grevlisi tarafndan rvete konu iin yaplp

yaplmamasnn rvet suunun tamamlanmasna bir etkisi

bulunmamaktadr 94. Yine rvet anlamas erevesinde salanmas gereken

yararn anlamadan sonra salanmas art olmayp, anlama ile birlikte de

kamu grevlisine verilmesi mmkndr95.

Belirtmek gerekir ki, rvet anlamasnn belli bir ekli yoktur.

nk hukuka aykr bir konuda yapld iin hukuk dzeninin koruduu

anlamalar eklinde yaplmas aranmamaktadr. Yani anlamann yazlekilde yaplmas gerekmez. Bu bakmdan taraflarn anla ma konusundaki

iradelerini aka gstermeleri art deildir96. Bu konuda Yargtayn

taraflarn zmni iradelerinin yeterli olduuna dair karar vardr97. Yine

temin ve numaralar tespit edilen 100.000.000 lirann sana mtekinin olu tarafndanverilmesinden hemen sonra cebindeki sz konusu paralarla yakalanm olduu anlaldndan,mtekinin kabul etmemesi nedeniyle rvet anlamasnn olumad da nazara alndnda sanneyleminin, yapmaya mecbur olduu eyi yapmak iin rvet almaya eksik teebbs niteliindebulunduu gzetilmeden yazl olduu ekilde hkm kurulmas Y. 5. CD. 7.6.2004. E.2003/8194, K. 2004/4641; Y. 5. CD. 20.03.2002, E.4215, K.1753; Y. 5. CD. 18.04.2002, E.1153,K.2678 ( Necati Moran, Gerekeli-Karl atrmal 5237 Sayl Trk Ceza Kanunu , 1. Bask,Ankara: Sekin, Ekim 2004, s. 1129)93 nder, s. 154; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s.629; smail Malko,Rvet Anlamas, Noterler Birlii Dergisi, s. 33; Seluk, s. 55; Erman-zek, s. 102; Bakc, s.262.94 Dnmezer, s. 109; Yargtay ayn yndeki kararlarnda: Yaplmamas gereken eyi yapmak iinanlamaya varp memurun verilen sz kabul etmesi suun meydana gelmesi iin yeterlidir. R vetekonu eylemin tamamlanmam olmas suun hukuksal niteliini etkilemez. Y. 5. CD. 11.6.1996.E.156, K.1951 (Selami Akda, Trk Ceza Kanunu erhi, Ankara: Olga Matbaas, 1976, s. 322,323); Bayndrlk Mdrlnde fen memuru olup, salk kurulunda grevli bulunan sann birelektrik tesisinin kabul iin ilgili ile yapt r vet anlamas sonucu para ald anlalmasna veanlamann kurulun yesi olarak yaplmasna gre su meydana gelmitir. Su konusu iin sonradanyaplp yaplmamas hukuksal nitelii dei tirmez Y. 5. CD. 18.3.1969. E.683, K.906 (Akda, s.322, 323)95 Malko, Rvet Anlamas, s. 35; Hasan Erman, s. 1016; Ulusoy, s. 147.96 Artuk-kcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 630; nder, s. 154 ; Tezcan-Erdem-

nok, s. 673; Malko, Rvet Anlamas , s. 35.; Kyak-alayan-enel, s. 51; inasi Kara, Devletdaresi Aleyhine Crmler ve Memurlar Hakknda Yarglama Usulleri , stanbul: DoyuranMatbaas, 1974, s. 60; Ulusoy, s. 147.97 Sann 16772, 18407, 18409, 52465 ve 21092 no.lu drt aboneden 150 ila 400.000 lira arasndapara veya ocuuna giysi almak gibi temin ettii menfaatler karl nda bu abonelerin sufaturalarndaki tketim miktarlarn veya deyecekleri tutarlar dlerek mdahil idareyi146.182.300 lira zarara uratt hazrlkta saya okuma sonu kayt listeleri, bilgisayarterminallerinden elde edilen dnem baznda kayt durum listeleri ve su bedeli deiiklik listeleriniayrntl inceleyerek sonuca ulaan mfetti raporu ieriine ve sann bu aamadaki ak ikrarlarnave eylemin teselsl eden olu biimine nazaran zmni anlamann varl kabul edilerek niteliklir vet almak suunun olutuu gzetilmeden irtikap suundan alan davadan yazl gerekelerle


44/114

36

r vet anlamasnn meydana gelebilmesi iin kamu grevlisi ile rve t

verenin bu anlamay bir araya gelerek karlkl yapmalar gerekmez.

rnein; kamu grevlisine bir ii yapmas iin yarar salandnda nceden

bir anlama olmasa bile kamu grevlisi yararn, belli bir iin grevin

gereklerine aykr olarak yaplmas veya yaplmamas iin gnderildiini

anladktan sonra kabul etmi ise rvet anlamas her iki taraf ynnden de

gereklemi olur. Ancak kamu grevlisinin kendisine gnderilen bir paketi

bilgisi olmadan fiilen eline almas anlama olarak deerlendirilemez. te

yandan rvet anlamasnn rtl olarak gereklemesi iin yararn

dorudan kamu grevlisine salanmas art olmayp, kamu grevlisinin

yaknna gnderilince kamu grevlisi yararn belli bir iin grevine aykr

olarak yaplmas veya yaplmamas iin gnderildiini anladktan sonra

kabul etmesi halinde de anlama yaplm olmaktadr98.

Ayrca rvet anlamasnn arta bal olarak da yaplmas

mmkndr99. nk rvet suu anlamann yaplmasyla

tamamlandndan, rvete konu yararn salanmas veya iin yaplmas

gerekmemektedir. Ancak Yargtay bu konuda aksi kanaattedir100.

beraat karar verilmesi yasaya aykrdr. Y. 5. CD 24.10.1996. E. 3004, K. 3611http://www.yargitay.gov.tr (8 Eyll 2006); Y. 5. CD. 09.11.2000. E.5319, K.5979 (Moran, s. 1134,

1135)98 nder, s. 155.99 Erman-zek, s. 101; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 630; Tezcan-Erdem-nok, s. 676; zgen, s. 210; Aksi gr te olan bkz. Bakc, s. 285.100 R vet szlemesinin konusu, iin yaplmas veya yaplmamas olduundan, arta bal rvetszlemesi yaplamaz. Zira art gereklemezse, rvet szlemesinin gerei yerinegetirilemeyecektir. Baka bir deyile anlama konusu ortadan kalkacaktr. Bir memurun zel birkastla, yasa ve nizamlara uygun ekilde yapt i ten menfaat salamaya almas, unsurlar yasadabelirtilen cebri veya ikna suretiyle irtikapta bulunmak, rvet almak gibi sular oluturmadtakdirde genel nitelikte olan grevi ktye kullanmak suunu olu turur. Y. CGK. 4.5.1987. E. 600,K.245 (Sava-Mollamahmutolu, s. 2350, 2351)


45/114

37

III. SUUN UNSURLARI

A. TipiklikSuun kurucu unsurlarnn says doktrinde tartmaldr. Bununla

birlikte, genellikle kabul edildiine gre suun tipiklik (kanuni unsur),

maddi unsur (hareket, netice, nedensellik ba, fail, madur, maddi konu,

suun nitelikli unsurlar), hukuka aykrlk unsuru ve manevi unsur (kast ve

taksir) olmak zere drt kurucu unsuru bulunmaktadr101. Bu unsurlardan

tipiklik (kanuni unsur), ilenmi fiilin ceza kanundaki su tanmna uygun

olmasn ifade eder102. Yani, yasada su olarak tanmlanmayan eylemden

dolay ceza verilmemesini belirtir. nceleme konumuzu oluturan rve t

suunun tanmland TCKnun 252. maddesinin 3. fkrasnda rvet alan

ki inin kamu grevlisi olmas gerektii ngrlmektedir. Szkonusu rve t

suu bakmndan, rvet alan kiinin kamu grevlisi olmas ilenen fiilin

tipik saylmas ynnden zorunludur. Aksi halde, rvet almann kamu

grevlisi saylmayan kii tarafndan ilenmesi halinde fiil tipik

olmadndan, baka bir deyile kanuni unsur gereklemediinden rve t

suu olumayacaktr.

Bundan baka szde (mefruz) su asndan konuyu inceleyecek

olursak, rnein fail grevinin gereklerine aykr davranmak iin rve t

aldn zannederken, gerekte grevinin gereklerine uygun davranmak iin

r vet alm olabilir. Byle bir durumda mefruz su kurallar gereince

fiilen gerekleen su dolaysyla sorumlu tutulacaktr. Yani fail artlar

varsa gerekleen irtikap veya grevi ktye sularndan cezalandrlr 103.

nk szde su anlamna da gelen mefruz su durumunda, fail kanuni tipeuygun bir eylemde bulunduunu sanrken, gerekte byle bir kanuni tip

bulunmamaktadr. Bundan dolay fail farzettii sutan dolay

101 Dnmezer-Erman, C. I, s. 311. ; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 410;ztrk-zbek-Erdem, s. 106; Centel-Zafer-akmut, s. 211.102 ztrk-zbek-Erdem, s. 116; Dnmezer-Erman, C. I, s. 361; Centel-Zafer-akmut, s. 231.103 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 654; Erman-zbek, s. 103.


46/114

38

cezalandrlmaz 104. Ancak failin iledii fiil zannettiinden baka bir suu

ol uturuyorsa, gerekleen sutan dolay sorumlu tutulmas gerekir.

B. MADD UNSUR

1. HareketCezalandrlmay gerektiren bir suun szkonusu olmas iin kanuni

tipe uygun bir fiilin bulunmas artna suun maddi unsuru denilmektedir105.

Demek oluyor ki, suun varl iin d dnyada deiiklik meydana

getirmeye ynelik bir hareketin bulunmas zorunludur. u halde hareketi,

insan tarafndan iradi olarak gerekletirilen icrai ya da ihmali bir

davranla kanuni tipin ihlal edilmesi biiminde tanmlayabiliriz 106.

R vet alma suu 765 sayl TCKda basit ve nitelikli rvet almak

zere ikiye ayrlyordu. 765 TCKnun 212. maddesinin 1. fkrasnda

dzenlenen basit rvet alma suunun maddi unsurunu, memurun grevi

gereince yapmaya mecbur olduu eyi yapmak veya yapmamaya mecburolduu eyi yapmamak iin rvet almas veya bir vaat veya taaht kabul

etmek oluturmaktayd. 5237 sayl TCKda basit rvet alma suuna yer

verilmemitir. 765 sayl TCKnun 212. maddesinin 2. fkrasnda

dzenlenen nitelikli rvet alma suunun maddi unsurunu ise, grev gerei

yaplmas gerekenin yaplmamas veya yaplmamas gerekenin yaplmas

iin rvet alnmas veya bir vaat veya taaht kabul olunmas

ol uturmaktayd.

Dier taraftan 765 sayl TCKda rvet alma ve verme olmak zere

birbirinden bamsz olarak dzenlenen rvet sular, 5237 sayl TCKda

104 Bkz. mefruz su, Dnmezer-Erman, C. I, s. 363 vd; ztrk-zbek-Erdem, s. 286.105 Dnmezer-Erman, s. 366; el ve Dierleri, s. 43; ztrk-zbek-Erdem, s. 121; Centel-Zafer-akmut, s. 234; Toroslu, Ceza Hukuku Genel Ksm , s. 111.106 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 421.


47/114

39

ok failli bir su olarak dzenlenmi tir. ok failli su olan rvet suunda

failler ayn gayede birlemek zere farkl ynlerden hareket etmektedirler.

Bu yzden rvet suunun maddi unsurunu kamu grevlisi ynnden rve t

alma, rvet veren fail ynnden de rvet verme oluturmaktadr 107.

a) Rvet AlmaRvet alma suunun maddi unsurunu, kamu grevlisinin grevinin

gereklerine aykr olarak bir ii yapmas veya yapmamas iin rvet almas

ol uturmaktadr. Rvet alma suunun maddi unsurunun hareket ksmn

ol uturan rvet alma; rvete konu yararn rvet verenin egemenlik

alanndan karlarak rvet alan kamu grevlisinin veya onunla anlamal

nc kiinin egemenlik alanna girmesidir108.

765 sayl TCKnun 212. maddesinin 1. fkrasnda r vet alan

veya bir vaat veya taaht kabul eden denilmek suretiyle r vet suunun

maddi unsurunun hareket ksm rvet almak ile bir vaat veya taaht

kabul etmek olarak aklanmt. 5237 sayl YTCKda, 765 sayl TCKda

yer alan bir vaat veya taaht kabul etmek ibaresine yer verilmemitir.

Kamu grevlisinin grevinin gereklerine aykr bir ii yapmas veya

yapmamas iin yarar salamas eyleminin rvet alma suunun maddi

unsurunu oluturabilmesi iin, bu konuda taraflarn rzalarnn uyutuu

ka rlkl olarak varlan anlama sonucu yaplmas gerekmektedir. Daha

nce belirttiimiz gibi, bu anlamann taraflarn serbest iradeleri ile

yaplmas zorunludur. Yani bu iradelerin cebir, tehdit, hile veya hata ile

107 Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 649.108Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku Genel Hkmler, s. 649; Tezcan-Erdem-nok, s. 391;zgen, s. 189, 197; Taksirle adam ldrme suundan sank olarak Jandarma karakoluna getirilenkamyon ofr ile ilgili olarak, karakol komutan olan san n ile halkndan evvelce tand diersank aracl ile ofrn karsndan soruturmann lehlerine sonulandrlmas iin rvet istediive bu parann arac tarafndan ofrn karsndan alnp, sana verildii kabul olunduuna grekarakol komutan olan sann kanunen yapmaya mecbur olduu eyi yapmamak iin rvet ald,dier sann da onun aracs durumunda bulunduu kabul edilmelidir. Y. 5. CD. 19.11.1976. E.2982, K. 3229 ( Sava-Mollamahmutolu, s. 2367)


48/114

40

fesada uramam olmas gerekir109. Ancak uras var ki, rve t

anlamasnn hukuken geerli bir anlama olmas gerekmez. Dier taraftan

nceden yaplm byle bir anlama olmakszn iten duyulan

memnuniyetin sonucu olarak kamu grevlisine hediye verilmesi halinde de

r vet suu oluma z110.

R vet alma suunda kamu grevlisinin anlama sonucu yapmas

veya yapmamas gereken iin grevi dahilinde bir i olmas gerekir111.

Dier bir anlatmla, kamu grevlisinin yapmas veya yapmamas gereken i

ile grevi arasnda nedensellik ba bulunmas arttr112. Bu bakmdan kamu

grevlisinin grevine girmeyen bir i konusunda yarar salamas

durumunda rvet suu olumaz. Grev alanna giren ilem, failin grev veyetkilerini dzenleyen hkmler ile ilemin niteliine gre tespit olunur.

Grevin kapsamnn tespiti ise yazarlar arasnda tartmaldr.

Doktrinde grev kavramn dar ve geni yorumlayan grle r

bulunmaktadr. Grev kavramn dar yorumlayan grtekilere gre, iin

kamu grevlisinin dorudan doruya grev ve yetkisinde bulunmas

gerekir. Aksi halde yani rvete konu i dorudan doruya kamu

grevlisinin grevine girmiyorsa kamu grevlisinin grevibulunmadndan rvet suu olumayacaktr. nk kanundaki rve t

109 Erman-zek, s. 96; zgen, s. 198; Malko-Gler, s. 1597.110 Tezcan-Erdem-nok, s. 675.111 Grelli, s. 93; Artuk-Gkcen_Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s. 645; Kara, s. 55;Malko-Gler, s. 1595; Bakc, s. 284; Erem-Toroslu, s. 177; Toroslu, Ceza Hukuku zel Ksm, s.297; zgen, s. 201; Soyaslan, s. 511; Evliyaolu, s. 384; Hasan Erman, s. 1016.112 Dnmezer, s. 98; elikkaya, s. 261; Nitekim Yargtay 5. CD.nin 27.8.1980. E. 1980/2599, K.1980/2721 sayl kararnda; trafik polisi olmayan, bu i le de grevlendirilmeyen polis memurlarnntrafik suu ileyenlerden yasal kovuturma yaplmamas iin para almalar irtikap ve rvet sularndeil, grevi ktye kullanma suunu oluturur. denilmektedir. (Kayhan el ve Feridun Yenisey,Ka rl atrmal ve Uygulamal Ceza Kanunlar , 4. Bask, stanbul: Ocak 1994, s. 556) Yine 5.CD.nin 18.04.2002. E. 1153, K.2678 sayl kararnda; TCKnun 212/1. maddesinde tanmlanan

r vet alma suu 211. maddede gsterilen kimselerden birinin kanun ve nizam hkmlerine greyapmaya zorunlu olduu eyi yapmak veya yapmamaya zorunlu olduu eyi yapmamak iin belirlibir konuda rvet verenle rzaya dayal olarak r vet anlamas yapmas ile oluur. Burada nemliolan yaplan iin memurun grevine giren belirli bir i olmas, anlamann iin yaplmasndan veyayaplmamasndan nce olmas ve rvet sonucu yaplmas istenen eylem ile sann grevi arasndamutlak bir ban varldr denilmektedir. (Moran, s. 1130) Ayn ynde Y. 5. CD.nin 18.2.1949.E. 154, K.513 sayl kararnda; maznun ky korucusunun orman koruma erleri tarafndan resmi birmuameleye tabi tutulmayarak gyabnda ky odasna braklan baltay sahibine iade zmnndamenfaat temin etmesinin memuriyetine mteallik ilerle mnasebet ve alakas bulunmad cihetler vet almak suunu tekil etmeyecei gzetilmeyerek mahkumiyeti cihetine gidilmesi yolsuzdur.(Cemal Kseolu , Ha iyeli Trk Ceza Kanunu , 8. Bask, stanbul: 1955, s. 230)


49/114

41

suunun tanmnda kamu grevlisinin bir ii yapmas veya yapmamasndan

bahsedildiinden, dorudan doruya grevli olmayan failin grevinde

olmayan bir ii yapmas veya yapmamas mmkn olmayacaktr 113.

Grev kavramn geni yorumlayan gre gre ise, rvet suu ile

idarenin ileyiine toplumun duyduu gvenin korunduu hususu dikkate

alndnda, rvete konu i bakmndan kamu grevlisi dolaysyla grevli

olsa bile su olumaktadr. Bu itibarla, rvet konusu i kamu grevlisinin

grev yapt daireye ait ise, kamu grevlisinin dorudan doruya grevine

girmese dahi rvet suu gerekleecektir. te yandan kamu grevlisinin

iin tamam bakmndan grevli olmas gerekmeyip, bir ksm bakmndan

da grevli olmas suun faili saylmasna yetecektir114. Yargtayn da vermiolduu kararlarda grev kavramn geni yorumlad grlmektedir115.

Kanaatimizce de grev kavram geni yorumlanmaldr. Zira rve t

sular ile kamu idaresinin dzenli ilemesinin salanmas ve idareye kar

beslenen gvenin korunmas amalanm olduundan, kamu grevlisinin

dolaysyla grevli olduu durumlarda dahi grevine giren bir i in varl

kabul edilmelidir.

Kamu grevlisinin grevi ierisinde bulunmayan bir i i grev

nedeniyle kazand bilgi ve tecrbesi ile yapm olmas rvet olarak

deerlendirilemez. Hatta sz konusu ii grev srasnda ve grev yerinde

yapm olsa bile su olumaz. rnein, retmenin cret karlnda bir

renciye zel ders vermesi116, yine bir kamu grevlisinin kendi uzmanlk

sahasna giren bir konuda gr beyan etmek suretiyle yarar elde etmesi

ba ka bir suu olutursa bile rvet suunu oluturmaz117.

113 Ulusoy, s. 146.114 nder, s. 163; Hasan Erman, s. 1017; Artuk-Gkcen-Yenidnya, Ceza Hukuku zel Hkmler, s.646; Tezcan-Erdem-nok, s. 672; Malko-Gler, s. 1597.115 Emniyet mdr yardmcs 2. ube ile ilgili olaylarda grev ve yetkiye sahiptir Y. CGK.20.12.1971. E. 51, K.417 (Malko-Gler, s. 1596)116Tezcan-Erdem-nok, s.672; nder, s. 163.117 Malko-Gler, s. 1597.


50/114

42

Rvet suunun sz konusu olabilmesi iin kamu grevlisinin

grevinin gereklerine aykr olarak yapmas veya yapmamas gereken i in

belirli olmas gerekir. Belirsiz, ileride doacak iler iin kamu grevlisinin

yarar salamas rvet saylmaz118. rnein, bir kiinin ileride sklkla

iinin dec eini dnd kamu grevlisi ile arasn iyi tutmak iin

belirli bir ile balants olmadan yarar salamas rvet suunu

ol uturmaz119. Dier taraftan, kamu grevlisinin grevine giren i

konusunda genel olarak grevli olmas yeterli olup, zel olarak

grevlendirilmi olmas gerekmemektedir120.

Failin yapmas veya yapmamas gereken ilemin kesin veya itiraz

yolunun ak olmas ve itiraz sonucunda da i in deitirilmesinin mmknbulunmas, denetim veya onaya tabi klnm olmas rvete konu olmasn

etkilemez. Bundan baka rvet anlamasna konu iin failin tek bana

yapaca veya yapmayaca ilerden olmas art olmayp, kurul halinde

yaplabilecek ilerden olmas da mmkndr121. Yani yapmas veya

yapmamas gereken ie kamu grevlisinin itirak etmesi yeterlidir. rnein ,

bir kamu grevlisinin grevli olduu bir kurulda lehine oy kullanmak

amacyla rvet verenden yarar salamas rvet suuna netice verir122.

R vet alma suunun faili olan kamu grevlisinin grevine

girmeyen bir ii yapmas veya yapmamas halinde ortaya kacak

ihtimalleri incelemek gerekir. yle ki;

1. Kamu grevlisinin grevine girmeyen bir i konusunda f

Date post:	06-Apr-2018
Category:	Documents
Upload:	demokratik-tuerkiye
View:	219 times
Download:	0 times

Turk Ceza Hukukunda Rusvet Sucu Crime of Bribe in Turkish Criminal Law

Documents