Z '/Q. B, F, F. Q. S

ADN O M O 0 E S I A N

L Y C U R G IE X E R C I T A T I O A C A D E M I C A ,

P E R M I S S U

A M P L I S S I M F A C U L T A T I S FHILOSOPHICI N

R E G I A A C A D E M I A U P S A L I E N S I ,

P R S I D E

VI RO P R J E C L A R I S S I M O

D - C L A U D I O A R R H E N I O Hiftor. Profeff. Publico & Ordinario,

nec non Collegii Philofophici h, Decano.

Examini Publico fubm ittil

S. R. M. & Trollor* Alum.M A G N U S P. C O M E R US, Wext

INAuditorio Gu a v i ano Maiori

Ad diem x x i t , lun j

A N N O M. P C . L X X I *

P R F A T I .Ulehrum utiq; eft vitam viverehoneftam; at pulchrius long, poffe alios virtutis ac prftanti fu quam fmilimos reddere.

jSed ut abfolut hoc ferme eft fapientiae, 'ita vix a pauciflmis prftari poffe facile li-

qvet. Legislatorum itaq* prifei vi tanto major ab omnibus merito laus celebratur, quanto certius confit eos, non fuammodo vitam ad probitatem , decus gloriam compofuiffe, fed & in id inprimis omnem curam, ftudium & induftriam collocaffe, ut fuiquoq* fmilimos cives redderent fuos. Inter omnes autem , qui legum ferendarum laude unquam clari fuere, eminet Lacedaemoniorum ille Dictator LY C U R G U S. Cujus permagnum &illuftre apud omnes in omni aevo nomen fuit, quemq* plurimi, nonutmortalem,fedut numen pn aliquod venerati funt, ejusq, fapientiam tanti fecerunt , ut afferere non dubitarentfiovov Tuv y t y n vqtuv tu civcu h*. C. f o l u m L y c u r g u m

inter mortales qua erant frxeipua 'Vidife, [

inde necefle eft tanto rettius fuilTe conftitutas, quanto

& lapientia legislator hic plerosq,- alios, & populos

plurimos virtute prftiterunt Spartani; Brevem, uti-

nam fucelTu:felii, de iis confcripfi Diflrtationem,

non quodfperarem me lingula, qu ad hanc materiam

fpedlant, momenta attingere, nedum explicare polie

ea enim confumrnati ingenii fuerit gloria, fed ut in ar

gumento hoc diffufo non minus quam nobili, ex anti

quitatum Graecarum fcriptoribus faltim aliqua excer

perem, atqj commodiorem ab eruditis plura difcendi

occafionem hocpadio invenire poffem, Nec dubito

quin exiguos hofce meos conatus candidus benevo-

iusq; Leftor boni fit confulturus* nam quidquid hic

erit, quod reprehendere rigidior cenfura poffit, diffi

cultas & amplitudo materias, ingeniiqj mei tenuitas, ut

de captu aetatis nihil addam, facil, utlpero, boniso-

mnibus excufabunt Ut autem Methodi aliqualis habe

atur ratio, ad tria inprimis capita illa omnia re vocare

hic placet, qu me in argumento hoc tam eleganti

dici poliunt, & j. quidem nonnulla de Lycurgo, eiusq;

vcjuojtoia in genere adferre. r Inftituta praecipua recen-

fere, 3. de eorum fuccelTu pauca addere. Tu vero

o Deus- - qui regis omnia folus,

M entis & eloquii dirige,fledie ratem.

I. N. j .C A P U T P R I M U M .

Tb'ef. I.Ifciplinam Lycurgi rudi Minerva de-fcripturus, non inconveniens putavi primum de L ycurgo ipfoejulqj vcfxoSt

tnultu annis pofl Trojam captam natte, ant Olympiad urn initium centum quin- q t t agtnt a annule ges tulit Laced xmonus Tum ratio etiam temporum ex fucceifione eorum qui Lacdacmone regnarunt, petita & dedufta ,aliud evincit. Conveniunt namq. Auctores pleriqj omnes Lycurgum leges tuliiTe, quando apud Lacedaemonios regnum Charilaus cum collega Archelao obtineret. Horum vero aetas initium Olympiadum annos bern m ukos praecedit, quod vel ex (olo conftac Eulebio, qui & ipfc ad

annum Archelai trigefimurn feribie-: f O >quod fic reddidit b i ronym us : Lycurgus infignu habetur, Quamviscwimtdm ad Telecli Archelai filii annum trecefimum quartum idem dicf Eu&bwrs*, Auztfiy($y* Aa.ue'cspoivioi iwopcofei, h. e. eodem interprete: Lycurgus LaeetUmoniujuracompofuiti tum ad Alcamenisquoq;

Archelai nepotis decimum quintum annum , t A v u i y x vo/Ltiptu, oe h. c. nt vertit iterum Hieronymus: Lycurgi leges e a t ta t

Lacdtnonc fufeeptX font, juxta (entemiam Apollodori j id tamen ex fcntcn- ti hauddubic aliorum refert, quod poftrcmo loco difercim telHafuf. Acfc qyveriftmfle om nino eld, rgnante Archelao, ante initia Olympia* dbitttfliquot fopracentum annos Lycurgum floruiffe, atqi leges fuas cmpofuiiT',licet fub imperio vel T elecli vel Alcamenis coeperint >_, iltfbeffe. . Nani* Paulaoiarn errare, qui rgnante Agefilao ilium lege

fcrijrftffelttWrit ( tf') ttClk abq; otrrni dubio judicat C l. Meurfius, enn* jrtveftis admodum tum temporis fuerit Lycurgus * & nec dtim de ferendis legibus cogitare potuerit.

11.YCtl&GUS vir generis regii, ab illuflri Heraclidarum gente,

q.a* Spafr* regnabat, & quidem Proclidis oriundus, patrem habuit Ev- Aom unt, tfbipfo Herctrle decimum. Qui moriens filio majori naru regnum reliquit. Hunc autem quia ffrtc prole deceflifTe exiftimartm* om nes regnoftfad Lycurgum redibat, qui illud quoqj regio nom ine prK Mtim sfdmimftravit. Paulo poft vero cum natus effer nepos ejus Cha- rrlus, depofito R egio nom ine, Prodicum feu tutorem egit Regis. Atqj t o ipfo Virtutum , Prudentia inprimis & Juitia infigne dedit docum en

tum.in Chronic* ad num. r tc x x x , Ct] ) lib

tu m . Illius q u rd em , quod im periunvbptim c fum m oqi cum o m n iu m ., applaulu adm iniftrarit; qua re tanram etiam fibi apud om nes conciJia- v i tg ra t ia m , au& oritatem tan tam , u t & ii qui v irtu tem haftcnus non..' fe

ftoteles. (p i) Poftca in Joniam tranfiir, ut Creticam aufteritatem * nuitatemcum Jonico luxu c affluentia compararet, ubi H om eri na^us poemata, quorum rara ha&cnus tantum fragmenta exftabant,ea defcripfit acin Graeciamafportata evulgavit, ( v ) eoq* nomine de Repub. litera- ri optim e meruit. In gypto quoqj fuifle fertur, atq* ibi aliquot eorum inftituta obfervafleac Laccdacmonem traduxifte, quorum duo tantum nominat Plutarchus, Plura adhuc liberates adfert, (o ) nam gyptiorum laudans Rempub.poftea addit : Ko AttxefcupLovti/g pt,t-P & n TUV Cfiteifa fJLlfJLVfttlX , etf/U Moneat TijvcWTM 7I0AIV Xj y p 7i fttjivct Tuv ftapptuv ctvtv TtjfTtoV yyupctj Ct7roh]fttl> , 9

7 (TvtrinTict f Tuv (TUfAcnuv a.

confufio ,p rje fe rum dm p o l l rationis ob liv ionem a e 'a b u m m ad dere rioru quaevis (ponce n u g is ferri cceerinc hom ines , cuivis facile c o n i i s cu m voluntas h o m in u m , u tpo te quae turbidis larp m otibus c o rru m p itu r ac nunquam no n mutabilis c f l , periculof adm odum fit norm a adlio- num h u m an aru m , adeoqj tem pore eo Rcgcs ex arbitrio fuo fxpe fibi - qu ita tem finxerin t, 3c quod fibi fo lu m , non univerfis vel Reipub. bonum effet, elegerim ac ftatucrin tj im o ut diverfae im perantium erant v o lu n tates, ita p rio rum a&a non raro fequentes refciderint,ideoqi variis m u lto ru m arbitriis judiciisq; jus ip fu m co n tu rb a re tu r,d u m aliud alii ju llum vifum fu e r it, & fic audloritas quoqi R egum vilefcere ac contenini cpe- rit. Quae om nia apud Lacedaemonios iplos contingere neccffe erat, ucpeflm om nino fit eorum Rcfpub.adm iniflrata, aefaep m otus,f tp graves fcditiones excitatae eandem exagitarint, quem adm odum T hucyd id e s in n u it , (? r) y\ AetxJU

ni mi s antea moribus vixilTent, proficere poflTe,nifi novam , qnam m en: te agitabat, ac jam inchoaturus cfTet Reipub. conftitutioncm , non humani efleingenii,fed divinae mentis opus civibus perfvaderet. Legibus itaci; fuis quo major accederet auftcritas, utq; ad omnia obfequentiurcs habe

r e t cives,earum auftorcm Apollinem clTe, atq} Delphis fc ex praecepto

numinis Spartam eas derulifle fingit. ( t ) Quanquam hc non fida fed

revera aa efle referant alii, quorum nonnulli ropccjipicw ejus oraculo

confirmatam & Lacedaemoniis commendatam fuifl tradunt i (u ) qui

dam vero Pythiam Lycurgo inftituta illa cxpofuifieT (

ip fo ver legislatorum c on filio q itidfm tietrdum fe , arv & quatenus adhiberi p o tu e rit, vid. A m pliff. Schetfri, R egn.R om .lixcrc.frC and.

I.P ort redituro in patriam , Lycurgus conrtfii fui p rim um am reos pri

vatim participes fecit primorescp urbis fibi conciliav it, per quos porte a plures quodj alios in fias perdux it partes. Cum vero ad gravem & d iu tu rn u m Rcipub. m orbu in to llendum , plus quam fim plici opus ele rem ed io v id ere t, p rx fertim quia conatibus fuis obftituri elTcnt non pauci, ltaqi hos u t coerceret ac d e te rre re t, prim ores p rx rtitu to die arm atos convenire ac fo ru m occupare j.urtit. Q uo f a d o , Reipub. to tius poteftas m o x e i crt permilTa, etiam ab ipfis Regibus. V crum tam en nec tem ere dhuC legesipfas p ro p o fu it, fedp rim um Magiftrattis p a rth n priilinos in o rd inem red eg it, partim novos in ftitu ir, quia fru ft ra ltegcs aliquas latn- ruS'videbatur, nifieiTncqufprudcnter eas infcerpretarr, civesq earwm ad obebientia-m adigere polten*.

y 11.Ex MagiftratibuS ampliffimus erat Senatorum ord o , de quo quia

prhmm-&pracipuum Lycurgi fuit initutum , paucis erit agendum_,,QccafiOnemejus inftituendiLycurgo dedit corruptus ftatus Reipub. quae

efawtuMXurtut loquitur Plirtarchus, ( ) n& arnxXirxguwijy 7*5 otarXs

tenus, Populi m entionem facit Polybius inquiens ( y ) ' fy f y ^

Aiv fjttj Ju(>>siT & Kct&Qopiv tZ p x o iK tu p , 2>]& tcv tov yepv-

tcuv (foov. i.c.populusnc Reges contemneret metu Seniorum cohibebuntur

Ucramq, hanc caulam conjungit Plutarchus. ( ) Und facile liquet,

quod ab illis falus ac confervatio Reipub. dependeret, cum toti Reipub.

quafi com m unes, ac n ih ilo plus Regibus quain populo d ev in d i e flent,

Idqi utfelicius fuccederet, fujnm eos legislator audoritate inftruxitj

omnia

to ru m rationem adducit P lutarchus ex eflcaci num eri feptenarii quater m ultip licati petitam , (x ) ) At in c terispodea creandis praeter nonnu lla alia ratio praecipue habita m orurri ac aetatis. Vita enim honefte a&a adeo requirebatur , t nem ini aditus ad hanc dignitatem p a te re t, nifi qui p rim a ufqj aetate v irtu ti operam d d iie t, ideoq; Polybius eos i t a t 6 k- tepnv ap tsiv fyv x e x g /f u x h .c . optimos propter virtutem in eum ordinem alleftes teftatur, ( ) & fchincsde iisait : Q O xaS iuo i cwtx x toov C4C7rcoic yjpou; povuv, h .e . conflituunt eosipfos qui pueris ad fe- neflam temperanter vitam egere. Idq* prudenter latis , nec im m erito ,cum juftum non m odo eilet, u t qui o rdo caeteris Ipecimen effet, vitiis prorfus careret, verum t> qpactpcetfii vjv xateuctyce- Btocv u t ha de re loquitur X en o p h o n , (v ) h. e. ut nec in feneivirtut flu - dium ngligeretur, fed ad extrem um ufq; vitae virtus exerceretur. ta- tem quod a ttine t, lege quoq; definita e rat, nam ante 60 aetatis annum nem o ad hoc munus adm ittebatur. Quae aetas exoleta ac ad R em pub. gerendam inutilis videri m ultis p o te f t , idcoqj a (exagemo anno lex Senatorem non citat, ( ) Sed ex hiftoriis certum eft Lacedaemoniis cum anim os, tum corpora ad u ltim um vitae p rop ter crebras fuas exercitationes fobriam q; vivendi rationem , m axim e firma fuilTe ac vegeta , acproptc- rea redt om nino &c prudenter hanc aetatem Senatoribus definitam, tam_j refpe& u ipforum senum , quam Reipublica Senum qu id em , ut hoc h o n ore , tanquam fingulari virtutis praem io, bonorum fcneftuti edet con- fu ltu m , adcoqi honora tio r apud cos feneftus haberetur, nec non ut poll: id aetatis quia ad exercitia & certam ina corporis m inus erant i d o n e i, anim os in virtutis contentione affidu exercere poflent. Rcipublica v e r causa, u t, quia fine prudentia lum m aadm iniftrari n eq u it, clavum im perii teneren t uciq* ii, qui pollerent & experientia, quae aetate acqu iritu r, (o') , ptpovrtot * (jr)

* B VIII.( x ) vit. Lyc, ( A ) Icc^cit, (po ') orat. in^Timarchunt. (V) d e R ep .

L aced . ( ) Sen, de brev< v i t , c . u lt, ( 0) P a u f l . j j n L a c , (pr) H e* f y c h m in L e X )

fu n d is juxta tem plafieri. Id autem his potilTimum de caufis fecifTc v i

detur, ut ob oculos fepulchra habentibus quotidie fortium v irorum me*

m oria in animis recurreret j deinde u th is fpedaculis alTvelceret juventus

m ortem m inim e exhorrelccrc,praefcrtim cm viris port m o rtem fuus in

u rbe conftaret honos tum ut hoc p a d o fepulchra non m inus quam ipfa

tem p la , fandaatq j ab om ni violentia efTent tuta. M onum enta autem_,

ejufm odi licet om nibus praeterquam maleficis exflrui concellerit, m o r

tu i tamen nom en infcriberc,vel honoris elogium addere, nifi v irorum qui

in bello ftrenu fato clTcnt p e rfu n d i,& m ulierum quae Upu l u ln d in-

teriifnt, CO ve tu it,p ruden ter exiftimans m em oriam aliorum confcr-

v a t u dignam non elfe, nifi quorum m ors v irtute ac pietate fuiffent c o m

m endata. Sum ptus quoqi circa funera adhiberi m agnos noluit, u to r-

natiusilla conderen tu r, ideoqifoliis tantum oleaginis involvebantur,0 0

praeter eos qui perfedac fortitudinis fpecim en in bello exhibuiffent, nam

hipuniceo atnii ulo injeftoglorioffepeliebantur (A ) Et id re d e om nino .

Valde namqi conveniens e ra t, u t qui in vita ab om ni abftinuilTent luxu

eundem etiam in m orte afpernarentur.

2, Qu

p n non erant im m unes, A iten im Clemens Alex. ( a ) Laconum leg isla torem p nam ftatuil n o n tan tum ccpccpiia & c^/.yzpcid , l e d & pccvodtcuTijoiot h. e, viduitatis viri po eXatim matrimonium , u t vocem ^ illam in te rp re ta tu r Meurfius. (or) Q uorfum vero hoc inditu tum pertin u it, n on obfcurum eff* potert. O m nes enim liberis operam dare v o luit, non m odo u t naturae latisfacerent, atq* quam ab c vitam acceperant, alteri tradere nonrecufarent, fed praecipue eam ob cauljjij u t civitas po- pulofa reddere tu r, a tq jficfib i tem poribus cum pacis, tum m axime belli conrtare pollet. O ptim itaq; non huic tan tum , led plerisq* legislatoribus antiquis id in ter praecipua p ropofitum fuit, u t ad conjugia fuos co m pellerent cives. Id tam en hic oblervandum , ab hac Lycurgi legefo los exceptos fuille Trclantes , qui m etu ex acie profugifnt, quibus Sc uxorem ducere

(< t) Cicero, (/3 ) Ariftoteles ( y ') a l i iq j . C m hinc fadtum , w unicam pen hanc v irtu tem Lacedaemonii excoleren t, eamcj* non p ro pter fe, fed ut per eam aliis pollent dom inari c im perium fu um longe la- te^i dilatare j qvod tantum abcll cum virtu te achoncdate fuide conjun- d tum , u t potius violentum fuerit ac in judum , fiquidem ^tcwoltKuq l e u herili m ore im perium in alios affedtarent. V irtutibus vero pacis ac ad- m iniftrationi civili parum prorfus A uderen t, qvae tam en bellicae fo rtitu dini tantum praedant, qvantum bello pax. pax enim efl natur X & felici' tatis, bellum vero necefiitatu & calamitatis, & belli finis pax efl, non contra. { ^ ) Oil? ProP*cr quidem bonos c egregios evafide m ilites , fed pacis artium ignaros, divitiis bello acquidds in pace uti non no vide > ad- eoq; pacem nadtos im perium bello partum diu retinere non potuide af- ferit d. 1. Ariftoteles. Et vero legislatorem hac in re erroris prorfus im m unem vix quisquam jure fecerit, tedatur tamen expredis verbis Plutar- chusLycurgum non ad nocendum, fed ne opportuni effentinjuriis, bellatores Cives efieciffe. 0 } Neqj negari p o tcd , qu caetera tam en p ropod tum ejus honeftum fuide fatis, laude d ig n u m , n e c quoq* infelix , u tex R e ip u b . poft eum per annos p lurim os datu ac conditione patet. Conatus nam qj ed civium animos ab om ni lu x u s, voluptatum , rerum q, inanium am ore revocare, avaritiam & pecuniarum cupiditatem exiting vere , cos deniq* ad laborum tolerantiam c parfim oniam in Vidtu c amidtu advefacerc. Q ua ex re eos, fortitudine adverfus hodes c conienfu in ter fe, u tp o te cfuibus duabus rebus civitas om nis optim co n tin e tu r, maxim reddi- d itindgnesi cam q;o b caulam grav iilim usaudtor P olybius, q u i& ip fe lib. 6. hoc in Lycurgo reprehendit, quod Lacedaemonios reddiderit alieni cupididim os, in eodem tam en libro ( ) eju^conatm his extollit verbis: quod adconcordiam inter cives fervandam & finibus Laconice fecu- ritatem prefiandam , adhec Ubertatem tuto Sparte conjervandam , puto equidem Lycurgum eas tuliffe leges, & omnibus prudenter proexie adeo precisare , utinyentum divinius cenfeam quam ut ab homine f i t prof ellum.

. ' ' C A -

'fa) lib. /. $ 4- de leg. ( ) /ib. t. ofc. i* ( y ) lib. 2 . fiol. c. 7 . t 7* pol 14. l olfiua in not. ed dCic Jo c. in Comfier. Tourne cumLyc. [] cap^4 ,

C A P U T S E C U N D U M .

PO flulat nunc ordinis ratio, ut ad inftiruta ipf propius veniam. Q u o rum quidem praecipua animus eft recenfere, nam fingulaattingere, vel ea etiam quae adferuntur ad p ro lixum aliquod examen voC3re, u tm e a iu m n o n e llr ir iu m ,itanec in ftitu ti. C om m odioris autem o rd inis gratia in certas claffes ea referre p la c u it, & confiderarc

i. Qu ad Res Sacras pertinent.I. Inter Lycurgi leges, quae ex veterum Scriptorum m onum entis ad

nos pervenerant, pauciifimae tantum exilant, quae ad Religionem pertinent. D ubium vix eft plures fu ifi , fi om nes integras haberemus. Nihil nunc dico de y/aict Lacedaem oniorum , quia eam L ycurgo inflitu- tam nem inem credo exprefs llatuere. Q u o d Deos fuos colerent arm atos caeteris Lycurgi inilitutis prorfiis videtur confentaneum , interim -, quod L ycurgo prim o f i t in tro d u d u m , aliorum deilitutus audorita te , afferere non audeo. *

II . H o c ip f m om nino flatuiftradunt A u d o rc s , quod Sacrificia Diis quam m inim o fum ptu facerent Spartani, idqj p rim um ut ea offerre tenuioris fortunae hom ines paupertate non prohiberentur, fed quibusvis facilius, expeditius, im o & frequentius rebus divinis operam dare in teg rum effet -, quod ipfe legislator in d ica t, qui interrogatus cur hoftias tam exiguas & viles praefcripfilfct, refpondct : ne unquam Deum intermittamus colere, QO Deinde no lu it in externis rebus anim orum devotionem occupari, non enim ignoravitD eum anim um potius fincerum refpice- re, quam luxum opesqj, quin & haec eum averfari valde. Ideoq, lege fancitum docet C icero , ut qui Deos adiret, opes amoveret-, fe eus qui fecerit, Deus ipfe vindex eet. Ncc non paulo poft : Aurum & argentum in fants rem invidiofam e(fe. S")

III . Ad clafim hanc quia non incom m od lpeliendifatio referri po te ll, etiam quid de e /la tu it Lycurgus, paucis indicandum . Veteres plerosqj extra urbem confvevifl m ortuos fepelire, exhiflo At in urbe id facere perm ifit hic n o d e r, n ecn o n m onum enta de.

B ) .; \ t , j , fundis(;) P lu t, in v i t , L yc , apophtegm . ( ) lib .2. de leg , p . m . 440 ,

m iNihil ia m o b lh re v id e b a tu r , quo minus leges proponere t ip fis.

Respublica tota ei fuit perm ifla, fum m oti adverlarii, inftituti M agistra

tus. Jcaqi voi/,o%

v id e lic e t m ultitudo ex abundantia legum plerumcp proveniens Reipub. valde: efl: noxia. Q uam ob caufam liberates N icoclem m n e t, ut leges p o n a t q u ctfaCpio-iyrqj \fi4u% miTcug m ijo -u c ii i. e # qua a on tr over fias civium quam paueiimas e f f i c i a n t ( j ) Et quantum ma- li ex m u ltitu d in e legum in Rem pub. redundet op tim e exponunt Tacitus, (y ') S c I l o c r a t e s ; [ag*p.m .3 c8 . ( x ) Plut.inapopht< ( \ l ) It .j, de leo , p . m . 46r. ( u ) l i b , 3* in Lacon*

multos, mile. L oquitur Mufonius apud Stobaeum , (T )u

b ifin u ilh u iu *

rei ad ert rationem . Pr gentibus caeteris v idetur R o

m anis ufitatum

fuilTe, eos qui plures genu eru n t lib e ro s , non honores m

o d o , verum &c

certas concedere im m u n ita te s , u t fu fe id dcm onftratL ipf

ius. (v )

111. Ncc uxorem tantum ducere praecepit L ycurgu

s, fed &c tem pus

praefinivit, quo c o m m o d u m elTet m atrim onium contra

here. Q u o d

colligi poteft tum ex X enophonte,qui de eo ita :() Xonor

durcLg $ owfc

x h m l suctam yrjvcKA p u j , e&ev ce uftM tuv

r u / x a r w t x

pcpcv Troieicdzq, km xT w pty to v d j vyema, voyAfyv. h

. e . p o te fta te

adempta ne finguli uxores ducerent, cum ipfis lubitum effet i j

uit dum vire

rent corpora, matrimonia contraherent, id% ad redam procr

eandi rationem

conducere putabat. T um ex ipfius etiam legislatoris apop

hthegm ate, in

quo rationem hujus rei adducit, nam p ercu n d an ti cur

certum nuptiis

tem pus praeftituiHet, relpondit ; ut validi ex adultioribus foet

us procreentur,

( x ) Q uodnam veropraecife fuerit tem pus, haec non ind

ican t loca, n ec

lc io ana liundfatis confier. Id utiq* certum eft, voIuilTe

eum ut qu i

aetate quodam m odo efifent pares, aequalitate videlicet no

n A ritm ethica

fedp roportionc G eom etrica, nuptias in terfc contraher

ent* casq* nec

im m aturas n im is, ld rv quum co rpo r

a elTent

adulta & aetate fatis co rro b ora ta* ncc nim is quoq* feras

, nifi pcenam

incurrere vellent. Et haec quidem confilio o p tim o , c u m

fic

p lurim a illa, qnae vel ex praeproperis vel fero nim is ini

tis m atrim oniis

o r iu n tu r , a c hon in ipfas tantum perfo n as, fed

ccarerc pa tu e ru n t, ratione n itcbattiroptim S .erarq; ipfo legislatoris nofiri paropoilto prorfus con fen tan eu m , u t, quia opum c u p id i ta te m o n u a n u tcollere inan im o habebat, ita o m n in o llatu ere necef effer. N eco b albatas tantum caufas, fed & quiafic fore praevidi tu t v irtu tem acriore ftu- d iio confedlarenturfcem in*, fi fe non pecuni led m orum causa fe ir tn t expetendas. Q uin c firm ior longe in ter Conjuges am or in tercederer, erum non dos fed m atrim onium m oresq; conjugis am arentur. Praeter- era ad majus quoq} obfoquium uxores fibi devincirent m a riti , iisqj care- rrent molcUiis, quibus dotat m ulieres m aritos fuos m u lc a re p lerum q; c

dam m odo p r fcrip fit, u t viris o inn in p e ta n tu r, de ad tam fam iliarem

convi& um quafi rapcar perducantur.V I. U xores fibi cum rapuiffent , non poteflatem fecit novis m aritis

ad fponfis co m m ean d i, quando aut quom odo vellent, nec quam diu p la

ceret c o m m o ran d i, fed lanxit u t nodlu fobrii & fu rtim u t nullo c o n -

fp iccrcntur, novas nuptas accederent, ibiq, non diu perm anerent, fed fta-

tim apud coaetaneos fuoscaeteros cubitum fe conferrent i Atq* illacin.

firm ioris valetudinis & fnioris procreandae fobo lis, tum ingenui etiam

pudoris & c-.ftl tatis, im om ajoris quoq; m utu i am oris causa. Eo enimy

refpondet ipfelegislator cuidam hoc in flitu tu m adm iranti, hac tendunt,

ut validi corporibus maneant > ne%jatietas inccjfat, & amor femper f i t recens,

prolem^ edat validam. ( 0V II. Abfurda m axime fuit u x o ru m , quam in troduxit legislator,

com m unicatio . Statuit namqj ut qui lenior fuerit vel infirm iori valetu

dine, fi uxor ci effet f lo rid io r , a tq ;e tiam num apta tollendae p ro li, dele-

f tu m ex junioribus quem piam m oribus exploratis probisq; pofifet ad

eam adm ittere * partum vero fibi vendicare, ac ut lgitim concep tum -,

natum q; educare. Nec non fi vir p ropriam averfretur u x o rem , fo b o

lis tam en cupidus effet liceret ei,fi quam fcec undam genero fm qj anim ad-

vertifl tf m inam , addudfo pr us in ejulm odi fententiam v i r o , eam_.

quaerendae prolis gratia adire. Et haec quidem eum in finem , ut civitas

fobole am plificaretur, ac proinde cum cautiores cives in elegendis uxori

bus reddere in tendit, tiim eorum etiam confulere o rb ita ti, qu iip fiab

uxoribus abhorrebant. Nec non v o lu it, u tab uxoribus m ariti fobolem

no n voluptatem requ ireren t, cum praefertim liberos non fibi fedRei-

pub. procrearent. Nam liberos non privatos parentum , fd o m n in ocom m unescivitatis efle d u x it, ideocp, ex lecfiffimis quibusq; & m axim e

egregiis civibus eos generari utile efle. Et hanc ob caufam Plutarchus

( ) aliiq jhocL ycurg iin flitu tum laudant, tanquam ad concordiam in

ter cives conciliandam ac Zelotypiam om nem Repub. to llendam ma

xim e conveniens, & m inim e ex vulgata ac proftitu ta pudicitia natum _.,

cum adulteria Spartae fuerin t inaudita. r Sed tantum abeft, aliquam civi

u m amicitiam ac concordiam ex ejusm odi u x o ru m com m unicatione

provenirepoffe , u t hinc innum era potius mala profluant ac incom m oda,N iicut

( 0 Pfult in tpoph. Q ) in vit, Lyc#

fiiicut boc dem onftra tpofl Ariftotelem ( La&antius ( ) Adulteria ver S part* rara fu ille , verum el p o te f t , fi id tantum nom ine adulterii venir e debeat, quod ab iis qui extra conjugium adhuc vivunt, com m ittitu r. N a m lege cautum era t, ut qui v irg inem v io la l t, capite lueret, I u e:nim M arcellinus: (S ) cv Accxe^ai/aori -nv tcurt.id+cv ( tHvitnv') Jztva,Tu typiXcduji h .c . L exe Laceixm one,qui (virginem ) violave r it, ut morte muletur. JEt hinc virgines Spartanae plurim is ferip tori- b>us u t caftilTim* celebrantur, Sed quod ,po fiquam m atrim onium jam_, o n tra x ile n t, adeo faciles fuerin t Lacones in com m unicandis vel p erm u ta n d is conjugibus longe fuit gravius. Q uid enim lenocinio lim ib u s , vel quid affed ioni conjugali contrarium magis? In proprium enim_> c o rp u s injurii fu n t, qui ita uxores pro lli tu u m , dum carnem fuam Icorta- t i o n e po lluun t. N ecen im , licet conlcntiente altero co n ju g u m , alter fu i copiam aliis facere poteft * turn qu ia , tametfi ju ri fuo renuntiat alter, ta m e n ordinationi divin*, qu* vo lu it u t duo tantum in un clTent carne, ren u n tia re nequit > tum quia conjugii ea eft na tu ra , u t includat individua m v it* focictatcm , adeo ut h*c fi d illo lu ta , fu e rit, m atrim onium quoqi f it fo lu tum . Q uaprop ter aduterium eju lm odi pn capitali dam nat lex d iv ina: s i moechatus quu fuerit cum uxore alterius, morte moriatur & moechus & adultera. (* )

3 . Qua Infiitutionem rd Studia concernunt.I, H o c quidem prim o quafi leg itim um oblervari voluit legislator,

in iis qui jus civium adepturi c lien t, u t n o n penes parentes jud ic ium de recens natis , to llendi ne cives aliquando fu tu ri, vel n o n , fed tantum penes tribules cfict.Qvi in loco quodam qvem vocarunt Leichen confidente s , allatum adfe infantem vel p ro b ab an t, fito len d u s, vel im probabant fi exponendus v ideretur. Illi , fortem fuam cum civitatis jure m ox alfignabant i hunc in locum quendam voraginofum exponendum amandabant. U t vero experim entum habitudinis ip lo rum habere p o llen t, v in o ip lbsabluereju ilerunt m ulieres, cum perfvafum fibihabcrent vino adm oto 3 m orb is obnoxios debilitari ac refolvi > qvi autem ob firm at ef

C 2 lent( 0 2*pol.2% ( ) D iv.In fi.111,21. e?21 . ( S ' ) ad Hermogen. (1)

Plut) L ev . 20. v . 10. D e u t . 22. v . 22,

fern valetudinis am plius acucreac obftipare habitum* f x )S e d in fan .

tum illa e x p o fu io , licer nonh is t;m tum ,led & non paucis gentibus aliis ufitata, m eniui tam en cordatiori non iniqua & tantum non in h u m an a , u t certe ci\, videri m erito potel, utpote quae tiim praecepto d iv ino de

p ro x im o non o c c id e n d o , tum ipfi etiam naturae, quae Ipcciei fuae confer- vandae appetitum hom inibus in d id it, d ired ladverfa tu r, ideoq; cu ltio

ribus hodie gentibus m orte m ultatur. Lacedeinaniis tam en non fu it

ingrata, qu icum R eipub .nonfib i vivere ex iftim arent, in om nibus ad R em pub. potius quam ad fe relpexerunt itaq; civitati m inim e co n d u c ibile duxerunt v ivere e u m , q u ia prim ordio ad bonum lo lid u m q ; c o r

poris habitum c robu r non ellct com paratus. H o ru m n am q j rationem praecipue illos habuilTe, vel hinc p a te t , quod c poftea non in ephebis tantum ld c viris habitudinem rclpexerin t corporis, atq* m ajore c o rp o

ris m ole nem inem elle quam exercitiis conven ire t, vo luerin t. Cum_, quo aliter com paratum e ra t, is dedecoris ac poenae non efTet im m unis,

(A j quippe exiftim arunt m ollem ac m inus folidam corporis habitudinem , m inus quoqi frugalem , incontinentem c ignavam arguere vitam , c qui e 1 ibo raren t, bello arm isq; tranandis vix idoneos elle vel fo rtem anim um rebus gerendis praeltare polle.

11. A rbitrium tollendi in fan tes, u t parentibus liberum n o n reliquit,- ita nec filios privatim in ftituend i, fed pueros om nes feptennes public*

tradi ju d itin R itu d o n i,eo sq j in certas^ 'A s feu claffes pueriles fub certo praefe&o d iftribu tos, peculiari m o d o ad pubertatem ulqi enu triri ac ed u cari. idq , p ru d en te r , Sc exteris e jusinftitu tisprorfusconvenien ter. Q uon iam nam qj liberi R eipub, com m unes effent quoad ufum , quia ad

civitatem nari, itaq> c eo rum in ftitu to publica elfe debebat, uc com m odius lie qui publico q u o n d am infervituri ellnc bono', a prim is annis illa haurirent, quae ad publicam falutem facerent. E legantiorem deinde 6cconftam iorem long fore vidit educationem cam , quae in lapientia Sc in- {pe&ionc to tius civitatis effet fundata,quam qu* ab unius alicujus privati judicio ac conatu,nullis n o n m utationibus ac affe&ib* ob noxio, penderer* Et huic quidem com m uni legi nem inex iv inm exem tu voluit Legislator,

{d)u{fit,utquicunqi hanc p u e ro ru m in llicutionem n o n ad m itte re t,c ivium

( x ) P lu i. v i t . L yc , Cccl. R bod ig . lcH% a n t i^ / . (A ) lia n . v*r0b i/l. i \ \ 7.

-V'ium jure exdideren C ^ ) ncc f in e ra tio n e j c u m 'parentum m inim e c o n v e n ia t officio, ita renitcm is abjcdfiqi effe an im i,uc patriat com m o- d lo 6c faluti liberorum caecum anteponant am orem fuum , quofem cl aidm iffo, vix liberi eorum utiles aliquando futuri erant civesaceaeteris p ja re s ,cu m quibus pari difciplinac fveritate n o n fo ren t edcati.

I I I . In inffitutione Lycurgi id quidem praecipuum fuit, quod pue- r

uv ay eK & svixXyTuo-i, As y u ^ ci fypcu/', h. e. quotidie p u e ros mox a leo , quibuscum fingul libitum , ablegant ad venationem Q uaeu t com m odius fieret, Legislator quoqj xvvuv fyptvltKuv ovfr,\pe t&iv u -

vicov (ti) canum venaticorum inflituit communionem. M erito autem h u ic exercitio fuos alfvcfieri v o lu it , u tpore quod cum delecftatione h o n e fti

non tantum fanitati c o n d u c it, Ted 6c ufum adf crteum qui g rav ioribus ne- gotiis aliis intervire poteft p lu rim u m , quo etiam vix ulla alia ad m ilita- rem d ifc ip linam & ftudium convcnientioi exercitatio , cu m in caeteris voluptas magis & deledlatio quam iple Ipcdletur labor. D einde pueris & virginibus fim ul tum Choreas, tum etiam Certamina in junxit. Im. C horeis & faltationibus ftatis quibusdam diebus & (biennibus non p u eri tantum , led & virgines nuda: com parrent. Q uod exercitium q u idem illibera le , inhoneftum & indecorum m axim e non fine causa videri po* tel): > apud Lacedaemonios tam enhoneftam voluptatem absq; om nila lc i- yi & obfccenitate propofitam fibi habebat,atq ; decora habebatur exercitatio . Ideoqi hoc utpleraq* caetera eorum in ftitu ta lauda tP iu ta rchus,

Nefy enim apud eos, in q u it, ( )deteioni virginum aliquid inerat obf( oeni, fed quia conjuna cum verecundia erat, aberat libido. Et m ox liibjungit tiadtum id inprim is proptcrca, ne fmin a focietate virtutis & glorise exclue derentur. Q tiod & legislator ipfe fatetur, qui quibusdam ob id repre- henfus, id elle inftitutum ait, ut foeminx eadem cum viris exercentesfludia, tteft viribus corporis & fanitate, ncfy animi contentione eis cederent, popula

rem ^ opinionem de fedeficerent. Qfc) Adhibita autem ejufm odi erat faltatio cum alias, tiim praecipue quando juniores in ter le colludfatipaur

lum quieviflent, u t fic certam en in laltationem finirent, tanquam h o c p a - d to inimicitias & aemulationem ex certam ine o rtam depolituri. Spe- d^abat vero hoc u tp le raq , alia eorum exercitia ad rei m ilitaris ufum j

ifaqi de hoc Q uintilianus inquit ; (t]/) Lacedxmonios etiam {altationem qtundam , tanquam ad bella quofa utilem habuijfe inter exercitationes accepir mus. T ertium Exerciti) g e n u s , quod etiam u triq j lexui com m une fuille dicebarrj, C ertam en erat curfus ludiae, difei & jacu li, idqi q u iaad co rr poris roburpotilT im um conferebat, eodem prorfus fine inftitutum -.. De viris res eft plana. Nec quf m inas eandem fuiflcaufam dubitare

t nos /(v ) de Rep. Lac. () invit.L yc4 (#) Plut, in apoph. (tfQ Inflit,

Orat# lib. /. i8*

m os fin iin t ipfa legislatoris verba i itaen im percunvflanti cuidam cfe eo r

ta m v is fu b lim iu m fc ie n m m , v irtu tis fm cero ftud to neatiquam p r a /c -

rendanv_.V L Artes vel Vants, vel illiberales difcerc vel exercere nuili c iv iu n i-,

perm ifit. Ilas q u id em , u tpo te y irtuus exercitatione longilfinne re m o

tas & alinas, atq* circa cu rio fu m , lupervacancum , m inus utile vei lu d i

c ru m aliquod ftudium occupatas, prorfus Rcpub. nec line causa re le

gavit & rejecit. Has v e ro , mechanicas puta Sc illiberales ad fer vos d e le

gavit & H elo tas, & civibus cwtjtrx catyoCfitct Truycvou hic

t ieb ( ) fordidam artem attingere prorfus non concefit. N ov it enim _.

p ro b e fordidas illas artes tantas lecum occupationes trahere , u t R eipub .

nu llam habere finant cu ram , quam tam en in civibus fuis ante om nia re-

qu ili vit. T um vidit etiam illas difficulter tran a ri civibus p o lle , nifi

p o l t f e trahant ftudium petw iiarum , paulatim qj cives faciant avaros Sc

ad lucrum intentos.V II . U t autem nihil omifilTe videretur Legislator, quod ad inftitu-

tio n em pertineret ju n io ru m , iis etiam ea quae ad m ores decenter confir

m andos apprim e faceren t, praefcripfir. Q ualehoc fu it, quo d ita geftus

fuos co m p o n eren t,u t exipfo vultu atq* oculis m odeftiaelucerer. Itaq

d u m in viis incederent oculos nufquam circu m v o lv eren t, neq , m anus

tanquam gefticulandi causa oftentarent, fed ju flit eos cv tcu s'o'i c v n

/uSfj 'S iftccTiiSTCdxeifit *, c iy ij Je mqiuedzq, ZS&enSiV ecfaoi

h . e. in viti manum utranift intra pallium continere, tatitQs incedere, nus

quam cireumjpicere. (* 0 Idqi ne aliqua lafcivia ac petulantia in ge tbus,

pravitatem quorum ani.miq; integritatem conram inaret^ofqi c im ofitatis,

focordiae vel levitatis argueret. Egregium erat Sc illud quod Seniores

nunquam interpellarent, ncc tem ere aliquid pro ferren t vel unqum l o

queren tu r nifi cum res tempusq* pofceren, idq* cum argutia aliqua Sc

gravitate Ientcntioe,itaut vocem n o n em itte ren t, jjtc CSX cty,)ys7rto

typ t %vgcdgyccc cc^icM Jivoicw, i. e. quin aliquam uti% fentent/am com-

pleeretur notatu dignam. Prae caeteris autem id m axim e co m m en

dari m e re tu r , quod jullerit ut juniores quem vis honorem Senioribus ex

h iberen t, a tq ru tfen ibus liberos cujusvjis m onendi jus f u i t , ita junioreill(?r

( ? ) Pli*t in v i t . Lyc. e f In ft. Lacon, X e m p h . de R ep % L a c *( S ) P t u t J n v i t , L ic %

iillo ru m m on ita im o cadigationem aegr nequaquam ferrent, Ideoq* L.acedaem onc p ro u t aetate quisqt p ro v e n io r , ita & h o n o ra tio r v ix it. N iam maximum honorem, ait de L ycurgo Ju d in u s , [i\non divitum & poten- latum , fed pro gradu cetatis fenum effe voluit. Triplici vero potiffim um ra- tik>nehanc reverentiam fuam m ondrarenc juniores, cedendo lenibus dc v i a , confidendo dum tran firen t, c de lo co eis adurgendo. Q u o d fane p e rh o n e ftu m atqi ipd praecepto divino Lev. ip: v.$2. m axim e confcnta- n e u m fuit.

4 . Qu, Rationem Viclm 'kj Habitu* continent.

I. S icut dm ilis erat om nium pauperum ac d iv itum educatio , itaV i- rjv, fjifi ^eivccs tivi b y u v e iv , petj-n a X iT o u , pcrjrt 'o i e . Lacedtemoniu & Romanis lex era t, ne cui licitum eet obfonare quidquid vel quantum ipf i liberet. V iros itaq; p lerum q, jure n ig ro , quod ex lale, aceto,(anguine ac carne confe

arfctvfydcw feu ad fo rtitud inem com parandam pertinuifle, re f t ex

legislatoris m ente judicat M ufniusapud Stobaeum. (jtc) Ise n im h a c

victus tenuitate cives afTvefacere volu it ad tolerandam famem , q u u m ita

opus in bellis & a lib i,ubi labor nihilom inus effet fuftinendus, Tum_>

fan ita tiq u o q eam prodeffejudicavit, u t c adproceritateH i conducere,

u t corpora adagilita tem potius efTent expedita, quam pingvedine dilata

ren tu r. N e q etiam, bibere ntfi fidentibus permifityita enim X en o p h o n ;

(y ) cprjKEv 07T0TI Jhpdt/ e y .c t f^ xiyetv; i. e. poteflatem bibendi tan-

turn fecit ,ubi (juiifyfitiret. C onvivia ub icom potation ibus opera daba

tur , admiHt n u lla , illas videlicet tum c o rp o ra ,. tu m anim os labefaftare >

p rudenter exiftimans.,

I I I . H uc pertinen t wa-aflia, feu convivia publica , quae exem plo

C retenfium Spartae inftituit L ycurgus, ut effent non gulae vel luxuriae,fed

frugalitatis& tem perantiaequafi publicalchola. Nam non in privata

tantum vita , fed & hic praecipue locum habuit vidtus illa, tenuitas Sparta

nis in jundLa. Patebant Syilitia illa tantum viris, non m ulieribus j n eq ,

om nibus tam en illis,fd qui reliquis certo m od o probati & adfciti erant,

qui om nes impranfi accederent. Pueris etiam intereffe iis licuit,u t ferm o-

nes ibi de R epub. exciperent,. alfvefcerent jocari,, didleria citra fcurri-

lita tem jacere ,a liaq ,c iv ium in flitu ta ac m ores perdifeerent. Sum ptus

vero ad illa non ex publico d e p ro m p ti, fed cos conferebant fccunduni-.

cap itafinguli, etiam quantum vis pauperes , quod tam en im probat Ari-

ftotelcs, C praefertimquia qui conferre ad illa non po teran t, etiam .

Reipub. adm iniftratione arcebantur. A ccumbebant autem arm ati Sc

diftin&i in certasclaffes p ronum ero civium , ut h cprolixe X enophon..

& Plutarchus deferibunt. InftituifTf fa tetur quidcmhaec legislator

ipfc ) u t adeffent qui M agiftratus ju lla exequi pofnt,. fi privatim conve

nientes contra R cm pub. aliquid m achinarentur, quia nem p arm ati erant..

( o )Sed

T u m u t virtutis quotpelTent officinae, ac im is non corpus m odo cibo rec re a re n t , fed & anim um virtutis ftud io im buerem ,p radertim juniores.

I V . V eftitum om nibus v ilem prarfcripfifTe eum , ex m ultis perfpi- u u m cft, ideoq* proverb io Laconica veftis p ro vili ufurpari c a p i t ,

J\.clk)\ nsjfTMV > 7rj>j eof^* Laconica tunica, tenuis veti. Nec p re mium tantum vcftibus ad em it, fed c certam eis form am ac m odum prae-

llc rip fitp ro ratione aetatis. Teftatur Juftinus ( p ) eum juvenibus non plus m na vefteuti toto anno permie : eam vero tenuem fuiiTe dubium vix ell.

E o s q u o q i debuifle e td tty y kvtnro^T H feu fine calceis incedere alTerit

E lu ta rc h u s , (tr) S icen im dom i eos afvefacere vo lu it frigori alfisq}fu . flin cn d is m alis, u t dum opus e i r, in bello aliquando im b res , tempefta" r e s , nives &. frigora eo facilius tolerare pollent*

j. Qua: ad CivitatisCivium facultates Jf edant.

I. Id inprim is utile duxit n o fte r , titnem o. nifi qui o p tim o jure c iv i s e le t, publicum aliquod gereret m unus. Peregrinos itaqj ad M au A ra tu m m inim e volu it adm ittendos. Et quidem m erito . C um m ores

&c ingenia c iv iu m , leges ac inftitutaR cipub. fecundum qu* im peran - d u m , nofte non polTcnt, nifi qui in R cpub. d iutius verfati, jus ufurpandi

c iv ita tem habuilfent. Nec libertati Spartanorum conven ire t, u t pere- g rin u s ipfis d o m in are tu r, quia contem ptus utiq; fignum putan t elfe civ e s , fi ab alienigenis regantur, idcoq* inde l iv o r , quaeftus c averfio quaed a m an im o ru m , cum alienisplusquam fibi tribui c red iq iv id en tj Sicut cx ad verfo u t cuiq* am or erga patriam cft infitus, ita etiam fuis cui% parent

placidius y etiam cum u prccefi qui magis timeri potefl. ( t ) Iraq* ipfi d iv ino praecepto Deu. 17: ij*. h o cp ro rfu s erat conform e. Ex hiftoriis in terim id c o n fta t, peregrinos poftquam Spartae juscivitatis adepti elTent, quo d tam en raro c n o n nifi fingularibus c certis de caufis con tingebat, h o n o ru m etiam ac Magiftratus facftos fuiiTe partic ipes. u t de Tyrtaeo notum _,, q u em du m Spartani fibi ab A thcnicnfibus belli ducem contra M eflnios

D 2 juftu

(?) loc% citi (O in v it, Lyc. (r) Curt, li,6;3. 10,

jufuoraculi petiilTent, eivitatc p rim um eum donarun t, rie videlicet un

quam viderentur peregrino uli duce, ( u )

11. Nec m orum ac aetatis rationem in eligendo m agiftratu neg ligen-

dam v o lu it. Q u o d u tru m q s ex ris, qu de Senatorum eled lionefuperi-

us allata fu n t, planum eile exiftim o. Nec de virtute dubitari p o te ft,

cum ex P lu ta rcho , ( ) G e l l i o , (.%) aliiscp conflet receprum Spartae,

qui vita & m oribus m inus eft com m endatus , eum inconfiliis & judi

ciis lententia d icenda jus n o n habuiffe. Nam tamctfi redl confideret,

locum tam en non habuit prolata ab eo fen ten tia , fed earn elle ju flerun t

alius viri gravitate m o ru m & virtute confpicui, u t nem pe fic afvcfierct

populus non tam verbis quam m oribus confidentium duci. tatis et

iam habitam fuiffe rationem vel hinc colligi po teft,quod ante leg itim am

feu virilem aetatem, annum fc. aetatis trigefim um , nem ini ne in forum _,

quidem venire, ac forenfia tran a re negotia perm iferit, m ulto m inus itaq*

publicum aliquod m unus gerere. Ita en im Plu tarchus 01 ncorepci

n

la tum occuparent,u t probat Meirrfius.: ( $ ) U t autem ilia de peregrin is h ex eo m elius ob tinrc t,fta tu itquoqyutciv ium nem o n iiibelli causa,pereg r e iret,idq* ne luxuriae aliarum qi delitia ru rndocum en taacpereg rin ita- item m o ru m in u rb em fecu referrent ac inveherem peregrinantes. Q iiod IR eipub. quam f uerit G lutare, ex fubfquenrium tem porum hiitoriis > jp o itq u am h x c lex c p it v io la ri, ftis fuperqconilat,

I V. Inter alia inftituta. quae C iv iu m facultates concernebant, praecip u u m fu it de aequalitate agrorum . N am cum R cipub . praeelTe cpifTt, aie videret m agnam facultatum inaequalitatem, m ultos ibi reperiri egen o s , ac opesad paucos tantum redundaffe, perculit cives , in medium_, poflefliones conferre ,atq> lie fundos omnium aequaliter inter omnes divifit, tut aequata patrimonia neminem potenitorem altero redderent, u t Juftinus lo- tquitur. ( y ) Q u o d licet hujus Reipub. vel foliusfucrit p ro p riu m , vel c u m pauciffimis co m m u n e , in tentioni tam en legislatoris maxime con- w eniebatr qui m o m n ib u s , quoad fieri p o lle t, aequalitatem quaefivit. Si a u te m hoc paffo in fo ien tiam , lu x u m , invidiam , d o lu m ,atqj his alperi- res Reipub. m orbos nim iam opulentiam & paupertatem Repub.ex^- te rm in are po lt t, id non ad aequalitatem m odo fe d & , quod maj.us foret, im prim is ad ipHus R eipub .fhbilicatein& tranquillitatem conducere p ru d e n te r exilii mavit;

V A lterum fu it, quo d om ne aurum & argentum e R epublic exu- la re juflerrt* velut omnium feeler um materiant, ( ^ ) Nam lie fo re fperavit, u t virtu tem im penfiusfeClarentur cives, cum fublatis opibus Sc d em p ta d iv itia rum ftu d io , nihil iis fuperelTet, quod m agnopere quaererent & affec ta ren t , praeter virtutem-. Id pro inde cives quoq; eo ftudiofius, obler-v aru n t, quod oraculo m oniti fu iln t, cupiditate pecuniae Spartam aliquando interituram . Q ui ig itu r contra hoc praeceptum delinquebat, tanquam gravi adm ilfo fcelere, poenas dare cogebatu r, qu de re ita Xen o p h o n (e) v

inftituerent ,h o c enim Lycurgo tribu it Ju ftin u s, Emi, inqu icns, fing u U

non pecunia fed rompenfatione mercium juit. ( ( ) Q u o d co m m o d e h ic

fieri p o tu it , ciim hoc pacftoinftituti Spartani, ita rebus fiiis con ten ti v i

verent , u t nullis vel quam paucisfimis ab aliis indigerent. D o m i vero

ferream tan tum m onetam cu d ip e rm ifit, idq; ut m ultis obviam ire t v i

tiis. C um etenim ferreus ifte num us gravis elt pondere , nec m o le

exiguus, difficulter p ereu m m uneribus quis corrum pi p o fie t, m u lto

m inus eum furari vel rapere lice te t,qu ia celari nonpofl t* im o nec nu-

m o ru m jam cupidi pofentefte cives, fiquidem licet p lu rim os corrafis-

fcnt, ferrei ifti parum prodeiTent. Ex corio quoq} num ifm a apud Lace

daemonios valuifte, nonnulli ex Senecae lib. f . de benefic. cap. 14. co llige

re volunt} q u o d fo rte extremae necelfitatis causa ita erat, fed a n L y cu rg i

> clalm re fe ro , quo d juflcrit Lycurgus Spar

tanam urbem im m unitam effe. Eo ipfo etenim volu it virtu tem ac ani

m orum fiduciam in civibus excitare, ut illa potius quam muris fidere as-

fvefcerent, Ideoq; praeclare ijpfe dixifle fertur cbt, ktvua o c js i^ o v tto-

X iv , riTi ctvJpcuri K&f * vsXivfyig h .e . non effe fine m urti

urbem, qux viris non lateribus ein ft a efi. (>7) Et non eft Sparta lapidibus circumdata, ibi muros habet ubi non habet, rcdl apud Senec

am d ic it Laco.

($) D einde non ignorav it vir p ru d e n s , quo fo rtio ra propugnacula v i

derin t hoftcs, eo folidiora fp adferre a rm a , q t fuperata fb lo aequetur

c iv itas, quod de S im one Judaeo refert Jofephus. ( ) Tu m praecavere

quoq} volu it, ne ex aris & focis Spartani con tra hoftcs d imicaren t, fed u t

arm a potius extra fines fuae regionis efferrent. Q u o d & ab iis plerum q

obfervatum teftantur hiftoriap.

6. Qua ad Rem Militarem faciunt.I. H ujus generis non pauca Lycurgi legim us infti

tuta. E o rum

praecipua verbo tantum indicallc fuffecerit. Ex Rhetris ejus tertiam,

fuifte hanc tradit Plutarchus q u i p roh ibu it 6c quidem pruden ter ad-

verfus cofdm hoftes identidem bellum rep e te re , ne videlicet h i faepius

armis

(?) lib.sM. (O Plutum Lyc. apofh, (-9") Svafor, II, (1) ant* /. 13:

12, vid. etiam Tholoa,de 'Rfp.

tem pore], incertum credo V II , Ad hanc quoq

atrm is exercitati,eciam bellicol reddantur. Veftibus purpurei coloris iini bello milites uti vo lu it, cum alias purpura uti Lacedaemoniis effet veti- titam , idqv vel u t fic diffimulare Sc occultare poffent vulnerum cruorem > ( k ) vel quia v irisconvenkn tiffim am belloqaptiffim am talem judicarit v 'cftenv, prae fer tim quia hoftibws m etum incutere pofIe:it h o rro re co lo - rti-s r vel fo rte , ut e Lacedaemonii difcernerenrur a cteris Graecis & h a rb a ris .

1 1. In ipfo bello liberiorem m ilitibus vivendi rationem eum conces. fliiTcautftor eft P lutarchus, (A ) adeo ut Laconibus bellum ipfum refpira- tiio quaedam effet exercitationis bellicae. Scilicet non quidem prorfus laixatana voluit efTedifeiphnam m ilita rem , in m ultis tam en m ilitibus in- d u lg e re , quod dom i non licuerit, idqj propterea ut alacrius bellum ea- p 'e fle ren t,ac plus dam ni ho lbbus in ferren t. C aftra frpe m overi,ac in d iiverfaloca transferri ju ffit, feu ut hoftes ad fe non attraherent, feu, velu t ip>le fa te tu r,u t pluribus hoftes dam nis afficerent. T urrium ac m u ro r u m oppugnatione fuis in terd ix it, live quod quia ipfi m uros & turres n o n habebant r exiftimaret de e ju sm o d i m agnopere non laborandum , m o d o hoftes acie vincerent j live u t iterum legislator inquit ip f , ja) ne k muliere, aut puero, aut eorum fimilipraantiores interficiamur.

I I I . Pera

C A P U T T E R T I U M .T h ef.

ET haec praecipua fuerant inftituta. Supereft u l t im o , qu i ratione

Lycurgus legibus fuis obfequendi ftudium a civibus im petravit,

casq, im m otas red d id it, nec non quam diu iis Relpublica f i tu la ,

quam brcvU Iim dilp iciendum . P rim um quod attine t, cum nulla lex

omnibus fatis commoda ejfepoit, ( | ) conatibus ejus initio obftiterc n o n -

pau c i, prxcipu vero divites Sc pecun io fi, in ter quos v it* etiam diferi-

m e n adiit. Nam poft prom ulgatas leges de aequalitate agrorum , m one

ta fe rre a , inftitutione (tvotitiuv , ita in ipfum exarferunt, utlapidibus pe

titu s fo ro (e proripere c o g e re tu r , eaq, occafione oculus ei excuteretur.

N ec deerant alii, qui propofttum ejus im pedire iun t conati. Quia tam en

ip(t Reges ac prim ores civitatis ab ejus erant p arte , tandem & c tero sc i-

ves,licet awvTcec ^pe7f\puZ> fycdzu vo/aot,u t ait Svidas ( Q h. c.invi

tos impulit ut uterentur legib9 fu ts,Q u o pad o ,p ro lix e refert idem* m em init

etiam C liusR hod. ( t t ) Scilicet cum rudis non effet tradand i ac per

m o v en d i civium fuorum anim os, faepius quidem iis inculcare anniteba^

t u r , fuam nobilitatem Sc quod ab H ercule v iderentur prognati, nihil u s

prodcfTe, nifi ea m editaren tur, quibus ille hom inum fum m us evafifler,

ac v ir tu ti gnaviter Ruderent. Sed quia hac ratione parum profecit,e

tandem ulus eft a rte , u t ab anim antium irrationalium exemplis inftitutio-

nis vim in m oribus form andis,civibus m onftra re t, c fic eos ad op tim am

vivendi rationem deduceret. C um enim aliquando gravi prem erentur

be llo , ac de eo folliciti deliberarent, in concionem produxit duos catulos

ejusdem m atris,fed diversa ratione educatos * alterum dom i deliciis, alte

ru m in fylvis venationibus affvcfadu,

TC0C4 [ A k o i ^ e i v T O V TE K C L & O T U 'T fOTXTCV i l , U & f i X x ' l C T l V O f X O t Shc&YiVcu, u t loqu itu r m em oratus Svidas , g ) h . c. Spartanos perculit, ut recepta vita ratione mutat a , legibus melioribus affvefcerent.

I LM agna itiqi laude dignum fiiith o ce ju s con filium , nec exiguam ., qui ocp habuit v im , at m ajorem long quod ipfc in fe legum fuarum fuerit: exem plum . M erito itaq, Juftinus eum com m endat, quod non inven- tiome legum magis quam exemplo fuerit clarior. Siquidem nihil lege u lli in

aliios [anxit, cujus non ipfeprimus in fe documenta daret, f

jftbiturus autem jurejurando adcgitReges, p rim ores civscp om nes f h is

obfervaturos leges ad reditum huim . Ille D elphos cpn tend it atqv ab

oraculo h p c tu b tte fp o u fp m , feliiiTimam foreR em pub.eorum , dum_

hifce legibus uteretur. Q uod Spartam rem iilt, ipfe vero ne civcs ju ra

m ento folverentur, redire nunquam flatuit ,Sed in C retam profed lus, fib i

inedi m ortem conciliav it, atqv m oriens cincres uo$ in. mare abj ici jus-

fit, ne & hi in, patriam relati cives ficram.ento*liberarent,, ur haec praeter

alios prolixe referunt Plutarhus (ij/) & Julinus. ( f y Q u o d u tiq ^ in -

figni eil docum ento r quanto patriae hic am ore flagrarit, u t quidem n o iu

alia m odo o m n ia , fed& vitam ipfitm- co m m o d is ac (alliti ejus poflhabc-

re non recqjfarct., Ideoq} optim o,. quem, in tendebat, fine m in im e il

firuflratus. Ipnam qvim m otae & inviolar m an fru n tejus leg es, u t ;

quatuordecinvR egibus, nec quidquam tenierc,iis d e ro g a tu m , nec aliuit-

- d efit additum.,I K

Et hoc quidem praecipuqm ejus.fuit co n filiu m ,q u o lges fuas ratas;

fecit ac im m obiles. H uc vero, etiam referenda om nino; cx-iflimo illa ejus

inftituta,-qux ad m ajorent legibus reverentiam & audoritarem concilir

andam pertinebant j quale illud in prim is fuit, quod nem ini liceret ex fuo

airbitrio fed legum praeferipto vivere, u t p ro inde m ores civium legibus

prorfus effient a d f lr id i, quod exprefTeteflaturPlutarchus, [o c ] i n -

quiens, rjv oog t x h e b (v \v . , a X 'A a;iov v 7rdCf> tv j % 'o X h

r&hfyTctM txoVTt w tvhsi vcc-, h e. nemi

ni licebat pro (ito arbitrio vivere, fed in ttrbe, ficut in caftru litta, fex vit* erat,

t in Repub. occupatio. C icero etiam difciplinam. kae.e daem oniorum ai

Lycurgo legibus ad flridam ait, ( ) E tquorfim ?q^qt3T($;,. quod

ita alieni effient Spartani ab alioruni.dodrjnjUtlcge&aitHwuiiiiRemmpub^

nec difeere, nec com m endare liceret, u t ex D e m o fk m l( f c )n o m

vidiffiet legislator tam flabiles m inim e futuras Wgt^.,nif;ve-,

tjtat efTcnt aliorum ? T u m vero c huc pertinet ,, q jW l^ e c d te c^ r i i s ;

legibus inquirere liceret, prarfertim junioribus*, -

(Hnt, k a namqi lege fancitum fuiffic d o c e tP la to > q p .% j^ a ^ s Atheni-

.enfeni;

\$)i* Lyci vit [00] Ufas*.}' [*] in Ly c. vit. (jj in.Bfato, (fy orat* idverffH Leptinr

enfm tradit S partano& C rerenfi co llocu to ribus ita dixilTe : Veflrce legrg w ut commode alio quin funt eonfiitutce, hsee una tameninter exteras pr a flanti*,

jflm a : Ne ju venum; cuiquam (as fu in leges inquirere, qusefiriicet bent confit- tutice f in t , quee minus ben. (d ) Scilicet ad aui&or em Apollinem quia leg e s illas retul.ifletLycurgusr om nes uo*oore co n fen tiren t, quaecunq* IDiis legesdar*fuerunt , red fu tiq j lacas fu if. Alias namq* legum aur & oritatem apud eos in dubium, vouQirtneceflfcfuillet, unde non oft edicit- rtaemodo detrctflatio , (ed m a, u t v i aliaquaedam Respub.. ram, fuerit diuturna. Pkr.aetp criim variis m otibus ac m utationibus eodem tem por* obnoxiae, fuerunt', haec vc- Ko long illlm o tem pore ne tantillum quidem m ota. Jdcp non aliund; q u a m ex praeclaris Lycurgi inftitutis*provenilTe.certum eft. Iis auterru q uam d iu fin tu fi,- non confentiunc Au&ores. Plutarchns ( ) annis q u in g en tis tantum dicit in ufii leges has fui fle., ad AginvArchidami filh umv, Sed nec eo tem pore Lycurgi legesprarfus-aboiitas fuifTe, licet n o n n ih il m utatas verifim ile videtur. A ritcatini;I& cjtesR em pub.Spar- cananv tctf& rtoig tnsriv xSryjzzro v& m ojupiQcpuv m\v\-StHotwi h. c. feptingents annisne% pem ttlu im t^ea im ais labejablatam. ^Y ) Et Cicero ait Lacedaemoniosf i lH fPtwwtfa mimrawii feptingentos an- m s amplius unis moribus-dz nunquam. ( S ) Q uin jS partam d idphnaeL ye;i^pe^am w 8b.< 3ibn^t^eviik perhibet Li-

fponc cas lcgcs3^phiiiW>^ i?HiibUErw;:|nwAKiW3tiurfius. (k ). VI De

y i .

De honoribus Lycurgo poft m o rtem praeftitis ad d en d u m om ni

no aliquid eflet, nifi propofita ab initio brevitas im peraret finem Ver

bo tantum dixifle fuffecerit, Spartanis habitiim eum fui/Ie in num ero

e o ru m , quos fiipra h om inum fortem evehere voluerunt, ' Itacp tem

plum ipfi erexerunt ac quotannis (aera fecerunt. (K ) A d h cq y o d

novum & Spartar infolitum honoris fu it genus, feftos d ie s , nom inc

ejus Lycurgidas d id o .s , ei confecrarunt.

[A] S tr* b . ltb< s .p . 666,